Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct
to make the world's books discoverablc online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
Äbout Google Book Search
Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web
at|http: //books. google .com/l
Google
IJber dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nu tzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|http: //books . google .coiril durchsuchen.
LiNIVERSITY LIBRARIES SraNFORO UNIVER
PRD UNIVERSITY ..BHAHIES STANFORD
RSITY UBRAB.es STANFORD UNIVERSUM
JIES STANFORD UNIVERS.Ty L| BRARIES
Lbraries STANFORD umversity uibrahi
STANFORD UNIVERSITY UISRARIES STÄNr
IN'VERSITY LIBRARIES STANFORD ONIVER
ORD -iNWERs.r, .3R4.?,E3 STANFORD
.iaRA«,..s sriNFORoUNIVERSir
IBRARIES
'ERSITY UBRAR.ES . STANFORD UN IVERSn
{RARIES STANFORD UN,VERS,TY LIBRARIES
.iBOABIES STANFORD UMVERSITV
•^OBD UNIVERSITY UBRARIES
LIBRARIES
NFORD UN./ERSITy UBRAR.ES STANFORD
IRSITY LIBRARIES STANFORD UNIVERSIT
BRARIES STANFORD UN.VERS.TV LIBRARIES
S04R1E5 STANFORD UNIVERSITV ^IBRA
STANFORD UNIVERSITY UBRARIES ST
UNIVERSIT» LIBRARIES STANFORD
Reprinted jointly bf Johmon Raprint Gorponitioii, New Yock'Loodoo
and Akademitcbe Druck* o. VeriagMiutalt, Gm / Aoatria
Photomecfaanischer Nachdruck der
Akademischen Druck- u. .Verlagsanstalt
Graz / Austria
Printed in Aostria
ULM
Archiv
fDr
de Österreichischer Oeschichts-^oeilen.
Heraasg^ey^ben
von der
Plege TaterliBdiBcher Gesddchte angestellten CoBunisttOB
der
kaiserlichen Akademie der Wissensctiaften.
rster Band.
Aos der kauerlich-königUcheii Hof- and Staattdrockerei.
1848.
» I «>'!#,
-•«»*>»1il «M»«i4)4,^,»j., ,(i
•*••• 1*tn«
Arckiv
Ar
Knie osterreielilselier Cfeseliielits-dveiien.
Hmdi fitailiAMkv AmcUbUc M%tfTiifftfli GhmWm
kaiserUchcD Akaiemie ier WissenschafteD.
18%8.
Heft 1— V.
WSMR,
in in kaiMrikk • IMfÜtlmi ll*r- oid StuMnckmi.
stmotD uri^ j
m 17 1965
V, I
Inhalt.
I. HeA.
'' 4uii|i lu ciliar Pirfuaeulbudicbrlft d** l>. Jtkthuudcru,
•H 4>B AUta HcrmiBn tod McKr- Altilcb b«|<»-
Ku. und mikrcran »iiiar Nuhrolgir rorliaiMIt. I. Intilli-
Ufik« dar HiDdicbriR. 1. OckhlcbUlcbc* t>u Madcr-AlUlch.
I. Hellian and Drkandan, dl« S*l<mlcblick<n BMlUaniau
'ti Bla*Un batraSand. 4., i. ud •• bilrUehu- uod aaUr-
nrtbiackcr Uodtiiade TOa Uli —IIS«. T. Slalqtan Kt
Luulikul, •oa JUira IISS. MllfatkeUl tdd J. Cbnal l~ 72
II Ur GaacUcbta du KAd1(( Hallbiaa (CaniHUt) tob Un-
[tra. Bllt Documantci au dan OrtglnaltD dai IklUiidar
irdlTCi ■BUKBaBiaiMll tdd J. Chnal (U8e-MS9) . 73-100
II. Heft.
■II. Iw Oaichiehta d«i SalamlcUichaB Fnibarraii-OaMblachlas
darRlslBKir tod Eiiiot- AuiSfa i» ainan Diplona-
LartiH dlaHi Oaachlacfataa , da* In dan ArcUn der ahvBi-
lifta Htrnehaft Aipcrn u dar Zi}» •afbawabrt wird. 1. IIS
Ila(t4teD aa* dan Jahren IIJS—IISO. (Ata ForUalinni dar
'■ ita »iiarralcUackao Bllltam fOr Litaralnr ale. Jahrfug
tS», Nr. se, eo, », «e nnd 71 aiittathalllaa Au>tB(<
>u dn Jahrai IID3-IIJT.) Mllt>tbailt tdd J. CbDCl 1— «»
■V. Hudicbrirics dar SamiBlaiit daa hiilDilacban Varalnaa fSr
IlfDthan la Klafanrart 71—13
*' lulncUan Enttnog Fardlnaoda tod Oeilrrreicta cle. Cur
Carl lea BurfoDd , Herrn %a Bradam , dan er la Kinen
•ndar Kaiaar Carl V. ak|e>andel hat, 15». It. JodI iu
•HHfut aaaruUllt. MUiaUialll tod J. ChDCl. SS — ÜB
llf. Heft.
l-B*(«M*a inr eeaehlchts Klrnlbeni, von GolUieb
Aaberahoten. Nr. I-LIXIIV, S. 7rn
DI
Vorwort
Die kaiaerfidie Akadenue der l^lflsenediafteii
kit (in ihrer hutoriflch-pliQdogischeii Cbume) die
kcsondere Pflege der Yaterlindiechen Oe-
schichte als eme ihrer IIaiiptaii%aben anerhaimt,
nmiU jetst, wo der österreichische KaisersUat bu
neuem Lebeo erwacht ist, and dieses nea orwachte
Leben ^e dn gewaltiger Strom eudierbranst , der
seine Zerrdssung und Zerstfickehmg droht
Oesterreichs Genius wird die Stormfluthen dim-
men und der Verwüstung wehren, die politische
Regeneration wird die Wissenschaft, so hoffen wir,
mv fördern.
Kummerlich fristete durch Jahrzehente die va-
teriindische Oeschichte ihre Existenz, ihre Pfleger
kschrinkten sich zuletzt meist auf das Sammeln
YOD Materialien, aber auch dafür war im grossem
hUikum aUe Theilnahme erlosch«!.
Statt der Liebe und dem hteresse für die Ge-
sdiichte des Vaterlandes war die Lust am Skandal,
& Sucht, dasselbe in den Koth zu ziehen bei der
Meknahl herrschmd geword^i; sie gehört der Ge-
sdbidite an diese unselige Zeit , die ihr unparteiisches
wenn andi strenges Gericht unabSnderlich halten
wifd — über eine Generation aber nicht Ober
eiaielne Menagen bloas.
ifie Bi'iTinninint «AswibsL liäiEr jiiiihiiiiIkii u
pri£n mc a&Eimc«. k« BcsslUte
SA r^auitn uc <a« W«k ie» Gescakbsckraken.
Mekr akjetst äe Sckvicrickeit. eioe Ge-
üdiidKt» d» S«terrackMk<Q Kaiä«rstaAt« sb srhrei-
km. in diesen Ta^vn oSeohar revoideQ. wo sich
<e XalienalitilcD. wie die ProTimeB. so «eheni
fludun; sieltf man jetzt endliek ein. dass die Auf-
Ifabe eines Gesdiiclüschreibers des osteifeidiisdieii
Kaiserstaates es ist, alle darin enlliaheneo Ele-
mente (pröidlich za kennen und onparteüsdi zu
wurdi|[;en? Wie wunsdienswerth wäre non ein histo-
risebes Werk, in dem die Schicksale der verschie-
denen Theile onseres Staates vor ihrer Verbindung
anter einem Regenten paralellisirend mit eingreifen-
der Wahiheit vorgestellt vriren, als vramende Stinmie
wie nSthig Einigkeit ist, nm sich vor fremder Un-
terjochung zu schützen; in dem aber auch mit an-
besteddidier Wahrheitsliebe das Thun und Lassen
seit der Yermigangj die leider nicht sur innigen
oodi geworden, bisher nur eine äussere blieb, ge-
waroigi wiiraei
Doch dieses bleibt wohl noch lange lange Zeit
mir ein frommer Wunsch — % aber vorbereitet soll
es werden und zwar durch die Hände Vieler, denn
dan bedarf es der mannig<igsten , der mühsam-
steil Vorarbeiten, von denen so Viele nicht einmal
ODeo Begriff haben.
FSr diese Vorarbeiten zu einer kün&
tifen Geschichte des österreichischen
Kaiserstaates ist nun das „Archiv*' in Ver-
kindung mit den „Fontes" bestimmt«
Die historische Commission will aber kfinftigen
Geschlditschreibem aller Art den Stoff liefern
und die Zeugnisse sammeln — und präfen.
Ehe das Ganze seine Geschichte erhalten kann,
müssen alle einzelnen Theile ihre Geschichte haben;
ttUreiche Monographien sollen, noch weit mehr als
Mier geschehen, die kleineren Kreise, ja selbst
ao^l^ezeichnete Individualitäten (also Biographien) in
*) Em Ttnteht sieh, dasf die Uterarifehen Destrebangen An-
derer dareh eine tolehe Aeiuterang nicht heruntergeieUi
werden ■ollen , die literarische Welt ist jedenfalls eine Re-
plik, in der Allen frei steht, ihre Ansichten geltend in
Bachen, desshalb aber auch der historischen Commission.
Von Monopol oder einer Beherrschang der öffentlichen Mei-
annf kann ohnehin keine Rede seyn ; wir glauben , wenn
irgendwo so ist in der Geschichtswissenschaft der
Portsekritt ein allmthliger nicht ein urplötzlicher, und es
werden mnd mfkssen viele Versuche vorausgehen , ehe ein
MtitlMnrtrk gelingt. —
VI
flirer Wirkmnkeit in Diren Sdiidaalen daratdlen—
allen diesen andi soU das Ardiiv nach nnd nach dei
Stoff liefern. Man wird firagen, wanim nicht lieb«
gleich die Bearbeitung, warum bloss Stoff
warum Materialien und nicht den Bau? —
Zur Antwort diene: Ffir Bearbeitung in gro»
seren oder Ueineren Abhandlungen soll wob
auch gesorgt werden, dieselben mögen in einer an-
dern Sammlung (zum Theile in den akademischei
Denkschriften) theilweise yeroffentlicbt werden; in
„Ardiiv"" wird das gesammelte Materiale niedergdeg
und dadurch zugänglich allen Forschem.
Hat man nicht schon yielfiu^h die Er&hruii|
gemacht, dass Aufsätze, Abhandlungen, so wi<
grössere selbststandige Werite, welche fiber iigeni
einen historischen Gegenstand erschienen sind, dnrd
das spätere Auftauchen neuer Materialien, die dei
Dii^;en eme ganz andere Gestalt geben, nicht blosi
ungenSgend, sondern ganz unwahr und irreffihren^
wurden? —
Werden nicht Urtheile fiber Personen wie
fiber Zeiträume im Laufe der Zeiten nicht Most
modificirt, nein geradezu umgekehrt? — Eriiält nidd
so manche Ansicht täglich ja stundlich ihre Be-
richtigung, ihren Umschwung? —
Je grundlicher und umfiissender die Forschung,
je mehr Zeugnisse beigebracht , je umsichtiger sie ge-
prfift und je scharfsichtiger sie eritlärt und gegenein-
ander gestellt werden , desto befriedigerende Resuhalfl
erhält man , und allmählig wird es Licht in Gebieton,
worfiber Jahrhunderte trostloses Dunkel herrsdite. —
vm
Die BehandhiqgsweiM onBerer vaterlin&cl
Getdudite rnuss folgfich eine andere werden, j
ihr solUe Bdehmng filr jachen Stand Ober m
SteDan^ im Staate und gegen alle fibrigea ft
etlnde geschöpft werden kennen; dassa mnd g
andere Forschnngen nSthig, als bisher gepflei
wurden; mit schonen Phrasen und hocfatraben
Worten ist es nicht gethan*
Vor Allem moss der Besitz Ton Grnnd n
Boden nachgewiesen werden, in wessen Hi»
Ton Anbeginn und weiter im Verianfe der Zei
das Land gewesen; die Colonisirung und ihre .
und Weise muss Gegenstand der grundlichsten F
schung werden, und wie die Veriiiltnisse geword
sind nach und nach*
Die bisherigen Geschichten Tcrsetzen uns m^
sogleich in die Mitte der Begebenheiten, die Ja
hunderte der Begründung des allmShligen Word
will man geradezu überspringen, ja es gibt Geschi
ten, die den Anfiuig zu einer Zeit machen, in
bereits alle Verhaltnisse vollkommen ausgebildet,
manche bereits wieder verSndert sind ; wenn man z
Bdspiele die Ssterreichische Geschichte mit *
Landesförsten ans dem Hanse Habsburg beginnt
Es ist also uneriisslich, dass man Geschic
stets mit Geographie und Topographie verbinde ,
die aUmahlige Gestaltung des Landes und Voll
die innere Einrichtung , die Ursprünge der Verftssi
nadizuweisen ; also nicht mit dem dreizehnten Ja
hunderte beginne die Geschidite unseres Vaterland
die firOhere Zeit, mehr als ein Jahrtausend, k
IX
rielft igBOiift werden» eie iet eben eo widil% and
in Oeediidite mir inasent sehwierig^,
AfddUdogia und lingautik sind die beiden Leit-
itene in der allerdings donkeln Nacht dieser fir&-
kenn Murlranderte; ihre Verbindong mit der Tater-
BafisdMn Geschichte muss inniger und lebend^per
werden» das ist die wfirdige Au%abe einer Ahnde-
nie, eines historisdnarchlologischen Verebes.
Wir werden derlm Forschungen mit Vergnfigen
in pArdur'* offen hatten, ond alle uns fibrig geblie-
koen Zeugnisse und Denkmäler der Vorzeit sammein.
Die Sparen einer firfiheren CSrOisation, der SiHae
ml Plitm, in denen irgend ein Cieminndewesen be-
find, an die sich audi meist die spiteren Colonien
mbSpften, mfissen wohl ins Auge ge&sst und die
lutttbiodiene Fortdauer, wann und wie es sich
knnmtellt, nachgewiesen werden*
Die Geschidite eben dieser neuen Colonisation,
im Kaiser Carl dem Grossen ai^efimgen meist durch
Imtidie Volksstimme und deutsche Fürsten durch-
gcfihrty Tordient besondere Beaditung, und an ihrer
albnihligen Vollendung muss der mühsamste Fleiss
nd die iassendste Gelehrsamkeit sich erproben ; wir
wollen diese bisher viel m wenig beachtete Zeit
im achten bis sehnten Jahrhunderts der christlichen
Zaitredmung durdi jq;lidie Aufinunterung grfind-
Echer durchforschen lassen.
Die Geschichte der D3mastien und Lnnd-
herren, ihrer Besitzungen und des Zustandes ihrer
UoCcrthanen ist im Gänsen noch höchst ongenigcnd
Werbdtet; mit genealogischen Taleb henidisdben,
X
wfknptUkAm^ fiploMÜiehai ErMenmg« igt ci
ojcht il^geduui; die Hai^tndM iit, das Gebahnt
dieier Dynaaleo, den Zustand ihrer HKi^en anl
AngA&ngeikf ihre SteUimg nach dieo and untoi,
ihre Bedeotmii^ im Staate gründlich in kennen md
onparteilidi au wSrdigen.
Die Gescbiebte des Adels mass ia
einem gana anderen Geiste behandelt
werden als bisher, dann ist sie TongrSsi-
ter Bedentang; dafür ist wohl noch das Meiste
erst »1 thon.
Selbst die Geschichte der grätlichea Stiftongen,
der firuhesten im Grossen auftretenden Colonisireff
(man denke an Salzburg und Passau), ist nichti
weniger als abgeschlossen, obsdion ihre Quellen n
den bedeutendsten und reidhsten der bisher ge-
druckten gehören. Sie zu ei]g^uiaen und neu sa
benfitzen ist eine Hauptau%abe , denn der Guterbesits
des Clerus und dessen Stellung im Staate ist woid
sehr bedeutend, und die fireimuthige aber auch ge-
rechte Wfirdigung dessen, was er geldstet, li^ eb«i
der Geschichte ob.
Dass es in früherer Zeit viele fireie kleinere
Guter gegeben habe , deren Besitzer AHmihlBg» isuA
Ungunst der Verhältnisse in ein abhangiges VerhUi*
niss der Lehenschaft und Dienstbariteit gegen geist-
liche oder weltliche Herren gekommen seien , ist aas
zahllosen Documenten ersichtlich; die Zusammen-
stellung solch freien Besitzes, so wie des unfreieo
dienstbaren, wäre wohl höchst erwünscht, beruht
übrigens auf den mühsamsten, an und für sich
trockcpsten Fondumfen
ffinUick anf rimtäge
daan anfimmtenu
FBr deriei FwBAangm
trodEoi und unfiniditbir, iit
wir woDeo ims ni^ irre
ahspredeode wigwfrfeufc
mkkt alles mir naA
m lEe Augen apriugeutoi
Uebrigeoe Teritdbt e
Ecke Sehe des «ffithfci«
Kbdie keaehtet werdn sei, oii <e fliÜBehe
wie die KirekeD-GeecUcble, Godkicte d« C«l-
tir «nd Gelekraankeit «nd der KsBaf
aas den Uer lo t<
Gewinn seilen, wenn fie Fi
lU%en AnÜMfl nehmen. Die GcacUckle der
rilMT liegenden lakrin
gcfnegt werden, je tief
■Bü oid je dringender
kihniaae imd ihrer Geatalln^g gigfaftii
kekrten Anackten der Parteien
Bcaanne^eft nnd BOigkcit Ml Uckei «ncr W
Da aDe Lander
oad aDe Stande des VoIm
Oipn htinkUn dfirCen oid
lakalt d» gegen-
rät%en, cnlen, Heftes ketrift, so ist die erste
fii iiiii^ ^
nannscnrai nes
xn
drebeimten Jahrlmiiderts, die von einem der vor-
sögtidigten Annalisten DeotscUands , dem berahmten
Hermtnnns Altahensis herstanunt, entnommen,
nnd besteht theils aus einer Reihe Ton Notizen,
durch welche die Leistungen der Unterthanen des
baierischen Benedictiner- Klosters Nieder-Altaich in
Oesterreich beleuchtet werden , theils aus höchst in-
teressanten 9 darin enthaltenen Actenstücken fiber yer-
schiedene Provinzial-Landfirieden im sfidwestlichen
Deutschland im fünften und sechsten Decenniom
des dreizehnten Jahrhunderts, in einer Zeit des
heftigsten Parteikampfes, der durch so viele blutige
Privatfehden und Angriffe bittem Jammer und be-
klagenswerthe Verwilderung der Gemfither herbeiführte.
Das zweite Stuck dieses Heftes beleuchtet ein
kurz vorübergehendes VerhSltniss zweier Fürsten des
fun&ehnten Jahrhunderts, des berfihmten Königs
Matthias Corvinus von Ungarn und des Herzogs von
Mailand, dessen Schwester Bianca der staats-
kluge König seinem naturlichen Sohne vermählen
wollte. —
Die Verm&hlung unterblieb , Bianca ward spater
romische Kaiserin, die Gemahlin des ritterlichen
Maximilian des Ersten! —
Wien, am 10. April 1848.
I.
UerBamiis Altahensis etc.
1
I.
Urkndfi- ond Notizen -Sammlaog des Abtes Hermann
101 Niederaltaich und mekrerer seiner Nadifolger.
tut — e. 1300.
mJu k» k» geheime Hans-, Ho^ «ad Staats-ArehiT %u Wie»
Wwakrt «ster seiaeii Sehitseii aveh eine Pergameiitliaiid-
•ckrift dea dreiselmtea Jahrliiuiderta in Quart, 247 Blätter
ituk, welche sich auf das ehemalige baierisehe Beaedieti-
aerUefter Niederaltaich beaieht aad Toa seiaem berahmte*
ttea Abte Hermaaa herstaaimt; sie eathSlt ia awei Terschie-
ieaea Abtheilaagea, aasaer mehrerea Acteaatiickea Toa all-
geneiaer Wichtigkeit f&r deatsche Geschichte, eiae grosse
Aiuhl TOB Notizea oad Urkaadea, Toa V>neicholssea
ii4 ZosammeastelloBgea der Einkünfte o. s. w., die des
Klosters innere and äussere Verhältnisse vortrefflich be-
kielitea. Mehrere seiaer Nachfolger, die Aebte Albia
(ü 1279), Volkmar (st. 1282), Poppe 11. (st 1289) oad
Benbard (st. 1317), habea za dieser Sammlang ihres
Voipi^^rs Zosätze gemacht, dorch welche so manche
Veiinderaagea beorkandet werden.
Bekanntlich ist Abt Hermann von Niederaltaich eia
uigeseichneter Verwalter der zeitlichen Güter seines llaa*
Mt, eia kräftiger aad thätiger Vorstaad seiaer geistlichea
^meiade aad eia tüchtiger Geschäftsmann so wie eia sorg*
Q%er Bewahrer der historischea Notizea seiner Zeit
gewesen. •)
Die erwähate Pergameathandschrift ist eia Beweis mit,
Kekit andern von ihm herstammenden Sammlungen, dass
*^e Amtsführung zu den Tcrdientesten gehöre.
*) AM RenBMS l«it«t« das Kloater Ton !>%> bia 1173, in w*lckM
iakrt er rttifairt«; 1175 starb er als 75J&hHcer Or*ls.
1
Ven^eiche : „Phcidaa Htüden etc. des Kloaters Nieder-
nxlUich kurze Chronik , oder Zeil-Schrifflen etc. Regensbarg
„1782. 4. S. 04—98. — Annales Hermann! Allahae iDferio-
„ris 0. S. B. abbatU, ab anno Christi MCLII. qui est
gprimns Friderici I, Imp. Ang. nsqae ad Rndolphnm Habs-
nbargicnm , anaam videlicet MCCLXXIII. hactenas Henrico
^Steroni ejusdem monasterii monacho et Capellano perpe-
^ram atlributi ei apographo Joannia Aventini etc. mnltjs
„partibna anctiorea, veroqne auctori redditl, prodeunt cnra
„et studio Andreae Felicia Oerelii."
V. Oefele, acriptorea remm boicaranl. p.6S6 — 684,
ibidem (p.719 — 729): Aotiijnitatea DiplomatJcae Allaken-
Ma etc., coUectae ab Joanne Aventino. etc.
V. Monnmeata boica Tom. XI. et XV.
V. Böhmer, Fontea Hemm Germanicamm U. S. 486 —
SS6, Hermann! Altahenaia Annale« 1152 — 1273" n. vgl.
Vorrede S. XLVill. — LIU. Nro. 23.
Da nnn Niederaltaich nicht nnbedeatende Besitznngea
im Oesterreich hatte, iat die Geschichte dieses KJoaters,
beaondera waa eben jene betrifft, von den fislerreichi-
acben Geschichtsfb räche rn sehr ea berfieksichtigen.
Wir glauben also durch die genauere Angabc des In-
haltes dieser wichtigen Handschrift, noch mehr aber durch
die Mitlfaeilung mehrerer bedeutender darin enthaltener
Noliseo und Actenstücke ans den Dank der Forscher tm
gewinnen, zumal wenn sie, wie es der Fall ist, zogleJctn
«ach von bedeutendem allgemeinen Interesse sind.
Wir Iheilen vorerst Folgendes mit:
1. Den (im Codes ms. so angegebenen) Inhalt heider Ab-
theiluDgen.
2. Geschichtliches vom Kloster Niedcraltaich, zasammen-
gestcllt von Abt Hermann.
3. Notizen und Urkunden, die u.stcrreii'liischen Besitnii»-
gen des Klosters und deren Verhältnisse betreffend.
s
4. DreyShriger LaBafriedea (von 'lt44 — 1247), be-
sehworeB tob Henog Otto tob Baieni, Bnbischof
Bberlurdl tob SalsbBrg Bsd dea BUchSfeB ÜSdiger
TOB Pbmbb, Siegfried tob Re^Bibarg, Conrad tob
FVeiainif, Friedrich tob Eiehttitt nad HeiBrich tob
Banberg.
5. LaadfriedoB, tob Henog Ottokar ia Oeaterreicb (wabr-
seboiBlicb 1251) aageordaet
Dieaef wiebtige Aetenstttck iit iwtr (tat eben dietem
Cadas IM.) beraitt fadrvekt in dar tlt Aahtaf dani dritfaa
Baada dar aatarraiaUtebaa Gttebiebia TtB Sabratier «ad
Adr. Raaeb bitwtilaa beifebaadeaea: ,|8taiBilBay eiaigar
«kitber aafadmektaay adar ant dea Urtcbrillea faaaa fa-
.Bagaaaa Urkoadaa.*' S. 31—37. Nra. XIII. Da tbar dittar
AahaBf tabr taliea f awardea, der Raaeb*tcbe Abdrack sa-
Um ta makreraa Slallaa wetaatlieb fablarhtfl itt, tt wird
itr Wicdartbdraak waaiftieaa f araditfertS|^ teya. —
6. Laadfriedea, an Stranbing Ton Herzog Heinrieb Ton
Baiem, den BischSfen Otto Ton Paasaa ond Conrad
▼OB Freiaiag för die aicbttea zwei Jahre Tom aSch-
ttea St Martiastage (1256?) beschworea, Tom Bi-
•ebofe Heiarich tob Bamberg aber schriftlich ange-
7. NB. Ali Anhang ni6gen die am selbe Zeit (1256) ge-
machten Statuten für die Stadt Landshat, die meist
dea Verkehr mit Lebeasmittela betreflea, hier folgen.
Uebrigeas ist aa bemerkea, dass aas demselbea Codex
■*•) derdia ArchiTS-Sigaatar: ^Reichs - Sachea Nro. 14**
M, Leibaita wichtige Acteastucka Aber dea grossea rhei-
luckea Stidtebaad (Codex iaris geatiam , maatissa 2 . 93)
*M geaealogischa Nachrichtea Aber das Wittelsbachische
Hut (Scriptores 2, 22) eataommea hat.
Chinel.
1 •
1.
Iin d e X
(primae parttSi Codlds msc. Nro. 14, perg. see. Xm et XIV, 132 bIL)
I. Inttitacio ecclesie Altahenaii.
n. Electio Hermaniii abbatis et redditos ecekfiainB
in Achapach et SpU.
in. Presentacio Chanradi aacerdotis ad ecdeaiaai Pftliag
et Tineam Kenring.
IV. Scripta saper Zaia et prinl^ia advoeati taper
Abstort
V. De CaneeUatioiie libri baius.
VI. De predio Volrating et Enspacb.
VII. Donatio predii io Wintsing. Emptio qiionimdam agre-
rnm in Altennrfar et io MaenuDg et in Pntting.
Vni. Confirmatio Ottonia super Aeinpmkk.
DL Super eontractibas matrimonii inter ecclesiam et
bomines Dncis et oltima pars de institntione bnins
monasteriL
X., XI. Resignatio eniasdam qnartalis in Gossenpaeb«
Xn. Feoda Vrowbergeasium.
Xin. Confirmatio FViderici Imperatoris snper mnta Anstrie.
Item iitere Ottonis ducis Bawarie et Comitis Palatiai
snper mntas et super decimas.
XIV. Collatio cuiusdam predii circa Oetling et Rapoto
Palatinus super muta in Pleinting.
XV. Resignatio feodorum Altmanni de Mos et donatio
decimamm in Vihtab et alibi, Ottonis ducis.
XVI. Priyiiegia super protestatione Hermanni abbatis et
edificatio domus versus cenaculum. Decime in Ftins*
pacb.
XVn., XVm., XIX. et XX. Jura aduocati.
XXI. Feoda Marquardi de Auting. Ottonis Scbreiger Mor-
specbarii et Gossonis de Cbrems et alia feoda.
XXn. Alia feoda qae confert ecciesia Altahensis.
XXIIL Fcoda Pvchpergarii. Ch&merdorfarii et hominiim
Bostrornm in Aicbe et HnneldorC
lUV. Feodomm pars qae confert ecciesia. Redditna in
Weizsenre^n et Aeinprnkk et Maendorf.
XXV. Redditna in Reicheradorf, redditna et decime in
Winchling.
Anaolholfing deacriptio predionun ad jora dacia
pertinentiom.
XXVL Decime in Oetiing Chnnzen et feoda Gaemlin-
garü in ciritate Ratiaponenai. Item Taxacio red-
ditnom in Mnndreching.
XXVnL Compoaitio aaper Vopelhaoaen et SeiMcb, Ali-
manni de Moa feoda Preiait^^erii et Vrönleinaper-
gerii AencbofiuriL
XXXnL Forma pacia quam conatitnit Otakama du in
Anstria.
XXXIV. Pars feodonun qae confert ecciesia.
XXXV. Pene colparom.
XXXyi. Feoda Hagonis Hanif. Statuta super mercimonüs.
XXXVn. Resignacio Aesingarii Ulrici. Item alia in Oth-
maring. -Item resignacio carie in Tandorf qaondam
Ilartlibo facta Ulrico et paeris suis et procoratoria.
XXXVin. Pars steorarom tempore domini Hermanni abbatis
et oMigacio proventnom ecclesie in Mandreicbing.
IXXDL Pars decimaram in Abtsdorf. Resignacio saper
Rent Item in Oberngessenpach. Item resignacio
coiosdam agri infra Helingersperg et Walters-
dorf qai Yocatar Chiricbgelent. Item in Tandorf
saper feodo Lederarii. Statutom ias bereditatis
in Wizzensing-Hainr. Faber de Osterhoven. Do-
nacio bereditatis in Herzdorf. CoUacio feodi Ulrici
tabemarii in Sirarza . Pena saper Herstdort
XL. Conposicio inter prepositam de Rymchna et Pleba-
aam de Regen saper decimis et cora plebis.
XLH. Eipenae abbatis Hermanni qaas fecit in edificiis
et in stractaris - plebani (provisio) de Geirstal.
XLIIL Predia libere inatitiitioBis. Predia a iare aifo-
eatie libera«
LXIV. Predia in Pachofit
XLV. Redditos in Gosseopach et in OkerahauB.
XLVI. Isatnietio svper ObernhaiiiB«
XLVn. Redditos io Ufterling et reeta feoda in Chohpaeh.
XLVnL Bona ab Ulrieo de Geltolfing reaignata.
Delegatio Rapotonia de Tateapacb et vzoris Meh-
tbflde de Lob. apad Fliaspercb. Ck>llatio beredi-
tatis GagvliDaiim in Wisaeiuiiig. Renimtiatio Her-
maimi de Pledling pro quadam bereditate Reieber-
stort
L« CbmtBea boba CbraegliiiL Item de FabtpibeL
LL Loeatio domos in Patauia &eta Karolo.
LD. CoUatio bereditatis soper miaori curia Miiiiicbdor£
UXL Donatio caiasdam predli inlteiupacb, loeatio eurie
in Cbemnaten et absolutio fratris GoibwibL
LIV. Resignatio predli in Ried in Zwisel eompodtio
'tyrolfi enm domlno H. abbate.
LV. Confirmatio Eberhardi «t Chii.ig..4e Mper c^m
Sebonbering et Commatatio qnommdam tignmm
ibidem.
LVL Donatio eninidam Gerdrude a Satelpogario facta.
Item collatio Wallarii de predüa in Nenelbacb.
LVIL Qoidam contraetna super curia Aesing cum Rugero
de Monte.
LVm. Loeatio molendini in Rukkonsing, Hainrico (acta.
Resignatio quorumdam prediorum in HergoUng
et in Auwerbacb.
LIX. Loeatio Walebuni in Altenurfar. Scripta supei
curia Miterdorf, feoda Vrowenbergarii et Resig-
natio Segenfridi de Landawe; delegatio quorum-
dam bominum ab Albardo Geumanno &cta.
LX. Loeatio agrorum in Lo Meingoto (acta 9 commu-
tatio agrorum AUenuriar, et in Tundord Resig-
natio per Herbordnm de Yserhof fliela. Coüati«
cttiusdam decime in Awerfcaeh per l<yfbeigarinni
Otlingerio fketa. Reiignatio per Haidendorfiuriam
Cmoierario in Radmarivelden facta, in prediis in
Celle in nemore et locatio dooiaa Patavie Coltel-
lariu (fiicta). Uxori AHmanni de Wintser coUata
feoda ad petitionem Altmanni eioadem.
L\L Locatio domos Patavie in atrata elerieoram.
LXIL Feoda Oltonis de Froynbereh in nemort eoUata
Leatz(en)ridario.
LXIV. Concordia epiacopi Patavienaia et daeia Bawarie.
LXV. Feoda qne habet a nobia Chanradaa de March
et Rogeroa de Reinhartsmazz et hominea a Cir-
bergario dati.
LXVL Cessio fratiis Dipoldi de Obemwerd super heredi-
tate. Chanvsios de Peorbach cessit omni iori in
Fridrico de Tnndorf et fratribns suis.
LXVn. CoUatio Leupoldi de Rnkkozzing. Compositio inter
llinonem et Frichconem. Copnlatio Engelworth
cum ChanigQDda filia, Encnchel et cessio Popponis
et Reichkari in beneficio de Grub. Collatio Alberti
et (post eins mortem) Ekpcrti de Strubing. Wisnto
de Nczzelbacb.
LXVlll. Qualitcr beneficia in Neunmaizz et in aliis locis
deTenerint ad ccclesiani Rymcbna.
liXUL Rcsignatio Leupoldi et Ulrici dictorum dinstman
super hereditate in Tundorf. Resignatio Herbordi
de Leutzenrid in quodam beneficio in Chubach,
de agris Chauzlini in Tundorf.
LXX. Obligatio Marquardi de Rukkozzing super here-
ditate Meingoti et Ilirzonis. llereditas Ulrici de
Munichdorf in Wizzinsing . Resignatio Rugeri de
Word uxori sue.
LXX. (sie). Impetitio Hertwiei de Nezzelbacli et Suzzonis
contra Engelschalcum pistorem. Cessio Rugeri de
ReinhartsnazB super molcndino in Rorbach.
LXXL Resignatio Wilhelmi de Cirberch dimidie hübe in
Warting. Comparatio Fridrici de Snupaeh super
sna hereditate. Colbtlo Uhriei de Gorhaim . Col-
8
fiUe AlberoBii de Entia dwuide de Wntier.
Cessio Sweikeii de Forst in Alberoiie de Hohes-
perg et fveris suis. Res^Mitio euisda» qoir-
taUs ndne Wsppoais ia pslade.
LXXIL CoBnparatio curie in IVuidorf ad Chvaradasi,
genemn PaalL
Traditio Sweikeri de Swartia predü ia Reut
et Menwing.
Loeatio earie ia Saaibrehtsdori. CoOatio Taeei-
rie ia palade preposito de Oetiag.
LXXDL Feoda Heiariei de Chirlidorll Hetgolaiag. Heia-
rici de OtUag et H. de Saohsiag.
LXXnr. Cessio Chaaradi de Fart ia prediia CirbeigariL
CoBnparatio prediorom Chaaradi ofBciaUs de
Pachot Doaatio dosnos aostre ia Patafia aia-
giitro Hertwieo.
LXXV. CoUatio aree aostre ia Laadaw Pitrolfo et
Perahardo.
VeadiUo decimamoi ia Aenpmkk«
LXXVL Peaa Rogeri de Rot et Heiariei et Choanü
firatmm de Aycheabach pro eoUatioae beit-
ficiomm ia TaL Loeatio eorie ia Walatiog.
ComposiUo TÜlamai Wiazeosiag et MaaichdoiC
Compositio Leapoldi de Uttiag eam Werahsrl«
de Aichperch.
LXXV1I. Doaatio viaee ia Aastria Reiaoldi plehaai ii
Regen.
Resignatio Holdllngerii predii in Poraaig. Fe«ü
Gaaipoldi de Leliag. Comparatio eaiasdam prtti
TesoldL
LXXVnL CoUatio Rogen Radmaro de Sherdiag. Tradttis
Haiarici Geamaaai Alherto de Parehstal. Trae-
tatos predii la Rieeamaiaa.
Compositio Lamine et firatraeliam saoram sapcr
earia ia Swaraah.
LXXIX. Comparatio prediorvm ia Sehonaager. Res%satis
eoivsdam kereditatis ia Zwiglara.
9
LXXX. CoOatio predfi ia Perndorf. Traditio Otlonis de
Lawe Mper cirte et vinea, Hinoni poetea
edbta. ReeigBaüo Gotfiridi de Faeh eniafdam
predü pestea Clmiirado ühro collata. CoDatio
dikia Perhtoldo iadici b Chambia fiieta. Here-
ditas PaunÜBgarii de Taiberhtoliaiisii (item Tag-
bediatliasseii ho die Taberabanseii).
LXXXL CoOatio Tamganaser ia Ybencfaaioi. Resignatio
Aadree de Clebing vxori tue fiicta. Donatio
predii in ^^l^tgepouuiig et Maeung.
Donatio Rosael in Hiltersdori. Traditio ad ee-
ndbinn Halhartsdorf dimidie libre pro feste
noitro celebraado.
LXXm Traditio predii in Mosen (item ^Mnsing'') Hen-
rieo de Moedorf et niori ave fiicta. Feoda illios
de WeÜM. Emptio eoinadam aree et orti eeele-
sie nostre lacta et pomeriL Jtem tractatns po-
merii Wintberi et agrorom in AHenurfiur.
LDÜUlL Pririlegia libertatis prediomm infirmarie. Tra-
ditio dedme in Mimming infirmarie nostre. Pri-
▼Deginm snper predio Vraeleib (^Henriei Pro-
leieb**} inOexing. Collatio predii in Riczenmaizz
Plancbenpecb laeta. Resignatio eiirie in PnheL
UXDV. Littere CbretzlinL Collatio feodi in Otenshaim.
ReeoneQiatio Cirbergarii enm nxore saa.
LXXXV. Donatio dimidie libre ad Malbartsdorf de enria
Hnntam ad Rjmcbna pertinente. Obligatio Sif-
ebofii et Mnndreiching.
UtilVL Caasa enm domino episcopo Kjmensi. Tracta^
tns Chnnradi olBeialis de Pachofii enm Tjrrolfo
et Perchaimario. Feoda Hartbaimarii et pro-
curatorinm ad Cnriam Romanam.
UXXVD. Donatio predii in Gneisting a relieta Laminae.
Utero domini Aerbonis snper Ingolstat. Litere
eonsnaliun nostromm eirea Lantsbnt.
UXZVIIL Litere Toealionis eoneiliL Litere indieiarie snper
promione Craetalini et proenratoriom romannm.
10
LXXXIX. Item litere pro ctnsa Craetsliiü.
LXXXX. Forma lobdelegandi et litera domini AerimiU
et feoda aliqoa qoe habet eonferre eeelesia«
XCI-XCIV. Litere tiiper appellatione. Forma obügaadi de-
ctmaa. Litere daeia aaper eomparatioBe adio-
eatie in Mandraeichiag et Sichofn. Litere taper
deeima in Anaholfing et Tacearicia ia palnde
magiatri FridericL
XCV. Litere magistri Friderici aaper debitia fvii.
Litere dato deeano in Vihtah aiiper SwarHu
Reaignatio Obdi filio maratoria in Yaerbofr.
Litere docia anper aemitiia hominam AHahei-
aiom. Renanciatio actionam H. Vermia* Arbitrian
inter Eyacbing, Reat et Aicbpereb.
XCVI. Plares litere super obligatione adnoeatie noftre.
XCVn. Arbitriam inter Roroanomm et Bohemie reges.
XCVIII. De eoden|.
XCUL Qaedam cantionea.
CIV. Trea lectionea de aancto Godehardo. Litere qoe
mittantnr pro defunctis.
CV. Inaeatigatio agrorom in Tandorf.
CVI. Feoda Tjrolfi in Yserhofh et hereditatea ibidev
qae perdiderant prata saa.
CVII. Litere concilii, feoda Chlehaimarii • Piacatora in
Oexing data in Alderspach.
CVIfl. Feoda Heinrici GeamannL
CIX. Resignatio Chelblini in Tandorf aaper Pomchofii.
CX. Donatio Scbeiplini caiasdaro predii in Wizaensisg*
CXI. Feoda Hartbaimarii. Resignatio Wetael de Vilf-
hof saper predio in Perin. Tractatna Sighardi et
Ditmari in Rnkkosing.
CXII. Resignatio decime qaas (sie) babet Elyaabet oxsr
Leonbardi Sagittarii in parocbia Cbantaen.
CXIII. Feoda Peronia de Antzenchircben. Ceaaio Lei-
poldi de Prenhaasn cniasdam predii in Ilittuf.
Traditio qaoramdam bominom a Riqpotone li
Taecbenpach.
11
CUV. LmOm evM ui P%Mrlarmi et Waklii«.
CXV. Jwate fUL
CIVIL Bm«uIm HeiHrici &igilterii im Hehyrtpfg.
CX¥IIL CMfeieritM eifiUteuL
CXT. Leettio evie bgolfiitat C««prmtio Pa^aitarii
eiiiudMi cirlit. Litore pMaai de GeirstaL
CXXI. Pas iaraU Dicie Hainrid.
CXXnL GeOatio cuatdiam prcüi GngdmanBL
dHy. Litere WarteBbugirU ««per feodie 4omhd 4e
Haguwe.
CXXV. Hereditas Heiarid die Bbpaeh et leeatio earie
im Oeiiaf^.
CXXVL Retigaatio e^Mdaa herediUtii Rapotoai de Mos
fiicta«
CXXVIL C^aealogia regia Bohenie et daeam Saionie.
CXXVDL Boaa ^e ad dneeai Bawarie aoat derolata et
or%o Agaetia daebae Bawarie.
CXXDL Origo Ottcaif daeia ex matre.
CXXX. Reaignatio hereditatia Reialiardi (de Graapaeh)
in Rakkoaaiag.
CnXL Jaa piaeatoram.
(D«r ladez i«t «BTtUsUadif , iadea apUar a«cli viele
liiert Staeka einfetrafea wvdea.)
Pan aeeoada (folL 129) a follo 133 oaqae ad roliam 262.
AM Beraum Mfvlttfl, m Um BjUmn A«M«i «nrcM^rt)
FeL 1. (laa.) k: „later priailegia Bedeaie iaaeaitv
])ia B^fieteca qaedaai earta Uralf Abkatia ^ae ex aaÜ-
D^iitate aeriptare et latisitatia Talde aaeteraküia
»Wtar. Qaaa ege HorauBBaa aMaa mm
«▼el hüaitate aee auaate Td addite
fiaia aiedema acriptara per aania hie deacribL*'
^Haic aateai Brcaiariaa eat UraM aUaüa dt
5l«i
18
(V.MoniuneiiU boica Tom. XI p. 13 leqq. itl ab«
ffilglieh der Torliegeade Text eine Abschrift, die Ab
gen aber lind nnbedeatend, die Randnoten lind in i
text angenommen.)
Fol. 4. (136) b. „In isto libro annotata au
„eccleiie et censns eommdem. Distineta mnt an
„pagos ita, qnod illa qne snnt in qnoÜbet pago s«
„omnia per ordinem hie transscripta.^^
„De pago qnod dieitar Chnntsengaen.^^
I. De officio Uiterlingen.
IL De officio Obembanien.
III. De officio Oetlingen.
IV. De officio Pnchdt
V. De officio Mnnichdorf.
VI. De predüi circa Chnntsen.
Vn. De prediii circa Rnkkossing.
Vm. De Aichae.
IX. De Tnndorf.
X. De officio Yierhonen.
XI. De predüs in Anstria.
XU. De Heritorf.
XIII. De Schoenhering.
XIV. De Aicha.
XV. De PaUnia.
XVI. De prediii ultra Yiaram.
XVII. De censn denarioram.
XVm. De censn de Wdrdc.
XIX. De Altennr&r.
XX. De Helmgeripergc.
XXI. De Sebach.
XXII. De Snmbrehteitorf.
XXIIL De Paiching.
XXIV. De Waltendorf.
XXV. De Winchling.
XXVI. De officio in Swartsd.
XXVIL De officio Laeliug.
XXVIII. De officio Chirchp^rch.
XnX. Dt PigMtavn.
ZXX. De DamapMg.
XXXL Da WihiBifagBi.
XXin. Dt Anafnkk«.
XZXDL Dt «aUt CiOt.
XKUT. De tSeit Wiitiii«.
IXXVL Dt lUiekertttrt
XXXVIL Dt UoHj^.
XUVm. Dt irtdiii ZjrhrgufiL
TLl Dt prt4iU ^t lut * hrt atlTMttt liktn.
nX HtM dt iwt UvtMtti.
XUL Uta UMt»tU pH«tr«K.
XLin. ItMB utoUlit fertiUorvB uaornm.
XUT. ItcM Btrihtug et itTtatigatio ctriAna.
XLV. htm At decüua Eecluie.
XLVL Itta redditiu Cumk. ]
XLVn. IttM reddihu Cartr^t. ( NB.DiektBt»4Ab.
ILVin. Umm ndditu Ho^Ulb. [ tchutt« feUea.
XUX. ItMi reMÜM iafiivtrie. }
14
8.
Fol. 4. (mit anderer Schrift , aber gieichseil
yyicripta de institatione monasterii AlUhensii H
„abbat ex vita S. Godehardi et ex Chronicif ac
„ecclesie compilaait/'
„Monasteriam Altahenie ex eonailio saacti
„(späterer Zusatz mettenaia episcopi) ab ÖtilaB<
„honore. S. MAVRICII tab monachiea profeisi
„stmitor . anno ab incamatione domini.dcc.xl.pr
„tificatns domini Zacharie pape anno.vi^* oltii
„anno Leonis Imperatoris . qni in chrontcis ob mi
„impins appellatnr. Karolo primo maiore domns
„Francomm existente . caiiis filium Pippinnm patr«
„magni post hec anno.ix^ lanctos Bontfaciaf
„flcopoa, ex decreto Zacharie pape vnxit in rege
„rico rege in monasterinm misso . qaare etiam 1
„post hec Stephanus papa anno doinini . dcc . In
„cinin constitnit Romannm . et cam eo dnos filios
„rolnm et Karlomannam . cum matre eoram Derhti
„unctione in regio dignitatis honore confimianit
„stribntionem etiam episcopiornm in Bawaria qn
„post dictam constmctionem per sanctom Bonifä
„chiepiscopum, ex decreto Zacharie pape . et cons
„pini Rcgis ac ÖtUonis Dacis facta est . vbi Johi
„pnrch . Gaibaldo Ratispona . Willibalde Eihstat .
„frising comendatnr. Nam tunc nnllus in tota
„pastoralem kathedram possidebat . preter Vivih
„chiepiscopum Lauriacensem . quem predictas Otil
„tionem anaromm cnm clericis snis et monachis
„Patavie recepit . et episcopaait ibidem. Dcfuncto
„Rege Pippino patricio Romanorum . cam ad Karo!
„eins, et ad francos sine Teatonicos, imperinm qn
„porc Constantini magni Helene filii, hac nsqac
„tinopoli manserat apnd Grecos . per dominum
„papam . et consensnm senatns et populi Romani.
„incamatione domini . dcec . primo . esset transla
&>rri«B Serenisaimu Aigmitu aitt tumwatm. Ita^t
,fkrific«s lBper»tor . Ro»«a«B gvbenni iafer^^ ^a
,rt fer ■üsericordiwn iei Ktx Fraaewm et LMgitail»*
^■B . atraetvram üUm U^ii pndüa et pancMiMifcH ^^
,|EinL NKin terran ■■arorsH nna hwii ■■ per bAM
gCMÜiHHin octo kanoraa eepieae auribae opidni . %nM
.iwriiw ene ■■periorem Paaaeuaa.fM ■■■« «•aea taMi
„AMirie . tatam iater eceleaiu Bawarie . Pirflree et 41^
>tet.CoBites «ieidit et BveMi, vU Onlb Attili et
,Mdt«e isti BOB peinaH tn4idit peitieBea. I^ads cÜbb
^ 6tDoBU iacü et HiHnde Mnria Pipfni Kagie n-
iinfictt filiBB . et smi Buvne« pkn prete We efaBJ—
^■i teBpwrikaa centaleraBL Ladvrice paat hee iafM^
,1m iE» KsroU Bugmi m Roauu iBptriM e^iMliL
,^ . Hüb eiae . Lothtrio . Pippis« . KireU . et I^fain .
>li MBtiBBe rekeDutibu . ae itiaie peat ■ecte« fakii
ifritribu imter ae fn diaiaieBe r^ai ccBcertBBtaaa, ii
,bB kaga et deteatabili JLaaeBaivBe pkres rrrVaia i»>
jiptSihaatT predüa et facaltatibaa aua . uter ^Baa arrfa
^ iata magaani partem peHidit prcdieraa . Ued haB«
„LriTTicBS ille vHimaa tratniB . ew poataMdaa diüa« Rga*
itricBtalU francia, a RhcBO videlicet aa^Be ai Cbcb ^t
,rici et PanDoaie . ae tenniaoa Daaenui . ia partea ccsMnA
„MeBiione aaa, et predioran larga BaBificcBtia leleBara
.tmaaet . ei poacentibaB hec apad eaa GarpaMa et OU
■brie Abbatibaa et Epiaeopia . ^ teBparibaa ngai ipaaM
jCcrleaUn baae regebaat Geale de biac Vagaranm alt
Jiadwir* rege filio ArnelS imperatoria eieaate, et ia aecaa
.(bristiaai popnli ac maiiaie ia geaten TeataakaM nca^
^tnmftt aibi Bawariam graaiter aeaieate . nrmit ^aidaa
,ljnaaas AraoMaa ridelicet Du Bawam ^ rcz Ivi
Jbwtra capieaa . ▼^;aiia ae eoaiauit . iaaaMr ragai e^
jtüit.et pr« bac aiabitioae deatracfia ecdcsiB, canM
itieMitaa mOitibaa et faatoribu aaia ceareirit, ialinia
,tl ahabeasia eccieaie proprietaa fere tata . ia Bawaria
irt ■ Aaatria diripitor . et baio seeteri ■UttaatibBa iaita
itttcbaatia» aolaatateBi beaeieü !'■■! ■alairi ««aa
^AiaMItv et e0ir«rtw. btb «t pwt«*«rtai miwibiaii
^MmiK voiuichiea hi« defeeit.MA rc^Kk tavca om*-
„«iraa SMiq« ia tenpwa OttMÜa terai iHftralwJi.rf
„■axti Heiariei Isdd DacU . patrü . ■. Henrid huf«^
«tviia . U . ^ui per »■!■■ uum pttraUtit best M*. P»
«4iflt« ua^e Ladwieo . et Chianilo ftimm ae lliiMiM
nprino regibna . prefato Araoldo et Vagaria airiElw i«t
nittatUiH . tandem mortno m . ab Ottoae vagB» aaaa nfri
hHI . sruy . qai est aonu dominice innrartiiaäi . fcpac . fc
»apad aoftutam eiaitatem ia cavpo fu didtar LirMM.
ntiarcltni ingaroram tarnen» eede aeeatv . viftai «fM
«Ipaai tota axtiagvitur . trea priacipea ipaona ateat m g»^
Maanatl VdalHci l^tnr Ratiapoie ia patäalia aMpaadMli
r*i toti Bawarie pax a donüa» radoaatar. Qt» atekät
y,t«ie In Bawaria eziateoa dot impetu taM pcnkiMa gntt
f^ae paptna aine ma^o dUcrimüie aoflem patut eaala
ftqau atUm adoocatiu earam et princepa patris Ai*all>
ffimni gante pagaoica cooepirantt."
Pol.S. „Eleatto paat hee in Homaanin ImperiaM Ottav
^tartloi qni more anito ia «nni eccIeBiastice d^itatia pi»
f,matioie creacere cepit . cnias qnidein landabilia iadaatiii
ulaltiale fall inditiam . qaod . vy . ordiaationia ave . aaaa ^
^att «Mia dominice inearnatioaia . dccee . xe . aepadiotw
^btvd monaitcrtniB epiicoporDin eonailio (^videlieet Walt
»kangi Rat. et Pi]g;rimi PaUvienaia" apiterer Zaaatn n
ffHalta} tuiiliante demam dnce prefato, ia priatinam ■>•■»
nflhiea religlonia refbnnari fecit atatam. QnidaB igitar i»
ttiertbilia vir Ercliaiiliertut Demine, faic Abbaa prepvBitw
nper qaem anxiliante domino diniaam miaiateriaH Hub
nregniam aancti Deaedicti religinae diaponilar . ad «ia
„atalim ealabeirimam coDimonitionem . aaBCtoa Oodelwrda
^monaehaa eat elTectua. Qni ex ramilia iatina eedflaia utM
^hicque antrltu et aacrarnm litterarnm atndüa fideKtü
^eat imbntua. lale S. Oodehardaa antea ia ordiae eanaat
„conim liuiaa eccleiie prepositua eiistena. poatea ■onaclMl
^faclDa Erdianberto abbali anccedit . anno ab i
^domini . dcccc . xveg . aanoto Heinrico tnnc dnoa
babenbergensem construxit, aliisqoe sanctorom lo-
r r^ni latitadinem non minas proat opas erat sae
iail mimificentie largitatem. Qaedam enim loca iam
fc ia BMliofl restitvit • quibnsdam qae muuu anppe-
i tiiiech • uiler qoe et ecelesiam istam iam ab ipso
I naUactam eorliiiia et uestibiia aacris et qiod ma-
I fidt seeili bnios doBun pacis traaqiiillitate dotaait .
ga ditant Monificentia predionim . louitabat ipaimi et
iaperatores ad huiiu atractare promotionem dnlee
eiaiaa iatims ecclesie videlicet Legionia aacraiiasime
•rui.aievt cernere dator in priTÜegiit ab ipsomm
i doaatia eiden, vbi aanetum Maariciam glorioaom
rcM Christi et totias refpn sammiim patronmn appel-
f^aaiam ab altari sno Rome in ecclesia sancti Petri
bapastoKeisManibiiaiBiperii recipiut dyadema. Insti-
il famper ipsos ad hee grata obseqnia qne eis cum
Itfbvs cnntra nngaroa enntibns hie fiebant . Hanc
I Hcinriciis ad benefiieiendnm hnie monasterio Spe-
er iadncH cognita sanctitas beatissimi patris Gode-
•I diseipnli s«i saneti Crnntharii Heremite • quoa
irea tcMut fiamdii nixit • et eoram aeeretis conaüüs
4mr, Bl cui per ipsims Imperatoris indvatriam eccle-
ia se gaadeat refematam • nnnm tarnen est qno se
(r«rb. M. IS.) ^HciMriM pMt bec fwrU,
„Bnnwi« praevaatihM . ilU abiecto . aüa
• per aaecaaaianM ▼■ . laifnalaii»
,hM Bi^e aigcu taac tepeaeare c^ . diiaeaawaaa «rin-
„tmr ia ragi« . Melarä pertarfcatia . aiaMuterioraM deatraelw
i,eUrieata« deap«cti«, todu iaatiti« ac relligiaaii cuealcatM,
ii«t alia flmr* iaeoaiaioda taae aaat orU. Sciaditar taae
„ragasB et ueeHvtiaia . Imperator et lai üuitarM.ab Ale-
„uair« et Grt^ria aeptiBa.TiliaB» etpaaebali aaitbrimifn
i^&riutar. Heiaricaa ^iatoa patre aaperatit« ngamm iaM>
„dtt . Epueapi a prapriii ledibas expellaatar . iater fiat
^■aaetu Thieno nmaeku AlUheaiia aed taac ^rrhiifit
^capaa Salapargeaiü 1 aede am» propetlitor.qii paaf ad^
^b Tiiltatioae damiaiei •epnlehri i sarraeeais cvai aüii
„eaptai «päd Gorrouin cmdeü aurtirio aitan fiait Da
^biae rtgaMi Heiaricaa Imperator qaiataa. Hie Pucalaa
.Papaa Harne captiraait.aed ab eodero ae poatmoda pleuaa
„i Kaliato papa ii eoannanioaem eeeleaie eat reeeptu . eal
Kfliri» et iaacte Remaae eccieaie idem Imperator
acclwiariw ad mgaaa partiaentiaro inaeatitaraM, p
plHi «1 barahm twm priailegiia reaiguaait 1
^fÜMomtikm, pax ia ragao qeaiianaqae f
.ta»atT Port boo Loifcuio Chaarado Fridcrfa* i
19
Tftfü aeaftn fibanuitibu uuo loniUi Frideriei Regia
,!■■■■ OTmw ^üio, f^i Ht ämnnM lominiee ikoanutioau.
«■^.c.bg.fWA iMM repreuk onuüo cootnniKcik VogiroraB,
jmfi I !■■ U partiboa Biwarie BegoeU qnui ndU tnetu«
,hihwt.U«a Fridericiu ikt« Rcgalu istiu eccleüe propter
.<ifnt~i"T~ tradidit Babeolie^wui eccleiie qne taue ii
,kMnm psteu erat
Ek«nr4o Hcwio epiicopa uUtente et aUate haiu
MMctefü Pcliibo . hcendind item patitur hee atnctu«
IM« 4MÜmi . ■* . c . Ixix . >ed per Dietauvm abbatnn
ihn« refrrmktar . u ^unto port faee uno ab Otton«
FiieiignM presale couecrator. Impenntibiu denam pre-
ßte HeiBriea . Phili^w . Ottoae . et Friderico . ipais^e !■-
harie»M pcteatie ne ad regna italica extendentibu . iu>
rawot im» tntm PerfatoUa* et Albertu filii Alberti
teaitii 4« Bogen ^i noa a«lnn iater ee . >ed etiam cbb
tidua lue omnibiu.Epbcopii Conitibu et liberii dücor-
Uut. bti ei nna parte occuione adnocatie militee et
ttleHa Imiu eccle>ie rapiaia et spoliis et eaptinttatibna
cndeliter aflligebant . « altera parte per Rapotoaeni et
HcnricwB Comitci de Ortnberch et alios inimiroa eomm
pndia eceleaie predia et incendüa nastabantnr. In expedi-
tiNtH asten trasamariBan ennte«. Bertoldos Coraca «päd
DtHiataM awritiir beao flne . anno domini . m* . cc* . inu .
fridie idna Anguti . RflDersoa Albcrtna Cornea . cob iaao-
IntiiH anam iam qnaai «eraam in natnram nollna Rcgwn
•d priaeipan refreaaret.nsqoe ad finem nitc aoe licet
Mcndn tranafretanerit . in tali persecntionia senicia perdn-
miL Ad tantan per hec domna iita peruenerat paupcr-
Wni.nt dantau Poppo abbaa vir ntiqne mmme probi-
Ui «t ^/ä eccleaiain iitan anbUmasset nisi malicU tem-
pirii abatitiaaet . relictia paucie aeDibaa et paeris ad aUa
■ leca te traaahilerit . fratribiu in monaaterUs Boemie . Alo-
* mia et Autrie kcatia . aepe tanea rewatotibna eccleaiam
> irtia.at «an aievt filii dileetam matrem coiuolareatur .
^ '•ifiiB la agania «Hiata Ubarantem. Huc caUcea et dier
' «nitu rtrlnain . BcKora fioqae predia obligaator pro nite
20
aecetaftriii et veidnDtnr.rineat« Umea eodem Coul« {■-
dun clsrieiu ecelerie hnins Ditnunu noniae HWfi
bkbitnm monkcbalem . abbu efficitnr . ^i tempore kÜH
Diiaerie haue accleaiam releunit . qaedani debita redmil.
edificia plara eonatroxit et qnibnadam redditibna anpUadt.
cni nuUaa eqaiparari potait w cnra domeitica diapeaeada,
DefoDcto Alberto Comile inpradicto . ^orioana et cbriati^
uiaimm princepa Otto Comea Palatfmu Rbeni, Du Bam»
rie . ex inclilo dace Bawaric Lndwico . et LTdmila ■■In
predictorom Comitam aatua fit hniaa ecdeaie adaacatu.
vir atiqne boaaa et per omnia deam timeai . aob ^ao tf^
ratnr preaeaa ecclesia rcformari . nie j peeeata noatn pre-
pediaat, ael fertaae volabiUtaa aon penaittat Ta aatia
domine dena eiandi clementer in bac doBO taa pree«
■eraoram tnornm qaatenDs illoram meritia taam ceaae^ii
mar gratiam qaornm faic patrocinia neaararaar. Am^
^- n^" Hermannaa del gratia abbaa eeeleaie altabeaiii.
cam mortno ac aepalto domiao et aateeeaaore meo beaa
aiemorie Dietmaro abbate concordl electioae Iratram . per*
BtiaaioDe dei . in vi^ia apoatolonun Sjmonia et Jad*.
aaao ab iacarüatione donini millesimo . ce , sly . ladietieat
prima . preaentibiu domino VIrico venerabili abbat« S^^
rioria Altab . de Alderapach et de Oaterboren Prinft«
fratrik» predieatoribns et raiaaribn« et aliia heiarabit
bn« eceiesiaatieia aeciilaribaBipie perseais . qai ad hoc üh
ennt eaecati . de me indigno electio bcta eaaet . Tideai
qaod peecatla eiigeatibas a tempore lameatabilia iatei^
fectioni* domini pbilippi Romanomm regia . ipie bcta hil
aaao domiai . m* . ec , Tiy . dioerais peraeeatioaibu ■*«»»«
tataea per tyrannidem AlberU comitia de Bi^a . rtrriMJB
aoatra ia diatradione hominam et posiesaioiam . ac obi*
aiane ceaana et iaria eomndem . aec non eontractibaa d^
aerai* eaaet mnltifermiter diatarbata . cam iam claawr il
fletaa vidaaram et «rpbanenim, aioaaehoram alioram^
paapenn CbriaU a^e ac aepiaa par oaptlaitatoa hiwdh
et rm^Mtf in alieutf promneiM propolsoram in aares
iomiü Sabaoht introiMet et per misericordiam dei priori
UBO svbtraelo de boc nedio comite sapradicto • per Dacem
|lwiii«M doBiaim OttOBen priaeipea duitÜauttuMB •
uüifa fiusset teti proiiaeie pax optata.atile iare p«-
iMi.d Mnia fta tenpMre regisiaii nm per ne ael per
litt ftereat ad ecdetiaai fpeetaatia . sei etiaai depea-
dcatia fva^e a predeceMoribai neii iacepta, ftoram
mtH delanaiaatio ne reiipieere Tidebatar feriptbcoM»
• ad pretaatian et flrtaroraai aotieiaB traai-
-^ (FoL 6. a. Spftter daia get^riabea): ^Nee adrari
frit dAet • fiod ttatbi poat tepaltanua prierif abkatb •
iltctia ot de aHe eelebrata • eaai ipae doauaas.D. abbai
iHmitite graai eerperis prereataa.et extra spem reea*
penade aaaitatie positaa.aate plares iam dies cesnoaeai
Ni regiaiiBis feeiieet.ae ipsa cemoae caaaaice adprokata,
k fredieta vigilia apostolomai eleetioait tenaiaas tit ia-
idat . et eie defieieatifcas Tiribai saia . eei qai Tocati fh-
«iat ad eketieaeM . aiorti et sepaltare dieti abkatis.eieat
imiam placait eeatigit iateresae.^ 3^
(Parte. Tea FeL S. k): y^lgitar a TeaerabiB doaiiae
!■%«■ pataaieaais eecleeie Epiaeepo apat Wieaaaai ia ^
mdmt saacti Aateaii eoaSnaatioae et beaedictioae eaa-
•cpli.faiate idas aeaeaibrie . priaiaai aauaiaistrare eepi-
aat iMe ia Aaetria erdiaaates . Tieariaai eecleeie ia Spitae
aKeai eonailseaB . ad eoaeiliaai relKgiosoraai tw
lieaeete caidaai eoatalliMae saeerdeti.eai poetmodaB
Ue dediaae iaetraaieataBi.
»Henaaaaae dei gratia abbae . Weraberae Deeaaae 0ri««
(u^gcelr. prier) totae^e eoareatae eedeeie altabeaeie
Nwto ia drala Cbaarade preebitere. Sahtem ia deniae.
Cm ecrlieie ia Spitae ex iadalgeatia papali.et domiai
Miri palaaieMie Bpieeepi . aeetrif debeat aaibas deteraire .
m^ ttaeiaMT iUden leeare Tiearian ^i pre tempere
ivrirt ia cade« . ipei^e ad eaateatatieaeM eaam et iara
«pbeepalia aabpertaada de preaeatibae eiaeden eecleeie
SS
aMignare congmam portionem • bos de t«a discreÜ^
nam in domiBO fidneiam obÜBeBtet . ipsam tse fldc
mittimos Ticariam.iit in salntem anime tse iptiBS
plebem regas. AssigBamoa etiam tibi talas proTeBti
licet Bamn cottidiaBüm altaria • vade . yuj . libre W
sis monete publice qoandoqBe pastori ecclesie aolm^
Insoper dotes ecclesie . scilicet Tiaeam in Hdf • et
(F*i. e. a.) ciaiiterio adiacentem • Ad bec doas Tiaeas in Swdbi]
ia Cbefriagea. Item decimaa in Akapemt per totni
in Akapacb de porcu et iore nrbano • qainqve aol
dnos denarios . et totas decimaa in iUo Akf pacb q
ex parte üla Dannbii nbi ecclesia Spitze est aita.
per totam parrocbiam minntaa decimaa indiniaaa.vt
auatenteria • bospitalitatem sectando . et iara peraol
mino nostro Epiacopo debita.et Arcbidiacono et De
capitniia eine conuentibna eommdem. Et qvoniam
biformis qneqne cadnca aepe commntat in melioi
peias . Tolumua . nt prebende tue quantitaa anpradii
decem annoa et ultra in plna nel in minna aut
alind aecnndum qnod tunc temporia expedire nidet
contradictione aliqua varietar. Actum in domo noi
tabe pridie Nonas Aprilia . anno ab incamatione
millesimo . cc . xl"* tertio. Indictione prima.
(Fol. S. b. Späterer Znsata ober dem Tex
anper anno • m* • cc* . hrg . asaignanimna plebano de«
Swelnpach pro dnobna m* . fi • (modus frnmenti}
avene . Item du ecnrie in Hdf . et ona in Hyb . pro 1
aTone Nevnbnrgeniia meninre . Item omni anno
karradam Tini id est daaa yrnaa in Zotal.
(Fol S, b. Späterer Znsata anter dem Texte)
rendo in Cbristo Patri et domino karisaimo.O* Pat
Ecclesie yenerabili Episcopo . H . bnmilis Abbaa in
cnm orationiboa obedienUam debitam et devotam • Ad
Ecclesie in Spica . nunc nacantis . Paternitati vestre E
dotem latorem presentiom preaentamns petentea
nt aibi cnram animaram tamqnam nostro ibidem |
Ticario committatis.
23
,yReMil«s ecderfe ia Atclipach . Cvrtas . ng^. qvanui Aakpadi.
fuftut, sohut • Ti . ^eaariof . Ilaai alia qua toliiil . xx • Wui-
Ükmi . zu • ^eaariof . Cvia Wuitheri ad remedinm . x . Idtm
Wis^er kaibet poMariiui et ortiui ipii aliqoando fbh Tinea.
fm e«inul taaliui xx . deaarioa . ttem pomariiim qvod
Met Mgittari«« • xii . De raea Wintheri . x . alina ager qn
lacat . De Teelieiberg . xx • Stechrekt . h . De Vnuur . Ix.
■■dlger« de MfUettea . ij . Hen ager Wiatheri . xl . Iten.
■f^. cviee qaae aliqvaade iMÜbmit Otte de Wmea. Hes
«Im q«e kakel • ee . iigera.
Redditef eeeleeie in Spilse . area Raberti • ▼ • denarioa. spies.
De CiMnepaeli • xii . area in lUdelpaeh • xxx . De meela
ia Bielal . ▼ . De viaca in Hdf abbat de altab . xxx . Ager
m Rdbeiaderfc De Tiseling de evte
ff .De viaea ia Hewikea • xr . Anioldas de mea ia
Tilyadi . ▼ . araaa viai • Heiariciia de fancto vito de räea
Retfiaae aaf deai gal . g . mraae . Rodgenia de praitealoh
ia naea ia Aeiaial . ig . oraas.
latad eat Parcbrehl eedetie Altabeniia in parrochia Pwckreki.
4« Sfitae . Fridricaa de Draendorf . de ma Tinea in ZTnial •
I . dcaariea et aaaerem . De alia Tinea in Pasenies . x •
kaariee et . g . pnlles.
Ortwiaaa de Hobeaowe de Tinea in Hof . ti . denarioa
Gaeneo de Tiaea anper Spilberg . xii . den. Idem de aiia
viMi in Vorowe . xg . den . Periitoldna Ton der Lauben .
it viaea Torowe . tj . den . Wernhardus de Gmaintai de
m$ä Terowe . x . den . Hertwicns ab dem atain . de Tinea
ftrewe . xn • den . Perbloldoa de Erla . de Tiaea Torowe .
n.dea. Cbaeasel de eellario et pomario aa dem anger.
nif. den . Jata de aag^er . de eurte sua . n • den . Mago
it carte aaa T.De caria domini Wicbardi . ti . den . Albait
it P^eattat . de carte eine . xu . den . Otto de Acbapach
*• '"»Ä ia Seapeige . x . den . Rapertus de Witra . de
ia Sesperge . x . den . Heinricoa de Swelnpacb de
ia Sesperge . xl . dea . WUbirga de naldorf de Tinea
^ Swpeig . Tig , dea . Latoldaa de Hewikea de Tiaea ia
^^mge . iig • dea . Chaaradaa de Tiaea ia Seaaef«« ti
2»
^mi.lligo 4e Tuiea avb castro . il • Snmiiia Ukat«
▼ . den • Ceasiu de moleBdinis . ia Spitse . vi • liaiBe
toldiu in Eriah dabh tras • Heiwriciu in der tpitse aE
CeBsna de Tino qnod dicitnr ErUiam- et Han
poiiti • Stada . i . hamam . et aliam preposito • Perlito
Erla . 1 . et aBam preposito . Omeulo tantomdeni . C
dem Pihel tantomdein • Hertwicns taatomden • Heini
der spita et Sckerllaip tantnmdem • Ylricns tantomdei
polator tantnmdem • Rndfinna tantnmdem • Perlitol
Tinea Toruwe . preposito Hamam . Rndgema aimiliter
Sifridns aimiliter • i • preposito • Insnper de SpeiswM!
Haxka daUt preposito . i . Hamam . Halp, mainnel«;
poldns . 1 • Nedlflinns . Hermannas . 1 . De Sesperge I
das . 1 • Rndolfns ibidem . i . Item de qnadam Tinei
Chneralinns et frater snns • y . hamas . preter ins coi
adroeati et ecclesie«
Hoe est Weisod in Spitze in Natinitate domini •
T . dei. Sifiridns • im • Hazka . 011** . J&ta . ij . Rndgeni
sehil . 119*' . Perhtoldns Torowe . t . Perhtoldns in I
ChneTsil et Snzna . t . Otto an dem Pohel . t . Heri
T . Stipnlator • T9 . Heinriens in der Spitse et Seh«
T.Heinricns in der spita . ug*' . Vlricns . t . Rndgei
prütenlok • t . Perbtoldns et Chnnradns . mj*' . Wicl
n • et dim • Snnmia • km . denarios.
Hec snnt debita Abbatis de Altah 1
storf iaferiorL
De qnoEbet beneitcio Tnnm modiom tritici .
firamenti . ejfstenstorfensis mensnre . et xxx . den •
Tieibns in anno • xtui . den • qni dicnntnr panphenning
tribns Tieibns in anno . uj . den . qni dicuntur nab
In festo saneti georii . de qnolibet beneficio . t • gn
ning . In natinitate domini nnom pollum et . 1 • •
Bpjpbania . g . scbapnlas . et . g . polios . In camipri
den • et . 1 • pnllnm . In Pascba . 1 . casenm et 1 . den . ]
(r*i. T.) fest« . S . Ctoorii . nj . easeos . In Pentecosten . 1 . c
et . I . den • In Cesto S. Bliebabelis de qnolibet bei
H • BMtrttas ansAe • et • y • panes • In Pnrificatione . S
25
aseae: et . (j • futtB . ir feito S* Georii . ij .
Mt.Qaolibet kenefieinii.j.meMoreni.De qmnqve cur-
m^m 4% fuübet evrte • ir • dei . et . i • maddr . et . i •
bftir • d • V . nefsores • et tria weliode • qnolibet Talens .y
•i.ltes de.ny^'.aliif cartibas.de ipuüibet earam.xii.
■•Da nalaadiBa.zl.dei.De piacatara • faonr • dea . Septem
im viadM • faalibet earaai raleaa . ir • dea • Troachaet.
Ose aat Le^pgediage.
kl Bpitae . I>oBiiaaa Ckaaradaa tanrmel • et Chaaradat
iaa aaaa res%aaTeraat Tiaeam sab caatro sitaai.qaaBi
fft« Syfridi de Hdf teaaerat obl%ataai . eeeaeraat aatem
I »ada . ^aod poat BMrteai tealoria • taiTaeloais eeeletia
b«ra faaiidebit
IVater Chaaradaa Procarator comparaait dlctam Tiaeam
^ Fridericam de Wüleadorf • pro • ti . taleatia . aUeram
irlem eiaadem viaee tradidit predictai Fridericas ecelesie
Hibea« ab remediam aaime eae . ita . qaod poet mortem
edeaa totam libere poesidebit . est aatem eita in Chefringe
Wee • Otto de Willendorf . ifai etiam est perchmaister .
Weas plebaaaa • Vfaicae ecolaria ibidem . Perbtoldas ia
iririi.Eagelacbalcae de Swelapach . Rapoto de Chrema .
)taafadaa de Swelapach.
Ihgo habet ia Trbaao iare Tiaeam de qna eolait eccie-
it • il • dei . haac aatem ita pose idet . at poet mortem aaam
ivedee eiaa de medietate illina Tiaee persoiTant . xx . deaa*
IN altera pars eccleeie libere permanebit . Imeaper tra-
Uiteedeaie Tiaeam Taam per maaam Smaaeloai« . qae nau-
I» eedeaie Taeabit . poat mortem eiaa . Site aaat aatem eoatra
Wiram ia moate . Teste« sapra dicti . | Idem Mag^o habet
leddim Leipgediage a Chaaegaade caraificissa« qae Tinea
■Ster Taeabit ecelesie . post mortem Chaaigande | Al^nl
ft der PraatstaM . dedit Tineam Hetarico ia der Spita « qae
■ea siauliter Taeabit post mortem ADuide si^radirte.
Weatel de Tiaea ia Stainpora . dabit araam et dia».
mi aaaaatim . post aMrtem eias Tacat ecHesie«
AeatiBgaer et axar eiaa dcderaat ecdcaie
■psfch post
26
Oiund«« de Hwlken kaWl nm^tm ia Sfgptck.y
pMt BortMi eiu Tieal eeclesie.
Id«ü Churad«« •bl%iul ecdetia TiBcui bt ZmM.
pro z.folidit • Taftes . Chiuirttdu leifeswegdr perdunifter.
et ChMnurü . Perbtoldas ia Rrfali kabet Tfaeui ü Seapeidi
• ^e poal Borten caaai Tacabit eeclesie. Sjfiidms de IM
kabet viaeaM ia Hdf . qae post mortem das ¥aeat oeelene.
Viaea ia Seiperch Ottoais de WiDeadorf . obl%ata eil
aobis pro . n . soHdis. Viaea filü Marfaardi de Shigi^t
ia diefriago . est obUgata eeclesie pro tribas taleatis.
(Mit aaderer Sdirift:) ^Wotfkeras . Jka . Dariagm
babere debeat viaeam ia Cherriag • ad dies Tito sas.
Testes Otto ladex ia Williadorf . Heiaricas frmtor sim
Hirtao . OHo ia Cbralspacb . Wicbardas Oaeasekab . Otts
ia Cbrabbach . Heiaricas ia CbcTeriag. item Heiariem
ibidem . Ylricas ibidem . Hredwbas de Swaeliapacb.^
(p*L 7. k.) yylstad scriptam porrectam est caidam Hrrmaaat ia
Cbrems, Oamibas preseas scriptam iaspicieatibas darcst
eaideater qaod tgo Dietaiaras abbas ia aUba.cvB aostri
^■i»**^ coaaeatas coasilio et coaseasa • viaeam aostram ia TdHaat •
HenaaBBo Malaaeliao et azori sae Jäte ad vitam ipsonaa
coatalimas eo modo . at ipsi siagalis aaais de Tiao eodcm
eeclesie aostre dimidiam karradam ia Tase proprio aas^aeat
et ias de eadem Tiaea qaod dicitar pardveht Tiddcet.
xzz . deaarios ab ipsis iategre persolaatar. Vt aatem ipii
ia coacesdoae tali aallam a aobb Tel saccessoribas
aostris paciaatar calampaiam ael graaamea • Preteatem
cartam sigilli aostri iqppeasioae et testiam sabscriptioae
iassimas roborarL**
s. ■•«. WIM Prediam ia Zaia tempore domiai Poppoais Abbatis et
(VmiMhuut, ^^ ipsam adeo fait ab asibas eeclesie abstractam • qaod
ikM- Yix ad saaiamm . lU . libraram eeclesie seraiebat • Ueet idem
^^l^uur^titf *blMtf coatra Streraoaes de Valcheasteia qai ipsam prediam
''■«kl- ratioae adaocatie sibi sabiagaaeraat . asqae ad ezcoaumniica»
tioais seateacias coram spiritali iadicio ac socalari pbui
BMUi laborasset Post hee aiadicta dei aiortais siao beredi»
bas üsdem . ti . fratribas . Domiaas Henaaaaas de Chnmeb»
fidiaka
'■•"•• r I 'i
^ Ublitcr M« ««l«! MAico« Mnifarti Md 4aaiBW
idW« tiBf«ri> perwnt, nititit . Ahm aetinttw pi«-
t Ha. at (
Wim fbriti taatui a%««t . üj . Bkw . pntar aia ^M
1^« mtAtm . hie MAMriU ii
1 >■■• wiiiiti— ü
m aatodietam . c^rtn aiiaeatoi pndicfaHi agtatM,
b BMÜte aueto «t U4iidfa« trnttatk Amm. C^ ti
■MMM «t ea fitteianK ■iwwia c— laJara, ^ae al p—ta "
rw^ aaticiiM toIi»u pnasaira. Vf Hnaaaai i*
Chnaichperck |^ preMatMi pigiiiM aatui hörn prma-
Ow et fatarü, fBo4 can p«r dOMtHi dawaaM hcih
Mlcricoi iDastreH 4ac» Aaatri« et Stirie UhUalm
■MB aiaMatia «iDe Aktarf, faa viDa U efriwii» ia
Uhk <■■ aaü atteaeacüi Jwatrifar peHiaw ad piitilii
M Caaaaataa, frviter priwiri a>Bo caatiadkeata «t Ua
lita «tiaH eoairaaai, ^o4 o^ et keredes bm ia haaia
MMJf adaaeatie, qaacaaqae aeataa ceaaeaatar, aae
fcwt iafeadata eiae aea, aicU d^caaa nlieae adaacali«
ktwi a^ere, airUlqme düpoaera, ae^ae ia Qfie «ÜaM
htw» patwtatea ali^aul iadicaadi ain m •alaaaoda,
«iUeal ^e did paasut mdkrcch, nrati taat fceaMcidia,
fcliiiiaii. laria, vialrati ceita«, d crtna qae hü riailia
rwMt CMa. El pra hac lAertaU Abbai et Caaaaataa
28
11 &■■•• Artical« Imc aiiecl«, ^04 e|^« wm
häkert 4eW« vel kere4et a«, q«o4 4ieitw Nah
msdlaai ^ms, Mi li>i««»ii# vieik«« trib«« u i
«I hoc fiictai BMlrai in pMterui Mueat ine«]
et mt id BOttri kereies nvlbteBiit irritare «alMBt
•are, presealeai fagiaa» ioamu sei Friderici pradi
Aafltrie et Stirie, et md eigilli pariter maauume i
BOBuaibas teftiam sabaotatia, qai aaat . Ulricaa aeril
äe PerktoMeetorf.Karolat dapifer de Veldespereh
qai sab aigillo j^eaiaa eoBtiaeatar • Actam Wieai
doauai M* . Daeeateatmo, Trieesiaio aeeaado . Idaa (
CU, MB. ¥tg. (AlUk.) Im k*: «f. 1«. ^*'- **• h, fck. Hai
Ri9* ist*
tttt. No8 Fridericaa dei gratia Dax Aaatrie et fi
4. F«brMr. ^ominng Caraiole . Notam fieri aolamaa tarn preaeatUi
fatariiy qaod HermaaBaa Teaerabilis Abbaa ecclea
heaeia coram aobia per priailegia probaait aafficieat«
eadem ecclesia ia predio saoy videlicet villa ia
iaferiori aallam pati debeat adaocatam, alsi qaem
aacceaaorea aui abbatea et fratres dicti ceaobii 111
et spoBtaaee daxeriat eiigeadam, infringeatem iora
ia aliam atüiter pro arbitrio coBUBataado . Noa %i
geaitoram nostromm ia aiagolis qae ad aalataria di
iaherere aestigiia capientea, probatioaem et conc«
memoratamhaiaa acripti teatimoaio faaorabiliter daxim
aaadaaiy precipieatea firmiter et districte, at ia q«
Boatri ipaia pro tempore dederinnaa defensorem, aall
tioaea iadebitaa faciat ia prediam memoratam aed i
Tidelicet decem aolidonua aolatioae moaete aaaalia
modo ait coatentaa^ et tribaa placitis ia aaaoi ii
aolammodo discatiat qae pacem violaat, aaluia pc
rebaa eccleaie memorate, aec aoa iare predictOi vid
pro arbitrio aibi aliam eligaat defeaaorem, cam traa
ael iaatilitaa illiaa poatalaaerit, qai pro tempore da
it iB privilcf^ dicte ecdesie ▼idimus contineri . Ut autem
kee per bos facta renonacio robnr optineat perpetue firmi-
titis, pretens iBstromentnm confectam in eoidens testi-
■taiaB predietoram, iBSfiaias aigillomm BOttronini miBi-
HM robonuri . ActiBi ia caatro Medlico • Abbo domiBi M*
BtecBtetiHo QBadngeaimo Tercio . Pridie Noaas FebniariL
f. Km. Witt ZI. f. tli.
Gt4. Wm, Nra. 14. F«l. 33. Nr« IM. fl«k. HAUwcklv.
FridericBi Dd grttia Dn Aostrie et Stirie et domiBOS itu.
Caraiale . OnBiboa preaeBt tcriptom iBspieieBtibaa ib per- **' ''^"'
^etnii . CoBstitBÜ ib Boatra preaeatia HermaBBoa veaera^
kffii Abbaa eecleaie AltaheBaia et HennaBBoa de ChraBich-
pcrdk dUeetsa aiiBiaterialia aoater . Com anper adnocatia
nDe ia AMorf coBteBdereBt coram Bobia . ac eaaet taBdem
ü ipiia Ib arbitroa eoBproBiiaaBm . petioeniBt idem arbi-
im per Boatre doodaatioBia ezceUeatiaBi coafirfliari . Volea-
t« %ilar ia onaibaa eccleaianua iadempaitatibaa iaaora-
tttr proaidere . fonaam ipaiaa arbitrii iaaaiaiQa ezpriad
<t tnaacribi . qae talia erat . ndelicet ^od Abbaa et aai
wccenarea debeat dare HeroiaBao de Chraaichperch et
Uli keredibaa aiagnlia aania ia feato aancti Georii . TÜg.
Brii . et ia feato S. Miehaelia aliaa . TÜy . libraa moaete
tmlii . laaaper ia tribna placitia Aduocatua habebit in dicta
via caai • xxng . eqaitatnria peraoctatioaea aingnlaa ter ia
iiaa.aat pro expeaaia earam omaiam recipiet qninqae
Brii . Adaoeatia etiam iiliaa viUe . iater fratrea aat filioa
id aEea ^oacfuaqae aaUateaaa dinidetur . aed aeaior berea
••hl crit taataauBodo adaocataa . et primof^aitaa iiliaa poat
^nai.et ne deiaeepa aa^e ad fiaen geaeratioaii . Et ai
pvaaageaitaa heredea aoa habaerit . mortao eo . iaa tale
hirea aaaai reapiciet aeaiorem • Ad bec ai aterilitaa
terre • ael iaeeadiaai aat rapiaa . aea aliad qaodcamqae
mIbb TiDaai ipaaai ael partem eiaa aaatanerit . abbaa et
•kacalaa aiai tat ez calpa alteriaa daBipaam eqaaliter
30
mmtimthmut • P«re€|ptis aateai «qNrdUctit . uiQ^ Kbrit fiai
pr« Bttori face ae füete Abbts et tu ffocceasaret aiat-
cato pre&te Tille mIus prinlegiis eccleai« Mie 4« rat
euMra Mut datwi . aiclül prorsas kakekit eaai TiDa tote
vel hawaibas agere . ain qaodi luta haaucMia Tialeatot
eaitoi talitor iadicabit . qvod ia rebaa reanui aallaBi iaaip-
aan eecletia paciatar . cetera oero iodicia respicieat aalaB-
miNlo ad eccletie proaiiores . Qoicaaiqae aates adaoeaiii
traaigreaaaa faerit aapradieta . ia qaaato leaerit eceletiaB.
ia taato tibi de predictia deaarüa eabtrabetar • Sed ai aUit
tantan saauaam qais eoram eccleeiam offeaderit, iaa adie-
ealie perdere debel . aiii aaxiUaai iaterreaial aaucaraaL
VI aatom ittad arbitiiaai ratam et iacoaaalfaai oauu per-
■laaeat ero . aoftria eigiDii coafinDaadan daiinaa et per-
petao roboraadam. Testet . Ditmaraa plebaaaa de VekpereL
frater Cboaradat • Heinricaa de Vrtaii . Otto de EbeateL
Cbaaradaa de Terabereb-arbitri • Hadmaraa de ScboabereL
Otto Riadertcbiacb • Magister Vlricas de Cbircbpercb pre-
tboBotarias aoster • GoUcbalcaa plebaaas de Holabraa et
HermaBaas de Cbraacbpercb . caias sigillam aiaüliter ia
eaideaa tostimoaiam est appeaaam . Datam Hiatperch Aaae
doBiiai m*. ec*. xl. tercio. Pridie idas MarciL^^
▼. M. B. XI. tit.
CU. Hf. NM. U. P«l. 7 «t 8. Nr«. IS.
1S44. Item aliad iastrameataai eam sigillo Henaaaai ds
0* Min« Cbraaicbpercb coafirmatani.
Noaeriat aaiaersi qaod eam iator doauaaai Har>
BMUuiam • Abbatom de Altab, et domiaam Herauunaai de
Cbraaiebpereb saper adaocatii yiile ia Abstorf oaia-
positio facta esset, doaiiaas Heaaricas de UrtaQ papi*
fpi pro daabus Kbris deaarionuBi qaas de oauubaa baaia
aais pro iare adaocatitio ia dicta Tilla dabü proataaribpi
acclesie Altabeasis siagalis aaais ia CbsIo & Oaargü . ipi
Kbraai et aliam libram ia (ealo S, MJsliaäil ^^tWp
31
utea 4iclms Heivieu doabo dbbati et ecclesie AlUbeBsi
bfgjci— I «Biui in Tille ipsine inferiori parte eitiim, qoiNl
tue wsedit ^edUuB Tidia «t ei nmquam in predictii ter-
■nie 4mn rapertederit dietae libraf, niei postea infira
&t ^«atverdeeim aopj^eati ipeiui predinin idem benefi-
ciui aaeare debet ecdeeie, ot de ipso adoocato predicti
faaiii pers«laaat«r . Actan in Abstorf, vm . idiis marcü,
laae doanaiee iaearaationia miUesimOi daeeatesiaio, zliiy.
ctnaiteatibva aabaeriptis . Testes . Otto Riaderschincb, Dit-
■tns el Herbordas de saperiori Abstorf, Heiaricus de
01%, Egielfas de Wiseadorf, Ubicus de P&ch, Gotfridos
Stcere, UlricvsdeCbreaapachy Poppe de Cdiolfiag, Reioi-
krtas de Abstorf, WHbakaus, Cbaaradas et aüL
C«4. M. (Altek.) Nr«. 1%. P*I. M. Nr«. 15S. Oek. RauwckiT.
Tale iastramentaiB aec plus nee minos coBtinens(p*Ha.T.f*i.8.)
pttTcctaai est dooüao Hermanno de Cbranicbpercb • et ^^^|
{.laktas scriptum . eoias tenor talis est.
Viro streanao et discreto domino Hermanno de Chra-
■ickpercb - totas coaTeatas ecclesie sancti Ulanritii in Altah .
tntieaes ia doBuao Jesa Cbristo . Sigpiificante nobis domino
iMtro Abbate compositionem qoandam saper adaocaUa
viDe aostre ia Abstorf inter uos et ipsnm factam median-
ti^ probis airis . ac etiam sigUlis . Friderici . illostris
Dicif aostrie coafiraiatam . licet ecclesiam aostram per bec
psaatam noa modice sentiamos • tarnen propter boaam
pids qaod aobiscam et cam beredibos vestris semper
Ittbere capimas . eonseasam nostrom eidem compositioni
pleaarie adbibemas . ratom et firmum perpetao habitori
^•eqail ia forma compositioals boiasmodi est expressom.
Kl at bec ia posteram aoa aaleant irritari . presens scrip-
tia tarn eiasdem domiai aostri Abbatis qoam ecclesie
Msfre s^gilUs daximas roborandam . Datum tercio Kalendas
tU.aaae domiaice iacaraatioais - Millesimo Ducentesiroo
^iiia^saiais qaarto ladictioae seeiada.
32
(Reliqu scripta toper eodan reqvire m wetmaU
^■alerno • qua tob t^illis sie«! et ilk q«e teaipore immd
Gregorii ptpe . my . ui l^mtione donini . D . mmteetumk
Bostri bif eindo Roman et senel VeroBan , aBper aadi «C
iafflle digflitate • et obteata eccleaie ib Spits iBpetraaiBBi .
reperiea daplicata/^)
Peractis deinde hiia qae ia ÄBitria taac teaiperii
p«i. 8. k. agere poteramaa . cam litteria commeBdatieiia doBdai aaetri
Epiacopi PataBieaaU • et eapitoli Babeabei^geBaia • ib fetU
laaete Kaferiae a coBaeata et iaBiüia doBii • cbbi hilaritfto
aoecepti qae Biagis ardaa eraat eccleaie aegatia ftaÜB
aggredi cepimae . qaerelaa ab aatecetaore aoatro iacbaatu
exeqai . predia et ceaaaa ipaomm ezqairere • et depeadca-
tibaa qaibaeqae coagraam finem dare atadaimaa . proat ii
eeqaeatibas est expresaam.
Teaor aatem litteraram hoiaemodi talia erat
R. dei gratia Patayieaeia Epiacopae Dilectis ia Chrifto
•^n«s.if*v.T)fflüe Taiaeraitati coaaeataa et familie ia altab . aalateai ia
doBUBO . Noaeritia qaod aoa latori preaeatiam a aabia caa-
corditer electo Biaaani beaedictioaia impaaBiBiBa et aaUi
eaai coafinaaaiBiaa ia abbatem . Biaadaatea aabia ia airtate
obedieatie finniter et diatricte qaateaaa eidcBi debitaa eba-
dieatiaBi et reaereatiam exhibeatea . aalabribaa eiaa aMadalff
et moaitia iateadatia hamiliter et deaote certi.qaad n
hoc iaaoria aoatri aagmentam poteritia promereri et ai
hoBoria eccleaie aeatre profectaa promoaeadoe aoa per
hoc aeatre deaotioaia aaiTeraitaa iaaitabit.preaertiai caa U
ipaiaa proaideatia . per qaam coBimoditaa eccleaie aagBieattti
poterit . apem finaam et fidaciam haheamaa . al cbbi aal
aibi adeaae aelimaa ia promoaeadia Ttilitatibo ecclaiii
cam faaore.
A. prepoaitaa • F . Decaaaa . totamqae c^italaBi acda*
aie babeabergeaaia . W . Teaerabili Decaao et caaaeatal
eccleaie Altaheaaia ib aero aalatari aalateai . Qaia ka
aeatraai a aobia aicat teaemiai paatah^tia . dabitaa al ia-
aieaaaa aobia gratiaram referimaa actiaaea . TeaerabOi aalrf
aeatra plariaiaBi caagaadeatea . qaad ia alaettaM
33
■■im «t MMMT^itor prseMoatü, nett eortn aobii
i ■aatria qa» rri^uoram virenuB Uttaria teatiamiiia-
w art probates. Et qvU fratren ■Mtmin Heraanaiuii
■M prsaUaB »e duor«4uB uobii «UgütU u dtbaten,
!■• aA fr«Matiui ^onmi ■twtri EpUeopi ploua sibi
ipaMatinif toipormliaH ii^mlgeas« . b hoe eün at
ia flanaaÜBaH aoea^au poteatatam.
ft, ■«. v«r 1»^ »•■ lt. M. S. 1, Nn,
■litoi cecMe (iltobeuto laferlMiB) la instiu eamtferes. »
• ab laeaiMtiMa doniai miUeaiBio . e«*. xH . ^aiato
I ist« de pmUi* ^« tnaa eceleaia
I ndabatar habara in Abatorf anperiori, vidalieat
I zn . baaalcna «t dinidia . et da Xl autibu ibidem.
h ITpifbaaii dnuai daatar de qnoUixt beaefldo zu
«ariL flaMMi ni lalidi preter xjj denariia.
!■ parÜeatieBe daator de qnolibet beaeflcio . s . denarii,
■ fieotar Taidiaebf heaaig, — Saaima aeztu dünidioa
dUw
1b caraiapriaio datar de qaolibat beaefici« nao« pallna
t da carte ainSiter naaa . Soausa xx poUi et teitiaa
b Media qaadrajeaina dtatar de qnolibet boaefieio
iiairü, qii dieiatar Jeacbartpheauag . Saniiiu . Ixix* .
t tartiu diaidiu deaariaa.
b Paa<ta daatar de qaolibet beaeficio xxx*-oiia et
lai <■•«!, qaoram qailibet naleat deaarian) . et de eartibBa
■■St» ■ Hiwwi xlr.caaei at zxu.iolidi oToran et xv.
b bato aaaeti Georü daator de qaolibet beaeficio
ä.deaarü.SaaiMa v^' aoUdi, preter xli den, Iten laac
Iwaiiaa platiti . ij'y diaiidiaa lolidna.
b Paateeaate, de qaalibet carte . xxx . «aa et duo
aari-8«Haa xn caaei et ij loUdi onorom.
b satiHtate Joliaa&ia Baptiate dantar de qaalibet
NMlab Sj deBvii fvi dieutar ieicbartpheasia^ . de
fanria . Bnmm 1^, daMrii preter obbid obalun.
34
Item de quolibet beDeflcio nittit«r «■■• initaci,
nmiltler de cvtibiif • Subida terebt dinidfaw et n.
Item de qaolibet beaeiieio BMMores in . ad siligiMi
et de curte obiu . Sonaut textae duudiu et L
Item de qvolibet beneficio aittitar imiu eurve, et cu
cum dno homines, qfd indiieant tivtam fraBeatuB, qned Yeiil
de Praitta, qnibas daatur expenaae . aiauliter BMaaaiibaa.
Ciun fennm docitar qaadibet auittit curaai aaaH et
dncitar inde ab eia in cariam, qaiboa dantar eqieasM
aemel ia die.
Similiter qaodlibet beaeficiam mhtit aaaai reeber,
^ibaa datar expeaaa aemel ia die, aed ia aero aoa datv
paaia. Falcatoribaa etiam aoa datar paaie ia aero. lamciM
pabali qaodübet beaeficiam auttit trea meaaorea faibai
datar paais ia aero at aapra. Aaenam aatem dacaat Sli i»
Kjrcbaym cam aoaem carribaa. Cam meaaam ftierit.f.
et auena tanc atatim precipitar at preparetar firameataa
et circa featam S. Stephaai dacant in Creme . et taae
daatnrde qaolibet beaeficio Tij.deaarii qai dicaatar atechel-
phenning . Summa dimidinm taleatnm preter qaiatam diau-
diam deaarium . Quodlibet beaeficiam dat zzx^. daaa meaiarai
aet^res . quaram trea capit baptiateriam ia Creau. ita qaoi
mensnratnm tergitur.
Item circa festam Saacti Egidii qaodlibet beaelciia
dacit dimidiam modiam aeterem de 2^ia ia Abatorf aaperiai.
et toBc siae postea qnando aeceaae faerit idipeas
dacant in Cbrema . et inferiaa bis comedere et eqaie b
Bocte per daaa measaraa anena, aed reneraia aichil datar.
Item ia Vindemiam in Cbrema mittuntar dno curraa ^
Abstorf et de Kyrcbaim nana . qai totam ainnm qaoi
creacit aobia in Crem« . dacant nsqne ad torcalar . et fi
de negiigentia eomm perditar nbnm in nia tenentnr aolaert*
et ipsif datar expensa, equia aoa.
Item in Natimtatc aancto Marie dantnr Jenchpbeaaai|;
■t aapra.
Item ia festo aancti Mychaeiia dantar Taidiachpiieaafaf
at aapra.
86
cktphwifaig.
iQ.iMiriM 4o carte.
im ij.cvtäw faoqj 4«iariL
X dM • 4« agro Wiuiei.
xng mIMI ia «uieii.
m HMuMo ivaM it fvoUb«! bendlcie laatar
«I 4« cvtäw tiHililtr 4mo • SuimA xl? . U . •)
Ib Kpiyliaaia doaid.In Kyrehafaü 4e nq baatldii
) fMBUl duitar xü • deiaiü Webod • Simm pretor sy
■ariM duudioi taleBtui«
In pwrilcatioBe duitiir pro denarüi pbeUid« ^oUbel b«*
bIm THq"* . dimidhif denariiis et de trtbos esrtibti ehiiliter
Ad hec dae cnrtee ▼ . deoariof • SaauBA tree eoUdi«
hem iB curaisprivio ludeciaiam diaüdaim pallva.
Item de cnrtibut WiBneS . x . palli.
Uem Ib media xl* « JeachpheBBiBg xl^.
la Pascha . weuod de qaoUbet beaeildo 4ao eaaei
ileBtet daes deaariof et xix . oaa • et de t . cartiba« tiaiilit«r.
Item X • cartea . x . aolidoi oaoram et xx^« eaneoa.tammB
rk taleata eaoram et (cam) ^*^ adaas 1 . eaeeb.
Item iB fefto iBBcti georii de qaelibet beacAeio xg .
Icmrii . SaauBB diaiidiam taleatan preter xii .
IteiB Ratlibas de agro . xb • deaariM. Item de tote ifj
«Uot pro TaidiachpheaaiBg.
Hern iB Peatecoate de beaef eiii et eartibae xJ ^ eaaeoe .
i it WiBBCB XX eaeeoa et x . fofidoe oaoram«
Hern iB mease daatar de Ejrebaim ie bcaeftHJ« rt
«übas ad süigiBem xxxg BMoeoree. item daat xiig fal^a*
•res. Itcai ad aaeaam xxxij meeiiores>
nrnj mMJ H sw, mm.
^ •
36
Item im festo S. Margirete pro opere d* ^eaariot U
airtibiis WinneD.
Item circa feetvm S* Egidu ^ einraa, qsonuii ^liiM
debet doccre de Zam «iqiie in Abttorf vd m Creme niq
mensüras tritici oel nimm modiom birgessia ordeL
Item in feste S. Mjcbaelia quodlibet beaeleim m
denarios et cnrtes x\j . Summa ig soUdL
Item commoniter dimidium talentum de boais IKpoUL
Item in festo Mycbaelis tres folidos plaeitL
Item Lapoldos de agro zzx deaarioi. Item z • deBariei
de Marbtail . Item x\j de agro it . z . de alio agro. lim
Ulricoa Hold z.
Item de z cartibiis x . et ▼ eolidof • et de ifulSkti
aaierem.
Item de omnibos ij solidL
Item in Natimtate domini de z . evtibva zz eaiai-
qnomm qniübet naleat dnos denarioi.
Item de TÜg beneficüa zvig poDi et de t . eutihv
z . puilL
Item de Pirboom dimidinm talentun in fette &
Afyobaelit.
Summa denariorum yj . talenta et dimidinm et t . deiariL
Summa pnllorum zlyig et dimidius.
Summa cateorum dimidium talentnm et z . ud f«
tolidi denariorum minut z denarüt. |
Summa ouorum üy talenta et Iz.
Anteret z.
I
j
In Abttorf inferiori habemut preter nnum qmrtalt
I
zxxviiy beneficia que nobit teruinnt
In Natiuitate domini toluitur de quolibet
nnut denariut et unus pullnt • que pertinent ad int fiU
In Epiphania domini dantur de quolibet beneieie IM
tcapule et duo pulli et iij denariL
Summa de biit duobut festis pulli preter ig • dfadta
centum et tcapule preter duat Ixzz . et doMriMmn t<
tolidi et ig denarii, preter boc quod quartali
87
b pvrilcilioBe sMiele Marie daaHur de ^oKbel bene-
ie xrig deaarii pro placHo-Suuna Iria talenta preter
iq deaarios.
Hm in caniepriaio ad ofBetom TÜlici, ^odliket beae-
tmm 1 . pvllam et i deaarivm. Hoe erit i aattnUte deauai
ifie pMl earaisprioiiM zxz sofidi preter iy deaarios et
iDi T aeMdi et ij.
la paa^a daatar de ^olibet beaefieio iV caaeia et
? leaariaa ad ofBeiiM TÜlici«
Iteai iB feste Sw Ctoerii de ^eUbet beadicie ig casei
i ig deaariL
item eodeai tempore de ^olibet beaefido ▼ deaarii
il ita diouit boauaea aoatri, ^od ex Alis deaariia üg
iefat aobb qoiataa cattodi pratL
fteai taac daatar de ^olibet beaeJteio xriy deaarii
w% pkcito.
Iteai taae daatar adaocato vnSj taleata de aostris
•■iaibas taatann, tnac etian datar adaocato tercia pars
• T. taleatis pro peraoctacioaibas , qaos etiaai solaaat
Hciaricaa de Urtail eaai boaiiaibas a« de i} beaeficiis
tT.cartibas, qaaram iig.cedaat pro iategro beaeficio.
Siaiiliter ia parificatioae S. Marie et ia feste S.
ijrcbaelis.
fteai ia Peatecoste datar de ^olibet beaeficio jTf
Bürias ad ofBciaai rillicL
Saauaa caseoram a pascba as^e ;)ost poatecostea
ff diaudias solidas et deaarias siauliter.
ftem ia aiesse daatar de qaolibet beaeficio ij deaariL
la feste Egidii de qaolibet beaeficio y modii tritici.
: f.T. Boasare Cjsterstorf. qaos aaasqa&sqae sarsaai ia
bilarf dacit et ibidem datar eis ceaa et praadiam . et
|ris aaoaa et feaaak
Cbfae bae sanuaa preter xrig deaarios rig taleata.
Kern ia feste Saacti Mycbaelis daatar de qaolibet
adcio zxx^ deaarii seeaadam aatiqaam asam et x.et
gdea.de phdto.
38
De iura ntem tdaocafi intmr d« qaoHbet headeü
^ denani et uj soudL
Ib Autunmo autem post semiaa qpuuido plaeet bmidribi
btrant sillvam et prinmiii eumm eam !%&!• dvcit mf-
qvifqne nebis Li cnrum«
Item domino H. de Urtayl daatv de f«olibet keM-
flcio duo modii aueiie mensure Cjsterstorf . et «Bit pilhi
et uie denariiu et y paiies seenndnm ^od eos fdülil
potest habere.
Item piscator soloit de pifcatvra pieeea et deiaiiüi
•ecuodiim qeod com preposito connenire potett.
Item habemne ammi beaefidiim separatam ab aBb
HeDyBiici . s . aput poatem de boc nea seloäar adaecito
nisi Bobis.
Item ad eariam pertiaeat ij cartes fae sohnat l|
solides et alia miauta seniitia.
Item babemas ibi ig placita ia aaBO legitime de apikal
ealpe aaUi cednat aisi aobis.
Item cedeas de beaeficio solait aobis zz.deattii^
accedens xxx.
Item theloaeom et qaicqaid de eo eedere poleit.t
feste Saacti ftlicbaelis somma • 1 . vg . deaarii et zi tiii
taleata.
Item in ScboeastrasB babemas aaam beaeieiam li
qao solaitor aobis ia feste S. Georii i . taleatam et ia
feste saacti MychaeUs secoadanL
Sanmia per totam s . de ScboeastraBB et de eartiWi
et piscataris secoadam qaod cempatari potest zu. 4*
taleata . adbac restaat dao taleata domiai Heayarici li
Urtayl et de adaooato . pro satisfaetioae aaam taleatift
Item samma caseoram vg solidi muas x . Samnui paUiiai
▼ . solidi et x . Scapale Ixxx . Soamia tritici et
Ixxx . modii Cysterstorfeasis measare. Item xn parehaitf
de die.
C«A. M. «Itok. Nrt. 1%. M. t4. tt tft. Nr«. «I, Oek.
39
De Radumidorr . d« cmm nllieam ü fe«to Saneti •< »^
■Mfcaelk . Djetaaros et frater «mit daat «anm taleBtam.
Itoi Chwiradit dimidiiim taleBtam de ono beneficio,
ÜMi de pemerie txx denariot.
Htm Heyaricia de ono benefieio dimidiam talentom.
Perichta de Hof. de agro Gafizonis x . denaiios.
De Lecaiaderf • Hejarieia et ChaBradns daat de aao
btaeicie y^ meaaeraa . aiaai froneati et uaaBi ayene,
•eaaare de Wejttea . et daos paaea qai dicontar Kayprot
ui, M. aitek. RM. 14. r«L IS. rm. n.
jiQaidaai vir dietaa RychoUaa ciub nxore saa Chnoi- tui.
^igaada, preseate domiao HenBaano akliate et fratribas ac
i&Bilia tradideraat ad altare saacti Maaricii ia Allah qae-
s^aa Tiaeta qaaai ad dao iaf^era ia Chirihliaf^ apud Niva-
ykarch ia Aaatria, ia loco qai dicitar ia der Chrinae, ia
,iBeate qai Tocatar Pachperch . et eaadem tradicionem coa-
airaaYeraat ibideai cam mMnn dcaiiai Ulrici Scrofe et
(UBtif aai Prehtliai de Chiiihliag, ad qaos spectabat iüs
tfied dicitar perclunaifter, accipieate hoc ex parte ecclesie
flfratre Chaarado proaisore moaasterii ia Aastria . Acta sunt
ihec aaae doaiiai aulleeimo . ec* . xlvij* . ia Chirihiing . tem-
fpere aatanpaali . coram aialtis teatibaa . Ipse aatem 11er-
«■uaaa ahbaa cam eoaseaia fratnun decreait ipse Rycholfo
iCt Chaa%aade axori sae dari prebeadam aaam, quam
fiecipieat ambe «el alter eoram qaamdia aaperstes fiaerit
ihbae nta.''
CM. M. Altek. UM. 1«. r«L tft. Nrt U.
Frater Chaaradus pronisor noster ia Abstorf saperiori »m.
CiHaiait cariam aostram ia Zaia coidam probo viro nomine
Wühabae aab tali forma, at hoc anno, videlicet m<^.cc<^.xl^
edaae aelaat ei de curia et decimis xx^i iiy7 modios tri-
tid et frameati . xii . tritici et totidem firameati.et daoa
(ercea qai Talebaal aaam taleatam . ad vreacheat
40
Hern Mciuido aiwo sollet predUcIa e«ria mj • m$äm.
zig tritici et xiy fhunenti . et qsatiior poreoe ^ Tiliil
d«o taleata ad Tronchoft
Item tercio anno solaet zzfi^ff Bodlos xiiy tritici it
totidem fruneatiy et ^ porcoe fai Tal^aat tria taloli
ad TToaehoft
Et aota ^od eeasaa tertii aaai darabit aii^^ilie um
Hern qvi>eie8canqae in aaao procarator aaeter Teait
ad predictam TiDam, Tillioas dabit silii paaen tribis fici-
bas . lasaper serais qai aeeipiaat franeatam ibidem, et slui
aaaciis aostris dabit dao boaa fercala et cervisiam siil-
eieateak
Item debet aobis paseere a feste martiai asfse ai
ftstam georii zz aiataras Taccas.
ۥ4. M. Allak. Rr. tt. foL 15. Krt. M.
isit. »Aaao doaiiai miUesimo . cc* . zhii$*. eirca Bpjphaaiia
•. a ornrn«. ^^Qniai emit frater Cbnaradus procarator ecclesie Altabt
^ia partibas Aastrie, apad qaeadam Rageram de Cbiribli^;
^et azorem saam (L&eke) et filiam eias Ebergeram du
„iagera Tiaeti, ia moate qai dicitar Msbrpaeb apat Gbirib*
jfhng pro züij talentis et Iz deaarüs solaeaa etiam obm
„ids oilicialibas et cireaaistaatibas iazta morem . CoaifBMli
^est aatem ipsa emptio cam maaibns iiijTf oCeialiam fii
^dicaatar percbnudster, qaornm aoraioa saat hee , Cbn*
„radas . Meinfridas . Hertwicns . Heiarieas . Testes . Otta
„Meiabardns . Ditmaras , Syboto . Pilgrimas • Ch. Le^oMm
^et alii qaam plnres.^*
G»i. M. AlUk. NM.t«. P«1.19. k. Nrt.5S.
(e. 117t.) Domiaa Livtkardis aobilis et iageaaa, Biter Tideleil
Friderici sdYocati Ratisponensis Episcopii . tradidit faea»
dam ecclesie sancti Maaricii ia Altab . iig . maasoa ia Hiil-
«. itsa aeadorfy et Tineam magnam. Istad prediam ritam est li
Aastria apad flamen qaod dicitar Cbamp • et Haiarlaaa il
41
OiWHm frttret d« Morsptch habent idem predinm ab
tukiia ia fevdo, Tiddicet cvriam TiUicariun qne toloit
si.BO^s tritid et iiy beBeficia, qaonim qnodlibet sol-
irit vi talesU et Tiiieam de ifiia colligebantiir aliquaado
n lü phves karradae tiu. Item alias cvrtes et iiifvlat
(Btwas apitere fikbrift): Hoe
oosBo de vbfmm«
(B^ere Scbrift): Modo babet
CtL m. AMA, Hm. tt. «»L » ». Nr«, tl.
•H. dei gratia abbaa ecclesie aaaeti Mauricii in AUab. mi<
«Nftui fieri capimu «niTersis, qnod cam latores presen- ^ *'*
itiuii Otto de Gwik filins Robeiü et Cbnnigunt soror sua,
»Bbcrbardaa Cfiiia UatoUi de Gwik et Perhtoldia filins
^nuy Hadarat iilia Livtoldi et Cbunig;nBt soror eius,
fteaereatnr ecclesie aostre singulis annis in feste sancti
«Muridi qmilibet eonim in censn qninqae denariomm. Nos
gsb devotionea et bonestatem bominum predlctoram die-
(tm eeaswB Binoramas eisdem, taliter nt ipsl et omnis
fpsstcritas eonun singnlis in dicto feste quüibet eomm
tisliat taatnm dnos denarios pro censn suo, huiosmodi
)ipilia eis ia perpetnam daratnra. In bnius rei testimo-
^mm preseatem paginam sigilli nostri appensione dnximas
fTtberandaB. Datani in Spits anno domini m<^.cc<^.^<».xv*.
iKakadss JaaaariL Indictione vlK Testes Chanradns lamina
«tt Gantteras moaacbi . frater Cbanradns provisor cnrie
fisstre in Abtsperg . Cbanradas plebanos de Spitz . Hein-
flrieis de Matbse • Ditmams de Pncbof . Wicbardns de Spitz
«et lüi pkres/*
e»L M. Altek. Rm. 1«. fdL 15. %. Nr«. S0.
„H. dd gratia abbas ecclesie saacti Maaricii ia AHah. «Mi-
«Onibas PlebaaU, Yicariis, cappdlariis Taiaersis prese»- ^ ^^^*^*''
ytca pagiaaai iaspectaris salateai ia doaiiao • Qaoaiaa Ul-
CO
42
uricui e«giiMMBlo TkedioBbuB btereB preieaUm ü
,iho€ CMititiiaiUy «t ipte a eeosialibu eecleiie Mitrt
,iUi pftrtftu ÄMctrie coII%er« debeal eeuvm aoftnui, ni-
uTenitateB TettnuB üi donüio exonunu • qsateau c«
,iMem Ulrie«! pro eolligaaio dicto etmam mi eededu ?«-
nftrM «enerit, tos plebet TettrM tarn psblice in preiica^
^tioiibit qua prnatbi in eomStm^nShmM mi hoc isdiccn
^•tvdeatif y «t ti qni eonun ooftre tnit eccletie coMaaloy
nceatuB «nnm aobis dir^ant p«r enadem, scitui fiod«!
nhoe preter nercedem diainaai) oratiomim aottrarmpir-
utidpinm «obis damas. Datam aaao domini milloai— U-
„ceatofimo qaiaqaagesino primo . xi . Kaleadaa Jaaaaru.
ICr«. fT.
^Siadlei IHlere dato taat Ck.do MaadolÜBg, decei-
^•aallbaa klar Ysaram ot OeaaiL**
Mf. M.
^ItoM Akersario de Wabtiag, iater Yseram ol Laberaa»
,ilten Ch • de Taimaring iater Laberam et Ratifpeaui.
^IteM Cokler de Pefinhaaia habet cartam noftrui
^•aper eensaalea eiasdem proaiaeie.** —
Rr*. W. C«4. M. AHO. Rr«. 1«.
Chaaradai de Pilaah habet a aobia cariaai vaas et
iOaaoi ia Peisreichseelle prope Maaster ia taeeo.
la Parroehia Waeeachirehea Ludwieaa et frater
habeat la ieodo ab eceleaia daa« habu da ae dMi ■§••
et tertiaai habaai ia Saeapach.
Wdgnlaitter bsbvt InUm im OtwahaiH.
Httenc&irebati ka^Mt
6«UchBlcu 4b FUduekke «ccaph • ■nbu IlfniiBH
ilfctte Tevlvm p»tri* ni, vUelieet tposduB agroi te pnte
ft iualu in HittiDg pr»p« Pftnm|;ai1«Bperg . et carian in
BcffUrf pro qoa Ditricu et mchutliu fratres ie Mitten
därtkea ucon coatradut, qie cwü aolait lobii hLÜg"
bi. UL Hn. ». f*l. tt. »f. IH.
DoBinu Ulricu de Cappeih aecepit a lobia H«^
■MB» abtete fendui ranm et dicebat, qnod bbb aUad
MKt feadani niti qaidaai beniaea i> Ridmarch *i*e AcIh
krt, ^aoi progeailorea ni per maha tciaptra poaaadiaa^t
M. w. Altok. Hn. U. [(1. M. Kra. lU.
. de Wartabnreh babet fendaliler qaea-
[ ^ haüea eeclene aaitre a doWBo Lndwico Libero de
I • fd BobUi* btebatar ae ipioa et alioa ■attu \f
I I'm ib »cdaaia feadaliter paaaediaae.
M M. utA Jm, lt. [ai, M. Hn. lU.
44
itsT. ^H. dei gnitk abliM eccietie saaeti MaorieK u Akak
«. t.Arru. ^Omnibit presentU nspaelvit, saktem ia doaua.IM^
^TersiUti Testre Aotam fkcimit per preseates, ^ed im
„domimim Hiligrimiim monacham moBatterii KotwicMM,
„qni ad presens preeat Eccietie saneti VHi ad coDigMita
„sea recipiendimi i censualibas Ecclesie nostre, in €m§»
^cumqae conaiitaat Parrochia eensnm debitvM per prenui
^(presentiam?) procnratorem nostmni coattitiiiMia gm^
^ralem, super hoc ipsua et nvlliini aliaa aadiri Toleitfli»
„Omnibiifl etiam plebaaU, qni sibi in hoc eooperati foeriili
^•icat et per litera« domiai nostri Pataaieads episc«^ pre-
^cipitnr «niYersis orationam siye alionim boaonuB f«e b ae-
„stro fiunt monaaterio participinm plenimi damia . Datam apit
„Chrems . anao domini m^.cc^.l. vg.ia Ebdomada PatkalL
^Holawer de AHorf
„colligit eeaaaai aoatraa."
C«A. M. AMftk. Hf.U. r«l. 15. k. Nr«, et.
4.
Anno ab Incamatione domini mülesimo daceatetia«
Qaadrag^simo qaarto . Otto Cornea Palatinna Rheai Du
Bawarie, hanc formam pacis inramento confirmaait. i feitt
beati Jacobi per trea annos, iarantibos secnai Eberhards
Salaebargensi Archiepiacopo . Rydgero Patanieaai • Sifrids
Ratiapoaeasi, Chuarado Frisingenai, Fridertco Bihatetead,
Heinrico Bal>enbergenai Episcopis, aimal aaiTeraia Coautibif
ae Nobilibaa cam ipsia iarantibaa.
D« Trtofii. Sic de treagia manaalibaa est constitatam, at ai ai-
A. HutiHA. qais treugas manuales inter duos inimicos fecertt et aau
illoram eas violet, ille qui treugas fecit si tercias Tiela»
tionem probauerit, violator exlex iudicetur, ita at aeateacia
nee expargatio eiaa deinceps saper aliqao admitlatar.fi
aero factor treagaram violatorem caaaa dilectionia faietaa
dimitterje eonatar, Judex uei Cornea ia caias est CoiAili
ipsam qai treagaa fecit iapeteaa ad . xuy . diea eitet • d . etiaa
ai se die assigaata iadicio non preaentaaerit ael legitfaw
itu.
leret Lmpetere nee super tali excesso contra
probationem, uel si forte treu<^e uiolate sunt
qui eas fecit, similiter eins iuramentum quod
uiolatas accipiatar.
Iu|ais dat tre«gas imaiico sao pro se et suis
mmmB frvtorui cai oioksaril et ■•■ fcerit
11 cuss frvtor eft poetfua tibi ceMliterit
iitos excMeu, ee debet expwgire fved tiae
ia et Toluitate fitetuD sit et pro lest Tolma-
fmum Stare . Et ti pottmodam ipeam resaBp-
it eaai fratore treagaram aiolatioaM.
dao laiBiei, qai treogas iater ee feeeraat
oecarraat et cam altere eoram eet iauaicas
eaai ee treagas aea liabet, et üle presaaeat
nieam Tak ledere, eemei eaaa qai aaieas eet
[ai eaB ee trei^^ feeiti hoe d^et iaAerTeaure,
»•teet, d^et ean adiararei qaod ti aea feeorit
deai nekt
daa aodct ad ialMici treagas iater se habeatea
•ecarraaty et aaas iDeraB dacat slifaMi fai
te trei^^ aea habet aietaeas qaod ebfiaas
m iedve TeEt, aadat ad ean dieeas.Tüis
eaai fae treagas aea babetiiy defistte nibi kee
le ipsaa peaes aw Mitis et ebaiaas propterea
46
a isdic« dUKlo ttbl eoadvetm de loco ad l^eui prafca
nee «ttestatio eint snper etaia eieommudcatioBie et pn
tioBis debet repvduri.
Item iiiillie postqnam trevge fkcte fceruit ek i
eUre debet ante terauBimi etatntiui qni astMi feeerit
oiolat
Item com dno iaiaiici trengas inter se feeerii
«nas illoram aliqaem &atoram nel hominam aaon
treogU exelaaeriti pre ^o forte aeqait ael noa Takti
ftabilire, debet eam a ae remouere et exeladere p«
aee eoatra eam cam qao treagaa iaiit aliqaod d fä
trtüge daraat aauliom prettare, qaod si feeerit pacem
hem si qais sab treogis lesaa faerit, ^erimeai
Boa Tiadieet, qaod ti feeerit pacem Tiolat
Item aemo pigaoa alieai aiae Troabotea aafetat.
iHpifaort. qiin pacem nolat
Item ai treage inter daos bimicos fitcte faeri
aaaa eoram alieai infra termianm trengaram oce
coBsangaiaitatis ael stipeadii circa reliqaam prestiteril
fiam pacem iriolat
Hec est forma de generali paee pravimeie.
Dt NMisA Si qaa domaa nel castram denonciatam faerit |
'•■•• saper aliqaa rapina specialiter exprimi debet qaia €
ael qaomodo fitctom niy taao dominas domaa haae :
nebit qai fecit, decnplo rapinam restitaeasy nel paai<
ipeam iadici offeret . Si doBiiaas domaa extra proai
eat, domaa ia qaa rapiaa (acta est eiciatar de eaal
exaratar.
Dtkiiffvi Item qoicanqae sernaaerit malos homines et eon
itnMtMit- faerit de ipsis. plenam ab eis exhibeat iasticiam, i
ab eo recessenaty aichilominns ipse erit satismctaraa
aaiyersis qaae feceraat dam secam essent, nee idem dt
propterca erit infamis uel homo dampaosaa deaaad
taliter satisfaciens.
DtBAftoribu. Item de raptoribas denonciatis si die frimt
iadice data cam snis fidmassoribas se iadicio abaaatai
I
♦7
mkn Mt ttatuB profcribel, et epifcopiu eviu mit dyoee»
Mii eos excMBmuucabit . Sed si diem statvtuii m hob per-
ctfiMe «el legitiBiim impadimentiim proliaaeriiit, alu dies
eil urigMbilwr ad statveidos eormm nt latea fideiuseores.
Iteai li in fero mel b Tilk vna domiis nel plnree p« wüm^
4aaciab«Bt«r, exuri debeat fine dampao alianuD dornnviDi ^^•»
id le ficeatU Jadidt estimari et aeadl, et de hae pecn-
Hi nspeadere ^erelaatibai.
Ileai hoadaam dampaosoram nel proscriptoram, aee j^^ N««i«if
in aec epiaeopai aUqaeai per eoatraetum retigaationem WAiaiku.
ttiei a^ ael coatradietioaem allodioram debet eam asau-
Mre, at ipaam ab haiaa iadidi liberit statatit.
IteB fai homiaem oecidertt pro eo capite plectatar, |>. H^aieidu.
in tertiaa faod ae defeadeado feciMet probaaerit
hem fai BMudfeataai rdaam feeerit capite priaetar. j^^ Kai«».
(Ai^geatricboa).
hem si dao gaerram iater se babaerint, aeater alte- D«AAo«catiA.
riu aAaocatiam iayadat, alioqoia pacem violat.
Oamie aiai iare redditibaa adaocatie atator alioqain
piccai Tiolat (Aasgeatricben).
Si qais per aim apnd aliquem hospitatar, pacem Tiolat ^^ H«fpitd
(SpHerer Zasata) aisi det aalorem et ter. rioint:
hem ti aliqais episcopns aliqaem iabannaaerit et ille Dtn^a-
ceatamadter . xl . diebaa iabaonataa perteaeret , daci per ■«»i«^i«-
Ettcru aaas iasiaaet, et dax ipsam statim proscribet . E
ctaaerto dax de coataauci proscripto aaaciet epiecopo, et
MC iabaaaatat aec proscriptas absolaatar, aisi ab eo qoi
pritt ipsam ligaait, aisi probauerit qaod temere ael ob
imUiam ipaam episcopas absolnere aeganerit, statim a
face secaadam ias absolaatar.
hem si qais proscriptas foerit ia domam aliciyas DtProieriptii.
■gitatas, doauaas domas eam adiaaabit at sine lesioae
cictt domam saam, aec bospes ideo proscribetar . Siqais
iiim proscriptas ia domo alicaias iaycotas faerit, et
Wspes se expargare aoa poterit aisi eam scierit esse
prsscriplam (domas eam omni fiuailia aelat proscriptas (AMS|B?M«k«
Piaiitar)y doauaas domas proscribatar, et sh ia diacrotioM p^-^^j ***
48
tmäuAg ritit*IU|iif 4« hmSBak Qk fNtar umremttpMM
fanralof protcräeBdvs.
14^^ Hern ti qvif fiierit proseri^it et Isfrft.xi^j.&i
BOB fiierit abtokUUy prec« iptm Im foro et fai CmA«
ecelene tsb tettiaiOBM daiiBciet.et cimcta ent
•ioB6f eombvruitiir.
D«Bfi«Mfi«. Hea BUBciifl epbeoponuB extra preBiBciii peiitf
pro qiBCBBqae re qaeriBOBum mo«eBtik«e Ib imdidei k-
dictoBi eis iat taaqBBBi deauBie eeis preeestibBe.
B« Oarteit. IteB BsUef imitx seeBUrie violeBter de eleriee (fUi"
•) •»•« iMMM Um mi. persoBBB Bei epiritBBlia) *^} iBdicet, Biet priü t
**'*^''*^**' rae epiecope fiierit d^gndatBe • poetea eMteatia dicteiii
iedez circa ipeam procedat
BtibiMüBia. ItcBi BioBaitcria, eimiteria, dotes, »oleBdiBa et ^m
iB akeariliBi SBif tecare coBtistaBti si qaia ea ianMiik
pacem iriolat
B«PMMriis. Iteai bbUbs pomeria ael TiBeaa ezsecare preeBBMtni
laiBiieOi aat pacem iriolat.
B«a«ff«u. ItcB bbUbi serBBt (ift iberflftaeig} senraM fOB
dqaitcBi habeaat aiai redditae . V . taleatonuB habeat Mt
pacem Tiolat
item de biis qai Talge dicBBtar TaeacbBappea me «1
iBititBtBBi, Bt abicBB^e tales iBreBiaatar iadez ad eemii
iB caiaa saat CoBiitia ipsia diem preligat iafra temf«
atatatam, at nel Buliteat, Tel ab boc reailiaBt errett*
D«PrM«ririu. Qiod si BOB feceriat, proacripti deaaBcieBtar*
Item qaicBBqae ia protcriptioBe eat| extra pacmi
erit, Biai a proscriptioBe secaadam iaa faerit abaolataei
NaUas iadex iadicio siae preecripta forma (obea iit
dasB geecbriebea : Tbeatoaice) proeideat, aBoqaiB daci.T.
taleata solaat
B« MMimüM, Item ecdetie dicato i graais et ieriBeia faecBwttf
qaia omaii bomo rebas et pemoaa finaam pacem babeUt
B« ymmüm« Item compeditoresi laqoearii, et aiaoa et aedpilrit
'*'*'^ de aidia accipieates , et Boctarai Yeaatores eraat extra paaim
»•ftkOTM. Item aallaf aiaam nel aliam potam ain ia Itgitfaft
taberaa aoBdat, afioqaiB pacem violat
49
Itcn Bttlhu «aiaalk eaat nt ea ezira prowaciaB dacat, i>« a»i«aUkM.
ifi tcnp^re epidnue *} aal 4 ^«•emqae deteali • pacen •)*k«i twr-
la TiaUt, aed Coaiiti ael iadkt ia caias ett iadUeio aai- '<^'>'^'**
lia caai partoaii preaeataatar.
Uaai ^aieaa^e predaai ia pabUca atrala coaiRiberit, d» ffim «i
A ^aicaa^aa scieater aaierit, iafiuaia et exlex . aterqac **''*^
erpetae aabiaeebaat proscriptioBi. Si aateai aliqaia impetitar
ipar rapiaa • si eat koaia hoae fiuae, eaai t. deaoniiaatis
ssläaf , ai aoa, ean ¥g • deaoauaatis ae expar|^it, ita
laaa ai eaptivaa iadicia aoa eat oblataa . Si captiTus, Ixxg*
Mtaa ipaam aaa expai|;abaBt«
Itaai iafiuDia peraoaa et aliqaaado deaaaciata et poat- Dt lafMiH«.
ladaai aWakta, de ^aeaaqae re ille poatea impetitar
aa TQ . ae deaomiaatia teatibaa aiaadabit
Iteai iafiunis peraoaa de eetero aanqaaai aao iara- u^m,
leata, aed caai tribaa procedet conBporgatoribaa.
Iteai aeaia pecaaiaai aaaai eoauaodet ad aaaraai, aat D«t'««rftr»«.
idaaüa eaiat at ea proceasa teaiporia eariae Teadat, alia-
lia paeeai Yiolat Et celaatea eoa excoausaaieeatar.
Iteai qaieaaqae aliaai odioae dami qaeaierit et de hac 9»H»im»Uk,
na Yg . eomparam aaorom (ael caai eaaacieatia*^ eaaaia- *; »y*» 4*»«
Har, ia proecriptioae erit . Si abaahd aalaent, daaipaaai «**«^''^'*'
itiaMtaai aao iarameato et daoraai aaaraA caaiparaai aeeaai
ccaplareatitaat.laaaperY.taleata paaaaetiadiei x.peraalaet.
Si qaia per trea jdoaeoa testet de iaeeadia ravYiHa^a«!
icrit ia proaeriptioae erit, ael ■■iliter ahaalraiar,
Ubicaafae cleriei MoaacU Maücrfi pro paee ta •« i^«
iaiata eaa^eati laeriat, iadiciaai eia tme mmn %tA, m^ ^ '^'*
ifuaitia eoraai adaacatia.
heai de biia ^ kaWre lakat raetiin wdt;^ m%$A u* m^-^^
rt.ab kaiaiaiadi ceaaeat dasina . p«re«|44» al«a«U «uv
IIB atalatarea pacta kaWaatar . et ille rmuSkm v. iMM*-4iU
hrat, aat ia carpare ia gtmttnJk Ußt% C"ii«#ii!: 4r«t •^j^^
ifar Tervenaaa.
Itas aallaa caadactaa ftt^^Jd ahcrynaia«« . $04 «|v. ».« ..^>«..^.
ict accaraa Yadit, aMlarilaAc «aw -f. mmm •*W-ur>
i aatMB faccril, pacta Tinba. ^ cafitw» prii^K^.»
50
D« jmna4« Item qoi pacem iorare aohierit, Demo ei iattitiia
'^*^' exhibeat, et ipse caieuiqae respondere eonpelUtor.
D« Be44aik«fl Item nallus habeat c&strom Tel aliqaod miBimea lisi
e«.tr«r... peddÜM habeat ad illud xxx«* libraram.
D« amia !■ Item DuUos ad placitam Comitis ael Jadicis armitii
piaciu. Yeniat nisi de volantate ipsiue . Alioqoin in eootineati kiBi-
lietor^) (et z talenta eolvet).
•)8ritererz«- ^)Item 81 bomo alicaias domioi intrat Cinitatem alteriu
'^^*' ad standam ibi, et si repetierit enm infra annnm et dioi
restituet enm eibi . ein antem remanebit in eadem cinitate
et domino cuiue erat debita sernitia «el competentiam exU« [
bebit, et ei defanctue ibidem faerit babene nxorem et piem
dne partes bonorum cedent, tercia domino cnina erat l
Dt r^'Mci»- Item nuUae Comee nel index in sno indicio eepiu :
**rr"?fV\ preter noluntatem inhabitantiam nisi ter in anno 9 aenel 11 \
bieme bis in estate, ita, ut in villicatione dno („et ii
molendino dao'^ späterer Zusatz} in buba nnna eqaii
pabuletnr, si magis, pacem violat.
Dt cuaore. Item 81 quis iudex uel alius fuerit insecntns faren
nel latronem aut proscriptum, andito elamore ei quis noi
armis uel fustibus accurrerit y* . talenta dabit
De 8poiutd- Item si quis spoliaverit episcopum uel ecclesias siu
^^' quoslibet privatos, iafra tempus iilud quo indlcium babere
non poterunt, in duplo restituat, si nult effof^ere peua
statutam.
Dt c«iia Vit- Item si quis commiserit raptum vii^inis nel cnioslibet
'****' roulieris bone fame . et de hoc est iig (vii stand firfiber)
euiuscunque conditionis testibus conuictus fuerit, uiTUf
sepeliatur (späterer Zusatz: ^nisi expurgaverit se cwn tri*
bus nomiuatis, si prius cum ea dormitterit'\}
DtPr«fcriptit. Item quicunque proscriptus alium proscriptum parea
nel maiorem iudicio preseotauerit, oblatus pnniatnr et oC-
ferens absoluatur.
»• weiftif«. Item quicunque uult ins ostensionii habere 9 qioi
nulgo dicitur Weisung ^ uel inquisitionem quod uuigo di-
citur Aisckcj iurare debet, quod sine dolo «el firande
fiant.
lecsptiaMeritkoBiieiDilteriurfuvUqse b« r»|Hiiiu.
■ti (•■■ da rel>Ki «t penona donüo reapoader« teietar.
Hoi fucHifae pouMaionen aktiBere loUerit, evm m^iMiwl»
.MM «htÜMt tMtibu, qai ame frude ■omiBeatir. kI«dJ!üI^^ht^
Snufitor it Ui fiiraaqie boaünt obtia«« «slaerit, >»•
■•s plaru, tru ael 4wM aiU eoauagiüitati« Hsm
btietM eiu appoiit lateri.
Itea föraaqte res nbi nbtraetu apnd «llfHen de- ■>• taHU>
dMsduit, «t lue aaetoraa m luber« uaerit, haa« ivra-
■!• B iHiUati KMÜiet räe 4«1«, et Hcvre 1b>im ia
b «ap— ■!! iBae daeat et redackt
KoM fucaa^H de periarie caa vij taiirBB «mptrin v ftint:
i ■«•»■ coaaiadtir, itatin Baaa matUatar.
SnSterqvicaBqa« «ietai laerit, qaod diea et uiaam ia ■>• *«■»■—
[«■■aaiiiti ■nlpriiii ii[iliiii>r|ii inlilnil. f ilri iiiilii i Im ^pu^ ***"
Itea qaaaidia aliqnis ia excommaiiicatioBe ael pr»*
nptiaae mtaierit, aec feoda coaferre b«c infeodari licet,
uteH betam fnerit, cuaetnr.
Iteai Schahroup (obei; „et strasranp") 180801 aae- n* SekUmr-
tnm hafceat, aed apad qaea comprehendatar, index eirra
tim procedat si („prina" obeo) fnerit inbmia, «in «nteaa
aatpatricbea, aad daraber i^aetat: ael tertins") tercitu
Htm clericu tenaaraB byealem defereatea Tidelicet ix *>■■• •!
npa, et etiaa biees iitrionea, maHerea aecam per pro- "f*'^**'^*^
aadaa dareatea, et qnoalibet iocalatorea aiu ia aaa
hnarUa biatia poainiiu extra pacem.
IteH aerai domineram qui tempore aieaais iadebile v* »dviitwi-
h)«I paMare, aal de die acgelea cam eqaia ianadere, ^***
■aa anrtüeatar, aat iadici t. takata aolraat . aed ai cei
bpU adaeae ael prvaiaciali ex itiaere eqoUatara defece-
ril, et b qaibaacanqae aatia ide« eqanm anam recrean^
ril, ita, qaaatam aolo pede iapoaito incidere poterit, pa-
MB aea aiaUt
H qaia de ama poaaeaaieae eieetu fuertt, et Bioiea- ■>• h»»>*m.
tiM caH tribma fdaaela persoaia probaaerit, (««^«atri-
<bi: aat« «müa peaaeaiie), b twua reatilaatar peteataten.
52
lieni iu Cinilatibas, qui lumen aoete aoa
pacem vioUnt.
D« Amif. Item BoUos forensis filii cioiam ael aliiu ali^
crepusculum nocti» in uicU dmiatis gbdinm «el
hosUle defcrat preter certom hotpiten «el wliti
suuni gladium senio comiUnti se contalerit defer
alii uiolalores pacit iudiceiitnr.
D« T«ja«rik«g. Quiconquc alterius cuinacnnque aanguinem niia
feudcndo (T^infra pacem eiTnderit v. talenU soloat"^ l
gestrichen) nel mann mntiletnr. Alanum pro mann
lum pro articnlo statnimns amputandnm. (Späterer 2
„Si sine deiTectn membri fiat de qnolibet Tnlnere
conqnerenti g . talenta^'). Judici per tot (?toties?} ital
(Sp&Urer z«- Si qois alinm capillanerit nel ad maxillam pere
'***'^ nel alitcr sine vulnoro, Icso i talentnm et Jndic
denarios soluat
D« Ruticif. Item mstici cnm filiis snis capillos ad anrirnlas
prccidant.
Tlioraces nel ysenhut, nel colliria nel juppas de pn
nel cnltmm latiunm ant aliqnid catenatnm . nel hostili
gladinm snnm . hospitcs et non alii ante anam di
ccclesiam^^ ansgestrichen) prinatis dicbna non alind
stimnlnm nel rcntil deferant. IIcc autcm omnia pro
muni necessitate proniucic et indicii exeqnendiy et p
ab incnrau liostium defendendam si nelint in eornm
bns resement.
Item nobUiori qnam griseo et niliori plabatico
non ntantur.et calciia boninis excepto qni innatnm a
domini officium obtinnerit. Rcliqni cnm hiis prohibitis a|
tnr invcnti . et persona Jndici redimenda pro talento off«
De laie. Hcm non sepins quam bis in anuo nisi dnol
cnrm eqnis fönt es salis accedant . et non anplioa
qnam snnm ponderare cnrrnm et theloneis et expenai
rcspondcre sccum dcferant.
oe Tctiibvf. Hern comm matrone nesto interposita sericii
ntantnr nee qnelibet matrona nelamino capitis ain |
ncstis inxta snam deferat occlesiam.
53
Butiee pauk de pertat et Qnintein liccnter deferant
Htm Tiy . de samori et feniori parte in omni picbe d« Artiäeihw
er parrocliiaa in «aam ante ecclesiam conneniant.cuiqne *' «p«rviJf
rtÜci (et niercatori: Zasatz} per barroebiam commoranti,
BteribaSy ealciatoribae, eamiflcibae, fenisecis, carpenta*
ii, fkbria, aecnndnoi fnnni iaramentnm ipsis preciam
ladigai« »poaaBt, at si magis exqairant, de violata
•ce tadieeatnr.
Hea ii qais alivm impolsanerit de dampnis qae di- d« Daapaif.
!«tar etaea . trettin . abersniden . abereren . abermencn
aMbreebea. ael peeas in sna cnitnra.et ipse tercius non
vibaaeritaaam iattoceatiaai, danpnnm estiroatnni, secnnduni
«■ {araneataB et daoram secnm (dnplo stebt oben)
«tilMada . iadici Ixxg denarioa tolaat.
Ken meaeare iadebite abicanque reperte facrint, pro De «eiif«rif.
■itri meaiara teificet, alaa et netreta iy^. talcnta et
1^. deaarii pro minori pota . s . et sale et hniasmodi . i . tal .
t h* • deaarii solaantar . Insaper dampnam dccuplo restitaat.
heai pitcatioaes aeaales et aucapes nisi pro certo Deiniaftiapi«-
•aiais eoran, aat ei qai aliqueni aelit bonorare dominum, aoc'aJriiii). *
Etqaia donine caiae est aqaa dimidinm talentnm et iudici
■idiini taleatam solaat
Htm Titalae ad maetandnm nisi biennalis ucndatur. DeMaeUnd».
Etfna aitalo perdito nterqae Jadici talentnm solnat
fteai Moleadinatores aiei trigesimam partem accipiant d« Moiendinif.
Nid fi amplias, dampno decuplo restitnto Jadici talen-
■I selaat
heai aoetarai iavaeoret pro qnacnnqae re, dampno d« Noetvmo
ecnpb restitato, roaaa prieeatnr. «»«pno.
Hern qaieaaqae aliam impulsanerit, pretcndens pacis d« Exparr«-
Matioaeai pro qnaeaaque re . tj . solidos exccssit*, uel »»•»«••(■•■
Madam formam statntam emendet . uel expnrget . 8i ceaiit).
fia.ij. solidos faerit^tereins se erpurgabtt . uel dampnum
w^la reetitaat
(Spätere Zaaätxe):
Hern de rebas Clerieoram mortaoram preca ael index
! aea utroaiittere aoa prefamat.
5«
Iten ■mfli« Chrittiaii« aedpiat itans mm ad ladeM.
afiofaia ^eem aialauit
hen ■mna« Judex acdpiat ploa de cal (t) fna |
deaarias nel Jodid eoloat i.taleatttik
Ca«ii^i«fiir. VhimBi eat . Qai aokerit iarare aacem aenaadaa otrt
CD
C«4. M. p«rf. AlUk. Nr«. 1«. UU lit— lia.
"IT
h.foL 6t. (mt etwaa spiterer Schrift):
(. Si ifaia aiolaaerit fideai ia daaiiaa aaa caias mI|
ia hilf qae eaat coalra pertoaaai aal rea aal haaercai
aaam, et de hoc coauictoa laerit cam Tg.taatihas nE-
tarihaa . si est de geaere militari , ael cam raalicaaif m
est de geaere rasticaao, ille ia&aus et eilex iadicahitar • d
•)aMffwtriaca.[poaetar (iater) exleges]*) eraat filü aoi harpfimi (arphiai)
et axor saa ridaa et feoda aacahaat
(. Qai raisam maaifestam fecerit ia praaiada caatrt
ali^em qai pacem aenrare ioraoit, aactor raiae capite
plectatar . Si vero extra proaiatiam raisara aolaerit d
traasieas aliqaem dampoificaaerit, et iafra Ti.aeptiaMau
•)wiff«trUkM.passo aoo satisfecerit (per?) (propriam)*) triam persoaaraB
iarameatam de aiolata pace conaeaiatar et iadicetar, et
passa daplom restitaat
(. Si qais spoliaaerit aliqaem siae diffidatiaae qaed
didtar widersagea, (ohea: quem heae salataatt) et cam
trihas testihas sibi adiaactis se aoa poterit ci^argarey
Buma matfletar et dampaam triplo restitaat, et qai impetit
eam debet iarameato prahare qaod aaa ia aaaam hac est
aratwOlea impetit eam.
(. Item qai diffidat aliom qaod didtar widerhataa
iafra trea dies aoa ioaadet com aUoqoia pads erit aialater,
et e coaverso.
{. Item ahicaaiqaa iaaeotos faarit iacaadiariaay al qaii
eam seraat ael detiaet a Jadida peae iaaaadiarii aahiacaiit
56
% htm ^ aMveil eqvvm alicirat id aüatcwB^ae
«wtn fiiertty efinn rettitaet, «el «iloraü iiUt, ilMyla
puoi fiolat.
(. Q«t de Boete aMveit ligM de tilia «Heaiw (ebea}
kI 40 ferestis prieeiiNUi nolealer aeeipit fmttm Tiebait •
(u lero Tiolenter abdnxerit in preteatia eistodb ipeias
ntie, funteplBM restiteet . Si Ter« eecreU aWaieffit et
ptftcA cogBitoi feerit dvplo reetitoet deauae eilae.
% Qaicamqve porUait caHellaai (ebea : Kaipea) eecreU,
■in «■lUetar.
St Ileai ii<[Bis deferat caltelkuB (ebea : Kaipea Teleteeli-
■omt) ia boepHie ael ia CiaiUte . perdal ralteBaai et
•laitaai eeiaat Jadici ad ■artckalcoy aisi Deauai Daeie
iciwlii iat • et hec peaa ia feete Wall Martiai iaekeetar.
(. Ia «puilibet CaaMtia abi defectae fiMrit Kbereraa
I« dieaatar sdiepfea, eUgaatar ^aataer aMÜeret et ditcre-
itret a Jadice ael eomite, qai leeo ediepfea de eBaibae
eitileeatar preter daaipaatieaeai pereeae qaaai eeateatiabit
ftce, et qai ad boe electae, reaaerit xx libras daci eelaat.
(. Qai abdaeit axorem alteria« Tiaa« eepeliatar.
% Si qaie proecriptae ael excoauaaaicatas debet etee
twer ad teetie de proprietate, illi detar eeearitai et
u id leeaai et de leee.
r
5.
'Waw jNMTif fnoai msüimi Otackaro dujc m AuBiria.
(W)ir sctsea aad gebietea ewax tebadea ieaiea ge- w. mi.
Me aa debviaeniabte diage das er selbe aibt reebbe,
cbhg ia e tiaeai ribter aad Teige siaer ebUg aab ea
1^ ab rebt ist, iza ei ab aerre das er da eabaat aibt
i, aad aiaea bibee aad siaet gatet nasse taea se aetwer.
Svir aft* aaders riebet daaae bie geeebribea ist, •)an«k
m fcbadea er daraadbe Ut dea toi er im geltea aiit ■^
badea iai geeebebea ist der sei irlera
debeia ebbg aab den gwiaaea.
56
Swcr aber »iner chlag nah TO%et, alt relit ist wir (t)
dein aflit gerihlet und mAs er darch not* siaem mata
wider sagen das sol er tftn ae tage, and vaa dem Uge
80 er im widersagt hat antz an den vierdea tach sei er
im dehein sehaden tftn weder an Übe noh aa gute se hat
er vrid drie ganx tag.
•) R««eb : Wer Der Selbe *} dem da widersagt wirt der sol anci de-
**^^*' hieinnc schaden tftn dem der im da widersagt hat «■ ai
den vierdcn tach an liebe noh an gote.
Enswelbem dirre satze gebrochen wirt, der sol ftr
•)BMcb: ee. sincn richtcr varen nnd sol enen bechlagea der im I*)
getan hat Dem sol danne der richter seibo fnr gebietei
od(er) mit.sinem gwissem boten. Mach sih derselbe der
da angesprochen wirt niht bereden selbe aibeat, nabe«
sprochener manne anf den heiligen for dem rihter sa sol
•) Ravck : er- er sin i los ^) Und rehtlos ebichlichen also das er aimmer-
'*'* mer wider chomen mftg se einem rehte.
( WJir setzen and gebieten an swem der haat vride le-
brochen wirt erzinget er dazi anf den heiligen Tor des
ribter mit dem der den hantvride gemachet het, and mit
zw»in ombcsprocben manne di ir reht behalten habent du
der vride an im zebrochcn si; der rihter sol enes se »bt
tftn, der den vrid zebrochen hat, nnd sol in nimmer aas
der »ht la%zen an des chlagers willen, od(er) er vleoset
di hant dar umbc, ez en si daz er mit dem todes sisg«
den vrid breche, so sol siner mage einer chlagen diselbcs
tit und sol si auch bereden als hi^vor gescriben ist. Usi
so er daz beret so sol derselbe nimmer aus der ssht chonsi
•jRaack: er- ni wan mit dem tode, und sol sin ^los*) and rehtlos. WO
'*'* ab(er) der der den vrid gemachet hat od(er) eaphCuiget
hat im niht gesten des rehtes das er an im gebroehea si,
dem sol der rihter gebieten bei unsern haldea das er is
siues rehtes helfe, od(er) das er sin niht enwisse, lat 9t
das durch magschaft od(er) durch dehein ander diack m
ist ans und dem rihter siner hant schuldieli.
Wir setzen und gebieten das debaia rihter iaiaa as
eht tt niwan ofealichen, und das dehsia rihter i
57
er alil lasse er mtm 4i gwislMBit das de» chlager fe-
ihM werde aak des laadee gwonheit, tttt das der rikter
Ai das ml wir aker ia riktea» ab reht ist, wir lobea
las wir das eellbe behaltea.
(W)ir setsea «ad geMea das aisian deteia m&at-
(W)ir tetsea «ad gebiten, swer anf i^meaf phfeaBiag
Um dahe, eder akhea haisse dea sei nuia habea Ar
siaca ▼alaelunr.
(W)ir aetsea aaeb aad gebitea sweleh herre sia etat
ed(cr) eia bareh baawea welle, od(er) dehsia aader bowe
taea wil, der ael das taea aiil siaem gale ed(er) mit
liMr leale gale aibt vea der laatleate gale.
Swer daraber debaia sei ed(er) deheia aagelt aimpl
ii IcbBia stal od(er) aaf debiria ftrasse, aber dea iel
sie rflrtea eaai aber maea etraiavaaber.
(W)ir tetsea aad gebitea das maa in dea stetea ia
Uä derfera aber ellia aaseria laat sib bebalt aa g»istli-
cbci diagea, aad ob der ersbiecbolf od(er} der ersbrieter
gdfUidi riebt. des sei Im aiaie wider nit debeim anreht.
(W)ir tetsea aad gebitea vettecbliebea aad alt rebt
M, des aOer getbaater vegt vor tia dea gottbaatea, aad
a icbcnaea aaf ir Togttaj, alt geia got wol tte, aad alt
a tater balde daaMt bebahea wellea . aad tieb aa der
gitctbater gat das ibr vogtaj iet alte bebahea, das aat
Mda cblage Toa ia ibt eboai. Swer det aibt tit ebanpt
IM dct ellage, das weOe wir ribtea alt reht itt, aad alt
Hile das wir daraa nieaMst tebeaea weHea, was twer
di vegtaj selbe raabet, di er billieb tcberwa tel, der
hit bificb die vogtay Terlera.
(W)ir verbitea Tettecblicb bi aatera baldea das aie* »^um^. ww-
Bu darch dcbeiat Tagtet* tebalde aeb ia xe Udt der "^ ^ ^ ^'^'
güetbatcr get, das tia rogtaj itl weder breaae aob raabe tZJ!^"^"
Mb pbfeadrs awer das daraber tit iem regt se bide
«irt er det abarsiaget alt rebt itt Tor iem rikütw de«
MlaaaaecbllAa.aadtaliadaraas
*f tagfll dea acbadea drivall.
58
den goteshue werden, des des mker tat des yn
dritML
(W)ir fetsen und gebiten «wer imauwSkk r&d
fet od(er) diaplich gftt, od(er) twer nuiber wi«
winenUeh wirf iit das si serent in riaen Infe, m
niht «hier sint and wiri er des oberzio^t alt n
so sol er der ersten ieneni manne gelten sin g«t
da genomen ist is sei dinfe od(er) raub. Ist ab(<
das er des aberredet wirt, das er ia seden andi
getan bat bt das gftt danne ranblicb so so! msi
nber in, als Ton rebt aber »inen ranber. ist aber
dinflicb so sol nan rihten aber in als ober ainen
Wir setsen and gebiten das nieman bebake n
berge debsinne «hter wissenlicben swer das dan
wirt er des nbersinget als rebt ist der ist in de
scbnlden and sol man nber in rihten sam ober dei
Ist aber das er sih des entredet als rebt ist Tor d
t«r a«f den beiligen mit siben anbesprocben mann
•)aM«btw«ue.or niht wesse^} das er min ebter was so sol er i
dich sin. Swo man Terbiete od(er} angriffe mSm
den sol niman weren swer den wert wirt er des
det als rebt ist, das er in wissenliehen bat gtwt
sol in denselben sebnlden sin, and sol man aber ii
als nber einen »hter. In sweihe stat der SBbtor ei
sol man sin niht behalten , and swer im «bei tnem
sol man in niht schermen. Im sol niman niht gdb<
geben nob se ehanffen and sol se im niman niht <
man sol in miden an allen dingen. Behalt in delu
gemsinlicb and wissenlieh ist si ombmowert der i
des geriht si da ist sol sei nider brechen. Über d
der in behaltet sol man rihten als aber «ine(n)
and sol sin bans sefaren. Ist dia stat ongemowert
si der ribter brennen, das sol nieman weren, Se
dia stat dawider, stat and lest sin rehtlos. Maek
ribter in des geriht das gesehiht niht geribten^ m
ans das ebonden, and sol is dasne mit aaien
toen.
59
Wir Mtsea «id gebitea^) swer den andeni aines *)HaBeh!„iAs
gitet emtwert mak der chiager das bringen selbe dritte ^m" ^i^
ner baa^oase, di des «igens baiugnoase sint mit dem Codn auf«.
nie aaf den beiligea man antwrt im di gwer wider nnd *****
üi OS der ribter ala lange sebermen alf si ener gebabt
kt| nd awaa er iin gnossen bat , das sol er im selbe
triores wider geben.
Wir setsen nnd gebiten das debsin ribter debsin
taier wandel ibt nem danne im Ton den besten werde
otriR di se einem geribt ginen y nem er da aber ibt
dn riht man aber in als nber einen raaber.
Wir setsen nnd gebieten das debain ribter nber
lihain «igen ibt rillten wan das innerhalb der etat leit.
(W)ir setsen nnd gebieten das debsin nnser ribter
Ukmm ranber ibt lasse isn si mit der cblager willen;
tai tit er is darüber, so sol man in an eins raobers
litt baben.
(W}ir wellen avcb nnd setsen Tier Lantribt«r, zwen
eikalb tnnowe , swen dishalb . di snln rihteo alle chUg
ii far si eboment 9 an ober dienstman leib and »igen, ond
kben.Wirt aber «in dinstman nmb grosze schulde be-
cUeit, den sol der lantribter bringen in den fbrban, di
■Id sei HUia ans behalten. Über Rittsr und über chnebt,
ii aaser sint . od(er) nnser dinst man eigen sint, od(er)
•WCS si sint, da sol der lantribter nber ribten , über leip
tai aber glt als reht ist
Wir baben aach nnsem (Ribter?) mit swelf herren
Mi dem lande . Wir wellen anch das swen lantribter
ki aaander sitsen an dem gerihte so si mugen.
Man sol aneb alle scbedelicb Teste brechen di in dem
wfei^ gebawen sint, nnd di Teste di gemachet sint ans
iea cbircben.
(W)ir weDen auch das man alles das gaet das ans
M rebt aagebiret , das wir niht gegeben oder Terlehent
Uen nns lasse mit gemache.
Wir wellen anch das riebe ond arme haben das «in iseli-
ckr se relit haben sol man bebab ims danne se reU na«
<0
Mm fol tmtk delieiase naB, der Mit rekt ia il
Wirt Imht ■Uli liehaHaB. BeluJt ia iteea ehuip
Uatriktor dir «ad Tarbialet ia let er ia daraber, i
er atea aa des »htera etat
Wir wdlea aach dam auia allea das rihta daa gi
•)aM<htaHMt).bea iat ait oMia alrett«) laatmde hat Tor aas gei
Ia S€^ aaeh aienuia dehsia Teste hawea, der aS
driaaeefa phaat geltes aaih di selbea veste • ist abi
heiaata dar aber gebawea , di sei auia brechea.
(W)ir gebitea aaeh allea dea di ia dem lolg
siat gesessea, ia sia diastaua, ritteri •d(er) d
arm od(er) riebe, swa di laatribter iria laattmdiac
legea , daa si dar ebomea, dem geribt ae beUL
Swer daa Trerellieb Tersitaet, der mta daraadb
dea swaa aadb di Tersaamaage wirt erteilt
Uaib amaslabt sol ama ribtea als gwoalicb ist
ab daa rebt her braht bat
Nab braat sol ama ribtea aiit awsia aad sibe
beadea.
Di laatribter sala wng babea sebedelieber Mtf
swer abersagt wirt, aber dea sol ama ribtea als n
Wir weilea aaeb daa di laatribter Aepten, Pr«
Cblostera , Pbaffea aad allea geistlichea liatea ,
foderea, alle ir eblage aa aasere etat
(W}ir verbitea aaeb daa debaia laatribter i
gut ibt aem aadb debaia aageribte, swer ia darabi
der bat aaser baUe aibt, aad weilea ia aber ia
ab rebt ist Amea.
▼. aMck, M«rr«icklMk« OcMklckU UL Aaliuf 8. SI. 1fr«. xm
fft, 1VT. all««).
€•4. Um. P«rf. IVr«. U Pol. S5 Ib. 34 el 37. Oeli-HM«w«]iiv
tl
6.
Der bü bl gMrtiet u itnbäg nda ga— «t» vm ..
im WrMgca Hciarieka mä imm hiaAwK OUm na
Puuwe Mi i»m büdMV ChwuUea tm Vrin^ h4
■h ««• hUcWUea Heiarieltn kriTm tm BttMfcwdi md
{. Smr swücU nraü nadca ciMa batfril — rWt
4 4cr *•■ ir «Mlwedci» Bthwchw «irt ifer 4er dem
1 p—tlirt hat 4fr kat dn gtvaH ieM« MMfrtrhw
r M ackrMbra U ab er es adk irittc ■( u Wvan
tch M «•! iwrr 4cr ia irfcrirfcr« Iwl rcWM ^rf «Im
bt 4u 4«r 4ra frU k«»'^«^ ^ ><■« in ia »•
bnchea ha 4ariHi üb ukt aaiprcchca vil 4er riUcr M
In grabcbaft er geseswa üt mI ia ac TJrjwhea tigea
lUn, aad «b er m 4mi tage aiki cbaart aach chaft aat
■At bcwarea Mach •4er ab i« dar lach aAt wirt g»-
fhaaJtt aa mI er k«u« lidea 4i icacr 4a lUea Maa 4er 4cb
M da bat acbr^hca aad aal der rihtcr 4ea gcwah kbea
4h tr aelb dritte beaw 4iacbaUc Uden fridbnrbea «aa.
S- bt daa dam der baatfri4eballc saa cbaft aat bc-
nent das er xe de« tag« aibt »able cbawea, adcr das
ia itr lach aibt wftrde gecbaadet aa aal saa üa aa rchl
dafa aa4en tarb gebea.
$. lat daa der d«a kalfrid acbracbea bat «ia aagetaa
a» 'm dam ia der der ia yiafhet hat aibt latfrtcbia
(Mir •• aal er dea aarera dam er var rarbtea aiaea Ebca
■ liht getaiT* aaap«chca aaht getane U ia •• gftiafr
KkiUc U im bcvara.
$. Ob der frid achrarfcra wirt aa ieacs vinea der
u it gcHarhet hat, aa ad der ia geaacbct hat de« awera
in «■ aria aibt weaa«.
$. Ob «ia Htta frid git aiae« riade Ur aieb «clb#a
nt rar di aiaea . tmi riaer der aiaea 4«a rride scWtriwt
63
mI ud nbcrget er du lo hit er den frid
er ia dem frid der im gegeben n-irt ^Uldiget
ti da« «n cUag oiht recken.
swieciieii sweia fienden ein find gemachet wirt,
•r einem ■inen mige, oder einen dnrch soU
fa Unlet If den andern in der sit nnd der
liget iet, der iat fridbraecbe.
fitere Noti«): Explicit der Hantfrid.
eUA hau oder barch offenlichen nmbe den viNidulaa
pTMhen wirt ao aoi man beacbaidenlichen nennen
ib getan, nnd wie es li gcichehen nnd lol
bneea berre den achvldigen von im echaiden,
■ nvp sehenlnaltigen gelten, oder er eol den
itm geriht aatwnrten. bt der herre in dem
, in de* bureh der raup geaeheben iat so aol
au ann der bnrch werfen nnd aol ez brennen.
■CT achedlich lale behaltet der aol von in vollec DtNaiiTiik
^n, nnd aol «ich ir niht auzien, entwichent aber
, so aol er doch buzzen von ie, swaz si habent
il ai bei im warn, al nach dem frid, noch der
■t dammbe in dehaioen imlinnt, noch en wirt
einem achedelichen man.
seacbedelieken Inten gesagel werdent chomentdi
m ernten tage mit ir borgen den in der rihter
M ao sol ai der rihter sc achte t&n, nnd der
1 de* bietnm ai aint in den ban, wellent aber ai
rtm daz in der tach niht ■! gcchundet, »o sol
eben einen andern (ach, daz ai mit ir bargen
I im einem narebte oder in einem dorfe ein hau
■ehedelich gechndet wirt, diu aol man brennen
n udem huem, oder man sol sin sehaEen nnd
I mit des rihlera urlanb und aol mit dem gute
m gehen.
r hesug oder biacholf, oder chain ritter sol dehain
lite w afek Mmen mit beirat, oder durch
11 ■BCTVCflCI
tmiit rieht den stl an
dritte Bitte
wi iar ttnoe, «to
itwcdcr m1 M ter acte
M «rf rchtiM. Wtt aber rick m MB krwie« sri te
m ifctf riflw BU tr m1 «db wt ftwi»
fc€jc<€% «b tr mM g««ttigca iv tei goAt^
bnkt kL irt aber er e WiprMhcm, M MM er ridk dUrMcii
■h rifcf de» gf ■■de» bcredea, maA swmi bm» in ••*'
epncBCi»
§. Svcr elflirhf raneC vüer irmmm der des ftii
geewem kil, de» niskuq^Bu eol ■!■ das Imbt aMahea«
Ist aber das eis aas niset mmm des fauide «ad das er um
dcM dvbTan leBaa sbade» tAt, «ad dea aibt baoel m
aeba wacbea in aal der cbhger aeOb dritte bi deai aUe
■abe dea firid aaaprecbea, «ad aal iai aiaea aebadea awir
gettea.
D« AJT^eaiia. $. Ob sweae aut eiaaader ebrigeat, ir itweder aal dea
aadera vagtai aibt aagrifea ader er iat fridebraecb.
D« luimntb: $. Swer dea andera reiadlidMa baiaMaebet wir! er
dea aberredet aiit sibea geaiagea ader aut der gewiHWBy
er aol ia der aebt sin, wü er daToa ebanea so aol er des
aebadea sebeastaade geltea, dea er aut awaia fraaaea autt-
aen aa iai beredea mage aad darsa aol er deni ebb^per
faaf (^sehea^^ iat aaageatriebea) pbaat gebea-aad daaa
riebter aebaia.
D« Tioiraiia S- Swer nit gewalt af dea aadera herberget dar iit
»••piiudi. fridebraecb, ez ai daaae das er larbaa aibt eaaii^ aa
gelte dem wirt aiaea achadea aad belibet er aaaebaldicb.
D« prMcripiif S- Swer ia di aehte chamt oad ia Tiraebea tagaa da
•^•Kfmm9mi' ^^g g|||^ chomt ae reht den aol der acherge ehaadaa w
der chirchea und aa dem marchte , and aol aader
tage frid habea voa dem rthter aad aiht voa deai
daraab sei man aia bna aad allen aia gat breaaaa, ^^"^
•5
% SwA ««hter dmtis ^bm hubm )hu, 4m Imum
hm id !■ kelfeB das er aa ilBen bin aa Mhti«a ehoa,
'•1 1u«hW m1 der wirt nät ü 4er sehte lia . Wirt aber
l(r uU«r im 4em ku« hadeB mmi sich 4er wirt nifat
Mik here4ra er weue du er Im aaUe mar, ao sol nun
Jh hau «ad wirt ia 4ia aehte t4a , wti ate an daa rih-
kni Wechrideabeit ah ieaua mer ia 4eai haae ai iaa bms
kwW ia 4ea fcaa taa aal, «a 41 htaifrtwM aad aa
iWaia<Aiat
(. M eia Uaekolf eiaea aaa ia 4aB haa tit, iia4
lir rimekaa tage fraaretlieh ia dem haaae iat, 4er Uadiolf
m1 ea ehaB4ea 4eai henogea ait aiaem briaf nB4 asl 4aaae
k heriege ia me aekte tin . Gelielier wiie aol der biaebolf
tk tiaeB 4ea 4er henoge in 4i aehte Itat getaa . umi ea
■ach wa4cr 4er aekter noch 4er baesaige man erteaet
wwdaa, er werde e erioaet tob dem der ia t gebondea
hat, ea ai daaae 4aa eia biaebolf eiaam maaae mit gewahe
ftnibet loeaag aas 4eBi haaas, aag er das briagen aeih
Mla pideiker täte ae aol ia der beraog aoa der aehte lauea.
^ Ob eia aebter eiaea andera aehter ainen tierea oder
Beta geüclwa ae dem gerifat aatwart der ia dar aatwnrt
In ael saa aa der aebte laaaea, na4 aber ieaea ribtea.
( Swer mit albea geaiagea ainer gelieh oder aiaer
tivw iberbaadea wirt daa er iar nad taeh ia dam baBoe
■1 b 4er aehte fraaadlich ai gewesea, 4er aol eloa sia.
%, Di weil eia maa ia dem baaae aad in der aehte
hl, aa mag er aiht lehea geUhea aoch eaphaheB , geachibt
•i daraber e> bat aiht ehnft.
%, Deheia warMieh rihter ael mit gewalt ribtea aoa n.
Uiäam phafca, ■• aiaem libe, oder anb gaiatUeh diach
■ wer4e 4 eataataet raa aiaem biacholt
f. CMaater cbirebea rritboTwiden aiU wiagartea ^om-
prtM aad i^ea ia ir vauea anla gucaea &i4 habea,
nr ä aagriffet der iat fridpraeeh.
|. Ea aal ^aia rihtar aa 4em gerihte attae^, er hab ci
4b Md taasda M ia gBaoribaa o4er er maa de* banaf
Wahrtgabea.
66
TcB»Uo. (. Di mit drauheB mit ftricheB mit letseB U d
wiltTalient «ndlmebichiuidspariber erttigentdisiat I
$. Swer wyi oder deheio triBchen ▼erchai
der ^ tasem der ist fridebmeche.
HoBMk«. (. PhaffeB muBcheB wibeB sol bmlb rihtes
ir ehkg bb ir Togetes Trage . «Bd bb farmof
ciilageB das der frid bb ia sebrocheB sL
J. Der biteholf botea f ol maa aueh ribtes
berrea oz dem laade tiat, sam si se gagewart
vianrii. ^ Es fol debaia aiaa aia gftt aftf geaacb li
▼erebaaffea das er tiarer biagebe, oder er ist
aad waeber aad Tarcbaaf bilt, dea sol aiaa ae 1
Hsaacwc. ^ Es sol dsbeia aiaa maatleate liabeB| o(
fridebraecb • aad der maatmaa sol dem ribter i
gebea • oder aiaa sol ia slabea mit stekea.
c«B4«etM. J. Niemme sol deheiageleitte gebea , oder i
braecby aad sol maa ia eatbaabtea, wao ela islieb m
des berzoge gewalt aad tob disem satse sicherlic
CMtraau ^. Eb sol aiemaa debaia burch babea er 1
driazecb pbaat geltes, oder aiaa sol di barch bi
DaAraaUa. ^ Eb sol aiema BB des grauea aoch ae d<
taidiag, aa sia arlaup gewaffeat cbomea, oder ei
graaea oder dem ribter zebea pbnat gebea.
Do BwUrgtu ^ Eb sol cbeiD graf ia sioer grafiicbaf aber dei
lea mer berbergea daaoe dristaat ia dem iar ae ein
dem wiader aad swir ia dem samer, aad sol daaa
eia pfert fateray aad der aiairhof oder dia mal s^
das aber griffet, der ist fridebraeche.
DaciMMrc. ^ Ob der graf oder der ribter oder der sebi
scbedelicbea aiaa iaget, alle di ambesaeazea di dai
boreat di sala aabvolgea, der des aibt tat der
ribter awai pfaat gebea.
i>« ri«i«BU ^ Swea maa anspricbet das er eia aiaget odi
****** oder eia aader wip dio gates liaades ist geaoBOgt I
si selb foafte ia des aberredea , aiaa sol ia lebeaiea I
er mage daaae selb dritte daa bewara, das ar
wiDea bei ir gelegea si.
87
(. 8w*r eich* «Aar minag hak« wQ in- mI 4m i»*im*uuh*
nn iaa CT >i hak u ibel Hat •* "'~'™*
%. Dar eia gawer behakea wfl der aal ai bahaba
k aibaa geaaadea dea aaehatea aad dea heatea.
%. Swar dea aadera pfeadet aa froahotea der Ut ■>• McMn.
%. Bi nraa eis saa aia gnte rädet daa hi Terato- n* wwtt.
• iit , hütet er aiBea gewera er aal des awera daa er
I Bcue aa ahel lüte . ud aol dea der daa gaf lorea
d Ualie naea gewers fvs aa lehadea «ad hanrider.
^ Swer dea aherredet wirt ait aibea iiBer geÜehea d« rMtnt*.
dv MMT tiarara daa eia eiaea aaiaM elt geawora hab,
$. Laterfbfin wt dea laagea hare aad ipOkat d! dia ■»• n«^
1^ Kl ia fareat aaaerhalb ir pbrra di iiat aa dea fride.
%. Der herrea ebaeht di la dem lait aiit gewalto ■>• rt^auu-
rtmat dea aol maa di haat absUhea , oder ri Baaaea '*^-
Im rihter haf phaat gebea. Ist aber daa eia naa oder
ja bei «iacM nddea p&erit cbera laidet daa er aüt ai-
MB ttaaa ia itm wege rtet das so) aua aberaehea.
^ Swer dea aadera aa aprichet emb etaea trettea d* tiMitik«.
litiiaidea, aberaeaea, abererea, aoaabrechea, aiag er aelb
Wie öa ■ucbalda aiht beredea er aol dea icbadea awir
I<kM, aad dea rihter awea aad aibeataecb pfeaaiag gebea.
( Uarehte auaae aad metaea iwer da ait achadea n* mrmtmiti.
W, aad dea aberredet wirt , der lel dea icbadea awir
pkea, aaeh «eia selbe drittes eide , aad den rihter drin
Hat aad sehtaeeh pfeaaiag.
^ Wieaaa lal cbeia chalp Terchoaffea ae ilahea ea d* vrniii.
d awair iar alt oder er soI daa ehalp flisea , oad dea
4l(r awea aad sibeatach pfeaaig gebea.
%■ Der aahier sei daa driaaigest teil aemea aiial er d* ii>icbsii(i.
atr so sei er dea rihter awea aad aibeaach pfeaaig gebea.
( Swar dea aadera aaspriehet das er dea fride anD(fu,[,«u.p.
■ «eWachea hab , aab eia diaeb daa aber aeha acbil- ""■
hg iat, ae des libo aol awa rfttca, ob er ileh aiki
acdea aac. Ist «her daa diark mder ai
mt
«nihta
ii toilit
Ml n &Wr imk guiul^M «Ml tm. DU
er em ••gftiMr wum «li Tmlr im «mt ttili mI
wip lad ckwt ket, im swii tau mm« gvlM g«Ml«l
den wib lad de« ckUide, das dritte dea heir«i de« m
geweMB itt Laet aWr er «ilrt erke«, m Mi m ImK«
aüen herrem geulle« , «ad kJbes des heir«i des dh
•tat iat dock m1 maa Ter laues ewM der bm gMchiAl
«■ibe siB seL
$. Swer den aadeni raeffet eder aMt as dM mJ
oder aaders aa waadea , der m1 ua eia fint gabeai ad
dem rihter awea and tibeatseh pCiaa%.
D« T«iB«rikM. $. Swer dea aadera waadet aa ka der aal iai flr
ulich wiadea eia pfiuit gebea aad deai riMar flv i
aDe ein pfaat oder aiaa fol !■ di Ittat afcilaiiM.
Maa 8ol eia IuaI wider di aadera, aad eia |^ «t-
der daz aader abelahea.
$. Swer ia dea atetea dM aalrtM aa IMa gil im
iat fridbraeehe.
$• SweraiMtriwo brieketaa
aiaeai übe od« aa aiaeai glt
Dt fniiU.
r im lAanraain all rik&m, 4i tob ritten emrchei
tat ib tr Mb TM ritten ewerehra irt od«r mit tik»
Rkm , th m sdfc oh gdbev Ut, 4ar mI nMoi hü «Im
h, «al ÜB kudhtm «itwe luia ehiat «nÜN ud dltv
fatalem Midi.
f. Smr dM uim heraiW u widerkot dei «r ■>
nl gfgnHel kit aid rieb selb dritte wt dm geMst»
At kndM m^y dw hI BM dl bMt khkhM, nnd
mI da whidcK drirtut pJtM , md m1 ainh iner b«r»-
bi U dm •»• dM «r !■ libt u mltwOle.
{. 8w«r dm Hden wUeriiatrt der mI !■ dinab
ii Ui tagM lOt tn, mA wr !■ henrider eder ri
% h swM buM Bu eiMa brMaer riidet »dar iwerDaiHfUiuiii.
■ lea pnbte wert, der m1 «■ dM breBUaree ttaX rie.
\, 8wer Hit gemh beHs rimet n den forstM mit v* au?«.
be fcrelM gehretet eüt , oder «wer tu KÜaet !■ cbet-
IM brieae bi der hM der itt fridebruh. 8wer m nimt
ril gewiH ^ debeiaew höbe » dee bntterM gagenwiD^
br ari M fiu&taat geltei. Bwer e> aber halm bringet
■d BM rin iaue inne wirt, der aol ex xwir gelten.
% Smtr genippea aad eteebmeaMr treit in cheiner d< caiiiui*.
W «4* in der herberge, wm dea berx<^M orUnb , der
mI dea rftter ader dea manebalch eis pfant geben, nnd
' In den boien treit,
■ol maa di htnt abakben.
%, la aw eiber grabebaft gebreat iat der acbepfen, da v* acktykia,
"i tte graf oder ribter, rier der eltiaten nnd der be-
»Wtdiaalin aeaen lad anln di enJogen omb eigea nnd
■b Mder diaeb u der aebepfen rtat an das dem naa
a dM Hp gct du aallea di achergen aagen . di vier
ita laA wartea dM der ribter an dem geribte iht litxe
■ da tiflilf oi awna dar gnf oder ribter daxn erweit wü
iih lAt Ik •» aal «r tarn benagen nwninsch pfnnt geben.
% 9mm 9tm MriMi * Aanrip biarftri , Aea lol d< a»)t..
70
%. Sehakrup aad ttiunap nlei cheia sA^ fcihi.
■ ■«■■ BU iudt nsdt Bber Am id ■» rihtM, tk
A MB hNfr^chw BU üt g«WMn, e^er er m1 m
1. ^ Bw«r des urfera räi nu hiafant ia nm kM
Bu iu viadet 4er m1 daa m wider geWa, edw v
mI cb gehea »der er iet fridefcru^
r. %, Swer eiaea di^ae gewer mA eeia, «der ftmA
aker aigaa, irt er ia dm buae »der ia der aeUe, dta %i
■aafrid aad gelaitte gebea, aa des gerate aad raa duefc
k $. h Uieker etat aad pharre sal der rikter bH
aebtea dea keataa and daa tiariat rer der eUrehta li
dcai aide aetaea dea eboof aad daa loae audea, aekaitttii
k^erat ainkerlatea, aad dea aadara aUaa, ewer aaaw
waDe daa nua ia «aapreck aak dea fride.
^ fiwer dea frid aiht iwerea wü, der eri aa In
frid, aad aol aaa dach voa im rüdea alba eUagera.
IM. >•. fnf. Hra. U. FaU tK, k. K). IN, ns k.
7.
ai aaaa ni* . ee* . I . ig* . Feria ^aiali
i prariata, etatata Hat kee i^ad Laatahat, ^
aaqae ad Parificatioaem pronaiaai, et ak iUa per aai^
darakaat, TideKeet qaod ^«Uei et gaippaa iakikii^ai
fnri iafra Gaitatan, et qaotieaa aaqae portaatea ipaai
ttfrtktMi laeriat todeaa dakant ad ciaitateB ij , aaBdat,
et Jadiei h* . deaarioa.
Qai aaten talariat gatbkaa aa ea(r)tsllaa aitiaai
aeateatie latroaia fakiaceknat
Griaeaa paaaaai atataiaaa parari, qaed t, ^aaaaa kakl
ia htitadiae, et aptiaa alaa detar pro x.deaarfiB. 8eMi
bcieatea dakaat «aitati yj . aaUdoa et Jadlei li* . daaaibt.
Uaararioa, preeaipterea, aaeiatatea, ^ae ffi|g* dieaaf
. Ukrun iaUk«m% «t faM^er %aM
hri pro j . 4«Mri« et MUcm mmub - «t ^j Bna
NfriMrc^ 0«i MCM foMrät dükot (Ssitati ^ . —Mm
it Mid b> . «Mario«.
PrMaytcro Mpi «t «rtn Giaitataa 3M iMiflitM
TMMJitiBt «t prefetaa mL
8«pi Khra 4aUtw pro Ig «bsfii.
PiMatoTM b ■otnta lacnatw . i . rt«liB «t n fHO
. 4aBuiM lienatar.
hUilwiH hag^^M preeioroi eoBBonio, iM ■•■
mpurB MlmtM b pUtM osdca kg« frautv. Qii
Mm feetrbt dakmt h* dMWios.
Statafanu ^a»i ai iaduieatM morciMoBU Ciaitatl,
Mh tat «B|4to ntra form pabämL
Itaa »«Bu VTWgtmuitrmm porMulHor an per a«BdM
intqauB coaparat iafra (SaitatoB . Secu bee maMhtta
bontos dabaat öaitati ij . mGiIoi et Jidiet h* deaariaa .
8i MB habet peeaaiaa aapatabttar ilfi HaBaa.
Statawu, qaod dio boaa aalntia ot aiagma ai aufa«
(MpeteatcM deatar pro . i . deaarw . et fi« aotaa iAai
n
Optiam nmmm tnM&tkmm pr« Inr • iMMtfos, Baiioc
pr« h • dMariia pr^piMÜbul Qii dhi« viaa nanl propii
Ml ■dfcety et qii BeatinuB ad »<i«wi« bob p«rteie
daUt diitati • ij • soUdof • «1 Jidici h • deuriot.
Astiqia meatwa mi kawarici detar pr« i • d«Bir
et nnfliter medoBis pro q • obvSo.
Uraaa Cendiie pro xfiy deiiariii eSuideiit p«b]i<
Ol ^m pranl dobet doro pro xw • doiarüs inuan»
Qvoeiaiis laioita« BeBforui dedermty todoBO dak
h • denarioa eudtati et ladki zzvig • doMurioa*
StatauMS fiod piseatorei) oauiea j^aoea aaoa e(Bndc
pakKeo Boo abaooBdeal ooa apad fiiaai traBq;roaaoroa dak
h; deaarioa.
NaDaa eaqpo fldaiaboUt ^od nd|go dicitar wäre
aapor ekrioa eoncinea f«oa * an aiper aeatea ttioram aal te
«onoB eiiBiaa^ ffUM ciagilia aaia eoaeladaaty trangreasor
dakast eiaitati ig • aoUdo«, Jadici li^ deaarioa.
NaDaa pieator eoaficiet aliipiod ^cariaat preter atatat
■eaaaraa ciaitatiay aee extraaeaa fiteiet aUqaod akf
coaaifio proaiaoraai eiaitatia, traaagreaaoribaa dipte aaip
teatary et iaaaper dabaat Ü. deaarioa.
Letrieoa omaiaiodo aagoa, acölarea eam loaga em
iaUbeaiaa.
Hoapitaatea Qloa preter aolaai aoetem in Kbra das
Stataimaa, faod aollaai eateadaai preoo aa aEf
aeraomi Jadicia aaaeipiat aka^ae aotario einitatia, ^
ipaaa iaacribat, traaigreaaorea eateadabaat ad plaeiti
proaiaoraai ciaitatia*
Stataimaa qaod textorea fiieiaat trea alaaa Rapfeia fr
l.deaario, et adiambia aiauliter-et Herweia q • ah
pro . j . deaario.
Calcificea debeat prepedia et plaataa iapoaero pr
j . deaario et plaataa pro obalo - traaigreaaorea d A
idare.
CM. ■■• ffTf . ia 4^ •••• Xm. (Nr«. 1%.}
n.
KMgs MattUas (Cmlm) t« üigm.
75
K. Mattktas (Corvlaus).
Ith b%M4ra (tl) Acteuttckt balnchtm die nriiehen
Kiiig Hattkiu CmtIbu tob Ibgera ud itm Henogen
mHükad tt&ttgefiudnen UmterliawlhugeB, welehe voiv
ri^d («kweU Ktkt uuMhlieuflBd} ane FuülicB-Ver-
K. lUtUiiu wellti aiKlick leii«« utirlichea S<^e,
H«Mg JokABH, nie reieke Bratt renchtfeB, iW wiUte
a 4i«HH Ende BUik« Ihm, die Sekweeter dee Henwge
Uu> Galeu vm Hailud (Niekte Heraog Ladirig;i),
wddK tiker den Henogt Pkilibert L tob Sareyra (f 1482)
•critbt feweien, and apiter dann die aweite Gemahlin
KÜMr Maiiwiliaaa L wnrde.
Du» die Ualerhandlnngen ginatigeB Erfolg hatten,
fät MMM dieaei Acteniticken hervor, jedoch kam die
Hcnlh des Hersogi Johann Corrin nit der jungen Blanka
**U iB« dem Gmnde nicht snm Vollzöge, weil es nicht
t^uf, demielken die Nachfolge im Königreiche Ungern zn
Mtiitm. — Vgl Praj AnnaL IV. SSS. Peuler V. 421.
7f
Inhalt
1. SehreÜMB 4et KMgß MatOlM tm Vagtn ai Hc^
«•g Johau Gakas tm Mailftdli B. B. Stt^k
9. Aigift 14M, im Beireff 4er tai Kiid«e m
Sicilieii, eeinen Sdnviegervftter, s« Metesiea De*
teretitsoi^.
t. SehreÜMB deeeeOeB ab deaselWa. D. D. Beta U. 0»-
teWr ItM. Freede iber dea gee^leseeaeB Frie-
dem zwiteheB den Pepete isd den KöBige rm
SieflieB; Nachridit tob eiBeai BtadBieee Bdt KMg
Wkdiebw tob BöluBeB ; frBBs6sieelMr BMmdmiUr
bei iluB.
3. KöBigs Matthue tob UB|^rB YeDaMckt ftr dce
Bifchof JehBBB rea Wardeia, fir aeiaeB Soba Je-
hukn Conriaas bb werbea bbi Blaaka, Priasetaa
Tea MaOaad, Schweater der Heraei^ Jehaaa ▼«
MaOaad aad LBdwig tob Bar. D. D. Wiea 1487,
13. Jftaaer.
a •« k. 4. Notariatfr-Urkaade über die YerlobBag der PriaiM-
•ia Blanka tob Maflaad Biit JobaBB Conria, des
Sobae Kdaigs Mattbiaa tob Uai^ra, dareb d«
Gesaadtea, dea Biacbof tob Wardna, TerButUlt
D. D. 25. NoTOBiber 1487. (Nebet dea Bediagu-
gea.) a et b.
5. König Mattbiaa tod Uagera ^ttirt iber MOO D«-
catea, ab AbseblagazablaBg dea Heiratbagatef der
PriBBessia BUnka. D. D. 13. Febmar 1488.
6. laetmctioa des Herzogi tob Mailaad Ar seil«
Gesaadtea an den König tob Uagera (a. Kai»*
1er Joannes Fraaciscas OliTa> D. D. tt. Fehntf
1488.
77
7. SAnlbm KBaigt VkMbm tm I]ii«m n H«rMg
Mhum Cbkis tm IhflnI. D. D. 9
148B. (Uefcw iMT«d tefaier S^WMtar, in
Mgn TM CalaMM, ni 4m AkAJI ti» Gema ele.)
8. SchreifcM iaMebea •■ iaaseftM. B. D. f4. Jiner
14M. (AU&Mgng teiset AkgMriBetoa «• •• w.)
•• Schreib— iaMebea •■ ieudbou D. D. 7. Mi
14ML 0<n»ttta-V<rkdBr.
lt. SdnOeB iewdfcM •m «aMeftea. D. D. tt. Na-
14Ml Aka«itog •#!■§• e%iMB OtaaailM
Fmi
78
1.
lUuMMMMimo et ExceüenÜssimo primeiyi dmmm,
lo.Oaleaz M^ Sfor. Vtce-ComUi Duci MedMmd ek.
Frairi et Äff int no»tro Cari»9imo.
1181. Mathias dei gratia Rex Hingarie Bohemie etc . IDiftiu«
f. A«n««- gimo ^x Excellentissimo domino Jo . Galeas M^ Sfer . Yict
Comiti Duci Mediolani etc . Fratri et AtBu aoftro earitiUM
Salutem et prosperonun saccessimii incremeBta • AccepMi
literae llliutrissime d • reetre et ex illia iater alia, fie k
•tata sint res Serenissimi d . Regia Sieüie ete • et ^oaliter
bellmn, qood Dlnstrissiina d.Testra cum popvlo Floreatias
adaersQS pontificis copias eis orbem Romam svseepit, gerity
iauat et prosequitnr, plane intelleximQS , mde d.veitn
Dlastrissime, que tanto studio et animi fernere qnieti et
Salati Regia ipsius consnlit, eiusqae exemplo alios etiaa
federatos ad opem illi (at debent) ferendam excitat aniiüt
et indacit, meritas et maiores quas possnmas habewu
gratias, et einsdem erga Regem ipsiim beiiiaolentiam et
perseaerantiam minim in modnm cpmmendamos . Qaantui
aiitem ad nos attinet, ubi illa hortatnr, qnominiis nostn
illi anxilia iamtandem mittere negligamos : Siqnidem in armif
dnntaxat spes pacis locata existit.Ad hoe dicimns, qied
copianun partem iampridem premisimns et crediniis iihs
iam ad mare non solam applicuisse vemm etiam conscen-
disse . Bibsari aatem siimiis et reliqnam partem , nee qaie-
qnam omittemas, qnod ad salutem et quietem illins Maie-
statis spectare rebusque suis conducere arbitrabimuTi et
eam ob rem tametsi Illnstrissimam d • vestram satis siper-
que pro ipsius Regis et omnium eins necessariomm amen
lacere perspiciamus , tarnen nt illam magis magisqne adkic
incitemus , et nitro etiam currenti calcar adiicere Tideamv.
Rogamus enixe velit res illius Maiestatis solito et ineepts
fauore prosequi, potissimum cum omnium jndicio (prsit
certiores reddimur) bonum finem propediem iam snnt haki-
tnre . Quodsi (prout non dubitamns} d . vestra ninatrissiai
fariet, et in tarn sancto constantique proposito perstitetftt
79
■BortikB tibi buideB et hoBorem eternamqiie memoriaiii
puitti atqie mm et evaetos iasi^er alios iieeeMarioi illivs
iiicflitis «Urm alk eonciliate amicicie et frateraitttis federa
fhrMMi desiseiet) evper qua re Magnificnf Franciscis
Fütiaa Qrator BOiter ad qaem latioa acribimus , plura cam
d. fcatra Ukatriaaiaui noadne noatro aget, cui eadem pleoam
iicai adkikere relit • Qutaa et beae feliciterque valere aein-
pir eptaaiia . Dataai ia YÜla Stbompfii aoaa die Menaia
liaguA Aaa« doBuai M • cccc • Ixxx"f* ij . Regnomm no-
ttranaa Aue Haagarie etc . xxix . Bobemie Yero xri^.
Conuaisaio propria
doBuai Regia
«1%. P«f. ArMw w ■altaB«. Nr«, fr.
2.
IBm9iri99imo ei BxcellentisBimo principi domino.
k.Gmlen Ma.Sfor. Vice^CamiH, Duci Mediolani etc.
fnM et offM no»tro carisMüno,
Matbiaa dei gratia Rex Haogarie Bobeoiie etc . üliiatria- iia«.
nat et BxceDeatiaaiaio priacipi Demino . Jo . Galeaz . Maria ^' OtUhw.
fifarlia ¥iee Comiti Daci Mediolaai etc • firatri et afflni aostro
ciriifiaia : Salateai et proaperomm saccesa aum incremeatam:
Uttcraa Dl • D . V • qaaa ad aos proxime dedit , grate admo-
iaa, et iocaado aaiaiO} utpote plenas leticie et bilaritatia
•ccffiaaa; aigaificabaat aiqoidem flammam iilam, looge
btefae aerpeatem, et bellom auperiore aono a Sommo
PiatÜee eaatra Sereaiaaimiim . D . Regem Sicilie , patreai
tt ateeraa aoatraai eariaaiaiam , illioa ccafederatom temere
iHetptaaii fao aea aiodo ipaa pateraa Maiestas, 111. qae
D.V.ad eiaa Ria . federati, veram etiam vaiaeraa Itbalia
lignre videbatar, proraaa extiactam eaae, et finem pace
na eeafeela iHi ianpcaitaai eaae , qu^ res qoaatam atilltatem
ilriqaa parti attalerit, qaaataai deaiqae bonoria aogmea-
tifM ad jRara« atataan ex ea caacordia additam ait, cre-
• D.V.aecaai qaaadoqae repatare et pro aao
81
innre 4dbehit.QiUi et kcM felieilwqie valere •«■per
•plunt • DAtm m Beecs doUate Bottrm Aiftrie oifj
OcUkris . Abb« i^niu Billflnmo q^adriBgeBtedmo oeto-
giwio sezto . R^gBdrui antoi noftronui Au« Hv^pui«
•Ic.i^^ecuBO ■!»•, Bobenie w^ Deeim« •eta«o«
Comnissio propm
ff%. ri>y. ■■m«iir AwMy. Nr», lt.
3.
Mctfmm YaradienMenL
Nm MkÜiuis Deigmlia Rez Vigarie Bohenie ete. Notim «w.
frckra« et tesore ^etentiuii «guficuBiis fsibis ezpedit *''
fihrenis ^od nos de fide et preclara fidelitate pradentia
et l^i^alitate atqve rermm agendaram promptitudine fldelis
■eatri Dilecti Revereadi in Christo patria D. Joannis epi-
aeepi eccleaie Varadieasis Caacellarii et coaailiarii nostri etc.
ad pleaam coafiii eaadem ainiiil cum lUattrissimo Domiao
Jeaaae Coraiao Dace ete. nato aoatro eharissimo omni
Bade aia jare eaosa et foma qaiboa meliaa et efiicaciiu
paa wm , fitcimis, ereamaa et aolemaiter coattitoiaiaf in
Beatnua Tenui legitimaai et indabitatom oratoreaiy aiadi-
cna pracaratorem, Baadatariaai, actorem, lactorem et
aaatiaM apecialetti vel si qao alio nomine mefiaa de Jore
dica Tel caaaeri poaait^ dantea eidem et concedentea vna
tmm eodeai DlaatriaaiiBO filio nostro plennm mandatam, ple-
naa^e et ezpeditam ae omnimodam lacnltatem potestatem
et aaetoritatem noatram speeialiter et specifice ad lacien-
daai eantrahendam coacladendam et firmandam affinitatem
inler aoa et ipeam Dlaatriaaimnm filiom nostnun ab una et
Bhatriaaiaioa et Ezcellentissinioa Principe» Dominos Joaa-
■aai Daceai MedioUni ete. ac Ladooicom dacem Barii ete.
ab altara parttbas, nee aon ad sabarandam et despoasan-
daai pra aadeai niastrissiao filio aostro, et eins aomiae
6
8t
IDutriMiMUB VirgMiea D. IMaeiwi» mmtmi et mtfkm
twwoßänä IDiitiistiBMnB D. Die«B| ae mper üBm iitU
ÜBiliter eoBcordABdui, illanqaa le«ui4uD 0t fHiitiMi
etuuB «idbiBde dandvB. Pretem ad iaeaadaai coatraliwiiwi
et flnuaadaB ligaoiy latelligeBtiaB, eaadh«reatiaHi lea eta-
federatioaem eam iptii lUastriMimit Priacipibas et flitila
priacipatibatqae eoniadeai, ac se aoniae et Tiee aeilit
iptiosqae lUastritsimi filii aoitri etiam cam literia et jmh
aieatif, aliUqae qaibosaii obligatioaibaa claaaolia et eeidi-
cioaibaf opportaait, et etiam peaanua ^aanuaeaaqae id-
iectioaiboa obUgaadaBi. Nee aoa soper oaiaiboa tractAtibu
et claasolis literae svai sab eiae eigille et auaa« propm
sabtcriptieae daadas et coaficieadas, geaeraliter Tero id
oawia et siagala fitcieada gereada procaraada et ezereeada
qae cirea predicta aeceeearia et atilia faeriat et appertiai
▼idebaatar, et qae ordo Jaris et coaeaetadiBif ae aatara-
lie eoatractae poetolaat et reqainiaty ac etiam qaf ad ipta
et qaelibet ipsoram qaalitercaaqae pertiaere aoecaatar. Bt
item qaf per Teram et l^timam procaratorem oratoreai
et maadatariam fieri procarari et exerceri potseat, qaM-
qae aos ipsi Taa eam prescripto Illastrisaimo filia aoetre
facere poseemae et deberemas si penoaaliter aimal lA
diaisim iatereesemae, etiam si talia foreat qae maaditim
exigereat magis speciale qaam preseatibas est expressaBi
Promitteates simal cam ipso lUastrissimo ftKo aastr€
ia Terbo aostro regio ac boaa fide aostra mediaate sei
ipotheca omaiam boaoram aostroram preseatiam et Ma»
roram omaia et siagala qae per dictam aostram et ipeias
Illastrissimi filii aostri procaratorem et oratorem ia ff*
missis circa preaiissa et qaodlibet preaiissonua traetala,
iaiU, fitcU, disposiU, ordiaaU, proaiissa, Umata et eea-
clasa faeriat, rata, firma et grata babere et iaaiolabütsr
obseraare, ipsiasqae oratoris aostri literas, d qaas fNti
sab eias sigillo ia premissis rebas coafecerit, Hteris el
sigillo aostris, dam ad aostram aoticiam peraeaeriat, ittta
tempas statatam redimere ac ipeam d. oralareai ah
aaere satiadatioais releaare baram aostraram qalfcai
«pn et teatÜMBM literH^ nediuita . Dataa !■ «fm
■mIm Twueui traderäu Juauü ua« 4müu 1487.
ÜoM var« mg.
Ibtkiu Rn huw prafrit . Jmum Cwüh Dwi
r ArMt. Un. U.
Srrafafuni mW Jo; .^MiMdi 4r Onronfto iwtortt
M <fe«poiwaM0«i> MtKi$lt dwmime Bhmce
fUrit Yiee-CamX» pro Mxvre IHutitrümimi dammi Joam-
a& Cvrvnu fttü Sereninimi domtimi RegU Hungaria etc.
li ■•■ue 4oniu kksk. Aano utwUtu eintdcM kU- h
Imüm ^Midrügntenno octaageuno ■eptimo , ladicioae
inU, die doDÜaico vigetuo qMÜU »euii NonenbriB.
Etai Uter MreuMÜnuB at exceUMtüsiiiiBB domÜBB
Ibtthjui 4«i gratis Haaguie et Bocni« R^^m etc. et
l^fWariMt et ExceDeetUsÜBUM «IobUih Jo. Okle«s,
IhriiB ^ortiui ricecoMitea, Dacea aiediaUai Fö, papie
U^trieqie cawtem, ac Genae et Crenoae domioaiB, ae
Tiilriiawii I ^oadaa domiau eioi profeaitorei arcta
WHf et cmitiBaata extiterit amicicU et beniaelcatia,
Mtaia itiw^e certaatibBa ttadiU atqne oficüi, aec aa-
^UH (Htaae caeata delapia, tuiea uunadnerieatea Ude«
ffamaiiimai deaüaa« Hei et lUaitriHiuai domiaai Dwt
ula Ifiare acsa haae ipua beaiaolealÜH caafirvari
^NM, ^um ex BatruMaio eoatraheado, ae aoaa iater
Nt iaeaada alÜBitate, ex qaa atriiqae atatibai pu, ^ies,
*naqailifai auixiaa acceuara ett, qae etiam ad atriaaqae
firii ■pleadereai coadacet, iaaUteadam fore düadicaraal
ri aaaia afiaitktia hiiauMdi riacalii aaiaiB coaflnuraatir,
qio lugii pai^etu ÜtrttA, ■■Ilii ta«porui kc MtaUtai
noraOiiu TioIwU. Cnm igitw npnriarikw B«Hiibu ftt
mngiiiAcnin et clftriaaimiiBi doctorem dowBUi FnaoMM
FoDUotm prefati SereniaaiDii donüi Hegii •■•teraB il
■undatariun tmcUtnin faerit et coBcloavai cu pnfcti
lUnatrUabno domino daee et Ulaitriwimo dmaiM L«df«M
Maria Sfortia rieecomite Dnce Bari, aina patnra at mtf
ton ac CapiUaeo et lacuateaeBle ^eaerali, qa«4 nutrif
■iinna dominu Joutiea ContisDa Oppaüe lipthoüa Db
«c Cornea de Hnniad etc. ipnna IlkatriMiaii dvaüai K(|pi
filiu DUBc etatia «t dieitor aauraiii futtvordada, it
ultra Kcciperet ü eiu legitiman apouan «t mtmnm »
cl.vtam virgfinem dominam Blancanmariwa ricMOBÜM
flliam l^tinan et natnralein IDnatriaalmi ^oadaa Midi
memorie domini Galeaunarie Dacia ac aororm nriwi
■an ipaain Ulnatriaiimi et BicelleBtiMioi domiiii Jo. 6fr
leaxmarie, modernl Dncii, in pruentu ad id eflicUadn
et effectni demandaiidniD prebti Sereniaaimii domiau Ra
et IllaatrUaiiniu Dominiu Joannca Du eiu filiu, ad pr»
Bominatnm lllnatriaaimviii domiDnai Oncea Bediaiaii da*
aignarant HenereDdiasimuB in Chriato patrea iambm
JoaDDen dei gratia episeopum Vvadieaiem «ona tntf
rem ac legitimnm mandatarinm et proearatoma, faiHi^
moduB ipaoram patentibus eoaalat literis, eorua pnfd*
BuUiu lobacriptia tenoria infraacripti. Habit« %ilv li
liane actum publica et aolemni ae omatUaina oratiaM jm
magDificum et clarisaimom Jana ntrinaqne couaHiB da*
miDDa) Joannen Franciacnm de Marliano dvcftlem r naali
rinm in preaentia prefati Reverend iaiimi domüai Bpiacifl
VKradienaia prefatomm doninonun Regia Daeia patrii tt
fllii oratoria et maiidKtarÜ, ac lUnalriaaimi Duaiai Dadi
Mediokni, nee bod llltiftrijaime et BxceUentiaajwa Daofai
Boae Dnciue MedioUni natri« prebte Incljte vicgiaia ia>
mlne BUnchemarie, ac ntriniqBe aeaatorii ordiaia, |»
ccramqie et aolicornm einadem Dlutriaüai D««U Aadi
HedioUni.Et per ipavm dominim Jo. ruailiiii ipaiBi
■üa Bhaoiria Bnne eUtii at dicttir iwavnm ViW^
85
ni circa ntamgil», inl csiftcBU et spoate cmImk
•ccipcfc ae «cccpit, et aceipil u eics kgitÜMn
et BintvB prcfiitui lOcttrudMCHi doMbu Ja»
Ccffwawa dace«, Kect akMatem taaqaaai preseatem
luü RerereBdiMUMUi doMiauD Epitcopcai
VanücatCM cics pracaiataria et ■ladatario aoauia pre-
, ctipalulrai et reeipieatefln ia eam eoaseatieado
de preseatL
Vieeaena iaterregatcf idem Rerereidissiaiiu domm«s
Mjpiirefai Yaradieane, lait caateataa et eoateaUtar pro-
et iMadatario aoauae pre&ti lOattriasimi Domiai
Canuai Daeia aecipere ac aceepit et aecipit ia
Dhatriaaiau Daadai Joaaaia Coraiai Daeis legiUmam
et axeren pre&tam laclytaai ▼irgiaem Domiaam
iU preteateai, stipalaatem et recipieatem
k eaai diete proearatorio et maadatario aomiae coasea*
tieada per Terlia de preseati — ac Idem Rererendissimus
deuBaa Bpiscopas proearatorio et roandaUrio nomiae pre-
aewiaiti ntastriisiaii doaiiai Joaaaif Dacis in sigaum veri
•I legitiad aiatriBioaü ipaam domiaam Blancammariam com
aaaalii aari, gemaiaa pretiotaa habeatibas despon*
et deapoaaat, qaod felis fitaatamqae ac diotaraam
A Eeaaatiaatea prelati laclyta domiaa Blaaeamaria, et
letcreadiasiBaa domiaas Epiacopos proearatorio et nrnn-
Irtaiie aomiae prefati UlastriMimi domiai Joaaaif Dacii
vidtrim ezeeptieai aoa fiiete predicte deepoasatiooia cam
■alai atriaqae eoaaeasa per Torba de preseati -predieto-
faafie amaiam et aiagaloram aoa aic artoram et geeto-
nmj ae amaibaa probatiooiboa et defeaaioaibaa ia eoatra-
riai.De ^aibaa oauubaa et siagalis iidem lacljta doouaa
Ikaca Maria et Rerereadiasimae domiaas Episcopas diete
■smiae et aterqae eoram iaaseraat et regaaeraat, ae ia-
bsat et regaat per aes Joeaaeauuitoaiam de Girardie
ptpicaaem, et FiKppam de CeauU aataries paUiees et
Dicalee CaaceBariea iafiraaeriptea et atnua^e aastraai ia
isfidam paMicaai eaafct debere lastraaMataai iraaai et
phmeiaaitn tea«ria . Aetaai m mree f^he 3wm ImtkfU
86
Chdfi^it IMMhiüy TiMfeeC h Stk 8cIu«;Im«i rft ■»
cupO» Mfila raÜMtk fnAM HntrittiiBi A^mUL IMi
Madiolud, jpreteBlibw RereraiÜMiBo H DlMtrisdM li-
■bo Ajcmm Maria Sbrek meeMdl« titiM sudi Ti
diMoao GaHiMU BeBoaie efe. LegalQ ^^ aagmlcis il
yregfiafiiiiiia nilitibii dMÜM SjBoaoto Belpato 8«^
BiMud dofldu Regit FerAiuaü Hcilie ete. •ratore, li-
BiBO Fraacifco FoBtasa artiam el medkiBa doetora |v^
bll Sereaiaaiad dloBiai Ragia Haagarie aralara at daäiM
Jacaka TVotto DlaatriatiBu doBsai Dacb Farraria aratM
aae bbb doadaa Aatoaia Trotto eaBailiaria, aC daaiM
BarthaUmao Chalco Saeretaria prcfiitt lÜBatriaantt davi
Dada Madiolaaiy aauubaa taatik«a mMi idaBaia ad frt-
Buaaa Tacatia aC ragatia.
ateidka. AkMiffill m. CMMftPiyUr. BtiMiiw Avikiv. Mf. m.
k. h.
^- Bremkümra mei J^ ÄniomUde Oirardia fmiarä pMkL
Ib Baariaa daadai amaa • bbbb BaÜBHaiia ciasd«
aaiaia qaadriBgaataaiBia actaagaaiBUi aepÜBM. ladiciaai
aaxta, die doaiaica Tigesiaia qaiato Bieasia NoBeadbrii.
Facta hodia paala aala, al aalaaniter calafcrala fU
ReaereadiisiBiam ia Chriata patraBi daaiiaaBi JoaBBaai drf
gratia BpiscopaBi VaradieasoB araloraai et l^gitiaraai pca-
earatorem et maBdatariaa Sereaiaaiaü aC EieaDaBtiiiJBi
Doaüai Matthia dei gratia Haagaria at Boaana Regia atc
et Illaftrisaiaii Domiai Joaaaia CoraiBi appaaia typtkaab-
^e Dacii ac Coaiitia da Huaiad ete. eiaa HereaiiMi
DoBÜai Regia Filii, at ipsoram coaatat pateatibBa Kttarii
auaibas eoraai proprüa aabscriptia teBoiia iaftmacr^lii
Dlaatriisini doauai Jaaaaii Dacia procaralaria et
tario Bomine, deapoaaatioBe laclyte Tirgiaia DaauBa Blaacke
Maria YicecomitU fflie legitime et aataralia nhatriaiiBd
^aadan feKeia aieaiarie Domiai Galeaa Maria Dada MadJahai
atc. ae aaroria aBiaatiatima Dlaatriaaiari 9^ BiaalavtfMW
87
mU JmmaaiM Oalats Miiie Modend Did«, Pipie Aiglerie»
»e Ctesve el CraoMNie doHuu, mvtiio «triaqia
kitenieueBte p«r Terba de preseati, at pablieo
NMliI iBstnoieBto trmdito el regmto per oof NoUrie« et
neelluios iafffaeeriplos , qaod felii IkaeUmqie ae dia-
wmmä ait, Toleai ideai lUottriaaiaiaa DeauBaa Joaaaes
ilaas Maria Dax dotare preaoauaatam laeljta» doauaaM
laa^Mua llariaai etas serorem ia preseatia el caai Kceatia,
Mlaritala et coaieaaa Dlaatrisaiau Doauai Ladoaiei Marie
BHrtia ncieoautia Daeia Bari, eiaa Patrai et earataria ac
laiaiatratoria capitaaeifiae et loeaaiteBeatis geaeralif apoate
; az certa acieatia ae alia« oauübaa jare, via, aiodo
laaa et foma qaibaa aielias validios et efieaeiaa potait,
: pateit proausit et proaiittit pre&to RerereBdiMino
maam Episcopo proearatorio et aiaadatario aomiae pre-
Unua Sereaiaaiau Ihinuai Regia et lilaatriaaiau Dcaiiai
taaaia Dacb eiaa Filii, ae aobia iafraacriptifl aotariis
ipalaatibaa et recipieatibaa eomm aomiaibaa, ae alioram
loraacvBiqae iatereat, et ia fatamm iateresse poterit,
lod ideal doaüaaa ioaaaea Galeas maria Dax dabit, tradet
MUBerabit aea dari, tradi et aamerari laciet eidem
MHBO Joaaai apoaso et marito legitimo prefate Domiae
laacke auurie pro dote, aomiae et ex eaaaa dotis ipsias
HBUM Blaaebe aMrie eiaa legitime apoose et axoria
MBloa eeatam qaiaqvagiota mille, Tidelicet ceotam mille
aar« parato, et qaadragiata mille in iocalibaa comaaiter
HaMuidia, et derem aulle ia Tesübaa et ornamentia, ac
geato et paramentia pro aaa ipsias Domiae Blaaebe
irie etiam eatiauadts, binc ad aanam nnam proxime
lannBy ^o tempore tradacetor ad maritnm.
De qaa qaidem dote, at premittitnr per prefatom
laatriaaimam domiaam Daeem Mediolani dari et tradi ac
In proaiiaaa, aea de ea eins dotis parte, qaam idem
■atriaaimas domiaaa Joannes Dax nel eins Procarator et
ladatariaa eiaa aombe aeceperit asqne ad iategram ipsias
»iia aaüafiietioBem preaomiaatns ReTerendissimos dominns
liacopaa proearatorio et mandatario aomiae pre&toram
88
SereBisiiid DomiBi Ragii el DliiCriatmd DmuM Jmmh
Dieii aiu Filii| et «triniqia eonw in mIMib frwmit
et promittit pre&to lUostriMUDO Aobibo Dica MedblMi
et Bobis dictis inirMcriptif Notarüi eias BOBiaey et qMn»-
cuiqve intereit et in firtuum utereeee potent, ctipiliitibii
et reeipieotibui, qaod iidem SeremseiBras Domiani Eei 4
niaetriMimiu Dominiu JoaBaes eios ffliaa et aterfae eei«
ia aolidom prefato DlostriMimo Doauao Daci MeiklMl
eoafesiionem , qoieUtioaem et liberatioaem fiMieat fcr
pablicam Instromeatam, aea pabUea laatrameata ae ifrf
Domiae Blaachemarie conatitaeat et fi^ieat doten pit-
dictam et tertiam plaa ipaiaa totiaa dotia pro tertiaiie m
eiaa aagameato.
Ac iaaaper promiait et prooiittit preaoBunataa Ref^
readiaaiaiaa Dominaa Epiacopaa procaratorio et BMadaterii
nomine prelatornm Sereniaaimi Domini Regb et IDaatrianii
Domini Joannia Dncia et atrinaqae eornm ia aolidam aoUi
dictia infraacriptia Notarüa atipalantibaa et recipieatib«
nomine et vice et ad partem et ntiliUtem pr^te ladyt«
Domine Blanchemarie , et qnommcamqae iatereat et ii
fatnram intereaae poterit, qaod iidem Sereniaaimna doauaii
Rex et nioatiiaaimoa Dominna Joannea Dax eiaa filiaa, il
aterqoe eorum in aolidom, ita tarnen qaod aaiea aoktit
aafiiciati dotem predictam reatitoent ipai Domine BlaadM
marie et eiaa filüt, et herediboa ae aaceeaaoribaa ia emii
eaaa et eaentn dotia ipaiaa repeteade et reatitaeade, qaeai
dena aoerUt, ia haac modom videlieet Daeatoa eeatan
Biille ia aaro parato et Jocalia predicU eatiaumda at aapn»
pro daeatia qoadraginta mille, aea ipaoa Daeatoa qaadn-
ginta mille ael ratam eonun, qae non reperireatar tempore
ipaiaa reatitaende dotia. Et predictam argentam ae Toatet
et omamenU ac paramenta aea eonim ot aiqpra &etaai
eatimationem daeatoram decem mille | ael ipaaram retim
eam partem, qae eo tempore reperiretar et eiaa qae aea
reperiretar preciam et Talorem iameatimatam,
dicto tertio plari, totiaa dotia prediete, pro eiaa
ia pecaaia aamerata.
89
ti% qtäkmB ■— iiii et aiag^, «t preMittitary p«r
Um IBmIi Mii^iM taBhvm Dscem Medtobni et Rer»-
immimtm %ise«pui proouratorio et muidk-*
fnbUwwm Sereaistiid Doouiii Regii et III«-
A DoBui JotBUf Dicis eivs filii promiMU, atten-
im et •biarMaüi iidem DlisIriBtiflias Dommas Dax
Kikai et BerflraiiifsuBvs D, EpUeopof dictis Bommibiu
i fameea avtaft stipolatioiie uteraenieBte ae oobii
Sa nfraacriftis Botariia atipiilaiitibiia et racipieBtÜNia
riM aC viee et ad partem et «tilitaten qaoninic«Bqie
wm^ al ia firtanui intareaaa poterit atlendera et in-
labiStar ofceanara Bec ia aUqao contrafacerey dicere
vaaira raete ael iadirecta, tacita ael expresse, nee
peaia ^aaita eolore prooiiaenint et pramittvat , sab
itaaa 9^ aUiigatioBa omaiam et aiagulonim boaomm
at iauDobilioBi preaeBtiaDi et fataromm ipsonim
domtai Dacia Mediolaai, Sereniaaiini Domiai
;ia et lUaatriasiaii Domiai Joaaais Dacia eias Filii debite
raado, aonua etiam qae in generali obligatione non
iaaty aac aoa reatitatione et refectione qaoramcanqae
laaiwa, latereaae et expensaram, qae et qua« proinde
atteraai partiam fieri et pati qaooismodo contingeret,
iaiaper ideas Reverendinaimaa Dominua Epiacopas dictia
eoratariia et mandatariia nominibas per apeciale pignaa
iicte dotia reatitaende ac tertiarii et aagamenti eins,
aaa daauioram intereaae et expensaram aolaendoram
laheadanuB, at premittitar obligauit et obligat Dncatam
trie eam aobacriptia Dacatibas, comitatibas et atatibaa,
aa ia preaeatibaa aBaaia preter omnea commeataa,
i mk et blada aliaqae victaalia ad minas dacenta millia
itoraan at fertar excedant; alii vero status preter pre-
ai Daeatam Aaatrie sunt infraacripti: Inprimis in Vngaria
ulataa Haajad eam pertinentiis. Item Dacatus de
|[ach coai oppido Debrechen et vniuersis suis pertinen*
Iteai caatran Gyala, caatrum Maroth cum oppido
a eaatnua Chareiog eam oppido Futhag, castrum Bacy-
li caai Taivaraia oppidia Theloaeis et aliia oronibus
90
jiribvs el perÜBeBÜif CoMitatu ie TVor^eli cm ctatrt
SelabjM, aliisqna omnikiit ctttrii oppMis «t Tillit li
ipram comitatam pertinentibis. Item c«mitatw Ana il
Ljptho ciuB eastris Likaroa et Anua. la Slaaia lert
Docatos Oppamensu tum eiaitatilbis et castria Oppaiii,
et Hradeeh et eiaitate Sgjar, Doeatis Lapeehjtli tm
Castro et cioitate Lapehiechieoti Daeataa ValadialamiM
ewn Fortalicio . Dacatas Thosnicieasu cvhi eattro et cieitali
Thoasek; Dacatos Dittoniensis cum eiaitate et caatro Byte
nee noa caatro Siaerchklenech, et Docati RoaboBieasi tm
Castro et eiaitate Rozle Tniaersisqae homm omBiaBi Daeataoi
Comitataam, Stataam, castroram pre&torom pertiaeBtüi i(
Jaribus ac vtilitatibas et proaentibos qaibaslibet.
Com aatem prefatus Serenissinos HoniBBS Res M
prenominatos Reverendissimas DomiBas Episcopaa ciil
nomine dicat, eandem Serenissimam dominom Regem paetw
et compositionem habere com Illastrissimo Domino Dict
Albe iamdecrepitOyprefatomlUastrissimam domiBamJoaaaHi
in eins Domini Dacis Albi dacatum et domiaiam debsre
saccedere. Idem Reverendissimas Dominos epiacopms pro-
curatorio et mandatario nomine Maiestatis sne eiMss
assignanit etiam et assignat per speciale p^nos tetM
ipsam Dacatam et dominium cnm eonun J«rib«8 et pcf"
tinentüs ac prouentibus. Item assignanit et aas^^nat DocatM
et Tniaersnm dominiam Illustrissimi Domiai Dneia de Sagait
in Slexio in prefatom Illnstrissimam D. JoannMi DaeMi
prefati Sereaissimi Domini Regis filinm iare ctiaai aneccs-
sionis pernentaram similiter cnm Joribos et pertiBsaliis
sois ac proaentibns. Et nlterins ad maiorem omBiBBi pro-
dictomm at supra obseraandornm corroborationem et fiai*
tatem, prefati lUastrissimas D. Dax Mediolaai in eine aanHi
propriam eias manibos corporaliter tactia aeriptiria h
manibos infrascripti Magnifiei .D. Bartholomei eins Seeretari
et Reverendissimna D. Episcopas procaratorio et ■■ndfc"
torio nomine prefatornm Serenissimi D. Regis et lUailiii
simi D. Dacis eios filii saper eins D. Bpiseepi pedaa h
aaiaiam prebtoram principaliam svenuBiuwierMBltlji
•I UattriM»«« Dmbüu Jouaes PMar et
et per pvUiraH iMtnMstvK ntÜeabnt
it fnamM lutnaeat^ w ■■■« «t riagab
itcite iafrm tmwBaa Meuim
fkt^
dictui
pr«Mwtari bcteMt ^ Dewta» Dad
•fc%ttiefte etuB »■■!'■■ et rag«l««B
fm^Aina «t
et reaendaeermat preftti DlastnuiMU
§■■>■> Dm Mediokai tmm ractoriUte et npra et ReT»>
aÜMnaa Pawia— Bpüeepu dIcUa aomiaibai tieüüi
atm rt^aktioBe iateraeueate et aoUi dictü iHfraacriptie
llliiii« at Mpra atipakatibu et reeipieatibas exccptioii
a fcetarM dictaraa proHiMionan Dotie, et eia* reeti-
AiiB et tartiarii ac aagameati eiu et uai^aatioBia,
M warn «UigatieBaM, ae oHaibu probatiraäD« et deRM-
Da faibaa oHaAu et eiagnlia pr^ti tllaatrütuu
^mimt Dai Hediekai ea» Ucentia et aactaritate it
qtB et ■•nrettJknaiiu Dvmiaai Epücopai dictii pro-
lleriM et »kB4ituiu anniDÜtaf iaMeraat et ro^nentnt
t jiAcwt et regut per no« JoaDnem AatoDinm de GirardU
ifkaecM et Klippam de Comite Noterioi pnbücoi ec
«Hiee eaacelkrioi krnscripto» el ulramqBe noitram in
Stam pvUieaa coafici debere laatnineBltini Taam et
1^ k aree Porte Joaü lacljte Ciuitati« MediaUni,
t im Cmmw eaUcakri prebti lUagtriMaimi donini
DNcfa IMiaiiu, inMBtiku lUaereBiUaaÜB« «t 11
^NiiB» Amwo Huia SbrtU neeeowte titali ■
DUewio Cwr^tMÜ Bomoue etc. l^to, Haguific« at «
^m» Wtna «t ne^idae dsetore donino FruicU«* Fm
prtbti Samianw doaiu Regia Hnagirie ontvre, Ikpk
feil deBiaü Cewte JMBie Boaromeo Jo&aae FrucJMl
•t lUlud« Hititik« Ihr^iaBilwi Paküciaü it hamUmf^
•t J«UB« Fni«i>«» de Herlüao Jnrij striuqaa indtmf^
«•■ailiui», nee noa Hagailea doHiao BarAolMMo Clibf
Sseratarie prebti lUaitriuiu dowai Dveia MiiMwj
waifcM teatiku aetü idoaeie ai preaÜM vocati* et nftlf^
(Setter Plea^oteatü data Epücof« Varadieui htfä»
ate. perHattkiaM Rege«Ha^;ariae ete. et Joaaam GoniM^e
D«ee«, lUna ctaaden, D. D. U arce n
IS iaiaarü 14S7.)
I. CMHft tWilv.) rsfUr. MMÜtmim Anklr. ■
L NaB Hattkiu dei gratia Hw^;arie Bakcwe et«, tm^
" Daiqae Aialrie . Netaa briaM tcaar« preaeatiaB vuNiPM
^aikaa espedit, ^aod aea UUa ^■■iw Sex ■!!!■■ a^^s
aw, ^M Rerereadaa ia Ckrialo pater doniaa« JAwSHl
Bpiacapna e<«leaie Waradicaaia CaaceOarias iMtOT timmm
AÜeetaa 8Bperia>rikaa diekaa ab ntaatriaaiaüa priaa^^^M
dMiiaia Madiakai et Bairi Daeikaa ad certaa aae
aoatr« aeatae ■ntae leaaBcrat, et ad qaai
datia ad he« lilerU laia paleatikas l»ee t
tiaaia c*aatitBtü a«a «I •• iaan
tieaeM ac reaipalaa Petia lUutriasiMe daaäe I
Ser«ri wnade« dvMiaoraa Parui Medialaai et '.
Üfeaa« «idvUrri IUe*tnwt«t doMiai Jekaaaia Dveii
aMtri rariMtMi (mtarBiratu nr««piBiiS. F»»ye de &
Itttali ilUa» 4t>lu irdU-ammas . tt usaper ipaM 4.mM^|i
DacM mftr mlitaliua« prvsk'rtptitrwn Sex wlta^^ ^^
wnia» i|«illit« rt^ilidiMat rt «ip«4vUs. Xwmt g^j^»^-^
deUraMa» pl #\|>«dttM reJ<lifliB» Wna ■ '
»I tvaltaHMw literarwM aMTduat« .
trtJBftoi ik Fehnarii Abbo iMdii MIliitaM
OcUgMfaM oetftTo.RflgiMriBBMlrofai
•Ic. Auio TVicetiBo Behesie varo dcciao ■•■•
(m. ^) llatliias Baz man« ppa«
6.
Amt JMMml ale.
BMrmeä» NMUb vhi JmamlB Framci^ci OUmB
CmuOgrU Umri im Pam^mkm.
ifft ftliiRara h Y^garfe par caagnlalana am fiaüa *''''
MT Ra M BalrimaBia aaatracla iatra al iaia da aia
fe^ a k Wf^ mti sarak Bad? Bkidut; aa k ^lak aadata
baf o jvdicata aan kipartkaata col Maaa tmp cUariraa
b akoia aaaa ^lak aa accarraaa aa k aipadiliafta dal
ladak da k diete arä aaralk ad Marita, al aaa aark
kaa A9 faaata pia praata ai pa san carcaaaaaM da kaaaraa
aaliak: Hmaaadagfi adaselM kela tat caaMaiaaiaaa, par dM
hraa k ralaraata aaa aaa parra 9§9v caa ^aDa prcaUia
dba Bai TarrkaM ktaadara faaata f§tj ca i paraa bmui»
hffta k caaipagak, acta ejia aaa aak ai. Gaidaataak
kaaada knta tea paaaa pk krilaifato aipadira faalk
dba aa k hgatkaa E aeavrara: Ma aadiara eal mimi§ taa
kUa riBMuiih da baaal%ara pk ktrkaackaMsta dM
dparra, k caaa ciia B bahiaaia caaMdaaa . at aaa paraadaaa
ka» aha kk caaa ai aiikiaa, at aiaaa paala ad daacri-
iaM da kttara, ta ^i faaBa dM ImiU Ibaaa aatick dal
lalto vaagi isaate ad aipaacraa ^aaaita aara iataaa k
aBaaa da caaa aeatia, al adapw^ala
it pcaa par d alala aaalrc
Ti aadam idaarha cas at Caidaataak ad kra k
al ^aak WadM aa k kairmctiaaa
dfkrala faaalo ht ad kra.
9t
■
A
ee i parte aachora ad la breaamaate loebara k pHte
qaale U commetteno chel iatania, ado dio eateaAtai ti f
qai ioforniato pio facilneate le poase poi pratieliara iiil I-
cam m. Goidantonio, et nel retonio tio repoiiara IdMl |
de la chiaresa ijoal deaiderame.
La prima coaa i che secaode ehe per le eeaaealiMl
lacte qai cod el ReTerende Mensigaore de YaradiBe, U*
ligo veria che a Novembre proxime maadaaauio ad mtrik
la prenominata nrä sorella, qoaode coa bona eeateilMI
de la m^ r. se potesae fiure, desideriame die n pnlii*
gasse la partiia saa fin al hon tempe del aue ehe aefrf*
tara, come saria fin al Aprile 6 Ibrao ehe e^giilara d
dicte mese de Decembre, designato per la eoaeeathaa
Ma qaesta parte bisogaara sia traetala eam laM.B.Ii
M. Gaidantonie adextramente , e lofficio tae aara de r^w
tarne la cencliuione qaale sepra qnette aara fiicta.
LaUra cosa ^ che N . Gaidantonie inteada le periiai
et numero de caaalli quali la m. r. vom mandare qai pr
coro et accompagnare de la ad marito la IDaftriMtai
Madama Biancha: E in qnesto desideramo aapere ia apt"
cialita li capi et persone de condictione qaale TeaaraaeiMia
adnnche ofiicio tuo de intendere diligentemente el bbmM^
el nome, e la qualita de le persone qaal TeaeraBe 4
sopra el tutto el tempo qaal se conatitBira aOa parlHi
loro de la per venire de qua.
Vitra qnesto per che la consnetadiae da, ehe ia
simili acti nnptiali et nel condnre le spose alli bmiüIi il
maxime tra Signori che si (aciaao celebratioae de feste 4
coa dinersi modi de honori se recenaao le spoae aDe priai
flae del State, et alli altri lochi meliori, et maxiaie peideaiss
haao presentare doai sono li soceri et mariti: vorriame aapsre
qaale demonstratioae vorra fare la m^ r. qaaade la spasa
intrara alli primi lochi del Regno sno et qnello che poi vena
iarearriaata chella sia al conspecto de la m^* ana, esevliia
le feste de done vorra fare spectacnlo alcano de altra aatan,
et aiaxime de giostro, et giostrandose qaal peraeae el
de ehe condictione se depataraao alle gieatra.
96
» Hik 4» ^aa n Yagiria 6 mHmi Ab alle prioM fae
«c« 4 t«tta p«r afia moatuido ia bardia 4 Paiia,
& fcr tarn fUBdo eon k Mm/UU Lnperialc fotie
i trcg«a, et m potetse p^gikre fede da qaadi pria-
b fltii Biiaia ; d parte per terra et parte per a^aa
o ae aadaaae fla In Aacoaa: et pai U ae traaafretaaae
ii: A IL Ckddaateaia habkno difasaMeate eaauaiaaa
Pida Aa casalitaire ean k IP.« R. k na die aDa m^
b aalirfkra: et parera pia camnodameate peterse fkre :
wA faaado li pareaae die d iaeesae k vk tatta per
dM BMdo de k ae habk lumere per earrete, et
E| E faaU diiicilaeate da ^ ae pare ae auada-
per k ceafaaieae et perieak che uei»Terk u rndti-
i 4a eaaalB peati k kar^a, altra cIm aaehe aale
«ariaae taati aaT^^j i^parecldati ad aa tenpo; biaef»
Mksdia die akaia aakati de qaeUa die ai eeaatitaira
eata 6 pere li Taarai dOi^atk.
Pai die k apoaa ak aaeatai etkn die aoa ae pessa
m credere ehelk kabk easere boaorataaieBte teaata
i mf^ r. taaiea lebl%a de k coaioaetioae frateraa ce
aa ad deaerae baaera notick u aate , QaeOo adaadie
I. Oaidaataaie potera cirea qaeate retirare ta le cea-
aiai et ae k repertarai, ack die mteadaaie ae k m. r.
cbe cpaa eaa d eaaierte kek eerte aeperatameate
aa w^ i faale aUra aeraie de vinere li Terra dare.
QaMte aaae k caae qaale se baaeraao mteadere pei
aaia kcta k eeagrataktkae, et cea k aetick de le
i ta pai cea aBae ederik baaerai reteraare ad aei,
—adaadati per altra eaaaa eaaia de aapra e dieta.
ai Vigieaaai dk m^ Febraarii 148S.
(L.a)
B.Cbaleaa ai. p.
IUii»tri»Hma prindpi et ExeenaUtaaiwt» rftnlM
J^mni GaUa% . Ma^ . SfSf . Vke-ComiH Dtui Mtik-
lani ttc. jimfco et AffM moetn Ckaritnm».
B. Hathiu ici gratU Hangxrif Bohemifq«* IUk see Mt
"' Du Anatrif etc. lllutrüaiiBo princq^ et RxcelUatiMM
domino Johuü Gkleu . Ha*. S<5r. Vice-Comiti, Du ■»•
diolui etc. Auico al Affiü nortro Chaiiuim», SikM
et feliciuii mccewniiB iBcramentft . lUiutriadae piJMefl,
pluM, dtebu kif praxiBÜi, literu Do. vö IDa. et ifai
pktni &eee[Hmu, ex qnibH ombU>u iob totaB »ptian
räudea nlitadinem, (de qe& profeeto, miniv ia nodn
«t ia prinii, certiorea reddi capielwnu) ted itatea etiv
nrwM nansi, et Boeinila iunper dU cofnowinii, qif
omBÜ) preter immatorun mortem aororü aie ChaiiadM^
lllBatriuime donmie Docisaf Ctlabrip, et defectionsH G*>
BnenaiBin, gratiaiin» nobia aecidemiiL Varu ilUna eacu
iniperatam, nel ob aingolirea «umi aii dotea, et IDa. H*.
■Te canu, nebementer eert« iRdolnimu. Ne tamaa dolora
Do. nre Illo. iam (nt arbitramnr) Ungneiten noatria if
ploratioaibiia resonemu , nee nnleu lan pena iavetenlai
recrndaacere &ei>iina, aileadam pocioa, qaaa aUqM alia
couoUtionia geeere «teDdnm pBtaaiana, siaiiliter et I»
Genua dafectioDe ae alüa coBtunaeibM bciendiB aiitt>
■Bioimaa, qauidoqiiidem non dnbituiiia, per I11& MM
patrmm rem omnem bene ac felinter ütie ewatam H
geatam eaae, et costnmacea iam dodsm ad priores iM^
tieaero rediiaae, Arcea etiam, qaf anb alieaa faenat M^
Do. aaatre Uln. imperinm auscepiaae . Hf c aer« eo petin
aiman couilio impreacDtiamm ailentio quai pntiaaärt
aolninaa, ex qao propediem qaeadani Oratorvm aaafaM
ad Do. aeatran lUa. mittere decreaimu, iamqva iihm i^
aigaanimoa, cniai media poitfa et de hia et de Oli« a»
aibna, de qaiboa ük nooiaiine acripait, aoaaalUaqae i^
aaper aliia rebna ae negocüa emn eaden laeiaa agamM-
Inter alia aitem Do. nealra« et do aoctr» optfca« l^M
fcndi— loiwm D«. CanUaden Aacuüw etc. et
■■ceesmbna ■«>■&»■, q^oi diuBo naaere feKcM,
satkta , et «sqne warne ■emper hibumvi et liAb*-
area afficiemna . Reatat iapreieDtiarnm koe Solan,
et niastrüüaawB filiom BoatrOM Do. neatre Ufai.
Tsie« conunendatoi, qum ■xamn Dlartriuwi
llmem, filü nostra, eiu Sorore Cbkriaana, ofü-
■er et feliüter valen iMilemiu. DatoH U Aree
MBneaü, ix di« Deeeaibrü, Anio lomiai ■i*.ecec*.
. Hcc^Bi'niB BoatroroiB Mio Haeguie etc. xm* .
p*eroxx*. (flft. p.)nllatkui Kax n>ii propria."
T.
rai. ■Kll&sdn' AnUr. Kn «.
BmBtriamimut principi, et RteetttMiatimo domimo
taHJ Golros ■ Jf • ^or . Vict Comäi Duci Mediolani
•■■ AKätt «t aff^i noatro Ckarümut.
Ihäüu in gnÜM Hanguif Bohemifqae Hex, ttte aoa im
tukutrif etc. IDiittriaBimo priocipi, et BxcellentiMimo
Imm lottUBi, GaJeu, Maria Sfortia, Vice Comiti, Duci
"■^itaü etc. aaito et ASini noftro Chariuimo, Salntem
* pMfcTonn lacceHnnm inerementa . lUnttriMine prin-
*V> Qwi priorem iUnm tabellariim Dln . Do . are . al aoa
■Ml Uku nperioribot Dianm, tam dia, tanqne loaga
•■(•t» tptl iDi Tetunimna, inirnm hoc Uli oideri nwä
f™> pn Qliu (iqnidem eouolatioBe , et Dostro iten
■"™», mImbim eimdeni , c«n de exitn belli huoa, qnod
*T^ '•'•" 'dpi? noitr? advertna qnoidan rebellea
2^~** ••««», b Sleaia, aecnodo Harte gesMre, tum
!• ' *>Biiui c^g, (ilüiriini remm noftraran condi-
^ *Uti iOJm nedio participcai beere, ac illam de
P^ ' pliae ctrtioreai reddere . Vcmm qnia interea
'**rta/, prapter qne aUnm cxtitit, nt Oratorem
98
Bostnun ad da. «Hui 111« . nittam«!! Bt ideo tarn prim«
q«aB etiam posteriorem eanorem c«ai hia d«Btaiat fitaii
readtteadaai p«ta«ui«f , «t sattem Do • «rai Dl« . ntftm
aaimo di«ci«s noa retiaeremos, per illvm aatem Oraten«!
q«i iam aoa modo des^aatas, «eram etiam j^aae a ailii
est ezpeditas, omaiam aostroram s«eeess««m, oaaoa
deaiqae reram illaram, q«f tarn ia Slesia, qaam alii
«adiqae «t preBiisim«s gesta saat et ger«Bt«r, et qae |ff
Carsorem iam prefatam eidem Do . «ro IH« . s%ailciN
«olaimas, eaadem «berrime partieipem fiiei«n«s, Qam
rofamas apprime, «elit taatf tarditatis so« more ^«h
Carsoris, «el aostri poeias coasily ratioaem habere, u
adveatam Oratoris aostri eqao etiam aaimo prestolari, wi
siqaidem media aoa modo ea, qaf per priorem iDia
Carsorem, et taodem per posteriorem illias aomiae ad iM
perlata sent, yenim etiam de aliis qaoqae rebas eonph-
ribas plorima lila. do. vre sigoificabimas, Qaam et beie
feliciterqae aalere semper optamas . Datam in Area aetiit
Vieaaeasi xxiuj JaBaarii Aaao doaiiai Blillesimo Qaaiiii-
geatesimo Octogesimo Noao, Regaoram aostronui tm
Haogarie etc. Tricesimo primo, Bobemie «ero T^esims.
propna
domiai Re|^
T. Seeretariss.
Orif . P«r(. Ibiliadtr Ar«kir. Nr«. M,
9.
lüustriMsimo principi et BxceüenH99imo dm^
i Golem Mar Sfor Vice Cornüi, Duci Medkkd
etc. frairi et Affini nostro Charissimo.
i«s. M%^^»^* dei gratia Haagari^ Bobeaiiffae Rezy aM
N«v««k«r. II0II Dux Aastrif etc. illastrissimo priadpi «t Bzcellealii'
simo domiao Johaaai Galeaa, Ma* . Sibr . Viee CamMi, Dad
M
■iMiliil etc. B«lri «t Afiii Mitr* Ckuiaakm, SUiImb
^A ^m^^^^Mm^^f^^m mmmtmmm^^tm^^ S^l^hi^^aa^^* R^^m^^m^^ 4» Am^m
•1 Bi. D«. vttHi, Magutem iwHiHi FruMiieui Fm-
iMirsM, e«i«0 se^ BMmDa D«. vre
»9 QfyuB Ngaais tauMpere, «eihverkis
•I fihfflbM ras tolUüuB ae pleaas fden, pemie ae B«kis
ipb «ttibw^.BM«« D^.vOi Ilhi. Ibeae M Mieitar
if€r •yfiit . Datm B«if xnn. Nameakrit.
ind «le. huB*, BcgatniB aMtraroi aas« Has-
flHip elc xzn». Baheauf acra zu», (ai. ^) Matkiaa
Eaz aiaaa prapria.
• • •
10.
la priac^i M BzedleatiMiiBa davaa Jakaaai mm.
Wiaa Ha». SGr. Yiea Cawti Daca MedUabai etc. Aauea ^' '"^
•I iCai aaatra Charitnaa: — llilkiaa det gratia Haagaria
la Rcz, aae aaa Dax Aajtrif etc. Dlaatrissiaia
i, aC KjLcaOaatiatiaia daaüaa Jakaaai Galeas Maria
SItrtia, Viea Cawti Daca Meüabai etc. Aaico et Aliai
aattra Ckariaanaa, Salataa, et fefictaa taceeeeaaM iacre-
MBla.TaaaiaUes llaieaa, IDa. D: afe Ontareai, qai
Ml praziana diakaa ad aas applicait, likeater eerte (at
ieeait) et aidiaMa, et aadianaaf , ac ad ea, qa^ coraai
ffideatiaiiiae aipeaait, qae^e aaUs griHatiaii profeeta
ficriBt, eiaa BMdia Daai. af« m«. latitti«e respaadisat,
fum iffi amaia sigaÜcataiwa aoa dakitaBaa . Et idcirca
k hu parte ad iDiBa fiteras aas reaittiaiaa, kat aateB^
4 eaai daatazat caataai, TikeDario perfereadas dediaios
■t ad D: araa IDa. Tacaaa iheraraai aoatranui aeairet .
Ccteraa Fraaciaeaa Faataaas OratoreB aaatnui kis diekas
1, caiaa medio plara Do. are Dia. aigaifi-
qaaai regaaiat, at taper kis, faf pre&tas Mafeas
ihatar aaaa ad eaadeai iaipreseatianua serikit, qaasiprisiaBi
aait Eaadeai Do. ansi keae et feliciter aalere
100
•emper detidertmit . Datum B«d^ tu J«Iii, Anno doi
lll^ ccee^ Ixxxnm^y Regnorun noftroniBi anno Hang]
etc. xzxu% Bohemi^ mero xn*.
CoBimisaio propria
domini regia.
T. Secretariia etc.
Orif. Ptrf. Mailtadtr Arekir. Nr«. 6«.
in.
Knr SescMcbte
östeireichiseben Freiherren -Geschlechtes
dir
Eizinger von Eizing.
iKäp tos tiDCis DipleamsHaiii dines Statiätdlxs, daa In de
Artbive der Herrsehaft Aspem ta der Zaya anfbewihit »Ird.
1- (1 - I36-) (1U8 - lue.)
Dieses Diplomatariam ist em dicker PapierlMUii im Oren-
folio in Schweinlederband mit starken Deckeln, metaiigeMS
Backein nnd Schliessen. Der Einband ist Tom Jahre 1538 1 ü«
Schrift aas dem fünfzehnten und sechzehnten Jahrhnndert Die
Zahl der beschriebenen Blätter ist 362, das Regler fiUet W
Blätter; die Aafschrift lautet: ,,Einzingerische Gaetter : GÜt-oil
Lehenstück."
Da das Eizingerische Geschlecht im funfeehnten Jahrim-
derte zu den einflassreichsten im Lande anter der Enns gehSrt,
hat der Unterzeichnete dieses Diplomatariam yoUst&ndig excei^
pirt, thcilwcise copirt
Einen Theil seiner Auszuge und Copien veröfTentlichte 4er
Herausgeber in den Oesterreichischen Blättern für Literatur ete^
Jahrgang 1847, Nro. 59, 60, 65, 66 und 71. (Diese Aossige
reichten von 1402 — 1437.)
Ound.
Ulritk Eiiüger , der diues OeieUecht »ir gröuten B«deutaig
kuUe, mr du Hupt der Bew^nnp Scg^ Kuaer Friedrieb
4(1 nertei, Vorovad des StterreiehiiehcB ErbÜrrtem LadiiUu
Pwtkaaiu; ith bmbe im iweitcn Bude der Geicbichte K. Fried*
ri(hi IV. den Anfea^ dieser Beweganp , welche mit der Erled^
fug dee JBBgeB K5d%i endete, erflrtert mnd BiÜBgvrs Treiben
■ptrteilieb geiebildert (IL 636—641).
lek wiU hier BOT die in der Note (S. 638) «i^eAbrt«
Stelle eu Aemeu SjMu(Hiit Friderici, p. 183) in deitieker
lUcnetssaf gebei: „In groeaem Aniebea war duiiJi bei des
(Ocitarrciebeni Ulrich Bisinger, der, roa edler doch weoig u>
RKksUeher (obicnri«) Familie aoa Baien abatammend, da ihn
jm der Heunatb Dicht da« Glick lichelte, arm und nnbedeatend
fKuik Oeaterreich kam. Der tbitige und ansdanemde Mann
,en»ri> eirb die Gunat dea Herx«^ Albrecht (des Vorfahren
JL Friedrieha anf dem dentachen Kaiser -Throne), g;a]t Tielea
,!■ Rathe dea Fanten, and begann bald anf Krieg»- und Frie-
^ntUndel den gröaaten Eioflgaa anasnöbeo, «nter den rohen
,n4 trigen Edlen dea Landes wneha eein Ansehen leicht nnd
.wird bald so hedentend, dass er der alleinige Einnehmer nnd
^Vntbeiler der herKogUcben Kammer-Einkünne ward; in Oeater-
grricb nennt man dieses Amt das eines Hnbmeist ers. Dnrcb
rünea bereichert hinfta er nngehcnere ScbStse ant Stattliche
,.IUuer, Aeeker, Ddrfer, SchlÖaaer kanfle er losammen, sabl-
,Um Pfandschaften fibemabm er, aacb den Titel eines Freiherm
icrUngA er, seine Worte waren bei Herzog Albrecht Orakel-
(ifricbe. Man sagt, dieser Mann, ohne Glaaben an ein anderea
■lUkra, gehe weder nnr Beicht noch C«mmanion, Tcrschle
iiUtf Religiöse, obgleich er ans Farchl vor dem Volke die
gKinhe hesncbe, hingegen folge er einer Ilcxe, die ihm die
•Miaft erüfliie, die Libte dieses Lebens liebe er, seine Mei-
iUi| wire, dass der Hensck Bneb dem T»ie niektn babs
■dl -den Nnchr^"
I •
Ab» AcMu; j«deBf*0« irt die GcM^kU euu Mitki
I Ar «u TM gnmaer BedntiB;; wir fiideM ■■ dei Ua
■llHtt^ilwdM AuKigM WiUtigt, dua Eiuiipr ia kin«
l«it di« Zkkl MiMT UcfcadeB Giter aaeiHllich reraehrtc, ba
Mfa AmaAtm, mm EialBn *<« Jahr h Jahr wsdc
Bi« fh^MdcB Wtkc«i«^M weHen die Wichtigkeit dim
Irtlliitiliiiihiii AdeligweUechtes loeb mehr heraustellci.
I. IU8,4P^Wwr. Bud.Du CoBciliav sa Baieltrig
Imh Prepite «■ SL Stephan ia Wie« aaf, die *ta i»
HlbiMiatw iaOeilerreich, Ulrich EjKinger ia seiaen ScUom
HthretcMtal gedachte «ad aoch aa macheade StiAaag («m
Ifiprlh Mit «iacM »der Mchrerea Kapliaen) ma aatersaehca, vi
W*M dh BMli«g«ag«a erTalH aind, im Nanea dea CMcib H
bMUtlicea. (Fol tl».) *>
t. lUd, 17 Hin. Wiea. Tobiaa «ob Ror etc. verkirf
4«« KdlM TeatM üiUer Ulrich dea EysiBger, HabmeiiUi
h OeeUrreick, jtcwiMC Giter:
I. Mit KrbahMiM leiaea LekcBsherrn dea KSaig« AlbtA
et«, eeia« Veite lad du Dorf, geaaBBt h „Patleftorf
Mit KagebCr aad dcM BanhoF daieUtst mit allea Aeclun
y,*y ttn parkrcchl »der lehea an Patleetorf aad ul
SiehreteBtal" (Am fUmAt clckt: ^Die Mayrhofer cLeher um
BB l^alil lauea Bad die iUbal ist ahlaa, «Je hieaach ite
8t |>Ut'-> Item asch datelhel bej de« BricUeia t „Gwiatei'
Acker; iL daaelbst he; deai ^»tMB Teich t -Gwul«
Acker, iL im Nelibcr-Feld V/iGweatea Acker, iL aafici
Schretenbach 3 Viertel Weia^arten etc. etc. it It Vta»
Wcinf^rten- auch daselbst felegea iL 21 Waad 81 Ttp
jährlicher Gülte su PusleMorff auf bebaaateB Gitcra g<
•) Uirirfc Eiii^„ h,,,» >lch dfi.ti.lb t
\tge Sre. I ralt>Ua4>( _it. S^^
ith uK du OaUi de« ibU **^^
• EüftB IV. wi* Kl«, k B^c^^^
legra (St Migertag i. Mickaelu) . It 1 Ifolk M MdM«
liiWr^lurficlMB Dientet aock dMeUM aaf belMtutes Güotb
(St MckelBtii^); it dbselb«! 1 PO. 18 P%e. jikrL Gilt«,
BwgreckI - DieMtei (St Miclielstag> It des Zekort n
„WeciIesUHP, grMS i. klein aif des keMuutea Otttim
(„it Mertt lUkcker tob 1 Tirtoyl lekea guuea Zek si
„TeU msd »i d«ri^ it Güig Hasebaer ▼•■ % lekea g. mek
^n TeM; it Peter Wegi rm V% leken g. aek. a«f d. Teid.
yit HesMl Mouck »i ^Wedlesdorff 1. 1. aackke—» aaf
ydenselkea gat dea kleia aekeat tob dem vieck Tad aUea
«dea aekeat dea ick daselke sa WecalesteHT gekakt kak
^▼^geaerieick Tad die Rokat daselke ae PaeleetoHr jgleicker
,fawr aa jdw erd aia tag sa akeker gea Tad daaelke dea
„getrajd kelfea iasalara aa ackakera Tad die egeaaatea
„weiagartea kelfea ae lesea als Toa alter iat kerkemea.**)
1 Daaa aeiaet recktea fireiea Eigea-Gatea it eia Hob geaaaat
der „RaackeaBiayas** adt Groad mit „all^* (^»^m weylea
„But aaawecksl tob dem tob Majdkargk meiaem Tater saligea
„gegebea i«t*'>
t. It eiaea Hof Biit s. Zagehör, gelegea sa Witeadorf ia
Makrea , der eia lehea des Markgraftkaais Makrea ist („Uad
iareaa alles das ick tbcb aoff kewtigCB tag sa Paslcstorff
lad Tmk Paslestorff uad Tmb Sckreteatal , sa Markeastorff^
■ad ank Markeastorff, so Obera nad Nidera Nelik uad Tmb
•k. a. a. Nelik io bbcb vad in gewer inagehabt und aucb
geancst Tad geaossen bab/^). Zengen mit ibrea Siegelo die
edlea Herrea Herr Aadre und Herr Albrecbt tob Ror,
Gebrader (s. Vettern) and der edle Teste Haaas der
Stekaraer, UatermarschalL (FoL 14, 15.).
I. 1M8, 14 Mai. Wiea. Erbard Kelbersharder Ter-
bift dem Ritter UlricbEjKiBger, liobmeister etc. mit Ebwilligang
te K. Albrecbt, als Lebeosberra , verscbiedene Gnlteo aud 2ie-
Wiic. (10 ScbilL P%e. Golteo sa ,,Poi8torr' auf bebaostea
GiUrB, it gaasea Zebend gr. o. kl. za Feld and au Dorf auf
Uhtibea Lekea nad Weingarten and auf 3 Hofstätten zn Weczle-
MF, aasgeaamaMB der Kaseaebcnd, der gebort in die Kircbe
H PiiiUrf) (FeL 10.>
4. 1438, tl Jilj. Femn. Papst Brnges IV. gidbC te
Kapelle UMerer Heben Fn«, iaSehreteathalyPkaaaaer-DÜein
aaf eii%e Zeitea eiaen Ablasf tob 1 Jahr mad 40 T^^ea, waMea
alle Jeae erlaagen soUeB, i» am Marift TerkiadUigaBgalage ail
gtUriget VorbereitaBg darch Beieht aad ComaiBBiOB aia aadidrtjg
besaelNea aad ma ihrer Erhaltaag beisteaera wirdea. (^Tehnaai
nBateai qaodsi alias CappeUaai ipsam risitaBtihas aea
^perrigeatihas adiatrices aat alias iaibi pias eleBiaaiaaa
^tibas aliqaa alia ladolgeBtia imperpetaaai Td ad eertoi teapi
^aeadaai elapsnm daratora per aos eoacessa fccrit preseatas
füttere aallias existaat roboris Tel momealL*^). Fal tltl (Ks
Persoa des Eisiager wird ia dieser pipstliehea Balle gu wiiM
erwihat)
6. 1418, 10 Jalj (? Mittichea Tor St SteplMaalag (Ibt«-
tiaai^), L e. 1 Aagast). Haaas Gater Terkaall ieai edla
▼eatea Ritter Herrn Ulrich Ejaiager, Habmeister im Oestsr-
reich aad dessea Erbea: 1.) Seia rechtes fireies Eigea eine
jihriiehe GaUe tob 4 PfuBd, 7 Schilliag, 14% WieaerpTeaBiBgea
aaf Ueberl&nden an Mechsendorf und einen jibrlicheB Dieast
daselbst tob t4 Metaea Weizen, 24 Käsen nnd 1 SchiOiagea
Ejer; 2.) sein Lehen Ton Herzog Albrecht Ton Oesterreid^
einen Getreidseheat auf 13 halbea Lehea aad 3 Hofrt&ttea it
Wecaleiastorff gelegea. Zeogea mit ihrea Siegela: die edlea
Tostea Jörg der KaBigsperger und Stephaa der Sckera-
kaimer.
0. 1438, 21 Oktober. Lanreatias, Soha desMickel am
Ort aa Wiadisteig gibt dem edlea Tcstea Ritter Hern Ulrich
Ejaiager, Habmeister ia Oesterreich, seiaem gaadigeB Herra,
der ihm aar Erlangung der Priester-Weihe den gewdkalickea
Tischtitel angesagt hatte (titnlum measae), einen RcTors : ,|geleb
„aad Tcrpiad mich auch g^ea Im wissentlich in krafi daa briefr
„in selber majnang das Ich noch ander jmants tob BMiaca
„wegea dem benantea meinem gnedigen herm mit dem egenaBlea
„brief so ich tob seinen gnaden hab an kainen scbadea keaMB
„Back damit aaesprechen sullen noch wellen weder nut reckt sack
„SB reckt geistleichem aoch weltleichem ia kaiaer weia wa^
Tcrleich sander nicht anders Ton Im habea wil daaa waa kk
■I HiMS l«r Kiekauur, Blts«r m Wim. FoL Sit. k
7. lUf , SS P^rwr (Swatag hvMftrit> BtmIu. KMK
ittnskt n. ataL ukebt die BrUw UIrteh, OawaU m1
Ittfkaa Eyiia^ar tob BysiB^ ü 4« FraIh«T«B-Staal «t«.
Ol nek ciM ktabii^« AuCBrt%«^> F«L 181— IW. a Uek-
wnkj ete. T. 418».
a 14M, tS Pdhwr. Bnalu. K. Alkreekt tt.tiU.nf
kit •«■«■ HakKekter IHrick Byii^w ftr aeba traaaa DiavU
OnteBek uA <aa Er kej kajiaa aMaen lakBekaa CrtaaB-
ipa a Uagarm wai ■■ Bekm ■■< ia BBaara ketreaagva ah
ipWMr kaat mmi «rkeit alcMit gatreakieh bej aaa fowcat iat")
JHtieka frajaag (^la awigaa adtaa vaa Roaüaeker kaaigfc-
|lwdnr BWakt m4 all «a keraag s« Oeaterrmch"} h aaiaar
TMtt Sckrctaatkal BiUavHt Im Varfa aad iaa« gakSr%|«B
Bilafaa. (nAlaa iaa aOemeuUeieh der «der die dakia kaMea
,el«r wejkaa tor wacs lacheB wegea das wer dasit 17 aoUeker
,igilaratai frejaag die vir la g^ebn babea kedarflea werdea
,mi die aack gegra dem Uatgerichtea oder aaderer jmami.
iickt venmeket oder *erachaMrt kiettea atrafe «der peaaraag
tM Sj ia aad kej die egeaantea reitea dorffer »der aaf die
^rtade ab weit die aa^emerkt «iad kenea al« kaU ay die
jKpiSem gaacB frejr and aakekaaert beleykea daaaelkat aeia aad
iwnaa aad voa daaaea aickt genoaiea gefaret aeck fnaes-
■kiek aag^riffea werdea iBUea darcb kaiaea aaden
■nrak aaÄ vaa kaiaer aaaer aeck der a
ib wen Laataanckalch Uatrickter fickler aad aadcra aaaera
tU«k«laa ate. etc.) Pia tO Hark litigagald«, kalb ia die KaaMT
ii kwiags V. Oaatcrrcirk . . . D»di aa aallea Mirder felacker
iW aad praaaer aad aaück graaa akeUeter aeUelwr aaaw
i^Haadaai aa4 der gebratca fre7«ag aieht gepraarkea ia kaisar
,niB."— Ai Madataa d. R^ Kaapar Slikck Mlca CaaralariM.
Aaf ciaeai ExtraMtUl (der aa daa Blatt gekHtet iai) alaM;
i(8aaHgtr kcrr ak air ewr fwtd keaelita kat vea wegea dar
iktia^ wie akfc dy fcak «der darai^ aia gcaUk kak laaa iek
8
^komlit flo g;ibt er ij dr. (denare) so hat er freyvng au guics Jar «d
^wana er wider aas der freyvDg aaf drei tcliritt geet so gibt er
„wider ij dr. and tritt wider hioeia aod wana aiaer wt Bei
„aad hamasch hyneio kombt so maess er geben zzzy dr. ae bat
„er aveh ain gaoxa Jar frejnng/*) Diplomatar« Biiiager. FeL
1S8. S. LichDowsky V. Nro. 4184.
9. 1439, 29. ApriL Oiitwoch nach Jabflate.) Preatbaqp.
Die Herzoge Friedrich und Wilhelm Yoa Sachsea etc. ete. ach»
mea die Gebrader Ulrich, Oswald nnd Stephaa Eiaiager ia be-
•oadera Sehats and Schirm far die Dieaste, die Herr Urich
Eiaiager dem Herzog Wilhelm erwiesea hat bei der Verlabaig
mit Herzogia Anna. „Waaa aas ia dea sachea der frewatachai
„aad hejrat als ans herczogen Wilhelmen obgeaaatea ier ADcr-
„darchlewchtigist groszmechtigtt forst aad herr herr AlbreM
„Römischer kunig etc. anser gnedigister liebster kerr aad fater
„aad die Allerdurchleuchtigist farstiaa aad fraw firaw Elisabetk la
„Haagera oad za Behem kanigia etc. dcsselbea aasers gaedigi-
„sten Herrn deiche gemachel ansre ^edigiste liebste fraw aal
„Maeter die Erlaachten farstiaa Jankchfirawea Aaaea Ir bajder
„edlstea Tochter zu einer eleichea gemachein za geben aad bej-
„zalegea gncdikleichcn haben versprochen . . . Der Edl aaser be-
„sander lieber Ulreich von Eyczing souil so getrealeichea and so
„fleyssikleichen mit so nil maen and arbaiten als gar aaaer-
„driesleichen hat gedienet als wir dann solich naser eliche si-
„chena allermaist darch in angefangen gemittelt nnd geendet
„haben dass wir Im pilleichcn schuldig sein solicher woHHe
„and merkleichs dinsts in gute nymermer za nergassen «d
„daramb za einer sanderleichcn dankhnemikait so Terhaissea
„and versprechen wir ans mit wolbcdachtem mat aad gataa
„vorrate anscrr Ret niid lieben getrcwen mit disem brieff das
„wir wider anib demselben Ulreichcn and nicht allein Im aaadcr
„aach durch seinen willen den edeln Oswalten and Stephaaa Tta
„Kyczing seinen braedern und Ir aller eriben mannes gealechtt
„in allen Iren Sachen wo Sy uunser darinne bedarffca aad ins
„anraffen wurden im Römischen Reich and saast aa allea eadei
„wellea willig gnedig und beystentig sein In heHTea aad latca
„Sy eren and fuedern mit gauczeu treaea aad alleai vhjia se
ir jBcr mgea, ab oR lal dikek ita jrnur Mt g«-
, wir luboK «Bck duM «mb loliebar otgwrUr grM-
1^ tmi aaaMier diiut willei alt ■■■ 4cr mw^rauit Ulrtiek
(L^jrcaias «uer benader lieber peUi bat «ad ar aad aafa
Braadar lad Ire eribea in kaaft^ea gecaehaa bm
I «ribea woD taa migem dieaelbea oh^eaelteB tsb
f WM aBaeraa dieatra willikletckea aad welbedecbtiy aat
I aa du wir aad aaier eriben aiUea ud wcIaB Bj
I fr ert«B ■BHaei gsilecht getrealeichea aad Taitiklieka«
1 acbifea Teraatwartea «ad Tnspvekea aad aaadw-
a Sj ai^ Teraareebtea lutea ia kaiae weil all alt ud
wir dea tob Ia er» aat werdea aad wo wir du Mit
! aad erea gtiv» nageB alle geaerd aad «q^ hielBB
f ipDaa BB warea bekeataau aad aaeh bb daer arkaad du
I TBiere Bbgeaeltea deicken aaeheB der Heyrat darek du
M der Ejesiager aa^ericht lind aad aaff du wir aad
pav aribea and akchkomea Sj aad Ir eribea aad gcaledrt
h kaaftigeB Zeitea deater gcdechUcbleicher ia gaadea hahaa
fikaB arir Ia diaea auera offen brieff reraigeh aiit aaier«
■arcaagea Friedreicbs «l^nanten anhangnnden Inaigel. Dei wir
■wcaag Wilheha Torgeuater kreftikleichen heran gepraadtaa
■d gegeben an Preapaig. 1439 «a Mitwochea nach dem lan-
tag all nun in der hejUt^ kirchea ain^t Jabilate. Hiebcy aiad
gnFBst aad gecseagen der hoehgeb«m f&rat herr Lndweig laat-
paff BB Heieea naacr lieber swager der Edl graae Haiaret^
wm SwarcspBig und die Testen nnd erber Conral vani Staia
WBcr ■aracbalk auert vicstamba Fridreieb tob Wisleibea J^l
.VIcBinBib Hubs von Schonberg Ritter Kupar Knnig naaer Pra-
Aasetariu ThanihFrr xu Rliesen Karl tob Scbawaberg BBaer
|Ut« and liebea getrewen nnd ander giaairirdiger lewt gea^."
,KplaMtar. Eiiiager. foL 171.—
1«. 1U8. 2& May (PHngalag nacb S. Urbaastag) Wiea.
üe Eheleate Lieabart nnd Gcrimd (Torhter dea Herra WO-
alH TOB Ron, acL) Ten Orbe^ rerkanfea mit Be«illigiig
ma LelwaaherT« K. Aibrerhia (als Uerxog t. Oeaterrcieb),
aa ftittar Hr. Ulrich Ejaiager t. Ej'üi^, tir eine SamMc tM
10
1100 Pfand 6 Sehilliiig gvtw alter WiaaerpÜMudife s^wi
Mftnse, gewiMe GfUten s« BigleiMtorH
„It. 15 pfiiDt «. 6 sehiDiBi^ pfeiai^ geht, it IS Ihtt
„t4 mesen dmitwik; it 4 mese« diaithabeni geL si Engl
„ttorff in PUichdorCer pfltfr, aof 15 giaaeii Lehen «• i viH
„behaosteii gtttern, and dint man Ton ainem jden ganMn 1
„alle Jar jerleich ain mntt dinstwain nnd ain pfont pliMuun|^ |
„nnd bringet der getrajddinst in sninb SO FCnnd, S ScW
„o. t Pfenning.
„lt. auf weingerten nrlMur ekehera nnd iberiemt pnrkr
„dinst 4 pinnt S Schilling 14 pfenning.
„it. Ton der padstnben daselbe sn Bngleinstorff IS jbm
„it hobdinat 7 SchilUng, 10 Pfenning.
„it Ton 10 Joch äkem 8 Schilling, 10 Pfenning.
„dann Ton 1 hofiitatt daaelbs dint man jerleich dy el
„nanten 4 mesen habem nnd 45 pfenning geUa dj in den
„hanaten g&tem sind begriffen (und den obgenanten getn
„dinst nnd pfenning gült man alle Jar jerleich sn sand Ifid
„tag dint"
„So dint man auch von der yenbenanten hofstat mS.
„g^ntag t chäs der ainer ains pfenning wert sein sol n
„henn far 5 Pfening — . 80 Ejer für 8 pfening — man dint
„von den obgenanten Lehen zn S. Jdrgentag it. 08 chis,
„ainer 4 pfenning wert sein sol; it. 8 Pfnnt Kyer n. 7 S
„ling n. 15 Eyer, je 10 Eyer far einen Pfenning — it. 48 b
„n. soll yc 1 hann 5 pfening wert sein — nnd sollen diesi
„Haner albeg zwischen weyhennachten nnd vasehai^ g
„werden. Also bringet dy pfenning galt in Snmb 24 Pfimt
„Pfenning and 1 Helbling, nnd ist der obgenanten Getrayd
„n. Pfenning gült geschazt nnd angeslagen nach heren gilt
„bringt in Samb 08 pfant 7 Schilling, % Pfenning «nd 1 1
„ling, alles Wienner pfening gelte aaf den egenanten beha
„gutem. Anff den Weingärten nrbar ekchern n. überlent als
„dyselben behaastcn guter alle mit nam in dem kanf bri
„her Jacob und Hanns gcpr&der dy Hawser von «■• gel
„nnd den wir zn nnsern llannden gelost nnd dem edlen ▼
„Ritter Hern Ulrichen dem Eyninger n. s. Erben ihntg^
II
MiyiM mMcr
V «ier ■■fcl— i«t> jcHdek «■
if Mftfinr des
te rickler eder
iIm Wender jcrieich sirefif
r«iegelt ivch beide.) Zu^te
■ Wüdu^saav (eMer lieber fmnt) e. Hr.
w L ewiger ■. Wieder), bt
iogic (Arebetg.) Eiiieger. PifliMitir
11. 1439. Sl. Bbj (Seutag aacb S. UibeMtac.) Wies.
• Bbeleate Lieebart ud Gertrud t. Orberr (Arabo^),
tiebe de« Hebmeieter m Oesterreicb . Ritter llrieh t. Etsöi-
r die «I Eogleiestorf im der POiebderfcT-P&rre relecemee
iter, seouBt Paateidieg mad AppertiaeBtieB rerkaiA battee,
etgebea demaelbea alle, diese Gcgeastaade betreffeedea Ur»
mätm: 99 Von erst item aia kaafbrief aad aia lebeebrief dariber
j ber Jaeeb nad Haaai gepraeder ij Haweer damoib tob aat
dMbt babea; item aiaea gmächtbrief aad aiaea bestettbrief
ardber ao Lasala der ileriag eeiaer bawsfrairB aacb aber das-
fHk fpäi gegebea bat; it dea gaiacbtbrief and bestrttbrief dar»
ber so icb obgenaater Lieabart tob Orberk meiaer benantea
awalrawB Gedraattea aacb aber dasselb ^t geben hab." —
SB der Kaafbrief a. der Lehenbrief (von Herzog Albrecht tob
«lerreieb). Die Siegel der Beydea (er a. seine Haasfraa be-
iders}. — Zeage mit seinem Siegel: Hr. Bernhard vom Ror
Bser lieber swager aad Braedcr/' (Ausgestrichen: ^ist Ter*
vil.*^} DiplsBiatar. Eizinger. foL xxxi. b.
12. 1U9. 8. Juni (Montag nach ansers Herrn Leichnams-
(y, Wiea. Bischof Leonhard Ton Fassan gibt dem Ulrich Ky-
igsri.HBbflMuter ia Oestercich (ur treue Dienste den halben ,
m Stille Pasiam eigeathnmlichen Getreidxeheut su Stroblein-
storf Bit ZigeMr, (ab Leibg«dii«) m lalwiiBn;Bihiii fl«-
■Ute. AogestricheB. Diplomalar. Einiger, UL 177. k
M. 1U9. 11. Jui (Ptegrtlic Ter S. Yeitateg> Win.
Ifiduifil, Bwrggni m Haidbiq; ud Graf n Harlqgg ele. bt-
ititigt (ak LeheMherr) dfo «ea BrUera Ubi^, Oswali wd
Stephaa Bysafer ao 4er Veate aa4 4ea Derf S^ureteBthal rwL
Albre^tgegebeaeftratlieheFrejaa^DiploaMtar. Biaiager. UL IMl
li. 1U9. U. Jaai (Ptagitli« aach 8eaawea4ea> I. il-
kredrt ete. beetitigt ak Heraeg Toa Oeeterreieh aai Miikgnf
rea Mihrea 4ea Brftdera Ufarich, OtwaM aa4 Steflaui Ijahg«
jeae Ctaadea aa4 Freibwtea, die er ibaea ab BiSai. Ki^ m^
liebea bat (Brbebaag ia dea fMherraslaad> Dipl— alar. fi-
anger. feL 18S. b.
IS. 14S9. 30. Jam (Dieaatag aadi Peter a. Paali> PU%
Syaiiq^ iberliast (taaacbwebe) aeiaeai Vetter l^aaadl Bjib-
ger aeiaea (ereriitea) Aatbeil aa deai Baigatal aa Kaiag (,4m
da berart aia Tirtayl ab es mit deai aiaricb daadba TwHugm
kff^ aad aeiaea halbea Theil aa der Hofwiese daselbst — Zc^s
aüt seiaem Si^el der edle weise (meia lieber Tetter) Ham
AsBÜiaymer. — Diplomatar. fiiaiager. foL 48. b.
le. 1439. 10. Jaly. (Freitag Ter S. MargaretiMati«) Ofea.
Köaigia Elisabetb tob Uagara ete. ete. bestätigt ab eiae Her*
aegia tob Oesterreicb aad Bfarfcgrifia aa Hibrea dea Toa ibrca
Geaubl Köaig Albrecht dea Brüdera Ulrich, Oswald aad Ste-
phaa Eiaiager tob fiiaiag gegebeaea Freiheits- a. Staadescfbi
haagsbrief aad befiehlt dea österreichisehea aad mihrisehea Ua-
tertbaaea, diese Bestitigang za haltea.
(it Copie d. Orig. foL 187.) Ia e. Vidiaias der Wbaer
Hohea Schale t. 13 Oct 1439. „Nos Jodocas Wejier deHsjl-
iipraaa, Liceaciatas Theologie, Bector alme aaiTersitatu Stali
„Wieaaeasis Notaai fticimos teaore preseatiaai aaiTerab, fasA
„Teaerabilis ae Egregias et circamspeeti Tiri Magister Coaradsi
„de Haktat, Decretoram Doctor et Johaaaes Meyliager Sere-
„aissiaii FriacipU ac illastrissiaii Domiai Domiai Alberti Reaa-
„aoraai, Vagarie, Boemie etc. Regk etc. ete. Seeretariaa Tiee et
„aoaiiaibas aobiliam ac magaificoram Tiroram DoauBoraai Hnci»
„OswaUi et Steffaai Eyaiager de Eyaiag genaaaenuB canua aekii
13
dUcta «miTersitate et DoUrio infiraicripUs in aala magna Col-
pi et«s4eni nnivertitalia plene eongragata personaliter eon-
itati etc. Qnasdam literaa etc. etc. and am Ende: „Presen-
mm ibidem Tenerabilibos egregiia et proTidia Turia Magistro
hune Hiaü aacre Theologie et domino Jolianne Pobmacher
Bcrotomm Dottoribia in ipaa nniveraitate wiennenai ordinarie
|estib«S| Johanne Widman de Dinkchekpachel magiatro artiom,
'•tnelanm fiaenltatnm Decanis, nee non Mareo Pekehenalaher
agintro dfinm et Johanne Knnman Conanle civitatia Wra-
dttfienaia ae mnltia aliis doctoribna magiatria et atndentibna
tpeiato nniToraitatia teatihua ad hoe apeeialiter Tocatia et
ignlin.^ ,|S. N. Et Ego Nicolana Gerlaci de Knnigaperg Sam-
ioMia Didceaia pnblicna aacra Imperiali aactoritate et alme
aifcnitatia atndii Wiennenaia Juratua Notariua etc. ete/* Vom
bcB Tage (it Vidimoa vom Gehotabrief K. Albrechta D. D.
m BL Mafgarethentag) Vom aelben Tage (it. Vidimoa Tom
■pthrief IL Albrechta Dd. Breslau Sonntag Invocavit 1439)
. des latein. Briefes de eod. dat. — vom 1 1 Nov. 1439 das
limna). Diplomatar. Eizinger. fol. 162. b. fol. 163. b. f. 165. 169.
17. 1439. 13. Jttly (S. Margarethentag) Ofen. K. Albrecht
*, eiUst einen Befehl an alle Unterthanen im Rom. Reiche, in
«lerreich nnd Mähren, dass man die Bruder Elsinger (Ulrich,
twald nnd Stephan) bey allen ihren Freiheiten ungekränkt
lae. Ad mandatum domini Regia Theodoricns Ebbracht. Diplo-
ilnr. Eisinger. fol. 136. b. it. fol. 186. b.
18. 1439. 11. August (Dienstag nach S. Laurenz des h.
irtjrert Tag). Kloatemeuburg. Der Magistrat zu KJosternen-
fg (Michel Mennseer Statrichter und die Geschwomen des
i^)Yerlciht dem edlen und vcsten Ritter Ulrich Eizinger, Hub-
»aler in Oeaterreich, und seiner Hausfrau Barbara (Tochter
• Stephan Kraft sei.) für viele geleistete Dienste das Befugniss
Mwein (pawwein) aus 5 Weingärten in ihr in der Stadt gele-
aea Hans zu fuhren und nach ihrem Gutdünken damit zu
rfilgen (f^fam inlegen vertun verkaufen verschenken als ander
vger der Stat tun mugenf ') und diese Weingärten so zu ver-
he% daaa der aua ihnen geführte Wein in der Stadt zum Ver-
«Cb Hegen bleiben dürfe, gegen dem, dass die Erben ^^soUcher
u
^weu BjBiaiit TerkAvffw der ii dem Pwkfrid geieiOT fcj vi
^des aaeh ui kaimai weg aaden aidit Tertam saDea ofCMr-
gleich ond wtan aj die Terkauft iMkeat dt« tanea bj den Ri^
„ter aad dem Rat b« wiiaea taa.** AUe dieee Pirifikgüi
•teaerfirei (y^eaf solich ir weia aad hawt Toa itewr oder aalen
aaÜMS wegea aieMs legea aoch daaoa aeauaea^'^ —
„ Uad siad das die weiagirtea: Voa erat eia hük Jeack
„weiagartea geaaat die plahea gelegea aaaagat Majster FHd-
^reiehs des koche weingartea." —
^Item drew Tirtayl weiagartea am aejttareif gelegea m
jiaagst des heyliag krearss aech weiagartea.**
^It drew Tirtayl weiagartea ia der Zieglgrab gelegea n-
jiaagit Jacobea des Sehenkhenfelder weiagartea.** —
„It aia Jeach weiagartea im Tal gelegea aaaagat km
f^dreea ia dem körhof weiagartea die obgeaaatea ner wdi-
figartea yea Wol%aogen des Rewtter Toa Molt kaarafraa ia im
^Toa dem obgeaaBtea hera Ulreichea dem Eiaiagor aad frawi
^Barbareaa seiner kawsfrawn inn hat.*^ —
^It. und anderthalb Jench Weingarten ae Mitterek dersilb
^halb Weingarten des yez genanten herra Ulreicha aad frawi
^Barbarean seiner hawsfrawn kanfU gut ist and halb aadi äe
^obgenanten vier Weingarten ia Ton irem sweher aad ntcr
^Stefiann dem Kraftenn seligen worden sind.** — Diplomatar.
Eizinger. fol. xvu b. xriu. —
19. 1439. %9. August (Samstag Ton S. GUgeatag) „im Fell
oberhalb Slankemund.^' K. Albrecht etc. erl&sst eiaea Befehl u
alle Uaterthanen in Oesterreich und Mähren, die Br&der Eiaingsr
(IJlrich, Oswald und Stephan) bei den ihnen Ton Ihm Terliehsaca
Gaadea and Freiheiten zu belassen, (^under aasem Secret**)
Uchaowsky V. Nro. 4461.—
20. 1439. 12. Sept. (Samstag nach U. L Fraa Gebart)
Katharina (Tochter des Georg Eizinger t. Eizing toL a.) Witwe
des Wol%ang Hohenvelder zu Aistershaim seL Qaittirt ihre
Bruder, die Ritter Ulrich, Oswald und Stephan Eiaiager iber
die aoch rückständig gewesenen 50 Pfund voa ihrer Heiaisteaer
(150 Pfuad; 100 Pfund Pt hatte ihr der Vater aasgaaaUt aai
die ibrigea 50 Pfunde hatte sie ihm iilr aeiae LAeaaaeit
Ifi
hcB hitw). V««iag«lt mit iknm Sugd tmi iem ikrei
ttars des Bdn Enraw HoheneUw sm S<Ui«riWrg.—
fUmaiMr. Ebi^^. f«L U. h.
tl. 1U0. S8. NoTuiL (Samt^ ud 8. KAtkunea) Wum.
rieh Sekret, Bliger m Wim, Ike^ikt Um CIrwb Eü^w
^si^ HihMÜter ia Oflatorrtiek, 8 PfwMl Ptm. JUriic^er
Uta („gdeg^ uff ikerieaA xs Gaabatock 4m nrrtmtaaW
■ OMterreid LeheHchaA dj »Ü abgugk w^iMt 8i|^
nrto* itM FroMwer hiig wardra «ad dy air dw alUr-
twAlswcktigirt Firrt ud hnr harr AOroM BMÜehar aa
Jäger* and ae BeliajB etc. kiaig aad Hoxag aa OaaUmick
rte. Haia gaadigatar harr laU. gedi^taaaa na Bciaer gatrewa
lieaat wegea aad Toa saadara gaadea TerKAea bat"} — ZMga
H atimtm Sugth der edle aad «esta Caarad der KlaigSfaigar.
flanatar. Eiiiager. M. szts. —
,•0. 1439. 1. Desasber (IMeastag aach S. Aadreaa) Wiaa.
Uiger TOB SUlureaiberg TerfcaafI dea Huiaa t«« VUjn, Cbar-
na n Pmhb aad PluTer aa Gar* aa M9 PAwd, 7 ScUl-
^ aad 6 Pfeaaiag der sckwaraca Miaac Wleacrpfea. ver-
lUcdeae Gihen and GäUr, welche lfäh«r die DaehapcrK aad
lUcr er aelbat ab freicaE^ea hcseaaea hahea: ^Vea erat daa
aar witih aa STaMaaherheig aad ir Saa vea 1 Lehn Meyaa»-
y,Praad aad 5 Pfenn. Ton 1 «riete 1 HdMi^.
nit Jörg ReiadI voa 1 Lehe> ■; Pfaad aad i Pfeaa.
„it Aadre Zeaakl Taa 1 Lebea ',» Pfaad, i Pba.— it.
ÜOIu EayU TOB 1 Lehea » SdiOli^ aad tS Pfeaa. gdta.
„U Peter Laageaawer tob 1 Lehea • ScbilUag aad t
„it Haaai Peraer vaa 1 Lebea « SebOliM^. i Pfeaa.
„iL Haaai RcMh *aa 1 Lebea » .SehÜlia^, i Pfeaa.
«it Nidaa Krea Toa 1 Lebea 6 Sdäia<^. i Pfeaa.
„H. J«rg Swehel tob '.Hof. t>, Pfaad Pfna.
,iL Aadre N'ewpaar *aa > , Haf. Z • , PE. PCnM.
„IL J*rg Saaaberger rea 1 Lrbea C ScUllia«^, » Pfeaa.
„iL Albr«cbt ICandarffer I Pfeaa.
„iL Taa 1 H«r V XaadeataK I Pfeaa. —iL W dem Srkufe/g
na 1 Mca Lebea « SchiL PIcm. flh* bahea i VcMlier'.)
16
„it das Dor%ericht b« SyaioBtherbei|f, mug^mmmtm wu
i,deD tod berilrt
„it. Peter Khekch Yon Gawderadorf tob 1 Mem Hef gM
„Prayteiiftawdeeh mit aUer seiaer ngehör, ekeni, kdi 7. bej
„Gawdenidorf in Egembnrger pfiure gel t Pfind PCbul
„it Das ZiegftorfWol%aiig WeiiSTon Vt LAeii % Pted Pfni.
„it Andre Meber Ton Vi Veldlehen I SehilL 14 Pfenk
„it Heinrich Ton 1 HofaM 9 Pfenn. it Stephan Sahntr
„Ton der öden werdmfll 20 Pfenn. it Taman Snater van 1
„Ho&tat 20 Pfenn.- it Wol%ang WeiM Ton I "TirtaiDn akk«i
^6 Pfenn.
„it Hanna Arthaber Ton I firtailn akkera aif Bandapck-
„cherweg geh 6 Pfenn.*' n. a. w. Bedeg^lt von ihm md dm
Zengen die Edlen Hanna Ton Eberatorf , Ohriaten Knmmerer k
Oeaterreich (aein Sehwager} and Herrn Stephan Tim Hahm-
herg (aein Oheim). Diplomatar. Eixinger. fol. 111.
t3. 1439. 2. Dezember (Mitwoch nach Andreaa Ap.) Wien.
Wilhelm der Tora Probat sn St Stephan in Wien, verleiht dca
edlen Ulrich Eizinger v. Eining, Hnbmeiater in Oeataireiehy U^
gende Zehente nnd Galten, welche Lehen der Probatei aind md
die ihm „die erber" Margaretha, (Tochter dea Hanna Weiaa-
pacher ael) Haaafiraa dea Thomaa Wiaent , Bftfgera u Kloater-
neaborg verkaaft hat:
„(Von erat aaf 13 Joch Aeckem nn Stemeatorf hinter
„der kirche gel. ganzen getreidzehend.
„it im Aokchental aaf d Joch Weingärten aneh gaaien wein-
„nehend.
„it Daaelbat im Aakchental in dem gern Drittel weimeheni.
„it. in den knreen Stainpncheln daaelbat auch Drittel weia-
„nehend mitsamt 11 Vi Pfenn. gelte ao man jerlich dann dient»
„wenn man dieaelben weinsehende fechanef ) Diplomatar • Eiiin-
ger. foL 65.
24. 1439. 30. Dezember (1440 Mittwoche Tor U. Harm
Beachneidang) Wien. Die Br&der Hanna Jörg, J6rg Heinrich,
Matthana and Kolman Graaaer verkanfen ihr Berg- nnd V^gl-
recht zn Nenbnrg Kloatenhalben dem edlen Herrn UUeh Bjii»*
ger Ton Eyzbg. (lat beträchtlich) (Vieler griliehar Harn
17
Weiaglrtea ; TaneliiedleDe Zechea) Bloss dvreh die 5 Tersiegelt
Diflosatar. Enii^er. fiiL 41— U.
tt. 14M. tl. Febriar (Stmstag Tor Ocidi> Wies. Henog
IMediich TOB Oostemich etc. Torleiht den edlen Ufarich EjxIb-
gtr Twm Ejwmgf seinen Hdbnieister in Oesterreieh, eiaea Hof
wä Wvlkeadori^ Stetser Pfarre — — ftrstL österr. Leheasdttft
(^der aas aadi akgta|^ weileat Kaaigandea der Behemia ledig
ywarioa aad aa aas koaiea wer**). — Diplomatar. Eiaiager.
UL IM.--
M. 14M. 11. Mira (Freitag Tor Soantag Jadiea> KoaMra.
Bisabotli, Köaigia aa Ungara ete. Heraogia sa Oesterreich
eis. ackreibt deai edka Ulrich Ejaiager tob Ejaiag, sie erwarte
foa ika, dass er die ihreai seL C^eaialil K6a% Alkreckt etc.
gas^worae IVreae, aaa sack aaf sie and ikrea neagekoraea
Saka (LadisUw) ikertragea werde (»Also enaaaea wir dick
,iSoBeker ayd aad gelakd so da demselkea aaserm liekea Her^
,rea aad Geaiackel seliger gedecktaass and seiaen Saneagetaa
^kaat das da dadarck tob ans and ansem Kindern nickt secaest
,ySaader dick ajautadea daaon kenkcken noch kern lassest nock
^njBMadea aadera Tcrrer Tcrspreckest and dick trealick aa aas
^kaldeat**)— Diplomatar. Eiainger. fol. 204. k.
S7. 1440. Id. Mira. Komom. Graf Ulrick Ton Cillj (tob
gata gaadcB Graf ae Cili ze Ortenbnrg und in den j^Seger**}
sckreikt dem Ulrick Eiaiager tob Eiaing:
^Bdler aad kesaader lieker . Als dir ycs aaser fraa die kaai*
figiaa sokreykt Also geaelt ans wol and raten dir anck das da
^das also tob aaserer firawn der knnigin anfnemest and sy aad
„{ra kiader aickt aasslahest als da In des schaldig pist, das
^wfl aaser firaw die knnigin gaedikleich erkennen, waaa was
^wir dir dariaae aa diast werdea mügen, des sein wir dir
^willig.**— DiploBMtar Eiziager. fol. 205. b.—
28. 1440. II. Mira. Komora. Königin Elisabeth etc. schreibt
deai Ulrich Eiaiager tob Eiaiag, er solle anch nach niedergeleg-
teai HakaMister-Amte sie and die ihrigea nicht Tcrlassen.
Diplmaatar. Eiaiager. foL 20S.
2il 1440. 16. April (Samstag Tor JnbUate). Komom.
K. BEsaketk etc. sckreikt dem Ulrich Eiaiager and k4;laakigt den
18
von Ihr «i ihm geschickteB Michael NadUir Ci»^®* ^"^ ^^^^
„onser maynnng an dich %u hriagea hcvolhea iMihea**).
it. in einem andern Schreihen de eod. dat heiati ca: ^inr
,,pe|^m das da annserm liehen getrewn Micliel Nadlar den wr
yfje% hiaanf in nnterm geachifll achikchen aemng aaf aad A
„gehest und ansrichtest dammh wellen wir dieh entriehtea."
(fol. t06 Ut eine Quittung Ton diesem Michael Nadkr
„Camergraff der Monssen an Ofen^^ iher M rote gnte ugnri-
„sche Gnlden in Gold/') Diplomatar. Eiainger. fol. t05. it 2M.k
10. 1440. 8. May (Sonntag vor Pfingsten). WieiL Michicl
Nadler, B&rger an Ofen, qnittirt den edlen Stephan Ejaingir
Ton Eyaing üher SJHM) Golden in Gold (yyjden gnldea Iftr sechi
„Schilling nnd sihen and awainaig pfening geraitt daa in Wisaaer
„müns mit Summe bringt S156 pfnnt und 60 pfening/*), wckht
derselbe gegen Verpfandung vieler Kleinodiea der Klafia
Rlisabeth dargeliehen hat (Wird von H. Birk mitgethcat
werden.) Diplomatar. Eizinger. fol. 200. h. 207. 208.
31. 1440. 19. Juni (Sonntag nach St. VeiUtag). Preashus.
Königin Elisabeth etc. gibt dem edlen Ulrich Eyainger von Ey-
aing einen Schuldbrief über 2550 neue ungarische Guldea, die
er im Baaren dargeliehen hat und die bis nachaten St. Jaeski-
tag zurQcIcgeaahlt werden sollen. Diplomatar. Eiainger. foL tu
32. 1440. 19. Juni. Pressburg. Königin Elisabeth etc. giM
dem edlen Ulrich Eyzinger von Eyaing einen Schuldbrief iber
815 neue ungarische Gulden, die er im Baaren dargeliehea bat
und die bis nächste Martini zurückgezahlt werden soUea. Di-
plomatar. Eizinger. fol. 204.
33. 1440. 21. Juni (Dienstag vor Sonnwende). Pressbarg.
Königin Elisabeth etc. gibt dem Ulrich Eyainger einen SchaU-
bricf über 4000 Schock guter böhmischer Groschen C^oder dafir
„gut new ungrisch gülden die dann dieselben Zeit in Iren werd
„und wcchsl zu gelt und münsz angeslagen und geraitt werdea
„mit Sum souil bringent als die yezgeschriben 4000 achok gross
„ungeuerleich'^) für seine treuen und ansehnlichen Dienstlaistaa-
gen. Zu zahlen von Sonnwende über 1 Jahr. (S. Chmela Mats-
rialien 1. 2. S. 11 R^est. Nro. 287.) Diplomatar. Eiainger.
fol. 202. b.
sod 1*1
19
. 1440. 21. Joni. Pressbiii^. Künigin Elisabeth eU. (für
I ihren Soho Ladislaus „auch der ob|;euanleD kunigkreich
nd knoig Ditd herr iea wir Innhaben und dafiir wir uns
") gibt dem Ulrich Ejiinger von Ejp'r.ing eineo Schald-
Irirf über 400 oeae ungarische dulden, die er im Baareo dar-
ftUeben hat and die b!« nächste Jacobi bcEahll werden sollen.
Diplooiatar. Eizinger. fol. 202.
35- 1440. 21. Juni. Wien. Michael der Nadler von OfeD
icbreibt an Slephao Ejisinger von Eyving: „Mein willigen und
.gthorsamen dinsl. wissl lieber her .Ste)ihaD, das mir am nagateD
.nobtag Dmb aue Maria Zeit ewr diener kam her gen Wienn
.pnaul der Forster und hat mich mit ewrn warten angerel zu
.kunben nach den Sachen zu Urcj'irenstayn als ir wol verstet —
^lieber herr das ist mir von meiner frawn gnaden nicht benol-
.kcn noch von Herren Ulreichen Eysinger meim herren, dann das
,ifh althic von euch des also sot gewartund sein das Ir nir
,tu ta mein hannden solt rakhen. Darumb lieber herr so main
,irb nicht darnach za regten noch xu sronden nii meiner frawn
,pad(n uissen noch gehayaaen, darumb so pilt ich euch ir
.weit mich verschriben lassen wissen wes ich mich haldea sol
.wenn es bewt der funfcKchenl tag ist, das ich allhie darnach
>IIg and xer und das ich nicht lenger damit aulgccsogen werd
nirenn meiner frawn gnad ser verdrewsst das ich nicht knmh
, «ad nicht damit endt schaff verrcr als mir dann Ir gnad bcuol-
nhra hat nnd nicht von Iren gnaden 7.arn und uiignad gewinn,
„das merk ich an Irn gnaden schreiben and wes ich mich fiAl-
,teB sol pitt ich euch das Ir mich das wolt lassen enczeiten
fräsen, damit seyt got beuolhen. Diplomatar. Eizinger. fol. 206.
3fi. 1440. 22. Juni (Mittwoch vor St. Johnnncstag bu
Sonnwende). Grentschcnstein. Michael \adler von Ofen quittirt
in Ritter Stephan Eysingcr von Eyzing über den Rüekempfang
der oben erwähnten Kleinodien, mit Ausnahme einer golde-
nen Krone („als dann answcysen unser beder zcdeln mit aniern
Jtigelu, die wir dann gegeneinander geschriben und geben haben").
Diplomatar. Eixinger. fol. 205. b.
37. 1440. 26. Jnni (Sonntag nach St. Johonnis des
TlaSer« Tas)- Michael Nadler bestätigt, auch noch die gol-
y
20
deae Kroae awickMipfiMgeB »i luJbea. Diploufar. Eiinpr.
UL t06.—
S8. 1440. 11. September (Souitag uch U. L. F^ Gcbvt)
Pirespvg. Königin ElUalietli tob Uagani| Erbe mi Fim du
KöoigreiclM Bohnen, HerBOgia tob Oetterreicli etc. etc. hrfaÜ
dcBi Ulrich EiBiBger, vonBaU Habneister ia Oesterreich, fw
dieeem teiBem Amte dem iL Friedrich RechaaBg aa kgeii h
denelbe iha statt K. Ladiflaas P. qaittirea wird. —
^Als dir wifteatleich ist das weileat der AllerdaircUeacbl%iil
^First and Herr Her Albrecht Römischer ae Hai^pera m
„Behem Dalmacien Croaciea etc. kaaig aad hercaog aa Oestsr-
^reich etc. seliger gedechtaass aaser lieber berr aad gmacbd
^aa seiacB lecctea aeitcB anm Laageadorff ia Haagcra gescbift
„aad gesecst hat, das wir oder wea wir aa aaser etat dtnt
^schaffea werdea mitsambt dea heraach geschribea vaa ent
^dem erwirdigea ia got aaserm firewat aad liebea aadecht^ti
^herren Nicodemen Bischoaea aa Freysiag aad aasera liebai
ngetrewB Reiaprechtea von Walsse Maister HaaBsea tob Mejrei
n weileat Caacder in Oesterreich, Hannsen tob Eberstorff Obristm
^kaairer in Oesterreich, Stephann TOn Hohenberg Jörgen Scbek-
jychea TOB Wald erhärten Dessen Torstmaister Niclasen Dragsessei
^Hofmarschalich oder ob Ir ettlich nicht gegenbürtig mochten seis
^dea andern obgenanten Ton alles lanemens aad aasgebeas st
^da als hnebmaister ia Oesterreich tob desselbea BBsera liebet
„herren nnd gemacheis wegen getan hast ToUe raytaag tob dir
^anfnemen sallen , als das mit mer maynigangea ia dfimifilbca
„gescheft nemleich begriffen ist nnd als dann dasselb gescheft als
„Torgemelt ist innhalt das wir ainen andern an anserer etat scbafin
^mugen mitsambt dea Torgenanten solich rayttang tob dir aafae-
„aemea, also benelhen wir dir emstleich nnd wellen das da dea
„darichlenchtigistea Fiirstea und herren herren Fridreichea Röaa-
^schen knnig etc. nnserm lieben vetter mitsambt dea Torgeaaatsa
^oder weliche er ans in darzu schaffen wirdet solh Toq^emelte Rayt-
^tnng an anserer Stat tust*\ . . . Diplomatar. Eiaiager. foL 177.—
39. 1440. 23. November (Mittwoch tob St CathariBa>
Nenstadt Conrad| Probst der allerheiligen Domkirche aa St.Stepkaa
aa Wien, Kanaler des rdm. Königs Fried rieh, Terleiht dem Urich
81
Epiagmr tob Bjmiag folgende erkadke Zeliente wmi. GiHeB,
lükea der Stcphasikirche:
^TOB erst aaf II Jochen acker zu SteneeloHr hioler der
yUrdie gel gunen Getreidsebettt
nit m Aikekentil Mif I Jochen Weingarten anch gannen
^tt. daadha im Ankchental in dem Gern Dritttail weimehent
,iit in den kamen Steinpachehi daaaelbe aach drittaQ wein-
Hut aaahCden 11% Pfen. felta so man jerieich darenn
^tfwf wenn man dieedhen weincschent Tcseent^
Yernegelt ^ndt nnserm anhaqgnaden Intigel das wir TOf^
00 nnd wir »i diter nnser wirdikait der hrostey kernen
md nnci her geprandit wann wir noch andere gegrahen
nicht hahen/* Diplomatar. Eisinger. foL 99.
M. 14M. e. Deiemher (St Nielattag). Neaetadt. K. Friedrich
hortitigt den Bridern Ulrich, Oswald aad Stephan Biminger Ton
Biu^ den Ton iL Albrecht (IL) D. D. Bresslaa 1419 Sonntag
InrocnTit Tcrfiehenen Freyhermstand. (^ Admandatnm domini Regia
Cenmdne prepositos Wiennensis Caacellarios). Lichnowskj VL
Nrn. lU. Diplomatar. Eininger. fol. 160. it 172 (deaUdi).
41. 1440. 0. December. NensUdt. K. Friedrieh bestitigt den
Biidein Ulrich, Oswald nnd Stephan Eizinger den inserirtfn
Gnadenhrief K6n% AlbrechU DD. 1439 , Pfinstag nach St Johanna-
fig nn Sonnwende y worin er die ihnen Terliehene Standeser-
hilng etc. etc. anch anf das Hemogthan Oesterreich nnd die
Ihrfcgraisehaft MShren ansdehnt Diplomatar. Eininger. foL 16t.
4t. 1441. tt. April (Samstag vor St Jörgentag). Wien. Die
BiUor Hanns nnd Wol%ang Pielacher Terkanfen dem edlen Herm
Uirieh Byainger Ton Biaing and seinen Erben Tcrachiedene Gfilten
and Zehente, sn PCdTstetten, Ekendori^ MerteiastoHT o. s. w. (Lehen
den Firstenthaau Oesterreich) dann Gadwestorf etc. — Zengen
■it ihren Siq^hi: die edlen Jörg Pellndorfer nad Mathes Alten-
stainer. (Sind sehr Tide Sticke. 4% Bl. fol.) Ist dnrchstrichen:
„Terkawft'' Diplomatar. Eiaiager. foL XXXIII— XXXVU.
43. 1441. 19. Okt (Pfiagsttag nach St GdlcnUg). Wien.
JUUbrifTon des Hnebmeisterambts wegen in Oesterreich.'' Diplo-
■atar. Eiii^gorfeL. 166. b. (S. Chmdf MiirriaiicA 1. 1. p. 91 . Nro. 1^.)
22
M. IUI. 19. Okt K. Friedrich, als V^rmvad IL UdUi«
P., Terpfiodet dem Ulrich Eisinger för teiie Ferdenugea (dn
Rest seioer AmterechnnDfl^ ale Habnetsler) iai Betraft tob ItlSS
Pfbod, 82 Pfening, sahlbar 4 Wochen aach der Rochanag, dii
M&riLte „Walderstorff, Heberstorff, Hederatorff auf dem Kaap)
^Goblepurg, Veste und Dorf Strais bej Hederttorff gelq;ea, dai
jfM Haas and die Herschaft Valkeabergfc, mit Zagohftr, siaat
^dea 15 Pfand, die man jährlich ans dem UageU aa Lewhi ii
,,das Amt gen Hederstorff dient^' (Voribehakea Ueibea des
Landesiursten alle geistlichen und Rittermissigea HaBachaflea aai
Lehenschaften anf diesen Gutem) — weiters TorpÜadet er iha
den Ungelt zu WalterstoHT anf der Leitha m. s. it dea gross«
Teich au Gars auch m. z. (^zwischea des marktoa dasaolhs aai
Frewtschlaren'*) — vom nächsten Sonntag aageüuigeB yi^iltm» Ab-
slag der nucz^^ bis zur Abzahlung der Summe (halbes Jahr Yorker
melden und nach Ausgang des halbea Jahres soll er daaa aock
bis zum Sonntag nach St. Gallentag die St&cke behalten). „tM
„zu kainer andern Zeit im Jar ungeuerleich, ausgeaomen ob wir
„zwischen hinn und sannd Johannstag zu Sannbenden achiriit-
„künftig solch iSsung tun weiten so sein wir nicht püchtig
„In solich zu wissen tun vorhin zu verkünden. Doch ob mu
„also zwischen hinn und den bemelten Snnnebenden Ton in Ksei
„wnrd das sy dieselben nuz und g^t dennocht sollen and magsa
„innhaben und innemen unz auf den vorgenaaten anntag aarh
„St. Gallentag angeuerd. — Desgleichen ob Sy irer Toigomeltca
„geltschuld auch nicht lenger geraten und den san nicht Terrtr
„innhaben weiten das suUen sy uns ain ganz Jar vor an wisssi
„tun (dann sollen die Stucke wirklich gelöst werden).
„Wer auch das die egemelt vesst Gobelspnrk die kirekei
„daselbs das öd haws Valkenberg oder die kirchen Wnlderstorff
„gewannen besazt oder ausgepraat wurden oder waa achades
„daran oder davon geschech von den veinden oder in aadcr
„weg ungeuerleich das sei dem egenanten Eyzinger nnd aeiaei
„eriben an dem saz und in allen andern wegen nnengoUen aai
„an allen schaden sein^^ —
ist die Lösung geschehen, so darf er aber imt Taich u
Gars Boch durch ein ganzes Jahr behalten, ^md nioaaon dm
23
jpiMattt» mi ü» Tisch dUram verkaaffeii'^ etc. — wer aber
«4ae 87 «tar die Iren hej demselben Teich oder darion ymaads
siA Irea sehadea hegriffea oder des snst g^ebarleich iniM wurde«
«ngeverleirh des mge« Sy dammb gestraffen nach seim ver-
«scMden.*'— it WUlebrief Ton den Anwalten. De eod. dat
DiplMMtar. Biiüiger. foL 178. b. 179, 180.—
M. IMl. IS. NoYember (Sonntag nach St Mertentag>
Coarad, Abt to« Altenbnrg, Tcrleiht dem Hanns Fenchter,
Pfcrrer m RsYelsbach (yesnnd der Korherren von Passaw hell-
nsr Ib Oesterreieh} die nwei Ton dem Edlen Uhrich Zischerl
erkadlea Lehen «1 Zeldemdorf, darauf awei Pt Pfenn. Gilte
legen, wdche freyes Bnrgrecht des Klosters sind nnd 16 Pfenn.
Bwgrochtsdienst geben — (ein gannes, ein halbes nnd nwei
Viertel Lehen). Diplomatar. Eixinger. fol. 282. b.
M. 1441. I. Dezember (Sonntag nach St. Andrestag).
Georg PaUtemdorfer Torkanft fär sich and seine Söhne Hanns
Lorens dem edlen Uhrich Eisinger von Eising sein Lehen
Bvggrafen Michael von Maidbarg:
,iVon erst die Vcsten sam Raegers im Z. besonders:
das kirehlehen daselbst, it. das gerächt and den wilt|>an
daselhs anf den grünten and aach auf den Teichten die sn dem
haws geborent.
it das ganxe Dorf nnd den Baahof daselbs mit allen
ickem hdlxem wismaid waiden a. a. z.
it. den grossen Teich m. s. z. mit allen gnaden nnd gerech-
tf;fceilen die ihm könig Albrecht gegeben bat. — „das wir den-
„selhen teich mit einem Tamb auf das weitist and lenngist
^•weUen mögen.^^ —
it dazn alle andern Teiche, die zum liuegers gehören and
aU ander Yischwaid daselbs."*
Siegel des Georg Pallterndorfer and die seiner Söhne.
Zeige mit seinem Siegel : „der Edl Jorig Gruenpekch."' —
IKplematar. Eizinger. fol. 295. —
47. 1441. 9. Dezember (Samstag nach St. Niclas). Wien,
öie Anwalte von Oesterreieh quittiren den Ulrich Eizinger aber
4ie ingelösten Briefe etc. etc. Diplomatar. Eizinger. fol. 109-
S. Uchnowsky VI. No. 300.—
4& t4M. lt. WAtmr. Png. «•teil fcHA, Pi^it to
Kkvht VW IVoh-ChlM«! C^hMü bi^i> Mialilii te IVm-
I VigJiHy, PnM 1«
gDatfttana IkMimiMe
pMB oateM a aMr«MMta gmmÜ WuKmaL fly—i« perbd-
.tM BiguB BAeafe et IhnUMiftM Iknrit «t ■!« put«
i^iihWii 4Mtiutt" wIAm 4m «Am Uriah &i^«r m
K^ mA MtMT bufirw BtAtn nf Iki« Mite dw Pri-
I htdiMm «ri «rf iiMilM
I dgnM PriMUr 4b Mb-
(«■t MMtf Tabfa kbM« «Hm« fif
m !■ Imü ecrltdMtfaig UaHIeto au mrtri cdft
itfpiittii, «tMMMuieatii Umtm tt fd «ama 4*teU
i^iHicU p«Bitu exclul«, jinb ^ncls wtwfaw mm m
pWfb HiaiBe palMtii ia vaitrt M (
jBlaBiBBit 4ia« oim taaea 4wr— Im—, am fvlttu Mgaö^
jp!^ pra I— pira iagraaaliaM i4 azigarft pw prapriaa ut
,aHaa ]r4aanm •aeerdotcm eelafcrari beere paiiltti at valeatii'^
D^A aoUe 4ieae aar lelUa Tor l^geaaakraek geaAehea, ialM
4ie Be4e«tB^ aa4 Wb4a dea Heaaopbn aa nrUata {„t**-
^aiM faaad kviumadi eelakratioHK aate^aaB 4Im ipaa da>
(Caaeat iadalta paree aUBiai eodga qala eaa ia altarii afiäa
jjBBalatar Dowaw aaater Jena Chiiifu fai caa4ar eit hol
^atera« eaagnit hoe bob aoetü Unpara fleri aeA ia laee.")—
Dipleatatar. Eiüager. fol 220.
M. 144S. t». Jani (St JohaaaeubeaA h Baaawea4ea>
Palka. Michael, Burggraf an Haidbnrg, Graf w Hardok, verieiki
4eai edÜea Ulrich Ejiingcr von EyaiDg >!■ aeüie Eiklehen:
1. die Veite SchreteaUl ond das Dorf, mit Z^hSr.
% it. in dem dorfe Itlu-kchestoriF nad henK, 35 Pfaad it
Pfcna. gelts. it. 7 Eimer Djemtmoit— it. aa Oitera 3 Pfiix
nnd «0 Eyer.
I. it. du pantediag und du dor%ericht dauelka aa Marke
atorff mit allen weodelo aasgcnomen dea Tod.
25
i it das kaws «ad die hofinarch gelegen n lueer sUt Ren
liderbalb der paditaben «nd gegen der swenib nber
(Stener md Robotfrey).
i. U. Perckreckt, weinsehent nnd Pvrkreclitdientt anf Tersehie-
denen weingirtennnd Grinden, gelegen inReBn.nnibRen.ele.
I. IL nn Obern nnd Nidem Nelib nnd nn Ren geeiifte nnd
Mi II Pfknt 7 Sebilling, t9 Pfenn. gelU.
7. it m Ren bei dem grossen Teicbt I Pfiind, 7 SebiDii^,
15 Pfenn. gelte.
& it 4t Pfenn. gelte nnf t Herbergen nn Obern Nelib.
I. it 1 Hof nn Obern Nelib , daTon man jerleioben dint S7 Pfenn.
II. it It SeUDiqg Pfenn. gelte, die man jerleiehen in den-
sdben Hof nn pnrkreebt dint
11. k. II Vt Pfen. gelte, die man dint Ton 1 Weingarten am
Newnperg.
11 It IS Pfen. gelte Ton 1 Weingarten am Holnweg nnd Ton
1 geetiften beriberg nnd nn Nidem Rezpach 45 Pfen. gelte.
II. k. m Nidem Reapaeb anf 6 gansen Lehen weinzebend,
getreidaebent nnd Hans-Zebent gross nnd klein, xn Teld
nnd nn dorf.
14. It ein DrittaO Zehent nn Obera-Flednite gr. n. kL nnd
1 DritteQ Zebent nn Pokstorff, aneb gross nnd klein.
II. It nn Weydoneld anf t5 ganzen Leben, minner t Drtt-
taüs ans einem Leben, darauf allen Zehent gross n. klein
anf dem Feld nnd daselbs 17 Schilling nnd I Pfeo. gelte.
II. k. daselbs I Mntt minner 3 Hetzen dinstwayz Ton be-
bawsten gnt
17. it daselbs 1 Fleischbank nad 1 Fleischstekch.
18. h. daselbs t Hoher, genannt das Laehsenstewdeeb nnd
PireUewten.
II. h. die Veste nnm Rnegers mit Zigehdr, das kirchenlehen
dasdbs. it das Gericht nnd wildpan daselbs auf den gri»-
ten nnd anf den Teichten, die zn dem haws gehlrent H.
das ganz Dorf nnd den pawbof daselbs mit allen ekem
ete. oCc. Diplomatar. Eizi^r. foL 159.
M. 14tt. t5. JnH (St Jakobstag). WObetei Eyzinger Ton
Bu^g Tcrimnft seinen Vettern, den Bnien Ulrich, OtwaU
26
ud Slephaa Eku^^ vob Kuagi WMdMi%me Gihra wd
Griide :
„Vom ertt der Gngler dint m St Jorgratag I SeUlif
Pfeuüng, 6 kes, 40 ayr ud ftr Brot 8 ipkeBuiig; 1 SckotH»-
rikf «ad 1 TirUil weia«
It Mertt TOB Pechiag dieat sa Sl. Joigtati« M plMBafa(
1 Schot HarilM It air S hiar a« atift S ScUDii^; plwM^f
0 koi aad 1 rirtail weia.
It. 1 gat zu Pars da TaiMa aaf goaoatoa ist, daaoa Mi
alle jar diät t phaat aad 5 Sciulliig pheaii« It kes M lir
4 hiar aad 1 Tirtail weia.
It 1 gat aa Kalteahaaseai daroa maa jerleich diät aa Stil
i Sehilliag aad 11 pfeaaiag, t hiar aad 1 Tirtail weia.
It die Brikel vea Gohreehtshaiai diät jerieich aa itill
6 Sehilliag pfeaiog aad aa St. Joigeatag Vt phaat j^cangi
It kes S hiar 1 Schot Harihs 60 air aad 1 TirtaQ weia.
It. Lieahart za Newahofea diät aa St Jorgeatag jeilsick
60 pheaiag aa stift 6 Sehilliag pheaiag, S hiar 0 kes It ijr
1 Schot Haribs aad 1 virUil weia.
It Michel aa Newahofea voa aiaen gat daselbs dial ü
St Jorgeatag I Sehilliag pheaiag, It kes aa Still 10 Sehilhf
pheaiag. t Schot Harihs 60 air 0 Hiar aad 1 Tirtaii wen."*
(alles ia Baiero.) Zeogea aiit ihrea Siegela: ,,dio odehi Jiu
voa Fledoia aad Sigmaad der SchaaL Diploauitar. Eiaii^per. M. Sl.
51. 144t. tl. September. (St Matheastag Ap.) Geoig Stir,
Pfiu*rer aa Koariog bei Egeobarg Tertaascht mit Erlaabaiss du
(^ywohlgepora edlea Herrn'') Albrecht Toa Poteadorf, seiaM
Leheasherra aad Vogts seiaer Kirche, aa dea edlea Ulrich Ei-
aiager das fireye eigeae Gat seiaer Kirche, 8t Pfea* jShriieher
Gilte, gegen eiae Gülte voa 3 Schilling and llVt P%. gelsg«
aa Wayaeadorf aaf eiaigen Gitera, genannt ia „Miaiehörtera^
Mit des Pfarrers aad des Herrn Albrecht voa Poteadorf Si^gd.
Diplomatar. Eiainger. foL 55. b.
5t. 144t. 10. Desember (1443, Sontag nach Heil Kiai-
leiatag). SchretentaL Ulrich Eiainger von Eiaiqg vonaacht, i*
Falle er keiae miaalichea Erbea hiaterliesse, aut Eriaafcain
seiaes Leheasherra des Barggrafea Michael voa Maidbaig slf«
«7
bea BrUem Oswald «ad StephaB, die swei Vestea s« Sclure-
iftal «ad sui Rsegers mit Zngehör.
(„wer aveh das ieh leib eriben gewum «ad die Uader
ada Hess das Saa werea so sallea die obgeaaatea awo vestea
Bit ir «ad aüea Torgenellea saegehöraagea aad dana aDes das
idi Taa dem Tmrgeaaatea meiaem Herra Toa Maidbarg aa lebea
hth aaf die Tergeaaatea meia Brüder aad ir aad dieselbea meia
eribea das saa seia aasers aameas ia gleiehea tayl lediklieh
Bfibea «ad geaallea aiaem als ail als dem aadera.") IGt Vor-
ildl der Cassiraag eder Ab&aderaag dieses Venaiebtaisses* —
e^gea sut Area Siegela: „die edlea Jaaa Toa Fledaia, geses-
Ma aa Magsais aad Sigmaad der Scbaal, gesessea aa Newa-
•r£^ (Ist aa^gestriehea.) Diplomatar. Eiaiager. fol. IM. b.
M. 144S. M. Jiaer (Mittwoeb Tor Lichtmess). Wiea.
Bcbael, Barggraf aa Maidbarg aad Graf aa Hardek, bestätigt
b Lebeasberr Torstebeades Vermacbtaiss. (Aasgestriehea.)
Iqdematar. Eiaiager. foL 173. b.
M. 144S. 4. Febmar (Montag aaeb St. Blasias). Haaas
iber, aa Teras aad seiae Haasfran Afira (Witwe des Haaas
ideaderier) fnr sieb aad die Kioder des ersten Gatten, aamL
ispar aad Wol%ang Ladeadorfer, verkaufen mit ErUabaiss des
irggrafea Micbael Ton Maidbarg, ibres Lebeasberrn, dea Bra-
ra Oswald aad Stepbaa Eiainger folgende Stacke. — Glkltea
id Giter aa Weidersreld, nähmlicb:
Dieaste. Micbel Pinter 6 Scbill. Pfea. voa 1 bof aad 40
ea. Tea 1 aeker gel. ia dem Elssnbacb.
it Haaas PoebUa tob % Hof Vt Pf. Pfea.
it Jerig Pawr voa Vt Hof 60 Pfen.
it Nidas Malner onder dem ilawsperig von 1 pawnigartea
I Pfea.
it 1 visebwaid, daaoa maa dient Ift Schill. Pfen.
it 1 Ödreeb daaoa maa dieat 1 Mat waiz and 1 Schwein
Iv V. Pt Pfea).
it I Fleiscbstokcb and 3 Fleischpeakch dauon man dient
• vicrtafl aaslit. Und von folgenden Hofstätten Gelddienste:
iL die Hassia 7 gress
it. Nirlas 7 gross voa 1 HotsM
36
,i(Meüi lidber Her'*) mad 4m edle Lorewi Lewpeaterler. -
Ifl iurelwtricheB; „ist Terkaifl kern HuMsea Trachsees«^—
INpleBatar. Biaieger. feL zzm. it. feL tM.—
es. 1444. t4. Jem (St. Johiuieeteg m Soanwesie.) Buh
Fluusi Solu dee Georg FbuuM tob Yettea seL wd HcIm^
dee letstereB Witwe, B«ninelir Haufra« des Peter TrageimMi
Terkaifen nit Brkvbuts ihree LeheMhara Grefem Michifll im
Hardek, Berggrifen ■■ Haidbwg, iluren Hof m Yettea, mbhI
dem Thame (der dee HemiseB T&teriiebee Erike «id der Hdai
Genicbt ist) mit Zef ehör, dem Ulriek Eiaiiger tob Efaüg:
Versiegelt dveh den Hsbss Flsass «ad (Ar die Hdisi)
den ^erbem Peter Krsser, Pfleger sam Roegers.*^
Zeuge mit seinem Siegel: der Edle Jana Toa Fledaiea, g^
sessea aa Nieder M&ehsaica. Aasgestriehea : ^Ist verkawiL*'—
INplomatsr. Eiaiager. UL 41. it foL 296.
66. 1444. 17. Jalj (St Aleziastag.) K. Friediiek ola. gftt
dem edlea Ulrieh Eiainger Toa Eiaii^ eiaea Scbadloskrief ttar
gewisse bei ihm aiedergelegte aber Terlorea g^gaageae Thefl-
kriefe der Brüder Kliagea. „Das för ans komea Ist der Mel
„naser L g. Ulreich Eyaiager voa Ejraiag aad bat aas meai^
„amUen ia klsgweii forbraeht and aa erfceanen geben wie im
„er in seinem haws an Wienn in ainem Terspertten gewA
„ettwenil seiner nnd aneh anderr lent brief die im aa kekaUm
„gegeben nnd aa Im aidergelegt sein worden gebabt bab bey
„denselben briefen bab er auch gehabt awea tailbrief die wci-
„leat Hainreich der Kling der nn mit tod afagangen sej ui
„Kristoff der Kling sein Bmder Im aa behaltea gebea aad bey
„im aidergel^ haben damit dieselben Klingen ir gnt anl-
„einander getailt Ton einander gesnndert haben.^ Sind ihm ale
Briefe ans seinem Hans entfremdet worden ; man kann jetal dar
Sache nicht nachgehen. Es soll aber keinem Theil an Sebadca
seia nnd die Theilnng in ihrer Kraft bleiben. Diploamtar. Bisa-
ger. foL 215.
67. 1444. 24. September. (Dienstag nach St Matkenslig
Apost n. ETang.) Wien. Conrad Ton Kre^^, Hofmeister, 0M>
stör Kammerer nnd Hanptmann in Kirnten, erklirt| dass m
sink mH Herrn Ukriek Eiainger kinsiektliek gnwiner BriA
29
«nd im Falle sie mit Hinterlassang von Kindern sterben sollte,
uch diesen, 15 Pinnd Pfenning („ierleicher galt naeh Herren
^fitt aageslagen aif solhen stnkehen nnd g&tem ab sy in Tor
^KUgtuagt beten in mass als Tor na Ried dnreh ir frewnt
«nd ander erber lent ab beredt ist worden^^) Terscbreiben
md nur naeb dem kinderlosen Hingange obgenannter Ebelente
9kr üurer Kinder Tod wieder einrieben wollen; 2.) diese
titmmt dureb Uebergabe gewisser Guter an den Scbwager der
Ejnger, Walter Apfentaler, siebergestellt werden soll (^mer
ibt beredt Ton derselben ffili wegen das Waltber Apfentaler
aji Bit seinem swager berm Gewalten Eyzinger gein Ried
fTtjten snU dabin dann der Eininger die pawlewt auf den g&tem
fOd stikeben gesessen darauf er seiner swester nnd Im ver-
iicbet bat die obgenanten galt Tordem lassen und Im die
iWimbt denselben stnkehen and gatem nbergeben and sn seinen
iWinden antworten sei nnd snllen aacb der Eizinger oder ob
9« sein anwalt nnd aneb die Apfentaler in gegenbnrtikait der-
iSiften armenlewt die gah auf denselben stakeben reebnen nnd
iikrslaeben nnd was der Apfentaler anstat seiner bawsfirawn
ifsfleieber a^ang bat die soll im der Eizinger oder sein pori-
igfi erstatten bis er TolUkleicb der fanficeben pfant gelte ier-
«leicber gnh babbaft wirt/*}; 3.) der genannten Sebwester
ttcr den Hof im Scberdingergericht , dann &ber das Gut nnd
& Mible in der ,,Tarten** (,,80 dem Apfentaler and seiner
tkiwafrawn ander andern stnkehen ausgezaigt sein^^) das Ver-
hifirtcbt einger&nmt wird („doch in solchem das sy dasselb
]igclt daramb Sy die benanten stakch verkauffet wlderamb im
iBiedgericbt aaff gate stakch and guter anlegen sol and die-
fielben stnkeb se Sy nmb das gelt kaaffet sallen Sy den Ei-
tiisgem Inr die so Sy Terkaoffet haben aaszaigen/^). Ueber
&ien Veigleicb soDen gegenseitige Yerschreibangen aasgestellt
«frden. (^Es soDen anch die brief baydeathalben dy die stnkeb
nkraren nnd innehaben mit namen der vermachtbrief die Eizin-
ipr dem Apfentaler nnd seiner bawsfrawn die benanten stak
«Süd gnter Tersebriben haben nach der gegeobrief so der Apfen-
«telcr nnd nein bawsfiraw den Eyzingern hin wider geben sollen
itk es sieb nn vallen nnd widereribsrhaft geh nach ainer Ycr-
30
^sigelten Copi amweisoDg so U die Ejuvf er Tor habei n ge-
„sehikt die bayd brief sodann Terkeret werden nnd die slikdi
^die der ApfenUler and sein hawsfiraw Terknnft haben dami
„getan nnd die stak so Sy nmb das gelt wider gekaoll baki
„darein geschriben werden ob es sich in obgeschribner mtm
„n scholden and vallen geb damit yeder tajl sieh weite dansd
jfWa richten sanderlich so haben wir beredt nnd betaidingt du
„sieh AlTra die Apfentalerin gen iren benanten Bridem den Ej-
„ungern and iren eriben reraeichen soll nach laut nnd aoswcy-
„sang aach ainer versigelten Copi so Sj ir Tor daramb wtf^
„schikchet haben aach Ton des TerkanflTens wegen, so die It«
„singer ir gnt im Riedgericht getan haben danunb ist bereit
„worden das die Apfentalerin aach gewalt hab an dieselbci
„kanff all sn steen doch so sol Sy die in kain fremde bisiC
„Terrer Terkanffen noch bringen nnd ir ist darnmb ain bedechl-
„nass achttag nach dato dizs briefs aasgetragen worden in dei-
„selben achttagen so soll Sy den piderlewten aDen die soHch
„gat gekaafit haben zusagen ob Sy an dieselben kanff aD sta
„wellen oder nicht and wil Sy daran sten nnd in das tb«
„allen zasagt so sol Sy dieselben plderlewt all irs gelts deraach
„dem zaesagen inner zwain maneden annerziehen »allen wd
„Sy all nnd ir yden darumb versargen mit briefen nnd piif-
„schaft nach ircr nottdarft alles getreuleich and an alles generd^
Besiegelt mit „der edeln Testen Wilhalm Tmchtlahinger u
„Pewgen nnnser gnedigen framii der herzogin hofineister wd
„Wilhalm des Schenkhen von Neydek bayder anhangnnden ii-
„siger\
Zeugen: her Alban Klosner za Arnstorf Ritter nnnsen
gnedigen herren etc. bofmaistcr nnd pfleger zn Reicheaberg
her wilhalm Frawnberger za Laberwemting Ritter nnd haabt-
man za Bargkhawsen Viaianz Frawnberger za Hnebenstaia la'
Hanns Strasser za nidern Albm. Diplomatar. Eizinger. foL 51.
b. St.
58. 1443. 31. Mal Balthasar Apfentaler nnd seine Ilaufrti
AfTra (Tochter des weil. Jörg von Elzing) geben ihren Sehwigen
nnd resp. Brüdern Ulrich, Oswalt nnd Stephan Ton Bising eines
Revers hinsichtlich des, nach ihrem kinderlosen oder ihrer Kinder
39
fagcftvig ngekoBiMBMi Brbatttheile« tob 50 Phmi Pfmuu^
(ßßm Jörg der Eisiager selber neia lieber Eva firawn EegeDbwg
ntcner kewrfrawn aieuier liebem eadleia eeligea s« recbter
,Merg>pgab mtd Terlom gat Termacbl hal^^), ud Tenichtet
ftrerseiU eaf jede weitere Forderong. („Deranb gelob ieb Air
,aicb «ad all neia eribea Bit kraft de« brieb, das wir am dea
yvafgeaaatea Herrea hera Ulreicbea bera Oswaltea aad bera
yStepbiaa gepmdera dea Eisiogera Toa Eiaiag meia liebea toI-
ytcra aad allea irea eribea amb die Torgeaaatea^ Beiaer li^ea
jiOadleia geaiecbtbrief aad aaser geriebtebrief der beaaatea
ybaadert pbaat pbeaiag, (50 Pfaad warea aaeb ibrer Matter
Eatbariaa aagefallea), wegea der hnhk pbaat aieiae taila kaiaea
finepradi aoeb Tordraag aymer laer babea aocb gewiaaea sal*
,ilea aocb wellea ia kaiaerUj weia getrealieb aad aageaerleieb.
,wer aber das dea Torgeaaatea aieiaea liebea vettern oder irea
«eribea Toa aiir aieia eribea oder aadera aasera frewadtea Toa
«ier obgeaaatea faafiugk pbaat pbeoiag, die Sj aiir ia obge-
yfcbribaer aiass aasgericht aad beaalt babea icht sasprac baa-
^pracb oder Tordraag aaferstaadea wie sieb das fagl aut des
uTOcbtea, daraaib sallea ood weUea wir ieb and meia eribea Ia
«lad irea eribea aa aller statt wo aad wie oft ia des aot ge-
gscbiebt Ir firstaad aad Tcrantwartter seia aad sew daaoa
^aaleicb ledig aad müssig aiacbea aa all ir aia aad aebedea
ggetrealeieb aad aa alles geaerd.^^ —
Besiegelt nüt ibres Maaaes „Erbartea des Hajdea** lasigd.
Zeage: „der edl Peter Kastaer sa Ocastorf/' aaeb aiit sei-
acoi lasiegeL — Diploauitar. Eiaager. foL 103. —
71. 1445. 14 Jaly.Olittwocbe aadi St Margaretb). Nea-
•ladt IL Friedrieb Torleibt dea Briden tlricb, Oswald aad
Stepbaa Eiaiager tob Eiaiag ete. die Gaade, mit rotbesi Wacbs
Mgefai sa d&rfea. — IKploaMtar. Eiaiager. foL 171. —
7t. 1445. 1 Septeaib. (St GOgeaUg.) Wol%aag Stokcbaraer
foa Stokcbara Teriuiaft dem edlea Ulricb Eixiager Toa Ejsiag
Mia freies Eigea, aämL 54 Stücke „Giter, Zebeate, Natsea aad
Glltea^^ aa Scbreteatal a. s. w. Diplosatar. Eixiager M, sivni. -
73. 1445. II October (St Eobuastag.) Wilbeln Dedisatr,
Heister des Haases aa llartperg. llricb Prior aad der Coa? eat IU41-
•er Ordens, Ter kanfeB dem Ulridi Billiger tob Ebaag au Nelk
(wegen Abgang der Renten nnd dem Krieg der ayui^ee Mr
sehen Ton Mähren aas gegen ihr Hans gesehieht) ihre IM-
eigenen Renten and GQlten na Teinnendorf in nnd ansser hm
Dorfe (t4 Pfand 75 Pfenn. sehwaraer Wiener-Minxe.) —
^Item so dient der obgeschriben leehen jedes ain Jar 6 kM
^(sn I Zeiten je t) oder für jeden k&s t Pfenn. nnd jede Ret'
„etat I k&se oder 3 Pfenn. — jedes Lehen t Hihner oder ihr
^edes Hahn 4 Pfenn. — Alle 8 Ho&tette dienen ansanuNi
^t Hühner oder 8 Pfenn.''
— dann das Gericht nnd die Panteiding an Teinienderfft
Imahl im Jahr (Weihnaehten, St Jorigentag, St Micheisfig)
alles Gericht and alle Wandel. — I Sachen ansgenommen ä»
den Tod berühren (die werden in das Landgericht m Egenbiig
abgeliefert „als der mit gortel nmbfangen ist nnea an dy g^
„merkeht daselbs sa Teinsendorf das alles Ton alter herkoasi
„ist.'*) (Alles zasammen macht aas in Geld angeschlagei:
M Vt Pt Pfenn. ohne die Panteiding. — )
Kaafpreis, je für 1 Pf. P£ Gülte tO Pt Pfenn. L e. ti-
sammen 530 Pf. Pfenn. schwarzer Münze. Zengen mit ihrei
Siegeln: die Edlen Jörg der Tobler nnd Jörg der Hager.—
Diplomatar. Eizinger. foL 274. it fol. 19. tO. (Aasgestrichen.)
74. 1445. 15 Dezember (St Yaleriannstag M.) Andreu
Preaer, za Praanstorf, übergibt dem Ulrich Eizinger nnd seines
Erben das Vogteirecht über sein Gat, seine Aecker (8 Joch)
nnd seinen Garten nnd soll jährlich za Michaeli in das Kastea-
amt der Veste Schretental 28 Pfenn. Wienermünze dafir nahlen. —
„Als her Peter der Vocan seliger, weilent pfarrer n
„Prawnstorf Fridreichen prewer, meim lieben Een nnd Margro-
„ten seiner Hawsfra^n meiner lieben anfrawn nnd Jannsen dea
„Prewer von Imendorf meim lieben Oheim nnd Kathrein seiner
„hawsfrawn, den allen got genedig sey, nnd Im erben, ais
„aigen leben za Prawnstorf mitsambt xxviui gwanten akehert
„nnd einem garten des awch ain gwanten ist, zn firejem pnrk-
„recht gegeben hat, also das Sy za der widem des benantea
„gotzhawss za Prawnstorf jerlichen diennen snllen, Ton der bot
„marich, sy sey gestifft oder nngestift zwen wienerpfoning nnd
nTMi y«iw gwiBtett akchen aiiB wieBerffeniBg mmä Ton dem
ggirl— 1 wieAerpfeaniag, «ad das man dem beaaatea Ootshawa
nvamr aickls pUieklig aoch sekaldig itl| aach Uwt des beaaa*
ytea kam Palera daa Toeaa brief , aader taiaem aad seiaa hern
ndiaaait arihragt awaia aahaagaadea lasigl — das Torbeaaat
uMm« aa aaf miekj als aaf eiaea rachtaa aatarlichea erbaa
jiBMt a. a. s. aad gereehtikait komea ut| tob Beiaem o^:eBaa-
ytc» Eaa, saiaeai Braader aad meiaem Tater, dea got geaedig
jiaay, aber m siad a« dia akdber darawa verkawCI wardaa aa
Ji Jawch akckara/')
Beaiagah dareb dia ^erbera aad weiaea Haaas Kelbleia
aad Wal%aag daa Gaaagaa, bayde Birger aa Egeaibarg/^ —
Di^anlar. Biiiager. M. Ut. —
7ft. 1445. 15 Deaember. — Ubricb Eiaiager rom Eiaiag aimail
daa Aadreaa Braaer (^Prewer*^) za Praaastorf aaf seiae Bitte
ia Sckina aad Vagtey (»aacb Uat des briefs aa er aiir daraaib
figcgebea bat^^)
(^Alsa das aiir aad aieiaea eribea der benaat Prewer aad
^seia eribea aad aaebkomea jerleicb voa der holmaricb daraaf
,er daaa ya siat aad vaa dea acbt gwaatea akcbers and dem
figartea so datia gebort aa sand l^licbelstag dienen and raichea
ysallea ia aaser kasteaambt bie za Schretental acbt and zwaia-
yzig wieaaerpfeaaiag daraaib sollea aad wellea ich obgenanter
nUbreieb Bjaiager voa Eiziag aad mein eribea den Torgenaatea
^Aadreea Prewer and seia eriben and aaebkomea in aasera
„scbarai aad Togtay baltea als aader vaser erib vogtlewt ge>
„trewieicb aad aa alles geaerd.'^) — Bloss das Siegel des Ulricb
Eiaiager. DiploaMtar. Eiziager. foL 60. (ist aasgestrichea) it 72.
76. 1446. tt Jiaer (Samstag aacb St Agnesentag.) Wien.
Micbaely Barggraf za Maydbarg aad Graf za Hardek, rerleibt
deas edlea Ulricb Eiziager Toa Eiziag dea Hof za Yelbea nächst
der Kirche „mitsammt dem Baahof aad holz aad wismad ia dem
figraat gaaat der Hortweis aad allen andern bölzera wismadea
^wayd ekcbera aad darzae die vischwayd ia dem pacb dasselbe
^za Velbea Toa dem obera ort aa dem aidern ort^* — Maidbar-
ger Lebeasehaft, die er Toa dem „erbem'^ Wol%ang Trebinger
erkaafi bat. — Aasgestrichea. DipJomatar. Eiziager. fol. 98. —
42
77. 1446. 9 April (Stmttag tot dem k«L Püatag.) Kri-
stoph StoYcsndorfar TcriLasfl seine Vette 2#auitgrab, eu Memt
chbches Lehen, mit Zngeliör dem Edlen Ulriek Ejuger ele.
Zengen mit ihren Insiegeln : die Edlen WoU%nn|^ KienheigVi
Rrietan Stokkarner, Hanns Gater m Kamnk. — Diplomatir.
Bisinger. foL III— V.
78. 1446. 24 April (St. Jörgentag.) Achaa yiBkenhaymer n
JasUwis nnd seine Hansfran Agnes verkaifen dem edlen Ukich
Eizinger etc. gewisse Stücke, Dienst, Bnrgrecht| Grinde, GUteand
G&ter, Bergrechte, Zehende und Weing&rten, als firejes figtn^
Versiegelt anch (fftr die Agnes) dnrch Jörg Grfkapek.
Zengen: der erwirdig nnd geystleieh herr her Wilhaki
Dachsner Mayster su Martperg nnd der Edl Ulriek AlantspekcL
1. Den Pfenningdienst anf hehansten Gütern an Mitterngnb
2. „ „ 9) » » ■• Niederngmk
zusammen 5 Pfd. 16 Pfenn.
3. Das Bergrecht an dem Berg genannt im Gneistal swis^et
den heyden Dörfern Mittern- und Nidemgmb (meist yoi
einem Stücke 9 Stawfr(?) Most Zusammen 66 Stowff Msit
alles der alten Bergmass, bringt 2 eimer und 3 Viertel Most
^1 1 e m zu Niedem Grueb in Gelestorfier pfiirr auff des
„ganczen dorffain viertayl getrayd kraut und allen andern sehest
„zu veld und zu doriT grossen und klain ausgenomen den writ-
„zehent, der gehört dem pistumb ze Passaw nnd den Tsa
„Puchaym."
„Item ain öden hoff zu Mitterngrub, der vormaDn des
„Strainger gewesen ist, darein gehörnt 3 riertayl Weingarten nd
„6 Jeuch mynner ains viertayl akcher und gehört uns der
„zehent das viertayl und die drew viertayl zehent gehörnt dea
„von Passaw und den von Puchaym/^
„Item ain viertayl Weingarten das wir selbe haben inige-
„habt so vorberürt ist genant der rayfayl Weingarten daisa
„gehört der zehent dem pistumb von Passaw und den vsa
.,Puchaym.''
„Item darnach 12 virtayl Weingarten zu Mittemgmb hiate
„dem dorfT an aincni Rayn und sind auch freys aigen nnd gaas
.^zehents frey." — Diplomatar. Eizinger. fol. 2. 3. —
16
,ktB wmi4eB daronb lallea $j dciiett» au«n Ufrte« ■>eh
,vmatT mIcf «■cercr rot nt mia pUleich mnd redleich baaugcn
,taB a^^erieicL"— DipUmaUr. EUiiggr. foL sn. v. xvu
CX. 14U. 9. Nonaber. Witt. Hiekael, Bargp-ftT m MkM-
Mvg aadl Grar n Ibrdekli verleibt 4eai edlen Ulrich Ejai^ar
na EyüiS '*■ DritUeil Weia aad Getreidxekent tm „Puileiutgrff
p«u w. kleia n FeU ud Dorf it. 1 höh gesaat dar Raaeb-
■&J8 gtA. Maagit dar Laadatraaa gtgtm Markeatorff aber her-
Bwiiili raa itm oberm art nach der lei^ ans gar an daa
üdcr «rt and 9 ScbilUag Pfenn. gelta aaf Beimacht ickera
dia gaa Palka warta Ugeat" — all erblicfaea LeheB.^Diplomatar.
Baiser. foL »0.—
M. 14U 6. Jüaer (HeiL 3 K6Bigtag.> Albrecht Pirpan-
■■r „goaaaacB an Pirpem" Terkaoft aeia Isterr. Leben , goL
n Prawaitorf im Egaabaiger Landgericht :
«von ent 4 Pfand , 5 Schill, n. tS Pfnn. gelU kaf bc-
»feastcK gat. (8 Holden)
it ein Secbatail Zebeat xa Prawnttorff anf dem gannCD Dort
Weia aad Getreid Zebeat gross and kleia den H. IL Oswtld nad
Stephan, Bräden Einiger von Byting.
Ze^ea wt ihrea Siegela : die Edlea Haans Seber nnd
Perabart Seaagar.
Zar Seit«; „die Guter aad Zehent la Frawutorf sind
verkaatt." — DiploBatar. Eizinger. foL 380.
M. 14U. XS. Hin (.Soanlag LäUre.) Wolfgang Trebinger
Tarfcaaft dem Edlea H. Ulrich Eysinger von Bjung eis Lehea
Tsa dcH Bar^rafea Michael aa Majdbuig, aämlich seiaea llaf
H Veihra nächst der ILirche (^mil sambt dem pawhof and mit
.»■M dcH hala aad wisnad in dem gruat genant der llert-
,«eia aad allea aadern bolsera, wismadca »ajd nnd ekehera
(«d danae die risckwajd ia dem pach duselbs lo Velben toa
ndern ahera art aast xa dem aUera ort") — dana 3 ganse frei-
iHgtM Laben, ebeaUla ■■ dem Dorf« sa Velbes gelq;ea C^raa
jidtm diMt man 4 Sehilli^ Wieaerpleaniage.")
Tetaiiydl darch iha aad seinen .Schwager, Nlibar Toa
naMttes (fir seine Gattin Aaaa, Wal^aags .Schwester), Zea-
P» ■* ^rm Siegela: .der edle Herr Her Perahart «aa Hat
„TOD Starheoberg tte weyl er mmw laaBiaaraehaUek ia Oittr-
,ireich gewetea ist mit reeht ■■ dir erUagt ImI «aseni mhi-
„brief aod weiipoten gefehafl «ad toUier nea wuerr lagdl n
„Talln sa Melkeh aa Ybs aad aa Pechlara mt irea rnmtgfMnafm
„die dir voa ans Terf ehribea sind in nna aad gewer ae eeiM.
„Na peatt er dich losang derselbea aaa aa mit disem aifcni
„brief Emphelhen wir dir and weUea erastlicli daa da ia mk
„folh fein behabnaes and aaespracb anelagbaft aui^eet tw
„datam dea briefs inaer Tiersehen tagen nagstkaaftigea. Tctmli
„aber das nicht so werden wir Im erUabea mit deaaelbea nwMS
„aa hanndln ab selber behabnnss aasata aapots aad haad«
„Recht ist damit er benagig and anelagbaft geamcbt werit
„nach lant des gerichtbriefii Toa dem egeaaatea Toa Starhcs-
„herg daramb aasgegangen.^^ (Orig. Papier. Aa%edr. Siegel)
In einem Vidimas des Abts Johann aa dea Sehottea ii
Wien. — Diplomatar. Eiainger. foL 62. b.
82. 1446. 1 Aagast (Montag Tor St Stephaaatag lafw-
tionis.). Wien. K. Friedrichs Lehenbrief fiber Zaiatgrab ia d«
Garserpfarre far Ulrich Eiainger.
Es heisst darin: „Ab ans die vesst Zaentgrob mit inr
„saegehörang in Garserpfarr gelegen unser lehenschaffit desArstsi*
„tnms Oesterreich mit abgang weilent Wol%ang8 dea Rewttar
„was ledig worden dadurch wir dieselben vessten dem edlen aal
„anserm lieben getrewn Graf Ulreichen von Schawnberg aal
„Sigmanden von Eberstorf Obristen kamrer in Oesterreieh Tsa
„besundem gnaden hetten Terlichen die aas aber dieaelb resit
„na widerumb von Irem gatleichcn willen aa aasera haadea
„aalgegeben habent and ans unser getrewer Kristoff Stoyaca*
„dorffer nachmallen die benant vesst Zaintgrub mit Irer aaege-
„hörung zu der er maynat Recht zu haben und die er aaeh uae
„hat an seinem offen besigelten brief aufgesandt und fleisaikleich
„gepeten har\... Diplomatar. Eizinger. fol. 181. —
83. 1446. 29. September (8t. Michaelstag.) Die Brider
Melchior and Achaz Waser verkaufen mit Erlaubnisa des Rta.
Königs Friedrich, als Vormunds K. Ladislaas P. foigeade
Stfteke, dsterreichbch-farstlicher Lehenschaft, dena edlea Ulrisb
Biaiager voa Eizing:
45
«TM «r>t S% pfcW PfeBi. fdtt ud 10 üfthner oitr dafllr
,M Pfeaa. gehl gd. m Niwadorf ia Gvserpfiur wf behauten
,6lterm" —
i>i ius mUsa Zehead, dea «ie duelbrt h Neaadorf iät-
Im «af belwaitea Gätera aad aaf Ueberlaadlckern — graaa
■ad Ucia, aa Feld aad aa Dorf.
Teraiegelt darck Helehier Wuer („ßr dea Achu <er £•
,iaeit aigea gepmhea laeigel aiehl gehabt hat") darch dn
•flea Heraaa dea Schad.
Ze^e «it Miaem Siegel: der edle veat Ritter herSignaad
im Peteapraaaer. Diplomatar. Eiaiager fei. 67. iL foL lOS.
NB. Der Lebeahriaf v. K. Friedrieh (f&r K. Ladiilau F.) M D. D.
W)h FreiUf aach St. AatoaieaUr (IS. Jiaaer) lUS. Lidavwakj VI.
IHI. WaMT aUH Waier.
S4. 14M. IS. Okt (St Galleatag.) Herman Schid rer-
kMll Bit Eiairilligaag leLnee Lehetukerra des Bar^rafea Hiebe)
N Hüdbarg , Grafen aa Hardek , dem edlen Ulrich Eiünger
Miae Giltea aad Giter an „Ober- nnd Niede r-N e 1 i b"
■d dae Aalebea aa Oberaelib mit ZogebSr.
Zeage wt aeinen Siegel: „der Edle Hane* der Hejraier
Ntger aa Gobelepargk. (Lebeabrief de« Burggrafen Michel roa
Hijdbarg etc. für dea Ulrich Eisinger De D. Wien», freitag vor deai
LWeiaaehttag U46.)— Diplonutar. Eizinger. fol. 50. it.foL ISO. b.
SL 1447. 7. Febniar (Dienstag nach Sl. Dorothea). Wolf-
pag Ebraa aa Riageadorf verkanft mit Erlanbnias aeinee Borg-
bwra JIrg Streaiager dem edlen Ulrich Eiainger «od Eizing
wia frc/ea Bargrecht: „48 Joch nad 3 Viertel Ackera gel. ia
yGelMterffer pEuT an Nideragmb „ia alle reld'^ and anch 1
gtaae Habtatt („ao nagit dem Hof da ettwaan die Gawatria
gBif gasaaaaa ist,"} aad 1 Baamgarten daaelbe („au aagst dem
aHaf da ettwmaa der awara aaf geseaaen iat") and 1 hobtatt
^eiaat die KnSdeiaafaotatatt aad 1 halbe hofitat daneben"
giad alle* «e!a wejdech and pawaialet nad odrecht andeo nach
„dar praittaa aad gertea allea gelegen an nidern grab." — Blan
diaat T«a jedem Joeh Acker jibrlicb 4 Pfeaa. aad voa dea
Hafctittea a>i aadera Stlckea aaaammea 32 Pfeaa. allea ao
Sl Miebelrt^ Um J«rg Stmiiyer.
46
Fir itu Bargherra, der eb tigtm Siegel uckt ktte,
Teniegett den Brief sein Vetter der „edle Teste herr htA
,der Sebekeh.''
Zeage mit eeiBeiii Siegel: „der erber weyee Kobm 4fr
„Wempl, Rathsbfirger der Stat Neabwg Barkflidbea. — Difl*-
„matar. Eisioger. foL 103. b.—
M. 1447. 9. Febraar (Fbiastag vor St Scokstiea.) Wio.
K. Friedrich bewilligt, dass Ulrich Bisiager tob Eiaiag im 3
Markt Walterstorf bey der Vischa aad etUche Galtea nid 6f- '
ter sa Prodestorf aad Rokiog bei der Leitha gelegea, sunl
deai Laadgericht, Jahrmarkt and Wocheamarkt a« Walterstiil^
aach der Vogtei, Fischweide nad Wildbaha daselbst, alles tsb
Köaig Albrecht ihm and seinea m&anlichen Erben Terschriebes,
dem Hanns Rorbacher seinem Kammerer and seinen Erbea, (ab
rechtes Maanlehen) mit Vorbehalt der Wiederabtretaag ia im
nichsten 0 Jahren verkaufe. — „ist vergeben aad verkawll fü
„Hannsen Ton Rorbach..^* Diplomatar. Eizinger. fol. 21 S.—
87. 1447. 13. Febmar Olontag vor St JaliaBatag> Win.
Haans von Rorbach, Kämmerer des Rom. K. Friedrich gibt ta
Ulrich Eiaiager von Eizing einen Schuldbrief fiber 1S87 Phü
Wienerpfennige schwarzer Münze, zahlbar bis a&chstea Sl
Zeugen mit ihren Siegeln: ,,die edl Conrat Kaaigspergtr
j,mkd Kriitoff Inprokker'^ („mein lieh sweger^'}. — DipleaMtar.
Eizinger. fol. 218. —
88. 1447. 25. Febmar (Samstag nach St. Mathiastag des ApotL)
Wien. Konig Friedrich etc. macht einen Vergleich swisdei
Ulrich Eizinger von Eizing und Rudolph von Tirnstaia ia des
Streite wegen eines Holden des ersteren, n&mlich Heinrich fiaei-
rer („Darumb sy in wilkurleichem rechten vor unser gestaa-
„den sind'^) („dann als der von Timstain den Torgeaaatia
„Gaetrer von spruch wegen so er zu Im vermainet aa habsa
„and von Im aber solich rechtpot so der beaant Eiaiager dsM»
„selbea von Timstain umb solich vorgemelt sein sprach daiga-
„legt hat vier und sechzk phant pfenning hat abgMMMaa Sil
„der jigeaaat von Timstain dem beaantea Biaiagar #i vhr
„aad sechzig pfoat phenning inner sechs wochaa
48
Besiegelt (Ar sie, die eigene Siegel nicht bntten) dvch
die edlen Stibar Ton Tresniz nnd Wol%nng den Moehnjaer. —
DipIomaUr. Eizinger. fol. 57. b. —
90. 1447. 3 ApriL (MonUg nncli dem Pnhntag.) Geoig Slift-
niger Terkaaft dem Edlen Ulrich Eininger Ton Eidbg nein reck
tes freyes Eigen: t Pfand nnd 7 Pfenning Gelten — (7 SeU-
ling 17 Pfenn. Geltes von 48 Jochen nnd 3 Viertheilen Ackm
nnd anf Banrastetten su Mittemgmb, nnd 1 Pfnnd nnd tO PfiwL
anf Ueberländäckern nnd Weingärten sn Obemgmb, Mittengnk
Niderngmb, Pergaw, Ober Manlebam).
Versiegelt darch seinen Vetter den edlen TihoH im
Sebekch (fnr ihn) —
Zeugen mit ihren Siegeln: ^Der edle Andreas der Tsfler
Ton Hirspach and der erber weise Ulrich Hirssnwery Stilt-
schreiher za Wien.^^ — Diplomatar. Eininger. foL 104. —
91. 1447. 3 AprU. Grän. K. Friedrich, als Vonrnnd L
Ladislaas P., gibt dem edlen Ulrich Eininger f&r seine IKeaitt
folgende Güter nnd Gülten, ehemals österreichische Lehen, u
Eigen: ,,zu Pfafisteten anf behausten Gütern nnd Uebeil&ata
gel. Busammen 3 Pfund, 41 Pfenn. t Muth Weizen nnd t Mitk
Habern alles Egemburger Mass.^^ —
(Zur Seite: ^und ist nu alles des kloster von Alltenhnrg^) —
Diplomatar. Eiztnger. fol. 105. Lichnowsky vi. Regesten Nro. 1261.
92. 1447. 16 April (Sonntag nach Ostern.). Aht Cearel
von Altenburg und der Convent verkaufen dem edlen Ulridi
Eizinger von Eizing ihr freies Eigen:
(tt von erst auf behaustem gut nu Newndorf in Garssr-
pfarr „Peter Helbling dient von Vt Lehen 6 Schilling, 3 Pfenn.*'
it. Jörg Ruedl daselbs von V, Lehen 6 Sehilii^ wfi
3 Pfenn. an St. Michelstag.
darnach zu Meyssaw, et. Alberte von 1 Lehen S Schillng
pfenn. it. 13 Motzen waytz, it. 4 menen kom nnd 13 meiea
hahem auch an St. Michelstag.
darnach zu Hawzendorf Jörg Hayder von % Lehsa
5 Schilling Pfenn. an demselben Tag.
it. zn Teinzendorf nnd Respis nnf hehnneten CMftsn
nnd Ueberlent 15 Schilling 4 Pfenn. gelte auch an 8t MdieMi^ —
4«
liu mkAtm ü» ngMeh mit leMidb« Ubkk Eni^er
ifa« TkaaA tm MdorMHa ihmi Big«} «e geWa ikM:
„KNsHafiBlIerteiBaUrfaHZ^aUk, diullSdiil-
1« PIna. g«tts uf feAuftw g«t aU U^rli>4 duatts m
■■m f, «Mh u St HukobUg."
niH<ftii giU ihaei dw Biüger:
,Tm ant n PMUMob uf b«hurtn gttM*i JL NielM
UMk« TM % L«hM 7% HetM« wai>«. tt. 7% IMmb ha-
Wb u 8t Gi%nt^. H. tm 4tr UcMmw 1 Sakmb «der
Mb 77 Pfcu- ■>« M St Jfasratag Ar Ut 15 Pfau.
H. HaM Euaft VM^bAaB 7yi Matwa waiMa ■.«.w.
Ofsai« aria 'ar TH%t)
il. Gaagl Tara (A«a ao)
tt. ChrMu Sdddd vaa 1 Lehea IS Hatin miaaa,
iL ti Hetaaa bfcan, aa St Oilgratag aU sa Uektaan
1 Sekwaia adar «aflr S SAiHng aad 4 ^aa. — aad aa
8t Üfgaalag ftr Ua M pf«- -
it bauRieaalTaaV*Lehea(wic ohaalarNMuSrtofcar)
it lAriek Van voa % Lalwa (abea ao) — Ba4 Toa ^cr
fhbUtty teraaf ar ja iHat 14 FfenB.
iL Huaa IVaataMa Toa V* Lafcan (wia obea 4er Nicha
Mahar)
iumA aaf BaigrMM a« Pbfitattaa (St Jorgeatag) Tait
ha na 1 nrtafl miagutoa ia dar aataia RUd 8 HalUlag,
iLHaaaaSrtick Taa^4Jeack waiagartea ysDoraek« pfeaa.—
it Wai%iag Naa^tr na 1 nrtafl weiagartea ia der aatera
Uad 8 HaMiag.-
AOaa iiwwaa S Pfkad 41 Pfeaaiq;; t MMt waiaaa «ad
t Matli Haken, diea Kgaakarger Haaa."
(Xwri Siigal, AU aad Cwvaal t. JUtoakarg) bt «aagMtri-
ikM. — D4H«aite. Balager. M. 84. (lat M. 86. 87 wiadai-
kalt)-
M. 1447. 1« Apra (Kttwaefca aaeh ffiaihiini^ll)
baaa. Miirt» Patar na liaa, Pfairar aa Kre^, naaM alt
imm aiiaa Orfck Bfariagar raa Biabg aian MtertaaMh. fc
gM Aa la^Mda «Har, waicka aar St VaÜapfcrfUtlw aa
50
(„▼OB erst 4 pAiat i Sclulliiig msi tO pfesauf geks ?•■
▼ertcbiedeBea HoMeo iv MoH (am St Mbhelttag dieaai üt),
daraach M Pfeaaiiig geKs «berieat mai pwrkrecht daaelki n
Molt (Toa Weiagirtea) — it aber 70 PfeBaiag gdta iberiial
aad Borgrecbt voa Aeckera la MoU. Itaai a« Zelldandarf t
Piaad Pfeaatag gelts voa Tertcbiedeaea Holdea. It. a« Straaikch
1 Pfaad a Pfeaa. gelta, die Coarad Halbener j&brMck dieat ?•■
aiiB balbea lebea 1 Piaat Pfeaa. aad foa 1 ddea Hofrtatt dibci
aa Bargrecbt 3 Pfeaa. alles aa St, Ificbelatag. H. aa Hebea-
wart 1 PCaad 2 Pfeaa. gelts aa St Micbelttag. — It aa Sliecb-
seadorf 85 Pfeaa. Borgrecbts. (Am St Micbdstag.) It n
Raicbaw Jörg Malaer tob aim lebea aad iat aia 5drecbt N
Pfeaaiag aa St. Michelstag. — }
Dafür gibt Herr Ulricb der Eiaiager der Kircbe:
t Weiagärtea aad etlicbe aadere Gilteai wie sie ia des
darüber aasgestelltea Briefe eatbahea aiad«
Zeugea mit ihrea Siegela, die edlea Haaaa Zerae Richter
baider Stet Krembs aad Staia aad Melchior Speiser deneü
aiaer des Rats zu Staia. — DiploBiatar. Elgiager. foL 58. U*
(it fol. 129. 130.) —
94. 1447. 23 April (Soaatag Misericordia Domiai) Oeerg
voa Ekartzau erklart, voa dem edlea Ulrich Eiaiager tob Biiaft
welcher durch Errichtuag eiaes Teichdaaimes aächat aeiaar Vesis
Zaiatgrab ia der Garserpfarre mehrere Grfiade aad CHItaT) ssi-
oea Leatea bei Neuadorf ia geaaoater Pfiurre gehörig, bescbi»
digt hatte, eioe Eatschädigaag durch Tausch, aad awar aaffol-
geode Weise erhaltea au habea:
(„It. Tamaaa dem Altmair hat er gebea filr 1 Joadi ak-
„cher aia aader Jeuch akcher aus seiaem Hof aa Merteiastorf
„gel. ia Newadorflfer veld. It Peter Kraftea aa Merteiaatorf ftr
„Vt Joch, ebeafalls % Joch aus demselbea Felde. It dem Placb-
„waliger voa Merteiastorf für 2 Joch acker liegea ia doan Teich
„awischea dea prukleia hat er 2 aader Jeuch gebea aaa aeiaa
„6 JeucheB daselbs im mittem ueld ae MerteiastorC It Aadri
„Walfiageria für Vt Tagwerk wismads eia aaderaa haUbaa T^^
„werk wisBiad aus dem Hof ae Merteiaatorf ia daai la^gca
„wisleia. It. UUeia MuBtreichea für 2 Vt tagwareii wiauMiiB aai
51
»MB Smm lilr ViTigw. ninikdi. Huiu Kräfte« Ar '/• T>gw.
uaiis. Petoni KnftcB ffir Vi Tagw. wimudi, Huu«i K^;-
r Ar y* T^w. wim. OAackliB (Br % Tigw. wirai. suuieB
Tigwerk, iaOx kat «r g^ebra t udere au Hüem Hof
a HertciMtorf aa eiaeat Schlaf, aoek ia dem laagea wialeia
Agm")-
Z««ga Bit ariBen Si^^el; „dar adl md Tftiat Ritter her
i^ar Salapek (^»^ pfleger h Hejuaw"^ — Diplaaiatar.
ai^er. foL U. it 106. —
9S. 1U7. U AprU. Haana Oater, la Itaaiek, iberlisat dem
Am Ulfieh BiiLifer tob Eiai^ea, aom Bafaaft täan Teicb-
waea ia dar NSlie aetaer Veite Zaiatgnib, QaraerpfiUTe, gtgtm
fftiaachiag MeireiehiBcher Leheufräade, mehrere von dem
iRBrafea Michael Ta> Htidfcaig, Grafea aa Hardek, herrlk-
ut» Leheaagriade. ete. etc.
Zeage mit auaem laaiegel: „der Edel Kriatoff Staiaeadorf-
w." — Diplomatar. Eixiager. fei. 1.
M. 1U7. S6 Mai (Preitag aack St Urlwiiitag) Wien.
Ualpk *oa 'nmtaiB gelobt dem edlea Ulrich Eialoger tob
Uag, aasUtt dea Hasaa Hober, aacbdem er den letaterea
'«gta eiaea »aa aeiaea awaia tajrllen weiaseheat in Hawaolt-
Maiacr pharr" aagef>eB Schadeae mit „fnaftanaeat gnidein ia
pld", befriedigt hatte, („darvmb er vor dem edlen herni
Biiaem licbea awager Raedigera Ton Starhenberg aU laond-
■aiachafich ia Oaterreich ain gericht erlangt and nacbmallen
Icr edl herr her Ulreicb Eicaiager voa Ejcsiog anitat aad mit
pnk deaaelhea Holcaer ia aiaem TerN-ilkaerlein rechten vor
lern aBerdaricklevehtigiaten Faratea meim geaedigiaten Herrea
wm Fridreichea Ramiacbea kaaig etc. anch ain ferieht er-
aagt aad dertelb Holcaer acbadea (nnfUuaent galdein in gold
iȀ iaahah deaaelbea gerichta daraaf beitett hat daa mir der
kaaat her Ulreick Eieaiager aad der Holczer die yesgenaatea
{wiehtabrief anch dea aaaacs orlab aad (cbermbrief ao daramb
«k ia aack iaahah deaaelbea gerichtsbrief aia ganca aad *fi|-
Egi bartgea getan hak abergeben haben") daaa er dJeiea Un
nantaa Zeheat kiaft^hia aabeirrt luaen wolle — „nad agl-
km aach att veigaagea aaehea «wiichen aaaer hiideracitt «nl
iWI lAnt SMdtat «aMibw wtt kikMi fa^Eifakr —
(,Hmi <«r Pw m Ort m NnnMha ak adttd «ib
igutM gdasra iiNibt WT <<■ OriMwd^ulM IL M ■
,fMMif gifciMtoJ— Awiigert«»Mgfaia«wtt»wMg<
i4m PMkWwti^mm— n. hUIPMkkr aklmh «i^ilM
,fcMiifcirfi1ninnTltwiiaigiliirlMnilnMwrii|iitM
,1t Kn» Hifcar ab Übt UmA wa^ntM gdisw *«*
^prtM giHn •■ StafafteM. tt. btet Hlkarik Ml
^Msa ai> Übt J«wk wriagutn gdq[iB koy imt Brfn^
ggnbn tt. Leu VUI»A»ktkn ab kdiw Jmek wetagut« htj
j,i<m IMnd«i«km H. Dlnldi tdktnm ab Jnu* «t^ita
^gthgra b« des pomtmbprtM — Ik Uetk tcb MmI
^ Jradi wtl^SUUm gnut «e KiUdgRb— tt. tmvj imd
,wrf^wtn db bh knft bfc «m A fewk wri^artn m
.Böhm !«■ BMer K. an IhAi IflMh wrf^utw te U
„kadl hab *m JM«fca> d« RMubw H. ab Ufca JeaA «*•
^guta daabh kaafttab na d«B Uadhgar <b tejda JeMh ^
,fC7«baadaratMMBt BHafailbbaaStopfauM daaw^aarv«
^ewabaCn mH itm aimw nb aa ici mdaa Pldaakar w*>
^gntn <b mbgartsB ibd an gdegm bHamdtetabar fkur .*-
Eeifra ■» ibna bdegda: „«b «Ora Sttfku dar Ktl
wd Kaarar der Hdildi«er." Dl^nitar. KU^tr. bL 6*. «.
m. 144T. XT Hü CHoil. Pflnptabead) Kfa^ FHeliM
■b Vonnud dei jungen K. LadiaUaa Poilfc. erUirt, da«
■uUmi er firfiher dem Radolph voa 'nenataü flr da DaiMt
TOI BOM angerUehea Duetten Goldgnlden („m des Laadss Hall
darft") den U^elt ta 0» mit Beioer ZngehSr in Sabweb«, ab
Akachhg der Naben Terpßndet hatte, denelbe aber dm Dkie
Ebiager and Haan* Hober bnt Oerichtokrief 5000 aageibd
Dveatea aelialdig warde, Er, KSnig, dieie Schald Ibenaaiai
■Dd den Sata roa dem Tlernttain wieder ci'^elSat babe, wai
53
%m Bniager h Buran 7U GnldeB gtUAtm kaL Er IberÜMt
mm Ar diue A7U GnUen dem Eiaingcr aal Holur die Bü-
idae dM (Jagaha n Ibi kia mv ^a^diei TUgSDg, sad soll
fkMtk der uf ■»¥) Phad Pfenaii^ a^eaeUageaa Ungeh vea
Im HMMftammmt thgtmogta werden. (— Uebernahme Sonntag
"häitatia — ) Dipleautar. Eisii^r. fol. 61. —
M. 1U7. 1« Jnj (St VeiUtag) Hanna, Pbn-er w Oben-
dnf «ad die gaane GeMciade der P&irrkircke daaelbat, verkanfea,
ril B«v3Ugng dei Akte Kriatan tob Melk ala Lehenaherra,
km edlea Ufaieh Uaiager tob Eising daa rechte freje Eigen
dMMT Pbirkir^e, niallch awhrere Dieute nad Gftlt» n
Rewadorf, Hertriaadarf und Zaintgrab auf behauten GBteni
«i Urterliad in der Garaerpture, nn U Pfand Wiener^
Mnaing (gnab tk pbnt phenn. ud dem ^larrw beenader
iftr gdlachald die bn die lewt von deaaetben grtnten asd
ignetem von veraeaaena Diaita aiad achaldig worden nnd nicht
iboaüt haben nodi anch jznnd nicht heaallen mSchten ein
illnat phenaing.") Beaiegelt durch den edlen Heim Lcwpold
IN Nejdek („wann wir eigne iDiigel nicht gehabt haben.") —
Zeige: „der erber Jobat Vindiger ku Wachaw (anch mit
MMB laaiegd.) — D^loniBtar. Eieingcr. fol. 74. —
M. 1447. IS Jali (St. HarU Magdalena) Ulrich Eiainger
fn Ifhing Tetbaft dem Stephan Leitlein nnd aeinen Erben
tUgt Wcingirtea, die Tomala ia daa Aalehen gehfirtea, daa er
TW iioMm Stephan n Ober-Nelib gekauft Iiatte. —
„*•■ erat 1 virtail Weingarten, geL bey dem maisehpmnn
idu Obera Nelib nnd 1 Panmgertl dabey; it. 1 Drittail wetn-
■gvtaa geL iai Faemer h naget dei Aem von Egembirg wcin-
iprie« nnd 1 achttail Weingarten, gel. im Newnperig tu nagst
,d« Kriataa Stokchamer Weingarten." —
Br mD kinftig jährlich in das Amt an PReder-Nclib an
■aigraebt t^ dieaen t Weingirten nnd dem Bann^irtlein
■WMMB tO Wieaerpfenninge geben. — („Erbkawfrechtbrief.")
Hlwa dea Eiafaiger Siegel. — Diplomatar. Eisinger. fol. 59. b. —
IM. 1448. If Jinaer (Saroatag vor St. Vincenstag) Wien.
IbdMf LeeiAari tob Pusan beiUtigt (aU DiSceaas nnd
iMkeatherr) den Oiterwechael, •reJcbcn Ulrirb BiMitgtr vw
54
EiuBg mit den Pfarrer tob Kremi (Meiater Peter ▼•■ Liu)
cetroffen bat.
' (Sieh d.. Brief de. P&rre», Kr... 1447. Mittwoeke Md
QuasimodogenitL Nro. 93.} — Diplonatar. Eiainger. foL 6S.—
101. 1448. a Febraar (Soantag nach LklitiMaa) Wim.
Jobannes Polzmacber (^Lerer geiatiicber RechteB brobat aa Bräa
^die Zeit Tem^eser der Brobetey AUerfaeyliag Tomikircbea ii
^aand StelTan za Wien anstat des Erwirding^ «ad wo%ebin
Tjansers gnedigcn herren Graf Albrecbti fon SehawMberg firahit
„der benannten Brobstey daaelbs an aaad StepluiB vad Tum»
„berren an Paasaw'^) belebnt den edlen Ulrieb Biauiger tob Ehuf
nnit etlicben Zehenten and Galten, Leben der Probatej tob St 81^
pban, die derselbe von Jörg vom Ror erkaaft hatte.
„von ersten 6 pfunt pfenn. gelte anf behaBstoB Bad tto^
„lenten gatem an Strobleinstorf gelegen.^^
„it den drittentail weinaebendt aa deai Staiapichel ia in
„gern and in den dachlern/^
„it. ganzen weinzehendt auf 28 weingertseaeB/*
„it. ganzen getraid zebendt anf tt Jeacb akcbers ia dreii
„velden gelegen.^^
„it. 1 drittail zehent anf 7 Jeacb akcbers ander den stoii-
„pächeln alles zu Strobleinstorf gelegen.^^ —
Ferner verleiht er ihm noch andere Stacke derselbei
Lebenschaft, die er von andern gekauft bat
„It. auf 13 Jeuch akcbers zu Stamestorf binder te
„kirchen gel. ganzen getraidzehent.^^
„lt. im Aukchental auf 3 Jeuchen aacb ganaen weiBsebead«*^
„it. daselbs im Aukchental in dem gern drittentail weia-
„zehent mitsambt den zwelftbalben pfenning gelte so man jerleich
„darzu dient wenn man denselben weinzebent veanet die er ver
„von den Tumbkirchen und Bröbsten au leben bat aadi lawt
„des lehenbriels darumb geben/' — Diplomatar. Eiainger. fol. $3.—
102. 1448. 7. Februar (Pfinztag nach St. Dorotheeatag)
Wien. K. Friedrich, Cur K. Ladislaus Postb. aeiaen Mindel,
bestitigt den zwischen Jörg von Kkartsaa aad dem edlen Ufaridi
Eizingcr von Eizing stattgebabtea Gütertamscbi ala Eatgall fir
die, von letzterem durch Errichtang eines TeichdaBmea aichit
•ciier Veste Zaiotgrab, beschädigten, in der Oarserp&rre ge-
legenen und xnr Veite Snnenberg gehörigen Gründe, und sollen
4ic eingetnvschten Stucke lu Lehen gehen. — Diplonatar.
^tr. foL M. it 106. (S. Lichnowsky VI. Nro. 1346.) —
16t; 1448. la. Februar (Mittwoche nach Invocant> Wien.
Friedrieb (Ür sich und iL Ladislaus) bestätigt den ULnoh
»r den Tausch, den er mit dem Abte und Conrent la
Alltdbnrg machte (der Eiainger hatte 3 Pfund Pfenn. gelts und
% M«tt weiMB und t Mutt habem Egemburger mass lu Piafstetea
guL als österr. Lehea inne, die machte ihm K. Friedrich au freytm
Bigea als salches gab er sie dem Kloster, dafür macht der Eiainger
dien erhaltenen Hof lu Merteinstorf und eine Gülte von 11 Schil-
fiig Pfenn. au Lehen) und Terleiht ihm den Hof und die GuHe tm,
Merteinstorf als österr. Lehen. — Diplomatar. Eiainger. foL 107.
it 118. (Lichnowsky VL Regesten Nro. 1349.)—
104. 1448. 14. Februar (Pfinatag vor Reminiscere). Wien.
K. Friedrieh bestätigt als Vormund des jungen K. Ladislaus P.
des Ulrich Eiainger Ton Eiaing die Güter und Gülten, welche
ika der Abt «ad das Convent au AUenburg als freyes Eigen
nrkiaft haben. (S. 1447.) Diplomatar. Eiainger. fol. 66. b. —
105. 1448. 15. Februar (Freitag ¥or Reminiscere.) Wien.
IL Friedrich, Ar sich und L. Ladislaus P. verieiht dem Hanns
€ater beende tob Ulrich ftainger taaschweise erhaltene Lehen
(fiterr. Lehenschaft):
„von erst 1 tagwerch wismadt genant die Staudenwis mit-
,asibt aiaem fftrhaubt und fünf yirtail akcher enhalb des Teichs
«,u Zaiatgrub bey dem Hochrain au nagst Kamberg gelegen.^^
JNplomalar. Eiainger. fol. 106. —
106. 1448. 13. Mira (Mittwoche nach Judica). Wien.
L Friedrich schiigt dem Ulrich Eiainger auf seine P&ndschaft
(die Hirkttt Wulderstorf, Heberstorf, Hederstorf , Gobelsburg
etc. ete.) noch eiaige Summen. —
(„Als wir dem edlen unserm liehen getrewn Ulreichen
iJBunger tob Eiaing 710 Pfunt 3 Schilling 11 phening und
9MO galdeiB «Bger und ducaten nach redleicher Rtittung schuldig
aWtrdea seiBBi die er tob unsem wegen und nach unserm ge-
tiicbcft a«r beaahag ettleicher prelaten und laondflewt der Marf^-«
56
„grabchaft sa Merheni aaf lenug tob Tergaagoar Zeit u t^pi
„daselba hin gen Merheni und in aaden «nieren mni det e^
„genanten nneert lieben Tettern nerkleiehen nottdnrften ud gt*
„sehefiten swisehen den lannden Oeeterreieh nnd Merheni mk
„Ton hefa&ttang ind Terwesang w^gen der rtiii&m and fhl^;
„um Dressidb ao er Ton ansem wegen ans ia das dritt Jhr
„inngehabt hat und aof potenloa nber daa ao er daToa hat i»
„pliangen ausgeben and dargeli^en hat** • • • • ntaeh
„800 phnnt pbening die wir Im tob der getrewa «id
„dinat wegen so er nna dem Torgenanten anaerai lidbea fettffa
„kanig Lasslawen nnd dem land aniher annerdroaaealeich gitea
„liat and fnrbazer tan sol and mag tob den aagataergaipB
„fanf Jam snphant losnng schaffen and beaeBBea daa allea ia siair
„Som 1510 phaat 3 SchiUii^ 11 phening and 000 galdeia wagst
„and dacaten bringet" ) IMplomatar. Eiainger. foL 181* k—
107. 1448. 31. M&ra (Sonntag Qaasimodogeniti). Aaifcu
Reittrer, Bürger aa Egembarg nnd Bar]»ara, aeiae Haasfiru,
dann Simon Kek, Borger daselbst (Ar seine Kinder Stephai*
Katharina and Helena) verkaafen mit Erlanbnisa ihrer Buf-
herren dem edlen Ulrich Eizinger Ton Eiaing Terschiedene Giter:
„it Ton erst 1 hofstat za Dietmaastorff (aichst dtr
„M&hle), mit daza gehörigen 8 gwaaten acker, daron aas
„jährlich an die Pfarrkirchenzeeh za Respiafllr Graadffieail
„24 Pfenn. dient, am St. Michelstag.'*
„it. — 1 Baamstatt daselbst ob der M&hle aaf dem MlU-
„graben, davon man am St. Michelstag aa die Pfiurrkirche n
„Raseldorf 10 Pfenn. za Bargrecht giebt.** —
„it. ihren halben Theil an der Wiese za Teinaenderf
(„die do stosset mit dem obem Ort an die kraatgertea aad u
„die ekcher dasselbs hinder der m&l and mit dem andern ort
„gegen Zelderndorif werte an die wis die za der kirehea gea
„Newndorif in Sizendorffer pharr gehört'*) mit sammt dea dsia
gehörigen Felbem (Weiden); von dieser halbea Wiese dieat
man jährlich als Bargrecht 10 Pfenning in daa landeafäratL Amt
za Knnring bei Egenbarg.
it. darnach 0 Viertel Weingärten, gel. in Radendorffer-
feld, gea der „Veldsaz.'* davon man dient ia iaa Rcdbr Aal
m Kmtmmimtt ntwhdk Pdk« gekgm S'/* Flau. >■ freyai
B^inckt, u St McfcJrt^ vi «ca Aato dw Stmnira, n
it 8 TivM W«ii4|lrtM, giL in Bvtf n Tsiiisaderff
(UMh gm tkl aaf iM puk 4«r npdkft") guat 4er Ntwpur,
«nm MU «<■ cOm Hnni Ulrfdi ian Bin««- 'm fia Vuta
SckretMUl u St WehMtg tm BugrmM U Pfnu. u4 d»
KmAutera TW StojraMdsriT tm 1 mrtel ua itmämlkm
WrägirteB u dflliB» "nig n Bufncht % Pfau, dieat
K. Abu- 4 vi«rtal W«ii^[uta, gd.a«Di«tBaaatorf
paat die pnittea, davaa Ma« tmck jikrlich dirat nBugreeht
» rbM. ■■ St KeMrtag aa die PfiorrUreheMeeke am Beapis.—
iL ■• diaat »aa von 1 Imliiialiii itm J9rg Kr«aa«r raa
Tmaamimit • Pbaa. („duaaa »aa LayB aad ardreick ■■
,NUarft dar Hilwir daatOa aaBaB Mg.")
Beaiegdt dank dea edlea vaataa Ritter Herra Berakard
Inpci, Piagar la Bgeaikarg aad Venraur daa AratL Amt»
M Kaariag (ala Bargberra).
Flr die VerklaCBr, die eigene Siegel aieht hattea, beai»<
pki «der edle Kalataa Gnea and der erber weite Haue
«KdU, Birger ud Ratlulierr aa Egemberg.'' — Diplonatar.
Bäger. faL 71. —
106. 1446. Sl. Min. — Aadreaa Retttrer, Birger aa Egeai-
^ aad Barbara iKae Hanefiran, daoa Siawn Kek, Birger
luelbat (Ar iriae Kinder Stephan, Katharina and Helena) ver-
bifcn den edlen H. Ulrick Eiainger von Eising, mit Erlaabniaa
1» „Erwirdigea and Edlea herm kerra WUhnlhen des Decbaner»
fibifltar dca hawa an Hartperg," all Borgberrn, ihre halbe
IBble gel SB Dietataaatorff mit Zagehfir. (nond als die vaa
iiHcf Bit irer kobiarich ambfkngea iit nnd davon loaa den
fWanatea Haiater and dem hawe »n Hartperg jerleicb an
«nchtB Barkrecbt dint in ir ambt daaeelba an Dietmanatorff
I» pkean. n« St HieheUtag.") —
Bcaiegelt dnrcb den Bnrgherren Heiater Wilhelm Deekaner, —
Bd (far die Verkinfer) den edlea Kolmau Grua.
Zeage Hit aeiaem Si^el: „der erher Hanna KelU Ratba-
kwgtr a« Egembarg." — Diplomatar. Eizbger. fol. TS. —
58
109. 1448. n Min. — Ulrich Bufa^w tm Bbi^mkidl
(la rechtem Erbrecht und Kanlrecht) die Mihi« a« Diftau-
etorf (too der man jährlich ms Bwgrecht dem Meiiter fw
Martberg 80 Pfenn. vnd in du Amt der Stremain tm Dietaia*
•torf auch 30 Pfena. dient) it 1 hofttatt daran geL mit 9 gma-
ten acker so dasn gehören , wovon »an jihriieh snr Pfrrrki^
chensech za Respia t4 Pfenn. dient, it. 1 BanmstatI nigil A
der Mahl auf dem Mahlgraben, daTon man in die Pfcrrkifchi
gen Raaeldorff an Bargrecht 10 Pfenn. gibt — it dem Ml
Krewser von 1 Laymgmb t Pfenn. . . . dem Gabriel a. MUbr
in Dietmanstorf and seiner Hansfran Anna. Sie aollea iki
aber k&nftig alle Jahre dienen: 9 Math Weisen Bgembaifw
Mass Mallgat das gnt nnd gerecht §ej — (u jeder Qnatembflr
nVt Metaen) „and wir sollen den in der Mill nomon and be-
„ben, and der Mailner ist ans kainer for dadurch nicht phKcbtig.—
„Ich and mein eriben sollen and wellen anch die Prngk trf
„meinem Tamb des hechtenteich ae Schretental was des eb
„yeder Mulloer za DietmanstoHT ist phlichtig m machea ni
f^se pessern gewesen na hinför von anserm aigengnt naebei
„ond pessern lassen als ofit des not wirt angeaerd nnd aab
,,solich for das ich and meine erben den traid als oben beaiek
„ist selbs heben and fam and anch den weg als vor stet ssDei
„pessern lassen sollen mir nnd meinn eriben die obgenanten Ga-
„briel Müllner Anna s. Hausfrao ir eriben oder wer die MID
„besist and innhallt nach jerleich dienn nnd in yder reige-
„nanten Qaattember gen Schretental raichea ain lanttem Stap-
„pein layb brots das bringt ain gana Jar vier lajb nnd sol yte
„layb syben phening wert sein. Aach sollen sy nna gehorsaa
„and gewertig sein als ander anser eribhoUden — (noch ik
Dienste aasrichten, wie oben angeführt ist). Er hat anch aar
Mühle gegeben seinen Weingarten an DietmanatoriF, g^Mut
die Prellten, 4 Viertel, wovon am St. Michelstag in die Pfiurr-
kirche za Respia 28 Pfenn. aa dienen sind. Dieser soll bei isr
Mühle künftig bleiben. Zeuge mit seinem Siegel : „der edl Stibtr
von Tresniz („mein diener*"}. Diplomatar. Eiaiager. fol. 70. ^
110. 1448. 31 März. — Andreas Reittror, Biigar a
Kgenharg and Rarbara seine Hansfran, dann Siao« Kok« IMi^
69
• JUwdiMt (Ar atSmt KMw BtephM, KattarlBi n4 Heleu)
•fcaafcii dera edlen VtriA BilBger m Elilig ihre hübe
Ue sa IHetMuutorf idt Z^ehKr (»»4 alb dia tob alter
er mit irer hofbArcli mmknmgtn ist'^ inon mia jihrlich ■•
«igi 4tr tun Pni Auu, Vntwe d» Wol^og StrewK ia
!■ Aart M Dietmaaetorf 30 Pfeaa. dieat — daaa S Viertel
eiagartea, ^1. in lUdeadorbr TeU, genannt der reldMK,
,T«a aiaa aa^ der Streaala in ihr Amt an DietmaBitorf aa
iekeli t8 PTeaa. dleat —
BeriegeK dareb die Batgfran Anaa t. Strewa, aad fiftr
e VerkBafer, die der Zeit keia e^es Siegel hatten) dnrch
M edUa Kelwui Oiaaaer lad dea „eriiem weiien Hanna Kelbl,
ittibirgar aa Kgeabai|;. — Diplontatar. Eiaiager, Toi. 114.
lli —
111. 14W.t8 April (SonaUg nach fieorgi). Wiea. Midiael,
N k. rtm. Hdrta Barggraf aa Hajdbnrg, Graf an Hardek,
B8 Heicba Hofriehter, erkISrt fflr lich and aelnea gansen Stamm,
!■■ die Brüder Oawald and Stephan Eiainger ihre Leben Ton
!■ kftnttig ala frejea Eigen genieaaea aollen (ao lange der
taaun dauert); and erat, wenn nach Abgang de« Stammes,
ie Herrachaften TermSg Erbverbr&dening an die Oesterreichi-
chca Henoge kommen, aoU der Lehenaverband «neder ein-
reten (!) — Die Eataebldignag , welche aie dafnr gegebea,
titefat in folgenden Stfteken:
„Item TOD eratea die *eaten an Frewntzperg mit aller irer
i^hSmng."
„it den Zehent mitsamt der traidgält nnd phenninggth,
was Bj der an Wejdeaoeld habenn."
„it. den Hof an Rea in der alten Stat mit seiner ZngehSr
nitaambt Irer aagehSrnng gBIlt an Alberadorf (nallea andere,
aas sie sonst bisher an Lehea hatten.)."
Zeagen mit ibrea Siegeln: Wolfgang der Hinterholzer an
Ith and Kaspar der ScUfer. Diploroatar. Eizioger. foL 107.
11t. 144S. t8 Apra. Wien. — Burggraf Michael an Maid-
Dg ete. gibt dem edlen Ulrich Eizinger die Stücke, welche
' aad «ein Bmder bisher von ihm an Lehen halten, ala tnjt
gen, lo laage der Stamm dauert etc. etc.
•0
1. Hau vmI SdkM SchreteBlal mk Zif^tUr ele.
t. HaBi PiflldMtorff sil Zi^^eiiör ete.
S. Daa Dorf BfarkaftorlT mit deM, was ar tm den Dngmm
TOB Grab gokaaft hat
4. Bdieho OIHob, gel b« Ndib, dio or tob ian Tq^ar arf
den LadoBdorCbr gotuuifk hat.
5. Dio Veata bbb ÜBgen aiit ZogehSr —
BBd AUaa, waa or aoaat bb LoIiob hallo . • • ole. ole.
ZoBgOB, Biil ihroB Siegela: Wol%aBg HJBdorhohar fia
Moni BBd Kaapar der Schifer. — Diploflialar. BiBi^;er. UL IN.-
IIS. 1448. 17 Hay (Freitag Baeh Pfii«8toB> Erhard WuUk^
HaBBO KriataB, HaaBa Haeler, Nicha SbUbbI, Slophaa WmuagKt
alle geaesaea lo WaiiOBdorf^ daaa Aadre Ndppl, b« Markettaif
Bad Wol%ang Paar, aa Polka, verkaiifeB ihroai gBidigoB Henra
Ulrich Eiaiager tob BiaiBgi gewiaso Aeekor aad GriBda (n
eioer Teiehstalt „das MarkaatorfT^.
(Note aar Seile: ^Samma dea dieaal ib daa AbiU gm
Waiaendorfi^ so ain riehler hinför abgel iacil «.Md. (Jh» Aal
ao Waizendorf gehört dem Ulrich Eiaioger).
Besiegelt (for aie) durch die edlea Stibar tob IVoaBia aal
WoUhart dea Moshaymer, Diplomatar. Eiaioger. foL 70. —
114. 1448. 18 October (Freitag nach St ColoBiaBB). Peter
SeoiaB and Dorothea, aeiae Hansfiraa (Tochter wofl. Wol%Hg
dea Ebergössiger) verkaufen ihr rechtes fireyea EigeB, Ter-
achiedene GultcB and Galer, meist WeingirtoB, bb Millerheiib
Zeldemdorf, Altenberg, dem edlen Wol%ang HiBdoriiolBer aa
Moll aad seinea Erbea, von welchen Stacken maa dea Moachea
des Klosters za Res (Domiaicaner) jährlich 3 Vt ^^uUiBg Pteaa.
aad 1 Helbling dient
Zenge mit seinem Siegel : der edle Kaspar der Harroaser.—
Diplomatar. Eiainger. fol. 68 — 60.
115. 1448. 28 October (St. Simon el Jadalag). Dio BrUsr
WoU|;ang, Qeorg and Bernhard Drcssidler TerkaafcB deai edlsa
Ulrich Eiziager von Eiaing ihr freyes Eigen den Hof bb Trabara-
reat („darauf yzund sizi Nicl Glesl daaon maa jerleidi aa saal
„Kolmanstag dient 7 Schilling WienerpfeaB«^*) aad eis gaaaei
Lehen daselbst (an dem Ort gea dem hawa Tbcr gilqta
"O'
. 1448. 10 NoTember. Abt Kristan Ton Melk bestätigt
isherr derPfiurrkircbe suOberndorflf den Verkauf mehrerer,
rche eigenen Dienste vnd Gnlten zn NeandorfT, Merteins-
I Zaintgrob, aof behaustea Gutem und Uebariind in der
ure gelegen, an den edlen Ulriek Eininger Ton Eiiing
■ FCurrer nnd die C^neinde dbiger Pfitfridreke. (Kan&
n Pfand Wienerpfenning.) — Diplomatar« Ei&iager
k.-
. 144& tO NoYenber (Mittwoebe nack Eliaaketh> Die
UkreckI nnd €tooi|p Kramkadier m Sloyxendorf ver-
lea edlen Ulriek Bisinger Ton Eining, mit ErlanbmfS
igkerren, ikre keiden Höfe in Teinxendorf.
erst den akem Hof an. dem Ort gegen Polka warta
r firoyea Bnrgreckt ist Tom Gotteakaoa St. Jokann m
', dem man xn Miekeli dient 30 Wienerpfenn. Bnigreckt
it mekri keine Steuer, keine Rokot etc. etc.); dau
ftigeade Stfteke: it im okem Feld am Dietmanstorffer
18 Gwaaten it. in dem nidem Feld an Zeldendorffer
Bwnnten it aker in dem nidem Feld t gwanten akeker,
liamk ainer- an felker daran gelegen. It in dem Feld
Sehrelenpack 8 Gwanten: it in demselben Feld xunlckst
6«
TOB erst n dos dben WM f ChvaateB, it. !■ uetei
Feld 10 Gwaatea, it in dm Feld aif den SdmtespMk u
des k«ewe|^ 6 gwutea; it. ia dem Hmgorfeld t gwMitM akckr.
ü hialer den Hof 1 gwmateii milniBt dca gerd nittalL IL irf
der laLjmgtfA 4 nerlel weiigurtea«
it 1 Bavngirtel uf den Nfth^nben. it 1 WieM gtMMt
die Jangfiieee gel. ia des udeni ¥«ld. it ia SchreteipMh
1 RMiDsUtt it 5 füravtgirtea im der jugmi Wieee ud mI
jeder gea lfftr^ei|p dienea t aaMnaes 10 Pfeaa md 1 aclMri
darta im der leittea, dieat gea Martperg a« Midieii % PÜw.
So diät BMa aaeh jerleieh Toa deai beaaatea idaiaea hif
But feiaer Zag^draag aa U* L. Fraaea PAurrkireliea-leflha
gea Zelderadorff aai St Mickelftag % Viertiag Wacki ni
aicht nelir.
Zeage aut eeiaen Siegel: Der Edl Kristoff StojseadoHhr,
aaser Vetter« — Dipioaiatar. Riaiager. foL 77. —
lia 1M9. 6 Jftaaer (Heil 3 K«a«tag> VhnA Habgir
Toa Eiaiag Mgt dea Aadreas Reittrer, Bürger a« E^foakaig eta:
aad dea Siaioa Kek, die ihm ihre Mihle aa Dietaiiaftori' a. s-v*
Terkaaft babea, dee ihm aagelobtea Sehirmee ledigi da die Barg-
fraa, Aaaa Toa Streaa wegea Fertigaag dee lütalhriefes Schwier^
keitea aiacht etc. etc. (^eaader daramb das ay Buiat dietdh
^halh Mfil sey aof irem tail aicht harkehreeht aad aaB ir wä
^aiaem erihholdea keseat aad aiatper eeia alt aader ir gemiB
^hiadertcMea aad holdea dawider aber die okgeaaateii der Beittrer
^aad Kekch aastat ir lelhs nad irer hawsfrawa aad Uadflra
^soleich widerred hakea aad sprechea das die olgoaaat gus
^Mfill aof aiaem freia barkchrecht graat aad iekek ae veU
„Biitsamkt dem Millsiag* gelegt und gepawt sey wordea «ad datea
^aiaa daaa dem maister nad der Strewaia aibeg ierleick seriiijg
^pheaiag karkchrecbt dieat so lig auch die stabea aad die kaasaig
^dariaa daaa aia yeder M&laer woaet aad siaea maea aaf der
„pfiurrkirchea Zech aa Respita graat nad sey aia hoihtat die mta
^saaderleich aa derselbea Zech Terdieat aad das dio Mil kaiaca
„rakch ooch aigea behaasaog oie gehabt hab aad dio aoek aidd
„hab'*— ) Da sie aaa etliche Mal aasaehtoa wegoa der Fort^gai^
aach ia Uakostea Tersetat warea a. s. w., so begibt er aick dir
'erti^ng und itt Schirmea („baben sieb d&rtimb ptr. mit mir
gani gericht und überkomen etc. elo." — )
Zenge mit «einem Siegel: „der edi Kristoff SlojEendorffer,
leiD Diener." — Diplomatar. Eixinger. fol. 116. —
119. 1449. 6 Jinner. Wölbung HindcrhoUer, Eg MoUt, rer-
kkvft dpm edlen Uln<rh Eizinger v. EixiDg aeinem Vetter Gallen
nf ItehaasteD Gätern L'eberländen and Bargrechte zu Zeldera-
lerf, alle fre;ea Eigen, im Beirage tdd jälirlicb 5 PfoDd £0 Pfenn.,
4ie er rnn dem Edlen Peter dem Secnian aad teiner Hana-
fraa Dorothea gekaaft hatte, Dnd obeigibt ihm anrh den
Kaaftriet
Zeuge mit seioem Siegel: ^Der Edel Kriatoff Stoyaen-
dflrffer." — Diplomatar. Eiainger. Toi. 230. b. —
ItO. 1449. 12 Jänner (Sonntag vor St. AnlonienUg) Neaatadt.
K. Friedrich bestätigt als Vormund K. Ladislaos P. die Ton dem
BarggrafeD Micbael von MaidbnTg vorgenommene Eignung der
Leben tär die Brüder (Oiwald und Stephan) Bizinger.
1. Die Veate Frewnsperg.
t. it. den Beheot mitHmml der Getreidgölt and PfeaninggnH
aa WeydeaveM.
I. it. deo Hof an Rn in der alten Stadt mit Zngehfir mit-
tamml der GöH an Alberndorf und alles was sie sonit aa
Lehen hatten. — Diplomatar. Eisinger foL 110. — Lich-
nowaby VI. Nro. 1438.
ni. 1449. 12 Jänner. — Neustadt. K. Priedricb bestStigt
ik Vormnnd des K. Ladialans P. die too dem BarggraTen Michael
ttiHaidbnrg vorgenommene Eigaang der Leben f&r Ulrich Biainfer:
I. Haaa and Schloss an Schretental mit ZngebSr.
S. iL daa Haas Pnaleatorff m. a.
I. Daa Dorf Markastorf mit den, waa «r von den Dntgmen
von Grneb gekaaft bat.
4. h. etlich Galt, gel. na Nelib, die er von den Topler nad
l^endorffer gekauft bat.
y h. Die Veate anm Bugers m. a, . . etc. — Diplomatar.
Eisinger. fol. 110. b. Licbnowiky VL Nr«. 1439.
in. 1449. 18 Jinner (Samstag nach SL Aatonieatag)
WiMto«. K. FrieMA mhUd ali Vmnnd daa K. LadMm
•4
dem eilen Ulrich Eiunger von Bhüig alle jese Merreic
LeheBi Stöcke, die in einem Geriehtekiefe det Oambm A
TOB Schainbergi LandmarsduJJe bt Oeeterreidi, ikm hi
Klage ingesprocken wurden.
(,^ der edel nneer L g. Ulrieb Biiinger tm EU
^Bwen gekbrief ainer Ton weylent Annen Kannten den ScIm
,,Ton Sebam hawafrawn Hainreichen des Eininger tocktfar
„fr aelba nnd Magdalenen Ir«r nnd des benanten Sehi
,,iocbter und deir ander Ton demselben Sckonkehen nnd
,,erben lanltend ain behabnnis mit reckt erlangt liat md 4
„auf etlich Stvkch guter nnd güllt in unterm Fftnte!
^Oesterreich gelegen mit gericlit komen nnd apgetenl ii
^der gerichtabrief und antanbrief lavt** • • •) — D^
Eininger. foL 110 it 137. —
123. 1449. 18 J&nner. — Nenttadt K. Friedridi ]
dem Richter and Rath na Laa, dem Ulrich Eininger dii
Hanns Schenk Ton Lostorf nn Laa eigenen, nnd nadi
Tode mit andern Theilen seiner Verlassenschaft ikm geri
nngesprochenen Nntnen nnd Gälten einanantworten.
(Nb. ^ist verkawfft/^) — Diplomatar. Eininger« foL 1
124. 1449. 24 Janner (Freitag nach St AntonL) Mi
K. Friedrich nimmt den edlen Ulrich Eininger tob Einii
von dem Landmarschall in Oesterreich Grafen Bemhai
Schaonberg anf 2 Geldbriefe (^der ainer f&nfflinndert
^phening von weillent Annen Hannsen des SelMnkelM
„Seewam Haasfiraw Hainrichs des Eyainger tochter an s
^selbs nnd madalen irer nnd des benanten schenkdMB 1
^und der ander von denselben schenkchen nnd teia erbei
^handert angrisch gpildein lautent acht neben tansent j^uil ]
^schaden'*) Recht erlangt hat nnd anf einige Sticke
und Güter verwiesen wurde, in Schutt und SchinB, BBd 1
allen Hanptleuten etc. etc. ihn dabei an erhalten. — IKpli
Eininger. foL 137. b. —
125. 1449. 24 Jänner (Freitag vor St PanH Bekd
Neustadt IL Friedrich verleibt, als Vormund des K3n%t Lad
dem edlen Ulrich Eininger von Eining, ak LshiBStr||
Namen seiner Brilder Oswald und Stephan 1 mnhrerti va
der« L^lw ligWiir :
,T«B «at i»a hwB «Bd g«alM u Sdn^teata) ili mit
Ibs mM 4m akaa grthM ■wUiiigaB gnnatm iit attMant
■aianr Mbw wgiMrMg. — Itm 4m Uwi PuMmIm« ait
Mfaw ligBfclmg iMk kej ScbretMtd ^Icfra. — h. «u
farff guBt IhfkMtoiff 4umIU ■» iUqr 4en n« ^ Im
IM <<■ DnMteMM« VM Onb gdaift liftb«nt-~ It «tffidi
|llt griqtM MNaUb, «• sjr VM 4« Taplar «W Um UiM-
«M*r kuft kkkMt— tt. «ia TCMtm noi iUgm mU in»
■tiMii^ — It üa nwiM H Fk«iti9w; mit i
■tiMii^ — H. <« Zctest ahniikt d«r
jftBfalU, WM «r 4ar H WaT^tnA kafceat nd 4ar kaff m
;!» i* «ir akaa aUt mÜ acuar Mgahlru; «HauiM trer
fm wä AftaniaiC* Caniaria DaaU Hagia ia CauH*.-
WfimtUr. «li^r. FaL 108.-
IM. 1449. S mn (SeHitas hTaeBfit> bttarna laa»-
Mriii, AaMiaaiB n St Barakard «ai 4er Caarea« waBgeB, aia
BbMiftaaa», ia «iMa Kaaf mai TkwmA, 4m Ikre Lerta la
■TaiseBiMr Hit iea edira Ulrich BUBger tmi Hai^ alge-
,*w antra bat WeU Schechw ric&ter n WalieBiwff
(Ib gwaaAcK aMgewaehatlt die ia a«U lehra 4araaf er yra
^fat gahlrt kat gelcgn ia dea arkara aad aiaaa uden akeker
|Ub gaaMMB, galegea key 4ea Geiger."
h. Urahart i*awr duelba bat rerkaoft % g«-aatw gabirt
^ aih lakra Maackit 4ta beMataa Sebeebaw^balbea ginuitoa
^^ ia 4ea arkaia aaik S Fl Pfeaa. — aad Haaaa RaaaA
^lyarak Waakw h^eat aack Teriuall Vtgwaatea aa aaekat
^kaaea itt Pairera gwaaten geaaat ia der Seheikoa aa
^ K Fbaa." — IHploaiaUr. Ebia^r foL III. b. —
ItT. 14U. U Haj (Freitag naeb Cbr. tUBaelbkit). Wal.
,Mteal, Barggraf aa Maidknrg aod Graf a« HaHek, 4m
~ Blalirt III HMcba Hofrichter , ^ deai edlaa Uhicb Biaia-
' «M Bhing naige ihm dnrch Hanns dea SAeakea vaa Sac-
iiamaakU Olhea aad Güter Haidbarger Lekeasckaft, (Hr
■ Kraat«} aa I%rB :
66
„Von erst iway UO webieheBl m ZeMendarf , fai äMoh
it 6. Pfand nnd 60 Pfenn. WienerpfanB. gelU mU U Ener
„WeiBf j&hrlichs Bnrgrecht, alter MaM, galagen m Reta •■
„dem Gokitaeh im Newnperf , in der StaiapraitaB im Td vi
„aach im porktlal and dea groaeea Weingarten daaelbi aaleta
„an dem Gokitaeh/*— Diplomatar. Eiainger. foL 1S9.—
128. 1450. 25. Febraar (Mittwoche aaeh ImrocaYÜ) Kram.
Hanna Garbita, Mitwohner an Krems and KvaigaMly mIm
Haaifirao, Terfcaafea dem Wol%aag Gang, Riehter an BgeiWq^
8 aaf elien so vielen Leben an Zeidemdorf (woraaf der Jlh^
tag aa RaTebpaeh Ar dea Hanns Zischerl gestiftat ist wik
t Pf. 4 Schill Pfeaa.) gelegeae Pfaad Pfeaaige, die sie rm
weil Haana Veachter, P&rrer aa Rawelspach (des HaaasGo'
bita Vetter) geeiiit haben.
Versiegelt (för sie) darch die ,,erbeni weiaea^ Nidas Ple-
ger, eiaer des Raths an Krems, aad Wol%aBg HoheawariWy
Bürger daselbst
Zeoge mit seinem Siegel : „Der Erber Albrecht Geir^eiger,**
Bürger aa Krems. — Diplomatar. Biaiager. fol. 282. —
129. 1450. 9. M&ra (Montag aach OcaU) Neastadt -
K. Friedrich befiehlt den Geschiftslenten des Rrhart Daas (Ulrick
Eiainger a. A.), dem Oswald Eizinger tob Eiaiag, aeiaemHaaptmaaai
aa Droseadorfy Toa dem Gelde, welches Doss roa der Rechai^i
des Forstiiieisteramtes her aoch schaldig war, die Barghat aai*
aarichtea.
(Er hatte schoa firfiher Befehl gegebea aa Sigmaad fis
Eberstorf, Obristea Kämmerer nnd Habmeister ia Oesterreich etc.
es war aber bisher nicht geschehen.) — Diplonuitar. Eiaiigw*
foL 118. —
IdO. 1450. 15. M&ra (Sonntag L&tare), Probat Jahaaa si
Heraogeabarg (Gotteshaas St Jörgen an II.) gibt dem edlen Ulridi
Eiainger Ton Eiaing mehrere Zeheate (die das Kloster wegen
Feinden and aaderea Schaden nicht einbringen koBite) aif
drei Jahre in Bestand:
„Von erst ansem traidaeheat aa Ri^ca waa «aa wä
rt7
,Hidler moA teiaer Umsfnan zw taUen haben und miUnint Ann
,t Matl«n so dos der llidler und (eine Hausfrau vom Zeheatliof
s)«rlich' geb«o dareue allen klaiaen Zelieat aad lenikauC plie-
,Bug voD »llen ZngehÖmn^en etc. amb 15 Ff. Pfeuu,"
„lt. 11 PhoDt pheoD. die nns der edl Herr ber Jörg von
aPachuin Obrüter Drugses in Oesterreicb jcriich vod I Treid-
nubeBl VI Teja nnd aodera ZeheDlea geyt, die er in beaUods-
„weii hat nnd SVa phant pbenn. lo uns die edl fraw fraw
,D«rolhea geborn von Potteodorf und H. Hanosen von Pncliaim
t,mI witib uutat ir nnd Irer Linder auch jerlich gibt von 1 Trcld-
,ichent anf etlichen Dörfern, die le w von un« in beslandweis habend,"
Er (Eizigger) soll alio ja lieh 31 Pf. 4 Schill. Pfenn. am
St. Gilgentag in den Heraogenburger Hof zu Egembnr^ reichen. —
lil inigestricheo. — Dipiomatar. Eisiuger. fol. 112.—
Ul. I4S0. 1. Ma; (Freitag Phil, nnd Jacobatag). Hanna von
Meirs, P&rrer su Gara, bestätigt den Grundstück Wechsel, den
nthrere Unterthanen seiner Kirche mit Ulrich Eiainger (bei
Gelegenheit dea Tcichdammes zu Zaintgmb) getroffen haben. —
Zcag« wü M>MM 8ieg«l: „Bat edle Kehau Graaaw." —
KrUHtnr. Baiser. feL 118. k. —
IM. 1490. IS. JuT (Freitag vor 8t Veitotag). Ulrich
liiin|n vea Kiiing gibt des CapUn den SL JehanaeHHen in
ist GerMTpbrrkireke , ^Herm HilbraBBten Saehe," welch» er
krA Jüdogug eiaei Teiehdanmee aSehtt leiner Veate ZaiBt.
pA ia deraelbei Pbrre mehrere Gründe enagetrinkt kitte,
blgeUe G&Hee ssm Aofwechael:
iL Ulrich Mnntreieh so Newndorff tob 1 Wieie mm 8t
IBcMetBg 14 PfeBB.
it NkUi lUud an demaelben Tag tob 1 Wieie Ifi PfeBB. —
it Jbbu 8ehnelhofer kb demselben Tag tob 1 Acker IS. PIcbb.
it Peter Rleaatl tob Herteatorfr tob 1 Acker du ZaJBt*
pib • PfeBB.
H. lUegerfB an Herteatorff an denuelbcB Tag tob 1 Aeker
• Km. -
[ Dbbb aeinen Getreidzehent anf dem Bnnhof and auf den
IM HLeBbealorffin Garaeqifarr mitaammt aeinem Hof daaelbat
des Galrr geweaea iaL —
laftJ
• na Hqld ••■aatataxptariU.
SHn V MAB ^WfjpMM nMKtflj
|d. •• Hl Inf, £• <ar TMnM lai lir Sfri^v ia»
Uanl iHMliiga.
K. Mb MIM miiiHirtiiil sa Naniaf atf • Iri
Dkna l» CiflmliiliiUm Slbb iM:
<•• ant !• Itaa. grib IM> Bni Tia drin
It In Mm« nti Ix* ÜMfan gm ». m^ miU*
amr nda lilinl, (Ite Iritta nd gaUrt ar TiMe bn,
ah Mllal <aa Mmr n Du«, ala MIM Ika laa IkM
It ■• ZaMpaak ia <ea nU gagn Sin »liti nf T % iKt
iL IB nU aa NnalaiC aaf • Jack« Xakaal Ika9a |aa,
Ihaik Bit laa Pbmr aa Oara. —
Xea«aaait UnaMegala: „Dar a<la Haar OawaK Etabfa
„Taa Eüi^, Haapteaaa aa Draaaaiarf (m. L Brajer) wU bt
,a41a Jaaa aaa fMafa aa BMaia Hlehaaia." — DiylaMtir.
Halicar. M. 1*. M.
iL riiaMa*, ala Tamal laa K. Lajiahaa, hiriJI|l
ak Lahaaahafr 4aa 8t Jakaaaenlbn ia dar SaraaifftnUrche,
Diylomtar. Kaiser. foL IW. k) (OniMM. fia Bitte 4»
H. Saalia u K. Fiiadriek.)
tu. 1U0. 15. Jaaj (HaaUK St. Veitatag> S^Mai Stak'
■laar aa PaaUaig iWrliiit laai Ulla IMak lUigir tU-
aa aaiaem Taiehdanma nichat Zaiatgrak nelmrc Graafatäeke
gagaa eiaea Aajweehael Aaderer. (Nicht aabadaateai,)
Zeage aiit feinem Siegel: „Der Edl Wal^aag Staktrtea
aa Stakara {aein Vetter). — Diplonatar. Biaiager. faL 1. b. —
13t. lUO. 15. Jaa; (Moatag lor St. Veitata« (f) (St
Vau aalbat am Hantag) Pacbbei^. Sigmnad Stakarnar kittet dea
K. Friedrich (ala Leheaaberrn) um Beatitignag dieaaa Oraad*
atäekwecbaela. Diplomalar. Eiainger. fot. 139. —
69
IM. 14M. 2a Jmij (SoBBtag Tor Peter uud PauUtag).
Qrich Biiii^^ tob EiuBg gibt dem Edlen Sigmund Stokarner
■ fidiberg der gWiMeren Sicherheit wegen einen Revers, dass
Vit Uaher m Ifiehaeli jihriich 6 SchUlinge Pfenn. su dem Heil
OrtnallBr ia der BBrgeapelie tob Pnchberg aU Bargrecht
imklt werdoB soUcb.
(^Als ich TOB meiBS Teichs wegea das Zaintgmb auff dcB
«griBtea die bb meiBor Tcssten gen Lewbestorff gehdrn ettweoil
yAiswechsel nut wisaiad and ekchem getan hab, and wann aber
»diasdheB TesstenB Biit irer suegehöniBg tob dem EdlsB SigmoB*
ndcB Stokchanier bb PBchperg und des heyling krews allter in
jdwselheB TcssteBB gelegea sufireym purkrecht rueret und jer-
^Mch BB SBBd Ifichelstag dieant sechs schilUng phennig und
«lieht mar «Bd wie wol aiit solhen Wechsel dem heaaBteB Altar
«lad dem Stokamer aicht abgaagk gescheheB ist hat dcrselb
SpiBBd Stokamer . . . (bb grösserer Sicherheit) . .)
It de eod. dato Urkunde des Sigmund Stokamer su Puch-
b«|. Diplomatar. Eisiager. foL 78.
(Poriaetxang (olgt.)
f* — — . J.^
IV.
HABils^riilen
4er
Sanmliiiig des historiscbeii Vereines
für
K Sr nt h ei
IB
Klagenfort.
1. ClTMikoB TM 4« Lud» UnOM. 17«*.
iChwriBgbdwPalwlhwrKliyfcrtwriKlwUw U«y
hart, ««■!•.»■ liiinfciiiiMMi 18. hhtkuiMt».
I Si^h^ twOwkbHm TM Am» Mit hfa IM«^ 1 Bm«
I. NwmdiM 4t A. UM Um IMk
& btnrt «M dwLuitMhnuM-PnlaUn te KinA« b
IMHh«ai^ ÜMt« Bu* k. <b*i Kta«. 168».
i UvsttMiM^ lnWt^wifcriftM «m Jalin IMS.
1*. KintkaarbA« lawWigmifciia»« tmi Itbtt IMS.
II. eM^iekto ÜM klnrtkMriMlMM UwAti«« tm 16M —
Kne akMkriUMe Orcaik tm KlnthM.
It UntkawiHbe ZekeMd-OHn^ i» a. 1S77. (Co^e.)
U. ObMiratiosM dor Kirathaviüclim Praetie«. 1<8«— 170C
U. EneBtorin ■Ow UHtiMjgn St»«», iUrtselt, TuU uf-
pKckea 0^ tcüUImb htorMW, «wl AogleiekaR ul«n
!■ «üer Er. Laaft. 4m HenagOiaka SUnitra e«i«nl-
EiMMfanaiwAirtt restumta Sekddm etc. 16M.
II IiudeKTcriutDgKintkauüiB«Mguf4MC«Rtrik«tiou>la
ii figakoMt der Reetifteatio«.
ILUcber 4mm g%eriha»Bdw 4er Uxtortbua-Ver&Mug ii
Kinthn.
IT.BMerkv^ra (Kr KintiieK Iker 4ie Eigeuchaftea der
Rutieat mai DsMaical-BeaitMBgeB.
18- B«tdreibw« alouitlieber im EiMaad lUnthea beflad-
HdWB GattMg«^ derea Kaofret^tes and Preiatiftea.
It' BMarkaagea aber «iaige sweilelhaft aa&Ueade Lwdemial-
6«fille, «ad die hieriber beaUheaden Geaetse.
K Biifa%e n «ana UntkacriMhea Idiolicta.
7k
tl. Camthia tanetoi coBpIecteiia eorui bomüm BeaUnm,
ftti Tel in poblieii eccIesUe &etif cogBOScuitv, Tel pn
Gigaiqae ecelesiae siuiefuigiikri conraetiduM, wtm etcaigm
teaponuB praMcriptiMa affse Y«MrttioBa cohnitar. Afioto
•aeerdote raligiof o Camtiia CkgmhaUifui eoMcrifti.
NB. Vomials im DoiiiiBikaner4Uottar s« Vriaaach.
tL Kone Verfiitsuig des Lebens der keffigea AgatiM HiM^
gardisy MarkgrÜa. (Copie.)
tt. Das Lebea B. DomitiaBi, Henogs in KlntheB aad Mail,
aad der sei Maria seiner BliegeniaUin.
i4. VitasaneUeHenmiaeVidnaeMonialisFuidaterisinGirLK»-
ner Inhalt des Lebens der h. Hennia, St&fkerin n Gukk
aoss alten Schriften colligiert dnrch ainen Canonlenningili-
rem Tlinmbherm aDdorth nnd abgesehrieben Anno 1619.-
95. PretocoUa processam canonifleationis et miraenla b. Heanae
coneementia.
W, Br5ffiinng des Grabes des Cremahls der h. HiMegiH,
Stifters der Kirche MSchling im Jaunthale.
27. Copie des von Ersbischof Arno 1. sn Sahbnrg iber aDe
Guter dieses Hochsttftes errichteten Salbnehes.
fS. Mandat - Libell des Cardinal - Erabischols sn SaUirg,
Matthäus 1567.
t9. Lexicon chronologico-topographicnm. — Hiebei:
Waldordnang des hochwGrdigsten F&rsten nnd Herrn Johau
Jacob, Ersbischofen zu Salzbui^ för das Enstift Salsbuf-
30. Liber coptamm Frivilegiomm Episcopatns Garceaiis *
summis Pontificibus, Imperatoribus et Archiepiscopis Salii-
burgensibus concessorum. 103 Pergamentblätter.
Nb. Bis Fol. 79 Handschrift des 13. JahrhnnderU. Die fol-
genden Blätter zeigen die Handschrift des 15. Jakrbnndertt.
31. Bruchstücke eines Copialbnches von Gnrk.
Anmerkung. 39 Pergamentblätter in Klein-Qnart Begtiit
mit einem Elenchus Episcopomm; es fehlt jedoch der
Anfang, und die erübrigten drei Blätter enthalten die Biscbtfe
von Römer 1178 bis Urban, dessen knme Biographie Ui
1551 reichet.
(Confinna1iou8*lYrkundcii von K. Amnlf bis Konrad III*)
76
St. S«riM HMilMiUi, qtib<t eeelMi» Onreenri« a lUau
PoBtücftu Art^MpMcofMM SaUakargraribu , Bfbeopü
GvMMft«, B— !■!■ bifvrMtMikm, Rowte ngibu, tf
AHtriM 4»tikm yrivilegUi rais diit neta.
U. Ekaeku Efiai»paemmt et 8. R. J. Prineip«» Girceashn
Bi Mtk ArriüvH BpbeopaKi Struabugi coDmIw Abb*
1781.
M. AimIm Q«rMUM , m PrirOtgia lMpertt«raM Regia
AtAUmui et Dum, effruBiemqM DoalMtiwHi C*tf
InutÜMWi et Deeiu, ac aliu üteraa ■peeülee.
U. OeaeWeUe iei Büthuu Swk.
M, HaWeeUftSehe ¥eniMtflm n etur Oeeehietrte 4ar
tMUtt TM Owfc.
17. Bttfiehe Ariter od A«ere UnehuK, So «ea BuAerg.
Weeie» A^t tm 4em Halefaigea PenebeK geges aufc-
gehiieaer Leu»- vM LebaButnff g^ebei weriea. ISM—
1S07.
18. firikltcher Zuhariu ud Lt dinge rHenauB (Aefcts
H OaeiMh). AmmI«« OwiueHMa.— Au <•■ BUttera
•iaee Oeetarter Cedex' •, «bgeeehriekeB tob Th. f.
f. A. —
N. CopialbBek tob Vlktri^. Aaf t9t PM^aBeattUttern.
BatUlt dia MftB^igeaddcbte mU die Uteatea Erwer-
kvagra. Die C^iea rviebeB kii sbb 17. Jahrinnderte,
BBi iiai TBB ▼«neUedeaer HaBi. Die Uterte HaBdachrift
iit «aa de« Bade de* 14., «der aeeh wifan^eblicher
aaa de« Ift. iakrtaadeite.
M. IM«r doB Sliftaa Viktriag de aaB» 1488. Vom AUe
JAaaaaa. Aaf lU PergawBlblittenL
M, CalalagBB HealaliBa & GeaigiL — de aaB« 1744.
U. C^taAad aaa dm DonaieaBer-Kluter ■■ Frieaaeh.
Aaf 18 PargBMBtUitten.
NB. Wakrat^eialieb aaa dea 16. Jakrhaaderte.
Ul Capiaa tm DeakateJan ia Ut StadtpferrUivhe aa Prieaaefa.
U. Cafiea der Aabehriftea tbb dea ia der Ureke aa MMera-
U. Natiwa Uar daa Beaeirin St Jehaaa bei VtUtck.
76
M. KirdiaiHBAytlmBg «et GetlMkaiiM St Amine mm WImm-
karg. 164t.
47. Aelioa Meui JakoJ^ Rohmeitter Stadtpfimit «iikr
Einea Brs. Magirtrtt m Khgrafiurtli n eum ier Pfrn^
kkirch et propria. U. May 1764.
48. GbgaBfiurteriache Cronica; Was ui md «■ ClagcaiM
Ton anno 1511 bia wiedenunb anno 1611 ab vn IN
Jaltfon in FraUt «nt Laidl DonkwirAigoo ndi nogotn«ia
40. Annlge aoi doo Paal Kheppiti dagenfvtor Ourraik it
anno 1511—1611.
56. Inatniction, nach wellicher sick dn Herr Slattocitffikr
ier Kaiaerl. Statt St Veit in Kimtlien sn verlMkea hiL
51. Confirmationt-AbsGlirift gemainer Statt Viilack refMrwItf
Statirta, GoMits, Ordnung and Freyheiten. IM.
56. Vemch einer kleinen Beeckreibnng den Baigkiiei u
Bleikerg.
58. Karollinische Hattenberg. Bergwerks -Ordnung^ Bdt Gnte
den 10. Jany 1567.
54. Historische Erzählang ober das nhralte Eisen-Bergwoi
sn Hüttenbergy Mosinz und Lölling in K&mthen. 176S*
55. Register über die Unterthans-Eindienangen an den Afvten
Hallegg and Rottenstein. Aus dem 15. Jakrkaaderte.
56. Gerichtsaeugbrief der Grosspaecker Uadterthaaea-Gru''
kerrschaften; contra der Holden an Metschaek aad Fbtscbck
Graadobrigkeiten, betreffead die Gemeia aad Hobstatt tf
Paeckberg. 1571.
57. Urbari des Ambts Nussbeig and Fraaenstein. 16M.
58. Paaa- and Pergthaidnng aar Herrschaft Pottsekaeh ge-
hörig. 1348.
59. Monita Arcana antiquiisiaiae ac periUastris fiuailiie '^
Aineth, origine de Ungnad et Weissenwolflf^ de anne IMW-
60. Beschreibung der von Aineth. Familie, Nankea aad li*
strnctioa.
61. Veraeickniss der Besitaer der Freikerrsekaft St Patenii*
Tor Ahers ^Im Thurm^* genannt
6t. Hoeh- a. Herrliclikeiten , jara patronatas a. ^[t weicht
der gräfl. Lodron^schen Primogenitar einverieikt iiad. Mi'
t. Ueker die Herren tob firklenegg;.
i. Dar Herrea Umeiib&Uer htknäkttekrtOm^
i. VragBevtft MaMuer^ti de vifat 8t lUyerti.
I. HüUrii ■MHitefü mI 8t Luikertwa b Styiia ■■-
r. (Marin iber die GiUt, Giotter ud Eiakkoewei der
HeifMlaft IdeebtenateiB ia Obentejer. 181T.
B. BrtfcatlA au der Kaiaer-Chntaik.
NB. Ba Hatt, Oaart, Haadachrift daa IC JahiknderU.
GegeawiHif aw BeaUaiaf bei H. Joa^fa Dieser, Seriptor
aa der k. k. UaiTershita-BOiUotbek ia Wea, diorte ar-
•|Mta|^MA muM UaseUage aiaM Urbare der Plärr« Uaa-
bers iM Klag. Kreiae.
9. Haada^rift aoi dem If. Jahrhaaderte aüt Faderaeieb-
amgea (aoa der Abtei HillaUt) iahalt: Vom Becbte;
die Hechaeit ; rem Terleraea 8ahn ; Pbiaiologaa ; die BBcber
Hoeia.
Heraaagegebeii tou Theodor Ton Karejaa, later demlttel:
^Mtache Sprachdeakmale dea 12. Jahrbaaderta. Wien
18W." Wt FacBimilibu der Handachrift ud BOder.—
(Vom Herrn Verftaaer dem biator. Vereine fftr Unitben
gewidmet)
n. Sdifitiea-ProtokoU aber daa an Wien abgehaltene Kran-
adacbieaaea de anno 1650.
II. Beglaabigte Abachrift einer Inatmction fnr die Siterr.
kaia^. IVMipeter and Heerpaoker de anno 1747.
11 Tabalatar. (Entbllt maaikaliacbe Compoaitionen.)
PraeambalaK, von L. Senfel.
Pater noater, Ton Jaa([Bin.
Are Maria, „ „
Slabat mater, „ „
Taaeatroleatian „
Da profnadia, „ L. Senfel.
hftiaitaUm, „ Verieloth.
Pater omnipotena, von Peter de K&e.
Agaaa Dei, von Josi|nin.
78
Bliii D^BHBVs, ¥0B L. Seafel.
!■ prwdpi« erat Terkut, tob Josfim.
74. AlBather tm AiBatli (Heiuridi).
BeaebnÜNug it§ llMkkmk Stiftet wU Kletlers AtmU-
•teiB, Toii Ambag «er Stifftog 1107 kie auo 1707.
Wm neb «nler je^ee PrtkteB Regiemg ereigMt \aL
TS. ÄBkerakofeB rw (Gottiiek, Freikar).
Awrilge Ml iei Canenl-Verwalters Herra SlekikefgHiDi-
advift. Beaekreikmig dea Warkkeiirka rrieaaek de 1811
TC AskerakofeB tob (Gottiiek, Freikerr).
a) Birgermeifler sb KlageBfart
k} De jare epiieopi LabaeeBaia ia keBefleiBBi ad 8. Ste-
pkaBam ia Talle Jaaoaia.
e} Ckroaologitcke Datea.
d) Sahkarg. ViaedoBie aa Frieaaek. ]
e) Laadeakaaptieate, LaadeaTerweaer^ LaBdeaviaedette ii
Kiratkea.
f) Necrologia.
77. Aakerakofea tob (Gottliek, Freikerr).
Excerpte aas dea tob Frana Raater k. k. Appellitioif-
ratb so Klagealiirt geBiackteo Aaaaogea aaa dea Wolfr-
kerger Arcbifaschriften uad Urkunden.
78. Aakerahofea t. (GottUeb Freiherr.)
lieber den historischen Anläse aur Sage tob dea Ve^
heerangssogen der Margaretha Manltasch ia Kiratbea. 1847.
(Original.) (Vorgetragea Tom Herro Ver&sser b 4er
Geaeral-VersaBimlang des historischen Vereines fttarKinthei
am 12. October 1847.)
79. Ankershofe n von (Theophilns, Freiherr).
Beiträge aar Genealogie der kämt. Grafea tob Spon-
heim and Ortenbarg.
80. Benedikt von (Johann).
Veraeichniss der in der Stadtpfarrkirehe aa Villaeh Tor-
bandenen Grabes-Monumente aus dem 15.| 1^ aad 17.
Jahrhunderte.
81. Bleiweiaa (Jakob>
Copien der aa Aqaiieja beflndllebea aattkaa Slabacbrifai*
Capim utiker I.«pMv - MoMBMt« tm AfA^k ni
inMm U^dbug. 1846.
I. ri«iemi;; T. (Viaceu, Ritter>
SkiHirto ChraHik tm SwksMkng ab Flui« nd Ort.
ISM-IBM.
Gak«lkonRM!k Stumkuh. Wt rialn Wiff — AWHogw.
». GriRiDBr (AitoB>
Reflnii» Uer 4w WtUrtud dar PrsThi Kinttaa, M«rr.
AatlieUM.
I. GriaiDger (Fru> Irtw, CapiMar «m Stiftw 8L
Pavl, hvfMior im fiMchidit« h Klagaafut).
KvM lM«rnclit der OMclüehta 4m HtrsogllUM Ein-
Oem.
IT. HeraaiK (Hfliari(k>
Pr«M Ulrieh tm V«lkenurkt, Klnrthna OiMUr 0>-
J& Bcheaaiflr (Lvreu Frui>
liaU d«r geUtüdiea Gtter ia Kirmthaa, wie a^di« att
Aa&ag 1711 ia der Aaaag leja aad rtehea.
W. H*heaa«er (Lorraa Vnma}.
e. Uabwdai MetaitithaL
N.HolIeBichBiK ( Jakaaa).
Pkjück-dwwaA» UBtersuha^ itn Kaoal-WaMW* (■
UkOackersraka bei der 8ta4t St Veit !■ Kfcmthn.
Naek W. A. Laar*diaa HuOwb aar t^rmiikm Aaatj—
der WMnJkSrper Ta^nMMca. KfafMart IM«. (Ori-
II. Jaraig (UrbaB>
Aaaaag aa ciMr Hia I g fnwdii WM«, «• b 4m
dariaehea IhadartH ab aaMi»>a4i| (m^mt Nmm 4«r
VUur, PanaMM, LMer, Bern, PImm #U.) mH k«iMr
•dcrgeiiager Viiia4iiM|; ■■^iiiiaaii, «w Mch mUW,
80
die durch wechselseitige Revism lad kuhaim» der di-
heiraischen gut gebildeten Wörter cDtt^hriieli werdei
können. 1839. (Orig.)
92. J e n a 1 1 v. (Johann, Ritter).
Anmerknngen va dem Original-Stifthriefe Kiaig ptfr^«— —
vom J. 878, in welchem er dem Kloster nd der Kirdie Oi-
siach inKamthen einige königL G&terverleiht 18M.0ri|iML
9d. Jung (Ignas Soc. Jesu sn Rfillstatt).
Karzer Inhalt des Lebens des heiligen Doadtiaa, FMes
und Rrsherzogs tob K&mthen, Stifter der Kirche wU
des Klosters su l^Iiilstatt 1692.
(Abschrift von Lorens Hohenaner, Probst m St Bsrtkii
in Friesach.)
94. Khitt (Oeorg>
Pflegambts-Raittang der Herrschaft Wartenstein «id Ober-
eggendorf. Von 1. Juny 1625 bis Georgi 16M.
95. K n s t e r (Valentin).
Original -Abschrift von der Erbannng der Rosafienkipdle
in der Felsengrotte anf dem Hemmaberge bei Rbenioi^
Pfarre Olobasnita im Jannthale. — 1844.
96. L a m a t s c h (F. Ignas).
Verzeichniss der Prioren des Dominikaner - Klosten u
Friesach vom J. 1218 bis zu Ende des 17. Jahrhaiderti)
nebst einigen liistor. Notizen. 1842.
98. M a u s 8 (Joseph).
Rede über die Nothwendigkeit einer allgemeinen vereisig-
ten Akademie für Kunst und Wissenschaft snr Gebtrti-
feier des Kaisers am 12. Februar 1813 , gehahen i»
Bibliotheksaale des k. k. Lemberger-Lyceoms von Dr.
Joseph Manss, Professor der Geschichte. (Original)
99. Neugart (Trudpert).
Libellus Majores matemos Rudolplii I. R. R. in GottfrU«
ducc Alemaniae Proavo Hildegarde conjngis Caroli It
subsistentes exhibens. — St. Paul im Lavantthale 1816.
100. N e u g a r t (Trudpert).
Qnestio duplex de duobus Udalrids MardiioBlbis istrii«
qni Secnlis XI. et XII. exstitere expHctliu (Gaffe.)
81
If 1. N • «ga r t (1^m4p«rt).
Bn*l» cMWMtatia b ntaa B. HUdogaHi« fwc !■
Stttia, neo nlUi Juwii ad duina Dnvi r^ua, ealitw.
in Neigart CIW4rMt>
ft) TUiUgmeklagiMMwtn^MkeimuiuimCuütUa.
k) lUila gMMlogiw coaitaB <« Bag«« et ab Am.
IM. Nvigkrt (Tradperi>
BfMcftM LtvutiMj ia CariBthU iifariw«.
lüNeigkrt (Tradrwt>
IfirtorU HMUterii S. Pavli 0. S. B. !■ Vallo ulMorä
CaräilUu 1817.
NB. Die 9m L MtUM «m «it Urkudn Magie Ge-
MkH&to in Sf— ke»ar !■ Klnitkn. Di« Pan. II. iie
Smca AUttwa.
UI.N«agart (TndpOTl>
Cedez TraditioBBH Abbatiae 8. PaaU ia CartatUa iafcrian,
CBK d^Ioaatibu MiaeeDia. Notia illaatratu a P. T. N.
HLNeagart (Tradpert>
DiMMiatiaacala de eoaüte palatiao dice Laitpdd« c^aa
■aalio St ia Nr«. LX. Cadicia traditieaaM Maaaaterii
8t Paafi.
W. Nsagart (Tradperl).
Ullaria S. Paafi.
INl N e a g a r t (Tndpert>
NMralogia: S. Pamll
^ Haaaaterü OoeM.
. Seita.
„ Frateraitati« Seccov,
IM Neagart (Tradpert).
Speriaea Ledci topognphico - geaealegici lateriocia Ai-
•triae. Celebenü« Johanaeo Qnecenri D. D. D.
lliSekaidt (Joh. 6eorg>
ladindul-CMaigaatioa der aut Liauto belegtaa II Ratl-
■chaftea ia Onwakirchein iber ihr aawgeaMaaoa ud
«bgta«h»gw Sala pra ana« BÜitari 180t.
8t
11t. Taagl (KarlflMuui, L L Profestor in Lembeig).
Bniehttiek au eker aoch «BgdbrvekteB Ckt^kite der
Herrfciiaft Waldenfteb in KlntlieB.
114. Unrest (Jaeobia in Sternberg).
Gronicn, darin nit aDein deren Ton Adl wegen Irer jede^
nett Ritterlichen Taten, Leb, Er nnd Pren geicbriebei,
sondern auch ain vrspr&ngUcher Uinnlicher Aneasvg im
Lande Rhftmdten nnd aDer Bietnnbeni Abteien md Prob-
ffteien, wie dieielben gestiftet ete. ZnaaauBengeaogM)
Ter&sst nnd beschrieben 1601.
115. Unrest (Jacob).
Copie von Jacob Unrest^s Chronik von Kimttien.
116. Weber (Ludwig, Capitnlardes Stiftes St Fan! nnd LL
Professor zu Klagenfnrt).
Copien der Urkunden ans Aem Ardiive des Stiftes Yikftrfaf.
118. Wolf ▼. (Joseph Anton, Ritter>
Geschichte des k. L in. öst. küstenL Appeüationsgeriehtei
na Klagenfort Ton dessen Entstehung d. d. 1. Jnli 1786;
enthaltend die Anstellnng, Uebersetnnng, Bel5rdemagud
Todesfllle des gansen Personals; nebst den slmmtlichei
Gesetsen , welche einen k. k. Beamten ftberhanpt betreffei.
119. W&rth T. (Dr. Joseph).
Vorlesungen &ber strafrechtliche Rechtsgeschiehte, gehal-
ten an der Universit&t nu Wien in den Monaten Desea-
ber 1844, dann J&nner und Februar 1845.
V.
Inatmcnon
ntenog Ferdiuiids von Oesterrelcli etc. etc.
ür
irl TOD Burgond, Herrn zuBredam,
den er sa aeinem Bnider KAuer Karl (V.)
tilgwendet tut
ttttapgtiiwiitfgloik.k.lblu-iii)dStaalamliiveulbewabitenOilKlBlIe
■UfSllMill
■kr* lllt alB alBiliu AeUnitÜck nll, «aleb« ■nilan alcU
Htiehan AncalacsiiIiilltD b«lriSt{ et Iteht im iwiltiD BaDda,
fcabia« Nra. tt. S. COt-IIB: „Copli 4* U Mlnota <■ 1- !■-
n4a t BvgM U It Majr IUI."
i au •■ alMB uiwa Ort« (8. mwallM Hill <«■ »kwl«*!-
npbarlehU) akcr üi KDtkvaadlfkBlt uir**r»<^Ot 'i*
irJlauO I. (ia VtrbintaDi alt <ar Oaiehteht* K. Karl* V.)
■•■M ■MrkdMar aa aBlantakaB, ■> w4iaiut*ol1 BaebolU'i
Ifau bt{ wir nttu JaJMk waUaalaaad sa mcMB, Ui 41*
■ t Ibr Aal ■•nlut bat, dann aai kalnar Kalt flbt M Bahr
illata Qacllaa all aui dar PaTioda KarU daa FBaftaa.
Daidiabt* !■ Zaitaltar dar Rttermallga. Von l*»pol4
aabiBtodt. Barlln IS»— I8tr. B. Bai Daabw ud Unablot.
• Baad dlaaaa anaiauliAnataB Warkaa aalUlt i AabaD(.
Aamll* ud krltlacba BimirkaBfaB. (8. i — ftO.) Au d*B
I kaia StUk. I» awallaa Baada baadatt daa rlarU Capital
lU) aad daa nntla (S. llt— 181} *ob d«i VarhUlmiaHB ,
d«r klar ■Itfatbailtaa laalrBcÜea baiHbrt vardao. Ia lat
Eal **■ ktakataB latarMaa, dia dart to gaiatralab *ar(aM-
alahtaa alt claar aa badaatcadaa SaltatlnB« !■ rar-
■4aMhSa mu»a da* abjaktlvaa Dwalallaos >ocfe (rtaiara
86
S«iB reicher InliAlt geht avf 4eB hier TonuugeichicktM
denUchea Aissnge henror, des wir detshalh iiiit»ilhe3eM fir
ntthig erachteten 9 weil in der Regel nnr jene Aetensticke b^
achtet werden, woranf hesonders aniberkeam gaBacht wird; nv
selten hat seihet ein Gelehrter die CMnld oder ninuBt sich äi
Zeit einen etwas lingeren Brief oder ein weidftnfigeres ArtoH
stiek genau nn stadieren und sich alle darin enthaltenen Mi-
kömer nn notiren, Viele begn&gen sich mit den Anbckriftei
nnd knnen Inhaltsangaben.
Man wird ans dieser Instruction sowohl den Charactor 4m
F&rsten als den Stand der Dinge niher kennen lernen; wiras-
chen hesonders anfinerksani anf Ferdinands Bestrehen, ik
römische Königsw&rde %a erlangen , das wir weniger dem Bb^
geise ab der richtigen Erkenntniss nnschreihen, dass der a^
wesende Bmder Dentschland viel va wenig beachte and lick
darnm heinahe nicht kümmere, verldndert dnrch anderweit^
Geschifte nnd Pl&ne. Bemerkenswerth ist anch Ferdinands Ai-
sicht fiber die von Lnther aasgegangene Bewegung, der yap
HLftBs. Dr«i niade. Erster Bud. (ISIS— 1531.) L«ipmlf. r.A.SrMk-
„hmu 18%%. 8. TOS 88. (Nro. 1—18%.) KweiUr Baad (ISSl-lSIt)-
„18%S. (Nro. 185—715). S8S 88. Dritter Bud. (1550— 155S.) 1641.
„(Nro. 71S— 1009) 711 88. Bin sehr TerdleDttUokes Wcifc. Hoir Uu
ftrMtct belukODtlicb u einer Geichtehte K. Ktfb V. 8. motee Audft
In den Wiener Jnhrbfichern der Litermtnr. BnndCX. 8. 178^1M, CO
8. 17%— ISS nnd CHI. 8. 11^%%, Bebet IS Btfieken Brfias«H« ■■
des Jabren 1518—151%. Aae dem Jabre 151% tbent Herr Lu» TUnekt
8tScke mit, tob denen flknf Brsberxof rerdlBiBd und die deBttcbta ^
felefenbelten betreffen; swel Scbrelben dee KeUere Kart an l«lM>
Bnider Brzberaof Ferdinand Tom IS. Jinner (Nro. 48) BBd 1. tt^*
(Nro. 50) 151%, swei Bericbte des kaiierllebeB Oeaaadte« J. Basuft
an den Kaiser vom 13. und 1%. Mirs 151% (Nro. 51 and 53) miti^
Instmetion desselben Hannart fOr M. Olües an den Kelser, tob M*
April 151% (Nr. 55). Diese drei Aetenstficke sind iesserst iBterssMSI«
«m so bedeutender wird die bler mltfetbeUte iBstroctloB Bnbsnsft
Ferdinands, da sie ans die Ansicht der DInfe tob einem anden Stesi-
punete aas f ewibrt. Rln Abucbluss and Bndarlbell lel ibrigenf vsW
noeb nicbt mAf lieb , dasa f ebAren noeb weit BMhr ABflifMSeee ani BM^
tbettanfea von den mitwirkenden PersoBOB BBd Thetti
fortfeettste Forsebonf en ! —
it war «ft^tt Ur^BtA gulut, ilw m«
friiBdi M vIbI* Bleante der AiMrtHg beigeaelltn, da
4« kckaaadick FariiaBad aiiMa aad venShaUdi ia4 §tim&
■U war M aiekt, «Uh sieh DeatoehUad nickt wieder kir^
Wir kakea bei riaer utdern Gelegenheit aehen aaf die U-
faeba Widtigkeit dea kanaa Zeitrauna vaa 1519 Um IStt
acrkaaai gcMa^t, iadev sich ao rial ere^ete, lo vielea^
daart warde. Da wir die Oeackiehta dieaea ZeitraaiMa (yam
le Mariailiaaa L bia aar WaU Ferdiauda tum bttaiadea
■ aagriadUa Ktalge) ataer grladUdierea Beleaehtaag aater-
laa wdea als ikr biiker aa neile gewardea, ao eraaekaa
alle heaade der vatMliadiaehea OeaeUAte, deaea Aeta^
Ae, BricCB, MaMerialiea a. a. w. aai dieaea ZeitraaBW aa
•etka etakea, aaa davaa Nadridit aa gebea aad getreae
tdwiftaa Mitxattrilea, die wir aach aad aaek hier veriffea^
88
Enkf nog Ferdinands InstracUon IBr seinen Gesudten (Ciri
¥on Borgnnd Herrn Ton Bredan) an seinen Brnder K. Carl f •
D. a. stattgart an IS. ismi 16t%.
AnhngB die kr&ftigsteB Verttoheraogett to« ABhiagKohkeil mi
Ergebenheit Klage, das« dieselbe bisb«r wenig aaf die PlrtW
geiitellt worden, waa am so mehr sa wandern, da der OescySi
far den Kaiser immer mehr werden nnd dieselben n^gkidi
das grdsste Vertranen erforderten, in gegenwirt^er Zeit ak«
dnrch Lng and Trog so viel Verwirmng geatiftet nnd bklit
selten solehe Trene gefanden wird, die sieb aneb sdbst aicftt
dareb angemessene Cksebenke and die Anssiebt anf Herrschaft
erschüttern ISsst, wie leidige Beispiele des Tages lehren.
Bredam möge also nach bestem VennSgen den Kaiser sei-
nen Bmder dahin na stimmen Sachen, sich seiner Hilfe iai-
künftige lieber and vertraaungsvoller als bisher na bedieaia
and ihn Andern nicht nachzusetKen , damit er nicht in Verdickt
komme, als habe er seine Pflicht TernachlSssig^
Wurde der Kaiser antworten, er liebe ihn ohnehin wie
ein Vater and Bmder und Beweis dessen sm die ihm aaver-
traute Statthalterschaft in Deatschland, soll Bredam ikn
mit aller Bescheidenheit auseinandersetsen, dass im Aislaaii
dieser Name wohl vielleicht etwas gelten mSge hier aber, wc
es doch so nöthig wäre, nar ein leerer Sehall sei, ja ▼iehnchr
die kaiserliche Migestät in Oeringschatsang bringe, da der Steh
nicht die geringste Macht anklebe, dieselbe nicht mehr Bedci-
tung habe, als die des nächst besten Rathes, der Ar seisia
Firsten ein Geschäft betreibt. Er darfe ohne Beistinunnng i»
Regiments nicht das Geringste bewilligen, es wäre nnletst besser,
als österreichischer Erzherzog au&'atreten denn als Stellvertreter
Seiner Mijestät.
Die Krankheit des vertrauten Rathes Andreas de Baigc
habe ihn bisher verhindert. Ihm (den Kaiser) die Saobliigo ais-
einanderzusetzeii.
89
Klage über Betehriokaiig der kaiserliehen AsetoritSt vea
fidte der Firttea.
GerM wirde w deo Kaber eatweder in ItaHea oder
gcgea n^akreiek «atentttst kaben, w&re er daaa angefordert
WNdea, da ia der letatea Zeit die T&rkeagefabr sick gemia-
ktt Der Bnkenog aeigt aick dorck diese Veraaeklissigiag
liebt weaig gekriakt
Bredaai ladge aaa dea iblea Stand der kaiserlickea Ange-
hgiakeitea ia Dentseklaad offen darlegen, wie alles verwirrt nad
iwwickelt aei, aad die Reieksstinde vom König von Frankreiek
Mftllijad bearbeitet wfMen, wie nnter andern ans dem kart-
rfck^gea Verkarrea anf dem Vorkaben bervorgeke, dnrek eine
flcsandtsekaft swiscken dem Kaiser nnd dem König von Frank-
niek an venaittekiy iadem man offenbar niebt wftnscke, dass
BMr Biicktiger sei ab der Andere. H&tte er (Brzkeraog) die-
M niekt verkindert, wirde okne Zweifel dem si^^icken Vor-
Iriagen ein Ziel gesetat worden seyn.
Uebrigens ersebe man ans der Bebandlung der Gesebifte
Mb Reiebstage, wo so viel Zeit darcb geringfügige Streitig-
keiten verloren wird, wie wenig den Standen an der Erbaltong
iu Reiebes gelegen sei.
Nenemngssncbt so Vieler. — Znsammenkunft an Heidelberg
nter dem Yorwande des vei^oglicben Zeitvertreibes. Bittere
U^e iber den Mangel patriotbeben Sinnes, wie er sich aneb
h der Angelegenheit des Unterhaltes der Regiemng seigt, der
breite seit letater Michaelb-Zeit fehlt. Was er gethan, nm
eiMtweilen liransorgen, bb der Reichsconvent zu Narnberg An-
lUten treffe. Ursachen des Abdankens der Statthalterschaft von
Seite des PHabgrafen Friedrich. — Wie der fernere Unterhalt der
legiemag nad kaiserlickea Kammer an bestreiten (zu gleichen
1W3en vom Kaiser nnd den St&nden). Klagen über Nichtbeaab-
hig der versprochenen Pensionen, aber Mangel an Nittheilnngen
vta Seite des Kabers an seine Getreuen.
Notbwendigkeit, die Ansabang der Jastis wieder herau-
Mea , anf Kosten des Kabers. Herstellang eines Regimentes
hH Kraft, sonst werden die Reiehsvicare sich geltend machen
•<er veretmeltf Regiemngen anftanrben. Man arbeite woM gar
90
aa der Wahl eines aeieii Köb^ ht§Qmim ▼•■ Seite te I
riflchea, „welche den Nuneii des lUieers ind Seiaea (FerdI
lybei der Menge nnd den geaeiaeB Volke Terhaeat geaackf
Beide fatt gaaa allein sieh dieser nenea Lehre ealgq;eBii
welche von 1^ an Tag an Andureilai^ gewiaat heiaal
anm Unglanhlichen«
Näheres darüber. (Eine merkwikrdige DarsteDa^g). I
möge den Kaiser anffordera, ab Vertheidiger aad Vegt dl
ligea Kirche zu handeln. — Uaeigeanitaige Ahaieht des Enh
hiebei herroranhehea, wnascht er, soll sieh dar Gesaadte
legen seyn lassen. — Ferdinand könnte ab rdauscher Köaig
tiger wirken.— Ware erreichbar, jaMaaehe wtkasehtea aad
ten es bereits. — Wie der einaigen Schwierigkeit (iadsa
noch nicht gekrönter Kaber sei} abaohelfea wire. — Dar
Willfahrigkeit des Pabstes. — Geneigtheit d«r gebdielMa
forsten. — Vorschlage zor Dorchfuhrang dieser WahL — Ab vi
lieh geeignete Mittelspersonen werden die Bisehöfe WOhd
Strassburg und Chrbtoph von Aogsbnrg genannt, sowi
Markgraf Kasimir von Brandenbarg. Der Kaber mnsste j
einen vertrauten Bevollmächtigten schicken, der mit eine
länglichen Anzahl von Blanketen versehen bt, am nach Ui
den die nöthigen Versicherangsbriefe aasanstellen (nber <
verwendenden Geldmittel}! — Ein ganz vorzogliches BefÖrdei
mittel wäre jedoch die Verheirathang der noch ledigen S
Stern an zwei deatsche Forsten, Gründe dafür; Grikade
anderweitige Dispositionen mit ihnen. — Man schiigt vor,
an den Herzog von Boarbon oder den von Mailand aa ve
len, die andere an den König von PortagaL — Beide H<
seien weder durch edle Gebart noch durch sickere 6
guter für eine solche Verbindnng passend. — Unaicheriii
k&nfligen Stellung, es könnte ihnen so ergehen, wie der
ginn von Dänemark. Die französische Perfidie and die italie
Doppelzüngigkeit wurden die Ruhe stets nntergrabea, ai
Liebe und Anhänglichkeit der deutschen Natioa giaga
diese Heirathen ganz verloren. Nothwendigkeit , sieh
Familienbande zu verstärken, indem der Königiaa (Msiii
Ungarn, ihrer Schwester, ein ähnliches Loas drohe al
91
köoi^nn voD Dänemark (Entthronung). Auch gegen die Türken-
gc&kr wariea derlei mächtige Familienverbindniigen schätzen.
Adlnf iB dieser Beiieluuig.
Dm Y«tai't des Ui%s tob MIum« (als Chvftrstea)
er gewiss s« Mys» «bA ween eis sweiter weHUeker
ChnAnt eiae der Sekwesters bekime, könete die Wakl dwrek-
gesetet werde», daxQ soll der Gesandte abo den Kaiser Tor
sHsB SB kewegen svckea. —
. Die eoek ikrigen mossen durek Geld gewonnee werden,
dM alles Termag, nnd sie werden sick f&gen. —
Er (der Bnkenog) wird dem Kaiser nm so ergebener
üyn, je mekr er dnrck Ikn erkoken wird. Er (Kaiser) könne
in Deetsekland bleiben, es sei aack nickt ratksam, am
willen, das so wenig wakre Mackt gewäkre, die anderen
«dl kräftigeren Reicke sa Temacklässigen; es stelle sick
akr Ten Tag se Tag immer mekr die dringende Notkwendigkeit
knas, ein Hanpt nn kaben nnd daram möge Er seine Wakl
■■ rtoiseken Könige eken jetnt, wo es nock wenig sckwierig
hl, ftrdera, es könnte sonst sick letckt ereignen, dass man
in gerade nur nngelegensten Zeit nack Dentsckland abmfe,
VI es für Ikn am gefiikrlicksten wäre, seine anderen Staaten
■ verlassen, denn der Sinn (der Deatschen) ist Scklankeit
mä Wetterwendigkeit.
Brednm möge dem Kaiser auck nicht verhehlen, wie
in dcntscken Volke immer mehr die Meinung Warzel fasse,
am dirfe die Wakl eines Königs nickt einigen Wenigen (k anf-
licken) «kerlassen, wenigstens wären die geistlichen Chnr-
fersten sn beseitigen (was ans Hass gegen den Clenis von
Mte der Lutheraner in Anr^ang gebracht wird). Und wer
veiM, ek sieh nickt, wenn man wie bisher immer nor nachgibt,
kpsd Einer, im Yertranen anf Volksgunst, des Thrones
kiriLektigt, nnterstntzt von fransösiscken Mitteln and Begunsti-
gugen, ans alter Rivalität mit Oesterreich und Burgnnd. — Ihn
(fa Kaiser) wird das vielleicht befremden nnd nnglänbig lassen,
weQ Er -— nicht hier ist in Mitte der Umtriebe. — Seine (des
Inkenegs) Pflicht ist es , ancb auf das Mögliche auf-
*(tksam sn marken.
92
Bredan ndge hei •cktcklieher Gel^gaiheit dUe ?«
des P&lignfea Friedriek, seüie laigem ud IiMhI en
liehen Dienste bei Kaiser Maiimflini, bei König Phü^ (
▼nter nnd Vater) henrorheben, nnd wie nMiig selbe Mwh
Zukunft seyn werden. — Er soll um desi Kaiser anPs drisj
empfehlen, da er bisher so hintangesetst wvde ud nir i
1er Mähe von ihm (Knhemog) besinft%t werden konnte. -
Wichtigkeit — In dieser Zeit sei es doppelt wiektig,
Freund so verlieren, fiberbaupt misse man die Liebe der do
Nation KU erkalten sacken, sn einer Zeit wo so Vii
Gegner und Rivalen auftreten, und in Dentsdüand wii
österreichische Hans einen neuen König in^s Leben mfin
Und um dieses gemeinschaftlichen Interesse^s wiDa
lediglich Erzherzog Ferdinand die W&rde eines rönyseki
nigs, denn Oesterreich könne nur auf diese Weise seine
behaupten und die Einheit der deutschen Nation, mm
der Christenheit, werde auch durch ein anwesendes
allein möglich gemacht, da der Kaiser abwesend ist
Nach diesen das allgemeine Wohl betreffenden Pnnd
Bredam einige besondere Angelegenheiten berihren ni
Mailand anfangen, dessen Zustand seit Jahren so tram
dessen willen schon so viel christliches Blut vergösse
Ursache ist, dass christliche Fürsten gegen einander v
die den gemeinschaftlichen Feind die Türken bekiaipfen
gegen welche leider kein Zug zu Stande kömmt, so lang
eine Vereinigung der Fürsten erfolgt oder dem Kais« e
standiger Sieg zu Theil wird, wozu allerdings eben Hobi
Bredam soll dem Kaiser insbesondere den jeta^gen
der Dinge im Mailandischen auseinandersetzen, wie se
gegenwärtige Herzog gehasst werde , vorzuglich vom Ad«
werde ihn bei der nächsten Gelegenheit wieder veijagei
sollte auch der französische Krieg nach Wunsch beend^i
den und der Herzog för^s erste bleiben können, wirde i
durch .unaufhörliche Wiederwärtigkeiten nnd Neekeroie
folgt sich kaum auf die Län^e behaupten, wegen der Vei
iiehkeit dieses Volkes und der Suckt nadi Neaemngo«)
sick die Mailänder seit langer Zeit eürigst hingobea.
93
fr toH iuB aöl alkr Vorsieht «ad SorgfUt des IUimf
m fcenagta Mekea, diesen Zistsade grfindlieh abiikelfeB «ad
imgMkke Aislsgett n erspares, inden er den Heneg pessio-
■be isd das HenoglhaM den rdsiiseli-deatseheii Reiche wieder
Mweade iadeai Er iho (Brsheneg) danit helehne. Die Kaiser-
fch Gf siaitna BeBaea dasseihe ohaehin ^Kaimner des ^^'-^^'*^
«d er wirde den Reiche daTon aach Kr&ftea
Daaa hüte das Reich Toa dieseai Gehiete doch eia%ea
SfwiBB aad wirde daaa aa der Erhaltmag desselhea sehr la-
tmsss ie^;ea9 der lUiser erhielte dea Nanea eiaes i^Mehrers
te Reiches^ ia Wahrheit aad wäre eiaer imaierwShreadea
M^eadcB Sorge loa. — Nieanad sei ihrigeas geeigaeter Ar die-
na Besita ab ehea er (Ferdiaaad). —
Fiado Bredaai dea Kaiser geaeigt, ia diesen Vorschlag eia-
syhsa, «dgo er sich aach d«r Geaeigtheit der ilhn|gea Ver-
%Mtea Torn^eray aad swar, wenn es aicht aaders seya kaaa,
Iwch Versprechaagea von Pensionen.
Fraahreich aad die Schweizer wurden dann weniger ge-
ai^ seya, ia die nttfliadischea Angelegenheiten sich sa mischea{?)
ji üe letierea , wegea Beaiehang ihrer Lehensmittel ans dem
Ontorrsichischea , sich gerne zn eiaem ewigen Bande herbei-
Die Veaetiaaer, nnliagst zam Schatze Mailaads sich Tcr-
fBchtead, wirdea aoch mehr Ursache haben, denselben an ge-
attrea, je sicherer sie dadorch vor Frankreich wirea.
Sollte ¥om Kaiser diese Uebergabe Mailands nicht sa er-
higta seya, mdge Bredam darauf antragen, dass sich der Her-
Hg, der jedea&Ds fireaide Hälfe braache and nealich vom
icbAischoB Baade abgewiesen wurde, ihm (Erzheraog) aa-
wbissss aad gegea eiae jährliche Sunmie einiger tausend Du-
csUa direh eiae Gapitalatioa im Fall der Noth Uaterstitzoag
■il nvppea aad Lebeasmittehi ia Aussicht gestellt erhalte. Der
Uur mdge dwse Verhiadaag dem Herzog aarathcn.
Bredam soD dea Kaiser an den aaglicklichea Aosgaag mah-
■m, dea die Bzpeditioa des Boarboa hatte, bei der Er mit gros-
im Kostea aehataasead Maaa Fassvolk uaterhaltea hat; wäre
tr (ErriMTBOg) Befchlshiber derselbea gewordea. hlltc die
94
Sacht wM eiBM betsereB Aufuig geaowMB, er sdWt vMi
«geae MietlwtnippeA iamn habea stoMea Umcb ud Utte kcM
M seluBlUichra Ricksig gedl«Uet, der des SUdaer dwdilM*
isd Plindenuig Notsee, deeilUiier aber ud eeuen VerMei»*
tea (des König vee E^^d) SckMch, ellee FnuMteUh-
eimlett Seluideefireede bereitet hat
Da er ghiabe, der Kaiter «ad der Köaig ▼•■ Eagiaad, vü
dea Uatriebea Fraakreieha wohl Anterriehtet, wirdea aar gt-
legeaea Zeit wieder a« dea Wafea greifea, erbiete er ai«bk^
reitwilligat aar Mithilfe gegen Sabsidiea Toai Kaiicr ate
Baglaad, er werde gerae aUe Krifte aafbietea. —
Nir aidge die Bipedittoa bei Zeitea rergnaa—ia wi
aieht aaf die letsten Monate dea Jahres Teraehohea werden, Mail
werde sie onn&ta. — Bredam aiSge den letsten TIrkea - Eiahl
(tft. Aprü d. J.) in Metling (Kraia) dem Kaiser vertngca,
waraaa abaanehaMn, daaa er (Ersherseg) ohne Sabaidiea aiefeft
Kraft genag habe. —
Wamai er dem Begehren nicht willfahren habe, eiafla i»
kaiterliehen R&the so beTollm&chtigen aar Abachlieaaaag eia«i
Vertrages swischea Kaiser, ihm (Ersherseg) ond dem Boarbea.—
Bredam aiöge es than anter der Bedingang, daaa ifgend tis
Vortheil daraas ennacfase. Er soll jedenfalla aach Umstiaim
baadela oad es ist sa wansehen, dass es besser aaafidk ab
hei dem letsten venetianischen Vertrage. — Vertheidigasg du
Bischofs TOB Trient ond des Grafea vob Orteaborg (Salamaaki)^
die BMB Terd&chtigt hatte, besonders den letsterea.
la Betreff des Standes der ongerischen Ai^legenhmten Sil
Bredam an das erinnern, was er (Ersherseg) selbat geaehriebMi
Bad was Aadreas de Baigo ab Angenseage berichtete, wie trtf%
es aasaehe, aad welche Aoslagea die bestiadigeB EiaftDe te
Tirhea dem Ersherseg seit drei Jahres schon ▼eraraaeheBi
Aber aicht bloss ia Ungern liege alles daraieder aad be*
dirfe einer Begeneration, aach in Böhmen seien swischea Hema
aad Uaterthaaea bittere Streitigkeiten ond firansftsiaehe Umtrisfci
lieaaea aich wie ia Deotschlaad Tersp&rea, aaf Aataaiaa iiafaa
de Mediaa del Campe, der am kaiserlichea HoHi ia Flaadsra aal
bei ihm (Ersherseg) sich frfiher aaljphaltea, fidle dar Variuli
96
ser und Orte die an Oesterreieh waren eingeiMigeii wwd
Werthe von 20*000 (I. rlu j&hrlieber Renleu, anrick
werden sollten» und dass er trots ^rin^nder Qtgnamt
gen seiner Landherren, welche diese Grinsorte als Seki
Schirm des Landes durchaus nicht au^ben wollteB| die
tution anbefohlen habe. Als Schadenersats möge der Kaii
jedoch die Grafschaft Pfirt (Elsass) mit dem Sckwai
Breisgau, Suntgau und dem dasu gehdrigen Gebiete dam <
rechtsame des kaiserlichen Amtes von Hagenau als Bribgsl
men. Bereits im Briissler-Tractate seien ihm die Gra&ehaft
und das Amt (Hagenau) verwilligt worden, auf dieaas I
allein ruhe grosse Schuldenlast, wesshalb sie »dem
ohnehin nichts eintrugen, da ja sum Unterhalte der I
von der tirolischen Kammer jährlich 6000 IL rh. beigi
wdrden, und eine grosse Pfandsumme darauf liege; aue
sie grosser Gefahr ausgesetst von Seite Frankreieka.
Auch um die Grafschaft Burgund soll er den Kaisei
als eine Vormauer der Vorlande gegen Savoyen, die £
und Lothringen, die ihrer Tante (Statthalterinn Mag
darauf versicherte Rente wolle er g^m übernehmen.
Da bei der in Flandern vorgenommenen Austheilui
Erbschaft ausbedungen worden war, er (Erzhenog) s
den fünf nicdcrösterreichischen Provinzen als voUkoi
Erbfurst, in Tirol und den Vorlanden, sowie in Wirt
als Regent herrschen und in den letzteren die nachstei
Jahre keinen Untertlianen-Eid verlangen , damit der Kaisi
ganz ausgeschlossen von den deutschen Erblanden en
später aber durch Heinrich von Emericourt vom Kaii
Gnade erlangt hatte, diesen Eid doch sich ablegen »i
so möge Bredam den Kaiser ersuchen , die ndth^en
desshalb zu erlassen.
Da Nicder-Bnipind unruhig, so möge Bredam den
auf vorsichtige Weise zu bewegen suchen, ihm (Eni
die Administration dieser Provinz zu übertragen.
Er soll dem Kaiser auch auseinandersetsen , weleki
und weiclieu Verdruss es ihm (Erzhenog) gemidit^ die
erwähnte Gesandtschaft der Reichsstände an den Kin
«7
tikreidi md Ita (ab fttoJcMTw«Hiw) n Urtwtreik«*,
■ MU Ok 4i0 dakei gahnvcAUa Awdridce i^Mdartct
Bai gvtcr Oalfftaheit tall Br«4aa 4eH Kaiser Uer dia
■ctelädMit ■•!««• Cavusain Hanart Mekna, daaa Br aich
rA daaaaa Akaeadn^ aehr geickadet hake, da er thm gaa-
a Hatitaal Tn-tiMhag maea etasge« Haaa, «ad nnr imm
■aar Art aad aüt aaleker Oewah, die er ntk aaftet aag»-
iMl, suAi^te; dar nek Meatli^ ud !■ Privat-Ua^a^;«
bwg, ala irtra er aaia (dei BrabcrMga} Rnr^ warlher die
d die A«%rklaMakeit aad Airoffau dea Haanaa nrakeAea-
1, die UekelwoBenden alter des Kaiaer mai ika (Brahawg)
racktatea, aick aelkst darch Seadaag eines Sdckea keackbfft
«dMoa. Br hake aehoa frlker dea Kaiaer ariaaert, wie wA
«Mr CB geruea wire, iha (Erskeraog) aa dia S^tae h
eBea oder deauelhen (Haaaart) aadere Gewichtigere betu-
«dba, derea Treae md nedlicbkeit erprokt, da ea, wie die
Khaadhag kcwiei, dem CoBBiiaIr aa keidea EigeaackaAca
Ute. Aaf deai letatea T*|^ aa Nirakerg werde aater aadcrai
atnaal, dau iher die Intkwiacfae Angelegeakeit aaf dea
i^^-Cnm»t€ aa Spejer, der aSckrtea St üartiaatag k^a-
a mU, Terkaadelt werde, aehat uderea Paactea. Okacke»
* Atk gegaa dieaea Coavent darckaaa gesetat aad deaaclkea
r achr gelikrlicb gebaheo , muute er dock mit dem Com-
iidr dan aeuen Willen gekeo, am grfitaerea Uekel s« Ter*
(idea. WikracheiaUck wird dereelke sehr aakireick keaacht
Mdea, es iat iaaaertt wichtig, dun gaax keaoaders kl^;«
d gewichtige Commiasäre aa aekickea, am ao mekr, da tr
Art (bahem^) achwcrii^ dabei werde ae^ kCanea, iadam
t AigekgenbeitM aoiaer Erklaade ihn dri^nd aknfea, ke-
alara die "Rrke^ebkr driagt
BredamsaD mehrere daftr geeignete Herren aamkaft maehea
Un»g Friedrkk, PMagrafea kei Rkeia, Harkgraf PUÜff
B Badea, Ibrkgraf »»■■— !■■ vt» Bnutdeakaig a. s. w.), eoUta
(Inhersa^ jedoeh ereehaine« kfianen, wtna^ ar daa
■api dieaer Geaandtackaft ■« »eja.
98
Ks d&nke ihm got ja BoihwMdl%, iaat 4er lüJter ivek
diese Gesandten sv Wahrmg seber ebenen AieUritit ui
sor Genagthamig för den heiligen Vater, 4er gingen Iki se git
gesinnt , öffentlich erkliren lasse , Er habe gegen iiam Bsichi-
Gonvent nichts einsowenden, in so ferne Reiehigeedbifte dsH
▼erhandelt w&rden; es wandere ihn aber, ja er nlsee ee ftm-
lieh missbinigen , dass man daselbst ikber 4ie IntherieAe Aagh
legenhcit berathen wolle, das sei eine CManbenssaeho md dit
Religionssachen könnten nnr dnrch ein aUgeaMinee Coneil k^
handelt werden, die Dentsehen dftrften sich nidift snijgnaii
was Allen sn entscheiden anstehe. Bredam wird sieh dmh
Betreiben dieser Angelegenheit nicht bloss bei um (Bnhcnsg)^
sondern anch bei Gott ein Verdienst erwerben. Aneh üe WiU-
angelegenheit könnte hei diesem ConTonte eingeleitet werdsa.
Auftrag in Betreff des Unterhalts 4er natfaBchen Kialw
K. Maiimilians. Ersatn ober ausgelegten SmuM von tlOO !•
rb. auf Baulichkeiten b Ravensburg n. s. w.
Angel^enheit des Tertriebenen Königs von D&neuMrk (Chri-
stian IL ihres Schwagers), Bericht der nach Hambug geschicUei
Gesandten über die Gesbnung der dänischen Reichsstinde, grsm
Erbitterung gegen ihn. Es lisst sich jetzt f&r denselben nichts tbsa.
Uebrigens möge sich Bredam mit dem beim Kaiser befindficbss
eraheraoglichen Agenten Martb de Saunas, ebem sehr trem
und klugen Manne, berathen über alle ihm angetragenen Puncto.
Warme Empfehlung des Bischoft von IVient (Bemhari
Cles), dessen ausgeseichnete höchst uneigsnn&tB%e Dienito
gauB vorafiglich henrorgehoben werden; der Kaiser möge iki
ja dnrch irgend eine Gunstbezeugung ausneichnen, und m ki*
nerer Dienstwilligkeit aufmuntern« Eben so den Oralen vei
Ortemburg. Empfehlung des Don Pietro, Grafen von Capim (T)^
des Andreas de Burgo (kaiserlichen Gesandten), dessen Diensto
neuerdings so nothwendig geworden (b Ungern). BmeucHs
Bitte für seinen Leibarzt Doctor Dominicas Adam de Sfen
um eine geistliche Pfründe. Besonders warm. latereession llr
seinen Secretär Jacob Spiegel, dem du Versproehane nioM
an Theil geworden, ungeachtet seiner la^gjlhrigen Dieaalai im
seligen Kaiser (Maximilian) schon geleistet.
Mf ArtkUmx Atutrif Dux Brntgtautie etc. imperioH» L»-
■ifMflW §€m»rmtta.
Hilft ■!<<■ dM htm, fUfMttfK^iau wfmeert mabit däeetms
■wAMrfr Bm-ftmdim Damütm» da Bra^moptid aaeratUat-
m riiTiMi if riinnWrniii Ifrififffifr -1 P-Thini nt Flifirrfi
mIfwmeakmdiaaimMm «Mfr« mmmäie agera tttruelar« dehet
kpriab ciUk^t NUeitati np LHent mUtna Cndea-
Im, «b^ fu iMvt ratiermtiB et kuiUitate. Deüda Ml«tabit
liMtitaB MHM et afent OU BoatraB aoIutiteB pnmptiti-
wam «I •fccdicHtinL Dvclurtsdo Hueitati nf qakUter >b hon,
■ Dm> makia ratmü dise^tiousqqe uun iaputitau Mt,
, dia um Tntorea >^er Nm äderet,
0 extn tvteUni potili, Haper ean-
|ie merari, ««terari, in pncio, et prp eoi-
I tifcirii. et hfe fiUev ■«■ uIbbi iTncere, nt par ent,
m* tntnm geraMM* fixere, aed «elit ■erailor deditUaiau,
mUaaiaaa, ac dil%eBtiaaiBU coi gaadiiiB eat, et leticia
igaa ntiabcere, aerure, obtemp«ru«, Honm gertrt, et ex^
rf Maadata, et Tofaulatem Domin! «ni. Et adee nobU hoe
Aiaiaae atadiui trf^ Htieatatea raan, it ti «el nata miainM,
d «tiia ia aemaia wteoMiqBe iasotoiaMt aobia Benj et aaj-
w Ma«, faed BasqaaK aatia ia ntrainqae (at dieitar) aanai
mmbm pataiaatHU, doaee haiamodi Haieatatia aap aeliaUa
t aaiBaa hiMet aatialkctaa ■ ■obU. Et aoa aolam ia prf aeatia
aa k bae aaiao et aolaatate Noi erga Haiestatein warn , aed
im fcaitcr et iaMaater ia riadcm ia poatcrwa peraeanare
ila, Maieatataaye nan tawfaaa Patren, Fratren et Dimiaam
I, cnpoet Creatoren Deu oauüa dekeaaraa et
, keaorare, dOigere et reaereri, licat ex t^
Bodo Blaicataa aaa digartar, at aea 4aM-
■M, 31a« fataro tenpera re^airere.
El Bt ffla iaeitetar, iaiaaaetarqae alifaaato mapa ad &-
leaiaB 4e NeUa experieatiaB naiweai qaaa haeteaw beere
I« aal, prapter ratiMakÜea lertae«. ««..., ^p lUiaatatU
tf H BMerait Na* n aÜa« parte« Kes aea iaterpre.
tri r ■■>■■■■ ■■*» •*•"• deeet Qaia tane« MaieatM n«
100
fMBliHicu^M sagb «MeM ai imoj IihU ■igit
dUu ialutis megt^uB •fcraitv et Mentv, q«f teati
peadierisqve ■«■!, ■! aMpeftBl per puces eipediri, aiee it wm
Sit Prueepe extra eeatroMniftB, nkea is tet« Orbe Cfcriitiiit,
qu penoBie f^e iadUigeat fldeliku ae su sacn Mueetaty fM
Hcet Sit digiisefaus MeÜMÜueqae Seraiteribvs pre«in| tm
turnen Muia Biiceuitv dolo firaodeqae, rariemiay at Miti
fif uea tai4e« «el iaunedlieis hurgitioBibu, sei Wfe dleauai
comuBpatiry aicit ■■« venire qactidiaia ezeapla atoinii
Maieitae aatea taa aobii ia hoc moado aai aaiaatiorca, lida
Ttmj ftaüenoreaiqoe habere aeqaeat, «t qaea aie Deaa et n*
tara pregeaaerint, eicut etiam Maieetac aaa aihO aaqaaa €•■-
perit, ifaod ait adaÜMam, ia ifao merito argai, aatari^e pti-
I, qiiB imiao magij, at eoascieatia aottra fireti dUeere pM-
I, Noi oauuam priaios eiperta ett, fai Ue aqua eut»
faaai filias obaeifaeatiMiBias erga iada^geatiiaiBiaai Pareatea*
ohaeraaatia, qaa Fratcr minor erga nudoren, et ttaiie laE,
ifaodl conaeoit fidelbsimo Seroitori erga Doaiiaam aaani, au-
faaai delaerimas, sicat nanqaam etiam qaoai aixeriant deMvi
Idcirco idem Domino« de Bredam, quibaa magia aptii ep-
portaaisqae verbia poterit, indncere conabitar Maieataten niB)
at deiaeepa nostra opera liberins, confidentiaa, freqaeatiasfie
atatar, neauni poatponendo eam. Nam pr^terqaam, at eaeait,
erebro malto aliter saccedant res, qnam ferebat opiaio, etiia
Maieatati sof , ac nobia apad mnltoB ntriqne propenaos, affeetüf
et deditos parit qnandam iaapicionem, ac ai Noa in aliqao d^
liqaiaaemaa adaeraaa Maiestatem suam, propter qaod adborreit
a nostria aeraitüa iUaqce sospecta babena alienf nudit fidei tes-
credere Negotia aaa, qaod cam prfter omaem calpaai aaitna
idaiifftaai (qaod noait ipsa Maiestaa saa) saapicentar,
eaa iaerit at Maiestaa sua hanc in postenua aaapieioaia
amoaeat, ia negotiis ilUs maiim^ importantif et fidei, ae pcri-
caloaia rebaa tam bene nostram operam et diligeatian (bL t)
reqaiaitara, qaam caiasaia aherios, cam aeno poaait esse ai
Maieatatia aaf aeraitia perageada proaiptior et expaditiar, stfi*
etiam akicrior propter plores respecta, qaoa ipaa aacra HiieiN
101
M pro «fieatia mu cogitare melioa potent qaam no«
91 «era IWettac tu resposdendo ad prfmissa obaiaret
i|^ PiMJBi da Bredas iadieaado Nos ab ea fuisse semper pa^
firacteraefae eoaqplexoa, et illad hoc precipae poise teftari,
■abia ia Oaraiaaia reKqaerit Locamteaenciam Maiestatia
9 et aüaii ai ifae ■uüeri titalo iasigaire potaiMet Nos, qaod
et BaBi giata aaiaio eoaeoMisset Tarn idem de Bredam Maie-
alali aap «ipaBet, aaiai qua decet modestia, qaod qaidem hoc
apad Rzteraa fortaase pariat aliqaid pr^eaiiaeatif et
)ia. Veram bic abi maxime opas esset pro honore
9lt l^bria Maieatatis aap, preter iaane aomen omaino nihil hsi-
•al axeeBeatif ael potestatis, et iam hoc aomen potins
ad dedecas et nilipeadinm MaiesUtis sa^ C^sarep,
ad caauBoditatem aüam, etiam qaam miaimam. Com taato
aalla prorsas attribata sit &cnltas et aactoritas, adeo at
pr^aeatibaa Imperii Statibas taatom referamns nmbram Locam-
teaeatiay cam aoa eieedat alias coioscuaqae Consiliarii facnlta-
tcm, qai pro Priadpe sao iateroenit, ne referamns, qaod nobis
aAO eoram, qaf Maiestas saa nobis indalserat sine assensn
propria aactoritate conferre, pr^stareqae Uceat, qao
» aiat etiam ill^ miaatiores Concessiones Baronam
Nabiliamqae Creatio, et Armonim Insignia, qa^ priaatis perso-
aia a Prpdeceaaoribaa aais non raro etiam in amplissima facal-
tsla caacessa esse aotissimom est. Vnde longe prfstaret uel
MaieatatiB amp ael nostris priaatis Nos interuenire nt
Priaeipem, quam hoc modo agere Locnmtenentem.
taae aobis (at aliis) liceret adiangere matnros Vires, qaos
trahaat secam, qaod nobis propter Locamteaenciam
Vt taeeamos alia, qni qaasi iiloram send esse-
, carte aaa aisi iadigne perferre possumas, et tameo ^qao
iMcteaaa Nos talisse ostendimas, propter hooorem et
Cfaarep saa Maiestatis, donec illa de bis ac pieris-
liaria importanti^ Negotiis rebnsqae edocta, oppor-
praaiaiaaaa feeisset Qoaram gratia decreaeramas Maiesta-
^ sif tfaaaiiisria« Aadream de Bargo pieoe de omnibns in«
anttare adeam, qaem etiam ad Nos circa initium
10t
eonocstioBei et dif patatioBefl flnitui b gimiiwi— iBciiit
WKtM&mj a qia Boadui b kiM iffM üea Ha keae fwnMi n
vi taati HiBerit oaas lattiBere et perileere paiiH. Et Beet at ,|
aaiBM eapielNUBae, at talia luadaiaai iaaetaiweat lhiaetiHii|| L
taaiea qaeaiam re^tairebaat Vinui Ue iae^aeai» tataa^aa enp ^
didaai, dlexteritaleqae et iategritate epaetataaii doaaa tdHi|« >
oaiaia, qailem ia ipeo Doaiiao da Bredam aaeli aaaMaf tttto»
ifae Moram aaldeqae iaaite feeiaiaf. Si eaiai wä pataiaeet fai| \
qaod aale quiaqae Meaeee iateadebawu, iaai iadabia WtUim
soa eogaoaiffet, qaod de maltis a aabie Meeet prf eaüe, qip
feeraat ia Maieetatie sa^ ren et atflititeai prafeetara el qi|
ree ipea sie iaterim eaeaieee oeteaditi Tt a aakis pfffaiea
de qaibae ia eeqaeatibaa Maieetati eaf fet aeatioi
qaad aiateria ipea et dleeaderam eeriee ocearret.
At abi Cfearea Maieetae iaferret eaa aahatata ad Im r^
etiietae Coaceesioaee taaqaaai aretaai aaetoritateai, qaia aeUi
loi^ ampliores reliqaieee captaerat, aea eeae deaeatasy eoi
eoran aiagii arbitrio traBicribeadam , qaibae boe aMdo aiiaia
tar Imperiale Gaberaiam, se abeeate, fakieadaaiy taae DaaiNi
de Bredam 9 at aiagaf est vir experieatif , et Jadidii petaitt
Maiestati sa^ respoadeado eipKeare, ia bis aeqaaqaaai Msi
coDsaltam rebas imperialibasy qaod effeetas ipse iaai aieesha
ait, aeqae etiam habitam esse erga Maiestateai saam ühm r^
spectiDB) qui Uli debebatar, aoa taatam ia prfmisaie iDie miia-
tis CoBcessioaibas , qa^ sofaua a Maiestate eaa taaqaaai sapia-
mf iUias aactoritati reseraat^ oami iare depeadeat. Veram etiim
ia maltis alüs magais et ardais Negotüe, qaf iazia eeadWis
aem Pereoaaram (fol. S) et qaalitatem temporis aaa mtSm
qaam sola iatenrenieate Maiestatls saf aaetoritate, ad aias le-
eamteaeatis tractari, compoai et peragi potaieseaL
Et si illa qaoqae adderet se aoa alio respecta laiaimiAii
reqairere ia bis suis aiaxiaiis ocearreatiis et exprditiaaihae 9^
perioris Aaai eoatra Gallos operam et stadiam aoetram, qeii
sibi persaasam habaerit, Nos esse totoe iaiplieitae
qae cirea Tarcicam expeditioaem, sea proaieiaaea
pro fiaitimis Patriis et Popalis aostris defcadeaüe a
■ hiMihJM, lilMlvelMtteki*
kaiaafM an taUi Papdi iHhi nm-
I ba HlBft akm4o lUestataa rw, m a»-
feMMihnB 4» kte ■■*■ •■&■>, ^ata ■^■■tMiMn— tey-
Uli !■ OdHi, äM li lldh Inb IMMtatia aw phdta
««MMnMfM Bm ^tMia Ateat
™, Md «tUm ex Italü Bar^adiaqn moaiaM iaGaDaraa via-
*K^t de4ecorD»m oidebatiir nobü «be4an, at «x tat ■■dl^M
1*™*c& tientiiun Dactoriliiu, soU Naa aaj^araaaaana, fii a^
PMb ab ilüi iadlcaremiu-, noa lin« dalan aaiaü, Brataaaa»
""V tattn, qum tarnen conle^iiaaa edare coaacntM iffiia
^^ tum »ercnuiimo Sororio norfra chariaaiBO Raga Ha^
B*nf «t botBÜ;, D« omaino noa graal aHrai aago
oltMia, Femtmaii, •! Wr-
trr'*'« Hf Cipilanei*, nbi . , .
* flttt, ■oeenrrerent
'^^'' Awaiaii* dg Bredun Halaatati aay iaaiaaabft We
I dcBjder
"4i, fMM tM idf fnmfU
104
spoiile objieere debet Deiade «t Fimter aere genMuiif , fi
Dihil tibi tarn ehanun habet qaod etian bob libenta aauM lil
pro conieniaadoy amplificandoqae benore, digaitateqae Fntrii
erogatania, cam noa nalla portio landia ad iflani aoa rcdn-
dare aon poMit, sical coatrario cata aoa careret ca^i ul
iaaidif crimiae. Postremo, al Seraitor Doauao aao adbcnrt
et illaai aoa polest slae infamia reliaqaere, et No« ia eiwli
Maiettac saa talea probabit, comperietqaoi qai aodaai IbrtiBi-
las, et aabstaatiolaa nostras, aed etiaai propriam aaagiiawi
corpaa et fitam quoqae pro Maieitate aaa ezpoaere aiaiaa pintL
ij. * Ezpoaitis pr^aiisaia predietaa de Bredam deaceadal ad yp^iBi
qaf Maieitati sa^ Beqaaqaam diataai ceUada faeraaty et per iftm
Aadream declarari ordiaaaeraaiaa, circa N^gotia Imperialia seili"
eeij qoaliter illa iacebaat fiae aKqaa ordiaatioaei et adeo eea-
fase et promiscae onnia per Stataa, et Ordiaea ipaiaa laip«
agereatar, at exinde Maiestatia aaf hostia Rex Galloran oppe^
tonam arripuerit Aasam facieadi miraa practicaa iater ipm
Imperii Principe« et Principalia membra, qnp taac faeraat laÜe
pericalos^, et adeo contraria propoaito Maieatatia aa^, at lii
(lici possit Cuins rei safficiena immo ealdeatissimam ladieiiB
esse potest, si non aii^ (fol. 4.) quoqae plarea coaiectarf ifi-
issent, qnas consnlto pr^termittiinas, illa pertinax opiaio Stataia
Imperialiam de mittenda Legatione ad Maiestatem aaam, et Re-
gem Francif , qn^ profecta est ex illoram aaiaiia, qai pina
semper uellent esse potentiam inter Maiestatem aaam, et Rcgca
Galiornm, nunquam maiorem. Et h^c legatio sola aaffeeisiet
interrampere feiieem carsnm Rernm Maiestatis aaf, aisi finsiet
perNos impedita maximis conatibos, de qaiboa aliqaaato latiu
per literas aostras Maiestatem soam admoaaimaa et ialeritf
pariter mentionem faciemus.
Pr^terea negotiorum ipsa traetatio, difficaltaaqae, ac siail
uaria practica in ipso conuentu per Status diuersimode teatiU
satis declarant, quam frigide sacri Imperii coaaeraatioaiy fif
potissimum consistit in Jostici^ administrationCi faerit coaitl-
tum, Riaiori temporis spacio consumpto in firiaolia Coatroaenii)
quibas utcanque sopitis, deuentum est ad TVaetattoaea et Omh
aiones qaasdam, de quibus Maiestatem aaaai clian per KIM
105
dllpKcrtti ateoMÜms. Vt si q«i forte alüi referreHl, aoslrf
Mw0t Mm, fu Ttm onsea, wt aeto est, Mditer et «yoeere
8edl «nty f«i hoiie ipoifve qiieti eise noa posswit, rerui
d itiieBtes, qt^ai enim iui circiter V%uiti Prineipes
HsaeHergy ceBMaeruil, «t iOie kxandi uümi eavsa ab Blee-
lart ipalaliBo «ecati Ladis Jaealonun et Sagittanua reereeatar,
fria mA boe eakre atqae prftezta aoa aidet, faM aKad k^
lere et faerit faod et Talgas ipsam igaaaam sparsit Caiaa
aelat iaeertaa et aarias semper aoa scriMwu; Sei aU
E^atatfea aastros, qaos saboraaaiBias sagaees Viraa
\j qaidi sibi bfe jacak, qaid bf Sagitte, qaid Mi
m ariaeriat, 9it ia ifaem seopam ac flaeai direeti faerial,
Biiaatitsi saan opportaae adaioaebimas, ifaf taaiea iate-
riai ■cauBoit, at preapti et expediti ad Ladas coBaebaeriat
AI abi raa aeria agaada aeait, et aecessitas tetias Inperii
sipealaht, potisaiBHua ia bac Natioae et bae tempestate, qaa
lala est ia iaebedieatia GknaaBia, taae leati saaias, et
iftans Tiatici ae qaasYis alias €aasas abseatif prf texeates
Bl licet ipsi Statas et Ordiaes saeri Imperii receperaat
ia se aaas, aecedeate coaseasa et aelaatate saery Maiestatis
saf iaterteaeadi Regimea taperiale per aaaai aBaaB^ et deiade
neperaatibas aabis, adbac altenua aaaaai coaseaseriat , ita
IttMa, at ia spaeia illias de oradis, qaibas alterias sasteatari
fsssit, BMlare et ia effecta proaideatar, sieat de qaibasdaai
tat eagitataai et deliberatam , qai tamea aoa iaeraat prabati
necptiqae ia aaiaersaa^ adeo qaad traasacto boc Bieaaio a die
Au Ificbaelis iam preteriti aalla iait anpiias proaisio, et sm-
(u iaterteaeadi taai Regiaiea qaaai CaiMraai laiperialeaL Et
lüaiiai bfe res aoa teadebat ad boaoreai et coauaedasi Na-
itititis saf ac ipsias laiperü, sed potias aidebatar araltaai
|ii4csse et &cere ad aotaai et iateatioaeai eoraai, qai aaais
nte et practids aeinaai appficaTeraat, qaoraai alii Viesriorasi
Aiiai cessaate Regiauae iatrodacere coaabaatar, alii fortasse
HUB Hectioaeai ieri capiebaat, et aii qaid aliad adspira-
hu, at leri seiet ia taaU laiaisiaai Disseasioa^.
106
QuapropUr if§t Ciroh« MaietUli Mf JtaArafcit, fui
Nm accepti« eordi rfMceaeii prteticis, ie faibw aeemte
admonebamar, adhoc ia Aiftria infariori agaataa trrtroaiMi ai-
biboimaa diligeatiaB, vi aoatria iaipMaia par traa aaltai i^
faeataa OMiaea peraoaf tarn R^guaiaia, qaaa CaaMrp dlaiifü^
permanereBtqae b OflBeiia, locia^ie aiia, daaae atataa Ifwi
eoaoenieatea ad Norembergaai eoaaeripll et «•aaaeaii Gaaaia-
tom opportaae prospieareat et proaidereaity fvod aaa am
nagao labore oUiBaiaiaa, nakaai ealai diBeaHatia attaüt f^
aaatiatio Locamteaeatif iketa per Ceniteai PSahtiaaBi Ihtm
Fridericaai. Qaf ear fiieta laerit, alii aKter aedpiabaat, iata^
pretabaatarqae, aec Noa ipai taae aatia caaaaai potoiaMi aiit*
qaL Scieatea tamea ifaod hfe rea maltia qao^e aüaMail aai-
BiaM, aieat et pleriqae paat ahitam fiaa a aaia DaaiB hmmi
reaoeati, qaomm aoaiiBe ipai Regimiai iatarfaeraiit
Haiaa aaten RaaaBtiatioBia eaaaa atatin aa ipaan apiniti
at ceptam aal tractari ia proiiaia Caaaaata NaraaAeigtaw
qaoaiam triaai Priacipam, qai SickiagiaBam rabeUieaaBi (iaL t)
oppreaaerant, aaanimia coBseaaaSy ifaen aeqaati aaat pattet
cfteri Statas, tendebat' onBniao ia abrogatioaeai priaria B^gna-
ais, coatra qaaai tarnen Noa oppoaaimaa la^go teaparey et
rationibaa plariboa omni atadio adniteataa et eaaata ipMB
R^gimea inzta Saneüonea in WanBacieaai eoaaaata pryiaati
Maieatate aaa decretaa conieraare pro hoaare Maieatatit np
Cftaref. Tarnen cedendam iait tanto eoaaeaaai at aalaalili
Statnam eondeacendendam, at priora eaitareatari qaitacita ake-
gantea priores peraoaaa Regiminia in aoaaa aabautteadaa ata-
aenaeranty aieat Maieatati aa^ aignificaaimaa, eaadeai pariUr
admonentea, qaod poat longam traetatioaeai, eooaydaratiaaMi
et sententiam neqae aptior neqae commodiar modaa iaterteaaafi
tarn Regiminia tnm €amer^ Imperialis reportaa eat^ qaam it
Maiestaa aaa C^sarea medietatem et Stataa reliqaaas BMdietitiB
per bienninm aolaerent, incipieudo a Die Deeima qaiata Umä$
Nag iam preteriti. Solntio autem fienda eat ia daabaa
qai nancapati sant ad binas Nandinas Fraacofardiaaaa,
et Qaadragesimalem. Ita tamen qaod de contribatia paeaaBadalU-
meslriadTrimestre Persouis tarn R^miais qaaai Caaiary tat aalifc
107
it hrtiäm nostro nomuie roga-
j «t boni coMulali f^oqve
kftc m ptrte ei uipotitu firit, q«ia biI»
i ImHuAo vi det eipeditam et celerrbnui
et mmimm^ qnhmM peciaif heiwBodi pro Medietate
V ■• oiflteatibvs Qlie !■ Mora cf leri Statu appre*
Um caaaa so ipioqae eiooereot, et alii ad alia
fMrudaB aauai partariiat, deaeaiaat, qvf
et daaaL
Mado Maieitati tmp eorabit aigaUleare,
id prftenuttere debet faod bobboIO Prineipee
, et gnuMte fenut, aibi a Maieitate eoa aon re-
idkrifie de eertis Penaionibaf aanoli aibi ioterip-
fi, ii faa re MeSeatatia aif aomen male proaeinditar. Et mal-
tm dcragal tm aaeCoritati tun fldei lof , lieet eerto nobia eoaatety
per eaa aaa atera. Afii aero aon tarn mirantar, quam aeeaaaat
, qaod aon scrilNit ad illoa et eonunanicet
aaf aacceaaaa, qa^ ree lola maltam adiaaarety at
fai alaeatea aaiaii eonun ImperialiQmqae sabditoram per-
eoaatantiorea. Hortando et admoaendo nostro nomine
y at et in bis dare aelit ordinem, qaod Uli|
Peaaioaea eiolnend^ aaat, efficiantar coiitenti, et efteri
■tedaai per Maieatatii lof * literaa et icripta recreati in offi-
€10 et aaMre eiga eam corroborentar.
Qaaataai aatem attinet ad confosionea iam prfdictaa Ma-
iMtaa aaa naDo modo il]aa aie permittere debet, nam eaidenter
CMaal damaai eeasarf in rem et ad proposKam boitia lai
Regit, qai aon ceiiat diee et noctei non lolam in
, aed etiam in pleriiqne aiiia Regnis et loci« praoti-
CHOi aperaaa iaaidüf aaseqai qaod iampridem Annis obtinere
■aqaiait Igitar prima eara Maiestati tof sit redncere laaticif
idaiaiatratioaem in Imperio •oiidam, qae non poteat fractae-
iiai iaatitai, qaaai expenaia 10110« Maiestatis au^, etiam si
•fediBler aoUa aaa cam personis Regiminis incnmbat cogitarc
il baeaire aMdam, qaaliter exacto Biennio sine granamine
Mtena lubori poasit iatertentio Regiminis. Ita qaod Maiestaa
■u iam dieto easa babeat eonstituere Locomtenentem , qai sibi
108
pUeserit, Aiado iUi neegnariam et osdbMdaa mmi mäm-
UUm pleaaa^e potetUteM d^esdi cerUa gnuMS et iiiiMH
persoBM, fäf diatuat a Maieetftte •■& fcpeaicre debeat, u
«Ml cm Loeunteaeste svo aonuiey «ceqielhieetaiieMf nfrib
leperii Statiku eipedUam liftieif prfetare«! miadaUMSmm,
Nmm Mit Müestae toA id fteerit ex dhidbve alterai
tineDdiiB ett non hübu ot aatea, lieeff aevtroi eei
pro hoiiore et digaitate Hiieetatie eif , YUeBcet fMi m1 Tl-
carii Inperialee embuitrabvBt abeeate Maieetate a«a is eSdi
VicariataSy ^ea ezpreMC prfteadUt Electer palati— ■ m Cn-
aeata proznao, etiam ai pleria^e djaktan ait» aa hme caaa Wk
ü lieeat, ael ifaod iater ae aiagalare Regnaea eoastitaeat, m
qao plara iaeoauaoda preaeaire poaae aeriaiaule eaty aUaalv
eaim actioaea ifaoraa- (fol. 6.) -4ani eo teadlere, at perita tMi
Genaaaia ia iaceaüo iateatiBoraai edionua aurtaanHa^aa Din»-
aioaaai taadem Ali fiaat aoti aai eonpoteay ^aai eat, et hte
peraaaaiasiaiaBi ac aeriasiaiaBi eiae eredere dAeC^ at flcnM-
aicaa Popalaa aie dioexatos ael tibi ipd Begeai del^et, all
iaipellaatar Electores ad eligeadam nooaa Regeik Et kaie p«-
aiaio proposito iaetio Latherana, de qoa bmx aÜqaaata latiai^
aires sabministrat, qap adeo Maiestatia aaf ae aaatra
abhominabile feeerit apad nnoltitadiaeM et ▼a%aai|
fere Nos soli oppotaerimoa aoaf Uti Doetriaf , fap adaa
ia diee maioribiis incrementia et aactibaa proficity at ah it
aairaati credi poiait.
ig * Poterit tamea ipae de Bredaai Maieatati aap , ai üha
aiderit capidaai esae aadieadi aoanalla de iDa Seeta, qtf iV
aidebantor opportoaa in median dedacere, eaai tat taatefM
eaoraiia aiala exiataat, ot modaai prpacribeadp aawatiadi
hoc loco BOB patiaatary immo ioatam ifaoddaa aalaaea obf
gereat Libnit tamea aobia ex maltia qapdam patfrah aiW
per capita attiagere, at Maieataa aaa ex iUia qaaataai ftnr
call diacriaiiaiaqae bob aolam circa temporariaa roOf pi^
tarbatioaemifae haauiBf aocietatia, qa^ ia beaeeoaatitato reip-
blicf admiaiatraado ordine coasiftit, aed etiaai ia paiptlm
peraiciem exitiaaiqae ealatia aaiauuraai radaadeti phaa i^
Boacere poaait
Iff
, faiHi Titr ■yMtrita^
Ml 9mm mwM et miH* ^wm n OIm^ bout», ^ »^
te ■hmm sigdtiMa rnwtart* n4 atiu netaritel« fef«l
«i fArt, «d mHlrai «igM I
^■f M fa4e«biW et braUakilUr Mt, fw ««gb
4iillj MdÜMU, «ap n^l« hac >ti[ie iUic ■m^u» «U
MHiHN r^ita^ ekuHatb pr^texta wponitar. PuMaeui bWt
■■ hmImm mAni Bhw— ■■ Bik^es ilhB mm — i—
■ totaniBui iwtiif, PwrtiSeMfic aiu
■Um fiÜMfl PMtOTM. VmU «ue
! AatMuiati Mupul, p^tMUten nwni
Mtat« «u apal flervuM matÜM
I aale Kitote laent, et ü ordiua rodigeade diee-
B an eapliw PraebHan n«aadu> pataat, aed prarsaa
tiÜM Beeleai; Decnta Mlakcirüu eaeadmaoaü dieaat MM
•iatatioaM, eanadem^e Epeeopoi, Hiaistru et execatarM
ikidela ■■• BfeaBiaa PeatUee peadentM; aoa Mtü Baptiaaa
pMfaaa kaaar «t vigar Mnatar, HatriMaaii tkalaSH e*a-
^lalai n diH, qaad tkm SaMrdetes faaai Reli|;iMi pleriqae
■iti prepri« ad Naptiu tnaaeaat, ReligiMU eun Hoaialib«,
t cwa Paellii, et alüe Halieribaa coatrabea>
I qae<iae dsai ■■perii Regüwa adkae
Sc CMet betan rat «paM, Vade ia «Um taU vade ddia.
IHBtM aUbi eeaaan pfaa^e iara prOMaaare debaaiat.
Ne^ae eOeatia prfteriliit Nu proxiaie certM articalM
■olnm ertbadasf ftdci reMftS, et per
■ c
ipirfh«.««, mpt
■ ^^Mi|HMb
-f- ~ •
<^1}I
■^ü|.ilri
■•«H^fik«! li
-*•*
«I Ihv ■d«MM Mm« ■« 1
Mb yiiiriiiifii ihiiiHHii AM CalMbp •< tvrfli
UlM
Mattet! nf ui«ri Jehet, ai «Mrtc^rts Ob tot tuti^
MiiratitfU et nix «figirada Ihuhb» eonilie ywkrii <
I— ImiHi Nm n^ritM et «uIm tneut w priyi
•llmitsa, de q«lbu etiu BektitUiMB PMtÜgü ta« p<
fM Mstraa, qiui etUa Onicalo NntS leatri >4 •■■ |
fcyena Blui, adnoaeimu, at !lk caM Ntieebite ■•» brt
■i adkac propitio NKniu tatMiaui toi» pereat NaÜ«
et mtiÜM eppertiaU redari po**it
Qaf (i Hbi« iU ii provpto FM«at, «t laiwe ao
rcpetaatenief. peUai (krawu Mbii km chm abi
(^M^i, qaaa iaaili Ulw. qaf «i^fkaatar ai paUieaH Gl
Ttfuli i^iüB •* CViati fWciaa bnra, ^aibas cgrt
111
PMiaie ttm Nm ei loUf ipm, et loli prfsertiii, param
i cmmBI» mI anilii ia futÜM wJia pr^tfare «pieoiis, m
I0i tUMB ■lUii ett atqsa precikis, qsibis Dominum Dea
; baatona aoatruB implanuBaa, «I Beatitadiai Poatiicia et
liMlati a«p «dal priMaiibas Popali sai ita taaiperel affeetaa,
I ifirita aao illaa iadbaal, at priaatoram obliti eoBaalaal et
aakrti pakfie^ et glorif Christi, faaaie hoe BHiaai
iaie eicitataai est, (|aod fere aaiaenas
mtim raftrat aiagis canem et seeabua qaaai sp^-
1^ et Bdfgieaeai, iDosqae eam Maiestate saa, taai aeUs
> phriifaa aUs Priaeipibas et luaipeteatibas viris abati eoa-
I IHBaagnlil praleeta% faibas aihae cordi est, at oliseraeatar
laai Cueauaip, eaUasqae Religioais, at per Cbristaai, Apo-
ilaa et saaetaa Bedesie Patres ad aostros oiaaas traas-
Qaaprapfar Dawaas de Bredam Maiestateia saaai Cf sareaa
ri—pare hartafcitar, «t aieaiiaisse aelit, faaataa debeat Deo
■artali, qai tDaai oaiaibas sais 6deliba8 in secaUri potestato
apaaalt, caiasqae naaere adepta est Romanam Imperiam tot
Bgaa et Doaiiaia, et iadies per victoriani aoaa accipiat, «piaB-
m iten Beelesi^ saf saactf , qaam taaqaain primus Defeasor
Adaocatas ab omai labe illesam et in syncera fidei paritate
laare debet et teaetar, atqae haie qaoqae Nationi, in qaa
Immm hoc nabun pallalaait, et in reliqaas iam Natioaes et
BgM proserpit Cai taato iam maiori cara saccarreadaai est,
aato granias et pericalosins laborat, et pene oppressa est,
lifaaB aaDo remedio apposita tota pereat Et perinde bfc
m. oauuaai aiaziBia infelidtas Maiestati sae per Anndes ad
isisros traasBiittatar, saa tempora se Principe oaimam poten-
IMM aoa potaisse a seditiosissima secta pnrgarL Ad qaod
■ d aadteadam peaitas est, sie at sdtem coastet illaa de-
ise reipsa sof orthodoxf aolantatis experimenta, qaf profecto
m passet aoa acrias dolere, si ea iniqaissimis ocalis aideret,
iribasqae acdperet, qa^ \os et aadire et excipere omai mo-
ata eogimar.
iig.* Qaoaiaa prfmissa circa Inipcrialia Negotia Relatio
■fe iaaititar aeritati, qae prae perplexiUte illorom nix aerbis
112
Mieqoi possit Et propter ivllui priiitui retpectm a mUi
MaiesUti la^ proposiU est, Mt «eribit Ikete dlilidiiT fiaft
fit reipsa, eam lon Mtis illam, «t esl Mqme fcafctti lUa mt*
mone assequi pot«6rimM. Ideo Domims de Bredtaa, iata apptr-
taiitate, eurabit BlaiesUti mif iaeileare prfMiMa telitar, m
ipsa ael illi , quo« ex seeretiori sao ComOuk^ qmoi taaea opi-
miis esse qaampaacos, adhibebit, smspieeatw iUa Ikisse «aar-
rata, quo eam qiodaniBiodo ad evebeadui Nm aii Eapw
(fol. 8.) Romanam impellere et «rgere mideamar, eaiü ni
tarnen ipsa sponte nobis prooussioiieiii feeerat BrueDiSi parii
aateqüam noaissime solaeret ex Germania, fnp cua awMr
bnins nerbi sai, nobis per Heinrienm de Emerienrt« CsMiTii*
rinm, et Magistmm Domns nostrf rennntiari feeerit, se am
defore nobis nt Dignitatem Regiam in Germania asaegiiaart
iamqae consensa animoqae sao, ac deinde ope etiam et adai-
nienlis opportonis rem ad effeetnm dedneendam ita nempliuMi
tsstj nt inteliigamas non fraternf selnm dUeeti#nia dteiBB
sed prorsos patern^ eharitatis erga Nos pr^stitisse sigiiB*
Pro qaibas idem Carolas Maiestati sn^ maxime omninm iagan-
tes gratias immortalesqae aget. Et qnibns insnper poterit ter-
bis asseqai vel expriroere, declarabit animi rnrsns nostri argi
se volantatem, qu^ a natu, renataqne Maiestatis snpi doaee
inter vivos egerimas, stabit, narrando eidem, qnod liest ipsaa
Regnam sit plenam caris et sollicitadinibas 9 nnllins prenü
emolamenti, impeiisisque prinatis sastentandnm , neqne ad iUa
alla ambitioiie regnaudivc libidine impellamori et aspireiMiy
quia tarnen tarn perturbatas Germania statas prfsens, et saerf
Maiestatis sa^ inprimis aiitoritas inde reparari posse nideatir,
maltaqoe prescindi et pr^oaoeri pericala, si anctoritas Regt«
in Nos conferatar, cum suffulti illa maiori aactoritate, pr^eai-
nentiaqne Res germanicas ad Maiestatis sn^ beneficinm at ati-
litatem illa abseote facilias dirigeremos.
Non debet aatem Maiestas saa ad boe consentiens et tf'
nnens, modo reqairat id etiam ab eis, penes qnos hnins rei t^
arbitrinm, banc ipsam nelati rem impossibilem existtaar^
propter mnltos digoos respeetas, qnos Maiestan sna pro si^
entia sna pretexere potest, maxime enm sint aliqni Prineipüi
i tfdn tcI Jatt— HkMt«> ■Uiml, et ««Uta« h ilt «ril,
kM f ■»■IMJ mt; hunt y^ar la praiM» C— ■■■to, ^
Af, «Md fa M lUMlatU Nf Ontora «wnI
■ rii ilHM fcwtt ■■—■JM et appMtnmm Nu mtU Hi-
•WMiMMie A«i
*i^i— MMMMTut, prwUt et «UjgMit M pMt rihWrti»
ktafM BMtieuB Un m Mei
■ Fntiie« aMMtw«, ^um Lm
jwAiM Okfiti ne Ipn» DyiiMM, qaed tuui ■•■ adto
|Ml iatmMdaat« hU im {atareeptui est , sievt bfe « «^
MHk kaie ni fcMMMwIp «iBgiluii effeeti« HrBiinailidM
ImU Chrdiulis «1 Archkpbc^ Higntui, «MyderäMfM
pitiiwJI Hiiettati nf la ce. Nefae 4accaat ael aaaa aaltaai
ritt CaUaharie, aiaa Treaereaila I> ih par BeatitadiaaM Pm-
tldi al Maiaetalii aaf iaaUatiaai et Pi^eea attoakeadaa , pf<^
m bdU if«! HaetiUteai aaaa aianUt, «af aaa dawft, al
MaUsaa, aabia ia «lifaa, 4bh repetet ucbb «[au et «aia
tn ipal aaa iatarcMUt, et pr« qaa, ae etiau aMati acccpari^
^utm kkaria et dificaHatli kaeteau ia hae Natiaae «ba«-
serimas, qa^ propter Lathenuu iognalb aeflUMrin ak tb^
dientia et pristina affectione deSeetity euu tuMiaaurei (o^
oore ma^o sedem Apostiriicaiii proaaecti fiieruit. De fukm
ctiam Beatitado sua per Nos akude aiüBeieilerqoe edocte est
Sed operf preciam immo iieceMariiini aril, «tHaiettaa •■& im
interroittet seorsam qaoqoe tarn ipso« Bcdetia- (foL 9.) iticei
Electores quam etiam secalares hortari, rogareq^e «1 ae lalt
et desyderio Maiestatia aaf conforment. QiaBqaam aia Miieftai
eat pradentisaima, et ideo non opua att, «1 Uli prfacrftiatir
Rationea, cur hoc negotiom non debeat nag^gi diffeni ait m-
pendi, aed potius ab ea amplecti et ealerüu qno flari peMl
perfici; tarnen aUam fuit non ommittere opar^ preehni qifte
media et modoa apponere, per qnoa aeceaaario hvinaaadi le*
gotiam eat fiendum, aalao tarnen aemper Maieatatia a«p aapieili»-
aimo indicio. Nam com aint Electomm animi prfparanii et trf-
fragia aaaecnranda, id antem fieri neqnaat nid intananianlta
Peraonia et magnis genere , et qnaroni Sdea in Maieataten mib
atqae Progenitorea nostroa apectata eat, quf et gratf ipais liit,
com qnibas contractandum eat, et qu^ longo Rerom naa exer-
citatf persuadere et allicere possint. Noa Blaieatati anf aow-
nandas duximus duaa, qniboa magis aptaa et ad hane rem, qua
aperamus conaenientiores vix allaa aliaa reperiri poaae crediam*
Videlicet Reuerendos Dominoa Wilhelmom Epiacopim Argeati-
nenaem, et Chrystophoram Epiacopum Angnatenaem ae lUaitrea
Principem, Consauguineam nostrum chariaaimnm Dominun Ci-
symirum marchioncm Brandenbargcnsem. Qnoa qnidem Priadpei
duos iam nominatos, ael alios per Maiestatem anam nominaa^
81 hy minus Uli placaeriut, ad hanc rem parandam, oelat Prii-
cipales directorcs et Commissarios depataret snfficienti maadat«
ad hoc a Maiestate saa saflfultos.
Scd cum tantum Negotium non solnm einsmodi Penoaii»
scd ctiam litcris prescribendis , monunentiaqae et obligatioBibti
ultro citroque fiendis tractandum eat, et abaoloendun , fit^
ex se ipsa Maicstaa saa cog^oacit esse omnino neeeaaarian, ■*
in hac parte uUus defectua contingat, moraqne omnia taDatir)
qu^ in tam arduis magnisqne rebus s^pe aolet eaaa plana peri*
cnli, eadrm Virnm qnempiam aibi chamm et fidelaai eliget et
115
UaMkj q«i defertt seem ploriaMS cbartM Um papyreaa,
m Meadbffttaat ii albo, naia Maiastatis so^ sabscriptas , dato
siils^e DU aliqio S^;ino Maiestatis sof, sine qio ipsan
sgvtiuB dua et tractandim est et eoncladendui ^ vel maaee,
I iaatiliter obuübo sosciperetnr, qvando per illad coaelosoranii
wieat«r«ai et tractatoraaiy ioxta morem haias Natioais Prta-
poa ides adsereada est et eoastitaeada. Si aero Maiestas saa
üBctteai beeret, et aeqaaqaam ab eo, qaod tamea aoa
•rasaas, inpetrari posset, taai idem de Bredam iastabit, at
edp a se alieai, et gntp aSbi persona talia nombe Maiestatis
f ouB pr^tis depatatis Conunissariis agendi pleaam, et oaiai-
tradat potestaten et facultatem in meliori et ampliori
Licet aatem aobis certo polliccamnr aotam Electionis
latrp ab ee cessaram filectore, cni altera Soronun nostrarnai
cabitar BMtriaioaialitery tarnen com perpeadamas occarrentias
rfaeatiaai temponun et experiamar qaotidie fieri vaferrimas
racticasy aasqaamqae satis tatam esse fideni, et si alias nnnc
■aiaai aiaxime esse promercalem , cog^noscaaias insaper Maie-
atis saf ae aostram, quf ab ea dependet, dignitateni, ei cxalta-
eaeaiy ia qaam Maiorani nostrornm labore et stndio, accedente
ndaa aata positi samns, non posse prfsentioribas viribus
Nrtiariqae robore eoaseraari, ampliari atqae dilatari, quam si
traa^ae Sororem elocaret Natis daoram Electoram, qai ex-
epta rcgii aomiais nomenclataray tantooi nalent non modo apad
■es, qai iUos aelat Reges salatant, obseraant, reaerentur, pa-
ealqae eis, et obediant, sed etiam apad Exteros Principes et
Ufss plarimam possaat, ael iaaare nel iinpedirc res cororounes,
a prarsas a Maiestate saa negiigi se sentiaut. Neque mnitis
Mrbis epas est, qaod eaidentissimam est et manifesiissimam,
Merere, qaid boai, qaid commodi, quid spei, quid sobsidii
firaret Maiestas saa, si alteram Sororem Daci Friderico Elcc-
tofis qaaadam Pbilippi Coaütis palatini Filio, et iam Eleetoris
laieairi fratri genaaao, cains estiniatio autoritasqae refloniit,
ctiafies aagetar apad omnes Statos Imperiales, napiui tradat,
ciiss ücai ■mpüssimi Domns et Imperatores ei Reges habuit
kasMraBk Alteram aero Elerioris Saionii \epoii, o^l filio
(•»Hmi Mardlioais eleetoris elocarH. Ilor «aico nexa« qnod
116
■mtriim kabere debeC IhiefUf SM mmg^ eoucnaUl,
daijciet, et eutaUt omubm kettin laorui aBWMy fum
■«Ha wuOm BdUtarim prfttare p oaseat. Hiae radacetir Go^
auiaia ad Maiestatis amf aomea f^riicaada«, ai aaiaacB et
«•aeariiaa aaiflecleadaai, qäp deiade faoqaa agaaacaaf teta
MaietUlis aae aaioreai et (foL 10.) raspaetaM aai §m Uä
fraetaai iaaparatam et taatb Sororiia attralietar ad partei Mi-
Mftatia aa^ eoaataatisaiBie aeqaeadaa et taeadaa eiga haitM
^oacaaqae. Et aiai tete errenas aaiaM, lioe eat fataraa ir-
Bnaaiaraai prfaidiaai Reram partaraaiy qaaa taeri aaa eat mkm
▼irtaa qaaai aeqairere. Nam «piod altera «el Daei Borkeaia, wi
Daei Mediolaaiy at fiuaa eat, altera Regi PortagaBif ia Ifatri-
aMwiaai aeaire defceat, satia aiirari aoa paaaaaio, caai aterfH
DaZ| fMd taaMa eitra iaaidiaai dietaai a aobia accipiat Ihie*
ataa aaa, talem aaagaiaeai referfe aefaeat De fertaaia et Statiki
dietaraai Dacan aäil attbet dieere, caai oaiai aalaküUiti cf-
paaiti aiat, aalliqae atabflimeate a ae aitaatar. De BKiribat fil-
gaa ipaaai loqaitar, et aoa aiale indicaat qaidaoi etiaai eitn
▼algaa. Noa ia ipecie qaf accepimas pr^tereaada daxiaias, m
^eaipiam tradacere aideamar. Sed tamea Noa eegit aaagaii et
■atara, «pif aobia cam Maieatate saa atqae Sororibaa dilectii-
aiaua eat eoamiaaia, at aoatri CoasilU Mijeatati aa^ ratioHB
lyerianaa, qai ex praeteritia latara colügeatea, aoa poMaMi
aoa praaaatiare, haa aoatraa Sororea ease aude fortaaataa, ahi
ia haa Naptiaa iacideriat Qaod ai Rex Dacif , «pii aidcktir
firaiaa et Soridaa, aaia ll^;aia palaas est, qaid talibas eoatiaget)
qai aoa traditis per auiBaa, aed at, qaod aeram eat, dieaaii»
partiai afectatia, partim attritia rebos atadaeraat. Qaod da
erecti faertat aaxUio et opera Maiettatia aa^ , et qaia ae per-
petaaai obaidem Maieatati aaf dabit, qaod aoa aiot oHai eigi
ae Buuinoram iauaemorei beneficioram , at fieri aolety Mai
iagratL Gallica perfidia, qa^ •iogolariter impetit BaigaadieiB
aa^^em, et daplicitaa Itala, qaf aallo aoa tempore aeexttily
aoa slaeat perpetao Rea Maiestatia saf eue qaietaa, pifacitia
eoatempta hac Natioae gennaaica, caias amorem et affeetiaafli
Maieataa aaa ammittet oomiao , abi haiaamodi MatriaMak il
efeetam traasireat.
•m»
117
El si 4i«6 prf miflM twit satis efiBcacip habent ad indacen-
^■■■mi Bfaieatalis auf, ot haic rei absqae oheriori dfla*
ua appoaat, taman adgciemas hfc nnam ratioDem,
n quLj at aola saiEeienti hoe nagotiom esse fieadam et qaam
coll^ polest. Cam eaim Status Regni Huagari^ ia
propenadn sh termiaiSy'at timeadam sit nobis, qaod So-
vari Boatrf Ragiaf Haagarif id coatiagat, qaod tamea Deaa
laaga aiertat, qaod aaper accidit Regia^ Dacif afflictissim^ et
Sorori aostrf. Et haiasmodi tarn ia Haagaria qaam
etiaai pericalis aoa possit opportuae magis obaiari,
qaas aobia ia abaeatia Maiestatis saf Cesaref teaeatibus, al
Eai Roasaaeram, adDuaistratioaeai haius oatioois, qaf aoa so-
Im boe teaipora, aed etiam, qaoad aobis dabitar haius C^li firai
aara, ia eauuibas rebaa Maiestatia su^ esset plurimum prolutura,
at iaferiaa latias deelarabitur. Pr^terea Res Hispaaicf ia ea
aial diapaaitioae 9 qaod aalla tarn euideos magoa aut aecessaria
ratie aabesse possit , qaod Regi Portugallensi altera Sororam
sit tradeada. Coatra aatern plurimum referat, ut Maiestas sua
baiaa Natioais Priacipam fauorem sibi eblandiatur, quo magia
apaa kabet pro stabüieadis et conseruaadis rebus suis, quam hae
aaaa Portagalleasi afliaitate, qui alias sie sanguioe nobis coa-
glatiaataa est, at si Matrimooium hoc fieret, Maiestatis diuiuf
ia Noa leatam aiadictam citius procurare, quam quod booi quid
spsnra iade possemus. Habeoda est ergo summa ratio, ubi Dei
Oanpatcatia aateritas iateraeoit, Et sororum quoque oostrarura,
as 3^ aaatro paricalo ia calamitosas tales tradantur nuptias.
Kl si aEqaaado Christiaaitati toti a Maiestate sua, qu^ in ea
csl priai aoauais, loei et autoritatis atque potentip , benefaci-
est) aicat speraat omnium oeuli in eam, sumptis armis
hoateai aetenrimum et ferocissimum Turcorum tyrannum
na poterit üfi aptias medium coatiagere, quam quod elocatis
id madam pr^aeriptam Sororibos. Tunc enim germani Priacipes,
^is fera omaea, nel saltem potiores hoc uinculum colligaret,
^ id aatam Maiestatis aa^ omnem impelleret, se sponte ob^-
ccrcat, El aobia qaoqae ia qaotidiaBis illis necessitatibns , quas
ittvsiaaea Tarcicf aobia afferant, ad omaoa aaealam praco-
ttcada tau rabie paratiorea saeearreraat
118
DonÜBM de Bredam, niaiori f«o polerit ftadUo et Uutm
Maiesteteni sotin sacreto et private cdlofiie «k hec prifiah
abdaeet, et ad aaiinaiii aoatrui redaeet, addactia ywiniieM
bas et ratioaiboa, qaf sibi aaggeret tmopaa et ratio aatii cm
Maiettate (fol. 11.) aoa eofloqaiL
Aderit baic qaoqae aegotio Sarariaa aoetar tbaiiiMii
Boeaiif Rex, eains safTragiam eertam OBaiao pdfieeaar atUii
ad (|aod aoa poterit noa aceedere etias aliad Totaai Eleet«ii
aecalaria qaiiqai« ille fnerit, cai Maiestaa aaa aaheai akerui
Sororem aiatrimoaiaKter coataageadani eoaaeaaerit Bt eaa bie
mediam sit efficaciMimani , ae onuuan anziBie aecaaaariaa, it
ia qao totias haias aegotii eardo aeraabitar, prapteraa ipae Ci-
rohis Maiestatem aaam bortabttar, rogabity obaacrabitqaei id
ad boe aate omaia aaimam appoaati aeqae raadtat et CnHi«
Biagis (|ao fieri poeait
itaqae reliqai trea ael aaa spaate aeqaeatar pr^aartiM ia-
aitati a Maiettate eaa melioribaa qaibaa aoaarit aiadie. fat«
qaos aliqaa peeaaia promiBsa efficatior et aalidior eaae aidctir.
Nam at dici solet, omaia obediaat pecaai^. Et a BeatitaÜM
Pontificis hortati et reqoisiti, qaibas reaiteatibaa tametii eei
tarn darf eeraicis fore noa existimaadam est, abi tun ecdilo i
McaarchiB Orbis admoaiti, rogatiqae faeriaty qaia auior pin^
qa^ saat qaataor vota totam aegotiam ex aeateatia Maieftitii
aof coaficieat, qa^ , obteata bac ia aoftram paraoaaai electieie
maltoram aaimos coasemabit ^ redacetqae plarimoa ad Maieftitii
•ac satpicieadam aatoritatem, obedieatiamqae prfataadam. NeqM
aatem Maiestaa saa aaqaam iadacere aaimam , aat aibi iadici
allo pacto permittere debet, Nam fortassis, at aemper repcri-
aatar, qai magais rebas obstrepaat et somaiaat aulai qaf |r^
texaat , cam prf staret Boaa , qaf ex Qlis aaaeantar raccaiari
anteqae ocalos poaere, aoa omaibas grata posaat asaa baim*
modi eleetio , qaod oos propterea simas obsenraataa atadioiifM
cam coatra potias re ipsa percipiet, et ia omaibaa aegotiis lU
digaabitar experiri, Nos reperiet taato magis deieetos, et atitsfr
camos, sabmbsos et paratiores, qaaato placait QU Noa aic eaeh***
Idem de Bredam commode Blaiestati aap expoaat, qaadttfto
Ott propter pr^aarrata ia har Natioaa diaanitaSi al^ tab
119
iia, fMi ilk Maiettai siu radieitM ■•! potent eitiagver« ei
et m ipta Natioie eontüiao residere boq eoDceditir, ■•-
tmm expedUret , «t s«a i|k pr^poteitia Regim desereret, et
HUB» «t itadiceavi, Agmm, acpamm fractus et eoioluneBti
er DigBitaten eibi ree poBdcntem magaa cam molef tia et la*
I araret H^e Mtem m diee se megu alqae ita exereat, «t
leeariui taaden ait, naxime omaibiis Statibaa id amplectea-
ly ^od uiua Capat atatoator. Itaqae melios esset, at Maie-
a«a, dam adliae spes sit, et in eias maaa aideatar sitami
1 electieaen ia Noe fiendam iam promoaere iacipiaty
m qaod dikta re ad primam occasioaem Maiestas saa ia
reaMtis partibas ageas prfaeniatar aocaada fortassis et
aaeada ee teaperei fao Uli aiaxine omaiaai iaeommodaret
idi ista Regaa, sicat saat iam iageaia oauii Tafiicia et Ter-
Ditate referta. Noa eaai celare debet, «piod Popalas Ger-
icaa iaai persaasas est, aibil oportere Cerencaias ülas ser-
( aaipUas el%eado Re^ per paacos emeados Et ob odiaai
i, ^aod Latberaaam dogma peperit, salteai eeelesiasticos
tores sabmoToados esse. Et ^ais aoait, si sie seoiper coa-
atar, qaod aoa dearaai popalari saflragio firetas ali^ais se
Ugaaai tradat, Gaüicis laoaribas et adouaicalis eoatra Maie-
m saan at^e aostraai eoauBaaeai Doaiaa Aastriacaai, et
paadiraai adiaaaadaa. Hfc fiNiassis Maiestati sa^ aidebaa-
f faia loage abest, extraaea et iaipossibilia« Venm si bie
t, aobiseaai seatiret, et at est sapteatissiau, aMJora forte
a Noa lade Daaaa et pericak prpüderet Nostri aoteai
bI ofien et debiti eaai adaoacre aoa sofaua de bis, i|Of
0 aobis f OBitiat , aod etiaai de aiiiiiaiilifcos et eooieetoris
ascaa^ao taa ia reai MairttiHs sof ^aaai dasMoai etiaai
leatibaa. OMata airtca sppsifaBJtitt de frfhU Uoc« Fri-
eo Coaiito paktiao fbriradi cot scatio ei ctswfadstu per
BI do BredoBi, caias aoa solas aptctata id^s, looggstfot
120
Maiestatia saf relnu secaniui tamponni ratio- (HL 1%)
anMigeatibia nunime aeceaaaria eaaal, aai etiaa nah et ia-
eoBUDoda, qi^ aidemaa iadabia aaeeaaaara, adaioiaat^ ii^dlal-
(|ia, al aaadem Daeem Fridarican Maiaatali a«f eaaian iiJuaiM
ardaatar, atqaa az aaimoy «I habaatar aiaa ratio aSa, fm
hactaaaa lait habita, cireaproauaaay eoaatitvtaqaa sibi per eaa-
daai Blaieatatam aal aioa aoBune, qa^ aibiauaima aaaa aamta;
eoatanuii deaiqae atqae negligi se abaqaa oaiai ealpa et BMrile
aao graaitar apad Nos coaqaaataa eat | «pif rea ai laagaf fi-
riat «arecaadiam apad aaoa, qai aimal in ao lodaatar, et ^
Maiestata aaa concipiant opialoaem plaaa taata Mooareba miaf^
aam. lamqae longa nimia patientia ad daaparationaai daetaii
immo tanta indignitata, qaam non diaainndaty aaipiiaa adictai
ad alia prolapeaa aaaa aidatar eoaailia, qäp nuno aaaa paMOt
ad Blaieatatia sa^ ac noitmm propoeitam. Qaam niai aaaaii»
maximisqae Pracibna et paraaaaionibaa , faibaa potaiana cta-
firmaasemasy coneeptfqae Uli aa^ opinioni aliqaalitar aMai-
aemaSy omnia in fqoiorem partem interpretatii qaf lameatitir
non pr^ter rationem, gibi aelat iniaata contingera, iam daia
separatns esset, et desiisaet pristinam fidem in Maieatatem siuk
la qaa tarnen omnibas modis retinendaa est, aalat damaitiatt
et antiqans Semitor, qoi sine honore ae incommodo etiam Hiie"
statis snf 9 si nenim loqni aelimna, et at rea ipaa iadieat, fr
mitti nanqaam poterit. Cogitabnnda est lesa paeientiay at ial^l^
nabandaa animna (acUe aliaade arripit contraria atadia, fte
neglectam sai si non compenset, saltem ostentat^ unmo pata
dixit et inj^nae testataa est, niai fnerit ai da proauaab satii*
fiictam et taliter tractetar, at merita eins at obaoqaia adga^
se dataram omnem operam, at Maiestaa saa cognoacaly qM^
sicat bene Maiestati saf bactenns seraiaerity ita atias eUM
male seraire potaerit Non est aat ignota Maiestati aap bini
Priacipia indastria et iageainm, qai gratiam apad oiuea (bü
Ordines Imperii propemodam singalarem aibi eomparaait M*"
anetadine, affabilitateqae saa, cam Fratre aero Elactorei ciiii
ia locam, si ille obiret, snccederet absqne eontroaersiai Hi
eoaiaaete agit, at qnid in rebns illi Tel auignia «d dahSa fü"
ripieadaaiy fagiendnniqne sit, ab eo patat at raqairal. Vai%iiii
121
Im mumm fiülal, si lonq««« Miten pro meritis ivit qiidpiMi
i a MiittWT sia eoisühilm esset, magBa ratione q«id ei
mmt Mberet coaetitaL Quoeirea Donuiis de Bredam Haie-
Maai s«Hi lierlaMtv, admonebitqee ttadioeiiis, «t ipeuu Daeia
iWicrici seriU repetit, qof^e eommoda sibi, aoftrfqae üo-
Mii per cuiy ti ia beaiaoleatia, ofieio, fiartibasqae nottrie eer-
■tar, praaeaire peeeaat, qai aoa eolam ia hoc electioBii ae-
ilia, fad eine etiam rebie opera taa plarimam prolaiMety
ad ak ea, aiai prias redaetaa faerit a Maiestate saa, aihil
speraadan est Vade aate omaia plaeaadas et coatea«
est, Tel si aoa ob alian caasam satten pro hoaore Ma-
Mtalis aaf tan digaam Priacipeai, tamqae beaemeritam aoa
frastrari diatias coastitatis pecaaiis, aliisqae promissis
Baniae Maiestatis saf. Qaaatam aatem fides, opera et
eias pro alectioBe Maiestatis saf profaerit, aoa opas
^ rafiricare ia BeaariaBi Maiestati saf , qof eam ia posteraia
pafaa ad plares aaiptissiaias res, qaas dies qaotidiaaas afferre
«laty arfSBiModatissiBia esse possaat, certe illa aequaqaam
Mgügaada saat Saat aaaiqae hfc tempora, hg mores, hfo
Itadia, hfe iageaia, hi aaimoram motas, at samma pmdeotia
earaadaai sit, ae qaispiam ex anücis, heaeoolisqae aostris per-
iatar, aMxiaie iadigae lacessitas. Oaiaino haias Natioois ratio
kds habeada, at auMeat ia amore erga Maiestatem saam, ae
üa tat ia illad, qaod pleriqae pessime affecti aiagai-
dj naltatiaaiqae Maiestatis saf moliaatar et iateadaat, hoc
sü pertarbatis rebas per GerBMuuaiB, qaaran &cies se adhae
curil, aaai pr^er, ael potios coatra Maiestatem saam atqae
cam Rcgis efectioaem.
Naaiqae Deam Salaatorem, eoascieatiamqae aostram, qaf
Testes aalet, ia fdem ooeamas aos haac apicem, calmea-
1M Rcgiam, abi caüatam ia Nos faerit, hae potissimam caasa
•«recasataras, qaaatoiTis sit expositam maximis caris, labo«
riks, maltisqae ae aarüs atqae iisdem fere batilibas Impeasb
9 V^ eaastat aobis MaiesUtis sae res et aegatia
lade adiaaari passe, ae commaais Domas aostrf Aa-
•tf^, qaf «t sab hae aaa D«aitate qaad aemo iaieias ire potesi,
hüBi, ia (foL II.) qaa aaae est, «^faitadiaeai ar creait , tt
122
nauc diiiina faaeite clemeitia eonsittil, ita boo peterit lakiai
saas per ChriftUBom orben loige, kteqae dilaUtu, iHem,
iBfraeUtqae sob alia nagis mmbra conseraara et eoatiMrei fiM
Aqailf ipsius, qualitercuiqve iOa sit et repvtetwr iipliiti
Nee non eHam toti ChrittiaiiitaU optiiiiani apen dare de redidi
hac Natione ad Maieatetia aof aafidioren obadieBtiaaiy fuf wm
poteril alia meliori ratione, qoaa aoica hac eerti aibi etfüii
onios coaatttatione j abieate sna Imperiali Maieatate reatitai re-
daciqae ad oniooem mataamqie inter ao coaaeMua, qai JMi
tarn propter ll^;Bi hniaa affeetioaem, qaan ^erifie aefaealii
Gallicaa praciicas expectant, tandem ad aeateatiam awua em-
laram , qoam propter opinioaem etiam de OrUiodaza ide, ii
miUe partes diuisas est, adeo at oisi propicio Deo aie preri-
deatar, timendom aity ne ipaa Natio, quam Ezteri hob
opprimere airibna aaLs, sibi ipsi sit ploaqaam iateatiBaa
paritnra, nee secas^ ac si qaisqae sibi manom coBaciret
Narratis pr^dictis, qaf coneemaat oaiTersale Bobbbi, ets-
modum, atilitatem et coDsemationem Reipoblicf Christiaaf, cii
ante omnia Maiestas soa uelat capct totis viribaa inaiti d^et,
dictas de Bredam ad qapdam particalaria propaaeada, tractai-
daqac deueniet, sampto inicio de Stata Mediolaai, qai trifti
qaodam fato, ael irato potias namiae tot iam aaab flactiit
misereqae affligitnr, estquc non minima caasa, qaod taitoi
Christiani cruoris non solam exhaastam sit, sed etiam qisd
tantomm Regom et ia Christianitate primoram vires , anaafN
in ipsa Christianoram viscera deseaiant eam prfstiterit ea ia
veterem illum sanct^ fidei bestem Torcoram TyraoBaai ceBie^'
tisse, contra quem nulla frugi expeditio soscipi possit, aisiafi-
qaando intcr ipsos Reges conuenerit, ael per pleaan YictoriiB)
in caias est corsa Maiestas Cfsarea, ael per alias modos, tt
Deo nisam fuerit, et deinde Maiestati sae, sicut ipsa boae lociB
pro ingenii sai fpcunditate nouit bene dedacere.
Deinde descendet ad declarandam in specie, «t se babeiit
Res ipsios Statas Mediolanensis quam pericnloso odio modcruf
Dax a Mediolanensibus, et prfcipae a Nobilitate perseqaatir.
£t nihil aliud reMare, expertarique posse, qaaai qaod abi p*"
mani ocoasiouem arripueriiit, eijciani eam mraai e StatBi ^
128
etian eodeeto ai Maiestatit ai^ aeateatiam Belle galliee,
ä iaÜMB m ille penaaaere peaait, aialtU nariia^ae aialia, eahr
iritetikiaqae IIa 4iaeialMt«r, allligetiirqae , ot illia aofleereDai
Ifue aefieat, prepler aratabiliUtem Gentia, et Renun aeaanm
iCaüa, q§f Statia flle a aiahia naae aaaia atadioae eat aaiplexia.
Sla4eUt igitar eaiaibaa iageaii aai nribaa Maieatati aa^
{aealeare et ülaai emaiae iadaeere, ot &ciat finaaai eertaaqoe
ai^gia proiiaieMB de prf&te Stata, «pif peaait teri etiam aioHo
aiiMiibaa Lapeaaia qaaa Baae Baltenai tarn Italenm qaaai
BiiBiaaerM «[piaieBe, «pu atot a partibaa Maieatatia aaf , qa^
bU ipaBBi de Bredaai iaterpellaaerity regaaeritqae, at haiaa-
■edi fTMiaieBefli, ai habeat, eideai aperire aelit, taac prfCita
fwia apad Maieatateai aaam, qae illaHi atteatiereai beaeae-
katiareB^ae reddat, dieat ae Uli aeli taaiea, ael qaaai paaeia
adfcttitia, qaikaa eeaCdere aeleat, libeater aieatem aaaoi deela-
lalaraai, eachao taaiea expreaae Bugae CaaceHarie et aliia,
faaa ipae PaaiiaBa de Bredam aaspicabitar ael ceaiperiet aoa
iaeliBataa et afectea ad haae reai Maieatati laf coaaa-
j et peraBadeadaan,
Bat avteai talia, cbbi Maieataa re ipaa perceperit, qaaoti
iBi ceaatiterity hacteaas ipaaai Stataai iaterteaaiate, taaietai ia
■Baa aoliditateai adbac sit aortitaa, eiasqae res aalde per-
|fexe geraatar, et Maiestateai aaam exhaariaat maltan, prfter
iMeaatlaBeBi aaiaorBBi, qaf aela saflieit ad erepUoaeBi eiaadea^
« qaa piariaM aeqaereatar Maieatati saf ia italia iaeoauBeda,
fMd Maieataa aaa ad prfaeaieadaBi, ebstaadamqae illif habere
■X paaait prfaeatiaa reaMdiaai , qaaai qaod aaiota eaaaa radi-
ftftit ipaBBDaeeai ad ae reaoeare, eoaititaeado et aaaigaaado
d certaaiy inuai et boBorücaai reeoBtpeaaaBi , aiae per Maie-
Mtm aaaBiy aiae per Nos pro coaipeteBtia Stataf sal fieadaa^
4i ^aa eaBfcaaa, iafcripta et aaaeearata stbi pro- (fol. 14.} -eal
Uie aelat eeiia et ixa aiagia reauaebit coateataa et aceep-
tM prB dabia ilU et aacipiti SUta.
Naa Bcra de Daeata ipao ia Baiaersaai, taaqaaai Rboaia-
■ina iBpcfatar, a qaa iaaMdiate depeadet, iaaeatiret, reda-
*(ale bBBC SlalBfli ad ipaaai baperiaaiy qai bodie qaoqae ab
S'riiftaa GMera laperii appeUatar, de qao Nos MaieaUü
124
SQf , alqve ipsi Imperio debiU seniitia prfstareaiat. Bt licllii^
ttM 8oa , et Imperium aliqvem fractun »die coMe^ ptwwl,
laidemqoe mignam per totam Imperium tibi pararet, et ^ma
Nationem Germtnieam pro Italif coaaeraatioae atatfaiiwf
efiBeeret, cai ia alia re magii satisfiicere aoa pMieL St m
aere Aogaeti aomea referret. Et pro iadoUtalo teaeMtaB «t,
qaod hoc modo Maieetaa saa imaieBsia pareel eiqpeaaii, tl
eimal ee a mahia earis abaolaet, qaas cogetar ratioae Mi
Stataa habere, si permaaeerit ia eoram auuiibaa, a qaibasal»
aiftratas eat hacteaas. Et etiam Maiestaa sia aiüaa perpeato»
rem fi^ile coa^cere poterit, aoa esae iam aliam p «fae iiipeiWi
et paratam, qoi posait dicto Statu!, eiusqae coaaeraatioBi üi
prfesae quam Noe propter ricinitatem PMrianun aoalnraiS
qaf ad omaem motam aeearrereat, gratamqae hahereat taatam
Statam defeadere ab iaiaria et occopatioae GaOeram ol H«h»*
tioram Et eliam periade tataa magii ac aeearaa fiieere Ditiiaii
aaaa per Italiam et Regaam Neapolitaaam sitae, cam illp Mue*
etatia sa^ ac Imperii nomine a aobis admiaiatrareatar ac prefttr
alias bonas caasas, qaas idem Dominos de Bredam iazta iiü-
cinm et opinionem saam proferre ael Maiestati aap, qap etiia
pradens est, cogitaadas relinqaere potest.
Vbi autem Maiestatem snam incliaatam aiderit, boaiifis
sais rationibas persaasam. Et nihil ominös taata res per aSfNt
sai secretioris CoasUii Proceres contractaada de Maiestatis n^
uolnntate esset, qai tarnen sint exclasis prfaoBÜaatia sevper
qaam pancissimi, tnac Dominos de Bredam aostro aoauae debct
eisdem, ael aliqnibns illornm, quos alias Incrari aoa psterity
certas qooqae polliceri Pensioaes sibi a aobia ia verho Tsri tt
fidedigni Principis qaemadmoduro per ipsnm promias^ et aiaet*
patf fnerint in effectn exolvendas.
Facta antem haiasmodi de hoc Statu pronisioaa aoa ssta
Gallorum Rex, sed et ipsi Ileluetii maltom animi, stadüqae ^
illo occapando recuperandoqoc remittent, qaod eis amWi li
ransis res iam difllcillor facta sit, roaxime oh huae efedtfy
qaem Maiestati sa^ preripere totis oinbas eoaahaatar, elitf *
ullum qiiantom possont , dissiroolent Et ipsi Helaetü j f>*
^dminiculo Patriaruni nostraram pro altmeatis carere
125
■it im et ?q«ii uunis aedpifst a aobis eonditumet federiü
petei et «Bionii pro conseniatioBe dicti Status Mediolaaeiisb
«e ie avtoiitate et Tokatate Haiestatis aaf noUa fberit
litaa.
Qaoaiam ioIVaetatn Veaeto Boaiasune fiteto ezpresae caa-
eat, qao^ Veaeti pro defenaioBe Stataa Mediolaai certa
Bft inrre obfigati eiiatont, Et ob id fortatae Maieatati tmp
hft BagBi perieifi eaae oiiebitiir, qaod Veaeti, aeeepta
•eeaaioae iaa ae aolvtoa et liberoa dieerent avt
m prfteadereat a pr^atando aaxilio pro defeaaioae
hlay qaod illa «ideatur ae aobm ad modemam Daeem exten-
a. Ad boe ipae de Bredam respondendo dieere poteat aibi
[• afiter «ideri Nan aie niiitato hoe Stata ia Noa ad qaod
aataa aaa noa aiai aiagBia eaaet addacta ratioaibaa, eitiaa
nft fretari aaam debitam cam qaod Maieatati aaf aatia-
«csty et aatiafaeieado aiapdariter etiam ae illi gratificari
iaaeHt, aobia ipaam Dacatani obtiaeatibaa , tarn qaod maltir
Ba eaaeat magia tati et secori a Gallis ipaia, qai noa aioaat
ia taata aaa aeeetsitate pro secretia sabsidiia, licet otria-
ditaiaialeaty ärgere et habere soUicitoa.
Caaa oero qao res Mediolani pr^ fiita aon aideretar poaae
iaieatate aaa iaipetrari qaeaiam noa noa latet Daeem ipaan
aatiaaiBie laboraaae apad Saeaicam Ligam, at ia eam certia
tia iatraret et adaiitteretar, pro Defenaioae Stataa aai, qaod
«I per ipaiaa Ligf fait recaaatam. Camqae idem Dax oaiaiao
eat «paa ezteraia aaxiliis et aabsidib pro aai Stataa conaer-
ty Boaqae nuigia propiaqai et Ticini aimaa illi Statni, qaani
na aliaa Priaeipam Gennanif, fortiaaimbqae riria, et ia
ii exereitatia, taai Eqai- (fol. 15.) -tibaa qaani peditibaa pr^
I abndemaa, at aotisaimam eat, fortaaais aoa faerit aba re
Mtati Cfaarof aaimani aoatram declarare, acilicet Noa aoa
aale caai dieto Dace iaitaroa certam Capitalatioaem pro
atitaeado et aabautteado ei tempore Deceaaitatis , tam homi-
a qaaai Reram ad expeditiones bellicaa pertineatiam , dorn-
de Nabia aiagalia annia certam Samaiam aliqaot milli^iiii^ Du«
kmM «ragaret Qaapropter ipae de Bredam Bfaieatatem aaam
t dt ra iaterpeUabit rogaado, at dicto Daci id aaadeat e\
126
ad hoc iadncat Et qaamqiuM ipsam Dacein tatif ai haac na .^
iacliaatun fore pntaBas, pMlqaam a pr^dicU L^ est
aaa pasa», taaea qaia nihil siae coaaeafl« et bona a
Maieatatia Bup libenter, etiam aponte reqainti coBchiii
▼«laanu eam hac ia parte prioa eaae adaioaitani.
Admooebit inanper iden Domisoa de Bredaai
saaa, redacetqae ei ia neaieriaai faetom Daeia Borbaai| if
qaaai iafeliciter aoceeaacrit aoperior eoaatva eiaa, prt
taaien adiaaaado Haiettaa aaa Deeem aulle Peditea e
angao aao f re saatiaaerit. Cai ezpoaet Noa eaae im bac apiai
qaod ai ia teaipore iUa Noa adaiGaaiaaet, dietiaqae Peditibai I»?^
prffeciaaet, aperaaaemaa qaod res iUa meKorem exitam bibaimt
Noa BOB aolam illia Peditibaa aao fre eoadactia aai fusiean^
aed pro auuori robore aonaalloa taai Eqaitea qaan Peditea Sit
peadüa aoatria aobiacaai traiiaaeaiasy aeqae pasai fiüaaeans Im
iagloriBBi retroeeasam 9 qai gregario Militi propter ipalii if
rapiaaa profait, Maieatata aateai aaf, at^e Belli haiaa aa«
aereaiaaimo Aaaacalo aoatro Regi Aagtif et Fraacif ladibria tl
aliia oaiaibaa lait ridicalo, qai foaeat Gallicaa practicaa, duH
qae Gallia rictoriani optant
Caaiqae aoa dabiteaiaa, qain et Maiettaa aaa et ipae Bai
ian dictaa aoa ignari practicamm hostia aai aiat Qlaai priai
opportaao tempore persecatari Armia aaia, et ian circa kcf
dare modaai, iateatoaqae eaae, adeo nt aemel coaiciaat| fmi
ia aaiBio habeat et Maieataa aaa Noa qaoqae aaper reqaitiacriti
vt ex hoc latere impetamas hosten, qnod iam prideai feeii-
seaiaa, si nostrf Tires pares aaiaio respoadisaeat , aibS eil
eaim qaod Noa maiori aaac desyderio capimaa , quam haic iats^
aeaire expeditioai. Vade ideia de Bredam Maiestatem aaam il-
monebit, qaod abi aos sibi militare gratam faerit, aobisqaefit
iaato aamero Feditam eqaitomqae modam interteaeadi ad pcf
ae, ael Regem Aoglif , aat simal dederit, assigaaneritqae qssi
ia tempore proaisi de pecaaiis \os hosti conunnai forti iatra-
pidoqae animo obijciemas, nee coatentabimar aolia aabmiaistiatii
a se copiis, gentibasqae sao fre coadaceadia, aed etiaai ii
Boatris aliqaid addemas. Et omne id, qaod aabtrabere icsl
de presidiis pro Tarcomm incorsionibaa repriBieBdis , bic
187
MTÜ iicrit pro mirili ■■■Ua, «t
staffio, U«nfM et dgüastia
, q«o4 Bobii «el PMriit ■■iUk
y i«B ex iBo host! qnipiaa AeceM, flt nb
au »Met MOTi de Breiaa mUs mm ewe mm
b MkB, mA pronw neeenunB fM
I BdK aoci» quc^ui aetei nat, ii b
pr^eeieatet iaasM, mMm uIm» brm
• tti rctrocedLmdui, uipednat res kwe gwi M
CommmmtMM aeMtMrily ^«f
prMnt hodi, qu U» A
t McTMttet Alio^d «ebt MritiM wd
■r comhKa, ^ est pruMS cC Mrtw «i iibnai
Et «t Maiestas tu cogBeteat »akb aim aa|>|fgiurt laatat
res, qubaa aHqaaa lartM appai ttaBi prv wjralb» aik«» fii«j«rt
laacMa, ncat ei aaüaa aeOcaa» . Ei ml ^m mmwi fM«< UW
e« coUbeadb TarcontBi bianbaibai ««rlfl^df vui» i^»» «•
l^a« Mabttati aif referct, faaliter «^pinM» MiliU «n Mipr»
HB fcrekat oaaiam opbia 4k XXV A|priki fprvxjau 7iif«M
napariat ia Caaipaai MfHiapaai ■. «1 Art;««. Hiii««. IMli^
;iH| aa4e Regioai oo»ea est miitaai. «.utftiuM ^lOut «-a^it«
lara reaafi siat^ licet aea faenat farti »ui knui« Mmi^vuit
hafaa iaAigaati accMcnat paasiai latTvbt i» y^i^rru v.»v H^^
Eagcan «afiqve deaastata, ■aatttiiabai oamiMi« <i««ivlr>.(i h^h*
latraiis (foL 1^) vilbpa. * a«atni imiu«; 7uf«. «.« »ilt^^v«
afu eapti saat B qaibaf Ciyitaatiai u Uv^Utq» l^vt vurH.i<«iUi
aabbciti ^ ceafessi saat. avlu aiiuov^pii *!■ •" yw^^^^m
Tarcenm certo sabseeataraa . faaa fit*rri« iln nve h « ■■■y»»
MffdisgbaaM irraperiL Et ■asay« r «mh ili i.*>itMi M^M^tü««*
Mha tomeata et aaUe mm^pA ^imu «i*«» tt^f^Mi^^tak*«
Arce« ae fertbres afiaa mwmAtt^t^^ •M^A^vn^^mn^ r' «yv«
e^wreat. Et qae4 brtiiiiiwwi »ir •- m^^^^rmmm • 7 «#«^ m
• •
128
predam «eint pecora dbaeti rant piu q«at«or mllia Chriitiiiii
Scnes aatem decrepiti et infiuitca at^e paeri, fu pfiyhr
ftatem uoi Ulis eMe oon potoenwl, cnideliasime Mit tiaiMiti.
Preterea fpem illam respirasdi modicam miaerii ChriitiaBis dilM
conaersif iam Annis Tureorui m Baasaai rebellaalMi, fri
teoebat nomiue tnrcico Egyptam, et ab illo de&cant,
repente esse ereptam. Constat enim satis tritti matM|
Bassam ex insidiis esse interfectom, capvtqve eiM Taresna
Tyranno oblatnm, unde et covstau est fiuna iam illun Excfdta
copiosnm, qaem contra Bassam instnixerat) Bisams est m
Christianos, distributo illo ia hangaricos et croatieos Imi^
qaibas nostri Sobditi sunt nimiiuii aicini, et coaitnt taataa mm
\onge impares.
Nolumas etiam igaorare ipsnm de Bredaaii qaaliter m^
perioribus diebus reqaisiti foerimas, «t certm Maadatoi s«i
aactoritatem oostram in personam alicnios Coasiliarü Cpsarsf
MaiesUtis apnd eam in Curia sna agentis mittereaaSy sipcr
certo Tractatu faciendo inter Maiestatem snam Noa et Dacon
Borbonii pr^fatnro, ac qnosdam alios pro beneficio Maiestatii
SQf contra Regem Gallomm, sed Nos einsmodi Mandatnm prsp-
ter causam rationabilem non misisse.
Videlicet quod expeditis similibns aliqaot iam aatea aatari»
tatibns et Mandatis, sine dnbio prfter mentem et «ohmtaUa
Maiestatis sn^ non solum non prf teriti , sed etiam od ad aEqtt
onera constricti, oel ad qnfdam eroganda coaeti suntSi dt
quibos e conuerso non faerimns in tantilla aliqna re recompn
sati nel relenati, qnod cessit in maximnm damnnm et iaetma
nostram. Nihilominos tarnen Vos certnm tale mandatom in psr-
sonam dicti Andrej de Burgo expedioimna, sicnt illnd in pc-
sentia in personam ipsius de Bredam denno expediri feeuMii
iniungendo tamen ei, qnod in Tractatibns fiendis pro beneids
Maiestatis suf , ne illud per Nos impediri nideatir, ant ci^
nobis dari possit, nostro nomine intemenire et anetorititM
interponere possit. Ita tamen nt nbicnnqne nobis qiid oasrii
per illnm impositom fueriti quod pariter et nobis , sieil lalit
dictat et ^qnitas expostulat, detor et apponatir aUfds
et conditio, per quam in granaminibns et neeosaitatibw
129
lergentibns consolari et quam refug^ium habere possimus, iuxta
, mukMB nuniuD koat.
fti iuü pryino articik eomUmiaL txftMni pro sdbb
•M %Mrtre, fria fortasee aoa ervat aiae
, «I iicitiry prapoaeadla aal differeada ael prftareaada
Haieataa toa ezacerbetor ael irriteatar Uli,
ofara ia prfaiifsif aliif inpetraadis et obtiaeaiia prf-
paterit leeirco Nos haae totam Articalam, et ia illa
ad ex eo depeadeatia reliaqaimae ipsi Daaiao de
at ael propaaaty qaaado ezpedir^ aidebitar, ael pre-
■leal reraai caraas, apesqae fllaram ae diapositio Haie-
a«f al eiaadeai Coaailiarioraai ad prf aiiasa adhibitarani
et paatalara aidetar. Caanpie pro Tractata Veaeto ia-
, eate iaai aaporiaa fceta eit rneatio, Maieetaa saa Noa
flhna faro eitra oome aottram iacoBUBodaa. Bf
Boatram, qaaado ita res erigerel, laipertire<-
^ aVy Naafaa eeiper aelal Haiestatis sa^ obseqaeatiaaiaraa lliaa,
i m ftatar ad aane ariiitriam aaam ezpositas, aihil moraroamr,
OBlMBa saitra ialerorat. eaadem Tractatam aeceaea coBaeaeaa
aniri paifcare froti de iara dicta Haiettatii aa^ adaioaltioaey
riial per Oraloreai aaaai reqaiaiti laimaa, maadatan aatorKa-
aoatnuB eabniabiaa, lieel priaa, at oaiaia ratio dietabat,
p^aHaa fcrebaty a aobia iaiti Articali Tractatae reqai-
'y qai porreeti aobia iadieio testimoaioqae Reaereadi
l^Cipi THdeatiai, ae Tbeeaararii aostri GabrielU Coautis de
ete. Tiai aaat aoa aolam iaeonunodo aobis esse, aed
prpiadicialoa et oaerosi, dolentes noa fiiisse babitaai
(foL 17.) tioaeai honoris Maiestatis sae , qaod aide-
Traetatas ille eoaditionibas roagis hoaorifieis aaaeqai
Ihia flictaai est, qaod tarn dif^i Prineipis ae optiaioraBi
Seraitoraai Maiestatis sae offitia per Emaloa
parCeai fiierial apad eaadem interpretati, potissi-
ia ipao Tbesaarario, quod is nnas sit, qai aiai
a Taaatia aibi paeta attractas'faisset, Noa qai
H whAm peadeaaiaa, baiasmodi coaaeasnm ad
m IVaatataa agre prf stititsemaa.
9
132
Item pro pridentU sui Maiettoti q«oq«e mtf Wuim
ostendet, qiuuitiiiii eonunodi afierreti ri «t Rex RiMnaBomi iia
possemos certLi modb et medii« intendere, per q«f raa Nt-
iestas maltiuD adisvaretiir eootra ipram Gallui, de fubw Km
iam ne es aperire poMomiis. Si qudem kfc autoritas et pr^
eminentia leaaret omnein raapieionem, et Maiestatif amp rebai
plus faceret ad propositnm quam niilta Dullia nvauBoruiy ^
•ine intermissione erogare cogitur. Prfterea bob aolm nac^
•ed etiam in faturis suis expeditionibn« , ardniaqne negotiis aa-
gis secnra et firmata esset de fide et aieetione Gummmi
erga eam, qaos Nos in olBtio seroare staderearaa, qnonn m*
genta, qnantani qnotidiano vsn discimvs magis dnei qian traM
solnnt. Et maxime etiam posset promonere ezpeditioMm ia
Tareos, uBi Deo propicio inter ChristianoB Reges Ikcta
pax qnocancpie modo. Et ansam prf beret semper aliqvid
fice, fortiterqne gerendi, expediendiqne per Maiestatem amut, qsf
fimbrias snas extendere quam latissime poterit in Regna Prs-
ninciasqne Infideles et Rebeiles non admodom distantes ab iUis
nois Regnis, qua re inter mortaües nibil illi gloriosins coatia-
gere posset.
Demam explicabit Maiestati ssf conditionem et qnaUtatesi
Patriarum, Prouinciammque aaitarum nobis assignatamm qnaatis
scilicet oneribas ad Nos transierint, tampropter inpig^oratioaes
et alienationes emolamentonun et Proaentaom ordinarionim qnaa
etiam ob incredibilia debita magnarom Sammamm, qnaram au»
quot iam solaimas, et qaotidie soluere, ant desnper eomponere
cogimur tarn ad honorem defunctf Maiestatis, quam nostriB)
ac tam ad exonerandam animam suam, quam nostram etiiB
conscientiam. Et ad hoc omnibus melioribus qnibas possomof
modis operam impendirous, quo inneterato iilo fre alieno eis*
nererour, licet illud non possit fieri absqne aersnnu
Quantnm aotem debitomm syloam intranerimvs ipse Dood-
nos de Bredam, qni hnic negotio ut Commissarins Maiestitii
sn^ interuenit, ut abnnde cognouit ita eam poterit atqne debe-
bit de illa facere certiorem. Quas autem non obstantibts ib
necessitatibus Impensas faciamns, sostineamnsqne , Mfiitttat sü
facile inde coHigere poterit, nbi intellexerit, Nn«
i
133
Nmnmhergp uBperiali Locmnteoentie pTfessenis,
NoBuigeBto MiDia Rhenensiui. Et hvius otttii causa
ywrwfcfiyi kb luMe relietis Patriia Pronintiisqne nostrU «ine
rttM et a aMhia «aarpatis, qaanini ordinationi, aendicatioai*
m BMI pataeriiMa ad illam modam, qai oecessariva erat, inten-
wtf aa^caiftikaa Noa aegotiis imperialibas ad qof coatractaaday
ia ardiaeai Nos paulo post indictam proximam
caaTeatam ad Norembergam contalinras et iteram
expeasaa fecimos Centom MUlia RheDensiam.
I Beol gaataai qaeadam acceperanias sie ia illo Conaeata
MBtaraaiy «I aeeidit, ae tamea in Nos colpam traasferreaty
il flfia Mgatiia Imperialibas, qap aihil prf emiaeatif et atüitatia
trifcaaat, iauBO magis adimaat, deesse aideremar, appli-
illae, coatiaao maneates ibidem, doaec fieret aliqaa
, de qaa Maiettatem suam iam feciiaas certiorem per
ipErtfae aaelraa, at prfaiiAsam est.
Caanqae lllastria Dax Georgias de Saxoaia niagnam erga
lüealateBi eaam atqae Nos nelut berede« Maiestatis Cfsaref
rfnetf eaaiaiant pecaaiaram sibi debitam reqaisiuit, et harom
itiiae caai illo ad certam panctum et Capitulatioaein deaeatum
Dttat, at Haiestaa saa aoait, et idem Dax conqaereretar aalde
I etiaai naaretar qa^dam se facere aelle tarn coram Imperiali
egauae, qaam apad parentelam et CogaatioDem saam, qa^
Ml eraat aatia ad hoaorem et digaitatem (foL 19.) Maiestatis
1^ ac etiaai aoftnua, at illa intercipereatar ipseqae Dax qaie-
V et patieatior fieret, Nos illi caraaimas solaere, et aomerari
Mra Oatam aiille et Decem mille Rheaeasium, qaos coin
aoBM daaao coaflaaiaias propter ingeas iateresse, qood aobis
it recaaipeasaadaai.
8t ideo preiataa de Bredam Maiestati Cesaree intiroabit,
ttiter ia hoe a^otio etiam faerimas fatigati, hortando et
igaade eaai aoaüae aostro, at det ordinem et modam qao iam
idi laaiai Ceatam Milliam et X." Rheaensiam nobis resol-
>tv. 8t aiaiiliter fixaa ac certas modus per eaadem statuatar
• aBi X." Rheaeatiam solaeadis certis aaais saccessiae asqae
P» dieta Oaci de totali aamma satisfiat iaxta Tractatum desaper
Haai Doaiiaas de Bredam debet etiam Maiestaü aa^ dam
p
J
134
■aetw lidebitir boBam opportuuUteB refem, fialiler, it ai-
Bouta tlias per repetiUa litens nottras fiierit ui Tredati, et
paee Teaeta prozime cooclnsa reatitvera aaana adacti, ccrti
boaa ad Domam Aoatriacam redaeta «aloria circiter Vfbfti
MiDiaiii Rheaenriain aniaonun, noUa aobia fiiela recofgin,
qaod augao ceaait nobia damoo, qnad taaiea Nm aaa laili
feeiaiva , qnantom iactanuB defensioaia et ■«aitioBia, ^ ftt
taliimi loeonim eeasionen, Tnde proaeniebat boe eBolaaeatnii
iah iacnirenda, de qoa Subditi noatri fneraat adea saJe «•■-
teati, nt omnibas modia apad Noa iaateteiiat, qaod aialta ibei-
tina aiat bellom passori, qoam qaod talia reatituaBiaa Laca, fif
etiam propriia airiboai et aaagiiine aao taeri et aenare an
detrectareat Attamea nt Maieatati auf gratifiearemary ipna
restitaiionem exeqoi permiainiaa, nteaaqae latoUerabUeB , et ^
iapatam proaiacialibaa BoatrUy qaoa ad boe, qaibaa pataiatii \
iadoximus, at remanereat contenti pro aatiafactioae llaieititii
aue, qof iade maiora moliretor commoda. ,
Vnde De soll dos tantnaiDamni et iactorf feramas aiiqiaF ,
tolamqae asaeqaamur compeDsam ipse de Bredam oaiai stiÜt ,
Maieatatem soam indacere carabit, qaod Comitatam Ferretei- ,
aem , qai hodie Alsacia appellatar, com proainciia Nigre Sylwt ,
Brisgaadif et Soaggaudie, ac ditionibaa illis anaeaia, ate ■«• ,
Jas et Interesse Imperialis Pr^fectur^ in Hageaoia oelit aobiii
et heredibtts nostris ex singnlari soa manificentia et liberalitati
pro recompensa dare et concedere. Attento qaod ipse Coaiitattfi
et prefata Prf fectura ia Hagenoia nobis ia primo TVactata Bn*
xellensi faeriat consensi et concessi. Item qaod iden Coaitatii
com Prouinciis coUigatis est magno fre oaerataa, aalkafW
Maiestati suf emolameotam ferre potest, com pro interteatioM
insticie, et OCQcialiam ad eam depatatonim singalia anais liit
exponendi Sex Mille Rhenensiam a Camera Tyroleasii aefM
etiam anqoam a Maiestatis sae heredibas redimi poaaa aideatir)
com propter grandem sammam pro qoa impignorataa exiitit)
tam propter restitutiooem pecnniarom nobis et heredibas aMtrii
facieadam, qae pro conseroatione , coamodo ac redempfiii*
onenim ia iilia Prooinciis expoaitf faeriat, T«B eUaai qaaint
fonstitatos ia finibaa Helaetioram, Lothariagmraaiqaey f^
135
a pirtibw giDieif separari se aii sinwit, fkcile perii potteti
et aadtti, «bi anpiraf noa peaderel a Tyroli et Wirteaibeiga,
fum bMtes DoBaa oostrf tantis prf sidiis um iaaiteateai mmi
aalest oceapare. Eodem modo rogabit Maiestatem tmam «t
Caaatatui Bargandlif concedere et elargiri digaetir, rui ait
rekt Aatesarale et propag^eahuii anterionun Prouaciam, et
ok a pr^pva eara defeadeadis a ftiitimis Popdis, it pata
SakaadieMÜNUy Helaetiie, Lotbariagis, qaibva semper fiut foiw
■MaHKf coBBvaia Domaa nostr^ exaltatio. Aeeedit item, qaod
■üoetati aif aflul qaoqao inportet Et eim ille Amit^ aoetrp
ai ntam iaaeriptaa sity noa samva coateati iDi, abi iam die-
laa Comitataa aobia per Maiestatem saam eoadoBatoa, ac ab
la eeatas (aerit reapondere qaotaoaia de proaeatibaa et emola-
maatia, faf ez iOo babait, ae de illis aaaeearare et eoateatam
Qaoaiam iater Cftaream Blaiestatem et Noa, dam aaper
nüa bereditate diaidaada in (fol. 20.) PUadria traetaretar,
leatam est, ot ia cpiiaqae Prineipatibas iaferioris Aastrif
bereditarii Priaeipu, et Domini patrie iare omnimodaqae
admiaistratioae potiremar, Tyroleasi aero Principata aateriori-
baa^e pr^&tb Proaincüs cam ipso Docata Wirtembergeasi
laberaatorio aomiae pr^essemus, ita qaod darante Sexenaio a
Ke eiasmodi Coaaeationis nostrf namerando, nobis noa Hceat,
ait potestas a Sabditis iam dictaram Proainciamm exigere
I bereditariam , qood Principi Patrie prestari solet
et debet, qao Haiestaa saa Cesarea, qaf Rhonianoram Imperator
enrtity et GenaaBif Rex appellatar, noa censcatttr oroaino ex
nperioris Germaaif Patrüs exclasa. Nos antem interim per
Henuiram de Emericarte Maiestatem soam reoerenter aniceqae
regari reqairiqae fecimas, ot aobis noa obstante prffata Sex*
caaaE Ceaaeatioae facoltatem concederet, fiiceretqae Copiam
et coaseatiret at possessionem dictamm Patriaram taaqaam
fHaceps bereditartos , earandemqae Dominus et hcrcs adire,
aceipere et aieat aatiqaitas obseraatam extitit a Sabditis Jara-
■talam obedieatiaBiqae bereditariam reqairere recipereqae poa-
tCMs. Maiestas aero saa, qao nobis gratificaretar, |iateraamqae
Heram saam ia Nos dileetioaem et pieUhm pro inaata bea«-
136
Acentia demoiitrareti illnd Toton BOftmi «e adunpletwni
eidlem de Emericurtoy ot rediens iiobis explicait inler eflm,
receperit, Nos hac beieficentia ad priora aoa aeamalaiionfii
beneAcia adiecta sibi per onuiei filialU •bedlentif uuierft it-
niaeiendo. Qaapropter ipte de Bredam pr^naminalat Maicilrf
•«^ Bostro nomine immensu immortaleaqne gratiaa aget et iwak
prfeabitnr atque orabit omni stodio, «t pro aase^pendo bni
gratif frnctn et eiecntione Toti noftri obttnendai loHl ad Flro-
nincialea tarn prfdictamm Patrianun, qn^ heroditario nre ti
domom tpectant Auatriacam, qnam Subditea Imperialia ftyfcc
toTf sine adnocatie Imperialia in Hagenoia neeeaaariaa et oip«^
tunas literaa expedire, et ad Nos dare, qniibia ininngatv üi
expresse, qnod nobis pr^stent «eint Prtncipi Patrif et Diain
ano hereditario debitnm consnetnmcpie Inramentna et obedientiMi
Naro sine einsmodi literis gratia Maieatatia anf et beadHn
promissi fmctns enanescet« Cni etiam proderit magia, fiW
Populi illi sint nobis sie asstricti, qni cogimnr cum iDia lemrii
et ab eis uarie requirimur, qnoniam ipsi maiori fide nobis a^
herebunt, impellcnte co Religione prfstiti Jnrisinrandi y et Nst
de eis pari fiducia freti ad omnem euentum liberins et alacriit
recurrcre et disponere posserons , roaxime si granior, fio4
aaertat Deus, ael Maicstati sne uel nobis necessitaa aceidcriL
Et quouiam res Patriarum inferioris Bnrgnndif non itiii
satis quietf , ut igitur Maiestas sua solidins illia proapieiat ipit
Dominus de Bredam a se ipso, uel per ae, nel Annneikoi
aiium, aut alios, quos ad hoc idoneos fore nidebit, practietUt,
et sie diriget Maiestatem Cesaream , qnod nobb sna speit«
gubeniium et administrationem Patriarum illarum offerat , el td
cam Nos requirat, omniiio cauens ne unqnam resciscat, Noi
eins rei liabuisse noticiam, et periiide ex composito Auue iater
Nos tractatum, explicando ei rationcs proptcr qnaa MaieitM
sua cuidentcr cognoscct aibi cedere ad magnnm beneficiam Ib-
iestatiN suc.
Superius menlionem fccimus Legationia, quam deatinaaerwt
Imperiales Status ad Gallorum Regem, et deiade ad Maiestatca
Cfsaream pro tractanda pace iuter eam et ipanm Bcgam, f^
qua iiitercipif nda , qnia erat ualde inrommoda rebna Maiailati*
137
sie Cesare^, incredibile est, qaaDtam molestiamm et labomni
fcrtalnuu. Et «t uhilomiBvs Hjuettas tut tediuM et ftimal
uJHviiB •• Mliiih« mMs fflalMi aüfMlilar etguiwl , frf-
■flito fc iNduiy imä ti «imi faerit OMMMsiaM, MiitifiH
PKap apsMly qmi, cm Slitu ^endtMBl Imi m •■■!■■ i«»
r «hIh» aMtn Lagaios, et' «Mies iesÜMverMit fcre Arcü»
TraurtasMB, FHieriani CobiImi pihtiii «1
ÜMirif , fte LaiMkui Banrif Dteem, Wntrmä GiB-
m Dmim Untrif , eb per Nm cMUiiaicato Comüm Cmk
n, fli OMteffis OTi YkeeMMÜs de Lonbeeo buMit Hm-
■i est kMisaMidit (M. tl.) ratiMthu, fdkm
% piHiMfi pfftptjjti SM detistere d^iitMt, Md p«ni»
aus btealMtHi SM, wiMm «Hnadsodui ratbubOM
nÜMMS »ei^ fli auf nrgeBtierea Itierwit pradaeeadf ,
IUI tttflMM atfie eiideatet esse eredekuMs, «t Imi
db«^ et pediKs sds esseslad nestrui itiri seateatiaay fdhn
frsti BM friwiiny et siagilsri fidveia eÜiai fte leestiy
CHI bfai neu erat« afi^et Eleeterikas et PriMipObw
ceBefrfe iasnaaaiMS. Cas« qae Statas eeaeeptas
a aiieatis aed aegleetis lalibas ralieaibas esseait
et L^tieaeai snaiao aiissari. Qaed laae aefae Naa
Mahifatis aaf Ceamissarias et Orator pi^fttas ad kaae
afi^ea eaaseasaai dare posseaas, qaeaiaai sci-
esae Maiestati sa^ iagrataai et solaai saflieere, qaed
idb fla Carsas renm saanua, qaem iaai Nos pro eerte aeee-
, faapedhelar» et ek id aeeesshate adaeti iaterpeae-
prateitatieaeai paWiraai. Et iasaper ad aliqaid« qaed
■ea libeater beersBas« siauliter adigereaiar« Hb TerUs
qef sb at pr^auttüar« baiiliariter et Adanaliter perqaaai
psaris bqaati saaas, debde Goagrcgatioai Stataaai propo-
■Ib« qaed taawa aea idee a aekis propeaebatar, badeai ipsi
Slatas awtaraat aeateatiaai et aabiaai saam, pvblice protestati,
qaed st prepterea qaidpiaai nuili, bcoaiBiodi et daaiai aeeidat,
aea sebai Natbai et Imperbli reipvblice, sed toli etiaai Ckri-
slisaiiali, caias acgotbai et keaeficiaai per eiasaiodi Lega*
lisaeai eraat praearatari et promotari, aeliat eoraai oeaKs Dei
eaaipaieatb et rerani eaiaibas Melibas se bibere eieasatee.
■a^ vri^aofc. ^ba
•■*— — ^■-. I«'
!• ^^^H^
mZ
— 1 ri' - "
^,
*'T~r
-
!
i^
if«*« MMira. *e 'tf*im.t IbaBardi pn&ti fiMral, «cofiM^Wt
•l«i(>*ri|'ir iitldlcrt<i> i^tplodalv. iie«UnU laat eis, et ^«rtt
rflf tani id . fr,r <« \<it «ifdifirare «tdiiue , MiliMt aU StaM
Ipa) ullra noiirarn. ^1 Coroitiarii sai unicabileB re^uiitiowa
frrUii\i<n\'t'- lol rdrioBibD« a nobi.ij prodactia, obmü« L«;^
llnfiri» ilruiinaUm j>rii<ip((iii^rcnliir. incoDtnlU, ft laa adnMila
|irlH« MaiaaUfo «aa , qnoil Innr N'oa Di^ntiaiimi« reapacUb«
"•iti|iuUi liw'i>. ni'-''. i't ii.iiiiiiK- Maiestnli* sne enins ^naaaa
1 iil fnroranl, inhiliiiissomui. Et si ne^aola
HM, quod va cbiu protrstttiMOi
139
aMtftnlutmMMj MaiettateaNpie •aam de hac re abande , nt
prent, aiinoDaiiieBiai , qaf infallanter noo parum ei displi-
, fied Um Nos quam Conmissarias saus iniquis ocalis
et mlto libentias pretermisissemus. Ex quibns
SU cogDoscet, qaod nostri nominis neglectum, et
e calginiam fqao accipimus animo, dam modo pro
capti mdimos rebis sais (fol. 22.) prodesse et inser-
■tf qaaj proprüs at semper anteposuimus, ita etiam in per-
|riHB Ifaiestatis svf erinas semper studiosi et obsemaiitis-
äi Adbortando eam et rogando, nt pariter ipsa dignetur dos
lAa sia patema pietate et fratemo amore, atque gratia Cf-
■•a lelat Dominus aobis vnice respiciendos , in quo omnis
fn naatn tita sit, compleeti, consemare et amplificare.
Pnatea prffatvs de Bredam, qnando occasionem sibi datam
IM viderit, bono animo Maiestatem suam'de pr^fati Commis-
iri Hannardi qnalitate admonebit, licet per nostras literas
Sim fnertt admonita eiponendo Maiestali sae, quod illa ualdo
i ^sam inhonoranit, mittende eam et roaxime soluni, et ad
tiis Nationis Connentam, atque cum tali potestate, quam sibi
i, ac^ectis nobis , nsnrpauit, Nos in nihilo rcueritus, aut
ödpiam nobis tribuens in actionibus tarn publici» quam pri-
üs, ae vti noster esset Dominus, gereiido, de qun plerique
ataim , qni sunt Maiestatis sue atque nostrarum Herum aman-
iret et obsemantiores male fuerunt content! , detcstati liomi-
I ehtionem ft arrogantiam maximam. C^teri qui cupicbant
a intricari, tarn Maiestatem suam, quam Nos deindc contem-
4ant, pntantes, se prins contemptos, quod non alius condi-
mb et qnalitatis missns ad eos fuerit. Et quid opus est pluri-
iSi certissimnm est, quod multum profuisset, ne cum misisset
e solm, saltem Nos ei pr^ponendo, aut illi alios graues
iras adivngendo, qui fide et integritate fuissent probati, que
I iptn Commissario Maiestatis sn^ fuerunt desvderata, sicut
■s Traetatio prodidit , et Maiestas sua aliquanto latius a no-
II admonita fnit per hominem nostrum , qui residet apud Maio-
titem Slam, quam ipse de Dredam rogabit, ut ea fide et
lalorc accipiat et intelligat sicnt a nobis fiunt et proficis«
ulir.
140
Cui^e iater ea, qiif eoiicliua tmmi Nereaibeigip eMtiM»
atw, qaod saper Lstheraaa re tnelari dekeat ui prani^^ Gw-
«eote, qvi Mictat est ad Spiram ad dica aaaeti HartiBi fM-
xiae aeatvii, et laaeriptiugeBeraliaCoi^pr^gatiototiaa gcnuiief
Nationii. fit qaedam alia in ilhua reieela laeriat, de fuki
partiealariter Maiestatem eaaai priaatis lileria adMoaanMi ei
auulher ReceMam Imperialem in Tenaealo etiaa per dapfimtei
miaimms, etiam si Nof maaiku et pedibia Iraac Ceaatilia
liWaler impediaieaemaa pamm «tilem et fiirtaana makrie pw-
tarliatioBis fore cansam prf aideatea. Tuiea bob potBimai ilEi
ratioBiliaa id aaseqai, impabi ae graaiora iatarifli auJa eeoi-
reat, BOBuae Haieatatia sof aaa eam Commiaairi» ia üb
coateatire. Et qaoaiam loeaa qaoqae ett ille depatalaai Gnibi
Sptreaeia, qaem plarimoa Priaeipea, pr^ipae RheaaBae, ■§-
zime Eleetore palaliao et illiaa Theseo iadialdao TreaeraMi
eaadem aaepieaatibaa taaqaam aiciaimkaa, aeriaiaula, atfili-
tarof. Et coaseqaeater reliqaos qaoqae Electorea propu^Mi
BGB abfataros, qaibas adaeaieatibas , e^teri qaoqae StatasÖMU
sc aoa coatiaebaat, adeo, at sit freqaeatior fataraa lue Cm-
aeatai, ad qaem cam aescimos si ia propria penoaa tmr
mode Nos aeaire possimos, cam sit aobia propter Patriat ii-
ferioria Aastri^ aondom ia debitam ordiaem redactai, el
Tarcicas excartiones omaiao bis fiaibas excedeadam propetfWy
et iacieada talis, qaalis fieri poterit proaisio, qaam reqiimt
Proaiaciales tali modo et iastaatia at siae maximo eoram dioM
et Bostro detrimento illoi diatins deaerere pr^atia aoatra ih
aaleimas. Aecedit item qaod Nos sapra qaam credi peM
exbaasti samas, et jßraria aostra amplias tot Samptas wn
sappeditaot, qaales fecimas ia duobas Coaaeatibaa, qaibai api'
Norembergam iaterfaimas. Et aibilo eaim miaaa meate aelu*
mas , qaod aobis abseatibas in proximo fataro GoBaeati i*"
periali plarima qaoqae possuat tractari et eoacladi , qaf ■!■•>
siat fatara ad propositam Maiestatis sa^, ac Damaa Mttrf
Aastriacf, maxime qaaado aemo illic aderit, qai coBstaatisiiBe
et ex aaimo pro Maiestatis sa^ digaitate, et beaeficia se sff**
Bat. Neqae igooramas Bfatitadiaem PoatÜieia ygerrime ko^
qaod ipsi Statas tam pertiaaciter saf pradeatip i^
• »^
141
liteBles, decreveriat eipretse in materia fidei in hoe Cou-
rt« revooure io dvbimii et dUpnttre velley q«^ dvdwii ftie*
■t per (foL tS.) Moietot Putref et Coisilia improbatay dam-
ta, a€ loi^^iiiie dernqne asa abrogata.
Ita^e prf&tas de Bredam adhortabitiir Haiestateni aiam,
hase reu pericvlosissimam , et alia qnocpie iaeommoda, q«f
•ateadaBt pronaaatvra cordi accipiat et meditetiir atqae €••
et, qaikva nodis petfit obviari, mUtiilra omnioo ad hwie
imicBtm nagaea geoere, pndeatia, ingeBio et dexteritate
cdenti et aiagiilari prfditos, qvi aao aomiae mteraiat, qaoa
artet tales eaae, qni ipsis Statibna siat qaoqae grati et
aato koaondbiKorea taato emat rebes ageadis coaaeaieatioree.
tqme abaeaam aobia, iainio rei beae tractaadf perqaam opper-
raai fore aideretar, at ex iaai aoaiiaaadia peraoaia daoa ad
m digeret, aidelieet FriderieaB Ceaiiteai pakttaam BhmA^
Daceai Baaari^, Marebieaeai PbifippaBi Badeaaeai, ael Mar»
iaaeai Casjninua Braadeabargeasem aat Coaiiteai Eberiuurdaai
Kaaigftaia, Coaiiteai Hoiraai de Maatfeld, ael Comiteai
idcricam de Firtteabeig, adiaaeto depataadia ex iaai aearf-
tia Deaiiao Floriaao de Jsaelftaia. Daado taaiea eU ia aH»-
tia, .at ai Noa preseatea t9Me eeatigerit, qaed Noa Maiettatia
f iataita aaapiciaat a aeatraqae Ceaailie et daeta depeadeaat,
i aere aaaiaa talia artari aeaiper, de qaibaa Maieataa aaa
• paterit aoB eaae aatiafrcta, abt pr^aeBtiaai teaipenm ra»
«eai babaerit
Parro aabia aiaaai eat expedire iaiaia aarfMiriaai €§$§^
Maieataa aaa caai pra eaaeeraatiaae aactaritatia aaf taai pra
Üafiictiaae laartiteaat l>aBuai aaatri, qai aibi «anua patt«»
tar, qaf ad eapnaiaa idei Ddcaaareai apectaat, qaad €U
aaae ia auudatia dct iKa, qaaa ad prflilaai Caaaealaai aal
patatara, at Ctagrcgatiaai baiaa Xatiaaw mftWM reUnM
«üaa aap Malestaüa. faai de iadirtt hme Caaaeata aaa
ibaat diapKceatiaB. qaiaiiai aM ia ca daddeada aKqaM C%^
■■gaf iaipaifaaiie, de faibai iaattaii^ aibi et rccaaaa,
ad eaa siacriMa. T^
irari Maieaialc«
iü idei, naiaHir» al
148
conekdere uter te deereveriDt, qnibis rilibas «tqie n^dii rts
Mcrf obf emaadf f uit, doiee a geaendi Coieilio, t«per kii, fif
per Latherinmin ii dibiom revocaU UBt. Cui •bum Niie-
fUti sQf videatar, qiod prorsn« nihil iaaitetiir circa Bitu et
CeremoBias hactenuf obsematu, ab hac fohnn NatioM| frf-
cipae circa Euangelii prfdicationcHi'qaod illid iaterpretari de-
beat et ad Talg;iiiii declamariy at a saactia Patribaa et Dede-
ribnt ab Ecdesia receptis est czplaaataM. Uem circa Sicrt-
meatoraod admiaistrationeBy faactommqae leaenticaeai et efoi
•beemaadum esse. Cam commodios de illii oauaibsa per geae-
ralo Conciliom decisio fieri possit, qaod etiaai Maieflu wu
apad Beatitadinem Poatificis pronatara, et uaa can ea qaaa
citissime at fieri possity esset iadicatara. Et iaterea Natia ipsi
aaltem pro satisfactioae Maiestatis saf , cai sdrcat faaatia
deberent deferre, sapersederet ab iaacaatioaibasi et faeataa
passet y adaiteretar samnis airibas illas abiqae eraanpeatei
sapprimere, procedendo ia eamadem aatores, proat opporti-
aam aisum faerit , qaoniam cam fides Eoaagelica aoa solan iiti
Nationiy sed toti mundo debeatar, temerariam aimis apad ceteru
Natioaes iadicabitar, qaod soli Germani sibi asarpent, qaod
omnes tangat, coatra naturalis rationis nsam| saperadditit t
Maiestate sua, qnp est ingeaiosissima alüs persaasioaibas et
ratioaibos lange efficacissimis. Cui , ut Nos aon oportet prp-
scribere aliqaos modos , ita tarnen conneait admoaere , at seist
obsequentissimus filius interdum iodulgentissimaai Patrem eici-
tare, abi eipostulat Res. Ideoqae dietas Domiaas de Bredas
in hac parte non solum nobis satis&ciendo , sed otiam beae-
merendo apud Deum, cuius negotium hie agitar, appoaat OBse
Stadium, quod a Maiestate sua aon aegligatar, sed prf omaibii
sollicito aaimo accipiatur. Deinde hortabitur eaaiy atqae obse-
crabit, ut taliter etiam animum suum applicet ad aegotiam elec-
tioois , quod in dicto Conuentu initium tractatiöais fieri possit,
ex quo plures quoque uerisimile est affuturoa, qai iatellecta
meate Maiestatis saf pro gratificaodo ei sint latari boai et fr-
aorabiles nobis.
(foL 24.) Postremo Maiestati suf ezpoaet Nao afpiaSi ss
aalde importuoe requisitos fsse, pro parte Gaoifü da Aasiriii
US
it ei caiwg—i Cittroi Biaat ein IKtioM ad ijpsui tpeetaate,
fM4 ceMiede fixere ae^un«!. £t e«m Maieftai tu eidea
coB PemoubaSi tmm aliis enolanieBtit proviierity et mdiet
ÜB aagie preaidere eelKeita eit, Nee «ero Fratrea eims aoatria
JBipeaaia iaai iaiegro aaaa ia Italia j^ capesseadis literia alae-
riaMa, ceaUiBma Maieatateai aaaai aoa egre latarami qaod
lade re^aiaitiaai aoa saüifeeeriaias. Et qaoaiam at alias Maie-
atateai aaaai adaMaaiaiat paratiorea offerimat Noa fore ad saa«
teataadaai daea aliea Bliea, eaai qaataor filiabat reliotia, qaam
dictaai refaiaitiaaei prf itare. lecireo ipse Doaiiaaf de Bredam
Maieatatem aaaai eaize regabit, at pr^bti Geoigii Fratreai aaae
ia Italia ageateai ia aaaai alioMaiaai et proaiiicaeai saaeipiat,
■abiaqaa caraai iaai dieteraai Filioram et Soronim impoaat et
raÜBfaati et aimal haae aoatram obUgatioaeai grate aaiaM
aeeifieaie taatam agat eim ipao Ctoorgio, at Noa alteriaa aoa
Biaieatet pro Ceaaioae dicti Caatri Eaaaf per Noa fiicieada.
C^teram qaia Naiorea aostri Priaeipes Aaairi^ et siagala^
riter dia^ meaiorif Doaiiaaa et Auaa noster coleadiasimaa Cf a^
Maüailiaaaa altra Tredecim Mille et Daceatos floreaos Rhe-
aesaea, ipro qaÜHia eiadem Pr^sidataa Sueai^ a sacro Imperio
ia pigaas iaaeriptaa est, eerta fdificia et stracturas ia Castro
Raaeasparg ad eaadem Prf sidatom spectaate , fieri feeerint. Nee
aoa 1^ cooseraatioae y ae aliis aecessitatibas ipsias Pr^idataa
aiiqaas alias ezpeasaai ad qaas tamea at Doaiiai pigooraticg
aoa oUigalMatar, iacarreriat, qaf omaes asceadant ad qaaati^
taleai triaai Milliam et Ceatam floreaoram RheneasiaaL Item
qaod iaai dictaai Castram pro maaitionibas et aliis aecessitati-
bas coastraeadis reparatiooe iadigeat. Idcirco ipse de Bredaai
aostro Bomiae Maiestati sa^ sapplicabit, at aobis ac commaBi
aostre DobmI Aastrif preaoaiiBatam expositam Samauun Triaai
Milltaai et Ceataai RbeaeBsiam saper ipso Pr^sidata etiam bo-
auae pigaoris assecarare et iascribere digaetar. Ac etiam coa-
seatire, at Castram Raaeasparg alterios ad manitiooes et aliaa
aeceaaarias strvctaras reparare, et coostmere possimus, cam
tali coaditioacy qaod Nobis beredibasqae et Saccessoribos ao-
Stria omaes stractararam et f dificioram Stractarf et impease ia
fataram teadf , de qaibas per idoaea et fide digaa Registra
144
coDititarity nmul enm dietifl Sanmit pigawmlietft etim mU
debeanti iiuta teBorem Copif appotilf u luigia gnmum
scriptf.
De SereBiMimi Rep« Daci^ aegotiQ ainoiitos Nm rtfent
per Nostros, qiios id CoBaeatvin Hambirgenf eai pro reflilitieM
eias mifimasy quod Statvi Regii peniegait ewa li aUectiB A
eby eed aada danUxat admhiiflrttioBe iixta Regai ueMtila
tionee et morem Patrif esse priaatUB ob roM mlo adauuftntui,
illosqoe malle, ealoa fide, oel Toreo iiel coioio Etiiueo et lif-
delis Imperio snbiici, ae mortem deoiqae Omsoa irtrepMe b-
fractoqae aoimo oppetere, qaam ilkm io Regmui recip««,
eniimeratis ünmaniMimif fceleribvo per eom u omaem Sem
admiasis, qvf tarnen minna in To^pun ioter alia apareornty aaa
KegiM eavaa, aed Maieatatia aaf , ac noatri aomuüa ntieM
babentea, oob ignarii qua neeeaaitidiio coBinMÜ aiaeii
Reginam aatem Sororem Regno exceaaiaae oehomoBtor dokail^
eioaqie Vrbea et Oppida Dotalitia neqne oi, aequo frmade e«o
ab eis occapata, aed et derelicta in saam recepiaae poteatatca.
Item ingenti animi dolore iniqnisaimiaqae ocalia aidiaae taa
omni virtute pr^ditam Coniogem, et generosiaaimaai RegiaaSi
ac nelat ailisaimam aeraam indignisaime traetatam a Marili
Rege, anteposita iUi impadentissima seeleatiaaimaqao Vetda
et Lena«
Prfterea reiecta qnommcnnqne fideiuasione pro Rege reiti-
taendo et in gratiam recipiendo reditaro, repetito aeao qiMiii
paaaoroa quam illias Imperiam, qnod reatitatas a cradditate et
a^nitia temperare neqaeat, qni toties Deo fidem iaratam laa
aemaaerit, Eacharistif etiam religione firmatam.
(FoL 25.) Cumqne ab hoc proposito neqne Stataa, aefie
Labecenaesy qni innameras Iniarias , qua« a Rege nahu aaais
aceeperant, commemoramnt, nllia peraaaaionibas ac minia porCrahi
non potaerint, omnisqne iam apes redacendi Regia adempta 9mit
nideretar, quf aitam est a Legatia ipaiua R^^, aa eoaaoatieadi ia
alioa Articnloa agendoa haberent Mandatam, qno oam earora at
dixiaaeat Rexqne petiiaaet at aingnlamm laaiiacUaaaai ali
eoptam fieret, et aimnl rei fine aimalato ad ipoaaa Qialaras
omaea coaoedereat, otramqae ob bonoa reapoctao omo iaiw*
I ««M Ctütfk Ihiaftatii n; Cpnr«f
> 8«il«nM«, jMBBfl BaAer Aiglio«
•I CmA« TUiiM i» HfllBtMteiB Boalro Onrton ad Op^iuM
Btiilil, fMi Ml ElMtoria Brudeabug«Btb , m raphnadw
aiteB« iiw, fM teoepto rMMteraatv »i C«Oegw, qü th
tfU^if ■whoi ifc Haskoso id Laheoan eMccuerut
Dn Udnttp u Bagiii KrisatM Bpiaeopi Filiia ■■ Ktif.
Hn^ r*"***"*— *'""' «li rMiper« nd^rtur, lel per se, ael
ptr BiglMM Pilri ncMdratM; dtAoHto wrt«H Diea Hdntif
hdtaB ahtiMri ytarit, f«k Bagiaf Sorori rt Libarä tpvd
nf iagna ftaw et gntU patroÖMküar. 8«d
mxtiMtvt Mdik •■■•> OntarM, ^od Regnf «t
t coDditto nddator.
I fwiit, quaprÜMa iDia {■-
I lUertxti MT «^rilMdiinMi, otlan d id OntarM
Bfe fBia Naa apad IbiaatateH anaa kaaiiBeni natana, ide
djg— tae hahfit, eaiia idai, indaatrif diligaatlfqae haeteaa«
na aaatraa maaiiaiBaa ageadaa, ia qaibaa cait enai iatagn flde,
tjmetmfu taäma aaaa aenatoM oagaonariaiaB, aHiiiaqaa prap-
tvak da «• aaUa palHoeasar, qaf deUeUaiiaio, iBcntiMiaw
faa 8ei«itBra proatttar« poaanaa, ledrea aobia eonaattan et
•^edieaa aidater ^nad prdktaa DoBÜina de Bredam aateqnim
ifi^nd frfanaaarvB traetara iaciptet dietaiB hoaiiaeBi, eü no-
■aa act MaEtiaaa da BaUaaa awi ad adneatoB nmm ad aa
aaeakit, illiq«« Ktaraa aoatcma cndeatiales reddet Snper q«^
baa poataa tmm eodeai Martine apoie lUwreqae da rii^falia
freBiaria eaUaqaatar, CMaaieatabitDr, diapntaUt et eeaiBiBDi-
mkik, faia pettrit eaa da mahia et aariia pleaiaaiaie iafonnara.
Il •■ deiade ipaa da Bredas qaidqaid rroaiaiaiiiratn iDter ae
MMÜia pra mÜa at rebna «aatrii iatU pncvraBdia et a^eadta
caadaiabUiM «t aipediaBtiiu eaaa aidekitar, diligeatar et fide-
TridentiM eo libeatiaa aaaaiai-
■altifiriaa ait da doiDS
IM
BleeliMit prfttiltt Mi fm eil
ia rMMti Besoria. BmM iaa^lud fOuä
dictat Dmubm IViieHtini pro ■•teÜA
fepoHaieriti fM UmvBi
MuMtitb Mf fNMto 0t attie
eMipeuui qMBipiftB pcfeiy ptt— il Bt
horaai ia n^(«tii0 laperiilibis Ob wgtkf M ai
M^ ekeratu Sanntor ila^ae
ralilaü fliarit Ofani ia tarn
et ad aaatraa qao^e rat earaaias
caaitakilirai aliqao iaiigai a Mafaitita
Qaad eaai parao aflgatia fiari poitit, ad caData oi aüfaa t^
•eopatai ad reieraata baaa Pi
Man Doniaaa de Bredaai amaM ^ffmat di^gaaAiaa»
et operftBi qaod Maieetaa aaa aptuaaB airaai et
Aatutitem aea prftereat, deat per llteraa
pruieriptae auce td hoe bdeadan MaieetateB
Et süaiU modo aget eaa Muettate aaa de Ue, fip ia Miadaiii
et aeakoria habeti pro Tlieeaararia aaetra Caaita Gakridt h
Orteabarg, qaem pariter Mdeetati (foL M.) aap per
propritBi eieat aeretari etadioeiiauae eaauBeadaauBaa.
PH> CoBute Caprf doa Petra ipee da Bredaai, daa
medoM sibi laeriti Mdealati eaf verba &eiety eaauaeadaada
et rogaado, at propter serahia, qaf Maieetati aap pryrtitit d
qa^ aobis coatiaao prüftet , d^aetar üfam daaire aÜfaa «•»>
meadatoria ordiaif diu JaeobL
Cam Aadreaf de Bargo pr^dictae aea refaieiaerily it
ewm apad Cf sareiai Mdettateai eoaueeadareaMa ^ faa aa M-
lias et dtioi asteqaatar, qap per Hteras eaaa ijf&L Mdiflili
C^aref directiaae petit, de qaibas ae pleae ipae Daariaai it
BrediB ex eUdem literia iafonaare debet, qaia ipwlM iitt
misit ad Nos Aadreas ipte , at iDa qaea Miaaari aaaeaMa aia
latereai Itaqae plarinan aobie gratiCeabilar ipae de PfftiWi
at abtolatis aegotiis, qaf ei pro aobii ageada
traoseat deiade ad coakmeadatioaeM renna dietf
literas carmola coadaias Mdeetati tae reddeti
147
■M iBfrmmtn phuribvs •ermiüay ein ilk kübeat no-
•I MhB alM restet, quuü ^o4 nitm a Maiettate Ma
iiidkit9 fBf OK pre kgatioM tia reataat adaeaia, at per
laiaalMen tMai — aatitata et eeaseaaa aaat Nee aüaia ia
Ssy fBp petIt eiBi aeatro iaiido aefie auigaa aiat ae^e
■cflia, pariter aiiaaaUt, at a Maieatate aaa ia eiadlem aetni
9 aicvt dktaraa et tdJeüaaian aenntia aaa eipe-
Ihrytetea mm rea bagarie^ Baeaucffie ezpaataleai, «t
•a Oraler raeertatu ad aereaiaauaaai Ryai Haagarif , apad
WM ataede Paleaif ^aefae Ryai praetieare et iaterteaere
weil pre tadaatria mm. ad Waeltiaai MaieataÜa aap, fMd
■ Tire paterit aadtia a^dia preeararL keiree iftk Dewaaa
I Iraian iaatakit apad Maieatateai aaaai, at eaaa L^gaHeala
«ijpiat m ae, inaatilaU et eerta Praaiaieae et eompeteati,
; heaarÜeiBi deeet Oratarea, eai Nea qmqm aüqaid aaper-
kfiaM», qae ad eeaMaaaia aoraitia poaait alaeriaa atleadere.
i hmm reai acearet prapeaet Maieatati aaf , ae ad eam exe-
MBian eaniae peraaadeat, qaeaiaai auigia rcfert Maieatataa
ip9 «t iai, qaaai lartaaaia eredit, aed reraai exitaa, aiai
9 ipaa eat| ftä enaia prabat et ei^eait.
Eed^eet üan ia neaMriaai aaerp Maieatati aaf , Nea aatea
aaiziw ngiaaii, at ideÜMisa Sereitori et Plijsice aeetre
Mieri Paaiiaifn Adaai de Slara taai aaetri iataite faan air-
laai etiaai aüan aa aieritaraai eiaa ceatemplatioae de faa-
Ma mmm ex%;ai caMlnaeati AUalia, ael de fqaiaaleati fiaeer-
rtia, aal de itiaaaii aaper Bpiseopat« qaeqae eempeteati
PeaaieBe preaidere digaaretar, qaed Maieatateai aaaai
iaai angaa caai aeatra aaüsfiictiaae aeeepiaiaa, qaf
palitaB graHaai d^üearet, id ae deiadataraai, at Hat ia
dria Diaeeai Regai aai ArmgeaaBk Maieatati aap ageado gra-
• iagiatia , qaed depreeatieaeB aoatraai noa deapexerit, pre-
pve dicto Hectere Deanaice iaterpeattaai, faeai aelat
aalarpqae aeatrf eeaaeham, et eoaaeraa-
dilipBMii et etiaai iMaorari capiawM iazta a»-
qai aMdicaa beaeraeJaa^ ael prepter aeeea-
lege qaidaai aaacHa peatereraai aienerie
le •
IM
ItifM VUmMtm mmm itcnm aifM item
BMUMy «I imm accMM 4«bitnr, «mM sd
ia qio Bokis tpes fi^U «1, ipsui DoetoreM
gntia et ketigutate sm cMipleetesi« fva Nm
piMi sie MaiesUti Wf grttiai et fikumm^ mmi^ bt ■trtfii
«Met Mten «iribee eeaplexnri et syBcere et etsüeee. Pieiii»
ipee DeaÜBoe ie Bredim sebii qiefee gratiSeiMtv mmi mbIm-
criteri ibi utententa exactf soDicHadiuei ae 4il%eBtis itefi
•ei, h«i«89odi aetaa a Maieatate aaa nipetnwerit.
Eaaiem eperam awaet pro Negetio Seeretarn aeetri fc-
cM Spiegel, kertaado Blaiestateai aeaM «t kaUta ratieM nf
loBgp aerailitia, ae proniasioBb Maieetalia aap aasiae sAi
ftctp ia Ceaeeata WomaeieBai de Aaaaa Peaaieae Daeealerai
IUleaeBaiBB^ aaper qaa aeean eertia aiedia, ae ad aüa traaevct
aeraitia, qa^ ei aiaieria enehnaeati aUre efferebaadar , eoapt-
aitam fait Licet caai aiagao aao daauio aiaiaie ad eActoi
peraeaerit Qaia iauae mraaa ei eam Maiestatia wmpj ae ae-
stria CoBimiaaariia ia laspragg traaaigeBdaBi ait, facta sibi eae-
tioae pVo rata aostra de Qaiaqaa- (foL 27.) giata RlMaei-
•ibaa aaaaf Peaaionia ad aitam ac Treceatoram Baaieraadona
per TrieaaiaiB digaetar qaoqae aaam ratam aaaaf Peaaioiis
Qaiaqaaginta Rheaeaaiam et siaial Treceatoran Rheaeasiiin
coaatitaere ac aolui demaadare. Ia qao Digeitati aaf Cesiree
ae aalati aaiaif diai Marimiliaai satisfaeiet. Naai aii i ei lic
prospectam Iberit, olim relinqaet seraitia Doaiaa AastrUce,
qnp fideliter et ntQiter prestitit Cesaref defaact^ per noltoi
aaaes, ac Maiestati snf, de qaibas aobis facta est pleia
fldes per Priacipes electores Magaates ac Optimates hiiia
Nationis qaam phurimos. Reseraata aihilemiaas sibi et here-
dibas sais qaerela et iastaatia de mercede et totali pr»ii—
sioae ac damais et iateresse ob aea solatioaem secaadaai piH»
fiictam, perpessis aomioe et de maadato Maiestatia saf ff^
Ceasiliarios CoasUii sei genasaici, a tempore diet^ Wera&'^
cieasis aperieado Maiestati saf , qaod aoa aideatar aobis ee*^
sattam, et tarn bonas Semitor et Reram aiagaarami qivnm^
miaister Aüt sab Cfsare Aao, et Maiestate aaa, eeaeedMa^
eiteraa seraitia, deaegala sibi tarn strifta prealalaae et pW^
149
ervgatioM, Qiapropter idem de Bredam qsastiim sUtdio
d Antaritite 01A eiili poterit, omu opera elakorabiti it pr^-
ntui eoMtiluty et immediate ezolrni &eiat svBmim
BE ■•reniriim eate iateDigiBii per Faecaroe ad
aKm —da» Maiealati aaf eoaaeaieatem.
Kl ia prfaüaaia onaibaa &eiet et adhibeat aamaiam
1, aperaa atqae earanii tieat pleae ia eaai coafidimaa,
et aiga ^eaaii at Priaeipem deeet et gratani, et erga se prf-
keaiaolaBi abieaaqae poterimasy ^c^d stadio sao
aal aaatris per eaai eoauaeadaadis aecesaerit eompea-
Dataai Staetgardi^ die TVedeefaaa Measia Jaaii
(■• f.) Ferifaiandiis.
(L &)
(Ongiaaly aaf P^er Ad maadatam SereaiMimi
tl ML K. K. Haaa- doaiiai priaeipU Archidacis
ni Staata-ArdÜT.) propriam.
Inhalt des zweiten Heftes.
8«it«
in. Znr GMelii«lite des 9iterreieU«eli6B Freihem-Ge-
•elil«clitet der Eliinger ▼•& Eliiag. AiiMttfe an
eiaem Diplomaiarioa ditaca GeaeUeehtM, daa ia dam
Archire der Hemehall Aapam an dar Zaya aafbewahrt
wird. I. 136. Refeitaa aaa daa Jahraa 1%88 bia 1%60.
(AU Ferteetsaaf der ia daa aeiarreieldfleliaa Blittera
fir Liierator ete. aie. Jahrgaaf 18479 Nr. 69» 60, 86,
€6aad7i Miifa<liailtaaABSB8feaae daa Jahraa 1108—
t%37.) Mitfetiieilt roa J. Chmel
IV. Handeeliriftea der SaaualoBf des hietariealiea Vereiaet
far Kirathea ia Klaf eafart .•••...
V. lattmctioa BrshenofFerdiaaade von Oeetarraieh ete. etc.
far Carl von Barfaad^ Herrn la Bradam , daa er in
teiaem Brader Kaiser Carl V. abfeeeadat hat, 168%,
13. Joai M Slattfari aaefeatallt. Mitirathaüt von J. Chmel. 83
7S —
— ua
Urbudei-Regestei
iesehlekie Kärntens
▼OB
Gftifiab Mhon m Ankonhtftiy
itTMÜ Direktor dM Idstor. Vereiai Ar KImtoa.
I Whmrm n Bstaei 4ca AM* Alte v^ St IVt«r
mj 4c« Ort Isiia (litticIi^B) iM^tC^MMfriii i^nif«
feUBt. ABflit 4tm GMtikt Tom lUcho T^^Aitl« r>
g« iMnMiestI, «m dort iw B«kelur«if dM «i|llii«
B-Tolket eu lUoater vi baie»«
■ BaiMao redeaate de lUlia aaao daMlna (tif )
I Meickelkek Hist. FrUiDg. T. L P. IL p. 18.
Aaaales Sabioaeosef U p. 669 N. XXXVIII.
Jaai 811. ß Kaiser Kar! d. Or. eAUoheldet an
iwiscIieB UrtoSy Patriarchea voa AqaUi\|a uad Kra-
▼•■ Salibarg &ber ihr Kiroheagebleth entiUnde-
ad beatimmt dea Laof des Draufloitei aar flrAna«
KVIll. Kai. JoL Aaao XI. Chrirto proplUo imparil
DL regai aoatri ia Fraaeia atqae XXXVII in YUlla,
L AetoBi Afaigraai palaeiL
hmmä {mtuk U c B. 999%
r%s ripiMi 4m h. ItteM 4m n&Un §mi* i%m«^, h $
luvavia Anhang S. 61. n. XVL fie Rnbeif p. 4M.
Harzheim Conc. p. 400.
Böhmer Reg. Karolorum n. 194. Archiv £ Geiek
a. 8. w. 1819 p. 545. Kämt. Zeitsch. iL S. 193.
111. 5. Febroar 816. IL Ludwig der Fromme beftitigt n
Aachen über Ansuchen des Enbischofs Arno rem Sakhug lii
Znruckstellang des Klosters Inticha (Inniehen), welches K-
schof Atto von Freisingen an der Grinse des Ctobietkes m
Tybnmia o), wo die Dran entspringt, «i Ehren des Apsitdi
Peter nnd des Martyrs Candidns erbant, nnd der Kirdie tn
Freisingen gegeben hatte, welches aber später tob der gedicb-
ten Kirche weggekommen nnd andern Tcrliehen wurde, danatl
anch wirklich vom Erzbischofe Arno besessen ward — la 4ie
Marienkirche von Freisingen.
Datam nonis Februarg anno Christo propicio (tertio inpe-
rii domini Hludoyici püssimi angnsti) indietiono YlllL Acta
aqnigrani palatio regio. Monnm. boica* Nova Collectio IT.
P. I. p. 32. Nr. 13 ex libro cap. I. Frising. med. itee.
XII. fol. 30. Meichelbek, Hist Frising. T. I. P. D.
p. 252 (wo die eingeklammerten Worte fehlen). Resch Aii.
Sab. in. p. 67.
m) In coofinio Tidelicet Tibornienii, ab! draai floriui orltar. D^« Dm «tt-
■prinft auf dem TobUcberfelde im Oftlicben Puitortkale. Dm G«kMk
▼OD TjrburnU , dem alten TeornU und «piter Lnnu | wotob neck ImM
da« Lumfeld In Oberkirnten awiscben Spital und Sa^aenbnrg dei Ki«
Ben trift, reicbte lonacb bli binaaf naeb Innlchen. Slnnaelwr fAi *•
O. S. 511. n. 18. auf dei Reicb Actli mUl. Becl«i. AfVBt. p. M. ^^
■•Iben RQekatellunsaalct t welcben Reacb aui dem Briznar Arckite o^
Bommen. Die Lage Ton Inticba ist nicbt aafefcban mit; In etaiii'
▼Idelicet Tyburnienii, ubi Drau flarlui oritor, londera mit: Ja ceaf*^
Tidelicet Padisfnenil et Carnienii, nbi Drau torlBi aritar. IN*
Urkunde acbUeiit mit : Sigillari Jaiiimu« und armanscll der Zaitaagt^
lat Jedocb an der Seite mit dem Siegel Teneben , walckaa den b. Cir-
binian Toritellt mit der Umaebrill: S. CorbinianB«. Bpa. 81a Ist «akr*
acbciniicb bv eine firiUiere Aatferiigang , ond die tob aür abea tt^
gtiakrt« Urkande «ine a weite mit der Zaltanfaba fakStif
AaifartltuBS für die Kifcke Ton Freiiinfan. A«ck ito
ABgakaB dar Lafa tob Intlrka lind In dar HanflsMka alikl tkt^
€k9mi, iadam balda Amatatüftnc«^ dam lAnfnaf itr im di
caarakuriaClack BBgaktB. Dl« «t«!U
IV. 5. Febraar 81^ An demselben Tage bestitigte K.
d. F. fiber die Bitte des Erabischofs Arno der SsIk-
kiger Kirche die Ton K. Karl dem Grossen ertheilte Immnni-
tit Kein königlicher Richter nnd sonstiger Beamter soll anf
iea Gitem der Salzbarger Kirche, die sie besitzt und kfinftig
vwirbt, oder gegen die anf solchen Gütern sitzenden Leute
Me nnd Eigenlente sich eine Amtshandlang erlanben. a) Nor
len Befehlen des Königs soll tren gehorcht werden.
Data nonas Febrnarii anno Christo propicio tertio imperii
ItBni Londewici piissimi Aognsti. Indictione VÜIL Anhang
itr JavaTia S. 65«
laüeha nvr feoaoer aa, nördlieh tob dem Oebirfe Pading bla «i die
Oriaae safen Earaatanlaii , bai irelcber dJa Drau eotoprinft. Podiag
warda abar daa Oablr^ gaaaant , a«f waleban der Bacb Pudll , d. i.
daraelba, dar ran Herzog Tatsilo in dar oben Nr. I angenbrlen
Stiftnagsiirfcande Tesido geaanot wird , und der beuiige Taistner o.
Oei^stenbaeb iat. (Sinnacher a. a. 0. S. 328.) Diese Angabe aiso
•Uatait mit dar Angabe In der Stfftangsurlcunda Tassilo*s fibereia : a riro,
^i rocator Tesido. usqaa ad termlnos Sclaronimy id est, ad riTalom
maotis Anaraai. Dia «weite Ansfertignng begnOgt sieb mit der Be-
siimmaag der Ostgriasa des Inticber Oeblethes, und gibt selbst diese
aicbt mebr mit dem Lande der Slaven im Aligemeinen, sondern
■it einem Tbeil« Karantaniens , nimlich mit dem Gebietbe von Tjrbor-
nis . Libnmia , oder Lnrn an.
s) aallva Jadex pabllcus rei qaililiet ex judiciaria potestate in ecciesiaa aat
laca rei agros, sen reliqnas possesslones memorate ecclesie, quas
■aderna tempore in quibaslibet pagis vei territoriis infra dicionem im-
perii aostri Jaste et legaliter possidet, vel qae deineeps in Jure ipslaa
saacti loci volaarit dlvina pielaa aogeri ad causas audiendas , yel freda
aat tribata ealgaada aut manslones vel paratas faciendas , aat fidejas-
serca tollaadaa, aut bomines ipsius ecclesie tam ingenuos, quam
et aarraa saper terram ipslos eommanenles injuste distringendos , nee
■■sa rcdibicioaaa ant illicitaa oceasiones reqairendas nostris aut fotarla
lamparibaa iagradi audaat ; qua anpra memorata sunt penitus ezigere prae-
•amat, sed lieat memorato pracsuii sutsque successoribus res praedictaa
•cclesia sab immanitatis nostre defensione quieio ordine possiderc et b)
aastroidalitar parere praeaepto. Da den ErzbtschAfen als Ornndherren
du Eacbt aaataady die auf ibren GOtern an5lissigen Leute, Ibrc liioter-
■ssaea, Prala «ad Bigenleute, vor dem ordentlichen Richter in Tertfalen,
■• dnftla diaaar iles0 HiotenMMMea weder rorfaden, noch tob Ihiien uniaW*
itAar geriekUgeOUe eiaäehea (^ Md causas aiidiandaa ▼•! frato •%\-
6
V. JnU 817. IL Ludwig der Fromme tkeiU uf in
Todesfall das Reich nnter seine Söhne, Lothar, Pipii ii4
Ladwig. Lidwig erhielt Baiem nnd die östlidi tob dieses ge-
legenen Landstriche der Karantaner, Böhmoi, Avarea iid
SlaTen.
(Birisio imperii domni ffladovici inter dileetos filies um
inter Hlotharinm Tidelicet et Pipinnm et HlndoTicua um
qnarto imperii snL Ap. Ports. Monnm. Gennan. hist. P. L L^. f.
19& Walter corpns juris germanici T. IL p. S09 A SlO. C. L)
VL 27. October 820. K. Lndwig der Fromme keiti-
tiget nn Achen die Ton seinem Vater getroffene Theilug
der Kirchengebiethe Ton Aqaileja nnd Salsbnrg. a)
Data VI. Kalendas Janoarii anno Christo propicio VL Wr
perii domni LoadoYiei püssimi AngostL Indictiono XIU. Acten
aqnisgranL
laraTia Anhang S. 76. Nr. XXIL ArdiiT f. 6. 1829. S. S45.
Kämt. Zeitsch. II. S. 194.
VII. 26. Jani 830. Baaz eine Karantaner-Slavinn sekeiikt
ihr Erbgut im Orte Malehhindorf sammt den Eigenleatea 4er
Kirche von Freisingen.
Anno Hlndowici Imperatoris XVIL Indictiono VIIL Acten
ad HerihhiDgas — in VII. Kai. Febr. (Resch Annal. Sab. OL
p. 96. Archiv 1819. S. 545. Kärnt. Zeitsch. IL S. 195. b)
VIIL 19. Juni 831. Ludwig, Konig Ton Bayern c) schenkt
zu Randensdorf der Kirche von Salzburg ein Baaemgnt) edo«
genda). Wm aus den Kircben^tern rrfther der Fiak» besef t k***!
Dun die Kirche, ood die Leislaofen, welche der K5iiig firOber UHu^
die Herberfe , Vorspann (mantiones rel paraUs facieadaa) und ii4ir«
femeine Dienite , hatten die Hintertaisen non dem Blaehofe i« leitt**i
und wenn dieier von dem KSnige anmittelbar durch •Inen BefbU (aeitn
Sdeliter parere praecepto) aufgefordert wurde , aolehe Leiatufea »'
seine GQter an abernehmen , so wurde das NSthif e hiesa aleht Toa Im
königl. Beamten, sondern durch die Unterbeamten des BlicbofM Terilft«
(Eichhorn's deutsche Staats- und Rechtsgeseb. f&alU All. I. 8« SSI.)
m) Siehe oben Nr. II.
bj de feoere CaraoUnia SlaYanlonim.
cj Hex BajoArionim.
9km iB Kiimten (im prorinda Carantoiia) in Orte, wo di«
QlrttehitB u die Gvk a) ftUi
Data Xm. KalMid. Jalii aano Chrifto propieio XVIIL
imf. Domai Lodavici •ereaissimi Aogniti et aoao IL regai
aeibrL ladietiona Vlll. leetam Raadesdorf palacio aostro.
lavana AaliaBg S. 80 a. XXVI. Archiv f. Geich. 1819
8. SM Nr. IV. Kirat Zeitaeh. IL 8. 195. Nr. IV.
DL Um 860. Papat Nikolaua L decretirt iber die Aafrage
de« LaaiUachofea Ofwald ia Karantaaiea b)j wie es mit dea
Chrikera, wekbe ia der Selbitrertheidigaag eiaea Heidea er«
addagea, ta lialteB sey, daaa ea ftr eiaea Prieeter, der eiaea
Heidea tddtet, geratiiea aey, sich Tom Prieateramte aarfickaa«
I>ecretaB Graliaai P. L Hiat XL. e. VI. ia eorp. Jar.
Caa. edit Pithoei L p. 64.
X. Um 860. Ehea deraelbe adureikt aa deaaelbea, er aalla
trachtea , aeiaea Biaehof dakia za TeraidgeB , daaa er sich aüi
eiaer gesetslicliea ZakI seiaer CoUegea, aihmlieh mit aeeha
Ifitbiadböfea der keaadikarteB Dideeaea Tereiae, aad mit ibaea
aater Zesiehaag OiwaUa aut dem grotatea Eifer aad aaf daa
aargfiltigate aateraaelie, ak der Diakoa (deaaea Tod wahr-
ackeialick die Veraalaaaaag aa eiaer darek Oawald aa dea
Papat geatefltea Aalrage ararde) darek dea Scklag dea Caage-
klagtea) Prieatera, oder wie ea Terlaatea wölke, darek doB
Brack dea Geaikea aeia Lekca Terlarea kake? 8olke aaa der
erwikate Diakoa aickl todtiick tob dem f^eaaBatea Prieater
Terletat wardea aeya, aoaderB darek eiaea Himrz vom Pferde
daa Goaik gekrockea kakea, ao mti^tm die veraammeltea Bi^
a^ife aad Oawald aack ikrcm Ermeeeea dem Prienter ftr aetao
Uekerailaag etao aworlrarieaige Baaae aad^ea. aad aaf e«aii(e
Zeit daa Leaca dar Mcaae aateraat^, ofcwofcl er apüUT wUdt^
wa Verwakaag aeiaea Pricateramiea saräekkdbrea darf. lUtto
aber der Diakaa wirkfick darek eiae MitiktadUey voa l^iit
dea Prioatara aaiaeB Tod gcüaadea, m iktU dirr Prioetrr aaf
8
keue Weite mehr seiDem Amte Torttehe«, wefl, wei
auch einen Mord nicht heabsiehtigte, iloch eine eolehe
and niedrige Gessinnnng, durch welche die todesrerder
Oemfithebewegong herrorgebradit worden , bei keinem Bei
am allerwenigsten aber bei einem Diener Gottes gut ist,
dem Tielmehr allenthalben verdammt werden mnas. Wesi
der gedachte Priester in Folge der Untersnehnng schnldif
fanden werden sollte , so w&re ihm doch eine PMnde i
ihm bisher nogeoriesenen Kirche na Terleihen, damit ei
die Seinigen von derselben nothdfirftig leben kdnnen. (
jaris Canon. Decret. Grat. L distinctio L. eoL M« M
thoei I. p. 69.)
XL 29. November 861. König Ladwig der Dentschc
na Mattighofen nach Salzbarg mehrere Höfe. Hierontc
Höfe an der Lavant (ad labantam) ; das Benefieiom de
gelbald an der Görtschitsch (ad Karcisam), die M
kirche bei der Kambarg (ad Karantanam ecclesiam (
Marie) and Höfe bei Trahofen, Garnits, Treffen^ 0
witz and Friesach, (ad Trahove , a) ad Gamits, a^
binam, ad Asterviczam, ad Friesach.)
Data XII. Kalend. Decembris anno Christo propioio X
regni domni Hladowici Serenissimi regis in orientali i
regnante indictione VII 1. Actum Mattihhova villa regia (I
hofen im öster. Innviertel). Anhang zur Jayavia S. 95. Nr. XX
Archiv f. G. 1819. S. 546. n. VI. Kämt. Zeitsch. II. S.
XII. Um 862. Alpavie in Karantanien (de Carantania
der Marienkirche in Freisingen ein Gat am Taaem mit
Hause, vierzig Joch Ackerland und fünfzig Fahren Wi
(Resch. Annal. Sabion. T. III. p. 185. Archiv, t *
1819. S. 146 n. VII. Kämt. Zeitsch. IL S. 198.)
Xin. 6. Jänner 864. König Ladwig der Denteehe 61
auf Ansuchen des Gundaker Grafen von Kärnten (Com
Karantana) dem Adahvin, Erzbischof von Salzbarg Besita
in Kärnten, um damit die Abgabe abzulösen, welche dm
m) Ob hier dM DraubofeD Im oberkirnt. BttiHie flpiUl «ier iet talW
too ö§tUeh ron Tainach gel«(ene Dnnlkoteik c^aielet Mi» liitol tk
wohl «ütocbeideB.
m Kintea jodemsl dem Erabüchofe leiat» mvMle, wtma
finar, w» so predigeo, nach Kirnten kam mit der Bener-
h^, iua avcb du Volk die Reiche unf ihn lutende Abgabe
Imk eine Gfiterabtretnng ablösen wolle. Die Beiitxnn^n,
niehe der KS&ig eb dem HernehaAignte (ad opns JodomiDi-
mtim) ita En^iachofs beatimmte, waren im Orte Gurk, wo
iv Graf den Amtehof hatte, (in loco Tocato Gorca; ubi prae-
dMaa eoae* olim eoriam habait et maniionei) eecha Banern-
biCe (colonia} fünf Eigenlente mit Weibern nnd Kindern, nim-
Uk BinU (der Weiae) Zimen (der Elothe) Betaneo Trebiznec
(DikHaDi) Naamai; dann 15 aniieBige Knechte (manentea aer*
in) nit ihren HSfeo (colonia) Weibern, Kindern ond Gerä-
ftM, BJoilich: Wolato und aein Bruder Zebedrach (Selbitlicb)
od Min Brnder Elbratonaa, Domemus, Tiecosit (Satt) Chro-
th, Tardaxo (Harlerssohn) , Godemns , Hazemniza (Entericli),
Zcbemir (Sichselbitfeind), Zima, Drasma; fernere eine Mühle
ud nrei Baaemgüter, das eine in Kamern an der Gork (Ka-
atm} daa andere in Sels (Selitis).
Data Vni. Idna Jannarii anno Christo propicio XXXII.
ngü donni Londewici re^s in orienlall Francia. lodict. XII.
ActaB Reganesborch.
Anlung- aar Jnraria p. 96. Nr. XXXIX. Archiv, f. Gesch.
1819, S. 546, Nr. Vlll. Kirnt. Zeitsch. U. S. 198.
XIT. 9. September 878. K. Karlroan schenkt za den
Kdifiien dea heüigeD Maximilian, dann der heiligen Felicilas nnd
her aiebea Sühne, 4ie er in die von ihm uen erbaute Kirche
n Oetting (ad Ottigas) Tersetxte, einige Güter in Kirnten
(k partibu Carantaniae Sclarinieqoe) den Hof za Treffen
(cvtem iUaai ad trebinam) aammt Hinsem aod sooitigen
Gnaden asil den 19 onlreien Hintersassen beiderlei Ge-
Mbleebtee (evoi manicipüs infra cnrlem morantibus nlriusque
mu) nnd 70 Hansen. Das geschenkte Ilerrichaftugebielh er-
Mreckte sich wcetlich Dran anfwärts bis Bach (ad bnochnn)
pgen Nerdcn bU cn den zwei Seen (wahrscbeinlit^h dem
Ouiacher See isd dem kleinen See ob Treffen), ond dann drn
^ nach bii zn dem rothen Felsen , ond so fort südlich
Kl Ktm Dirrenbacb, nnd «o neiler bi» zor Villarher • HrVi-
ckt. EbAkA gai MaHmuMM ameb aoeb eiuea Btrf; .Sirouua Ahm.
10
Dati V. idmiai Septembrii anno Ckritlo prepicit UL imi
KarlmanBi piiMimi regia in banam et üi italia. IsiietieM XL
Actam ad rantersdorf curia regia.
(Das Orig. befand sich bv Zeit der KlMenifkdbug ai
ArchiT TOB Ossiach aad befiadet sieh bbb ibi ArehiTe dei Jt-
haBneBms in Grata. Kopien von Eichhem. Beitr. L & IM. Mibm
boica XXXI. p. 109 Nr. L. Lndewig Seriptt rer. gena. IL Ni
Hand. Metrop. Salisb. lU. p. 42. Arc^ir. t & 1819. S. SM
Nr. IX. Annas milles. mon. ossiac. p. M.)
Dass die Schenknng nach OetUngen gehörte, and wie fii
Urkunde von Oettingen nach Ossiach kaai, haha ich giiajtf
in dem Wochenblatte Karinthia. 1899. 8. 4. f £
XV. 880. Der Diakon Gandbato sdienkt ndt aeiaeB V«t
Starcfaand eigenth&mliche Otter bb ftaartiBaha, Sab aad We-
üga aach St Brnmeram in (Gegenwart des HerBoga Araolf oi
der Zeugen Gnndram des Grafen aad seiaes Sohaes MegiBgu»
Framrih des Karaataners.
Resch. Annal. Sab. IIL S. 219. Not 462. Archir l Geick.
1819. S. 547. n. X. Karat Zeitsch. D. S. 202, b. X.
XVI. 883. Bischof Araold von Freisingen ▼ertanscht aa ei-
nen edlen Mann Cotescalc eine Höbe in Word (ad Weride a)
nnd erhielt daf&r eine Hohe im Orte Rasa (in loco, qai dicitir
Rasa, b)
Meichelb. Hist Fris. L P. II. p. 396. n. 875.
XVII. (887.) Reginhart ein Vassns des Enbischofes Dieteir
▼on Salabnrg erhält Ton König Aranlf xwei Haben in der Gnf*
Schaft Radberts (in comitatn Rondberti) in der ProTins Kirstei
(in regno Carantano) an der Gark im Orte SeUesen (Seleiaa).
(Anhang znr Jaravia, p. 110. Nr. LH. ArchiT. t Q. 1828.
S. 188. Hormayr Taschenbuch 1813 S. 206.)
XVin. 18. Febraar 888. König Arnnlf verieiht dnem Priester
Adalold die Güter im Lavantthal, welche derselbe bisher ah
Beneficinm besessen, zu eigen. Die Güter heataBdoB ia iwei
«^ Daß fcfotife Maria WSrth.
SJ Dmm fceaUse Roaiek , In aptlcren \3i^nu4«ii %ia«.
11
Bapdii« ui dem Zthmitu tob den hiesa gekörigen Höfen
Mi ier KircliengeBeuide. (plebe.)
Data XIL Kalead. Martii anno domiDice iaeani. —
MüCCLXXXVIlL lad. VL aaao Tero propHio regni Araalfi I.
iflliM ad Otiagam cirle doBUBiealL
Aaha^ aar JaTaria S. 105 n. 47. ArchiT. f. 6. 1819
a »7 B. XI. Kirat Zeittch. 11. S. 202 a. XI.
XVmL 19. Min 888. Köaig Arnulf Terleiht eiaem Kleri-
kor des Brabischob Dietmar tob Salabarg Nameas Sigibold
oae Habe ib Käratea (ia regao Karentaao) im LaTaatthale,
vcleliea tob dem gleichaamigea Flasse den Namen hat (ia
vaBe Layant a ilamiae ejnsdem nominis ibi manantis sie nomi-
aata), die er fr&ber als Beaeficinm besessen, an eigen.
DaUXIlILKalend. Aprilis anno incam. Dom. DCCCLXXXYIll.
Actaai Mosabarch.
Anhaag aar Javam S. 106 Nr. XLVIIL Archiv for Gesch.
1819 S. 547. B. XII. Kirat ZeiUch. II. S. 204. Nr. Xil.
XX. 26. December 888. König Arnnlf tritt der Ehefiraa sei-
aes Scheakea Heime, Mildrat einige Eigenlente (mancipia a)
ia das Eigenthnm ab, nad awar von Feldkircheu (Velt-
cbircha) nad Vischaha (das heutige Witsch bei Klein St Veit
airdlieh tob Tigring, Klagenfarter Kreis) die Eigenleute Luit-
polt, Ehinfrit, Deothart, Snndarger, Fridarat, Folcrich , Folc-
rat, Wocho, Engildeo nnd Pnoli (Feldmann} mit ihren Soh-
len, TOB Kareata (der Pfalz Karnburg) aber die Hörigea
Straamir, b) nad Sitimnzü c) sammt Weibern und Kindern
von Sealach (Salloeh awischea Pörtschach und Krampendorf)
4ea Trebifrater mit »Weib aad Kindera , nnd ans dem Comi-
•) Da-di« In Feldklrchen , Wilich ond Karnborf abgetretenen mancipia mit
Ihrem Omodbeaitse aod allen Beiitxuogen abgetreten werden, so ge-
aSrea selb« alcbt auf die unterate Stufe der Unfreiheit, sondern su des
HSrifM.
h) StiUaflriod.
c) UBitmämcäeäi.
12
täte des Albmann Raitl a) genannt 9 die Eigenlente AgiSki,
Gozleip, Perbgant, Wanhilt, Adalheit, FritUa, Waltrat, K»*
bilt, Taonipirh, Diotrnt, Uinpnrh, Altdrnt, Wolfheit mit ihren Sik-
nen; dann Taonger, Wernheri, Mabtfrid, Ratpot mit ihren Kiateii
Data VII. Kalcndas Janoarii anno incam. Dmun
DCCCLXXXVUI. anno regni Amalfi püasimi regia IL la£^
tione VII. Actum Karentano (die kämt Pfalx Kamhnrg.)
(Anhang zar Jnvavia S. 108, n. a. Archiv f. Geichicyi
u. 8. w. 1819 S. 54 7 n. XIIL KärntZeitoch. IL S. SOSn. XÜL)
XXL An demselben Tage und an demaelhen Orte ickeikt
Konig Arnulf derselben Mildrut im Gane Salvelda, im Otto
Ramsidin eine kdnigL Hube sammt den Eigenlentea und aha
Zogehdr.
Ramseiden im Pinzgaa hinter Saalfelden (Kocb-SteniM
in der Matrikel S. 97).
Data VII. Kalendas Januarii anno incam. dorn. DCCCLXXXVHi
Indict. VII. anno regni Amulfi piissimi Regia ü. Actum Ct*
rantano. (Anhang zur Jnvavia S. 107 \r. XLIX.}
XXII. 20. November 890. König Arnulf besUtigt dem En-
bischofe Dietmar die Besit/iUngen der Salzburger Kirche. Hicf^
unter in Kärnten, im Lavantthale (ad Labantam) die Kirchi
8t. Andre ae mit dem üblichen Zehent und dem Zehent tu
den königlichen Höfen, dann das Waid- und das Mastnngsrecht
(saginacio) im ganzen Lavantthale, mit Ausnahme des Berget
Forst (südöstlich von St. Andreae) der königlichen Jagd wega;
jedoch mit dem Ilolzschlagc, wie in anderen Bergen; eine Eri-
grube im Berge gomanara, das Beneficinm des Engiibald u
der Görtschitz, die Marienkirche bei der Kärntner PUi
(ad Carantanam) sammt den Zehenten von der letzteren (ii
Carantana civitate) und den zur Pfalz gehörigen Höfen Tra-
hof, Grafendorf und Gurnitz (Gurnuz) und in Gumits ii(
dem Berge zwei robotpflichtige Knechte mit ihren Hüben, v^
dem Ilolzschlagc auf dem Berge und dem Waid- und Mutug>*
rechte; endlich Tribina, Asterwiza, Chrapofeld, Vitrino, FrM-
sach , Gurk.
sj ifjeb Koch-Sternfeld (Topograph. M&trikel 8. 10%) Real aaf Um
bwf bei Albfuiajin LanAg. H&iuee.
13
Data XIL Kalead. Decembris anno Christi incarnat. do-
li AimaUl ia orieatali FrancU regnante Ind. VlIIL Actnm
illadi«¥a im Yilla regia
(Aükaag aar Ja^am Nr. LIY. S. Ut. ArchiT t Gesch.
If & 548. Nr. XV. Kirnt. Zeitsch. n. S. 207 Nr. XV.)
XXIIL 9. Mira 891. König Arnnlf schenkt dem Erabischof
aad seiaer Erakirche unter anderen die Yon einem ge-
Eiariaa als Beneficinro besessenen Guter an der Lavant
I LaToaatam).
Data Idaa Martii anno DCCCXCI. Indictione autcm VIIL
•• Christo propitio regni domni Arnolfi regis II. Reganes-
rch. (JaTaria Anbang S. 116 Nr. LVI.)
XXIV. tl. Jali 891. König Arnulf schenkt eine Kapelle in
ivlaiea (ia partibas Slariniae) bei seinem Hofe Liburnia,
Igemeui Larna, welche sein Kapellan Waningus als Bene-
1mm besaaSy der Marien-Kirche zu Freisingen und den
ortyreni Primas and Felizian , deren Kirche sich in dem Orte^
ort gaaaant, befindet a)
Data XII. Kalend. Augusti anno dem. incarn. DCCCXCI.
taa llattahho?e carte regia.
(Rescb. Annal. Sab. 111. p. 252. Archiv f. Gesch. 1819
S48. u. XVI. Klrat Zeitsch. II. S. 209. Nr. XVI. Meichel-
k. Hiat Frisbg. T. I. P. U. p. 403.)
XXV. 29. September 895. K. Arnulf gibt au Oettingen auf
Uta soiaea Vetters b) Luipold, dann des Meginward und Ra-
m) ÜMh «faMT interpollrteii Stelle wurde die Kapelle rom Pepst ZecharU«
•!• er mmr averottaag eioer Ketzerei nach Jener Gef end kam, im Belieia
iM Fitrlwcken Johaiia tob Aqaileja, sa Ehren des Apoiteli Petrua and
MS Uabe la K. Pipln geireibt. (Monam. boica, Nova collectio IV. P. I.
f. ISS Nr. S7 ex libro Cop. Fritins I. f. 31. b. II. f. 98 b.) Schon
(Hiat. Frlalog I. p. 1%5) bemerkt, data dieae Erzihlang ron
tpitera Hand herrühre and aich aaf eine Volkatage grQnde. Dea
Jokamiea enrihnen fikr selbe Zeit keine glaubwOrdigen Aqol-
Htr ■oBOMirt«. (De RobeU S3«.)
4 WifNh »oitii. Nepoa wird hier in der Bedeutnng als Geacbwisterkind
^^wrtii « C— ■•fcrUnia senoBimen. (Du Cange ▼. nepos) Luipold war aber
^ Nifa dir Lmltawlade, der Matter Arnolfi. (Beltrlge zur LUui^a
Mnä, Jeksaa'ä »te, IL Genealog. Tafel.)
u
dolf leiBem Getreven (fidelit LeheMoiaai) WaKui alt ^gci-
tham einige frilier dem K6iiige eigeBtkftmlidbe tob Wattoi ib
BenefieiaiD (Leheo) beseesene Gikter im Trizeatkak (Tknm-
thel) mit den beiden in demselben eribanten ScUdsaern, a) ol
dem Walde anf dem Diexberge (in monte Diehshe) md ia der
Mareh am Save Flnaae (jnzta Soaram) drei kdnigllcbe Mumb,
Reiehenborg genannt , nnd ein Gnt jeneeiti der Save, fiukfeU
(GnrkeTelt) genannt, nnd anderwärts, was ein gewisser Ottdai
na Leben hatte im Orte Undrina bj in der Grafrckaft des Liip
pold im östlicben, Charanta genannten TheOe des Reimes, c)
Data m. Kalendas Octobris Anno Domini DCCCXCV. b-
dict. Xni. Anno Vm. r^^ Domini AmoU regis. Aetm ü
Ottingas.
(Hormayr Arebi? dir S&ddentsehland OL & tlt. Bidibsn'i
Beiträge ü. S. 93 Gorker-Kopialbnch.)
XXYI. Sl. Angost 898. K. Amnlf schenkt an Banlm-
dorf dem Zaentibold, einem ans gnten Adel entspresseam
Manne (viro progenie bonae nobilitatis exorto} nnd VasaOea dei
mit dem Könige verwandten Markgrafen Lupoid, einige Be-
sitzungen in Carentariche in der Grafschaft Leopolds, da
Hof (cortem), welcher Gnrk (Gnrca) genannt wird, mit aUea
ZogehSr, nnd was Zoentibold weiters noch durch Scheakng
Arnulfs und Leopold^s im Gurkthale (Gurkatala) nnd in eine«
anderen Orte, welcher Zueszach d) genannt wird, in der Gn^
Schaft Luipold^s zu Lehen besass.
DaU iL Kalendas Septembris anno incam. dni. DCCCICVID.
Indict. L anno doroni regni Amolfi XL Actum RanterdorC
(Eichhorn, Beitrage ü. S. 167 aus dem OriginaL}
XXYD. 4. September 898. K. Arnulf beurkundet •llp
Schenkung (Nr. XXVI.) mit genauerer Bestimmung der 6rä>-
zen, inner welcher die geschenkten Besitzungen eingeschkitei
m) Di« Trizener - SchlSiitr.
k) ]>i« Ocgeod Set sogenannten MorkoSena iwtociMB 8t. I««f«nfi •*'
Jadenborf.
0) Ia oritatalikot partikaa Cbaraata noniiaalia«
äj StJlaehaefc.
15
Urea, a) Von den 6l6dBitE6r* Alpen bis so den dden Alpen,
I snr Mlndiog des Ingolsthaler- Baches in die Metnits, nnd
I Bntrickstein, anf der einen Seite des Berges bis an die
iTy nnd anf der anderen bis an die Gnrk.
DaU n. Non. Septembris anno Incarn. dnL DCCCXCVIII.
fict L anne donni regni Arnolfi XI. Aetnm Ran-
rrd^rf.
(Original Ton Gnrk nnd Gnrker Kopialbnch, Hormayr Ar-
IT Ar SfiddentscUand U. S. tl5 n. IV. Eicbbom^s Beitr. I.
1117 n. a.)
XlVlllL 906. Der edle Mann Georgine b) gibt dem Bi-
hofe Walde Ton Freisingen fftr den Ort Weride genannt,
s die Leiber der Märtyrer Primns nod Felizian mhen, alles,
IS anf den Höhen des genannten Ortes Heimo der Sohn
m Wit^w seiner Schwester Tnnna, der Gattin Georgs ge-
then hatte.
Zeogen LantoU, Herilant, Siginvart, Paldachar, Heim-
HTht, Utolü
Resch, AnnaL Sab. D. 230. Meiehelbek, Hist Frising. I.
. n. p. 428.
XXX. 21. Mai 927. Synode des Erabischob Adalbert Ton
ahbnrg in der Kirche der heiligen Maria bei der Pfalz Ca-
lata (in ecclesia sancte Marie ad Carantanam) , worin der
nbisehof seinem Chorbischofe Gotabert nnd dessen Vogt,
m) Bmh cerU itUnBinrntlone ab alplbot OlodniiBe *) ad ieiertat
alpe«. *) ad coBiaeatani mllse ') In motnls, et exinde uqoe ea-
trickettaoae, ex ooa ^rte nonti« ncqtie ad narani flaTian, et
€■ alia parte ejaadem moatla asqne ad Ourkaa flariom.
*) Heote die aofenaaate Hadner-Hftbe , der Leiteritelf , und der faaae
nerfrScfcen kla aa die Oark bei Albek aad Slrals. (Karinthia 1817
Nr. %0.)
*) Der f reaae oad kleine Kiaenhut (Karintbia a. a. 0.)
*) Der lafolatbalerbacb (Karintbia a. a. O.)
k) Unreal In aelner känL Ckroaik bei flabo Collectio nonum. I. p. ^«a
A» «le«e VaekmmsUlatr.
16
dem Henoge BerthoM, Ar eiaige a^etretaii« Gtteri muMih
hende OrUchilten: St Maria kei dar Pfals CuvAi
(Maria Saal), St. Peter in der Pfali Caraiita(Kanki|)h
St. Loreazen, Görtschitsch (Kardsam) Seliessea (fe
lezaa) St. Peter bei Osterwiti, St Maria aa der Dnii
Treffea, Moariza Kimaadi (Mirahofea), Rottaaauaai dai LiIh
der Noaae Engilhild im Lavaatthale aebst Eigealeatea bcid«U
Ckschleehtes , Zeheadea aad soastigea ZageMr Ar die I*
beasdaaer Gotaberts mit der Bediagaag scheakt, daü Bi^
hilt Görtscbitscb, Selieaaea aad St Peter bei Otterwita , A
Noaae Kerai aber das Maoriza Kimaadi Ar ihre Lebwi
daaer besitzea sollea.
Zeagea warea: die Grafea Rodprecfat, Dietaur, Sjgibell
dana Regiahart, Arpo, Uaeriaat, Marwart, Aecaaia, HereR
Tardagoaas, Sarahilo, Arakia, Diotram, Hiato, Aao, Zieatt
bold, Eriaperht, Eraast, Egiaaiat, Kerboh, Laitpraat, Nelng;
Uaolao, Chaairicb, Regimhoh, Arpo, Raci, Eaci, Papo, B^
holf, Ruodperht, Uuielaat
Actaro ia Synodo ia ecclesia saacte Marie adCarai-
taaam anno dominice iacaraatioais DCCCCXXVÜ. ladict XV.
sab die X. Kaleadas Jaa.
Aahaag zar JoTavia S. 126. Karat. Zeitsch. HL S. 17S
Archiv a. s. w. 819. S. 560.
XXXI. 927. Erzbischof Adalbert Toa Salzbarg abergibt eiaw
Edela (aobilis vir) Regiaperht aad dessea Weibe PerfacbiUe
das bisherige Beneficiam ia das Eigeatham.
Aaao incarnat. Dai. DCCCCXXVÜ. Actam ad Carti-
taaaro.
Zeagea : Der Herzog Perhtolt , die Grafea Rapreebt, Re-
ginker , Dietmar , Sigibold , Uaillihelm ; daaa die Zeagea : Dia-
riant, Tardogaavo, Starhant, Marhoaart, Sarhilo, Arais, Asei-
ain , Diotram , Hoholt , Papo , Kerhoh , Otacher , Zaeatipolch»
Aao, Eparhart, Amolperht.
Javavia Aahaag S. 136. Karat. Zeitsch. OL S. 18t.
XXXU. 9. and 10. Mai 928. Erzbischof AdalbeH Toa Sib-
barg vergleicht sich mit dem edela I^Ianae Vaeriaat aad wÜk
dessea Gattia Adalsaind. Weriant mit Adaltaiade IbeigiM 0
die Huki des Erzbischotea ua^ ^ta Nai|^ %Ri|jiiftact m^
17
im Orte His (Hau in tteirifcbea Bnattlialey d) wel-
ir ivch Udiergabe 4m Henoge Arnulf luid PerehtoM
Um katto, itmu telbei nach seiDem Ableben «ad naeb dem
\ aciaes Weibes Adabroind, semer S6bne Perditold aad
karl ud aeiiimr Tftcbter Hfldigard and Vaoia der Salibar-
ircbe ak eigen anbeim £ülen soD. Weiters gab er Ton
sften Hirfb (evrtis) eine Habe and iwei Gmndsticke mit
Hintersassen (territoria H, in qaibos manentes dno resi-
it). Dagegen gab Erabiscbof Adalbert darcb seinen Vogt
ibert dem Weriaat and dessen Weibe Adalsoind den Hof
mA (eartem Friesacb) nebst der Kircbe» den Zebenten,
fldeni dort ans&ssigen Eigenlenten nnd allem Zogebör;
va beende Eigenleate: Cantalo mit seinen Kindern, drei
le, weldie damals Reginbart besass, aber im Zeitraame
< Jahres iberlassen oder drei gleiche abtretea musste 6);
die Msgd, welebe Cbadalbob hatte, nnd fiberlassen oder
^eidM stellen masste r); weiters die Eigenleate: Gonai
lem Weibe and den 86bnen, daan den Engildio and El-
t mit dessen Söhnen. Nach dem Tode Werianfs, Adal-
s, ihres Sohnes and ihrer Tochter soll das Uebergebene
er an die Saliborgerkirche kommen.
3ie«gen warea: die Grafea Albrich and Engilprecht, dann
^gOBi Starhant, Reginbart, Heimo, Vnaltnni, Kerhoch,
dttnt, Graf Sigibold, Armis, Abraham, Engildio, Reginpercht,
If, faineb, Sigibart, Dietmar, Ahapercht, Engilmar, Uaa-
■i Framrieh, Uaolflioa, Kerhart, Radpercht, Unolunai,
ker, Regiaold, Chaairib, Uaolaolt, Otachar, Odalschalb,
Ipim, Kaaflo, Unelaat, Gondolf, Raaili, Iio, Aao, Laad-
hty Uaaho, fficeo, Adalridi, Gol^ Tato, Tesino, Kino, Usüii,
gmr, Haaipereht.
Utk StorafeM To^fraph. lUtrikel 8. 5«.
U glMik« 1^ die aBdeatUche Stell«: et aneillee III. qnaa Refbihert
■M iah^n, ▼•! Ipeas rellBqoere uit elaiillbai In ipso anao rella^ere
Btfwatoheka Sie Stelle: et aacHlui «mb. qnm ClUilfcoa toM
hilili, fW //MM nUmqm^n, turtaimm redStre.
a
18
Dieter Vergleieli wwdie ^ter wielerlMh vw dei m
•tdienden Zeugen: Henog PerlhoU, Graf Sigikart, Diefai
Papo, Pera, Uuilihelfli; weitere PerthoM, Uarteaih, Raadperc
Scaili, Arbeo; weitere Diotaar, Weriaat, Raodbert, Otod
Adalliart, lUeanch, Marchwoi, HaraK, Aaciiaa, SaladM, Pc
hart; weiters (Hachar, Gandpali.
Aaao Domini DCCCCXXVDL Aetaai ad Karaataa ^
UuB et YI. Idaa Maii.
(JuTaTia Anhang Seite 151. Kirnt Zritaeh. DL S. 1
Nr. tS. Archiv u. s. w. 1819. S. SM.
XXXm. 930. Kaiser Heinrich 1. schenkt den Bis Aefe ¥
do Ton Chor in der Grafschaft des BerthoM, Brader H.
nalf des Bösen Ton Baiem^ die Kirche an SÜa im Bngadei
(Wiener Jahrb. der Lit IV. 8. It Anae^L — Ri
Annal. Sabion. Saec. X. n. Ml.)
XXXIV. 30. Man 930. Vergleich awisehea BnUsi
Adalbert von Salzburg and dem edlen Manne Marchwart 1
ser übergab dem Erzbischofe nnd dessen Vogt Regiahert i
Elgentham ad Undrimam a)'j dagegen gibt der Erabischof
seinem Vogte dem Marchwart den Hof ad paoche bj nui
dazu gehörigen Ortschaft ad forti cj und Jeschoffiapert d),
selbe des Erzbiscbofs Verwandter nnd Vogt Hartwich , i
aber Herzog Berthold besaasen. Nach dem Tode Marehw
and dessen allfalligen ehelichea Sohnes, sollen dieae Ciiter
den Herzog Berthold, sodann aber an die Salabafgerlur
fallen.
Zeogen: Herzog Berthold , Graf Lintpereht, Raao, 0«
Pirhtilo, Papo, Gerhoh, Heripercht, Znentipolch, UnelisiB
Sigihart, Pnopo , Raidperht, Uoalrich, Engilperht, Perahi
Adalhart.
a) Siehe oben Nr. XXV.
h) Bach oeben Zell, L. O. AltAtUof. (Koek-fltonMA lUtrllMl a. SS.)
e) Bei Bach in L. G. AltötUnf . (Koeh-Sterafeld ft. «. O. S. St.)
d) BUehofiiherf Tiilf o BUchof in der SehlicM mm laa » eitr
L. Q. fif f •nfelAen. (Koch-8tttnUML %. %. k. %. lA.^
19
■I ai Sdapvch ano DCCCCXIX di« m. Kabndu
lAig SV JvTtm S. IML Kint Zeitteh. m. 8. 184.
rduT «. s. w. 181». 8. 568.)
Y. 14. April »31. KöB% Heinrich I. befiehH die Restt-
ler im 6a« Veoatta, in der Grafiiehaft Berthold*e a)
i OrUchaften Mi^, Chorsea and Chaines an die Frei«
:lie, welcher sie widerrechtlich eataogen waren.
B Incam. Dom. DCCCCXXXI. Ind. IV. XVIII. Kalendaa
10 Imperii Heinrici regia XÜL Actnm in Qnitilingibarc.
ichelhek H. F. L p. 16S. Resch. AnnaL Sab. ilL
TL t7. Jnni »31. Erabiachof Adalbert Ton Sahbarg
it an den Grafen Albrich , (den Vetter dea Unigs Ar»
l Vater dea Heralt) b) eine Saline (locnm patellarem)
»nt, welche bisher Albrich znr Natnniessnng hatte (ha*
beneficio) and den dritten Theil der dort gelegenen
ichen Giter. Graf Albrich gab dagegen dem Enbbif chofe
len Vogte Kerhoh eine far Salzbarg näher gelegene
Gomanaron c) mit einem Schmelzofen (flatam ferri^
Hl dicitor), and dem Rechte zom Erzgraben , ohne
16 Abgabe za entrichten (fodere sine censn).
^ Ton beiden Seiten (per aares attracti) waren:
Jatideo, Sigihart, Nardperbt, Korinch, EngUdio, Ker-
ar, Ratheri, Ericho, Senker, Ralblt, Chanirich, Re-
Ofj Znentipolch, Odabchaleh, Engilschalch , Ericho,
lo, GandpoM, Vnilihelm, welcher nach der beiderseitige
ea
■r Li«, a. P. m. t. w. IL 8. f 1.
!• Im Lftvwtta»lc 4m ne4e »ei , Mift 4i« ^ktm Nr. XII esMr-
(ckMlcHifavtea««. Da Salibarf Gttcr 1« Larftatlteto Wmm , ••
■ca aar Partfi , «am die Habe Wi Gmmmtm Ar a«l&^«rf f •-
r «ar, ils «ic ad AAbmI fcleccA« m GtOm Alteica rcrUMca«
iar si»"*— fcmgr aaf 4m LaTaattatl ato Mif die GefCtt4 ncft
t» «» Mi* 4«» Hirfrt<M Ofitar Inf ca.
20
Actum ad saBCtum Oeorgim, ammo iactn. DtaU
DCCCCXXXL die V. Kalendas JuliL
(Ja^avia Aobaiig p. IZ% c. 18. Beit ssr LSsog A
Preisfrage a. s. w. II. S. 91. ArcliiT £ 6. 1819 S. M8.)
XXXVIL 4. Jaul 945. König Otto I. tehenkt iber Tarn
dang dea Heraog'a Perhtold ein^ seiner Giter in MJM
(in Carantana regione) im Verwaltnngabesirke Werianti (
regimine Werianti) im Orte Bndiadorf, der sn Ehren der h
ligen Matter Gottes Maria erbauten Kirche, wdcker der Ck
Bischof Goteberd vorstand. Femers gab K. Otto dahin u
noch eine Herrschafts-Hnbe (hobam onam dominicahm) la
am Gotteshaase, mit den auf derselben befindlichen Eigenleah
Bndist, Mandrag, Zweweh, Bntigoi, Dobronega, nodi IMi
nega, Gneowas, mit anderen Eigenlenten Zemiboned nnd Sc
rant, welche von der königlichen Pfaln (fiseali evte) o i
€k>tteshans gekommen sind.
Data II. Nonas Janii, anno Dom. incam. DCCCCXl
Indictione III. regnante Ottone püssimo rege anno YBD. Adi
Talbaim.
(Jayavia Anhang S. 178 n. 64.)
XXXVni. 949. Bischof Johann von Triest TerkadI sei
Gerechtsame über die Stadt Triest, am die Sehalden n h
zahlen , welche sich in dem Kriege anhäaften j welehen er i
Vertheidigang seiner and der kirchlichen Gftter gegea d
Herzog von Kärnten und gegen die Riober Ähren mosfl
welche durch lange Zeit jährlich die Gater des Bischofii v
der Kirche verwüsteten.
(Mainati Croniche di Trieste. T. L im Archiv £ Gesc
etc. 1822 S. 434.)
XXXIX. 10. Dezember 953. K. Otto L schenkt i
Schierling (in Sachsen) nach Salzburg unter Erzbischof Htrtl
über Fürsprache seines Bruders Heinrich a) ein köaigfi^
Eigen im Lande Kärnten 6) im Gebiete c) des genisitc
m) Henoff In Baiern und Kirnten.
h) Ib rtgno Carantino.
ej in regimlnt.
I mdl im Amtsbesirke a) Hartwiks im Krapfelde (Cri-
gdeg«!. Dftssdbe bestand aus einem Herrnhofe (cnrtiii)
em SeUoMe, nnd ea gehörten sn denselben mehrere in
denen Gegenden gelegene C^enatinde. Daa 6nt ge-
iher dem Sohn Amnlb (des Bdaen, Herzogs in Baiem}
n 6) nnd Cef dem Könige anheim, nachdem Hermann
^Terrathea schnkUg erkannt wurde.
ka nn. Idns Deeembris anno incam. Domini DCCGCLIU.
HL regnante pio Ottone rege anno XVUL
ahaig B. JttYavia p. 180. n. LXVI. Kirnt Zeitach. UL
Nr. XXVm. Archiv 1819 S. 572.)
u 81. Angnst 954. K. Otto L schenkt va Regensbnig
) iber Fftrsprache seines Bruders, des Herzogs Hein-
inem Kleriker Dietprecht zwei dem Könige eigentfaim-
nben im Orte Znric im Pagns Cronnati im Amtsbe«
lartwig'Sy dann einen Knecht Vzeza samml Weib nnd
n.
hm U. Kalend. Septembris anno Incam. Domini
LIY. Indictione VIII. (XII.) regnante rege Ottone anno
XX.) Diplom. Sacra Styriae I. p. 5 Hormayrs Taschb.
. tu.) Siehe unten Nr. Lnn.
I. Nach 954. Der edle Mann Rapoto mit dem Beinamen
baute mit Einstimmung des Salzbnrger Erzbischofes
h im Orte Globzadi c) ein Gotteshaus, nnd der Brz-
iaUtorio.
IT aagcfAhrtcn Nuinai«r des Anhanges xiir JuvavU heUtt «• swar
'Acklich: Heioricus Arnolfi (iUat; allein llutchberg bemerkt in teioer
tea Oetcbicbte de« Haaaes Scheuern Witteltbacb S. ISl. n. 13. mit
r Wabracbeinlicbkeit . data Kleimayrn , der Verfaaaer der Jararia
aacb Habberger in seiner noch iiandscbrifU. Hiat. ecclet. Sa-
I. 759. die Urkunde nur aua den im k. k. HofarcbiTe aa Wien
Hieben Salxb. KaromerbQcbern entnommen baben, das Orifiaal bloss
VameAasifle H. enthalten habe, and dass diese letate anricbüf
icarle«a gefebea wurde. Die Geschichte kennt aacb wirklich bei*
S«Im AraalCi mU dem Namea Heinrieb, londen mmr 4m 8«bB
mArUiek ihm rehtri» im OUuihält.
bbchof weihte eelbee «i Ehren des heiligeii Aidreu iid aeke-
rer anderer Heiligen Gottes. Zar Dotation bestiinnite T«inia
den Zehnten seiner Guter von Havenesperch a) nnd Choifd k)
hb zur vorgenannten Kirche. Gegen ein Drittel dieses Zeluitei,
dann gegen eine Hube im Orte Cosiach cj and «ner aadmi
Habe in Comilaeh d) ertheilte der Enbischof der nenen lUrck
zn Globzach das Tauf- nnd Begribnissrecht tob HaTcneifercl
und Choisel angefangen«
Als Zengen erscheinen: Deginhaty Wahfaeri NoppSf
Zirne, Heimo, Pecili, Witegoi, Hecemann, Berengery Wecdf
Lintfrit (Gorker Kopialbnch foL 4.)
XLIL 13. Febroar 900. K« Otto schenkt sn Rcgeofkiig
über Verwendung des Herzogs ej Heinrich, seiner Matter wd
seines treuen Bischofs von Freisingen Abraham dem Ueribr
Dietprecht ein Gat, welches dem Könige gehdrtCi nnd swi-
schen den Bergen Curolton f) Acosiae g) von der Spitie im
Berges Zuaecloprac h) Klopra bis zur villa Bnlchisse m
Pagus Craaaati i) im Amtsbezirke des Grafen Hartwik geleges
war.
Datum Idus Februarii anno incam. Dominicae DCCCCIX
Indict. IUI. regnante rege Ottone anno XXIII Regenspeig.
(Diplom. Sacra Styriae L p. 7. Hormayrs 1813, S. 211)
XLIII. 3. April 965. K. Otto der I. schenkt seinem Vt-
sallen Negomir sein Eigenthumsrecht auf Vnirzosah k) ii
a) Hefenberg bei Feld!:irchen.
b) Göschl nördlich Ton Hefenberg.
c) Gösse (Voitsberg) ober Aininberf.
d) Gemillach nordöstlich Ton Fried lach im Olantbale. Dies« Notla befiiui
zwar: Anno Dominice incarnatloni« DCCCC quidam nobilia Tir TaifiiA
cofnomine Rapoto etc. Da Jedoch Erzbischof Friedrich erat in Jabn
95^ den erzbischöflichen Stuhl Ton Salzbarg bestieg, ao kann dlt Stif-
tung der Pfarre Glantschach nicht Tor das Jahr 95% gea«tst wariea.
e) In Balem und Kirnten.
f) Curozton.
g) Cozia.
k) Zwedloprulc.
{) Bulosisi bei llormayr a. a. O. Siehe Nr. LIIII.
k) Reach und Hormayr halten es flir Wieraobah la PvttortlH
Hoeber und von Macbar (Archiv 1899 S. 3S7) fir 4M hMlist
an tVerthstt.
83
IfBtea a) U der Gnb^aft du Onfni Huiwik, weldier
rt Vaalpoto geMut winl, h} mnd in der Dekade dei Debau
Dftte in. NoBU ApriEif ubo rero DoninieM incarutionis
XXXn^XV. iBdiet. VUL
(Rcaeh aetai nOIeuria eeelea. Agut p. 49. Horaajrrs
lilr. sn- Oeteh. Tyreli im Wttdalt L S. »7. Kint Zeitoch.
L 196 IV. 70. AreUr 1619 8. «00.
XUV. Um 970. Km edle Fran mit Namen HaMUt cj er-
alt SM Handes ihres Te^es PerthoM ki Maria Saal tvm
hhmrg. Bnltiaehofe Friedrich dircfc deaaen Vogt Haitwik
Ü EiBwilfigung der Getreien deaaelben, GeistUchea aad Laie«
lu , wae die Salaba^riirelie im Gsraitaerfelde, dj in Dorfe
■ mit» e} ud ia Tardine eigenthttmlich hcaaas. Dagegea
h Hafatitt dareh ihres Vogt PertkoM an den finibUehor n
aaden deaiea Vogtea Hartwik ihr Out ia Zemaaesdorf «ad
•rmareadorC
Zvtgn : Graf EngOprecht , Graf Harchwart , Graf Vfü-
ÜM , Cinf Friedrich , Aripo , Wolfolt , Erdiaiiger, Aripo , Laa-
», Fnetkii, Neadine, Ha^ote.
t) !■ f*TtA<u Cknataata*.
i) QD M IpM ialM cagMalM Yitlpoto didtnr. Dtululb UaU Olaiabnekl
(BMkr'> MuMcWr 4— diaUchM Ralcbci utn des OcbiiMbcB tUa-
u I. 1. 8. tS. iMft 4.) 4*1 Nunan Wütfalo (Oxiralüwtt) flr »Im
l*k*l* BcHlrbsmi tt» OralW. IA |Uiü>« dt^fo, du* mit «UiaB War-
Im M tI«I f*Mft w«rd«a vsIH* , ali : wtlcbar dort OamtlbBU war,
tUr Urt du Aal «Im« OtmltboUa, i. I. VtMlttnlta nrmltoU. M«hr
Uot dl* B*MlchH:NI du rUifratu dareh du Wort Wdpot* ■»•
ntar Mr. LDL
t> TmM« BHfhald D. TM SA«7«a , Urukilu iM KwMfs Analf dM
UiM, fliMiMln» dw ■iba, Buffnin tob Hetraahsrf, ud SehwMtw
JUbBlu, na vricbcB at«r ür. Uli. Ihr Taft Pwtkald mr nknebalB-
Ikfe a« ^mif B«rtk*M m. vn Schar««. (Baltrtfa inr LBaaBf dar
I, 8. t« and (bmbI. Tah«lle 1. ÜBBCh-
i4 8. IM.)
CanllB |ili|M k
24
Aetmii ad eecletiam M»elae Mariae.
(Aiüiang mr Jaram S. 198 Nr. ZXX. Arduf 819
8. 600.)
XL¥. Un 070. Enbii chof Friedrieb Teiiaaaelit aa dea Kle-
riker Wito eia Gat sa St Aadrä mit den EigealeBtea, Laiiiaft
SShaen aad Töchtern; WilKhart mit Weib aad Sdbaea; WanE
ebeafiülfl aiit Weib aad Söbaea; Blagadsa, Raaili aut denn
Weibe, Dragosid, Liadaaar, Gesa, Oaai, Waaagrimi Ran
mit deisea Söbaea; hiesa swei Habea ia Sigiaiagaa taud
dea Eigealeatea Adalpreebt mit Weib aad Söbaea; AiiH wä
Weib aad Söbaea. Nacb Ableibea Wito's aoUta aOet wieiir
dem Erabischofe aad eeiaer Kirche beimfiJlea.
Zeagea: Eagilprebt, Fridaricb, Weriaat, Bpariiart, Wi-
aiai, Raodprebt, Mef^aaart, LaitoK^ Kagilaiar, %ilti(
Weriaat) Willibalm, Peaao, Tardagoaao, Patiala», Ueftlli
Dariagy Pesili, Peaemaa, Heriperbt
(Anhaag zor Ja^avia S. 199 a. XXIV. Kirnt Zeitacb. OL
S. 200. a. XXXL)
XLVL Um 973. Heltigart scbeakt ihrem Sohae dem Diikti
Albayin ein Gut Stein (im Jannthale) mit acht slaveaischea
Hnben. Nach Albuins Tode soll das Gnt derjenige aater seiaei
Brädem erhalten , welchen sie hiezn bestimmen würde. Sie gab
ihm weiters aach noch ein anderes Gnt zwischen dem Backe
Grimach aad den zwei Seen (sudlich von Eberadorf) mit dw
Aatheile seines Oheims Pero mit derselben Bestimmaag, wie
hinsichtlich des Gates Stein.
Zeugen: Aripo , Pero, Hartnvio, noch einmal HartaTie,
Perhart, Megingoz, Einhart, Rihheri, Erchaager, HiDipolt,
Enzi and noch eiamal Enzi, Rihheri, Vodalricb.
(Resch. Annal. Sab. III. p. 539. Kärnt. Zeitach. ÜL S. Ml.
Archiv 1819. S. 000.)
XLVU. 28. Mai 973. K. Otto II. restitnirt der Kirche
von Freisingen über die Ansprache des Bischois Abraham aid
aber die Verwendung seiner Mutter Adelheid and des Heraop
Heinrich d) die zwischen den Grafschaften Paaterlhal| Lan
mj V6B BaJern.
S5
ui4 Caiore a) gelegenen und der genannten Kirehe entzoge-
nen Giter.
Data V. Kalendaa Jaaii anno incarn. Don. DCCCCLXXIIII.
Uiet. I anno regni donini Ottonia XllL imperii I. h) Acta
AHitett
(Mon. boica noTa collectio IV. P. I. p. 216. ex apographo.
Hormayrs Taachenb. 1813 S. 213. Kämt. Zeitsch. III. S. 201
n. XXXIL
XLVIIL 80. Jnni 074. K . Otto U. übergibt auf Fi&rbitte
•einer Matter Adelheid and des Herzogs Heinrich dem Bischöfe
Abraham von Freisingen einige Güter im Herzogthnme Hein-
riehs md in dem Comitate des Poppe 9 CamioU, insgemein
Krainmark genannt an der Sabnitna.
Data IL Kalend. Jnlii anno Dom. incarn. 074. Indict. IL
ino domini Ottonis regis XIII. imperii VI. Actum Dribnri.
(Mon. boica. Collectio nova IV. P. I. p. 220 ex libro cop.
Meichelb. H. Fris. T. L P. L p. 180 et 181. Archiv 1810.
^ 221.)
XLIX. 24. November 074. K. Otto IL übergibt na Hei-
Sgeastadt auf Fürbitte der Kaiserinn Theophana and des ller-
Mgi der Baiern Heinrich, dem Bischöfe Abraham von Frei-
nigen einen Theil der kaiserlichen Guter in Chrain , in der
Mark- nnd der Grafschaft des Grafen Popo mit weitläufiger
Oriaabestimmang.
DaU Vm. Kai. Decemb. anno incarn. Dom. DCCCCLXXIIII.
iidict n. anno regni domini Ottonis XIII. Imperii VII. Actum
Beüigenstatt
(Meichelb. Hist Fris. L L p. 180.)
L. 11. Jnni 075. K. Otto II. ertheilt auf Fürbitte der
Kaiserinn Theophana , des Erzbischofs llero von Köln nnd des
Grafen Theodorich der Wittwe Imma das Markt-, Münz- und
Zollrecht für den Ort Lubtenga, c) wo sie den Bau eines
begonnen hatte.
m) Paalnusa, Iwna« cadobra.
h) imiitiimUf Uf»g. Uhr md kmltfrJMbre denltu auf 973.
^ iimäim^ J«r mnMMkmrg im GarkenthMle.
26
Data in. U. Jwüi «uo doee iMtni. DCCCCLXX?. bfict
m. Auo Tero rapii doL Ottonii XIIIL imperiillD. Adu iMkk.
(BieUioni's BeHrige L & 161.)
LI. 6. April 976. K. Olta IL tpiMt m Ihmi efaui m
HeiBrich a)^ dem Henoge der Kanituer (KAnttfiBom Mi)
ToigetteDieB Kleriker Regiikato toa aOer LmI der IMrcÜMik
loa. b)
DaU Vm. Idaa Aprilia anno doninicae incara. DCCGCUm.
Indietione IV. anno vero r^gni domini Otlonia XVL biperii L
Aetnni Mognntie. (Obeiteier. ArcliiT. L S« p. 697. «i Mm
San. Eimneram. D.XCV foL 12.)
LIL 17. April 977. IL Otto a adbenkl an Ingolkeua vi
Fftrbitte des Hermogs der KImtner (Kamntlnornni dnee) H»-
rieh dem Patriarchen Ton Aqnili|ja BadfaU dm Ort Ineili ii
latrien«
(De Rnbria Antiq. Aqnflij. p. 478. ArddT. £ 0. fie*
1822. 8. 818. Froelieh. Archontolog. L p. 12.
LiU. 8. Febmar 978. K. Otto IL achenkt anf F&rbittedeiBi-
schob AlbninTon Sehen nnd Brixen der Kirche dea heiligen I^geadi
den Hof Ribniza c) im Lande Karantanien (in prorincia Kina-
tana) nnter Verwaltung dea Vnaltpoto Hartwig nnd in der De-
kanie Perchtold^a. d) Der Hof wurde von dem dea Hoehremthei
achnldig erkannten Ascnin verwirkt, nnd wnrdo nnn von Af-
cnins Matter Knnignnd hesesaen. Eret nach dem Tode Kib-
(^nda aoU Rihnixa der Kirche von Brisen nnfaUen. e)
DaU VI. IdosFehmarii annodominice incam. DCCCCLXXVIIL
(Reich. Ann. Sahion. HL p. 682. n. II. Kirnt ZeitaA DL
pag. 204. Archiv, t 6. 1819. S. 608. n. XXXV.
m) Mit dMi Zanaii«!! minor.
h) sab quorandmm eontpeeto ftdtliam BOftroraai iMarlun Mm muM #M
mano noitrm «xcocieotes ab omol tom debitM MirltatU Jif» ■fcirtii—
€} RelfiiiU ober dorn ilnkea Ufor de« Wertberteoe.
4) Ribniae, qaae tiu est in proTloeia KamaiMM In rtftelae lafftvie
Voaltpotonla et Ugneja Perebtoldi.
9) Vttalpolo oder Waltpole oder WalpoU ein ftMrlff
(H§iUi\M Olofi. cd. aoaaV ^«>^«t ^«uMbnuAA
Ifcaea ScBilboten und ap&lcr «Innn «a 4\a «MM»
27
lÄV. 9. Oelober 979. K. Otto IL schenkt «her YerweBdoBg
nies gleicIlUBigra Vetteri , Otto Henog der Urntner a) sebem
fttreaea Aribo drei königKehe Haben in den WeOem Lebenaeh
\iä GInaaedorf &^, dann in CoKnoeo e)j Binsindorf md Bode-
iflk, iai Verwaltn^^ - Besirke des Waldpoto Hardvwik dj
I Pagvi TUroTate}.
Ftüagntm. BfUm fikrtoA ü—n Nmim MMh BtroBBiahtifto
Md«r«r fflntM «ad Hmtmi. (Oriam. d. a«ckUalUrtliUMr I. StitetZS.)
BiM« mH Waldfraf «der Waldvogt IdeatUekra Waldk^Ua (HaIUm a.
a. O. €•!• SOlf) aasmaeliaeB , dArflan w«Biffft«Bt im TorltogtodeB rall«
dl« ia dar Urkaada aafedaateteo Uaitlod« aieht f«fUtUa. Aacb Hatdi-
Ws alBBt IB atlB«r OaaeUchCa das Haaaai flcbaywa - WIttalabaali
S. 18t daa Wart Vaaltkato fir Mtatiseh alt Oawaltbata. Dar Vaal^a
HMtirlc Ut aWr waU d«Mlba PcyBffraf Htrlwif , dMaaa kai iMkrtraa
f^lera VorgakaafM kateerliehar OSter, deraa abtrita V«nnülaaf d«m
P&lsffrafaa sakaa (Bickhara d. ReckU^tebiekte $. ttt) «rwikat wird. —
Daa tof Dcja erfcUrt ackaa Retek a. a. O. S. 6SS. n. 698 ait dl-
firletaa, Jariadletta. Dafcfea kaltaa Nagel (aatitlaa arIflaM daaaa Balcaa
■Mtraatat f. as%, kai Haackkarg a. a. O.) aad HarBayr (Baltriga aar
Uaaaff dar P. II. 8. 96) daa Wort tegacja fftr dia Baaaickaaag dar
Sagaad Taiakea, dia Im Basirka Oaaiack, akar aickt am Ottiackar See
Mtgt, aaadara Toa diaaam darck die OArllUalpa getreaat Ut. Daa Irrige
dtoaar Aaaakma kakaa karelta Biekkora and Haackkarg a. d. a. O. geselgt,
lad Latatarar kat ricktig kamerkt, dasa taga^ gieickkadeatead mit dam
iitaialirkea mialatarlam lat. (VergL Do Oaaga giasa. t. Tkaiaas.) Spadeller
dirfla Jadack klar tagaeja mit Dekaaie gegekea werdea. — Bertkald war
tia Bradar Aaaala*a aad der Dritte dleaea Nameaa im Oeackieekta der
Sckejara. Biek* akaa Nr. XLIV a. a. Ueker Aacala'a Vater BertkoM
aiake akaa Nr. XLIV a« a. Aacaia warda legam deialUaae ImRariaUa
imeetatia raaa taClaafae ff^ä Jadicia perpetaaliter damaataa Ylta lege
praditofaa amalkai ^rataa.
•) firlatklaaeram dacla.
1} Lakeaaek aad Olaadarf ia dar Umgakaag Taa 8t. Veit.
•) Baaeaktckelt kei Lekeaack.
i) DIeaar Waldpada Hartwik lat wakl derselka PiUagraf Hartwik, dea wir
ackaa akaa Nr. Liil keaaea gelerat kakea.
i) Daaa klar atattTkIravat GkravaU sa leaea aei, dtrfta wakl keiaem Bwei-
fal aalarUagaai PrSlIck kaiu eia Traaaaamj^t rar alck, Ia
geacktal dar iartllAaa Olaakwftrdigkeit SckrelkreratSaaa
kai ■JfBBia Nimaa atattkakaa kaaataa. Daa Pagaa ftaiall
■H dam Jbsatka^fa« äi Okentßyt aad mtf latbesSBilM MN
#hdKe M/gä Uenu kenebtigt erackCa«, waU
28
Datom septimo Idus Oktobiii uuio. Don. laeinatiMii
DCCCCLXXVIIII. ladict VL anno Tero ngu «ecuidi OtUiii
XVIIL Imperii antem XII. Actimo Heide«
(Diplom. Sacra Styriae I. p. 6.)
LV. 15. October 979. K. Otto D. bestttigt «i SaaUeU«
über Forspracbe des Henogs Otto und des Regeaibiigcr Bi-
schofs Wolfgaog dem Bischöfe Albnin yod BrixoD for des Kii-
sers Lebensdaaer den Besitz des Heimhofes (cnrtem) Fühc ia
Kärnten (in regione Karintana) in der GrafiMhaft Hartwik*!,
welchen Albnin bereits mr Nutzniessang erhalten hatte , (qua
in Boneficium ei donatam habnirnns) nebst dem dortigen ScUoue
und der dort erbanten Kirche nnd allem Zogehdr und den Be-
zügen und Diensten , welche dem (Hersoge} Heinrich a) m
seinen Lehens- oder Dienstlenten in Folge ihres BeneSeiimi ai
den genannten Hof entrichtet wurden. 6)
Data Idns Oktobris anno Dominicas Incam. DCCCCLXXVÜL
Indict. VI. anno vero regni secandi Ottonis XVIIL Imperii taten
XIL Actum Salavelden.
(Resch Annal. Sab. 111. p. 635. Eichhorn Beit IL S. tlt)
Aribo wohl entweder Aribo der Stifter ron Guts , in deMea Urkudei-
schatze sich obige Urkunde befand, oder tein (leiehnainifer Vater u
Teratehcn seyn d&rfte. Allein Lebenach und Olandorf liefen ^^t ia
Obersteyer, sondern bei St. Veit in Kirntheo und eine Aatd^DOBf 4m
Kraubatbfaaes bis nach und Gber St. Veit tünaut, liönnte siefat anfenoaMi
werden. Es hat daher schon Hormayr den pafus Ckrorati dvek eis«
mit einer durch Slaren bewohnten Oefend wieder feb«n mm. mSssM fe-
glaubt (Beitr&ge xur LA»nng u. s. f. II. 6. 98) rtekbbedeiitend att
Slarinia. (VaterlSnd. Taschenb. 181 S. S. 21%.) Dm non dnrch SUrisis
auch das k&rnthnerische Herxogthum (Siebe oben Nr. IV «nd XXIV) beatichaM
wurde, so wäre die Ortsbestimmung in pago Tbirodat tob Chroratl Uea-
tisch mit in pago Karintrirhe (Siehe unten Nr. LVl) in proTincia KaraatsM
(Nr. VII. Llll.) in partibus SUriniae (Nr. XXIV) in regno GarantsM
(Nr WH, XVllI. XXXIX) in CaranUna regione (Nr. XXXVIO b psftikoi
Carantaniae (Nr. XLIII) Chrovatl ist höchst wahrscbcinlicb ein« VenttsB-
lung des Slavischen Chrowati, welches Jordan (Orig. SUTien« b. 71t) bH
dem lateinischen CharentanI und Carantanl glelchbedeutea^ eiUlrt.
a) Mit dem Zunamen minor , welcher wegen TbeÜnahm« bb i«r VwtAwS-
riing lies Heraogs Heinrich des Eibikers tob Bnlera Ia inftr» 878 ist
llerxogthuma entsetzt wurde. (Huachberg b« b« O« 8« 188 ■■€ 187«)
6J Omne tribatom et ■«it\Ubib, ^uo4 llftoi\ttB i4
ilcJo mililon tnoruni peraoWcbalur.
20
LVl. tS. April 980 . K. Otto II. schenkt za Tribnr dem Her-
Mge Otto von KSrnten und Verona a} 5 Kfinigshnben in Kirn-
ten 6) im VerwnltnngB - Bexirke and der Grabchnft des Grafen
Hartwik in den Weilern Otmanicac) und Blasindorf <f)
gnemotindoH^ raconoloch, gasiliehe e) mit allem Zogehör, worunter
uch ein Weinberg mit dessen Baaem nnd den von diesen be*
webnten Haben./)
Data IV« Kai. Mai anno Dominicae incarn. DCCCCLXXX.
hdict VIL anno regni secnndi Ottonis XVUU. Imperii autem XIIL
Attam irinnris.
(Monui. boica, noTa colL Volnm. XXVIIl P. I. p. S81. n. CLV.)
LVII. M. September 080. K. Otto II. verleiht dem Grafen Wil-
belm die östlich vom Berge Doberich nnd bis an die Höhen der
Berge Stnniti^) TregnitsA) und des Doberich nnd bis an die
Besitsnngen des Markgrafen Marchward t) im Komitate des Gra-
fn Rechwin k) gelegenen kaiserlichen Besitsnngen bis dahin,
WS Rechwin^s Komitat an den von Sonna gränzt. Sollte in
Üeiem Umfange das Ansmass von zwanzig Königshaben nicht
geraden werden, so soll das Mangelnde bis znm obigen Ans-
muMt ans dem nächst gelegenen Theile im Komitate Rechwins
ergiast werden.
DaU Villi. KaL Octobris anno dominicae incarn. DCCCCLXXV.
lidict VII. anno vero regni secnndi Ottonis XX. Imperii autem
XIIL (Hormayr berichtigt die fehlerhafte Chronologie auf 080.)
ActiHi Constantiae.
(Hormajr's Archiv für Süddeutschland II. S. 322. n. IX.)
9) KarinUB^nuB videliett et Veronentiom ducl.
1^ Itt regialn« ac coaiuta HartTalfi comitis, et in pafo Karint riebe.
e) d) Di« kaatifCB Ddrfer Ottnuuuch und Bluendorf im Bezirke Maria Saal.
f) OSiaalinf bei Oilerwits Eine und eine halbe Stunde Ton Ottoianach entfernt.
0 Cm cuitMibaa Uli« et bobU, in quibu« habitant.
§) !■ BcairlM Stadenits in Untenteier i Muchar Oetcb. d. Steyer-
h) TrenWrff im Beairk« Tbornlseb, «bendort J mark. II. 39.
0 Im Markthal«.
k) Der eaa Uk dar aiit«ni Dna, paf«« KiUUoeifeld, d«r Gau tob Harburg
ni P«ttM (PaUgM), w«lca«r im Weataa ivrch das Jautlialgau (Fr«-
JiM) sUlldb vra Jm SaMMgMm (CoaitaUt Seiiiia) b«ar&MV
jMmtkmr m» «• O. S, St.)
80
LVia 1& Mai 96t. IL Otto a bertitiget MTucil im
Enbifchof FHederich tob SaUug 4io V^rgAwag IL AnA
(Sieh oben Nr. XXU.)
DaU XV. lüJ. Jalii uno dominico ucan. I>CCCCLnXIL
Indiet X. Aoao Toro regni iecondi Ottomio XXIL If niii Uta
XV. AetuD jvxta TaroDtom fora« noroa eifitatia.
(Aohang aar JuTavia p. tO«. — t08. Kirat ZoitMh. DL
S. t07. B. XXXVIII.)
LDL S. Jaai 988. K. Otto IL gibt aaf Firbitto dea kiratae-
riachaa Heraoga Otto (Cariatonui dacia) doa Mteebea ym
St Lambert a) drei Jock Grand aaf domU]ricbaboigo(iBMiii
caranUno) mit der H&lfte dea Hohadilagea nad 10 Jack Wi»-
aen an der Glan mit Aaanabmo der königliebeB PCda.
Data NoB. Junii anno ineam. Doauni DGCCCIiXXXIIL
Regni aecnndi Ottonia XXV. imperii avtem XV. Indiet XL
Aetam felieiter Veronae. 6}
(MoDum. boica, collectio nova T. II. p. SS6.)
LX. 12. Jaai 983. K. Otto 11. bestätiget an Verona aaf Fii^
«prache des Herzogs Otto c) den Patriarehen Radoald Ton A^aikji
die ffinf Kastelle Bogia, Fagegna, Groang, Udine and Brttti,
m) Qao4d*ai nottrae propritUUc iiMttiaa CApiMU ex •aal part« ün h
lonfitodine tive In Utltudln« Jugera tria In nont« CaroBtaat cia
dimidia parte lignl ilUaa raontlt In later« potlti, com dec«B Jigerilai
pratomm Jozta flonen flane Jaetnllum ad •cclvalaa laacti
Lambertl marlirla qaallcnnqo« aapradieti oMBiLi parU tsctpU
Boatra regall aede Inibl a*neto Lamberto aenrIaBtib«« plactrit pcf»
petuo poatidendam tradidlmna atqae delagaTlnaa. Da bmb daa i>IU
avf die regalia aedea oder doch auf daa feacheBkio Oabletli bosiatea u
mftaaeB f lavbte , so hat maa angenoBiaeB , daaa ia dar IfSba dar Pab
Karnborf oder doch aaf dem feachtaktea OaUclha, mm wabrafbali-
lichatea in dem heatlgea Pörtachaeh vater dam Ulriaaaaarf , «alcbia
dea helilfea Lambert sum KIrcbea-Patroa hat, aia LaMkaffiaklaatar |t*
ataaden habe. Allein da« inibl besieht alch offeabar aar a«ff dia Waftii
ad ecciesiam aancti Lambert! martyrlt, mai dlaaa Itl aababar
daa heotife St. Lambrechl In Oberateyer, woaach iaaaaa HMstfadWaan
laag e vor der Orandang dea heutigen StIflea
h) Die Richtigkeit dea Datama 5. Juni. 983 aalgaa Har
aelben Tage sa Verona Ton König Otto II. getraabaa arftaaMihe Vi
(Böhmer Rcgeata etc. a Cooradol.— HearlcaaiVlL'p.Ai.niW^it'-asa.)
ej Vaa JUratca , da Heraog Otto voa Balatm
k€» war. '*^* ^
81
Man n. Uu tmi^ uu hnn. Dm. DCCCCLXXUU.
. X. uw ngd Dommi »ttmniä Ottoali XXXIL laptrii
I« qm> andMin. Aetwi Tenaae.
TrMlich Arcböiit I. p. 14. lUbei* Aatiq. AqiU. eoL 479-)
Jia, t8. Min »es. K. Otto DI. scheikt a«« lUoitar
atw n Woraa die VDl« Ephiagflii aad wm LuitkeM !■
■ ad Orriehgia im der Grabchaft des Henoge «ad Orm-
ito o^ M Lebe« beuM.
>iU T, KtL Aprilie inno Domia. incara. DCCCCLXXXV.
: XHL aaao vero tereü Ottonia regwnti« IL Actan Gnoae.
. OaelL IV. ^ t86. BSbmer. R«g. p. U a. M2.)
[jXIL U. Se^aidkr 98S. K. Otto OL Uerliart dareh Ver-
tag ••iaer Vetten, der Herse^ Heinricb roa Baiera aad
\«u ij , dem BiaekoS» Pilgrin tob Puua nm EraatM ftr
lb der Oitgriaae itrA di« Baitarea eriitteaea Schidea
Ol den dorthia Mawudemdea Coloaiiten «a erhebeadea
Kehea Ab|[abea.
IM* pridie Kaleadai OetobrU aaao Dominicae iacaraat
CCXiXXXV. Udict Xim. anao aotem tereii Ottonia r^aaa-
L Actaa Babeabeigae. (Iliiad. Metr, Saliri>. L p. t40.)
LXni. IS. October 98S. K. Otto Ol. aeheakt aaf Verwea-
d*B Kirataer Henoga Heiaricb e) Miaam Getrenea lUe^
Ha&eha Kflaigihabea ia Raaorae d} and folb >ie dort aieht
■ gefcadea werdea, Aabehn KSaigsbabea im paga« Zitilt
it ia der Graffcbaft dei geaaaatea Rochwin.«)
Data XV. Kaleada« Noreaibrta aaao Dom. iaearaatioBiB
CCLSSIV. ladiet. XIV. aaao aabm tercü Ottoaia ragb
•da. Acta« Erdeaeatat
(Aab^ nr ItmiA 8. tlO. a. LXXIX.)
■ aMtnraa ■rfarlMraB, Dacva mUImI B«twIm u CuialUM
(•MRria aa iM- Maa ta Kilir^rfc, llMkar( gntaUn. 9Mk.
■W säm Mr. »m.
38
LUV. 27. AngüBi 088. K. Otto m. fcaftiligt nf n^ p
Sprache des Kiratoer Heraogs Hemrich a) der Kirdie St %m ^
iD Verona ihre Rechte and BesitBanf^n. *
Datnm VL Kalendas Septemhris anno Don. ucamiftiMii {■
DCCCCXiXXXVIIL Indict. V. Anno ante» tertii Ottmyi ng- \
nantis V. Actnm Mareshorgh.
(Froelich Archontol. L p. 15. UghdK Italia Sicra T.
p. 746. Böhmers Regesten S. 85 ■• M7.)
LXV. 1. October 989. K. Otto HL schenkt n VrukM
anf Fürsprache seiner Matter llieophana nd seiBes Vettwi
des Kamtoer Heraogs Heinrich h) dem Bisehofe Abrabaa nt
Freisingen 6&ter in dem Lande Krain, in der Ifarci des Her-
nogs Heinrich in der Grafi^haft des Orafen Waltüo. r)
Dato Kai. Octobris anno Dominicae incanu DCCOOLXXZII
Indict. IL anno antem tercii Ottonis Regnantis VLAetmnVm-
chenfart.
(Meichelbek 1. c. L p. 185. Resch. Annal. Sab. DL p. 817.
Mon. boic. nova ColL IV. P. I. p. t47. Archiv, t Gesch. 181t*
S. 222.)
LXVI. Vor Ende 989. Der Karentaner Herzog Heinrich 4)
schenkt aaf Verwendung des Bischofes Albnin e) and sa dessea
und des Vogtes R&dan Händen durch seine Gattin Hiltegirf
zum Altare des heiligen Ingennin in Brizea zwei Haben, eiie
in Vfhovun/), die andere in St Georgen^). Ohne Datum.
(Resch Annal. Sab. III. p. 652. Nr. lt. Sinnacher D.
S. 125. Nr. VI. S. 32.)
a) Heinricum KarcnUnoruro Ducem etc.
b) cari nepotis iiustri Karcnthinnrum Ducit Heinrici.
e) In refione valfcari vocabulo Chreine «t ia Narcha Daels Henrid, et !■
Comitaiu Waltiloni.<< comitis.
d) Henricua, dux Karintanorum.
e) Ton Brixen.
Q Aofbaofen, einer Filiale der PUrre OaiM UBWtlt BniMkM te
IhAle.
pj Dort siir Pfarre GuUb.
33
UmL M. Jiuar Mt. KMg Otto ÜL kertit«et «i IVuik-
hrt 4ie Pri^cgira des Klosters MeimdsseD (Euuiedelii) dvcli
ITcmittluif der Henoge Konrad wid Htuuicha).
(KaidLe's Muffc. IL S. & 190. Mluner Regesten 8. SIL
^•Bl.)
LXVIIL IS. Jui 9M. IL Otto ID. sebenkt m NordhAwea
mtt Vi weadmy sebes lieben tuid getreten Heioricbs Hersogs
ier Boiera md Kiratier h) drei BfaBsen im Orte GlabeagisMi,
«o i«erst der Slave Gloio wobnto.
Dftta XVIL Calead. Mii anno inesn. dorn. DCCCCXCIIL
liJirt ¥L aawi asten ÜL Ottoais regaaatis X. Actan ia ci-
vMato Nortbasia.
(Haad. Metrop. SaHsb. I. p. M. Frölieb Archoat L p. U
md 1%. Arcbir. £ 6. 1815. p. 706).
LXIX. 19. JaU 991. Maig Otto ÜL scbeakt aaf die Hr-
lüto seiaer Grossmatter Kaiserian Adelheid aad seiaer Turte
Hiibild eiaem Slavea Zebegoi swei Mansea in den Dörlera
Savadorf, Padinawia, Daehumaalidorf, Gamlachi nnd Don-
j/kM im Pagas Crondi cj , im Comitoto des Grafen Otgar.
Dato XIIII Kalead. Aagasti, aaao Doaiinieae incaraationis
DCCCCXCm. ladict VL
(Reseh. aaa. miL Agant p. 56. Kamt Zeitoch. UI. S. 208.
Nr. XXXIX.)
LXX. November 993. Heinrich Hersog der Slaven oder
Kiratoer dj aad Marchgraf von Verona hielt an Verona feier-
Gcbes Geriebt im Rechtsstreite des Bischofs voa Veroaa mit
Tedold aad dessea Verwaadtea Bertba wegen des Hofes Ripa
iB Gardasee.
Aano ab iaeara. Dom. DCCCCXÜÜI sab datam de. .mease
NoTembris indiet. VD.
(l%belU Italia saera ¥. p. 747 aad 748. FroeUch Areboa-
tsL L p. 16.)
m) alMT TM Eintoa (WDimm Ui BuiIm*! Jakrb. II. S. S. 190. a. 1).
h) diltcti ac SStllt tt«tlri Heiorici Bateriomn «i lUrtaUaoniai dacU.
•) Hier W9kä icr Knak«Uifan.
d) DmmmM H«srlau • . mrani» neu KareaUnorua atque UUtis 1l»rcV\M
34
LXXL Um MS. Biiekof AUiia vw Btbum gikt »tarn .
Bruder Aripo dai Out (prtediui) Jbei Liapiedorf a)f wigegci b
Aripo seinen Anfpmdi anf die SoUom Stein ud die 4m \
gehörigen Hnlien &m%ab9 nnd aneh dae 6nt Aeduui in Biiai, ^
weleheg er nie Beneficinm besnee, mit Ansnnhme einet ikn- ^
plichtigen Banerngntes nnd eines Beiges Totinpereh. AMi ■
gib seinem Brader nnoh necii so fiel nn Weingärten, eis mÜ .
nwei Knechten bearbeitet werden konnte, nnm FmehfgeaiiM
auf Tier Jahre.
(Reseh. AnnaL Sabion. IIL p. CSS n. LV. ex cod. diplmiu
Brixin. Inticen. etc. snb Albnino Ep.)
LXXU. Um 994. Bischof Albnin von Brisen schenkt dar«k
seinen Vogt Meginhard ein Gnt im Oan Jnnothal im Orte
Stein (in comitio qnod dioitnr Jnnotal, id est locnm, qi
dicitnr Stein) sammt den Eigenlentea, Aeckem, Wiesen, Weii-
bergen, Waldnng n. s. w. nnd allem Zngehör dem L ii-
gennin nnd dessen Vogt Rodan. Ansgenommen war das Git,
welches einer Fran, Gotta, auf Lebensdaner geschenkt wir,
dann nehn Eigenleatf nnd der Theil des Gntes, welcher der
Schwester Albains nnd ihren Söhnen gehörte.
Zeugen waren : Damig , Richheri , Adalhoh , Meginbirt,
Gotti, Hartmann, Engildio, Eppo, Erimperht, Egiso, Pextli,
Wazmann, item Pezili, Frimolt, Herino , Geso, WeltU»}
Stefan«
(Resch. 1. c. Ili. p. 674. n. XXXVL ex Codice ad n. LXXI ett)
LXXm. Um 994. Bischof Albnin nnd sein Bmder Aripe
▼ergleichen sich über einen nam Gnte Stein gehörigen Wsli
Sie theilen den Wald and Aripo verzichtet auf seine Anspr&ebe
aaf den dem Gute Stein benachbarten WaldtheiL
Zeogen des Vergleiches waren : Udalschalek, Pesilo, Rib-
heri, item Rihheri, Sigipolt , Rnmolt, Ladimar, Rodani, We
xil, Erimpercht.
(Resch. Annal. Sab. III. p. 676 n. XXXIX.)
LXXIV. Um 994. Die Frau Gotta a) gibt ihren Eigeunaai
Ladimar dem Bischöfe Albnin and dessen Vogte Isank Ar die
Kirche St Ingenain nnd Cassian.
mJ Ofwktur dieselb« , wclcb« T4r. LXXVl «mVfeaX %Vi4«
35
(R«Mk AimL Sftb. DI. p. 685. n. 54. Arrbiv 1819.
& «f. m. 46.)
LXXV. Um 064. Die edle FraaVaeKelA gibt ihrem Bnider
■iedmC AIMb ihr Gut in Goiliiidorf a) und erhält dafar fftnf
mgfirinitii •#, daet Albun ihr drei sogleich abergftb, mit dem
Tanpreehea, das« sie die andereo zwei entweder dnrch ihn
•der darck seiaen Nachfolger erhalten soUte.
Zevgen waren: Oadalschalch, Rodani, Pezsili, Erimpercht.
(RoMsh. AnaaL Sab. in. p. 676. n. XLl)
LXXYL Um 9M. Bi^hof Albain Yoa Brixen gibt seiner
S^weater Ckpae oder Gepa, ihrem Gatten Pezailin and ihrea
Sihaea das Gat ia Gottindorf (Gosselsdorf) b) wogegen Gepa,
Pesulia aad ihre Sdhae aaf die Besitaaag in Aschaa, welche
Imea aadi der Bestimmaag Hartwiks, des Braders der Gepa
nach Alhaias Tode aalallea sollte , aa Händen Albains and sei«
aes Vogtes Rodaa aa Gaastea der Kirche yon Brixen entsagen.
Zeagea warea: Vaeail, item Vaezil, Udalsckalch, Pera-
harty Rihheriy item Rihheri, Erimpercht, Ramolt, Yualtani,
Ladimar, Oadalger, Danach.
(Resch. Ana. Sab. IlL p. 670. n. XL.)
LXXVIL Um 994. Eia edler Mann Pero c)y welcher im
iffeatlichea Gerichte das Erbrecht aaf awei Schwestern Heri-
pach aad Saatta aasprach, derea Kinder awischen der Kirche
des heiligen Ingenain (in Brixen) and Pero getheilt waren, ent-
ssgt aa Bischof Albaia and dessen Vogt Wago den Ansprüchen
aaf dea der obgeaaaBtea Kirche anstehenden Kindertheil.
(Resch AaaaL Sab. DI. p. 680. n. 45.)
LXXVm. Um 994. Der Markgraf Aripo d) abergibt seinen
Bigeaaiaaa Laaso seiaem Brader Bischof Alba in in's Eigentham
lar fireiea Verf%aag.
(Resch AaaaL Sab. lü. p. 692. n. 65. Archiv f. G. 1819.
S. 616. n. 47.)
•) WAhrMMalka AUmIm VftUrt-Bni4«r. Sith Nr. XLVI.
4} ifmUMm ManäJ^ßmm m^miam Arik: Er war wol nur Ortt im iMiVLl^t%«<
36
LXXIX. 24. Septmber 9M. Köii^ Otto OL heitttiget nf
Ffinprache seines Vettert Hersog HeiBrieh (tob Kinteo f)
4em Bifcliof Siccard tob CeBoda die Pfkrro OMLerciBa, Im
die ZebeateB «nd Rechte BwisehoB der PiaTo, dem Meiteg-
BaBOB, der PiaTiceUa, der LigBeatia Bad dem Meere.
Data 111. Kai. Oetob. aano aotoBi Dobu lacara. DCCCCXOni
ladiet VIL anao Tero tertii Ottoais regBaatia IL Actaa . .
feüeiter Amea.
(UgheUi ItoL Sacra V. p. 177.)
LXXX. 15. Jänoer 998. Uotlffed, Kacliof tob DerOitt
Tcrkaoft mehrere Schlöaaer aa Henog Otto (tob Klratai) ta
Sohae Cbobo^s b).
TertiBt Otto gratia Dei Imp. ABgastaa aaao imperii ^
Deo propicio Secnodo XV. die MoBtia GeoBarii, ladictioBe D.
(Maratori Aotiq. m. CoL 741.)
LXXXl. 19. Jänner 998. 1b dem Gerichte , wekhet E
Otto als Sendbote des K. Otto DI. m der grossea Haik
des Stadthauses Ton Cremona hieK, in welchem aach Herug
Heinrich nebst mehreren Andern sass c) j bestitigt IL OtU
in. das zu Gansten des Bischofs Ulrich tob Cremoaa wider
die B&rger von Cremona am 3. Angast 996 ertheilte Prifü*-
giam, and H. Otto sprach mit des Kaisers Einwilligaag gegM
die Verletzer dieses Privilegiams mit dem Stabe ia der Hud
die Acht aas d),
m) Enrfci docit nottri Tidelicet contanfniiMi.
k) A4 te Domnas Otto Oux ftliiu bone memorie Cooonl. Otto, Säte ^
H. Konrad von Franken. (Sieh Stenad Oeach. DtatoeblaBdU miar io
frioklachen Kaisern. II. 8. ISS.)
e) Dam In Dei nomine Cirltate Cremona la Dobo Ipaiu dfitalii
in Lanbia majore ipsiaa Domua, obi Domnua Otto giorioaiaalmiu iap«-
rator praeeaset, in Judicio residebat, per ejnadem Domol Olderiri Ueia-
tiam Otto Dax et Misnus Domni ipsius Ottonia imperatorla aniciifie
justitiaa facienda« ac deliberanda» residentiboa cirn eo Henrioia Dv
etc. etc.
Dieaer Henrieas dox war H. Heinrich von Balem, der mchharlge K.
Heinrich II. H. WUmans (Ranke*« Jahrb. II. S. 8. SOS.) achUaMt hl•^
ana aof einen Antbeil H. Heinrichs an der VarwaUuia a«r 4itm B. OOi
mofawiesenen Linder. Ich glaube , daas blas« kala Orani
ä) Tose Ipa e Donnva Dux Otto f«r ejvadaoi
tepcratoris UcMtUm f«r t««lam«
37
Tereiu Otto gratia Dei Imp. Angustas anno imperii ejas
Bea praficia IL qaaiio dacimo Kalendaa Febmarii, ladie-
«Ma XL
(Maratari AaL ItaL U. col. 74S— 775.)
LXXXn. ÜB 1000. Ein Edler Ragici gibt awei slaTischa
Biben dem Biacbofe Albain and dessen Vog^e Isaak fnr die Kir-
fkt Brixea w^a des Untarbaltes seines Sobnes, eines Kleri-
teilen (in Brixen} and dessen Dieners aaf 6 Jabre. Sollte der
Kttbe firaher sterbea, soll es dem Bisebofe freistebea, ob er
Ce Haben aebat dem Zinse anrickstellen wolle. Dem Sobna
des Ragixi masste jibrlicb gegebea werdaa: awei modii Siligi-
m , awei modii firamenti y Tieraig Sitake Bier- and zwölf Si-
tibe Wein, awölf Frisehlii^e and vierzig Käse, awei modii
Krse aad eia modias Gemäss.
Zeagea warea: Hodalschaleb , Rodaai, Peaili, Erimperebt,
Uitnraant, Amalricb, Zaeatasso.
(Rescb Aanal. Sab. m. p. 677. a. XLII. Archiv l G. 1820.
& 64. n. 4S.)
LXXXm. 13. April 1000. IL Otto fll. schenkt aaf Ver-
weadaag seiaes Vetters Herzog Heiarieb a) and seines Kapel-
bu Udalrich dem Markgrafen Adalbero hundert Mansen in
ler Prorina Kärnten b) in der March- and Grafschaft des er-
vibaten Adalbero c)^ wo sich dieser selbe wühlen wollte.
Data Idibns Aprilis Anno Dom. incaraat Millesimo. Indic-
tMie Xni. Anno tertii Ottoais regni XVL Imperii IIH. Act.
Qiitilinbarg.
(Froelieb. Archont. ü. p. 199. Archiv f. G. 1820. S. 64.
■. 49.)
LXIXIV. Um 1000. Die Frau Wichbnrg Wittwe des seL
Gnfea Ottwin stiftete auf ihrem cigeathnmlicbea Grande an St.
d«i 4oBA«i Odalriciu Epitcopiu et Lanfrancos ^of Adroeatof aea aaper
Ipaws pTBmf ftum baanun ipaiua Domni Ottonis florioaiaaimi Imperatoria
pra Dei aaiere et anime aue mercede emiail etc.
m) Hmgitk dada Matrifue conaaafoioei. HerAOf Heinrich too Baiern.
k) la prariaeia Rarinthia.
t) k€ Im MarchU comltato^ae memonti MarchionU AdalberonU. XdiX^vtv
War Onfim MOnihsle und MtkgFMt der obern liirntuar Marcli.
38
Oeorgan (an LSngMe) Bdt BiutiBUB«« ihrer MhM ui av
eifeaem Vemligeii eui NoBneakloster lad ftbeifik telbei toi
Schatse des heiligen Peter uid Rsdhert ma Hmsdea ihm Rn-
ders des Enbischofr Hartwig Yon Sahhviy vad der NachMg«
desselhen mit deai Anhaage, daas, weaa eia Bnfcisehof vm
Salabarg die Noanea rertreihea aad das Kloster aa niseai
Vortheile eiaaiehea wfirde, die Erbea Wichbaiga das Reckt
hahea sotttea, das Kloster mit f&af CkUstfickea losaakirfti.
Die Noaaea sollea aaeh das Recht hahea, sieh ihre Aehtiniis
aad ihrea Vogt aa wihlea mit Geaehmigaag des Bnhischileii
Zeegea dieser Uehergahe warea, aad aiwar aaeh Wri-
scher Sitte (tracti per aares): Friedrich, Papo, Hartaid, Alal-
hero, Aripo, Laaao, Hartwich, Raffolt. Naeh slaTisehcr SHtt
(slaveaicae iastitatioais) : Hartwich, Cheaili, Peaao, Jelttu,
Egiai, Siao, Regiaprecht , Arno, Wolfram, Ziaiiai, Geppo,
Caecho , Vitislaa, Wolfhart, Sigihart«
Bei der Weihe der Kirche von St Georgea dotirtea Wich-
harg and ihre Tochter Perchknnt in Gegenwart Yon Geistli-
chen nnd Laien, Adelichen, Unadelichen and Geringen a), u^
in Gegenwart des Ersbischofis Hartwig die genanate Kirche.
Wichbarg gab ihr ganzes im Jaanthale bj aagekanftes Gut,
dann mit Ausnahme des vierten Theiles ihr Gute) in Prennart
(Projire anter Karlsberg) sammt dea Eigealeaten ; endlich auch
acht Eigenleatc Stoidrog, Heinrich, Gotepolt, Rathilt, Rithilt
and Hiltiparch mit ihren zwei Töchtern. Perchant gab ihre tod
ihrer Matter and ihren Brödern im Jaanthale dj erhalteae Be-
sitaang sammt allen dort befindlichen Eigenleaten, mit Aasaihm
von vier Mansen and vier Eigenleaten, welche erst aich
dem Tode der gegenwärtigen Besitaer der Kirche voa St
Georgen aaheim&llen sollen.
a) Aitontibu cleiielt ac Uicfs, Bobilibut , l^obilibut et BtSlocrlbar
Medioirei hier wohl In der oben anfegehenen Bedevtwic (D« C«af«
Olott. T. Homo. III. p. 687. Sdit. Henscbel).
k) PraediuBi-^piod-io taa hahait potetUte In loco, f«i aicHw
coBBUii OBoiaoi SUiTlea lefe.
e) In prowintU Jans.
äj la eUmm proTloels.
*. -
l
39
Zevgea wareo oach bairiccher Art (tracti per aares): Eo-
Oert, Raao, Papo, Wolvolt, Vainü, Osi, Siso, EgUoU;
egiAoH j Faieo , Laiiso , Oribo , Uuizili , Penno , Selprarth,
[«^Ity Cliasil, Linso, Oerolt, SisUi, Anzo, Diethnar. Ze«-
m rmm davischer Abkauft (festes slavigene) waren : Cbasili,
■in, OrlhaTio, Adam, Lanzo, Garn, Ladata.
Mit der Weihe ertheflte der Erzbiscbof Hartwig dem Klo-
V sigleieh die geistlichen Rechte, gab demselben die ein-
Kg gewählte HUtpnrg, eme Tochter der Wichbnrg, nur Aeb-
tmn nnd Terkilndete in feierlicher Versaromlnng das Wahl-
^ der Nonnen mit dem gewöhnlichen Flache gegen die,
ilcke dem Kloster etwas nn entziehen nnd selbes zn zer-
iren snehen wurden.
Or^. Uitande von St. Georgen. Archiv £ G. n. s. w.
MS. S. «07. Beit z. L«s. der Preisfr. n. s. w. 1. S. 187.
(Werden fortgesetzt.)
40
Vrlnindeii
der vier vorarlbergfscheo Herrschaftei
und der
Grafen von Montfort.
Mit tofOfraplilBcli-hUtoriiclicB ErliotenmfeB tob jMepk BargaM».
!• Vrkiuiden der Stadt «nd GraAielMift VMIdIdrck
Ich habe in den awei Binden des österreichischen Ge-
schichtsforschers, welche der dermalige Herr Regiennpnlk
und Yicedirector des k. k. Haus-, Hof- and Staatsarchives, Js-
sephChmel, in den Jahren 1838 und 1841 heransgegebei
hat, zor Begründung einer kritischen Geschichte deM nicht u-
interessanten Ländchens Vorarlberg (mit 105.06t Einwohnen
auf 46 *Vioo Quadratmeilen) 28 Urkunden der vier Torarl-
bergischen Herrschaften o) und der Grafen Ton Moat-
fort niedergelegt. Diese 28 Urkunden betreffen die Stadt uai
Grafschaft Feldkirch, in welcher nordöstlich von RankweQ
über dem Dorfe Weiler die von den kriegsmuthigen Appenad-
lern 1405 gebrochene Burg Altmontfort in kanm findbarei
Trümmern liegt, die einer durch Erbschaft im An&nge des
dreizehnten Jahrhunderts hieher verpflanzten jungem Linie der
Pfalzgrafen von Tübingen ihren Namen bis zu dem gäulichea
ü) Die vier alten vorarlbergischen Herracbaften waren nach den Alter
ihrer Enverbnng fQr Oesterreich : Feldkirch, Pladeom, Bregeai
und Hoheneclc, welches jetzt aum Ic. bayeriaehen LaBAgericIits
Weiler gehört und nun weniger im Bereiche meiner Unteraaclittigea
liegt. DafQr tritt die ehemalige ReicbsgraftekaCI H»h»B«B» •!■•
welche nach dem Erlöschen des MannsstaasM il«Mr 9ntm (•■
S. November 1759) Im JaVire \1«d fV^&UUCUU aa
reich gelangte. Vgl. 8. ttO.
41
UifciieB dieaet CkscUedrtet im Jahre 1787 gtliehen hki.a)
M iehiekte jeaen UrkuideB emea hiitorbcli - topographitclieii
JhiiMB dei hevligei k. k. Landgerichtes Feldkirch Torana,
•ebtl eiaeM KirieheB uid einer Stammtafel der Grafen Ton
■Mtfert-Feldkireh bis n deren Erlöschen mit Rndolph TU.
im Jahre 1390, durch den die Herrschaft Feldkirch in Folge
im hedingnngsweisen Kanfes Yon Baden im Aargaa M. Mai
ItTS (DrknndeYlI) an dasBrahans De ster reich gelangte, Znr
lipegn^hischen Belenehtnng will ich die Bestandtheile der
gaaien ehemaligen Grafschaft and Herrschaft Feldkirch
hier namhaft machen. Sie nmfasste: a) das Stadtgebiet
fM Feldkirch, dann am linken Ufer der 111 die Dörfer Tisis
ni Testers bis an die Landesgrenne gegen Vadoz oder das
flnlenthnm Liechtenstein Aber den Höhenrücken bei Gallmist,
we Ycr Alters eine Strasse am FSilengatter (Fallgatter) hinab
iirte an die innere Dlbrikcke, innerhalb welcher das Gebiet
isr Chralschaft Sonnenberg anfing; b} das grosse Gerieht
Kankweil 6^ mit seiner uralten Gerichtst&tte zn MSsinen und
Bils, das den ganzen Tordern Walgau sammt Götzis in sich
hsste, nnd sn dem aach das orsprüngiieh von Waisern be-
nthnte Thal Laterns gehörte; c) das Gericht Jagdberg
nf dem rechten Ufer der Dl im innern Walgau (s. das Weitere
■ den Anmerkungen znr Urkunde XLVII). Diese unter a, b
lad c angefahrten Theile der Grafschaft Feldkirch sind auf dem
(s eben erwähnten Karteben in grösserem Masstabe verzeich-
let nnd im historisch-topographischen Abrisse binl&nglich erl&utert.
(nn missen aber auch die andern Theile derselben , als: d) das
m) McIsM Brachtcnt dfirAeo altrhititche Montfort und dlett jünfeni
•eawibitcheA, mit aufgepfropflem ronuioitchen Namen aosaneh-
«•• , MbmT wohl so unteradlelden seyn. Ob Jent wie diese — all
FfklsffrmftB tob Tablogen eeit 11%8 — die Fahoe Im Wappen fUrten,
kSMtea havpUiehlich Sifllle (etwa In Chnr) beatitifen oder rer-
MÜMB. Die Sache rtrdleat eine tiefere Forschuof.
h) Sadloaem froaaen Geriehte.dem heatlfenStandesbesirke Rank well fo-
Mraax Oitsla mit Mider and Altoch , Klaue, Weiler, Praxern, 8t.
Ylcloraberf, RStkIa, Svix» RMnkw0H, Laterni, UebertaxtB VimfT%
SMsmm/, GSäs, Altea^udi, TUh , ToBters , Nofels and Meinlns««.
Gericht DAinlils; e) der innere Bregenaerwnld nek
untern Lanf^ene^g; f) Torenbiren oder im heitrer
•chmmpfbng Dombirno), endlich g) Höchst «ad Fntta«
besserem Versfandnisse aaf gleiche Weise hdeachtet aad
ein K&rtchen klar Tor^s Auge gestellt werden. Herr Std
ser, Registrator beim k. k. Miniaterhm des Unterrichtes,
warf nach meiner Angabe auf Grandlage der treffliehea K
von Blasins Ha eher 6^ and des k, k, GeneralqaartieraM
Stabs das hier beiliegende Kärtchen, welches aaserrai Zi
völlig genügen durfte.
Ans der Ebene des durch sein geschichtlidies Alter
würdigen Rank weil gelangt man rechts an der wilden
in das maldenihnliche Laternser-Thal e)y wo walsei
Hirtea, welche nebenbei Hols hackten aad es an Kohlea b
ten , nach Walserpflicht , — das heisst ihrem Herrn mit S
Speer uad Leib , jedoch aaf Kosten des Herrn aad ins«
des Landes zu dienen — , sich am das Jahr 1313 Biedei|^]
haben. Von hier wandert man auf einem Fasspfade weiter
die Furka nach Oberdaroüls, wo ein Bächleia, das Er
oder Brcgenz heisst, entquillt und sein Wasser durch
Argenbach in die Aach und in den Bodensee nieders<
Sollte diess die Hauptquelle dcrBregenaer-Aachi
a) Den grünen Birnbaum in einem rothen oiid weitien , d. i.
relcbischen Schilde verlieb der Erzberxof Ferdinand Karl ron Tti
33. September 1655 dem Gerichte Torenbfiren, all aefn NaaM
Vollcssprache schon in Dornbirn enUtellt war.
k) Bla«ius Hueber^a, Danera vcn Oberperfueaa In Tir»! «sd NcffM
Anicb*8, treffliche Karte: Provincia Arlberfiea (mit den te 1
Frieden rom 30. Mai 181% der Krone Bayern fiberlaaaanen nSr
Antheile , der Jetat das k. Landgericht Weiler bildet) , welche ia
1783 in zwei Bl<ern erschienen and noch in wenifen Bzenfla
der k. k. Hof- und StaaUdruckerei in Wien an kamfian lat. V|
achfine Karte vom k. k. Oeneralquartierraeiaterstab« I
Blattern, dann Dr. J. E. Wörl in aeinea ffreaaea AtlM.
e) Urkundlich Olalterna, daa an die Olatt to der aalMa flehwi
/nn«rt; aomit flUlt der («irlumVa ttawa Cliiatarala in ik
«anmeu.
4S
muk den Kirchdorfit Dam Ali
Tuuls). Dieser aehiil llorliknim»
H#h Mcitttgelegene Ort in Vararl-
fir die jagdlifbenden Urnfm
beccbriebene Bergpflid dahin ftthrli«.
das waleeriarhfl Damttl«, «i«iii
wie aach Ober die Nprankei
lA u »einen Untemnrhangen ttbrr dl0
■B cm. Bande (1844) 8. 20— 16 de« AnKelffn.
JabrbAchem nnd 8. 49 in den Neparat-
Ob ich gleich Damfll« «eltdem Im Juli
so Termoebte ich wenig Nene« von du mit«
dvnkle Name des xu DamOls gehArlgi>n WnU
■fi Cga. Ugenalp, wie der daher flieMmde l/g a b a r h,
den Berg Ugo in der Urbande vom It. JnII
. knil wvleher König Heinrich llf. dem HUrhof Dietmar
■ Ctar mmd seinen Nachfolgern in der CirafachafI Kburbard*«
lit dessen Znstimmnng einen Forst Cfore«tain) nrh^nki , Afnut^n
hrfcen sich rem obersten Gipfel des I;go bi4 Bn d^n FIn««
krga erstrecken, welcher zwischen B«rb« and Orab« b«i|
Verdenberg fliessto). Dieser Ugo ist nach Kif:bbf/r» H IM
ci Galanda nm das Kloster Pfiffer« and b«i «b^a d»m«»lb»N
■ Codex Probation. p. 4i' b) viellnrbt 4trr B«r|(> ^^r di» 'fbi-
tr Noatavon nnd Prätigaa srheidet! fli^tüf H^rt; h^mnl h^ni
m Tag Mattng nnd kann weder «m d«« Kloni^r Pfj»ff»f« ho^U
liesseits des Rheines sejn. Er gebM mm i»*Wtrf* 4»« U»fftßAh,
rie der Walserberg, den man •« maM« , w^il ib«» e«»iri*
ie höher liegenden Gegenden Balfri^a , ^f** , HvMüjlf nr«^
■dere snr Zeit der Adebberr«^ba/t iai 'rb4i«i ff»i* W*U»f K»
ahnten. — Jene Briefe in Dam«U, v^« 4#f** 4!^>f i^^^ f hU%^fh*h
ett Tiel Weaens gemacht werde, iub«! i^% f*i^%^H nttA 9,**^},%^ Kf
ebliehea gefnnden. Sie sind aMeL'rkaM«« v^mhZ^ N<v7*mb#f M^.
«4
vom 13. December 1390, toiii IL NoTember 143(1) fooi27. Jim
1455; voD König Maximilian I. vom 6. Febnur 1507 , iau h^
sondere von dessen Enkel Karl V. , welcber f&r sidi ud ici*
nen Brader Ferdinand die von seinen Ahnen den Hersogem ul
Erzhersogen von Oesterreich, gegebenen Privilegien nnd iHtt
Gewohnheiten ddo. lunsbrnck am 19 April a) ISM bestitigti
and Ulrichen von Schellenberg b)j Vogte lu Feldkirch, nnd dei-
sen Nachfolgern auflrog , sie bei denselben zu belassen md n
beschirmen. Das Sigill in rothem Wachse fahrt den tirtlisckci
Adler 9 mit der Kette des goldenen Vliesses nmhangen and das
Worten : CAROLL RO. 'E. IIISP. RE : ARCHID. AVST. DY.
BVR6. COM. n. PRO. SVP(erioris) AVSTR. PROVLVC.;dau
von den spatern tirolischen Landesfursten and Kaisem. Diese Sfi-
tern Briefe sind zum Theile mit den alten gleichlantend, £•
Namen aber aas Unkande oder Flüchtigkeit des Schreibers hii-
fig entstellt. Die zwei ältesten dieser Urkanden haben wir Nr. XLII
and XLYII. eingereiht.
Ausser diesen fand ich eine grosse Anzahl von Kaaf- ui
Yerkaufbriefen meist auf Pergament, aas welchen ich manche
alte romanische Namen von Gutern, Bergwiesen and Alpen,
dann von Familien and Ammännern , unter denen solche Ver-
träge geschlossen wurden , entnehmen konnte. Ich vermag zwölf
m) Am 28. April lASl fiberlicsM er «uf dem RelchtUfa ma Wona« teiota
jünfern Bruder die fünf alt dsterreichiseben Erblande; FeUkirch, Pl«-
deoz, die Hälfte von Rregenz und lloheneff tritt Karl V. ifiter ddt*
IlrQsxel 7. Februar 1532 an seinen jQn^^ern Bmder ab*
b) Dieser recbt8|felchi*te und tapfere Kriefsroann Ulrich von Schellei-
herfc war von 1515 — 1532, dann von 1531 — 1S%9 öaterr«icblicher Vogt
der Grafschaft PelHkirch. Seinen Muth und aeiae Ocaehlckllchkeit bcvlM
er fchon flrüber, wie anch in den Schlacbteo bei Bicoeca (l^tS) u'
Pavia am 21. Februar 1525. Nicht aber war er Im Jahre ISSe oster
den Vertbeidii^ern Wiens. Die unter denTapfern genaonten JobftUB «ml
Heinrich von Schelnberg gehören nicht den achwiblaebeo , aoaden
dem böhmischen und schlesiachen Oeachlecbte roo SekaUeakcrf •■•
Ulrich starb 1558 in seinem Geburtsorte Kiaaloffg ia ObtncIlvibM.
wo er im Chore der Kirche ruht. Desaen kori^a 8tH— gewihr vcr»
wa/iri die k. k. Ainhraser-S»mn\\au%.
45
■•■MB TWi AnniBMniy gHtottentheils mlb dem XVI. Jahrhan-
UM. HausTh«mat ab dem Garlut
MTl. HasM Thomann, wohl derselbe.
MSt. Päd Martin.
liie. UeBhard SprünglL
Uli ud I9U, 1516, 1519 und 15». Am mann Jon. (Jo-
dok} Gavsner, avch Gaaner.
Uta Lata (Laeiis) Egg er.
USB. Doaaerstag aach St. Martin d. L am 12. November; dann
UM, 1618 ud 154S. Claa (Niclac) Rind er er.
UM. Leonhard Tobler.
1M8 md 1581) Michael Kaufmann.
IM, 1586 «nd 1588. Ulrich Tartacher.
Uli erscheinen in einer Jahrstagsstiftung Amman Sigmund
Engstier und Hanns Engstier, deren einer wohl
der abgetretene Ammann oder Altammanu gewesen sejn
dürfte.
ISN, 1611 und 16U. ChrisU Turtscher.
Von Damnls fuhrt ein Fusspfad längs des Argenbaches nach
Ai in den innern Bregennerwald hinab. Dieses triftenreiche
Bergthal war ursprünglich eine Alpe, die zum Theile den al-
tes um 1158 erioschenen Grafen von Bregenz gehörte und von
itm Benedictinem des Klosters Mehrerau im zwölften und in
itm folgenden Jahrhunderten urbar gemacht wurde , dann zum
Iheile im 1291 als Reichsgut erscheint, aber später an
die ihere Linie, you Montfort- Bregenz gelangte. Mit dem
kinderiosen Tode Hugo^s IV., Grafen von Montfort- Bregenz,
tkeSlen seine Vetter, die Gebrüder Hugo und Rudolph VI.
Grafen Ton Montfort-Feldkirch einerseits und Wilhelm II.
Graf Ton Montfort-Tettnang andererseits, dessen ihnen
gemeinaam sngefiJlene Herrschaften und Guter ddo. Lindau
am 5. NoYember 1338. Hiedurch erhielt dieFeldkircher Linie
die Leute und Guter im Bregenzerwalde, welche links vom
Ursprünge der Sub ersehen (li^er) Aach bis zu ihrer
Vereinigung mit der Bregenz oder Hauptaach an der Egg; von
da swisehen den Kirchspielen Schwarzcnberg und Alberschwende
bis nur HehwMrxMeh wnd diese abwärls bis in die FussarVv uu^
46
ttngi dieser bii in den Bodeaeee gelegea tisiy eMuf a) in
dvch diese TheiloBg entstaadeneB Innerbreg^BaerwaU,
s« welchem noch die nntere Langenef^g nnd KriB-
h a c h im Fordern Bregennerwalde gehörten , irie es das U^
chen anaeigt, in politischer Yerwattang. h) Taraahirea.
c) Höchst und Fnssach am Bodeasee. Daher wardea fia
Alters her die Gerichte laaerhregeaaerwaU, Torahirea, HIchrt
aad Fassach an dea obern Stinden oder richt%ar aa d«
Ständen des obern Vorarlbergs gerechnet, aar Zeit des
Krieges 1805 aber trennte maa Toreabirea, Höchst «I
Fassach wegea ihrer Lage Tom Oberlaade aad aog sie awcek-
mlssiger an dea aatera Stinden. Die Tettaaager Liaie
erhielt dea rechts oder vor der Sabersehea Aa^ gelyasa
Theil des Bregeaaerwaldes, d. L dea Torderaadsr iasaera
Bregeaaerwald, aut dea aachher^ea Geriehtea Li»*
geaaa, Alberschweade-, daaa die Oeridito Sahbcrg,
woaa Rilfensberg im Yordem Walde gehört , Hobteig, die
Stadt Bregens, Hofirieden etc. Wilhelm IL Graf Yoa Moatfert-
Tettnang , and nach dieser Erbtheilnng Yom 5. NoTomber IIM
nach Herr von Brege na,, hatte awei Söhne, Heinrich IH
nnd Wilhelm HL, Yon denen jener Herr aa Tottaaag aad Re-
thenfels, dieser Herr an Bregena warde aad dio jiagere
Bregenaer Linie stiftete. Wilhelm's UL Söhne Hiq;o VIII.aJ
aad Konrad theilten abermals am 8. Jaai 1379 ihr Brbe, wt-
dnrch die sogenannte alte aad aeae Herrschaft Bregeas
eatstaad; jene , an der die Hilfte der Stadt Bregoaa, die Ge-
richte Lingenan, Alberschwende, Hobte^ nnd Hoheaegg g^
hörtea, kaufte am 12. Jnli 1451 Heraog Sigdlaad Yoa TirsI
Yoo Konrad^s Eokelin, der Erbgrafln Elisabetii Toa Montfeii-
Bregena und Gemahlin Wilhefan^s Markgrafen Ton Hoehberg,
m) Dicttr Hago, der nft fHcrzof Albrtcht III. T»n 0t9%$mMi te JaiN
1S77 die Fahrt oeeh PreuMen feaaeht kalte, war4 Svck
Oenablin Marfaretha tob Praanherf der atifl«r 4mt
Pfannberfer Nebenlinie in der . Steiermark , tm Ser wir M
aadem Oelefenlieit anaftthrlicher reden wolfen. DitMr Wege, 4v ■!•-
a«fier«r. itark am ^. NftH WtS «od mU M 4m
Brwek aa der Hnr.
47
iiese BiaKcli fie aadlere Hilfte der Stadt Bregeu Muami den
GerickteB HofiriedeBi Sib^efg, Simmerbergi ChriBBeBfcaeli,
Atteabvrg «ad Kellhof kaifte am S. September 15tt der Bn-
Wrmaf; Ferdiaaad L Tom kiaderloaea Grafen Bmgo XL tob
Moatfort-Bregeas.
Naa woOea wir aaseren Leser aa der Aaeh Ua dareh
fio Tolkreicliea Dorbchaftea des Bregeaaerwaldea fkhrea aad
Dn y weaa er tiefer ia dessea ilteate Gesehichte eiasagekea
wiaachti aaf aaaere: ^Frttheste Knade Aber dea Bregeaaer-
wald aad die Stillaag des Klosters Mehreraa, sowie aach
iber das Erlösehea der ahen Grafen tob Bregens im awSlftea
lakrliBBderte'' im CXVIIL Baade (1847) der Wieaer Jahrbi-
eber Terweisea. Die scböae Natur dieses reiaeadea Bergliad*
cheaa mit diäterem Namen and dessen aa%ewecktes Volk be*
sciveibt mit lebensfiriaehen Farben der geistreiche D. Ladwig
Steab ia: Brei Sommer ia TiroL Mfiachea 1846. S. S7— M.
Weaa aiaa Yon Damftls in den Wald herabgestiegen, liegt
aaaiehst An, eiast Jagh aasen, dann in den Owen go-
aaaat, ia welehes sieh im XVL Jahrhanderte Wiedertinfer a) aas
der Schweia hereiagesehlichen hatten. Dessen Ableger sind die
jange Bxpositnr R e h m e a and Schopernaal») d. L a*o-
hem Aa, deren Pfiurre fiber das Bad Hopfreben bis aa dea
Laadsteg, des iaaera Waldes Grinse gegen das voa Walsera
bewohate Dorf Sehr 6 ekea, sich erstreckt, das mit Kram-
bach ob Hola oder Hochkrambach nnd Warth aa dem
14U aa Oesterreich gekommeaea Gerichte Taanberg aad
aoaüt aar Grafschaft Bregeaa gehörte, daan im Jahre 1806 aa
dem aeaea Laa^erichte Sonnenberg gesogen, nun aber am
I. Jiaaor 1844 Toa dcBMelbea getreaat aad dem k. k. Laad-
geriehto aa Beaaa, das ia seiaem dermaligen Umfiinge 10 ^Vim
QaadrataMÜea hat , wegea seiaer aahera Lage sagetheiH warde.
L i a k 8 aa der Aach aaswirts liegen M e 1 1 a a , wo der aasgo-
seichaete Martia Greassiag, Abt deg Klosters Schiigel ia Oester-
reich ob der Baas (voa 1626 — 1665), geborea warde , aad
m) Ysl- ■MM ■JttbcOvBf te SitMUfsberichte 4cr hUtorU€li-fhil*l«ftoclMa
ClMM. Bill III« 8. lOS. ff.
h) rmhiat mu mkrt Wim »trgpikä Aber 4l0 8t%rnt\ •«# r i^s B % » v i^
Imr'Jmeb maek MSitmlberg.
»: '
48
aosserfaalb der Stiegeln desaan Mntterkirehe Sekwiriei-
berg, der Stamm- (nicht Gebnrta-) ort der Maleria Aagaliea
Kaufmann and des französischen Obergenerala Kleberi iea»
Ben Familienname noch der zahlreichste im ganaea Dorfe iit
Rechts derselben Aach ist die Pfarre Schnepfaa mit lea
Dörfchen Hirschau; jenseits der Sehnepfegg, ibor die !■
einsamen Kapellchen des Hirtenpatrona St Wendelia Yorikr
ein Fassteig fahret, Büzaa, Fon dem mmm, Uago dea BaclM
herab nach dem Bade und der in*s Jahr lt84 hiaanfreidwadai
P&rre Reute gelangt, Yon da über EllenbogeB aaeh Beiai|
dem dermaligen Sitze des k. k. Landgericfatea L Qaase, wt
noch Urkunden ober den innem Br^enzorwald rerwabit siB4 9)
Beachtenswerth ist die Bezegg, ein etwa 600 Faaa ibw lea
Dorfe erhabener Bergr&cken, über welchen die FahrstiasM,
die bis nach Schopernaa sich hinzieht , führet. Hier auf der
Bezegg, dem Berge Sinai des Bregenzerwaldea , ataad iu
Rathhaus, das leider durch Sorglosigkeit zosammengeftDeB
und nun gänzlich verschwunden ist. Es ruhte, wie nur atte
Leute erzählten, auf hölzernen Säulen, hatte keine Stiege oder
Treppe , sondern man setzte im Innern an einer Oeffnoag 4ei
obern Bodens eine Leiter an, auf welcher man emporstieg,
und dann diese OefTnung oder den Boden mit einer Falle scUosi.
So konnte auf waldumwachsener Höhe der altehrwürdige Rstk
ungehindert vom Gedränge des Volkes Gesetze gebea oder ab-
ändern, Geschäfte verhandeln nnd Recht, ja sogar über Le-
ben und Tod sprechen. Hier gab man dem Volke «nter freien
Himmel Gesetze. Was einmal auf der Bezegggeaetst lad ge-
macht wurde, galt als Gesetz und konnte nur dort wieder
abgethan werden , wie es im Eingange des alten Landsbraachet
heisst. im innern Bregcnzerwalde waren jährlich in jedem vier-
ten Theil, als an der Egg, zu Andelsbuch, zu Büzan und aai
Schwarzenberg drei Gerichte, nämlich: in der Fastenaacht, m
Mai, und im Herbste, welchen der regierende 1 gewiUte
m) MeiiiVerzeichniM <lci* LunHaiumfinner im Innern Bref^UMTWaM VMl J« IISS^
tHOH, H. Kftltenhück» tt^VcrT«\cUUclie ReiUirkrifl laaa. Itow tfl
S. .150. f.
49
, weleber u Mherer Zeit jihrlieh 60 fl. nehtt
m htSktm Stra%eM6ni besog, TorstM; die Beiiitser wirea
irMf Riliie «od der Reehtigelehrte der Ltndschreiber (Syi-
ikas). Dor Bregeuerwald , der nie eine Zwingburg getragen,
fteli eineB kleinen Freiftaitte, einem Kantone nnter öaterrei-
Uackea Selrati nnd Sehirm durch den Willen Radolpk'a TIL
Irallni Ton Mentfort-Feldkireh. — Oestlich Ton der Benegg hinab
egt Andelabnch (Andolapaoch in der pipetlichen Bnlle to«
T. September 1249), dae mit der Sage dea dort mbenden
remmm Bineiedlera Diedo nm daa Jabr 1086 an^a Dimmer-
1^ kerrortritt. Daa Andelabncher Feld, ein achöner Wieaen-
•ppiek , — nebat dem Hfitteaaner Felde die grdaste Ebene
■ gnnien Berggelinde iat— der erate Cnltnrpnnkt im innem wie
[•■u im inaaem Walde. Egg, daa Ton der Lage nwiacken
lan beiden Aacken aeinen Namen f&hrt, eraeheint im J. ISO?
la Reick^gvt, daa dnrch Yerpf&ndnng an Hngo Grafen Ton
lentfort-Bregens nnd nach deasem Tode (f 1838) bei der
rkdh^ an Montfort-Feldkirch kam. Hemog Friedrich Yon TV
ol ackenkte am SO. MSra 1405 daa Patronatarecht der Kirche
n der Bgg dem nm 1390 geatifteten Franenkloater Valdnna
vaOia dominamm), daa nach deaaen Anflöanng nnter Kaiaer
fe«epk IL im J. 17811 an den Landeaftraten kam. Egg, wo
laa Geftngniaa nnd die Richtatitte fftr den InnerbregenserwaM
rar, bildet mit aeiner Expoaitnr Gro a ad orf die grdaate Pfarre
■ innem Walde nnd nihlt 1840 Menachen. Oeatlich bin am
Ulenbacb eraehlngen die mannhaften Wilderinnen in ihren der-
mEgen weiaaen Joppen im Jahre 1647BweiCompagnienSchwe*
on. Dioae waren nach der ErobemngYon Bregens (4. Jinner}
I Lingenan einqnartirt nnd anchten in den hnerw&lder Alpen
n pÜndem nnd nnaittlichen FroTcl sii Tor&ben. S. meine nr-
mdficke Ifittbeihng in Baron y. Hormajr'a ArchiYC 18t4.
Ir. lli nnd 117.
Dieao lehn Pfiurren nelMt zwei Bipoaitnren dea hner-
raMea haben nach dem Brixener Diöeeaan-Scbematiamna flw daa
abr 1848 genau 9747 Bewohner.— Einer aorgHltjgon fiiektnnf
ad acknrfon Trennung bedarf der Tordero oder Iv^ro
Iregonserwnld in aeinen kleinen BoatandtfciQMk | ^
50
Dieser Vordarwald Tarblieb burt S. 4S aadi Back kt
TheiloDg vom Jahre 13S8 eb TheO der OraÜMhafk Bngm
nadnmfasfte damaU nur die EweiPCurreiett: a) Albersekweiie
in den päpstlichen Bollen von den Jahren ltt7y ISSO nnd ItM
Alberichswendi nnd Alberswende genannt a); b) Lingeiit,
nrspranglich in den erwähnten Ballen Lind^inown (Lindcaai)
genannt y von dessen Gerichte Alberschwende, das denub
2141 Einwohner ftählt, erst am 1600 getrennt and nn «bsb
eigenen Gerichte gebildet worde. Za Lingenan war dorch etwt
drei Jahrhonderte die einnige Pfarre im langgestreekten Geliaäe
Ton der antem Langenegg an nwischen der Sokencben- ni
Bolgenach bis na deren Ursprang hinaal Hieher waren die obere
Langen egg stets and die antere seit IM?» wie aicb
Krambach pfarrgehörig, hier im sogenannten Hofe war ier
Sitn der Verwaltang der Mehreraaer Güter nnd Einkinfle ui
Bregenzerwalde. Der Pfarrer f&brte wie der nn St CiereU,
das dem Gotteshaase Einsiedeln gehörte and seit den 31. Mu
1839 bedingungsweise wieder gehört, seit alter Zeit den Titd
Propst, wie damals die vom Abte la Verwaltern der eatle-
genen Höfe , Guter and Einkünfte eingesetnten Kapitalaren hiei-
sen; ja mehrere resignirte Aebte der Mehreraa verlebten hier
ihre letzten Tage. Hier war der Sita des Bregensiscken Ge-
richtes Lingenau, zu dem seit dem J. 1600 nnr Lingeats,
H&ttesaa und Sibratsgfäll gehörten, c) H&ttesan anch miaAer
richtig Hittisau, aus Alpenhitten der Hirten an der Egg anf der As
anter dem Huttesberg entstanden, erhielt 1496 eine Kirche lai
durch Cession ddo. Bregenz 19. April 1777 von der P&rreUa-
genaa siebenzehn Weiler mit 110 Familien, welche der Kirche si
Hüttesau näher liegen; dann im J. 1839 die Weiler Sckeii-
bach, zum Wirth, Nussbaam und Scheidbacher Tobel, welche
in die Gemeinde Hüttesau , aber in die Pfarre Lingenan gehörtea.
Sie zählt mit der über der Bolgenach gelegenen nnd daUa
eingepfarrten Gemeinde Rente jetzt 2060 Einwohner nnd ist
m) Die Pfarre B o e h mit 418 EiBwohaem, 4ie ■Ich an
lehnt ood deren Bewobnerlnnen lio«^ 4\« 1«1V* ier
gehörte von Jeher i,um QerVc^le lloUU\% WMib.
51
Fiynre im guuca La^geriditat. Dieser P&nw
reagcl fUifct skk hm mm ies Teter «bA Lappeaback
i Balienckwu^er Haie. Die Wuer Tea Hitteeaa udl Ub-
■Ur Artm letatee Asau Georg WUtj Mit
Zanfge 4ercr ven der E^y Asielsbeek vidi Schwai^
■fceig dfie FnnaeMB, weldM aas den ADgaa aber Imaeasladl
id SUaiMi kereia tarck das Zwiag aad Knuabach pliaderad
id Vwhg letibead bereiageaegea warea , ia Hittesaa g^^^a
m fribea Mergw des 14. Jali 1800 kiba aaaagreifea aad aas
m Walde kiaaanatreibeB. Daker aaf deai K&rtcbea die awei
iftfirls gekieaatea Sckwerter. d) Sibratsgfäll ist aas
■■iBifial|na w^m Liageaaaera iai J. 1803 sa eiaer selbsUtäadigea
hrreerwaeksea. lek eriaaere nick aoeh aas aieiaer Riadbeil,
IBS ▼•■ da die Leiekea darck dritthalb Staadea Weges aa
w Hittesaaer Ureke Torftber aack Liageaaa san Begrabaiss
ilrageawardea.Diebeideabeat^eBPIarrdörfer: e)Laagenegg
id QKraaibaeb, obwebl im vordem Walde gelegen , gehörtea
, birgerlieber Verwaltaag nicht zam Gerichte Lingenan, das
it Albersekweade sagleieh aiit der ersten Hälfte von Bregens am
E. JaK IUI aa dea Hen«^ Sigmund von Oesterreich ver-
laft warde, soadera die untere Langenegg und Krambach
m iaaera Bregeaaenralde and somit aar österreichischen
enrs^aft Feldkirch; die obere Langen^g aber mm Ge-
ekta Sabberg jeaseits der Weissach. In neaer Zeit wurden
»er ihrer Lage wegen auch die obere Langenegg und Kr um-
I e k desi Laadgeriehte so Besau untergeordnet (Vgl. S. 48). Diese
af Vorderwalder Pfarren Lingenau, Langenegg, Kmmbach,
Utesaa aad Sibratsglall aahlen zusammen 5767 Bewohner.
Der Laadstricb rechts über der Welssach ist der Suls-
»rgy welcher sieht mehr sum Bregenzerwalde gezählt wird,
id dessea ahe Pfiurre wie Langen eine Filiale von der Mut-
rkircke sa Bregens ist Er bildete ein eigenes Gericht, das
ir CbiJschaft Bregenz gehorte. Zum Gerichte Snlzberg ge-
»rte noch , der schon zum Bregenzerwalde gezählte Landstrich
>B Zwing links der Weissach bis zum Leitenbach (wie ihn
s Kirtchea zeigt), und von da zwischen dem Gebirgskarome
i Heekkitriy deai Falken oder Falknergrate und dem Rd-
fik^pie »SnUieä, aaä der Hoilgenach bis in*s Lec\Lae\ktt
62
Thal a) tidlieli, «ai kin sil «m SiUbarg ii«;leicli ivck
Kauf ent an 6. September 16tt aa Ibnkenmg Ferüaail L
TOB Oeiterreich. Hier liegt die Pfrrre Rüfeasberg h)^ eint
an Jagdbaeh genaaat. Hier vm JagdbadM weidetei ihn
Herden im SoMmer die Hirten Ton der Egg nnd Ton Lii-
genan« Die Tordere Habe daaelbil gehörte nnr Pbrre ^fh
die hintere aber als Maierhof dea KlMtors Mehreran (daher
neeh der Name des Weilers „Maierhöfen^) ■• Lingsnan. An
Donnerstag naeh Miehaelis (3. Oetober) i4m trennte sich der
Bgger Anthen Ton seiner Mntterkirehe nnr Egg, deren Pfiutcr
noch über R&fensberg wie iber Hittesan das Colktnrrecht n-
steht Der Lingenaner Antheil am R&fensberg wnrde gegen dii
seelsorglichen Rechte , welche der Egger Pfimror iber die ■■-
tere Langen^Qg hatte, Tertenscht, welchoi Tanach der Laa-
deslirst, der römische König Ferdinand L, am 7. Noveate
15S7 bestf tigte. Der grössere Theil der weibliehen Berölksrug
in diesem Grensdorfe Rafensberg (mit 1005 Einwohnern) hat
seit einem Menschenalter for die wilderische sehwamleinwaB-
dene Joppe die allgäoische Kleidertracht angenoauMn* Die
Sprache ist ein Gemisch der Vorderwilder nnd Allgnner Hnndsii
Vom Rache und Weiler Knng an längs des Schöneabi-
hels herein sieht sich bis an die Lechner-Aeh die rem FhsM
genannte Gemeinde Bo Ige nach, auch Tom Dorfe Reite,
in dessen Kapelie snm h. Erseogel Michael der Kaplan n
Hfittesan jede Woche eine Messe an lesen hat, die Gemeinde
Rente genannt, welche von jeher nach Hittesan eingepiurrt war.
Am 1. Jänner 1827 wnrde diese Gemeinde Rente TomStandes-
beairke Snlaberg nnd dem k. k. Landgerichte an Bregeaa ge-
trennt nnd wegen ihrer nähern Lage dem k. k. Landgericht«
innerbregenaerwald einverleibt; R&fensberg nnd Alberschwende
aber unterstehen noch dem Landgerichte wie aneh dem Deksp
nate au Bregenz. Das vom Bregenaerwalde nordöstlieh gelegene
m) Im Leckaehtr odtr Ltckner - Thalt MitaUB4 SAck Smi refMri-
■cheD Sonnier 1816 und dem folfenden icliwereo WlaUr im HaI 1817
dorch eine Erdabienkunf ein kleiner See, d«r m«iBM WIimm mcIi
Mif keiner Karte eiof eselcknet lit«
h) Ueber die Pfarre Rttfenabers and IhN ■nSsH s. mitoe Wh
ih^lluag IB KaltenkieVB »tUrr^lft^M^wt 1 ili ii^i^nL WW > %. aal, &
53
Luid im obersten Allgas , ani Staufen, dessen Veste noch
1M4 dem Grafen Ulrich Ton Montfort- Feldkirch gehörte,
«n den Alpsee, aber dessen Ufern die Ruine Rothenfels steht,
nnd lamonstadt, ferner die Alpen jenseits des Tosers and Lappen-
bacfaes hu an die Dler hin gehörte auch einst dem mächtigen,
aber dnrch Theilnngen, Fehden und Familienzwiste geschwäch-
ten und allmälig erlöschenden Hanse Montfort nnd bildete die
Gralschaft Rothenfels, welche Graf Ulrich IV. , der Letzte
der älteren Tottnanger Linie, an seinen Schwager Jakob Frei-
berni Ton Königsegg verkanfte, welcher vom Kaiser Mau-
■iSan n. am 15. September 1565 zn Wien damit belehnt wurde.
Zar Gralschaft Königsegg -Rothenfels, welche König Franz O.
am 15. Juni 18M kaufte, aber schon im Pressburger Frieden
an die Krone Bayern abtrat, gehört auch Bald erschwang in
politischer Hinsicht, seiner Lage und seiner Bevölkerung nach
aber zum Tordem Bregenzerwald, indem Landleute von H&ttes-
an, das kaum drei Stunden entlegen ist, im Sommer ihre
Herden hieher trieben, die Urwaldungen ausrodeten und endlich
aich im strengen Winter in ihren warmen und festen Hütten
verblieben, bis auch hier durch die rastlose Thätigkeit des
Hittesaner-Pfarrers Johann Michael Feuerstein im Jahre 1796
eine kleine Alpenpfarre entstand.
Nachstehende Tabelle soll die Mutter- und Töchter-
pfarren des ganzen Bregenzerwaldes mit möglicher Zeitan-
gabe ihres Entstehens dem Leser klar vor Augen legen:
A. Alberschwende^),an der Schwelle des Bregenzerwaldes,
hat keine Tochterpfarre; zu Muselbach wurde schon
1497 ein Kapellchen eingeweiht und mit einigen Stiftungen
begabt
B. Lingenau*) um das Jahr 1130, hieraus:
a) Krurobach % Kaplanei 1500
Pfarre 1648
b) Langenegg% Kaplanei 1767
(Föhrentobel) Pfarre 1821
c) Sibratsgfäll»), Kaplanei 17M
Pfarre 18M
Die all *) >wiidmrt6« Ort« Jief«a in Tordern, 41« mliii^^rtl
fMig, Dh Sisäumpikrrwo »iu4 «uf der tMidkarto naiMiMA
^^4- *.•
54
CL Andeltbich wir um lOM eise Biuieielei des eeligei
Diedo; Pfiure vor 1£49, daraoe:
!Schoperaett— K^ 18—
Pfkireim
Rehnea — KapL W%
«^ I Bi^oeitw im
^3 jbj Schnepfaii — Pfiurre 1464.
€j Bftsaa — Cnratie 1681, Pfiurre 1684.
1. Besau am 1401; Kapauaerklofter
1666.
2. Rafeaeberg») (Jagdbach) Pbrre
1426.
3. Hfittesaa •) 1496» «rUeh ia dei
D. Egg am das Jahr J Jahren ITH aad 1839 bedeateiie
I «Qi* \ Aatheile voa Liageaaa (S. SO). —
Huttesau's Tochter ist das kte.
bayerische Baldcrschwaag*),
Pfarre seit dem J. 1796.
4. Grossdorf, Beoeficiam . . 1710
ond Exposltor 1803.
E. Schwarsenberg vor 1400 (?), gehörte bis 1464 sa St
Gallen; Tochter — Mellaa im J. 1464.
NuD wollen wir auch die Hauptorte in der, ia anbestimm-
barer Vorzeit von den Gewässern des Bodensee^s überflnthetea
Ebene vom Fosse des Bregenzerwaldes links der Schwanach
und diese abwärts bis in die Fussach, und längs dieser bis ua
Bodensee, dann am rechten Rheinnfer hinauf bis Götiis, du
noch mit seiner Filiale Altach zum Bisthum Chur and dem vor-
dem Walgau gehörte, auf gleiche Weise zu beleaehtea ver-
suchen.
Dass diese hier bezeichnete Ebene das Schlachtfeld gewe-
sen sey, auf welchem die Römer im J. 355 einea Si^ &ber
die Lentienser erfochten, erhellet aus der genauen Beschrei-
bung der Gegend und des Gefechtes in Ammiaa Marcellia^s
Geschichtsbüchern, aj Die Lentienser, einer der k&hastea
m) AnmiABO« IfMrctlliDai , der Upfer« and s«^*'^'^ Kriagsr, 4fKt $ftiUk»
zeitige Oef cbiehtiftchreiVirr A\«R«r Wt\»i;tt , ««r W
SttniBe der AlenaDseD (vob denen der spätere Linzgaa sei-
■ea NameB hatte) n5rdlich am Bodensee, verwüsteten den
Landstrich 8her dem Bodensee nach Rhätien hinauf. Kaiser
Coutantias O., a)j ein j&ngerer Sohn Constantm^t des Grot-
SOB, wog im Jahre 956 nach Christi Gehnrt Ton Mailand ilher
len kleiBOB BerBardia des jigendlichen RheiB eathuig hernie-
ier^ BBd schickte Arhetio, den Befehlshaher der Reiterei,
pgcB dcB BodcBsee vorans. Diese Vorhat wnrde vob dcB ans
lern Verstecke TorstüncBdeB Feinden aersprengt nnd fast gans
iB!i|;mehen; bot wcaigo eatkamen anf CBg^en Pfitden (per an^
I^Bstas semitas) nnter dem Schntse der Nacht, am sich den
folgeBdeB Tag mit dea Ihrigea ta Tcreiaigen. Die Alemaanen,
kiedirch verw^ener gcBMcht, amschwirmten täglich, wena
der Morgeaaehel die Anssicht benahm (adimente matn-
tini aebalA lacem), die Verschaniangen and neckten mit
wilden Drohaagea aad Heraosforderangen die Römer. Da die
Heisten derselhea, des frischen Unfalls eingedenk, den Kampf
scheatea, stfirsten sogleich drei Kriegstribonen Arintheos, Se-
niancbas and Bappo mit den Ihrigen Tor, die andern folgten,
hidbea eiaea grossen llieil dieser ibermfithigen Alemannen sa-
sammea, and jagtea den Rest in die Flacht.
Es war nach Ammianos ein heisser Kampf. Erbittert schrit-
ten die Sieger iber Leichenhanfen und bespritzt Tom Blate
der Sterbenden. Darauf kehrte der Kaiser siegfrohlockend
(•▼aas) aach Mailaad in die Winterquartiere zurück. — Meines
Brachtens drangen die Römer am Gebirgssaume durch die
Klasse oberhalb Götsis vor; denn die heutige Landstrasse
aach Aheastadt herauf ist eine neuere Schöpfung aus der Zeit
der grossen M. Theresia. Von den Höhen unterhalb Götzis
öfnet sieh bei heiterem Himmel die Aussicht über die Ebene
gegen dea vom See heranriickenden Feind; die Morgenae-
li«*B«i; OuB alt AnfMMafen ▼•rdankcn wir uaitlBdllclie wU msU*
kc»4e KacMcbtoD Ikber den Rhein und den Bodeneee, I« %. Kapll«!
4mm XV. BmIM«.
m) 8«te GrMmratw C«Betnntlue I. Cbloraa (t SOS), dtr ita 41»»
MMMM MI yimämmittm (Wiaäläeh im Thurgaa) gtt^Mit^Ä^^
gtümämim dm» mmek ikmt gmmmnole Cougtmni mut liilTStllcWr
56
bei, die sich beut %n Tage noch wie diwib iber des bo-
sigen, torfireicben Riede besonders im Herbste lagern, ffre-
chea fär die Gegend des Römersieges swiselieB HobeBeas wai
Lustnaa, wo ancb 1799 and im Mai 1809 die Vonurlbeiger
tapfer focbten; in der dortigen Ebene konnte sidi die Reite*
rei der Lentienser ausbreiten. Lobend meldet Amnias tob die-
sen Reitern: Viele, mitsammt ibren Pferden getddtet, sebieaca
auch im Tode nocb auf deren Rücken fes^^waehten. Dass der
Kampf im Herbste gewesen, ergibt sieb ans den Scblesswortei
des vierten Kapitels, die von des Kaisers Einrftcken ibs Wis-
terqnartier reden.
Belege geben aach mehrmals , in jenem Bereiche gefeadene
Münzen Tom genannten Kaiser Constantins H. (f 351.) Se
fand man nach Herrn Pfarrers Brandle %n LeetBaB, seiBes
ehemaligen Scbnlfreundes, Mittbeilang im J. 1813 reebis aa
der Lnstnaner Wiesenrheiner Strasse gegOB HoheBOBM bia beia
Torfgraben viele Broncemunzen, die anderthalb Fnss tief aid
drei Fass von einander serstreut lagen. Ihre Vorderseite bat
die Umschrift D. ominus N. oster COiXSTAN - TIVS P. ins
F. elix AV6. ustus nnd dessen Brustbild mit dem Biadem tob
der linken Seite; die Kehrseite F£L. ix TEMP. omm-REPA-
RATIO, mit der Trireme, auf welcher der Kaiser im Feld«
herrnmantel steht, und in der Rechten einen Phönix, in der lenken
die Fahne mit dem Labaram Christi (^) halt; am Steeer sitit
die Victoria, a) Vgl. des um Bayern vielfach hocbverdientea
Staatsrathes v. Stichaner's (damaligen k. General -CeBiBiii-
särs zu Keroptea) Anzeige im InteUigenzblatte des k. bayeri-
schen Illerkreises 1813. S. 690. Herr Jakob Brindle,
der vom J. 1819 bis 1826 Kaplan in LnstenaB war,
versicherte mir selbst solche Münzen daselbst gesehen n
haben.
Später bildete dieses Gebiet den Rheingan, der bb dea
Argengau , welcher von der Schüssen an läng^ des Bedensees
über die Lieblach, (die heutige Grenze zwischen Oesterreicb
mj er. Eck bei doclriiut namor. Teier. Vol. VIII. p» llt et llSf Ar-
ji e I b Synopsis namorum IVomauov. N\«4«^. \%W >* \^ m
57
u4 Bsjan), wabMkeiiliek ndi bit u di« BrafnMtiMk
k«mf «ntnekto, lUliek ück aasekUu «ad üi üa Untnfm«
Jm ynM wBatli«k ui dn Hegaa graascMdei LiasgaacB w«kl
na !>■ Gnuda u^KaMB«» wird, wefl er wie der Sefcuaei^
Alge»- ud NiMgM (nn Logsa) kia% aater Bücm Gm^r-
(ra, den finfea de« Uaagtut» wt Baekbeni vereiaigt war.
8* ladet aaa ia Uritasdea, uneatlich vor den Jakre MO Orte
HB Lia^u gerechaet, weleke eatiehiedea mam Argeaga«
tiir ä»em aadeni der geaUBtea Oaae gebOrtea. a)
Ver aOci Ortea u dieMa Rhciagea, wcleker mmek du
beatiga sckweiierMke Bkeiatkal wea^tteu du latere ^rfkaetc,
westlicb a> du nugav, der rick voa der Hcmu bU aa dia
WuMnebeidei 4m Siatie-Stecfcea erstreekU , ud eUlidi u
dca rkStiechu Walgaa greaste, tritt HSckat berver, dun
Laiteaaa «der Laitaaa n4 Toreabirea. Htobat ar-
■^i^ck Hokatete (aaa de« abd. h«ek ud ar•k•^ ^*
■ad atat, gea. itete i. l bake SUtte, Stelle, saMuuwa-
geietat) lat, HoitadlBai, Ut die bigelige flcgead, wakr-
•ebaiaUeh beiai Dorie Wataeahanaea , wo aocb ein Weiler „die
Hfbea" beiait, aa der Setlicbea Grease des Kaateaa Apfe^
Bell, das la^e uck St Hargaretbea herab gebSrte. V«r Alter»
war Hichat eiae eigeae Gemeiade raa bedeateadeai Uaibage.
Sie aadäaate amf dem liakea, aaa aehweiseriacbea Rheinafer St.
Hargarethea-HSebat (im Kaatoa St Gallea) mit Wabeii-
baaaea, aof dem rechten vorarlbergiachen die jetaigea Orte
St Jabaaa-HSchat, Gaiasaa nnd Faaaach. Aaf der
liakea, bSberea Seite katten die am See beraafgexagea^
Alemaaaea frib sich ■iedergelaaaea. Schoa am Zt. Jnai 197
ibergab Cnadarat aater Hodbert, Grafea roa Liaagaa, dem
Gotteabaaie St. Gallen aeiaa Beiitxgagea ia Moatadio aater
der Bediagang leiaen Ueiaen Salm Albiac aein Lcbealaag sa
aihren, an kleiden, mit dem Rechte in'l Kloster Maxatretea,
lebald er erwachsen iat; desgleichea scbeaktea Hatto nad aeiae
ij V^. <. LtBt'i Btltrn'i Oauen , »tmbcrt IS30. S. T»|<cllw«-
|«ri l]r1iiD4M »r Ocirklekle d« Arr*"**'!!"^" ValkM. Trat«!
18*1. N. I. 8. a*; T. M«B Biliar') BtHbrciknof 4» <ncTma>lU
TallM»f IBM. a. et B^ä T. Spriotr'M hiilor. Allu. T*b. 11.
58
Ckttin Odalhüt demtelben Stifte ihre Giter ui TiDa, qoae ikh-
tnr Hobstedthe am 18. April 819 nter iea Grafen iUi-
charioa ; ferner sekeakte Kernt ebea dabia aai M. Jali 881
seine Guter anter dem Liaagaaer Grafea Udalricb ia Hestet-
barro marcbe d. L ia der Heobstetter Mareb, da« wir
ia dem dstliehea Theile de« Liadcbeaa; die beiden aaderea
(sam Thargaa gehörigea) Marebea warea die Arboner Mireb
oder daa Biittelland and die Goaeaaer-Mareb oder der wett-
liche Theil. Am 9. Februar 886 vertaaacbte Abt Bernhard acht
Joch Bodea ia Marhach gegen eben so fiele Beebo^a ia der
Hochstetter March. Ia der Uebereiakaaft rom 90. Angast 8M
awischen dem Abte Salomon Ton St. Gallen und dem Grafea
Ulrich Toa Liaagau wegea der Giter im Bbeiagan aad der
Grensbestimmung awischen dem Thargaa nnd Bheiagaa warde
das jeaseitige H5chst, als rechts ron Scbwaraeaeck aad
dem Ton dort in den Rhein herabfliessenden Matteabache ge-
legea, dem Linagauer Grafen zugetbeiU. Am t9. Oetober 960
war Kaiser Otto U, auf seiner Reise aach Italien an Hock-
st edi, wo er dem Abte Imme einige Besitaungen nnd Rechte,
welche ihm die Beamten der kaiserlichen Rentkammer streitig
gemacht und schon entzogen hatten , wieder aar&ckgebea
Hess. Darunter waren auch Höchst uad Torenbiren »^
pago Ringovve, in Comitatu Adelberti , in Ticis ntriasfae
ripae Hochstedi (d. i. im diessseitigea aad jenseitigen Höchst)
et Torremburra.'^ a)
Auch gehorte damals zum Hofe Höchst ^^der alte R h e i a,*^
ein Ort, welcher nach von Arx I. 151 wahrscheinlich eine
Insel war, die der rechte Arm des Rheines Ton Geiaaaa, der
linke mit noch sichtbaren Spuren von Staad nnd Rheineck ab-
schnitt Auf Zellweger's Karte zur Ausgabe Ton 1842 iat „Al-
t enrhein^^ auf dem linken Rheinufer eingezeichnet. Von diesem
grossen Hofe gehörten auch dem alten Grafen Ton Brcgeaa
Stucke, indem der h. Gebhard von Bregenz, Stifter (| 096) der
Abtei Petershausen, von seinem väterlichen Erbe Rinis-
m) Diese UrkoDden rora J. 797 bli 890 aind abfearaekt 1» NMgwt Ctd.
Diplom. AlenMniae Ton. I. N. CXXIX. DXXIU. DLXVK DZCVl; fai
Zellwtf «r't Urkundea-84mmluDC. Bd. I. N. I, 11. Zltl» XV!» ZVII.
XXVIII,
59
geniale (d. L beim altea Rhein) et apad Hoste et Brag-
g • (Dorf in der P&rre Höchst) diesem Gotteshanse Torgahte.
Bald aaeh Hdehst tritt LastenovTa, Lastena« oder
Lastaa«, aas dem Dankel hervor. Hier war ein kdaiglidior
Hof (evrtis r^a) K. Karins des Dicken, von welchem ans
or den h. Schotten Eosebins anf St Victorsberg im rordern
Walgan öfters besnchte; ja er schenkte diesen Berg sammt
seinen Waldnngen nnd Weiden am Sd. September 882 dem
Kloster St Gallen, a} Nach demselben Neogart I. S. 468
schenkte der nimliche Kaiser knra Tor seiner Absetnnng (11.
NoToabor 887) ddo. Lnstenovva am tt. Jnli 887 dem Oadal-
bert, Vasallen des Stiftes St. Gallen, nnd dessen Nachkommen
den ganaen Zins, welcher nnm königlichen Hofe an entrichten
war. b) Nach dem Tode KarFs, der anf seinem Hofe an
Noidhigen in der F&rstenbergischen Baar am 12. Janner 888 starb
nnd aaf der Insel Reichenan mht, schenkte sein Nachfolger iL
Amalph dem Grafen Ulrich V. Ton Linagan, der dnrch seine
Gemahlin Wendelgarde bei der Nachwelt belLannt geworden
ist, den königlichen Hof Lnstenovva in pago RingoTve (die
erste Urkunde, in der die Benennnng Rheingan vorkommt)
an Eigen, wahrscheinlich aor Zeit als er sich nm die Königs-
wirdo bewarb. Graf Ulrich suchte aber des Klosters Rechte
daselbst an beeinträchtigen nnd an schmälern, nahm die aur
Bedaehnng der Kirche an St. Gallen bestimmten Schindeln ge-
waltsam weg, nnd deckte damit sein Hans in Lustenaa, woranf
der Abt Salomon in Gegenwart des Volkes mit den Ersten der
drei Comitate Thnrgan, Linagao nnd Churrhätien eine Zusam-
menknnll hielt, anf welcher am 30. Angnst 890 bei der Rhein-
sAadnng die entaogenen nnd bestrittenen Rechte ansgeglichen
nnd die Gronaen awischen dem Thnrgan und Rheingau festge-
•) Nevffart C»4. dlplon. AUbmb. I. N. DXXXlll. p. %3S; Eichhorn
apisc«pat. Carieo«. p. 16; tod Arx I. 76.
h) D«r Kalter hatte irohl noch die beiden folgeDden Monete den rollen
neoiU ▼•• LvetoftM and deselbet aaf eelner Villa seine Einrlcbtanfen,
Sit nahm ja die Veraamnlnnf In Tribut Ihm nicht. Vgl. ScI^XoataT^a
WOigeseklekttf. FrMnkfnrt «. üf. 1817. ThI. II. Bd. I. S. &a% und *%^.
60
setst wurden» a) Somit kam der k. Hof ■• Littoui als Cie-
scbenk IL Amnlph^s an die Grafen des Lia^^ee la BicUen.
Als Uirich's beide SSbae Ulrich VI. aad Adelhard Bfff
Besitsongen theilten, wobei jener B rege an dieser Bachbera
erbielt, kamen diese Guter am Rheine and sp&ter andere in Cbir»
rbätien, wohin mit wachseader St&rke das aleaumnische Sk-
ment vordrang | an die Grafen Ton BregeUy daher ist sieh
die vorerw&hnte Schenkung, welche der h. Gebhard, lJlrteh*t
VI. jüngster Sohn, von seinem T&terliehen Erbe hei der Rbda-
mnndung seiner Stiftung Petersbaasen Tcraudite, gar weU
erkl&rlicb. Nach dem Eriöschea der alten Grafen Toa Brepai
mit Rudolph um 1157 kam aebst Bregeaa aad mehrera ia
Rhätien gelegenen Gutem auch dieses Besitstbaai darch seiat
Erbtochter Elisabeth (| nach 1188) aa Hago IV. Pfel^^nfea
Ton Tübingen, dessen alterer Sohn Rudolph L derStaamintsr
der Pfiüsgrafen von Tübingen , and der jfingere Hago der erste
Graf von Montfort (mit der Kirchenfabne) wardea, dessea Sdkae
Rudolph und Hugo im Anfange des dreizehnten Jahriiandertt die
beiden Häuser Montfort und Werdenberg mit ibren Ne-
benlinien gründeten. Lustnau kam an die Linie Werdenberg-
Rbeineck, welche am 20. April 1395 dem Ritter Ulrich vea
Ems, dem Aeltern , und seinen Erben die Veste Zwingensteb,
den Hof Lostenau, die Einkünfte su Widnaa and swei Weii-
gärten bei Altstetten um 5300 Pfund HäUer verpl&ndete. b)
Die Gebrüder Christoph (f 29. Jänner 1534) und Felii
(f 11. Juli 1530), die letzten Grafen von Werdenberg, aber-
liessen am 2. März 1526 diese Pfandschait dem Ritter Maren
Sitticus I. von Ems als volles Eigenthum. Kraft dieses Recbti-
titels wurde in dem nach dem Tode (f 5. November 1769) ta
letzten Grafen von Hohenems entstandenen Rechtsstreite vos
K. Leopold H. am 21. März 1790 Lustenau dessen Erb-
tochter Maria Rebecca zugesprochen. Diese hiateriiess bei
«>Neofart I. cit. N. DXCVI; Zellwefer*f Urlnnia«a-8MUiilmc U
N. XVII. 8. 17; Biron r. Hormayr't ArehW fSSI. 8* 88.
ij Die I/rltande Ui In 7ie\\w«c«T^» QtkuAiM-aamaluff I* If. CHHI*
61
tem rUm u IS. Ayra 18M *em nm Anm €rtmUr, 6».
fM Fnas Xivcr t. Harrkch, der kb nwiMÜrcai» G»-
Mnl ■■ der LoabaHic tm IS. Fekur 1781 n Itühmi g»-
■totkaa ww, iia «nip TmUct H. Walbarga Gfifa tm
Harrftck-Htheneas, £a fm ikreH Viter Ü« Hcmrhaft
KMemU iM Pnmv Knue ü llibva mrMe. Sie vcrMihlto
■eh ui ». Sfpta^Wr 177» bU Clemu AMe Gr^ra vea
IVKbaeH-WauUig.Zeü u4 UerUe», da ihr eüaiger Sek
hui Karl w 17. Un 1803 geslivh« war, ia J. 1811 alle
be Rechte, wm» Aaeprtche aaf Lastnaa aad deswa EiakiiOe
Bvea Gea^le, der eeiMa Nelea HaxiBilian Crafea ras
Waldbsrg-Zeil.Lasteiaa, k. k. Rittaeister, wtm Bthn
■■Btito, ud UB lt. Hin 1817 an Ke«pU> atarh. Dia «rft-
U ataik av SS. Hai 18t8 aa KaaewaU, we die edle l^m i*
J. ITSt eiae Mt geaefciektea Lehren Teraehenc, lett Jahrea
iher eiagegaageae BniebaagsaaalBU mit eiaer reichea BiUi*-
thek gegriadet hatte, aad niMekte die HerrM-kaft KaaearaU
ihreB ebeBaligea Verwalter Friedrich Emil Schiadltr.
Laetaaa, daa dareh dea Preatba^er Friedea mit itm
iWigea Venrikerg aa Bijen aad aaai aea orgaaitirtcB k.
Lialgerickte Derakin gekoBaea war, gelabte aach dcB Pa-
riKT Friedea 1814 wieder aater SrteTTeicfaUehe Hoheit, erhielt
(ii griflick WaMkarg - Zeil'eckea PatriBoaialgeriekt , vea
iViQoadratBeaea, das der finf HaiiBilian Sr. Bbjeetil de*
KiiMF Fraaa I. aakeiBaagte. Diese HeiHaagnag werde aB 16.
Noremker lSt9 aageaemaMB aad Laeteaaa wieder ait des
k. k. Landgerichte Denkira rereiaigt.
Die kleiae Pfiirre Fasiack, welche jetat 567 Eiawohaer
liUt, gehirte wie erwihat, aar Oeaurkaag tob HSchat aad
Wtte mit deBselbea gleiche Herrea. Rudolph VII. der letate Graf
TM Hontfort'Feldkireh , der am 15. NoveBher 1390 auf der
4oi%eB Barg lUrb, befreite ddo. Feldkirch 20. Februar 1376
tlle Gotteihaiulente (tob St Gallea) aad ihre Nacbkonnea ia
FuMch aad H«ekat, weiche in dea Kelbbof a) aa Höchit
■) Calla I« Klebt >«>» «Im KlulerLirckc . lODdcni an >l« Kal-
l*r*f u graiKB aad blaian Onrn . dnc VomlhiLanncr i-ia ElB-
uaiMlD nad ABAambraa irr Uätlerlirktn FrOthU ati ■OBill|«tt Nsi-
j<f*i^.
62
geUresy tob ieaLeibfidle, weO sie iluB, wi« er iagtSi
■en icliBUlig wären a) , waa aif ias aaeh FreOieil atrahaale
Appeaaeller Volk grostea Eiairaek OMclito.
Faaaack ist aoek darck die Freikerrea tob Oratf-
mer h)j die kerftektigteB O&BsUiage des Brakeraoga S^gwuii,
aaadiaft gowordea. Die Oekrftder Chvdaor» Benkard aad
Wigaleiaa, ataauaten aas der antera SteienaariL, aaaatea ndi
HerreaToaWiadisekgrataete., keeaaaenBayerdor^ 6oBowila(aieM
OigewitBi wie es irgeadwo keisst) aad Pfkaatettea, aad kaaei
ackoB, wie der fleissige tiroKseke Oeaealog Jos. Sekaatiaa Vf^ u
Brixea ia der Zeitsckrift des FerdiaaBdeoBis 18M S. IM daigetkn
katy aickt aater Erakenog Sigaiaad, soadom ackoa aator
seiaeBi Vater Friedrick aiit der ieerea Tbseko (f 14W) aseh
Tirol Beraard Termiklte sidi aüt Veroaiea, dar reickaa
Erktockter des gedemfttkigteB Ubiek'a tob Stai^aikefg.
Er kesass die Starkeakergiackea Hiaser ib IferaB, Botaea aal
haskrack, daaa aiit seiaem Brader im sidliekea Tirol Beseasi
Telraao, Pergiae etc. Sie misskraacktea die koke Gaast dei
sckwachen Erzherzog^ za ikrem Vortkeile, kia sich iai J. 1456
die St2ade Tirol'« ia's Büttel legten. Sie eatwickea keiadiek tu
dem Lande, erwarben sich 1459 das Bürgerreckt aa Zfkrick^ wel-
ckes im J. 1463 das Schloss nnd die Stadt Egtisaa am Rkeii,
die es 1455 erworbea katte, dem Freikerra Berakard nit
dem Vorbekalte des Bfirgerrecktes Terkanfte« Der Krieg der
Eidgenossen mit dem Erzberzoge TersckaiRe dea Chmdaera Ge-
legenkeit gegen denselben Backe aasanikoBi jedoeh ohae Nat-
zea daraus zn ziehea. Am 27. September 1460 kfiadetea die
Oradaer, als sie Tom Erzberzoge, dea sie wegea eiaer altei
SchnldTerschreibaag Tor das eidgenössische Hecht geladea, aber
keiae oder eine Terächtlicke Antwort erkaltea kattea, die Feb-
de aa. cj Sie zogen mit Hilfe der Züricker, Glaraer aad Zi-
BOBfeo. wie et blaftfe Urkand«n erweUea. Bin ••lek«r K«llali«f wtf
M Hdchtt, der beide Hfichit (Vfl. 8.57) , Brack, OaiMU, FMMCb a'
den alten Rhein in licb begriff.
m) Urkoode in Zellwefer^i Sammluof I. N. CXII.
h) Ibr Wappen ist ein fleiicbleier Fitcbkdrpcr (risoaffrattB, •*'
Orlle, daber Gratner oder Oradner) mU Kspf «li
0j T j c h M d i'a Schweixtr G^TOik\k. B4. W. B« «M«
63
ger TOB PgÜMi« direk da« Tbvgu heraif Uer den Rkm «od
kgtoa tidi rw die Bug m FBteacli, die der Kdle tmi
Miklegg mit geruiger llaBBschafk tapfer Tertbeidigte. Nach
vierstiad%eBi Sturme BahmeB und TerbraanteB sie die Birg,
erstehen adrtselui Masn ind des wackem HaiptmaBa rer
des Aagea eeiaer Oatliii. Daraif rftekten aie tot Brcgeas,
Tereakirea «sd amdere Orte, weicke aie mn 4000 iL kraad-
aekatstea, mmi, Mgea dam wieder ak.o^
Dieae keiden Orte kat im aeaerer Zeit Toreaktrea weit
ikerlMit. Daa duck aeiaea CleweiAafleiaa «ad aeiae kedeatea-
dea Yieiuairkte Uikeade Tereakirea^ Vorarlkerg^a Tolkareiek*
alar Ort, aiklt aaek deai Brixeaer Diöceaaa-SekeaMitisniaa fftr
daa Jakr 1848 ia der Pfrrre aaai k. Martia 3IU Eiawokaer,
■ad ia dea drei dakia gekMgea Eipositarea Okerderf, Ha*
aelataadea «ad Hatlerdorf (aiekt HaUerdoH) 5071, ««-
aaauaea 8104 Seelea.
Toreakirea atekt aiit Mekat Toa Altera ker in Zvaaa-
BMakaage. Seilte jeaea aickt eia Tkeil tob dieaeai xa der Zeit
geBToaea aeya, ala Graf Ulriek V. tob Liaigaa aeiaem jftagatea
Sokse Barkliard, der tkeaera Fmcbt der eraeatea Elie aut
Weadelgard, kei deasea EiatritI ia'a Kloster St Oallea (woria
er ala Akt 075 atark} dea Zekeatea aad mekrere Liegeasekaf^
tea b« H5ekat, das ja eiaea groasea Dmfaag liatte, aaek t.
Ära I. 2t6 BBr Beisteaer gak. Der Sage aaek gekdrte Torea-
kirea einst ia die Pfarre Bera^gg im ackweiaeriaekea lUieia-
m) 1dl hA9 lii«r lar «I« Fkwn«« Tat«rilB4iMlMr iia«UgMeblMbttr Mmi-
mg—, dUii Wif «l«l«iT. Ora4A«r 4« SS. Hin 14S7 su BQricIi
•Urb ub4 in der ebeaallseB Aasnttiaerkircbe besi^^^^ lieft, we Miek
eeia Ormbeteta «it dem r. GnSaeriecbeB Welpen s« eebeo Ut.~ Bera-
ker« aUrb i« J. l%Sf s« BflltAa, we Im Cbere der KIrebe eela
tt»S feiner OeMeliUB ■leiMnMa OrabnaM lal. Aaf de* Ormb«teiae elad
■eia BildalM Ia ritterücber BSetaaf , ao wie daa Qradaeriacbe uad 8tar-
keaberflaebe Wappea ia Btela r^baoea. Tgl. daa alle Ztrieb lia Jabre
lSe% res BaleaMa Tdfelia. BAricb l8Sf. 8. III, «ad Oerold
Meyer'i Tea Kaeaaa Oaatoa Btricb. 1811. 1. 7S. Berabard'a TetUr
Jebaaa vwtaalU IbfS Bfliaaa an 10.500 rbein. OvMea wieder «a
Btrieb.
64
tbale. In K. Otto't 11. Urkunde rom 29. Oetobar fM, iIn
etwa ein Mentchenalter später, tinekt der Naae Terealiwi
meines Wissens som ersten Male , neben H^hst anf, in wd-
chen beiden der Abt nn St. Gallen , wahrseheinlich ven der m
eben genannten Beisteaer ber, Besttsthnm nnd Redite batto;
welcbe aber nnd wie lange er sokbe batte, irenaag icb aicM
nn bestimmen.
Ja es batten auch in Torenbikren nadi der Weiagarts«
Cbronik dieselben Grafen Ton Bncbkom, die nul den alUi
Grafen ron Bregenz desselben Stammes sind, BenHsflmm ni
Recbte. Nacb Stälin's kJassiseher Gesebiebte ron Wiftembs«
I. 559 nnd 688 stiftete die Gräfin Bercbta Ton Bregeai,
Witwe des mcblosen, im J. 1089 erscblagenen Otte IL, bti^
ten Grafen von Bncbborn, in der Nabe dieser Stadt dy
Nonnenkloster Höfen. Otto^s Hanagvt Termelnrte die gressis
schwäbiscben Besitsnngen Welfs IV., dem im 1. 1191 siii
Sohn Weif V. , der Gemabl der berftbmten MatiuUe , Grili
von Tascien, folgte. Dieser Weif scbenkte einen Tbeil m
Torenbareo, nämlich von dem, was ihm wohl vom Bnebber-
ner Erbe zagefallen war, an das Kloster Hefen, den anders
an die Wölfische Stiftung Weingarten, welches naeb Stälii
II. 698 die dortige Kirche besass. Mein verehrter Freund Joseph
Pias Mosbrugger a) theilte mir ohne nähere Angabe der
Qnelle folgende Stelle ad annom 1130 mit:
„Ex datis hoc anno literis constat, tnnc nos adbne bi-
baisse Torrenbnren, insignem villam sopra Brigantian^ ^aae
a Welfo V. olim (f 24. Sept 1119 vel 1120) daU fkerat, it
ex antiqoissimis roonumentis nostris certnm est.**
Das Kloster Mehrerao hatte anch hier wie nn Höchst wai
Fussach nach der Bulle des Papstes Innocenn II. ddo. Lyn
17. September 1249 einige Rechte und Einkitnfte. i^ £*■
m) Dem Herrn Pfarrer Moibruffer xa KiAiia im «btrs V«rartktrf« 4«
mehrere Jahre xa Torenbüren is der SeeUMi« g^wami , Y«riMkf
Ich weienUiche Beitrife Ober TorenbflreB.
h) 8. meine Mitthelloncen iii den Wiener Jahrb. 4tr liWwaiW« M. €IfM*
Aa%elg9hL S. SS.
65
IKmIi übmi KlMten neidet ta Miaei SterteregMen «Im
Mwerardenffidte Uebenehwemnim|f tob Jabre 1178, welche
iie üwgegeeJ tm Bregeaa and TorenUree wt vulgUoheB
h»Mrr erAOte.
Nedi TOR AnL 497, b)beeui Werier mu den Edeh tob
Itelseek, DieittoiSnewn deiBtiftei St Gallen, weleker im
da HaHeMT-OHei ipetretee, !■ J. ItM die P&ire Terei^
bfacB. Er wer woU eer Kirchberr (Reeter), der dank
tfaM LItprieeter (Plebues) eli Viker die PforrhMtieaea
nfiebea Heae. Siefaeriicb aber war er Uer ucU der erat«
Wkbt^ fir Tereibürei wd Vorarlberg wird daa fi^
ttUecbt der Bdlea, Ritter toi Bna, dau Heicbagrafes tm
HebeBeaia, die ia Mber Zeit ala OeoMinfreie ia die Diea«t«
dw nlebtigCB flrafea toi Hoitfort getrotei warea. Sie lei^
aitai rieb darek Khgbrit, Tapferiieit and ritteiUehei Adel aia.
ftidolf ToiEna, weleber am 1254 in Italiei atail, wobia er
wihreebeiaGcb den K. Koarad IV. aaf aeiaen Zage gefolgt war,
irt ala ein friebfbarer Dichter woU bekanat Dieae Bdela von
bi kaiftei aacb aad nacb anaehnlicbe Bentnagea aa Tore^
Mm. Die Uleste in Torenbftrea TOrbaadeBe Urkaide iat aaeb
Barm Mooabngger'a BGttbailang an Liadaa an St Galleit^
(II. Oet) 1S18 aaagefart^ Ikr aafolge Terkanfte Jebain
Tan Sigkerg, dea Hern Heiariob Ritten t. Sigb«i|; aeeligea
Mm, Ar aieb, »eiae Matter Habetb, aeiae Schweater Katha*-
ihn «nd a^e Ibrigaa Oosebwiater lotitgedraagen ibr Gat m
■tkleh*ek in lUl«hspiel aa Toreablren gel^a, ea aei iai
b(|fenaarwalde oder danw aüt Leatea ud Gltem an den
iMJaren Ritter Ulrieb L toi Ena am die Kaa&waBe toi
tM Hark Utbigea SOkar Koaatauer Gewige ala atltea Bigen-
AiH. jUa Oowibrea «ad Schimer dieae» Kaafea eiad auieat-
Ecb aagefibrt die odiea BerreD: Graf Radolpb toi Werde»^
bcfg, Harqaart tob Schellcaberg, Ulrieb tob Saz, Ulrieb ud
Barkhard tob Ranaohwag, Ladwig Ton Moatfort, Ulrick Toa
Nidcgge , Ulrieb tob FoateBaaa aad Ulrieb tob Asperaioat,
walebe aDe, wie die eontrahireideB Theile ibre Sigille an di^
»m BriaT gekiigt kaben. Dia Baiy ü Hfikleback MorMMn
1418 S0 Ogkwwhtr. nr mA aber batten die t
66
ober Mfthlebaeli eu SehUteleia erfctsl, itm W9hnAMUk te
Bftrgle genaaiit wurde, wotob euuge aif ier AiUke ttw
deneelben ftehesde Höfe den Namea Bftrglo erhahes k»-
ben mögen. Dieter beirichtiiehe lIieQ tob Tereabira,
der da« ganie HattlerTiertel u iick bcgrüea babea aag^
gehörte weder xom Kloeter Höfen noeb sn» Kloeter Weii-
garten. Wie ea aber an die Ton Sigbeig gekownen, Bnl
aieb nieht mehr bestimmen.
Im Jahre 1S88 kauften die Ton Ems andi die Antbeile,
welehe die Klöster Weingarten nnd Höfen aa Torenbirci
hatten, und iwar jeden ins Besondere. Abt Lndw^ Ton Ibacfc
nnd der ConTont m Weingarten Terkuftca nult flanriiM
gnng Burkard^s Ton Hewen, Bischofs nn Konstans, dem testm
Ritter Ulrich IV. von Bms den Widern nnd Kfleimsati u
Torenbfiren sammt aller Zngehör nm MO PAud gnter geneh-
mer HSller; woraus nngleich herroigeht, dass Widem iii
Kirchensatz in den Händen des Klosters Weingarten wareiy
nnd somit ist aach die oben angefahrte Bdianfitong gerechU
fertigt Desgleichen Tcrkauften die Meisterin nnd die VnMtä
des Conventes na Höfen, wahrscheinlich weQ die Entfernung des
Benag dieser Einkünfte erschwerte, mit Gunst desselben Bh
schofs Barkard und des Weingartner Abtes hniwigj ihrer
Obern, dann Walters Ton Hohenfels und seines gteichnamigm
Sohnes, nugenannt Rumbellin, Ritters und ihres Vogtes, des
Ritter Ulrich tou Ems ihren Kellhof^ alle ihre Rechte, Leute
nnd Guter, Zwinge, Banne, Steuern, Hiuser, Baamgirtes,
Weingärten, Äcker etc. su Torenbfiren um 850 Pfund Pfenniig
Konstanzer Währung. Geschehen zu Buchhom am St. Maiga-
rethen Tag (13. Juli) 1388. Diesem Kaufpreise nach besatt
Höfen weit mehr zu Torenburen als Weingarten. Weinenegger-
Merkle 11. 81 werfen diese beide Käufe in Einen zusamsMB,
als wenn Höfen schon im Jahre 1388 mit Weingarten Toreiaigt
gewesen wäre a).
m) Dm Klofter H o f e n , Aber trelchei WelDfarUn Ae
vonle AOfeblicb wegen anordeatllcber Lebcaiwtto«, k
w§f9n WldenpIntUskcU %it%%^ Yre\n%ix\«ik «Ml
67
CUeklftDt TrerkaiftaiFrieirieli ans itm graiMMisehen
KMgmciMififctn Ttm JvtaIIa «iid seine EhegattiB Ama RniH
gaseer, wie Mek ABtelm tob Torenbfiren aodl eeiae Bhe-
gatÜB Clara Riaagatser, mit Eriaobaiaa des Grafea Radolph Vn.
▼•a Maatfarl-Felttireh am Montag naeh St Martina Tiig d. L
am IS. Narember 1389 am 105 Pfiini Pfenning ihre sa To-
reaMüren gelegenen Giter, Baam- and Weing&rten. Die Snmme
filr dieae vier Ankinfe der Ritter tob Erna betrigt 1505 Pfand
Pfenninge.
Uakerdieaa erwarben aieii die Ritter tob Eam Zinalehen
BB Torenbiren, indem sie ▼erschiedenen Freiea kleinere nad
griaaere GeUaaBunen vorstreckten and somit ihre Güter als Zina-
IskoB aam UaterpCuid annahmen, so a. B. habea im Jahre 139S
die Ci^rider Knoai aad CH Kobott ihre G&ter tob HeOgerOti
Bad OdurarM aa Toreabfirea aad Messaera Chit im Loch am
Sehwaraeaberg (im BregeaaerwaMe) dem Ritter Ulrich lY. tob
Bbm am M Pfbad PfcBaiag aam UaterplaBde gegel^a. Die
Grafea tob Werdeabeig an Heiligeaberg aad Rheineck rerset-
asB ddo. Liadaa am 20. April 1395 demselbea Ulrich tob
baa, der darch diese Aakiafe, Ziaslehea etc. seia bald schöaem
Kriagarahaie eatgegeawachseades Geschlecht an heben wasste,
die Höfe Lnstnaa aad Widaaa, awei Weiagärten aa Altstftt-
tea, Bebst Ters^edeaea Ziasea aa Altstittea, Marbach aad
BeraaBgy die im schweiaerischea Rheiathale liegea; daan den
ZoD bei Braek ia der Pferre Höchst a).
Dabei iat aoch aaaaaierkeB, dass im Haselstaadeaer
Yiertd aad ia dea Ob er darf er Bergen wenig oder gar
aiekta den Emsera gehörte, jedoch noch Tiele Freie waren,
die BB die tob Ems wegen des Kirchensataes zehentpflichtig
waren. Die freiea Reichsaaterthanen haben angefthr awei Drittel
betragea.
f«Bf 44m, Koastans «■ Sl. JioBer 1%S0 Aoffeboben und dM Kloitcr-
g«t mtor 4mm Naasa Propitel Höfen von dMH Wefaif«rtcncclien
Trmpt im aJlUim ▼•riralUt. Tgl. Heu prodrom. Monnmentor. Gnel-
ie. f, ISO.
t) 8. dto mkmm4m In Sellwef er'i Saamloof Bd. I. 8. tat— U%. ^.
68
Avdi die GnfeB tob Montibrt biH«« hier BedtmOo. Bi
Terkanfke niflilicli Rniolpli VIL tob Menflert-reittirek ta
Henoge Leopold tod Oeiterreich ddo. Bade» in Aigai aa
St* Mai Uli bedingiuigtweiae nebet der ChrafiMluJt FeldldM,
dem ianen Bregenserwalde etc. aeeh das €hit«i Toreabirei
«ad aa Kallwena} aad aa Stigliagea wut dem Weiaprtia
daeelbit, die 6) aa eeiaea Vetter ILonrad Toa Moatfort-Brcgni
aad Ueiarieh Grafea Toa Werdeaberg aad üire Haaafraaeam^
pfiadet, aber am 24. December 1S79 Tom Eide aad GaliUe
▼aa Seite der Letatera aaeh Urkaade N. IXJLiX, eafboim
wardea. Ja, ee baldigtea aacb Urkaade N. XL. am 9. JiiMr
1(80 aaf Ueraeg Leopold mit jeaea aacb die Leate aa T^
reabftrea aad Rallwea.
Maa fiadet ia Urkaadea, daea Tier Lebea aa Stigliagei
(foa dea Yergabangen derer Toa Kaiwea?} aam Unter
Mehreraa gehörtea, über welche im Jahre 1474 eia Rechli*
atreit entstaad, ob von diesea Tier Lebea der BeetfiJl ta
Kloster oder dem HobmeiAter des Erzheraoga Sigismaai ah
Laadesherrn gebühre. Diese vier Lehen wardea endlich iiter
dem Abte Kaspar II. Metaler (ans Feldkirch) darch Veradtt^»
Inng des Hauptmannes Ulrich Renti von WeUensteia, Bahbuar
Neils , Stadtamannsy Wol%ang Wägeli^s , Bürgers Ton Bregens, vie
aacb des Jakob Bosch, Ammanns, nnd Konrad Albrich^a, AHammaiü
aa Torenbnren, Ton Hanns Diem, Jos Frej, Chriatiaa SckaeD
and Hilarins Hnber um die Summe Ton 97 Pfund 10 ScbiDisg
Pfenning im Jahre 1507 losgekauft. Ueberdieas hatte die Meli-
rerau au Torenbüren noch einige kleine Zinna aad Gutes,
dicy weil sie aiqbt abgelöset wurden, noch immer in das L k.
Rentamt au beaablen sind. Diese Gülten haftea aaf Gitera h
Uafeaberg, Heileaberg. etc.
c) Knüwen, noch heUft ein Weiler Knie bei StifllBfen, d. L Ata
benti^en HAeelitanden. k)leiee K n S ve n , 4m Mer ■•eh ■!• «b-
feeondeUr Theil von Torenbüren anfeführt wird, Mh«ial aiher ei>
eigenes Bdelfefcbleebt dieiee Namens febabt su
■ollen diese Edcln bei ihren Aottterben an daa KlMWr
haben. Noch will maa daiolbit «erfallene RotoM
ä) Ckm9VB Sttorr. OeachtelkUtataci^^t \. %. V^%.
iftibH
akc ich >la KklutB^ n mmt AkhuttMf tWr «• J««lv«-
Itaeiade m HskcBcwa, Aie ^Mdfcrt «rtw Ami AmINi
iwpw g«gM eä Jkfieh« Scbvto- mti S<tewf»M MM «.
Lfril 1617 JUhkkMc bad, M Kaltcikivk's «ctHVv K»t*>
chrift tSM, S. »4 ft, BilBctkeaL
hk>lt 4er «« StUt ud GnEi^tft FaUktrrli mimhI
hrra rteMÜgra Z^ekir ketr«ffMdM XXVIIl llrkwKil»«»
nUk» U Cknel'i Memiekiackea GMekiGkUbra«krr RA. I
mi n (Wim 18S8 u4 1841) nthUtes nU, u4 Bwftr tM
~ 'i Hck ier hirtoröck-topogrepkiiok» KlaUItmf %. I.
;^iH
70
L
ScUedTpradi ud TheObrief awiscIiMi i«i GekrUeni Ri-
dolph and Ulrich Ton Moatfort-Feldkircli vad dem
BrvdensdhDen Friedrich nnd Hngo Ton Montfbil Ab 1.
Jinner ISIS.
IL
Avifprach des kaieertichen Hofiriehterf , dast Graf Ri-
dolph VL TOB Moatfort-Feldkireh aaiaer Haiifru,
Aaaa gebornea Gr&fia tob Schelkliagea, tOOO Mark Sflkr
avf die Borg Altmoatfort Terschreihea köaee. Am U. Mu
1882.
m.
Des Orafea Ulrich tob Moatfort-Feldkireh Le-
heaaaftragaag aller teiaer Orafschaftea aad Oftter aa Kal-
ter Ladwig aad aa das Reich. — Liadaa im Mbn 1144.
IV.
Graf Ulrich II. von Moatfort-Feldkireh gibt seilen
Braderssöhaea , den Grafen Hngo and Radolph VI., aafolge
Vertrages die Barg and Stadt Feldkirch mit sllem Zs-
gehör aaf. — Lindaa am 21. Jali 1346.
V.
Hago von Landenberg and Seifried der Thanb
vergleichen sich mit dem Grafen Hngo von Montfort-Feld-
kirch, and versprechen ihm die Veste Jagdberg offea si
lassen 9 bis er sie gelöset haben wird. — Feldkirch am 16.
September 1351.
VI.
Graf Radolph VII. von Moatfort-Feldkireh ver
macht seinem Schwestersohne Grafen Heinrich tob Wer-
denberg-Sargans die Barg and Stadt Feldkirch
and Nenmontfort. Feldkirch am 23. April 1S75.
VII.
Graf Radolph VII von Montfort-Feldkireh ver-
kaaft dem Herzog Leopold III. voa Oeaterroich die
Grafschaft Feldkirch, Rankweil aut dam LaMgaridrte,
Alt- and Nenmontfort, die Veste wä Fastaek^ Bofibl
BUsenbergj Testers, dca \!kT^t^%%%%t^%\A^ «• faul
m»ä das6«t av Stanfen nni S t ig lingen etc. bedingong^ wei-
se WB SOOOOCkdden in GoIdL-^Baien im Aarga« am %%, Mai
tns.
▼DL
Geriekteirinnie , dais Oraf Rniolpli VII. di« Borg «ad
Stadt Feldkireh, des Berg sa Raakweil, die beides
Testes Mostfort ssd die Veete Fseeaek eeisem Sehwe*
sienokse, deai Gräfes Heisrieh tos Werdesberg-Sar^
gase ssd desees eheliebes Naebkomsien ssd saeh deres Abeterbes
desesTOB Brasdis Tensacbt habe. Z&rich am t4. J&nser lt77.
DL
Oraf Rsdolph YII. Terspricbt siit eisern TbeQe des Kasüicbil-»
isges TOS Feldkirch die aoeh Tenetsten Theile dieser Herr-
•ckaft TOS eeises Vetters eissslöees ssd tob Oeeterreieb leib«
gedisgweiie isse ss babes. — Ifnesam 19. NoTCsiber 1877.
X.
Fddkireh Tersebreibt sieh dem Orafes Rsdolph VII. bis
kesusesde Geergi des Asficklag ss kaltes. — Feld«
kirck am 16. Oetober 187&
XI.
Herseg Leopold ID. besrirasdety daas bei des KasfiTer-
basdlssges mit dem Gräfes Rsdolph tob Mostfort über die
Herrschaft Feldkirek ss Gssetes Heinrich^s tob WerdeB«
beffg-Saigass , Rsdolpb^s Schwestersohnet , Terabredet worden
eeiy dase mas kelBO WerdesbergitcheB Leste fikrder^
bis is die Stadt Feldkirek ss Bürgers aafsekmes solle.—
Schaffkasses des tS. Oetober 1878.
XII.
Gisslieke Ueberlasessg der Stadt ssd Grafschaft
Feldkirek as Oeeterreick. — Am 80. April 1879.
Xffl.
Feldkirekgelobtasf Abiterbes dee Gräfes Rsdolpk VIL
TOS Mostfort dem Hasse Oeeterrdek GekoreasL — Feldkirek
sm t4. Decesiber 1879.
XIV.
Feldkirek ksldigt asf dcB Fall des Abtterbess des Gräfes
Esdolpb Tss Mostfort dem Heraoge Leopold HI. tos Oeiter«
rsieh. — FMkireh Mm i. April 1885.
72
XV.
DtM Gnfeo Rodolph Befehl m dieeer HtaU^gug.
Feldkirch am 8. April 1S85.
X¥l.
FeMkireh gelobt nadi des Grafen Rudolph VIL ▼«■
Montfort-Feldkireh Tode (f 15. Not. 1S90 im ScUesse m
Fatsach) dem Hersoge Albrecht IlL tob Oeeterreieh eiiei
Theiliy wie auch den Herzogen Wilhelm nnd Leopold lY. a)
anderen Theile Gehorsam. ^ Feldkirch am S. Deeeakcr
1387.
Nachstehende Urkunden sind im sweiten Bande des fifter-
reichischen Geschichtsforschers S. M — 55 ahgedniAt
xvn.
Binignng nwischen dem Grafen Alb recht Ton Wer-
denberg-Heiligenberg nnd dem Grafen Rndolph TL
Ton Montfort-Feldkireh nnd seinen Söhnen, m Folge
welcher in Zukunft alle Irrungen nwischen beiden Theilen fried-
lich ausgetragen werden sollen. — Lindau am 28. Juli 1857.
XVIU.
Die Grafen und Gebruder Konrad, Johann nnd Hein-
rich Ton Furstenberg geloben dem Grafen Rndolph
VI. von Montfort-Feldkireh die Veste Testers wieder
BU lösen SU geben. — Konstanz am 28. Juni 1862.
XIX.
Die Grafen Ton Werdenberg geloben dem Grafen Ri-
dolph VI. Ton Montfort-Feldkireh alle tob seinem Brt-
der, dem Grafen Hugo, über Guter nnd Erbe inhabeide
Briefe auszuhändigen. — Lindau am 22. Juli 1871.
XX.
Gerichts-Urkunde tou Johann Grafen Ton Werdenberg-
Sargans wegen der Verzicht der Gräfin Anna Ton Mont-
fort-Feldkirchy Tcrehelichten Ton Heweni auf ihr Täter-
liches Erbe gegen ihren Bruder Grafen Rudolph VU. -» Feld-
kirch am 6. Juni 1875.
a) Den beldm ilUrsii S(^ik«ii d%i %m 9. J«ll t$a$ M
feaen Henogt Leopold U\.
73
XXI.
Graf Rvdlolph VII. tod Montfort-FeMkireli erhSlt tob ien
iitefTeiehUebeii Henogen Albert DI. nnd Leopold IIL die Ve-
ite Nitperg avf Lebenslang. — Wien am 28* NoTomber
1177.
xxn
Graf Rndolpli VII. eehenkt dem Domeapitel va Chnr das
Pttronatsreeht der Pfarridrchen sn Rankweil nnd Göl-
Bf. — Feldkireli am t». Jnli 1878.
xxm.
Richtw^ swisehea dem Grafen Friedrich VI. tob Tog-
geabnrg einerseits nnd swischen den St&dten St. Gallen,
icM Lande Appeanelly Feldkirch, Altst&ttea, Rheineck,
Pltdens, der Grafschaft im Walgan nnd dem Thale Mon«
tavoBi wie anch dem gemeinen Bunde ob dem Boden«
lee andererseits. — Zfirich am 8. December 1407.
XXIV.
Verwüliguig des römischen Königs Rnpreeht, dass Her»
ug Friedrieh tob Oesterreich die tob den Appensellem ser-
itörtcB VestoB Jagdberg, Welsch - Ramschwag,
Peldkirch (Bimlich die Schattenbnrg) , Testers Altmont-
fort BBd RheiBcck wieder erbaue. — Heidelberg am 1.
Mai 1408.
XXV.
Hersog Friedrich bestellt Hanns en Ton BodmanB BBd
LeoBhard Ton JnBgiBgCB sn Hanptlenten zu Feldkirch,
Rheineck, im Bregenserwalde etc. — Rothenburg am
Neckar den 11. Mai 1408.
XXVI.
BestItigUBg der PriTilegien der Stadt Feldkirch Tom
Kaiser S^mund. — Konstanz am 22. Mai 1415.
xxvn.
DencB TOB Feldkirch, Rheineck, Altst&tten im Rhein-
thale, im innern Bregenzerwalde wird Graf Eberhard
TOB NelleabBrg sum Landvogte gesetzt — Konstans 1415.
sine die.
:*^*H
74
XXVlll.
Feldkirch) Fvttach, Höchst, ToroabireB, Raik-
weili das vordere WslgaO) üa Waliser, die nr Hen^
sehift Feldkirch gehdrem, Rheiieck, Altstittea, der inaere
Bregenserwaldy Laageaegg «ad das RheiBthal weriea
dem Grafen Eberhard von Nelleabnrg «aiMOO rbefaii^
Golden Terschriebea. — Roastaaa 1415, «irea.
Nene Fortsetsang Nr. XXDL
Compromiss ▼ob Bischof Ulrich tob Chnr «ad dM
Grafen Ulrich IL TonMoatfort-Feldkireh bbt ABstragaag
ihrer Irrangen.
Barg Martaenens aaifS. ABgBstltM.
Wir Bruder VI richo) TongotaYad desstals la Roai gna-
den bischof ne Car vnd graf Ylrich tob Moatfort ger-
iehen offenlich an disem briet Das wir lieplicheB vber aia siea
körnen mit mser Uten rat, unb alle die stöss, die wir Bit
ainander habend, sit des tages das wir se ander lopten, vad
haben dar vmb ain tag genomen genMainnek b) yf den neeb-
sten zinstag nah mser yrowen tag ae heihst nah dem tag als
dirr f dieser} brief geben ist, md sollend da nemen dri «her maa
den wir vnser sache vnd stosse baidendhalb soUead Tarlegen, Tnd
mögen vns die der minne vber ain bringen das ist got, mögen
si nit so sont cj si ain reht sprechen nah der Yorlegnng so wir
bald ttoend, vnd swas wir vorgenanter bischof vlrich dem ege-
nanten graf vlrich schuldig werden nah den minnen oder nab
dem rehten, das sollen wir im oder sinen erben ob er enwer
vf rihten vnd gen ze dem tagen als vns die dri haissend, ald
du </) pfaut da mit die dri dunket das er oder sin erben be-
a) Ulrich Y., Schultheis! von Lensbnrg, TerpfiBd^to in J. Uli
die Bur^ Oreifenstein hei Fili«ar dem Orafea Albrecht rea Werdee-
ber^ und gab 1137 den österreicblfcheo Hersoffen Albert II. «ad Otte
den Freondllchen dee CMtram MAreilioluD (tfarecbU««), daa derch
die Edeln von Selie •Manch lioi im ebrenrolUteB Andeakai itl.
b) ich kenne kein Mnlnneck in dieser Gegend mebri eoUl« •• etva
bei M a i e n f e l d f ewesen aeyn ?
e) Noch beut su Tage aaft der gemeine Haan Jeaer Oagwi • • ■ I statt
sollent oder sollen, band statt habest«
i() dO, dann 8. 78 and 79 da nnd dd staU im liHilM. Alm (dk)
Ijd bojd. siBf. fem. vrU aucb Ua nom. vaS aas« pkn BSÜkkl SO t>Vt
d i f u statt d I s l u Im acc. v^ut. i^auNx.
75
MigeC n&mL Wer «di das wir kaü des dbrÜM ut irkenis
M^ktes k«HMB, •• soBt üt Bweii aiB »I in Btmtm der si tI
den »id aDer gsHUBSt dvaket, Tsd was tbs die dri luJiseBd alt
f«r ges^nkea ist das soUea wir gtete liaa. Wir babea eck
fieBai]^ seMartseaeat eaipfoihea« Hngea deai Tambea a)
?ea NawaiAai]^ das er vas kaidea aut warten ••!, md iaae
eel haa Tea TBser kaider wegea kie yf dea aehst kemeadea
saat Mi^els tag, Tad sei rms kaidea deaae die TeifeaaateB
Rarg wider aatwartea rageaarticb. Tad aeUea wirs edi ia ae-
■ea TBgeaarfidi. Wer eck das wir der vei^aaate Bisekof ¥1«
rick ait eawerea sa sei der Toi^aaat Hog der Taaik. Tasena
Cappitel ae Car die vergeaaBtea Barg ia aatwartea aut
aOea dea rellea ab er ras gelobt kat yad geboaden ist Wer
eek das wir der ?orgeaaat graf Vbiek ait eawerea so sei eek
der Torgeaaate Hag der Taaib vaserea erbea die TMgeaaatea
m) DieM Tvnb, tpltar «vA wiewohl Binder richtif, Tkmmk f«-
•chriebea, slad da •HfraabSndlschet Oetcblecbt, dM ▼•■ den icbMi
!■ XVI. Jabrbuiderte febrocheoeo ScbloMe Neaenbvrg aa Rbelm,
•berbalb Uatervats, felnea BeiaameB fibrt. Scbon ia der sweiiea
BUfte des XIII. JebrboDdertes iüideo wir »ie in »cbweiEerifCbeo Rbela-
tbal«. Bi kam almlicb , aacb ▼. Arx I. %93 , oach dem Abfterben der
Bdelfcaecbte reo Huiea das ScbloM H v ■ e n ia die Hiade P r I e d-
rleh'f md 8wlgger*a, der Tbnaien voa Neaeaborg, welche
daaaelbe Terfaedetea, I» J. 1394 aaf Befehl dee Abte» Wilhelm von
8t. Gallea vom Pfaade wieder loeaiachten and nach dem Tode dieses
AMet dem Orafea Hago voa Moatfort verkaarien. Obae Zweifel be-
■aaeaa die Taaibea avcb schon sa dieser Zeit die Reicbspfkndscbaft
Neubarg Im nahen Vorarlberg, indem es in der folgenden Urkonde
XXXIV. Tom J. lies von diesem PAtnde heisst t y,das Tnser Vor-
dem Yad wir Ton älter herbracht vnd buseEEen haben**. Dieses
Geacbieebt hatte aocb aaderweitig Rechte im obern Vorarlberg. Hugo
Tamb TerlLaafta dde. Peldkirch am Z9. Norember IS 40 dem Ptrstsbte
Koarad II. saBlasledeln vm 29 Pfd. Pfenninge Constanser Mflnae den
balbea Kirebensats sa SnftTis (Schnifs), welchen Kauf dessen Bro-
dcr Swigger aa demselben Tage bestätigte. Die andere Hälfte kam
▼•a diesem Swigger an die Ritter von Bms, welche Graf Kaspar von
Hobenemt Im J. 1605 aa dasselbe SUft scbeakU. Der Stift Bia-
slcdela*scbe Annalist nad Propst sa St. Gerold , P. Christoph Hartmann,
BMldei Im J. ISIS naeb meiaem daselbst i8%5 gemachtea Escerpte :
dasa am ». Jäaaar aad »8. Octoher 1S4I Scbweickert (d. I.
Swigger) Tamben tob Neveaburg die Vogtei Priesen, d. i. Sanct
Qtnii, mi^tiwgmi w0H9a tel, den Abt so KInsIcdaVn — a\i Hatra
76
Bug ia antwortaB mit aDaa daa rehtea ab ar vaa gtMt lal
Tad geboadea ist Wer aeh das wir €t kirikt wardea vw*
drea wir deaae ee die Torgeaaatea Barg so aal vas er n
wider aatwartea aa allea Tartaeg vad wider red. ?ad stln
aeh aia aader kaia weg bekreakea aa der Baig aah aa im
glt. So soad aeh die die wir da geaaagea kaad ▼asar Ute
geaaagea sia^ Tad eol eawedre ts dea ait eatAa aa des Miara
wiUea yad rat. Tad swas da Tor Toa tbs baidea gassbte
etat das haa wir geswara stet ae baad Tagaaarlidk Tf d« Bai»
gea, Tad gebead dar Tmb ae aiaem offea Trkaad dissa birf
Biit Taser beider lasigel besigeltea. Tad ieh hag der Taak
Tergih mit disem brief das ieh geswara baa war Tad slil m
baad alles das aa disem brief da Tor Taa mir gaaehribea sM
Tad heak dar Tmb och ae Trkaade mia Ias%el aa disea htkL Bb
kesekak Tad wart dirre (die9€r) krief gegekaa ia der kmg m
Martaeaeaso) de maa tob Ck>ta gekart aah DrataekeakuM
iar ia dem sektea Tad Driq^stea iar aa dem aAstea mntig
aah saat Bartholomeastag.
(Mit drei aagekaagtea Siegeh, woToa eiaes fSdiÜ}
XXX.
K. Karl IV. bestätigt Hago Grafea tob Moatfort-Fel^
kirek6^ im Besitze seiaer ReiGkspfaadschafteB, aad aaek ier-
TM 8t. OmvM — ni4 41« 8«üileu wMw «B« IMailkB» Omratt «
•cklmtB, Mch 416 4aM feMrlgM GSUr ui HSCi vw 4«i IMtf-
gMc« M achatMa. Ueker ien VerkAsf tob NMk«rf •• 4mt Ltttr Ai
XXXIT. Urkande «b4 die Ikr folfcade AnMtrkaaf . — IN«
diMM OMcUMkU« Mtkca Mck Ia Wtrtt«mk«rs i*
•Uadc. Koarad Thamk tm Naabvf war aaliaa lSe% Sm JiH*"
Harmap Ulricli Batk oad LlaUlag. Dleaar Wackaakto fta arit aiaaa Bum
aa Stattfart (ISSS), daaa alt daai GaU Qrapfaaba^ wmk daaScUMM
aUttaaMt, dia lia pfUaiadMa Kriafa arafcart wardaa waraa. aad
kaipfta daraa daa aaf dIa IfiaaUckaa aaa darVaaiBIa Thmmb ttcr-
gakaada Mariahalla aaiat (ISOT) alc 8. Dr. Ladw. rrlidr.
Heyd^a UMcli. Heraaf aa Wartla«kare. TaWaeaa, ta%l. id. t
lee aad ise.
m) IHa Baff Martaaa
varmaff Ick aicIH Bahr
h) Harr m« Taatara«
77
(«iy die «r tob sebem Vetter Gnfen Hugo ¥00 Bregens
Nimberg am 16. NoTember 1S47.
Wir Karl Ten gotet genadeii Römischer Kanig se alles
m iMrer iee Raehe, ?ai König xeBeheim, tan knnt offen-
Hi nut iitem brief, ian wir angesehen haben ^ den triwen,
■Htafcem dinaty den der Edel Hage Graf von Mnntfort,
, ymA dea Remiseben Reich, vnts her (bisher} getan hat, Tnd
h fcrbns vaster ton sei vnd mag, vnd dar Tmb, so wollen wir in
irneem konigdiehen genaden, bedenken , das er dester willi-
geneigt sei na Tnserm dinst So besteten Temewen, Tnd
netten wir dem selben Chraf Hagen, vnd sinen Eriien, alle,
fihatsehaft, satsnng, vnd pfimd, wie die genant sind, oder
r na sie gelegen sind, die im, von Tnsem, Toraaren seligen,
■iselien Keysem, vnd Knnigen, Tersatset sind inphandweis,
l da si ir brief vber habent, Tnd nach alle die pfant, die
I rinem Tetem seligen Chraf Hagen a) Ton Pregentn an
erbidich komen sind, Tnd Teraallen, also das der selb Graf
1^, Tnd sin Erben, die selben pfant vnd satsnng, inne haben
len, niesen, Tsd besitsen, an alle hindernnsze, ak lang, bis
wir, oderTnser nachkomling an dem Reich, die selben pfand,
im Tnd sinen Erben losen gentsiieh vnd bringen, Tnd dar vber
Trknnd Tnd Testnnng dirre (d. i. die9er) sache, geben wir
disen brief Torsigeh mit Tnserm knniglichen Insigel. Der ge-
es ist se Nnremberg da man salt von Cristes gepOrd
tsehen hnndert Jar, dar nach in demSiben Tnd viertsigistem
, des nebsten Trjtags nach sandMertins tag, ir dem andern
Tsserer Reich.
L. S.
(Orig.-Pergam« 1 Siegel. Geheim. HansarchiT.)
Mrf kte. — Di« Stanrntaf«! der Ictsten Grafen too Mootfort-
reldkircli ka^e leb In ChmeU 6»terr. Oeschichtffonelier, Bd. I. su
8. 171 and 17a nieder^eleft.
%) Hvfo IT. «ad Letale der älteren Linie von Monifort-B r e g e n e ,
der faB J. ISSe atark vad tob aeinem Tcttern, dem Grafen Ton Mont-
fwt-r«ldkirch nd MoBttort-TettnaBc, becrlM wurde. V«r%U
9, ##.
78
♦ «^
erafRidolph VLToiiMoBtfort-FeUkir€liT«netit&
Borg Weltehen-RaBitehwag aa Alkort tob Sek*-
wensteiB«
FeMkireli am SO. Decmker MSi
leh Albreht tob SckoireBttaiB a) ▼•& Tagttaiiy
kaxA md Teifih ofleBÜek bb diaem brief, aDem ioB üeiaMk«!
aUer Mreat leaea. irmk die Barg die WilacboB Ranci-
awag h} die Biir der Edel Biiagaadiger kerr Teraetst hd piM
Rudolf TOB MoBtfort kerr bo Yeltkilek ej nb dri-
kuBdert pkaat pkeaBiag CosteBtser rnftaa. Vad ab m
BÜr, yad Biiaeai erbea dar bb gebea kat, Tad git iiili^ca n
Bargsiaae YierCa^ phaat pkoBBiog GoateBtaer mftBai ab fii
krief aageat die ieh dar Tmb iaae kaa* Die oelkeB briaf ack
Torkaadeaty daa ich dieaelbea Yeati Rameaaarag farkaa kaiaea
Laatakerrea aok bargera se Yeltkilek Toraeliaa,
Boh Terkamberrea aol woa mit adaa TOigeaaateB herrea
Graaea RndoUa tob Moatfort, Tad aiaer erbea ob er aawir
willoB Tad Oaaat Haa ieh mich Torbaadea aiit aidea Tad gt-
lupde BB dem Torgeoaatea auaem herrea, Tad aiaea erbea fk
er eawir, diao aihatea awai iar aah aia aader iaaeo ae dle-
aead Tad ae wariead mit derselbea Yeati Rameaawag, Tad Bit
BUBem getrawea dienet , Tad Rat Yad waaa dt adbea awii
iar da a&hatea aih endent fag ich dana se dieaer auaem tot*
a) Albrecht, aoi dem berfthoiten altfirelherrUebMi O— cMedbto itr tm
SehaneBttelB Im Hochf ericbte TasU , iaa tpater 4mb PrUBä
▼OB Bbreofelf, aucb Herren bb ÜBlieBetelB BiBilm wA
■eit ieO% mÜBxte, Ist der swelle Stifter des Kloeters KasIb, s« it«M
AafbBBe er Bacb deseen Braade »einer Beee , der AbtUela Oeü H*
▼OB SebBaenetein (t 1188) tBoeend OoIdfQldeB beltteverte (▼§!• Blcb-
born Epltcop. Carlen», p. S4%) nud wo Beine NBcbkBaaMB nb^
Naeb Gebr. Bncellnl*» RbeetU etc., f, 18a, war «r e«U*B ^n^
and »tarb 1S85. — In der Nibe ▼on ScbaaeMlate ist Nieder'
Tac»telB and die TraaoMr dea ▼erwittertoB PeUeuÜMB Obe^-
T a g ■ t e I n liegen anweit Ta»l».
h) Welieb-Ramicbwof aber NenslBg, a. daa
e) Teltkllcb atott P e 1 d k 1 r c b In ilterwr BffMBe ,
Namen eilera aoeb la meiner Jagend
ebMi barta.
i
i
I
'i
i:
79
Ua lurw aller ir oribei. bl lau das ai wuA bewiaail
ifkwmt pheaaiag ilriidia gdtea Coiteateer sAsa »i i&m
dUa«* So aol ieh iaeii warlea y yad laaBaaliia lieaaB alla
rü iek lia adkea Yaati iaae haa, out Yeati, yai mitauaeai
I rmä Bat Yadl ia welkea samiaa gewaltaaau M (die) aatt Taali
•la kerett iat WIri daa aua ohfeaaatea herrea laaMelbaB
■rritoat giaaaa, md gebea der aelbea sakea phiat pka»*
ilfUekaa gOUB Caatealaer aifiaa. So aol M aelh Toati lU-
mng iaoa ock wartea vad ofeo aia wat gateai trawoa aa
ri. Doa la waroai vrkiiad heak ick o^:eaantor Albreokt
Sckoweaataia Toa Tagataia aua laaigel aa diaaa
; Dar gabea ward aoYoltkileli, do aiaa laU ToaCriatea
H Driaabeakaadert iar daraaek in dam Yiordea md Aaf-
«tes iar aa aaat ThoaMa Akoat daa Zwelfkottaa.
(Mit aiaem aagakiagtoB Siegel)
XXXIL
Honof Rado^k lY. aiauat dea Orafea Radolph YL Toa
kbrl-Feldkirek eaauat deeaea drei Sdknea ia ew^oa
llB.
Wiea am t». Jaai 1S60.
Wir Radolf der Tierd Toa gola gnadeaErtaheraogi ae
Mrriek ae Siejr, vad ae Keradea, f&rst ae Swabea, Tad ae
aaoa, Herre ae Kraya aaf der Marieh| Tad ae Portaawi Tad
kciligea R5aiiacliea reiche , obrieter Jegenaaister Tua kaat
wir, die Kdlea, Taaer liebea getrewa, Graf Radolfea,
Moatfort, kerrea ae TeltkilcL dea elterai Tad aeia
I, Oraf Tlriehea, Graf Radolfea, Tad Graf Hagea,
"ador Toa Moatfort, die Taaer aiaa, Tad ew^ dieaer aiat,
oaak alle ir Erbea, eapbaagea Tad geaomea babea, ala wir
dl aoUea, Empbabea Tad aemea ei oaeh, mit diaem brief
kuck, ia Taeer, alier aaaerer praeder, Tad Srbea aebinai
diaaati alaO| daa wir ia gelobt, Tad Terhaiaaea babea, to-
iek But Taaera trewa, Tad gaadea, Tad Terhaiaaea ia oaeh,
iiaem brief, wiaaeatlich, fdr tbs, Tnser prfider, Tad erbea,
arir, dieaelbea Grafeo, Tad alle ir erbea, aa, Tod hieaach,
UAy bi allea irea heracheftea, paigen, steteo, L&teo, Tad
nif die ai aa kabeat, oder bieoaGh, mit recht gewinaeat
naaa vad küism sillea regUlüieh, mit macht Taar^r \ia4%
80
Argoirj 'Rirgow, Gburof, 4«r Hardi, rmi dM SwaHnrallii^
Tor anem gewaH, Tiid Tiireeirt. wid«r tllenBeiiikliflli, uewi
anil^eiiomeii. ruA sollen oach aOe TBf er Lutrogt ruA pUigv
in den ietigeninten ynsern Landen« wdhe die ie ne den wüm
iint, an rnerer etat, offen haben aDe n^ denaeDben Gnfn^
▼nd iren erben, aOe nnaer Testen, vnd Stette in den ielq»-
nanien Tniem Landen, rnd inen, onch, bebnlfen sein, nnlal«
▼nier macht daaelbs, wider aDe die diein Tnreeiit tlnwoUen, akft-
derleich, rnd ab endlieh, ab ob tu, die sack aalber ■agiagj
Mit aolchem rnderscheide, ab Uenaeh gesehrieben stat, dm
ersten sfillen wir, rnd Tnsor ei1>en. in dem nnmen ab de nc^
den egenanten Grafen, rnd iren erben, neidmien vnd haitti"
ben, allen, das, des si ietsnnt, in nntnlmher gewer sümü^
Tnd das si fürbasner, mit recht gewinnent, vnd were, dai ä
ieman, Tmb Lent, Gericht, oder gnet, oder Tmb dhain ante
redlich sache, dammb si, Tnser helffe bedörften, ieiit an le-
sprechen hette , oder gewann , in kfinftigen uten , das slllea d
verantwnrten, nach rate, vnser selbers. Dan ist nach TnscnB,
TDsrer prüder, oder ansrer erben rat, oder nach rate, TBS«i
obristen Lantvogts, in Ergow, vod in Tnrgoii^, wer der ie le
den neiten ist, Oder si süllen aber, Tor rns oder Tor demid-
ben Lantvogt, an vnsrer stat, vnd vor Ynsern geschwernea
Ratgeben, in den ietzgenanten Landen, Bigoii^, rnd Tugvd^
recht, t&n vnd nemen, Tmb alle sach, als ander mser man, tad
diener, an alle widerredde, ynd generde, rnd was si, abe,
nach THserm oder vnsers Lantvogts rate, yerantwirttent, edff
WEZ si vor vnser aintwederm, vnd vor vnserm geswomen Rate,
ab vor bescheiden ist behabent, mit bescheidenheit , vnd dea
rechtem, nach gelegenheit, der Sachen, dabi, stllen wir, d,
schirmen , vnd in bebnlfen sin , mit macht der egenanten vnsnr
Landen, dansi, gentslich da bi beleiben, also das in niemsat
chain gewalt noch vnrecht, das an tu, Da wider, sUlen aber, die
vorgenanten Grafen, vnd alle ir nachkämen , vnd mken, ewikfisk
gehorsam sin, wartten vnd dienen, getrewelich, vnn, vnsen
prnedem vnd emen vnd allen vnsern nachkomen owiklick, irit
der pnrg, vnd der Stat, ne veltkiliek, nrit der nltsa
Montfort, mit der weichischen Ramswngi vnd aDsB aa-
dern iren Festen. LeuVen, TVk4 fg^vriL^ Ih» dLwa
T
82
■en, kilifti|feB seilen, vber ckves, «der Ifcer lug beMrCeile
wSrden, der ▼•rg^nanien Chnfei, «der irr cribeB Tid ■achkoaei,
helfe TBd dienstee, anaeerlialb dee Luidet se Ckirwilheiy n
den egenanten Tnfern Landen, Tnd ffatenser me Swaben, md
ne Blsanne, oder wa ei wer, So alhi ai rna, heUln Tndlie*
■en, naeh gelegenhait der aadie, ynd dea kr%ea, aiit aler inr
macht ab si pest migen, ynd aSUen wir inen, daranb gAüMj
aolt Tnd iLoat, ab wir dann nemal andern Tnsem dieneren tta,
Tnd waa si onch dane, rechter , Tnd redbieher Ferinat neainl,
an Rönnen Tnd an Hengaten in Tnaerm dienet wisnenffidi taf
dem velde, die aullen wir in gelten, aDe SSeit, nach Tnaen vat-
tera seligen, md rnaerm alten gewondüehem analag, ab vir
onch denne nemale. andern Tnaem dienern tin, an generde. Dar
Yber habent onch, die Torgenanten Grafen, Ar aichaelher, iti
alle ir nacbkomen ynd eriien, gelobt, md onck geawem gefert
ayde se den heiligen, daa ai yna, Tnaem Prtdem, vnd allea fa-
aem nacbkomen. Tnd erben, ewiklich gefreii^, Tnd gewer leia,
allen Tosern schaden wenden, als verr (ferne) si mngen, Tnd fai
onch do vor warnen, ynsem natz ynd Tnser ere fordern, wider
aller roendliehen, ynd das si yns onch, halten Tnd ToUSren salleif
getrewelicb vnd Tngeaerlich alla das hie Tor an dbem brief be-
griffen Tnd Terschriben ist. wan ouch wir ai, in dem naaei
als do Tor, Tor allem gwalt, Tnd Tnrechte achirmen sillea
Tnd wollen, wider aller menlich, in aller der maaae, ah
Torgeschriben etat an alle geaerde. Onch haben wir baideal-
halb ausgenomen daz heilig Römisch Reich, Wdre aber dai
Tns ieman, wolle nnrecht tun, wer der were, in welken
wesen, oder in welher wierdikeit Tnd höhe, er were, wMer
denselben sullen wir einander behnlfen sein , abo daa wir,
die egenanten, Ton Montfort, achermen, Tnd ai Tna belfeaf
Tnd dienen, als wider ander, die Tns Tnreckt tetten, ue
alle generd, aber wir der Torgenante Hertsog Radolf, fta
Osterreich för tos Tnd all Tnser prftder nnd erben, haka
sonderlich ansgenomen, die dnrchlenchtigen kochgeboren fir-
sten, Tnser lieben Prnder. hem Ludwigen KAb% so T^[«a
Tnd hem Ludwigen a) , Marchgrafen so Bmadesfcvg vnl
m) Di9»tr Ludwig ircrmlUl« «\tk %a 10. Feinar IMS aif I«
8S
HcrtaogM se Oben Bayrn, die hochgeboin ffirtten, Tmer
iieb^ Oheim, den H«rtio|feB tob Lntringen, Tiid den Orafee,
TOB SftToy, die edeln, Toaer Üben öheim. Eberfaart Tiid Tlrieb
Grafea tob Wirttenberg. die Steil. Btf eL Zürich Tnd Solo-
tnm. als laag, ah wir ae denselbea herren, Tod Stetten
TOf^andea seia. Tad darfiber, ae Trehaad, haben wir Taaer
firatlieh las ige 1 geheaehet, an diier briefea aweae ge-
lihoy die, die Toigeaantea Grafen alle Tier, mit ir Insigdn,
al dem anaem, Torsigelt habeat, alt hieaaeh beeeheidea uU
Wir der Toigenaate Graf Rad elf tob Moatfort herre ae
Yeltkileh, der elter, Tad wir die egeaaatea sein San,
8raf Tlrieb, Graf Rndolf, Tad Graf Hag, geprfider. Toa
Moatfort. Yeriehea, mit sampt dem egenanten Tnserm Tatter,
TnaeraebeideaHeh. Ar Taa, Tad Ar alle Tnser nachkomen,
?ad erbea, ewiklieh, iekHchs stokes sanderlich, Tnd aller
piade Tad artikel gemeblich, die hie, aor, an dtsem briefe
fon TBS, geschriben stenf Tnd tun knnt, das Tnser ieklicher
saaderlioh, Tad wir alle viere, gemainlich, mit rechter wia-
aea, aaeb rat, Taaerr freanden, maaaen, vnd diener, dnrcb
TBseni redlichea avts, Tnd wiaaentleiche notdnrft, vnd san-
derlich, darch Taser, Tnd aller Tnsrer nachkomen Tnd erben,
vfiMmens. Tnd Wachsens willen, in knnftigen aeiten. an eren,
Tad aa gite, tbs, gegeben, Tnd genayget haben wiUiklich,
Tad gerne, ia der Torgenanten Tnsrer herschaft Ton Ösler-
reieb, ewigen dienst, Tnd daa wir gesworea haben, wiazent-
lich gdert ayde, ae den heiligen, stet ae haben, vnd sa
Tolliierea getrewelich Tad Tngeaerlich, alles das, so hie vor,
aa disem brief, tob tbs geschriben stat Tnd pinden oach
dartsa Tettiklich. alle Tnser nachkomen, Tnd erben ewiklieh.
Yad darlber ae einem waren Testen offennem^ Tnd ewigem
Trebaade, hat Taser ieklicher sanderlich, Tnd wir alle ge-
meialieh, TBsre Insigel, far vns, vnd alle Tnser nachkomen
Tad eri^a, gebeakchet, a& des obgenanten vnsers gnedigen
kerren Hertzog Rudolfes. von Osterrich Insigel, an diser
tS. 8«ylMibfr 1301 ; deren eloslfer Sohn Malnhard 111. eUrb md
tS. Jinner IISI md raht in Memo; iromof Henog RudoX^H \\. wm
6
«
8t
hruSem Bweie, gelihet dar, 4ie ohgemtea TMer hcmmi
Osterriehy euien tii4 wir in dem Munett« als in ▼•r, 4ii
aaien ewiklich behalten sollen , Diee Mefe nmA gegeb« M
WieDBe^ an aaad Johau abeat se Swuibeadlea*
Naeh Chriatee geblrde Taaaeat Drewhnaaiarl Jana lal
danaeh in dem Seebtugiatem Jare. YMera dea w^rgtmakm
bertmog Rldolfik alters« in dem aias ^nd swaintsigiatemi ni
▼nsors Chralts in dem andern Jare. — f Wir der TsigwHt
benog Rnodolf sterben diaen priet mit dirr (äis&€r) fata^
sebrift Tnser selbs bant» f
Et nos Jobasnes a) dei gratia. Beetna et CaalnrntBi
Eeelesie Gnreensis pre&ti doauni nostri Dada, primae Gia-
eeDariis reeognenimis prenotata.
lata remaneat Comitibaa Montisfertia« LL^ SS.
AMMTfaüf . Am 4toMr Urlnuid« wktltot, wto EnuH «• Um Jasw^MM
■taataklifM Henof Rniolpk IV. war, tidi 41«m 4ank tkn Lag« m wIA*
Ügtu GrafoB TOB MoBtfarl «i TwrbiadeD, hwr^t «r ■•ek mmm mammuUHm
B«fits6 Ton Tirol (an 16. JiaDer 1S6S) fakoaiBiaD war. Diaa« Hamchafl«
▼or daai Arlbarf waren fBr die wachaend« Hanaaaelit HaWkarf-Oeil«nM*i
▼OB froaaer Wichtifkeit ala BrAek« aa aelaea VorUBdea. Heraef Baiilpfc
gelobt adt 4er Hackt aelBor Laade Aargaa, Tkorgaa, OUrM, 4« Kafth
(aai Zfirlckeraee) und des Sckwarawaldea dieae Orafea an acklmoB; dagtgta
aoUoB die Grafen and Ikre Erben den Haoae Oeaterroick aa Joder Bett ge-
konaai and dlenitfowirtlg aeyn ailt der (Sekattea-) Barg «ad Stadt
Peldkirek, AitaioBtfort aad Welaek -Raoiaebwag and Ana
aaderea Bargen and Städten; der Heraog bedingt Ar atek» aolao MrU/ti
OBd BrboB aack dieaea Scknta oad Ullfo in oIbobi etwalgoa Kriege fai Laait
sa Gkarwalkeo, Ja aogar inSekwaboB oad Im Blaaaa — mH Aaiaibat
doa k. röBilacken Reiekea , des Königs Ladwig I. tob Uagara ote.
XXXIII.
Herzog Radolpb IV. gelobt denselben Grafen Rndolpb VL
mit seinen drei Söhnen besonders gegen die Ton Werlea-
berg an schirmen.
Wien den t6. Jnni 18M.
Wir Rudolf ¥on gotesgenaden bertzog ze Österreich le
Steyr vnd ze KerndeDy f&rst ze Swaben vnd ze Blsazze, Tis
m) Dieser Kanaler H. Rado!pk*s IV. Jokaaa vea PlatakelM Mi
Lenabarg (niekt aas SeklackoBwertk la BSkMen)
dea Jakrea ilSe aam BIsekoCs tob Gark« diaa IBZa
Ton Brilon gewUkH aai a\ii^ «an^ %• ka^HL VIAW
88
Mt, M du gMehicht, iam die Edela, vuer üben g»lwini
infRldolf ToaHontfor^ kern sn Veltkilcb, der B|.
tr, TWi ■>> Sie«, Alrieh, R fidolf, nd hig Graves vm
iMlfort gebrider, volfSremt die Tejding, die der Tor^Baat
nf iUdoIf ir vatter, oeiriicb es wienne, mit rns obertra*
•tf Tsd gaArt hat, nid das ii in gt^avartikeit, vaaerr
m Pealeia, vrowm agaeaen, a) weilnt Ktaigiaae ae
ig*ra, «der Tasers Lantnogts in Brgow, oder tof et^-
•■ vaaem anptlStea, rad Ratgeben, die di egenaat vaaw
!tel, nder Tiiaer Lantnogt dan& aehtkcbeDt, Swereat alle
r, aUt ae babenn, die xwen Paotbriefe, die wir, swiMhea
1, TBd inen xe wieane, an aaat Johani abent ae Snaeweadea,
r BT nlliat was, Tersehriben rad mit vaterm grgHcm aa-
igendem laa^l renigelt haben rad dam oach n aUa nere,
iclbea brief baid reraigelat, mit ira kaagendea laaigela, a(
■ Tsaera, nd «, der einea bebaheat, vad den aadera alaa
raigeHea, mit ira iaiigela, al dem naera antwartteat, dar
[geaABtea raaerr PMein der Knnigia toi Tagera »der v^
V Laatai^ in Eigow, aS Taaera Itaaden, als ea awUebea
( fcaidoatbalbwi beredt ist, du wir daane, gebaaden aeia
Ae«, dia Toi|^aaBten Grafea ae acfatnnenn, Tad oach ri,
rwider gebandea lia rallea, tbi s« warttena, Tad ae dl^
«, ala die egenantea pnatbrief beweiaeat, Tad saDea an^
y danuA bebalffei aeia, dea Torgenantea Grafea tob HobU
■rt, muk sag der abgeaaatea pnatbriefe, wider aUe die dia
k TBsacht tta walHea, Tad soaderlich ietaanl, wider Graf At-
trieht deaBltera Tsd ^en Sna Graf Albreebt dea iaa-
;tTn Ton Werdenberg Tod «ider «De ir helffer Tod dieaer,
*ah du oiTcnu Torecbt vnd dea gewaH so diseliwa von we^
in^tS pi mredlich getan habnat aa den ^euantea Ton Hoat-
I ri entwert hant frenelieb Tad TnpiUicb wider aller
■ *nd gewonlieit, der Itiade, Lätea, Tostea, Tad
t tut, wileut, dar edel Graf haag eilig Toa
•\ 0 IIIS) iMt KlMtW
taate iHtMa)^ ria
86
Montfort, bie vor herre se Tottert^ 4er ^Uki&t frUcr
wis, des obgeaanten Grafen Rftdolf Ten Moatfeii des elten,
der oach dammb, ein recbter erblieher ynd wisMiehafter vegt,
der egenant eins Brudw aelig Chindea, billich iaty Tnd ae recht
ein 8ol, daaoQ er oaeb dieelbea kiade rad aüo ir Taataa, Lit|
yad Gater, die iaea der egeaaat ir Tatter aeUg gelassen bal|
iaaebaben, yad ir pUegea eolte, ia Togte wiae, yats (H») das die
Cbiader %i ira tagen kirnen, Tnd beratmi wardes, als daa ge-
woadlicb Tnd recbt ist, Daaoa eaipbelkes Ysd geUelen wv
erastlicb Tneerm getrewen üben berlaog fridricken Ten
Teck, Taeerm Laataogt ia Swabea, Yad in Hiaiaae, eder wer
ie ae den aeitea di eiad oder werdeat, die Tnarer Lande Eigo«
Tnrgow, Glaras, der Marck Tnd des Swartswaldea pklegeat
Yon Tnaem wegen, daa ei mit aOer macbt, deraelbes vaerer
Laade bebalfea eia dea yergeaaatea Grafea rea Montfort, aa^
eag der Torgenanten pantbrief, wider alle die, die in Tnreekt
tun weiten, ynd sanderlicb ietaaat, wider die Torgenaatea Tea
Werdenberg Tnd ir belffer, als lang, Tata daa die egeaaatea
Ton Montfort in gewalt Tnd gewer kernen, der Torgenantea
Kinde, Testen, Loten, Tnd GSter, der ei TnbiDieb mit gewalt
Tnd an recht entwert sind, Tnd daa in onch nach rate, Taser
selbers, oder an Tnser stat, Tosers Lantnogte, Tad ynserr ge-
swomen Ratgeben in Ergow Tud in Targow, abgelegt, gepes-
aert, Tnd widertan werde, alles das Tnrecht Tnd die eekadea,
die inen in diser sacbe Ton den egenanten tob Werdenberg
geschehen sint, Wenne anch die Torgenanten Tnser d jener die
Grafen Ton Montfort, in gewalt Tad in gewer komeat, der
Torgeaanten Kinde, Testen, Luten, und G&ter, kabent daaae,
die obgenanten Ton Werdenberg, oder ymaa aadrer. ieht daraS
ae sprechen, daromb sollen ia die egenaaten Ton Montfort,
rechtes gehorsam sin Tor Tns, oder aa Tnsrer etat Tor Taserai
Lantuogt Tad Toserm geswornen Rate , ia Ergow, Tad ia Tir-
gow, wan was, diselben Ton Montfort in der Sache ietsaat,
oder in andern Sachen hienach, behabent, mit dem reebtei,
Tor Tus oder Tor vnserm Lantaogt, oder Taaem Rat ab iela-
gesprochen ist, da bey snllen Tnd weDen wir al uibrnm^ ib
die Torgenaaten pnntbrief sagent, die wir
der gegeben haben, ob AUtWiau VitVftla^
87
n4 nüt luigela roUirt, werdeit, all nq^ehribem itat
weaa« ovefa du guchiclit, m aol rmttt Lutaoft in den Tor-
(eaftatea vmien Luidea so rede aetmen, Tmb die rorgeechr^
b«a uehe, die TWgenantem Grafea vod Werdenberg, die oich
TWer dieser eind, rai iol, an ei, Tordem tob tuctb wegen,
da> si, den egenuten Ton Hontfort, die nuer BUn, Tnd djener
nad, widw aatwurten. Tnd in geben die voi^enanten Kinde,
nd Teeten, lAt, nd Gfiter, der ei an recht entwert sind,
nd o*A denteliwn Ton Hontfort al>legen ab TorgeecbrifceB
•tat, das Tnrecht Tnd die eehaden, die ei Ton derselben eacbe
wegei, TOB in eBphnngea bant, Tnd iat, das dee, die Torge-
BaatoB TBB Werdenberg, gehoraam werdeat, Daa, weUeB wir,
Tad a«l es eneh Tueer Laatnogt, tob Tosem wegen, von in,
^Aenen, Tnd fir gftt haben, Txd eol oach des, die Torg^
Baaten tob Hontfert benflgea, woltea aber dee, diselbea Toa
Werdenberg, Tageborsan sein, eo aol iaen, der Tor^naat tb-
aer Laatat^, TBneraegenlich , entsagen, Tnd widerbieten, tob
Tnsera w^^n, erberlich. vnd sol darnach, ane allen sanmen,
Tad Tertniehen, bebnlfen sein, mit macht, der egenent vnsrer
Lande, den Torgenanten Grafen Ton Hontfort, in aller der
wanse, als Tergeschriben stet, Mit n-kande ditn brieb Tor-
iigelt, mit Tuersi CUainem nnhaogenden Inaigel, Der geben
ist ne WioBBO an den nächsten freytag, nach sant Johana
T^, ae San wenden, nach Kristes gebnrt, Tosent, Drmhnn-
dert iar, darnach ia dem Sechtnigiatem Jare. —
CoBilibna Hontforte.
L. 8.
XXXIV.
Hugo Tamb tob Nenenbnrg Tcrkanft die Veate Nesen-
barg mit Leiten, Gfitem, Gerichten, allen Freiheiten, an
Henog Rndslf IV. tob Oesterreich ond seine Br&der am
UOO Pfand Konstaaner Hnnae.
Baden in Aargna 8. AprS 1363.
ADen den, die disen brief aniehent, lesent, oder hirent
leaen, nn oder hie nach ewiUich. Vergich Tnd tSn knnt offen-
Gch nit diesem briefe, leb Hng der Tnmb too Nüwenbarg,
lir nieli selber, Tnd min erbea aa einem teile, lad tbt Wkn-
nes, Vrihe», rwd Heimriebaa g^efcr&der, die T«m^«n
88
miD Vetteni, wilest han Swikerto) des TnMben, miathrS-
dert seligeo eliehe silnei der rechter wissentbifter tb4 eriblieker
Vogt ich bin wan ei, Doeh sint Tiider des Jares der heachd
deoheit,6^ Tiid noch nicht «i iren tagen komen eint vnd eech
für ir wben, an dem andern teile | das ich rmi, diaedhen mim
Vettern, in solich grosse Tnlidige geltechnide geialles wami
die Tss gar se swer Tfle lag, ynd nach mangerley ToriMtrach-
tnnge, ynd gedenken, wie wir Tna da Ton geriehten lichiin,
konden wir weder nach rate Tuerr Frflnden, Bannen, vni
diener, noch nach Tnaer selbea Vemnnft enkeinen weg fndM,
da mitte wir Tnaeelber, nncslicher, vnd hai Ton deraeihen
geltachnlde gehelffen machten, denne das wir, Tnaer Veati
Nftwenbnrg, gelegen in dem Rintal se Knrwalehen,
mit Lfiten, G2tem, Gerichten, ynd allen Friheiten, nilsen,
▼nd rechten, so daran gehXrent, tcQ hatten eflenliek Tnd vcr-
koafken, Tnd nach mangerley anbietnnge, finden wir niemannen,
der Tna mere (oder) c) so tU dammbe geben weite Ab der
Erwirdig Herre, Pischof Johana if) Ton Gnrk, der dorclilich-
tigen Hochgebornen Fürsten , Tnserr lieben gnedigen Herrea,
der llertzogen Ton Osterreich kantzler, Tnd sn den Ziten ir
(Haupt) . . man Tnd Lantrogt ze Sweben Tnd in Elaass, Ton we-
gen, anstatt, Tnd in namen derselben ainer Tnd Tnaerr Herren
der Hertzogen Ton Österreich, darvmbe Tnd wan onch, die
Vorgenant Tnser Vesti Nüwenbnrg, mit Lnten, G&tem, GeridH
ten, Tnd allen Fryheiten, nutzen Tnd rechten so darzS gehtreat,
Tormals Tor etzwieail ej zites her dan ein genangena Tsd gebaa-
m) Swiker*« oder Sebwelkart*! Oemahlin war Kathariaa tob Brelt-
heim. Dach einer NoUa , die ich in 8t. Gerold (eftodea iMbe.
h) Beacheidenheit (tob Zeitirorie heachelden, Mueinaad«-
a c h e i d e n , aetaen , leg en etc.), Veratlndigkeit , Slnalcat ; die Jahr«
der Be tcheidenhe it d.i. der MOndlgkeit; an beacheldeaca
Jahren kommen helatty mündig, m^orenn werden; dann heiaat ea ftr-
banden mit Ordnung 8. Sa. Z. 15. etwa a. t. a. Beatimmtbelt, Oenaaigktit
e) Charta htc loci eat cxefh.
d) 8iehe Seite 8%. m).
e) EtswieTll, mlUelhd. etawle (initmm.) tad ir$mA «Im WcIm,
siemlieh, aehr. Tgl. 8chmeller I. IST; etea, ata. ««4 fai Aale
floch mit roiaanUcbem (^^laUchU^iU alaeheai tt«as| «tawarp
toTM ettchcr, Jemand.
89
itm fgta gewaten iaty dar «bgenaiiten viiserr Herreo tob Oster-
rcidii AIm das wir iaan, damitta wider allermenklich Diemann
Ly warUtt vad dienaa soUeo, vad et, oach niemann
ii dasae iaaa, Terkaoffen nach ae kaatrende, geben mach-
tMy daa wir tm, radit, Tnd radlieh gen inen verbanden hatten,
Hibia wir h daa aamaa ab da Yor, daa iat ae merkende. Ich
Hag dar Tvaiba ftr mich vnd min erben, an einem teile, ynd
vir dia vaigaBaBtaa Haaa, Frik, ?nd Heinrich, gebr&der
Ca T mal kam Ihr Tnai ynd Täter erben, mit willen banden,
fad gaaaty daa ▼arganaaten Hagen Tuaera vettern, vnd Vogtaa
la dam aadan taQe, vad dertelb vnter Vetter, vnd rechter
Tagt geBMiaiiak , Ihr aieh aelber vnd for vnt , getnnt libet vnd
■haa muk gntar varbetraebtange, vnd rate, vnterr nechtten
ftiaiaa maanaa, vad diener, ad den siten, vnd an dien Stetten,
la wir aa wal get&a mochtea, mit aller der ordennnge, bescbei-
deakeil vad luraik, wartea, werken vnd geberden, to von recht,
titr gawoabeity dkeiaa waget, darzS gehirent, verkouffet, vnd
M kaafaade, gegeben haben recht vnd redlich, Verkonffen, vnd
geben aach wiaaealich in eint rechten ewigen, vnd vnwider-
nlHchea iuHiffet wiaa, den dnrlnchtigen Hochgebomen, F&r-
itea vaaara lieben gaedigea Herren , Herczog Rudolfen,
Hereaag Albreehtea, vnd Hercaog Lnpolten, gebr&dem
Bertsagaa aa Otterreich , ae Styr , vnd ze Kemden , die vor-
geaaata vnaar Yatti Nfiwenbnrg mit Loten , Gerichten,
vnd Gfttem, vnd allen fryheiten natzen vnd rechten, die da sa
gaktreat, gemeinlich, vnd nach, vnd gar, für recht Lehen
von dem Heilgen Rimtchem Riebe , vnd oach ein teil für
pkant, voB demtelben Riebe, alt hienach ist vnderscheiden,
vnd vnaer vardarny vnd wir, das von Alter harbracht,
vnd beaeaaea haben, Vmb drü Tntend vnd drü Hun-
dert phnnt phenning Cottencaer munts, a) die
wir vaa dem obgeaanten Piachof Johaas von Gurk, anstatt, vnd
in aamaa der voigenanten vnserr Herren von Osterreich in
§) Dm BifthoB KonttaDs erhielt tchon Im sehnten Jahrhunderte da«
Hfturecht, da« Kalter rriedrich I. Im Jahre 1158 beititigte; JQnger Ut
daa Maaarecht der Stadt Konttanz; tie war eine der Hauptmünztt&Uen
7-1
90
gSter wertcliaft gar Tod geieilieb eflllpluLllgm^ Tsdl n ui Tuen
redlichen natx ab in abMsmige Tnserr aekiiUe Tsdl uiaaderfa-
ser aotdorft gar Tad gentalich hekeret haben, Vad aiat dia die
Vest Gericht, Lote vnd guter, die wir iaea, far Lehea vaa
dem Riche gegebea habea, dea eritea die egeaaate Bafjg Ni-
wenbarg, mit Teben, gebirgen, Bai^prtalea, fUlcaera, ge-
uilden, weiden. Ackern, wiaen, Wingarten, garten, Baaigartca,
Läten, gerichtea, gitera, Friheiten, rechten Tnd gewonheiten,
die deheins wegee, da aS gehSrent, vnd amdlerlieh mit discn
nachgeechribeo Lfkten, md eint dis, dea eraten edel Lite
Gawan Tnd sine kint, Radi Ankelstain ¥ad eine kint, AHe
Scherer, VUi (Ulrich) kanta, vnd J4ke, die Hartman, Barid
vnd Hana die Gecaiaer, and Ridgera dea krieaaors kiat,
Soaint dis nachgeschriben Lfkte die stare gehont descntaa
die Spierlin oiTdem Tngstaia vad ir kint, der Segoaer ein wip fal
sine kint, Bencae von Schmitten, vad siae kint, dea lÜllwa wip
in der Altach, vnd ire kint, des Brogglers wip, vnd ire kiat,
Haini von Schmitten, vnd sine kint, VUi Vend, der Sekler, fii
wip vnd sine kint, Haincaen wip im Meschach, Knni der Gan-
ser, der Buhelman, vnd sine kint, Haincz der Torwart, Kiai
kSgli^ sin wip vnd sine kint, Clans Bigli, des kellers wip, Tad
ire kint, kunezi Schmits seligen kint, Meta die Velwer vnd ire
kint, Anna Vendin vnd ire kint, Heinezen des Velwerskint, des
Steinhuwels, wip vnd ire kmt, des Knchimeisters wip vnd ire
kint, kani karrer vnd sine kint, Jak Vend vnd aiae kint, Ük
Schnider, Cancz vnd Haincz die Mayer, der Mnlich vnd sine
kint, der Bechrer, vnd sin Muter, Cunrat Moser vnd eine kiat,
Niese von kummingen, vnd alle ir kint, Cunrat Linder l'l^p vad
kint, fing Folkis Wip vnd kint, Elli a) die Binderia, der MSkd
sin wip, vnd sine kint, Haincz der Mihel, die Spraacae, fad
ire kiat, der Schonramer, sin wip, vnd sine kint, dea kreaa-
neis Tochter, Henni Blatter sin wib, vnd sine kint, Gret ak
Kummen, vnd ire kint, Folki, Schlab Herman wip vad kiat,
Rudi Gisinger, wip vnd kint, Cunrat Gisinger, Wip vad kiat,
Welti Mohel, wip vnd kint VUi AppenczeUer wip vad Uat,
aj Ulli f Utt ft n e , tvltt nocV \n e\u«uk T\Ai«
91
daral Appentetllar wip tb4 kut, iie Leatsb die Tuiti|^iii Tsdir«
kuil, die kinttiii Tiid ire kut, Vlli Fristes, wernli Grou, Tsd alle
ümt Imily die Tdwere Tndire kint, Heincseo seliges an Egerden
kiat, Jvlii in der Ow, md ire kint, Henni Fttachi, wip Tnd kini,
Haintn Fiteehi Tnd sin wip, Andrea Zimberman wip Tnd kial, vnd
ain Yatter, Hant wip ynd kint Bringa Lncsel rad sine
kint üeFrastesini Heini Yerre Tnd alle sine kint Ane k&ni, Hana
Onel wip vnd kint, Rddi Gnnel wip Tnd kint, Welti Oonelwip
Tnd kint • • • rewerin Tnd alle ire kint, des Snters wip Tnd
ale ire kint, vUi Jiger Tnd sine kint, Hinni Jeger, Haintn
Jiger Tnd sine kint Vlli Roxzer Tnd sine kint, Jekli Yelwer
wip Tnd kint, Hainen Tom Stadel wip Tnd kint, Andres tob
Stadel Tnd sine kint, Hansi seligen kint Tom Stadel Henni
Sddakkaini Tnd sine kint Richel Hemeriin, Tnd ire kint, CyK
F<ta^ia seligen Tochter Tnd Gret ir Swester, Hans Limphrit
Tnd eine kint, Hans der alt wip Tnd kint, der k6sse Tnd sine
kint, Jekli der Schmit Tnd sine kint VUi Haines Tnd Henni
GessB snne, die swen teil, falstich tbs widnow, der Mes-
ser Ton B e r n a n g , Hng winnim Ton B e r n a n g , Berwarts
wip Tnd aDe ire kint, Henni Jnstrich, der kftncsler, Tnd sin
wip Tnd kbt, Ebkis snn, Herman wip Tnd kint, Haini Ebkis
ans, Gesa tos Rebstain, die Lamphridin Ton knmmingen,
▼sd ire kint, die Sifridin Ton kmnmingen, Tnd ire kint, die
Meiler tss dw Altaeh, der Jong Haines Velwer, Tnd sine
kist, Vni Jiggler, Henni Jiggler wip Tnd kint, der knchi Mei-
ster Tnd sine kint, Haines Gisinger Tnd sine kint, Zili Himer-
lis Tsd ire kist J4k der Zilier, C&ni Stumpi Tnd sine kint,
Frisekenkei|^ Tnd sine geswistergit Jlklis wip ab Platten,
Tsd di kist, die sach ir hSrest, Hasses des B&helmans wip,
KD die Malier, des Treffers wip, JUken den keller, Bark Ton
der Mfili wip Tnd kint Bents der d&rre Tnd sin snn, Henni ab
der Bgg wip Tnd kint, Herman ab der Egg wip Tnd kint,
Haists TOS MUschaeh, Tsd die kint die nach im hirent, VUi
gstler Tnd sine kint, se Baisers, Schenczlis, seligen wip Ton
Bdeb, JSk Vogel wip Tnd kint, Heines Gerolt Tnd sine ge-
swistergit iren teil Clans kSgi wip Tnd kint, ÄU Ton Tobel,
Tsd ire kist, die saeh ir hörest, Haints ab der H&b^ ts4
swei alsar kwi, Hmbos wip von Schmitten, Tsd 4\s VasV^
92
■lek ir Ureot, koBis des llaaen wijs Ciortt Haa, HaiMi
wimrarn, ier alt Yelwer mit wip vad aiit kiadea, des Vogdi
wip, TBd kiatf Gut Schilia, Gret Fade Tad ire kiat, Gatea d«
Blatteria kiat, Nes (Agnet) die Blatteria, Elli die Yerria rad ire
Sweater, Ylli knae vad siae kiat, VUi Erai, Tad aiae awester, ier
Helbliag wip Tad kiat, Rickel vad ire kiat, Heiata tob Sattel-
berg, Tad alle siae kiat geiwiiterfid daa dritteil, der Gnei
Radii des Ferrea kiat tob Maiaiagea, C&aall winiarae vai
Jagberg, Gret Schilia, Neeea tochter tob Baaauagea, dei
AmmaaswipToaBatschaasTod ire kiat, Aldriaaa kiat, da ftfte)
aach im horteat, Ylli Schmita kiat die aach \m horteat, Baal
schmid Tod aiae kiat , die aach im hSreat , Tad Jekli Wetticb
Tad aiae kiat die zS im hireat, die Yoigeaaatea Lite gebeal
alle Jar, ae gewoalicher Sture faaf Tad driaaig pfoat Ceatea-
taer pfeaaiag ia gemeiaem Tad mittelem loafe, So aiat die fie
Gater die gea Naweaburg gehireat, dea eratea ae Oetiia
Tff dem Teaae XXIIL acheffel waitaea, Haiata ab der Hab git
acht acheffel habern vad Uli acheffel waitzen, aae 1. Tiertel, fad
1 acheffel geraten Tad V. Hunr von der Hub, Ylli Yeade git ib
Ortolfa bunt a) II. viertel weitzea Tad VI Huar, Hainca der
Giaiager git von dem Widach Tnd ab OrtolÜB baat, Tnd tob
dem haageadem Aker eia acheffel weizea Tad VI. haar, Biaehofii-
riat gilt VU. achilL die Hofatatt bi dem kUchhof gilt X. Haar,
der kelr am kilchhof gilt II hunr, Hainca Wiaaara git Toa des
aolwert I. lib. Tnd VI. Huar, Tad tob dem widach L acbefel
weitaea Tad VI. Huar, Hana der Buhelman git Tier achilliag
Toa dea Vogela buhel, Tad VHL Hunr, Von awaia Hofatettei
git der Stulta XH. huar, der keller git VI. haar, Ton eim Bon-
gartea au Muliuea, Haiata giaiager git L achilliag tob eim mM
haiaaet, daa hoch Erlach Tad II. Haar, Toa dem hof ae Bridlii
■> B 6 ■ t , die , eiD meist nlt ObitbivBea beFaaniiei • oafrMeCet Peli-
•tick, dM MB HMue liegt , betondert un eine MUcblrah, weui dai
«ädere TIeh aaf der Alpe Ut, aa niliren; Tgl. daalt ThorkAsd Ia dtf
PIkrre Hatteaaa im Brefeaaenrald. Auch im altea Oeaterreich Ift ditit
Wert bekannt; ea beittt In Peter Saehenwlrt («a 1170) tm Pri-
■laaer. Wien 1817 S. iOi. „ich hab weder vali wia f Oal ierA
ritleracball nlt Oberriitan'* etc. Tergl. Mch Peaol bil geaMa« L MTl
fluider I. a%%.
93
B. tchelid waUsen %t Yogtreeht, der hof Ut krotslinger,
risIvM timHof 3be knmraingeo ist krütslinger. VI« Viertel
bWra se Vogtrecht, tod eim hof, ob Platten do die Ganel yf
ümtmU VL Viertel waitsen, too dem Bnrgstal ah Blasenherg
DDL t^iDiag gelti, tob drin (drien) Manmat vff hoheomad, vnd
wm aker ob des Walchs, wingarten, Yiid ein aker bi der GSlle a)^
Bt golteKl VDL Schilling, die Vischents da der mfillank h)
m den Bin gat , Vncs da das A c h 1 i zum Hann in den Bin
pt HL sehüling. Von Batschati gSt es sie (9ei) aker oder ander
jIl Vn. sddUing die Hofireite Tmb N&wenburg von Akem Ton
■ingii Jen md Ton Boomen, IL lib. gelte, Ton Hagen desTomben
Irii, der Mhel VH Schilling Ton dem gfit do er Tff sicnet, c)
du Linder IIB Schilling von eim aker, am hindemelt, vom
ItlstntI am Bramach nfit, dfi (die) h&b do Haini von Schmitten Tff
mmI VBL Scheffel habem, IB. scheffel waitsen, ein scheffel
pntea, Tnd D H&nr, des Gaissers Lehen se swendi gilt ein
Hertd schmalts nwen kes, git Bentn der dorre, der Hof ne
B I e k gilt fier scheffel .... vnd vier scheffel, makom. L. ayer
md n. Viertel arweis, U. Viertel bonen, git der keller Ton T o b e 1,
•) Gatt«, 41« y Lack«, Pfllts«, MittUeke; in AppauMll 6öIU{ la Br«-
dl« eeil«. JeUt noch Ut bei KobUch «In« Oail«, di«
kioig« nk«ln(U»«rtcbw«Bnians6n slcnüich «otfefttUt Ift.
I) Sattsak, «plUr Melanksnkaek, Jttst E k b a c h genannt, «nt-
■prinft Bwi«ck«B lf«Inin(«n nnd Br«d«rif« hat reinet Qaellwaater, fliettt
M«l«i«i«B d«A Rkein an. Br fibt Waaaer fennf fQr awel Korn-
9 BW«I Br«t«nif«a nnd eine Hamniertchniiede » wi« aoek ffkr di«
gwm L«kanM«ick«, Hi«r kat naek Pniffer 8. ISS der Feldklrcber
Hanna Jakob Hutack Im Jahre 1683 Ton Kai«er Leopold I. ein
L«h«« erkaltony anf welchem er die noch bestehende anaehnliche
«rrScktat«. Der Back flietst tanft durck die wietenrelche Ebene,
kl raicfc an Flicken , besondere an Forellen (Ffthrlnen) and Ill-Lanken,
Bkelnlank (Art Lackt) genannt, weicke aat dem Bodente«
dflB nk«ln In die 111 nnd in die kleinen Bicke kommen (rerf 1. Oott.
»'a Bodena««. Stattfart 1827 8. 327), daher dieser Bach bei 8chle-
kea 8. SS ,ydcr tckSne Fftkrineokack , Melanckenkack geannt. **
0 ▼•• 4mm SBot d o er t f f ticaet, alte 8pracke ttatt Ton dem f nte, d a r-
aaf «r «Iteet, ▼«rfl. vorker: do die Oan«l Tf titaen, wer auf die
9as«l «itacBi and nnten 8.95. Z. 17. da die nQwe Veite toq MonUoTl
* (li#f»l>.
94
TOB «■ Hof se kiHUBuigeB, der kritiHiger «^ irt, VLVieitei
hibeni, se Vogtrecht, Von iem Hof ior kritiBipr
ist, Bwea oelMffel weitxei, so Vogtredit, Voa ouü Hof tk
pbttoB, do die Gmd w8 Mcsenl, VLYierlol w«itMi^ Vff Enk
Hof M wiler , YUL oeheffel mikom, L eckoffol
hfar C. Ajer, X oeluDiig die SoUIu IIL kAar, f«B mm md
so eattelborg, ae Svlts. I. Viertel geroloBy gH d^ Ac^gcr,
aeSoHm, soRoniLwil, lem G riete n, eia echefcl Milreffi gÜ
er, ab ein eker, Ab den EeehiBorbeig, V. edefid waili. im
ClurieebeigpheiiBiiig,ae6Alniet, iBt,IlLlik,daenftddilAIEi
gitt VIL sehillii«, das Hoehned XIIL ecUDii«, dt di^n an
Sebftnnmi gUt XII. echiBiag der kl glt lUL uASOag git Aidm
Zinbeman red Joti tu der Ow, Ab der StMg VII uUSmg
gelts, git der Rot ecbaider, ebetiig, Haiata woltio m, HO.
acbUfiag gehe Ton gtt, do er Tff eieaet, B&di Gieiager DIL
eeiiilliBg vaa der Hagemeld, Vilki Ton den Rabgartea IL e^iiy^gi
Schaiite wiee, gilt IIIL Schilling in dea nedera, der kaist, cia
Schilling Von ein wislin, in des Mosers ¥eld, die groaa wii,
XXn nannad, ?nd die akker driaa, gilt, HO lib., dl lange
wie siben Manmad, XL Schilling, Scherers wise. IX. Msnaad
1. lib. Uli. Schilling der ober brul, VI. Mannad, XV. Schilling der
Tttder Br&l, VD. Mannnad, XVIIL Schilling dii Roaawis, DL
Mannnad, XVin. Schilling dft R&ti IUI. Mannnad. Maaanad VL
Aeblis aimbemans wis nU. Mannmad , HU. Schilling dos Stenpheb
wis dry Mannmad. VI. Schilling dii gyg vier Maaanad VL scbS-
ling da wis vnder der Barg. V. Mannnad, DL sebüliag, dl XU.
Mannnad, hinder, den Berge XXX. Schilling da wis aea aichca
VI. Mannmad XII. Schilling Ab Branbach. IL scUlliag git Rldi
ankelstein. Der k&gftt, VI. Schilling git Andres Ziaibenaan,
Bin Mannnad aem wyger. IL Schilling d& Hofriti Tmb Nlweabaig,
herr Swiggers tail Wingarten ikker, vnd bin, Tmb IL Hb. geits,
Tnd hiri der Berg daaa, Claas der nagel, git ab dem gtt, der
heller I. lib. pheffers, von der Vischenta, von der 111, ▼ata(M9
m) Dm tkarfMlcclM AaffVfUB«r ChoriMimkloittr KrsaBllaf«a
•omit aach cIbmi Hof su Konailnf en «od war WMk asMiaMfli
Chraalk (1616) 8. 5S aach Ukana- oa4 f itiaHiwff vm WL Potor fli
BaaftwvlJ. 4er ilteftien Ptirr« iLct 0\ktf%^T^4»%«
95
aa 4«i MUiikeB XII. tcUDing md die Hobtett se Ilbrif^i^
XVnL sdiflling. SmiDa der Torf^naiiteB ZinseB ao waitseB mi
aa MikMrB das sa naitsea geschkg^B itt, LXV» tchefleL Yad
nL Yiarlal waitaea, Vod ist in der acheffel gereit, Ywaih Y« tehil-
Ib^ nSL dL (denar.) das bringet vberal, XVIL üb. X. aehiDing
wmä Vm. dL Costentaer manta, danrlier briagtt, die aanua, der
▼•ffgaaduribea aanspbenning aanderiieb« XXIX. Hb. XL aebilÜBg
VL dL Caateaeaer So aiat die wingartea, an dem Berge ■•
Nlnreabaig, g^gea Veltiuleb luabi der Barg, der BSaq^art, die
Ai^er vad wiaea die daraft gebArent, geacbetaet (ir aweataig
Eb. gdta Coateaeaer anaata, Ynd ako bringet die saainii dea
fifeaiatea gdtea Tberal. C. U. lib. L acbilling VlII. dL Coatea-
eaer* diae Torgeaanten Veste Lnt Tnd giter mit aOea Fribei-
tarn aataea recbten Tnd gewonbetten genempten , Tnd Tngeaemp*
tast findea, Tnd Tnfaadea, wo die gelegea, Tnd wie aie gebeia-
aaa aiati die diieiaa weges da a& gebireat mit dem Baratal, da
die aawe (Veate) Ton llontfort tCT lit, mit der Taaeraea, die ao
racbt ae Naweabarg sin soi, waa si ae ketais Toa recbt ai^
aia aol, mit der Laatstraaae, die Toa recbt, far Niwenbarg, tC
Tad ab gaa sol, Tnd der Niderlegi die da sin sol, ant dem
Aichwak, geaaat, der kämm, dem Berge geaaat der Oloaely
Tad dem kalkolaaeb, der Litea Tader dem Seb&tseb, Tnd dea
Bebiam Ow, dem Berge geaaat der k a d e 1, Tnd der Yiscbea*
taa geaaat, die OnD, mit aller andrer reebtaage, Tad ebafti,
aa da aa gebireat, babea wir die Vorgeaaatea Tambea, ao
koafeade gebea dea obgeoantea Taaera Herrea Ton österreieb
fbr recbt Leben Toa dem Heiligem R^mscbea Riebe, Aber dea
Hof ae koblaa, darin ae Clericbte far deaselbea Hofricbter,
gaa aaBea, aOe die Lato, die ia der Hofinarcb geseaaea aiat,
Tad dao mscbeatae ia dem Ryae , babea «rir dea obgeaaatoa
Taaera Herrea Toa österreieb gegebea fftr pbaat, Toa dem
Riebe, Taib ab Tiel geltes ala die briefe bewiaeat, dao Taaer
Tordera Tad wir dan^er Toa R^aucbea keysera , Tad kaagea
babea Tad dao wir, dea egeaaatea Tasera Herrea Toa Österreieb,
mgeaatwart babea, Waa oaeb dieselbea, Taser Herrea Toa
Öslerroidl aoKcb fribeit Tad recbt, babeat, daa si sieb wol
migea aller der Yestia Lite, Tad giter^ üt ^i«a
BtOgm Mkk9 Ftkeat, wmi n aakomoat, vk kaalM^
f.;
96
geni«cht«iisie9 oder gäbe wise, darmbe, habea wir, fai itm
Munen alt da ror, entwichen, Tnd entwichen, (aic) wiauntB^
mit disem hriefe, aller der besicsnnge vnd gewer, als wir die yw-
genanten Vesten, Lftt, gericht vnd gfiter, Hida vnd Yiacheitie,
in Lehena vnd in phandea wise harbracht, fnd betesnen baWi,
Tnd haben geaetset, Tnd aecsen, mit dbem briefe des alei|
in demaelben rechte, in nntslich gewer, die Toignumten faser
Herren Ton Österreich, Tnd ir erben ewiklieh, Tnd bitten ec^
Tnaem gnedigen Herren, den Rimachen keyaer, das er, lea
Torgenanten Tnaem Herren Ton Oaterrich der egennnten Mea
Tnd phantschaft, gnnne, ala ai des, Ton dea obgenanten keafei
wagen recht hant, ane alle generde, Oneb haben wir, in d«n
namen ab da Tor, for Tna, Tnd Tnaem erben Terbeinten Tnd gdaM|
mit Tnaem Trewen an eidea etat, diaen konf atet se habende^ Tadi
niemer da wider, ne tfinde, weder mit recht noch der getat beiB-
lieh noch offenlich, mit Tna aelber noch mit andern Lnten, noch
onch iemann gehellen der dawider tSn wAlti alleklicb oder
bi teilen, in dheinen weg ane geuerde Tnd Tortnihen Tna eich
darvmbe achirmea vnd helffe aller Herren, Richtern, gericbtea,
Tnd rechten, geistlicher Tnd weltlicher, Tnd aller Tscsag . . .
wir oder Toser erben hie wider in dheinen w^, iemer getSa
machten, ane alle geuerde, Tnd sc warer Tcrgicht Tnd ewigea
Trknnde aller Torgeschriben sache, han ich, der obgenant Hag
der Tumb in dem namen, als Torförmich Tnd die Toigenan-
ten min Vettern, Hansen, Friken, vnd Heinrichen die Tnmben ge-
brudere, der rechter Vogt ich bin, vnd für Tnser aller erben mia
eigen Ingcsigel offenlich gehenket an disen brief^ Tnder, daa, wir,
dieselben drye gebrudere, als Tnder Tnser rechten wixnenthaftcn
Tnd erbornen Vogtes Ingesigel, tus binden, wan wir noch eigeacr
Insigeln nicht haben, noch zu den Jaren, Tnserr beaebeidenheit
kernen sin, Hie bi waren, die dicz kouffes getsSge aint, mit iren
Ingesigeln, die sie durch vnserr bette (Bitte) willen noch gehenke
haut, an disen bricf, Herr Her man von der Breiten Landen-
berg. Herr Egber von G old enb erg, Herr Hana Hof Mei-
ster, von Froweuuelt, Herr Hans Ton Bödmen, Herr
wernher vonButtikon, Herr G6cb Müller, Ton Ziriob,
Vogt ne Wesen vndJohans von Lange n hart Vagi nnBapracMa-
wi/e, «lia beachach, Tn^ wntl ^v%«t ViimI IWjfcwA wa Sndn
gdrarl, T«Mil, irUnniert t
toi irjütm hr.
hb. SS.
97
▼tgaader OtterwicIieB,
Ammerkmmf. Nickt ekae IitoreMe iit dieM iltette air
MnBBte Urlnuifc U«r 4m klebe LiadekeB ui de« denaeligeB
Staadeekeiirk Ne«k«r|^, der etwa 7% Q Meik im&sel lad ms
dem serftAeaeB gleiekaaii^eB Sekloite «od der Gememde Kb-
kUck Mit der Pbrre m keifigen Kiliu tia 78S BiBWokMni
keelekt Dr. Staffier sagt ia i,Tirol and Yorarlkerg, TU. L,
Bd. L, S. M** b akea Urkudea fiadet aiaa das Sckbes Nea-
karg aut „Neaakarg** geaekriekea, wefl es aiit aeaa Tklr-
BMB BBgekea gewesea seb soD. Das ist aiekt riekt%. Die
BÜttelko^deatseke Sekreikweise Niaweakarg oder Niwea*
kargy wie sie Uer ersekebt (gleiek Niaweakircheay Neaea*
kirekea aad jetst Neaakirekeo), Akrt aaf Neaeokoig oder
Neaakarg aad j. Neakarg; deaa die aeaathilraiige Yeste
kiesse b alter Spraeke Niaakarg.
Dieses klebe Gekiet tob Neakarg gehörte tob Ahersker,
weaigsteas seit Hagerer Zeit Tor dessea Verkaafe, dea 8.S.a)
erwikatea Tamk oder Thamk tob Neakarg and aieht dea
Grafta tob Moatfort-Feldkirek, theils als Pfand, tkeils als
Reiekslekea. Sckoa Tor diesem Verkanfe war dea Heraogea tob
Oesterreiek Tersproekeoy ikaea diese Yeste gew&rlig aad olfea
bb kaltOBy wb aaek das Yorkanfsreckt ebgeraamt Endliek aaek
BMBekerlei firacktlosea Aakietaagea aötkigtea grosse Sehaldea
HagOy diese Yeste aadHerrsckaft mit Leaten, Geriektea, allea
Fireikeiten b sebem and seber Erben, arie ancb b seber
drei Nelfea Namea dnreh Jotiann Bisckof Ton Gnrk and östei^
reiokbekea Kaaiier dem Hersoge Rudolph lY. Ton Oesterreiek
aad dessea Bridera Albreckt III. and Leopold DI. am 8. April
ISM am 3M0 Pfd. Pfenninge Constanser Munse sa Terkaafea.
Der weitaassekeade Henog Rndolf wnsste aeha Wockea naek
der Brwerikiag tob Tirol (M. Jinner 1363) darch diesea Aa-
kaaf im kea^gea Yorarlkerg den ersten Pfeiler aar Bricke tob
Tiral aaek dea altea Yorbadea für seb wachseades Haas aa
sckfa^ea.
m
98
Diese Urkunde ist vob Belang wegen 4er dam TOikea-
■enden Namen der Edellente. und iber 80 stenerpfliclh
tiger Leute. Jene heissen in alphabetiaeker Ordnnag: Ba-
dolf Ankelstein, G'awan, Bnrkard und Hanna Oeesiner, jetit
noch Getaner, Ulrich, Knna nnd Jakob die Hartaujui, Rld^Wi
Kriesser nnd Scberer; dieae: Aldrian, AppanaeDery At^;er,
die man noch in Weiler nnd Rdthia findet, Baehrer, Bana neck
in Feldkircb, Montlingen nnd Altititten in dar Sehwaia, Bcl^
wart, die Binderin, Blatter, Bftali der Keller, Brfigglar ia AM-
ach: Bnnnnngen, Bork Ton derMfili, Ebki (tEbU), Bmi nack
an Rankweil nnd Göfi«, Fölki nm RankweU nn4 Feldkirck,
Fötschia, Frastes, Friachenberg, Fade, Fnlatiek ia Widau,
Gaisser, Ganser (? vielleicht Gaaaer), Gerolt, Gaaa vaa Reb-
stein, Gisinger in Koblach nnd Altach, Graaer, Groaa, GaasI,
Gntler an Balaers, Han, Helbliag, Hemmerlia nack ittmaieiie
in Koblach, Lnstenan, Ems, Torenbfiren, Jeger oder Jiger in
G5tzi8, Jiggler, Justich, Jutai oder Jnta in Nenaing, Klgi,
die Kinstin, K6gli, Kösse, Krennvels, Kncbenmeiater, Kiae
j. Kühne in Meiningen, Kanzler j. Kanzle in Ueberaaxen, Knn-
minger, Lamphrit, Lenz, Linder, Laczel (Bringa? Tielleicht
Beringer), Mayer in Koblach nndGötzis, Meiler ana der Altaek,
Mesner von Bemang, Möhel, Moser nnd Mnller in Kablacb,
Nagel, Rozzer (Rosser), Schenzli von Bach, noch leben Sehens
in Feldkirch, Schib'n, Sehlab, Schlabhaini, Schmit in Raakweil,
Schneider, Sifrid in Weiler und Rothis , Spierlin auf dem Tng-
stein, Staltz noch Stala za Bezaa im Bregenzerwald, welchesi
Geschlechte der St. Florianer Chorherr nnd Akademiker Jodok
Stalz angehört , St&mpi , Sater, Tantigli , Treffer, Velwer Q. Fel-
ber), Vend j. Fend in Koblach nnd Altach, Verre, wohl du
heatige schweizerische Fehr, Vogel, Walcb, walirscheialiek
Abkömmling eines Walhen, Wettach, Winanra j. Weinaierle
in Bemang, im Jagdbergischen nnd zn Feldkirch, Zimbennaaa
noch Zimmermann za Röthis, Sulz.
Alle diese Namen, welche im J. 1363 im Rintal se Chnr-
walhen erscheinen, haben etwa mit Ausnahme von AUrian, Föt-
achis, Frastes (vgl Frastanz), Ganel nnd Tantigli, dantachaa
Klang, da im zehnten Jahrhunderte in diaaer flngani aach ra»
Aiattiacba Namen neben den\ac\k«ik i.% IniUia.
^
99
Neikwg mi muk den iaikwertheB Mitttieilii^B des Heim
Alm Stsser, Pfiurren nm KoMick uid neiMS Fremdes Hem
Piu Menh^H:!!!, denuJe P&rrers m Klavf , die herrschesdeB
SesddedlfBUMa : Amuui, Bdckle, Eglei Ender, Fend, Geeh-
ler, GiMuger, €M, Hianerle, KaÜma, Kfkng, Kopf, Lfagle,
Midhttrr, Haler, MiDer, Moser, Sandhoker a) SpiH, Sohm
(mm ABbewcliweade), Sonderegi^er, Sekeidbach vnd Zijpper.
Diese Urkaade iberiiefert ans anch Namea tod Tamb*
Nevkugis^ea Oitera, Höfea, Zinsea nad Einkfknftea,
tteüa iaaerkalb der MariLea der heatigen Gemeiade Neabaig,
griaserem Tbeib aber aasserhalb derselbea. — In alpka-
beliacker Ordani^ warea jeae: Bramaeh(S. 93} oder Braa*
back, (S. 94} wakrseheiaiich das heutige B r o m e a , ähaliek wie
aaa Braaberg (aas breaaen nad Berg} hinter Wiener-Neastadt
Bramberg eatstaadea ist; Koblan, jetzt Koblach, am Fasse
das kleinen Kamen oder Komenberges mit dem Aicbwah ge-
gen Gdtns. Koblaeh ist die einzige Pfarre des ganzen Be-
zirkes, deren Kirche auf diesem Felsberge steht In dem
Hofe za Koblan (8. 95} war der Hofirichter för alle In-
aaaaea der HofinarL Der Berg Kadel lleg^ etwa hundert
Klafter sfkdlich vom Bocksberg und ist mit dem Kumenberg in
Yerbindaag. Das heutige sogenannte Neuburgerland, Mher
die iaaera Mider genannt, ist der ganze Strich am Kamen
▼OB Götzis and Mader (wohl demnach den äussern) bis an
den Rhein mit etwa zwanzig nach Koblaeh eingepfarrten H&n-
aem. Ow, d. L der Weiler Au gegen Meiningen und den
Fratzbach hinauC
Wir wollen die Geschichte Neuburg^s dem vaterl&ndi-
adien Leser ausführlich darlegen.
A. Neuburg in den Händen Hugo^s Grafen von Mont-
fort-Bregenz.
m) YteUeklit AMiiaiMlinfe Jener Sandholzer, welchen der Sits
BmmäThmrg auf einem luiU^en und lonnifen BQhel ob QöUii
mmek Frmggttf 8. ISS, noch Im J. 1685 gehörte. Diesen 8IU lies«
«■ lS7e Dr. Friedrich Sandholser, Pfarrherr der Colleflat-
fclrdM n«nt.8tophnBinKoBtUnxy ein avtfeMichoetcrTheolo«, ll%\^««
7 •
100
Alt uck den Siaf^s d#r Appeneller tich eis eidganit-
•iffclier Bvsd ob dem Bodessee, a) detaeB Seele Hai
Rediif TOB SeliwyB wir, gefenifcer dem StidtebvBd Bmdei
See im Jahre 1404 gebildet bitte, «itOTBibm deradbe ib
erate Wifeitbit die Beligemg der Veate NevbBrg, die
immittei ibrea Baodea aif eioem aoBB%eB Fabbigel lag oi
dem GnfeB H«go tob Montfort-BregeBB (dem Ifina-
ali^ery TgL S. 411. a) gehörte. 16t dieaem wvrde wegeB dieser
Yeate eiB rem 16. October 1405 bb St OaBitig, d. L 10. Oc
teber 1400 diverader Vertng yoo Seite dea BBBdea ibgeacUae
aeBy der iia der b Koblieb venrihrteB OrigiBilBrkBBde ia
Zelhreger^aUrkaodeB-SiBUBlang bb deaaeB AppeBaeDer Geadocbta
N. CLXXX ToIlatlBdig ibgednickt iat Ea iat mir aebr iBibDeid,
diaa dieae IMiBde die Yeate wiederholt Iranweg aeiBO (Ha-
gele) Yeate Beaat? Wie kam aie aa dieaea Omfea, der BMiaee
Wiaaeaa bb dieaer Zeit wenig im nahen Bregens, deaaoB Hilfte
ihm gehörte , gewesen. Wir sie ihm ila wirkliebe oder Scfaeia-
pfindsehift and von wem fiberlissen? Vom Hinae Oeaterreieh,
dem sie doch spiter wieder angehörte, oder etwa von aeiaem
Sehwager ans zweiter Ehe , dem Grafen Friedrich YI. Ton Teg-
genhnrg, welchem der Hersog Friedrich (mit der leeren Tasche)
die Grif- nnd Herrschiften Feldkirch, Sirgana (140S), daaa
Fröndenberg, Nidberg, Wesen etc., nm sie vor den Eidgeaoasea
an retten, yerpfandet hatte, ils Afterpfand? AnlfidloBd iat es,
m) Die Bldfenofien diei et Bandet wmren auf 4%m 1 1 ■ k e ■
Rhelnafer: die Sttdt St. Otllen and Appessell» dnan dtt
RheintliftI hinaaf, tlt Rlieineelc, Aiuatte», lUrteck , BenMCk
Kiiettera, denn fegen Saz and Otmbt; naf dem rechte» die Stedt
Feld kir eil (seit 15. Sept. U05 mit AppenselO» wou well Mck
der innere Brefenterweld anter teinem ertte» mir k^nnnten
Leademmann, Wilhelm Ten Fröwit, f eliörte, ferner Fladens, 4mm Tknl
MontaTen, dat ganae W a 1 f a a , alle Bannertfeneaaen Ton Bank-
weil inner and aatter der Klaa« Ten GStaia , Inan L«aCenaat
HSchat and Fat tack and der Btcknerkcrg Im
Flntenthanie Lieektentteln. Dieter Bond ak dea SeOf '•r
genSttitek erganitirte and nake daran
•rU — «latB Bantttna ^ aaeanklldea,
Bprach Me. KMttaM am B. iaMk\ \\.^ k|^ \%Rlk
i
101
iaM wir fiasea Hi^o «aderweilig in diesem et^ittertea Kjunpfe
Bwiecbea ii&m FMbeit aaetre^Bdea Btediidieii ob den See uid
der eekwiUeekeB Rittersehaft rwm St. Georgensehilde nielit alt
TlmilBfliaiT flades, da dock aeiiie Yetter Ridolf uid Willieba
▼OB Moatlbrt, Eberiiard tob Werdeaberf^ mad to viele dee dor»
tigOB sahireielieB Adels aameatlieli als solche geaaaat siad.
Dieaor WüMm voa Moatfort - Bregeaa , Hugo^s Neffe, der Bo-
Mfaer der aadera Hilfte von Bregeaa, war ja darek seiae Lage
als YordenMaa der oberschw&kisekea Rittersekaft vor Allea
dem Aagriffea der Appeaaeller biossgestellt, welcke tobi 9. No-
▼eaber 1407 bis wmm IS. Jiaaer 1408 die SUdt Bregeaa be-
lagertoB aad daselbst aiit Hilfe der wachsamen Bhregnta
«aTa Huft gesehlagea wardea. Wo war Hago w&hread dieser
¥argiage am Bregeaa, die iha dock aadi berilhrea massteat
Aaf soiaea, dea PCuabeigischea, Gfktera ia der Steyenaark,
•der im oben Elsass, wo er liagere Zeit Laadvogt gewesea?
B. Neabarg aar Zeit des Sehwedeaeiafalles im
J. 1647.
IKe Veste Neabarg warde im J. 1589 vom Eraheraoge
Ferdiaaad voa Tirol dem Grafen Kaspar tob Hoheaeau mit der
Bodiagaag Tcrpfladet, dass der feste Plata dem Laadesherra
▼orbekahea bleibe. Der Graf rerwendete an dessen HersteDoog
ctiicbe Taasead Galdea aad die Veste war nach Schlehen (im
Jakre 1616) wohl erbaot and wohnlich, wie aoch mit kleinem
aad grossem Geschfitae aiemlich Tersehen. Als die Schweden
am 4. Jinner 1647 Bregens fiberrompelt hatten , tragen sie An-
&ags Bedeakea writer ia^s Laad hinanf za r&cken, aomal die
Bidgeaossen 7000 Mann an den Rhein legten nnd Rndolf Frei-
herr TOB Safis aas Graobfinden als Gesandter an Bregena er-
aekiea. Anck die Bewohaer des obem Vorarlbergs hielten sich,
aaek der Wegaakme des so wichtigen nnd festen Passes Ton
Bregeaa geschreckt, anrfick and schickten aofZasammenbernftiag
Ton Seite der Schweden wie die Br^enaerwalder Abgeordnete
aar UatorkaadlaBg eiaer Braadschatzang dahin, welche nach
Georg Progger's Feldkircher Chronik (1685), S. 67, filr jedes
Haas TOB Stadt and Land in achtzehn Golden bestand. Eine
feiadBeke Abtbeihuv rickte iber das menschenleere ToTeu\i%t«n
aadBms bma^ JmsMo nebt§ rom Wege die \ ea\e ^«uYi^ütL
102
ud legte 90 Bfano Beeatzoig huieiii; die ÄBden setitei sidi
auf das SchloM Schatte aburg iber Feldkirch, eui%e ia lie
Stadt I mn die ansbednngene Braadsehatsaag eiasotreibea aad ia
Empfaag sa aehmea. Am 7. Man sogea de gegea aDe Yer-
Bnathoag ohae absoaderliehea Schadea voa hier ah. Die kleiae
Besatzaag ia Neoborg, saerst Tom Grafea Karl Friedrich ?ea
Hoheaems, der Yom Jahre 1646 bia 1654 Merreiehiacher Yegt
xa Feldkirch war, daaa Tom kaiserlichea Geaerale Adriaa Frei-
herra Yon Eakeroirt belagert, kapitalirte aaeh tapferer Yer-
theidigaag aad erhielt, aoch60Maaa ToalMatariL^ am ^/^Ud
ehreaToUea freiea Absog aach Ueberliagea. Die Sehatteabarg
aa Feldkirch aad Neabarg iiad wohl die aildlichatea Paacte
ia Deatechlaad , welche die Schwedea iaae hattaa. — Die Yeete,
die aie dea Pfaadiahabera überlassea warde, hatte bis wmm
Jahre 1744 öcterreichische Beeatzaag, eia Zeaghaaa mik dea
erferderlichea Geschfitse, Haadmahlea etc. aad dieate aach aar
Verwahraag tob Yerbrechera. Seit dieser Zeit liess aiaa lie
festen Werke TerfalleD, die endlich im J. 1767 Ycrkaaft aad
anm Theiie abgetragen wurden.
C Die Neaburgische Pfandschafl
Der kaiserliche Generallieatenant Johaaa Graf voa Aldria-
gen gab im J. 1633 dem K. Ferdinand II. eia Darlehea ?ea
100,000 Gulden. Er fiel am 22. Juli 1634 Tor Laadshat, aad
seine Schwester Anna aj brachte seinen Nachlass aad Naaiea
mit kaiserlicher Genehmigung im J. 1635 aa die Gkry^sche
Familie. Ihrem Sohne, dem Johann Marx Georg bj Grafea Toa
Clary und Aldringen, verlieh am 12. April 1679 Kaiser Leopold I
die Herrschaften Neuburg, dann das einst YYelfische, spiter
Freundsberg'sche Schloss Petersberg, wie aach YY i e s b e r g
im Oberinnthal (jede au 50,000 fl.), als Pfaadschaft ia der Art
a) Die beiden Brüder des Generali waren OeiitUdM, AMrinfMi Paol,
Biachof sa Tripoti and Weibbiachof aa Straaabarf t aad J ebaan Ma-
xi m i 1 i a n , Füratbiacbof aa Seckaa. Deren Scbwatlar ▲ a a a
miblte lieh mit Hieronjrmua Grafen t. C I a r j t trat
Oberaten, dann katserlicbem GeneralfeldwaabUMlaUr«
h) InWelsenef ser-Merkle*a Vorarlbarf II« iO» aaA lalcwatafP
lar Tbl. II. Bd. l. «i werden irrlf dia Orafea Jakaae* Her*
e«a «ad Gaor« von CXar^f «1^4 K\Si\Aittk
1
103
Fnicktgviiusey dast selbe gegen Briag det auf beiden
HemebafteB haftesdeB Pbndscbilliiiga von 100,000 GvMen, über
Toiiii%e baibjibrige Anfk&ndigoiig, die immer mit Ende J«ii
»i geacbebes bitte, wieder eingelöaet werden könne.
Nndi dem gleicbneitigen Pmgger, kaiaerlicbem Notar sn
Feldkircby geborten lant S. 121 seiner mebrerwftbnten FddUr-
cber Cbronik ancb „Höcbst vnd Fnessaeb, AU- nnd Nev^ontfort,
Toatera Tsd Jaggberg*^ n dieaer Pfandberrscbaft. Meinea Er-
acbtena aber niebt dieae gansen Orte, aondem nnr Realititen
in denaelben: wie icb folgende in nenen amtlicben Bericbten
ala die weaentiiebaten an%elilbrt finde : a) die nwei Maierböfe
an der Laadatraaae an Nenbnrg; b) der sn der Pikndberraebaft
AH- «nd Nen-Montfort gebörige Maierbof in Bargfeld m Weiler;
e) daa Ackerfeld an St Arbogaat ind die dann gebörigen Giter
mi Götiia; d) die swei Maierbdfe in Tiais; e) die Leben m
Toatera; 1} der snr Pfi»dberracbaft Jagdberg gebörige Bnigbof
in Scblina — Ton Höcbat nnd Faaaacb nnd dortigen Rediten
tat keine Rede mebr. Der Pfandinbaber batte nach Pmgger
ancb die niedere Gericbtsbarkeit, die hdbere aber die 6ater-
roicbiacbe Herrscbaft Feldkircb. Dieae Pfandscbaften kamen in
der Folge dnrcb Heiratb an die Grafen Ton Wolkenstein-
Rodencgg. Nenbnrg nnd Wiesberg a) gelangten Ton der GrÜn
Tbereaia ron Wolkenatein, geb. Ton Tnman, mittelst Vertrag
TOM S. Norember 18S7 nm 50,000 fl. an den dnrcb aeine Lio-
farangen im J. 1809 bekannten Micbael Fink, birgerlicben
HandelaaMna nnd Scbümeiater sn Braanan ; die Piandberracbaft
Peterabeig aber beaitst dermals Josepb Graf an Wolkeaatetn-
Rodenegg.
Anaaerbalb der Marken der bentigen Gemeude Nenbnrg
li^ien jenaeita dea Rbeinea im bent%en Kanton St Gallen B er-
nang; dam ein Hof ob Platten ist der Hof ob demScbloaao
Platten iwiacbea der Pfiure Rente nnd Oberried am Rbeine.
Mir acbreibt Herr SiMer die Worte : ^Ton dem Hof am Bktton-
berg enbalb Rbeina Waitaen Z Scbiiel der Nenbnrg. Herracbnft
m) Tal- »r. Starncff*« Tim Mi rcrvfWrf , T%. U. 14. I. t. %\,
9t0 maäßig.
10%
iit amg^löst^; Rebstein, Schmitten oder Schnitter wU
Widnao, wo die Tmnhen Rechte and Einkfinfte hattea. Diee-
eeits vnd swir unterhalb Neaborg: Tngateia ein Wefler ait
einigen H&osem an derEmserrente, am W^^ nach Ebnit Ach
ist ein Weiler na Altach gegen Banren hin; Tobe! liegt aahe
am Sonderberg nwiachen Altach und Gdtsia nnd gehört in Mi^
tere Pfarre. In den Modern, d. i. das hentige Mider, wd-
ches nach Schlehen^s sogenannter Emser-CShronik^ S. 48, «i jeaer
Zeit (1616) in die schweiaerischo Pfiürre Montiglen gehörte in4
jetnt eine eigene kleine Pfarre ron U6 Menschen bildet AechE
dikrfte nach Herrn Sönser der Götuerbach sein, der durch
Altach nnd Bauern dem Rhein sugeflossen ist, nun aber Ton dem,
Ton Koblach aus bis in die sogenannte Seelacko ober Lastenaa
im J. 1844 geführten Kanäle angenommen wird.
Zn Ketnis (dem heotigen Götiis mit 2500 Einwohnern)
war nach S. 95 eine Taferne, die von Rechtswegen m Nen-
bnrg sein sollte. Hier wie in Gisingen, Fröwis, Rankweil, Te-
sters etc. hatte die Frauenabtei Scb&nnis schon im J. 1045
theils eigene, theils Leheo- and Zinsgüter. Götnis wird in
P. Alexander's UL Balle för Schännis ddo. 24. October 1178
Chezins genannt. Das Patronatsrecht der beiden Pfarrkirdiea
na RankweU and Götzis schenkte ddo. Feldkirch am 20. Jali
1378 der mehr erwähnte Graf Radolf VIL Ton Montfort-Fdd-
kirch dem Domkapitel za Ohara). Za Götnis, rechts an der
Strasse von Ems, liegt Bach (S. 93), wie noch die dermalige
Wirthschaft zam Schwan heisst. Bach war der Sita der edda
Familie Jonas von Bach and Udelberg, das im Pforrbesirke
Koblach gelegen ist. Diesem Geschlechte, das Jon (vielleicht
Jaen, wie man es noch im Thale Montavon findet), dann Jo-
nas hiess, gehörte der Dr. Ja.kob Jonas an. Er war sehr
wahrscheinlich hier geboren, lehrte erst in TfUiingen die bir-
gerlichen Rechte, die griechische and hebräische Sprache. Seil
aasgezeichneter Schäler war der berühmte Orientalist Johann
Albert Widmanstatten, der später seines Lehrers Toehter Anna
a) Die Urkunde, die in lateiniicher Sprache gtiCkritWa Itl« iBka Uk ia
C h B e 1*1 diterr. GeftcbiehUfortclier, ns. IL IJSLt •• %• SL
fetheill. Vfl. oben 6. '7).
106
heirathete. Ab Kammeiferiehtobeiiitzer wurde er mit teinen
Bmder Besedict tob K. Karl Y. ddo. Regeofbiirg 19. Min
1541 getdett. Er starb als K. Ferdinand's L HofVicekaniler,
des er swb Reichstage nach Angsbarg begleitete, aa Abensbeig
an 28. Dee. 15S8 and mht in der Stadtpfarrkircbe an Ingolstadt.
Vier sahne gab er den Jesoiten in das im J. 1554 an Wien er-
richtete Conrict aar Braiehnng a). Die späteren Jonas in Vor»
arlherg sind höchst wahrscheinlich Abkömmlinge seines Bradera
Benedict, dessen Enkel Wolfgang am das Jahr ICMM Verwalter
der Herrschaft Neabarg war. Frialein Maria Ursala Jonas
ron Bach and Udelberg, welches im Jahre 1736 starb, hat
Udelbeig als die Letste ihres Stanunes bewohnt
Kam ingen j. Komingen ist ein awischen Mftder and Oötaia
gelegener and in letzterem eingepfarrter Weiler. — Schwendi
j. Schwende ist im Götsnerberg, also swischea Götsis and Mi^
Schach. — Meschach and auch in dieser Urkande S. 91 aach M 1^
schach(Ton m&hen and derSchachen d. LWald5^ etc., daher
die neaeriich angenommene Schreibweise Mörschach durchaas
aarichtig ist) macht seit 1822 eine Expositar Toa Götzis, mit
140 Seelen in SO aerstreaten Höfen. Es liegt eiae Stande weit
hinter einer Ten Götais aas gesehenen Felsenwand im Gebirgs-
Tcrsteck, abschissig mit der Abdachang g^en Sndost, wohin
man aaf raahem, anbahnbarem Wege gelangt. Im Chore dieses
kleinen Kirchleins steht noch meines Freandes Pins Moosbrag-
ger^s MittheilaBg: 1463 erbaut. Es wurde 1548 von Lncias,
Bischöfe aa Char, eingeweiht
Diese Verkaa&arkande spricht S. 95 von einer Land-
strasse, welche Ton Rechts w^en Tor Neabarg anfand ab-
fthren soll aad Ton der Niederlegi c^, die da sein soH
Dieae Andentaagen bed&rfen einer ErlSnterung. Der alte Stras-
semn^ Ar den Zwischenhandel mit Italiea and Deatschland,
m) Cf. LMp. PI scher krerti notttU arbli VInd. 1771. Sapplem. p. 08.
— BlB uiierM IUI wollen wir Ton dieiem Dr. Jakok Jon«!
Mtfcrerti aitthcilM.
k} OMwiraliahhcls, Hols •4w Wald, in dem ■aamikcl^ v^. lla%.•
■ • • • k«! mhnUgOlh
e} Dum M WiunmmhätrUg:
106
der Sehweis nid Tirol , defsmi Kaoteftpuiet !■ dam aadi intA
seioe militiritche Lage wichtigen Feldkirck liegtj giig yrmm Bre-
gens iber Wolffiurt, Schwarmach, Torenlifiren, Emm an Pnsae lei
Gebirges nach Götsii, und tob da dnrdi die Klanse naehRitii,
Rankwea ond Feldkirch. Sadweetlick ror Feldkir^ wvde die
m fiberbrfickt und die jenneitige Kapefle, in J. 1180 erbast,
gab diesen Theile der Gemeinde Tisis den hentigea Nanen
„in heiligen Kreas'\ Bei h. Krens spaltete sieh der Weg;
geradehin fthrte er, wie noch hent sn Tage, nnek Yadns md
Chnr, b'nks hin nber die Letsi nnd den Fillengatter (wo wabr-
scheinlich einst ein Fal^tter gestanden) naehFrastans, nndens
nnd Tirol, welches das Land hauptsächlich nit Sah rersoigt
Mit der Zanahme des Waarensnges wnrdo sn Feldkirck eine
Znschg a)j wie sie daselbst heisst, nit Brlanbniss des Her-
BOgs Leopold IV. an Dinstag vor St Margaretin 1400 gebant
Un den weitem nnd besckweriicken Weg fkber die Letsi ab-
znscbneiden, fohrte man vom Pladenzer Thore hinein nit Tielcr
Mohe und grossen Unkosten die Strasse am rechten hochfels^en
Illufer hin, baute im J. 1550 unter K. Ferdinand L eine hoch-
gewölbte Brücke. Im Jahre 1768 begann man die nene, der-
nalige Land- und Poststrasse yod Lauterach geraden Weges
nach Torenburen^ Ems und G5tzis su machen, nnd in J. 1770
dieselbe von Götzis östlich an Nenburg hin dnrch die grasten
Wiesen und fruchtbaren Aecker gen Altenstadt nnd Feldkirdi
fortzusetzen.
Der Glouel ist nordostlich an nnd Ton St. Arb(^;ast In
einer Abschrift, betitelt: Auszug von Grafil. Kaspar sn Ems
Haupt Urbar 1613 heisst es: der Holtzberg, der Glofen
genannt und der Böss-Kopf stosst auf St Algastfeld (d. i.
St. Arbogasts-Feld). Schönrain, Erlach nnd Liten (d. L
Liten oder Leiten, Bergabhang) sind nach Herrn Pfiurer Steer
kleine Bezirke an den Neaburgischen Herrschaflsg&tem, nnd
gränzen an Tsch&tsch und die Herrschafts waldnng.
a) Aach Z a f t oder Satt, Tom iUlleniichen •• • ta^
stand (tcb loitar«). Die Rod(ahr«iiy walcks
gewium Stationen br\nf«n ^uTt\«n ^tA
ÜberUfMn moatieo, «rtor^tTV^n t\n«
lOT
Kkikofaach, d. i. *{eUeicbt Ktlchereo n 4er Ou,
Im Tarn den KAlUrainerei«i , die du Stift St Oallea duelbat
hatte, jeaea «lt«n Namen fSkrte. Voa der dortigsH Klaue
Beut sieh du hentige P&rrdorf mit aeiueii 500 EiBwoliDeni.
Die Uteaten NotiMi ilier Klaoa verdanke ich dem dermaligek
Harr* Pbrrer Hooabrngpr, die xor ErglDxnng von Weixen-
eg^er-He^e'a Verarlberi*, Band 11., Seite S23, heitragen
edlen. — Naeh einer Handachrift achenicten im J. ItVT die
Onfea Radoif nnd Hage tod Moatfort ihre Güter zn Calehe-
ren oder Kaieheren den Kloater zq St Johann im Thor^
thale. Den Reat kaafte Abt Konrad im 3. 1270 vom Grafen
Ridelf and .... 130S den Weinberg in Pr6ids, wovon keine
Dfkande mehr vorhanden iat Heinrieh IV., Biachof xn Chnr,
aaa dem Hanao Hontforl, achenkte am 9. Deccmber 1265 die
Kirdie (eapeüam} in Calcheran mit aUen Eiofcänften dem-
Bclkea Ootteahaaae nnr BcMeraog dea Tiachea f&r den Aht nnd
dea CoBvcnt, mit der Erlaabnita, dort ana den Kloaterbrödem
einen Tleaiina an keatelien. Vg^. Ambros. Eichhorn Episcop.
Carienaia p. 94 nnd die ganee Urkunde daielbat im Cod. Pro-
bat p. 89, N. LXXIX. Anf jene iltere Schenkung vom J. 1237
waiaH die SteDe in der Urknnde 1265, welche lantet: „Noa
c^eDam in Calekernn, qaae ex antiqois temporibaa ad
collationem dictonm abhatia et conventns apeetare diooace-
batar, cantnlimaa ^opter Deam etc." Graf Radolf vonMontfort
ackeiat dem Benage dieaer Einkünne Hindernisse gelegt ^a
hakea, indeai er im J. 1270 dem Abte versprach, ihn in die-
um Besage nicht mehr la hindern. S. von Arx L 436. Mit
den Kloater St Johaan kam auch dieie Pbrre an daa Stift
St GaDen, daa bia nn seiner AoASanng in deasen Besitne blieb
aad kaU Stiftaprieater, bald Weltgc istliche dabin aetcte. Anch
ia Kakberen findet man im J, 1399 eine Znst, wabracbeiolicb
wegen dea ZoUea, der allda erhoben nnrde, verxeichnet
IHn erate Anhfibe von der Kirche nn Klana westlich bin
kemat Tachttaek, in der Urkande S. 05 Sohataoh. Der
Sattelkerg iat in deaaea NSbe mit gatea Wei^ellndei and
dw daiaa atoaaendea Ebene. Uateraattelkerg >■«■ ^t-
■alt swci, jctst drei HSfe, Lehen vod Emi^ jrtil V
Ikaa Bit da» BtUhnsmtihU Im der gilWbl
108
Auch der Gnf (?on TraekseM-WaUkiifg-ZeU) beiiaU Mck di
Hilft« Weinia natvnu ZuObertattelberg mit bmb Hiuen
hatte ehedem da« Klof ter Yaldua Zeheat mmi, eiaige Beeitsaigea.
Aach Erlach (S. 9%)^ das heatige Erlea, li^ ia derselhca
Pflurre Klaas. —Die Orte Weiler, SaU aad Raakweil siai
bekaaat Weiter ohea ia der Gemeiade Zwiackeawaaeer lie|^
Batschaaa (S. 92), jetat Batschaas, wo obea an Berge
aach Schlehea S. 51 die Brockea a> TaaFeUkirdi daHaaf,
aach Progger S. It4 Weisseaherg geaaaat, erJkaatea. Oh
der Ammaaa roa Batediaae hier der NaaM dea Oeachlechtet
oder die W&rde ist, kaaa ich aicht hesttBUBea« Meiaiagee
(S. 92), dessea erste Aahaaer Oieils die Kirdie aa BaakweO,
theils aa Alteastadt besachtea, erhielt die erste Kirche 1477
aad warde im J. 1609 eiae selhststiodige Pbrre.
Ferner war aach Neaharg pflichtig Ciaali Wiaaarae rea
Jagberg im iasera Walgaa; ferner der Bargstall ob Blasea-
berg, jeaseits der III ia der Pfarre Tisis; desgleichea Oall-
mist and der Es c hin erbe rg, d. i. der Eschaerberg im hea-
tigen Forstenthame Liechtenstein, irrig wollten Hehrere wegen
des Namensklanges die vindelicischen Estionea b) des Strabe
hieher versetzen , welche in's Gebiet Ton Kempten aach Es c hach
hinter dem Bachenberge gehören, wo man sogar rdmischeMia-
aen gefanden hat — Selbst zn Balzers, aa der Greaae gegen
den St. Laciensteig, hatte er eine hörige Familie» Eiaige kleiae
a) Ueber dleie Brock oder Proek Ton und sa Wcittcaberg (««ek
Im VitrUl ob den Mftob&rUberf) und Dorn«« In NitdorStterreieb ■.
WUifrill I. %0S. Von dieiem Out« Weiitoaberg tcbtlit der
Name ftof Ibr Haae oder ibren AniiU %u BftUcboae aWrfetrtfiB m
•eyiiy 10 wie der femelne BUnn den St. Oebburdebers bei Br«te**
naeb dem •teyermlrkiicben Pfftosbergy dae Graf Has® tob ■«•!-
fort-Breffens um 1 SSS erbelratbete , noeb jetst hämAg P f a ■ ■ e a-
berf Donnt (8. %S «). Von Ladiilani Preck dorn jaigorn,
kaU. Oeneralbaebbaltcr der beiden Kammern %m Kremwltm «ndacbem-
nits nm 1676, beiitst daf k. k. Manscabioet olno klolM, vtrgoldeto
Medaille In Silber.
b) Ol E*c^»vf( rwv OutvdcXixüv ct^i aal BfVfkmm» aal cAnc
avrwv Bpt7dcvr(oy xal Kafiirtf^Bvoy. 6tnb« Ukm !▼• Balleal^ai
medil« Inter Brlgtatloa et Llcallot tedola trftoo li Tstltti lUrl
«aal«. C U ▼ • r i i V\n4aUc\^ «v l\«^Wifla> V V^
' « ■ J- _ .
109
Weiler «ai Hife, wie Buui«m^By Ober- und Uster-Brilbli
Egmrlmj WMaek, BrUBa (fieUeieht Brederie), mag der Hei-
«eehe mielMB) wem sie etwa aoeh luter diesem Namen be-
stekea ud Jemaadea iateressiren.
Gempremiss tob dea Grafen Ten Werdeaberg «ud
MoBtfort-Feldkirek aaf Heneg Leopeld DL von Oester-
Ab dsM Var vater Werdeaberg am SO. Joli 1899.
mr Graf Albreebt rea Werdeaberg der alt, vad
Graf Hag seia Sia. Veriekea bekeaaen vad tfta kaat elTealiek
■it disem briefy Daa wir darek Ugdiag, des dureklacktigea
ke^gekora Mrstea, Tasers liebea ga^d4;ea kerrea, Hereaog
Leapolts vea Oestereiek, ttr tbs, vad ftr meiae des
sgeaaalea Graf ADkreekts des Eltern SAnea, Graf Alkrecktea
dea Blterai Graf Alkrecktea den Jaagera, Yad Graf
Haiareiekea, vad ftr alle Taser aller, frevnt, belffer, yad
dieaer vad alle aader Lewt, den wir ze gepieten kaken, aa
gealr, aiaea erbera, slecktea, getrewen, ganczen, vnd gfttea
fridy aa%eaomeaTersprocbea, md Yertristet kaben , Yertristea,
nid aemea oaek, dea, aaf, wizKentlick aiit disem briefe, aiit
Tasera YetteraGraf Rftdolffea YoaMoatfort dem eltera,
fad adt, Graf Rftdelffea, seinem Sun, Ynd mit allen iren
FreYnden, keUfem, ynd dienern, Ynd allen andern Lewten, den
li ae Ctopieten kakent, an gealr, Ynea auf den nicksten kanf-
tigea saad Miekels tag, Yad denselben tag, Ynd die nackt alle,
Tngeaarfiek Yad swas wir stias Yad misskellnng iecannt, mit
daaader kakea danrmk deweder tail Ynder Yns den andern. aa-
iseprecfcea kat die kakea wir gar Yad ginzlick geseczt, Ynd
seeaea aut disem krief, anf dea Yorgenanten Ynsem kerren
Hercaeg LeapoHea, Ynd seinen Rat aA dem Recktea also, wa-
kb Yad weaa, derselk Yaser kerre, Hereaog Lenpolt, Yas, för
sidi, Yad seiaea Rat iaarent der seit des egenanten frides tag
geti CpH) ^^ ekaadet, daa wir aaf ietwederm taile, mit aller der
waraaag Yad kaatsckaft Lutea Yad briefen , der wir aaf aia
gaaca cade der sacke, ietwederkalk , ae geaiezzea gedeakea
dakia Ar d kmmem wmi auch hei laea beleibea siUea , a\a ^»a%^
^j'.
110
▼IM dai ti, Mdi mgmr tbeUgng^ ymi witente, haUol-
kalben gen einuider ¥mb aDe die mmIi^ tmI alidJce, damib
wir danne, eiaaader aasetpreeken kaken, das redit iii liadwl,
eriLenaeat Tad gespreekeat, aaf dea ayd, k«i inm Irawa, da
keiy der ^aaat vaaer kerre der Hereaog, iegBekea aeiai
Ratety der daaae ae gegea lat, fragea aeli aae aDe geaMe.
Yad was si alle geaudaliek, oder der Msrer tafl, vadsr ia
daraaik also, aft dem recktea spreekeat Tad erkeaBoaii aaf d«
aydy das saOea yad weUea wir, Tad Taser Brkea, aaf islwi^
dera teile, Mi kakea ewikliek, vad TirtfKrea gtecaKck, aae
alle geaM. Uad kakea vas oack des verpaadea, wiHikBek kei
▼asera trewea, aa aides etat. Mit ^rkaad dies krielk. Pergebw
ist aa dem Var, rker dea Reia, vader Werdeakegg, aa dem
aickstea Meatag Tor saad Peters tag ae lageadem susiia
Nack krists gepdrde dr^caekea Haadert iar, daraaek ia dtm
Newa yad Seekcaigistea lare.
L. 8.
(Orig. Pergaai. 2 Siegel Gekeim. HaasarckiT.)
XXXVL
Friedrick II., Bischof tob Char, eraeaaet dea Orafea Ri-
d o 1 p k VI. TOB Mootfort-Feldkirck aaf siekea Jakre aam Pfle-
ger des Gotteshauses aa Char.
Ckar, 28. Aogast 1372.
Wir Fridrich tob gottez geaadea bischoff ae Ckar, dei
hoherbomeo dorhlichten F&rsten vasers gealdigea korea ker-
caog Litpolta tob Osterrich etc. Kaataler tuad kaad Tai
jehent offenlick mit vrkdad dies briefs, als wir dea edebi k<
▼Bsera besuBdem Fruad Graf Rikdolfea Toa Moatfort
eitern herreo ae reltkirck, ae pfleger gesetat kakeal vkcr
yaser gotzhns ze char yad Im daz mit aller at gekXrd kakiat
io geantwart als einem weltlichea pfleger yata yff dieea »Xk^—
•ant Terenen tag (d. i. 1. Sept.) ze legendem korket Tad dar-
aak siboB gantza jir als die brief wisent die wir goa
kakeat, Tad Im eck gewalt hakiat gekea ae roektial
kea, Tmb dez gotzhns l&t Tad guter wa daa aÜdiilHi lal fa dsa
selbea Jaraaln, mit ToUem gewalt aa Tasrer alall MfaMiaTaiae
rerhst wari daahn da mit 4tm Tti^V»% VwJto^ 4mfcit ^49mm}
1
4
111
wvfi aa Mieyty dai sol er werea Tid TtricIiteB Tondasg«!»-
Inw gll AB tb« tduiieB. Mit ■AHclier besduudeBhftit, wiri
las er ddMia des gotilies gll damnb minü Tertetnea, des
iMt er TeBes gewalt wmi des selb glt des er dess eise Ter-
eeteti, wes des Jirdich geHee mleht imi Im de Ton JlrcKeh
werdes e^ll die Jersel ts. So tU sol och tbs wmi Tseens sek-
kesMS ob wir sH wirist eftges, Jlrefick es des Tier hssdcrt
gsldises die er tss Jlr^ch gebes sei, seh Trkssd der hrief
die wir derrher tob Im hebest As eil gererd, eld eher er eel»
es ri^tes tos des Tier hsBdert gsldises, ob es Tsser w3b
ist es eD gOTerd, eise des Im der es sieehet (niehiB) eb gssg,
es des sitses, die Im JlreKch werdes eosd, seh wiss^ Tsd
ei|; der brief die wir gesesesder hebist, esellgeTerd. Dirr^ifte^
9€r) Wag so wirem Trkisd Tsd stiter Sicherheit hebes wir
Tseer e%es Ise%el geheskt es dises briet Gebes so ehir, es
dem slhetes eemsli^ seh eest pertolomess tag, de sms seil tos
erielae gebsri drilseheshssderl Tsd sibestsq^ JIr, derseh is
dem esders Jir. L. S.
(<h%. Peigeak 1 Siegd. OeheisL Heseerdur.)
Ammterkum^. Dieser Friedrich IL tos Messisges, dee
Hersegs Leopold ID. Kessler ssd Tom i. 1M8 bis 137« Bischof
ssChsr ssd Gref Rsdolph VI. tos Mostfort-Feldkireh
schBeeees esdi em tS. Asgssl ISTt des Vertrag, dess die
Birger tos Char aad Fddkirch gcgeaeeitig sollfrei seia soüsa,
mit der Aasaehme, dess eia Bifger tob Chsr saFddkirek ssr
Weis aad eia Biiger tob Fddkirck sa Ckar aar Sels Ter»
BoBes eoB. TgL Jokess Geoig Pragger 's Veldkirck. Veldkvch
168S, iakL4le., 8. 15, aad Eickkoro Epucopet Carieaeie,
p. 114. Neck Eichhora wer es Radolph VIL, dessea Sehe, ki-
dem er iha dea kiaderlesea Dompropst tob Ckar seta liest
Leal dieeer IMcaade ist ee kier aad wokl eack ia domUeher-
dakoauaea Tom t6. Aagast Reddph der liiere, der Veter,
welcher im lehre 1S73 sUrb. Radolph VIL, der Jiagcro,
erst Dempropst sa Char, ealsegte dieser W&rdo aech seiaer
Brider Tode, Termihlte dch mit der rdcbea Grifta Agaee
TOS mteeh aad Terkeafte kiaderlos, eis der Letale dieeer
Lisie, «e Stadt aad Gnbckaft FeMUrck im J. 1S7S kedkigaag^
weise am OeaUwrwkL (VgL IMaade VIL, okem B. lt.*)
►
112
xxzvn.
Gmekti-Urkuiie Koirtd Stosscrt, kiiierlidieB Ladbridi-
Un im der Bin, wagem der Venicht der OrifiaMB Agaei
iBd Anna tob MoBtfort aif ihr TiterHckee md nitUrliclMf
Erbe gegea ihrea Ne8ei^ des Grafea Radolf VIL wm Hontfart-
Feldkirek
LiBda« wm 90. Hm 1S7S.
Ich Cvwrat der Stoster ais fi7e Ltatriehter fai der Byrese—
TOB BliBee gBidigeB Herrea des RbaiaeheB Kaiaera Karlea
gewalt Ttb kaat nit diaen Brief, allea dea die ia aaaAca^
leaeaty oder bireat leaea Da« für auch kaaieBt da ich olealich
■e geriht saaa aa den tag ala dirr brief gebea tat, die Bdeh
wolgebera frowa, firow agaes, Tad frow aaae Chrllfaia tob
Moatfort OrafHags seligea ToaMoatfort tohtraa, dea
iat dik aia frow agaes Graf CTarajta tob Moatfort Herre
■e Bregeaca Elichi frow, Vad dik aader frow Aaae,
Graf Hiiarichs tob werdeaberg Tom Hailgeaberg
clichü frow, mit jrem farfprechen. Wieahart dem Laat-
schriber. Tod batea ia ae aiaem Togt gea dea edela wolgebera
Herrea Graf Haasea tod werdeaberg tob aaat Gaai
(d. L Sargaas}, der ia och mit Trtail Tad mit dem rehtea, ae
aiaem rehtea Togt geben wart mit willen Tod gmat jro Torge-
aanto elichea nuaae, Graf CTnrat tob Moatfort Tad Griff
Haiarichs tod werdenberg die och da eagagea atTadeat tot
geriht, Tad sich der Togtay willeklich eatzigeat ala reht ift
Vad de daz geschach do namen die Torgenaatea bald frowa
Grafiaa Ton Moatfort, Tad och jr Torgenanter Togt Graf Haaf
Ton werdenberg aiaea forsprechen, Tad nament dea Toi^geaaa-
tea Wienhart den Lantachriber Tad offnotTBt da Tor geriht,
Tad eprachent alao, ai welteat sich gea dem Edela wolgebera
Herrea Graff Rudolf tob Moatfort Herre ae Velkirch
entzihen, alles jrs Tatterlicha Tnd mnterlicha eirb L&t Tad Gat
wie daa genant war , wen si dea mit jm lieplieh Tad mit wil-
len Tber aia komen wirent, tss genomen der ahtaekea Taseat
Galdia guter Tnd Tolfwar aa gewigd Tad aa ChiUe tob der
pfaatscliata wegea di si habea sont Tf dem ProgOBtBar wald
Tad Tf allea dea stukken Litea Tad gatea dia dar ib gabliaBti
rad och dar aa aadra tVnk Vat Ta4 ^^ laak. db« Mef mf,
113
üe dar YWßh witeit md Mgeat, das udern jrs Tltterlich Tiid
iMtterMelM eirlb Tsd CM alleasanieBt wie das gesant itt, wel*
lest ti sack gen estsihett ysd Temkes wie es kraft md nakt
kelti ymi als rekt wir, wos des wirest ti wilUg setssd, ysd
kalen is Mit jrea okfesasteB forspreekes as aiser genainer
▼rtail se er&resde wie ai das las Tsd TolAreB aoltest als
rekt wir, do fragt iek nnk Tsd wart ertailt Mit geaudser Tsd
TsserweHher Trtail, das die Torgesantes kaid frowen Grifina
T«B Mastfort, jr Isrtpreck md jr Torgesaater mgt Graf Haas
T«n werdeskerg, si kaid ts farteat Ton dem gerikt tC des
Rieka Strasse se dria sMÜea, yad da aa is erfireat ok aa
•• titeat kettwaagealick aM Takettwaageatiek seiti der Torge-
sast mgt Tf siaea ayde das si spriekeat das si es wUlekliek
vsd Takettwaagealiek titeat, das ketta wo! kraft Tad wir eck
rekt , md das deas da aack aker gesekiek das rekt wir , md
da das alsa ertailt wart setaad, do fkrt der rorgeaast regt
Graff Haas tob werdeakerg , md oek jr Torgeaaater Airspreck
die Torgeaaate frowaa kaid se mal ts tob dem gerikt se dria-
Mal Tf des Rieks straais, Tad erlareat da aa iaea se dria
Bales ok si es titeat kettwaagealiek ald Takettwaagealiek,
do seit C^^J ^^^ Torgeaaat Togt Graf Haas Tf siaea ayde,
das aa kaid spriekeat, das si es wiDeklick, Tad Takett-
waagealiek titeat, Tsd do das gesckack, do katea si ia
■il jrem okgeaaateB fturspreekea as aiaer Trtai erfiuread,
wie si aa Ikro taa soHeat das es kraft md makt ketti
Tsd als rekt wir, do frsgt ick Tmk md wart ertailt mit
geaMiaer Trtafl, das si sut jr kaad md mit jro Togtes kaad
Graf Haasea, des Torgeaaate jrs Titterlicks md Mitterlicks
eirk eataigeat Tad Tf gikeat, ia aua des Torgeaaatea Laatriek-
tera kasd Tsd tss auaer kaad, ia des Torgeaaatea Graff Ra-
dolCi TOS Moatfort kasd, md weaa si das getaa ketteat, das
katti wal kraft md wir eck rekt, md do das also ertailt
wart so taade, do eatsigeat siek die Torgeaaatea edel frowaa,
fr^w Agses, Tad frow Aaae. Griflaa tob Moatfort, jrs Titter-
laek Tsd Biittsriiek erik sobmü Tor gerikt, mit jr Togts kaad Graf
Hasse« is smb des Torgesaatea Lasdrickters kaad, md tss miaer
kasd, is des TOffgasaalaB des Edela Herreo, Graf Rndolfs tob
Maalfert kasd Tsd gawalt Tsd gikest jma md aiaea crkes da ^t
IB* S
for ti Tiid alle jr erbea Tsd Tolfurtent das da alki bH iBei
worleo werken Tsd getaten TBd mit aller kraft, So dar n
liort Tiid notdorftig ist tod gewoahait rnd tob rekt, also dai
•i noch jr erben noeh niemant von jren wegen, ninner ae
kain Torärmg noch ansprach nit me aont kaben noek gewin-
nen an das Torgenant jrs Yltterlieh Tnd nAtterlich erk Toa
dehainerlay rehtet wegen weder tC Gaittlickeni gerikt noch W
wehlichem. Vnd doch mit solcher gedingt vnd keschaidenhait
das die Torgenanten bald firowan frow Agnes, Tsd firow Anne
Orifina Ton Montfort ynd jr haider erben sont keliben ob ei
neschulden knmpt das der Edel Herr Graf Rndolf tob Mont-
fort Herre se Velkirch abgat Ton todes w^en na elieh libi
erben so sont si beliben bi der erbschaft Tnd bt allen den
anTÜlen als die brief wisent Tnd sagent die der Torgenaat
Graf Rudolf Ton Montfort dar Tber geben hat, er hak di tot-
genantft Gut Tnd Lüt gelte oder nit, so sont si da ki keUbea
in der wise als Torbeschaiden ist, an gedbrde md an alle wi-
derred, Vnd do ditz alles also ergie wie reht ist Tnd erUiH
wart, do mutet der Torgenant Edel wolgebom Herre Graf
Rndolf Ton Montfort Herre ze Velkirch , mit einem fhrsprechea
Hansen Bitzsin genant der Hoppentser des alles ains
briefs dar vber Ton disem geriht vnder diss geriktos jnsigel,
sn den nachbenanten jnsigeln, der och mir jm Tnaerworien-
lich ertailt wart zegebende, Tnd des se Trknnd Tnd warhait
henk jch Torgenanter Lantrichter diss gerihts jnsigel an diiea
brief, won och es mir ertailt wart zetnnd Ton gerilltes we-
gen. Dar za Tcrgich ich obgenanter Togt Graff Hans tob wer-
denberg genant Ton sant Gans der TorgesehribnTn TOgtaj,
daz du also za gangen vnd volfurt ist in aller der wise als
der vorgenant Lantrichter hie vor mit werten Ton mir bescbai-
dcYi hat an disem olTonen brief, Tnd des se Trkmdo Tnd mer-
rer sicherhait heink ich min aigen Insigel och an disen krief
Dar zu Tcriehen wir obgenante baid firowan, firoT ngnos , Tnd
froT anne Grafina Ton Montfort Graf Hngs tob MoBtfort
gen Eiichen tochtra, das wir dits alles, mit Tnseim
ten TOgt Graff Hansen Ton werdenberg gotOB TBi tbUM ka-
kent , in aller der wise , als der Torgenaat Iinahfaitai Hn Ter
rcn TBS mit werten TencYixibe^ tu4 Vm^aMsak kniL Yal des
I
115
Trkaadl imi, grotter ticherhait heinken wir Tiiterv aignv
igtl 9A 9m disoi briet Wir die Torgenanten Ich Graf Cvnrat Ton
«tfortHcrre me Pregeaca, Tiid IchGraff Haimrich too werdenberg
1 HaüigMibergy Terieheat och beavoderlich mit Trkvnd dits
tU dam dila allet mit viiserm g^nat ynd willen za gangen
I Tolfurt ist 9 in aOer der wise als der Torgenant Lantrich-
' hie Tor Ton ms mit allen Worten bescbaiden hat an dieem
«f , Tnd des so vrkTnd md noch besser ticherhait heinken
r TBsers aignT Insigel och an dieem brief. Der geben ist
Lindowe Tor Lantgeriht an dem Samstag Tor sant Vlriehs
; nneli Cristas gebart driusebenbvndert md Sibentzig Jar,
■aeh in dem fmfflen Jare.
(Mit 6 angeb&ngten Siegeln.)
Ammerkmmg. Das kaiserliche Landgericht in der Byrs-
(Pirs oder Gepnrs), welches in alter Zeit anf einem Hei-
Telde «nweit der Stadt Lentkirch gehalten wnrde, war in
«r Form ein Rest alemannischer Verfassung und Gesetzge-
ig. Bs bestand ans zwölf Schöffen nnd einem Vorstande, dem
üdriebter, welcher rom Kaiser ernannt wurde und in dessen
metk richtete. Der älteste urkundlich genannte Richter in der
n ist Graf Hartmann Ton Dilingen, nach dessen Tode König
mmd IV., Herzog in Schwaben, dem Grafen Ulrich von Wirtem-
rg (dem Stifter) das Gericht in Pyerse übertragt Gewöhn-
h war der kaiserliche Reichslandrogt in Oberschwaben
gleich der Landrichter, der das Gericht nicht immer und
iler nie in Person hegte, sondern seinen StelWertreter ,
dcUaDs Landrichter genannt, hatte, der die Geschäfte in
Aom nnd des Reiches Namen besorgte. Die Unter-Landrichter
irdan in Irnherer Zeit gemeiniglich aus den Freien auf der
tde genonunen; so finden wir in dieser Urkunde Konrad
1 Stosser, 1447 Heinrich Stüdlin von Leutkirch etc.
r Dingflnhl stand auf freiem Platze an offener Heerstrasse,
1 das Ver€üiren war mündlich und einfach. Ausser dieser Malz
tte litten die Freien auf der Heide oder in der Pürs noch drei
lere: Ravensburg, Wangen und bis zu Ende des XV. Jahr-
tdertes aneh Lindau (vor welcher die Parteien dieser Urkun-
I mnehnaea), Muf später Alidorf. (Vgl. WegeWu's, Mt-
116
germeiitert so Lb4a«) griMfidi hiftoritclMr B«ridil vw ier
lUiierliclieB «id Raiehf-ljaBdTogtei » Sdwabea, wit aadi i«i
firei KtiserficheB Laadgerielit auf Le«tkvehflr Haidl «ad ia 4cr
Pftn etc. 1755. foL Ein swuter Baad enUH 4ie UrkniM.
t. In der Stammtafel vor Liaie Moatfort - FeldUrdi k
Chmelt dsterreiehiaehemGefcliichtsIbrseker, Baad L aaSwlTl
and 172 nahm ich Fraa Agnes aad PVaa Aaaa Grl-
llnaea tob Montfort als wahraeheinliche TSehter des Gn»
£en Hogo Ton Montfort-Feldkireh, Herrn sa Tosten
(ygL oben S. 75 b) an j was sich naa als rielit% kostii%t
Dort ist Agnes des Grafen Heinrich Ton Werdaabeig - HeiB-
genberg, Herrn an Rheineck nnd WartaB^ nad Aaaa Kea-
rad^s Grafen von Montfort - Bregena GeauJilia, was demaach
lant des Eiagangs dieser Urknnde bb berichtigea ist Dr. von
Yaaotti UUst ia seiaer Staaimtafel (A.) d«r Grafen tsb
MoBtfort diesea am Eade gegeaarirtiger Urkaade enckeiaeadsB
Grafea Konrad Tor dem Jahre IMt sterben, was irrijg ist
XXXVIIL
Lehen-RcTers Tom Grafen Rndolph VU. aaf Herssg
Leopold UL, nm die von ihm an%egebenen Guter: den Bre-
genaerwald, die Veste Stanfeni Torenbfiren etc.
Schaffhansen t8. Oetober 1578.
Ich Graf Rtdolf Ton Montfort, herr ae Teltkileh,
kdnd Tnd Tcrgich offenlich mit vrknnd dica briefes fftr mich
Tnd all mein erben , allen den , die in ansehent oder hSreat
lesen, das ich vberain kommen bin, mit dem edeln hochge-
bom dnrluchtigen fSrsten, minem gnedigen herren hertaei;
Lupolten Ton Osterrich etc.; das Ich im vad seiaea erbea,
die aigenschaft han v%eben, an disen nachgeschriben gttea,
Tnd gnteroy des ersten, den Bregentaerwald, den hin-
dern Tnd den vordem tail, mit LSt Tnd gaet , irad mit
aller zogehSrt, die Tcsti genant StonffeB| mit L5t Tad
gnet, Tnd mit aller zogehSrt, das gnet genant die Laagea egg,
mit Lfit, mit gnet, Tnd mit aller sogehirt, die halbea akldsi,
in dem wasaer, genant die Bregents, BUt allar wtgttJkit
daa gnet genant Torrenbnrren, mit Lll, mHk gaal vad mit
tm.- *- ^— it^ •• In il>«« Uta »J l»w«
■ <<'i*<Mfai«a« km* Ife aM, nt »> i» tat
m HIV -MiliB Halfen SMC^Mt rti p«M»kl k«Ki
^ V ^1« .1^^ iiilifc II ■■fUi^m kwk, ivK <tvw
di^^aa ^oa ii^i« k«m kwlaH l<llr>>ln> <••
•^lai^. <^ ^ IB d« (A> n< lolltrl »U >>»l»t
d a^ha. at llka, ■« iililM, darh» all >U»« u»k»<
• *i^ ian ni iiMlilli^ wu. »4 >b •• ««l kl*" *'>*
al aas iri. 1^ iBt nM n< •IH MIk» »I. ■• '■'
UiBi* «^ «V >lbF •» «ina >rklii4, »11 •HH» •"'''•■
k*. ^ äk ikumlii «nf Kl««», lir aKk, ra< Ml >«
^ aha. ^ i^n bi«>l u Unm hrift. d» ■•k» l» ••
Sckalkun a a^ Sjaan n4 •■»< Ja'M M •" >"llla»
II »1 ■■ !fack kiati pfbt <nklwh>ak«»<l»l >", '>•»"''■
> ia laM <al SOailaitaUa Ji».
li. N.
(«v. rntaa. I aifil. «ib»!«. Il»»»kl' I
xxxn.
Irt kikl -1-1 t Kr IWM l'»H< " '"
•■■ J-- «, iTllJ^k.« ..J «"«"l"" '•1"'"''
Kkl.c* •- «• *"• '•'\j
UCrifllilalf ••• M»>l'»'< >■"' *• I'". I'*_('
W .w »lidi rf»ikii -a «t— '""■'"'' ."'ali.'r
1^ ■«!•»« rr, Ml»*"" *
118
geboni dnrluchtigea ftrsten hertsog LSpoH tob OfUmeli etc.
inmeB goedigen herren, dai ich Im ynA suaB erben in kaift-
wife gegeben ynd geiSget han, min hertchafl Tid min Gra^
•ehaft, ab die brief Terkfindeat, die wir gen einander daraak
haben vnd ab er mir yeti anf dben nechiten ennd jirgen Ug
gegeben aolt han, vier vnd nwaintugtanaent gnldin, ab die
brief Terk&ndent die danimb gegeben sind. De« hat mich der
Torgenant min gnediger berr, hertnog Lnpolty mit emetlicbcr
bett Tberkomen Tnd erbetten , das ich Im nnb dasselb gdt flr-
baaser frUt Tnd tag gegeben han , in aller wiae Tnd mit aller
geding ab anch Tormab auf die Tordem sQ beredet Tnd bett-
dingt bt Tnd bt das beschehen mit semlicher beschaidenhaiti
das er mir yeta anf dben nächsten haOigen tag ne Östren,
oder Tngeaarlich darnach in den nächsten acht tagen, geben
Tnd richten so! tnsent guldin, Tnd darnach anf den nfahstea
künftigen sand J6rgentag oder Tngenarlich darnach in den nC^
sten Tiertsehen tagen, sei er mir geben Tnd weren swaj taa-
send guldin Tnd die Tbrigen ain Tnd swaintsig tnsent gnldia,
•allen er oder sin erben mir oder minen erben geben mi
weren, darnach anf den nächsten künftigen sand Martins ts^,
der nn schirbt kompt, nach dem tag als dirr brief gegeben iit,
Tnd anch also , das ich Tf dieselben sit die phantschafi geli-
sen mag , die ich lösen sol ab beredet bt , Tnd als die krief
wisent die wir danimb gen einander haben, Tnd wie wir Tor-
maln Tnd Tf die Tordern sil beteidingt haben Tnd Tberain ko-
men sein also sol es nn anf die nachganden sil besten Tnd ke-
liben ane geaerd. wer aber das mir das gelt aaf die egeniates
sil nicht gericht worde, als Tor ist beschaiden, so snllent lUe
t#ding Tod anch der Kanff Tmb die Torgenant herschall rad
Grafschaft, Tnd auch all brief, die daromb geben sind, geata-
lich ab sin Tnd furbaszer nicht kraft haben, Tnd was mir der
obgenant min gnediger herr hertsog Leapolt Gelts daran ge-
geben hat , das sol er alles Tcrlom haben , Abo das er noeh
sin erben noch nieman Ton einen wegen mich noch min erkea
danimb furbasser nit ansprechen noch anftriben send, mil
Idhainen Sachen snst noch so. Vnd des so Trfauil heb ieb mh
aiigel offenlich gehenkt an disen briet Der gdbe« ist, ••
Ehingen an Zinstag nne\k 4em S>qa\i% Mtek W 4nr vnslei»
^
119
Nadi kristi gepvert drataeheiihiuidert Jar, darnach in dem newn
tb4 Sifc6nti%iiteB Jare.
h. S.
(Orig. Pergaok 1 Siegel. Geheim. HaaaarchiT.)
XL.
Chraf Heinrich Ton Werdenherg etc., nnd seine Ge-
mahlin Anna Gräfin ron Montfort-Feldkirch-Tostera
(f ISM) lihlen die ihnen rerpfandeten Leote nnd Güter in
dem Tordern Theile des Bregennerwaldes, hesonders m
Langenegg, dann sn Torenhüren TonEid nnd Gelnhde los.
Feldkirch 24. December 1379.
leh Granff Hainrich von werden herg Toro bayli-
genherg • • Kond vnd vergich ofienlicb an disem Brief ftr
mich imd fir firo annen GrSfin von Montfort min elicben
frowen Tnd ftr Tn^er haider erben, allen den die in ansehent
•der h6rent lesen , rmb den vordem tail des pregent-
nerwaldes Lfit vnd guter mit aller zAgebSrd vnd vber dan
gnt ne torrenbfirren Lat vnd guter mit aller zSgebSrd das
glt an der langenegg mit Lüt mit guter mit aller zAge-
hiri, vnd snnderlich Tmb all pfantschaft die min brfider Grauff
Rndolf von Montfort herr ze Veitkirch versetzt hatt der ege-
nanten frow annen Gräffinn von Montfort miner elichen frowen,
als onch der pfanthrief vrk&ndet vnd daz ir ze tail worden ist
da sagen ich die seihen Lfit vnd euch die pfantschaft die ir ze
tnfl werden sint der aid vnd der gelupt als su mir vnd euch
der TOfgenanten frow annen Gräffinn von Montfort miner eli-
chen frowen, in pfandes wis gelopt vnd euch gesworn bind
gentxlich Ledig vnd loss für mich vnd für die egenanten frow
Annen GrafBnn von Montfort min elichen frowen vnd fiir vnser
haider eriben mit vrkfind diss briefs , den ich für mich vnd f&r
die egenanten frow annen GralYinn von Montfort min elichen fro-
wen vnd f&r vnser beider erben versigelt ban mit minem eige-
nen Insigel Gehen ze Veitkirch an dem hayligen abent ze
wihenlchten In dem Jar do man zahlt von Christus gebeert dru-
sehenhnndert vnd Siebentzig iar dar nach in dem Nfinden Jar.
L. S. avfil^
122
dem nechsten mentag Vor saut HjlarieB tag, da maa aak
Ton Gottes gebart DrftaeheB Haadert iar, ▼■! Dar nack ia
dem Aehtzigosten Jare*
L. 8.
obiger Zeagen, von denen drei abgeriasMi sind.
Anmerk. 1. Das Geriebt an Altst&tten wvrde von eiaea
Meyer verwaltet, ein Amt| welebes urspr&nglich einen Pfle-
ger oder Gerichts Verwalter bedentete, naek nnd nach
aber erblich, nnd snletzt gar ein GeseUecbtannaie wnrde.
Walther Meyer besass es nm 1295. Sekon im Jakre 1I7S
hatte das Kloster St Gallen das Meyeramt BnAltetitten la-
ter dem Beding gekauft, dass es als Erblehen bei der Familie
der Meyer, zu welcher Zeit wir Diettegen den Meyger
finden, der nach Tschad! L 547 in der ScUaekt kei Nifali
1388 blieb. Im Jahre 1437 starb Rndolf Meyer von Alt-
stätten, der Letzte seines Geschlechtes , von welckem du
Meyeramt als Lehen an seinem Tochtermann Hanns Thamb
von Neubarg kam. Mit dem Tode Jacobs von Thnmb fiel es
mit Gericht, Zwingen, Bannen, Lehen, Erbschaften wie aaeli
mit dem Alprecht auf dem Gamor etc. durch g&tlichen Vor-
sprach dem Kloster heim, zwar noch mit dem Beisatze, dits
wenn das Kloster das Meyeramt versetzen wolle , solches des
Thuraben Freunden zukommen soll. Des Thumben Schwester-
männer Rudolf von Rappenstein, Mötteli znbenaant,
und Sigmund von Freyberg, erhielten dafnr eine Snmiae
Geldes Entschädigung; daneben blieb ihnen das ScUoss sa
Altstätten, der Weinzehent von Widnan und der Wald im Hard.
XLR.
Graf Rudolph VII. befiehlt, dass diejenigen ^ welche der
Kirche zu Damuls Zehent und andere Gebuhr schuldig siad,
dieselben wie von Alters her zu leisten haben; zugleich be-
stätigt er den dortigen Walisern das Patronatsr eckt
Feldkirch 24. November IMS.
Wir Graf Rudolf von Montfort Herr M Toltkirek kin-
iiat vo vergehint oRenWeYi an ^\%«m \^naC illMi imt fia h an
aehent oder htrent \csen. von ^w V^tt:V%% ^«««qp^^ V^^^nS^
tts
lit TMtre rvrien gtbtwm nd gtt&t hsml, vi aia» vi g«tt
liru gebea band m ni" an xehcadeB tob vmaera alpaa
Jer an aadera dii^n da haiMcn wir tb ^bieteat all^ das
lie dl gh tI ^ter Ibds habint nd niefient es ajf Mbaad
Jer ander ding das ae deraelbei kBrchea gehört, das al »A
u u die aelbe gebint n ricfatint als das tS altar lier>
• ■■S i«t wan wer das nit UtE, der titi gencslicb wMer
ure gsad tb wider Ture bald, rerordaeat tb gebietest
uen aaiftlates tb raDderlich d' Walliaer amnuB wbbh der
Aea klrebes gefafir, ea eig sebead «der aader di^, das die
ibafent bi vaaer bslde daa «cb der knrehea jiriich ger^bt
IrC daress mainent wir daa die Walliser die so der iiir>
lea gebireat das die die selben kttrcben besecsea aoat aüt
am Reiter ala daa tob Aller« herkoHi lat as gererd ....
ir Trkaad heskeB wir Tnaer aigen inajgel an difen brief
ibem se TeltkBrch an sant katbrinea abent in des jir
> BUB satt TS Cbriatu gebaret drQtaebenbsBdert Tn achtsig
r dar nafa in dem andern jir.
Daa ist die ilteate and eiasige Hoatforter Uricaade
r Damlla aaf Pergament, deren Si^el abgerisaea and S^nft
eilwöie atark rerwischt iat Ich copirte aie daaelbat !■
uriiofe (Tgl. 8. 43).
xun.
Briaabaiaa Inr Hodolf VIL Gräfes von HontferUFeldkireh
I de« Rhtar Eglof Ton Erna rem Herwige Leopold IIL rer-
MetosWeaen, Wallen statt, die Veite Niederwiad eck,
• Ntedaramt, den Bachberg, den B«|^ aaf Amnion,
H^aq^ Kirebeaes and Olaroe einlösen zn därfen.
Baden im Aargaa am H. Jinner 1986.
■• Iure SB Ochsenstein Thnmprobst se
vAKcbtigen bochgebomen farstea bert«^
*'*^ Tuaeres genidigen beren lantoogt is
4m: Johans traciuatxx sewalparg.
va« Toa Oiterich lanlnogt in tbai^w
nM, TIa kaat menlicbem nit
IBM rmi autat des «bsen«-
Kfe
12%
Um Titan herea wn Otterieh vber eu koaea tuit Mit im
•deh her«B Griff RSdoIffeB tob Mmtfort her« me Tehkilch im
wir To« de« selben msers herea wegeo tob Oftericli iageiBt-
wirt hähtn weseB S) die etat walastit 4) Die Tette ajdrei
Wiadegg: Daa aider ampt •) Dea b Ichberg 7) Dei
berg Tff ammaS): den berg lLireheBea9) Tad glarii
mit allea afitBea reehtea Tad BigehJrdea als der brief wol wi-
aet dea er tob tbs beidea Tersigelt darTmb Jaae bat« Da mI
aienlieb wissea das da beredt Tad betqpdi^get ist Daa der eb-
Jeaaat Graf RSdoIff Daa gelt se der obgeaaat Taser kere tsb
^sterieb dem Testea ritter her eglolffea tob eaipta 10)
sehaldig ist DarTBib iai wesea Tad die eaipter nut irea dge-
birdea staad aach siaer satxbrief Sag Tber sieb aeaiea sei tbI
wie oder ia welebena weg Der obgeaaat Graff RldoUT dea Ttr-
genaatea tob e mpt b des gelta Torsiehert es sa aut gUtea briefet
oder b&rgea, ae glicher wise abo sol och der obgoaaat TBser hart
TOB Osterich dea selbea Graff RSdolffea her widenraib Tab die
scbald Tod daz gelt Tersorgen vad Tersichera es si aiit giltsa
briefea bnrgea oder andren sachea wie im ie deaae aotdarft^
ist Es si Tmb hobtgut oder Tmb scbadea ob debeiner dar ff
gieng oder gandwrde (gehen würde) Beschecb euch das die
Int in den stetten Testin vnd emptem so Torgeschribea staal
an die selben schuld ichtz richten oder gebent waa daa were.
wenn daa denn ae schulden kaat Daa sol dem abgeaaatea tb-
serm heren Ton Osterich oder sinea erbea Tad aacbkosMa gea
dem egenanten Graff Rudolffen abgan Tnd ab geschlagea werden
ane furaug aller sach : Ouch ist Beredt weaa der Torgeaaat
Graff Rudolff die brief voa dem Torgenanten tob empta geUset,
Tnd Inn denne der obgenant vnser here Ton Ostericb oder sia
erben vnd nachkomen Der selben schuld bin widenrmb Tcrti-
chert als Torgeschribea statt so sol der obgenant Graff lUdolf
dem Torgeaanten Tuserm heren Ton Osterich oder siaea erbea
Tad aachkomea Oder irem lantuogt Die selbea brief so er ge*
Mset hatt wie tU der ist ingeben vnd antwirtea aae alles Ter*
aihen Tnd henrmb ae einem offenn Trknnd dire (dif&erj sach so
gebea wir die obgeaanten lantuSgt beid Tad ietaradar baaaadar
disea brief besigelt mit TBsera eigaea aahaageBdaa lasjpla Dsr
gebea ist ae Baden ia tT|^^^ a.^ ^«aa aMMkisa idaada^ aash
1S5
Saal uAmjm lag D« mui ttlte tan Crittoi gdburl driMha«
Innicrl ▼■! ftdiNg br dburMieli ui den aetdileB Jare.
LL. SS.
Amm^rtmng. h Denalbe Johaaa Freiherr Toa Ochsea-
•teia, ier Tor der SeUacM bei Seaipaek den ¥raraeadeM
Haaa Dlridi Tta Haaeaberg aarief: ,,Haaeahaig| HaaeaheraP
«ad ▼•• dieaen die Aatwert erUeh y^aiaa sali aaek kit wal
t, ah da oder iek der Ziger (ZIkere) werde aia", M
Haaeakaig aad ao vialea Aadera daaelkat Deigleiekea Bf-
lof IL Taa Ena, (eia Neffe dea Aam. 10 geaaaatea Egiaf L)
▼aa iaai Tbekadi L StS aagl: y,waa der tkttriat Ritter, dea
anadaaenalfrad,'' aad aeiaea Bradera Radaif Soka, Ulrieh ÜL
vaa Ina; aack Otta TVaekaeaa Toa Waldbarg, Neffe dea
bier fa%eadea Jokaaa«
t. Jakaaa Traekaeaa tob Waldbarg, ward in 1406
aaek van K. Rapredkt aan ReiehshadTogt ia Schwabea beateilt
aad bcaekte Taa dea Heraegea Leopold lY. and seinen Bra-
der Medriek (mit der leerea Taseke) tO. Mira 1400 be-
daataade Pbadaekaftea ia Oberackwabea aa sieb, als die Städte
aad Bargaa Walaee, Riedliagea, Meagea aad Maaderkiagea,
wie aaek die Veatea aad Herrsekafltea Baaaea, Kalleabeig, Naaa-
^iagaa, Oberkeim, DimatiBgeay Erlichbeim and Bmakanptea
aad deraeibea Zageböraagen an 30,445 IL Er starb an 1420
aad war Tiemal Temiblt : 1. adt Blisabetb Grifia tob Haba-
barf-Laafeabarg; t. aut Katbariaa, Tocbter Friedrieb's L,
Grafea Taa Cilli aad reieber Witwe dea Grafen Albreebt lY.
Taa Oira; S. nit Magdaleaa GrÜa Toa Meatfort, daaa
ia dieaaa Bbea kiaderlaa in aeiaea lltera Tagea; 4. Ursala
RraBa Taa Abeaaperg, die ibn Aaf Sfthae and llnf Tdcbter
gafcar. Br warde der Staainbalter des noch aan Tbeile in
Wralaaslaade bübeadea Haaaes TVaebseaa Ton Waldbaig, Sna
Saha Eberkard L, wdeker tob 1448— 14M, daaa tob 1461
— 146S (aiekt 14M) daterreiekiseker Vogt aa Feldkirck gewe-
aaa, kaalle tob dea Oebridera Wilbeln aad Georg Grafea tob
Wardaabai]g-Sargaaa das Seblosa aad die Herrschaft Soaaea-
b arg in abara Vaiarlberg aad warde saaint seiaea ekelickea
raa iL FrMnek lU. an 11. Aagaat 14M va 4«a
126
ReiclugnifeutaBd, vnd 8oBiieBbei||; wm euer OnhAMÜf wdhn
sie nicht sekoii eine geweteB, erkobea, 4ie er maudk «HtsteiH
deiieii Streitigkeiten am Sl. Angvit 1474 na iea Enkcntg
G^gmnnd om S4,000 fl. veriuinfte.
S. Wesen, der westliche Lsndnnfqpbts das Walkn-
statter (oder Walhenstätter) Sees, war tot ssiaer ZuM-
rang im Jahre 1388 ein mit Manen nnd Wasseigrihcn w-
gehenes St&dtchen. Die Heraoge Ton Oesterreidi erkanntan gini
wehl dessen Wichtigkeit and gahen ihm als dem Hasytaiis dtf
Lindehens nwuchen dem Walhen- vnd Zfiridicrsea Bsgiiiti
gangen; Henog Leopold IIL gah ihm einen eigenoa Rath nni flia
eigeaes Gericht and es ward von ihm wohl gdHdIra, daher lach
anhinglieh. Es worde dem Ritter Eglof von Ba^ Torpandetaad
die Pfimdschaft dem Grafen Rndolf Ton Montfcrt knni vor dmi
Anshraeho des Krieges fiherantwortet.
4. Wallenstatt, aaeh Wallenstaad, o^esdieh Wei-
he ast ad t am Osteade des Sees, rh&tisdi a la Riva aad
der See Lac Rirann genannt , gehörte an Rhitien, deason Weti-
greaae nicht der Rhein bildete. Hier war aber schon nnter rta.
Herrschaft lebhafter Verkehr, was die Nameasiberibleihsel lehrea,
B. B. die Orte Primsch (prima statio} bei Flnms, Gans (secandt)
j. eia Bauernhaas bei Mols, Tersen and Qnartea (tertia et
qnarta), dann Qainten (quinta) jenseits des Sees wali setsea
gewaadten Schiffleaten. Das Land Gaster (Casira) gehMe
gleichfaUs an Rhätien and daher das Kloster Sehinnis aam
Bisthnm Char; dann sog sich die Grenae nl»rdlieh ibor Pfya
(ad fiaes) an der Thar, das als helTetisch-gallischo Greaafe-
stnng angesehen warde, bis Eschens am Ansflosse ie» Unter-
aee^s oberhalb Stein am Rhein hin, Ton wo eine Bricko aaf
die aahe Insel Werd and von da anfs jeaseitigo Ufer flhrte,
ia deren N&he man ein römisches Castrnm nnd Minnen fcnd.
Die Lenaer Alemaanea (rgl. S. 54) drängten am S70 sich wie
ein Keil hier ein and am 454 ging aach Ar hon (Arhor ielii)^
das schoa aater Aagastas im Kriege gegea die Rhitior angelegt
sein mochte , die letate von Rhatien aas aoch behanpteto
Besitaong in dieser Gegend, Terloren. Nnn orard Aloai
5. Niederwiadeck aaf einem Ansiinfcr im
Bergtij wo daamda XraoU BracW %i^«RMtedMat V«||k
187
r weMttfliehea AatheO an der Wesener Mordnacht am tt. Fe-
aar 1S88 luttte. Die Veete Oberwindeck bei Niederamea
laeita der Linth im Kanton Glarns wnrde am 4. Jali 1986
a dea Olamera erobert aad gebrochen. Sie sogen Yon da bis
die Linth einen starken Letsi (Landwehr) Graben.
6. Gaster sammt Wesen nannte man das Niederamt b«
araa; es gehSrte anm Bisthom Chnr; das alte eigentKche Land
araa, das Oberamt an Gkms, lag hingegen im Konstanser
sibam aad gehSrte mit allea Rechtea nnd Diensten seit dea
ittea des b. Fridolia (etwa im VII. Jahrhanderte) anm Kloster
Keki^^ am Rhein. Im Frieden Yom 1. April 1S89 blieben
«ea Yon Glaras die gebrochene Veste an Oberwindeck, die
»ate aa Niederaraen nad an Vilenspach (jetat Filabach). Sie
Uleten den IS« Tagwan (Thefl) Yon Glaras. Die aadera
Irfer aad Leate aaf Kirchenaeai desgleichea die tob BiHea,
Bldie aach aam Gaster in die Pfarre Schianis gehörten, blie-
m bis 1415 österreichisch , and i^nirden dann Glamer Laad-
ite aad denen Ton Vilenspach ia denselben fnn&ehntea Tag-
aa aagetheilt VgL Tschadi's Seh weiser Chroaik L Stt.
üier ist aaf Karte 11 in Sprnner^s histor. Atlas ein schma-
r Strich Landes im Sfidwesten des Wallensee*s vom Bistham
\m wegaanehmen and dem an Konstana anantheilen.
7. Bachberg bei Benkea, die letzte Fortsetaungf des bei
laseltraagea sich herabsenkenden AnsUnfers des hohen Speer-
ihirgea.
8. Der Berg aaf Amma, aach Ammon (a*ahrscheialich
mant, adMontes}| Ambdeni eine weite, schoosfSrmige Mit
laa hohe Kaseakaag des Gebirge , mit einer grossen katholi-
iMa PCuigeaMiadoi nSrdlich am Wallensee, mit einem Passe
*a obere Teggeabarg.
•• Der Borg Kircheaen, bei Tschadi L Stt. Kir-
hoataoa, jetat Kerenaea, sfidlich iber dem Walleasee im
aaCoa Glaras, gehSrte damals ia*s Laad Gaster aad ia die
BtfrUreho aa Schiaais. Die Leate daselbst warea der Hoffr-
teil Oosleireich aad dem Gotteshaose Schftanis, Yon dem aio
sh ISM Uskaafloa, pliehtig aad des Charer BisUmM. N^
128
10. EgXot TOB Emt, der selm fai J. lSt7 JiUmhK
scher Vogt m Weteo «id Olams war, hotte oebe» 8iti arf
der ihm Yon Oetterreich iiin 0000 !• TorpIlBdeteB Teele nr
Mühle, die im Aofflofse dee WoUeoiee'o swieehoa ovai Briek«
gelegen war and fiher welche die Laadetraeoo nach Wooea llkK«.
Sie wnrde aach Eroheraag Toa Wecoa iai Aagaat 1S80 nä
dea EidgeaoMea geaommea aad aerstSrt Ritter B^M ward mt
dea Schwär, weder die Eidgeaeeiea aoch die von Wooea je u
och&digeo , frei gelauea. Deesea gleifhaaiigw Noflo B^lof IL fta
Eflu, dea Tschndi I. 518 «dea thiriat Ritter^ dea OMa dwe-
mol fiiod^^ aeaat, aad eia aaderer Nefe UMeli DL toka dt
dem Heraoge an Sempach«
Heraog Leopold IIL war, wie aas dieoor Urkaado aidi ci^
gibt, Eigenth&roer dioaer aa dea Ritter tob Bbo verpftadilm
Besitaaagea and G&ter aad Tcrpliichteto oiek, aio aar beotiMh
tea Zeit an lösea. Da dieu wahracheialich wegoB Maagib li
Geld nicht Statt fand , so erlaahte er dem Orafea Radolf m
Montfort die Ablösnng. — Es enthält die fo%eade Urkaade
XLIV.
Die Ueberantwortang der genannten Beaitaaagea aadGlUr
im Namen des Herzogs Leopold aa dea Grafea Radolf VE
Baden im Aargaa 10. April 1186.
Wir iehans here ze Ochsenstein Thimpropst u
Strassbnrg Des darchluchtigen hochgebomen FSratea Hert-
sog Liipoltz von Osterreich etc. vnsers gnedigen herea Laatasgt
in Sangjw vnd in obern elsaza Johans tmchaitas ae Walpaig:
(vgl. S. 125, Anm. t) des obgenanten mines herea Toa Osteri^
lantnogt in thnrgXw in ergiw vnd yff dem Swartawald Tin knt
menlichen mit disero brief Daz wir beide ia aaaMa Tad aaslal
des obgenanten vnsers heren von Osterich vber eia koaioa sbl
Mit dem edeln heren GraiT Rndolffen Toa Moatfort her«
ze veltkilch: in der messe als daz hieaack goackrikoa slat
Des erstea daz er ia aemen sol die stett wosoa vad wala-
stat Die veste nydren windegg Daz nider amptDea hieb-
berg Dea berg off ammaa: dea borg Kirchamaa vad Uk
glaras elklich (gams) vnd bi teilen aut lit mit glt
grojj rad kleinen nut twiaf^ ^ru^ ^«vn tiAl
12»
mA gar adl aDes aitaMi redilea ilgeMrdea Tal g&tea gtwaahei-
Um : •• vaa aHerher wm dea ftettea TestiBea Tal eaptera gdiSrel
T%aaa«i«a iie aita Tal tetu So Toa der hertehaft Toa Ott«-
rieh Tenaalef Tea gbras Tertetaet fiat als daa die eatiMef
wal wiaeat Die Tergeechrikea etet Teelia Tad emfter Bit allea
kwa Tarfcegiilea algehArdea Sei der Toigeaiat Graf Rldeiff
läse luikeaa aataea Tad aieMea hetetaea Tad eatseteea ale iiB
e%ealieli glt aUe die wile Tad er lebet daa get laif bettet.
BmA alea daa die tdbea etet Teetia geseUoet Tad eapter dee
ebgeaeatea Tasers berea Toa Oeterieb Tad aller tiaer erbea Tad
aaebkeaiea oCeaa Über beifsea Tad eiad Soad wider aller-
■eabBrb aieauui Torbebebt Deeh aut recbtea gedii^;e oCeaa Tad
aDeraieaUidi da Ter get si Tad ee Uag weade weaa
obgeaaate Graf RldeUT: ait ist Tad Toa todet wegea Tea
üra weit geeebeidet So toad deaae ae seaad dia Toigeecbribea
•tati Teetia geeebleM Tad emfter aiit aDea irea Tergeeebribea
algabtrdea Dem obgeaaatea Taserm berea tob Oeterieb oder
•iaea erbea Tad aacbkomea gar Tad geatalicb ledig Tad loea
•ia Tabekimbert Tad aae ftnag aUer eaefa ia aDer der aiaie^
ale ee im ietaaat iageaatwirt Tad eatpbolcbea ist Tad bero g \
ae etaem Offeaa Trkoade dire sacb So gebea wir die obgeata«
taa laatadgt beid Tad ietweder besaader disea brief besigelt mit
Taaera eigea aabaageadea lasigela der gebea ist ae Bade a ia
etglw aa dem aecbstea aiastig aach Saat aatiioajea tag des
beü^pea Martrers Do aiaa aalte tob Cristas gebart Draaebea-
baadart Tad acbtaig iar daraacb ia dem Seschtea iare.
LL. SS.
Arnmirlnrng. Glaras aaterstaad seit dea Zeitea des b. Fri-
doKa dem Stille Sickiagea, worftber die Grafea Toa Leaabarg
aad ibre Brbeai dieChrafea ToaHabsbargi dieKastTogtei als
Lebea des Kaisers aasftbtea« Das Haas Habsbargi aaa aaeb
Oeaterreidi geaaaati batte Brbaaterttaaea ia Gaster aad Ter»
Sfiialte sieb aaeb aater K. Albrecbt L aad seiaea Sdbaea die
KoiebaTogtei ftber Glaras. Leopold| der Kämpfer am Mor-
gartaSy kaafle Toa Hartauiaa Toa Wiadeek im J. 1S08 die
ghilgbaamigs Meierei, aaeb das Laad Glaras kam aater Mar-
rsiabbeba ÜRmdbiil aa^ aranfe aoeb darcb aiMga Mit x«a
130
einem selbstgewSUteB, iamn mtm gesetataBLaftdanmeu wtgitKt
F&r Oesterreich wereoi dieee BeaiUiugeAi wie 4ie der GMoi
TOD Montfort und Werdenberg im heutigen Yorariberg mai n
der Schwein, welche es jetnt nach der Brwerbnng Tireb mch
einander naeammenkanfte, dorch ihre Lage gegen die Wich-
•ende Eidgenossenschaft von grosser WiehtigiLeit Bald etint«
das Yerhängniss aber Leopold herein. Schon am 1. Mai bs-
achlossen die Eidgenossen einmäthig, Oesterreieh b« hekritgm
und äberall annagreifen. Aach die Glameri die am 4. Jui
IKt den Brief ihres Bandes mit den vier eidgenftasiaelien Ortm
Uri, Schwya, Unterwaiden nnd Zfurich besicgek hatten, kia-
deten Oesterreich den Frieden anf| sogen aif den Keremsr-
herg und nahmen die Leate na Yilenspach (j. Rhibach) u
ewigen Landleaten an. Am 4. JoK eroberten nnd netstirtia
die Glamer die Borg Oberwindeck, die einst wie gann 6hh
ms dem Fraaenstifte sa Säckingen gehörte. Am IC saauMkt
sich das Volk von Sargaos, Wallensecy Amden, nnd ibeiiel
am 21. die Ton Yilenspach, am sie for die Trennnng von Gaster
Ukd den Anschloss an die Glarner za strafen. Doch die Glir-
ner, Ton Freunden gewarnt, eilten den Yilenspachern so HOfe
und trieben jene über den See. Anch den Glamem war nr
Sicherang ihres Landes von hoher Wichtigkeit der Besitn voa
Wesen, das österreichisch and den Eidgenossen, wie aicb
der aufblähenden Freiheit der Glarner gram war. Diese for-
derten Zürich, Uri und Schwyz zum Zuzüge auf, welche gegea
Wesen zogen und es am 17. August so heftig omstarmten , dast
die Barger bald nach Uebergabe schrien; ja sogar die Glaraer
baten um Gnade für ihre Nachbarn und die Wesener schworen
Gehorsam und ewiges Bnndniss mit den drei Orten und Glams,
mit aller der Pflicht, die sie gegen Oesterreich hatten. Die
Eidgenossen legten Besatzung ein, setzten einen Yerwesor oder
Yogt zu Wesen, nahmen darauf die Yeste zur Mühloi ver>
brannten und zerstörten sie , wie ich in der Anmerkung 10 nach-
gewiesen habe. Nun vermittelten die Reichstidte einen Anstand
erst vom 16. October 1386 bis zum t. Februar UST,
von diesem Tage bis zum 2. Februar IMSi diu
liess jedoch keine Sicherheit zu , and man
ftiUstand nur den boaeu ¥t\^^«u. ^%i^
131
Zeit brach an aDen Orten die Kriegsflamme wüthender aas.
Oestarreich beste den Plan mit aller Macht , Glams noch im
Winter, da der Ort insserst schwer nnd spät Hilfe erhalten
kpBBte, mit Uebermacht ansnfiJlen und Ton da ans Schwya nu
hekriegen« Obgleich die Wesener Ton der Besatanng mild he-
haadelt warden, machten sie einen Anschlag anf die Be-
•atHng) iherfielen sie im EinTerständnisse mit Arnold Bmchii
österreichischem Vogte in Windeck, und ermordeten sie treulos
im Schlafe am t2. Febrnar 1388. Wesen wurde wieder Ton
Oeaterreich unter Hanns Grafen von Werdenberg-Sargans stark
heaetst nnd die Glamer zogen sich hinter ihre Schanzen an
den Landmarken. Sie sollten sich au harten Bedingungen be-
fnemen, nimlich ausser Anderem alle Terfidlenen Steuern und
Zinsen an Siekingen und dessen KastenYOgt Oesterreich ent-
richten, ihrem natlirlichen Herrn gegen alle Feinde, besonders
gegen die Schweizer, Beistand leisten, dem Herzoge von Oster-
reich erblich dienen, wie leibeigene Leute ihm und den Bür-
gern Ton Wesen allen Schaden ersetzen. Sie waren zu Allem
erbdtig nnd baten nur am 29. Mirz zu Wesen, sie bei dem
Bindnisse mit den Eidgenossen und den alten Landessatzungen
zn belassen, erfuhren aber daselbst Schimpf und Spott. Am
7. AprQ sammelte sich das österreichische Heer zu Wesen,
Schännis nnd Wallenstatt Nebst yielen andern Städten war
anch ¥oIk Ton Bregenz und Feldkirch, dann ans dem All-
gaa, Rheinthale, Walgau, Uznach und Gaster etc., zusammen
1S.000 Mann, zugezogen. Glarus schickte Boten um Hilfe, be-
•endera nach Schwyz. Am 9. zogen 6000 Mann, zu Fuss und
nn Rosa, darunter Graf Donat von Toggenburg, von Wesen
gegen das kleine Land zum Kampfe mit etlichen Hundert Män-
nern Ten Glams und stellten sich unter dem Hauptmann Matthias
am B&el Tor der Letzi (Landwehre) bei Näfels. Er leistete mit
dem Zeznge unter dem Landammann Albrecht Vogel tapfem
Widerstand, wich aber znrfick, da er die ausgedehnte Yer-
achaaznng gegen die feindliche Uebermacht nicht zn Tortheidigen
▼ermechte, znoud des Heeres Feldhauptmaan, Graf Hanns Ton
Werdenbeig, tUber Kirchenzen (Kerenzen) in amnen Ricken
ein&Ben seilte. Bor Feind drang in Toreil^;en SiegaoiUkn nn4
den G^fner rwnekieai, mit Seagem nd Brennen iWr NMWL «fem
1S2
CHaro tot. Der Htaptetn am BM n— »Hu iafatt Milaili-
kerg n mu Bauer tf e ibn b aentrevtMi BaaCn ndJeiiw
Lasileate. Diese Keraeekaar etaad gegoi des ABatam im
SaterreieUaehea Reiterei, dUe aarickwiA, «■ die aeiriieiaii
Reikea ia der Bbeae wieder aa ordaea. Dia (Sbraer X^|;ln
Bit Siegeifeeehrei aad naaatea ikerwiltigt ddi aaiiciLiirfiM
Sa eraeaerte sieh Sieg^ aad Haekt Beha Mal mit akweeheela-
den Erfolge. Den eilftea TeraweifugsraDea Aagrüb erl^ea
die Feiade I iadeai daa gewaltige Feldgaaelurei ätB aali«a<ia
Zaaaga aaa dea kiatera TULlera aad Sehwja iraai Gabiigf
wiederkäme. Die Ghraer aiegea, ttSO Feiada efaid anAk«ea|
▼iele Tersiakea ia der Mag aad iai See, waa aidi taltea haa%
liekt die gaaae Naekt kiadarok, mit ikaaa aDa Woaaaar mk
Waik aad Kiad, Hake aad Gat Aasi fa^eadaa Marge» kaMNa
die Glaraer ia die verlaaeeae Stadt, pHtodem waa aia aack
Sadaa aad ateekea aar Raeke der Mardaaeht dia Hiaaer ia
Fiaaunea. Graf Haaaa Toa Werdeakerg aiaaata kein AakBrkt
der Niederlage tob Begliagea kerak amkekrea. Taekadi, der
treflicke Gesckicktisckreiker seiaet Vateriaadea , aeaat L U7 1
die Zakl der gefidleaea Eidgenofsea wie aack dea Adele, dar*
aater aaek eiaea Hartmana tob Sigkerg (aaa dem Geackkcklt
derer aa Toreakarea, TgL S. 65); aater dea erakeriea eilf
Haaptkaaaera siad aaek die desGrafea tob Maatfort, viel-
leiekt aasers Radolf Yü. ab Pfkadiakakere , aad dea Grafea
Dietkelfli tob Toggeakarg* a)
XLV.
Graf Radolpk VIL gikt Brader Bfarqaardea tob Priekiea
aad seiaea NackkoauBea y die eia eiatiedleriack Lekea ftkrea,
daa Haas, die Hofstatt, dea Gartea ete. gel^gea ka
Kirckfpiel aa lUakweil aad im Walde Valdaa aut eiaew
Uoikreise tob 55 Klaftera aack der L&age aad 40 aack des
Breite; kefreit selke tob allea Abgakea aad eilaakt ikaea Baa-
aad Breaakob aas deai Torgeaaaatea Walde aa
m) Die Toff«ikvrf lletMO bob, 4m. sie Ikr
Wbph* IbA« sb4 fSkrtaB flre«1ila •!■•■
f tlWa r«li« tUU iM wtUtvm.
1
133
Feiakireh den U. Jui 1S86.
b gvttM MUBML Ahma. Wir RSdolf tob fettet geaaden.
Grmf WB Moatfort Tsd herr so YehkOeh kvndiB Tiid yeriehui
«ffMdidi waii diteoi kriefi aUen den die in an selieBt oder
hdroBi leoei. das wir mit gneter Torbetrachtmig« wüleklieh yad
gem. Bit gvBst Tod TerheagniiM aUer der die danft hAreat-
kaft aurt« oder die ea an git ynd soes mit allen werten Tnd
wwAen ao darsd gehört Ton recht oder Ton gewonliait. led-
kEdi friiick Tnd Tnbetwvngenlich gegeben habint Tnd gebint
Mt Bit diaen brief Interlieh durch got Tnd Tnaer Tordem.
Tsd aDer dero der wir gttn achnld^g aint seien wiUen. hrdder
Marfnarten Ton prichaen. Vnd allen ainen naehkomen
aiBion Mten, die in brdder sehin. Tnd in ainsidellichem leben
■ff der nadigeacliriben hoflatatt iemer me aitneat oder wandlent.
Tnd got da dienenl Daa hna. hoCrtat, garten, btngarten, gmnd.
grity waaen, swy (Zweig), wann, waid, hoHn, Tnd Told. waa-
aer Tnd waaaerronaa. Crelegen in Curer Bjatom« In dem kilehapel
se RankwiL In dem wald den man nempt Yaldnn. ob Tnaerm
wjger gelten daaelba. Tnd allen das Tmh dan selb hna ist
atlty oder Iit| wirt oder wachset ne Ring Tmb nach der lengi
finibjg Tnd Anf clafter« Vad nach der witi Tierug Tnd sechs
dafter lang wit Tnd brait ne messen an generd. ¥nd dan alles-
aamenl oder etwierfl besnnder. mag er oder die Torgenantens in
naehkomen In finden, nnnnen (%asuHen)y marken, naichnen, gra^
ben, mnren, oder nimbreni ietn vnd hienach, wenn, wie oder wie
nil es inen Agel Vnd habint dch daa Torgenant hna Tnd hofc>
atatt ab Tor genempt atat, ledklich, firilich, Tnd laterlich dnreh
gett rt geben« also dan der Torgenant brSder Marqnart, Tnd
an ein nachkamen arm lat Tnd ainsidellen. das Ton got Tnd
Tns haben Tnd niessen sJUent iemcjr mer. Vnd Tnser Tnd Tnser
Tordem Tnd ander der wir gfitn schuldig sint flissklich geden-
ken« Vnd habin dch dan Torgenant hna Tnd hofstatt Vnd alle
die da in knnft^n siten wonend sint also gefryet Vnd fry-
ent onch si also mit disem briel dan der Torgenant brSder
Ibrqnart noch kain ein naehkomen die off der Torgenant ho&>
stata aoaahaft werdent weder Tns, noch kainem Tnaerm
koaMB noch nieman aaders Ton Tnsem oder Ton iomam im
w^gon ran Ar rwigWNUil FBjer gib noch Tom kalMü
134
nanten stoki geben geüea noch richten toL sins, ttnnehenden.
noch kainerlay dienst darab, noch davon tSn aoL noch aber
ai fcain weltlich ban. gericht noch betwvi^naehaft da gin soL
Vnd entsihent vna dch, vnd all Tnaer erben vnd naehkoBMi da
aller ajgenschaft vnn lehenschaft. Also das weder wir noch
kainer ynser erb noch nachkomen da nemen stllent yllle noch
geUss, erb noch eriischaft, noch kain betwnngenachaft, noeb
a^enschaft da haben sXUent. Doch so sollen wir Tnd Tnsfir
erben md nachkomen den Yorgenanten brtder Marqnart Tnd
m nachkomen uff der Torgenanten hofstatt schirmen ywA frid-
lich halten bi allen torgenanten dingen Tnd staken, Tnd sasi
in andren sachca. Tnd gen aller menglichem nach Tnserm Ter^
mngen in generd. Wir gebin 6ch dem Torgenantea brftder Mar-
qnaten Tnd allen einen nachkomen Tnd 6ch dem Torgenantea
has disn recht , Tnd dis fryhait. Wenn der dikbenempt brader
Mar<[Qart| oder kain sin nachkommen, der alt Tatter ist ia
dem selben has ab gat von todes wegen, oder sn»B Ton andres
redlichen Sachen dem has vnd den br&dem Tnnats wirt, Am%
denn die brftder die da sint, oder der merr Tnd der besser-
taii Tnder in wol wellen vnd setzen magen ainen andern alt-
Tatter, ob si ainen nataen Tindent, oder anderswa her, ob
es fSgklich si wie wa oder wannen si wellen als dik es se
schalden kant in generd. Vnd also magent si dch nemen so es
notdürftig ist. Tnd in die selben wys ainen hasbrftder . . Wir
erl6bint dch dem Torgenanten brftder Marqnart, Tnd gebint ia
das recht, Tnd allen einen nachkomen, das si nss dem Torge-
nanten wald der Tmb si lit wol magent Tnd dch siUeat,
howen. nemen. Tnd brachen. Brennhoks. simberholta. so si
iemer Tnschidlichost, Tnd dem holta Tnwnstklichost magent,
Tnd anders als si sin notdurftig sint. Vnd magent dch da ba-
wen aimbren Tnn machen wes si bedorfent Tnd notdürftig sint
sc wald. oder ze ainsidellichem leben. Vnd als in andren wal-
den ir gelich bawend in generd . . Wer ich das Ton kaiaer-
lay sach wegen ietz oder hie nach iemer beschih. das nua
nff dem Torgenanten has rnd hofstatt brftder die komlidi we*
rint nit fand, als sass kains wegs sich fftgti Ten redlieher sach
wegen, das da manne nit fftklich oder kemüeli warb! ab
mutz. So mAg nan. trowen avieaVtii^ ^v^ Va
135
Ymä !■ liMiddlicIieM leben da siUen sigiiit ynd got dienin ia
die wyte Tsd mlesi als Tor von den brldern gesehriben etit,
dakiB teilen, ftgen ordnen Tnd tib. Vnd die sont denn ganti-
Kek Tnd gar ban Tnd nieseen die Torgenanten hns vnd bofttati
in aBe die wit Tnd mit allen den frybaiten eo davor Ton den
brtdem Tortebriben ist. • Vnd se warem Trknnd aller der
Toigesdiribnan dingen , etoken vnd gedingen. so babint wir
Rlddf Graf Tnd berr davor genant vneer ajgen Ineigel olTen-
Keb gebenkt an disen briet Der geben ift in Tnser statt le
Tollkileb Des Jars do man nah Ton Criitas geborti drit-
■dben hnndert Tnd acbtaig iar Damacb in dem aebtenden Jare,
an dem nlebsten ainstag, Tor sant Peters, Tnd sant Paols tag
der bail^n swtUbotten. L. S.
Deesea scbSnes Wacbsfiegel mit der Umscbrift:
t 8. RVDOLFI. COBÜT. DE. MONTEFORTI.
XLVI.
Graf Rndolpb YII. , der dem Bmder Marqnarden Ton
Briebsen nnd seinen Naebfolgem im Einsiedlerleben das
Hans im Valdnner Walde ob dem Weiber mit allen Znge-
bim^gen etc. im ersten Stiftbriefe gegeben batte, vermehrt
diese Dotation anf Ffirbitte seines Sebwestersehnes, des Grafen
Heinricb Ton Werdenberg mit neuen bier angeneigten Grand-
sticken, befreit dieselben Ton allen Zinsen, Zehenten, Dien-
sten nnd weltlicber Gerichtsbarkeit nnd erlaubt ihnen den
Hnhbedarf ans dem nmUegenden Wald nn nehmen, femer dass,
wenn sieb keine Brider mehr fanden, auch Schwestern unter
denselben Beginstignngen daselbst einsiedlerisch leben dfirften,
daker das dortige Franenkloster St. Clar» Ordens.
Am 6. September 1389.
War Graf RidoUf Ton Montfort berr ze Yeltkirch verge-
best Tnn tdgint knnt offenlich mit disem brief als wir vormals
I^terlieh dnrcb Gotn willen geben habint Brfider Markwar-
ten Ton briebsen Tnn allen sinen nachkommen armen L&ten
in ainnidlem Leben die in Br&der schin wonent sint dan bns
garten bofiitat Bongart gmnd grat wasen nwi holtn Told wasser
wnsserlnas gelegen in knrer Bistum in dem kilchspel m ^nknil
n dos wmiigWMBt väldia ob vnserm wiyer C Wetker) C||\h^%
136
da selbs tub alles das tmb dasaeUb hat iat atll ader Vi wiii od«
wachset se Ring Ymb nach der Lengi ftaftsig rmä fiaff kllf-
ter TBd naeh der witi Yieraig tvb Sechs kkfker Laag wit tbb
brait ae niessent vagefarlich n» daa aUea aaaMst ader etwirS
besander mag er oder die ForgeDantea aiB BachkoaMa ia
Iriden aanen marken saichnen graben mrea oder aiauren ieti
oder hie nach wenn wie oder wie tu es Inen Agt. Nach des
als wir na das getan habint so sigint wir Tsd dch Tnaer jSwt-
ster Svn Graff hainrich Ton werdenberg tos Sangiat
komen in das vorgenant hns irff die hoftlal in den waM Tal-
danen Tnn habint da gesehen den rodliehen nitslidien s^in-
beren bnw ynn Anfang so der Torgenant Br&der Markwart aa
dem egenanten hns Tnn hoCitat getin hit, das aUea ala orden-
lich Tnn als redlich ist das wir so got getniwint das wir ei
wol angeleit habint Tnn das da erberer gotsdienat gelkrdert
Tnn gemeret Tnd Got da gelopt werd das tss tbs allen den
die fro stur Tnn alm&sen darzft tftnd trostlich Tnn nntslich sig
an sei Tnn an Lib Tnd als wir den schinberen anTang gesehea
habint so ist derselb Toser Swister San Graff hainrich mit
flissiger ernstlicher bet an Tns komen Tnn hit Tns der erbetten
nach dem als wir Tor dars& geben habint dnrch gots willea
das Torgenant hns Tnn hofstat als Tor ist beschaiden das wir
denn noch furbasser dnrch Gottes willen darsft fagint, Tab
das das dch da gemachet Tnn gebawen mag werden das um
Br&der da beliben Tnd Got dester Arderlicher dienen Tnn Loben
mogiot, Tnd daa wir darz& gebint die ebni Tnn witi nütenander
gelegen ze aller nichst bi der Torgenanten hobtat Ton dem
Bach der da fl&sset nss dem Brunnen genant gnldis mnli
TDtz in den andren bach Tnn in der witi als der ober staia
stät Tnn Ton dem selben stain herab in den stain ob dem
wiyer den selben Invang Tnd die witi swischent den aelbea
awain bachen mit gnind mit grat mit steg mit wif; nil hoMa
mit Teld mit stok mit stain Tnn mit allen rechten nntsoa frlh-
ten Tnn sAgehSrden das habint wir alles mitesander dorn qgo»
nanten BrAder Markwart, Tnn allen sinen naehkamaa fa aka>
sidlero schin Lnterlich Ledklioh frilich
rechtem eignen Tf geben für Tns Tnn
komen Tod annderUch (nr aWa &« \% ^ ^Aadm h
137
wil geUrevt, also dam er tbii sin Bachkomen das aUet Ton |^t
TU von TM haben nietsea firiden Bonea moren graben oder
iiBreB aoaty das aUes oder ain tau ieta oder hie naeh ewklich
Tan da bi Tuaer Tun vnaer Tordren Tnd den wir gfttea aehaldig
•int fliofklich se gedenkenti wir habint dch die selben hofstat
Tan den InTang Tnd alle die In knnfiligen niten da woaent Tnn
aetahaft fint, also gefirijet, Tnd friyent (sie) sj dch mit kraft diso
briefi das sy Tns noch Tnsem nachkomen noch niemant andren
Ton Tnaem noch Ton Jemant anders wegen Ton der Torgenanten
TBSor gib noch Ton kainen Torgenanten staken geben gehen
noch Richten sont weder sins stnr sehenden noch kainer Lay
dienst da Ton tln sont, noch Tber sy kain weltlich ban ge-
rieht noch betwnngenhaft gln sol Tnn entsihent Tns dch fnr
Tna Tnn Tnser erben Tnn nachkomen Tnd fnr alle die in die
kirchJri so Rankwil gehXrent, daran aller aigenschaft Tnn
lehenschaft Tnn sont wir noch nieman andren kain tÜI geliss
erb noch erbschaft betwnngenhaft noch aigenschaft, da haben
in kain wis dch sollen wir Tnn all Tnser nachkomen den Tor-
gonanten Brftder markwart, Tnn sin nachkomen Tff der Torge-
nanten hoCrtat Tnn bi dem hns Schirmen Tnn firidlich halten bi
aDen Torgeaanten dingea Tnn staken in allen Sachen gen aller
BMnglich nach Tnser vermogcnt in all geverd wir gebint deh
dem egenanten Brüder Markwart, Tnn einen nachkomen disn
recht Tnn firihait, wenn der dikbenempt Brfider Markwart, oder
kain ain nachkomen der da alt vatter ist in dem selben hna
nb glt, Ton todes wegen oder sass Ton andren redlichen Sa-
chen dem hns Tnn den BrSdern Tnnuts wirt, das denn die
brSder die da sint, oder der mer tail Toder in wol wellen Tnn
setxen mngent ainen andern altTstter er sig da oder anderswa
der ay nntslich Tnn gSt dnnkti also Ton in sXlich wis mngent
an 6ch ainen hnsbrfider wellen Tnn setaen wir erlobint dch
dem egenanten BrAder Markwart Tnn einen nachkomen Tnn
gebint inen das recht, das si tss dem egenanten wald derTmb
ay Lit, wol mngent Tnn sont howen nemen Brachen Brennholts
limerholtB so ay iemer Tnschldlichost Tnn Tnwftstliohost mngent,
Tnd mngent doh da bnwen simren Tnn machen wen sy bodnrfent
Tnn notnrft% aint so ainsidlom leben Tnn ala in andre« wtiiam
im gnlich hmwmii im all geteri wir deb las Tm kaant W]
138
aach wegeB ietx oder hie aaeh ieaer beeehik iam mm k du
Torgenant hoa ait fbndi Brtder die koMKch wiriit oier da bu
Bit Buti aia weHiBt ao mag wnm froweB SwiatrBB die b
gaiatlichem achia tbb ia aiBaidlem lekea 4a aim weltiBl vbb gel
da dieaea weltiat aemea ia aller wia ab tot tob d«B Brfdefa
geachribea sUt da hia setaea ftgea ordaea Tad tla tbb die tmk
deaa gaatalieli tbb gar hia vaa aieaaea daa ▼orgeaaBt haa im
hofalet, mit allea frihaitea ala Tor tob dea hrldera geachrifcm
atit aa all goTerd dea alles ae warem Trkaad tbb stitar ewipr
deherhait ao hahiat wir obgeaaater Graf RldoUT tob MoatMy
for Taa tbb Taaer erbea tbb aachkomea Taaor b%^ h^gal
ofleDÜch geheakt aa diaea brief | wir TorgeaBater Graf kaia-
rieh tob werdeaberg tob Saagioa Teigoheat dek das der ^gc-
aaot Taaer lieber mSter BrSder Graf RldoUT tob Moatfort dea
Torgeaaatea Bruder markwartea Tad aUea aiaea aaekkomea, die
TorgeaaBteo ebai tob witi ad dem egeaaateB kaa tbb kofrtal
Lnterlich tdo geatzlich durch Gotea willea tbb dek tob tuct
ernstlichen bei wegen geben hit, in aller wia ab Tor geachribea
Tnn bescheiden ist, Tnd ist daz alles Tolfort mit werten ait
werchen Tnn mit allen sachen als es wol kraft kit tbu hia
mag darz& vnn da bi wir die egenanten BrSder kalten Taa
achirmen sillint Tnn wellint als Torr wir Termogeat in aU ge-
Tcrd, des ae warem Trkand habint wir dch Taaer aigea Insigel
gehenkt an disen brief der geben ist an dem nichatea aiiatag
Tor Tuser Lieben frowen tag ze herbst In dem iar do man laK
Ton Cristus gebart drazehenhundert Tnn achtug iar darnach ia
dem Nunden Jar. LL. SS.
XLVII.
Reinhart Ton Wehingen , österreichischer Land Togt, beatit^
nach des Grafen Rudolph VII. am 15. NoTcmber 1390 au Fis-
aach erfolgten Tode dem Aroroann und deaWalliaera aa Da«
mtila ihre Freiheiten.
Feldkirch am 13. Decomkor 1390.
Ich Reiahart Ton Wehingen dea dareküoktigeB Tai
hochgeboro Forsten Herczogen Albrechta Horeaofaa aa Oitef
rieh etc. Bliaea gaddigen Herrea laataogt| Taa kaail all dam
Briefe. Ab der Amman Tad d\« ^i»oa«t fsmikdUkkkT^ttllU
139
Tsd ii Vgea amd die sv in gehSrad Tiid die ui der hm»
•duil Tttd Graüidiaft Moatfort sind getesseB md an ainn Her^
•cball T#n Osteiricli genallen sind, Tnd 5ch der gehnldet Tnd
geewaren band ftr ir recht vnd erblich Herrn se haben, Tnd
trihr Tnd warhait ae laifteni daa ich denselben Ifiten gemain-
lieh anetat niner gnidigen herschaft von Osterrich alle ire recht
Frihait mit tteg mit weg Tnd gnte gewonheit di si Toa alter
gehabt Tad hergebracht habend Toa snadera gaadea Tad dnrch
ir triw wiflea beititet haa Tad bestet la (ihnen) die och wia-
aeatiich aiit diesem briefe, daa Si Tad ir aachkomen fnrbaaa
daby saUea belibea aa generd. Mit Trkaad des brieis Tcrsigelt
aHt Buai aahaageadea lasigel. Gebea ae Veitkirch aa saad
Laciaa tag der beiligea Jnakchfirowea do aum aalt Toa kristi
gebart drfiaebeahaadert Jar darnach ia dem Nnataigistea Jare.
Diese Origiaal-Urkaade aaf Pergameat mit aahii^^eadem
Siegel, die besteas erbaltea ist, besitzt der Herr Bochh&adler
Teatsch ia Bregeaa, wo ich sie copirte. Eiae Abschrift der-
sdbea aut dem Yidimns des nnglfickKchea Abtes an St LacH
in Cbar, Theodal Schlegel, ddo. 16. Angnst 1520, iaad ich ia
der Pfiurriade aa Damils«
XLVin.
Kdaig Weaael belehat dea Grafea Rodolph Toa Werdea-
bcffg aad Rheiaeck aiit dem halbea Theile der Yestea Torea«
birea aad Staafea, aebst eiaem Aatheile aa dem Bregeaaer-
iralde, welche Reich slehea durch Grafea Radolphs YU. Tode
aa dea Grafea Toa Werdeaberg gelangt sind.
Bettlern am 17. Jftnner 1S91.
Wir Wencalaw Toa getes gaadea Romischer Kaaig aa allea
caeitea Merer des Reichs vad König an Behem Bekennen Tnd
taa kaat offealichea mit disem briene, allea dea die Ia sehea,
oder hArea leaea (sie). Das far Tns knmen ist, der Edel Rndo If f
Oraff aa Werdemberg Tad an Reyaek. Taser Tad des
Reichs liber getrewer, Tad legt tbs fnr, wie das die Testen,
DarabTrrea halb, die Tcstea Stawff halbe mit irer an-
gehora^g Tad dea halbe teyle des teyles aa dem Bre-
gicaerwalde, die Toa Tas Tad dem Reiche snlehea ravea^
aa la Taa tode ungea etwean Graf Radolb Toa MoaUaTl \k«ct«u
uo
mm FeUkirchMi recht rmi redHchM kMMB rmä gdkBn «ffrc%
Tsd bäte vBf mit ieisMi das wir hm die TWgiMurttB gMl«
mit irei m^ehoroigeB «merieikeii gMdididMS girlelitni dtt
hähen wir aigetehen soliehe diisto Tid trew^i tls tbs fid
dem Reiche, der Teigeiiant Graf Radolf getiA hAt, Tsd lerhit
tu solle TBd mege in kmmfligeB eseiteai Tnd hehealm denwb
mit welbedachtem mute gutem Rate Tiid rechtem wiseeii dit
▼oigenaBten gvetere mit iren sigehorugeB, gBedidieh gelthti
TBd gereicht, leihea fad reiches Im die, ab verre wir duTsa
rechte tea sellea Ted aiigeii in craft dies hrieiee Tsd Remi
scher kaaiglicher meehte. Also das er vid seifte laheassrfcsai
die TorgeaaBtea gvetere mit irea Mgehorvagesy ▼•• vas vad
dem Reiche aa rechtem lehea, habea haUoBi hoaicsoB| vad im
geaieaaea soHea Tnd m^a, im aller der masee vad weissi ab
sie der Forgeaaat Graf Radolf tob Moatfart, tob tbs Tad deai
Reiche TBciher gehaht Tad hesessea hat, tob aDor BMaicüehsa
vagehiadert, vnschedliehea doch vas Tad dem Reiche, vad seit
yedermaa. aa yaserm Tod seiaem rechtea. Mit Trkaat dici hria«t
▼orsigelt mit Toserm kaaiglichea Maiestat lagesigel. Gcbea wut
Betlern a) Nach Crists gebart dreicaeahandert Jare , deraach
in dem einen vnd newencaigsten Jare, aa saat Anthonientag
Ynser Reichs des Behemischen in dem Acht vnd cawencaigiteB
Tnd des Romischen in dem fanifcaehendea Jarea.
Per dominnm Lampertam Bambergensem Bpiscopam Fraa-
ciscas Olomacensis Canonicas. L. S.
(Anf Pergament mit angehängtem WachsnegeL)
XLIX.
Vidimas von Peter, Abte za St. Peter im Scbwarawalde, ibcr
den Vertrag der Herzoge von Oesterreich mit dem Gnfea
Heinrich von Werdenberg-Sargans wegen seiBcr Per*
dernng an die vom sei. Grafen Rudolph VII. von Montfort-
Feldkirch vermachte Veste Jagdberg und aadere Güter.
Wien am t5. JaU 1391.
Wir Petras von gitlicher verhenckniss Ahht des Got»*
huses Saant Peters im Swartawald Coasteataer Bystamb
Sanntt Beaedicten Ordens T&nd kant meagHehem Das wk
•^ Btttlera iai acrauncrkrclii In BSkMM
KoAifft W«Mel.
141
tilifhw ptHMsÜB Meff guits gerecht Tühresehaft Tiid Tnafg^
wmig wm PenMit gesdurifl iMigekn tii4 allea diBgen geieheB
rmi Im&m geMrt luibent Toa wortea se Worten wieende vnd
litiaia wie heraach geecliribea etat, Wir Albreeht Foa gotee
gaaJe« kerlaeg ae Oeterridi ae Styr ae keradea rad ae kraia
Giaaa ael^ral et«. Tad wir wilhalm mdLapoIt gebrider
aaA vaa getee gaadea kertaegea dereelbea kade, f&r Tai Tad
vaeer geewietridei Beckeaaea oflealieh mit dem brieae, Daa
wnr aiaa taue, Tad der Bdel Taeer lieber Ohemi graf baia-
riak Taa werdemberg Tea Saaggaas herr ae Tadata dee
aadera taiky Tmb aUe die Toderaag, so der aa Tas bat ffetaa
TMi wigea dee gemeebte, ab im weileat Taeer lieber Obern
graf BideUr Toa Moatfort herr ae Teltkilch eelig, Tmb die Teet
Jagberg 1) Tad etdiehe aadre geaaate gtter hetgetaa, frftatlicb
Tad VfBA aacb Rat Taeer beder Rite Tad getrawea, 4baraia
kemea aia ia dar ameee ab hieaaeh begriflea etat, tob eret^
das deai egeaaatea graf baiarichea aa eim rechtea Lipdiag die
wila Er ia lebea ift, geatilich belibea eol, die obgeaaat Teet
Jagbeig, Tad aDe die lat Tad glter die ia disea nachgeaaatea
markea Tad kraieeea begrüTea seeehaft Tad gelegea eiat, Tad
iet die db Met merk| Der bach t) in S ante a i e er holta den man
aampt Aawaaera Tad deaielbea bach hiaab Tota ia die ill, Tad
biaeff wert darcb das hoHa Tata Tff dea grat in Saataaber
kbm Tad Toa dereelbea klai bb Tf Tata ia den spita dee Taaa-
waldee Abe daa ibereaebeen mil eber afigehörd herTSwert
Tsereathalb dea markea eb eol, Tad tob dem Spita des taaa-
waldes dea grat db hihi hb b, Tata an des egeaantea graf
baSarbbe grafsebafl ab die Saefchlaiptaa b die ill giad, Tad
Taa dereelbea hihi herab ab die markea herabaaigeat aa die
bhttea eabaib Itg^erg da die gross sich mit dem ertita stat,
damit db grafechall Toa Moatfort Tod sb graffschaft voa Saaggaas
Tswab Tadereebaidea Tad Tadermarket sbtS), Tad tob dersel^
bea greeeea aieb Tad der bbttea gelich hiaab ober die ill4)
TBta m dea bach geaaat der ming der obrent Mintaiagea
i) hcffab b db ill riaaet, Ted tob deauelbea bach des gepirg
hm wider Tawert awiechea der ill ob Galmist hema Tata aa
des ScbaawaidC) aem Rlbgbi Tad da dannea hb Uer Tata
gern tjaia Tai rm T^bU den Biasemberg iMramb Ta\aiVa
US
die ill, Die obgewnt Terti Jagiberg virf aB Hl vai gil«r fie
in diieB ToifenuiteB auurekeB MMhaft vad gel^gea ibi, nI
der egeMDt graf hainrieii laohtbeB Tsd Bieeeea ae aneai rech-
tem lipdiBg die wil er leJbl wmä ait ffee ait gewteKehem ettm
Bit linseB Bit TiUea Bit geUsteB Bit wii^guiea, BÜgeridd«
twiagen wmi JbJuitteB, Hiit aUer ehafti gewattnat vadredtag^
ab dieaelben llt Tid gftter der obgeMst graf Ridalff ael^ wm
Mootfort TitE an tinea tod n iiaea haadea iaagebepl vad g^
aessea hat, Vad aacli Bit dUieiier betelttideakait das Br, die»
■elbea lit Tad g&ter TawAatUcii iaahabea, Tad aa aD effcitiiH
aieeaea aol Bit dea aiaaea vad itftraa daBit ai Ul aet^; ke-
griCea aiad, Tad S7 ait liölier trikea aodi tre^gea eal aa gmcffdt^
▼ad weaa er ait ist, Tad Toa todi wegea tob diaer w«R ge-
tchaidea iet dae got laag wead, So aal die rt^gaaaat ?egli
Jagberg aad all die l&t Tad gftter aias Tad ettraa die ia die«
obgeaaatea aiarlLea begriiTea siad, Soaderiieli die 4er elgrairf
graf Ridolff selig ae siaea haadea iaagehabt Tad geaasaea hat,
ab Yor ut beschaiden, herwider aa Tas Tad aUe Taser erbea
Tad nachkomen ae rechtes ewigen aigea geaaDea Tad TeraaBsa
sin, aa albr Beniclichs Widerrede snBaag Tad aaspradi, ake
das Tns Tnd Tnser erben, des Torgeaantea graf haiariehs erben,
aoch der erben in dhaia wb , daraa nit saBsa aoch irrea seat,
mit dhainen sachen snss aoch so , Es sol och die egeaaat Tassr
Testi Jagberg yeta aemal Tnd na hinnanhia aDweg Taser effca
hns sin, Tns Tnd die Tnsem darin Tnd dama aebssoat Tad eck
darinn ae enthaltent zo aller Tnser notdarfl, weaa arir desbe-
d&rffent, doch mit der gedingd, wen wir dahia legeat Tad
haben wöUent, daa der in Tnser kost da sia sol aa geaerd.
Er sol och dieselben Testi Jagberg besetaea mit eiaes parck-
herren der einem Togt ae Teltkilch swer aiaea gelertoa aid, is
dea hajiigen , wenn das ist Tnd ae schaldea kaBt daa er Tsa
todes wegen abgangen bt, Daa er denn dieselboa Toati J^beig
Tas Tnd Tnsem erben, oder TÖgten, oder gewiasoB hottea ia-
geb Tad antworti an widerred Tnd an alles Teraiehea, Vad als
dik er auea pnrkherrea daselbs ae Jagbei|^ iadara Tad Ter-
kerea wil, 80 sol der parkherr der tIT der TOili deaa Ui^ db
Testi ea kauem aaderm pnrkherrea ait iaaalBWiaay Wr hih
ifeaa Tor aiaoB Togi «e TeVfiü^eV ««V ut
US
VM Mit im TMÜ gewiriig m rimä in der wite ab Torgetcbii-
koi «tat aa aB graeN, Et itt och beredt Toa der liaa vad
•tanui wcg^, ao Toa dea Lutea Tad gutem ae Galaiist Tad
aa tyaia geaaUeat, die oeh der obgeaaat gr&f Rftdolff selig ae
eiawi kaadea iaagekebt Tad genoMea hat, Dax die Taser pUe-*
gar Tad Aaiptaua ae TeUkireh iaaemmea sol vad die de» oh-
gaaaatoa graf haiariehea ierdiehs diewil er lebt, gebea vad
aatwartea, Vad das Er mit deaseUbea Ifktea i&rbata aita aier
I hahea aol waaa Si Tas yeta geatalieh Tad aigealieh
aiad, Ea ift oeh beredt, Toa der obgeaaatea Mt wegea
dia ift disea obgeaaatea aurkea begriifea siad, Tad aia lipdiag
aoat, aach dii brieffi sag, daa Tat die yets aoaul fir
aworoB, Tad Taa Tad Tater Statt aft Veltkireh aa aDea
aaohea hilf lich Tad geratea wesea aoat, wa wir doa
hodfarfeaty oa aig aiit Raiaea ald aadrea aachea, Tagoaerlichy
Daaaolh loat och wir Tad dieselb SUtt ae Teltkilch iaea Ua-
widorradb tia ia allea irea sachea wa Si des bedtrffeat aa aD
gaaord Doch also daa im dieselbea l&t mit allea sachea dieast*
hall wosoB soat ia der wise als hieaor geschriiiea etat aa
gaaord, Vad wer och daa er ire bedtrffeat ward ae Raiseat
damit aADeat Si im hilfflich willig Tnd gehorsam sia wider
allar aMaclich TS^eaomea Tas Tad dea Tasera, wider die soat
al Bit tIa aoch am aa geaerd, Och ist ia disen sachea aaaK
ych beredt Tad TS^eaomea als der obgeaaat graf RSdolff
aelig Toa Moatfort, die Edela Agaesea voa Metsch da-
aalha aoia Blicho hasfrawea gewiset hat Taib dritaseat gaUia
Wr die Toati geaaat die wilisch Ramswag Tad Tff lit
glter aias gelt Tad stAraa, aach lat Tad sag der briefe, di di
danuab hat, daa dieaelb Tosti mit l&tea Tad gfttera mit aiasea
■ut stAraa Tad aiit aDea rechtea so aa deaselbea Mtea Tad
gaossamea gahtrt, Tas aigeaUch belibea soat, Tad daa Er aoeh
aia orhoa, S aoch ir erhea Tas daraa ia kaia wise alt samea
aoch irroa aoat aiit oakaiaea sachea, sass aoch so aa aD geaerd,
Ba were deaa das er dieselben Testi lit Tad gftter la sbea
haad Idsoa wlH Tadb die obgeaaatea dratasead galdia, des er
wol gowalt hat aottad ob er wil Tad beschicht och das. So
aol er diaaolbea Toati Raamwag Tad l&t vad gftter ao dania
UgHtm tSmi als j^ Uemar igt boachaidea, mit aaAraik
tkk
geMuitea TMen Ohent ndigfm gni RlioUb litea rmi gkUttt
vi^ieriicli TBwftitlieh Tnd aa lU lelyilaug {■■Iwfcf« vid liet-
MB tbIe Ml fMen tod, vad weaa er ▼•■ todet wcgm tlgii-
geD itty So 8ol dieaelb TMti lUoifwaip Bit dm yetifeaiatai
Mteo TBd gftteni och mi aDor meudichi widorrod iiaei fii
irmg Ml TBJ me rochtem aigea geitiEdi gevaDea Tsd vamlM
■iB, Naek alleo stfikeD ist oek aaBKcli herodt vad bodiagtt dti
dem obgenaatea graf liamricIieB Tid aiiioa erkoa yeta at rocb-
toM aigea werdea Tad kelibea sol, alle dio Ut Tad gitoro dw
der obgeaaal graf RadoUT aeUg Bladeata kalkoa gekikt
kat eakalk der aiark, die, die graiaekaft taflet ala tot iat ka-
aekaidea Tad onek eakalk dem Torgeaaatea kaok deai Miagca
Barakalk 8), es aig die Togty ia Talleatackiaea •) dit
gaoaaaaii ae Bladitsek ae tarriagea ae Bare ab aadaiiai
wa daaaaa iakia aeaakaß Tad woakalll aiad, Daraa aDe dti-
aelkea graf Rfidolffa seligea Ut Tad g&ter aa den Baekiaer-
kerg Tad aiit aamea waa er aa aiaea kaadea iaagek^ fad
genosaea kat, Tnd enkalk der ill hiader toatera kiaak ab
die ill in den Hin gat Es sigint lot als gfiter wiaea Bkclmr keks
ald Teld vnd onch all vergangen Lot wa die okreatkalk des
Schanwald gesezzen vnd wonhaft sind die a4 der kersckaft
gen veltkirch gehirt hant vnd och daran die lit aa diepolti-
ow vnd die wingarten vnd das pnrkstal ae Rekataia aat
gerichten vnd mit aller gewaltsam! vnd aagekdrd Doek ant
rechtem gedingd vssgeuommen die obgenaatea veati Toateri
mit aller irer zugehird lüt vnd guter als Si geldat iat von graf
hainrichen von furstenberg, Daran sont er aoek sia erkea aili
au sprecken haben, vnd och vssgenonmiea all Barger vad Bar-
gerina die ze veltkilch Burger sint wa die aeaahaft aiat vad
mit nammen gemain die Statt ze veltkirck, Also daa die ky
allen iren rechten gäten gewonhaiten kriefen vad gdtera wa
die gelegen sint gentzlick beliben soat aa all aamaag vad irraag
des vorgenanten graf hainrichs von Saagaaa vad aiaer erkea,
Onch ist nach allen staken gedinget vnd beredt voa aiaer gral^
achaft vnd von aller siner lut gfiter gerieht vad gakit wagM
die Er vatzker inngehebt besessen vnd geaaaaea kat, vad als
sin vordren das an in kracht hant, daa Er vad Ja aakaa da^
oeb geatalich kelibea aoat aa i^ a»fw% *^ibA imaf m al
145
gtmmrif rml nminlUk ist oA beredt rom gebito wegw, ob
j0muk ge« TeUdreli kfaie der geUHtet »Ctteli gern Btadetts
M gtm Tftditi dai toi er akeiD BidermaiB le TelÜdreli ew*
pkellMB der das wm ebea wegea Tnd ia sue» Mmea vmd ui
•faier etitl gebt, so er me TeHkäcb eelb mt itt, Tsd eb sieh
llgti das dereelb dem er dae gelait eapbolbeii bette Mgebeat
debaneet eeb siebt le vekkireb wer §• aol Tsd nag ais Statt
Ammib ae Teltkireb dae gelait aa aeiaer statt Tsd tob siami
wogesi dem gebe» wer dea gert, vad dae gelaitt aol er aDweg
o^irBMa ab ob er ea aelber gebea bab Tad dabi geweaea aig
aa aB geaerd , Ea bat oeb der Toigeaaat graf -baiaiieb Toa
wardeabeig Toa Saagaaa Meriber ae aiererer ddberbait offea-
Heb geaworea aiaea gelertea aid aa dea bayligea arit Tfferiuib-
aer baad, au Torgeaaat bedii^ea atftk Tad artikel Toat Tad
atft ae baboat dabi ae beHbeat, Tad dawider ayeaier aekdaMat
ao^ ae tiad, aoeb aiit yeauui aaderm aebafea getaa arerdea
müt eakaiaea aacbea aaaa aoeb ao aa aD geaerd, Tad der Tor-
goadtfibea aacbea ae Trebaad babmi wir obgeaaatea bertaogaa
Toa Öaterreieb Taaer iaaigel baiaaea beaekea aa diaea hrieae
Der gebea ist ae wieaa aa Saad iacite tag dea awdiflbottea
liacb iuriatea gepirde DriBebeahaadert iar daraacb ia dem aiaa
Tad Naatagiatea iare, Vad waaa wir petraa ebbt dea Gotabaaea
Saaat Peters im SwartawaM obgeaaat eiaea aolicbea brieiT aa
gooebrill iaalgelea gaata gerecbtTadoaealleaArgwoaTabreaeb-
(b)afl geaebea dea aiit tUm gegea diaer abgeacbrifl Tad Tidi-
BMO leaea gebdrt Tad die ia glicber lat gegea eiaaader faadea
Daraaib dea aa warem Trkaad baat wir Taaer Abbtye aaifla
iaa%el Doeb Taa Tad Taaerm Gotabaa TaaebedHeb oiTeaa getaa
beaekea aa dia Tidimaa ao gebea iat aa dem aecbatea Meati|(
aadi Saaat iobaaaa Baptiatea tag aft Sdagiebtea da maa aail
mmA Criati gebart Tiertaebeabaadert Sybeaiaiig Tad flaff iare.
L. S.
Ammerkmm^em aar XLDL Urkaade, die aam Tbeile meia
Torebrter Herr LaadaaiaaB, der k. L Stadieadireetor aad Hof^
kaplaaJobaaalliebaelHiaale aaa Satteiaa, mir mitgetbeilt bat
1. Die Haiaea der Veate Jagberg oder Jagdberg He*
gea awiacbea dem Pfiurrdorfe Sebliaa aad Fromeageraek
aar eiaem B^gwL Die Hemehatt (!■ der Tbeihmgaarkawka ^«m
^- 10
146
t. Mira 1319 b BaroB tob Hormtyr't Arddr flr SUa««tedk
kDd I. 159 t GraTescliift geMDBt) , apiter ias OariiM Jagi*
berg vmflutt die Püurridrfer Satteiat, Sckliat biI km
Weilen Fromengench ind RAm, Sekaifit nd Diät suurt
dem walserischen , pfarrKch n Dins geUr%ett PiMerfcwgi,
welche ftusammeB 238S Eiowobner siUeB.
t. Der Bach im SaBlaniaer HoltB (html wa Tif
^Chriathols^^ genaDot) , den man aempt Anwaaerti
acheiat der Bach an seyn, welcher die jetaige Siraaae tob Fn-
ataBB aach Satteins oberhalb des Weilera Schfldried, der n
Göfis gehört, and bevor man bb der Kadde „beim Kriatbaaer^
gelangt, an dem Pancte darchachneidet, wo der Weg yob Sat*
teioa aach Göfis (der Siganeaer ataig bei t, HonBayr am aa-
gefiihrten Orte) tob dieser Strasse sich abtroBBt Ob der Bach
Boch diesea Namen fahrt, kann aiebt aut Oewiaakeit gesagt
werdea , ist aber fiist aa Termathea. Die weiterea OreaBaaga-
bea fallen mit denen aof der Hueberischen Karte aagedeatetea
Grenzlinien so ziemlich zusammen. Es steigt Bimlich Bwisehea
Göfis and Satteins aas dem Illthale ein bedeutender Bergrfickea
in die Höhe, auf dessen Grat die spärlichen RainoB der römi-
schen C 1 a n i a zu bemerken sind ; and dessen öatlicher An-
hang den vor etwa sechzig Jahren zum Theile aoagereatetea,
nach Satteins gehörigen „Chr i st b erg^^ bildet. Zwiachea die-
aem Clania and dem Christberge zieht nach doa Herra Mitthei-
lers Erinnern ein bewässertes Thälchen hin, darch welches die
Grenze zwischen Satteins (Jagdberg) nnd Göfia sich fortsetaea
mag, bis der vorgenannte Bergrficken an der wildachÖBeB,,Sat*
teinserklaase*^ schroff sich abbricht Die Straaae von Sat-
teins nach Rankweil fahrt durch diese von schroffea Felsea
achauerlich eingeengte, einen kleinen gr&nlichen Bergaee (der
„Satteinser Weiher'\ an den sich mehrere Sagen kaipfea) ia
aich bergende Klause, unterhalb welcher ein romantischer Wald-
weg von der Clunia her in die genannte Strasse sich eiBmia-
det. Von der die Jagdbergische Grenze quer darekaohBeMea-
den Klausenstrasse erhebt sich eme hohe GebirgaBUUM« | dsrea
Kamm sich ununterbrochen bis gegen Daaiila kiaBiaht Aaf
eiaem Ausläufer dieser Gebirgsmaase Hegt da«
gerne Dorf Überanxen ^au^t iwia:^
147
keim WeBer BkeUberg o4er TieDeicht richtiger iUiBberg, iui4
ihtr JMeB D«rfe arkebt ndi der Beiggrat kis iber St Gerold
Mb, 4«r iaa IDgdbiet tob dem Latemser Thale scheiiet Ein
ei— Mlfigfn aad in aeieeter Zeit besaehteret CresiuidbHuiiileiB
litgk tut Ml dam Waldwege , welcher Aber den Grat an den
niMfirbnig hinlilirt Der eben genannte Gebirgsrficken erhebt
nek ¥«B der Satteinaerklanie an in steilen, mit Wald bekrönten
FdbewBaiaen, toh denen sich durch irgend ein gewaltiges Na-
toiMeigaiM «ngeheiere Felsblöcke abgetrennt haben ond fftr
tsek an einem Vei^rge emporgethnrmt , dem aifmerksamen
Beevcker eine grosse Ansahl phantastisch geformter Höhlen nur
Bcka« bieten. Diese Felsenmassen fallen dem Torgeschobenen
Abhänge, asf welchem Obersaxen liegt, gegenüber in ein Wald-
barktkaf oder „B achtober' ab, an dessen oberster Veren-
guig eine an Obersaxen gehörige Mühle gelegen ist, an wel«
noch kent an Tq^ der Weg Ton Satteins nach Ober-
Toriberfthrt Bei Baron von Hormayr am angeführten
Ort» scheint diese Jagdbergische Grenze übereinstimmend mit
der vorliegenden Urkunde, aber genauer angegeben au seyn.
Es ist aimiBck nach Herrn Häuslers Erinnerung ungefähr in der
IGlte and am Fasse der Torgenannten Felsenmassen gana nahe
am Salteinser Weiher ein Brinnlein ,}daa da flüsset ge-
gea Schagchen has*', das eia Weiler tob Göfis seyn mag,
aad Yoa diesem Bruaaea führt ein steiler Fusspfad awischea
dea Feisea empor „awischeat dea Stainen uf una (Ms)
aa doa weg der Toa Saataias gut gegen Tbersach-
sea ia daa Bachtobel au dem mülstaP*. Diesem Bache
eaHaag, welcher oberhalb der Toigeaaanten Mühle einen bter-
sasaatea Wasserfiül bildet, uad daan über schöne Bergwiesen
sick kers^lingelad aas eatgeg^nkommt , führt nun die Orenae
▼•• Jagbeig immer mehr dem Gebirgskame au über die Sa«
toiaser-Rüfe — eia angeheares Steiagerölle mittea im
Taaawalde — hia gegea dea Düaserberg und über dlesea
kiaaas „af die Egge als die Schaeflaippfiaaa gaat
gegoa der Ylle'* d. h. Tom oberstea Aofaog der südllchea
Akdackaag des gaaaea Gebirgsrückens in das lUthal herab , so
daao dieser Fkss g^mchsam die Gronsbasis der Herrschaft bUdal«
Dia Warte im ii^er Urkn^e XLiX. S. 141 : ^Also daa %%%t*
10 •
148
•aekiea mit siaer ngehdrd kentwerl tmarmOmlk tai Bar-
ken sin soT TerlieBeB ketondere Baacktea;, mUm &
^Zigekdrf ^ tob Cbenaien d. L eui grMMr Thml to ikr
lier 8ateiBt6rklA«M «id dem ugreueadM Walde ndi frfcitM
des Bergwiesen noch lievl aelVige iaaer des Ctanenidegnmi
Ton Cbertaxen liegt Dm „keriewert** ImmMboI hier ekn
die gegen dae Jagdbergische hinaehaaenden , Ton dar Bcq;hil^
iasel Ohereaxea daroh eiaea eteilea Higel ahgelrennten Beig-
mihder. Sehaeflaipfiaa teheiaea die am atofloa flehirgp-
ahfidle dareh dae winterliche Hokrieaea gahildetan and weithia
aichtharea waldTerarttoteadea Vertiefaogaa aa aoyn.
t. Die tätliche Greaae der Jagdhergiaehon Hertaehaft aa
der damala aa Werdeaberg - Sargaaa gehir%en Honradydt Bk^
meaegg hia, iat Herrn Hiaale aichl ao geaaa bakaaal fia
maaa aich aach deaaea Erachtea aieht fera hinter imm Badhaaat
aa Sehaifia, wo aua gegea d«i Thiriagerherg hiigahly aal
darch dea Wald awiachen Bladeach aad Schlina UnaiAea. Wo
„die Blattea enhalb Jagberg'* iat aad oh ,|die greaa
aich aiit dem Crftta aoch atehef* kaaa deraelhe nicht aagaa.
Unfera hinter der Veate Jagdberg aad Toa dieaer aar darch eia
Thilchen getrennt, beginnt eine Waldang, daa CMaahdhM ge-
nannt An deaaen Eingange ateht eine FeldkapeDo aa Bhrea
dea biachöflichea Carachmiedea St Loy (St Balogiaa), eiaaa
im ohem Vorarlberg heim LandTolke Ton AHerahor ala Palrea
ia Viehaöthea geehrtea Heiligen. Weiter hinanf im WaUe, he-
Tor man Ton Bladeach nach Schlina kommt, gbaht Herr Hiaah
aa eiaem altea Kreaae Tor&hergegaagea aa aeja«
4. Daa iber dem Illflaaae gelegeae aad ia der ürkaaia
aagelährte Gebiet gehörte aicht mehr aar Herrachaft Jagdheig
ala aolcher, aoodera theila aa Soanenberg (Werdenheig - Sar-
gana), theila aar Grafschaft Montfort-Feldkirck Noch hoat'
aa Tage gehSrea aar Grafschaft Soaaeaherg a) diese Pfarr-
m) Di« Borg 8onii«iib«rf Aaaterbalk Hasidera« w«l«a« 41m
!■ J. 140S fcbrochM haben, gab der OrafiicbAft 8oBAMb«rg iea
Der 8iU dee tod der k. bejerUchen BegieruBf Im J« tSOO
Lendf erlebte Sennenberf wir anfbAfi «o Hasliera
Bftcb noden«, dM alt dea Tbel« MmHatmi
a«te, abertrtaai^
149
dirfer Nensing mit Bitehliiig, die Bxpositvr Girlif (Cvr-
tit), Frattans, vad daa lüttelgebirg ober und avMer Fra-
•taas Bit den Weilern iVastafedert, AmerlQgen, Feli enan, Lee-
■M^gatt, wo ee m der Fraatanaertehlaeht am tl. Aprfl 1499
Woosdort scharf herging, Fallengatter und Gampel&n hin hie
OaHmJgt, das snr Feldkirchischen Gemeinde Tisis gehört
5. Der wflde Ningbach kommt ans dem Gamperdnn (Tom
r»nian. ean^ nnd dem celtischen dnnam?) Thale nnd fliesst
in die DL Mensing, jetst Nenaing, das am 7. Joli ISSS
groaaonttieils abbrannte, sihh jetnt 1605 Einwohner. YITie die
■nn erloschenen tridentinischen Freiherren von Madrntsch
(Madras) hier Zehentherren geworden, weiss ich nicht anav-
g^en« Unter Nensing liegt das Dorf Bisehling mit dem
Kirehlein der k Ottilia; weiterhin die Expositnr Gnrtis (Cnr-
tis) mit tit Einwohnern. Ueber Nenaing stand die, wahr-
•dieinlich im Appenseller Kriege gebrochene Bnig Ram-
sckwag, welche anm Unterschiede von den beiden gleich-
namigen Bürgen an der Sitter im Kantone St. Gallen, als im
einst romanischen Walgan gelegen, noch Welsch-Ramsehwag
gonaant wurde.
6. Der Schanwald in der lYarre Tisis gegen das Dorf
Sek an a) im hantigen Forstenthnme Liechtenstein.
7. Das Pfarrdorf Tisis mit der vorstadtartigen nächst
gelegenen Filiale Heiligkrena gehörte wie Testers
Gerichte Rankweil nnd Salz, somit aar Herrschaft Feld«-
kirch. — Blasenberg heisst ein isolirter, nach Osten mit Reben
bepflanster, nach Westen steil abfallender HSgel, der durch das
graasartige Febbett der 111 von dem Ardetsenberg bei Feld-
kirch getrennt wird. Die beiden K&pfe, der St Veit- nod St.
Margarethenkapf , mit ihrea Th&rmen nnd ihrer reisenden Aus-
sicht ins Rheinthal sind auch in milit&rischer Hinsicht durch
des österreichischen Generals Jellachich nnd der Landesfchtt-
tsen, ja der Studenten nnd Weiber muthvolle und entscheidende
m) Bthmm 4. k. Elche, tmb roau. tf ehino (firmasSf. !• eliAiie),
4m bm BMh Im ImIob Wr9lhnrg höH. 8. Im TexU in d«r a%A«iiuA%
Btkwwla» K§kr9§kw reo Je&aiiii Rudolf W y • g. Btnk \aaa. S. ^V,
150
VertheidlgaBg gegea MMseaa am t3. Mini 17M fcerikat ge-
woHes.
8. ^EDhalb Aem Bacb Miogea BvriliaU'' d. L tlue
Zweifel dae C^biet östlieb dee Miigbaebee g^gen die Pfrm
Bire hiB.
9. Der Weiler ValleotseliiBeB oder jetal V alle t-
iebiaa in der walaerischeB Pfimre Ploaa ist der Besirk jei-
ceits deaEscbetobelf and des Walhenhaehs bis smmGartel-
leabacbe, lavt eines an T&ring am tS. Norember 14tS
aasgesteUten Confirmations- and ReaoTalioasbriefes der tsb
Biscbofe Hartmaan II. Toa Chnr gegebeaea Fk^iheit im Tbtl
Valeaeschiaea (also im Thale eaet Bscbiaea), welcbea ick
ia St Crerold im J. 1845 eiagesehea babe« — Dieses Gar-
sella, wie es jetat im Volksmnade beisst, aad Toa dea bsi-
mischea Etymologea in cara sella TerUeUiebt , aad aacb Dr.
Stenb's Urbewobnera iUtieas S. 68 aad 167 gar mit dem etn-
scbea Carasnla oder Carasnla io Verbindong gebracht wird, beitit
St. Gerolder Briefen Cluseila. Im dortigen Briefe Tom 27.
April 1501 fand icb die Angabe der Gemarkaag ,,aswert u
das tobel, da die VallfUr (M&hltobelbacb innerhalb Plöns), ia-
wert an Kiosella TobeF^ ond dieser Name stiamit ia Wahr-
heit mit der dortigen Natnr zusammen.
Es sei mir bei dieser Gelegenheit erlanbt die von mir b
meiner Abhandlung über die freien Walser gewagte Coiyectar,
dass der Name Raggäl , den Weizenegger - Merkle in ihre«
Vorarlberg IL 360 von Regula Solls ableiten wollen, voa
romanischen Roneale (d. i. unser Reute} abstanune, als halt-
bar darzulegen. Ich fand (1845) zu Raggal in einem Verkaub-
briefe vom tS» Juli 1488 „uff RunggaT^ dann im Jahre ISIS
einen Jöre von Bun (d. i. Georg Vonbun) „uff RagaT^, ia dee
Jahren 1541 und 1549 wieder „uff RungaT. Zu demselba
Roneale gehören auch die Namen Rungel in bei Pladeaa u4
Rungels bei Göfis, Rungeletsch ausserhalb Nenziag. Dien
zeigt, wie achtsam man bei Erklärung alter Ortsnamen seyi
müsse.
151
L.
Verlieht tob des Brideni Wilhelm IV. ud Hugo IX.,
Gnfea tob Montfort-BregesB g^^ Oesterreieh un alle
Fordtfugea aa des Bregenserwald, Staifea, Torea-
kiren aad Stigliagea.
Wiaterthur am 5. Deeember 13M.
leh Graf Wilhelm Toa Noatfort herr le Bregeata
▼ad ieh Brider hag Toa Moatfort Saat Johaaier ordeaa Toa
Aerasalem baidsameat Reeht gebrtder. Bekeaneat Torieheat
vsd tigiat kaad offealieh mit dem brief , Ar tbs Tad all aaaer
erbea Tad aaehkomea, Taib alle die Tordraag adfprteh Tad
Bocktaag ao wir aa aDea dea lutea Tad g&tera, die Taser ge-
■IdigA herrtehaft tob laterrich h&tt ae tag jaae hat Ba syg
der Bregeatserwald Stöffea Dorreab&rrea Stiglia-
gea ald aader Mt Tad gftter wie dfl geichaffen gehaiasea oder
gaaaat aiat Die fi tob Taserm lieben 6hem Graf RfidoUFea
ai%ea tob Moatfort herrea ae Veltkilch wyleat gekdflft haad,
^s her Tff dea tag als diaer brief gebea ist je gewannen
•der gdieppt habint, ald aoch fürbaa iemer me gewiaaen m6ch-
tiat TOB TBsera Eiaa, Taser Anen Tnsers Tatterlichea ald ml-
teiüchea erbs wegea wie das her kernen ist, ea syg tob geh-
sobald TOB erbsehaft tob tail Ton gemaind ald Ton andrer sach
Tad atsprach wegea aiehta TSsgOBomea in gevard. Sol ming-
Uchem aewissent sin mit Trkond dis briefs. Das der hochge-
bora darlaeht farst herisog Lotpolt hertzog ae Oesterrich etc.
TBoer geaidiger herr, genideklieh mit vns vberain komen ist
TBd alao getaidinget hat, das wir Tns baidsameat Tnaersehai*
denlieh gea jm, gea siaem vettern, sinen Br&dera Tnd allea
jroB erbea aa den Torgedachten jren loten Tnd g^tern , Aller
Taaer hieTorgeachriboer Tordmng ztsprnch Tnd Rechtang ieta
TBd hieBaeh gaatxlich Tad gar far tbs Tnd all Taser erben Tnd
aaehkomea Teraigea habiat Tad Teraihent Tns och wisaeatlich
BÜt Trkaade die ofTeaa briefs. Also das wir noch enkaia Taser
erbea aoch aaehkoaiea aoch niemant aaders Ton TBsrea wegea,
ai der ietagediehtea Taser herrschafft tob Jsterrich noch jren
erbea, tob der Torgeschribaea l&t Tad gAter wegea gemaialich
aoch aBaderlioli eakaia Tordrang aftaprach aoch aaftU farhaa
BtcBMr BM gmrimaeM Moeb gebäbem ailliat mit eaVLaiBam (^fuSk-
152
ten yfk^en Worten noch weriiken •nsi Boek so in iekiii
wyte, wan fns durrmh in der mas geilg toh ir fcesekehen ist,
das Tnj des wol benagt vnd bOlieli bealgea toi no Tnd Ue-
naeh an au gevard. Des aHea le wäre» offna Trknnde luk
stiter sicherhait no vnd hienach| so haliuit wir baidsuMit
vnsr& jns^el Ar rns Tnd all ynser erben Tnd nachkomen effi»-
lich gehenkt an disen brief. Vnd darüber me merer aiekerbut
habint wir och ernstlich gebetten, Die froaunem Testen ksn
hainrichen von Lonbenberg, Ritter, kerm Markqiai^
ten von Ämpts Ritter vnd Josen tob wyllar, das si aDt
dryg jra jnsigel se ainer warwissenden festen gennggniss diir
abgeschribnen vnser ▼enihang, nft vnseni jnsigeki gekenkt kini
an disen briet Des Tcriehent wir Dieselben kainriek tob Lei»
benberg Ritter, Markepart von Ämpti Ritt^ vnd Jos Ton wjt
lar. Das wir vnsrn josigel von jro baider williger Tnd ernst
licker Bett wegen zh ainer wArwissenden festen gesiggnia
dirr vorgeschribiien jro verzihang Doch vns vnd vnsem erbea
vnschidlich offenlich gehenkt habmt an disen brieü Der se
Winterthar geben w^art. Des jares do man nalt von Cristf
gebarte Drazehenhandert vnd jm Dru vnd Nontxgosten jar. Aa
Saut Niclaas abent des hailgen Bischofis.
LL. SS.
Orig, Perg. 5 Siegel. Geheim. Haasarchiv.
LI.
K, Sigmund setzt den Grafen Rudolph v. Werden-
berg-Sargans , Dompropsten zu Chnr (f 1437), sisi
Reichsvogte and Amtmanne im Innern Walgan.
Konstanz am 20. Febraar 1417.
Wir Sigmund zc Bekennen zc Das wir angesehen
kaben des Edeln Graf Rudolfs von santgans, Tumprobti
so Chore vnsers, und des Richs lieben getmen redliket, vad
Vernunft , vnd ouch sin getrue willig dienste, die Er vns , ind
dem Riebe getan hat, teglig tut, vnd furbass tun soll, vnd m^
vnd haben Je dorumb, mit wolbedachtem mntOi gntea RttSi
vnd rechter wissen, vnsem und des Ricks TOgt» tbI Ampi»
DISO in walgdwe &aa vi ^^^\h^x%^ \i4 Bwoh bb Barns-
153
rage gekdrel, Als fieh daim das von Jagberg lueDhiii, biM
a die laymigen staige, vnd von dannen Ymbhui, in die
rerren gen Rankwile nahet, wie dann daa von alter herkom-
■en ift, geeetst, md gemachet, setzen, vnd machen in craft
lies hriefii, vnd Romischer knnglicher macht Yolkomenheit, Also
las Er dasselb walgowe mit allen Tnd iglichen sine Reck«
en Bitsen, Stenren, Zinsen diensten, veDen vnd tsngehomn-
^n, in Aap tm ans wise, innemen innehaben nntnen vnd
ituem soDe vnd möge, Vnd onch Tns, Tnd Tnsem Naekkom-
sen an dem Ricke, damit alltzjt, gewertig, gehorsam, Tnd Tcr^
rnnden sin solle, Als dann em getner Amptman einen kerea
ȟliek tm soll Tnd sehnldig nntin ist on alle generde. Als lang
«d wir, oder Tnser naekkommen an dem Ricke, das nit wider^
■■fMi, Vnd wir gebieten onek dommb dem Amman, vnd den
'omeynen landinten in walgowe, vnd allen andern doi^
■■ gekörenden, die jtz sind oder kemack werden, Ton Romi-
cker knngUcker mackt emstlick vnd restielick mit disem brie^
las 87 den vorgenanten Rndolfen an jrem vogt, Tnd
kmptman, Ton Tnsem Tnd des Richs wegen emp&hen Tnd
;ntlidi nfiiemen , Tnd jm onch , als jrem Togt vnd Amptman,
sit allen Tnd iglichen Torgenanten Rechten. Nntnen. Stenem.
Snsen. Diensten. Vollen. Tnd tzogehorongen, Tnd in allen an«
lern Sachen, An Tnser stat, gehorsam, gewertig, vnd Tndertan
in sollen. Als lieb jn sy Tnser, vnd des Richs Tngnade svner-
iiden. Als lang Tnd wir oder Tnser Torgenant Nachkommen,
las nit widermiTen, Mit Trknnd dies briefs Tersigelt mit Tnserm
Lnnglicken Ankangendem Insigel. Geben an Costenta Nack
>ists gebart XIIII C. Jare Tnd darnach in dem XVjj Jar des
lecksten Sampstags Tor sant Mathias tag Tnser Riebe etc.
Ad mand. Regis Johannes Kirchen.
(Ais K. Sigmand's Reichs- nnd Hans-Registrator-Bnch.
Lit F. Fol. 1.)
154
LH.
P&ndbrief des rdmUcheo IL Sigismaai llr den Gnin
Friedrich sn Toggenbarg anf die de» Reicke rerfiHeac
Herrschaft Feldkirch, Raakweil, Sils, Alt- mmä Nei-
montfort etc. mit Aiunahme des Tersetaten hiBtem Brege»-
zerwaldes und des Dorfes Torenb&reB.
KoDstans am VT. Feknuur 1417.
Wir Sigmond tob gottes goaden Romiseher Kvag m alki
syten merer des Richs vad %n Vngeni Dahnadea Croaciea k
Kuaig, Bekennea rad ton Kand offeahar mit disem hrief ADei
den, die la sehen oder hören lesen Wann wir die Hersdttft
Veldkirch, mitsampt andern Herschaften, Steten, Siossea,
Landen , vod Laten , die der Hoehgehom Fridrick Hercaeg n
Österrich sc lane hat, dnrch sias freaeaUehen Therfiurens wil-
len , das Er mit hinweg helffen ettwaaa Pahst Johannes , wider
die heilig kirchen, vnd das Riche begangen hat, vnd onch dard
der grossen gewalt , mutwillen , vnd vnrechts willen, die Er u
manichem , des Richs Preisten Edeln vnd vndertanen , Frowea
vnd Mannen geistlichen vnd wemtlichen , Loten , wider afle«
recht getan hat , an vns, vnd das Riche geroffen , bracht fui
empfangen haben , vnd wann ooch dieselb Herschaft Veldkirch,
mitsampt , andern vorgenanten Steten , Slossen , Landen , fad
Loten, nach Lote des briefs, den vns der vorgenant Fridrid
gegeben, vnd einer gelobde , vnd Ejde, die Er vns dornff getan,
vnd nit gehalden hat , an vns , vnd das Riebe , recht vnd red-
lich kommen, vnd gefallen sind, vnd wann wir dommb die
yeczgenant Herschaft , Veitkirch , vnd andere vorgenante Stete,
Slosse, Lande, vnd Lote, gern, woloersorgten Also, das Sj bj
Pride, gnaden, vnd Priheiten beliben möchten, vnd wir das doch
selber, vmb der manigoeldigen, vnd sweren sorgen, vnd . . ste
willen, damit vnser kongllch gemote von des Richs nottirft
wegen, on vnderlasse beladen ist, Als wo nit getan mögen, alt
wir gern teten, vnd Sy ooch wol bedörffen, Dommb, das sDei
gatlich betrachet, vnd angesehen, habea wir gedacht, vnd eadi
an Rate fanden, das der Edel Pridrich Grane m Takktmbai^
vnser vnd des Richs lieber getroer mit abon Bhaa— Iiüci
vnd gebieten , der voT%ttkaxi\«Tk l\«rrv^sS^ ^nn^ ^iMMmt^ Alm
1S6
t, du Br 8; wol gehandhthm nd bMchimei mag,
irtM , du Er dfti deaterbus , getna nSga , Doraak
Im die Tor^nuit Herachaft, Veldkirch, nit
Tglieben Iren zngehoraDgea vnd ■«mliek mit Rank-
dorff, radgerichtfl, Snla dem dorff, md
, mit beden Teaten, Montfort, mit des Wal-
I Dannsli, mit Walgow, du h der TorgenaB-
afl Vcldkirek bb Jagkerg, nd aa Ramawag
)it Faaaack, nd HtTt«, vad mit aliea nd i|^i-
Reebtan gericktan, twingen Bennea, aiuen, giawoaU-
bea Stören, Dieaaten^ Vellea, geleaaea , Waaaera,
I , lUlcaern Velden wannea weiden , vsd mit allen
9B, raekten gewaHsami, gewoabeitea, vad aUea, Tnd
M BOgekorai^en , nickta vaagenomea on aflein daa
• ar wald, der den reaten Lienbarteo tob Jbb-
id Friiekhaaien ran Bödmen Rittern, Tnaern
Gakes getraen, In pkandea wiee , Tcraecat nid laga-
TBd du dorff Dorenbftren, du Vlrioh von
term diaaer , vad lieben getmen , onck in pbndea
mt iat, far na *nd voaer nacbkomea Romiacbe Ke;-
Mtg, vmb dritusent golden Hinisefaer veraeext, Tnd
reraecKen vnd verpfenden, Im die mit Rechter wie-
•flt diia briefls, vod Hämischer knnglicher mabt toI-
: die , Alao Im , rnd lioen Erben , in pfandea wise
B jwi oa abflag der nocze zu nieaaen ali lang, bia
CT Tuar naehkomen an dem Hiebe , die TOf eoant
Tridkireb, vnd Ir vorgenant zngehorange vmb die
; golden ledigen vnd losen , aolicber Lo-
rad TBSera vorgenanten nacbkomen , allajt
1 sollen , zu welcber zyt Im Jare
Kdiaaelb Herachaft Vcldkirek , mit den vor-
li sagaboraogen naer , vad vnserr nacb-
flCn ein , vad vnier offen SIom ajn , ao
^ (heh haben wir dem vorgenaaten
«t, guHB, vnd erlonben im, la
•rgeaaBteo Herschaft Veldkirieh,
^ 87 an vns , vnd du Hiebe
Mtt hat veraeeat, \et^«a>-
156
dety oder Terkonmert ist, das, da« derselb Fridrieh, «der da
Eribea Ymb solicli Sviiime , alt dau solicli wermamag geadie-
hea iit , Aa sich losen mofea , vad was Sy also Tsagebea, dsf
sol Biaa la, So man die Torgeaant Hersohaft Yeldkireliy fad Ir
▼orgeaaat aogehornage, Losea wil, la den ToigonaatoB drinta-
seat gnldoa , onch besaloa vnd wideif^en j Moolilon oaek &
Torgenaaten Fridrich, vad sia Eribea, mit doa, die das SIsii
Veldkireh Inaehaboa tejdiagea, oder fberkoauBOSy daa Sy h
dasselb Sloss lagebea, was Sy daaa dorian Tssgebon wudMi
das sollen wir , oder Taser Toigeaaato naehkoaiOM b oadi vi»
dergebea, Tad aa den Torgeaaatai driatasont gvldea beaabi,
oa Intrag, doch soUea Sy solicb teydi^ vber taaoat gaUea sil
tan, daaa mit vaserm, oder raserr Torgeaaatea Baohkaasea wis-
sea Tad willea, Tad Sy sollen oacb dieselb teydiag, Tff dsi
aehst , das Sy mögea begriifen , oa generde , Oneb Magea 8j
dea Torgeaaotea Bregeacaer wald, Tad Dorreabarea aüt bsa
angehomngeni von den Torgenanten Lienbart, fad Friacbbaasea,
oder Irea Erben ymb die Snmme , die Sy In Steen , nach latt
der briefe, In doruber gegeben, oacb an sieb losen, ob Sy wol*
len Ab wir oacb dem vorgenanten Fridricben Toseat galdea n
Jarsold verschriben battea, bis vff Ynser widerr&ffea ac Alis
ist berett, alle die wiile, vnd der vorgenaat Graf Fridricb, dis
vorgenaat Herscbaft Veldkircb Inno bat , das wir Im der vei^
genantea Tnsead golden nicht aegeben, pflichtig sin aoDea, vad
er sol doch gelich wol, vas vnd vnsem vorgenaaton aacbke-
mea, mit der vorgenanten Herscbafl, vnd Iren Slosaea vad la-
gehorangen, annomss warten, vnd oacb snss dienen, getrat
gehorsam vad Hold sya la allen Sachen Ab er dann vor gt-
west ist, vad getaa bat, do wir Im die iecigeaaatea Tascat
golden Jerlich gabea, vad beaalten, Waan awer von Im getont
wurde, als vor begriffen ist, Welten wir In dann farbasser n
dieaer bebaldea. So soUea wir Im, die vorgeaanten Tasest
galdea , an Jarsold doromb geben , Aach ist vnser mayaaagi
vad wollen , das die vorgeaantea voa Veldkireh , vad oacb all
vad yglich, die daaor beaaat sind, vnd aa der Heraehafl VsU»
kirch geborea , by allea , vad if^i^ea Iraa gaadaa , IniMilsB,
Boebtea , briefea , vad redliehea Herksmaa , dia Bf daMi vea
vasara vorfiuraa, aa iem ^cVia^ laa^ te ISwiaiaifc
157
f«r^ vmi »Mh dar HerKluft tom Ö*t«rriek erwoiiem, nd r»d-
lieh iMrhnckt kab» , liubaucr mar beliban toll«! , tob den
egasKrtn Graf Pridrieb, linaii Erban, vnd lou >llemeBiehlicb
vagshiMdart, Oacb ■•!]» die Ter|^nuiteii Graf Fridrich j»i ijs
BrWm, ksjaa gewalt oder nacht haben, Schacsniijf Stare oder
boA« , vff dia Torgenaiiteu voa Teltkircb , rad andarr Tvrga-
Baato, die la die Henehaft Veldkirch gehören, « alabea, oder
VOB In SB BorderB, oder » namen, Wann wir daa, na, Tsd t>-
sera Baddtonen vorbehalden , doch vaagenoaiaa , dai dtaHlbaB
Vri4rM vad aii Kifcn , dia gawonlichaa Jerlichaa Stirai vad
•■dsr BBCMf dia dann die Targanantan ¥•■ Veldlürcb, nid ao-
4ar*, di« ia dia Hartchaft Veldkirch gebaren AU dia davor
Ib diUM brieff begriffen, vnd Tudarseheidea alnd, rflhebaa rmd
Ibbsmob aollaB, Ala rargaaeliribaa itat, ni oach Taiganomai,
*^ T^BBt gaMoiitliah, oder aanderlieh dem TorgananteB Frid-
'ü^ «dw aiaeB Siiaa, Ton gntam Ayganem willen, ichti gebe,
t Mar achaakehta, wir waUen oneh die ieca genanten Graf Frid-
^ nw VBd na Erben, bj der Torgenanten macrr pfandichaft ge-
^. **v^«bn Handhaben , nd •chirmen , Hette oach dar obga-
^ fc^. '*'"'*¥ Fridrich , vff der Torgeaanten Herachaft Veld-
« r^**> aJar Ir rofgenanten nngeborongen jmant Ichti Tortcbr^
^fi ^* Bjder der cnjte, Tud die an tm, nd daa Rieb kanmen
^ (^ hdZ.^ ''^ geMhriben etat, daa aal weder kraft noch macht
^ rr** fW a^n «Bch, der Torganant tob Tokkembarg nd ein
^^ IJKL ' nacht h^cD, daiselb za der Herachaft, Veldkirch, bb
^ f^^* *"<' ^■'kriagen, ab S7 beate megen, Alle argeliate vad
^ bL> ' HierInn genczlich TS^aaebeidaa Mit nkand diaa
i^j-I^T rej-x^eit mit Tuerr kaag^ehea Haieatat Inaigel Gehea
^1j '•"Hg B t >T Nach kristi gepard riareBebeBhaadert Jare, ntd
Ja rf«B> SibeacBehendeD Jara, daa naehitan Sanpaataga
4iad Mt**iäuUig , maerr Bieke dea Vagriachea bb ia
ItfriMha« [a den SiboBdea Jaran.
1^ BarggraBiam NBrBbargaaaen
'£1
158
Z« obiger Urkvide gehdren Boeh:
Deffelben K. Sigmaad GehorsuBbrief ab die Stadt VcH-
kircb flbr den Grafen Friedrich tob Toggenbnrg , welebea der
K5b% in sehwtreB vnd gewlrt% m aeyn befeUen habt. ddt.
KoBataas U. Min 1417.
Item an die Geriehte Fnaaach nndHichat de eed«
data.
IteBi an die Landlente dea Geriehtea Raakweil i«
eoden dato.
Desaelbea gleieher Gehoraani - Brief aa aDe snr Hcrr-
sehaft Yeltkireh gehörigen Walliser de eodem dato.
Item an den Amman bb Damftla nnd aDe nnter iha
gehtrigea Wallis er de eod. dato.
Desselben Bestitignngsbrief Ar Graf Friedri^ toi
Toggeabnif über seiae Pfsadsehaft anf Velddreh, da die derti-
l^n Unterthanen ihm nicht anders als in Pllegweiae gdabea
wollten, ddo. Konstana 30. Mira 1417.
Desselben Verschreibnng , dass er den Sold fSr
tOO Fnssknechte, die Graf Friedrich ihm stellen würde, an det-
sen Pfandschilling anf Veitkirch schlagen wolle, ddo. Koasttai
5. May 1417.
Lin.
K. Sigmund ertheilt den dem Kaiser nnd Reiche getreiei
Landlenten nnd Inwohnern des Innern Bregenier-
waldes, die vordem dem Heraoge Friedrich Ton Oosterreieh
gehörten, anf ihre Bitte Freiheit Ton fremdem Oericbte.
Konstans am 9. Min 1417.
Wir Sigmund ac Bekennen ac Wann aioh die Lta^
Inte, yndinwoner des hindern tails des Bregeataer-
waldes, ynsere vnd des Richs lieben getrnen. Nach dem, ^
wir alle vnd igliche Stete. Slosse. Laade nnd Lnte die Hcrtstg
Fridrichen von Osterrich angehorten , an yns vnd das Riche ^
rnffea. empfangen, vnd genomen haben, vnd die onch an tbs. ni
das Riche von desselben Fridrichs frenenlicher mntwiUen. gewait
▼nd vnrecht, die Er an der heiUigen kirchen der CMaCoaheiti vai
ynd dem Riche, mit hinweg helfen ettwaa Babat Mmaa, tnd aber-
Anii^ einer hrief geteM. ^R^lj^ift^ tkb ^wi%in ^s^Blban« tal
169
•adi Liiludl dendfceii M«f| redit, md redUidi golkÜMi,
MHMB tili, AUtByt willMieh gehMrtanlieh TBd getrdieli
fM. TBd den RicIm golialdeB, rmä bewiset hakei, D^rvadi
t MBd0rlifilMB TBMni kv^gUehei gaades «ibadeBkeB, im
id gmnaeli siflctMa, ¥Bd by Raeht Tsd gudea ab tm.
w Riebe IkribMi nere subebaldeB, Haben wir mit welbe*
■ Bvtey Tsd gvteoi Rate dentelbeii landhteB Tnd Inwoaera
aehgeeebribean aoaderlicbe gaade Tsd frybeite getan, md
in, tnn. Tnd geben, In die mit rechter wiMen in eraft diaa
Tnd Romiidier knn|^cher macht volkemenheit, daa 87 ny-
wer der oder die find tor keynerley landgerichte, oder
leb gerichte laden oder sieben soUe, Sander wer sn In Ir
oder me sn epreeben bat, der Tnd die foOen daa tnn, in
inn der oder die, die man anaj^ebt geaeaaen sind, Tnd
aieb oneb daaelb an rechte benagen laaaen. Hat onch ye-
sn der Toigenanten landinte, Tnd Inwonere, einem oder
Tmb Erb Tnd eygea snclagen oder snaprechen, der aol daa
^or dem gerichte, dorinn dieaelben erb Tnd eygen gelegea
Hat ymand sn eyner gantsen gemeinde eyaa dorft in dea
lanten teyle des Bregeatserwaldea gelegen, oder den Tor-
tea landlntea. Tnd Inwoaem gemeinlich snclagen oder sn-
len, der sol daa tnn Tor dem berren. der dann daaselb
dea BregentserwaUea Ton Tnaem Tnd Tnaerr nachkommen
«bor Keysere oder Knag, Tnd dea Richa wegen ye sntsy-
tnbat Vnd waa onch alao nach der Torgeschribenn Tnaerr
icber gnade Tnd frybeite sn Rechten gesprochea wirdet,
ad ea beliben, Onch haben wir den Torgenaaten landinten
Bwonem diae beannder gnade getan, ob offen Terachriben
r in daa Toigenant teyle dea Bregeatserwaldea kommen,
wider domaa. Alao daa Sy nymand anfeilet, Tnd anapri-
daa dea dieaelben landinte Tnd Inwonere nicht entgelten
I, Tnd daa Sy onch dommb nicht beknnmiem, laden oder
Beben aol, inkebwiae, Doch alao wann ymand aolich Bcb-
fj jn anfallet, Tnd Recht Ton ja Tordert, daa Sy dann den
rn Rechta geatatten, Tnd helfen aoUen, Ala BMn dann Ton
i Torachribenn Bchtem billich, Tnd Ton Rechta wegen ge-
n, Tnd helfen aol, on al generde, Vnd wir gebieten «ntk
ib albn rmi %iiekem raaerm Tnd dea RiAa VmAM\anL«n
160
Tnd getnieB, Vnd lenlieli «D« LuiiriehlMni rmä Ridrtcn
enftlich tmL Teitielieli nit diseM biief iam Sy ii» ▼mfeiutn
iMidlata TBd Inwonere by de» TorgeiMitMi Iren gaaden fii
firylieiteB genilieh vod Tagebisdert belibea lataesi bj luen
TBd des Ridi« bdden, Mit ^rkuid dift brielii se Maiettit h-
•ig«L Geben s« Coeteai, Naeb Criets gebnri ae An to
Nnnden tag des Mondee Mertien, Vneerr Riebe mc.
Ad nMndnt D. lUf .
Job. Kircben«
Ana K. Sigmnnd'a Reieba- nnd Haoafcamlei-Regiatratnr-Boek.
Lit F. foL 4.
(ForteetMng fb%t)
!f ^*^^
VIU.
ITrlmiideB
tv vier vorarlbergisclien Herrschaften
und der
Grafen von Montfort.
Mit topographisch-historischen Erlanternngeii
▼OD
JfOMeph BergnumHi
(PorU«tsiiiif.)
t •
— I
cp
E2
r^
LIV.
Dem Grafen Friedrich VI. Ton ToggtAwrg werden 4000
€o]deD auf den frühem Pfkndtchilliiig sngesehhgen.
Koastani an lt. Aogait 1417.
Wir Siginand Ton goles gnaden Römischer Knng sn allen
tijten merer dei Rieht Tnd sn Vngem Dalmacien Croacien ae
Kug. Bekennen ynd tnn knat offenbar mit diMm brief AOen
ieo, die In eehen oder hören lesen« Ab wir dem Edeln Frid-
rieh Granen an Tokembnrg, Vnserm vnd des Richs lieben
getmen, die Herschaft Veldkirch mit allen Tnd iglichen Irea
ngehSmngen fnr drewtnsent Rinischer gnldin Tormak yersetat,
Tid In Piandeswise Ingegeben haben, nach Innhalt ynserr knng-
Beher Maiestatbriene domber gemacht, Vnd als das Sloss m
Veldkirch, die Clnse, nnd ettliche andere Sloss, die
wir Im zn der Torgenanten Herschaft versetst haben, m der
tijt der Tcrsatinng, Tns noch widerwertige waren, Tnd als wir
tta derselben tayt dem Torgenanten Fridrich befnlhen was soli-
cher Sloss In der Torgenanten Pfantschaft begriffen, Tns noch
widerwertig weren. Als nerre dann die, die solich Sloss Inn-
betten. Im die nit Tbergeben, Tnd Inentworten weiten, das Er
dun Ton Tnsern wegen mit macht dortzn tan solte, Solich
SloM, an einer Pfiintschaft, Tnd In sin band an bringen, Tnd
Ab Er das Torgenant Sloss zn Veldkirch mit tedingen In sin
kud braht Vnd dommb Ahthnndert Rinischer gnldin betzalt|
^^ snss die Clansen , Tnd anders onch An sich getzogen , md
^M o«oh Tormala, do wir nff Hertzog Fridrich Ton Osterrich
%l|sn kostfiehen gedienet, gelt an Sold, Tnd Tmb Bnchsen-
JlRlti'f gataa^e, Tad ander notdnrft Ton Tnsern wegen tss-
daa wir Im dommb, Tnd onch Tmb alles das
tag datnm diss briefs Tssgegebea hat,
r fai schuldig beiiben sin, Es sy Ton
^cr anders wegen, wie das genant
Üben sin, Tiertnsent Rinischer
I dos mit Im Tbarkommeik aVa,
Vnd der Worten ^ das Er Tnd ein Erben dereelben Tiertueit
gnldin eieher ein, Donunb haben wir In die nff die Torgeaut
Herschaft Veldkirch, vnd Ir sogehSrnng in den obgeaiatea
Drientnsent gnldin geslagen, md shhen In die domff milReek-
ler wissen in eraft diss briefs, vnd Römischer knn|^cher mtdt
Tolkommenheit Also das Sy die itigenanten Tiertnsent giUii
nff der Torgenanten Herschaft , Veldidrch , vnd Ir ingehdnagi
in den Torgenanten Drientnsent gnldin die Sy Tor domff ha-
ben, nach Innhaft Tnser Maiestatbriene domff gemacht, eicb
haben sollen, in ADem dem Rechten, Als Sy die itigenaatsa
Dritnsent g^din Tor domf haben, Tnd in welcher tiyt eaek
wir Tnser Erben, oder nachkomen die Torgennnt Herschift
Veldkirch, vnd Ir ingehörnng Ton den Torgenanten Fridric^
oder einen Erben losen wollen , So sollen wir |n die TOige»
nanten viertnsent gnldin mitsampt den vorgenanten Drintnscit
gnldin , das msamen Sibentnsent Rinischer gnldin uMchet , ge-
ben, Tnd betzalen, nach des Torgenanten P&ndbrie& Inte, jwk
sage, den der Torgenant Fridrich von solicher Driertnsent gil-
din wegen von tos doramh Innhat, Sy sollen onch vns Tnsen
Erben Tnd nachkomen losnng, der Torgenanten Herschaft iwk
sngeh5mng Tmb die Torgenanten Sibentnsent gnldin, altiyt stit
tnn, Tnd gehorsam sin. Weliche tsyte Im Jare das ist. Mit tt-
knnd diss briefs Tcrsigelt mit Tnser knnglicher Maiestat InsigeL
Geben in Costens Nach Crists gebnrt Viertiehenhnndert Jan
Vnd domach In dem Sibentzehenden Jar üeB nechsten Donert-
tags nach sant Lanrentg tag Vnserr Riebe des Yngrischen m
In dem SynTnddrissigsten Tnd des Romischen In dem Sibendca
Jaren
Per d. G. de Swartnbnrg
Jndicem Cnriae Johannes Kirchei.
Sigillnm pendens.
Majestäts Siegel.
LV.
Freiheitsbrief Tom römischen K. Sigmund mr Wiedererbe-
bnng des Landgerichtes Rankweil in der Herrschaft
Feldkirch, nnd dessen Besetinng mit einem Landriehtor wi
sieben freien Urtheilsprechern durch deiOmfen FHoirfchTL
Ton Toggenbnrg.
Koüftani an 28. JäMer 1418.
Wir S^Mind Ton gotaf gaadeo Römischer kong. so dlm
cmytem Merer des RicIm, Ynd eso Vngani, Dalmacien, CroaeioB
ae kmmg. BekeimeB, TDd too kand offenbar mit disem brief,
Allott des, die im sehei, oder h5ren lesen. Wann ynserr knng»
licher Maiettat fnrbracht ist, das ein Recht beseest landge-
rieht €■« Raakwil, als lang, Als ymand verdeneken mAge,
gvwesst sey, dann das das nn ettwenil Jare, so dnreh krieg,
•• dwrdi anderr wandhing willen, nid er gelegen hab. Wann nn
die Herschaft csn Veldkirch darin Ranckwil gehöret, mitsampt
aadem Hers^eften. Landen, Tnd Lnten, die Hercsog FHdrich
rwm Öslemdi gehebt hat An tbs md das Riebe kommen, Tnd
gefhUon ist, Bach Innhalt siner briene, tus darüber gegeben,
¥Bd' tmtk nach Innhalt Geistlicher Richtere Trteyle , tob dem
HeüigeB CoBoilio, im CostoBS, darüber gegeben, TBd anch knag-
HdMT gesecste, md BiaBicherlej, redlicher sache wiDea, dommb
der TorgOBaBt Fridrich sia Laade, Lnte, Herschefte, Stete,
SIbsb md was er gehebt hat, TBd anch siae Lenmde. wirdi-
kojt» TBd BBders Terlorea hat, TBd bis aa das ander koBBO
ffflBchot ist Als daBB das alles soliche des icigenaBtea Cob-
ciig Bnlle, Tad aaderr Process, Tad briene darüber gegebea
wbI hocaeigea , Tad wbbb wir gericht TBd Rechte gern far-
deni| TBd OBch ah gestattoB woUeB, das In TBsem, Tad des
Rioha LaadeB, HerschelleB, Tad gebietea, Laadgericht, oder
aadero gerichte aideriigeB, Saader wo die ByderUgea, das die
wider B%^orBckt, vad larbass gehaldea werdea, Als recht Tad
TOB akor heriLoamoB ist , donunb mit wolbedachtem mate. ga-
tom Rate, TBsorr Tad dos Richs Pirstea Greaea, Edler, Tad
getraea, habea arir das Torgenaat Laadgerichto wider Tfirrhebt
bcgaadet Tad gefreyet, Erhebea bcgeaadcB, Tad fryea das oarh
mit Rechtor wissoa, ia craft disa briels Tad Rfanscher klBg*
Bchor amkt T^oauaeaheit Als daaa das tob aUorhor erhobt,
hegeaadot, Tad gefreyet gewesst, md aoch ist, Tad der worl-
tea, das daosrih Laadgerichto also wider albraeht Tad rodlioh
gioerat , Tad gohaldta werde. Doramb habea wir de» wolgo»
boraca rridrich, Gtaaea cia Tokemharg, Tasena Tad dos RidU
li^oa ftiii asB , doai wir dio Torgeaaal Herschefte csa VeUU
bitak^ mÜ iaay# MämAmMf
8
vmb ein geBMt Suhud« nedtfle Terpfendeli rmi Tertehribei
hibea. bettolhen, raA oadi yomt gtaesM vad Tdb mahl gege-
bei , bevelhea , Tiid geben mit Roebter wiMen , Tai R^niicber
kwif^eber mabi mit füsem briei^ das Torgeiaat Lapgericbt cm
Raackwil, tob TBsen Tiid des RidM wegea, wider ofcamekei,
Tiid Bit etaem LaBiriebter, md SibeB Yrteylspr^
eberB rS das myasl, die Reebte firteB siB. sb beseeaea, tad
das OBeb aiit allea Tad igUebea aiaea RidrteB, Brea vad csa-
geb^nugea bb besteUea, Tad gebaldea werdea bb scbaflea, Ab
Buui daaa selicb Laalgericbt tob Reebt, Tad bOlieb bestettei,
beseeaeBi Tad baldea sol, doeb also, das eiB Roebter frj
desselbea Laatgericbts Laadriebter, Tad das oaeb die Tsr-
geaaBtea Sibea, Tad aadere, die daaa daraa sieaea weriei|
aDe fryea, Tad redlicb Tad TBBersprocbea gefirojto Laie da,
dassdb Laageriebt fiirbass alkajrt besiesea, daraa Ricbtea tad
Yrteylspreebea , Tad aliermtaiclicb) der daraa cbb sebaffea bit|
Recbtficb, gelicbe, Tad redlieb Tffiriebtaag taa soUea Tad m^
gen, Tad das oocb dieselben, Landricbter , vnd Vrteylspreeber,
dem Torgenanten Fridrieb, and so Er nit me in leben ist, tiaea
Erben, alle die cayte, Tnd die Torgenant Herscbaft Veldkirch,
TOB la nit gelSset ist, allczyt Als dicke das nit besebibt, csi
den Heiligen Sweren sollen, geliche, vnd Rechte Laadricfatere,
Richtere Vnd Vrteylsprecber can sin, vnd Armen Tnd Riches,
Tnd allermeniclich , In das Torgenant Landgerichte gebdrig, ge-
lich, Tnd Rechte, nach Iren besten Torstentnnsse aa ricbtea fsd
Trteyl czn sprechen , Tnd das nach nit caa lassea , weder fmk
gäbe, myete, nyde Hasse, caora, gelt, oder gate aocb Tmb kei-
nerley anderr sache willen, die ymaad erdeacken miht, os
geaerde, Tnd wir gebieten oach dommb Allen Tnd yej^cbes,
die In das Torgenant Landgericht, Ton Alterher gehSret btbei,
Tnd noch darin gehören ernstlich, Tnd Tcsticlich, mit dbea
brief, das Sy dasselbe Landgericht forbaas mere wider sacbes,
Tad dem gehorsam sin, Als dann das Ton alter herkommea, Tii
Recht ist Als lieb. In sy, vnser, Tnd des Richs swire TBgailt
cza aermyden. Mit Trkond diss briefs. Tersq^lt, asit TBUff
kaaglicber Maiestat InsigeL Geben caa Caataa«m. NaA
Grists gebarte Viereaebeahandert Jare, Tai iarBBSt ia
itcbtsebeBdoB Jar . Aea mc\uiX«ii ^rj(^a^ '^^
9
tag PiiillcadoBit, VBierr Riehe des YngrücheD se In dem
Bya md driMigsteB, rmi des RomUehen In dem Aehten Jaren.
(A«f drai Rttekea der Urkude ist R. le sehen, welehee deren
RefUlrirnnf and AnefertifQBf beBeiehnet)
Per d. L. Comitem de Otingen
Magnm cur. Johes Kirchen.
L. 8. pend.
LVl
Befehl dea K. 8ig;mand an Friedrich Grafen t. Toggen-
hvrg die Pfrndeehaft Feldkirch dem Heraoge Friedrich Ton
Oeelerreich n Iftaen wm gehen.
Konstans circa 1418.
Wir Sigmund sc Bmbieten dem Wolgehom Fridrichen Gra-
nes sn Tockembnif maerm Rat, Tnd liehen getrnen yneer gnad
le Wolgehomer lieher getmer Ala wir dir die Stat Feldkir-
che in Pfandeewiee sn halden jngegehen hahen, vnd als dn
onch ▼■•, Tnd dem Rieh geleht hast, mit lizange derselben
Pfiuidachaft gewertig sn ein , vnd vna der Ulcnyt zn gestatten.
Also manen wir dich heissen, vnd gebieten dir onch Ton Ro.
ILni^. maht| ernstlich, Tnd Testiclich mit disem brief, das dn
dem Hochgehomen Fridrichen Hercsogen zn Osterrich zc vn-
serm liehen Oheimen vnd Forsten mit derselben Pfandschafk
gewertig sin, vnd jm der iSsnnge allcnyte gestatten sollest,
wann so dn das tost, so sagen wir dich alsdann von Tosern
tmi des Riehs wegen diner gelnhde, mit craft dies briefs qnitt,
ledig Tnd lose, gehen sn Costencz sc.
Per d. c. de Otingen
Magrm cnriae Panlns de Tost
(Ans K. Sigmnnd*s Reichs- nnd Haaskanzlei Registratur -Bach.
Lit F. Pag. 113.)
LVIL
Graf Friedrieh t. Toggenbnrg soll ohne des römischen IL
8%mnnd Goheiss das Schloss nnd die Herrschaft Feldkireh
BKemandon sn lösen gehen.
Bresslan am tS. Fobnnr MMt.n
Wir Sigmnnd tos gotes gnaden Römischer KMifi
cqrten msmr i0§ Bkk§, rad sn Vngnra . »a. B«ImW
10
eien Croaden me Kanig. BmbieleB dem Meh FrUrielieii
Gräfes s« Tekembarg, Toserm, tmL des Rieht fiebei ge-
trnei Tiiser gnade, Ted anee get, Edler Lieber geirver, Wiia
▼BS tiuderliche sacbe dorezn bewegen , Nemlich als sieh daai
Heresog Fridrieh toi Osterrieh gegen vns Terschribei
hat, das wir das Bloss, Tnd die HerschafI nn Yeldkirck
nyemand meynen nu ▼nsem Händen s« lassen , vnd wir &
derselben Herschaft, Tormals allesjt wel getmet haben, tbI
noeh Iraen • dn werdest die verwesen, vad behnten naeh diiea
besten TermSgen, Dorunb begeren wir tob dir, vnd gebieten dir
oneh TOB Roroiseher Konigticher mäht, emstlieh, Tnd vesticBck
mit disem brie^ das dn das Torgenant Sloss, vnd die Herschift
BB Veldkirch, nyemantn nberal sn losen geboB sollest, oae ti-
ser gebeiss oder ernstlich, vad snaderlidi s^riftoi als da tu
dann pllichtig bist aatnn, das ist vaser ernste mejBnng, Gebet
SB Bresslaw. Nach Crists gebort TiercBeheBhBBdert Jart,
▼nd dornaeh in dem xx. Jar aa Sand Mathias tag, Tnserr Ri-
che, des Vngrischen sc in dem xxxiy. vad des Römischen is
dem X. Jaren.
Per dam L. Comitem de Otingea
Mgmm cor. Michael de Priest.
L. S.
dorso impressi et abmptL
Lvm.
Desselbea Inhaltes wie N. LVII.
Brunn am 18. November Itti.
Sigmund von gotes gnaden Romischer König an allen lei-
ten merer des Richs vnd an Vngern an Behem ac Knaig.
Edler lieber getrewer . Als wir dir das Sloss e, tni
Stat Veldkirch Tcrseczt vnd Ingegeben haben, Bach vis-
weisnng der brief domber gegeben. Also gebiefea wir dir
ernstlich vnd vesticlich mit disem brief, vnd bey
den . das da das nyemand zn losen gebest
mit wartest, wann vns Heresog Fridridi
mi wir haben aadersme, dann das aaA
Heraach wisse dicVi wint\Aaa. ^^m» iri
II
ElsbetoB Ab»d, merr Reieke des TngfriacbeK «c ia dem mr.
de« RwuMhea Im xy vad dea B«heiniicheB Im «Bden Jarem
A4 mtadatun dui Regii
Fnneisciu ppt« (pneposHiu) StrigoaieB.
Dmi Edela Fridriehea Onfei «iTockemba^ TBserm Raf«
Tsd lii^Hk getmra».
L. 8.
den« impreMi «t abnipti.
LIX.
!>«• K. SigBud VcrwiUipug^ dui Onf Friedrieh t. Ti^
u dam Sehlaase h Feldkireh tOOO riteiaiacha
Klamark b der Zipi am 11. Hin 14U.
Wir SigmaMd tob gotea gaadeD RemUcher Kanig n alle^
CBMtaB Merw de* Reieha, ni an Vngera h Behem DalmacieB
CrvacieB sc kaaig, Bekeneen rad tan kant, offeabar mit diaem
krie^ aUea dea dj la wkea, oder bona leaea , Dai mr dem
Edda fridriekea , Oraaen aa Tockembnrg , Taaem , rad dea
Reieka Hekea gatraea , g^naaet , vad befolben babea , daa er
aa dem Sleaa veltkireh, daa er voa voaern rad dea Reieha
wegen, iabat, Caweitaaeat Reiaiacher gnldea, tob tb-
aera Tad dea Reieha wegea , Tcrbawen , rad die nacb Botdarft
Tad beaaenug deaselbea Sloaaea, mit gater kantacbafft, vad
rMkaaag, aal^a aolle. Dorambe mit walbedaehtem mate, ga-
tem RatO} vad rechter wiaaen Terweiaea, vad alabea wir Im,
Tad Miaea Erbea, aoliehe Torgeaante Csweitaaent Riaischer
gaUea, ao er die mit gater kaatachafil doraaff verbawet, Tad
gelegt hat, vff daa ^eoaate Stosa Veitkirch, mit leiner aege«
hormag. Ab« daa Er rad aeia Erben, daaaelbe Sloaa Teltkircb,
mit aaiaar ngehen^, habaa, haUea rad geniesaea aolle, vad
■aga^ Ab bag Uaa daa wir, «der Tsaere Bochkomea, am Hiebe
h fliar •!■>■ Btfcea, die To^eaantea Gaweitnaeut gnldeo, be-
ettka ml •aaaiMtoa. Wt nkaad diaa krieb , veraigelt mit
nmtm w^ifci^ialn bi^ Oakea h Eeamark ia dem
C^f ÜMk «M g^tm$ i|iiwahwki»deft Tad darnach Im
liilj ■liWWlllldilwJN». mbtuvH »» *"» S"**« ^<*»«*
mddreyesigittaii Jare, des ReniMhea ui dea dnjcieliMci.
Tid des Behemischeii Im dritten Jiren.
(Auf dem Recken R., d. I. Befietretem.)
Ad meadetwü i. Regie d« G. B.
PeteT. Cenc. refbrMi. freacieeit
pptne StrigoBieB«
L. S.
LX.
Weiterer Znsehlagbrief ikber 8000 rfaein. 6«Mett ete.
Leateehe« in der Zipe üb 6. Aj^ 14U.
Wir SigiDBnd tob gotes gBadeB Roaiiecher KBBig s« iBn
tsyten merer des Rychs vnd sa VBgerB bb Bdiem Dehtteici
Croaeien se König BekeBBeB ynd toB kBBt ofeBUch aiit disea
brieff allen den die Inn sehen oder hören lesen , das wir des
Edeln Oraff Fridrichen tob Tokeahurg mserm Tad des Reichs
lieben getrewen rechter Tnd redlicher schnld schnldig sein fsd
betzalen sollen Dreytnsent Reynischer gnldin, die wir
an vnser notdnrfft von Im bereyt genomen haben , dieselbei
Dreytnsent Rinischer gnldin wir dem vorgenanten Graff Fridri-
chen auff die GraiTsehafft vnd Sloss vnd Stat feltkirch
▼ermachet vnd zn ander vnser schulde, dommb Er vormtls
vnsere briene hat vnd dornmb wir Im feltkirchen vormals ver-
schriben, vnd eingegeben haben geslagen haben Tnd slagen Im
die anch dornff von Romischer kunigUcher macht in crafit diu
briefs vnd geben dem vorgenanten Fridrichen vnd seinen Erbes
volle macht mit disem brieff das sy die egenant Grafschaft, vnd
Sloss vnd Stat feltkirchen mit seinen nncaen, renten, cainses,
gefellen vnd zugehornngen , von ynsern vnd des Rychs wegea
So lange Innehaben, nutzen vnd geniessen sollen biss wir oder
▼nsere nachkommen an dem Ryche dieselbe Graffschaft vad
Sloss vnd Stat von In vmb soliche snmme gehs, doraaib sie
brieue von vns dornff haben gantz vnd gar losen doch tna wir
Inn dese besondere gnade, das wir oder vnsere naehkoBea ai
dem Ryche die vorgenant Graffschafit vnd Sloee Tad Stat Ml*
kirchen von dem cgenanten Graff Fridrichea aickt
len, noch yemand anders gnnnen an losaa IIa wqfla
Grair Fridrich lebet ^& \i^ VtYitTi ViX ^tat
13
S« wag— wir oder timm uehkoBen u dem heilig» Romi-
•^ea Rjck» tob dei To^gnuiteB Griff Fridriehen Erkea die
Torgaaut graflacbaSt Slea« nd Stat fehkirch Imch, Tnb ein
•«liehe aiMou gehi, Dorwnb wir in die Terechriben rad nr-
aeW habea Tsd lollei aieh kein andere schedea oder coate
der«ff akken, •«lieher lonng •eilen vna nd Tuaem aaohkomen
•■ Hjcke dea Toigenanten Oraff Fridricha Erhen geaUtteo,
wann wir oder Tnaera Torgenanten nachkamen an dem Rjehe
in welicher eseite Im Jar du ai aje hegem werden an allea
Tcriaiehen nd widerapreehea nd aieh dawider nicht aetnen
Im dheinerweiae, Hit vrkand diaa hriefi VHsigelt mit Tnaeni
kw^eken Haieatat Inaigel, Geben so der Lewtach Nach
CHata gebart TiereMhenhaadert Jar, vad dornach In dem drejr-
ndeswinaigiatea Jare Am nechiten diaatag nach dem keiligen
Oitora tag, vnaer Rjche dea Ha^riacben ac in dem ixiv^.
dea RoBÜackea ia dem xiij. rad des Bekemiaekea h dem drit-
ten Jarea
Aar i»m BBekea im Urknnie B. (e(iitr.) Hearicaa.
Ad maadat dni R^ia d. G. Bpa.
pataaiea. canc. le referen. Wchael
pptaa Bolealanien.
L. S.
LXL
BrfeU des K. Sigiaranad an den Grafen Friedrich t,
Taggenbarg, daa« er die Orafaehaft Feldkirch nnd die
Laadaehaft Sargaaa nicht dem Herzoge Friedrich tob Oester-
reich, aondern nor dem Kaiser nnd dem Reiche an lösen ge-
he« aolL
Oren am 11. Jnli UU.
Wir Siganad nn gotea gnaden Römischer Knnig, an allen
earilea Herv des Reichs rad an Vagen an Behero ac kan^
rmhiatnn dem Bdela Crraff fridrichen von Tockenbaig fasem
Rat« Tad lieben getreuen naer gnad rad allea gnt, Bddr. lai
liaher getnaer, wir Taraemea, wie Herea«^ fridriek T«a Ostr"
ridi dir aaaaatande ttj Im dje firaffachaft, aa faltkf
nd daa Laad« aa saat Gans (Sargana) a« loMftm
Weaa wir a> ilMt»M a«A«UR >a FdtUrek, nl It
u
But buui4 M MBt QwnM mib Mlieh Tberfiure% ab der egemt
HercMg FrUrieh an tbs tii4 dem Raicbe kcgaagwi haf^ aa lai
Tad das Reiche gecBOgea geaemea, Tad dir die Aurkaaa bcM-
hea Tad Terschribea habea aaff Tat Tad dai Reich aut der le-
•aag aa eehea, ale dae Taeere hrieae. dir deraher geg^ea.
Telliclicher laaehaldea« Donuah gehieten wir dir eraatlich lai
Tcetliclich aut dieeai hriefT, du da deai cgeaaatea HwcMg,
fridrichea • die Torgeaaat ChrafsciiaJR aa feltiurehea, Tad iu
egeaaat Laade . aa eaat Gaas aicht aoUet aa Eeaea gd^a ■
dheia weise eaader da Tad deiae Brhea eeüet aaff Tas Tad fa-
eere aachkomea Roaiieche kaaige Tad keyeer. aiit der Twge-
aaatea leeaag eehea Tad Tae die aa lesea gehea aach dehiw
hrieae Laie weaa wir dae aa each hcgerea werdea Yal ti
dorjaae aidbt aaders ale lieb dir eey Taeer Tad dee lleicit
ew&re Tagaade aa aenaeidea Waaa der Toif^aaat Hereiag
Fridrich nit der egeaaatea GraCechaft Tekkirchea, Tad im
lande aa sant Gans, nach seinem Terschribea das Er ras gelai
hat. nichts mer an schaffen hat Geben an Ofen aach cristi
gebart, Tiercaehenhandert Jar vnd domach Im Tinrndcaweaeu-
gisten Jarea . am Dinstag, Tor sant Margarethe tag, TBfsrr
Reiche des Tngrischen ac in dem xxxYÜj des Romischen ia im
xiiij. vnd des Behemischen Im virden Jaren.
Ad mandatom dai Regis
Michael ppts. Boleslaaien.
L. S.
dorso impressi.
Lxn.
Befehl des K. Sigmund dem Herzoge Friedrieh v.
Osterreich die Lösung t. Feldkirch au gestattea.
Im Felde bei Eibenschita in Mahren 1425 siae die.
Wir Sigmand von gotes gnaden Romischer Kaa% aa aUsi
czeiten merer des Richs vnd au Hungern aa Beheiai ac
Embieten den Burgermeistern, Retea, Tad borgera
der Stete Bern, Lucaem Tud Solottem, rnd aUea
eydgenossen, msern Tnd des Richs lieben gelraeBy
Tud alles gut, Lieben getruen. Wir habea T«nN■^B|
ier Edel Graf FriAmYi toi^ T^f^VaTfiMS^^ ^fiasR «pdt
15
MB gvtanea geaunst, -ni die tob Fdtkireh vberftÜM nd
dorcsB geaottot h>li, du Sj Im babea mouei «rbUeh ili
eygea lito Hnldug twa, du geschcen itj wider niser
■tichift krieae die wir dem vorgeiikDtcn nm Toekeaharf
■aber gegeb«« babea, Nu nwifeln wir nicht, euch aej ■«
I fariMBMm , wie wir mit dem Hocbgebonen Fridriebei
resogen >■ Oeterricb bc vaeerm lieben Obeimei vnd Fbi^
B, gknca verriebt sein, rad Ir habt dca oneh na TiUiekt tb-
« briflBc gehabt. So iat in der ricbtan^ nenlicb bepiffen,
I wir dem vo^enanten Hemog Fridrichen gancxe maeht
[eb«B habea, aine laade, TBd lute, der wir tu tob dem Tor-
■uitea HercBBg Fridrichen Taderwanden, TBd die wir fcrbau
rpfeadet babea wider aa aicb bq loaea, Doramb ba-
■■ wir TBB eacb , Tsd i^etea ench ooeb tob Homiaeher
■iglieker nacbt, du Ir dea Tori^auleo Graf Fridrichea
roM wiaet, du er die tob Feltkireh eoUcher ejde dorcan
Sj geaottet liab ledig aage , rad dem Torgenantea Herccog
idrichcB der loiaag Tbar Feltkireh geitatte, aach tb-
T pftataehaft brief Inte, woK der Torgenaut Graf Fridricb
I aber aidt toa, TBd meyaet liBen TviUea mit deo tob Felt>
<A wider vuere briene bb haben, So iat Tiuer mejBOBg,
I Ir Im dea aiebt aoleget, noch beyateet, wider den egena^
I HorcBog Fridriehea ib dheinwiae, ala lieb eacb se; vnaer
i dei Rieb« Tagaad bb bebaldea. Geben Im Felde bej' Ejr-
iBcaies in Herbem TBaerr Riebe dea HnngriacheB ze ia
m xxxix dea Romiacbea ia dem xij. Tod dea Behemiachea ib
Ad Biandatom dni Regia
Hicbul pplo* BolealaBien.
L. S.
dorao impresa. laea.
Ab dieaer miehtige Graf Friedrieh VL tob Tokea-
irg, Herr bb Dan» aad im PritigBB, wie aaek Mit 1417
aadialHbcr der Torarlberpaebea Hermbaft FeldUrck bbT dem
Umm SeUttoabais bb Feldkirch am M. A|ril 14M akM
ütBrnaat aad kiaderU« tob amaer GewUh, te Orti* Elt
katli TOB Hataeh (tl446), goatorkik ww, tihab dak ^
lUiMBaheBdar &*N!baitaAWt, wilvi«« «w M lMMb< ^A
16
fcbwor bedriBgle Henog Friedridi odt ier laer«B Tudie
Hemeliifk«!! Feldkireh, lUakweili Montforti iea uenBrcpi*
■arwald etc. mm tMOO CUdden einldMle. Oker die Augki-
ehoBg dieaer Rrbsehaft •• meiie qiidleigMBiMeB Mittheiluigfi
in : Untersnchiugeii iber dio freien WalUeer «der Walter ii
Greobftiiden «nd Yorarlberg in den l^eaer JehrMelMn dir
Literatv, Bd. C¥., AnseigebL S. 5 C; duui die Uer ferenda
Urkvaden.
LXnL
Abrede dea AmmaBf, Luidriekters «nd Stedtselureiben m
Feldkireh im Namen der Terwitweten Gritnn Ton Tecfcct-
bnrg mit Henog Friedrichen dem ÄKem wegen AbMiv^^ aii
Übergabe der Herrtchaft nnd Stadt Feldkireh. —
Telft im Innthal am 19. Sept 14M.
Rt itt sewitten. Alt die Erbem weiten l^helm TonFrl-
wis Amman se Veltkirchen, Walther Han, Hanna Rad Iiant-
richter, Yott witter Stattchreiber se Veitkirchen, so dem Dv-
Machtigen Hochffebom furtten Hercsog Fridreichen dem Elten
Herczogen ze Osterreich zc. k6men tein, in Bottchait, gH
Telffs, im Intal Also habend Si mit teinen gnaden getaidingt,
▼on der von Tokchenborg, md der Stat ne Veitkirchen wegea,
vnd sich des angenomen sn TolfSm, der Amman in namen, nA
als mit vollem gwalt der yeczgenanten von Tokchenbnrg, alter
sich ^eu gem&chtigt hat, Tnd demach Si all vier, von der Stat
wegen, in mass als hernach geschriben stet Des ersten, te ttl
dieselb von Tokchenbnrg vnserm benanten gnadigen Herren vei
Osterreich, sein Herschafft Veitkirchen, Vesst vnd Stat, nd
all ander Herschefft, Vesten , Stat, SI6sser, Nncs^ Gnk, Lanid,
vnd lant, als die der von Tokchenbnrg von der heraehaJR vea
Osterreich hat Inn gehat , vnd nach aeinem Tod in Ir gwak
kirnen sind, wie die genant, oder wo die gelegen sind, mit alba
im zugehomngen, nichts ansgenomen vnnenog^enleidi B« Haan
geben, vmb zway vnd zwainczig^nsend Reinnisek gnUeiBy dar
sullen ir Sechstausend gnidein berait genallen; Tnd
taasend gnidein, sol Si gen den Bayrera n|g«tmgf
darümb denselben Bayrirn, die herschafi RjMkg
g-eborunge von weiland d«nv '«q^
17
▼enelvibe», wie dea an denselbeii Bajrlrn tUt geftiadeii mag
werde«, rmä die Abrigen aikeiitafleeiid GuldeiB, aeieieli die to«
Tokchemborg gen Graf Hainreichen tob Sangaiii, TemaheB, aa
des gehl ao deraelb Graf Hainreiehi maerm iferrs tob Oater-
reich aciiBMig iat, tob der Heraehaft wegea SaBgaBa, TBd ael
dBBB dieaelk heracilaJR deaiaelbeB Graf HaiareielieB, tob TBaerm
HerroB tob Öaterreich, dea Saes Si tob Im iat, ledig aeia, tb*
aerm lierrB tob Oaterreiehi gOB Graf HaiBreieheB ToriiebalteB|
waa der Samm deaaelbea Sacsa, Aber die beaaBteB aiboBta«-
80Bd gBldeiB mer krfeht Da ealgegOB aol Taaer Herre tob
Öaterreieii, der tob Tokehembug, drey Teraorgbrie^ tob der
obguBiBteB heradiafk YeMureheB, TBd aaderr C^Maaer wegea,
die der tob TokehoBibarg Luigehabt hat, die der HeradmlR tob
Öatmrroiek BBgeliArB, TBd der Stat YeltkireheB bwob brie^ aiBoa
TOB wegOB Irer PreyhaiteB , der aader TBib Toatem , TortigeB,
TBd die TOB TokcboBibarg I Taaerm HerrB tob Oaterreiek her-
widerBBÜb aiBOB brief , aaeh laott der aeeha Notela, der bmui ia
dieoor Taidiag aiaig iat wordea, Tad die maa dea obgeaaateB
BBrgera ae Yeltlurebea Torbetaehadt geaatworrt hat, Tad dar-
aaf, ao aol Taaer Herr tob Oaterreich, die obgeaaatea aeeha-
taaaoad galdeia, die der tob Tokeheabirg berait aallea geaallea,
Tad die Torberftrtea fftaf brie^ der drey deraelbea tob Tokehea-
bwg, Tad swea der Stat ae Yettkirehea zagehtra , ala Torge-
achribea atet, aatwarttea, Yogt Ylreiehea tob Mitaeh Haabt-
maaa aa der Stach, Tad Wolfea tob Braaadea, daa Si die
hiaaaa gea Yeltkirchea ftra, Tad daaa ao aol die tob TokcheaK
barg deaiaelbea tob MItach, aad dem tob Braaadea AbbaM 1^
goB Yeltkirch ktmead, Abtretea, aad Aberaatwarttea, die Yeatea
TBd Stat YeltkirdieB, Tad la aach alao daaiit eatalahea aller
deraelbea heraehafi Yeltkirchea aagehöraag, Tad daraa aller
aaderr Yeatea, herachefl, Stit, NAea, GUt, Laaade, Tad Idit,
die Si laahat, Tad Taaerm Herra tob Oaterreieh aogehSra, aa
aoiaea Haaadea aüt allea Ira aagehtraagea, aichta aaigoaomea,
ala Tor berftrt atet, aa alle geaArd, wa^nof , TOfaiehaa Tid
wideiTod, Tad ao Si Yettkirch Yoat, Tad Stat abo laahaleBi oa
aallea Si Ir Uawidor aatwarttea, Tadlboigoboa, die füif liti
aechataaaead galdeia, Tad die drey Teraoigfcrief , «Mb '-* ^Ml
die swoa bria^ ala iffio fwAorlrt aiad, damll ak I
18
dem uidera Mgee. Sie eel U Mwh dao dUuMt Sbertslwirtei
all brief md Regieter, die Aber die ebgeMumt Herscbafll lail-
teii, als dii die obgeiaateii brief, die TmrBetelt aind, aifra-
seat, Tnd damit aJUh entfkehbrier, aa all Ylgt, pU^ger, Bicb-
ter, Bvger der ▼ergenanten C^Meaeri bendratl, lamiie, vil
llvl, an die, daran dea so adlber Aberaatwurttaig, Tad ol-
flabmag nottarA ist, Tad mit deaselbea Vtgtea, PUegan, Bicb-
teni, Ambtldatea, Bargera, Tad llatea, die daria gebtra, sebif-
fea, dam Si aa binfar Taaerm Tergeaaatea Henrea Taa Öftei^
reicb, yad aeiaen Eribea gebeream aeia, Tad Si Irer Ajd deatt
Si Ir yeea verpandea nad, ledig daraaf aageai ia der amsii
Tad form, als daraageb^rt, So iat geredt Toa dea bawaa wagm,
Tad des Stadls ae VeKkireben, die der Tea Takcbombmfg gt-
kaaSt, Tad gefiawt bat, die sallea Taserm Herra Tarn OstefrAi
beleibea, Was dann der Hearigea NAea, Ziaaa, Tad gUt M,
es seia weia , getraid, Pbeaai^g , eder Welberlay das aey , dM
sallea balb, vnserm Herrea Ton Osterreicb, Tad balb der im
Tokchenburg genallen , Aber all ZiU , Tad M&la sallea fir sich
aacb silhea oberaatwartten ^ Toserm Herrn Toa Osterrcicb
wartten, vnd sol die tob Tokcbembarg keiaen tafl dariaa bt-
ben, Was auch der too Tokcbembarg leben , in den obgenutea
Herschefften veriiben biet, es wAr geisüeicb, eder wdtticb,
dabey sol es beleiben, docb yedsmanns Reebtea dariaa Ter^
kalten, alles an gea ird. Vad an Trkaad diser Tudaag, Tad S•cl^
haben der Erwirdig, Abbt Niclas too Saad Jörgeaberg, (m
oatem Innthal) sein Insigl, Tnd der obgenaat Ton Mdtseb seil
Betscbadt, Ton baidertail geoalleos, Tod bet wegen gedrakebl arf
dise Zedl, der yegleicbem tail aiae ist, geaatwart, ia gldcbtr
lautt, bei disen Taidingen sind gewesen, die yecageaaatea Abkt
Niclas, Tnd Vogt Vir eich Ton Mitscb, Wolf Ton Braaa-
d e s ^ her Ge6rg Tombrobbst ae Bricbsea, Hsam
Wilhelm too Mulioeo geoaoot DrAksdss, Barkkart
TOO Borokilcb, Aodre Raoch, Albreebt Yaystl, dm
TOO Braoodes Dyeoer. Das ist beschebea, Tad die Taidiag sial
gemacht ae Telffs im fatal, ao Miticheo Ter saad Matiwas üffc
des beiligea Ewaogelisteo. Aooo Domiig ae.
L» S. li« S«
mi^taa%. vas^Ttaa«
1«
LXIV.
Kiaiichaftsbrief w^ii d«r FertigangeB^ welebe in Fo%e
r WH Telfa im bthal geteheheiieii Tddiug Bwiselieii Henog
ieiiMi iem itteni tob Oetterreieh «b4 etUeheii Birgen mm,
lÜdrcli «Bttatt der Witwe tob TockeBborg bb4 Aar Sli4t
UDdrch bi BiaeheB BBd OuieB BBivtleDeB aiBd.
Tel ff an 19. Sept. 14»«.
Ba iat ae wiaaeB tbb 4«r tajdii^ wegea, die ai Telfa iai
IbI iat keaekekeB, swiaeheB dea darieiditlgeB fIrateB Her-
lg Fridreichai dea elten tob Oaterreieh ee Taaera gBod^em
ra, TBd edieheB BargerB tob Yehkireheai aaatat Tad ia aa-
a der tob Tekeadbaig wittibea, Tad der Stat ae Yeltkirehea,
■adkea taydiag, awo geleieh beaigelt aedla, aiad geaiaeht, dar
m aaabeüfcea iat, Tad deeh geaehehea Tad Tolflurt aol werdea,
I ist Se die e^peaaBat tob Tokeaikarg, Togt Ylreiehea
a Mdtaeh, Haabtauui aa der Etacli, Tad Jaakeher Welffa
I Praaadea, die Yeat Tad Stat Yeltkirehea, aut ett-
kea hrieaea Tkeraatwarttea wirdt, ala die obgeaaate tajdii^
U aaaweiaet, daa Si Ia aach, damit Tberaatwvrttea aol, aiaea
•Mi%tea bea^eltea Brief, ia welker aiaaa Si Taaera ebge»
urikea gaedigea kera tob Oaterreieb kereatgegea Teraorget| aadi
d der keaigeltea Notehi dea egeaaatea Baigera bie geaatt-
rtt| Se aalleat Ia aaeb alao die Barger ae Yeltkirebea i^ber-
twarttea, allea aa dea TorgeaaateB Taaera gaMigea berrea
ladea, awea beaigelt Tad geaerttigt briel^ aiaer tob dea Ajda
gea, wie Si dea Taaena obgeaaateB gaedigea bera tob Oater«
A aaDea Swera, Tad Aiaea gegeabrief tob Toatera wegea,
A aaeb laat der awayr beatgehea Notfai, der ebgeaaateB Bot»
lail bie geaatwartet Dea aa Trkaad babead Abbt Nielaa tob
il Migeaperg, aeia Iaa%l, Tad der Torgeaaat baabtaiaa, aeb
taekadt^ tob beider taO geaalleai Tad bette wiDea, gedrakcbt
r diae aedt» der jegfiebeai teil aiae iat geaatwartt ia gelei-
ir kwt Daa iat geaebebea aa Telfa iai latal aalBttiebea
r aaad Matbeaa tag dea beOigea EwaageBatea. Naeh kriala
larde iai Tiereaebeabaadert rad aeeba aad draiaa%iala» IuDi
L. S.
(AwfPafimp.) ^^^
20
LXT.
Versieht der Elif abeth toii Toekenbarg auf die foi
ihr gelöste Veste ond Stadt Feldkirch, Raiikweil,
beide Vesten Moatfort, Jagdberg, Walgim ete.
Am 19. September 14M.
Ich ElEbcth Ten Togkenbirg wittibe Beckenn rmi Tu knt
offenlich mit dem brief fir mich vnd all min erben Ton der Hernach
geschriben Geslosser Herechtfil nntn gnlt land Tnd Int (Le^te)
wegen, Von erst Teltkireh Test Tnd Stat Item Rancb-
wil Item baid Testen Montfort Item Jagberg Tnd wal*
g6w Item Ramswag Item das gerieht Tnd die waliser
Tff damnls Item das hindertajl des Bregencnerwalds,
Item das Gericht Derrenbnren. Item fAssach Tnd bist,
das aUes in die herschaft Tcltkirch gehört. Item Rynekg nl
Altstetten mitsampt dem Rjntal Tnd aller Zngehtmi^
Item Sangans die Barg Tnd Stat, Rem frXwdemberg^
Nitberg, Wallenstat, wesen, windekg, Tnd du Ga-
stal, die obgeschriben Geslosser Herschefi land Tnd Int Nats
vnd gult, die der wolgeborn Graf Fridrich Ton Togkembnig mii
lieber Gemahel seliger, dem Got gnedig sin welle hat Ii^habt
Si sin hie inn benempt oder nicht, die dem dnrlnchtigea hoch-
gebornen fursten Herczog Fridrichen Ilercsogen ze österrich
zc. minem gnedigen herren, dem Eltern vnd dem haws öster^
rieh Zügehören die ich nach des benanten mins Gemahels sau-
gen Abgang dem yetzgenanten minem gnädigen herm Ton öster-
rich ze losen vnd vbergeben hab, vnd sol mitsambt allen des
brienen die dem obgenanten minem lieben Gemahel oder andera
dar vber Intten die in einen oder minen gewalt komen sind Ei
sin Satzbrief, vffschlagbrief Gnadbrief, santtbrief oder welherhj
brief das war Si lauten von dem AUerdnrlnchtigsten furstn,
hern Sigmunden Ramschen kayser zu allen ziten merer dei
Richs vnd zu Vngern zu Beheim zc. kunig minem aller gi^
digisten herren, oder zu den ziten als er dennoch Römiscker
kunig was, von dem egenanten minem genadigen herm vsi
Österrich sinen vordem seliger gedechtndss, oder yemand as-
dern, darczu all Register die darcza gehören die ich gehabt
hab, Vnd sprich by minen guten truwen vnd eren Tnd in krift
dirzs briefs, daz ic\\ der imX Yi\aa«vi xM^^a Vhalta».^ noch hmt
21
wiMe, Bocli AB ander ende geben habe, Ob aber der genanten
brief dehainer dahinden belibe, die sollen binfor Yon Tod vnd
kraftlos sin, dem Torgenanten minen goldigen herren Ton Oster-
rieb Tnd einen erben, debainen schaden noch des egeoaoten
nüns Heben Gemahels erben och mir vnd minen erben debainen
firoaien nicht briogeo lo dehaioeo w^, Aoch ob der obgeschri-
ben min üAtr Gemahel Ich oder yemao too voser wegeo, rS
die obgescbriben Greslösser Tnd Testen ichts yerbut, oder wir
dehaineriay stnek das Sacn wir gewesen Tud darlo gehorteo,
gnllit hotten, das sag ich Ar mich vnd min Erben , deo obgo-
nnnten minen gnidigen herren Ton österrich, Tnd sin erben
genedich qoitt ledig vod loss, Tod solleo vod weDeo, danrmb
w^A Ton dehainerlay sach wegen, das die obgenanten Sits
Sliener, Land nnd Lot herort oichts Tssgenomen zo in dehainerlay
anspmch noch Tordrong haben noch gewinnen weder mit recht
noch an recht gaistlich oder weltlich wan wir Tns derselben
gnrechtigkaiten aller dar vff genczlich Terczihen, Ob wir das
aber yndert yberfnren, das Mrissentlich wir, was sy des schlden
nimon, wie der genant wir, die sollen Yod wellen wir lo für-
derüeh , so wir danrmb ermant werden , ablegen yod widerke-
ren, Titen wir aber des nit. So solleo si deo habeo vff aller
▼nser hab vnd gottero , Tod des daooo bekomeo , wie lo das
flgt, md sy des Terlostet, Vnd sollen damit wider tos ooch wi-
der nyemand getan habeo, aogeitird Vod des zo Trkood gib ich
cgenante Elsbeth for mich Tod alle mio erbeo dem egeoaoteo
nnnem gnidigen herren Herczog Fridrichen, Tnd allen sioeo er-
ben, disen brief besigelten mit minem aigen aohaogeodeo losi-
1^ Ynd nn geczoknosze Tod besser sicherhait willeo, hab ich
gebetten die Erbem Tnd wisen die Borger des Rats zo Veit-
kirch, dam sy derselben ir Statt losigel och darao gehaogeo ha-
bend In Iren erben Tnd nachkomen ao schadeo, das ist ge-
schehen an Hitwochen Tor Sant Matheos tag des hailigeo Ewao-
geBtten Nadi krists geborde^ Im Tierczeheohoodert Tod sechs
Tnd dryiefgisten.
L. S. L. S.
S8
LXVL
Hdd%vi«8eid d«r Stadt FeUkireh.
Feldkireh im 19. Sept 14M.
Wir der AmmaBB der Riehter der Bit vad die gaaea Ge-
maind der Statt ae Yeidkireh bekeaaea Tad taad kaat oÜBaEck
flut dem brief Ab der darlachtir Hochgeborm ftrst Hercui
Fridricb der Elter Hercaeg aa Osterrich ac vaaer gaSd^
berr vae ieea voa der wolgebora Taeer gaidigea frowea flrev
Elabetbea Grifia aa Tokebeabarg wittibea gelffaal Tad aa «a
Haadea bricbt bit Abo baliea wir Im ab Taserm reditea ai-
t&rlichea erbberrea vad LaaadffSbntea Tad aiaen erbeagelopt rwk
geewora bi Tosera aidea ab daraa gebart daa wir In sebadm
weaadea Tad Ira frommea fardera sWea Tad weDea Tad aHii
dae aa la t&a das getraw from lat Ira reditea iiatarlieiiea ber-
rea Scbaldig Tad gebuadea aiad wider aUer meagklich aieamal
asigeaommea getralicb Tad TageaaSrIieb Yad de« ae Trkaad ha-
bea wir Taser Statt laiigel geheakt aa diaea brief Gebea u
Mitticben Tor Saat Matheostag des bailigea ewaagelbtea Nack
Crbtos gebart Im viercaeheahaadert Tad Seche Tad drisaigittea
Jahr.
L. S.
bea.
LXVil.
Herzog Friedrich Toa Oesterreich Torsprieht der Elbabett
voa Met ach, Witwe Grafea Friedriche Toa Tockeabarg —
welche ihm die toq ihrem Gcmahle innegehabtea Pfradacbalbi
wieder, and awar mit einem Nachläse aa der PfaadsaauM la
lösen gegeben bat, — hinfur ihr gn&diger Herr aa aeja aad
keiaen Aasprach an sie oder ihre Familie aa maebea.
Telfa im lantbal am 19. September 14SC.
Wir Fridreich der Elter Ton gotea gaadea Ilereaog m
Osterreich ze Steir, ze Ktmden vnd ae Kraia, Graae ae Ti-
rol ac. Bekeaaea (ur Tas, all vnsre Erbea Tad aaebkoaMa. tH
der hernach geschribea Gesloss, berrsebeft, aaesy galt, haal
Tad leat wegea, mit namen Veltkireh dia Taat Tai Stal|
Hern Rankchwil Uem \ia4N «%V%^\k%%\l%^\^1ftM Jag-
28
tbI walgewi ftem Ramswag, Item das Gericht
ie Walleer aaf Dam&le, Item dae hinder tail dea
;emeBerwalda| Itemdaa Gerieht im Derrenbirrea,
Fmaaaeh Tad HSehate, daa allea in die herschaft,
kirchea gehört Item Ryaekg Tad altsteten mit*
; dem Rjntal Tad aller angehtnuig. Item Sangans die
1^ Tad Stat, Item Frewdeaberg, Neytperg, wal-
tat, wesea, wyandekg Tad dae Gastal, die obge-
lea CMöes, herschefRi Und md leat, all mit allen Tad
ihea aogehtmagea , Si sein hiejnn benennet oder nicht,
'eQead der Bdl Tnser Oheim , Graf Fridreich Toa Tokem-
in sacisweis Inngehabt hat, vnd die nach seinem Abgang
ir Edlen Tnaer lieben Mamen Elsbethen Ton Tokembnrg,
r Wittiben hannden komen vnd gestanden sind, vnd vns Tnd
baws Österreich aogehörend, die Tns na aber dieselbe Tn-
iebe Mnme an Itsen gegeben, Tnd die wider an Tnsern
len geaatwnrttet hat, Aach einea Ablas in der Samm , so
riei^ die Si hat, Tnd darober laaten, lanhielten hat getan.
i wir angesehen die trew, Tnd gnten willen, die Sie Tns
uelben Sachea mit dem yeczgenanten Ablas der Samm,
a ander wege merklich ercaaigt hat, ob wir dhainerlay
d, fr6mdnassen oder Tnwillen za dem Torgenanten Graf
neben Ton Tokembarg, gehabt bieten, wie sich das Toa
bgeschriben herscheflt, GesMss, naca, g<, lannd Tnd leat
I, die Si Tns also Tbergeantwartt hat, biet Terlaaffen, daa
aaes abseia sei, Tnd sallen noch weDen wir an der ohge^
• Tnsrer lieben Mamen, seiner wittiben Tnd Im Erben,
taoMa Tad namen Toa Mttsch, Ton dannen Si gebom ist,
ib dhaiaerlay Tagnad noch ansprach nicht haben, noch ge-
a, weder mit Recht aoch an Recht, geistlich oder welt-
a dhaiaem weg, snnder hinfar daramb Ir gnediger herr
la geaerde. Mit Trknnd dicas briefs Geben an Telfs im
Tador TBserm aahangenden Insigl , an mittichen Tor Saad
aa tag des heiligea Ewangelisten. Nach krists gdiorde im
»heahaadert Tad sechs Tad dreissigisten Jare«
Tl. S.) • — Im kais. ArchiTo ist diese Urkaade dafpJti
BMal and Papier Torhaadea. ->^V
2k
LXVIII.
Befehl Ton der Grifinn Elisabeth sv Toggenborg, diuoui
die Vesten Fassach und Höehst dem Hersoge Friedrich
Till Oesterreich als gelöste Satie ud Pfandsehaftei
übergebe und demselben baldige.
Feldkireh am 28. September 14M.
Wir Elsbeth Graoio za Togkemborg gebom to« Ml tseh Ea-
bieten vosem lieben getruwen vogt Tnd allen den so ne Fis-
sach vnd xe Hjchst in die herschaft Teltkireh gehöm nye-
mant TSgenomen noch hindan gesecxt vnsem gnus vor Tnd toad
uch se wissen das der dnrchlnchtig hochgeboren first Herci^
Fridrieh Herexog «> Ö.terrieh >c. ynser gDM^er herr, Mnl
yegklich Siez ynd phandschaft So wilend der wolgebom Gnf
Fridrieh von Togkembnrg seliger gedechtnnsx vnser lieber ge-
mahel von einen gnaden md von dem loblichen hos österrich
in phandeswise inngehabt hki von vns hkt gelöset Emphdhea
wir uch ernstlich Tnd wellen das Ir den wolgebom Togt V Eri-
chen von Metsch Gräfinn zn Kirchberg, honbtman an der
Etsch vad wolf harten von Brandes frye ynsern liebes
vettern vod Oheim die ob^enannten veste Fnssach vnd ooch
Höchst, mitsampt den Gerichten vnd aller Zugehomng daz in
die obgcnante Herschaft vcUkirch gehört , an alles verczieben
vnd wc«;runga} In namen vnd an statt des obgenanten vnsen
gnedigen herren von Österrich Inantwnrtent der veste abtret-
tent vnd In als su desselben vnsers gnedigen herren vnd sioer
erben Händen huldent vnd swerent, gehorsam se sin als darcsi
gehört won wir sinen gnaden soüch phandschaft, entflahen vai
uch darvf Solicher ayd gclubt vnd wes Ir dem obgenanten tb-
serm gemahel selig, vnd vns schuldig gewesen sind, Erlasses
vnd uch der gencziich ledig sagen mit krafft vnd vrknnd din
offen briefs Der ze veltkirch geben vnd mit vnsem v%ednik-
tem Insigel besigelt ist, an Sandt Michels abent. Nach der ge-
bart Cristi vierczehenhundert Dryssig vnd Im Sechsten Jare.
L. Sig.
impress.
m) WCgrung d. i. Weigerung, wie man nock das Weit la 4sr
Pludeiis auätprlchl.
LXDL
Bliaabeth, Orifli tob Toggenbarg, geb. Grafia toü
Metaeh, Terweiaet die Gemeinde sn ToreiibareB| die wei-
lasd ibrea Geaiablea Friedrich tob Toggenborg Pfandaebaft ge-
weaen, vom Geboraam an Heriog Friedrieb tob Oeater-
reieb.
Feldkireb am 28. September 14S6.
Wir Blabetb Greain so ToglLeadinrg gebora tod Metaeh
witwe Saabiet^B Tnaem Heben getmwen Aman vnd ganca ge-
■aiade saTorrenbirn aoin dieHeraebaft yeltkircb geh6ra,
njemant Tagenomen noch gesnndert vnaern gniea vor vnd tand
teil se wiaaen daa der dorchlachtig Hochgebom Ffirat Hercaog
Fridrich Hercsog se Oaterricb etc. vnaer gnädiger ITr All
TBd j^gklicb Sto Tsd phantacbaft, So wilend der wolgebom
Graf Fridrich Ton Togkembarg vnaer lieber gemahel aeliger ge-
dlektaiaa Ton einen gnaden Tnd dem löblichen hna Oeaterrich
in phaadeawiae Inngehebt hat von vna hat geljaet EmpheUen
wir Tnd achaifen mit ich ematlich daa Ir den wolgebom Tnd
Edda TOgt Tlrichn Ton Metach Granen sa Kirchberg honbt-
■aa aa der Etach Tnd wo 1 Charten Ton Brandes frye Tn-
sere lieben yettern vnd Oheim, daa obgenante Gericht Torrcn-
bnm mitaampt aller Zugeh6rang so in die egenante Herschaft Yelt-
kircb gebfirt an aUea Tcrsiehen Tnd w^rang in namen Tnd anstatt
iea obgenanten Tnsere gnädigen Herren Ton Osterrich Inantwnr-
teat Tnd Im ala zn deaselben Tnsers gnädigen Herren vnd einer
erben handen hnldent vnd swerend, gehorsam ze sin als darczn
gehört wen wir einen gnaden aSlich phandschaft entflahen Tnd
ich darTf aolieher ayd gelnbdt Tnd wes Ir dem obgenanten Tn-
•erm gemahel aelig Tnd Tna schuldig gewesen sind erlassen Tnd
ich der geneslich ledig sagen mit kraft vnd vrknnd disz briefs
der ae Veitkirch geben Tnd mit voserm vfgedrucktem Insi-
gel bea^elt ist an Sandt Michels des Hailigen Erczengels abent
Nadi der gebart Criati Tierzehen hundert dryaaig und im Sech-
stea Jare.
L. S.
Urkaade Toa Papier.
So laaten matatia mntandis mit gleichen Wortei
fehk der GrÜa ESgsiMb voa Teggeobnrg a) an im
26
und aDe diejenigen, welche in die OmAte Bnnkweil ni
Sa In gehören, nnd h) an Hannsen Hartnamn Tqgtnnd«
Nfiwenmontfort (ob 66tnii) nnd Landaaunanm an Rankweil,
wie aaeh an die, so in die Oeriehte RankweO nnd Snb geht-
ren. Beide ddo. Feldkireh am t8. Sept 14aC.
Desgleichen lautet der Befehl derselben ESeabefh Gfili
TOD Toggenbnrg an Peter Ton Oriffenaee, ihren Tegt m
Sargana, nnd an die Sehnltheisae, Räthe, Bifger nnd alle, wit
ehe nnr Yeate nnd Stadt Sargana gehören nnd die Her-
nog Friedrieh eingeUaet hat, demselben dieae n« ibeigeben ete.
Bodem dato.
So Terweiset dieselbe die Unterthanen von Sargana ml
Freud enberga), die Hersog Friedrieh eingolöaet hat, im
Gehorsam an denselben, sie sollen ihm schwören nnd huMipa.
Ferners fthnlicher Brief an die Räthe sn Wallonstadt,
SU Wesen, nu Wind egg, im Gastal 6), auf dem Amb-
den e) und allen Denen, so in die Pfimdschaft nn Windegg
gehören, da Hersog Friedrich alle österreichischen Pfiindscbai^
ten Ton weiland Friedrich von Tog^nburg wieder an sich ge-
löset hat. Ddo. Feldkirch 28. Sept 1436w
LXX.
Auftrag von Elisabeth, Gräfin su Toggenburg, an Heinrieb
Kriech, Vogt zu Star kenstein if), den BeTollmacht^g;teB
des Herzogs Friedrich die wieder eingelösete Veste Starken-
stein zu überantworten.
Am tS. September 14M.
Wir Elsbeth Greuin zu Togkembnrg witwe gebom tob
Metsch Embieten Hainrichen Kriech Tuserm Togt n
Starkhen stein vnd allen so darczu gehSm unsem gmesYer,
a) Praadanbarf, antar Rafts im Sasirka Sargana , tob das amk äi
altar Bargthonn atabt, wiirda ISSl ▼om RiUar Haiaricb TOBWQdasb«!
bawobnt und kam 14ea an dia Eidganoaian.
h) Oaatal d. I. Oaatar an dar Nordaalta daa WaUas- («dar riabüftf
Walhan-)atldtar Saaa • ward 14S8 Tom Hersofa Filadikb aa Qfaru aal
Scbwys Tarkanft.
e) 8. Aamarfc. 7. an Urknada XLVII.
d) Starkanataln, alna Burfralna swiacbaa iis
Alt 8t. Jobann In Ob«Tiau«iAv«t* ^* >^^^wii»
«7
VBi Um ftdi M wiiten dai der dvrchlaehtig hoebgoboni firtt
HercMgy Fridiidi Hercsog n Ötterreieh ete. vnter giediger
Herr AHvad j^gUick eles TBd phandscliaft So wOeiid der wol-
gftem Grtf Fridrieh Yen Togkenbwg mser lieber gemakel ae-
Hjger gededrtaifs toh euieii gnaden TBd dem lobliehen Haa
Atterridi ii phaidea wiae liuigehebt hit, Ton voa hat gelSaet
W»pbelhea wir vad aehaffen mit iieh ematlicii daa Ir den wol-
g<ab#ni Tnd Bdehi Togt Ylrichen Ten Metaeb Granen ne Kireb-
kevg Hanbtman an der Btsch md mitaampt aller angebömng an
afflna verenieben Tnd wdgmng« In namen Tnd an atattdea obge-
staten Tnaera gned%en Herren Ton Öaterrieb Inantwnrtend Tnd
In aJa sn deaaelben Tnaera Herren Ton Oaterricb Tnd einer eriben
Hnnden bnident Tnd awerenty binfiir geboraam le ein ab dares«
gnhirt wen wir einen gnaden aolich pbandscbaft entflaben Tnd
idi darra aelieber nyd gelfibt Tnd wea Ir dem obgenanten Tnaerm
gmiabel ad% Tnd Tna aebnMig geweaen aind erlaaaen Tnd 6cb der
gnnenlieb ledig aagen mit kraft Tnd Urknnd dies briefa €^
ben Tnd mit Tnaerm Tigedmcktem Inaigel beaigelt an Sant Mi-
dida abent Naeb der gebort Criati Tierenehenhandert dryaaig
Tnd Im Seebaten Jare.
L. S.
Zwei Terbnndene Wappen, recbta die Dogge Ton Toggea-
bnrg nnd Unke die drei Finge Ton MaUch.
LXXi.
RoTera der Stadt Feldkircb, welcher Herzog Friedrich der
Aehere Ton Oeaterreieh die Erlaobniaa gegeben hat, die Yeate
Teatera (bei Feldkirck) Ton Hannaen Trachaeaaen Ton
Diosaenhefeni genannt Pitter li, nnd Hamm an Ton
Oatringen an aich nn löaen.
Am M. September 14S6.
Wir der Anunan der Rat Tnd die Gemaind der Statt Veli-
kireh bdiennen Tnd tdnd kund offenlich mit dem brief Ar Tna
aD Tnaer erben Tnd nachkomen Ala der dorlencbtig boebgebmrn
Ural Hereaog Fridrich der Elter Hercnog ose Oaterrfaih n«.
▼naer gnid%er Herr Tna gegnnnet Tnd erlonbt bat ^ f ni
Tnatera bi YeltUrch gelegen, mit Ir cnogebtmng tw 1«
wmi wB9iea Hämnaen Drokchaensem Ttml
88
home« geaalt Pitterli Tad Hamman vaa Oatriageaier
Saea die Toa denaellieB Taaem Fridrichea galdigea Herrea iit
aa TBf aa Iteea nab die Saaua aaeh der SacaMef laahaltaig
die Sy damadb habeat ab deaa der krief Taa Toa deai ehge-
aaatea Taaena gaidigea herrea daraaib gegebea aigeali^tr
Tfiwiaet Tad begriffet Alao babea wir gelapt Tad Terbainei
Oelobea md Terspreebeat aaeh wisseatKeb la kraft dies briefc
weaa wir die TOigeaeatea Teitea mit Ir csiigebfcaB|^ abe g«-
ISsst yad laahabea aaeb hit der Saeabrief •• die vergeaaaUi
der Drakehseaa Tad Osatriager darftber babea die wir beru
▼oa la aemea aoUea aa msera haadea. Weaa deaa ^er elge-
aaat raaer ga&diger Herr Toa öaterricb oder aia eriiea begm
die obgeaaatea Teetea Toaters aiit aller Ir cadgeböraag Tea lai
aa Iftaea daa wir la deaa deraelbea losaag allsit atattia fai
geborsam aia aallea vad wellea Tmb die Saauagelta dannab wir
die gelöaat battea aaeb fart der egeaaatea Saeabrief DieaeikeB
Saeabrief wir In deaa mit sampt der egeaaatea Teatea vad ir
sagehimng Sbergebea rnd inantwurttea sallen Tnd wellea tae
aUes Tercziehen w^ang widerred yad geverd. Wir sollea fad
wellen och dem obgenanten Tnserm gn&digen herrea Ton Oster-
rich vnd sinen erben mit der egenanten vesten Tnd Ir czoge-
hÖrnng alle die wil wir die Innhaben getruw gehoraam Tnd ge-
wärtig sin, In die offen halten Sj vnd die Iren die ai dim
Schaffen darin vnd danus lassen vnd dar Inn enthalten wider
aller menklich niemand nszgenommen als oft la des not vad
dürft beschicht doch uff Ir selbs kosten vnd caeriing. Wir sal-
len vns och von den leuten so darcaa gehöm aa dea gewoali-
chen Rennten vnd czinsen lassen benagen vad Sy nicht hoher
dringen. Sonderst vor allem gewalt vnd vnrechten vesteaklidi
banthaben vnd Schirmen nach vnserm vermögen getrolicb vad
ane geaerd. Vnd des eze vrknnd haben wir vnser Statt lasigcl
gehenkt an den brief Geben an Sanct Biichelstag dea bailigea
Erczengels Nach cristus gebart vierczehenhandert Tad las Sechs
vnd drissigesten Jar. —
L. S. Wohl erhaltenes Wachsßegel der Stadt FeldUNh,
weichet der Pergament - Urkuade angebii^ iat»
29
LXXU.
Rcrert tob Ulrich EyseiihoTer, welchem Hersog
Frilrieli dier Aeltere tob Oesterreieh die Veste Bad Vogtei
Peldkirch pflegweise eiogegehcB hat.
Imhst deB 4. Octoher 14S6.
Ich Virich EjiCBhoBer. Tcrgich TBd tuB kBBt offeBlich mit
^•fli hrief. Ale der dBrlcBchtig hochgehom fürst , Hercsog Eri-
dreicli der Elter Hercsog se Osterreich sc. meiBgaediger berr,
Bsir seiB TCstcB Teltkirch TBd die Togtey daseibs in phlegweis
iagegebcB TBd empholbeo hat xb seinen hanndcB. Also bah Ich
gelobt TBd TerbaisBen, gelob vBd Terspricb auch wisseBtUch, bey
BMUMB trewB BB ajdcs stat, TBd Ib kraflt dicu briefs, daB Ich
tf oodDkoB ToeteB Veitkirch, zu des benanten meins gnädigen bem
vmrBB, darBBch soIbs Sbbs Hercxog SigmBBds, ob er Bicht wir
rmä ir ErboB haBBdeB, getrewlich behfitcB, TersorgcB Terweses
wmä hahabeB sol TBd wil, mitsambt der TOgtey daseibs, TBd al-
bo das tuB, das aiaem Vogt daseibs iBgeparet, Ich sol Tod wil
Back die Barger daseibs za Veltkircbea, Tad die leat, so iadie
keaaat Vogtey gehöni, aicht höher dringen Boch beswern, daaa
TOB alter herkomea ist, Tad die Freyhaitea aasweisea so Si
TOB dem obgenantea meiaem galdigen hera Hercsog Fridreichea
habeadf Tad weaa derselb mein gaediger herr Toran, daraach seia
Sbb HercBOg Sigmaad, ob er aicht wir, oder Ir erbeo, die ege-
■aate Tostea Tad Togtey ao mich, meia erbea, oder wer die tob
meiaea wegea Innhiett, ob Ich geaangea, oder Biit tod abgaa-
gea wir, eraordera mit Im briefea, oder Tader aagen, daz wir
la daaa der abtretea, Tad la oder wem Si das aa Ir stat em-
pkelboa, die iBaatwarttea sullea Tad wellen, wenn der Togtder
aach Biir dahia geseczt wirdet, Tor gesworen hat, alles das
Ick yeea Sweni mass, aach aasweisang der stat sa Veltkircbea
freykaitea, so Si tob dem benaatea meiaem gaidigea herrea voa
Österreich habea, alles getrewlich Tad Tngeuerlich. Vad des zu
Trkaat gib Ich dea brief ftr mich Tad alle meiae Erbea, dem
^geaaatea meiaem gaedigea herrea, Tnd allea seiaea Erbea, Ter-
sigeHea, aut des Edlea Tad vestea Jorgea tob Swaagdw
des Jdagen aabaageadea Insigl , der das darch meia fleizB^a
bete willea aa dea brief gehangea hat, doch Im Tad Beia«m Sk»
bea BM sdkaifem, wmb die pete des Sigels siad gtciMiig«^ i
30
dabey gewesen, die Edln mii Vesten walther tob Hohes-
ekg, iirg Dipolcskireher, er ist off Sigweia, Haani
Rolt Tnd Hattüs Anhaltinger, rmi ander hmt, preetrahiDi
meine Sigls das Ich dieseit bey (nir) niekt g Aakt knk. Dann-
der Ich mich Terpinde aOee das sMt nn halten vnd an Tolfbi,
das an dem brief geschrihen stet Der gehen ist an Tmhst u
phincztag sand francniskchen tag. Nach krists gefvde un vier-
cnehenhnndert vnd Sechs nnd dreissigisten Jnre.
(L. S.)
Lxxm.
Verneichniss der TonderChrafin fibemonunenen Briefe.
Am U. Octoker 14M.
Die nachgeschriben brief hat Togt vir eich Ton MtodiGnf
m Kirchperg Hawbtman an der Etsdi vaserm gned%es
Herrn Hercnog Fridreichen dem Eltern Hercaogea ae Oster-
reich Bc an Eritag nach der Ayndleftansent mayde tag. Anno ie-
minj Millesimo quadringentesimo tricesimosexto ▼bergeantwnrtet,
die er von seiner Mameu frawn Elsbethen Grifinn uTok-
chembnrg Tbergenomen hat mitsambt Jnnkcher weifen tm
Branndess dem Eltern.
a) Von erst ainen phantbrief den Graf Fridreich Ton Tokcbesi-
burg gehabt hat von Hercsog Lewpolten Ton Österreich tak
die Testen Starkenstein mitsambt Johanne rtal tak
drew Taasent pfant haller.
b) item ainen p&nntbrief den der von Tokchembnrg Ton hen
Sigmunden Römischen kanig hat gehabt vmh die hersdisft
Yeltkirch mit Irer sagehSroDg vmd drewtaosent Reinisck
goldein«
c) Item Aber ain brief von demselben kunig dem von Tokehea-
borg gegeben anf Veitkirch vmb vier Tansent Reinisck
f^ldein«
d) Item ainen brief von demselben knnig dem von Tokchea-
barg gegeben vmb zway Taasent Reinisch gnldein an veH-
kirch zu verpawen.
e) Item Aber ainen brief von dem Knnig deai vaa Tnkehan
borg vmb taasent Reinisch goldeb na ynllkhah an fW*
pawen.
81
f) Item Aiiea keatftihrief toi dem koaig dem tob Tokehem»
borg B« der Henchaft Teldureh seu iebt% der da wejst
drew Taweat Reinigeli goldeb.
g) Item Aineo brief tob dem konig der da k«t Tireiehea
Toa BmkoB Tmb das Dorff Dorrenkorrea das der tob
TokcbemkwrggeMsel bat Tmb Secbsbundert Reiaiseb gmldeia.
h) Item Aiaea brief Toa Tiserm Hern Hereiog Fridreicbea als
Er des boI b« Toltkircb Terseest hat TBib fbit»
€sekeBhiBd«rt pfimt Haller , dea der tob TokcbeBbarg go-
Ustbat
i) Item AIbob brief tob Hereaeg LeapoUea als er dea weia-
gartea Ilbrakger Toroeeit bat, der da laat awelfbaadert
fAmt baDer.
k) Item Aiaea brief tob dem kaaig wie die tob Toltkireb itm
TOB Tokekeaibarg swerea sallea, Tad wie er la Tortrtst
hat bei deroelbea hersehaft so belmbea so lassea.
I) Item Aiaea brief das der tob Tokekembarg ToKkirdea mit
•eiaer BagebSmag ajeaukadea sol ae Idsea gebea aa deo ka«
Bigsgescblflt
Bi) Item Aber desgleiebea aiaea brief tob dem kaaig TBib Veit»
kirehea Tad SaaagaBS daa er dieselbea herschaiR ajemaa-
doB sol BB Idsea gebea daaa dem Reieb.
m) Item Sechs gesehlflisbrief Tom kuig bb CosteacB gebea aaf
alle die herseheft die bb Teltkireh gehora Tad aaf jede aiaea
hesaadera brief, daa 8i dem tob Tockembarg sallea
gehorsam seia, ia papyr,
o) Item Aiaea beseblossea gesehlftbrief Tom kaaig daa derToa
Toekeaibarg adt Teltkirchea ayeBHuidea sol gehorsam seia
f) Item Aia besigeltea brief tob der tob Toekembarg alsmeia
herr tob Ir geUot hat wie Si sieh herwider gea moiaem
Honra Terschribea hat
f) bom Aia beseelter brief tob dea tob Tdtkirehea wie Si
•ich ToroduribeB tob Irs Aydes w^goa.
r) Item Aiaea gigoabrief tob der tob TsWHrohoB TwTBOtorB
38
LXXIV.
lUUer Albreeht U. be^Ut^ die PriTilegien der Stadt ¥eU-
kircb.
Wies am 10. April 1439.
Wir Albrecht etc. bekeanea sc daa Ar ruB koBimea iitder
Ammaa Rat rad Baiser gemeialich der Stat la YeKkurhea Taie-
rer liebea getreaea Botschafik vad babea tbs diematiclich gele-
tea, daa wir als eya Roaiischer kaaig deaaelben Aaunaa Rat Tad
Bargera rad aach der Stat aa VeHkircbea, aDe vad igücbe In
rechte freyheite gaad gat gewoahait brieae priailegia, die Sj
▼oa Roaiifchea keysera rad kaaigea Taaera Torfiun aa des
Reich I Toa yas, dea Herczogea Toa Österreich | Tsd raa der
herschafft Toa Moatfortt erworbea yad herbracht habea laaer-
nawea vad aa bestetigea gaediclich gerachea, dea habea wir
angesehea solich Ire diematig bette Tad aach Ire statt trew
dieast die Ir Tordera Tad Sj ras rad dem Reich getaa habea
zc at ia forma , doch raschedlich der Herschafft Ton Osterreieb
an Iren rechten , Danen gebieten wir allea vad iglichea farstei
geistlichea md werltlichen Granen fryen zg nt in forma. Mit
vrknnd zo Majestas, Geben zn Wienn am aechatea freytai;
nach dem heiligen Ostertag Anno zc XXXIX. R^.
Marqaardu.
LXXV.
Revers Toa Wolfhart v. Braadis, Freiherra aa Vadii,
gc^en Herzog Fridrich von Oesterreich, der ihm die Vogtei itf
Yesie Feldkirch verliehen, und dafür aebst aadera Natsaigei
einen Jahrsgehalt von 450 fl. aasgeworfen hat.
Hall im Innthal am 14. September 14S9.
Ich wolfhart von Branndis der Elter freyherr aa Vadaei.
Bekenn vnd tun kund olfenlich mit dem brie£ Ala der dir-
leuchtig hochgeborn fürst herczog Fridreich hercaog aa Oster-
reich zc mein gnedigcr herr, mir sein vestea Velkirch iagega-
ben vnd empholhen, vnd mich zu seinem Togt daaelbs gesecst
hat Also hab Ich gelobt vnd verhaissea galob Tad
auch wissentlich bey dem ayd den Ich daramb laObüch
hab vnd in krafft dicz brlefs^ daz Ich dieaalb vaalai
uod fleizziclich InaViaVieii ^«Taot^^u ^lA VMhto^ -^wk waik dh
33
Togtey ausserhalb derselben Testen toii desselben meine gne-
digen herren wegen Tnd esn sein md sein erben hannden ans-
richten Terwesen md In allweg nach seinem besten md dem
trewisten darinn handeln . sein frommen fördern md seinen
sehaden wennden md alles das ttn sol Tnd wil, das ain ge-
trewr ti^ Tnd diener seinem herren scholdig Tnd gepnnden
ist, ^^ geierde. Ich sol Tnd wil auch die lewt so in die ege-
nante TOgtey gehdm bey Im freyhaiten Rechten Tnd gnten ge-
wonhaiten beleiben lassen. Tnd Sy in allen Sachen Tcrtretten
Tnd Tersprechen, als ainem TOgt sftgehdret. Tnd aach der herr»
Schaft Velkirch Rechten Eehafften Tnd herkomen Testiclichen
halten Tnd der nichts encaiehen lassen nach meinem Tcrmngen
an genirde. Vnd mir hat der obgenant mein gnediger herr sn
der benanten TOgtey sn Bnrkhftt Tnd Sold benennet llnfthalb-
hindert Reinisch gnidein Jerlich sc geben, die mir sein Ambt«
man le Velkirch Ton seinen wegen ansrichten sol . darcsn die
Tisehencs in der ülTnd in dem M illang (s. XXXIV. 93. b.) anch in
der frncB, Tnd das hewwachs, das man nennet im War. Tnd Ich
sol mit der yecsgenanten Bnrkhftt Tnd Sold all Sachen, Ton des
Torgenanten meins gnedigen herren Tnd der seinen wegen se
t^en Tnd Taydingen, So sich in der Graffschaft Tnd herrschaft
Telkirch begeben Tersprechen Tnd dem Torsteen in meinen ko-
sten Tnd cserang Tnd in desselben meins gnedigen herren scha-
den . Tnd wenn derselb mein gnediger herr oder ob er nicht
wer nach Im sein Vetter Hercsog Sigmnnde den er Innhat anch
mein gnediger herm oder Ir erben die Toi^enante Testen Tnd
TOgtey, an mich oder mein Snn woHTharten Ton Branndes oh
Ich genangen oder mit tod abgangen wir oder Tnser erben ob
wir bed oder Tnser ain nicht wira oder Tnser diener, So die
lahietea erTordem mit Im brienen oder mder angen. daa wir
in der dann abtretten Tnd In oder wem Sy das an Ir stat em-
phelhen, die mit allem cneng Tnd Tarender hab so In cnngeh6«
ret Tnd nns ingeben Tnd empholhen wir oder ward inantwnrt-
ten snilen Tnd weDen an alles Tcrcziehen waigmng Tnd wider»
red dhainerlay Sachen, md ob Ich egenanter WoUhnrt tm
Branndes der KHer mit tod abgieng dieweil Ich die fidMi
Testen Tnd Togtey hnhiet, So sol der obgenant weMbi
8mm mhmr im Mem wir oiw nnsre erben de« nllgjn
3«
sern gnedigen hema hercsog Fridreichen wmi herciog
manden vod Ire erben alles des Terbandett Tsd pflicbtig seil,
mit der obgenanten vesten vnd Yogttj- Iniwe haben Tnd damit
csewartten als mir die yecs empholhen ist, nb Tor geschribei
stet, TDcn die Torgenante Tns gnMig Herren oder Ir erben ab
oben ▼nderschaiden ist, die Ton In emordem vnd Innemen ge-
trewlich Tnd an gcaerde« Vnd Ich yecigenanter wolfliart fsa
Branndes der Janger gelob in dem namen Tnd ninss als der
obgenant mein herr Tnd vater hat getan als Tor ist beriri,
wenn es cne schnlden kombt nach desselben meine herren fid
Tater abgang, daz Ich mich der obgenanten Testen Tnd Tsgtej
annemen sol, dan Ich dann alles des gen der obgenanten meiaer
gnedigen herrschafit schaldig Tnd verpunden sein sol Tnd wO
far mich Tnd mein erben des sich derselb mein herr Tnd nter
an disem brief hat Terschriben Tnd Tor Ton mir gemeldet steet
angeaerde. Wir egenant Ton Branndes bed geloben Tnd Terhaiaaea
aach dem obgenanten vnserm gnedigen herren hercsog Fridrichei
mit solchen gelubnussen vnd verpindangen als vor daz wir rad
ander vnser Sun vnd BrQder demselben ynserm gnedigen hem
voran vnd darnach herczog Sigmunden vnd Irn erben alle dieweO
wir die obgenante vesten vnd vogtey Innhaben oder snst Ir dieser
sein mit allen vnsern Geslözzen vnd lewten So wir yecz lahtu
oder gewinnen warten vnd In dieselben Geslözzer offen haltei
saUen vnd wellen zu allen Irn notdurfilen. Sy vnd die Im die Sj
darczo schaffen, darlnn vnd daraas lassen vnd gebondon sind ih
vor auch ist berart alles getrewlich vnd angeaerde. Vnd des czeTr-
kund geben wir egenant von Brandes vnserm obgenanten gnedigea
herren der brief besigelt mit meinem wolfharts des Eltern u-
hangendem Insigl. Vnd wan Ich wolfhart der Janger noch aickt
grabens Insigels hab, han Ich gebeten den hochwirdigen herrei
herrn Johannsen Bischofen cze khar, meinen gnedigen herren, du
er sein Intigl von meinen wegen auch daran gehangen hat Im ni
seim Goczhaws vnd nachkomen an schaden. Damnder Ich mich
verbind alles das stet cze halten vnd cze volfarn, das vor u
dem brief geschriben steet. Der geben ist cie Hall im Intal
an des heiligen krewczs tag exaltationis. naeh krists gnhmrl bi
dem vierczehenhandert vnd newnunddreissigislam Jnrou
(Aaf Pergnmenl mW vk«v %.t^^^BNAank
35
LXXVI.
Befrefamg der Stidt FeMkireh tob fremdeB Gorichtea.
Innsbmck am 6. April 144t.
Wir Fridrich le Bekennen ne das Ar rns komea ist Tn-
* gelrewa des Anraans vnd Rats msrer Stat an Veldkirch
lere ketsehafl Tnd hat Tns an erkennen geben wie Sy md
Bnrger Tnd Bargen gemaiackHch Tnd insnnderbait, maaick-
Itiefieh Tnd Tast, mit fremden Gerichten beswert, beladen
bgeeaogen Tnd bekümmert werden. In Tnd den Iren zn Ter-
f^lichem sehtfden Tber das, das Sy dafBr tob Tnsem Torfii-
I löblicher gedechtaas gefreyet sein Tnd haben Tns diema-
lieh bitten lassea Sy htrynne gnediclich an Tersehen haben
r aagesehea der obgenaaten Ton Veldkirch fleissige bete oach
le Tnd wiUige dinste die Sy Tns Tnd dem Reich, aach dem
OS Österreich wiUidich getan haben tegBchen tan Tnd fbr-
I tan sollen Tnd mögen in künftigen aitea, Tnd habea danuab
I ebgeaaaten Ten Veldkirch dise besondere gnad getaa, Tnd
I in die wissent Ton Römisch knniglicher macht, in craft diso
ieaes daa ayemaaden welichen wirden oder wesen der ist
er sind die obgenant tob Veldkirch gemain Stat aoch Ir bar-
r oder Ir Bargea gemainclich oder Ir aiaen oder mer insan-
rhatt larbas aaf dhaiae fremde gericht es sey ho%ericht,
er andere gericht nicht ftrfodem heischen noch ladea soDea
eh mogea Tmb dhaiaeriay sach Sander wer an In Tnd den
m aaspreehen hat, oder gewyaaet, der oder die sollea tob
Recht aemea, nach Ir frihait sage, wo aber ichts darriber
Bchehe tob wcbi, oder wem das were, das soll dhaio kraft
eh macht habea aoch la Tad dea Iren keinen schadea bria-
a So mogea oder sollen Sy aach solich gericht allw^e daa-
a aiehea aa die eaad Tnd stete, oach nach Ir friheit lat Tad
(0, Tad diser Taser gaadea soDea Sy gepranchen biss aaf
ler Terrer bestettaass Ir frihait, oder Taser widerraffea Vad
nradb so gebietea wir allermeaiclich ia welichem wesea wir-
a oder stat der ist oder sind Ton Römisch kaaiglicher macht
istEeh Tad Tcsticlich mit disem brief , daa Sy die ebgeaant
a Veldkirch aoch die Irea aa diser Taser gaal wU^
BT irren Baader Sy biss aaf soUeh obgeaant
«iMMs 0ier wUwrrdhm gwwMkk fpfnattkttk
36
banthaben, scbaesen md acbimeB all Beb ainem jglicbea ley
▼Dsro Tod des Reicbi swere vagMid b« ▼•rmeideii. Mit nkni
snbpendente sigillo Geben va Inspragk, am Frejtag ror iw
Saatag Quasimodc^eniti Anno (MCCCC) XUI.
Reg. (Utrant) Herauuns.
LXXVIL
Feldkircb wird zoni Geboraam an Henog Albrecbt TL
•t
von Osterreich verwiesen.
A. Vom Herzoge Sigmund ddo. Nnmberg am 1. Sept 144i
Wir Sigmund Ton gotes gnaden Hercsog an Öster-
reich, nn Steyr zn K^rnden, Tnd zu Krain, Grave z« Tirtl
zc Embieten vnsern lieben getrewen und dem Ammnn Rat ni
den Bürgern gemainklich zu Veltkircb Ynser gnnd vnd lOei
gut. Als der Allerdnrlenchtigist fürst vnd Herr her Fridriek
Römischer König zu allenzeiten Merer des Reichs, Hwczog m
Österreich zc vnser gnediger lieber Herr Tnd Vetter, itm
Hochgeborn fursten auch Tnserm lieben Vettern Herczog Al-
brechten Herczogen zc Osterreich zc gwalt gegeben hat Tnier
Tnd des hauss Osterreich Lannd Gesloss leute Tnd guter sut
aller Gewaltsam in unser aller dreyer namen, zu Regiem Isi-
zehaben zu beseczen entseczen vnd all sachen auszerichten m
handeln Tnd zu uerwesen, wie sich dann das gepüret Tnd aot-
durfft sein wirdet, vnd als das seiner Kuniglichen gnaden Brief
lautter Innhaltet. Also haben wir darczu vnsem willen gegebei
Tud ist darauf vnser maynung, vnd Wir begem vnd emphelhea ew
(euch) auch mit sunderm fleisz Tud ernst daz Ir dem Torgenaatei
Tnserm lieben Vettern Herczog Albrechten nach des obgeais-
ten Tusers gnädigen lieben Herren Tnd Vettern des Römuchei
Künigs geschefft Tnd gepot in Tnser aller dreyer namen und ui
allen sachen gehorsam Tnd gewSrttig seyt Tud des nicht waj-
grung aufschub noch Tcrcziehen habet, damit in denselben va-
sern Lannden nicht gröszer Turat daraus auferstee. Daran tit
ir TOS ain gut genauen Tnd Tuser ernstliche maynnng, Tnd wir
wellen das auch gen ew gnediklich erkennen. Geben zn Ni-
remberg am Eritag Sannd Eg^dien tag Nach Kristi gcfirde
Tierzehenhundert Jar Tnd darnach im Tienuidnieczjgistwi lar«
L. S.
37
LXXVIII.
B. Daon Tom römischen König Friedrich IV (111) daselhst
D t. Sept 1444.
Wir Fridreich Ton OoU gnaden Römischer Knnig
i Emhieten Tnsem liehen getrewn nnd dem Amman Rat Tnd
tn Bürgern gemainUich nn Veldkirch, vnser gnad Tnd alles
lt. Wan wir mit willen Tnd wissen des Hochgehomen Sig-
«iiden Heresogen nn Osterreich nc Tnsers lieben Tcttem Tnd
irsten Ton sticher dringnnss mntwillen vnd Kriegs wegen so
IS an menigern Tnsern Lannden Tnd herschaften zogeczogen
erden, dem Hocbgebomen Albrechten auch Heresogen sn
sterreich sc Tnserm lieben Bruder Tnd Arsten gancsen Tnd
lUea gwall gegeben haben , Tnser Tnd des Hawss Österreich,
annde Slos Lent Tnd guter, mit aller gewaltsam in Tnserm
HM selbe Tnd nach des benanten Tnsers lieben Tcttem Her-
Mig Sigmunds namen se R^eren innsehaben se besecsen ent*
»csen Tnd all sachen ausserichten se handeln Tnd zuuerwesen,
ie sich dann das geburett Tod notdurfll sein wirdet. Dauon
I empbelhen wir Ton Tnsern Tnd des benanten Tnsers lieben
itlem Hercsog Sigmunds wegen, ew allen ernstlich Tnd wel-
n, das Ir demselben Tnserm lieben Bruder an Tnser r, sein
(Ibs, Tnd des Torgenmnten Tnsers lieben Vettern Hercsog Sig-
«nds stat, in allen sachen gehorsam Tod gewirtig seyt Tnd
5s nicht waigrung habet, damit Ir durch ewr Tcrhindrung oder
iwmbnnss nicht gemerkcht werdet , des Hauss Osterreich nucs
id frnmen absewenden, Tnd wiewol Ir das billichen tut, so Ist
IS das dennoch tou ew su sunderm geuallen, das wir Tnd der
igenaat Tnser lieben Tetter Hercsog Sigmund, gen ew allen
Bcdiclich erkennen wellen. Geben su Nur em borg an Mitti-
len nach saad Egidien tag, Nach Kristi gepurd im Tiersehen-
indertisten Tnd dem TierunduiercsigiBten Jar, Vnsers Reichs
I Anftea Jar.
L. S. in dorso.
LXXOC.
IL Friedrich ermahnt die SUdt Feldkirtli
Ibrecht VI. tos Österreich gehnrsam n
igM die EUgema§§ea ia äea Oherkaim kül
38
Wien den St. Febmr li45.
Wir Friedreich tob gots genaden Romiseker Knmg ic
Enkieten ynsem getrewn lieben , Bnrgermaister Tnd Rate der
Stat «I Yeltkilch, ansre geoad Tnd alles gkt Ir wisset wtl
was freaels vnd matwillens die eydgenossea bisher, mit tu
Tnd dem Reiche auch dem Haws Österreich getan haben, vber
alle gdttliche redliche md aufrichtige Rechtpote die wir wwi
die Tnsem getan haben, snnderlich nechst sn Contents als Ir
wol Temomen habt. Dammb wir vnd Tnser lieber Tetter Hei^
csog Sigmund, den Hochgebom Albrechten Hercsogen Ton Oster-
reich nc Tnsem lieben Bruder Tnd Fürsten in den Oberianaiei
gelassen haben , sölichem frenel nn widersteen , mit hflff Tnirer
f&rsten, frewnd Tnd Stette, damit das Reich Tnd das Ton Oster-
reich nit also gedrungen Tnd Terunrecht werde. Nn habcs
wir Tornomen, daz Ir Tuserm egenanten Bruder noch nit ge-
horsam getan habt, das tus frSmd nymet, nach dem Tud sich
ander stet des nit gewydert haben. Dorumb so begem wir
mit Tleyzze Tnd schaffen aach mit ew ernstlich daz Ir ien
egenanten mserm Bruder noch gehorsam tut wenn Er des foi
ew begern wirt, Meinen wir daz Ir das pillich tut Vnd Tis,
Im, Tnd Tuserm obgenanten Vettern, des schuldig seit. Du
wollen wir gen ewch genediclich erkennen. Geben zu Wjeii
an Montag nach dem Suntag R'eminiscere in der Tasten Adis
domini MCCCCXLV vnsers Richs im fünften Jare.
Ad mandatum dni Regia in consüio.
LXXX.
Kaiser Friedrich III. bestätig^ als Herzog tou Oesterreidi
die Privilegien der Stadt Feldkirch am 3. Juni 14S5.
Kaiser Friedrich bestätigt und erneuet auf die Bitte 4es
Ammsns, Rathes und der Bürger der Stadt Feldkirck ab
ihre Rechte, Freiheiten, Gnad, Gewohnheit, BricTO und Prifi-
legten, die sie von den römischen Kaisern und Königen, seines
Vorfahren am Reiche, auch von seinen Vorfahren den Herzegea
Ton Osterreich und den Grafen von Montfort erworken uni
hergebracht haben , und gebiethet allen und j^ehc» ItMcn,
Geistlichen und Weltlichen, Grafen, Freooii HerrMi, igim%
Knechten und Laudv^gt^n, N^X^ti^ V^^^hcv
39
baten, Bari^em aod Gemeinden etc. der Stadt Feldkirch Bür-
ger, Rechte and Freiheiten etc. etc. zu schfitzen and sa
LXXXI.
DeMelhen Kaisers Friedrich III. Privilegien-Best&tigang fSr die
Leate des hintern Bregennerwaldes, die zar Herrschaft
Feldkirch gehören , nebst der Freiheit , dass , wenn Jemand
einige Gfiter daselbst — von denen man von Alters her dem
Hanse Österreich gesteaert hat — an sich br&chte, er davon
gleich den Hintersassen der Stadt Feldkirch stenern sollte.
1455 sine die.
Wir Friderich sc Bekennen ic Das vns vnser vnd des
Reichs lieben getrewen vnser lewt gemeinclich des Hindern
teils des Bregentierwaides, die za vnser herschafft
Veitkirch gehörend, dnrch jr treffenlich bottschaffit, demntic-
Ueh haben bitten lassen Daz wir jnen all jr freiheit, gnad,
Reckt brief priailegia, hantaesten, vnd gnt gewonhait, die jre
vordem vnd Sy von vnsem vorfaren am Reich Römischen Rei-
sern vnd Ranigen, aach den Granen von Montfart erworben,
vnd herbracht, vnd aach die jnen vDsem vordem Herczogen
SU Osterreich, vnd wir in vnsern Kiniglichen wirden, vnd als
der Eltist vnd Regirender fürst vnsers Haws Osterreich, be-
stett haben. Ab iUmbcher Reiser znbestetten zaaeraewen vnd
zaconfinnirn gnediciich gemchten. Des haben wir angesehen,
■•lieh jr dematig bete, aach jre trew willig stett vnd vnaer-
drossen dinste , damit sich die vorgenanten vnser lewte , and jr
vordem gen vnsem vordem vnsers loblichen Hawss Osterreich,
vnd darczn aach gen Vns, vnd vnsern voraaren, Romischen Rei-
sern vnd Königen, loblicher gedechtnass, beweist, vnd erczeigt
haben, vnd Sy vnd jr nachkomen, furbaser tan sollen and ma-
gen, in knnftig Zeitt, Vnd haben dommb, mit wolbedachtem
nnte, gntem Rate, vnd rechter wissen, den obgenanten vnsem
Lenten, des hindem teils dta Bregentzer Walde, all vnd yglich
jr freiheit, gnad. Recht, priaibgia, Handnesten, vnd gnt gew«»-
heit, die jr vordem, vnd Sy von vnsem vomareni vnd vordem
RSmisehen Keuem, vnd Königen, aach den Firrtm Ata VlMi^
Osteireicb, nui iem Gramem von Moabit, dl ek^"*^ ^
40
erworben, geballten, rnd redlicb berpmcbl babeB, gnediciidi
bestetti rernewet, md confirmirC| Beitetten, Temewea, wmi cob-
firmiren jnen die avcb Ton R&miacber Keiaeriicber nacbt, fo^
komenbeit wiasentlicb, in crafit dist briefr, Tadmeynen, secMi,
Tnd wellen, daa Sy vnd jr nacbkomen, firbaser dabej beleibei,
?nd geballten werden, Tnd der in allen jm atncken, artickla,
Tnd begreiffnngen gebraaeben, Tnd geniessen solleo Tnd mCgei,
in aller mass, als ob die, Ton wortt sn wortt, bieiju gesebri-
ben wSren, Wir baben'ancb den obgenanten TBsem lewten ge-
meinlicb diae beannder gnad getan, Tnd freibeit gegeben, Tkm
Tnd geben jn die anch Ton Rimiscber Keiaerlleben maebt fil-
komenheit, in eraffi dies briefa, Alao Ob yemands, Ea wSm
Ootahenaere, geiitlicb personen, Borger, oder gepanraleatc, wer
die, oder wa Sy gesessen wSren, einnieb gnttore, danon aus
Ton alterber demselben loblicben Hawae, Tnd der Herrscbiit
Osterreicb gestört Tnd gedient hat, mit Kaoffea, beyratten, Erl^
scbaffit, oder in einig ander wege, an sich prechten, oder jia-
hetten, das dann dieselben, vnd all jr nachkommen, daoon asch
stören, Tnd dienen sollen, gleicherweise, alsdann die Hinder-
s essen der Torgemelten Tnserer Herschafft so Yeltkirch Ton
alterhere daoongestart , Tnd gedient haben T^geoerlicb. \ni
wir gebieten doromb allen Tnd ieglichen forsten, geistlichen vid
weltlichen, Graoen, freien Herren, Rittern, Knechten, Ammaaei,
Vögten, Borgermeistem, Scholtheissen , Retten, gemeinden Tsd
besonder vnsern vogten Tnd Ambtieoten zo Veltkircb Tnd alles
andern Tnsern Tnd des Reichs Tndertanen Tnd getrewen, in was
wirden, states, oder wesen die sind, ernstlich Tnd Testidieh
mit diesem brief, daz Sy die Torgenanten Tnser lewte, des bia-
dern teils, des Bregentzerwaldes , Tnd jr nachkommen, bey des
Torgeschriben jren freiheiten, gnaden, briefen prioUegien Rech-
ten Tnd allten goten herkommen, Tnd loblichen gewonbeites
hatten, sehermen, Tnd bleiben lassen, Tnd Sy dawider nit drin-
gen, kumern, noch beswereu in dheinen weg, bej Tnsern fad
des Reichs hulden vnd bey Tcrliesong (Der Schloaa ist nicht
ganz ins Kanzleiboch eingetragen).
Ans K. Friedrichs Reichs- ond Haoskanilei*Rcgbtniiar«Boch.
UV. V. V* "^^^
LXUIL
VenehreiliBiig der Frin Brsbarsogin ElcoBora we-
gen des Wiederfiüt der OKter, welche ihr wegen des Heira^-
tes ihr Gemahl Ershenog SigmtiDd verschrieben hat.
Innsbrack 17. Angnst 1458.
Wir Elienor*) gebom tob Schotten von gotei gnadem
HertM^D sc Österreich le Steir te Keroden vnd se Krain, Gre-
ian H llrol etc. Bekennen, vnd tnn knodt ofienlich mit dem brief,
ab der hocbgebem F&rste, Hertaog Sigmand HerUog vnd Graoe,
der vorgeaanten Ffiratealnmb vnd Grafschafll, vnier Hercsnüeber
Herr vod Gemahl, vmb aOlher, lieh trew, vnd Frenntachafft Wil-
le», damit Ervns pillich verphliehtet vod genaigt ist, vns aunn-
derlich an Em, vid rmh heir Rata vnd beistaands willen, so Er
TOB TaBsem w^» , Im vbs , dem hans Österreich aanütz vnd
frmmeB wartteod ist sein vad desselben sein« Hanss, oacbge-
•chriben, Bloss, Stette vad Herscheffl, mit naroen Kybnrg die
Graffschalft Rapperswil, winlertawr frawenneld, Diesanhofen, Gra-
UBgeB, vai alle aadre Sloss herscbefil, vod ingehSmngen im
T^rgawgel^n, mitsamhl denn Sloss, Statt vnd herichalTlRjrnekg,
Altstelen vad den Rintal, auch hohnsachs, vnd was Er in dem
Rjstal hat, StarckliBStaiD in sant Johaooertal, Gntemberg bei dem
Beine, das Sloss wyndekg mit weien vnd auch roit dem Andmann
(a. TLin. Anm. 8.), vnd dem Gastal, vnd was dartsn gebärt, walle-
atat, vad was Er ia Sanngsnaer lanod hat, ancfa veltkirch Bui^
Stat, mitsambt Frewdemberg, vnd Neidperg, Montfort, Bre-
gentaer wald DorrnpSrn, Fassach hiebst, rad waa
darlM vnd allenlhalhea in dl« herschafft veltkircb geh6rt mit-
samht Jagberg vnd waa Er in wallgaw bat Blndencz Sloss
TRd Stat, mitsambt dem Tal Hontafon, anih das Sloss Ne-
w e m h ■ rg , dartzn sein t a i 1 an Burg Stat , vnd aller za-
gehSrang an Bregenta, anch Frybnrg in Öchtlannd , mit al-
len, vad jr Jglichs angehörnDgen in den egenanten Kraisaen vnd
Geraten gelegen , ea sey hie iuoe benennt oder nicht benennt
I BI*>B*rs, 4m Sraacrup Slflinond grit* Oamkhlln. wu •laaToob-
IM Jilwha I. Uai(i T*a SeknltUBd, i»rii>lhll* lieh ■■ 8. StfU IIU,
mu* lUck, McMm ihr tlnilt«- Sohn Wo)r(aD| In wlut ItaAd'
vtrsctlii«^ Mm at. J<r«*raa«r 1*00 ud ruit Im KltaUr Btama.
42
das Im Tod dem haws Österreich zagehirt, iigegeben mi fer-
schriben hat^ Also das i^ir die mit alleo berlikaiteB, Recktet
nutsen, gewaltsamen vod sugehöningen, abail Er damn hat, rU
babeo mag, vnser lebtag ynnbaben Regim nitsen md niessea
sollen vnd mögen, ? on Im seinen Erben vnd menigkli^ tob sei-
nen wegen, vngebynndert, Also haben wir, ms i^-idenimh, pa
dem vorgenanten, rnnserm lieben Herren md Gemahl, verpkUcb-
tet, verpvnnden rnd verphlichten anch vns wissentlich in knft
des briefs, für vns, vnd vnser erben, weno wir tob diserwelt,
verschaiden, das dann, die voigenanten sein Orafscholle, Stete,
Sloss, herschefll, lewte vnd guter, mit allen Iren «igehönagea
wider an den vorgenanten vnnsern lieben Herren vnd GeaaU,
ob Er in leben ist, oder ob Er vor vnnser ahgaongen wer, aa
sein nächst Erben, des Hans Osterreich wider lodigklichen vil
vnaerknmbert, genallen sallen, an all intrag Irmng, vad hiader-
unss, vnnser, vnnserer Erben, vnd meniklichs von Tansem we-
gen, das auch als denn , alle die , so sn den egenanten 6n^
schefTlen, Slossen , Stetten, herschefiten vnd Gegenten gehört,
darynne gesezzen, vnd wonhaffl, oder mit glubden, aiden, oder
andern sachen nichts au8<^enomen, dartzu gewandt, verphlichtft,
oder verbunden sind aller Irer glubdc vnd aide , vnd wes Si
vns, nach lautt , des vorgenanten , vnnsers lieben Herren Tod
Gemahls verschrcibung , vns darüber gegeben verpnnnden siad,
gennczlich ledig vnd los, vnd darnach demselben vnnserm her-
ren vnd Gemahl, oder ob Er nicht wer, sein egenanten nigstet
Erben des Hauss Osterrich , gehorsam, gewerttig, verphlichtet
vnd verbunden sein sullen bey den aiden, als Si dann, demsel-
ben, vnnserm herren vnd Gemahl, seiner vordem vnd dem haass
Osterreich vncz her verphlichtet vnd verbunden gewesen siad,
Ob wir aber in den vorgeschriben Kraissen Gegenten vnd st-
gehorungen, icht Slosser guter, nutz vnd Gnlte, inn vnsena
gute, an vns lösen, das vns, vnd vnnsern Erben, oder wem wir
die, verschaffen, oder gehen wurden, vorbehalten sein , vnd xt-
steen sullen, doch das der vorgenant, vnser lieber Herr vnd Ge-
mahl, sein nächst Erben, und das Haus Österreich, alle gehor-
samkait Öffnung vnd losung, Darauf haben sdleD, als aif ander
Iren, vnd des Hauss Osterrich, Slozzen, gntem nri ailMBi M
verseczt sind , wir vud Nfi%%t ^t\kc^ ^ %4« ^ iw^ wrir sllh
48
gelSsl §■! MfigtB wurden I all Tor stet, eoDen auch die lewt,
SU Tsd, n die TorgeBaBtea, Ortfecheffite, Stett, herscbalR Tnd
CkgeateBi gehörend hey Irn firejhaiten Tnd Rechten, so Si hei,
▼nd Ton de« nhgemnten, mnsers liehen Herrn vnd Gemahls
vordem, Im Tnd dem hans Osterrich redlich hei^ehracht Tnd
hehallen hahen, gnediklichen Tnd gütlich beleihen lassen. Alles
getrewtich Tnd angenerde, Tnd des nn Trknnndt, gehen Tiir fnr
TBS Tnd Tnser Brhen, den hrief hesigeh, mit Tnnserm Anhann-
gendoi lAnglf vbA s« gezengnnss, Tnd pesserr sicherhait wil-
len, hahen, der Rdb Jon Ton Tinstingen, Marschalch snlnttrin-
gen TndJohnn Ton Campedenerio preceptor des hanss sant
Anthonien m Isenhmnn, des allerdnrienchtigisten Tnd Kristen-
Kehisten l&rsten, Tnnsers liehen herren Tnd Taters, des Rnnigs
Ten Firnnkhreich Rete Ire Insigel an disen hrief gehanngen nach
TBierrpete, In an schaden, Damnder wir Tns, fnr Tns Tnd Tn-
•er Erhen, Terhinden, alles das stet snhalten, das Tor an dem
hrief geschrihen stet, Der Gehen ist, se Insprakg an pfincn-*
tag nach Tns frawentag Assnmptionis. Nach Cristi gehnrd im
Tierenehenhnndert Tnd dem Achtnndfnnfcnigissten Jare.
Elienor.
L. S.
Yen dems^^ Tage ist ein Crewalthrief Ton der Eraher-
segin Heenora anf Johann Ton Vinstingen, Marschalch nn
Lethringen, Johann Ten Capedenorio, Präceptor des Han-
nes St. Antonien sn Isenheim, des Königs Ton Frankreich lU-
thoi nnd anf Wem her Ton Zimmern, enhemoglichen
Rnth, die Herrsehaften nnd Schlösser, welche der hesagte Ge-
hmU ihr Tersduiehen hat, in Pflicht sn nehmen.
Lxxxm.
Verhindnag nwischen den Enheraogen Alhert VL nnd Sig-
mnnd Ton Turel, kraft welcher dieser alle Städte, Schlösser,
Land nnd Lente, se enthalh des Boden- nnd Wallensees
gelegen sind, jenem tihergiht, welche anch Erahenog Albrecht
getrenlich a^ regieren Terspricht.
Innsbruck am aO. Min 1461.
Wir Alhreeht Ten gotes genaden Ertn-Hertnog ne Oster-
reich ne Stigrr m Kermien wai se Krain Grane i>e T^mV f\c.
44
Vnd Wir Sigmvnd vod denselbM gmuidMi Amtk HflHiog imk
Oraff der vorgeachriiieB ArsteBatiiBib Onfaekafl Ysd hande.
BekeBDen Tad taa kaaadt ofealicli mit diaaai Mab allaa dca
Er larkvmpt, Dax wir batraclitet, Tad s« hartaaa gaBoaiea ba-
bea ailük Swere lewff vad aaitdaa ao Taaera kmdaa daaar ai
Swabea Eaalialb dea Arla 1) Tad Tema t) aiea^adtickh-
lieli Tad ia aaaaderliait Toa dea Aydtgaaoaaaa teglieliea wider-
fam Tad beaekehea, Damaib daaa dieadbea laaade baaaera fad
iayafigera aaflsehaBaa bedarCea daaa Tatakar kaaakakaa ist,
▼ad Tmb daa Tad aaeb jwh geauiyaea Nata frida vad gaaMcfas
willea Taaer obgerarttea laaade Tad lewtla Raahalb dea Arik
▼ad Veras 9 wallea ▼ad Boden Seea. So kaboa wir ▼aa baji
Biit wolbedacbtea mal aeyttigeai Ratt, aaiaaiea getaa ▼ad fai
geaeiaaader ▼ersebribea ▼ad verpaaadea ▼erayaea ▼erpjaaiei
▼ad ▼eraebrejbea rma aacb witaeaalieb ▼ad iakraffi dea brieii,
Ab heraaeb volget ▼ad gesebribea statt Dtm ist alao. Abi Br>
stea Daa wir baid aBeiaaader mit f^ataea ▼ad Recbtea Bra-
derlicheo Trewen maynen habeo md balten ^ad widereiaaader
ia yngatteo nicbt sein, vad aa dheiaer vehde aocb ▼eiatsebalR
durch dhaiaerlaj sach willen geneinander vnnser bajder leppt-
tag lanng niclit komeo sollen noch wellen. Als wir dann dar^
amb an bayden seytten lejpplich gesworn haben. Vnd daraaff
▼nd anch mit den nachgeschriben furwortten. So haben wir
Hertzog Sigmund dem ytzgecanntea Ertabertaog Allbreckt Tan-
serm lieben Bmder 3) AU Stett Slöazer vnd herscbaflien Gegeaa-
den lannd vnd lewt, so dann Ennhalb des B ödem ▼ad Wal-
len seen gelegen sind, wie wir dann die ▼ataher ¥on Taser
vnd der Hochgeborn furstin frawenElienorg^bora^on Schot-
ten Hertzogin ze Ost erreich e^c. vcser Heben Gemahl
wegen, ynneogehebt übergegeben ynd Im der abgetretten habet.
Vnd wir Ertzhertzog Allbrecht haben anch s5lh obbernrt lanad
vnd lewt zu vnnsern banden ingenomen vnd emphaaagea, vad
sollen vnd wellen die getrewlichen Regiern, Innhabea ▼ad ver-
sorgen als sich wolgeburt nach vnserm vermagea. Vad aaeh
dem zn menigermalen krieg vnd anffiror anferstaaBdea aaiBi airi-
schen dem loblichen Hawss Osterreich, vad daa Ajd^OMassB
als ▼nnsera Erbaeyaden vnd sieh sdlbs ftorbaMir «BWakt b^gt-
ben wirdt So aal&eik tsA ^AXtiti iiVs
«6
rm 4er auctteB aiff TiifenelBi kosten viid dariegen, doch eo
sol TBf Heiiiog Sigmsed Timaer lieber Bmder mit aUeii ieuien
leaadeB Tsd lewten Stetten Tod Geelouern io Er ennhalb
des Arli bat, Dae ist nit der HersebalR Veltkireb PI«-
dennta, Newembwrg Bregeaats Aaeb Gattemberg s«
solbeai Krieff aaf eeia koetea Tnd darlegen in denselben sein
lannden büfKeh Ynd beigestenndig sein, Ynd ob besebeeb, das
der ytagenannt Herixog Sigmnnd maser Bmder la die obem
lanad als die Torbegrifen sind, icbt hiUT bedaHTen wnrde Die
anDen Tnd wellen Wir Ertnberaog Allbrecht Im tan mit Tnsem
lannden Ynd lewten, md sobald mnser lewte selb oberlannd
Hertaog Sigmanden berim, So sol Er die in sein lifemng tnd
kosten nemen, Doeb so ist Er In niebt seboldig sehadea noeb
8M ansnerriebten noeb nogeben. Ynd ist Hertiog Sigmnnd
Tna BrtdMrtaeg Allbreeht in die lannd, der Er Tns yetnannd
abgetretten batt Tnser Regiemng dbain bilf nicht, Scbaldig nob
phlicbtig, sntnn Er ta daan das von gattem willen. Es ist aaeb
betajdiagt ob bescbech. Das Wir Hertaog Sigmaad icbt lannd
lewt oder Gesloaaer, so aa ras bedira, ia selbem krieg der
Aydigenoaaen Es wer mit dem Swertt mit Tajdiag oder säst
in anderweg erobertte die sollen Tns aa Ertahertaog Allbrecbta
▼nsers lieben Brnders aasprach beleiben. Doch so sol Tnnser
dbayner mit dea Ajdtgeaossea kaia Taidiag find bestannd oder
Ricbttang weder baymlich aocb ofTeBlicb aa des aadem sonnder
wissen gnnst Tnd gaten willen aalaemen noch beslieaaen an
generde. Kern Es ist nach beredt wordea. Das Wir Ertaher-
taog Allbrecht die laand ia Swabea als Tns daan die Ton Her-
taog Sigmnnden, ibergeaatwnrttet siad nicht TcrkaniTea noch
ia ander bennde hingeben noeb Terenndem sollen aa wissen
willen Tnd ganst Hertaog Sigmunds. Es sey Ton Grabchaften
Hersebaftea, Stetten Tnd Gesl5aaem wie Torgemelt ist angeaer-
lieben Item ob beseheeb daa wir Ertahertaog Allbreeht mit Tod
abgiengen da got laaag Tor sej aa Eelich leybserben, Das Saa
waren, oder, ob wir leibserbea Hessen das Saa waren Tnd das
die ancb abgienngen aa manKch leybserben , So sollen Hertaog
Sigmnnden oder ob Er nicht were, sein Eelich manlich leybs-
offkon Ar ynd f&r ob Er die lassen wnrde. Alle lennder her-
aeiwflea SMIe OeMgter, md Aaqptter, wie danu oV^i^sam!^
»6
ist, Tsd was wir oder vaser Mendlidi lej^-Brfcea, der atdi
uberkomen, oder sahmondea briagea, werden oder wardsa ii
welher mass das beschicht aicht danoa aosgeaoaiea, wider Erb-
lich aa SjT Valien , Nach dem Tod HerUeg Siganad aaff selb
furwort Tnd vorbehalltaang, tos Eriahenog Aübrechtea ik
ubergebea hat, an meniekhlichs, latrag Tod hiaderaassi alki
getrewlich Tod vngeaarlich. Vod des »i wareai Trkwuid baki
wir baid yonser Inosigl wisseanlich aa dea brief tan beaagCBi
der awean in geleicher lant gemacht sind, md yegiieber abet
hatt, Blitt vrkonnd des briefii. Gebern aa laaaprackb, u
Moatag nach dem Palimmtag In der Tasten Nach Kristi gefoii
Im, Vierzehennhandert vnd dem AinsrndsechtaigisteB Jare.
LL. SS. Domini daces in Coasilie.
Anmerkungen. 1. Der Arl ist der Arlberg; seit dies«
Zeit bildete sich allmälig der Name der Ssterreichiachea Herr-
schaften vor dem Arlberg, die nna konw^ Vorarlberg
heissen.
2. Der V e r n ist der Engpass awischen Nassereit (d. L aasse
Reute) and Lermoos , dessen Scheitel heute noch „auf des
Fern^^ heisst Dieses Wort mag noch ein vorromisches Über-
bleibsel und die Wurzel zu Ferner, Firn, Firner etc. seji.
3. Albert VI. war des K. Friedrich III. Bruder and dei
Erzherzogs Sigmund Vetter.
LXXXIV.
K. Friedrich^s III. Briefe zur Bestätigung und Er-
neuerung des freien Landgerichts zu Rankweil fir
Erzherzog Sigmund.
Wiener-Neustadt am 8. April 146$.
Wir Friderich von gottes gnaden Römischer Kejser sa
allenntzeitten Merer des Reichs zu Hungern dalmaciea Croaciea
etc. Kunig llertzog zu Osterreich, zu Steyr zu Kemadten vad
zu Crain, Herre auf der Wynndischenmarch , vnd aa Porttea-
awe. Graue zu llabspurg zu Tyrol zu Phirtt, vnd aa Kibafg,
Marggraue zu Burgaw vnd lanndtgraue im EUsasa, Bekeaaea
vnd tun kunt allermeniclich mit disem brief, aUea dea die la
sehen, oder hören lesen. Das wir* gutlich aagaaakoa Tai b^
trachtt haben, solich anneme getrew Tai laiaa% AaMlty ••
vns vnd dem heiligen l^vcV« ^«t ^f^f^tlbuma^
*7
bog %M Oiterreich «tc. tbmf lieber vctter rnd fSnte, oflt vn4
dick wiUeitlich latklieh nd rnncrdroiaaiilich ^Un vad b^
weut kat, tcglich tntt vid hinfnr wol tan *ol vod mag. Aich
•OB dcmAlig Tnd fleUaig betU, dcMbalb an tbi getwi Vad ba-
btR daranb nüt wolbedachtem mütte acilUcheni Ratte vad rccb-
Ur wiMes, Daa tttj lanndtgericht an Raackweil in Hb-
aiaea •• Er vnd aein vordem von va« vad vaaera vorfaroa
am Reiche , RSmiicben Ke/aern vnd Küoigea , Daa vber eich
darrh Charwalhea, biaa aa den Settmang^ea den Etic^
laand biaa anf deo Arienberg, Vad anf der andern «ejrttea,
Vaa aa ien Walenaee, vnd daa Rejatal abe, bUa an den
Bodemaee, laiUaoibt den Hiadem Pregeutaer Wald,
den Tcanberg (d. L Taanberg), vad was in denaelben
lferekteD(Bie}gel^ni>t,gectanriehteahat, Vndaafettlieh frej
gealecht, nit Richten vnd vrteil zu tprerhen, geaatat vnd ge-
widemt ist vormala gehapt Herbracbt gebraucht, vnd genbet
haben mit allen vnd jeden aeinen freyheitten gnaden Herlichcit-
tea Hechten, gcrechtikeitten löblichen gewonheitten eehafften
vad altem herkomen, als It&miacher Keyser gnediclich beslett
canfirmirt vnd veraewet haben. Beatettcn CoDfirmirea vad ver*
newen in die aoch von RSniacher Keyterlicher macht volko-
meuhcitte vad rechter wiaaea, in craflt disa brieft. Majnen
•etaen vnd wellen, Daa der gemelt vnser vctter vad furate, aein
Erben vnd nachkonea, oder ander die solich lan nd Ige rieht , nn
oder hiofar Innhiben werden, daa mit einem frejen Richter vad
ettUchen Ireyea oder andera Irnmen tenglichen vrteilem beae-
taea, die dann von vnaer vnd des Reichs wegen anf aller vnd
jegiieher clag so daselbs farbracht werden , Recht sprechen,
Aach mit der Acht vad Oberacht Richten sollen vnd nSgea
VHb dai vonnala daseibs gehahea vnd gebraucht ist, vnd was
iIm da genrteilt geaprochen vnd erkennt wirt, Dabej aol ea
haa boloftoa bestcen vad von dbeiaen vnsern HofTgerichten
I Stcttgericbtea noch andern geriehten. Vnd son-
'la Ib%eitcbt an Hottwil, nicht widertreiben wer-
VatM, vad aollen auch ytiea wer der oder die
.alßgf Udang geben furderlich Recht eigeeaf
K, ItMU« Ea wurde dann einicb aacba
iWm «bgMordert, ala laikitcenc\tth
k8
Recht md gewonheit iit Ob «ich jenasd wer ier, oder üe
wem, s« dem benanteB laaBdtgerichty limidt Richter oder ir-
teflenii tob desselbcB gerichta wegea, ichtsit sBclageB hctti
oder gewBBBC defsbalbcB Ibc RechtcBS Botdurftig were o4cr
begertCBy das aol aiit dhaiBem aadeni gericht| weder sa Rttt-
wil, Boch ajiderB eaadeB, wie daa gCBaat, oder wo daa gekga
were sieht heachehea aoch faif^oaieB werde«, dasa vor itm
gemeltea Taaerm liebea Vettern Tad lliratea, aeiaen Brbea o4«
Dacbkomea, die daa obgeaaat laadigericht, roa raa Tad te
Reich daaa aamal loahabea Tad beaitaeat, Die anch deaaelbei
clagem farderlich Recht atatt taa aallea. Wir maiaea setici
▼nd wellea aacb tob egemelteB Taaera keyaerliefaeB niacht nl
gewaltsam, ob daa dickgeaaat laoodtgericbt Richter oder Tiiei-
1er ia Tergaagea seitt Tad Jarea, darch eiaich Ho%ericht ad«
laodtgericht , ia Acht oder Oberacht Koaien wera. Daraak
dann tob dea widerparthiea aachera oder Irea Erbea, kaia chg
TBd aaspraeb mer bescbehe das lae die io dhainea aadera fa-
chen BQ schaden kernen, oder Sy an Irem gerichte, Terhiaden
oder bekrencken soll, in dhein wege. Wir habea aach deaisel-
ben lanndtgericht, dem Richter Tnd den Vrteilaprechera, die
besounder gnad Ton newem getan, Tnd tun Ine die, tob newen
in crafft diss briefs. Ob sach were, das Sy daaselb laaadtge-
richt, Ton Krieg, oder andern mercklicben Trsachen wegea, u
Ranckweil, an dem ende, da es bissber gehalten iat, beijaeB-
lich nit besitzen möchten , das der Richter als dann Tad alsoft
das znscbnlden knmbt, das gemelt lanndtgericht, aechit
Tor der Statt zu Veldkirch, auch auf des Reicht
freyen strass, mit den freyen strass, mit den freyen vad
andern Erbern mannen, besitzen Tnd Rechtsprechea, aacb die
gerichtzstatt za Raackweil mit ainero T&ch. Also das
die vier Wennd Tnd seytten offen beleiben, wol Tberziehen mi-
gen, damit Er vnd die Trteiler Tor vngewitter Regen Tnd schaor
desterbass beleiben mögen. Doch vns Tnd dem heiligen Reiche
sQst an Tnser oberkeitt gewaltsam Rechten Tnd gerechtikeittea
Tnuergriffenlich vnd Tnschedlich. Vnd wir gebietten daraab
allen vnd yeglichen Forsten geistlichen Tad woHlichea Graaca
Freyen Herren Rittern Knechten HanptllUoB AmbtitUni Vag-
ten Pflegern verweaerB^ \aii%^VK\f^V\«t%^^MM»ra
Scheffen, Bngvraeiitera, Rettea Barpra vad GeaMiBdeii nil
«wt a]l«n Bidera nuera vid de« Reicha radertanei Tid ga-
trew^B ia was wirdes ttattM oder weteu die sein, enutliek
▼ad veatlelick mit diiem briefe. Du Sj den vargeMBtea vi-
•«TB Tettcra vad FIratea, leia Brben vnd aaehkoBiea, die daa
•fcge^elt laadt|ferieht , von va* oder vaaera aachkoaeB IUni>
schea K.«jien vad Kaa^n, vnd dem Reich bnhakea. Aaek
duaelb laadti^erickt UaadtRichter , Frejea vnd vrteiler, aa ao-
IWilier TBier Coafiraiation , kBitettaag, veraewang gaadea frej-
hntkcB gakea Reehtea, gerechtikeittea vnd gewonkeittea, aickt
Uadcra oder Irren, Sounder Sj dakej gemlick kelelkea, vad
4ar gabraaekea vnd gcaiecaen lauen, Sj aneb dabej veaticIiA
kantbakca, aehltnen vnd lehimien, ala lieb einem je^ichea aej
«•aar vad dea Reiche eirere vagaade, Vnd darttn aia pea«,
NeHBeh fliaftiig Marek goldee SDaenneiden, die ela jegUeher
i, Aar fraaealieb dawidertette , halb ia vaier vnd dea ReJeba C^
0 Mar, vad den andern halben teile, dem M^emeltea vnserm lie>
^ ^aa Tettera vad Finten, leinea Erben, oder wer daa benant
, luaMgerieht Inohatt, oder an dem also vberfarea wer vaab-
. MaiBck aibetulea rerfeUea aeia aol Blit vrkund diii briefi ver<
' , ^pH, mS% vnterm KeTierKchen Majestatt Anhangnndem lana^
^ VA. Gtbcn xa der NeweosUtt am Hontag nach dam heili-
A fn PdntUg. Nach Criatj gebärde viertaehenhnnndert vad im
.^ fc>St>iidi«chtEigigsten, Vaserer Reiche, dei Rfimiicben im haff-
'■^' nbwtiBtiisusten. dea KeyseHhamha im Viertaehendea. Vad
^^ Jh Haa^niachen im Sjbenden Jarenn.
Ad MandalniD doraini Imperatoria in ConaUio.
Vdalricns Episcapos Pataoieaaii Canceilariia.
L. 8.
I Signaads aa Oealeiv
■ Eaakweil k&aftig aaek
Npdiae redlicker Peraoaea
kaft Feldkireh and dea
« Laadgariekte
50
WieBer-Newftadt an U. S^t IWS.
Da Vns, nachdem wir Vnier viid dei Reidia frey Laa^
rieht si Ranckwil vemewet, gefreyet vad mit aller Helickak
▼nd gereehtikeit, Confirmiret md heatett hahea, Tater liekr
Vetter vnd Firstei farhracht hat, wie an dem berHrtea Laaa^t^
gericht, vntaher dheiner, mit einicherley Kintachall| aeidaiM,
oder Weisung, darch Latte oder briefe, sogelataen werde, ieta-
halben mercklich clag, Tnd dem Gericht, naehgesehray beschek,
▼mb das, wer sein sache, mit dem eyde bestCtte, das der in
Rechten inrgang gewynne. Dann werden anch die Lntte, n
seinem ber&rtten Lanndtgericht gesessen, anf andere He%^
rieht ynd Lanndtgericht bekümbert, vber dam Sy Rechtens, sj-
mants vorsein, md sich austrag vnd Rechts erpietten, gerecM
an werden, in den Gerichten, darinne Sy sind gesessea, Ysd
hat Tns demjiticlich gepetten, In, Tnd das bemelt frey fiiaail-
gericht, darinne gnediclich nnfnrsehen, Dammb, mit woibedacb-
tem matte, gnttem Ratte, Tnserr Tnd des Reichs Fürsten, Edeh,
vnd getrewen, setzen vnd wellen wir, von Römischer Keyle^
lieber macht, in crafilt diss briefs, was nn hinfur, mit briefli-
cher Kuntschafft, zeucknass, oder weysang, erberer redlicber
vnaerlandter Personen, für des bemelt frey Lanndtgericbt n
Ranckwil, in Recht kernet, daz dann solchs gehöret, vnd dar-
auf Recht gesprochen, gearteilt, vnd gerichttet, damit ayniait
seines Rechten verhindert werde, Vnd ob solche zufallende ge-
scheffte , auf einen tag , nicht ansgericht möchten werdea , du
mau dann, den aunderu vnd dritten tag, vor oder nach mittei-
tag nacheinander, den Luten, vnd Cl^gem zu furdrung, als aif
solchen gesetzten vnd verkundten gerichtztag, mug Recht spre-
chen vnd besitzen vngeu^rlich. Wir haben auch, dem vorg^
nanten vnserm liehen Vettern vnd Fürsten , seinen Erben , fid
seinem freyen Lanndtgericht zn Ranckwil, die besonder gaad
getan, wer, oder welche die sind, die zn den Latten, vnd Per-
sonen, Edeln, oder Vnedeln, Bürgern, Pawm oder Hindersei-
sen, in der berurten Herschafft Veitkirch, Tnd den Tmhkraissn
des Lanndgerichts zn Ranckwil, zu sprechen betten oder ge-
wonnen, wammb das sey, Tnd Sy alle gemeüüich oder einsa
oder mer, in sonnderheit, in den berirCea Tmhhraiaasn dss
Landtgerichts mu IUacVwiX %«%«%%t;Ti^ vd
51
ÜnrorAcra, oder nU rrtefl ?erkwiideii wirden, weUen wir 9 dam
dttuocli Tker die, dheiB LaBadtRichter oder Riehter, waaa die,
▼or der Aehtle, Toa den oftferartea fireyea LaaadRiehter a«
■aackwfl, aaetat Taeeri liebea Vetteni Tad F&ritea, oder tei-
•or BrfcoB aftgeaordert werdea, aieht Rtehtea, aoeh Trtefl er»
gooB hwea, Soaader Sj alle, Tad jedea besoaaderi sa Redit
woiao , ia daa gemeU firey Laadgericht 1 daselba aiaa aaeh deai
Cttgar, eia fkrderlich Taaeraogea Recht, aaeh ordaaaf Tad Her»
kMBoa des LaaadtgeriehU , so! gestattea Tad ergeea laaeea,
Waaa aa^ ergaagea getchiehttea oder Teriiaadlaag, aiit clag,
Hr daa ▼ilgeaaat Laaadt|perieiit, kSmea oder gepraelit werdea,
das BMa aledaaa deaaelkea, so tölch geeehiebt, oder Teriiaad-
kttg bogaai^^ kabea aSttea, oder dariaae Tordaebt tiad, ai^
aaveraatwarttea, aiit Trieil dareh beaigelt briefe, Tad des 60-
fidila geswora Bottea» solle Tad m^, aom Reebtea Terkaa-
daa, Tad waaa das, aiit TrteU besebicbt, daa daaa die aatwart-
tar, aüt dbeiaer Freybeit gesogen Soaader , dem Reebtea solle
am doai eaade gestracks aaebgegaagea werdea, Wir wellea aaeb,
das biafir ayaiaad, aaf dbeb Freybeit, oder Coafinaatioa, Toa
daa aflgeaieltea Laaadtgeriebt aa Raaekwil, aaf yesMads bo*
gof«, Toa deai Reebtea daselbs geweist werde, es sey daaa
aaleh Fk^eybelt, eeaMlea Tad yetao, Toa Tas, ia Keyserlieber
wMa, odea biafir, Toa Rtaiscbea Keysera oder Kaaigea,
aoni NacbkoBOB aai Reiebe, Coafirmiret Tad bestittiget
gaadrüek Doeh Tas Tad deai Reiche, aa TBserr oberkeit, ge-
wahsaai Tad gereebtikeit, Taaergriffealicb Tad TascbMlicb. Vad
gsfiotlaa danuab, aDea Tad yeglicbea Firstes, geistliebea Tad
wemtHehea, Grtaea Freyea, Herrea, Rtttera Kaecbtea, Haapi»
kttoB, LaaadtRiebtera, Rtchtera, Baigenaeistera, Rettea, Aaipi»
httaa, Bargera Tad Gemeiadea, Tad aast alles aadera, Tasera
Tad dea Reichs Tadertaaea Tad getrewea, Toa egeaeher Rösd-
sebar Keyseriieber auieht, erasUicb Tad Tossticlicb ait diseai
brief, daa Sy dea Torgeaaatea Hertaog Sigmaadea, Tad seia
Brbea, aa dea egea^ltea Tasera gaadea Tad Freybeittea, aieht
Uadera aadi brea, ia dbeia weyse , Soaader Sy der abo gerA-
Beb praachea Tod geaiessea lassea , Als lieb eiaeai yeglicbea
sey , Taaer Tad des Reichs swere Tagaade aa aenaeidea ^ Va4
daraa oia Fm#, mimlkk MWäiatMigk marck Mtigaa gaUaa , ttta
52
eio yeglicher, der firewenlichen hiewider iCtIe, TerbUen mb
S0I9 Halben teile, in Tiiaer md des Reiehs Ganer, wmi da
aDdern halben teile, dem voigeiUBtea Tnaerm Tettera vad Fir^
sten, Tod aeinen Erben, ynabl^azlich »1 beulen. Mit TrkiBt
disB briefo beaigelt , nit Tnaerm keyaerliehea Maieatatt anhaa-
^ndem Inaigel. Geben am der Newenatatt, am Montag vir
aannt Miehela tag, Nach Criati gepnrde, Viertaehenhnndert, iwk
im (unff nnd aechtzigiaten , Vnaerr Reiche, dea Römiacben m
Sechaa Tnd awaintaigiaten, dea Keyserthnmba im Viertsehendca,
md dea Hangriaehen in dem Sibenden Jaren.
Ad Bumdatnm dni Impemteria
Vdalricna Epna Pat Gkn^cDna.
Anf dem Rficken: R(egi8travit). Rndolfiia Chamtsi^er.
LXXXVL
K. Friedrich^a Befehl den Enbenog Sigmud, dcafca
Landrichter nnd die Ürtheüaprecher an Rankweil bei ibrea
Rechten zn schützen.
Wiener-Nenstadt am 2. October 1465.
Wir Fridrich von gottcs gnaden Romiacher Keyser Zi
allen ntzeittn Merer des Reichs Za Hnngarn Dalmacien Croaciea
etc. Kunig Herczog za Österreich za Steir zn Kemndea ni
za Crain Gräfe za Tirol etc. Embieten dem Erwirdig^n Ort-
lieben Bischouen za Chur vnserm Farsten vnd lieben Andeck-
tigen Aach allen seinen Gotzhauslenten za dem bemrten Stift
gehörend vnd den Edeln vnsern vnd dea Reichs lieben getrewea
Josniclasen za Zollr, Haagen vnd Wilhelroea m
Montfort, Wilhelmen vnd Jörgen za Werde mb e rg fai
Sanagara (Sargans) \iid Eberhartten zn Sonnemberg
Grafen. Wolfhartten Sigmunden vnd vlrichen Frejherra
zu Branndiss gebrudern, Marqnartten Hannsen Ra-
d o 1 f f c n vnd Micheln von Empts , den Vögten, Bnrgermaisten
Amman Beten vnd Gemeinden der Stette gegenden ?nd Gerich-
ten: Chur Veitkirch Bladenez, Mayenfeld, Werdea-
berg vnd Wallonstat Aach dem lanntamman Zn RaaBck«
wil in Walgaw Tennenberg vnd dem hindern Bregencser waU
dem laut Richter des oberteils, den vogtan Amman vad
Amptleaten im Reinwald der Acht geriekt bm pretti-
gow Thafana (Oavoa^ \% ^iLTi^%Ti%«A^%%i. ^i«4 inBtya»
53
aadern in vnBerni vnd d» Reiclu
1 VDser vnd des Haw» Oaterreick
^ >1. Vad ^em&iDtlich , klle
l»B%ericht zn lUnckwcü
^nffachkft vnd Herichkilt, zu Veitkirch geteaaen Tud dar Iime
>oren gegenwärtigen vnd konSligen vnaer gnad rnd allea gftt
'er Edeln vnd lieben getrewen. Ala wir dem Hocbgc-
uea Sigmunden HertEogen Zn Uaterreich etc, Vnsenn lieben
rettem vnd furaten, daa obgernrt trey lanntgericbt xo Ranck-
^ «1« Homiacher Kejier erhebt gcfreyet vnd in aein gewere
Ml alten beaeaa nd herkainen ernewel. beatat. vnd gsnCE io
WtltJt bähen, daa bey seinen gnaden freiheiten vnd altem ber-
aen, h hanthaben, vnd in aeinem gebraach eu achinnen vnd
, -^^ kniten. Danon ao einprelhen wir euch allen nnd ewr j-edem
^^^WiBBder emnallick vnd veaticiich gebietende, htj einer pene
iSUieli flinffnndcEweincEig marck lütigs goldea, in der keinel-
f ^Vcr Preikeit, vnd Confirnucion brief begriffen. Daz Ir alle
^i^ ^ 7cdcr inaoander den obgenanten vnaem lieben vettern vnd
■^ ' ■#**" »ciwen lant Riehlor. vnd vrlail Sprecher EU Ranckwejl.
J( **"" bemelten lannlgerk-ht seinen Rechten allem herkomen
^'' ' Jj!*' '«■*^"> vrleiln vnd Achten liannthaben halten vnd des
t- ^'' I^J* K«»»orn boten sclulczen schirmen vnd keinen Arbler
g^richt gebot in ewrn gerichten nit enthalten. In kei-
Jwacluih, noch vnserm Vettern vnd Fiirsteo vnd seinen
-B Kejneo IngrifT widerwerlifceit heswerung hindrui^
ff^ oit tun, noch das keynem dem ewrn zetun nit
1^ trer oder ivelhe das darüber teilen vnd vna daa
r/^etfAi-lileo Vettern vnd fursten. oder seinen
r*'^ Äntptieai Turbracht, uiirden wir geibt anff
*'**tAre'>deii vmb die peen in vnser Freiheit
^jl f-crichl. Turnet
^*^4( i^t Geben tn der Newonstat mit vn-
•^ a ^ jf^tni rm ln«igei am Mitlichen nach sant
- Rkx BBj;els \ach Criuli geburde Vier-
~ iffkndteelieiigüileD voacr Reiche dea
;iglsten Pes Kejserthumbs im
im Sybcnnden Jarcn. (L. S.)
dni Imperatoris
Patav. Caocilu«.
l^nUu Chkialzvng'NC.
5t
LXXXVII.
Wir Fridrich tod gottei gaadeo Romucher Keyser n
aUennezeittn Merer des Reichs zu Hangem DilmacieD Croatia
etc. Ktnig Heresog ii Otterreich Tsd an Steir etc. EmbieUi
VBierm Tsd des Reichf lieben getrewen Hanasen Radei
laant Richter sa Raakwil Tod aUen seinea aachkoBCi
lant Richtern daselba Vnser |piad md aHes gtt liebea getrewei
▼B8 hat der Hochgebomn Sigmund Hercsog an Österreich ete.
Ynser lieber vetter ynd fSrste Arbringen lassen. Wie etwied
Edel, Tnd annder personen, mit vrtail avff dem benannten Uit-
gericht na Ranckweil in Acht Tnd Aberacht gesprochen iaae-
geschriben, darinn mit yngehorsam verhertet, nnd Im Tmb ta
Achtschilling von Ine nit gnng beschehen noch anssgeteliert seil
vnd dem gerichte sn nit deiner Terachtnng, md ms gebeta
Ine darinne gnediclich nn försehen. Wann wir nn sehnldig seil,
die Tngeborsamen des Rechten %n gehorsam na bringen. Davti
80 emphelhen wir dir mit disem brief ernnstlich gebietende, bej
vermeidiiDg vnser vnd des Reichs vngnade vnd der pflichte,
damit da dem berorten vnserm lieben Vettern vnd Fürsten ge-
wandt bist, Daz da alle vnd yeglich solich Achter vnd Aber-
achter gemainlich, vnd in sonder, mit vrtail in den Gericbtfi
den die Sy darüber enthalten verbietest, vnd nach ordnnng des
lanntgerichts Recht, wider Sy procedirest Als lang vnd loofl
bisz daz Sy za gehorsam gebracht, vnd anserm lieben vettert
vnd fursten vnd seinen Amptleaten vmb solich Verachtung fid
den Achtschilling gnug getan, vnd wider za gehorsam gebracht
werden. Das ist vnser ernnstlich meynung. Geben za der Ne-
wenstat, am Mittichen nach sant Michels tag des heiligti
Ercz Engels Xach Cristi geburde Vierczehenhandert vnd m
funffandsachczigisten. Vnser Reiche des Romischen im Sechf-
undczweinczigisten Des Keyrerthumbs im Vierezehenden Vnd det
llungrischen im Sybennden Jaren.
Ad Mandatam Domini Imperatoris
Vdalricus Episcopns Patauiensis Cancellarins.
LXXXVill.
Vorladung K. Friedrichs III. an den Abt wm 8t. Gallea,
seine Gerechtigkeit ant ä\« mr ^^vt%^\i»Sbt ^^Mbr^ lyfcfciqi
55
Orlscliaften Fa stach aad Höchst bei einem kaiserlichem
Ho%erichte darsathin oder salbe aabeirret zn lassen.
Wil im Thargaa am tt. April 1466.
In aamen des Herren, kant sye allen den, die diss gegen-
wnrltig offenn Instmment ymer sehen oder hören lesen, das
des Jars als man aalt von der gebart Cristi Tansent vierhan-
derl vnd In dem Sechsandsechtaigisten Jar der kaiserlichen Ro-
Bisehen Jar sinss sal, Im Tierzehenden nn latin Inditio genant
Cr6nang des .allerdnrchlnchtigisten Grossmichtigisten FSrsten
TBd herren, hem Fridrichs lUmischen kaisers, m aUen xiten
Morers des Riehs, vnd nn vqgern %Z kanig Hertnog na Oster-
rich Tnd nn Stjr ac mins gnedigosten Herren siner Romischen
kläglichen regiemng In dem Sibenundzwaintzigosten, des kai-
rertnmbs Im fanffiBchenden vnd des Tngrischen Im achtenden
Jarea, an ninstag der da was, der swennndswaintzigoste tag
des monats Aberrelle nach Mittag, als die aitglogg ains hett
geschlagen, oder da bj desselben tags anWyl In der Statt Im
Thnrgow costentser Bistnmbs, gelegen in der Pronintij ald
g^in des Ertabistnmbes an Mentz vnd daselbs an Hoff In der
grossen Stoben, da ein herre von Sant Gallen icta gewonlich
pflegt wesenlich sn sitzen In gegenwurtickait der hernach ge-
achriben sagen, nach min offen notarien von kaiserlichem ge-
walt Ist gestanden der fnmeme vnd Avise Caspar Brock,
Hoffachriber an Feltkirch In namen mit gewalt vnd vff
geachriflUich bevelhen, des dnrchlachtigen Hochgeboren Forsten
vnd Herren hem Sigmunds Hertzogen zn Osterrich zu Styr
sä Kemden vnd an Krön (sie), Granen zn Tyrol zc zegt vnd liesa
dareh mich nachbenempten Notarien In gegenwnrtickait des
HochwSrdigen Forsten in gott Herren Virichs Abbt des
Gotahas zn Saat Gallen a) offenntlich lesen AmBappiren zn
rack aflgetmckte besigelte kaiserliche ladnng , an Ine den be-
mrtea Abbt Vlrichen wisent die onch durch mich nachgemelten
m) Ulrich Till., •!&€■ MidtMn 8«lui ms Ur BiliaMtiit WiMfM, war
•la MsgwcIcaMtor VaraUbl, wtlchtr ■■!■!■ OttiMisnM vo^ JMta
iiai M» M MiMM na« m is. un laoi nswii imm^L ^a*
V. Arm *s Q0Mältä»9 4m Mm(ms BU «Mm. N. U. ft. Wt
56
Botarien offennlich geleseo gohort wmA voa dem bedaehtoi AM
SU Saut Gallen In sia Haad eapfuigeB, tbI dareh Ibb danf
geantwurt ward, Er weite die nemen vad emplabeD, deaa er
wifflti oach wol an den kaUerlichen Hoff so kamea, dodi m
were die sach mit miDdrem costen oaa wa tragen gewesen den
•i na yemer mer m6cht hingelegt werden, nach dem er UDick
were ertacht als ain aidgenoss nach B^priffnng des fnnftf
Jarigen firiden der aigentlich Innhielte, wie ain tail den andrei
Tmh sin sprach rechtnertigen vnd den vsstrag nemen fnd er-
sachen soltei mit andern mer wortten nit not «n melden itA
wisset die obgemrt kaiserlich ladung, Ton wortt sn wortt iIm
Wir Fridrich von gottes gnaden Romischer kaiser xn aUei
Seiten Merer des reiche , nn vngem dalmatien croatien sc ki-
nig Hertzogen zu Osterrich vnd zn Styr zh Embieten dem er-
wurdigen virichen Abbt des Gottshansss nn sant Gallen vnieni
Tnd des reiche forsten Tnd lieben andachtigen Tnser gnad iwk
alles gut Erwnrdiger fürst vnd lieber andachtiger, vns hat der
Hochgeborn Sigmand Hertzog zu Osterrich zc vnser lieber Vet-
ter vnd farst furbringcn lassen, wie da Im an den laten Be-
richten zwingen vnd bennen mit Iren gerechtickaiten vnd ge-
waltsame zn fa SS ach vnd höhst, so In sein vnd vnsen
Hauss Osterrich herschafft Veitkirch gehöre nnd darinn gelegei
sey mit irrang vnd eingriff tuest vnd In dein vnd deines gots-
hauss gewaltsame vndersteest zu bringen, Dess halben wir dir
vormalen geschriben empfolhen vnd gebotten haben solich Imng
gantz abzetund, vnd In bey den selben gerichtn Herlickaitei
gerechtickaiten leut vnd gut geruchlich beliben zn lassen, vod
ob du vermeintest einich clag, vnd spruch dar zu zehaben, dich
darumb rechtens als sich geburt benugcn lassen soltest, nichti
des minder vnd über solich vnser kaiserlich gebott, so vnder-
steest du dich noch, von dein und de ins gotzhauss wegen soli-
chcr gerechtickaiten luten gerichten zwing vnd benn anzenemes,
vnd wider billichs zu geprauchen, Also empfelhen wir diner
andacht mit discm brief ernstlich gebietende, Das dn noch von
solichem deinem vnbillichen furnemcn steest, vnd solieh Irnng
vnd vnbillickait gantz abtuest In sechs wochen wmi injtm li-
gen den nächsten, nach dem tag vnd dir diatr tust brisf
geantwiirtt wirtt, Wo dn aVi^v 4%» \a int VwilMa Ut nk
57
tetetl rmä Termeinett einred dftrloD rechtlich bü haben. So
keiteheii «nd laden wir dich oach ernstlich gebiettende dai du
nif den fnnifandviertnii^sten tag den nächsten nach anssgang
der gesellen sechs wochen vnd dreyen tag, Derselben fnnff-
«ndYierCng tag 9 wir dir funffiiehen für den ersten fanffsehen
f«r den andren, Tnd fanffxehen for den dritten, vnd letsten
rvehtag tetsen md benemen peremtorie oder ob derselb nit
•in geriehtstag sein worde, anf den nechsten gerichtstag dar-
■ncli, Tor Tns oder dem, dem wir das an vnser Statt benelhen
wm wir dann nn mal Im reich sein werden seibs oder deinen
▼olmnchtigen anwalt komest vnd rechtlich erscheinest dem Tor-
g«nanten Tnserm lieben vettern md forsten, oder seinem vol-
»aditigea anwalt danmb Im rechten enntlich zn aerantwnrtten,
wnsB dn knmest Tnd erseheinfst als dann also, oder nit, nichts
dM minder, wurdet anf des gehorsamen tails, oder seins an-
walts anrnies, vnd emordning im rechten Tolfnren vnd pro*
eediert, als sieh das nach seiner Ordnung geburt dar nach wif se
sieli dein andaeht w riehten, Geben nn der Newenstatt am
vierden tag des monats Septembris nach Cristi gebort vier-
mdienhnndert vnd Im fnnffnndsechtzigosten vnserer Reiche des
Romisehen Im sechsandsweintzigosten , des Kaiserthnmbs Im
viemeheadea vnd des vngrischen Im Sibiden Jaren Ad manda-
tnm domini Imperatoris Vdalricns episcopas Pataniensis cancel-
larins, Ynd nach dem solich obgemelt kaiserlich ladong ge«
wigi gelesen g^ntwnrtt vnd von dem obgemelten abbt vlrichen
abbt des Gotshnss sn Santgallen gehört vnd empfangen ward
vordert der obgenant Caspar Brok an statt sins obgemelten
Herren Hertaog Sigmunds Hertaog nu Osterrich ze an mich
naehbenempten notaren In diser Sachen vnd verkundang von
sehnldiekait wegen mins ambts eins oder mer, vnd so uil einem
guedigen Herrn des notdurflHtig were, zu machen vnd zageben,
•fienn instrumenta. Das ich im nach dem zugnass der warhait
SU geben vnd niemant zunersagea ist, hab getan, vnd sind diso
ding beseheen Im dem Jar kaiserlichen zinsszal kunglicher vnd
kaiserlielMr wArdickeit monat tag stund vnd an der statt so
vargeseluribea ist, des alles sind gezugen, die ersamen wisen
Hanns Gruter nu W7I hoffammam vnd Jos \>^Ytk\kttt
VM mmj0mf0li hier sn hcrugi vnd mit ernst geVielUu«
58
Ynd wami ich Haiarich Hww genuit Ssltsberg m
Tal Clerick Costeatoer Bistaaiba aia geaehworaer Notar m
kaiserlichem gewalt by dea vorgeachribea aadraa aiH saaM
dea obgeaaatea aogea j^eawartig geweaea bia. die abe ge-
aehea aad gebort hab , geaehehea , bab i^ dia iastnuaeat li
die offea form bracht, mit mioer Haaad geaebriban Tad fad«r-
achribea, ooch mit miaem gewoaliehea aamea vad aaicbea ht-
xaiehnet and geveetaet, aa gexaekaaas aller Torgeacbribeei
aacbea In aaaderbait heran beraflk rad aüt amat gebettn.
LXXIDL
Enheraog Sigmaad bevoUm&chtigt dea Ab ton voa Pherr
Dechaatea an Endiagea, Lndwig Rad aad Ulrieb Pallef,
aa das kaiserliche Hoflager , am daselbst gegea des Abt m
St. Gallea wegen der Gerichte and Lente sa Hiebst ni
Fassach Klage an fuhren and das Recht aa adoMa.
Innsbrnck 1. Mai 1466.
Wir Sigmund Ton gots gnaden Hertzog an Osterreich ii
Steyr zu Kernnden vnd an Krain Grane an Tirol ac Bekeaan
Als der Allerdarlenchtigist Forst Fridrich Römischer Kayter
aaallentzeiten merer des Reichs zu Hangern Dalmatien Croatiea
zc KuDig Hertzog zn Osterreich zc rnnser gened%er über Herr
vod vetter, den Abbt zu s an t gellen nach Toserm aabrii-
gen von ettlicher lent vnd Gericht wegen aa H 2 c h s t vid
F n s s a c h für sein kaiserlich gnad gegen vnna oder Tanseni
volmechtigen Anwalt Im Rechten zn erscheinen geladen hat, wie
dann das der brief von seinen kaiserlichea gnadoa aaagaaagei
answeyset Daz wir die Ersamea Tnnser lieb andächtig Tnd ge-
trewen Anthonnen von Phorr Dechant an En dingen I^dwi»
gen Rad vnnserm Secretari vnd Rette ynd Vlricben Pallof vaseft
diener za Tnnsern volmechtigen Procnratorn ?nd Anwalt gesetsi
▼nd gemachet , vnd jn vnnsem gantzen vnd vollien gowah gegeben
haben , vnd geben auch in krafft des briefii an vanserr etat Ti4
in vnnserm namen vor dem obgenanten vnnsenn geaediges
Herrn vnd Vettern dem Kayser oder dem saia gaai daa aa
seiner etat benelhen wirdt anf die obbenurta
an dem vorgenanten Ahble an SaatgaOeui
iigeu Anwalt xn KacU iAV>a«^%^ ^aÄ.
50
fiMeni wegen yad nach vnserr notdarflft fiinewenden nehan«
iein aeinn rnd lelauen sngewin md bq verlast vnd sa allem
Buchten Aach soUien gewalt andern yerrer Enbevelhen vnd den
viier an neh nenemen akoft des notdoHft ist, Vnd was die
hmelten Tnnser Anwalt all drej swen ans jn oder jr einer jr
nnchgesetsta Procnratores oder Procarator in solhem Rechten
ako handeln fitmemen tnn vnd lassen werden, das sol kraffi
fsd nuicht haben als ob wir personlich geg^nwnrttig wem ynd
ins fetten Wurden avch die genelten mnser Anwalt nach sjt
vnd gewonhait des kaiserlichen Hofs in solhem mer gewalts
bednrffen den weDen wir jn hiemit nach gegeben haben sn glei-
ekerwejss als ob der von wort snworte hierynn begriffen were,
vnd was dieselben vnnAer Anwalt alldrej swen aus ja oder jrer
ainer diebemehen jr nachgesetsten Procnratores oder Procn«
rnter in solhem Rechten abo handeln famemen vnd tun werden,
das geloben wir stet snhaUen vnd dawider nicht setnn getrew«
Beb Tnd angenerde Mit yrknndt des briefs Der geben ist sn
Innsprnkg an sant Philipps vnd sant Jacobs tag der Heyligen
■welfpoten Nach Kristi ynnsers lieben Herrn gepnrde Viert-
■eluihnndert vnd in dem Sechsnndsechtsigisten Jam.
D. d. in oonsilinm.
(Mit angehingtem Sigel.)
XC.
Lant des in lateinischer Sprache geschriebenen Theilnngs-
hiicCBS swischen IL Karl V. und seinem Bruder, dem Ers-
henege Ferdinand L, ddo. Worms 28. April 1521, überliess
jeaer sebem Bmder die f&nfHersogthQmer: a) Oesterreich
unter und b) ob der Bnns; c) Stejermark; d) Kärnthen;
e) ILrain und behielt von den fibrigen innerösterreichischen
BrUanden (um des Meeres und der wichtigen KQstenlande willen)
nnaMBtKcli Ar sich: Görs, Ortenbarg, Cilli, Pusterthal, Karst,
ktrien sanunt den Besitsungen iuFriaol, Triest, Metling, Maren
(nm ndriatischen Meere) und Gradisca nebst Allem, was Kaiser
Mniimilian L im Tenetianischen Kriege erobert und behäuflet
Am fegenden T^, den t9. April 15tl , foiti^
danelhet EnkmmwgFmräiwMni an die Landschaft tu, tiü
60
«ad UntertlMBeB der bei dieser TlieiliiHg dem iL Karl
bendea deaUchea ErbUnde, als: Tirol, ElsaM, Ssodga«! Breit-
gaa, Schwarxwald, dann Gdrii Ortenbu|^, samait den anden
erstgenannten innerösterreicliiscIieB Besitsnngen eilf Urkiadtt
(so Tiele yerwahrt wenigstens das L k. Hans-^ Hof- nnd Staats-
arcluT) gleicben Inhaltes ans, dass sie Ton der jtngst geleiste-
ten Brbhnldignng, so Tielsie den Enheraog betrift, ledig seja,
den Kaiser aber nnd dessen Erben ftr ibre einten Erbhcf^
ren erkennen sollen. Der Brief for die Tier Torarlborgiscbes
Herrschaften lantet:
Wir Don Ferdinand Yon gotts gnaden Infiuit sn Hispanica,
Ertshertnog sn Osterreich, Hertzog naBnrgnndi etc. Eabietci
den Ersamen geistlichen ynnsem Andechtigen Ynd getrewca
lieben n, Allen Preisten Adel Stetten Gerichten, Anch Tegtts,
Ambtleij^ten , pfiuindtschaftem, vnd gemainlich allen rnndertb-
neo vnnserer herrschafften, md Togteyen, Yeldkircb pre-
gents Bludents, vnnd Sonnen barg (sie), Tnnser gnad ni
alles gaet, Alls nach abganng weilennd vnnsers lieben herni Tid
anherrn Kayser Maximilians Üblicher gedechtnns. Alle seiser
lieb verlassen Nider vnd Ober Österreichische Lannd Tod lewt,
An den Allerdurchleiichtigisten grosroechtigisten Fürsten nd
herrn herrn Karlen Riinischen Kayser za hispanien beider Sir
cilien Jherasalem Dalmacien Croacien etc. Kanig Ertzhertxo^i
zQ Osterreich , Hertzogen zu Bargandi etc. vnnsem lieben htm
▼nd Broeder, mnd vnns Erblich kamen sein, Daranf wir tu-
sern volkamen gewalt vnd macht za Reg^erang Tnnd banndlug.
aller Osterreichischen Lannd, aaf sein kayserlich Majestät ge-
stellt, In des crafft sein Mayestat darch derselben snbstitoiert,
Stathalter, Rate vnd Commissarien die Erbhnldigang von aUei
berarten Osterreichischen Lannd en , za vnnserer baider hanadei
genommen, die aach bisher nach Irer Mayestat pesstea vsr-
steen« vnnd vermögen , selbs vnd darch die gedachten Irer Maje-
stät Stathalter geregiert, gehanndelt, vnd farsehen, bis aofdiie
zeit. Das sein Majestät vnnd wir, vnns frontlich nnsamen gethaa,
Der Erbschafllthalben aller vnnser Österreichischen Land tsb
vnnserm lieben herrn, vnd anherrn Kayser
dar Ion wir mit seiner Mayestat tayl geknbl^ Hwilbli
ander besprochen , vnA NwAwt^^X. ^ ^
61
letweinBg aiat jeden erienit rmi bewegen, Tnns derhalben
wueni Braederlielieni firantlicheni willen in nignen per-
wolbedaehtlicli yerf^eieht, die geUylty vnnd vnns danunli
Igen lytben, Also. Dan fnnserm lieben herrn vnd Braeder
ir Karlen vnnser Graftcbafk Tyrol, anch die Obern
rreicbiseben Lannd, Elisas, Snntkoi^, Breys-
Swartnwald mit andern Stncken der Tordern Lannd^
ikdr Tnnder die Regierung sn Ynsprngg gehtrt baben,
lo die Grabcbaft Gdrtn, Ortenbnrg, Bnstertal|
ist, Ysterreieb, Metling, Frianl, Triesst,Meran
Marano) Gradiscb mit annderm so mnser lieber A^ierr
len Venedigem erobert bat, Vnnd dann vnns vnnser Fnnff
SBtbnmb Osterreicb Tnnder mnd Ob der Enns, Steyr,
idten, Tnd Cbrain, snesteen, xnegebdm, vnnd Erblick
i Tnd bleiben sollen, Alle mit Lannd vnd lewten, Ancb
Lanndsfftrstlicben Aigentbnmben, Oberkaiten, berrlichaiten.
rangen, nntnnngen, Chamergnetern , vnd vrbam, sambt
brieaen, vnnd vrlüranden dartxn dienend, so Terbannden
Tnd gefiuMien werden. Alles nacb Innbalt vnd answeisnng
ndter klarer vertrag, vber das vnnd annders mernwiscben
an%ericht. Das wir demnacb den obbemrten ynnsem ge-
▼nd nuicbt, so wir vnnserm lieben herrn md Bmeder
r gegeben, wie ancb sein kajserlich Mayestat denselben
• anf seiner Mayestat Stathalter iUte md Comroissarien
liiert« vnd verordent^ vnnd gemainlich alle seiner Maye*
tegiernng. vnd Administracion , aller Obern vnd Nider-
*eiebischen Lannd vnnsers tayls angehebt, vnnd soail die
len fanff vnnser snegetaylte Niderosterreichische Lannd
ij wider an vnns getnogen. Doch in ereilten vnd wirden
halten, ADes das sein kayserlicb Mayestat, vnd derselben
ilter Rete vnd Commissarien in craift bernrts vnnsers ge*
bisher gebanndelt. Wir haben nach daranf Bach, die ge-
M vnnser Lanndschaften der Grabehaft Tyrol, vnd ann-
•rgenanten Oberisterreichischen Lannd vnd Stnckh, dartsn
Irabebaft Görts, Ortemborg, Bastertal, karsst, Tsterreich,
f Friad, THesst, Meran, Gradisch, vnd annders von den
}g9nk erobert 9 vnnd ainem yeden Stannd vnd feraoik ul
pbn», ilnr MrkMdigmmg so §j hienor In craflt ao\\A nm-
62
sen Gewaltt, %n nuiter haider himdea gettutt^ vutcrs Ujb
erledigt, vnnd Sj derselben qut Tsd ftey geaftdrti DeA tti
Brbhaldigong, soail die Tnnsem liebe« hem wmA Bnder berat
hat, vnd noch belanngt, viaerletst, Ysiid 8j mit aOea Laaaii-
f&rsdichen Aigenthambea , Oberkaiten, herrlichaitea, Regierofn,
nntsangen, rnd Chamergaetem, So wol Taaeers, Alb iwmm
lieben herm vnd Bmedere tajk, eambt allen briefen Tnd fr-
banden, dartsne dienend, Tolkomnien rnd gannts in seiner G«l^
▼nnd derselben Erben ainig bannd rnd gewalt, Resigniert ge-
stellt md Tbergeben, Tbnen auch das alles nit allain wie tb-
steet, ans aigner personndlicher bewegnns, vad haandhot
Sonnder anch mit goetem seitigem Rat.. Tnd reehter wissen ii
craft dits brieffs. Vnnd Emphelben daranf Bach allen saaMl
▼nd jeden Insonnderbait mit ernnst, Vnnd geben Bnch des lit-
mit ynnsem gotdigen gonst vnd willen, das Ir den obangetaa%tea
gewalt, so vnnser lieber Herr vnd Bmeder kayser karl bisb«
vber Each, far vnns baid gebabt, vnd wie sein kayserlicb Haje-
stat denselben substituiert, vnd geordent bat, mit aller Regie-
rung, ynd Administracion bernrter nassen au^ehebt, Eneh aaek
Ewr Jungst beschehen Erbhuldigung souil die vnns mnsen
tayls berurt, qnit, frey, vnd ledig achtet vnd haltet, vnnsen
lieben herrn vnd Bruder kayser Karlen, vnd seiner Nayestat
Erben, für Ewr ainig naturlich Erbherrn vnd Landsfursten er-
kennet, seiner Mayestat selbs persondlich oder denen so seis
Mayestat mit gewalt vnd beuelch dartsne verordnet vnnsen
tayls gepurliche Erbhuldigung tuet, Seiner Mayestat vnd der-
selben Erben getrew lieb vnd gehorsam beweiset, dienet tsJ
gewärtig seyt, vnd tuet. Alles das Ir, alls getrew Redlieh bel^
Lanndtlewt, vnd vnderthanen Ewrn angepornen Naturlichen va4
ainigen Erbherm vnd Lanndsfursten , von gvt der Natnr. vid
dem Rechten schuldig seyt, Daran tuet Ir snsambt Ewrn sebsl-
digen phlichten vnnsern gueten willen, gefaUen, vnd emnstlicbe
maynung, Geben zu Wormbs am Newnnndswaintsigisten tag
des Monets Appriltis, Nach Cristi vnnsers lieben hem gebart,
funfllzehenhundert vnnd im Ainondswaintsigisten Jnron.
Ferdinandns m. p. Ad Mandatnn sw enlssl»! Diaisi
Infantis AnkUmth fitfili
68
KalMT Kul V. IkerlieM %m Briiiiel ua 30. JIraer IStt
WMM Brad«r nachatehendeit ZngehÖr la den wnerfiatcmicfai-
•dea haaiem mnt Bitten der dortigen Unterthnnen , die nicht
gntrenl Bejrn wolhen, ■!■: die Grabcbaft Gdrs mit allen dann
|Alr^n SeblSMern, Orten, Rcrlrten nnd Zngehtmngen aunnit
itm gaanen (nin Uroliachen) Paatertbale, die Orabcbaiten
, Orlnnharg und Cilli mit den abnherriichen Beaitinngen nnd
. Mm nlstrini, Karat, Metllnf, Hitterbnrg, Trieat,
^ St Teil (VSwne), Gradiaca, Marnn, Tnlmein and AQea,
^ Ma waibnd K. Maximilian I. in FVianI beseiiea nnd im vene-
Hnnitchen Kri^e erobert bat a}. Aach bekam ErcherEog Fer-
dnind I. nach dem Testamente K. Ferdinands des KatholifChcB
^Atek jihrlirh 50,000 Duralen aus dem Königreiehe Neapel;
^■ner noeh weitere 10,000 Dncaten, and Karl behielt fnr aich
*^^JN> dei Schlusses dieser laleinischen Urkunde nur den alleinif^i
^JfaheTsoga-Titel von all diesen Landen bevor.
^^ 'tf»ft eines weitem Vertrages ddo. Brüssel am 7. Pebnar
^^SSlt trat der Kaiser noeb die Grafschafl Tirol, die Wvk-
^^ftbt'MJi Burgaa, die Grafochan Kirehberg an der Hier, die
^^JaMrUprgisehon Herrschaften oebst Hotienbe^,
^ ^Wilkliagea and Neuenbürg etc. seinem Bruder als »olles Eigen-
ItEm ab. Die hieher bezüglichen Stellen lauten in der laleini-
gehiB Urkonde; — —
XCL
t lüheMnof insuper et habere debeamus modo predicfo pr*
TVoatris Cemitalnm Tirolii: com Patria b) ex
^itMtm dflpendcnte. Marchionatam de Bnrgaa cnm ana
64
peiünentgs, ComiUtui de Kirchberg^ Adsocaliaa wfm Donnini
eorum que diavi MaximiKanm Cesar aaas BOtter ui Swiia tl-
tiiiebat, Et precipae Loca et DomiBit de Veldkirclii Bre-
gents a)j Bladents, Hohenbeig , SehekkliBgen , N«l-
lembarg, ae alU omnia Dominia, Bona, Jvra et Aetitiiii
que ipae qaoudam Cesar Maximilianiia in eioi hereditate refifuL
A qaibas omnibm Bonis et Dominiia | Joribas et Aetioaibu prt*
mentionatia nos Carelua Imperator predietia onne Jas aottmi
omaemqae noatram Actionem abdieamiia et io ipsaai fratrea il
•aos pleno Jure traBsfondimas, nadam TitalBn Archidacis Autrii
cum Imperiali preeminentia et anctoritate Dobia io bis resenaak.
Ezceptis tarnen Patriia et Dominiia Alaatie, qve conpebendiatir
sab illa Jnrisdictione Balliaatnnm et Comitatnnm Ferretti et
Hagen an cnm snis solitia pertinentga et Depeadentgs qaikif-
cnnqae qae noa Ferdinandna predictna ad ntam dnmtazat nostna
possidere debemna:
In oppido Brnxellarnm die aeptimo menaia Febraarii
1522. — Unterzeichnet von Kaiser Karl V. and seinem Brader
Ferdinand.
(L. S.)
XCII.
Hago Graf von Montfort-Bregens erhält jährlich 100
Gulden Provision und lebenslänglich die Vogtei Feldkirch.
Innsbruck am 6. September 1523.
Wir Ferdinand von gotes genaden Prints vnnd lafiut
zu Hispanien, Ertzhertzog zn Osterreich, Hertzog nn Bargnaa-
di etc. Graue zn Tirol etc. Gnbernator, Bekennen für vaai
vnnd vnnser Erben vnnd nachkomen, offenlich mit diaem briel^
Als wir vnns yetzo ans ettlichen beweglichen vrsacben vaai
vnnd vnnserm haus Osterreich zn nntz vnnd gnettem, mit des
Edlen vnnserm lieben getrewen Graf Hawgen von Moaat-
fort vmb seinen tail so Er an der berrschafit Bregennta vats
her gehept gäettlich vnnd genedigclich vertragen , Das Er vaii
dieselb Keufflich znegestelt hat, laut der brief darüber ai%t-
richt, vnnd vnns zn vnosern hannden vberaBBtirArli im dalM
«^Nlmlich die lmi.U&\ t«kft»SU «t%\A^\\VV%'nÄl
66
et MB finfftea tag des monato Septembris des fanff-
leheohnsdert dreyynad&waiiitxigisten Jars. Dai
ir demaaeh aBgesehen haben denselbea seiaen goetten rader-
ftaigeii wifleii, damit Er sich abo gegen Tnas Tond YBBserm
tws Osterreich, in ZnesteDnng solcher yerkanffang obbemrts
ms tails gehalten vnnd bewisen hat, vnnd Ime dammb nner-
tlBlidiait solche Kanffs vnnd ans sonndem gnaden, Yon rnnd
m TBnser Oberösterreichischen Camer sn Tnnsprngg, J&rlich
rewhinndert gnldin Reinisch oder sonil Lanndlewffiger
nts, sn einem pronison vnnd gnadgelt^ sein leben-
iBng, gewislichen, vnnd one ainichen Tertxng sngeben vnnd
»tmalen, vnnd Ime sn ainer noch merern ergecnlichait Tnnser
sgtej m reltkirch anch sein lebenlanng, rogtsweis
Itsaaibt der gewondlichen Bnrgkhnet Tnnd nntsnng snlassen,
«ndt alles Znegesagt ynnd versprochen habend thnn das anch
issenntlich in craft dits brieffs, Also, Dan nnn hinfnr der ge-
lebt Graf Hawg mnser Schloss vnnd Vogtey Yeltkirch , sein
benlanng, nn vnnsem Torab Tnnd darnach Tnnser negsten Er-
m hannden, trewlich vnd anfrichtigclich Innehaben, yleyssig-
ieh behneten Torsorgen Tnnd bewaren, anch das yetnt gedacht
inser Schloss pewlich wesennlich Tnnd Tnwnestlich halten,
^as aber mergclich gepew daran Enthnn not weren, dieselben
It Tnnserm wissen Tnnd Tergonnen thnn, Tnns Tnnser Obrig-
ut, berlichkait, gerechtigkait Tnnd gewaltsame dartzne gehd-
mnd, Tettigclieh hanndthabea, Tnns deren nicht entziehen las-
n, noch selbe anch nicht danon entsiehen, Was Im aber dar
m sn swir sein wurde, dasselb aDcseit an Tnns oder Tnnsem
rfmt Tnnser Oberösterreicbischeh Lannde, Tnnd was Camer*
lol bernrt an Tnnser Tcrwalter Tnnd Räte Tnnser Camer sn
nnsprAgg, bringen Tnnd gelanngen lassen, anch Tnnsere Tnder-
Mien Tnnd Lewt in Tnnser herrschaIR Tnnd Togtey Teltkirch
Mrig bey Iren fireyhaiten alten Tnnd gneten loblichen herko*
en Tnnd gewonhaiten hanndthaben Tnnd beleiben lassen, Tnnd
f darnber nicht tringen noch beschweren, auch dar ob sein,
IS goleiehe gericht gefnrt werde, dem armen als dem Reichen,
ins anch das bemeH Tnnser Schloss sn allen ninsem geschUT-
n Tnnd notinrilen ofen halten, Tnns Tnnd die Tnnserm to ^<»
irtaie 9ek$Km wwUa, aJs oft des not Tnni be|(tr\ Nit\t4%V%
6S
dareiB vnnd darant laiaeii, Tuid darlnn eathalteii wider neD^
lieh niemands a«sgeaoiiimeB| dock in Tnnser selJbs Coaiei tai
Zerung rnnd au seinen meigdichmi sebaden, nnch Ton demcl-
ken rnnserm Schloas, on Tnuaer sonnder erlawben dluJnen kmg
noch angriff anfahen, thnn noch treibeni noch sich damit g^gia
den yeindten, ob wir die yeUntieiten haken wnrdmi, kefridn,
nock ainick fiidlich anatenndt annemen, Ynnd wann keBellcr
Graf Hawg mit tod akganng^n itt , so sol alsdann solek vaaicr
Sekloss rnnd Vogtey, Tnns Tnnd Tnnsem Erken Tnnd naftkkmi
men, Ton stanndan mit samkt allem gescknts, Zewg, Tarennte
kab vnnd annderm so Ire damit oder damadi eingeanntwut
worden ist, Tnnd vnns snegekdrt, on aDe Terrer waigemigfMd
einred firej ledigelick widemmk snesteen rnnd Tkcranntwut
werden, Sonst aack allenntkalken Tnnsem nnts Tnnd fmaka
Hardem Tnnsem sckaden warnen Tnnd wennden , Tnnd alles du
tknn dan ain getrewer Togt seinem kerren nntkitn sehnld^fnd
Terbannden ist, Inmassen Er vnns solcks alles Inr sick tsbI
sein Erben, zathun gelobt rnnd geschworen, sick des auch ge-
gen vnns Terschriben hat, Tete Er oder sein Erben des aber
nicht, wes wir dann des schaden nemen, desselben schaden wie
der genannt were dhainen ausgenommeD, sollen Tnnd mögen wir
vnns alsdann zu Ime vnnd aller seiner hab vnd guet haitea
vnnd des dauon bekommen habhafft vnnd benuegig machca,
vnuerhinndert sein vnnd menigclichs von seioent wegen, AUei
trewlich vnnd vngeuerlich, Vnnd wir haben Ime dnranf alle
Jar vierhunndert gnldin Reinisch zn Bnrgkhnet
geben benerobt vnnd zuegesagt, so Ime anch alle Jar ans
serm huebamt zn Veitkirch dorch einen jeden vnnsem bneb-
maister gegeben vnnd betzalt werden sollen, Dartzne wir Ine
auch die gewoondlichen Zuestanndt vnnd bejnacznngen, als nean
liehen alle Jar Vier faeder weins ans demselben vnnserm kae-
bambt, anch die vischwaiden, Matten, wisen, Panmgarten vaad
tagwou, wie dann das vormals annder vnnser Vogt von alter
her gehebt haben, znesteen vnnd volgen lassen. Dock soll Er
ainem yeden vnnserm hoffischreiber so Er in Tnnsnni sachsa
Tnnd geschimen znbraachen hat, den Tisdi gthna, Vmd dk
aber gedachtem Graf Hawgen nit gelegen nnch StfgdUk vsrs
okbemrte Tnnser Vog^^ iN^«\ii\X«n
67
ffud weOett wir he mit aiaer anndeni BrlidieB bebawsviig Ttr-
Mlmiy ^nad Ime de«ioclit dUe Drewhoiuidert goldia Reiaitdi
pre^oB TBM gaadgeh Jlrliek sali Letienlaiiiig ams kemeUer
vuMer Oker Otterreieliiadi«i Camer, wie Torstet Tolgeii Tsad
giabea kaaea, OBgedbrliehmi, Vaad emptielhen daraaf TUiaerm
getrewett Moritieo Altmaashawser Tonsenn gegenwirtigeB
vmrf aiaem jeden kiaftigen TiBierm baebmaifter sa Veitkirch, Das
Ir gMidtem Oraf Hawge» tob Meaatfort solch Vierimandert
gttlii Reiaiaeh Birgkkaet aack die fier Feeder weis alle Jar
•afai lahealaiiag, gagea seber quittaag ketaaletmid gehet, daui
was Ir laM alao ketialen Timd gebea, Taad TBaa aüt aeimea
^■maBge« keweiaeB werdet, das aoU B«ek ia Bwra Raittaagem
•Mllgelieli gelegt Tmid ahgeeiogen werdea, Daa maiaeii yad
waHaa wir «nudiA, Mit TridiMadt dits kriefa, CMbea mi
Taaeprigg am seekatem tag dea BMiaata Septeaikria Nack
CHatt gek4rde, Ifafdekeakaadert Taad im DreyraadawaiBcsi-
giataa Jarea.
P.(aar)TeBLieekteaataiB. Frejk. ame Kastelkora atatkalter.
Wilkdm Sekarffm. p.
CeauBiiaio Sereaiaaiaii Dobubi
Priaeipia Arckidncia ia eoaailia.
A. Teakle m. p.
xcnL
Yeraidrt der Stadt Peldkirek aaf ikr Termeiatliekaa
Privikginm, daaa ia ikrer SUdt die Giter der BBckeliek
Oek^rBCB wie jeae der ekeliek Oekorami vererkt werde»
klMrteB, wÜ dem Veraprediea dem laadeaArstGeken Fiaeaa kei
daii^eiehaa Fille» kiaftigUb aa der Biaaiekaag aaMmr Gfktar
mdil mehr kiaderlieh am aejB.
laaakraek t8. NoTcadier 15M»
JBtwhaea, NaA dem aick aaf Akatetkeo weyleamd Fraa»-
csea Eekerliaa, im lekea kiiger am Yeldkirck geaeaaeB.
wajfiaBBd lakatea Rekerihm. der raeefidier gepart geweaea iat,
HMhgalaaaBeB Befiekea Saaa, awiaekem dem Bdlea keckgelertea,
kam Daelar Jaeakea Franackfarter, der RAaiiaekea
UMgUiaham üayaatat, vamaera aUeigaedigiatea Herrn Rat vmd
Ofcerraiahiaaham Lamid CSaaMrprocarator, aaek dem biamAi^
wai Bäi, 4er Statt V«ldkirek IffiH "««^
68
•pSoB. TOD wegen Irer gebeten heb Tsd giter. vmä wae in doi
ellem btrorf, sogetragen haben. NeniUirby 4as gedU^ter kir
Camerproevrator der gemelten Refcerlin gelaeaen hab yndgater,
ab for erbbsy eonfiaeiertei vnd hafaigeiaBne gnter aiyeprechn,
Vad aber die tob Veldkircb ebb berneabt^ wie Sy ab iHs
herkomen bey Irer Statt betten, dea Sy aneb in gebraneb tai
ibang bbber gewesen , das bei Inen b der Statt Yeldkirck,
der ledigen vnd yneelicben gebomen, gbieb der eeHeb gAw-
nen goter geerbt worden wim Welebes Iren gebmicbf tai
herkomena j Inen der herr Camerprocnmtor, an atnt der knnigUi-
efaen Mayestat, ab Lanndafüraten, nit geatannden, annder dai-
aelb Bom höebaten widerfochtea bat, mit deai nnesaigen) in
dergbicben ErbacbaiRen der vneelieb gebomen peraonen gitw,
nyemand annderm, dana anr alieb der knnigkliebeB Mayeflit,
als rechtem natnrlichen berm TndLanndafaraten, der berra^alli
▼nd Statt Veldkircb Zngebörig seyen, Derowegen die partbejta
hieher far der RSmiscben kvnigklicben Mayestat. ViceatattbaHer.
Regennten vnd Camer Rat za gutlicber ynd rechtlicber haaai-
lang eruordert ynd erschinen seind. Dbselbea yon der Regieni^
ynd Camer haben Sy gegen einannd er, ausserhalb rechtens, yer-
hört, ynd dieweil deren yon yeldkirch Gesanndten, aof des
Herrn Camerprocarators widersprechen , Ires berambten gebraacht,
nicht gmndtlichs , noch beweislichs , weder mit achrifiten , aoek
in annder weg, zu solcher taglaistung, für. oder dargebracht,
daz Sy dermassen, wie Sy sich bemmbt, gefireyt wim. Hahea
Sy sich zngehorsam der kunigklichen Mayestat , ala Iren rechtca
natürlichen angebomen herm ynd Lanndsfnrsten b namen ge-
mainer Statt Veldkircb, solches Ires berumena, ynd yennabtea
gebrauche ynnd rechtens, daz bey Inen der yneelieb gebort,
gleich der eelich gebornen g^ter geerbt werden selten firey
willigklich gennczlich begeben ynd entalagen. Also, daz Sy die
Römisch kunigklich Mayestat, Iren herm ynd Lanndsfnrsten, u
solchem Ort hinfuran nit mehr yerhbdern. noch ainicb eintrtg
thun. snnder daz sein Mayestat. oder derselben Camerpmenratsr,
Iren ynuerhindert, aller yneelicher personen gelattnn giter, vt
die nit eelich gebom Leibs Erben bbder
ynd einczichen lasten tollen^ on geftrdOi Dbor gvriHshtn
tchlahung ist yägemeHemYittrikdx
60
iber brief aiit des Vieettatthaherambts Verwalter Herrn Cas pam
Kasigls la Er ab arg. Ritter, anhanogendem lansigl ge-
hrttigl gegeben worden Bescbebeii %n Innspragg am acbt-
uidswai«CB%ifteB tag des Monete Noaembris. Nach Chriiti ge*
pui fimCMbenbondert, yad im SechsmiddreiasigisteB Jar.
L. S.
Ammerhmff. Die Gebrider 6eoi|^ 11. and Hngo IV. (nach
inderer Zihlnag XL oder JXL)j Grafen von Montfort, der
P&nnbergiscben oder Steyermiridaehen Linie, theilten am 20. Oc-
kober 1515 ihre Besitsnngen. Jener erhielt Peckach etc. in der
Btayermark, dieser die halbe montfortiBche Herrschaft Bre-
{onn, nimlich die Gerichte Snlsberg mit R&fensberg, der Bol-
leaach oder Rente, Hofirieden, ITialerdorf oder Granenbach,
Snunerbeig, nebst der iweiten Hilfte der Stadt Bregens, die
BT snsammen am 5. September 1513 dem Erzherzoge Ferdi-
land 1. Terkanfte and dessen Vogt na Feldkirch wnrde. Von
leiner Gemahlin Veronica, Gräfin Ton Trachsess-Wald-
knrg-Sonnenberg, kinderlos, war er mehr (ar seine nn-
ihelicben Kinder, als fnr seinen Brnder nnd seine Vettern des
iHmSlig sinkenden Geschlechtes besorgt. Diese drei Kinder
vnrden anf des Grafen Bitte von Kaiser Karl V. nicht nnr legi-
tiaurti sondern amch nobilitirt, wie es in der betrefi'enden Ur-
uude ddo. Regensbnrg 24. Jnli 1532 (onter den hier ver-
nakrtea Reichsacten} lantet: „aaf sein dlematig, vleissig be-
m , besonders wegen der annemen , trewen vnd natslichen
KoBSte, 00 er Vns md Vnserm lieben Brneder in Znestel-
ni^ des K a ■ f f s der Herrschaft Bregents gethan hat,
Sr ancfc sambt seinen Sdnen, so sy za Im TOgtbarn Jam knm-
■OB , Vnns 9 gemekem vnserm Brnder, dem Reich ynd vnn-
»erm Hawss Österreich wol thftn mnegen and sollen. Femer
lolloB BBd migen diese drei Kinder des gemechts vnnd Erbs,
m OuieB der Graf Hang in seinem Testament vnd letzten willen
renBBchen ordnen nnd znsteilen wirdet, vnnerhindert aller ge-
ickriebBer Recht, ordnang, statnten, satzong md gewonhaiten,
m dawider seyn möchten, den wir hiermit allen derogirt haben
rritoB, wirdig, empfinglich md fähig seyn, von allerm«uvk\%-
ick wmmeMUert*' iHese drei Kinder, Namens CViriaVo^X^,
70
Daniel ui HarUi, «Wattn soatt, «k üa gföek Mck
■ittderjibrig warn, otar abgmuntMi Dahui 4iaWiHe, Bkrt
wmi iUdta dM «keliehan wai tdeligem Staadu ah 4«
Prädickte ToaPlagbarg asd des hier MgadraektsaWapp«!,
wie aa jeoea Acten bailiegt:
Duaelbe zeigt zwei ao^etbane rotheFlKgeavfdreieckifen
rolbem Berge (Flngber^) im ailbernen Felde, and aaf den
TurDlerhelme gleicbfalls die awei rotben Fifige. Sie MiDtei,
wie aoe einem aar sie bexügtichen Entwarfa sn «nebea iit,
erst Montaperg, das sn aebr an Montfbrt crinDert, laai
Rotberg beiasea, Ar welche Namen, die aBageatrichaa aiad,
am Ende Fiagberg steht. Er war bis sam Jahre 15S1 Ve|;t
der Saterreicbiachen Merracbaft Feldkirch, wnranf der ritter-
liche Ulrich Ton ScheDenberg (s. Heft III, S. 4t, b} sam nreitn
Male folgte. Aach war er bayerischer Pfleger sn H6chitUI
and starb im Jahre ISSO als der Letxte dieser l^üe.
71
Alphabedsches Vene icluüss
eiDiger
JLfa diefe 64UirkiBdeB*) tod Tersckiedeneii Schreiben in der
Spracke ihrer Zeh ahge&Mt sind and üherdiess mehrere der-
•elbeB auBche, sm TheQe jetzt aoch in Yorarlberf fortleheode
■inndartliehe Ansdricke enthalten, so soD — nni sie dem
mit solcher Lectire minder yertranten und j&ngem Leser Ter»
standlichcr nnd heiehrender «i machen — am Schiasse der»
•elheii nach einten sprachlichen Bemerfcangen die Erkllrang
mehrerer Wörter and Wertformen, besonders aas dem XIY.
Jahi^oBderte , in alphabetischer Ordnang folgen.
Selbst ein nichtiger Blick in dieselben zeigt, dass damals
■•ck bei weitem weniger als in ansem sprachforschenden Tagen
nl^emein geltende Gesetze der deatschenüechtschreibang herrsch-
ten. Wir finden noch Ueberbleihsel einer frühem bessern Schreib«
weise, theüs in ihrer Reinheit fortgeerbt, theils schon darch
Uawiasenheit and anrichtigen Gebraach entartet, and , wie natftr-
fich, die Sprache in ihrem allmSligen Uebergange sar Schrift-
sprache des XVL Jahrhanderts.
Unter den XXD Urkunden des rierzehnten Jahrhandertes
sind aasgesteDt in Feldkirch 6, in Torenbttren (Tlorn-
birn)l, inandernTorlindischen (schweizerisch-schwibisehen)
Stuten 10, in Wien 3, von Kaiser Karl IV. in Nürnberg 1,
and in Bettlern in Böhmen TonK. Wenzel 1. — Am rirhtigtten
geschrieben sind die yon K. Kari IV. im J. 1347 Nr. XXX and
die ans Wien Tom J. 13C0 Nr. XXXU and XXXIll.
•} r<m mr, xnr m xcul
7«
1. ai statt ei. — Hiilg Befet bu ai ttitt ei^ wmivnt
schon ui der Urkwide tob J. ISM Nr. XXDE, b. B. ttcr«»,
ainsnderi baidenthalb, atd, kote etc^ dam Nr. XL taO vi
darnach tviaät Ich eriaihe nir die ans TielHaehea BeohachtM-
gen ^wonnene Bemerfcang, dass nnr Sythen oder Wörtv wä
dem nrsprOnglichen echten Doppellant ei^ sn denen aBc m
ohen heispielsweise genannten gehören, mH ai statt et gesdiriAei
sind; nicht eher Sylhen oder Wörter mit doai DopfeDante ei,
welcher ans dem hngen t dnrch das Tortretande e sich biMete,
nnd den ich den nnechten nennen möchte. Deouach werdca
in diesen Urkunden beletben (bleiben), leihen , sein (esse), sei-
nem, netten ans bellben, üben, sta, sinem, ilten, nicht bek^
ben, lathen, saini sainem, notfen gesdiriebon.
2. Das lange A wird in dn%en Urknnden, besonders ii
der Lindaner Tom J. 1375 Nr. XXXVII in cm gedehnt, n. 1.
nf des Richs sfrmfse statt if des rtehs strdne; dann in den n
Feldkirch 1379 Nr. XL nnd nn Torenb&ren 1380 Nr. XLI,
vielleicht von einem schwibischen Schreiber anagesteDtei
Urkanden Grat^ ans gr^e; bind oderhotind aas hint, habeat;
ledig und las oder lotis , d. i. Us; gelin oder gelotcn, d. l
gelAn, nach statt ndch.
3. ey und zwar das lange S, steht häufig Ar oe, s. B. n
Nr. XXIX wer och statt waere onch, so werint statt woerei
in XLV, S. 134; denn dieses ae ist alsUmlant ans dem Uagei
ä des plnr, indic. wdren entstanden; das knrae e hingegen est-
steht amlantend aas dem karzen a, s. B. in Nr. XXXII st^i
aas stat (daher unser Amst^tten , Seitenstetten etc.), vellen phr.
von vall Nr. LI, genzlich ans ganz, in LXIV eher ans alt;
desgleichen ^Uia (das in einem Theile Schwabens gebrSachliclie
eile) statt allia , und elklich ans alleklich in der Urkunde XUV,
wo es heisst: Glarus elklich (ganz) vnd bi teilen, nnd XXXIV,
S. 96, alleklich oder bi teilen.
4. Das alte gedehnte i erscheint, leider ohne sein Dehnn^gf-
xeichen, noch oft nnd ganz richtig neben denselben nnd ibs-
liehen Wörtern, die mit et geschrieben sind, n. B. M, drti
drfen, Itbe, wibe, wlsen etc., welche jetnt M^ drifi^ dreiss,
leihe, wet'be, weisen f^eachriehen werden, bs ebei« Tenribsif
herrscht nocb diesen s^^Wsa^«^ \wi%^ l^ ^iMiw» libw "OnL fc
73
HnJ gtgtm Nwiem Um Wb Breite gleitet Weniger spits hört
■Ml 4ie« t IM inserB Bregeuerwalde, und im Yordem batet
■cfcta aiB sdiwaehee e Tori so daM et daeelbft ei lieisst, b. B.
btfjy iretf Mbes, wdbee, w^en, bis man in der bojoariseken
Efcene nnd Mnndnrt statt ei das breite ot, gleiehsam iNiiy drat|
w«is«B ete. hdrt
5. y, weiebes in der Zeit, In welcber diese Urknnden
nnsgeiertjgt wurden ^ nnd sebon Mber banptsicblieb in fremden
WirtOTSy betenden bei grieebiscben Namen gebrancbt wnrde,
ert^eint bier gar binUg, n. B. ^rytags im J. 1347 Nr. XXX,
md frqrtag Nr. XXXID statt vrttag oder nltac a); da bey 1360
Nr. XXXm, da by statt da bt im J. 1417 Nr. UD; aaf den
ayd XXXV nnd bald daranf an a^es stat; dryg sUtt drf Nr. L;
ins diytten lar Nr. XXXIV snBnde; fryheiten 1363, Nr. XXXIV
md dasdbst S. 96 Frtbeiten; frye XXXVD; gefryet 1388
Nr. XLV, gefriyet nnd fr^t im J. 1380 XLVI, S. 137; ejrgen
1417 Nr. Lni nnd daselbst eyner, ejns; ye LIII dann ancb
j^s nnd yts, eayte statt alte LH; syg nnd s% statt si (sit)
Nr. XLn and Nr. L, W)iger, Weiber in XXXIV; wjflent in L,
wyilar in L nnd wiler in XXXIV, S. 94; in Nr. XLII insifgdy
•bgleieb dem Scbreiber das lateiniscbe sigillnm bekannt seyn
nrasste; so an sand Sj^mons tagNr. XXXVIU, vor sant Hylarien-
tag Nr. XLL, naeb Sant antonyentag XLIV; Bysthnmb XUX,
md daselbst T^is, wie ancb nn Ende Abbtye nnd so mancbe andere.
6. Das knne o, das sich in e abschwächte, bat sich be-
tenden in der Lindaner Urkunde vom J. 1375 Nr. XXXVII er-
Imlten, alt: an disem oflonen briei^ offnotnnt, d. L öffneten;
ancb Ist dasdbst S. 114 nn lesen : er mStot (3 pen. pnes. oder
▼iolloiebt ab abgekintes Pneteritnm statt mStote), d. i. mno-
tct «der mnetete. Ferner in XLV nnd XLVI Tnscbadlichost
▼nd TnTorwIstliebost; dann im Tonnb&nner Briefe vom J. 1380
Nr. XLI b dem acbtnigosten nnd Nr. L im nnntagosten jire,
wie man nodh In der An im innersten Bregenaerwalde spricht
Z« bemerken sind in Nr. XXXVII die gann nnrichtigen Formen:
mit willen lr# voigenanto ehlicbcn manne , mit (ro Togtes band.
f
7*
7« och, 4eh, 5ch «nd midi, dt« joti^ «lel; h&m ni
plur. bAm in XXXIY, S. M; dann bSm oder boim md XL¥1
Iroiigart) Nr. XLV im plvr. Ungartea; kSfin oder kadM)
lumfen v. so andere.
8. Dae laage it, welehee fieh ^ter im am dekate, hAA
fich 8. B. in h^, m^ren (mauern), fernen, wie arnck JUJUll,
8. 87 sotunen nnd in vielen andern Wörtern« Yen ü oder «0^
dae im Umlante in &e fich bOdet, lieset man a. B. gdl edcr
g^tfot, plnr. göeter, in diesen Uriimiden gewöknHdi glter; ii
Nr. XXXVm heiaet ee an gdten nnd gidtem, dann XLU allei
den die d& (diu) g» Tnn gAter inne habint; daftr in LI? U
bab nnd g&tem«
0. Schon in der Anmerira^f d) m Nr. XXK habe ich km
angedeutet, daes statt der mittelboehdentsehen Anignagaeylbe
iUj wie sie bei den Beiwörtern, ein^n ZaU- nnd Firwörtsn
im nom. fing, fem., dann im nom. nnd acena. plnr. neiitr. Iiatet,
sich in diesen Urkanden h&afig fi, n, ik nnd 9 sn lesen ist, ss
8. B. in der Lindaner Urkunde vom J. 1375 Nr. JJULYU m
nom. sing, fem.: du ain frow, dti ander frow, elichtl frow,
statt dia ein vrowe , dm ander vrowe (anch kann man dttc «au,
diu anderttt yrowe sagen) dlichtu vrowe; im ace. sing, misste
es „ditf dltche yrowe^' nnd im nom. nnd aec. plnr. fem. die ^tcbes
vrowen heissen; femer dö hiib XXXIV, S. OS nnd 94 d« wif
für dt« wise, d. L die Wiese, daselbst anch dti lange wii nebes
die grozz wis; die (acc. plnr. n&mlich liuie nnd gnetor) aaier
genädigu herrschaft inne hit statt die nnser gen&digtti h. etc. m
J. 1393 Nr. L. Als Beispiele Tom nom. nnd ace. plnr. nentr.
mögen dienen : andrö stak statt andrtu st&cke , nnarfi land statt
nnsenti lant XLI; dö rorgenantv gSt Tnd Ifit statt dt« Tsige-
nantttt g&t vnd linte XXXIV, S. 114, wir heinken aign« insftl
statt wir henken eigentti insigel Nr. XXXVll nnd Tnari, d. L
Tnsen'tt insigel Nr. L; irö (irin) eigen ingesigel Nr. XLL Wi
wechselnden Schreibweisen drö-, drew^ dreu^ dnnohenbandcft
mit dem nentr. plnr. iir verbunden, mnss, wie am Bade te
Lindaner Urkunde vom J. 1375 Nr. XXXVm, HkrmkAtUgMh
zehenhnndert heissen ; aUen den die dil (diu fan asflu) gfl ■
guter inne habent Nr. XUL Hieher goUrt OMh üi in d«
Feidkircher Urknnde ^om 1. \^n^ ^t» Ti^ n^i^iwiniiL •«■
76
l statt Biuj d. i. sie, und besieht sich auf daa voraügeheade
f , d. L liate, welches sonst im plnr. di^ liste nnd nur naeh
IsdMr iludope dtic liste büdet, Tgl. NibeL 118, t. die liste
id oseh dtK lanl — In der Nfimberger Urknade von 1S47
% XXX heisst es schon alle die pfaat, die statt des altern :
II» Hm pbnty diu oder welhtu etc.
10. Der Hasehlast ky welcher sich sm die Zeit, in der diese
rinniden aiq;estellt wurden, dsrch das vortretende c verstariLte,
Ird noch h&sflg in reiner mittelhochdestscher Form gefunden,
B. AlbreAt in XXXI vom J. lSft4, geltte, maAt, naA, noA,
M, geriM, biriAt (XXIX), siÄ in XXXI, wofür später AlbrecAt,
»lldle, macftt, niel, nocl, recftt, geridbt, beridbtigt, braht für ge-
mckt in LIV. In K. Karrs IV. Urkunde ddo. N&rnberg 1847
r. XXX lautet es schon, nod^ aucA, darnach; am Ende jedoch
«et man ncilsten, richtiger nächsten aus nicL
11. Die Partikeln da^ dar, war wie auch das Fürwort lier,
e etc. sind noch hm und Glieder, besonders in den ftltem
Bser Urkunden von ihren Wörtcrchen getrennt, doch auch
hon mit denselben verbunden, s. B. da bey XXXIÜ, S. 869
A daby in Un, 8. 150, vom J. 1417, hi bt XXXIV, S. M,
r au (dar in) und dar su, XXXIl 8.81; dar nach, darvber,
r vmb, da vor, war an, besonders in Nr. XXIX und XXX;
tkX SU ibersehen ist die Trennung in der XXX. Urkunde vom
1847 da si ir brief vber habent, d. L darüber sie ihren
•ief haben. 80 liest man auch in XXXII die selben und d&
Ib vestL
lt. Die alte 8prache bediente sich bei den Hauptwörtern,
» nidit e^ne Namen waren — und auch hinfig bei diesen
r kleinen Anfangsbuchstaben. In diesen UriLunden finden
4 schon öfters grosse Anfkngsbuchstaben , deren Gebrauch
iler wuchernd sunahm, s. B. in der Urksnde XL vom J. 1379
Uf Lsd%, Insigel, Geben, Siebentsig, Nfinden; dann neben
n kleinen, s. B. in Nr. XLI Rieh vnd arm; in dem Hindern
d in dem vordem teil nimlich des Bregenserwaldes ; mit
int, mit Liten, mit Zinsen, mit stfiren, mit diensten, mit
inen vnd ndt allen sachen etc.; dagegen sind in derselben
ptn« Namen mÜ kleinen An&ngsbuchstabeu geschrieben^ als:
sT Heiaridb wßM temrdeaberg von Santgans, unA Qvit Iftuj^
76
TOB teerdetbeig tob Muiq^aBs; VheUk vad €gMf tob enpU
Ritter ete«
AklM, die lialkeB (in Nr. XXXVm tobi J. 1S78), scMüI
Bur deB halbea Kriöe tob der Ali (der BregesBer Ameh) etm
voa dortigeB FlöfteB oder SchwemmeB des Holaes bb keicick-
Bea. la der Urkaade, kraft weleher die ChmlsciMft Felikink
aa d«B Haas Oeiterreieh am tL Mai 1S75 bediagBBgBweiM fer-
kaaft wird, heieet es ; die kaibea AckUM ia dam wasser g^
aaaat Pregeata aad ia aadera waMeray die darcaa gMnai
& Chmeri 5eterr. Oetehiditerorscher Bd. L 191.
An aad ane , Partikel aad PripoeitioB am^ am aad dae^
aaseer, ohu^ an fererde (geTirde) ekae h99e AMckt, Tnf;
ia Nr. LV im J. 1418 a» geTerde; Ti^Teriiek, XZK aad ?■-
geaeriich LVllL
Anmuinnde Hn Ar aamaotea, dl L BamatkeBi aaeiBMi,
▼OB eiaem veriaagea, LXI, tob amei; welehea aack oia Begek-
rea, Verlaagea bedeatet.
Arteeis, althochd. arawia aad araweix, Erbae, Nr. XXXIV,
S. 98.
Bett, bette , die (eigeatlicb bete wie ia LXXVl aad LXXB
TgL 6e-6^) Bitte, mit erastlicher bett Nr. XXXIX aad L ; dvek
(am) vBserr bette wiüen, XXXIV. S. 96, LXXIL
Prestenhalb miaes sigls, wegea OebreHen^ wegea Mai^Ii
meiaes Siegels N. LXXII; robreschafit^ d. i. aaprestbaft, aiTer-
sehrt, voB eioero Briefe, einer Urkande, N. XLIX« 8. 141 os^
145. von brestey Brach, Gebreebea.
Brüel, der ober and aater, XXXIV. 8. 94.) aasser waldi-
ger Graad, Sampfwiese, vgl. bmoh^ Sampf; mit barea (ieieB
aageschuocb streich er wah aode bruoch , beisst es ia Greitk^i
h. Gregorius auf dem Steioe. Vgl mit diesem brael dea BriU
bei St. Gallen and die Brühl bei Medling aaweit Wiea aad la-
derweitig , wie auch das mittel lat brogüu9, broHmm j aemiii
Silva aat saltus, ital. broilo , fraaa. breaiL
Dehein (zusammengesetat ans dem althd. dikj dA aad m)}
irgend ein, besonders mit andern Negatioaea, kaiB| ia dkaiam
weg, dheias weges, dehainett (aas dein aad 4mmgmlL aiMi)^
irgeui eiamal Nr \LW. ^. \HlV
77
IKir, didt^ m Ut ilten Spn^e nmi a^ch ia Vwnrft«]^
m dier Bcdtirtng ^^ XLV; Mgur ait i/l rarbudeB ia Nr.
XXXD. & 81 w« CS koMt, alt litt Tai «h ^; ^ 4«b ÜaL
apeaa« (apiasaa)» apaata valta, i%B btaiBiaclia erakra.
JKrTy ttra, in aaik aiag. BMac. dirre (4taaar) htut rXlX;
faa gaait aiag. kmu dirrt aaalM XXX, XLI¥, L; im gaa. plar.
■catr. ii£rr dU^g XLI; irgL dbaü trr (gaa. plar. alatt irar) arkaa
XXXn & SS; mmBerr XXXID a. LID; dar «itfrr laQ XLY, jMt-
jerr; — de9e gaaia LX; gaah. diu briala XCIL
tkmfitnj 4ia (Tan ^, altaa Recht, Braa^ Gcaala, Ae)»
aiai dia rachlq;iH%an Satiaagaa baaaadara aiacr Oaaiciadei
XXXIT. M aadi LXXV.
EOdiA i. L aDecUch, gaaa Nr. XLIV. a. Saite 7t, Aaa. t.
BmiMkenj waX gaa. freigcbea, was biib ia Bcf chUg ge-
■aauBaa,eatachlagea Nr. LXm, daselbst eatflahaagaad eat-
alakbrief, Eterae relazatiaais.
Bfdweremj eiaea eiaes Diages, iba aasser dessea Beatta
aetacBi der sie 4a recht eatwert siad, XXXIII.
Efiudei tkt erMtet d. L erbatet ia UL ISS.
Oemuukj m. aad a«, Rahe, Berahigaag, Geaichliehkeit,
Nataea, LXXXDL
Oerutken d. L gerwKkenj flu* gat findea, beliebea, germr
keuj vaa racche, £ Mfibe, Serge, Obhat ia XLVin aad LXXIV.
Gerrnddidk ia LXXXVm, wie gerMKdk ia LXXXIV, daaa
gerUidk am Eade Tca LIII, aad gembHck ia LXXVI Tcm J.
144t kaanaiea aicbt Toa raoche, sendera ren mawe, Rahe,
«ad siad gteichsam statt geruawKck, rahelich, rahig.
Gewandt j ia ftlterer Sprache flir bewandt f nahe gelegea,
UB Verklltaiss stehead, eiaem ia Lieb and IVea, mit Pflicht
gewpondtf d. L Tcrpflichtet seya, t LXXXVIL
€MÜ d. L Oerat (ih. Sprache), all das was anf dem Graade
gewachsea ist: graad, grät (XLV aad grlt XLVI), wasea, awy
(Zwe«), vgl SchmeUer UI, 147.
Hänj habea, gibt wie Hn aad suilen eiae Masterkarte
▼aa Fanaea, wie aie sick aeck ia Vcrarlberg erhaltea kabea;
M» faa Idl aad lek kia Nr. XXIX a. XXXI, daselkst Nr. XXIX
Tsoi JL lUS, wir kabenj kabent, känd aad kla; 8 plar. km-
Mtf nJ känd ILÜ, uui kämt XXXIII. S. 8S. kiet, kicitcm i.\.
78
bitte, lifttteB in LXIII «sd LXVIL Bii> Tmf^eieke das Uaitite
dar Formen: wir haUiif und gthini XLV; wir Twrgthetd iwk
iugint (toon) kvat neben wir TerküiidlR Tnd TttjeÜH, aidi i»>
gar im praeter, eonj. werutf, «ad wir sa^eitf Tsd berteiMf Nr.
XLI; im iafia. wir babea gelobt den kouf alel mm hahemit lai
niemer di wider ae iinde. XXXIV. 96.
Har, f cbweiaeriscb atatt hefy mtm kmr, bisher XLL
Hafireitey der HofWiam eines Landgntes, vgL Scbmdkr WL
166 in Riet oder HoMet
HüU d. L bäte ans binte, bente Nr. L.
Hf n. ichty gen. tftfe«, etwas; idäsU mit knnem i, gleich-
sam för icbtnet in LXXXIV. 8. 48, aneb fitnit, itset; in Icr
an Cbnr im J. 1372 aasgestellten Udknnde Nr. XXXVI beisit ei
sogar üscketj nnd daselbst negat. nügckei; aneb sagt man nitsck
nit fiir nflites nft. Mit dem obenroraribergiscben nit, nint lad
nient vergleicbe man das italienisebe niente. Im BregenxerwaMe
sagt man sowohl ndzes oder noises (ans nein was, nescio qii^)
als aach ^ats, ets d. i. etwas, nnd in dem einst romanischen
Thale Montavon etscbes.
Kunne , das, Geschlecht, Abknnft, LV.
Leumde, Ruf, Leumund in LV; tmuerlundt^ von nn-Ter-
liomen, part. verlinnt, infamare. LXXXV.
Me d. i. md, mdr, adj. defect. eoropar. niemer m^ in L;
die neue Steigerung lautet mer&r y daher gana richt% naser
mehrer, mehrere.
Irinnen (nih den), d. L in Güte, oder nib dem rehtei
XXIX.
Muoten in XXXVU S. 114 (vgl. S. 7i Anm.6) nnd mktaä k
XLIX. S. 145 statt muotete oder coig. müeteie von mtioten Bit
dem genit, begehren , z. R. im Stricker : dan er der Diagt
ruochet (sich kbmmert) der er nicht muoien soldn.
NotelUy sechs, d. i. sex nohdaey scbriftliche
gen LXUI. S. 17 vgl. Sebmeller H. 720; daher
telfiy notarisch, gerichtlich aufschreiben, dasaibit & !&
Nottefiy d. L noeten oder nöthen, ndth^nSt mv&WP» JA»
PeiBckadty PeUehaft, im J. 1436 Ne^Jid
LXIII. \\
79
MHick»enpmher, Kriegsseiig, wie Geld %n Sold gab der Graf
VI. TOD Toggenbnrg nach Urkunde LIV im J. 1417
dem K. SigBund.
üoife, reise d. L Zug, Kriegszag, HeerfiJirt 1380, Nr.
XLL S. ISO «Bd XLIX S. 143 , vgl. der reinige Knecht , der
Reimigej das Afislanfen in der Schweiz.
Sacker^ der, der Hanptbetheiligte in einer Streitsache, von
den widerparthien, rackern etc. LXXXIV; vgl. Schmeller III. 188.
SafiÄrMfd.L Sendbrief Nr. LXV, Tgl. Schmeller III. 265;
\e 9wmdy ist ein ibersehener Setzfehler statt ^e whmd
d. i. TOD Stand an, aUsogleicb, in Nr. XLIV 8. It9 Z. 15.
ScAl», Schein, in br&der 9chhii d. L in eines (einsiedeln-
doB Bmders Erscheinung^ Gestalt, etwa fratris (eremitae) üpe-
de, vMiarj imscbreibend wie ein Brader, im J. 1388 Nr. XLV
ud XLVI, dann daselbst: frowen swestran in gaistlicbem 9ckin;
to sagt Johann Taaler (f 1361) in seinen Predigten: er bdt
■ie gdstliehen 9chhi gewannen. Schinher^ speciosns, 9chinbe'
Ter bnw (Ban), Mddnberer anvang, Nr. XLVI.
Seä ans sagit; dfirfte man es nicht aach Tom Teralteten
9€gen (vgl. das alts&cbsiscbe seggen and segjan), das man noch
sUtt sagen am Feldkirch hört, ableiten? MeiHj sagte, XXXVII,
md geseü in XLI; Ygl. ange/Wif in XLVI.
5^1 iwBt), inf. Nr. XXIX, ze sind 1380 Nr. XLI., vgl se
tauf statt ze tnon in XXXVII; b&nGg wir sint and sinif wech-
selnd , wegen der Liiiaida ror t , so die Öfter rorkommenden
Formen halden, bind, sand (sapctns) för halten hint, sant.
Wir «m im indic. XXXII. S. 83, es sie (sit S. 93 ; es #^
■nd es wgg 1382 XLU, wir sien and sie aiend (sint), aigkni
Nr. XLV. S. 135. — Wesen im inßn. and darauf wieder stn
S. 143, praeter, coig. wer lar waere XXIX and öfter, TergL
S. 7S| Anm. 3}, so er emcer and wir enweren statt enwaere and en-
wacren, welches en aas ne dnrch Umstellnng entstanden und
dem Zeitworte Torangesetst ist, vgl. enkeinen; werini lar wae-
ren XLV. 8. 134 ; gewesi LH. S. 156 and LH. im J. 1418. toe-
•m, B, Stand, Lebensart, LXXVI o. LXXXI; wesenlich sitzen,
•ein Aawosen haben, anslss^ mJb, LXXXVUI; das Schloss
woneBtlieh halten, dl L im Wesen, in gntem Stande hai»
tmiXCU.
80
SnefUdpfbuOf die, SchneefeUeipfe, d. L SduieeebbllyScluiee-
abstura S. 148, tob tal «nd dem >oeh lebeadea eehleipfei,
alf verb. act lieheD, trahere, md ab Terb, aeitrui, tnhi,
bbi, gleiten; fgL alipfea (sdüipfea), der ScUip^ bpeaa, iat
Gleitea, davon die Alpe 8 ehlipf beiden im BaMencbwugcr
Tbale.
Sand oder äonif t. pera. phir ftati aoDeat, d. L seüea.
Siat hum, die Leea^f, ima cbrabend in LIY« in Ende ir
geitatten wie in denUrkanien LVI, LX nnd LXII die Mmg
geftatten geleeen wird; LXXXIV den clagem Recblatatftei,
d. i. Reclil leisten, lam Hedite beUen*
gAmeUf fftamen, Temflgem; adfamfsif , Yerainani^, Yo^
alamnita, ZUgträmg, in XLDL 8. f 4t.
Stmgichty die, aaa mmrne and giki oder apftter giäi
{Gang, YgL Gicbt-Gang, Reiasen in den Gliedern, artbritii),
Gang der Sonne , in Srnngichten iat 8. 14ft die Zeit der Sw-
nen wende, vgl. Anton Pilgram^a Calendariam ebronelegicm.
Yieonae 1781. S. 184.
Sus9 nod suM statt 8U9, so, sonst; weder mtsi noch i^,
anf keine Weise , XLIX. 142 n. 143.
Stcer nod swas, aas ad wer, s6 was, wer oder was iauBtf.
Syt, d. L Site, m. and f. Art nad Weise , Benebmen, kerr-
schende Gewobnheit, LXXXIX.
Üschety etwas, nnd negat. nüscket in XXXVI. s. ibt
Tagen, einen Tag, Termin bestimmen, an diesem Tage Ttr-
bandelo, in LXXV , daselbst verbanden mit dem von ibm (Uc
n. dinc) abstammenden tagedingen, teidiagen, aaf demTag iber-
einkommen, aasmachen^ davon das neahochdeatacbe vert hei-
digen, vor Gericht, and dann ancb ausser €rericbt, s. B. 4ie
Ehre, und besonders mit Waffen ; teding in LIV. and teiding, Uebcr-
eiiikommen , Vertrag , nnd beteidigen , bedingen , in LXXXItt. 41
TagwaUj der (von tac and winnen?), die Arbeit eisei
Tagschalkes (Taglöhners für einen Tag XCD ; Eintbeünng vts
Claras, das aas fan&ehn Tagten bestanden hat, a. Heft IIL lt7.
Teueren oder teüieren (verwandt mit ieilj teiiem^ wie ctwi
havfiren, hoflren aas haos, hof), in Theilo
za wählen, aas-xn-theilen, Urtheil (nr-tdi)
in LXXXVll mag aua\geteUeTt «^:«%
81
ntomy ud, md praet. pl«r. wir tän (kant) im J. 1S86 XLV,
wekiMt die richtige Ferm iet, dann auch wir Abt, tuendj tuend
wd iB XnX aegar Iteeiul, tAmd, und iügini im Jahre 1S89
Nr. XLVL
Übemarnj ftbertreten, verletaea. LXXXVI«
Yerjdien, anasagen, anerkennen, bekennen, praea. ich «tr-
gik (XXXL) und verffiek (XXXIV) er vergüdy wir verj^in XLY,
a«ch wir vergekint XLII, dafiir wird in den hier mitgetheilten
Urkuden vom J. 1417 an fteta bekennen gebrancht; da-
adhat vgL N. LIL vergiekif die, Aaaaage, Bekenntniaa, XXXIY
FoMim. Man hat dieaa Valdnn wegen dea nach 1S90 ge-
atifteten Franenkloatera im Lateiniaehen ftete vallia Domina-
rnm genannt Der Name VaUhiHf der in den beiden Urkunden
N. XLY nd XLVI schon in den Jahren 1S88 nnd 1380 er-
aeheint, iat nnbenweifclt ein Ueberbleibsel ans frfiherer Zeit, aber
■ach dem Entstehen eines Franenklosters gl&cklich in vallis
Domina rnm Terlateint worden. In meinen Untersnchnngen:
„Fraheste Rande iber den Bregenxerwald nnd die Stiftung des
Klosters Mehreran^^ in den Wiener Jahrbachem der Litera-
tnr Bd. CXVIIL Anaeigebl. S. 17 Anm. 1 , erw&hnte ich einer
Ton Rndolf, dem letzten (f am 1157) Grafen von Bregena, an
daa Kloster Zwifalten gemachten Schenkang in dieser Gegend,
wo es heisst: „RndoUns Comes Brigantimas in iisdem partibna
Walichgowe circa locnmYALRUN dictum joxta nrbem snam
Mnntifort dedit qnamdam viUnlam Altebnrga vel Nilwiloh dic-
tam, ad alenda pecora aatis idoneam'\ Sollte dieses Valrnn
nicht durch Irrthum entsteUt unser Valdun seyn?
Vermnreckien f beleidigen. LXXIX
VervdkeHf d. L ver&ngen, ergreifen, in Empfiuig nehmen,
txin. s. 17.
VerveMiemj befestigen, festsetaen, geloben; vewimmgy Be-
festigung, Bestätigung XXX.
Vhekeme^ Fischwasser, Weiher; daa Recht au Sachen.
XXXnr und LXXV.
YFotaaiTiffia in Urkunde XLY wird in der Ugnim XLYI
durch Waaaerfiuss erklärt ihma, gen. ribaa, 1
Keaaaa, dar Lauf aia«f BäeheMf Rtnnaaal) Uailm »MM
82
Name dei Dörfchens RÖBf bei Satteuu« So kt aaeh 4er Num
RamMchwagy yob ran aas riDBea «b4 wie, gen. waget, beweg-
tes Wasser, Woge (vgl« Waag in Ungarn), bei Nenxing (s. Ur-
kunde Nr. XXXI), ein deutscher Eindrin^ing auf urspruagiich
romanischem Boden. Bezeichnend ist das Epithet Wdtdf
Ramschwag sam Unterschiede Ton den swei gleichnamigen Bar-
gen im Kanton St. Oallen.
WegemHchj s. in sin.
Wiaaenchaft, guarus, kundig, Terllsslich, b. B. YogtJUlul
S. 86 und 88; «0^ wiaMend in L.
Wur (im), ohne Zweifel in der Nibe des FrutzbadMt
LXXV; Wur oder Wuer^ die, ist die Wehre oder der Dian,
besonders der aus HolnbUkken, Aesten und Gesweige geaadit
und gegen die Wuth des Wassers mit Steinen besehwert ist
Zäugeiij d. L zeigen, dsTon %ogi, d. L ^dgie, wie man neck
im innersten Bregennerwalde sagt, statt neigto in LlÜLXVIll,
S. 55 und gewigt j wie es um Feldkirch lautet, statt geneigt,
daselbst S. 57.
Zunnen statt %iunen, d. i. zäunen in XLV.
Ztm und swtff d. i. das mitteihd. zwi, gen. zwf^es, zweij^}
XLV und XLVI.
IX.
Bker
den Erzbischof IViehmann von Magdeburg
ond die
Abbtei Seitenstätten.
Von
Jüeph InNit Bittar im Ktd - StenfaU.
85
l8 war vor vialaD Jahren auf der Rfickkehr tos den Kistea
»rd- aad Ostsee fiber BerÜD aad Potsdam, dass wir, um
s in der deatschcn Geschichte oft besprocheae Magdeburg
sehen, ober Wittenberg dahin gingen^ nnd Ton dort fiber
ettin and Halle wieder nach Leipsig und Dresden einlenkten,
I dnrch Böhmen nnd Mähren endlich Wien sn erreichen.
Magdeburg war nns als Sita eines Brsbisthnms , dessen
rfindnng nnd Ansstattnng nach den vorliegenden Urknnden
Otto L so grossartig nnternommen nnd hiebet nnter an«
m das Salzregal (in eletno9ynam j Almosen *) als ein
tribnt der Kirche behnfs der gemeinen Wohlfahrt erklftrt
tte, nnd anch in Hinsicht anf die nenere Geschichte wichtig
irorden. Bei Besehannng des Doms, des grSssten Bauwerkes
r Altstadt nnd seiner merkwürdigen Steingebilde — der vom
iser Otto nm das Jahr 970 vollbrachte Ban war im Jahre lt07
rch Fener serstdrt nnd der jetzige im Jahre 1211 begonnen
rden — wurde vom Erzbischofe Wich mann als einem
issen Wohlthiter nnd Förderer des Erzstifts gesprochen nnd
•selbe als ein geborner Bayer bezeichnet. In der dent-
lea Reichsgeschichte wird nach dem bisherigen Vortrage anf
hwltm nnd in Compendien dieses Kirchenffirsten kanm gedacht ;
war nns aber ans der Geschichte K. Friedrichs I. dunkel
BBerlick Anch sn Halle an der Saale ward nns vom Brz-
^ofe Wichmann „ans Baiem/^ der aber anch in Sachsen
l^tert gewesen nnd nnter anderm die Herrschaft Seebnrg bei
lieben besessen habe, insbesondere wie er als Lehensherr
er die dortigen Salawerke snm gemeinen Besten gewaltet,
) RMwr» p^§mi§ftm Sairwtrke'* tt. %i mad 41.
86
Rfihmliehas enlUt. ^) Seme Mvtter, eise Orifia aef
Bayern^ sollte a«f dem Peteraberge begraben seya. Dieser
Petersberg steigt Bordwestlicb tob Halle aas dier weites Kbeas
auf, and ist der Fernsicht wegen, die er obea raad anber
bietet, aaefa der Laaterberg, in den Urkaadea des Mittel-
alters man9 9erenu9 genannt Die benachbarten Grafen ?•■
Wettin, aach Markgrafen von Meissen, stifteten dort die reich
dotirte Abtei „Petersberg^^ and aagleich ihr Brbbegribnisf
in derselben. Im Jahre 1540 war sie sftcalarisirt worden aad
im Jahre 1565 hatte ein Brand grosse Zerstöraag ia dea 6e-
bftaliehkeiten angerichtet. Wir fanden aaf dem Peteraberge wm
aoch dea mittlem Theil des ehemaligen Mikastera aothdirff||
aar Pfarrkirche hergestellt. Die Gegtad am Lobegria aad
Wettia — dieses eine kleine, alterthfimliciie Stadt — ist wegm
ihrer Steinkohlengrnben — seit 1440 — bekannt. Die Sali-
pfiumen na Halle (Thalgnt and Pftnnersdbaftea) werdea grta-
tentheils mit diesem Materiale geheizt and am Fasse des
Giebichensteines '}, den die sächsische Geschichte öfter Bennt,
ward einst aach eine Salzquelle benutzt. Menken '} hat eii
Chranicoti monti8 aereni seu Lat^erhergena bewahrt ead
hierin auch einiger Epitaphien gedacht, woron eines folgender-
massen lautet: Frau Machtildis, eine Schwester Margkgrafeis
Conrads unsere Stieftherrns und Matter des Ehrwirdigen ii
Gott Vaters und Herms Wichmanns Erzbischofis za Madea-
burg GräTin zu Beiem Ligt hie begraben. Verscheiden aa
St. Ag^eten Tage. ^) — Diese unklare Grabschrift rührt offea-
bar aus einer viel sp&tern Zeit und gleichsam vom Horeneagei
her. Vom Vater des Erzbischofs geschieht in diesen Epitaphiei
keine Meldung.
Nach langer Zeit, im Jahre 1829, kam ans gelegenheithck
einer Reise nach Sachsen and Kurhessen der Brzbisehof Wick-
mann abermals in Erinnernng, nachdem wir inawischen sir
*) I. c. *7 n. ff.
*) Oiebicheof t«in , Am» darch Otto I. an Mifdeburg kui , Ist
Lodwif II. TOD ThOriofen anfebliehen SpruBf In Sie
') SeriptortM rtr. Germ. Uftiae I7SS.
*) 1. c. II. 8S7.
87
Bearhaitwig euer Gesehidite der deaisehen Sdswerke und ins-
besondere des Salsregils anch über ihn, jedoch nnr in seiner
bshen Steilnng sn Magdeborg nnd Halle, einige Notisen gesam-
Mdt batten.
Im Jahre 1830 halten wir nns von Wien ans wieder in
Bftbnen nnd Mihren nnd in Obemngarn nmgeseheni nnd anf
der Rickreise von Mariasell her an den Quellen der Erlaf nnd
Ips das Gebirge überstiegen , welches im Zöge von Osten nach
Westen einst das K&mthnerreieh heute die Steyermark von
Oesterreich scheidet. Hier befanden wir nns inmitten der merk-
wirdigen, als Eisenwnrs*) beseichneten Landschaft, mit ihren
von der Verarbeitung nnd dem Handel des Eisens lebenden
secbsehen Stidten und Flecken, darunter Ips, Waid-
bofen, Artacker, Burgstall, Scheibs, Gressten, Ipsis,
Seitenstitten etc. Eisen und Stahl wurden von Vordern-
«nd Innerberg aus der Steyermark herüber geholt. Schon
Alarieb hatte jahrelang hier verweilend von diesen berühmten
•einen Erobemngsplanen susagenden Werkstatten Noricums
Kenntniss genommen. Das tief gegen Süden eingeschnittene
Thal von Gaming und den an dieser von den Habsburgern '}
gegründeten Carthanse, im System der neuen Zeit verübten
Greuel der Verwüstung verlassend, hatten wir uns von der
Briaf weg westlich gewendet, und waren so an den vielen Rad-
nnd Hammerwerken im Gebirge über Gressten, Lunz zur Linken
lassend , nach l p s i a gekommen , wo die Ips und die Oisen sich
vereinigen. Weiskern,') unser Führer, sonst auch in Bezie-
bnng anf das Mittelalter ziemlich gut unterrichtet, gibt hier
an: „Markt, Pfarr und Herrschaft Ipsiz war ehemals ein
Erbgnt der bayerischen Grafen von Seeburg, welches der
ans diesem Hanse entsprossene Erzbischof Wichmann von
Magdeburg dem Kloster Seitenstatten vermachte.^^ Also eine
abennaligey wenn anch r&thselbafte Mahnung an den Ersbischof
Wichmann, nnd in einer Gegend, wo sie uns überraschen
mnsste!
) BiM Mmdtgm KiMawiurs lo K&niihen befriff AlteDhofen , iiGU€»a«ic
*) Vm HtTMf aftracht II.
3) Tuptgnffüt tm imUt a9tterrti€k. lVj«it 1 7SS.
90
Ctonealogia hinaing^arbeiiel hat. Sallist die BCHCStai Schrift-
steller der flächsbchen Geschichte, wie Gervais, f&Uea lid
veranlasst, sich auf diese Auctorit&t %u berufen«
Weniger ist es Schankegl gelungen anf dem heimatlidieB
Boden &ber Wichmanns Verwandtschaft in Bayern, oder viel-
mehr in Oesterreich, nnd ober die ersten Stifter von Seitta-
stätten, Udalschalk und Reinbert klar sn worden«
Seit Schaakegl war man, wie sich*s denken lasst, atch
BU Seitenstitten nicht m&ssig. Die dortigen Forschnngen schei-
nen mehr die Richtung auf die nähere Umgebung der erstes
Stifter gerichtet zu haben. Die Note zu Nr. XIL in den Mm,
boic. XXVIII. II. 220 rühmt die Liberalit&t des Herrn AJMm
Columban in Veröfientlichang der Urkunden von SeitenstSttes.
P. Wolfgang Mitter (starb 1829) hat geforscht und gearbeitit
Noch ist aber nichts erschienen. Gegenwärtig beschäftigt mA
der Stiftscapitular P. Maurus Pischowsky mit der Geschickte
seines Klosters.
Ohne dieser Bearbeitung vorgreifen oder Schaukegls schiti-
bares Werk entbehrlich machen zu wollen, mag den Urkoodea
hier das Wesentliche der Stiftung von Seitensfätten enthobes,
dann auf die Stifter und so zu dem noch rathselhaften ani
dunkeln Verhältnisse der Sachsen in Bayern übergegangen wer-
den. Zuerst noch einige Worte über den Mitstifter von Seitea-
stätten, den Erzbischof Wichmann von Magdeburg.
n.
Wichmann gehört dem ältesten und höchsten Stammadel der
Sachsen an, dem Hause der Billongen- Wettin, die sich tob
Wittekind ableiten, obgleich sein Vater Gero, Herr zu Seebirgi
nur der bayerische Graf hiess, und seine Matter Mathilde,
eine Schwester Konrads des Frommen , Markgrafens von Meis-
sen, nor als „die bayerische Gräfin" galt. Schon K. Otto L
hatte im Jahre 940 einen Gero, in Sachsen und Thäria^i
mächtig, als Markgrafen des Osterlandes gegen die Sla?ei
bestellt, denn die Gerone bekleideten in Sachsen und am Rheii
in Kirche und Staat von jeher die höchsten Würde«. We unser
Wichmann — Konrad und Eckbert hiessen seine Brider —
zor Welt kam, ob \n '^tutmV^vt^k^ x«^ Hisiwm eder vMaehr
91
T Ostmark y der anter dem NameD, die Eisenware, tob
m Gebirgsw&aeem der Erlaf, Ips oad Arl dorchsfröint
ird, wo der Vater Gero nnstreitig Landsasse war , nod wo wir
lehmaiia in seinen spätesten Jahren noch för Bodencnltor,
rwerh nnd kirchliche Stiftangen so thätig finden; oder oh
Sachsen 9 hat his jetzt kein Schriftsteller angegehen.
»easo wenig ist hisher Wichmanns Gehnrtsjahr hestimmt wor-
mj nnd seihst das seines Todes schwankt n wischen UM
id 1194. Angenommen, dass der Erahischof ein Alter Ton
l Jahren erreichte , nnd erwogen , dass ihm sein allzu jngend-
ilies Anllreten mit Infel nnd Stah in der hohen Hierarchie
OB bittern Vorwurfe gemacht wurde, so fUlt seine Gehurt
igelihr auf das Jahr 1119, jedenfalls in die erste Hllfte
nes in der deutschen Staats- und Kirchengeschichte so merk-
brdigen und mit der Signatur des grössten Hohenstaufen
riedriehs L heseichneten Jahrhunderts.
Ib allen ritterlichen Uehungen sich auszeichnend war der
u%e nnd Tielhegahte Wichmann Ton Jugend auf mit Vorliehe
m Waffen und dem Kriege ergehen. Aber nicht der Waffen-
ent, sondern die Kirche blieb seine Bestimmung — so war
i der Wille seiner erlauchten Verwandtschaft. Vielleicht noch
eht 18 Jahre alt trat der hochadelige Junker schon als Dom-
"opst zu Halberstadt auf'} und im Jahre 1148 ward er auf
» hisehöflichen Stuhl von Zeitz (zu Naumburg)'} Torger&ckt
ehien schon hindurch der Würde und dem Ernste des deut-
^en Episeopats allzu nahe getreten, welche Aufregung und
ntrüstnng zu Rom und unter den altehrwürdigen und from-
ea KirehenArsten Deutschlands musste hervorgerufen wer-
m, als der Bisehof Wichmann v. Zeitz „fast noch ein Jüng-
ig** im Jahre 1152 den erzbischöflichen Stuhl von Magde-
nrg bestieg I Es hatte n&mlich in demselben Jahre und kurz
whtr Friedrieh von Hohenstaufen die deutsche Krone erhal-
m nnd eben in Sachsen weilend , als das Domcapitel zu Mag-
^bnrg wegen Besetzung des erledigten Stuhls durch seinen
■) N«cli tln Ktai, Mft 4er ChronUt Botho.
*) Ui iakrt lOSO w«r das Bliüiiim ZeiU mK dem tu Ntttmburn t«MM
werde«.
98
DompropstaB oder DomdeehiBten w iwigtiger Wahl begriffci
war, mIub der König die Gelegenheit wahr dea Avaaddag aif
einea Dritten auf aeiiieB jingen Freund Wiehainnn an leakei.
Daaa Tollwiehtige Himngen nnd andere Motire nut eingewirkt
hatten y liegt am Tage. Papat Engen ID. fkante den Vorguf
tief sn Gemith, weron aebe an die dentaehen BiaehSfe geridh
teten warnenden nnd die Kirche Terwahrenden Briefe nengca
Aneh nnaer hoehTerdienter Gesehiehtaehreiher Biachof Otto ?.
Freising beklagt den swar hoebgehornen aber allsn jnngen Bn-
biachof.*)
Doch ans Racksicht Ar K. Friedrich ward Widunann aa-
erkannt und dieser hatte den Math im Jahre 1154 peraSnIick
nach Rom sa geben, and sich bei dem Papste Anaatasins I?.
daa Palliam na holea.
Im Jahre 1157 anteraahm Brsbischof Wichmnna emen Kriege*
nag gegen Brandenbarg aad eroberte diese Mark, wird aber ?•■
seinem Vetter Albrecht dem Bären wieder daraas Tortriebei.
Im Jahre 1160 sehen wir ihn anf dem Concil na PaTia an der
Seite des Kaisers, wo dem Papste Alexander III. entgegen Vic-
tor als Oberhaupt der Kirche anerkannt warde. Vier Jahre
später schliesst sich Erzbischof Wichmaan einer Heerfahrt nack
Palästina an* Von den Saracenen gefangen macht er das Ge-
lübde küaftighin dem Papste Alexander annahangen. Nach sei-
ner Rackkehr ins Vaterland beginnt er mehr seines geistliches
Berufes na warten and insbesondere seiner Kirche sa pflegen,
als er fraher sa than gewohnt war; aber dem Kaiser abzosa-
gen vermag er nicht. Mit ihm wählt er 1166 anf der Versaman
lang za Wirzbarg den Gegenpapst Pascal. Dem Herzoge Hein-
rich dem Löwen Ton Bayern nnd Sachsen Ton Haas ans feiad-
*) ChroD. mootis sereni bei Menken Scptl. rar. G«rm. II. 16% «od Hef-
mann Scrptt. rer. Lasat. IV. %0. WiemanDai . . aceeasit , modUqoe «aah
bns , qai In eiusmodi caatii praecipae ralent, prAtoiiMU (promiuia) ^
delicei et muneribne plaribni .
Otto Friilng. De Oeetle Fridericl bei Untliiuf (Oermaa. Hlitoricf-
ntm etc.) Lib. II. c«p. VI. f. 4%9. . . Regem Adhae la SuMsia mene-
tcm adire difponunt. Qaoi . . periiueit, at OviMMnaoi CtoMMB Ip^
Mcopam Tlram adbuc ^u^eaem led nobilem dlgWinl > » • «tLe. tia-VHl
Fol. %50.
M
StttU wttilM lUBiilil, aior 4tr Um Utäl Siiftf^ Witli«
raraiwil tr «kkl». HMmI
Aatf^Mi^w Irin •r i«ltr m«
«id d«r Slidli da awtadiMi
€«w«rkt^ftftM «od dti HalUrttt« IM» di«
AhhM Nauwerk, wmii »r dU MUm
cIm rmu Raitotesladi u der SaliAeli herbei holte , lal eine aei«
•er SehipfiBgea. Sehea ia «aaerer i^Geaehiohte der leutaekea
Salawerke'' hahea wir sa Halle aelbat an dea Krnblaehor WIeh«
aMaa erianerl daToa gAihrende Meldnag gemaeht,') (llelak*
aeitig wendet der Erabisohof darch dea frOhea Tod aelnnr llrtt«
der aad darch hinge iasaere Brwerbnngen ein mAohtigar I4an4«
herr aebon jetat mehrere seiaer Beaitaangea dar Kirrha aoi*)
lai Jahre lldS aehen wir ihn mit dem Grafen Bernharl von iler
Lippe in Krieg yerwiekelt. Im Jahre 1171 — eileinMen4a
Gemather kdaaea aicht immer grollen — ireraAbnla iinb i»9
Brabiachof aiit aeinem Todfeiade, Heiaridi dem Mwea^ Nie
wardea die iaaigatea Freaade ia dem Grade , d^tut wibrend duf
awei Jahre, ala der Herxeg aaf aeiaer Fahrt iaa beillge Land
abweaead arar, der Brabiachef die aidMaehea Llader wi« a#ine
eigeaea YorwaUele aad bei dieaer Geleg«aheit |«aa«ila ditw Mka
ia Laaeabarg aad MedUcabarg aad bia bin aa die balU#«:b4ta
Kiatea viel Gatea atiftde. Aach dar#a babwi wir aader waHi
achaa geapredbea. ') Im Jahre tlT7 adblUMii» «aerr Krxbi-
adMf swiachca ntmrieh des U^tm mU 4äem UthMkä4m Flui*
Upp ▼. Cda wmm an dba EfW aa Und «ad L««U>a /Mttg
Taa Ifagirfr Z«t lur war f^üm^iM Wid^
i4»ta
94
Frieden der Rirehe and des Reiehes wieder herrnnstellen. Das
grosBt Werk geling endlieh im lihre 1177 mu Veaedig, w
sich heide Hiopter der ehrisüiehen Wdt perstelich t51% nt-
söhnten.
Eine eben so sahireiche als gllnseade Vwrsiiinlnng ym
Bischöfen und Reichsfilrsten nngab die beidoi Sonreraiie,
aber nnstreitig hatten der Ersbischof Wiehmann and der P^
triarch Ulrich Ton Aqnileja, ein in seiner Idrdiliehen ni
weltlichen Stellung bisher Tielleicht noch nicht gehörig gewir-
digter Fürst ^), auf K. Friedrichs Person nnd seine Figsandnit
den wesentlichsten Einflnss, Dagegen erhielten auch beide, ft
wie die übrigen schismatischen Bischöfe völlige pSpstliehe Uh
Solution. Die durch eine Fenersbmnst snm grössten ThA
zerstörte Stadt Magdeburg baute er schöner wieder nnf; te
Bischof Gero t. Halberstadt, welcher sich 1180 der em-
bischöflichen Oberhoheit entledigen wollte, wies er in die ge-
hörigen Schranken zurück. Im folgenden Jahre sog Wichmani
wohl gerüstet aus, um Haidersleben wieder zu erobern; es ge-
lang und der Erzbischof hatte dabei ebenso viele Kriegslist ab
Kenntoiss im Gebrauche der Kriegsmaschinen bewährt. Dau
erscheint er wieder inmitten seiner Pfannerschaften nnd Bai-
werke zu Halle.
Von nun an ordnete er friedlich sein Haus umgeben lea
Verwandten und Dienstleuten von Nahe und Feme in Sachsen
und in Bayern, wovon den vorliegenden Urkunden gemäss mit-
tels dieser Erörterung umständlicher gehandelt werden soll.
Gegen das Turnierwesen Hess der Erzbischof von der Kib-
zel strenge Verbote ergehen, den Gefallenen sogar das christ-
liche Begräbniss versagen, denn in einem einzigen Jahre wa-
ren in Turnieren sechzehn Edelleute gefallen.
Künste und Handwerke suchte der Kirchenfurst allenthal-
ben zu fördern, durch Zunftordnungen und Privilegien; er liem
der erste grobe Gold- und Silbermünzen schlagen, auch wicb-
^) Der Patriarch Ulrich II. r. Aquilcja Ist heiprochM fal dtr va« «M
worfenen Monographie über die Abbtel Oaaia«h !■ UnlMn« Wi
Grafen v. Treffen, Ihre Mitstifler und
rieh abatammle.
96
tige BegAeDheitea darauf prägeo. Uebrigens liebte er maneb-
■al KmnweO mit Comddlaiiteii and Sebalksoarrea. Wicbmaaa
starb aaf seiaem Brbgnte Cause im Jabre 1194'), wo seiaer
Anordaa^ gemias die Eiageweide, der Leichaam aber im Dom
m« Magdebarg begrabea warde. Wiebmana war aa seiaer Zeil
«aaträtig eiae grosse AaetoritSt ia Kirebe aad Staat
m.
Was über die Gr&adang too Seiteost&ttea am Baebe Tref-
liag awisebea der Ips aad Arl in Oesterreicb die Qaellea, die
Urkvadea bei Pea*), Hansiz*}, Calles^), dieMonomeataboica*},
aad eadlicb Scbaakegl an die Hand gebea aad was der Abbt
Gaadaekar am das Jabr 1319 aiedergescbrieben ; was eadlieb
ia Besiebang aaf dea Erabisebof Wicbmaaa aas Sacbsea, den
llitstifter Toa Seiteastitten, die sachsiscbea Scbriftsteller aa-
förderst tob Scbaakegl aa^s Liebt gezogen bieten, ist im We-
aeatlicbea Folgeades:
Es war za Anfang des swolften Jabrbonderts als Ud al-
so halb, eia adeliger reicbsfreier Mann an der Ips and ander-
wärts wobl begütert and in den firübem Jabren ein bernbmter
Krieger za St. Veit in der An*) ein Hans fnr Cborherren ein-
richtete. Aber bald sah er, wie sie sich dem Weiao and an-
fem Gel&sten ergabea, wessbalb er sie austrieb and den Baa
liederriss. Dagegea rief Udalscbalk vom bochbetagtea ^) Bi-
schöfe Udalricb Ton Passaa, seiaem Stiefbrader*), beratbea,
«) er. 8. 8.
*) ScrlplorM rer. Aoitr. II. SO«.
*) 0«rni. Mcn I. 191.
*} AbbaL Aistr. 1. VIII. %50.
h xxvin. II. ais— aai vnd xxix. ii. sa.
*) Aa MMtui Vitun In AufU — rccbti der Ipi.
*) Ata tfy frSkcr D^spropil In Aofibirf , 1191 alf Blickof sa Pftfaaa ein-
fc««Ut wvrdc, w»r tr 05 Jthrt aK. Haniis I. SSI.
*) Ak Udalrlc« tplieopo paUTltuI • . «tMiM firatr« UdAltchalci . • lit ImI-
taB «faM fwclBMaM MvCUr, dMh wv UdiOriA a«r litara. Die Priai*
cato a«r ChrMdkt miatrls, CMMt, Ilöbmb mi Mm Pifcaoiw wiitr ISr
USalMlMlk Mch lar 4« llltoUtt«r lUinWit
96
die sehwanem Hönclie, d« h. BaBedicÜBer*), liarM ud riiate
ihnen seine eigene Burg «i Seitenstitten ein*), die er dm
mit seinem eriieigenen Gnte nnd Besitntiinme sowohl daseftit
als sueh su Tolbing, sn Stille nnd Heft nnsstnttete. Re-
ginhert von Hagenan nnd Hayde, ehenfalls ein edler, rcickf-
freier Mann, nnd bisher dem Waffendienste mit Glftck wd
Lust hingegeben, der weiter dstlieh an der Trainen gesesfciy
einst die jnnge Witwe Helena Udalschalks Schwester nr
Gemalin genommen hatte; denn Lanso ihr erster CkmaU wir
bei St Polten, wenige Monate naeh ihrer Verbindn^ eiMf
gewaltsamen Todes gestorben , — stand seinem Sehwager ii
dem frommen Werke beL Er nnd seine C^malin Helena wM
andern Verwandten wendeten der Stiftnng betrftehtliches Erhgil
sn. Der Bischof Ulrieh selbst gab die Pfarre Aqiach mit im
Zehenten, anch die Zehente in der benaehbarten Pfarre Welfih
bach, die Reginbert nn Lehen getragen nnd sn diesem Bi4i
nnrückgestellt hatte. In der hierüber am 24. April 1109 ii
Gegenwart ebenbürtiger Zeugen nnd anderer Insassen tosge-
fertig^en Urkunde war unter andern bestimmt, dass der CoiTeit
für je und allezeit das Recht haben soll, seinen Schirmvogt
selbst, aber ans der Blutverwandtscbaft der Stifter nn wählen.
Anmerkung. „Noverini filii ecclesie, quaiUer w
nobiles Reginbertus scilicet et levir efus Vdal»ckalck amme
sue providerinV * )
Es fallt auf, dass in dieser Urkunde Regenbert Ton Hagerni
seinem Schwager Udalschalk dem ersten Stifter vorangestellt
wird. Auch der Geber von Tulbing, Stille nnd Heft ist lieht
ausdrücklich benannt: yjHabeani etiam iüi frairet paUttaUm
*) Yidit eosdem (Canonicoi) materUli tIdo deditoi el per eoifcf«q«ai fff
abrupta ritiorain Uborantei.. extirpATit, eTaliitt dMtmdt etc..***
nacboi nffros..
') Den Namen aas einer deoUcben Wnnel absuleitea, rnftclito kau aif*-
hen. Ans dem SlaTiachen — denn daaa daberom SUTea aa«««n • Ut u-
l&ugbar, möchte man aicb leicbter sn Recbi finden, a. B. ajU: Ken,
•ii: Bacbe, a.U: satt, sytny: aittifend; aelbat v', Jod«: •!• Jnd«i-
dorf mftcbte In der Riaenwan , bei den vralt«B Verkehr aMlt 4m Stili^
mark am Platse geweaen aciii.
') Mvn, bo<c. XXrUI. 11. ItlB.
97
idvoeaium, quem voluerint, eUgendi^ duniaxai itte de
ierediiuria eognatione eU, qui eligaiur,'* was so«
ir«M rom der Verwandtschaft Udalschalka als Regiaberts a«
rerstehea ist Die damaligen Zeugen waren: Dietricus Comcs
[s« Yieehtenstein ans dem Hanse Farenbaoh nnd Nenbnrg),
R«dolf de Peraga (Berg oder Bergem im V. U. W. W, an der
uigariseken Grenne bei Kittsee — wenn nicht nm Mitterberg,
Berg «nd Bergkirchen im Machland}, Uchenpreht de Mosepach
(aas dem playn-reichersbergischen Adel), Pernhart de Ascha
(4ia Backmaligen Schanenberge) , Hnoch de Palsentae (Polsena
Mater Bferding in der Pfarre St. Marienkirchen), Sigehart,
Starchntt (Starckant) etc. Der dem Bischöfe Ulrich aar Seite ste-
keade Advecat Ulrich möchte der Adfocat Ton Farenbach oder der
Djaaat vaa Wilhering seyn. F&r die Einflihrnng der regnlirten
Chariierrendes heiligen Angastin war damals Erabischof Conrad L
vaa Salabarg besonders thitig gewesen.
Sieben Jahr spiter, im Jahre 1116, stand die Abbtei Sei-
teastlttea TsUendet da. Als erster Abbt war Ton Gottweig
Leapalt berafea. Eiao nene nnd ToUst&ndigere Urkunde des
Biackolli Ulrich, die friihore bestätigend , und noch mehrere
Bestimmaagea und auch nene Schenkungen und Befugnisse nur
Wahraag der Seelsorge and Ausbreitung der Cultur au beiden
Seiten der Ips begreifend, ward von sechs Prälaten der Um-
gegend aateraeichaet. Aa der Spitae der weltlichen Zeugen
ataadea Graf Dietrich Toa Yieehtenstein,*} Ulrich Ton
Wilhering, Brchenbert von Moosbach, Reinbert Ton Ha^
genau aad seiae drei bereits Togtbaren Söhne: Wemhart,
Beiabert aad Hartwich ; Maagold von Wesen , Siboto tou Bom-
keim, Hartmat Toa Perschliag nebst noch mehreren Andern.
Yerwaadtsckaft der Stifter selbst mit den ersten dieser Zeu-
gen, beweist der Verlauf der Geschichte. Einige Jahre nach-
her aog sich der alte Reinbert selbst mit seiner Gemalin
Helena und der Stieftochter Richardis in die klösterliche Ab-
>) af wmBB «Im Mkr Mb« ▼«nranditichaA 4ei StitUn Udakcbalk nit fmü-
baea N««baff Ttftbtt ir«ri«D, da Graf Ototricb ia beiden Urknden
▼•nm atabt. AMb 4er Nama Diatrieb ia diaaar PaaiUla deutet aaf Sacb-
i&m mmUk, w» dia IMa d— S Mal alaaadar fdgaa.
/r, T
98
geschiedenheit zorüek,*) wEhreod euer seiner Söhne, aachRda-
bert oder verlängert RegiDbert beBtnnt, nverst s«r Prolbttei
St. Polten nnd dann anf den bisebSlIiohen Stnhl sn PtUM
befSrdert wnrde.
IV.
Erst in den sp&tem Urkonden entdeckt man nnter in
Wohltb&tem von Seitenstätten einen, der dieser Stiftnng schti
im Beginn ein Gut an der Url gewidmet hatte. Es war Gnf
Gero ein Billange ans dem höehsten Adel Sachsens stamacad,
zur Zeit aber anch an der Ips swischen Seitenstitten nnd WaU-
bofen anf der Herrschaft Glenss gesessen. Schon sein Yiiw
Graf Wichmann zn Seebnrg hatte dnrch seine GesMKi
Bertha Güter im bayerischen Nordwald erhalten. Gero sein Sifta
biess in Sachsen der Graf ans Bayern, nnd Mathilt, Gere^s
Gemalin , biess dort die Gräfin ans Bayern. Nach Gero's TU
soll sie abermals einen bayerischen Grafen Lndwig geheiratet
haben. In Bayern selbst war man über das Herkommen dieser
Familie ganz nngewiss, allenthalben forschte man nach des
Stammsitze Seebnrg noch vor hundert Jahren.
Graf Gero hatte drei Söhne: Conrad, Eckbert nd
Wichroann. Dem ersten war Seeborg in Sachsen; dem awei-
ten die Herrschaft Gl eass mit Zubehör, an der Ips in Bayera;
der dritte war zum geistlichen Stande bestimmt. Wahrscheta-
lich hatte er unter der Leitung der Bischöfe von Passan dea
ersten Unterricht zu Seitenstätten empfangen, wenn Schankegls
Vermuthung, dass er in Gleuss sei geboren worden, Gnod
hat. Schon als Jungling sehen wir ihn zur Domprobstei ia
Halberstadt, 1148 zum Bischöfe von Zeitz (Naumburg) «ad
115^ zum Erzbischofe von Magdeburg erhoben. So weit hatte
es der feurige, viel begabte Junker durch seine hohe Ver-
wandtschaft und zuvörderst durch die Gunst K. Friedridtf
gebracht.
*) . . <fui Reinberiu» pott multa prohitatum ei vieioHmrmm dt ktttSkm tf^
intignia . . »aeculo . . cum uxore »%a et fttim Biekmrät
eiavit. Aach Seitermtitteo war wie andere tla
Reinbert erat 11%0 Vn*a Kloiter snrackfesof««
99
Ymm Wickmras das Brabischoli tob Magdeburg Leboi
i4 Wirkes wurde okea ein Umriss gegeben. Dnreh den fMk-
utigeB Tod seiBer Brider in Sacbseo und in Bayern Allein»
•W ilurer Herriiebkeiten, widmete er jene an der Ipa tbeil*
eise nacb Passan nnd tbeilweiae nar Abbtei Seitenatitten.
iese gelangte dadorcb nn dem weitl&afigen nnm Theile scbon
owobiiteB Forstgebiete von Ipsin, wo alsobald eine Kirche
fhwKi werden sollte, und das sofort nn einem eigenen Pfarr-
prcBgol nmgesebaffen wnrde. Die SebirmTOgtei hierüber Ter*
rftsto der Erabisehof den Stiftnngsbriefen gemSss dem Grafen
liaurat Ton Beilstein nnd seinen erblichen Nachkommen an.
hiter den hierikber nnd nnm Theil in Magdebnrg in Gegenwart
•rtigor nnd anck ans Bayern dahin bemfener Zengen ansge-
ertagtoB Urknnden ist es Torafigliek die von Papst Urban DI.
mter dem M.Angist 1186 sn Verona ertheilte Bnlle, wdche
lie gosammten Rechte, Bestandtheile nnd Oblieg^heiten der
kbbtei Sdtenstitten enthSlt nnd best&tigt Sieben Jahre später
legBote Enbischof Wiehmann das Zeltliche , nachdem er anch
loinor Hockkircke grosse Vermächtnisse an Land nnd Lenten
gesickert katte.
Unter gnter Znckt nnd Verwaltung gediek Seitenstitten
Kcknell xn Woklstand nnd Dauer. Leopold, der erste Abbt,
latto t4 Jahr regiert. Abbt Konrad , der dritte ? in der Reihe
lor Vorsteher, war von Wessobmnn im Hansengan herbei
perafon worden nnd rerwaltete sein Amt tob 1175 bis 1204.
b seine Z«t fallen Wichmanns Schenkungen, dann anch wei-
«re Ankinfe sn Tnlbing und Lanzendorf. Da die von Hagen an
üo Mitstifler von Seitenst&tten aus dem Hausengaue kerab-
knmoB, so BMckte die Bemfnng des Abbtes Konrad Ton Wesso-
wmam damit in Verbindung steken.
V.
Abs der im Jakre 1186 tob Papst Urbaa III. ertkeiltoB
ltestll%BBgs-UrkBBde tber die ersten Sckenknngen nnd Wid-
Bungen bbt Abktei Seitenstttten keken wir kier ftbersicktlick
linigs SteüeB bbs, wdcke die befreundeten, rerwandtsckaft*
ishsB mil irdiflkBB VnnblftBisso der koranwackaeiidavk &^d!^%%
7 •
100
«Uli ihre seitlichen wid kirehlichea OhliegeaheiteB niher Mdh
weisen.^)
,,Der edle Mtnii Udalschalk der Stifter des Klosters gil
den Grand und Boden der Marienkirehe mit aller Znhehfir wd
1) S. SctoakeffI Sptetitfimm St8 c ft Jr<m. h0ic. XXIX. n. S%,
Väml§€mlci pmdmtmrU ttmadem ememmkU pmimm «rclMfo 8,
tüumtU* mU» et fM Hrtm Vrim ßmrimm «C afmd artm§mimtk H 8100 H Htfk
fkmdmHr —kU trmäiäü. E» ä»m» Btitm mMM» ■■frft «f /Btf ttm ArtmU <
tUkmriU rreitm Aurte Trtfiäek (tis Sack «aailUIku' wm KlMter) m mi
ä^rf (JtBi«iU Ut TniMB) «C ZWriH^f— (ui <tr Hdk) «c iU«*ü (sirinvliilfr
wtMi U«r b«r«iti Akam kti Hafcaa« am laa » 4«r SlMi»«iU Amt k\wm% m i»
■ttkcB wirt).
E* ät» mßMtmm E§§mmd» 4« VrU emrttm H ■tfiarffc— ät tirimlm Ommi 4
VdmMei de Oeheemkmeh ewrtem («Srnkar tm Mkcrw B«4c«t«if »U ypiiihB n J»^
0er Zeit $ elae Art Henres- e4er SeieÜMO «f Tnfläek,
preäiam mä EUmru et tapMam «■■ tmud imrw mm » «tart
FMtmUmtie prMI«fte *•»<# CM^biMwif , (Ba iH kier wehl res Betakert 4e« OcmI
4tr Helena «ad vea EUara JeaneiU 4er Deaaa ia T. 0. M. B., «a4 kaaa vea vtr>
Sdeten Eleing am Annflae* der Ipe die Rede , wae aaf eia Erkgvt iai Vmtuugt Tta
Boigreich und der Orafecliaft Harteck deaten kftaate. Biaekef Diepeld (TW*-
bald) ist ein Sproeee der Grafen ren Berg in Sckwakea — St&lia, wirttafctrf.
Geeckickte II. 352 — mAlterlieher Seile ren Aadeeke , aack alt dea Hersetca m
Bökmca rereckw&fert« uad eaee rea 1172—1190) preäimmi, fwä M^ie {dedü) E*iU
wich mmtreum de Pierbmmm (bei Traieawaer ok der Perackliaf) ßttmitrimt
et ««II« doeUmi emi Heimriei dueie Auetrie per wkmmmm delefmfris Ckmmr^U Ckmäit
de Piletetn.
Mmmeiptm, fa« Aäilrmmme mtMte de VHe et Memedietm de AäUkmMekerf (AU«a-
htrg kiater der kleiaea Erlaf swieeken Baadedc aad Oleaaa , aar llnfliffc lia
bergisckea Herreekaft Steyer (ek6ri() eceleeie S. Mmrie dedermut.
Ex deme bemte wtewterü Vdmlrici Pmimeieneie eptecepi pmrtUm (m) Äepmek (■avtft
SeiteaetiUea) mi omnibue emi* UtulmrAue (tUmimHbme) eedeHU eeüicet AdMEk^*»
herg et BAerhth et KreeneteUen (Ckrebetetn) et mlU» cmpettie {m em edißemfte et eS-
fkmmdie cmb tmre emeerdetmH et tetm im ei» deeimtmHmne maceepHs fmiimtdam
hemeßeie eelUtie et deeiatmliomee memmlimmt, fme mei im preeemti aef deimeepe
fmerimt ex mtrm^fme pmrte fhtminie tpee H#fa« md Qkerimtefe^ekeiäe , eiemt
eimedem eentinet : empellee md Clmemmt et Waidkemem — die dertif e Plkrriüfcke »
keiligen Nicolaa* gekörte nack Freiiiag — «im deeimie et ewafti
Ex domo Heinberti Patamieueie epiecopi pmrecktmm Weifeehmek
bme eeeleeiie in leeo etiUeet Sgtmmelettem et im Mkafe «Mctf Wirita
im SmmmeUbmrf cmb ipem curte, faae mb e»demk epUtepe mrtepietUt
•b em meeepietie pro predie pfmgemetetm. — (Ein PfilrtiH— Isl M BtiM Ib V. <•
W. W., eia andere* im V. U. M. B. Jedeafalla ia wallfr
▼erkaafte , am aaek Bam taUea aa kftaaea , PlkSMBItal
Imt a« Siadelkw«, Ae^ «t ^aa BV. B\«Aam ila%itaMRiB >iMiu<i«) »•«..
161
'ms derselbe Stifter as der Dri ssd bei CMsbudi ssd s«
tille Qsd Heft iberwiesen. Heless die Edelfim «ad deres Seks
[artwich ssd deres Tochter Richsrdis gabes eis Lasdgst ss
er TrefliBg, zu Lassesdorf, Zelkisg «ad Aheia. — DieEdela:
gioo TOD Url gab dea Herreahof vad die Mihle ia der Nach-
arschaft dea Klosters, «ad Ulrich yea Odtfeabadi dea Herrea-
sf an der Trefliag. Der Edle Reiabert scheakte das Laadgat
a Blsara «ad die dortige CafeDe aut deai Re^te, welches
lischof Diepold darch eis PriTflegiaa bestätigt hat Fra« Heil-
rig Ton Pirbaam ibergab aiit BewiOigaag des Heraogs Heiarich
SB Oesterreich ihres Hema dardi dea ünbm Koarad Toa
'eflsteia eia Laadgat**
IMO-im. aiMiaiA »igrariWfc, vteUckM aMttiiif J«Mdto 4«r Briaf t - S«
dmmm G^rmd» CmmiU» dt GUmmm (OimemO pnäkm mä Vri» «C «r 4mm ßU «*w Sl*.
h€rtt CiwWi ßrtdimm mä ßimrktpmrh -> Oraf Qf alM Wr«ils m 01««m fVMSMB.
KmmndM, Wick««uc «W BcUcfta Taler, mthU 4k Skm WaMUari« vmi rtr.
wwmiU Harieakircfc« adbm v«r icr KlMUrsüfluf k«aek«aM haWa. AWr wcicr
litt »Mk 11M acaciaC rwm aicfcalMlMa Aid ■• ScHeastitl«a Jtaaa« aawetaa«
I aaia. — E* dtmm Wiekmmml wtmtrmHIU ArtkttpUttfi M^tkurgtmU
A«te CM Mtittim, fMM tmmnutUiU, Ex 4mm» Limkmrdt mämmtmtt Sa-
prmäimm mä Ftmimm «t SbMi ewa «Md^«». — Km§Udtm ät /laaa« r. 1110,
■it emmm LaWaaMa— nttkwm nmlHt (am Vmrtmkmek) mni SlgtUrd dt jrr«aa«
r. flU, 4art »tt Uakart mmä fktmm SakM Fricirkk ScUnarafI raa Rafaaakarf.
ft. IT. ». 4S.
HprniilrirAia «c /H« «to# prmIHm mä PrHl§mm fmsH
LaÜacaUrclMB mmA PrSlliag im Laadfcrlcktt VlUklkarf
- Sx mkitMmmm ßämiüm prtäim mä MihtHmek , Ht^tmktrf,
(Tämfttmtß. Bikerbaek bei Aibaek i ReUeabarf lai V. \\
DaaUr Haacrback, KaUelsitrf twisebea Talbtaff aa«
•tmalifM Sarffcbiet mit tiatm tigcava A4al.
fmmä te fUmämUmmt mmmtitur 4mHimmm (M
0} flMa# et fnartm H^tnm NtmmttHi •Hf*md* «i*«
mdwemtmm am em^mmtimmm fmmämtmrim lAtrmmt memtf^tr »«»««iif ^^t^Hmhmk,
frdmi» et iamUUm mppmrmertl , mmmmrre pmeeMm et ml^mm 4e
, emmmeermtimuem mttmHwm mem hmeiHemtmm , et^imt
smmeipimtU, »t ^miäem i\tkmtumt /%•*«•«•
mmäi» kmkmeril et em gi'mUe rl «*«««» »•«4>«tt«
102
,,Alrain Edler tob Url and Benediela tob AdelbartsWrg
gabeB LeibeigeBe sar Mwrienkirclio/^
,,lJlricli Bischof tob Pasoao seligeB ABgodoBkeao widafti
die Pfarrkirche Aabach mit allcB ZokircbeB , Blmlich xb AUr
hartsberg, Biberbach Bad GreostettcB Bad mit allcB dort achii
bestehenden oder ferner bb orsteheBdeB Capellea %mm fik»
liebes GottesdieBst mit dem gesammtea ZeheBtreehte , eia^
BelehBBngen anagenommea ; daxB die Zeheate tob bUob dem-
ligCB Bnd aas der fortacbreiteBdcB Caltnr bb boldoB Seitea te
Ips BBd bis xnr K&mtbaor-GreBxscheide eBtstehcBdcB Nei-
brficheB. Dbbb auch die CapeUea aa der KIbbso (Gleass) vi
BB Waidhofen mit den Zehenten and aller Zabehör. BiscM
Reinbert tob Passaa gab die Pfarre Wolfsbach mit üurea Za*
kirchen, nämlich bb Seitenstittea aad aaf dem Michaelsberge wi
die Zeheate eo Siadelbarg aiit dem dortigoa Sedelhofe, to
fJär Pfaffst&ttea eingetaascht wordea. Bischof Koarad tob Pasf«
gab die Zehente bei Robning.^^
,,Graf Gero von Gleass schenkte ein Gut an der Url u^
seia Sohn Graf Eckbert ein solches so Dachsbach. Wichflun
der hochwürdige Erzbischof von Magdeburg gab das Pridma
Ipsis mit der daselbst erbaaten Kirche/^
,,Liotgarde die Gemahn des Schirmvogts von Regensbii|
schenkte einen Hof zu Platz and einen zu Hunn mit den LA-
eigenen. Albert von Liapraroskirchen and sein Sohn gabea cb
Gut za Breting an der Vils. Die Liegenschaften sa Biberbau ly
Risenberg, Talbing, Katzelsdorf and Idangsdorf widmetea ii- 1^
dere fromme Leate.*^
Der Stiftung zafolge sollen sich Abbt und Convent für ji
und allezeit der freien Wahl des Schirmvogts aus der VMt
Verwandtschaft des Stifters and der Beseitigung desselben, weB
er das Kloster beschweren würde, und der Wahl eines anifi*
tauglichem aus derselben Verwandtschaft erfreaen. Axatt
einiger zeitlichen Vortheile sollen demselben weder erbliche aiA
lehenbare Ansprüche gebühren.
Würden die Bischöfe von Passaa das Klostor aaterdrldHi
wollen, so hätten die Nachkommen des Stiflera das Roeht ü^l^
Verahreichang des von jeher festgesetatM OoldgalleBB mt
St Stephaaa-AUav d\« KWV«v tasiV vt^bcbA
I I
103
▼erlfgea: *) so hatte Bisehof Ulrich rerordnet Das Kloster
sitst das freie Begrihiiissrecht far jedermaiui, nur die dem
rchoabaBBe Verfalleneo avsgenonmen. Weltleate niid Welt-
iester soHeii in die Claasur eintreten, aber die Mönche nach
gelegten Gelübden nur nn einem strengem Orden wieder ans-
iten können« Aller Gmnd nnd Boden, den das Kloster onmit«
\hmr nnd anf eigene Kosten bebaut nnd der dazn nothwendige
ekstapel bleibt nehentfirei. Chrisam nnd das heilige Oehl, die
^elhe der Altire and Kirchen nnd die Ordination der Mönche
iheflt der Bischof von Passan, wofern er katholisch ist, nnd
il iem apostolischen Stuhle in Gemeinschaft steht Sollte
eees nicht der Fall sein, oder der Bischof f&r diese Erthei-
Bg Besablnng ansprechen , so kann sich das Kloster an jeden
diebigen andern Bischof wenden.
Hieranf folgen dann noch mehrere obersthirtliehe Vor-
iluriflen, Ermahnungen nnd Verwahrungen.
In der Reihe der Wohltbäter Ton Seitenstatten erscheint
tetlich nbersetnt: pLiutkarde, Gemalin des regensburgischen
dfocaten,*^ Es ist dieses eine erlauchte und sehr merkwQr-
^e Frau, über die sich seit einem halben Jahrhundert schon
lanche Frage erhoben hat, die aber bereits auch Hermann
iflbelliner in der akademischen Abhandlung über die Grafen
•n Bogen ') auf dem Grunde einheimischer Documcnte und
ibmischer Geschichtschreiber mit der ihm eigenthumlichen
taeUenknnde und Consequenn ausser Frage gestellt hat. Wir
imerken hierfiber Einiges ausbebend : Liatkarde oder Liut-
irde war die Tochter des Herzogs Wladislaus von Böhmen
id seiner Gemalin Ricbenza. Diese war eine Gräfin von Berg
IS Schwaben, deren beide Schwestern auch in der Nacbbar-
ihaft, Salome an den Hersog Boleslaw 111. von Polen, Sophia
I Henog Otto U. von Mähren vermählt worden waren, was
if die Civtlisation jener Länder nicht ohne wohlthätigen Ein-
las geblieben ist Hinwieder hatte Graf Diepold von Berg
*) Bf htlUai wohl: ticli onter 4&ü Scbotx einer ADdern biicbAlllelieii Kirche
wm hegelMi.
*) Nmm hUtoriMlM AbhaadlaBgtn d«r Akademie der Wiiieneehaflen in Maa-
104
(f am 19. Mai 1166) der Broder obig^er drei Sehwestera die
Gisela eine Tochter des Grafen Berthold IL yoii Diesaeo ni
Andecha cor Yjemalin. Vod den acht Söhnen ans dieser Bk
widmeten sich vier dem geistlichen Stande, nnd Ton dief«
vier folgten sich drei Br&der — Ton 1169— 1215 — obgkick
mit Unterbrechang anf dem Bischofs-Sitse zu Passan , wibnal
der Yierte den von Freising einnahm: ein auch fnr Seitenstita
in mancher Hinsicht günstiger Umstand. Graf Friedrich IL fia
Bogen nnd Windberg, Obervogt der Kirche Regensbnrg wd
Böhmens Nachbar, nahm die Prinzessin Lintgart, in ihrer Hm*
mat Soatawa'} geheissen, snr Gemalin nm llt5. Graf Friel-
rieh III. anch Kirchenvogt von Regensbnrg nnd Adelheit, sient
an den Grafen Ernst von Hohenberg ') nnd dann nach Wiltkfg
verm&blt, waren dieser Ehe entsprossen. Wie rasch ui
frnhseitig damals das edelste dentsche Blnt der Djnastm
anf ihren Zngen nach Palästina dahingerafft wnrde, davon sial
der erlauchten Lintgart Gemal nnd Sohn ergreifende Beispiele.
Graf Friedrich 11. war kanm 36 Jahr alt dort begraben, den
dann sein Sohn Graf Friedrich HI. schon im 21. Jahre in £i
Grobe nachfolgte. Die VermShlungen fanden damals vielfÜtif
bei kanm erreichter Mannbarkeit Statt, aber die kraftvolle Zeit
brachte sie anch früher zur Reife. Unter solchen EreigaisNi
nnd verwandtschaftlichen Verhältnissen erklärt es sich , dass vir
die tranemde Gattin nnd Motter Lintgart nicht nnr nach Seitet-
stätten, sondern auch nach Obermunster , St Nikola bei Pasu%
nach Mallersdorf, Oberaltach, Farenbach nnd Admont ete^
fromme Vermächtnisse entrichten sehen.
VI.
Den Urkunden zufolge erscheint schon Graf Gero der Kl-
lunge c. 1100, der Vater Konrads, Wichmanns nnd Eckberd
im Besitze der Herrschaft Gleuss*); daher auch bei den Sack-
^) Unter Benifünf auf Dobner wird aai dem sUTlioheB BIjbod SwUli ■'
Swiatlo mit Licht, wi« Im Deutacbeo du Llvten mit Lcvcbtoa «tiVi
aUo in beiden Spracben die Licbtitrablandt (T).
*) Damm aucb Tom Frelberra tob Pre7b«rf mit fai MiB« niliiii>imn Is
Codex Ton Mooeburg gexofen.
*) Glaue, Qleuiic, C\ui%, VLVul*. «Im Bvfwwtt«
Klu«t : 8ch\ÜM«\, Batu«!^^*^- ^VäwäV^x «A3&MM^^^BNMdHk\
105
ein Zuname: der Btyer, dämm anch wurde seine 6e-
MntbOl, die Grifin ans Bayern genannt. Naeh Oero*s
en erhielt Eekbert die Herrsehaft Olense, sein Bmder
id aber die Herrschaft Seebnrg in Sachsen. So sollten
Dynasten in Bayern (Oesterreich) nnd in Sachsen das
;hte Geschlecht der Billnng^en nnd Wettin fortpflanzen,
beschick fikfte es anders. Konrad nnd Eckbert starben
»itig nnd noch nnTermihlt. So war Wichmann der Ern-
>f der Erbe seiner beiden Br&der nnd forf>e mit den
lÜenen Gfttem.
ichon als Bischof von Zeits — am 16. Mftrs 115S —
Wichmann Ar seine Familienstiftangen in Sachsen Sorge
l^n nnd nnter andern Ar das Kloster Gernrode von der
isin Hadewig, der Schwester seines Vaters, Anfnehen Höfe
irem Erbtheile nnter Zustimmung der hohen Verwandt-
erworben. ')
m Jahre 1158 yerleiht Ersbischof Wichmann dem Kloster
tbarg an der Saale die Zehente Ton Burgwart, auch
genannt, längs der Milde hinab. Der edle Mann Switker
sie einst erkauft und nach Entfernung der alten un-
igen Slaven dort gute Christen angesiedelt und die
ite nur Kirche gewidmet ') Die hier ausdrucklich be-
e Thatsache galt damals als ein Princip des Fortschrit-
Allenthalben nnd in Sachsen und längs der baltischen
n noch mehr, als in unsern südlichen Landschaften, wur-
ie Ireilieh auch den Zehenten abholden Slaf en wieder ver-
F^er die grossen Vermiehtnisse Wtchmanns nach seiner
«hr ans Palistina an seine Ernkirche Magdeburg; fiber
inrrschaft Seebnrg, Somersenburg, Jüterbock mit Zu-
tkM. Dlt Lag* TM OlraM, «Init oia Uohlwef „md pimm prüfimdmm*'
lehrt UallBcUdi S^r 4m Namtn.
taidMffl Nr* Xm. F. SIT.
«. Ilr. XVL f. 999. Bmr§wmrikm ^mddmm Ourni («biTtock »nalof mit
MAS 91mm) MMtfMM . . . rmmtU mUUimU imßdethm Slmv^ntm e^hniU
wm MM wkriBftmmt ßäH eidterM aoffoMvÜ.
ffl. Akai. ftliifto AaaMgM (Mftaefeea) 18%S. Nr. IH n. 1. 1. ^OMi
r#a/###«rfv
Im Jahn U84 tchnkU r il'i
I I I *»fcaj^
b«ug«H. Bis neil £m«« C«fciil«» fcaattMi :
Btrglaad toa imt Ifs «■< Otsaa Ks xk Atvf Tcnnigoif ■»
^«BchlotMeii mmi. *•■ ■•der« KfW« 4inHrfbiH«& Dana l|
auch da» Bar^rvnw CaiwWta gtmuml: Jif<. fiadiani, Mi^
WaiiicnacluAM, 41» Eis«»- u4 Sahwwfca, amiUm mi^
sckoii be»lehn «^vc «nt jrfudn ■hJm. md itUa vte
N«tsrMhU g«hactn iaam. Ank mH fc «iv Zdl* im bolb
<UgeK DÜMto Cwttts «baut wiHaa,*)
107
Es war im Jahre 1185 , als der Erzbisehof fiber diese
«iae ScheakiuigeB 9 „mnd was fr&her sein Brader gegeben/*
M «•lies dafir Messen gelesen vnd Ton Zeit na Zeit Spenden
m fie Armen gegeben werden), m Magdeburg selbst die Ur-
»■ian* ansfertigen Hess.
Dabei waren nngegen Heinrich der (Dom) Probst von
lainm , der Probst von Linden j der Abbt Chonrat Ton Sei-
eant&tteni Gerold ein Mönch dieses Klosters, der Mark-
[mf Berthold von Istrien (ein Andeehs), Wilhelm Graf von
ioMnharg in Kimthen, ans dessen Geschlecht wir einen
}nro, einen Halbbruder des Grafen Wilhelm von Piajen aof
Unchenberg nachgewiesen haben. — BeitrSge znr dentschen
mmäm- nnd Volkskunde 111. 147. M. b. HI. 539. — Anselm
wm Pingen nnd sein Bmder Thiether (Ministerialen der Grafen
m Rebgan nnd Binge jenseits der Denan, vom Ernbischofe
IWrs beigenogen nnd nach Sachsen bemfen) Konrad von
l««M n. s. w.
Ina folgenden Jahre hatte derselbe abermals einige Ver-
«»dlle nnd Dienstmannen ans Sachsen nnd Bayern nn Magde-
mrg nm sieh versammelt, nm fnr den Grafen Konrad von
• ilstein, seine Söhne nnd Eokel die Schirmvogtei über
ieltenstitten^) förmlich nn bestätigen. Sie sollte nicht frem-
•B Binden gegeben, das Kloster aber auch nicht damit bdä-
fiSrit dhtrwm p»&»§§»i»um wi^iiTwif. la in n«ffrraBUf Imb Wftlif«M«tM wer*
<•• »migtnkti 9 itr JKmm AotoM/M (BmMmImO» iMm4 §tmumä§ , mk^, . riwmlm§
I /Mm Inf I $Mlm , Oa§mkmek , Z9€ktUhmek, Vmldi0mtrum. El wiri
«rlMOl 4it /bmftM etätmäi U§m4 mä tmtmlim H wäißeim wHfMtdm H md •mmim
«ai iaaa wi«4«r «f W fvW mUHtmiU im »«■<• »iJis mmt fifrri mut rmimsUbH
• fkrtt t9mH§0rH Umtmfri, . Sals- «ai Eiitafrabca wwrdea swur biihtr
■■f aiMMi Ttrrilsrlaa aidit trlüitt , aber ier wthlaaterriebtett Erskiackof kaaaU
— lAe la itr Naikkaradkafl. D«r BraaakoU« » wtlehe f efcnwirtJf ilt Oef cad
IMtft, wari« Mkaa «nriluit. Nock rta aaiera Erwtrkaafca iareh 4it Miniit«-
iial«a Back Sditaallttaa (aaekcakt iil di« Etdt , %, B. Toa der CmrtU ^pwf ^r*.
wUm (aa Baklwaft), dca h^mtfMmm md ehuMum etc. Uaklar iil aas, waa
•iaar Sali« fcaaft wird. Eia aakedcalcader, raa KlciaaekaUadca
■arfcUackaa Sali keatekt wirklick aai reektea Ufer der Ipa , amiakal
Sot madl WaMkafea, aad iat aia Zafekir der aaa Eaaeakerglaekaa
d data» Aarfatta.
■ar dl« Vaglai dar JaMella der Ipa faUfeaea Mlcc in ^
108
Stift werden« Erst wenn die PeQsteiaei (der Stiftmgtir-
knnde Beek Bitte- «od StamoiTerwaAdte des Stif-
ters) abtreten wtkrdea oder wollten, solider Abbt eine ui«fi
Wahl treffen dftrfen« Dessen waren Zeagen Dedo (Dirtair)
Markgraf im Osterlande (Sachsen), Otto von Ranersberg, Dil*
pold von Erla, Hermann von Hirsehberg, Volkmar Von Frinf
(ans Oesterreieh), Beringer , Radiger, Arold tod GlensSi Ben
der Mandsehenk n. s« w.')
Die Herrschaft Glenss erhielten ans Wiehmanns Haalft
Bischöfe von Passan, die sie den dort wohaenden adeficbn
Dienstminnem nnd Bnrgvögten in Ambacht gaben. OppnHi
ein Pfarrdorf hinter Ipsii gehörte an Glenns.
Bischof Manegold von Passen l&sst im Jahre ItlO anf kt
Bnrg Ebelsberg ikber den Grenaverg^eich nwisehen Passen ai
der Abbtei Seitenstfttten wegen der HerrsehafI Glenss ai
Zngehörde , wie sie vom Bnbisehofe Wichmann geschenkt ww-
den, eine Urkunde aosfertigen. Unter den vielen Zengen e^
scheinen drei Castellane des Bischofs m Glenss, ancb cii
Heinrich von Lonstorf. ') Seitenstatten aber gab die Lehen ut
Zehente zn Oberhanseck an die von Brnnsberg, von ZinseoM
nnd spater an die von Stibar (auch ans Sachsen?)
im Jahre 1260 war durch Schiedsrichter nnd dnrch in
Bischof von Passen ein wegen der Zngehornngen von GleiM
na Wang, Baierberg, Wintberg, Kaienberg nnd anf der Zell
entstandener Streit zwischen den Edlen von Tyming nnd in
Edlen von Glenss geschlichtet. ') Dnrch Verkanf oder Belek-
1) SekMkefl Nr. XXHI , p. 84S . . . mäfttmütm btimrwm mitrm ßtmimm IUm, fw Sü
dmmHmdemH «cr/«#<« . . . eiUmliauu Comrmd» Ctmlti 4t BüHHu
Hmu» , . . f04l tp*t mm H #w«««#fo #tM imrt ptrpttam ^mHämmt . . .
0rUuUlts mmrtkio , OUo 4t Bmmertbtrg. (Dieic , «o wit iie t«b ErU mmi. Hirtc^
bcrf tfaid aa 4er Bau« and kei Melk feieiiea, üe raa Priaiaf aa iar Tcaiea
aad f eMrea oater die pUiaischea Miaiaterialea. (Eiaea n«wtU flr diese Sf
haaplaaf keaae ich aieht. St.)
Der BeiiaU Sekaakegli: „Ctmt» 4t PUtitim, fml fitit 4t fmmiUm
Ut aar kediagi sa rerstekea.
s) Sekaakefl. N. XXV. p. S4%.
3) ITea. *. XXIX. II. »3. Tyaüaf iat Tielleiekt daa alia T— <alia a«i
du frakcr de« Ladw\f vaa H%%ta%,% ^«tVk«\ft% '««k. H. %« ULffU. ■• lIlL
109
mg sckeint diese Uemebaft Tom Bisthame veriaeeeii weHea
vn.
Wenn wir in Betreff der AbsUmmaBg Udalschalke des
iflers von Seitens t&tteo den imerni&dlicheii Forscher Schsa-
gl recht safge&sst hsbeO| so beginnt er der dortigen Trn^
kittB Bofolge mit Udalschalk I. Es ist damit verstanden der
rmf «nd fireisingische Oberschirmvogt — Arckiadvocahu ,
w^ew nmmmaiiM9imu9 ete. — , wie man meint , ein Hnosier, der
reits Herr von Stille, Heft nnd Tnlbing gewesen. Willibirg
ler Willitmd von Sempt nnd Ebersberg habe seine Gemalin,
i4 Hedwig eine an den sachsischen Dynasten Christian ver^
MÜchte Tochter geheissen, nm 1016. Auf Udalschalk I. folgt
nm gleichnamiger Sohn, nnd diesem Udalschalk lii.| dessen
MMdin Helisea geheissen, von der noch ein Gemilde «i
silenstlttcn Zengniss gebe.*) Helisea habe iwei Männer
tbabt Die Fracht ihrer ersten Verbindnng sei gewesen Ulrich,
nerst Domprobst von Aagsbnrg and dann Bischof von Passan.
I mweiter Ehe mit Udalschalk III. veri>nnden habe sie mit
fli Udalschalk IV. den Stifter von Seitenstatten nnd Helena,
ie Gemalin Reinberts von Hagenan gewonnen. Zugleich gibt
ekankegl dem Udalschalk IV. dem Stifter von Seitenst&tten
idi einen Bmder oder Halbbrader, den Grafen Konrad mit
■er Gemalin Enphemia, deren Enkel — (die S6hne Konrad
id Linpold von Beilstein nnd Piayen standen daiwischen) —
«er Konrad von Beilstein gewesen sei , dem Erabischof Widi-
au 1186 die Vogtei iiber die an Seitenst&tten geschenkten
iter anvertrant hatte.
Gegen diese Darstellang erheben sich wichtige Bedenken.
Zwar f&hrt Graf Dabnat *) den Grafen nnd Oberschirmvogt
dalschalk I. als Haosier oder Andechs, eine Willibirg von
empt-Ebersberg als seine Gemalin, nnd einen Udals^alk IL
M Sohn aaf; von einer Hedwig ist da keine Rede. Aber
>) VwiL Mm. UU. ZXVm. IL Sl» vbS SSO. 8«llla
MvttB Hamm HtOtieht H«lica •Ut Ht^wif ^^ghmrgm Mint Btlie
mim wm Im imm Ha«M Ptajtn «ad Wwrtmktä W— >etf"VlifcUnsW^
>) OH§imm UU. ämmmt i7U. IL 7S— 78.
110
Hermann SchoUiner, einer der saTerlSssigsten Genealogen, via-
dicirt ^} diese beiden Udalsehalke ffir die Dynastie ron Sea^
Ebersberg, nnter Berofang aof Aventin and Hnnd , md bü
statthaften Naehweisen, nnd fohrt aneh swei Wiiiibirgii
diesem Gesehlechte, aber beide in gans anderen Stellngea is£
Jener Graf nnd Oberrogt Udalsehalk Ton Freising, an^ aa kt
Mosach, Um nnd Paar begütert, eben dort, wo ein baki
Jahrhundert spiter die unstreitig sempt-ebersbergischen Abbtei«
Kfihbacb nnd Geisenfeld gestiftet wurden, welchen die sea^
ebersbergisehen Töchter nnd Enkelinnen ans Kimthen als iii
ersten Abbtissionen vorstanden, erscheint nns selbst als oi
Dynast von Sempt-Bbersberg. Dagegen glanben wir in deaD^
knnden der ft'eisingischen Bischftfe Gottsehalk (994— 1006) vi
Egilbert (1006 — 1039) neben obigem Grafen Udalsehalk sw«
andere Udalsehalke , Vater nnd Sohn , aneh Vögte aber nicht
in jener hohen Stellung, erkennen nnd sie als nahe Ver-
wandte des Bischofs Gottschalk (von Hagenan) Terrnnthea n
dürfen. Die Zagabe Schaukegls bezüglich auf den SchirmTtgt
nnd Grafen Konrad von Beilstein ermangelt Kor Zeit noch «itf
nähern Begründaog and scheint mitanter aof der Voranssetsag
zu beruhen , dass Helisea a^s playen-beilsteinischem Geblüte eit-
sprossen , oder einer ihrer beiden Männer ein Beilstein gewesei.
Noch anderer Udalsehalke aus derselben Zeit mag hier
gedacht werden.
Abbt Titus von St. Peter in Salzburg (988 — 1005) 4ei
Gaugrafen Sighart (von Playen-Bcilstein) als Vogt zur Seite
erwirbt tauschweise von Udalsehalk dem Advocaten des Kaiseri
(advocato Jmperatoris Heinrici) und seinen Brüdern Wichartete.
Liegenschaften zu Hampersbach bei Tiefstatt, links der Isea
um Dornberg etc. '} Dieser Udalsehalk gehört wahrscheialick
den Dynasten von Leonberg und Domberg an, die nach in ik
Stcyermark hinübergezogen. Unter Erzbischof Baldnin fta
Salzburg erscheint um 1040 einer ihrer Nachkommen (?} , aick
Udalsehalk genannt. '}
*) Neu« hlit. Abhandlanfen d«r bayer. AkA4«aii« der WISMMCkafUa IT.—
,,Ueber dl« Stifter tob OeUenfeld.*'
*) Juvavia II. SOS.
') l. e. 318 Q. a%0.
111
Üb 4m Jahr lOM ibergibt eio DToast Udalsehalk («r 4ie
Abbtei AdsoBt in Steyemiark da« grosse Pridiam Elseadorf
(BtiseBdorf) bei Abeasberg ia Bayera ia die Hiade der iboi
▼arwaadtea aad erlaaebtea Witwe Hemma, Stifterin voa Gark«
Zwei Udalaebalke I. aad II. voa Elsiadorf bei Raseahofea aa
ier Abeas tretea Toa 1029 — 1098 hiatereiaaader aaf: BraaO|
Biadiof TOB Aagsbarg j der Straabiag seiaer Hocbkircbe wid-
BMle y BOBBt dea eiaea der Udalschalke aeiaea Blataverwaadtea
(eognaiiim wrnum) iai Jabre 1029. *}
Bei der reiebea Aaaatattaog der Abbtei Admoatdareh des
BrBbiaebof Gebhart tob Salabarg, aach ia Folge der Ver^
■lieiitBiaae der erlaaebtea Hemnia im Jabre 1074, war aater
des kodMdelicbea Zeagen aebea Dietmar tob Doraberg aaeh
Udeiacbalieb de Wolfeabovea , hiater sich aoch drei aaderoi
BBgegea (Welbkofea im Laadgerichte Stadtamhof. *)
BiB aiebt Buader bemerkeaawerther Dyaast Udelachalk
joBBoita der Alpea aa der Draa wie aassea am laa gesesseni
gakUrt dieser Periode aa. Es ist der Graf Udelschalk mit seiaer
GcBialiB Adelbeit aad seiaea Söhaea Adelbero Grafea tob Ma*
laateiB ia KiratheB, aad AltmaaB, Bisehofea aaTrieat, dem
Emeaerer der Probstei Sabea am laa. Altmaaa war der Alleia-
erbe aller Herrliebkeitea dieses Geschleehtes ia Bayera, Steyer-
BMrk aad Kiratiiea. Adelareiter aeaat iha wirklieh eiaea Gräfes
TBB Still -Heft, aad sieht ia ihm dea Gr&ader voa Seitea-
BtttteB.
Dieser Udalsehalk aa Utteabeim aad Wiaklera im Pastor^
ÜMle begitert staad dem ihm blatsverwaadlea Bischöfe Aldoaria
TOB Briehsea (f 1090) als Vogt aar Seite, dar dea er aach
Soolgeritk aach Briehsea gibt Die Hoheabarg am Trebroeb
ia d«r Grafschaft Lara war seia Aasita. ') Die Dyaastea All-
mBBB aad Udalsehalk ia dea freisiagischea VerhaadlaageB ia
Kimthea oft bearkaadet warea seiae Vorrordera, aach wieder
aaf Obersberg, Altmaaasteia ia Bayera aarickdeatead. Das
Besitxtham aa Sabea scheiat tob der Adelbeit ia der Abstam-
*) irflffT, JiMMM <f Origimm ätmm hwle. 1%S «. S7%.
^ Jw9m. n. aeo— SSI.
*) BiMt TBmrmit Ttmrmim,
112
ming TOB der erstan StifteriB T«te ans dem Hanse vea Ftrei-
bteh «Dd Neobiirg — aweimal Termihlt — kemiirilve«. Di«
Söhne dieses Grafen Udalschalk, Adalbero und Altnana, «i
andere Umsi&ade lassen in ihm also jedoch sieht anglcick itä
Stifter Ton Seitenst&tten eriLennen. ^}
VUL
Die Gesehichtschreiber tos Seltenstittoii haben ein wot«
Feld OBS BB erkUren , wie die HerrlickkeitoB tob Stüle wd
Heft das erbliche EigeBtham ihres froBUBen Stifters UU-
schalk gewordcB ; wie diese Gebiete aber aach anderwirts aick
Tirol, oder etwa als Bestaadtheii des aadechsischeB Gebieb)
oder eadlich aach KSmtheB als Zabeh5r Udalschalks des sw«-
tea Stifters tob Sabea an Ibb beBogea werdea woUea.
Ohae TorsBgreifeB, bemerkea wir hiertiber Folgeades. Du
Gebiet tob Stille aad Heft liegt Ib der Borditotlichea Abdaebuf
des Haosracks zwischen dea Qoellea der Aschach and des
kleinen Inn (die Inn genannt}. Die Markang^a Roid, PoiheiB,
Aistersheim, Palsenz etc. begrenzen es nach Osten, der Ater-
gan umschliesst es im Süden — der Rebgaa (Repagowi) biMtt
dessen nordöstlichen Theil.
Der grosse Matichgan schloss 5fter aach dea Atergas ii
sich, nnd dieselben Gaugrafen — wie Gebhart 1007 and Me-
ginhart 1050'} — Terwalteten beide. Schon seit dem Mark-
grafen Aribo, der im Jahre 909 mit dem Erzbischofe Pilgrin
von Salzburg, dessen Erzkirche im Ater- und Traangaa bereits
seit dem achten Jahrhunderte begütert war, das weite Abbtei-
gebiet am Traunsee , kraft kaiserlicher Verleihaag als Aaibacbt
genoss'), sehen wir Anbots Naehkommea nnd daranter iis-
besondere den Zweig von Burghaasen nnd Schala — aach ^
Otakare tob Steyer — im Ater- nnd Rebgaa Tiel begiteri
Nur auf die vereinten Bitten der Grafen Koarad tob Pefl-
stein, Sighart voa Schala and Gebhart tob Barghansea, gak
*) Mon. hoie. IV. 511 a. ff. Meichelbeck, Hbt. rrtotef, I. U. 47t— !!•
Uniere Monofraphle ftbar 8ab«a und ••in« SlUter.
') Mon, hoie, XXWW. I. %«« u. 37 t.
^) Jiwtivin U. ia\.
113
BiMbof ReguBir toi Pa«Mi die Fbm Seewalchen an Aterwe
la i»B Kloster BUcbaelbenein in Jahre 1135.*) Voo Rekgaa
(kcHt« Ukler- med Oberregam) ifingen die apitera Stammg^
M«aem, die Grafeo Gebhart tob Rebgan und Bing« — (daa
Boigreieb in UoterSaterreidi aaf der linken Seite der Do-
aam) — ww, an dort aw dem alten plajrenachea Stann-
laade von Harteck etc. mitbetheiit h werden, wogegen de
dieaaeits viel an die benachbarten nnd ihnen rerwandtea Abb-
UioB — Kreman&aBtar« Farenbaeh, Reieherabe^ nnd Sab««
aehMktcn. *)
Daa Biatbnrn Banberg, welchen rom K. Heinrich IL bereita
in Jahre 1007 anch mit der Herrschaft Aterses im Atergaa *)
hU mit einem Theile des grossen Forstes im Höhoihart (Ho-
klnhart) augestattet worden, veratand eeioe dortigen Brwer-
hugcn oheaso wohl an mehren als woblthitig sn cnltiviren.
Als Vtgte des Hoehatiftes hoben sich daselbst die Herren von
Im Uebergange dea eilftea ins awölfte Jahrbnndert hatten
uch Djnaaten nn Neabnrg and Farenbaeh nnd Paten (An-
dcdue) die Eckberte nnd Bertholde in.Ater- nnd Metichgane
Allode erwerben. luwischen scheinen die Umatinde dahin h
dnten, daaa in der ersten Hllfte des eilfton Jahrhnaderts
• ine mit Still and Heft*) dotirte Brbtochter aia
plajnischen Hanse, nil dem beliebten Namen
*) nta, OMCUcM« tob lUdMlkMBrD TtT.
■) mit*, la Ut AbkueiOH U«r dl« ltab*Bkar| in Nordtw, lolwItM ■•Icha
M Kckf*« «Ui wu kkia crwtUkar Itt.
■) Vt^T M Hcnichaft AtaTM* oatcr Bamkarf, aaddla Herren «an SelKBeB-
hmt *l*h* KtUtAilH lar B^cn «te. ISIT. VI. g. Vit. HafU
*) ailll* na H*(l. Ab «ia SUUfartckl, wl« ■!• >. B. tlt (ahalMs SISl«
■■ Wutshaln md u IhalB buUBdaB, lat Uar kau ma danhcB ( wakr-
•cfcaiBlkk itiBBl Sw OrtiBUU na alnan Iniwien Stllo ■», wl« SKl-
trU wf das aanUald*. DU buoadwf » Wditorl hbub llciaadea
Haft »dar HiA — «la Waaf and W«ii(, Oubwtndt nnd aachvudt ~
afrackaa' aleh Mlhat •!■ Auladliufm , kl* OcvakriaM« wU ab htU-
ill(ta PliU« I« kl« na Wulaa BMh OiUs ku, dkbar ■■•i^iTlrtilt
oea VaUaUakiA adar Ohar- oad UaUrbalt !■ loakmca. Hiilli ßT '
li aaiMr Abbaadof akar dia Oraba css Ltahod, Tiiaiblifc ^
In- dam n*ill*Bifaa «War SllUa aoch Hafl a«f.
/r. .
114
Hedwig, die Matter derStifter tob Seiteastittei
wvrdo**)
Dts im Atergaa dareh K. Hriuieh ü. begiterte Hodh
stifl Bamberg — darcb das Rottbai, den Atergan «ad iler
den Pjbm konnte ea sn aeinen Herracbaften in Kimtbea ge-
langen— batte auf den dortigen Adel nnd Giktei^eaits grotsei
Einfloas. Im benacbbarten Rotthaie Terwaltete aeit 1050 eb
Gerold (II.) die Grafaebaft, ziTerllaaig ein Sobn des m
Jabre 1011 anfgef&brten Grafen Gerold (f.). Aaf aeinem Ted-
bette bieaa er seine Gemalin Cbristina das weite Besifxtkia
an Asbacb an Bamberg snr Grfindnng eines Klosters iberge-
ben, was aaeh die Witwe getrenlicb Tollsog. Im Jabre llt7
batte Bisebof Gtto der Heilige Ton Bamberg na Asbaeb £i
Abbtei eingeweibt nnd gemebrt. Ancb der Adel im Atergu
maebte sieh dabin ninabar, nnter Andern die tob Heft, *) wdck
anch nnter den Wobltbitem Ton Aldersbach genannt mi.*)
Woher stammen diese beiden Gerolde ? Schon neben Hent;
Tassilo stand zn Matighofen ein Kerolt ; ein Geroldsberg liegt
am Weilhart — ein Pfarrdorf, Bei Nagel erscheint nm 1097
1) Eine Heliiea — vielmehr Hedwif oder Helica — Ut in der SUuUM
der UdeUcbalke der Angelpanct, an welchen 1) der Betits Ton Stillt
nnd Heft, 2) der Blüt«Terw«Ddt«cheft der Dynwten Ton BeOcteia bR
Erzbiichof Wichmann und 3) der Bischof Ulrich Ton Pasaao all Halbbra-
der des Stifters Udalschalk Ton Seitenstitten aaauknapfen wir*. Wsi
Schankegl in Betreff der Verirandtschaft Wichmann*a mit Chanrat vis
Peilstein belbrinft, ist nicht halthar. Eine BlatSTerwandtschnft swischca
ihnen wftre allenfalls denkbar durch den Grafen Friedrieh tob Farenbadif
der die Gertraud von Billuofen entfQhrte, doch siemllcb entfenii
Wie, wenn comes Hefinhart c. 1050 im Ater- und Trausfa« (cstf-
sen eine Erbtochter Hedwig mit Stille und Heft surttckfelaMen mi
diese sich in das Haus Parenbach verehelicht hätte? Hefinhnrt fehlfl»
dem Stamme Piayen — Beilstein an. In diesem Falle wQrde WUliMrf
von 8empt nicht für Stille und Heft einaustehen haben. Wie , wenn }«•
Hedwtf oder Helisea die Mutter Udalschalks III. oder tV. 4ee Stift«!
und der Helena snm ersten Oemale einen Bruder Belübertn rvm Fint-
bach , einen Andechs ans Oberbayero und Tirol f ehnbi «ad all fka kß
Bischof Ulrich den Erben von Hardingen am Letfc an
als «weiten Gemal den Vater des Stifters Udniatkalk fMiaaMMi Mftt
*) Man. hMe, V. \\%.
*) f. c. S»8. J%t.
•• .-■ i
115
ein nobüiM kamo Geroldu9 de Ratenhoven ßiu9 Eberhardi eic.
Sie mogeii von Abensberg stammen. Das durch die Fraa Hemma
¥on Gnrk nach Admont gewidmete praedium GeroUe9darf in
Bavaria lag auch im Rotthaie — Geratsdorf im Landgerichte
Eggenfelden — Die Nachbarn von Still und Heft, die spater
reich begfiterten von Polheim, von Palsenz, Aistersheim^ Perk-
hein, Haag etc., werden seit 1100 oft genannt; aber die von
Aschach gebieten dann von ihrer Schanmbnrg aas weit hin.
NobiliM kamo Gozoldua de StUlin richtet am 1140 su Reichers-
berg in einer höhern Stellang für eine dahin unsbare Familie
ein SeelgerSth ans. *} Um dieselbe Zeit ist Egino de Stille
«nter den adeliehen Zeogen su Farenbach,'} einige Jahre später
«m 1160 Otmar et Liutoldns de Stille wieder na Reichers-
berg. *) Im Saalbache des Bisthams Passaa kömmt vor am 1280:
iiem Ma vUia in Stille et amnia, gue dominus Ottocharu»
ei Heberkardus fratreB habuerunt, ^y Im Jahre 1011 schenkt
K. Heinrieh IL an Bamberg in pago Jainogave Hefta in comi"
taiu Geroldi ein Kammergnt. Es sollte heissen in Atergowe (?},
wohin sich Gerolds Comitat von Isengan aas erstreckte. *}
Im Jahre 1111 empfangt K. Heinrich V. na Passaa fBr das
Kloster St. Nicola von Albin von Stein (bei Reichersberg and
ans dem Geschlechte des Stifters dieses Klosters Wernher)
ein Gat sa Heft.*} Im Saalbache von Passaa ist am das
Jahr 1200 angemerkt: ..Chunradus nepos Friderici de Hefte
cen^maiis e9t et ettis succeaaio, Testes sunt Wernhart pater
eims etc. So worden die edlen Geschlechter allmälig an die
Kirche sinsbar. Die noch im eiiften Jahrhandert vorkommenden
Hefte lassen sich im Kloster Farenbach begraben.
Im dreisehnten Jahrhunderte begegnen uns auch noch einige
des Gesehleehtes von Stille in den Urkunden von dem Spitale
am Pyhm und des Klosters Lambach. Um 1250 sendete Gund-
ackar von Steyr dem Markgrafen von Andechs eine Hube sa
0 liM. Uie. III. %es.
*) /. e. IV. so.
>) f. c. III. «S%.
«) /. e. XXVIII. II. %Sf .
*) I. e, XXVIII. I. %S9.
•} f. r. XX/X. //. ist.
11«
Hanfeld aaf, damit er selbe dem Spitale am Pjhro schenkri
wolle. Unter den Zeugen erscheint Otachams de Stille. Gnnd-
ackar Ton Starbemberg sebliehtet nm ItSO einen Streit zwi-
schen dem Abbte von Seitenstitten und Knnignnd Otackm
Witwe Ten Stille , wegen einer Wiese im Reinthal. In einer
Lambacber- Urkunde von lt55 ausgestellt tob Gnndackar toi
Starhemberg vom t4. April 1255 ist Zenge Heinricns de Stille,
in einer andern Yon ItTO beillnfig abermals Dominus Haiaric«
mUes de Stille.*)
Adeliche Burgminner als Vasallen von Seitenstatten bittet
also zu Stille und Heft fortwährend bestanden , das Stift selkit
aber dadurch an seiner Herrlichkeit Abbruch gelitten. Der Rest
derselben wurde 1490 an den Edelmann Caspar Perkhaner
verkauft.
*) Sftmmtlirh Abtchrifilich im Huieniii in Lins.
t| .5
93 £•
3E 1
3^ i
■a* i
äs 1,
1?
1
SS
ll
°i
ifS '
■Ilis
Im
-M^S
£
SJl
119
BemerkangeD ond Erl&DterongeD zor Staoioitafel des
Erzbischofes Wichmaim.
1. Schavkegl Capvl XXVL p. 165 — 190. Ubal. XXI.
XXIL — XXV.
& Es kann weder eine Gemalin Uddsehalks Namens Willi-
birf y noch eine Toehter Hedwig etc. nachgewiesen werden.
3. Dass Wichmann bereits nach in Bayern begütert war,
Wweist die Hkioria Friting, /. //. 487.« quidam vir nobilit
l^ickmuum gibt nur Zeit des Bischofs Egilbert von Freising,
4er selbst der Familie von Sempt-Moosborg angehört, swischen
1006 — 1039 das praedium suum ad Richanpach et Hohin"
Mieina — Reichenbach and Iloheostein im Landgerichte Mitter-
fels. — Der Advocat Graf Gerold ist der erste Zeuge. Zugleich
Jeatet diese Schenkung Wichmanns auf seine Verbindlichkeit
mar Kirche Freising und zum Bischöfe zugleich hin. Der Name
IVichmann, Wigman, Guiman etc. war auch in Bayern öblich.
4. Anstatt Bertha nennt der Annalista Saxo^) Gisla, Gi-
sela. Ersbischof Wichmann nennt seine Grossmutter Bertha. >}
Jadith eine andere Schwester der Bertha hatte sich in zweiter
Ehe mit dem bayerischen Pfalzgrafen Botho dem Erbauer von
Bothenstein und Theres in Franken verbunden. Ueber des Mark-
grafen Otto Verlassenschaft mag nachgesehen werden Buchner,
Geschichte von Bayern III. 224 u. s. f.
5. MathQde stammt ans Sachsen , und ist vom Zweige der
Markgrafen von Meissen nnd in der Lausitz. Tiemo hiess ihr
Vater, Dedo IV. nnd Konrad der Fromme waren ihre Bruder,
ihre Matter Ida eine Tochter Otto^s von Nordheim. Mathilde
war zweimal vermalt, suerst mit dem GraCn Ger« ind dani
I) ftrte. mnmmmiu VtU. «M.
') lIclMaktfl aS7. Mr, IUI.
IM
nit tim&m Chratai Ejviwig, apgddkh av Rtjen, ndMiw akr
au TIlirfagMi, 4a er tar Vattr 4m Akblea hUmg wm Ikne-
karg aad aiaea Daafrapatea Kaarai ia Saafcaaa gtwesea ist
Graf Gera sau vta 4ea HalwaalaaCMi Kaarai aai Vrial-
ridk L wiaier aaeh SaAaaa aarlftfcarafca wardba aaja.
0. Chrarala, aba FraaaaakUei| gialiilat vaa «aoa Gm,
HarkgraÜBa ia dar Laarita a« MO, gahftrt gagaawirlig ica
Aratiicliea Haaae Aahalt
Die Sihae 4er Iva Dietrieli aa4 Gebharl oidehte Sehaikifl
llr bajreriaeha Hdlgrafaa aa Waaaaribarg «ai VMitcaiteie, «k
aack «ea Wilkelm als iea Beaitaer raa Zdl kei Waidhifa
aageeekea wisaea. Sie kattea jeiaek alMMllidi ikr Leee ■
Saekaaa. Aker aaferkeiakar warea iia FbauUeaMuaea : Dieliiih
(Daia), Tleaia, Dfetaw, Kekkarl, Ckiiatiaa, Hedwig ete. ii
Saekaea aai Bayera ia iia TarwaaMea FmmBim gtgmmaSt
ikergegaagea, waa faikeraalere aa Itoaakaeh, aaf ütgü^
aad Waaserkarg kenrartritt
\M3
f.
II I
121
X.
Die Dynastie
TOD
H A O K IV A V,
Mitstifter der Abbtei Seitenstatten in Oesteireich.
Von
XL Ritter ▼.KechSternfeli
*&« mit dl«r Slftl St. bcscichneUn Aiimerkiiufen tlud
J«4. 9lmt* keigefSfl.
W
123
$. 1. JLlie altfreien aod edlen von Hagenao in Ober-
■ad Niederibaiern und in Oesterreich waren ein vielverzweigtes
«nd weitrerbreitetes Geschlecht; der gleichnamigen Ortschaf-
tea finden sich , wie gleiche Ortsbeschaffenheit, yiele. Von
Hagenawe (heute Hessen-Hanau) aussen am Untermain and an
der Rintzing, wie man glaubt eine Grafschaft der Eppenstein,
ist hier jedenfalls nicht die Rede.
$. t. Auf dem bischöflichen Stule eu Freising folg^ dem
Bischöfe Abraham, den man von den Dynasten von Lurn und
66rs abstammen lasst, Gottschalk ,,ex stirpe nobili de
jyHagenau, quae fuerit eadem cum familia Baronum de Weil-
,,heim*% wie Meichelbeck beifugt. *) Gleichzeitig war zu Re-
geasburg dem heiligen Wolfgang Gebhart Dynast von Hohen-
wart gefolgt Gottschalk regierte von 994 — 1006.
$. 3. Ein Weiler Hagen au liegt im Landgerichte Frei-
•ing; ein Forst und ein Weiler dieses Namens können in der
tltea Topographie auch im Landgerichte Schrobenhausen nSrd-
lieli TOB Hohen wart '} nachgewiesen werden; die Monumenta
kfica von Schejem, Inderstorf, Neustift, Fürstenfeld und
RTeiheBstephan ') nennen mehrHUtig die Freien und Edlen von
Hagenau: Gumpold, Liutold, Otto, Friderich, Frideruna, Eber-
kart, Hartwich, Bemhart von 1090 — 1307 herab. Zu Weihen-
itephaa bei Freising war das Erbbegräbniss dieses Zweiges -^
Uso wohl auch die Wiege desselben nicht fem. ^)
«) HUtoria Priiinfena. I. 189.
*) S«krobeiiluuueB elatt Renideoft der Andedi«e xa llohenwari, wie das
Mke EAoifsltkeA Tulgo Kudtriebeo, nun eio gaos w&«tM BargsUlU
8. Haakcr iVw Hohanwart.
') DaTOA aack bei Huad-Oewold I. 319.
«) lUa. Wir. iX
$. 4. Bischof Gottschalk *) macht sieh, wie damals die
meisten geistlichen Fürsten von dynastisdiar Ahkinll duck
wichtige Erwerbungen för ihre Kirchen, so nnch flir Freisi^
bemerkbar, theils tauschweise, tiieils die Freigebigkeit tu
Kaiser benützend. Schon im ersten Jahre seiner R^erug gak
er einiges Kirchengat am Krems in der Ostmark hin und «-
hielt daf&r näher gelegene zwischen der Ips ond Url (Ipisa
and Urala) za Zudameresfelt (Ulmerfeld} ui der GrafiMsM
Heinrichs sechs königliche Haben , bisher Reichsgvt *)
Dem folg^ zanächst in derselben Grafschaft Heinrichs d«
Sohnes Liapold^s von Babenberg ,,in regione Tolgari tociMi
^yOstarichi in Marcha** die Hofmark Neahofen mit Zogehör ui
in der Nachbarschaft wieder ein Gebiet von dreissigkfii^
liehen Haben im Jahre 996. ')
$. 5. Man hat Neahofen irrig fftr das in der Folge dvfl
seine Industrie in Eisen and Stahl, aas der benachbarten Sta-
erroark bezogen und verarbeitet, berühmt gewordene (Bauerisek-)
Waidhofen gebalten, allein dieses lag schon im Umfaige
jener sechs Haben.
§. 6. Auf Ansuchen des Bischofs Egilbert mehrte aack
K. Konrad II. die Besitzungen Freisings zwischen der Ips vi4
Url. Unter anderm gab er im Jahre 1033 in der Grafschill
Adalberts des Markgrafen aus dem Reichsgute znr Hofmirk
Mauer (curtis Murun) noch drei königliche Hüben and aade-
res, was besagter Markgraf Adalbert und Aribo von £■-
sinburc (aus dem Stamme der Otackare von Stejer) si
Lehen hatte. (Mauer liegt in der Pfarre Aspach bei Olliag.)
Der beschreibenden Urkunde nach reichte dieses Territorion
südöstlich bis an Altkärnthen (die Steiermark mitbegrifleo)
ad roontana Carinthiam respicientia. *) Diesseits der Ens, u
der Krems um Schlierbach, Kirchdorf war um 1005 bereib
Rapoto von Andechs als Graf gesessen. ^} Im benacbbartei
*) Sehr schön ist, was von üischof GoUschalk (Kuecht GoU«i) Tbirt*
marus, Chron. VI. 10. bei Pertz V. 808 eriihlt. Si.
•) HistorU Frisinf. I. 101 und Mon. boic. XXVIII. I. SSO.
'») 1. c. 102.
♦) Mon. hole. \\\\. \. \^.
•') luvav. 11. 2\\,
125
unsbach trat am 1060 Eckbert L desselben Stammes aaf. >)
bgeoanoter Adalbert (aoch Adalbero ?) Markgraf findet sich
leli 104B in dieser Gegend| ist ein Babenberger and nicht za
nrwechsaln mit dem 1035 entsetzten Adalbero (von Eppenstein)
I Karnthen.
^ 7. Nach den verheerenden EinflUlen and Darchzogen
er Ungarn war da hemm viel Land Tcrödet. Die Kirche iber-
alim es zanächst selbes wieder anzabaaen. So hatte Bischof
ITolfgang von Regensbarg zwischen der Ips and Erlaf anter
u Otto IL für seine Kirche weite Strecken erworben and im
aschen Fortschritte wieder colonisirL Dieser Gang der Cnl-
nr lag eben sowohl im Interesse des Reiches als seiner ein-
daea Stinde and diese versiamten nicht zam Schirme and
mr Wahrang dieser Erwerbangen *) ihre Stamm- and Seiten-
•rwaodten heran za ziehen.
$. 8. Kirchengat ond Kirchcnlehen (ur Waf-
mdienst war damals das zweite Lebensprincip des Adels,
ialmbrecht (ein Abensberg?) and Udalschalk (davon
erschieden der Comes Udelschalcns nominatissimas etc.) hies-
•A die beiden Oberadvocaten , welche dem Bischof Gottschalk
tei seinen Gaterverhandlongen zur Seite standen, and ein Udal-
dialk, Graf Udalschalk, erscheint da fast jedes Mal auch an
(pHse der Zeagen. Er hatte selbst Kirchenlehen z. B. am
iilgertshaasea (ad Helidgereshasia) im Landgerichte Aich-
ich and gab aater aaderm dem Bischöfe dort Gartelsried
'Gartherisriot) and erhielt dafür Satanasinga (Sandsbach oder
iaadisell ?) ') Graf Udalschalk könnte ivohl anch an der Url
letheiligt worden sein.
$. 9. Zar Zeit des Bischofes Alt mann von Passan und
les Markgrafen Otaekar von Stejr 1088 u. s. f. begegnet uns
in Oesterreich ein Hartaaicos de Hagenowe in den Reihen ^^n
köhem Adels ^) z. B. za Lorch: Fridericas comes de Peilw»
«) Das iftrfU Utk m tuti— t €nrl«t«B nicht lein. St.
«) Kv ünem Bäte hmU Sv hA Wolffm« aach Wletalburt «h ^r ». ^
laf (BMtetr, fliii«frili tm Bajtrn III. I07) un4 Blacli«r ^«^lUv^ili
4im Vati«
») Hlst. nriataf. D. »VI — %SS, iaaWfoodera %8t N. MCWXW
«> mmt. bmie, jrZTJL ff. #«,
126
stein, HartmiiciiB da Hagenowe, Babo de Zolluge (ZQ-
lingsdorf an der Leitha ?) Dietrich de PoTmgarten «. s. w.
$. 10. Im Jahre 1109 gründet ^dam Udalschalcms m^
Vis et liber homo de Stille in allodio sno Sjtanstettei
(früher in St. Veit in der Ao) eine Zelle «nd gab dait lU
sein Erbe da (circa Umlam) und su Grftnenbachii^ii
Stille and Heft mit den Capellen and Hintersassen. ^)
$. 11. Das Gebiet von Stille und Heft liegt in der leri-
östlichen Abdacbnng des Hansrncks nwischen den Qidki
der Inn nnd der Aschach nm Roith und Aistersheim, mkt
ostlich Polheim nnd Polsenn etc. Der plnin — beiist ei ti-
sche Stamm gebot auch da einst im Besitne der Gavgrtf-
schaften des Matich-, Ater- nnd Traangans, in Besitse grosicr
AUodieo im Rebgau und im Boigreich *); die Schanenbergc
an der Aschach (die Bernharde) die Andechs nm Nedbng
nnd Farenbacb (die Eckberte and Bertholde} nnd die Djnastm
von Sahen (Udalscbalk) waren ihre Erben, in deren Gefolgt
trat dann die zahlreiche Ministerialität daselbst, darunter aaek
die von Polheim, Aistersheim , Stille, Heft, über. '}
$. 12. Der Edelherr Udalschalk hatte eine Schwester Xi-
mens Helena. Sie war zum ersten Male vermalt mit Lanxt
einem bei St. Polten gesessenen Edelmanne, der ihr aber schM
nach sieben Wochen durch gewaltsamen Tod entrissen worde.
Eine Tochter Richardis war die Fracht dieser Verbindaaf.
Zelking nnd Lanzendorf ist ein Vermächtniss Lanzo^s an die
*) I. c. 82—38.
^) Diese Bebaaptong kSnnten wir oar unter bedeatenden Einecbriiknsi**
gelten lasten. In Betreff des Traungsus ond des Hsasmeks mftssea vir
fersdexu widersprecben. St.
') K. Helnricb II. schenkt im Jsbre 1011 an Bambcrf ontar andern aad
in pago Islnogowe Hefta in comitatu Gerold! eio Kammergvt (Msb<
boic. XXVIII. I. 453) was uns dem Weil hart niher (thri\ dtna dtrt
au Sislk»rtsbart (Haft, Heft, soviel als AosiU; os fibt dsrt«
mebrere in der Oegend) im Pflefgericbte Maltifbofen •rUIrt lieb 4if
Stammeigen and die mebrfiltige Ableitung rvm idbeU Dar
Oospoldua (GaapolUhofcn) de Stillin c. IIOO m
(Mon. boic. Ul. \0Ä.'^ acYveVivV A^t^ \\v«t«^
187
gUÜMg seiaes Schwagers an Saiteaatlttea. <} Heleaa aahni
BUi mwaitea Oeaul daa Rainbert ▼• Haganaa und Heide
nVinuB ühatrem ete.^ In j&ngem Jahren waren Udalschalk
«■4 Reinbert ansgeaeiehnete Krieger nnd WaiTengenoasen
gewesen (hellatorea).
{. IS. Reiabert voa Hagenan hatte mit Fran Helena drei
SMine eraengt: Wernher, Reinbert nnd Hartwieh. Er entachloaa
aick nnter Obhnt des Biaehofea von Paaaan mit seiner Gema-
Um nnd der Toehter Richardis, der Unvermälten (virgo) aar
Sliftaag Udalaehalks reichlich beiaatragen nnd später selbst in
üa kldsterliche Einsamkeit anr&ck an treten. Anch die Söhne
wnrea an dieaer Zeit (1109) bereite vogtbar. ')
§. 14. Darch dea Brabischof Thiemo voa Salsbarg war
Biadiaf Ulrich, fr&her Dompropst voa Aagsbnrg, erst im
fS. Lehensjahre aaf dea Stnl an Passen gelangt Er saaa von
ttM — UM.
Paal TOB Beraried and Bmschias beaeichnen ihn als Co-
■iteai ah HSfft provinciae Teriolensis seu dncatns Meranen-
ab — immeriiia ein Fingeraeig! — Richtiger ist, dass er mit
Udalschalk ($• 10} ein nnd dieselbe Mntter nnd im
Angnstgan in Schwaben das Gut Mandiogen ererbt hatte. ')
Biadiaf Ulrichs Abkunft ist jedenfalls auch gegea den Lech
lia sn Sachen«
f. 15. Daaa der Dynast Reinbert t. Hagenan hei
lapoltenkirchen Beaitaungen gehabt und etwa da Lanao^s jun-
ge Wittwe in der Nachbarschaft kennen gelernt habe, ist nicht
Die Urkunden von Kloster Garsten und St.
t) S«lklBt, nvfftaitt an ier Hftiik anf 4ea Weft s« OnCMhaft BaU-
•tote (St. Uoakart ia Pont); Lassendorf (Obar- Hlttar- Uotar-)
•B Scr liaini Panekliaf JraaaiU dar Traiaaa mit alaan ai^anea Adal|
Haf aaa« Satllcli rmm Lanaaodarf tailieh vaa Rapoltakirahan aiit dar
Yaato Kaf L 81. PSlIaa (ad S. Hippaljtaai) war ainat c. TSOTaaObar-
balarB aar (dart 8t. Hlppalytaa ad Wallkaa) faiUflat wardaa. Dia
Sakwartar Laasa'a fiat a. 110S aa Paaaavt Oöttwaif und SaitaaallttaA
•aalfMrSia. 81a kiaaa Adalhalt, ttu* Vatar Adalhalai. (Maa. bale.
ZUZ. IL sa.)
s) Mao« a. nvm. u. ais.
S) HaaalB, B§fm Stsar» /. 2M. a. C
ns
P6lt6D weisen von 1158 a» aaf B rchenibr^elil tob Ha-
gen ae bin, nneh anf Otto als den letaten dieses GescUcch-
tes j Propst Bu St PSlten 1937. ^) Indessen darf die Bog
Hagenan am Inn , einst Ton grossem Belang nnd Uadug Ici
nahlreichen nrkaodliclien Belegen nnfolge '^ ^^ ^^' Zb^Ub
der Geschleehter Ton Oberliaiem naeh Oesterreick als nwti-
ter StammsitB angesehen werden. ')
$. 16. Reginbert oder TerkiirBt Reinkert Grinder im
Klostors Sebamis, einer der mächtigsten PrinMten Bajoarim
im 11. Jahrhandert und seine gleiebnamigen NacbkomBMB, im
den bajer. Voralpen hinab von Westen »nm Osten bis in te
Rotachgan yorrückend nnd da beg&tert, Bdchten aneh Uv
nicht nn übersehen sein. ^) Als Bischof Altaaann von Pasi«
die Propstei St. Nicola stiftete — 1074 — , stand ihm demam
Reinbertos comes als Advocat nur Seite. *)
$. 17. Von den drei Söhnen des alten Reinbert von Bi-
genan and seiner Gemalin Helena war der sweitgebome Re-
>) Hoheneck, Weiikem. (cf. Maderna II. 47. 159. 167.) SU
*) Mon boic. III. uod IV. von Ranihofen , Relehenberf , Fareakack , St
Nicola eto.
*) Auf VUchert Karte Ton UnterSsterreich finden aieh aftdlick roa Rapel«
tenkircben Hage na o, Kogel am Gekirf«. Dafeg«n dIeaUt Herr Pi-
• cbowgkjT Capitoiar von Seitenstitten krieflich avf «in« «keBaticc
Veite Hagenao bei BOheimkircben an der Perscblinf , die apitcr di«
Namen Woifaburg erbalten haben soIi. Ober- and Unterfrolfkkvrf lief»
in der Nibe gegen Osten. 8. Maderna Hiator. Caaonlae. 8. HifpelTt
II. 45 ond 159. St.
^) Higt. Prising. II. 31. and Kocb-Stemfeld , Getekiekie der Laagahtf-
den WO.
^) Mon. koic. IV. 293.
Die belüofig 1319 Tom Abbte Gondacbar toh Seli«DfltItteA aoliitneick-
nete Brxlblang Ton der Gründung des Kloatera a) (P«m, Bcriptl. rer.
Auitr. II. 305.) besagt anter andern : Qal nefmkertaa pti aalta fn-
kitatom et Tictorianim de boitibaa saU Iniignia aaeeol« ■•fvaa na
uxore lua et filia Richarde rlrgine renuntiaTit — wma ackiiaaiea Um^.
daaa erst Reimbert einen Tbeil feines BeailsIkUM te Jwmb fttftadi*
als Beate erworben habe. Die jetzt treffliek •m§§km$m ^UUtT ^^
sehen Waidkofen und SeliensUtten aftckto «iM srtite ■nmifmc l*"
freien Be\n.
189
ginber t «nter Bisehof Udalrich früh der Kirehe ngewen-
M T^rertt Propst wo, St. Polten geworden.
S* 18. Bisehof Ulrieh förderte die Stiftung von Seiten-
stittea («neh Göttweig erhob er wieder aus friherm Verfalle
wmä grindete Hernogenbarg, nrspr&nglich Tielmehr St
Georgen anf einer Denan -Insel bei Trasmaner, nnd f&hrte
Ckorkerren Ton Raitenbneh ans Oberbayern dahin dnreh be-
Aonlonde Sehenknngen, damnter Parochiam Aspaeh mit den
SBgoMrigen Kirehen nnd Zehenten, eeclesiam in Waydhoren
et in Holnslein, Chrebesteten, Adelhartsperg, Pi-
korbaeh — als Diöeesanbisehof konnte er das thon — j^nn
,iboiden Seiten der ybisa et ad oeeidentem ns^e ad Karint-
nchoide'' ').
$. 19. Neben Freising hatten da an den weltliehen Herr-
liebkeiten aneh die Grafen von Beilstein diess- nnd jenseits
4er Brlaf nnd an der Ips gewiehtigen Antheil. Bei Ulmer-
feld war Ton denselben im Angesiehte der Freisinger dieVeste
Conradsheim snr Wahmng der damaligen Handelsstrasse
ans 4er Steyermark '} erhoben worden. Egeno de Urle ') nnd
sein Bmder Adelram sind beilsteinisehe Ministerialen nnd sehen-
ken an AdoKmt nm 1150.
J. tO. Im Jahre 1116 war sn Passen unter Bisehof Udal-
riek der Stiftnngsaet von Seitenst&tten in Gegenwart ier hohen
nn4 frommen Verwandtsehaft feierlieh erneuert und Terroll-
etind^t worden. Zeugen hinter den Aebten und Pröpsten der
umliegenden Klöster waren: Dietricus eomes de Vibtenstein,
▼dalriens de Wilheringe *) , Erchenbertus de Mospaeh , Rein-
hertnn de Hagenowo et tres filii eins Wemhardus, Reinbertus
et Hortwieus, Manegoldus de Wesen *). Hartmvt de Persni-
cke, Siboto de Bembaim *)• Als Henog Heinrieh der Sehwame
s) Hm« ktie. XXIX. n. IS.
S) BbL Vrliias- H. S7S.
*) Flls, fl«Mki€lito TOB MiehMlkraeni 701 AkcrseUt Urie Irrig Bit I r 1 a c li.
*) Ulrka TM WUberiBf war Sea niaehefe Tersehwifwt { Sie DjAtatea
▼Ml WlUMriBS wur«B rum fUjm, Staaao. —
(DUm BthMrIias 'SrfU schwtr sa kegrenden sela.) St.
*) Wmm, UaUr BU PSUen. — {iUr k«l BogelbarUMll.) UU
*) Hm. Wie JOaX, U, $». m. Pm Scrptt. r«r. AmU. U. %^1.
130
▼OD Bayani im J. litt im Paläste m Raubofim 4er leilipi
Propstei som heil. Pankraa aa LiegeBSckafleB «b4 Zckaln
im weites Um&oge dea Weilhart wiehtige Srlmiilnagea ifWi,
stand dem PfiJsgrafen Otto «id dem GrafM Friedrieli Sdn-
▼og^ von Regensborg aaniehst: Regenbertwi de Hageneigf
mit Hariahardo (Weriobardo) filio eiva — wakrsdbeialieb mA
der alte Reiabert der Gemai Helesa^s — hiater ihm ia lm|«
Reibe tob Zeugen aneb die an Stanf, Modaback , MM
a. s. w. ^)
$. tl. Der dem geiatliebea Stand gewidmet» Baginbirt im
Hagenaa war sofort aaf die seinem Huae Terwandte PlreffU
St. Pdlten befördert worden, wibrend anf iem Stdble in Pm-
saa nacb Udalricbs Abgaag (litt) Biaebof Reginmar efa
Reimar sass. Dnrch den eifrigen Ersbisehof Ronrad L im
Salzburg dabin befördert, war aneb Reginmar , was ivmk
notb tbat, ein strenger Reformator des weltlicben and kUftar-
lieben Kleros in seinem weiten Sprengel, nbor aneb freigil^
gegen die ältere and nenern Stiftungen, and dämm Ton seisn
Zeitgenossen wohl mit Unrecht als Zelot und Verschweste
gezeichnet. Seine Herkunft ist nngewiss. *)
$. 22. Im Jahre 1138 gelangte Reginbert t. Hageaii,
mehrföltig als ein Sprosse der Grafen von Beilstein, denea er
allerdings yerwandt war, angesehen, nnm Bisthnme PasMi
(f 1148).') Wernhar (Wernhart), des Bischof^ älterer Bn-
der, scheint damals nicht mehr im Leben gewesen nn sein. Der
jnngste Bmder, Hartwig, der Besitaer der Stammburg am laa
nad aller ihrer Herrlichkeiten, folgte ihm am tt. Noremb. UM
im Tode nacb, ohne mit seiner Gemahlia Hiltinrl Kiader ce-
Wonnen an haben. ^)
$. 23. Im J. 1143 war eia Edler Eberbart ▼. Hageaai
nater den Zeugen bei der feierlichen Stiftung der Primoastra-
teaser- Abtei Nenze 11 (das nun zerstörte Neustift) bei Fird-
sing durch Bischof Otto I. aus dem Haase Babenberg.')
«) Hon. bele. III. 31%.
*) Verffl. lUiMls 0«nB. Mcr. I. t97 a. t. f.
*) L. e. 10% a. s. f.
*) CbroB. E«leberaberf. ad 1150 ed. Oewoli laS
Ger». 11.
*) Hon. bole. fX. «•&.
131
S. M. Zwisehen dra Jahren UM und 1158 richtete ein
ibr, Harlwik tcb HageiiA«, ein G&tenrermichtniss dee
ailMinn t. UeheraAer im Landgerichte Dachan fUr das Klo-
i&t Nevstift ans. Hartaann hatte tO Talente nnd einen Streit-
ngsl erhalten, nnd war im Begriffe nach PalSetina sn niehen.
!• Liegenichaften he&nden sich nn Adelshansen , Eck, Bneh
ni an der Amher. *) Ein anderer Adelssitn Ueherackem, darcn
in iMnÜgen Grafen, findet sich am Inn nnfem Ranshcfen.
f. tS. Hartwich, der Bmder des Bischcfii Reginhert, war,
rie hesMrkt, mit Hiltigart vermihlt, die eine €k*ifln von
Jtnndorf gewesen sein seil. Ans der Ernihlnng der Chro-
k TM Reiehersherg geht sattsam hervor, dass er mit ihr
ihn Sdhne gesengt habe; wenigstens fiherlehte ihn keiner.
lie spitem: Hartwieh, Heinrich, Erchenbert nnd
Fernhart ron Hagenan sind rielleicht seine Neffen, Gleich-
nn%e nnd gleiehaeitige Bnrgmannen, Beamte, Richter Ton
bgnnan am Inn kaoBcn aneh yielfUtig Tor.")
^ fS. Hartwieh, frömmer als alle andern nnd dnrch den
Sn^radi seines Bmders des Bischofs Reginhert bewogen, der
idi sAem Dome^itel Ar Gnt nnd Geld besonders Terpflichtet
rndrtete, hatte mit Znstimmnng seiner Gemalin Hagenan seine
ffanunbnrg sammt Zngehdr an Land nnd Leuten snr Kirche
^nMa« rerordnet, wenn er kinderios sterben wnrde. Damm
*) ■••• tok. IX. SM. DMf Hurtwfky 4ibt Enäw iM SliehofM n«giBb«rt,
flMfc m Scr IMT Oitar beitautt, b«w«Ut a«r Go4cz Eeicbwib. l. c. in.
%10 8t.
•> Hm« ktic m. Sre «te. IV. 18^ S%.
N«r MittoU 4«a Go4ez lUUtk. Ton Madi I. lOS—%05 etc. aii4
■m. tele. XXIZ. L %S0, %%0, %57. XXXI. 1. %%0. %5e etc. kmintea wir
SMr Ae llyBMtCB «14 6r»feB tob Alten^orf bei Nabburg in der Ober*
pUH albere AaekvafI erbelten. Sie beben sieb mit AdToeeten der Xirebe
BMeaibirg «ad ecbeiaea »vf den Hevee Abeotberg und Leoaberg
Iieryrgegiegeiiy eacb rnHi Vobburg and Levcbtenberg (de Lobe) Tenrendt
WM teia. nrcbinbert de Altendorf ttead leboa 1135 se Kloster
■lebea deoi Stifter Ormfeo DIetpoId t. Vobbarg. Dir älteres
war Alteaderf aU Mfiasbeeb «od Fkbtenbeeb (Vlbtini^b)
la iiKt Mun maMkirebeB ea deai Ueiaea Kaaip la Oesterreieb. Qraf
▼. AHtaderf war oft aa dar Seite K. Friedrieb I. oad voa Ibai
Blaar der Ittatea Alteadorfer war dar Caaoalcma %«r«afM
9 •
132
aennan ihn auch die dortigeii Urkandea „ffartwicMm ckrittm'
Mtttftmtnn.^* Gerhoch wir daaials Propst sa Reichersherg.
$• n. Und wirklich fibergth aach eiaiger Zeit — 1150-
die Edeliraa nad Wittwe Hiltegart tob Higenaa die Barg la
Ina, die Höfe daselbst aad jeaseits des Flasaes sa Laagei-
dorf mit 2 Weiagirtea, eiaeaHof^ t Habea aad 7 Weii-
g&rtea aa Viehbach aa der Isar saaimt den Hörigea, spilcr
auch eiaea Hof au Matighofea als Seelgeräth fftr Hern Hu^
wich and seine Voriltem — oicht nach Passaa soadera ssch
Reichersberg (nach der letatwilligen Bestinuani^ Hsii»
wichs '} St. — ). Unter den vielea Zeogen waren JEScireferfM
COVM9 de Nuewenburckj Akramnus de Champk, Erckenkert it
Pe&a (Stein), F\ndericu9 de Moeeback, Oüo de Aidem
a. s. w. ') — Kein Higenaaer war daranter.
$. tS. Im Jahre 1149 war Konrad ein Sohn des Mark-
grafen Leopold des Heiligen voo Oesterreich anf den Stahl u
Passaa gelangt '). Ueber die Veraasserang des Staauagitti
Hagenau war Einsprache erhoben; swischen Passaa and Rei-
chersberg kam es za Zwietracht. Fraa Hiltigart selbst hatte
widerrufen ^}. Aaf einem Hoftage aa Taleheim anter dem Vor-
sitze des Herzogs Heinrich von Bajern, des Bischofs Bnider,
ward sie ihrer Einstimmang aberwiesen. Aach der Markgraf
Otackar von Steyer and Graf Konrad von Beilstein mit zwei
Söhnen hatten der Verhandlang beigewohnt *).
$. 29. Doch gedieh die Sache 1152 zam schiedlichen Ais-
trag. Der za Rainting (Rovmting) an der Pram ^estutn
Edelmann Werigand, playnischen Gebl&ts, übergab im Na-
men des BIschofes Konrad als Ersatz für das Kloster Rei-
cbersberg aus den Familiengütern von Hagenaa zu Rossbach')
in der Grafschaft Bertholds von Bogen, wogegen Hageaai
^) Cbron. Reichersberg. 1. c. ad 1150.
2) Mon. boic. 111. 418, 419 und Cod. IkUcpt.
*'') Hansii. 1. e. I. 310 o. •. f.
^) Hiltifart hatte nach der Bebauptons deg BUchoft wohl einfewillift m
dem Vermichtniiie an die Kirche Paaiaii , aber toa eiiMH Wi4«mCi la-
den wir nirgeodi Erwibnung. St.
^) Mon boic. XXIX. II. 260.
*) Die Urkunde tafl: praedium cecl«»\ae «««triA S^ilak«.\ 01«
133
iB die StamngvnoMeB sarftckflel, und das «Dter beibteiDtscher
V^gtei in Oeftarreicb gelegene Gnt Liobes 9.
Die von Hagenin and insbesondere der sei. Hartwicb von
Hngeaan haben anch an die Abbtei Micbaelbenem Schenkungen
genaneiil. Man wiH sie dort als fiünisterialen der Grafen von
Bugtmnsen nnd Schala ansehen *).
$. 30. Fortan finden wir wieder die Edlen von Ha gen an,
din imgetmi viri als Eckbert , Wemher, Heinrich, Albin, Rn-
preeht, Hartaeid im Zeiträume von 1160 — 1271 vielfältig in
Bayers nnd Oesierreich. Als im Jahre 1186 Heraog Otaekar
der letale ans dem Stamme der Markgrafen von Steyer nn Ena
•nia Land an die Bahenberger verschrieb, war anch Wemhart
▼•• Hngenan nwischen dem von Chambe nnd Schannberg Zenge*).
Im Jahre 1196 sehen wir denselben nn Mains im Gefolge K.
Heinrich VL Zn Eger waren im Jahre 1215 Hartneid nnd Sieg-
fried von Hagenan; im Jahre 1220 gibt Fran Adelbeit Wittwe
Wemliarts f&r ihn Seelgeräth nach Ranshofen ^).
$. 31. Zunächst dem Inn bei Reichersberg, am Stein
(Petra), hatte sich einst Albin, ein Nefie des Stifters Wern-
lior, aus Kirnten stammend, nur Qual und Belistigung der
ClMrherren gesetst *). Aber endlich waren Albinos Nachkom-
■ea mit denen von Moosbaeh und Hagenan selbst in Bluts-
▼•rwnndlsehaft getreten; daher die eben angedeuteten Albin
wmä A i n w i c h selbst in der Familie von Hagenan *). Zu
Rnnshofen erschienen im Jahre 1225 Gebhardug de RickHorf
(Retehersdorf bei Hagenan) und Oebhardu9 junior de Hage^
*> Es sind wahrseheinUeh Vater und Sohn.
S)Chr*a. mMbmräh. %4 115S. Di« Urkaade M. b. IV. %17 tot anriebUg d*-
tirt. H«iUl-0«woM UI. leit — Dm« LinbM anter btitoteinUeb«r Voftei
f«wM€B «bS Hf« >« aa di« 8teiuiteaott«n s«fbU«B| Mft der T«zt dtr
Vtkmaim aicbt. 8t.
S)Fllm. 1. c. ISI. 710^718.
*) Mm. b. XXVUI. II. SSI aad S5S.
^ ■. b. lu. se«. nr. %S7.
*} DtoM ntbüffK ^ tbciMli ladiflicb Go^fteinr. BL
•)■. b. UI. %ee. bat. ses.
^L. c. Str.
134
$. n. iBiwisehen lag in Oborbayen üb Jahre ItM kt
hochedle Herr Liutold von HegeMi« m« Otteahurg ^) aif 4«i
Sehmersenleger 9 und Terordnete in Gegenwart aeber Cwil'n
Friedemna und semea Sobaes Otta «ad vieler EdeDcili
ao8 der Nachbarschaft einige Giler xam Kloater Weihearti
phan, wovon jedoch die Witwe nnd der Sohn sua Tbaik Mck
den Genuas haben sollten. *)
$. 33. Reichbeglltert an Eigen nnd Lehes ud hoebaagi-
sehen erscheint von liOO an der mobilia vir ei jDmmmmB L^
dov%cu9 de Bagenowe nnten am Inn aneh als SahMM
(Anweiser nnd Bürge Ar andere Bdellente. ') (Dar RaM
Ludwig findet sich ausser den WitteiaibacbarB iai iltea
bajerischea Adel selten« In der Genealogie des Brabiscbafc
Wich mann von Magdeburg (f 1194), s&ehsisehar Abkaal^
aber in Oesterreich an der Yps geboren, darum mit fiiiilm
st&ttea verwandt, erscheint ein bayerischer Graf Ludwig ab
Wicbmann^s Stiefvater.)
Als Bischof Gebhard von Passau, ein Graf von Playa-
MittersiU (1221 — 1233) im Jahre 1227 sich mit dem Pfah-
grafen Rapoto von Orteuborg, erlittener Schäden wegen, ver-
söhnte, waren Zeugen: Wergandus de Roumtinge (Jumer)^
Heinricus de Poumgarten , Ludovicus de Hagenowe.^)
Bei dem Vertrage des Grafen Konrad von Wasserburg ait
Eberhart von Jansdorf (Jahensdorf bei Wien) Kanoniker vaa
Passau im Jahre 1223, stand Ludwig von Hagenau dem Gra-
*) Eg wire ein wichtiger Fingeneis fefen Tirol bin, wenn Im Dorfo S^
ben, wo nach Hund (I. 120.) Herr Ltatold tod ÜAfcnaa \m Jabr« 1175
einige Omndstflcke nach Weibenitcpban widmet«. Jenes SAbcn b«i Brim
erkannt werden tollte, filn Herr Llotold Ton Hagcoma •rscbeial ichM
um 1 1 %0, und ein soicber mit seinem gleichnamigen Soboe 1b dar Fe|f*i
Eberhart bieaa ein Bruder Llutolda. (M. b. IX. 38%. SST.)
Die Abtei Weihenitepban war in Tirol bedeutend begatart. (L. c.
435.) Um 1143 stiftet ein Ministeriai auf Seban, tUfimktrt U 8da
bei Brizen das Spital xu Neustift.
') L. c. IX. 490 : QuatUer Dominus Limtholdmt d€ Hrngm^m^ kmm mM«
prosapie in leeto dolorit tui in Otenhmre — > b«l Flraitlaf* t* 1^
BmeMt Cornea de Otinpurg (eine Hobenbvrf tai UtigMi)» L 9» Ift*
*)L. c. III. 513.
^)M. boic. XXIX. U. %\V.
136
m LMeM tob Playan sw Seile ') , Tielen Zeagei Toran«
r«€li im Jahre ItM leistete er Zeegeneeliaft. *)
f. M. Wahrseheinlieh war Wernher tob Hagenau Lod-
i%s Vater. Beide wolKen sieh als Vögte von Reiehersherg
altead mache«, wogegen sich die ErzhischSfe toh Sakharg
SB jeher Tcrwahrt hatten. Feierlich thaten diese ihr Recht dar.
^m jedoch dem iSstigen Hader ein Ende sn machen, ward
lorr Lndwig mit 70 Pfand Regenshnrger M&nse abgefiinden. *)
Aneh die Gnnst der Bischöfe von Passen, seiner Lehens*
erren, lohnte Herr Lndwig von llagenan dfler mit Undank,
rmri jedoch dafür anch nn manchem Ersatne Tcrhalten, *}
f. t5. Nach Ludwigs Abgang bcm&chtigte sich der Her-
eg TOB Bayern der Bnrg Hagenan nnd seihst Tieler der Kir-
ho Passen snstindigen Lehen ans ihnlichen Anspr&chen. Zu
lohnehen, sn Renl, Bnrgstall, Resshach, Moosbach, Winden^
Bodermaring, Zwicselherg, Tranbing, Teimiog, Gertranden-
fardken, Elsam, Bisengrimshcim mit einer Ueberfnbr am Inn
irmm^iims nwoaHs Urvar) war Herr Lndwig begütert gewe-
IB. Die Veste Steyereek mitZogehdr hatte er besessen *);
n der Bnrg Nenenbnrg am Inn hatten Tbeil Liberi de Hai9j
^ Horbadky Uem Domini de Schowenberch ^ üem Liberi de
fugnowe totidem (d. h. an den Besitzungen, welche zn
ieser Bnrg gehörten, namentlich an den 200 Hnben zn Mun-
ter St. ^ Anch von der Abbtei Niederaltach genoss Lndwig
m HagOBan Lehen, womit er wieder die Herren von Warten-
wg holehnlo. *) Znr Zeil Ludwigs begegnen uns Siegfried
id Roinharl tob Hagenan im Gefolge Kaisers Friedrich IL
I Jahre ItM. ') Bs möchte hier wohl Hessen-Hanau zu Tor-
«hoB seiB.
ft)L. e. XXVIII. u. 1%S.
*)Hn4-06voM I. sie.
*)Hmi. b. IV. %S7 anio ISIl.
«) L. c XX?UI. II. %80.
*)Dm 4%rtU aidi wohl aaf Wernhart, den Brad«r dei BUeboft Refin-
kMty bcsMM«. Ib Jahr« 12% 1 am 10. Februar Terliah diese Vett« au
Wda dar Machof Radifer auf die Bitte Liutold*8 tob WUdoo deaaen
BMua Alhero tob Chwurinf . St.
•>■••. k. XXVIii. II. «so. 180.; 1. c. XXIX. II. SIS. S18. 186.
^)H. h. Xi. SSO. «BM 1S%I.
*)li. «. Uaa. Mi. 0. Ämagmh.
136
$. M. la Jahre lt6t luitteo tieli Bajera md Pasm ii*
tan aadera aach iber die Lehea (L«dwi|^) dea HagcMiM
dareh Sehiedaricliter aa Tergleiehea geaaehl^}; aber iai Jakri
1280 beklagt aich Paeaaa iber Bajero wegea reebtswidrigar
Voreatbaltaag jeaer Leben *)• Damit aeheioea aaa aadere fb-
milien belehnt worden aa aein. Dean während die Freien, am
Grafen t. Aham na Hageaaa an lan aaftretea and aelbat ikm
GeaehleehtaaaBien da/Ür ahlaaaen — Carl t. Hageaaa 1I9S ■
Reieberaberg iat offeabar ein Aham ') aeit deai Jahre 1260, im
die Sebitai daaa die Fraakiag (heate die Freiherra t.
Handl} — Ähren ana die Urkaaden dea Kloatera Nenaeü 9ki
Neaatift bei Freiatag aaf die oberbayeriadie Linie t. HagtM
aarfick.
$. n. Im Jahre 1240 Tertrigt aieh der Edelnaaa, H«r
Otto (II.) T. Hagenaa fftr aich and aeine Kinder ib« üi
Vogteiaiaae reo aeiaem Gate Hageaaa aüt beaagtem Stifte*).
So heiaat eia Weiler im Laadgerichte Freiaing. Za dea Söh-
nen Otters zählen wir den Herrn Bernhart') t. Hageui,
welcher mit aoter den gefangenen Edellenten war, die nm 12M
die Herzoge Ludwig und Otto zn Freising gegeneinander aif-
wechselten *). Ais 1294 Graf Berthoid von Eschenloh die Graf-
schaft Parthenkirchen and Mittenwaid mit Vorbehalt der Bug
Werdenfels an den Bischof Emicho v. Freising verkaufte, ai-
terschrieben als Zeugen Herr Gebbart v. Weil heim des Gra-
fen Oheim und Herr Wernbart der Vrei von Hagenowe a. s. w.
Die von Weilheim und Hagenau sind ohnehin eines Herkommeis.
(Hist. Fris. H. I. 99.) Im Jahre 1305 beurkundete nnd siegelt
auch Herr Wernhart t. Hagenau im Kloster Nensell bei Frei-
«) M. b. XXIX. II. 18%.
') Hee »UHt feuda ad Patauiensem teelttgiam deuoiuim ex ohiim Luitmri
nobilis de Hagenowe^ que dux Bawarie oeeupat violemter. Siha mmH^
eatiri Hagenowe (dai alte BurgsUlI , nebeo dem daaa die neve VeiU
erbaut worden) cum omnihu» aUinentiU. Tree vilKemiionet in Treakmfi
et im Teiminge et m Oeinedorf u. a. v. (U. bolc. XXVIII. O. %80.)
•) L. c. IV. 5oe.
*) H. b. IX. 583. trameaetio euper praedio im AfiMW.
*) Die Weinbart wiederholen aich wie die Hartwfoa «li Otie ta am *i>
Linien.
•) Or«le ScffU. t%f . Bu\c, \\. VW.
137
Jahre lt07 fade» wir ilui s« FirslenfeM *) und im
» 1308 SH lUitnkasheh *> Um diese Zeit scheint «ach
»beriNtyerisehe Zweig erieschen sn sein.
g. 38. Diese hie nnd de rielleieht als sn mikrologisch
leiaeade Srihrtemng erachteten wir neth wendig, nm einer
rlicb Ton Seitenstitten ans Tersnchten Behaaptang, als
m die Bdlen Ton Hagenan and Hajde mit den Grafen ▼•
teim oad Morien (MSring) offenbar ebes and desselben
mB|^9 aa begegaea'}. Seither (1881) scheint der Autor
" Beliaaptaag iadessen eine andere Ansicht gewonnen aa
■ ^). Es dirfte nan erwiesea sein,
$. 39. dass gleichseitig drei Stamm- and Bargge-
te Hagenaa rorhandea waren: eines in Oberbayern,
er vnten am Inn ein aweites, and endlich an der Traisen
rnterSsterreich ein drittes. Jedes dieser drei Gebiete hatte
9m angestammten gleichnamigen Adel: $$. 8, 10, 15.
$. 40. Nachgewiesen dfirfte sein die dynastische Eigen-
ft dieses Adels schon vom alten Reginbert, dem Mitstifter
Seiteastattea aa in allen drei Geschlechtsaweigen nnd selbst
I in der sp&tern Generation in Oberbayern ($$. 82, 87).
erkennbar ttnft nach dnrch diese drei Geschlechtszweige
Faden, ein grfiner Faden, der sie bis in die Zeit des Bi-
»fea Gottschalk ▼• Freising ($. !&.), ja bis znm Urahn
imbert hinaaf ($. 16) an ein and demselben Geschlechte
»iadet.
Der damalige Zug der bayerischen Dynasten von Westen
b Osten, seine Motive and die topographischen nnd genea-
Lacben* Eigenthfimlichkeiten stehen dieser Ansicht znr Seite.
$. 41. Unserer Uebersengnng nach gehören die Altreichs-
iea aad Edlen Ten Hagenan nrsprünglich an der grossen
»pe der Haosier and Andei; in näherer Beziehnog der
I Taner and Hohenwart an.
) M. k. DL sie. ees.
) L. c. uk asi.
) ■. k. xxvni. u. »se.
) a. 41« ittitalMht AMMSfawf SWr Htnog LuUpold yua Vt«V>Ek«nt^ >«
ijr, UUeäm t$ii, 9. 4» Im 4. Aanerk.
138
$. 42. Aber bt {krem Imge, vm äw bar m bn ul mM
4er DoBaa hioah aneh des WeiDiart sm RftekkaK, gbgw A
bald ia das Cbiemgaa^aebe aad TVaaBgaa^adie RKeBeal, b ki
Gebiet der Plajea-Beilateia iber, wotob die Otaduure i«
Steyer, die Stifter tob MiebaelbeBerB, Rmehersberg, Wilberii^
Erla, Waldbaaaeay BaangarteBberg; Baatreitig*} dieDyaailit
aa Moosbaehy RaartiBg, YicbteatteiB, RrtgaB| ScbaaeabciK
Weagf Steia Zwiaeheagüeder aad Aaaliafer alad. *)
$. 48. C^cbleehti&bergiage der Art pflegcB BBaidMt d«ck
Erbtöcbter ia der aeaea HeiaMit Statt bb fladea. Aber k
dieser Beaiebaag siad die Urkaadea weit maagelbafter aad t»
Lteaag der Frage ist weit sebwieriger. So aacb iai Terfi^peiH
dea Falle.
^) Dieter Bebavpi«BSf *vaU In der kler MMseepr^ebeaen AllftBcteWil,
TenBÖfen wir keineeweft aeimeetbuMB. Bs s^lt kier avek: firf eoriM
probat ete» SU
') Unter BesQgn4hme enf die Mon. bele. elneehlleeelieh XXXII., uf Hti^
Oewold, Metropolie vnd Hand'e Stemmbacliy eaf Flls, HicbAel^i«!
mOssen wir hier euch eaf die Oeechiehtea der Ahktelea St. FlorUa oai
Wilheriof Ton J. StfliSi Uns 1085 und 18%0, verweisen.
139
Wti— ng te Dyiastai ym Hagena« ^ageMwe) au te
[RHiift te IiMiMr te AitM AiMb n Hoke&wart etc.
Badi ikrai StaansUiei:
b OtariNqfen« n. Im VMd ober dem Wleocfwalde. DI. Am Ion. <)
••4—1006. *)
■rbbesribmlM t m WeOMutephmi kei Fraisiag.
ittsAabu Episcopiu nMBg. üddschalcas AdVecatoSt
üdehcalcDS Mins.
JUtiUg GoDtpolt de flageoewe
1082»il06.»)
U'taMcns ^flrelenste" episcep. PaUv. ^
Werlnbardos de Bageoowe, testts Id casteDe
WUhertog anpo 1 122. (M, h. I¥, 128.)
Uotold et Eberhart fratres de Hagenowe e. 1 140
in WeibenstephaD oDd Nenatift.
Hartwleos de HageDOwe e. 1198 , ebendaselbst und
an der Amber.
Dominus Uotoldos de Hagenowe in Ottenborg merlbmidiis.
fiemalln : Frldenina.
Deren Sehn: Otte c. 1210 wde nabM prasapla.*
Otta neUIlB vir et deminos en Ibeiis 1245, 1246
M Neustift.
Bemhardns de Hagenao neUBs vir.*)
*) Dft dlfolfuMaBaflBWrt (RtiaWrl), BrcbMWrt, Bartwich «U. fai 4li
GMckte^U ▼•rwalUn , §• machUa klar tack Im Qlaicklavta diar AuMlllaa-
aaaMB aai aack diar Lafa dar Brbf aiar Baalakaafas Ma la tat
TUL Jakfkwiaan klaaaf akwaHaa, s. B. aaf Baflabart» Btmar«i<affalaa
AkM Um Klaatara Bakarats, 7i% karaHa aa iar bar« te ftMhilt
«ad aa dar Gwlaa kafitart, daaaaa Brad« Ifwftld (prliBe lafugii^*^
daa OaaakUckt fortfiaaal aad das ala Brakaawarl a« l^*-
■ ariwick aa Baaaa aad Jaaaaila aa dar Draa ala.
9t ßäm ^km AmMV
ar FHUrimu ßU tmm9 $$9. (Walw. filiii^ |
1M>
ii Hftf «ma« raoMs im
it§ Vkrltti ^im imn WImmt Waifc.
■riUbesrIbalM I W SMetap HifHl*» (ß^ Nl^)
1er Tnisaa.
EristartBi te
9V6 CK IWy
Wcnher (W«nliaite)i
fe. llSl^virlllL
Hlotafttm Ktato«
BigliikcrtoSi
eylMop. Pifttv«
f 1148.
HWprts, Mfe
f . AlMdiir (Uf
dcrlM).
(BirtBeM« SteMd cte. j. 30.)
Ereheiprekt de ligeiowe n flmtea e» 1180.
Heinrieh, Ropreeht
Wernhart de Hagenowe c 1 180 — 1190 In OesterrddL
Otto de Hageneaf Chorherr %n St POKeD am 1333|
der letzte dieses Zweiges, et $. 15.
JoTftT.) JMmA«Wm eoflNM Adroeal dM Blsckofii AltauM m fvm
lOe« — 1090.
>) H^Jc «firp« NohiHum d€ Alf «•««.>* Kr erwirkt, wl« mUi NackMl«
Bischof Kf iik«ri (rma Senpt-Moetbiirff) vm IOOO — I0J9 Ar*
Kircli« Freiting pru^dim et luHfmmdim an der Ipe asd Uri, ••< kMi
haben die AdTolttten Udeiachalk, Taler and Sehn, svr Seite, «i^
Jedoch der Arekimdvöemhu et C9me$ üdtUekmiema offenher TeracUci*
iel. Sie waren wahrtcheinlieh dee Blaehofii BlvItrerwandU. (Hill, ri^
Bing. I. II. 500.)
*) Oft SU Weihentitephan alt Kevfo. Otter In Tirol «uU vor des QiMf|t
betreffend. (H. b. IX. 870- S7S.)
*) Anfeblich eomee de Stille et Hiffi, anftnflieh DoMpropel «i Am**!»
Erbe von Hardinfen in Schwaben; mottereeita durch flolieea C'"''^
üedH-ig) Halbbruder m^hm» et UkeH hmmkkh üimhwkmjwi ^ BA ^
B^f Stiflera von Seitenatitlen.
') Mitfenannt Im Vertrage swieehen den Henofon Oll« «nd li«iwi| t^
ereeheint im Kloater Neuitill IIOS und Im 8t«rbreftoUr «m WMt^
1107 (M0rmMmr4m§ de Bmgemmm «oMf« 9ir}^ B. $• 17«
•) Braohotei nn der Bette de« ■bchofli AHmum
%. f.
••) Bio wtr die Behwoatnr üdaiMMka im I
Wmwt Uttii>t 1» «tf tnte«^^ «Ii dM*
|tM«|l.
141
ni.
Stanunsifst Hagenan am Inn bei Braaoan.
Er bbesräbnlM t das Kloster Reiehersberg.
Ein Zweig der Familie übersiedelte tod der Traisen herauf aa
den Üb Dach Hagenao, Der erste , desseo die Quellen er-
wibaeB, ist der dritte Sohn Reinberts und der Helena Hart-
wich vermalt mit Hiltigart, Gr&fin ▼. Altendorf. Er widmete
•einen Stammsits nach Reiohersberg , wohin ihn anoh seine
Wittwe 1150 übergab. Er war 1148 SchirmTogt der Kirche
ud des Spitals na Vocklabrack *}.
Wernharty Hartwich, Erchenbert %. 29.
Eckbert, AIMd, Alowleh de Hagenowe za Rdehersbergf
Farenhach , Rapshofen n. s. w.
Wembirt de flageoDwe*), nxer Adelhett*),
deren Sohn.
Lgdevieos Bebills vir et deminnB de Hagenan *)•
Gebehardns de Riehstorf *) et debhartos Janior de Hagenao.
') Um llftS wmr4o imik 0«felU«elit« der Stomaiits wi«d«r svrAekfefeb«.
^ Bricli^fail vm ISOO «to Toft Ton IUkh«rtbcrf { fSr ihn gibt
*) Aialk«!! MiM WUtw« «m ISSO 0Mlf«ritli nach Banshofen.
*) nr »Urk «a ISSt , worauf d«r Haraof tob Bajeni den StaamsiU Bit
▼laiMi Otlani dea kataern Anafreehoa tob PaiMo aalfefaB alaalaht
■ad jaaaa i^tar aa dia tob Ahaai TariaUit«
•) Riakatarf ktnaU Raickaradorf Jaataita der Traiaaa aalB{ kaida Gakkarda
akar bi Baaskafaa Braata lalatand. c. ISIS.
143
XL
Die SvchiU and Scharstcb
Hfmse Playen-Beilslein.
Von
J. L Ritter t. Koeh-Stenfeld.
1%S
$.1. Ab »Jdmnraer sdBbirgbchtBnUtdMrAiil*
»ert IL (DyMflf rmt Taw mi HokMwart) n Marb»8«I b
ClniteB Bit den ChorUsdiofe G«takert iker KirdMS- «li Fi»
BilieBgiter Terhaadelte, war nter dei Zevgti eh Strthtl«.')
$. 2. Ein Sarbile Cones bt pago TioaehkevM «— te
!>OBaiigaoe «m SehierliBg nad Roddagi ersokeiat ha Jährt 9Tt
^ Bwei Urikvadea L Otto IL flhr Niademftastar ia Rtgaftskirt
Ü8 Zeage. *)
S. <• Ab im Jahre 974 Jadith, dea haierisehea Heraofa
Seinrieh L Witwe «ad Noaae a« Niedemtkasteri aa du Hoeh-
fttill Regeasharg eia Gat a« Eiterhofea (BltarahoTt) aeheaklei
mir der erste Zeage Sarhilo eomes. ')
S. 4. Akkt Titas Toa St. Peter ia Sahkarg kaadeltt «m
las Jakr 996 wegea Oraadherrliekkeitea aa Tiefatitt llaks der
bea. Ikm aar Seite ataad Ulrieaa eoaiea, Sarekllo eeaiesi
Keralt eeaiea, Gekkardaa coaea ete. *}
S. 5. Zar Zett des Bbekob EgOkert (1906— 10S9) TM
Vreisiag ersdieiat eb Sarhilo ab aweiter Zeage Ia elaar
Bcheakaag eiaea H5rigea Laaae, weleher «eiae Leikeigaae
Bikpiria aaaurt Saka der Kireke dea keOigea Jekaaa Bsftbl
M Rotago, sa eheai jikrüekca Ziaa Ikergak. ^ Wiedar
•radMiat eia Sarkfla b eiaeai Taaaekrertraga awbehaa d#ai
Kscfcafe ud dea Akkte AraaM ▼« Weikeastepkaa ^ ferailge
4eaacs dieser fie iaad Saekaeagaag b der Dtaa« b der
Osfaark gcgas aikar gabgeM Mter aktrMt ^
f. «. Ab Hl Jakra IfSS KsdbT Igilkert rta rrabbg
DeiiSckBeibtt vaa Kaalgaade der 1mh§€9w Wliwe
*) iBVBvte ■. laa. ijei
^ Hm. kaic IXWHL L f S».
*} Imir. L c Stf.
*) Mifiaiai*, mmm^ wmtag, f. m, «a#r m. um.
*) L iL I. iL jyjt
IM
das grosse Forstgebiet uä Weiihsrt tai heitigeB bmaM
erwsrby stand onter deo eriaochtea vid adelige» Zeagea aick:
SarhUo filios SarhUoais eomitis.*)
$. 7. Im Jahre 1070 sehenkte K. Heinrieli IV. den keiL
Paakraa aaf seber Dosiiae Raashofea eiae uspfliehtige Migd
Mit ihrer NaehkoBuneasehaft. Ab Zeagea warea gegeawirti|:
Eraest Marehio, Adalpero Marehio, Rafoto eoBMS de Beetili-
perge, Oebehardas eoaes de Vohreapaeh, Sarckilo eomes li
Mosepaeh, Aribo eoaies de HeginBoa et frater eias PMi
eomes de BoteasteiBi Sigihart eoBMS de Teafliagia (T^g-
Hagia.«)
$. 8. Im Jahre 1100 erseheiat aa Beielmahall ia aschn
des Klosters St Peter ia Salabarg aater dea Zeag« «i
^arili^*)
$. 9. Aaf dem Placitam aa Maatera am 1121, aaf welcka
eiae Versdhaaag awischea dem Kloster GSttweig aad Dietmv,
dem Sohae Thiemo^s t. Baehliagea wegea Weiagirtea ul
Gütern aa Stande kam, wird nebst Tielea Aawesenden Megn-
hart de Sarhliagin genannt«*}
$. 10. Die ecclesia in Saerlinge (aa der Ips awischea Kemei-
bach nad Seisenstein in Oesterreich) cum amnibuM pertmeMi
hatte eomes Lintoldas de Piain aa das Hoehstifl Passat
gegebea. Es mag am das Jahr 1170 gewesea sein. *)
$.11. Als Graf Sieghart voa Teagliag - Bnrghansen Sehs
des 1104 aa Regeasburg ermordetea Sieghart L die Sophia
Witwe des Herzogs Heinrich von K&mthen nnd Tochter 4cf
Markgrafea Liapolds des Schönen (lU.) von der OstaMuk nr
Gemalin nahm, erhielt er damit die Grafschaft Schale (d-
marchuhdedü Sigehardo camiti dicto Sckarstich camütaiMm
Schala).*) Sieghart sUrb im Jahre UM, Sophia im Jahre
1154. Laaias sagt: ^^Sighardus secundus ex cognotmenio mit
dem scharshach*' and an einer andern Stelle : Sighart, der ia
1) L. e. S19.
*) Hon. koie. III. S%6.
9) Chron. NoTitt. St. Petri SOS.
«) Hon. bole. XXIX. II. S7.
•) Mob. bole. XXVlIi. II. %8I.
U7
SdMnteb hies**. <) So hefstl ei ««eb bei lUneb >) : Die ander
Tocbter (gab Markgraf Leapolt) dem Gräfes Sigbarti der
Sebaraaeb bieas.
g. lt. la dea Urkandea ^9$ Kloatera H5gelwerd eraebei«
■•• «m die Mitte dee lt. Jabrbaaderta anter den adeUebea
Cevgaa der Gegend die Sebaraaeb. Sie aiad Inaaaaen
um ReiebeabalL Aaeb FHs in aeiner Geaebiebte Ton Micbael-
bavam weiaet die Brfider Friedrieb and Dietmar Sebar«
aaeb ala ptayaiaebe Miaisterialen nach*) im Jabre 1M8.
g. lt. Ueber dea Urapraag der Namen Sarbilo aad Sebar-
aacli*}i die aa eiaaader Terwaadt aein m^bten, flndea wir keiae
AwfUiraag aad bemerkea Tor der Haad Folgeadea : Wire Sar-
hila van irgend einem AJiaeieben geaeböpft, io mdebte aa daa
wilacbe Sardrfa » Karat, Haeke, Hippe; Sarebiello, Ueine
Hippel oder aa Sark, in Hoebaebottiaad eia Hemd oder aa daa
älaTiaebe narwta, SebaraebOi graaea Wolleaaeag gedaebt
%, 14. Wellte Sariulo Toa einer Ortacbaft abgeleitet wer-
den, waa aaa mebr aaaagt, ao erinnern wir aa daa Dorf Sar-
hing im Laadgeriebte Stadtambof, wo aieb etwa aeboa IrQber
aln playaiaeber Dyaaat geaetat b&tte; dean eben Ton Regena-
barg abwirta liaka der Doaaa war ein Zweig dieaea . Ge*
aeblaebtea aeboa Mb gegea dea Urwald der Oatmark Torge-
draagea, daber dort die Ptagae (Sebl&ge) aad PlagienseB.
Wir eriaaem feraer aa die playaisebea Ortaebaften Sarblingin
and Saerliage bi Oeaterreieb ($. 9 and 10), an Sarlingabaeb
(Sarloiaabaeb) aaweit Peilateia linka der Doaaa (im Hibl-
fiertei), aa Sarbliag a. a. w.
^ IS. Perateliebe Eigennamen gingen aber aaeb oft aaf
Ortacbaftea iber, aad ao kdaatea Tom eraten Sarabilo Sarebiag
aad SIrliag ataauiea«
i) D« WinL fMi. 171. %ea.
*) Scftt. nr. Awtr. I. t%7. — Die gkuf Nachriebl beruht eaf dieser
QaeUe , •■• welclMr Arenpecii nni Lesiat f eechöpA haben , wie tchoa
Ihre Werte TcrretheB. Die Quelle telhet eher Ist ■•r«nheft und uleht
ehM die griesle Behutifkeit m heuitMu. Verfl. rUs» Oeeehichte ym
■Mteetteuenu li8. Ol.
•) 7ia.
rm$0rkum, acketnMMer, Orüt, apTMU«ih»ft& ^«
10 •
ao. 9L
U8
$. 16. BeiMden widitig ist um der Graf Sardnl« n
Mootback ($. 7) in der Nihe des Wellhert im heatigea Im-
riertel, wo schon l&ngst playnisdie Djnastea aiit den Stiftm
Ton Reichersberg, mit den Merkgrafen Aribo nnd Iseigru
in der Ostmark , mit den Pfaligrafen aaf dem Weilhart ni ii
K&rnten, mit des Stiftern der nahen Abbtei Miehaelbeieri
eines Gehlates sassen. Im Jahre 1040 findet sieh dort dt
Werigandas comes de Mosbaeh. ^) Er war nntar to
Zeugen der Coofirmation K. Heinrieh UL tir das vom Graun
Eberhart Ton Sempt-Ebersberg gestiftete Kloster G ei seafeli
(Scholliner, insoferne er gegen diesen Werigand tob MooAacfc
Einsprache thnt, S. Neue bist Abhandlnngen der baieriacbn
Akademie der Wissensehaften IV. 594. ') Eben diesen Weri-
gand halten wir für den ersten Abbt des (1072) restairirtm
Convents Miohaelbeaern. ')
$.17. Die späteren Dynasten tob Moosbaeh, anek ms
dem Geschlechte der Piayen, treten dann nm eine Stafe niedri-
ger als Reichsfreie , oft als nobiles ei liberi homines , Tielfil-
tig za Reichersberg, Farenbach, Ranshofco, Michaelbeaem aif.
Von ihnen soll besonders gehandelt werden.
$. 18. Merkwürdig erscheint ans auch der Umstand, diss
der Beiname Scharsach nur im Zweige der Schals Tor-
kömmt. An eine Analogie der beiden Namen Scharsach lad
Schala ist kaam za denken.
Im Jahre 889 schenkte K. Arnulf an die Abbtei Krems-
m&nster Grundstücke zu Scalaha^} nnd 888 drei Herrei-
Hüben am Bache Scaiaha. *} Gabriel Strasser *} und Professor
Pritz '') suchen zwar diesen Bach im Lande ob der Enns ii
^) Hund, Metrop. II, 352 und SUmmbuch I. 1%1.
') Die Urkunde K. Heinrich III. mit den ADgcgebenen Zea^eo ift
sicher eine Erfindung Arentinf, dem Hund nachichrieb. R« wciit nieaaa'
etwas Ton Ihm und damals standen unter den Kaisfrorkandaa noch kcise
Zeugen. St.
*) Filx, 1. c. 678.
«) M. b. XXVill. I. 87.
*) L. c. XXXI. I. 126.
*) KremsmftnsCer ans seinen Jahrbflchem. I. SOS.
^) Oeichlchte det Land«! oib Il«t Yita%. \. >\%«
U9
lar GcgtiW ies ScIdMses Weisseakerg i» Trauviertel. Wir
Ae BrkUrwig rom Kavtm Tor, welcher de« firtglieliea
i» ier Gegead der Sebalabvrg e«fs«cht. *) Der Bach ist
ie«te ▼ertreduiet, aber seioe coapirte Umgebung mochte bei
lern Biafiilea der Uagam bald die Aalegaag einer wehrhafte»
tar|f, tfe imposaate Sehalabarg, rathlieh gemacht habe».
I^ie D^^rfer Gross- viid Klein -SchaJach, eine Meile s&d6ttlieh
wmm der Abbtei Melk, erheben sich anter ihrem Schirm.
Als gebome Hallgrafen fibten die Grafen Ton Sehala aveh
■m Reiehenhall dnrch eigene Dienstmannen, die Soharsaeh ge-
Basmty ihre Rechte ans.
Die Brider Sieghart IIL nnd Heinrieh H. von Schale,
urelehe wn IMG ohne eheleibliche Nachkommen abgingen '),
liette« mnr Abbtei Rein in der Steiermark dortige Liegenschaf-
fem Tergeben; anderes Erbgut ging an die Grafen von Mfirn
^ei beaachbarten Zweige ku Beilstein und an die Piayen ttber.
Sehala fiel aber dem Hanse Babeaberg heim und in der Schala-
bttf^, dleren obere Abtheilang jetst eine grossartige Ruine bil-
det , eraihlt man noch von den Tempelherren, die noch
4m einige Zeit gehaast haben sollen. ')
s) Pnfmat. Gesclüekto dM MurkfrafUiunf Oet torreich 11. Ifft.
cf. EeibllAf«r IB UMmajm TMck«iikuck ISS». Ib». 81.
*) 8. ras I. c US «. f.
S) V«rsL IfMS Kt>li«fr ^^SclMlbkurf.** Hormayrt TM€k«ak. 1829.8. IH9.
1&1
xn.
Die dynastiscben Zweige
EOOSIBACH vNo ITfiMO.
▼•■
I. E. Ritter vob Koeli - Siernfeid.
153
VoB Mo«ftkidi IM luniertel, heate ein Pfarrdorf im k. k.
^eggerielite MaverkirdieB amWeühart, ist bereits in denEr-
rtemngen iber die Dynasten Sarchili nnd Scharsach na Moos-
«ch nnd Sehala die Rede gewesen.
$. 1. ÄTontin nnd Hnnd (Gewold), dieser sowohl in der
letrop^lis IL S53 (edit. Manacens.) y als anch im Stamm-
«che L 141 lihren im Jahre 1040 einen Werigand Grafen
•n Mooshaeh an£ '} Seine C^malin soll Liakardis, eine
!*echter des Grafen Werigand Ton Q6n nnd der Willibirg Tom
ienipt gewesen sein. *)
SeholKner *), Tielleicht die Stammeigenschaft von Moos-
>ae1i nicht beachtend, will weder diese Liakarde, noch einen
MTerigand in Moosbach anerkennen , nnter andern, weil dieser
rilsche Name (Werigant, Weriant etc. mit Bernhart gleich-
Mdentend} diesseits der Alpen nberhanpt nicht fiblich seL
$. t. Bereits seit dem Anfange des 10. Jahrhunderts tre-
ten die Weriante nnd Werigande Tielseitig anch diesseits der
Mpen ant ^) Der Abbt Titns von St. Peter nn Salzburg (9S8
bis 1005) hatte anf seinen G&tem in Oesterreich den Advokaten
UTeriand inr Seite, dessen Witwe j^TrutOj mulier cula clari
femeris . . . pro defunclo marito Weriando ^^ neben Höfe bei
KSding nnweit Briakloster an St. Peter schenkte. ') Schon
Uednrdi wird dieser Werigand als ein playnischer Dynast
kennbar, dessen Enkel der von Aventin nnd Hnnd angeführte
Werigand Ton Moosbach sein konnte. Der Abbt Werigand von
dem nahen playnischen Kloster Michaelbenem , seit dem Jahre
*) 8. AwMTlunf M S. le d«r eitirt«n Abhftndlanf Aber die Sarchili, etc. St.
') M. k. XIV. ISS. Trmd. IV. beweiset den Unrund dieser AnDahme. 8t.
*)N«««AbkABdfanf«i der baleritchen Akademie der Wissenechanen. IV. 553.
«. ff.
*)/MMV. U. SV Seit dM BnbifclioCi AdalbcrU II. (9S3-935) f. 130. U6.
ist.
*) I«. «• SOS. MS.
154
1072 bearkandet, kaoo in dieser hohen VerwudtsAift ^et-
falle nicht übersehen werden, der nnch der Cbme# SarddU di
Mosbach and Aribo came$ de Hegirmos (ua Weilhnrt) ■• • w. *)
ohne Zweifel angehören. Im Jahre 1130 «teht ein Weregtit
nn Kloster Sahen am Inn als erster mit den SUftem Terwirf-
ter Zenge voran*}, nnd wahrscheinlich ist es dlenolbe, wal-
cher 1152: WeriganduM de Rumeiingin j,vir em^Bpiau wM-
litatit''* — Rainting, ehenfalls im InnTiertd na der Praa ia
Pfleggerichte Schärding — Guter in Rossbneh «n das Kbitar
Reichersberg ab playnische Stiftnng abergab'}, wodurch dw
auch im playnischen Hanse längst nnd viel ibliehe Name Wo»
rigand hinlänglich nachgewiesen ist. Der im Jakro lOM si
Ranshofen hinter Hernog Weif nnd Grafen Sighart stebeili
Friedrich Ton Moosbaeh ist desselben Gebl&ts. ^)
$. 3. Im Jahre 1070 hatte eine Schenknng des mMS»
riri nomine Oudalrici de viüaj fue Wengi nuncupaimr iia
heil. Pankraz nach Ranshofen Statt *} Weng ist ein Pfiurrdeii^
eine Stunde von Moosbach.
$. 4. Als im Jahre 1109 der Dynast UdalschalkTon
Stille und Heft und die von Hagenan das Kloster Seitenstittea
unter der Enns gründeten, im Schirme des Hochstiftes Passat,
waren als Zeugen anwesend : Dietricue comes (sn Vieckteii-
stein), Rudolf u8 de Peraga (Berg im Machland), Erckei^
preht de Mosepach, Pernhart de Ascha (Aschach, Schaoea-
bürg), Huoch de Paleentze (östlich von Polheim nnd Pan)
etc. •)
$. 5. Die obige Stiftung wurde im Jahre 1116 nn PUfii
gemehrt und bestätigt. Dabei standen neben den ersten Stif-
tern als Zeugen: Dietricus comes de Yichiengtein^ Vhicue dt
WUheringe, Erchenbertus de Mospachy Reimberius de Ha-
genowe etc. ')
1) MoD. b. 111. a%6. c. 4nn. 1070.
2) M. b. IV. 520.
>) L. e. Ili. 423.
«) M. b. III. a89.
*) L. c. S%7.
•) L. c. XXVIII. II. 218.
') L. C. XXIX. u. n.
155
§• •• Im Jahre 1125 war Brchenbert von Mooibach mit
mf den Hoflage «i Raashofen witer Hersog Heinrich dem
MiwarBen gegenwirtig. ^) Seine Gemalin Linkardis hatte
am 1186 mit dem Kloster Reiehersherg eben Zwiat wegen
Inudherrlichkeitmi« Sie scheint damals bereits Wittwe gewe-
«m wm sein. *)
f. 7. Drei Söhne: Brchenbert, Udahrich nnd Hartwich, nnd
ime Tochter anch Linkardb genannt, gehören dem iltem Er-
ligmhert an. Daneben steht aber — nm 1140 — wieder ein
fMeirieh Ton Moosbaeh *), dessen nahe Verwandtschaft mit
lar Bidfran Hiltegart Ton Hagenan nnd ihren Söhnen
hmt inmals ab beurkundet erscheint *)
( 8. Im Jahre 11S8 war sa Passan neben den Brüdern
mm Hagenan Brchinbreht de Mosipach. '} im Kloster Faren*
MMk fimden sieh swischen liaO — 1140 die Brüder Erchen-
lert md Hart wich von Moosbach öfter ein *) nnd sa Rei-
Aersborg galt anch Ckaddkoe cancMMoKt fHu9 BrckMerH
ie Mo^padk ab Zeoge. ^
g. 9. Dm das Jahr 1160 war die nMlis muUrana lAu^
isflrrfSt d€ Mo9haiek mit ihren Söhnen Brchenbert nnd Uhich
ba Klostor Reichersberg, wo sie ihre Grabst&tte hatten, bei
lor Beerd%nng ihres geliebten Sohnes Hartwich gegenwirtig.
Bb gaben ab Seelgerlthe Ofiter sn Dietrichingen am Moosbach,
BB dem FMsschen Garten nnd sn Kirchheim« ') Hartwich selbst
hnlU anf dem Todbette eben Hof sn Yiehbach nach Reichers-
beq^ gewidmet, den der erlanehte Herr Gebhart, der Sohn des
Hn^grafen Bigelbert (Ton Wasserburg) — quidam nahiU9
^rimeep9 OtMmrdm womine fOma BngMerH HaUenti^ Co-
müfe — feieriich dahin ibergab. *)
1) L. e. la Sl%.
S) L. e. %%S.
>) L. e. %ie, 4%S, %%e, %S0.
*) Aa«r HUtagwt vm HafftiUMi war kia^erlot. 8t.
*) L. e. xxvm. n. les wu io%.
•) L. e. IV. th tS, %S, S7 «Ie.
^ L. e. UL %es.
^ L. e. %Se.
•) L. fl; Mi.
156
S. lt. DI« thm giMnto T^M» LUkarlit
des DjMirtm Otto wn Staats (m NMmUUnw^Ui)
wariea. Otto de Staoa hitto bm* M aaiaea liiaJiw m
6at Leaddiatpaah aaah Bifahittharg vtigabt, iam teM
tat Mura UM aadi das CM Liattach Mftgta. ^)
S. 11. Uirieh (Waaddrieat) Taa MaaabMdk gab m IM
das Gat Rard aa BaidiflnlmK. *) l>ar aaek fa Mva IM
aaftrateade Uirieh aeMat eiaer der ktatoa tfaaaa SM%ai gi»
weaea aa aeia. ') CMeiehaeil^; achriahea aidi aaeh addUä
aad Urgeriieka Dieaalaiaaaaa Taa Maaakaali, aria OQumM ]
ader Atpert voa HoapaA ^ Naak an ISM waiaal iM 1U^
teabaeh Taa Reieheraberg Maartaeha aaak *) Dia VfafIMa
adt GfabaOUera Taa ISM aa aekraiK aich vaa IUI, vaa dar
Haalaag-Wartoafcaig. nunOia her. *)
S. lt. Dia Maaaamta haiaa I¥. IM fUvaa nai Mn
ltS6 ia Beuehaag aaf Sahea aaah aiaaa Gbaica Ommwim äf
MoBpack aaf} aa maaa eher Maapaig gehaaa wardaa, ab
schon Ritter tod Lang bemerkt hat.
$. 13. Die Namen Ercheabert and Hartarich wiederhoka
sich in den Familien Ton Moosbach, tob Hageaaa aad Steia
(de Petra, bei Reichersberg) gleichseitig, waa aieh aar aas ilh
rer Verwandtschaft and Nachbarschaft erkliraa laaat.
$. 14. Die Dynasten tob Weng — ein Pfarrdorf mit M
Häasern, das Bargstall nicht ferne — ^ woToa aick wieder &
von Schale ha m (im lunkreiae ') abawe%taa -— , tretea w
die Mitte des eilften Jahrhanderta herTor. Eiaea Ulricb iit
schon oben $. 3 Erw&hnang gesehehea.
$. 15. Um das Jahr 1112 eradieiat aia Oenaaai m
Weng (Wenigne) aa Raashofen ; aebea ilua Regiabert Taa Bik-
1) L. e. 509.
>) L. c. %%9.
>) L. e. 28a.
*) L. c. %8a QDd 48%.
>) L. e. IV. 601.
*) Pillw^lB, Innkrtif II. 391. j^^ .iit .«
S L. c. SOS.
157
Mck (BacliuMi). >) Kourad md Heurich toh We«g Briier er*
•chdBeB 114S *) , Hartu« «ad Sigfirid 1160 und 1175. Jener
«rinriagt sa Reichcrsberg eiae Scheakaag ftr OUckar Toa
Srapkaberg '); aai das Jahr 1215 wieder eia Sifrid tob Weag
aa Raaahofea. ^}
$. 16. im Jalnre 1134 am S9. Aagaet gabea der freie
Haan PÜigriai Toa Weage aad Weselo, eia Dieastmaaa des
flffailni Adalbert Toa Rebegowe, die Bricke aber die uekkelahe
{VicUa), welche sie ▼am besagten Grafen erkaaft baltea and
vaa allen , denen ein Recht aaf selbe anstand , dem heiL Ra-
yert sa Sakbaig in Beiseia des Enbischofes Chaarat *} Der-
aalbe "wahrhaft edehn&thige aad fromme Piligrim erbaate daaa
daaolhst 1143 eiae Kirche aam heiL Aegid, dotirte sie and be-
wiricte derea Biaweihaag doreh den Bischof Reginbert Ton Pas-
aas (Dyaast Toa Hageaan) : „noMftS komo PUigrimut de Wenge
plemuB apere hano ei apud deum et haminee bane vohmiati»
eedeeiam in viUCj pte dicäur veclahrucce damino edifi^
eenfä ete, *) Daaul war anch eia Hospital verbanden , nnd
vnter den daaa aasgewiesenen 6&tem nnd Weingarten mit 30
Leibreehtsholden beiaad sich ein Pradinm an Scalcheim, das
ein gewisser Tagino dem Piligrim an dem Ende nbei^eben
hatte. Uater den bei diesem an Mattsee wiederholten feierlichen
Acte Bogegen gewesenen Zeugen bemerken wir: Vodalrick de
WUkermgey Herbert de Scherolfingin (Schörfling am Atersee),
BmgelacaXk de Vrak (Anrach bei Schörfling). Chunrai et fra^-
$er eine Heinridk de Wenge, üdalrick de Aeparen etc. sammt-
lick Blatsrerwaadte.
$. 17. Aas sp&tera Urkunden Ton 1147, 1151, 1158 nnd
1159 in der Abbtei St Florian aufbewahrt und in der Ge-
schichte Ton St. Florian Tom Capitukr Jod. St als 1835 aa
Lina herausgegebea, werden wir — pag. 249 — 263 — fiber
Piligrims merkwürdige Stiftung noch näher au%eklirt: quidam
<) ■. a. III. ata.
*) L. c. xxvni. IL lOS.
S) L. e. m. S7S, %8%.
*) L. e. Stf.
*) HOTMjr, ArcbiT 18SS, 799. StSls, St. Florian SSS.
•) ■. a. XXVUI. 11. »5 nni i$5.
ISS
waüHUr ü^nnai» de ßckalehesmfn nomiM i>il;rninrf
Oinat» mäitart eirpitna armi» reitunciaril. . . Er wtr aU« frt-
Wr ria Ucklt^r Krie^Bann f,twta*a. Zn dein für Pil|:er ui
Br«stb«fla ^^egrändelen SpiUle and Eor niit demselben verbiu-
4«B» Kirch« des faelL Kt^A gab Bischof Reginbert auch i\t
übe Pfarrkirche Schöadorf (ScoueDdorQ aocb dazu. PUi^rin
«tdiMtc •«itter Stiftaug koch den von ihm erkauften Bräck»-
S*D, westwegek eine Meile ober- and eine Heile nnterhalk
Iteaer Brücke eine andere nirhl durfte erbaut werden. Zu
SchiratTogte ernannte der Bischof seinen Bruder Hartwich tos
Hafenan ; und R^nberts Nachfolger auf dem Stnle eu Pauu
Acr Babenbrrger Konrad äbergab endlich im Jahre 1159 brid*
Kirchen aammt Spital ond Dotation cor Abbtei St. Flariu.
PiUgriB, der Stifter, lebte damals noch, widmete sich seUit
mit einigen Brüdern der Krankenpflege, und es sollte die Venal-
tnng erat nach acinem Tode an den Pfarrer übergehen. Unter
den weltlichen Zeugen bemerken wir den Grafen Friedrich
T«D Peil st ein ond Hartwich von Hageoan (1147), die Gn-
hn Gebbart von Vichtenslein und Albert ron Rebgau, Heinrirk
von Jalbach, Engelsehalk von Aarach, Engelschalk von Ater-
«ee, Konrad von Franking (Franconia).
$. 18. An der V6ckla (VechUaha)^) sassen gleichnamig
Ministerialen; anch aaf Wart enbnrg, der uralten Beichif»!«
(dann an die Piayen [als Grafen von Rebgan] verliehen) genuit:
die TOB Warteaborg. Um das Jahr 1160 tb«rg>ben Döring aal
Walter de Vecbia ein Gut zu Waehreia an das Stift Bercht»
gaden anler der Zeogeuschaft des Arnold de Wartenpvek,
Pillung et Bndiger de Swanse (Scbwanenstadt) nod OUo ii
t-Hausmck). Ebendahin gaben Wolikach (Woll^
I Gut »u Perekeim am
; Pucheim et Popo de VM~
■Dwart der Grafen loa
Keruher voa Hageoao wti
, Adelheit, Pilgrim»
159
%. 19. B«r«b*U «•■ Wn« erMbelat »17 n St Nieok
d Ortolf IMt si Oiterhofn. Ob und welcha tod im ipltera
«■ger: h RuDebberg, l^teUteü, Hall, Rockenber|^
Wfltoü etc. dort Pfleger and Bu^erren tob Wei^ bei Moo>-
A abctuamei, üt ugewiu. Ulrich too Weeg, Domherr sn
yBMfc«ig 19SS, Kheüt euer der letsten geweiei h eein.
'a in des Torkergehenden historischeD AafsItBeB*) des
» Geschichte S8ddeotscUsiids so Terdienten Hemi Legstions-
thes Ritter Joseph t. Koch-Stenifeld die Stiftuig der Bene-
Ttiaer-Abbtei Seiteastltten mehrfache Belevchtiug erhtelti
i«be ich dorch MittheQuiig des iltestcD (noch übrigen) Urba-
UDS jcDen Forschem, welche sich mit der Topographie vad
»ecialgeschichte des österreichischen Mittelalters gr&ndlich
rtrant machen wollen, eine sehr willkommene Quelle n
MTnoB.
Leider fehlt nnserer österreiehisehen Gesehichts-Literatnr
rade dasjenige Material, worais eines der wichtigsten and
praktischer Bedeutsamkeit reicksten Werke, eine },6e-
»hiehte der Ssterreichischen Volks* und Staats-
ir thsc ha ft,^* weldie wir leider noch lange Tcrmissen
Hrdea, bereitet werden könnte.
Ich halte alte Urbare, Rationarien, Dienstbiicher n. s. w.
r höchst wichtige Qaelleo, die selbst heutigen Tages ben&tat
»rdea könnten, ja sollten. — Warum doch wurden so
icktige Quellen bisher nicht gesammelt, ja mit Aengstlichkeit
ir Oefentlickkeit entnogen? —
Ick hole, nach und nach mehrere derlei ältere Yemeick-
sse mittheilen nu können; was sich daraus lernen l&sst, soll
a späterer AuÜMta (in den Denkschriften) auch Nicht -For-
fibem bemerklick machen. — Forschern braucht man die
i^ichtigkeit nicht erst su beweisen.
Fol. 1. Sermeium in Piberpad^. (roth) [t Bl.]
In Oeminge. Lx denarios, Lx ora, iig easeos, iiij anserem,
acapulas, ii metretas fodri, ij p. car. et vecturam Tini, i fal-
torem, ij messores, j. iuger aratri.
Ckuar. 60 den., 60 oTa, 4 easeos,. 4 puUos, 1 insersni^
•capulas y % metretas fodri , t pullos caraipriTiL Ysctasi
iii t Cdcatoremi t messores, 1 juger aratrL
6
lo tDger tOO easeoS) M ova 4ea.4p.ia.tp. ctnifr.
t messores, 1 falea. Teetaram Tili 1 ivger aratri.
Chaar. straaa 50 den., 50 ora, 4 eaaaos, 4 pailos, 1 m»
•erett t piU. carnipr. t scapalas, t metratas fodri Tedv«
Tili t measoras, 1 falcatorem, 1 iagar aratri.
Vidaa iUdaai daabas aaBit 00 dea. et terdo aaia N
den. 00 ova, 4 eaaeos, 4 pallofi 1 aueraM % palL eani|r.t
aeapalati t matretaa fodri Teetaraa viai» t Beaaores, 1 tkk'
torem, 1 iagar aratri ««s.w.
nmmnMpaeh etc. aiter ibidem ete. (darantar aadi 1 Mht-
tarn piqpaTaris, das Öfter Torkdauat). AUer Mäem ale. A F(h
MeiUui etc. tn Maeelperg ete. Fictmia «mit etc. Jn aU flfe
PerktoUuB ete. DiiHeu9 ete. Ckmmwki^ ete, Jk larafaiirf
ete. Jte MAieg ete. J/arteum i» 6nf5 ete. geriet ete. JMd»
A^ etc. Jte Vrawnin ete. Chanenkef ete. Jli Jedmmg9tmf flfe
.Alter iMtfem etc. Ik gfcw/emogy ete. OenrayMe Mtfeai Ht
Otricua ibidem etc. Feftercm etc. Ik Gruft etc. üfo^o etc.
In Erlech etc. /a Sutenek etc. /n Oateren etc. Am o^ca etc.
In Leiten etc. /»i Schergendorf etc. In Pircheck etc. A H-
berpach (cioes Vi solides denar.), ik SpüUß (C caseos); 1^
o^o tn Chleperg (12 den.) Hainricu» in Sd^ergendmf etc.
Summa denarioram SVt tal. et 2t den. Item samioi foM
2 Modios preter 2 metretas.
Somma denar. decim. Vt tal.
Fol. 3. Seruicium frumenti frans Urlam (roth).
In Eud 6 metr. frumenti et 6 zargas a (arene?) 1 pn.
100 ovHy 6 caseos 6 pollos 2 anseres 2 pallos caruipr. 1 am
2 messores, 1 falcatorem vectoram vini 2 iagera aratri —
(zur Seite mit späterer Schrift: XXX metr. frameati) etc. He.
In dote 3 metr. frumenti, 3 sargas avene , 2 seapalas N
oTSi 4 caseosi 4 pollos, 1 anserem, 2 pallos caniipr. 1 erteib
2 messores, 1 falcatorem vectaram viai 1 ioger aratri.
In Oerchohstoff 5 metretas frameati t 9ur§m$ U W"
tretas avene^ 80 ova, 6 caseos, 0 paüea, % antree^ 1 f0fc t
OTcm^ 2 pallos ea,mpt. ^««\nxim ^ra^
J^ hemmMmf ole. H aidk (30 metr. fnunenti, 4 sargM,
• Betr. xwmtj SO caseos perpetiales 100 ova 6 ca. 6 pollos,
wiaerct , 1 pm., 1 oTem, 2 pvUos camipr. 2 niessoreS) 1
MUbr«B 1 iiger — Teetiira Tini).
tm VHe Ditriens 2 scaphia fnimenti, 1 scapb. iritici, 3
rgM et 10 nelr. aveae, 100 (früher stand 50) caseos per-
teftles 60 ova 10 oa. 6 pollos, 2 aaseres, 1 pra. 2 messo-
I 1 fideatorea 2 psUos camipr. 1 iager vectara Tini.
(Spitere Sdir.) S«nima framenti et tritici 2 modios pre-
r fUBtaA med(ietateiB) metrete (?) 62 den. ex hiis 30 ad
Dui 12 ad bospit — (tale ?).
(Mit anderer Schrift) Feodam id Grab datiim per GaeUnan-
m «olnit In natinitate beate Marie mediam taleotam 2 pnllos 1
tmmj et nnun Scb&t — Et in Natinitate Domini 2 pall. 2
■• et dnos panes dictos Cbnie pr&t In Paaca 30
«9 et 2 caseos.
Fol. S. b. Seruiciwn denarhrum tränt Urlam (reib).
CkapUnger 60 den.; 60 ova. 2 cas. 4 pillos 1 anserem
feiles camipr.
VidmuB etc. Siaingtraz etc. Oberleuten etc. Winpa%ing
led. tal. den. med. tal. ovorom, 8 caseos, 8 pnllos, 2ansere8,
peUes camipr. 4 metrctas fodri) Chretizer evde etc. Jn Wi-
nieUem etc.
Obertevde (30 den.) Wi$enperg etc. Chunradus ibidem
\ seL den. 60 ova, 4 raseos, 4 pollos, 1 anserem, 2 pnllos
imipr. 3 scapnlas 3 metrctas fodri vectoram vini, 2 messo-
e, 1 falcatorem.) Chunradus ibidem etc. Wenhardus ibidem
e. Albertus ibidem etc. Hainricus villieus (ibidem 5 porcos
bennm et 4 seitfriscbiog. 100 ova. 6 caseos, 10 pnllos
nnseres 2 pnllos camipr. vectnram vini) — Leupoidus com-
ineni enitnrami 4 porcos 1 bonnm 1 slanfpretis 2 seit-
iseking 100 ova, 6 caseos 10 pollos 4 anseres 2 pnllos
nrfpr. Teetnram Tini (spiterer Znsatz) med. tal. ovomm,
cnaeoe).
JSn JVrl Otta etc. Herbort an der mu! etc. In etraz etc.
fadker ete. OrMfus vüHcus etc. Otto armentariue (300
Seen, 60 ovai 4 ea« 4 pnllos 1 anserem vectnra vini, 1 in^^
/ AtcMiorem) Herborduo arm/entxirxoM e\t. Cimet-
8
etc. Abtertfeii« AMf» ete. Ltmp^ ttirfsa» ete. & Ltkmnit
•te. CAtmraAi« ete. A JVicnfcMM ele. WMcAsrAw M>
dem etc. J» Herfürt etc. J» IMc etc. Merßri elc JUMnt
iMIm etc. Brckeng€r§i9rf etc. IMMcw iMfa« etc. Om
iMinn etc. In 9epe etc. J» JMnMÜno Oüratfc etc. Mnkm
duB earpetamrim§ etc. Aiiiiriciic WUkmdimimr de /m ^ff^
panflR. IfatKiicM In On etc. tHtmmmm Aedn» de üeiirf
ctfc FtlKetfC (comniueiB ciltvMi etc.) C>imr«rfB# VKnf
^Mlnn (cenuBoiieiB cdtoram etc.) Alberimm et«. Aiiiifit M*
«fem etc. Haimrieu9 ibidem etc. Ofid apmd fmmlem de &M-
ler etc. bemaspach etc. ilecimalor rf^ fibncAiiroft de Mlrf
€«# rftf Urla ete
Ato Mmf ccnciHiliter (rdh).
rcAciuioff (SO dee) AbaiillciiMfc (SO 4ee) JfaMtad(M
den.) Vi^cttpacJk (SO den. ist aoigestricliai). JMMcm im Ah
poch (5 tolidos) — LeupoU in Chroiendarf et gener eime Ck
(S sol. et 10 den.)
(Mit anderen Schriften.) Somma denariomm tt soL 10 to.
eines in etde40den. Vorichinger 60 den. StevfenBharder lOdei.
Vigenpach SO den. pro vectnra 12 denarios et eqnnm concedet
Fendnm in Pnhel solait in Natinitate S. Marie talentm, 4
pnllos, ans. 1. In Pasca 2 caseos Talentes 16. In Pcntecoste t oi-
seos Talentes tantnm. Item 4 metrete fodri. Item Timni SeUl M
vel 10 dee In Natinitate domini 2 caseos Talentes 16 et Stevta.
Fol. 6. Seruicium in EiHng (roth).
Hüter 55 den. 65 ots , 2 caseos Talentes 4 den. 2 pnDes ait
(ompnales ?)
Hainricns textor 38 den. (späterer Znsats) SO ot» 2 easstSi
Cbanradas Hvter 30 deo. 30 ots 1 cas. Talent 2 dee2p.iit
Chnnradas Caicifex 55 den. 55 ots 2 cas. TaL 4 den. 2p. nt
Fridericos textor 50 den. 50 oTa 2 cas. pro 4 den. 2 p. nt
Hainricos molendinator 5 solides. Incnltnm 20 den.
Ad institntionem 12 ad destitntioneni 12 de fnnüfcd ane
In institntionem molendini SO ad dectitvIiaMai M.
(Summa ^«nix\«ram \t» vifiA« ^ 4ii^V
9
FoL 4K. b. Seruieium frumenü In Treuenieh.
Vidma im iAtg 10 metr. firom. t sargas et 15 metr. auene
SM. ia peiteeoalen. t seapiilas. 1 agnom 3 pullos 1 ansereaii.
#¥». t ca. 2 p. canilpr. 1 fiJcatorem 2 messorea 1 iuger Sden.
Btmn TmL
FSHua Rmdifferi ele. Uerbari etc. Uecho etc. Jh LeiUn
Mfer etc. ForAtficd etc. Decimator io Gkausa etc. (foL 7)
m€k€rm9 etc. ITinfMian etc. Boemu9 (20 metr. fimmenti 4 Zar-
I et M metr. aTcne 5 den. et obolwn 1 pr^auch, 1 agnum,
weaiy 80 oTa, 5 caieoa 5 pullos 1 anserem. 2 p. carnipr.
■aasores 1 Cdcatorem 1 ioger, Tcctnram Tini).
IHbiena Noinagel etc. Nu*el etc. DUricw PertU etc. In
wUke etc. Textor etc. H Piro etc. Eeickel etc. At^vs (Roth)
s. JUberiM Schocken etc. Düricue ibidem etc. DOricus in
I etc. AWcr etc. (fol. 8.) iVro CU^mI etc. WemAait Uen-
r§ etc. Amirictia etc. Ruddfus etc. Jte Leckeenperg etc.
«IMlrftfa inolendinaiar etc. Fufua ibidem etc. Viüicus in
^kacken (communem coHaram etc.) Jh fFetnp^^ PUrotfue
aawMuiem cakwam etc.) In Pichen etc. ReuO^dedken etc.
Pf» /Siftcr etc. Reuier etc. Vlricua MeiendinaUtt etc. In IVm-
el etc. (fol. 9.) LenptB etc. 1^ Lug etc. Jh Pirchech etc. Jh
tmAenperg etc. IWer etc. (Spätere Schrift) [Aicller etc.
wmgeperg etc. ViUicue in augea etc.] Wemilaff avper «iT-
EM etc. tUeich etc. JlfesW etc. Fuftia in Lug etc. Diiimarue
leiUen etc. GriUo etc. OüiBchalch etc. Paugatten ete^ iratn-
;w Ncinagei etc. U!riciia Chrietine etc. Vbricue Nai etc.
tmrmiiia oAiis etc. (foL 10.) /n Oo/^ V/rtcua etc. OCto in
MCe etc. Im Lecheenperg etc. Ibidem mdua etc. Cttanek 01-
:«# etc. (mit spiterer Schrift ist eingeflickt: De 2 prediis io-
Hia de ^olibet 12 den. pro Tectora vini.) Hartman textor etc.
Vkmiigeprrg Hainrieue etc. Ibidem Sifridus etc. In fitosii-
iift etc. In Bude etc. 1^ ^aiifc etc. In Pranteteten (t sol.
aar. In Pascha t sol. oTomm et 4 caseos qnorom qnivia valet
denarioSi falcatorem, 2 messores, Tectoram Yinivel 12 den. et
[«r« Fscterott ad Damubium et aac. In camisprinio 2 pullos
MiroIna marcUater et desnper 3 den. et 2 pnllos antnmpnalea«
ft afiterer 8dri(t>
10
ScMmÜmger etc. In der De»en etc. Jn Seken^^nnnu eto.
Im nia Vhicug etc. Mn Sdkerckub etc. Mm ek Pero etc. tm Ckat-
cmgerm SigharduB etc. Ibidem Ckvnradu9 etc. (foL 11.) h A
Chmradue etc. Ibidem Perhtoldus etc. Jn feodo etc. H iVlas etc.
jBi Aick etc. Ih npa etc. Yicinua euus etc. /n CMfr etc. h
Weinperg etc. /n Dwrre etc. In Weinperg etc. /hAoncdiretc.
jBi CUIflerftote etc. Omgenperg etc. Bhtrairix etc. (Et folgea Mck
[S Seiten] Terecliiedene Beiitser.)
FoL IS. a. Seruicium in Wabaria (roth) (it foL 28).
Duo predia in Reintal mediam talentom denar. et daedeoi
caseoa (ad deatitaendos singolis annis pro Tolantate domini).
Hinteraichech S soL den. et 6 cas. (Otto — qooad iu pt-
dictoram predioram.)
Gesinge med. tal. den. et 12 caseoa.
In Heft dno predia med. tal. et 12 caa.
In Reichgoezing 60 den. et 6 cai.
In Hompelperg med. tal. den. et 12 cas.
In Grub 60 den. et 6 cas.
In Aich med. tal. den. et 6 cas.
Mais 40 den. et 3 cas. Ibidem Ch. 40 den. et 4 cas.
Rodolfos 30 den. et 4 caseos. In Rcvgev 60 den.
Vicinns saos 60 den. Ditmaras 40 den.
Auf der revt 30 den. In Laota med. tal. den.
In Stille 2 porcos ^ et commnnem cnltnram et 18 den. pro
sernicio Pascha.
Ibidem Vlricns 2 porcos et communem cnltnram et 19 dfo.
pro sernicio Paschali.
In Charzenkirchen 2 porcos et communem cullaram ft
18 den. pro serv. Pasch, (spätere Bemerkung: Quod qoilibet
porcorum prescriptorum soluat [?] iij solides.) 9 tal. (?)
In vinea 40 den. In Revtelham 3 sol. deo.
Phn^ttenhof med. tal. (Spätere Bemerkung: Snmma denario-
mm 5% tal. 40 den.)
Leupoldns de Ahaim 5 sol. Ibidem Juncher 12.
Item iuncher 8 lt. Juncher.
(Andere Tinte.) In haide Ditricus 60 den. 60 ovii 4 caiceS)
4 pnllos, 1 anserem 2 pullos carnipr. 8 consy % metrvtM Mrii
2 roessores 1 taVcaloTem^ \ Vi^^t .^ ^^^V^tam ^rbiL
11
H«inrle«i ibMem M den. 60 ova, 4 eafeos, 4 piinos, 1 aa-
, t poDos caraipriT. 8 eoxas t metret fodri t meuores,
1 fldeatarem 1 ivger« Tectaram YinL
(Fol. 13. k.) Seruiciwn in Tidhing.
(tt Taracliiedene Postaa.) Samroa denariorum 5Vt tal. pre-
tar 17 den« (aadara Schrift.)
Fol. 14. jBi Chet%l€9torf.
(It Paalen.) SamoM denariorum 9 Vt tal. (Mit Terschiedenen
ÜMltnin ) la die aaneti Martini in Talna habemns 11 sol. et
1§ doB. et habemns IS cnrms et med.
QnodHbet integmm predinm dncet dno Tasa de Dannbio et
«MB ploMun ad Dannbinm.
MBB dabat mnm prenner et planstmm ligni.
Item in qnalibet enltnra aratmro.
Item H. OflBcialis de Lebern 1 perch nmam in Vreindorf.
ammtUL dotafifl 9 tal. et Vt et 50 den. et 70 pnlloa.
Item Albertna Polreas 1 perch emmer.
De intc|;ro predio dabnntnr 16 denar. piseiom. Ad tria pla-
eita ^odlibet placitnm 3 den. 4 metrete aTene et 1 pollnm. etc.
(Fol. 14. b.) Seruiciwn in Celging.
(33 Terachiedene Posten.) Snmma denariorum decimum me-
dkm tal. 46 den. — Summa 10 (spätere Schrift) tal.
(FoL 15.) De agriM RuncaÜanum.
(S6 Posten.) Snmma denariorum 5 sol. preter 5 den.
(Dann) bta agri iaferiores (t4) solvunt frumentum et ane-
MUB per dnos annos et tertio anno nihil.
Snmma fnunenti 45 metrete.
(Pol. 15. b.) Senddum in Karhuthia. (? mit schwarzer Tinte.)
Snperins molendinam soluit dimidiam marcam denariorum
Sien, pro Tectnra, 1 rierlioch tritici, 50 ova, 4 puUos, t sca-
pnlaj , 1 metr. aaene et steuram (sp. 3 sol. pro steura) (et ex*
penaaa et 1 Toatrem agninum.)
bforina molendinnm med. taL den. 10 den. pro Tectnra 1
fietAndi trWeii 8 pnllos, 4 den. pro ovb, 2 scapulas, 1 rier-
Ibdi aneno et ateiram (5 sol. pro steura — 1 ventrem afgumia
et nfm§M)
18
h CluwlMipMh Die htte BalorM» f«eilb«t Mliit 6mL ta.
M iea. ad «eetunm 1 Tieribdi tritiei 100 ovm 0 fiÜMi tieft*
pdas, 2 metr. aTene et ttevaa (6 soL pro stewa, S mL pn
•teara et aqians.) (De prato ibidem lt.)
lo Vorchech 1 ned. hflba ^e aohril S toL dei. et 10 ka
5 dea. ad Teetoran, dimidiam YierliBcb tritiei, 50 o?a, I piDtS)
1 metre. aveae et atevran (3 sol. pro ateara). (1 teap. et ei-
peoias.)
la eadem YiDa media Ml»a qoe adait 80 des. 5 dea. a4 fce-
taram, dimid. Tierüaeh tritiei, 50 ova, 5 palioa 1 metr. aftic
et stearam (S soL pro steara) et expenaaa.
la aaaeto Oeorgio dimidia hfiba ^e aolnit dimidiam ■arcu
dea. et 2 pallos.
(Andere Selirüt) Samma deaarionun 5 tat preter M im.
De agro in Ceirihc 82 den. De Reifinsteia 24 . • . etc.
NB. (Folgen noch mehrere, von denen ea aif^ewisf , ebne
an den firfiheren gehören.) De Lansendorff — (Sicherpacfa?)
Summa 6 sol* et 15 den.
(Fol. 16.) Mi sunt redditus in Lantzendarf, (roth.)
it. de areis.
(Fol. 17.) IsH sunt redditus in Ybsüz. (roth.)
It fol. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. (?) it. 25. (ist nickt
mehr daza gehörig )
Fol. 25 — 34. sind verschiedene Dienste and Vormerkangei.
Ist sehr verwirrt. —
(Fol. 28.) Seruüia in Bawaria. In ReioUl. Dao predia.
Dietmaros 60 den. et 6 caseos Werahardos 60 den. et 6 eis.
ad destituendos singalis annis pro volantate dominL
Retro Aichach Otto 3 sol. den. et 6 caseoa qnotd itf
predietonim prediorum.
In Stille — In Aichach molendinom 4 sol. et 6 ciseeSf
qaod sernicinm fait ad ins predictam sed poatea eoaparaaertst
predictom molendinom VIricus pro corpore sno et axoris stc
Margarete qae mortna est. Secandam vero partem Haiaricts
qai etiam mortaos est, et oxori sne Perhte et ili« aaa Hiia-
rico ad censnm triam solidoram et 6 eaaeariH.
oata eat ^aea pttfaVoLi^Xet \t^^\«\a miAMiiMMa «ft
u
Mit <• MolanfiBO siham fae aiehan dieihuri Mltut ia fetto
cfta Martui 30 easeos ^enuB d«o Tileaat S den. botoiubi
Itea ClraariJM Leitugar. Retro Lailaa • aoL im
m a' caasiBi.
Ib IloluBgaa,IIaiaric«8 SO den. daplaatatioBa aoaaad
h Grmab| Wankardaa CO dea. et 6 caa. ad iaa ^aod Trei-
• dieitar.
!■ HaagerleileB, 40 dea. et 6 eas. ad eeasm.
h Hanelperg Otto ned. tal. et It, caa. ad iaa ^pMd frei-
m dicUnr.
la Raiebg6aaia|;eB aaper apech 00 dea. et 0 eaa. ad faod
ibaaa didtar.
lUdeai Sibota Lelmer 00 dea. et 0 eaa. ad idem.
la Heft 2 earie qacnua ^aaUket aernt Vt tal. et 0 eaa. ad
faod vreiaen dieitar.
la Welibgea Sifridaa ned. tal. et It eaa. ad id faod
eiaeaa dieitar.
la Reat Otto 00 dea. et 0 eaa. Ibideai firadaai deaolataai
aataeto eodeai aolait 00 dea. et 0 eaa. ad id faod. vrei-
aaidi dieitar.
la Weii^OTg Haiarieaa Orapel 40 dea. et ofieiali 6 dea.
m ad eeaaaai.
la Retfeaperg SO dea. et S eaa. sod fdeaaqae reaidot
idoBi dAet pro aeraieio ddegari pro aeceeaaitato predioraai
ad id faod Treiaeaaidi dieitar.
la Pbaateaiiof med. taL faoad eeaaaai, It eaa.
la Laataeh 1 tal. ad id faod Treiaeia dieitari aed de ea«
ta oat a^gligeatia oißcialinni.
la Roetelhaiai Hertaidaa et aai eoaplieea dao 00 dea. ot
caa. et de agro 10 dea. fai reapieiaat oüeialeai et ad id
lod Treiaeaaieli dieitar.
Itoai Friderieaa de Roetelbaiai de earia 5 aal. et 10 dea.
(t ». fc.) la AMm. OerÜo SO dea. et 4 eaaeoa ad id
▼laiaaaaieli dieitar.
Itoai Haiafioaa ilideai 40 dea. et 4 eaa. fao ad prlaana.
naai lo t^0 Spn&^ 40 dea. ol 4 aaa. «aa a4 fdanaa
u
lUm LfaipoUas le ciuria mt4* tal. «t 8 cm. ad Hml
Item Waiso M das. al 4 eaa. ai iiem.
Itam Raliela Raedoffi M dea. at 8 eaa. f ra piliiti, I
dan. Offidali, 10 daa. at aanuaiam ilhd qaa ad cain«.
la Ravgan Eeclaaiaatiaaa al aaaa eoaqplez M daa^ ia Mi
S. Michahalia ^ad Traiaaiaiah dieUw«
Itam Laitiager at aaaa aamplaz M daa. ia feata aridutda
qaad Traiaesaieh dieitar.
Itam Sibata ibidam «0 daa. ia faata aualMkaUa fwd vni-
aaaa dicitar.
Item auper Ruit 30 daa. 6 eaa. ia faato mieb. at faad fni-
aeaaieh dieitor.
(Tiagpach caria) Raeteriaa 60 dea. ad priaiam
et de brato M — qai raapieiaat OliaialaB fao ad a
N*** faad a marte Dretaarii vaeat Beelaaia.
Habe ia Oed seraieaa 50 dea.
Ia Stille — dae carie aaper maata pro coauMUu caltan et
queque illarom solvit 2 porcos qaorom quiaqae valet Z soli^M
et queqae 18 den. pro seraicio pascali, aed illi deaarii refpidait
Officialem qood vreisezaich dicitar.
Item curia in Charzenchirchen pro communi ealtara et sol-
vit 2 porcos qui valent 6 sol. et 18 dea. pro aeroicio pascali
qui sunt Ofliciali — qne vreiseazich dicitar.
Item cum condncuntur carie de aanona, debet OffidiUs it
singulo cuiusque curie recipere scaffium de partibaa ambabas.
Fol. 29. Hec est de annona que datur de noualünts in Iaol*
zendarf etc.
Redditus ad infirmariam pertinentes etc.
Hec est decima in Sunelburga que pertiaet ad iafinairiaa
(13 Häuser. Curie-domus.}
Fol. 29 b. Hec est decima pertinena m Rising etc. etc.
Fol. 30. Census am Chanen etc. ete.
Fol. 31 b. Iste sunt decime ecclesie nogtre in S^fjansMen.
Decima in Sunelburch habet mediam talaalua
preter duas domos et beo decima est firnliaia par
— Ex hiia magift^er H«\!at\c<QLa \«^tX ^aaam^ 4aaMa al
16
te s«e Otaduins de 61iu tonet qvatnor, iBtvper ■oster deei*
lior luibet deeuMm preprie enltare.
Dedma id fUnbnich hebet 52 domos et proprUm etdtvam
«mm ivger, hes omnes teilet eeelesie integreliter lasvper
lirmiitsterb tenet aneiii Tiolenter«
Deeune iuzte Aepach ^e dieitir Prantl in howe luibet M
»■108 et propriam enltnram.*
Deeüna de eoria Wilhalni habet 20 domoe et proprian
ItvraiD.
Decima Ch« in Pirbonm habet S6 domos et propriam cnitnram.
I>ecinia Hainriei ibidem habet 36 domos et propriam cnltnram.
Decima Pitrolfi iiabet 14 domos. (Dedmam in meratstort)
Dedma in Cblansperge habet 38 domos et propriam cnl-
Deeima in Oronenperge habet 80 domos et nnnm oampnm
r«prie cnltnre.
Dedma in Leiten habet 25 domns. Ex hiis tenet episeopns
S dolenter.
Decima Hecehonis habet 24 domos. (item decima in neb-
HVergO
Decima in Rising hallet 40 domos« (Vülicns in aigea deeimam.}
bi Bk Gremtort) (Decima in speresteten, item decima in Hag
t enrtis ibidem«)
'oL 32. NtÜMem über Zehende, toelche hindan geliehen sind.
(h. Pol. 33.)
(lt. foL 33. b.) Anno Domini AP. CC«. Nonagedmo» in die
mcti Jacobi Apostoli-Ego Chnnradas, ex dioina gratia oonsti-
itnn abbas in Sitansteten, inneni Ecelesiam in debitis plnri-
nsy sdiieeC phs qnam Treeentis libris preter alienata ab Bc»
lesin, fne laboribns nostris ex parte releaanimns.
Kmimns nineam qne dicitnr Dietwein pro xxm«
In Sijcnnde anno redimimns vineam in Waeh&w pro x^. libris.
In tsttio anno conparanimns feodom in monte Sancti Oeo«
i Intiiiatnins redditibns nostns pro ry libris.
Im ^Htto wnam conparanimns feodnm a Preeone fin4 K%!t
pr0 tg lihris.
16
Iten resoIiiMM cviam m Revdsieh pro ij likriii fM In
alienata fiiertt ab Bedetia et solnil Motfui talmitaB. KÖi Cn-
imm adiaoeas il denariM.
Harn Bmifliis feodiM de pioeenM, mtmm svb (Iramiinfp
pro Ttj libris et solait h deaariot.
Item Bmimiis de Pia^ema feodam m moate aaaeti WkAtr
helis apad Bceletiam pro ng libris.
Hem resolTims et coaparaanMo feodui in PraaMtlM
inxta elanftnun pro xij libria.
Hem omimos feodim in Readaieh de CHeasMurie |re ^
Kbrii.
Hem Baiimos Ha^aaB(m) ia Paohol iazta Chretletta i
^odam CSieate qoi didtar adaooatas pro xsndj libria.
Item resolaimas boaa aabscripta a doaüao Ottoae aAi
de Brie pro Cz libris et V libras dedimaa pro Keopio^ de ^
bos etiam boois lis aertebatar inter Eeeloaiam Sitaastetmiw
et doroiaam Ottonem, sont bona.
Curia in Aogia com decima.
Caria ia Vhsenperge cum tote seraicio.
Item feodam Chmginne in monte sancti Micbabelis.
Item agram iaxta foram sancti Petri.
Item pratam iaxta cariam Aiche pertinens ad Hofpitak.
Item pratam iaxta viam pertinens ad Bcciesiam saadi
Micliahelis.
Item Emimas cariam iaxta pontem in Aspach, qao vocatv
In aich pro xviij libris.
Item Emimas Cariam io Chlensperg a Gleaaiario pre n
talentis.
item feodam in Chasten pro x talentis.
(Fol. 34.) Hec sunt bona qae habait a nobis Domiaas hi-
dericas de Haasek.
Wlfingos in der grab yj sol. dea. Item Jaeobas % tiL
Item Rageras rex % tal.
Item Ditricas Zockelsawe yj sol. dea.
Item Otto Tj sol.
Item Haseleiten Ix den.
Item Rai^eraa ti d«a.
Item Lease a^^ » ^va.
17
It« Plehpweli h iea.
ItBM SwcrtMDparcli Iviy den. et ij cueM jj pnUot.
Itea nedu cuia ia Oaraweideh.
Abi« donini H*. CCC*. Tg. Donuiu Chanriidvi Tencrtbi-
Ks bUu 0Mit a Dietrico piacenuL de T«brk qvedui bona in
HwrtireigaUu pro 1. librü Primo earUiD qve dicitnr SwaichoC
•I ^aalaor fcoAa — Tian feodani nb lapide ia Hertwe^ataia,
«I Am» feoda retr» Hertweigstain, et iniuii feodam sopra HorU
wc^sperg «■■ onnibu attiaantUi flenn.
Use dno predia et arean — qne Dominiu Otto nilea 4*
Sadvea a aoatra pouedarat eccleiia , noatre eccleaie ceperut
ip>* doMia» Ottoae morte nbeunbeate qae dos Chaaradu.
H«c Mt MnieiaBi in Ilertwngitain.
Ditricu Preaxcl aeriit aobii xsu den, 1 poll. caraipr. . .
Im Swaiciibvf Ditricu bs. den. et 1 p. can.
Dartagu. Hiater ia hertweigitain ux den, et 1 p. cara.
Heiuicu üi area sÜij den. et 1 p. cara.
Ileiarieu in Hertweigsperg xt|} des. et 1 p. eam.
Ich ckoarat tob gotea gnoden abbt voa Seiteoatetea ver-
gieh aide« diiea brif ansecht di do eint oder noch cbaftig wer«-
dea daa Haiareieh der Wagner md leia brader Wemhard ein
cUain lechea kawent gehabt nod das selb leben Tor mir cbnn-
nt abbt sc SeiteniteteD wider gcnent izl dz aev hawent data
Acbehaia ait raeia inejrdci vnd von dem rorgeaanten lechea
dient BUK aegkig pbening ne'ir an rnaer Trowen tag ni phan-
tsig pbening an aant Martiutag Tnd oeht ch^x *Dd dem amman
Mchcn pbening Tid phann in da mÜ swelcher Zeit man den
dieast Teraitset so beleih man de« netten tages dornoch scgk
pheni^ H waadel Tnd auf dre; vinechea tag sechs Schilling
Tsd da Torgoaaat lechea shnln sev niem verchufphen er geher
den sa den gates bans hiacz seitensteten rad shnln anch stet
■cdelheAig do wesea Tnd hof \nA hana do bawen anf dem scl-
bea Icebea.
Wir Chaarat von goles geaaden Apte data Seiteaatetea
vad dia SaaaaMaa^ des selben goles hanses, Ton chont allen
den die bt nat, «ad hemach chaanich werdeaL Das wir mit
ganaiaaa nllWa ParMen Tad Sweignltea Ortolt« &u Wo^
•Chartas ÜkUem ^vfiA« bahaa lir tagen, vnd ze it \>eviw \<ü.-
18
Mt, <•■ il ■■• kr VM Ysi viMrB G«ttahM 4a vm tdrii
gffcwi M OhM ■■ VBMT iiinrtig ai KteMM iihiirl
in ' W&t VOIVMBM €#MNHK Ml UHF Wt OTvMI VWl ■BCfeMNB
tami VM tM vpMm gilailiiM Mieh. DMvkir U vir ■
rigth« Dm riat grat^Hw liguhAricIi ier friiTi lai kr
Otto ter OaitM, tbt BriwM «w i«i WMiM. II wi te
NeabMgm Abu i«r SMIir WoHImt *&t WImAuL MH
m MB, IKtaftr mi HiitoMi €M m« «lir M««k LüH^
Das ifl gMMhchaa, dk vm CMttM giflti mn ThMOt ki^
▼Ml Mf kiate iar Mh 4an Pw-MtatigB,
Arf ier i«irMi%ia Brftt im BMiiMigig i— MlMf m Mi
▼. fieittMttIteB. Paqp 4. cXDLIi. •.!!¥• lrft(K- M-M-)
(FoL S4. k.) Bii%« NaliiMi ih«> UMitMl niUirfi^
gcbene Zeheiidhiiser. A«f der isaeni Seite des swejteB Ua-
schlagt — Notisea iber Dieaite im Getreide «ad Pfeeefgcn a
Ybsits — ete.
1.. • a illli 'il
1 -jih« •*•
XIV.
Zur Geschichte
dM
•sterreieUseheB Freiherreii-Cfeseldeehtes
der
EiBini^er woii Fi»liiy<
Mitgetheilt
^(M^pik Cfkmel.
■•a« (•• #•)
t*
11
ist. 14M. 18. NoTember (Mittwoche Tor St. Ebketh)
«rtadt K. Friedrieh bestitigt als VormiiDd K. Ladiah«! P.
mm swifdieB den (erbeni andechtigen) Ulrich Meinhaimer i
•fffcww «I St Stephan so Wien nnd Pikrrer in Neigen,
na UhrM Eiiiager Ton Eining stattgehabten Kaufhandel, ver*
g wekhem leliterer S Pfiind 5 Schilling und t8 Pfenn. Gelte,
fmm BigeB| aif behanaten G&tern nnd Ueberlinden zu Pey-
teB EeCiigdorf nnd um Gars gelegen (Newdorff) (und in
• Kir^e Neigen gehörig, die ein Lehen von dem Fftraten-
wm Oeaterreich ist) ftberkam ; jedoch solle das Geld auf an-
•e Oüer mni Besten der Kirche angelegt werden. — Dipla^
Star. Bhinger. FoL 140.
\n. 1450. t». NoTember (Sonntag nach Katharina). WiU
Ina Dnchsner, Neister nn Nartpcfg und der Convent machen
I Ufaich Bninger einen Gitertansch. "— Sie geben ihm;
■I M Teinaendorff auf behaustem Gut tk Pfund 75 Pfenn.
jihrL Güte.
,1 von den Ldiea SO Hihner (je eins angeslagen für 4 Pfenn.)
P von den Lehen t Schilling kis 19 V, kis (angeslagea im
% Pfenn.)
B von den Hofstitten 24 kis (oder tk Pfenn.)
9 von 8 Hofstitten t kenn (od. 8 Pfenn.) und von Burg-
rodkftndLcn nnd Weingarten Vt Pfund % Pfenn.
„ das Dor%eridbt und Pnntaidung su Teiniendorf gel in
ZeWUirndorlerpfarr.
p, M Dietmanslorff 5 Pfund 7 Schill und 8 Pfenn. gelU.
in PullLawerpfarr 5 Schill 4 y« Pfenn. gelte
ni wab WeUleiMtM€ «itoambt der Mil
99
»»
91
n W«td«iHltrf It PSn< 18 PCmm. galb - Hm m ta
prthMi itf[ VMt kthiHlni GUmtb */^ PI» PCmml
«I 8i MffgMrtac fM t gftun LdMS It SchOL • Fim.
itai iB iesMlbiB Tu; fM HdMetai S SdhflL • tfMa
«I <— itlh— tag TOB t gwaate AkdMr It PiMk— !■
tti 8t WdMbtag Tra 1% bekMtln Ukm It SM.
PliuL — it(ni Mt im «dum te S4 LA« «BmhII In
■dbei tag vt ■ atuMm aia !•• t Laliaa S ffini
UM afcar fM Aeckwnii 4h aaa 4^» PAvhef tiAidlM
TD Pfbuu— ÜMi a^ iamalbM tag mmWmgnMtnkißbt
Im tl Ww. — Jtf« iaaalfct fM I la^pflM tt fip
Mi fM 1 kfM^wtM Ublam paBii^HM 8 |lii|ril
(f Tkn. T> («M^M «iMt M» jihrik* Vm»: h lif
IraimMU fM St JPankart iM WMlaJMtaHT vm te rir
ianiiria aa St tfichaktag 7 PCbm. ilia>
annder f m einem luklben Lehe« 9 SeUlL Pfeaa.
4 PArnd mid SO Pfenn. gelte die JUirBdi der Riditer wl
der H&Uner daaelka m WedhiBaterff u St MidNiili|
dient f om pawngirten von der klain nnd grMaM wiM
nnd f on nke nnd pamnateten anf den wianni.
daaelba 7 SchOL Pfenn. gelte die ein Richter nnd lUMr
nn Wenleinetorff f on dem Traidnehent gdben.
60 Pfenn. gelta pnrgrecht nn Weileinatorff nnd daadh
nmh die vormalen sn der Zech gen WafnendoriTgehdretla^
hen, item auf der MiUl sn Wenleinatorff 4 Mntt Dien^
wain y item von dereelhen BRl 1 Menen grien nnd 1 Mmb
Semelmel Ar 6 Schill. Pfenn. — item Dienetivnin fM da
Lehen nn Wadeinatorff 14 Hesen nnd Dieastimhcm w
denselhen Lehen tO Menen , darnach nn PnygnrlM • Hd
gelte I item Toml Sneider von 1 lehM It SehüL Pfina.-*
item Hanns Vosler von S viertail Lehen 9 SehüL Pfina. -
nnd Annderl Haa von 1 viertaO (ao dnvM knnM fal)l
SchilL Pfenn.
dann dj fiachwaid nn WeileJnaJjl
Riclitnr van ^ ti&MitoA^ i«n yim
dnMiba***
ff%ß^M0^wm*%mm hat ii «106111 besottdeiii Brief Ulrich Büua-
ger dem Ordenfhaiue s« Mar^erg Teriunft 1 Pfattd
26% Pfeui. geke.'' —
Zeuges, ait ihren Siegeln: „Die Edelo Lorenz Palltem-
br sn Ynunendorf und Caepar Stokhamer pfl^r sn Gnn-
tmrr\ — (item Ulrichs Bisinger Gegenbriet) — Diplama-
BitAtger. Fol. t7ft. Item 276.
168» 1451. 8. Aogait (Sonntag Tor St Lorenz). Wien.
Medrich, ab Vormnnd K. Ladislans P., erklärt, daas , nach-
K» Albreeht (II.) .dem Erhart Dose weil. Yergönnt hatte,
Veate Schdnaw sn lösen und als Mannlehen inne zu haben,
dann derselbe Doss den Gebri&dem Ulrich, Oswald und
Ann Eiainger anf dieselbe Veste etwas Terschrieb, Ulrich
Wahmen seiner Brttder diese bejden Briefe Ihm wieder ans-
rte , Er den Sohn des Doss, den Ulrich Eiainger he-
e, mit 1666 Pfund Pfenn. anf die Nntsen nnd Renten der
» nnd Herrschaft Tiemstain verwiesen habe ; die nach Ab-
ier Bnrghnt nnd Bankosten (f&r den Umbau) als Abschlag
Kch der Vormund einnehmen soll (der ohnehin die benannte
• mnd Herrschaft inne hat). — Stirbt der j. Doss wihrend
Wndeijihrigkeit , so sollen die drey Bruder Eiainger den
einnehmen. (Sieh Lichnowsky VI. Regesten Nr. 1564,
gau gefehlt.) — Diplamaiar. Bitinger. FoL 117. —
IM. 1451. 8. August (Sonntag Tor St Lorenitag).
I. K. Friedrich, als Vormund K. Ladislaus, Tcrleiht den
•idem Ulrich, Oswald nnd Stephan Eiainger, — g^en Zn-
slelhag einher Schuldbriefe K. Albrechts und Erharts Doss
iker die Vesten Keys nnd Schönnaw u. s. w. — die Veste
i aammt dem Gericht an Waysendorf au rechtem Mannle-
«nd erlaubt ihnen, dieselbe nach Gefallen niederanreissen
wät andern m Keya gehörigen Gr&nden nen aufzubauen,
n andern Schlössern an wohnen. (Siehe Beilagen.) Di'
mimr. EiMimger. Fol. ttl, 222. —
146. 1451. 8. August (Sonntag Tor St Lorena). Wien.
Wodrichi Ar sieh nnd als Vormund K. Ladislaus P., schUgt
Urkh Biai^ger anf das Schloss Valkenstein, seine firihere
bchaft, M# Mmf FTenny «•
21
C,Ab weUent ÜBiar lieber VeUer Kmmg AOrecbt kUcWr
yigedechtnoea dem edln «uenn liebn geireini Ulrektoi Bbüftr
iiTon Eising, and weileDt Mertt Eisioger seiaeB Brader du gibi
lyKeya zu Leibgeding geben and In and nrea eriben SM fM
y,pfening dartnf in Sasweie yertcbriben ond dendb Ubeicb &
,,singer ans ane denselben 800 pfant pfenigen 400 pt pC Mck-
y^elassen bat, das wir Im and seinen erben die andern MI
„pf. pf. aaf das gslos Valkenstain g^eslagen haben and shki
,^ die daraoff wissentleich and mit Kraft den Briefik") » IK*
plomatar, Bizmger» Fol. SU. —
141. 1452. 8. Jany (h. FrohnleichiiuMtag). Fum
lyAber ain pantbricf vom bistamb na Passaw, sn der eried%a(
yiKanig Lasslaws als vor stef (rotb.)
„Wir Vlreich von gots gnaden Tombrost BnreUttrt T^
y^ebant and gemainikleicb das Capitel des Thembs m PM-
saw.*' etc. ete.
Wollen sich der Landschaft anschliessen etc. etc. Aich
der Erwählte (Ulrich Nustorffer) hatte sich angenchlossea. Du
Capitel verspricht, keinen andern zuKulassen a. s. w. — Difk'
matar. Eizinger. Fol. 133. b. 134. —
142. 1452. 10. November (St. Mcrtenabend). SehreteMUL
Stiftbrief des Ulrich Eizinger von Eizing für die Pfarrer ies
Gotteshauses zu Schretental. (Siehe Beilagen.) DipimMUtff*
Eizinger. Fol. 235, 236, 237. (3. Bl.) —
143. 1453. 13. Mai (SonnUg nach HimmelfahH). Wies.
K. Ladislaus verleiht dem Ulrich Eizinger, — anstatt des fti
dem römischen Kaiser befehdeten Schlosses Vorchtenstain f^
.,dcm Ungarischen gelegen^' — die Veste Gars , mit AnsaahN
des Kirchlehcns, zum Mannlehen , unter der Bedingang, dassdbi
wieder lieimzusagen , wenn er (König) das Schloss Vorebtci-
stain seiner Zeil aus des „Kaisers banden bringen^* nnd ihn
(Eizinger) übergeben wird. — (Siehe ausfobrlicbe Beilage.) ^
Diplomatar, Eizinger, Fol. 85. b. 86.
144. 1453. 16. Mai (Mitwoche vor Pfingsten). Win.
Jörg and Wolfgang von Wolffenrewt, Gebrideri vorkuliMi den
edlen Ulrich Eizinger von Eiziog , mit Eriaibnisn int E. ht
diilaoB P. als Lelituaberrn^ ihre Venle
aaf dem ILamf Va Qotaact^'Uxt^
m&fflBm Mit Z^giMr. Aif l^ehaisten Gut im DdrfleU KoiA«|k
4 Ftmmä «ad 4 Pfeu. Geh« , die man jibrlieh •« Mlf hell dient
,,ileai die Fieeliweid %u Koneek, die sich «ttbebt uttlehal
Weiagartberg geMiint die Fadkrinnd ottd gel binfe«
9m die inier onder dem hawsf so Kemeebk «uff beide«
lea daroB dint man all Freitlag aaff das bawss gen Ka-
ejien Duistviseh for 7 d. Item aber tob einer Vlaeb«
die eich anbebt aaf derselben war nnd gel auf beiden
yflnsdea bin gegen unx an den Gennsbaeh nnd Ton denselben
y4|twnbacb get diea elb Vieehwaid anf balben wasaer nnd land
ül— nffbat Komegk hinaniT unx an die maricbedl oder marieh*
f^guUm als sieh des tob Wjnden Vischwaid anrecbl nnd dient
,iinadi all Frejtag daTon anf das haws gen Komegk 8 d, item
,id0B Mairhof sn Komegk darin gehören in 3 Feldern 74 loeb
ffkitAtr nad mit aller anderer oeiaer Zogebömng (anf 43 loch
i^ieoor Aecker} die xwei tbeil Zebeat« Item dea obero Kaom*
apr*^" 4 Tagwerk wismad a. s. w« f riele Mieke) daraater
i^mek otae ¥iok- aad Vogelweide* Item eia jeder Millaer %m
gMalegk, ab oft er eiae Kak hat, so! er ia die weid gebea 1
,iK»offl Sab — dosgleidbea des roa Alteabarg MaUea^ was er
igicr aa Haaigvalt hat, die saDea das aach thaa, s« ek aaf
Hm waa aadb die ir^m Gares Zaiaigraberer
JLm gefcoB 1 Kmü lUk Hm I JaHb Wetagafita am Xewa-
aas Hab (4m M eaagat ragfaraal
aa 6aff«em Wid*
26
,,Markt «atelbst ütui jihrUch am 8. MiehelsUg 1 Zeitci Ui-
i,sclilitt| davon geit man jirlich hinaiiss der herschaft so Gans
y,l Virtail Unalitt. So dient man Ton dem DacMro^i m
9,derselben FleitchpanGh an S. Michebtag in dea pnrkIttwtMr
„haws 4 d/'
Item. Stefan Fleishachker von Gars dint järlich an S. M-
chebtag 1 Zenten Unschlitt.
Item nn Meires bei Gars 8 SchilUng und 20 d. gehl,
(von verschiedenen Herbergen nnd Oeden.}
Item so Vomicn (Vorichniz) in Garsserpharr t PL Pfini.
3 Schill, ond 4 Pfenn. geltz. nnd die man jarlich an S. Ket
manstag dint n. s. w. Verschiedene Dienste nnd Zehende.
Item SU Zaintgmeb in Garsser pfarr 3 Pf. nnd 6 Scbil-
ling Pfenn. gelts.
Item in dem Dorif sw Rann in Garsser pfarr 15 ScbOL
nnd 2 Pfenn. geltz (an S. Michelstag).
Item daselbst za Raun 1 Hok nnd Waid, davon soll sias
jarlich dienen 12 Schill. Pfenn. und des Oeder von Sachssen-
durf hold seit darin leiden in die Waid albeg von 1 Koe 10
Pfenn. — nnd von 1 Kalben 7 Pfenn — und ist von alter her-
kommen.
Item daselbst zu Raun auf dem ganzen Dorff behawstei
und uberlant guetern drittail Getraidzehent.
Item zu Sachssendorff auf der Vesten und pawhoflf mit-
sampt auflf dem DorfTlein daselbst drittail getraid zehent, ais-
genommen des Kaplann daselbst akchern.
Item dabei zu Kirchenrewt auf 10 Jeuchen den 5 tail 6^
traidzehent.
Item zu Strening in Egenburger pharr dint man jarlich m
S. Michelstag It. Joachim Rauchmandl von Vt leben 3 Schill
15 d. und 6 Mezen Waiz und 20 Metzen habern.
Item. Schorl daselbst von V* Lehen 3 Schill. 15 Pfenn. ob^
6 Metzen Waiz und 20 Metzen Ilahern.
Item. Simon Moser zu ObernrafTelspach von 1 Uerberg 12
Pfenn. — Item Zirfass Frölich daselbst von 1 Herkcrg 2 Ffen^
und auff purkchrecht Vberlcndt Weingarten Ak^nr aal fm^
garten das man dan ^atWcVi 4^%«U:k«i hin fjui
gefessent hat 0 ScViW\. Ylnn:n* ^u^ ^
27
Item XQ Minpach bey SwarxDOw genant auf dem Wörxn-
yaeh aa 8. MieheUtag 4 Schill 6 Pfenn. geltz und habent yts
ime Iten LIndl von aim Oedrechtgnt 60 Pfenn. — Item ainer
iaaeUft tob 1 Oedrechtgat 60 Pfenn. — Item von 1 Wis da-
•ebtt 6 Pfenn. — nnd auf S. Jorigenperg dabey ist ain gerech-
tikail and lostnng an S. Jorigentag wan Kirichtag ist dauon
gtavelt jarlich bei 10 oder 7 oder 4 d. geltz aber man mos
iaranlT seren.
Item 4 Pfand , 4 Schilling, 3 >/• Pfenn. gelts so Waizen-
derff bey Sebrettental davon dint man jarlich hinaws dem Klo-
ster TOD Schotten in Iren hoff aa Pnlka an S. Michektag 1
Pt Pfenn.
Item Borgrechtdientt von WeingSrten su Waizendorff (dar-
«Bter Unser Fraoencapelle zu Waizendorff von 1 Weingarten
in dem Smallnssen 10 Pfenn. — 6 Pfenn. zu taidiog. etc. etc.
Item ZQ Abstdorff im Obemdorff beim Wagrain in Kirich-
peif^erpbrr gel Unser hoff mit seiner Zagehörong. Item 3 acht-
teil Zell, daselbst gr. nnd kl. an Feld und zu Dorf und aoch
aitaambt dem Saffran und mit dem heyzehent daselbst.
Item daaelbst auf 26 Virtail Weingarten ganzen Zehent.
Item all Parkrecht Aecker und Wisniad nnd was Hans der
Gatter and wir daselbst za Apzstorff gehabt haben niz awsge-
aomen, so dint man jarlich daz Apzstorff wiederumb hinaws
von etUehea parkrecht gründen an S. Jörgentag.
Item dem von Poechaim in sein Amt gen Wincklberg von
Bkehern nnd Wissmad 12 Pfenn. Item gen Winklberg in den
IpbarfT. (Pfarrhoff) bey der Tanaw von ekchcrn 8 d. — Item
in die Vest Winchkl bey der Tanow von ekchern 4 d. — und
dem von Starhenberg in sein Ambt von Ste(t)ldorff von 1 Wies
mni. 3 Jench Akehem 24 Pfenn. — darnach za Tumbnaw 9
SekiiL Pfenn. «ad 10 Pfenn. geltz alle frcys eigen etc.
U. 8. w. (noch Vs Seite).
Zengea , mit ihren Siegeln : ^Die Edeln Vesten Herrn Ja-
cob Hawsaer and Wol%ang Hietting.** — Diplomatar, Eizinger.
Fol. ist — 126 (S BI.>
143* 1433. 6. J«ly (Pfinztag nach S. Ulrich). Wien. K.
LoMlaw ete. verleiht dem Ulrich Eizinger von EiMug^ atVa«^
BM, ab Mmrmchbebet LAtn: die Veate Kame^ Mt «lwi
28
Kamp in Gartcrpfarr gel. nÜMunnt dem DMieia, ica Hqr-
hof dabej und dem KirchleheB der Cepelle daselkst nd alhi
Zngehdr, welche er tob den Gebridera J6rg «ad Wel%ii|
Wolflenrewter eriuirfle j die sie dem Hersog AsbaadteB. — 0^
plamalar. BMtfger. FoL 182.
IM. 14U. tS. Sept (Dieaitag Tor St llicM> Wii».
gaag Viakeaeysil yigeeeeeea sim Hedree aaf der Palka** led Bir-
bara seine Haasfraa ^ Terkamfen dem edlea Herra Ulrich Bb»*
ger TOB Eiaiog ihrea Weiaaeheat aaf seiaea 4 l^rtaillea Wsb-
gariea gel. ia der Haasleytea (^iBiitsamht aller gewaltsam Bsai>
tea aad Galten /^ Lehea tob dem edlea Friedrich Hena ■
Hoheaberg).
Versiegelt darcb iha (Tiakeaeyssl} aad (Ar die Fraa) dirch
dea edlea Hanas dea Zobel.
Zeage, mit seinem Siegel: |,der edle Eriiarl der AHsa-
stainer.^* — Diplamatar. Eitinger^ Fol. 113.
147. 1453. 16. Octob. (Dienstag nach S. Kolomaaa.) Zi
der Ygla. K. Ladislaus gibt dem Edlen Ulrich EiaiBger fu
Evtsiog far seine treuen Dienste (die er seiaem Vater iL Al-
brecht ond ihm gethan bat) das Schloss Tirastaia ^^Iso dai
i,er das sein lebtag innhaben soll und mag uanerkert und abge-
},satzt, und man soll Im alle Jar jerlichen tob aasera Ambtes,
,,auch aus den Rennten und Gülten daselbs au Tirastaia sw
i,Burckhuet raichen und geben zweyhundert phunt wieanerpkea*
„niog etc. etc. Auch soll er darzu haben das Gericht uad aU
y,ander Zustäondt so er dann bey nnserm 1. Herrn und Vater
„seligen auch bey uns verweft und gehabt hat. Auch suUss
y,die Ambtieut daselbs von den Rennten aad gultea das uafer
yygeslozz fürsehen und pawn , nach seinem geschefft aageuerr.*^ —
Nach seinem Tode fallt es ohne weitere Verpflichtaag aa da
Landesfursten zurück. — Diplanuttar. Eizinger. Fol. ttS.
148. 1454. 8. April (Montag vor S. Heleaeatag.) Sckre-
tental. Taman Nawsser zu Ober-Nellb verkauft mit des Birg-
herra Hand, dem edlen H. Ulrich Eizinger yob Eiaiag mis
Holz mitsammt dem Grund etc. ^Am Rawhea Ifatja (aaaacM
^der ersamen geistlichen Herrn des Prior aad laeCaMfBllii
i,Reca, uad Uaaaata ^«» Macbsaer daaelhBt htgim Mm^
MBiaa dieat davoa am ^« lAi^^V%% iwik
S9
- „(Pnkfogt) H Ober- Nelib 10 Wlanerpren. (du dun dU tun
■ oHarm Her Mami vnd Her Hkinreicli |^pr9der tie Strewa di^
■ „uf gv)*^ habt» and alio mit Kanff ree In an nni iet konm»)."
■ BeeiefeH (Ar ihs N.) doreh den edlen Albreeht dei
Ztaga mit ariBeiD Siegel; „Der edle Hbbh der R««k>
(Dar Kaafbrief tob den Gebr&dera Strein xa Swarseaaa
lat dd«. Soaatag LeUre 1451. Sensit ale Zeug, darcb dea
■AcB Brbtrt Sleiaier (ihren Dieaer.) Diplomatar. Bttü^er.
JtL 111, 114.
149. 1454. 7. Not. (PBnsUg Tor 8. Merten). Wien. NiUae
TraebMU nad HaMeareirb IVncbieaa ron Grab bekeanea,
laai , ala der „odi veaat Ritter" Herr Brbart Deaa naeb Er-
nlehaif aeiaer Togtbarkeit eie eraacht bebe, ihm aeine GBter
abaatratten, sie ihn an des edlen Herrn inrieh Eyaiager tob
Ejai^ gewicaea babon , welcher mit ihnen ihn and aeiae
Oltsr iaae halte. Man aoUo Hannien den Haracher, Pfleger
aa Eraatbraan, and Erhärten Patemoatrer, Pfleger aa Scbmidaa,
sdwilUieh Bar Abtretna; anfiordera. — Diphmatar. Bhinffer.
m 117.
IM. 1455. 0. Jlaaer (h. drei KSnigt.) Breislan. K. La.
tfalaaa P. best&tigt den Gebrfidera Ulrieh, Oawald and Stoj^aa
Baiagar die tob anaeM Vater erbaltaaea Freiheitabriefe, wtU
cht hiar iaaerirt tind , (1., ddo. Breaala 1459 Soantag laTocant —
&, 1459 Plaatag aacfa Sonaeqwand —5., Ofen 1459, S. Mar-
garttaatag.) — Dtphm^ar. Rixittger. Fol 187. b. 188- 169.
151. 1456. Sl Jbaer (BreaiUn.) K. LadiaUa« P. b«.
•tUigt <M fiehrtdera Ulrich, Oswald and Stephaa Etaiagtr,
als Uaig tm Böhmen, 4ea inaerirten Erhehnngabrief anaea
Vitea K. AlbratU, dd: WraHaglaui« 1939, Dommiea h^•
numn» (Lal^) D^hmmtar. Bitimgtr. Fol. 191, 19t.
Ut. 1455. 1«. Wra (Soaatag Uetare). Wien. K. La.
Wbm kalaUt drai Ulri<^ Ejaiager tob Ejaiag, aeiaen Bath,
«■ ■«■ibrtefe MMHliabn.
ifUlar Haktr gatrtwer wir anpheln dir aad wellaa enui-
JUk du Iv Dl die gapMfBasa so darieb dca teaV^^vm
I atkam IMttm OnM Ulretehaa t«b (^ «te.
so
^dich und ander toh iiBMer erlediguid w^gea au des all»
„dnrchleichtigisten Fnntea «Biters lieben Herrn ud Tettn
„def Römisehen Kaysser handen genacht ist wordea die Iw ■
^deiner gewaltsam hast anaeniehen her sw ussera htita
„schickest oad antbartest ond darinn kain Sawnais tacst in
„ist ansser erastlicb aieiBaag Geben sw Wien am Snnttag L^
„tare so mitteniasten anno domini etc. Im fonißnnfiBfpitcn «1
„des Behamischen im andern Jar/^ — CammisMio d&Btad Bif»
in can^ilio. — Diplamaiar. Bizifiger, FoL 134. b.
153. 1455. %6. Mars (ftfitwoche Yor dem Palmtag). 0-
rich Eizinger von Eizing verkaaft Gnlten (sa Altenpohn , Nsn-
dorff, Xewnpolan) im Betrage von 13 Pfand 68 Pfenn. aal 1
Helbling der scbwarxen Monas dem ,^rsamen gmstUcbea We-
hster II. Hannsen Stenndl Passawer pistombs geseB aa te
^Pfarrkirchen au Markastorff bei Schretental^* sor Stiftaag dsff
Frühmesse. Kanfspreis 232 nngrische Galden vnd 80 Pfnl
PfeoD. der schwarzen Münze.
(„Es 8ol auch albeg; aiu yeder Ambtman derselben galt h
„Polan dieselben 13 Ff. 68 Pfenn. 1 helbling, jerlich zn reck-
„ter Dienstzeit als oben verroelt ist (S. Michelstag} desuelki
„Herrn Hannsen awch ainem jeden pfarrer , oder Vicari n
„Markastorff an all ir mn daselbshin in den pCarrholT geben n^
„antwnrtten angenerd.^^)
Zeugen mit ihren Siegeln : „Der edl Herr H. Stephaa Eil-
„zinger von Eitzing mein lieber Brueder und der Edl Leo Saeki-
„rewter von Hoflein mein lieber Vetter.^^ Diplomaiar, BmM§er»
Fol. 227.
154. 1455. 2. April (Mitwoche nach dem Palmtag). Heis«
rieh Schonnawer, Pfarrer zn Markastorff bei Schretental, NiUu
Raduscher Richter, die Geschwomen und die ganae GemeisAi
und Pfarrmenge geben dem edlen Ulrich Eiainger von Eiaisg)
der dem Hanns Stenndl, Gesellpriester au Markastorff Gtttoi
um Alten - und Neuenpolan im Betrag von IS P£ «nd 68 Pteas.
1 Helbling zur Stiftung einer Frühmesse verkanft hattO|
Revers, dass man dieselben G&Iten wieder abtrotten
das Kaufgeld zurückgezahlt wurde, oder
Gültenbetrag angevsVaa^ik ^^^^«ta\s;VAT\
im Jahre, wo 4\aaaa ^^atV^Vva >fcÄ» > ^ifc
«nd FMehiog. — - Besiegelt doreh dai Ueine SttdUiegel des
rgermeisters Riehters und lUthes zu %einbiirg.
Zeugen nit ihren Siegeln: die Edlen Caspar Yellebranner,
eger so Teraspnrig und Aeha» Kromicher so Stoizendorf. —
picmatar. EMnger. Fol. 228«
155. 1456. 2. April (Freitag naeh Ostern). Erhart Doss,
sich und seine nnvogtbare Schwester „Jnnkfraw^ Emtrawt,
[1 die Vormünder } welche ihn nnd seine Schwester (rer-
g Testament) bevogt haben nach seines Vaters Erhart Tod,
I edlen Herrn Ulrich Eizinger von Eizing und die edlen Vess-
I ritter, Herr Haydenreich der ^Drakchsaz*^ von Groeb nnd
rr Niclas der „Dragksiz" zw Staz, „nnser lieber Ohaim und
ager^^ — dber ihre Verwaltung des Vermögens nnd die Ein-
wortnng quitt und ledig. — ^Doch so soll der obenant Her
«Ich mein swester noch hinfur mit Irer persann verwesen
I inne haben untzt sj verheirat wirdet*^
Zeugen mit ihren Siegeln: „Die edlen Jörg Schekch von
ikehing und Wol%ang Hertting, mein sunder gut frewni"
piamaiar. EMnger. Fol. 116. b.
156. 1457. 4. JInner (Dienstag vor h. 3 König). Melk,
bt Johann v. Melk verleiht dem Ulrich Eizinger für seine
■e« Dienste (auf seine Bitte) den Drittel Getreid- Wein-
it«t- und andern Zehent in Medlingerpfarre , der dem Kloster
*eh den Tod des Grafen Ulrich von CiOi ledig geworden ist.
plMuiter. Biamger. Fol. t66.
157. 1457. 6. October. Prag. K. Ladislaus ernennt in seinen
rfcandlungea mit dem Könige Karl von Frankreich, nebst vielen
leniBdleni den Oswald Eytzinger von Eytzing zum General-
•Ihiichtigten. (Lat u. deutsch.) — (Siehe Beilagen.) Diplo^
tar. BiMiager. FoL 287. 288.
158. 18« JInner (Mitwoch nach St. Antonientag). Neustadt
IMidridi verleiht einen Getreidzehent zu Praitsteten, der
von der Herrschaft zu Ort, dem Ulrich Eizinger
, BaHkazar Weispriacher, seinem Kämmerer, und Os-
H BMkM in Gemeinschaft (auf ihre Bitte).
jpBtkoiBM als weylennt unnser lieber Vetter Kunig Lass«
w ÜUMber fedeebtinas benolhen hat sich aller uni ^«^\^«t
)i Ar nUtl^t ton denelben M6lzler verhaanAwsis ^«fi» m
32
„sj getan haben Gelldsaer hab und gnter so ny im Lannd Oeita^
„reich haben als wir aigentlieh nnderricht sein ne ■nierwisiii
^das dann abo beschehen ist Nun haben wii" nns danif im
„Zehents xn Ort nnnser lebenschaft nnderwQnden^\ . . (Ur-
sprünglich hatte ihn der Wiener Bürger Eranm PanbajMr,
dann kam er an die Hölsler Conrad, Leopold, Kolomai mi
Mathes.) Diplamatar. Eizinger. Fol. tZh.
159. 1457. 26. Dezember (Montag St Stephansl^ ■
Weihnachten). Wien. Michel , Barggraf sn Maidbnrg etc. gH
den Gebrüdern Ulrich , Oswald und Stephan Eisinger Yon BU^
für ihre Dienste seinen Berg nnd Ornnd, genannt der UbW
(UmblawfT), nächst dem Nenhausel gelegen, Euni erbliehen le*
sitzthum.
„Und von erst heben sich die genierkch und maridtiSt
„von Irem perig, genant der Ganagken, gannz über die Staii-
„bannt, genant die alltpurkch, und von derselben Staiakal,
„cntrichts über die Tey, an die grunndt, die zn Ireni doif gn
^Lucaw gehörennt, inilsambt dem hollz, wasscr wismad und mÜ,
„so innerhalb der bcnanten Marich ligennt."" — Sie können duut
thun, was sie wollen „das sy das miigen vermawern, verplaik-
„chen nnd vcrhagcn, ainen Ttcrgarteu daraus ze machen, oder
„wie In das am pesstcn fuegt und wol'^enellt.''^ — Diplomaiar<
Eizinger. Fol. 157. b.
160. 1459. 19. Mürz (Montag nach dem Palmtag). Ulri(A
Eizinger von Eiziug verkauft sein freies Eigen : „Von erst n
„Syinansherberg (in Meigner) und so zu demselben ambt gehört
„11 rfuiid und 38v; Tfcnn. Gcits, item das Dor%ericht xi St-
„mansherbcrg, ausgenomen was den tod berürt « — item dsr-
„nach zu (lawderndorf auf aincm öden Hof genant Praittnstav-
„dech (in Egemburger) mit aller seiner Zugehorung, Ekcberi
„holz und was darzu gehört , den Syroon Kekch Ton Egenbug
„jetz innehaX 2 Pfund Pfcnn. Gelts und zu Tumbnaw (in Garser
„Pfarre) 2 Pfunt und 40 Pfenn. Gelts'* — seinem Vetter dea
Edlen Hanns Lcwprechtinger und seinen Erben um 300 Pfand
Pfcnn., der schwarzen Münze, österr. Landesfrihrug, aaf ainct
Wiederkäut, wf^uu es ^^t \A^>K^t«chtiB(er begehrt (■
welcher Zeil im Ja\\tc • ."^
Zc^pa Bit ftf« Siigdi; 8«iM (Kwiigtr) INMWt IN*
«Um Mrig KaA iW Stilir n» Truute.
ItajB Benn da» Wi«d«rkaKb, wau os der Biiiifar v«r-
h^l, Vm Hwu LcwfrM^lingn aeiaem VetUr. — Difhmwtar
mtUmftr. FaL tO. IM.
MI. IUI. 11. Mtl (Freibf >or PSasilai.) Pra(. KUi(
0«erg TOB B4h«aa, Markgraf xa Hihrea, Harao| aa Laaaat-
iwg ud ScUaaiaa, Markgraf aa Laaaita, kaaUtigt daa Oa-
Wldar« Ulriak, Oawaid aad Stephan Biaiager von Biaing dlo
iMorirtaa Freikailakriefe K. Alkrachla aad iaiaea Sohaaa La-
fclaaa (Bigeatliek den BMUtigaagabrief K. Ladlalaia Ikar
il» drei liaarirlaa Briefe aeiiea Vatara. dd. BreaaJa Uli. HalL
Iliüigtag.)
(Pia, die ia dam Briefe K, AlkreekU kcaümate, 10 Mark
OoMoa.) — „jU. tumdatmm äomkd Ragt» damit» Proetpl*
CmmaOmria ttferentir (iL Lataia. Fragaieat.) (Fol, IM.) —
IKfllllialli. Siaiver. Fol. IM— 1*7.
in. Mit. a. Net. (Sanlag aaefc AlierkelligeB.) Ulrlek
Bhilac **• Biiiag varkMll aeiaea Haf aad Hofsarek, gela-
(aa aa Uaaaaadarf iai Uad la Mirkera adl Zogekir dea
^Btara" Matfcea KleMr aad aeiaer Haaafraa Bieaa, Todrtar
TkoMaaa dea Fledaiaer na Sekattaw, gegaa riaea jlkriiekea
Wevl raa • FIkad Plaaa. (,^ g. Wakelalag ia aaaaer aapi
■• Lagkaw^ «d eaa 3 riarlkeil Weiagirtca ekMa Dieaat (i*
laa Baf gakieig) laa 11 Pfeaa. — JM^taaaaar. Haiafir. Fol
ur. -
lit. IMl: Ml Jal; (Haalag ear IL Magdaleaa). Wiea.
1. Baaaa ■ 1 ill iiifllalil aaiaer 11 i iiri 4aata (der
Hka Fran l«aii» Hera WiBalaB dea Ikaer eeL TaeMar
K. L OeaaU) «r UM i. a(>. aaa Baaa Freüeektaa au
llBillij aUUar ä te aaet *a iWUadaag Ugaales Xa*
■ iihilii W^aaaMaa mt raaUag.
Xaqgaa ait »tm M^ab: .Ma Wim Jaif (aUket ea>
' Wdl aal ^M r».-
L •. MK. — m|l a> . ■ r> . Fei. MI. -
I». H«. Mu JaVM (S. u
"- .^liil, <«t kri daaldbBana
.fla Idad ^ *• na«a/ aa Ma
3«
„Mayrhofekeher so ehiger trajdg^lt angeslagen , «nd u( 4h
„erb als hernach stendt gelegt ist, auch sind die sechs ui
,,faDfsk mesen dieDsthabem io dieselben trajdgoit geslagea ni
„das alles ist geschehen an sand Angnstlntag nach Kristi ge-
„pard viersehenhundert Jar and darnach in den ainen ni
„sechzkisten Jar/^ —
^It. Vicensen Jonas und Agnesen seiner hawsfrawa siii
„in ein leben Hofekcher geben vj gwanten iij qnart; dam
„bringt der Zins-Waiz ... iij mes. i qnart. i oct und haken
„mitsambt dem alten diensthabern ... ig mes. i qnart. i aet
„etc. (2 Bl.) Snmma aller vorgeschriben ekcber facit 139
„gwantn, and t virtail akcber bringt der Zinswais 71 meacfl
„2 virtail 1 achtail and haberii 4 mutt 7 mezen 1 achtail. St
„sind derselben Ekcher mit answeehsel komen in das Lehn
„das Hanns Ott hat achthalb Gwanten and von orden and ve>
„gen get ab ein gwanten. it. ain öde herberg hat gedient €1
^.pfeniog, und dient na 30 pfening also ist an granten isi
„gült kain Abgangk.'^ — Diplomaiar, Eizinger, Fol. 82—84.
165. 1462. 24. April (S. Georgstag). Melk (?J. Abbt Jo-
hann V. Melk verleiht dein Stephan Ei7.ioger den (von den Cü-
liern früher besessenen) Drittel Zehent in der Medliogerpfarrf.
nach dem Tode Ulrichs Eizingcr (?).
^nach iawtt awsweisuog und Innhalt der enntschaid and
^auszaigbrief so zwischen weilent dem hochgebornen Fu^^tfB
^GrafT llerman Grauen zu Cily etc. ains, nnsern Voruodern «sd
„Gutshaws des andern ausganngen sind — in massen and fora
„als die benannten Herrn von Cilli etc. anch Herr Oswalt Lnd-
„manstorfier die innegehabt haben.^^ Diplotnaiar» JSizinger. Fol.
266. b. —
166. 1463. 25. Febr. (Freitag nach S. Matthias). Achai 1
Dühunko Meister und der Convent von Martperg erklSrei: ;
nachdem Stephan Eizingcr in einem Taaschgeschafle das östff-
reichische Lehen Dorf Piawstauden sammt der Fischwaid ihuei }
i
zum freycn Eigen zu machen versprochen hat, er aber jftst
hey dem Herrn von Oesterreich in Ungnade ist nnd daher
fürchtet, seinen Zweck nicht zu erreichen — ■• soll er i
Jahre Zeit haben , ah«v näch Verlauf deraelbaa dan Ordcsa*
hause anderes Gul xvl ^\^«i^ ui^^V^^ — \ia^ita%%^«ikHtMnd
r. _
147. 14M. U. Fafcr. — Sttyka Bbiifw vm BW^> «<•
««, d«M w, — ucUmi Mb Bnuler UlrM mI. tauekwclM
^ (MmskaiM n Mar^eig PfnaiaggtltMi , ThuMisut,
-t«^ n4 SwdwUiMrt uf Ur MIU «W Ltkw w u«
k irnlartarfft fai Zfll4erwUrtepbm bngagvbM, aker tldi
* Blakmikna Ar 15 Jakra aubadiigti hatte, — au twi
«««■ HaeUa fiabraaeh gawwM, mal Mir Avm. kMaftw
^mm Har^arg g^kaa kake :
alt Z« PlauaUw^ea aaf M Habtattea aaaaHM* «7 Pf.
K MUL Pfan. Geha, daran pwet »ir Aar MttaU 9 PC
■»4 W PCna. edto uad die S TaU deraelkea 611t hakeit ga-
hart «dar g^kara H. JorifM va« Kkakaraam.**
H. daraaek akar aa naaftewdea aaf 1 Hafatot aad Uakar-
ndgUara • Pf. Pfma. ft Ptea. Gdto dia aUaia mia iiad.
lt. dia TIacftwaid aadWAdpaa aa Plaastawdea.
lt. Aaf daai (aaica Darf aa PlaasUwdea halfcaa Zakaat aa
T«U aad ■• Dwf gr. aad U. aad den aadan kalkaa TkaQ
%a^ dw rbnar a« den «awkaatadi.
K- Kt Plautawdaa uf dev gaaaea Dorf dai Dorf|g«riAI.
ßlOn Mm. Ukaa, ar gikt akar daaaelke ala frejaa E^aa.
Zm|N alt ikrea Siagel«: „Dia Edlea Stepka« Eiiiagar
«#«Pertwtorr n. 1. Vetter. — Wolfgaaf Oraaapakck la Pkafa-
J«rt nd Jorig Dressidler der Zeit meia Phlegar aa Sekrataa-
<•!■" - Diplonalar. Eiünger. Fei. {78.
■^ 1463. tÖ.Febr. (Saautag aaek St HattUta). Aakaa
^'"«t«, Meüter sa Hartperg aad dar Caavaal beMle« mik-
r^ A>U«B aa Zelderodorff «ad Plad, dia aauauaea 10 ScUl-
'~ '~ jkjtkrlieb dieaflH, dieaea Diaaat kkaflig dai
■ ar«a >aa«a Erkbern aa gebea, da aus
aL vaa aiaea frkkarea TaaMba kar aeck
r. Sie aagea aia laa vaa
II ^ia Kdala Oafctiel Odaapakek
S6
169. 146S. t4. Min (PfisBlag vor Harii Verkiifigu().
Peter GrewI „mitwoBner^' sa Wien übergibt itm erbera wcimi
HermaftB Linspawer fanse Gewalt über folgesde Grlaie nl
G&ter :
1. ,,Die LebeD siod tod dem edlen Herrn Heiarieb Strch
,iTon Swaranaw , Haoptmana zu Waidhofea aaf der Tbey : m
nerst aiD leittenhols an Meilespacb nnd atSat nnf Hewfartt, iil
,il Locbhölal ob dem Dorff gein Rngera wem mit fuapl 1
,,Gwanten Ackhera dabey gelegen — it nvf den Walffgn-
^ben 1 praittn (9 Gwanten) — it bej der aihen 1 prtittM
^(8 Gwanten) — it nnd waa in dem See leitt ea aein Aebr
nWiaenn oder Oeden nnd dabey in dem Anflnnng 7 Gwaata
nAckera.'^
^. ^aeinea freyen eigen Gntea 1 praittea ob dea Derffa in
^Deglaeld znnaehat der Strasaen gegen dem Rigera/* —
Beaiegelt dnrch den edlen Wolfgang Linser, Bniggraf n
Swarznaw.
ZcQge mit seinem Siegel, der edl Michl Spann tob LIb*
pach. — Diplomatar. Eizinger, Fol. 88-
170. 1464. 24. Jani. (Heil. Gottestauferatag). Res. Michel,
Burggraf zu Maidbarg und Graf za Hardeck verkauft auf eiia
Wiederkanf dem edlen Wolfgang Ludmanstorfier, Hanptmano n
Znaym und seiner Hausfrau Elisabeth nm 1000 fl. ungriseh:
^Unser Dorff zum Deiacbs auf behausaten guetera wi
,,über]ent im landt zn Merberu gelegen — it von erst auf (iif-
,,zehentha]ben gestiften Lehen, auf yedem Leben au S. Micbeli-
„tag 1 Mutt Waiz gestrichenen roass, 1 Mntt Habem gehaafte
„mass, alles Merherische mass, — it von den obgeacbribei
„Lehen von yedem jerlich zu Soidt phening 4 Schill. tO Pfena. —
„bringt 8 Pfund 3 Schill. 20 Pfenn. — it von behausten gaet
„und den Veldlehen 13 Pfund 31 Pfenn. — it von den Veli*
„leben die man pawtt gen Kalmdorff 4 Pfund 62 Pfenn. — it
„von der waid am Schäz geben die vom Hedrea und von Mar*
„kestorff 5 Pfund 16 Schill. Pfenn. — it das Graa an Gnaia-
nter Scheta verkanflt man nmb IS Sohill. Vtnwm, •«> It ü
lygevallen an petkc^Vk^^vaf^ M PCa«id tt Pfema. *^ II» M fml
-der Zekeut aut A<iu V^cvi^^^^A^^ \^ ^äiimtaa ^^w^^Vil
. .*•:
87
•n Jan htj t DraUing weu (svsaaoiei Zim m4 Giltei
IM Pfu« Pfeu. jilirlidi).''
Zengem mdt ihren Siegeln: „Stephan Eisinger si Ferne-
nrf ond^NiUas StokeUnger, sein (des Ton Maidbnrg) Hef-
ditcr.*" — Diphmaiar. RiUmger. Fol. «M.
171. 1464. %. Septeaber (Senntag naeh Mar. Oeb.). Iglan.
Mrg, König ven Bihnen etc., bestftigt den Verkanf des Der*
I Deiaeks dnrek Bnrggrafen Miekel t. Maidknrg ete. an Weif*
mg Lndaansterffer anf einen Wiederkant » DipUrnioiar.
Mmger. Fei. 264.
17t. 146S. 19. April (Freitag vor Qaasimodogeniti). Bra-
r Miekel Ten Enns, Prior nnd der ConTent des Donünikaner*
»siers Bi Res (U. L. Fran) maeken mit dem edlen Herrn Ste*
«1 Ton EjTsing einen G&tertanseh. Sie geken ikin ikr reck-
I Dreyes Eigen 6 Sekill., 15 Pfenn. 1 Helbling GelU („die
ir n«f irm (Eisinger} nrkar nnd ambt sn Zeldemdorff gekakt
ken ind die man nns normalen jirieick in nnser Kloster ge-
Mt kat*") — mnd der Eisisgcv gibt dem Kloster 4 Sckilling
üeaa* Gelte , DroTes Eigen, so man jikriick von Bnrgreekt
'eiagirten in Ejwekcken mnd in den entern pawten nn Zeldern-
•rff nn S. Mickeistag dient — Besiegelt mit den Siegeln des
•itm and des Canrents. Diplamaiar. BixiHger. Fol. 1S9. 140.
I7S. 1. 146S. tS. Mai (DiensUg Tor Pfingsten). Stepkan
• Byssg erklirti dass, nackdem K. Friedrick einen Getreid-
hmmk H Praitstetten , Lebensckaft der Herrschaft Ort (S. K.
Ulridi Bisii^er (s. Brnder) in Gemeinsckaft
Weupriack nsd Oswald Reickolf als Leken
!, er seine Brkanspricke anf den Tkeil seines
Jfag Prntrnsterfer ikergeken kake. (INesd-
dem Redite sn Terfelgen.)
t. t9. IfaL Gcgeakrief des Jdrg Prawnsterffer D. D. MW-
(tt. Mai) 146S. (Wenn es ikm gelingt, s«
(t rmm jeder Seite) entsckeiden, was er Sai
geken kake.)
m K. Friedrick ist fw OswiM im
Lskeatriger seines Geeckiccklli« «m
De cad. d. (Mitickfw ^lar Vte|<iAw%V
utg$ tm
in. ikU. S. Aagmit (MmHa§ *w a
Ibfaiclwri Pkmp wn Biliiralint 4m
(MM PftHIMm'l BMkM «R ImI
MlfrlMMk. Bh MkM Bn fckMlt
friyü B^^m): ifw rfMT HiMilt m'
jtM faM kut) 4t nMb Mmu* m Milil
mA M fVna. mfM diM MMip; ik «w %■
•tili (4b «» MÜMria faM hat) M Mm. — IL
IMMalt (1 «Mm DMQ
IS Pfw. — iL ■■ IhrkMiMpff «af 1 Lthai (im t
i«M PteOMin kMitM*) M PIm. ~ It
fitHUfit' Mf T VitfM WMigMttB In Bravspi^f m
MUfc (Ot
Heh b tfe Wiulei pfrrrkfrflhM gmi tMmmimrii giJwl
— Uen aif 1 CNnuiteB Aekers in Kar m Pvdettorff t Hn.
nd Wim S gwutea Aekers in Wegipergcr 8 PCraa. MmiI ^
rasannen 10 Scliilliif 7 Pfein. Oelta, d«Toii j«4«n Mmr
von der Torgeiiaiiteii t Jartag wagmi gepirt SS PImb. —
— and erhalten : 10 Scliilling and ItVi Pfeu. OeHi fr«j«
Eigen anf ettiohen Weingärten, Baingirten nd Aeckera n
Zeldemdorit
Versi^It doreh die Bdlen Hanna fon Kedaw «nd Vriii-
rieh KraiR fon Nnaanndorff. — DiplmKuOar. BMm§tr. Fol M.k
175. 1405. 4. Des. (& Barbara). Heman LimpaMk
Richter sn Vitia , iheigiht den edlen Stelan von Bini^r nihriii
Sticke nnd Ofiter, die er Ton Peter 6r^ aa aieh gahmit
hatte:
Von erat ain leittenhob n« Meiloaradi «nd alM anff dn
he^rfortt nnd ain loehhdlal innaehat ob den loHT gm Bqai
wen nit ainer gewannten Ackrhora daboj goliftn.
Hen anf den Woifiq;mbon 1 praitton (•
Hen bejr der aichen 1 prailten (S
Ken «ni waa in itna Soa kill^ ü
«rdoB unA inWj va «Lvn igiBaün%n ip
39
Itm aieb trty$ aigen gntt 1 praitten ob des Dorfs im
^^(faeld »1 nächst der Strassen gein Rigers.
Das« ihergibt er ihm 2 Briefe (1 von Peter Greyl &ber
b genannten St&oke, nnd 1 von Hanns PraKendorffer auf Roger
*t9jl von Reapaoh bntend; in demselben ist die Lehenschafl
m lern gnftd^n Herrn Ton Hajdbnrg berührt).
Besiegelt dareh den „edlen Vesten Hanns Topler Ton Hirs-
ik** mmi den „erhem nnd weisen Panl Schr5tlein^\ Birger
dl des Ratks sn Waidhofen anf der Tey. — Diplomaiar. Ei'-
Fol. 87. b.
176. 1465. tl. Desember (St Thomas Apost). Oswald tou
y, nis testamentarischer Vormnnd des Kindes (der Kinder?)
•den Wenngo von Teygwin seL verfcanft seinem Bmder
Eysinger die Veste Jaslawitx auf der Theya unterhalb
Mja, welche derselbe su seiner Zeit dem besagten Wenngo
a Bedingung des Ruckkaufes) um 1900 fl. verkauft hatte,
I eine Summe von 2200 ungrischen Ducaten- Gulden wieder.
Zengen mit ihren Siegeln : „Die edlen Steifan Plerpawmer,
lihee Wickenstainer nnd Wol%ang TöUer." — Diplomaiar.
himger. FoL 141.
177. 1466. 25. JSnner (Pauli Bekehrung). Wolfgang von
ieierheh gibt seinem Vetter dem Stephan Eininger einen Tödt-
ief iber einen Schuldbrief desselben von 300 Pfd. Pfenn., den
' verl^ hatte.
(yyAb vor Zeitten der edl Herr her Steifan Eiünger von
in lieber Vetter weiland dem edlen herm Hannsen
von Rena, als weilannd der edl herr, her Ulrich
nach mein lieber Vetter salliger gefanngen was an ff
im gehhrief ist schuldig worden drewhundertt pfund pfenning,
laeidbea gekbriefs datum stet im 58 Jar, den benanten gelt-
«ief mir der ebgenant her Hanns su behalten geben hatt und
aber weilannd her Hanns von Neidegkh der lunger als
mit seu Diennem geschafft hatt, die egemelten 300
einsenemen, das sie dann alsogetann nnd berait
haben nnd mit mir verlassen hat das Ich den be-
■sllea Schbrief dem yetsgenanten Herm Steffan sw sein hann-
IsB maM eeick benalinng solt überantworten nnd wan aber icU
g^Mritf reHegt beb". . .}
40
Zevgei , nit ihrM Siegels : fJHt eOes Harn ?ea lainr
i^vnd rrieirich Krallt.'* Diphmmiar. Hi9in§er. M. 141. ^
178. 1466. 19. JaU (SaasUg vor H. llig4ileM> Mi|
SehdLeh von WaM Temaehl auf den VM salBea A^aags ihM
Brbea (|,ob ieh aa leibserbea nit lad abgia|^ &tmr ak« Uk-
„erben das San wim gdbaane ind Mnder mmm lieatai and im
„die aaeh mit tod abgiagen, ae wena ay am iraa vagtp«
„Jarea kfimen*') den Gebridera aad Yattara Oswald and Mi-
pban, daan Sigaand Biiinger Tan Biaing mmi ihvm bbaa «■
Scblosa Wald, nad aeiae Veate WiakU But «agabiranw
(„ab daaa die nein Bn aad Vater aalig iangalnfcl geanlit «1
„geaaaaen beben.*') — wM dea VarbebaH , daaa , «aaa ir
ihnen etwa aein Sebleaa Acbatein VemiaAea wallta, dallr im
Sehloaa Wald wieder gaaa flrey and ledig aeyn aaila. Br nl
aacb die Lebenaherra daTaa Teratiadigen (avfiMndan a. a. v.)
and die Diener and Pfleger aani erentaeUan OebaraaM nh
weisea.
„War aber das ich der beaaaatea gealaaa and Vestei n
„meinen notdurflen Terfcnmern maest, das aal nad wil icb nÜ
„der obgenanten herrn von Ejraing rat and willen tna «-
„geuerlieh.^' —
„Das Gemicbt gesebab ron aaadcrer Frenadadbaft Fi-
„drang and guten willen, so mir die Bdlen Herrn Her Of«
„walt etc. bisher beweist und getan baben.'^ . . .
Zeugen , mit ihren Siegeln : „Die edlen Jörg MUbaaig«
„und Degenhart Schernegker.^* -^ DipUrnuaur. Biaimger. tJL
t3%. b. —
179. 1466. tO. Jnly (SonnUg Tor St Jaeab). 6ewg
Sebekch Ton Wald ersucht den K. Friedrieb jenen Varmichl
niss als Lehensherr sa bestitigeui das er den atfan Herr«
Oswalt, Stephan und Sigmund Eisinger, Bridam and Vettm
machte.
Zeuge mit seinem Siegel: Der „edle Jdrig Milbanngm."*"
(In einem Vidimus des Frohstes Jobaaa n« TirsaMai 9,9,
TimsUin MonUg Tor M. Magdaleaa 1466.) —
Biainff€r. Fol. IM. b.
180. lUft. t«.S«vV.^€l.l&i«lLaUtac).
Biaing tritt aaiuam Bta^^av ^%^A\ 'tÄ
kl
j^mi NmUu*1** uI du M« Htit ScheBkenbeif mit Zig^
feir A.
(nAli lUa Edl Frtv, Fraw Katberiit, des Praeehra
(▼•■ fioyitii avligen toebter qb<1 in Edln herm hcrrn Oa-
«walto roa BUing neinea lieben Braeder elleicbe Gemahl meinen
,Br«a4er herra Ulrieben tob Eiiiog, den |^t genedig aej,
,iBWl BÜr du gealoa un NeivDhewaleD , aif der Tej gelegea,
^■■d das öd haws Scfaenkeitberiglc, mit dem dorff Laeaw, ud
a«ad«n ZigcboniBgea geben und Tenebriben kat , du danR
adw dariehlewebtig Fint ind Harr, Kuig Albreeht, löblt-
iChar gadacbUau, als herr, lad Marggraf si Meriiera be-
.•tott bat". . .)
Zugea, Mit ihrei Siegeln: Die „edlen Hanna Praebpekeb
(■■d WoUgang Angrer, sein Diener." — Dipbmuitar. Biting^.
r»L M. b.
181. lUA. . . . Aehaa Vlnkenhaymer fertigt in die Lud.
teM si Hlkren den Stephan Bjsinger von Ejaing nnd seinen
bksa, iasitwii (n^ti» »Mnieimu et Jura patrmiahta ee-
^fit^m Mdut emr^ allodiaU agrim cuHU et ineulHa komM-
J^m» Miwifaw redditümt ebtuneioitibma ivdieto a^t* afiut-
nfww rfccMvAn« rmbeti» virgultia prati» poMotig pomerit»
^tbtti» tthmeü OMmpociMiAu* rvbvrü (? rofaofa'B) duabuM nu-
jlwirffaff H law deterU ibidem mmpra diam (Titaia) iaeen-
jjStm^}, dau Gnest, gegen welche Intabniimng Ludwig Ton
Ts^wli Binspraebe erbebt [»dpel (widerpttty], Inden er naeh
■■hs» Brader Wennulau ein Beebt darant babn. (deutsek
■ad htain.) — KplamtOar. Biaingef. Fol. M.
181. 1467. U. Jinner (Sonntag Paali Bekehrnng). Dr«-
■wdarf. Kathnrlu, Toebter du Pmecb Ton Oo/atin sei. nnd
BaMnbHn du «diu Herrn Oswald von Binlng beiengt, von
Bwau Main den edlen Hiaka ran Pnlin dls Briefe crbaltea
■1 fcibu, welAa ikr Vater ssinem seligen Vater (als Ikron
Taninds) Uargekea hatte.
I Siegeln: Oswalt nnd Slepbaa Eisingar.
. FoL 90.
lei. IMT. «. Febr. Dienatog (St Bluiu). Stepbaa H-
fw na Eb^ |^ aaiun Brvdsr Oswalt in YvnUhaiw^
s ik MmiMfgmag aiän, iber di« mUAw ihMft M
4t
gehabte Gfilertheilug, aisgefertigteB wid letitereB ttergik-
nen Tbeilbriefes dd. 27. April 1450 y demselben u koMi
NaebtbeHe gereichen solle (y^das dem obgeiunnten Beiats Ei*
^en Bmeder nnd seinen Erben die VennaiUigaag des hmih«
^tailbriels , so er , als oben bemrt ist , von mir hat , toi w
„noeh allen meinen erben kain Irrnng noch Mangl bringw mck
„haben toi in khainerlai weis • . ."} (Der Theilbricf lamriA
Siehe Beilagen.)
Zengen mit ihren Siegeln : Der edle Herr Sigmiad m
Biningy sein Vetter nnd die edlen Hanns Praehpekdi mtd Wtü-
gang Angrer, sein Diener. Dif^amaiur. BMnger. Fol. IM.M
184. 1467. ». Jnni (Mont Tor Job. Bapt> Weifgi«
Pfarrer an Graffenwerd nnd Confentbmder des HerrenUeiln
an Timstain, Degenhart Schemegkber, Stephans von ffifiyr
Anwalt nn Timstain, Angnstin Hebenkrieg, Richter daicIMi
Andre Dawmh, B&rger nnd Rath, als ,|geschefllle«f' (Tcfta-
ments - Execntoren) der ersamen Fran Elspet, Witwe Aiirt
des Hunils, im deren Seelentrost sie einige Weingärten weg-
geben wollen , verkaufen , mit Einwilligung des Bnrgherra mi
der Burgfrau , dem edlen Stephan Eiainger um 150 Pfund Pb.
einen Weingarten, genaunt der Trassmar , gelegen an Pfalitall
under der Martter snnäcbst der Tuenaw halben — und eim
Garten dabei. (Vom Weingarten sahlt man an S. Micheistag
nach Minnbach 12 Pfn. zu freien Burgrecht, der Erwirdigti
und geistlichen Frawn, Swester Barbara Schnttenhlbmyn Priorii
EU Mynpach — vom gärtel dem Probst zn Tymstain, io-
hannsen 1 Pfen. su freyem Burgrecht und 15 Pfen. au Ueber-
ains.)
Besiegelt durch den Burgherrn und die Bnrgfran.
Zeuge mit seinem Siegel der edle Hanns RokhoUager.
Dipiamatar, Eizinger, Fol. 246. b.
185. 1467. 30. Nov. (Mont. St. Andreas). Die Gebrito
Hanns , Heinrich und Wolfgaog llertting, für sich md die aü-
derjährigen Söhne ihres Vetters Mert Funfkireher (Veit| Haut
und Bernhard), deren Vormünder sie sind, verkaafea dem Hena
Stephan Eizioger von Eizing folgende Sticke:
1) (LeVien ^on ¥L. Ftv^dmh^ ^S Pfnad ni tSokO. Ma
Gelte von TetacXAa^tiicu ^^X^ci^r
43
t) RiB ^Aat Uberlenten , und in Valkenproiin S Schill.
■I 18 Fis. maA a«f denselben Aeckern t Theile Zehent
■i itt kl jisnd «in thail 6d. Darnach nberlent daselbs
iL eAcL • • •
S) JDumuk die gneter and grvnt, so der vorgenannten
Sni gewesen (aaeh Lehen Tom Fürstentbam
ick) 11 Schilling nnd 10 Pfen. Gelts etc/'
htm ,1t yiertaü Weingarten gel. an dem hawtperig sn Val-
nd sind t Weingarten , der ain haisset die Tor-
iättf «nd wum dient Jerlich dsTon anf das geslos Valkenstain
4m — ud der sehent, davon gepnm swen tail sn dem
ind der drittaO der pfarrkirchen daselbsi und der
ehgarlen haisst die Linserin, davon dient man Jerlich
Jacobs Zech sn Valkenstain 28 d. nnd sa sehent
Inr keMnatea Pftrrkirehe den dreissigsten Emer.''
4) Dur fkrejos Eigen: „einen Hof sa Valkenstain nnter
km Bfihlntis mit Zigehdri der weilent des Sibpeken gewesen
il «Bi jiti M ist''
Hmi ,1 Höhl genant Ewlel, gelegen se nächst dem ki-
Miwsg , gegen Ontenprann werte , und t wisen daselbs, im
fAmffwm gdegen.''
ntt Shilling nnd 10 Pfen. Gelts, Ton Torschiedenen
htm ^,kd 8 Viertail Weingarten in dem Hnmstal t Uil
rtbiehent, vid der drittail gehört zn der Pfarrkirche gen
falkenttaan «ad ein Traidaehent dabei anf etlichen eckem.''
Besiegelt durch Hanns Hertting nud far die zwei (Hein-
ii nd Wel%ang) welche nicht eigenes Siegel der Zeit hat-
I, der Brader od die Edlen Vesteo Caspar Stokarner nnd
MBiHM mikanger, „user lieb Sweger.'' — Dif^atnaiar. Ei-
W«r. rA lt7. b. ItS.
188. 1468. 2S. Jinner (Samstag vor Paali Bekehrung).
•Stadt K. Friedrich bevollmächtigt die Edlen Ulrich Frey-
TB s« Gmenegki seinen Feldhauptmann in Oesterreich,
ediger ron Starhemberg nnd Wolfgang Rnkendorfer, seine
ft* f üs StroMljyksifiM mit Stephan Eininger in «eiu^m \«i-
Msvlegen. etc. — (VidimuB itn Mki\iXA
44
TOD Melk , Joluuuief. Melk. Stmttag Tor Alezeitag 1418.) -
DipImMiar. Eiting^r. FoL 240. b.
187. 1468. 10. Febr. (Mitwoohe S. S€oIa8tietlig> EBm-
beth JobeBstaioerini Priorin and der ConTent bh Mynpich »-
lauen dem edlen Stepbtn Eisinger den jährliehen BirgrecMii-
dienat per IS Pfen. Ton ekem Weingarten ^ygenannt der Tnii-
ner ob Timstain senagat dem Pfaffental an der Henaa gd*
den er gekauft bat, „Ton seiner grossen merkchlicben DiMt |i
wegen so er ans and nnserm gosbaas in Kriegen nnd anniim
notdarflften beweiset bat" (Fir ibn und seine Erben.) -
DipUmuOar. EMnger. Fol. 247.
188. 1468. 21. Febr. (Sontag Tor S. Mattbias, Ap.). BgM-
barg. Ansgleicbnng der Streitigkeiten nwischen K. Friedriik
nnd Stepban Eisinger y^Gars and anderr Stnkcb halben" dvd
die beTollmächtigten Herrn Ulrich Freihem nn Grafock,
Rnediger Ton Starhemberg and Wolfgang Ton Rnkendord Be-
siegelt Ton den genannten Herrn Zeugen , ebenfalls mit ibrci
Siegeln : Graf Michel von Maidbarg, Heinrich von Ltechteastcii
and Jörg von Ekartsaw. — (Siehe Beilagen.) — DipiomatBr-
Eizinger. Fol. 239, 240.
189. 1468. 7. März (Montag nach InTOcant.). Urick
Pranoer, Bijrger so Spitz and Barbara seine Haasfran Terku-
fen dem „Erbem Thaman Ruestainer^* am 38 Pf. Pfen. ihr Hau
na Tirnstain („daz vor zeitten ein Grneb ist gewesen"") ni
einen Stadel dabei („daz na ain presshaws ist) dem Oberehof
gegen&ber gel. („von dem Haus gibt man jahrlich sa Mickeli
6 Pfen. and von dem Pressbaas 10 Pfen. an die Veste Tin-
sUin.'*)
Versiegelt durch den Edlen Freiherrn Stephan den Ejaii-
ger von Ejzing, der Zeit Verweser and Inhaber des Schlesicf
nnd der Herrschaft Tirnstain and Burgherr des TorgenaBata
Haases.
Zeage mit seinem Siegel: y,der erber and weis Aogiftii
Hebeokrieg, Richter za TimsUin.'' — (Der AnCsandbrief ■
den Bargherrn (Eizinger) ist ddo. 1468. 29. Jnni St Pol« ti
Panlstag.) — Diplfmatar. Eizinger. Fol. 248.
190. IM». W Vi^i« Tt^Vvi.. M^ttUan« K.tw
fordert den 8Uv^%n l^iiXi^^^^t w\^ '^ö»
«6
^e er da Aife&thftlt der Ketzer belagere , and gegen Georg
vwi Podiebradi der zum Ersätze herannahe, mit Mann nnd Rom
Ml Hilfe sn eilen. Er Tersprieht, ihn nicht lange aniznbalten.
(8. Beilagen.)
191. 1468. 10. Not. (S.Mertens Abend). Tirnstain. Johann
PMbot des Herreoklosters sn Tirnstain nnd der ConTent, mit
Willeo nnd Wissen des Bischofs Ulrich Ton Passan, erledigen
dca Stephan Eisinger des j&hrlichen Dienstes Ton zwei Gärtlein
in Betrage Yon 6t Pfen., da er ihnen jährlich 43 Pfen. Grnnd-
iieaot anf Ackern an dem Wald bey Raychaw und Styckchsen-
iorff anwies nnd wegen der ,,Fnedrnng nnd Dienst."— DipliH
■Mtar. BiMinger. Fol. 247 b.
19t. 1498. 1469. 27. Dez. (S. Johannstag zn Weih-
■Achten). Wolfgang Mnesperger nnd seine Hansfran Elsbet Tor-
knnfea dem edlen Herrn Stephan von Eizing folgende St&cke:
1) Ihren Hof zn Walkerstorff in Ötzestorffer Pfarre gel.
■it ZngehSr (alles freyes Eigen) (32 Joch Acker , 1 Joch
Weingarten, 1 Wiese (4 Tagwerk) — it eine andere Wiese
(iVi Tagwerk) — it 1 Garten 3 Tagw. Wismad nnd 3
Gärten ...)«
t) Anf Hofsteten zn Walkhestorff nnd Stross t Pfund
M Pfenn. 1 Helbüng Geltes.
S) anf BnrgrechtSckem 1 Pfnnd 2 Pfenn. Gelti.
4) anf BnrgrechtweingSrten 71 Pfenn. 1 Helbling Gelte.
5) Von Banmg&rten nnd Wismad 3 Schilling % Pfenn, GeHs.
Freyes Eigen.
Versiegelt (Ukr sie) dnrch den edlen Testen Jörg H&lwannger.
Zengeni mit ihren Siegeln: die Edeln Jobst l^ndinger zn
Woissenkirchen nnd Degnhart Schernegker. — Diplomaiar.
BiMinger. Fol. 294. »
193. 1469. 17. Jnly (MonUg Tor S. Margareta). Stephan
Eisinger Yon Eizing maeht einen Tausch mit dem Schotten*
kiMtcr zn Wien (Abt Matthias nnd Convent). Er gibt dem Klo-
nttr: Ij ,|Dni Bergrecht zn Klosternenbnrg, Voitrecht nnd
(Bnatdiennt daoelbst, so nein Bruder Ulrich hatte — 6in«LdMB
den Ftrstenthnmi Osterreich, ^it ein anderes datnlfcft| st
freynn Eigen wer nnd auch sein Bruder innn tetter
f) „Oaa üfiMf H JC/oflemeobnrgi gnlngn
46
y^arkt , dfts tuch sein Bruder hatte , davon Man jikili^ tmk
„nach Klosterneabargi in da« Kcllerambt anf die 0^ Iimt
,,an S. J6rigentag 36 d. nad an S. Mertentag It i n
,yGrantrecht/'
3) „It ein Keller der 6d geweaen ist, heia Hau, um
„man jährlich an 8. Merteatag ai Ornndrecht in das Spital Im
».Chorherren dient 15 PCm.''
4) „It. 1 Hofstat Weingarten an denselheB hintern Icki
„davon dient man ina Spital 20 Pfen.^*
5) „1 Banmgarten hinten am Hanae, davon man aichh
„das Spital 20 Pfen. dient — dann den von dem WaadJinli
„Meister Michel erkauften Fleck, der anm Bann gehört**
6) Za Strohlestor ff and daseihst nm («aterr. Leheasekaft)
„[gilt als freiea Eigen] allen kleinen Zehent b« StrohlestnC
„zn Dorfi**
7) „It. IS Eimer Wein, Bergrecht, gel. n« Hagnapnsii
„der aichleitten anf Weingärten und 45 Pfen. Gelte VeitncH
„daselbst it. halben Weinzehent und iVi Eimer nnd 1 VIerhi
„Bergrecht, gel. zn Ennzedorff nnnder dem p&snperg ia to
„nidern tal anf Weingärten.^^
8) „It. Vt Mulh Waiz jerlich dinsts, anf 1 bebiuta
„ganzen Lehen zu Stemlestorff (früher ein Weber, jeUt Uy | %»
9) „It. t Phundt und 4 Schill. Pfen. Gelts, waidpfcMr
„gel. auf de'i Pusuoperg oh der Aichen, die die za Eaaseitirf
j.järlich dai i dienen.^^
10) „It. bei Ennzestorff am Pusunperg auf versebieitf*
„Rieden und Weingärten (10) halben Weinzehent nod baftv
„Pfeningdienst. (Die andere Hälfte gehört den Sweiapekchfi')
11) „It. zu Ennzestorff im Inemtal auf 48 Secbsdnii'
„Weingarten, ganzen Zehent, und von jedem Sechsebatel 1 ■
„Stauff perkrecht, bringt bey 3 Emer Bergrecht.**
12) „It. 84 d. Gelts Burgrecht auf 24 Jewch Akcher«!
„dabey ligent jetzt öd ettlich Äcker.**
13) „It. zu Ströblestorff (Lehen der Allerheil. Domkircke«
„S. Stephan in Wien, das er aber auch ala freyea fiigeai^
„auf Weingärten zwischen Ströblestorff nnd Stemlealarff f^
„zen We\nzeVieTi\^ a^mm\ iAV\ Pf. Gelte, ao nun dient M
yyZehenUeclisung.''
%7
14) ^It gaBMB WcJMefccrt aif t8 Wmagunmtm m
IreUestorC''
15) ,4t a«f MuiistM «ii4 ikrleaaigileim im SirtUM-
irff 6 Pt Pfea« GeHs.''
16) 9^ Aber so SiroUettorff (Lcbea tm KiMlentvkvrg,
■ck aU frejes Eifea) auf 8 YirUilea Weiasekeil «ad a«r
Oiehen HobUltea imd Weiafirlca , Mit •. Zigdi^r.""
17) ^t %n EnnzesfeM «nterm Pssuperg ia S. VeiUpikrrt
iatr.Leheaschafl; aach freyes Eigen) tob erst das lialk d«rff
ik Zageb6r und das halb Dorffgericht*'
„IL 1 hoff des t hobtet sind mit 1 Banmgarten and Va
*agwerk Wismad dabey an Eanaesfeld, daranf yetn 1 held sitat''
^U aber daselbst auf 6 Joch Weingarten ganaen Zehent^*
^t ain halbentail anf dem halbenaehent, Weinaehenl und
•traidschenl gr. md kl* se Told und ne dorff, gel. si
namasfeld «nd ainn emer perkreoht nnd das Wismad halbs
Malhs (Lehen Ton der Probstey su S. Stephan ai Wien
mA als froyes Eigen]).**
18) »Froyes Eigen XX emer nnd 1 Virtail Wein perkreoht
|d. daselbst anf Weingarten nnd 1 Holm mit Grnnd mit all
•eh freis aigen gel. an Ennzesfeld, das eemal Weingarten
pwcsen sind nnd ain pnrkrecbtdiennst daranf geslagen ist**
Yorhehalten hat er sich nnd seinen Erben allen Traidnehent
I Stnblestsrff mnd Stemlestorff autsammt dem kl. Zebeat ao
äd (wie nun ihn s. Brnder Ulrich daselbst hia gehandit nnd
Mssenlhat)*
It) yyAack sein die offtgenanaten Abbt nnd Connent nn
fcWHen vid Ich dnrch Erwirdig nnd geistlich Prelatton nnd
^^im mm aller Innemen nnd Ansgeben wegen | so sew nnd
■h, TW aUca Torgaagen Jaren des wecbsl nnd der Saehoa«
Aon Aast mä hewtigen tag, dato des briefs getan haben
^«B vcraial and gericht Das das alles an baiderseitt gaana
Nl nad ah isL^ ^s sich anch weilland der Abbt nnd Coa«
9 gegen meinen Drnder bera lllrli>h#n so«
habca aias Jartap das sy alle Qnatlomor
Inr phaffriuvehea das Palha swea brteater nnd awoa
al islhf Jartag pblichlig siad a« afMlktWa% fi%
dbf varmalea swiaehaa dof ^%% <baV<^^ii%
„und meiiis brieder seligen weHent bem Ulricben Ten
„in den Verechreibangen stet Das nlles bnb icb Sy begiki,
„dass man nun fnran sn ewigen Zeitten dieselben beging W
„meiner pbarrkircben das Schretental tnn wirdet.**
„Besiegelt dareh ihn (Stepban Eixiager) , seinen Brtfa
„Oswald nnd aneh mit der Edlen frawn Barbaren Steffen Krtlbe
„von Marspach seligen Toehter ond meiaes Braeder bcra Q-
„reichen Ton Eining seligen wittiben anhingendeB Siegdn.** —
Diplomaiar. Eisinger. Fol. MS. d. S43.
194. 1469. 17. Jnly (MonUg vor M. Magdalena). Wwl
Matthias, Abbt an den Schotten und der Gonvent macbea wk
Stepban Eisinger von Eining einen Gfitertavsch. Sie geben ihs:
I) „Za Weiden bey Grab avf behaistem gut SO Pfen. Gdb.
f) „It. 5 Schill. Pfen. se ans von bem Ulricben vea I7-
„sing salligen verschriben sind nnd jarlich ans der von
„ampt Radnndorff na nnser pfarrkirehen a« Polka gedient
„worden."
3} „lt. daselbst 2 Pfeo. von einem MBhlgraben.**
4) „lt. zu Greffenperg auf einem behaasten got 60 Pfti.**
5) „It. SU Zelderndorff anff bebanstem gut 3 Pfand a. 30 Pfes.**
6) „It. za Niderorezpach aaf behaasten Cberländea «4
„Bargrechtgütern 11 Pfand 7 Schill, and 25 Pfen. gelts.''
7) „lt. zam Dörfflein htj Velz ain aw mit Holn das ec-
„maln ain Dorff und alles 6 lehen and 1 Virtaillehen gewesei
„ist bat die Tonaw wegtragen and zeratt mit iren griatci
„und ZugehöruDgen davon man jetzt dient anff widermffen, IS
„Schill, and 25 Pfen. and die leat daselbs haben eemaln dafH
„gedient 3 Pfund, 7 Schill, und 25 Pf.''
8) ,,It zu Lutznnlaa auf behaustem gut und nberlead 1
,,Schil1. und 5 Pfenn."
9) ,,lt. zu Zeisiperg bey Haderstorff aaff behanslem git
„dienst 1 Pf. Pfenn."
10) ,,It. zu Velz auff behaustem gut 2 Pfund und It Pf(
^geltz."
II) ,,lt zu Ziegstorff auf behaustem gmt wad
„2 Pf. Pfenn. geltz."
12) y)lt. lu Nv^enkV^V^roL^ ^oisA YdUhnni asf
.and ftberlenAgu\etT^ , a^ wl ^^%«ti^
JdNhta gM Pdkt gdi€rt hat 18 ScbilL 16 Pfem. o. 1 Helb-
il^gdti.**
It) „It m Trabanireit bey der StM tuf behautem g«t
,14 SckilL Pfenii. gellB.''
14) Y,lt 1 PI PfeBD. gehsy ee man an anter pfarriiirchcn
Palka jerliehea tob dea Oatter Jartag wegea aas dea obge-
ilea herra Sleflan tob Biaiog ampt das WaiseBdorff ge*
yüeat liat''
15) ^It M Harkaalorff aaf BargrechtweiagarteB 9 ScUll.
JPtnm. gflla.**
16) nH. M OkeniBilik aaf t bekaBateB OaeterB daaelbe
NiderBBiüb tob BorgreehtweiagirteB oad ekcheni 14 SehOL
t7Vi PfeBB. gelU.'*
DaBB Zebeade:
1) „Za Zdidenidorff aad Pbd alles Weia- aad Getreidae-
ykeal , aar der kleiBO Zebead sv Feld aad Dorf aa Zelleradorf
nPlad TeiBieBdorff aad TietoiaBttorff bleibt der Pfarrkirehe da*
«atlhat 0).**
t) ffItBttWialeatorffaaf iVi leben ettliebea hofatettea and
ybugrechtweiagartea aad iekera geaanat da» Schfittl gaBsea
yWaiB« aad getreidaebcat'^
6) „it. aa Teiaaeadorff aaf 18 lehea gaoaea weia- aad ge-
jitreidaebead , aaeb allea kL Zehend/^ —
4) ^It SB Dictmastorff aad Radeadorff aaf allea bebaastea
^Ifcarbad aad Baigreeht&ekera daselba drittail treidaebeaf —
f ) „iL SB Harkastorff aaf allea bebaastea nad Bargreebt*
ylckom ia aDeai getraid drittaä Zeh. aad aaeb allea kL Zebead.^
6) 1,1t aa Paaleatorff aaf den gaaaea Dorf aad allea Barg-
traeht waüfgartea aad iekera DrittaQ weia aad getreidaebeat aad
»aHta kL Zebead.''
7) „It aaf der gaaaea boffpraitea aa Scbreteatal g^a Pal-
Jkk wartSi wie die bey berra Ulrieba tob Byaiag Zeitea aa deBiael»
yba» gealoaa aaaaaMB gekaafll aad komea iat, balbea l^beati waa
iaraaff pawet.** —
8) Daaa daa Kircblebea aa Markaatorf miteaaunt dea 60
galla I ao auia j&brlieb daToa aar PDurkirebe gen Palka
gaiia«f hat — «'•ah soll eia yedar pfurrer tob «ba ihM (^na^
ßtkUUm) kmüH weriem.'' --
60
t) Dtraach du ganu dort m PubttoHT mü dSkm pfani-
chcn lUchtei, du xa oaier pCurrkireheB gern ZdUendfif gi-
hSrt kat Dm si das mit aDasB pfiurrreditM b« Irar pfarfUrcki
gen Sehreteatal sn ewigen leiten gebmchea mai, haken idn
nnd mngen.
,iUnd ok Ton ans oder annaern naehknnMB Ttnchreftnagkiw
jffär kirn, daa vnaenn goahans ker Ulriek warn Ejwiagrmln
^Cappeln an Pnslestorff 10 SchilL Pfenn. geltn geken eder im-
„ackriben kat, daa iat anck allen tod ak ud krnfttea.*' —
„l^e anck der p&rrkircken an ZeDderadoHT Torkekalta il*
„len klein Zeknt sn Veld nnd an Dorf nn ZeUendorff, ne PM
„se Teisenderf nnd Dietautnalorff."
ete. ete. wie im Oegenbrief den Bisingnr. — IHphmtitf.
Eizinger. Fol. 24S. b. 144. —
195. 1469. Sft. Not. (MiHwocke ror & Kaikarina). Mm-
•an. Georg Ton Ekartsan maeht mit den edlen Herrn SCepkn
Eyzinger eioen Tanscb : er gibt ihm ein dsterreichiacket Lebn,
4 Pfund 38 Wiener Pfenn. GelU zu Newndorf bei Gars (5 Hol-
den) nnd erh< dafor andere Güter , wie sie in einem Wechsel-
briefe stehen.
Zenge mit seinem Siegel: Der Edel und Vest Stephaa foi
MissingdorfT. (Aasgestrichen.) Diplomaiar. Biunger.
Fol. 156. —
196. 1469. 23. Dez. (Samstag nach S. Thomaa). Katkariaa,
Erharts des Ratgeb zo Spiz Hansfran (^die Tormallen TaaMi
Strobl zu Oberlewben awch ellich gehabt hat'^) und Hanns Strebl
von Pulka verkaufen dem edlen Stephan Eyziager von Eixiog, die
erste ihr Leibgeding, der zweite seine Erbschaflawartnng anf eiata
Weingarten gel. an dem Pfeflfenperg genannt der Greiff nnterkiA
des Friz Hanntmaister Bürger zu Stein Weingarten, von dem mu
jährlich an die Herrschaft gen Tirnstain 13 Pfenn. an S. Mickeli-
tag zu Burgrecht dient
Versiegelt durch den Magistrat von Krema nnd Stein aW
den von Spitz.
Zeuge mit seinem Siegel : Der edle venl Ulrieh
von Stumbs^er^) Pfleger an Spin, —
gcT. ¥o\. a«k^- —
ItT. 1471. 7 Min (Aiektig). Die 4 SpnieUeite: Wolf-
§u^ Beh«bi WBi Wolt;t^f IVabiiif er, (det lUtlif der SUdt Stern)
ilr dem euea TheQ HtAAt dem Strebl im Pmlke, Amgoetui
HebeakrieK ud Hibm Hewder Hr de« eidera TheO Elepelk
die Milterkirekeria sm Nieder-Lewkee, epreeken^daM
die leMere, wcMe Erkeeeprieke eaf eieen Weiegirlee, gen.
der Greif, geL %m Pfefeeperg, »aekte, den der Strobl den
edles Hern Stepkan Eiiinger TeriuMftey dmrek eine Sume
Geldes ekgefert^^ eeui seil, dae üt eeek erkieH. — Diphrnm^
igt. EiMÜifer. FeL t40. —
IM. 1470. 1«. Min (Fretteg Ter Reeduf eere). Signeed
Heger Terimift den edlen Stepkan Ton Eiaing 1) seinen Hef
na St. Midiel ek Treknsew geigen nit allen Äckern, Wismadea,
Waiden, WiMpaa, Awea Visekwaiden a. s. w.
t) It aa Meksterff aaf 1 Hef aad 4 Hofsattea S SekiH.
aad 16 Pfeaa. Gelte, die naa jikriiek dieat aaf St. Miekelstag,
aad was er aa Meleetorf gekakt kat, aaq;eaeaunea „was ick
daselks vea deai kistaaik aa Passaw saaweis kak.^^ —
S) h. dae KireUekea des keaaaten St. Miekel aütsawat
dea S HeUea aad Bargreektdieastea aaPirpeai, aaek Wismadea
aad aDea Zagekir (Lekea Ten Firsteatkam Oesterreiek).
Ze^gea ait ikrea Siegeh: ,,Die Edeia neia liek Vetten
Wel%a^( Hager and Matkes Parssenpnner.'' — IKpleaiatar.
JKsiHfer. FeL t4S. -
199. 1470. IT. Mai (Pflnatag ver S. Petentiana). Dresen-
derC Oewald vea Eiaiag aad seiae OeaiakUa Katkariaa, Toek-
ter dee Piraeeke vea Newakewsl seL, ikergeken den edlen
Mepkna Ten Biniiy, iknn Bnder aad nsp. Sekwager, das
Sekleea Keya aad „dae Newakewsr ait Zagekir, daaa die
Beldea aad dea Zekeat aa Weiderreid , and du Darf „aaa
Heeea** att Zi^ekir, als led%ee aad fireyes Gat. — Diplomm^
lar. EiMim^er. FeL t4t. k. —
fM. 1471. U. Jali (S. Jaeeketag). Lenaa HefUreker,
FMherr aa Kekaate, kewilligt, dass seiae Heldea MdMl aad
DHeh PUr eeiaea Wefagartea, gel. ia dea Speisen kei Mark-
eiasferif, 8 derlei grass, woToa aiaa deai Hern Htspkaa B*
ri^fsr ia asia Ami aa OkeraeHk Jikriiek aa frajaa
asa & MMwUtf fi Maa. dfeaf , deaa Caa|ar Taeaaam
k*
^fiitg timn Vt
ttrUna gal „
Zeogen mit
%"« Ö<„,
«M.I4»,
(m HauJ .MI,
£S ™ "'"■'• Uop,
^ farWlt, i„ ^,„
le "■ «"«'.MJ,., f,
rr „otrut i„ ,i
.'Um du i„ j,„ ^
'" ■" "f^H:, Je.
"•plomMir. «„i^,
«03. U7,. „
P"" ™« Eit,i„j ^
«•J 0...« (. St.!,
so
1
53
iB die Zeek der BraderechAft bey der Pfarrkirche bq TimsUiD
un SL MartiBstage Vt Pfand Pfenii. dieot
NB. ODterhalb steht: „das halb phant der Zeeh ma Tira-
^staiD ist abgelest und becsalt ron Herrn Stephan ron Eicsiog.**
Dtr Vater hatte es gekauft toh dem Bürger su Timstain,
Jörig Paeber — Kaufbrief d. d. 1467 io den Pfingstfeyertagen
(den edlen Erasm Ottenperger su Ottenperg und seiner Hans-
firam Margareth}. — Zeoge mit seinem Siegel der Ersame and
weise Aagastin Hebenkrieg, Richter na Timstaia. — Dipiamaiar.
Bhimf€r. FoL 25t.
205. 1471. 14. Desember (Sambstag nach 8. Lacientag).
Wel^nig Grashoaeri Bftrger na Egembai^ Terkaaft dem
edlen Herrn Stephan von Bining eine jährliche 6<e von S Pfl
Pfenn. von d Lehen ma Zelderndorff (sie kam aaf ihn von dem
^gMsbirgerbftrger Wol%aag Gaag and seiner Haasfraa Ursala,
wegen der ihnen erwiesenen Dienste. — „Toa erst auf 2 leben 2
Pfl Pfenn. gelte davon man dem Erwirdigen gocnhaws S. Lam-
precktskloster m AUtenbargk an S. Michelstag dient 16 pfenn.
H firejen porkehreeht, darnach aaf 1 Lehen 1 Pf. Pfl gelte,
davon man U. L. Fraaen Pfarrkirche na Raaelspach jährl. an S.
MicheUtag na frejem Bargreeht dient 1 Pfenn. and von den ob-
genanten drein phnndt phening gelte man aach insanderhait jer-
Kch M llannsen Zbcherl Jartag za der benanten anser 1. Fr.
pterkirchen sn Raaelspach wideramb hinaws dient and gibt 2
Pfnad and 4 SchiD. pfenn. denselben Jartag man eins jeden
Jnres b^et des Santags nach Sand MichelsUg'^).
Besiegelt (fir ihn Grashoner) darch den edlen Hanns
KaJawer von Kadaw — Zenge mit seinem Siegel: „der Edl
Hanne von Waldrad na Stojcsndorff.^^ — Diplomat. Eizinger,
PoL 280.
tOO. 1471. 16. Denember (Montag vor S. Thomastag).
Wien. Ulrich Deehsenpekch (f&r sich and seine Schwester Mar-
gnrelha) gibt dem edlen Stephan Etainger einen Tödtbrief Aber
2 ererbte Geldbriefe die sein Vater Caspar Deehsenpekch von
Ulrich Eiainger (per 100 angr. Galden) and Stephan Eininger
seinem (Ulrichs Dechs.) Vetter (per 100 and mer ettliche angr. fl.)
erhallen hatte , nadidem Herr Stephan Eininger du Geld htn^W*
tigt hat, akr ih Briefe verlegt sind.
BMitgdl Oir ■■»
Hnk tum
HL IlMIfCllMI VMI Wi
flhfd: iv «Ib
N. tii.
MV. I«n. II. JiuNr CtaMl^;
— W.fa.
ItMt.
«k*
■«r Ihr W(
(•
kattt, «•hnfftMtkltaigiMMi hilte
wtBaif iMfYiiUlfB myr.
gi^a afl ftrta
vwiBir vrfüt HliB
Ktttr Sirihir) iii flirr Jir%
AJWWI 0VWl|pi IMHIICB OIMWHiHnr
lOe. 147t. M. Jiu«r (PtwH« mr UMmmi). Im*
Keller , Pfiurrer w lUieltpadi , giM le« Stophu BU^gv ?.
Eisiigaeme« ga. Hem bTaueliweite die t Pf.4 ScUB. Pfen.—
jUirfieher Gille üe das GotleeluMi »ü BAmt eiste JiWig»
Ar HtBii Z«seherl eaf eflieheB HeUen n ZeUerataf kii
Der Herr tob Biiag giht daftr der KirelM — «Bf eia L^
heB EB MeysMw (weriBf Hsl MielMl Kergl eitsl) jakriidMi
DieBsles bbT deB 8t Mchebtig S Sekill. Pfeu. — IS MtCM
WeiieB , 4 MetieB KerB BBd IS Metiea Hakem , alles %»*
barger Mass BBd freyes EigeB. —
Weil die GiHe des EiaiBger nekr betrigt ab die der Udw,
so Terpfllichtet rieh der PfluTer, dem HiiBger^BeheB WeerHscM ii
der Pikrrkirelie bb Rarelspaeb eiaea eiHgea lahHag aa kaMsa ii
der Woche aach Micheli — j^wui aiaer gesaagea TigiK afasai güai
„gen sellaaibt — aad mmh seh geeUeebl kbeadig aal lad Htta^**. .
Versiegelt Ar dea Pfitrrer (der aieM a%ea 8%1 kat) inl
die Edlea Michel Peraestorffer geeessea aa Liadwarg aad fkit
rieh Wardacher. — I^aaurtar. BMtfer. PaL 18t. k
BestitigBBg des Abbtes Jobaaa Taa
die Pfkrrkirehe voa RaTelspaeh ist • . D. Bl'
S. FraacUeaB\a« VOt^ ^dS. ^nMcm Ud
si^ — INpiMiAtar. BUAag«^« ITf^ tHk
65
SM. 147t. Sl. Jäiaer (Freitag TorLichtmes8).SelireteBUl.
tcpbui TOB Eytaiai^ gibt dem Pfarrer von Ravebpach Jacob Kell-
rr is Tauchweiae auf ein Leheo zu Meisaaa eine Oftlte von S
sUniog Id Metseo Weixeo, 4 Metseo Koro, 13 Metaen Haber
Kahrtaglea Zvicherl traaaponirt). ^ Sammt Urkande des Pfarren.
Zeige BitaeiMm Siegel: der Edi Paul Dacbsner. -*D^lo-
■ter. Eiämger. FoLSSl.
SlO. 147t. tO. Wn (Freitag vor dem Palmtag). Zoajm.
1) Stephan Kratzer, Sohn des Peter Kratzer Ton Lewt-
Lcber, der dem edlen Stephan Eininger 6 ViertaO ans seinem
^eingirten, genannt der Altenborg vnd 1 Wiese neben dem Teich
i Pdka, genannt die Langwiese and 6 Gewanten Acker,
iL im Pnlkawerfeld nwischen Schretentaler und Polkawerteich
rknifte, qoittirt Ober die Kanbamme.
t) Derselbe sendet dem Hanns Aman Richter nn Lewtaker,
»r Richter nnd Amtmann des Bvrggraf Maidbnrgischen Amtes
I Lemtaker ist, die 6 Viertel Weingarten, von denen man jihr-
$h mn Michaeli M Pfenn. Bargrecht dient, aaf and ersacht
n, sie dem Herrn Stephan Eizinger za verleihen. De eod. d.
S) Item dem Erben Stephan Teller, Richter za Polka
nna dient von der Langkwis ins maidbargische Amt za Polka
pkonn. — von den 6 gwanten Acker It Pfenn. Boigrecht)
» cod. d.
Note 1) Von dem Weingarten der Altenbarger sind noch
Viertel hinzngekaaft von dem Richter za Niedernmagsnitz.
lesselben Weingarten ist alles 8 virtail.)
Note t) Dann nmb die wis im Schretenpach , die ist auch
dorn Kaiff , nnd der Kirchen zu WaizndorfT geben , dann dient
iB joriich in ain leben , daz yez der Legat za Lewtaker ion-
1 9 nn S. Mchelstag t4 d. — Diplomatar. Ettinger. Fol. t85.
tu. 147t. t. April (Phinztag nach Ostern). J5rg Kasst-
r I Pbrrer zn Onandorf macht nach dem GeschäiR und Wil-
I ooiMr Herren (der 4 Gebrüder Hanns, Heinrich, Kristoff
1 iirg) Ton Lichtenstain v. Nicolsbnrg mit dem edlen Stephan
einen G&tertansch (fnr seine Kirche), er gibt dem
: dio (Kirehen) Gillte zn Pejgarten nnd 60 Pfenn. gelte
r Bergrecht md Biigrecht Weingarten zn Recz in der alten
56
Versiegalt dvreh die LekeMherren teiaer Knrche die 6«-
br&der Huine «nd Heiwrieh tob LtchteietaiB. Diplcm&ittr. tt»
fer. Fol US. b.
tlt. 147t. 9. AprU (PhüuUg nach S. AnlirMTUg). SU*
phaB voB EiuBg macht ebcB TaBSch mit dem ErtaBMB H. Jt*
rigea Kasstaer Pfkrrer xb GBaadorf (PSur aDe seiae NaeU^pr
daselbst) er gibt dem P&rrer vob erst xn OaaBdBrff alle söm
PfeBBiagdieBste aaf behaBstea Ueberl&adea aad Bai^grecbtgücn,
item aaf 1 LeheB bb Ham-aadorff 5 SciiOl. Pfeaa. geHi,
item aach allea seiaea PfeBaiagdieast aa NiderheUebrsB lai
Velebraa aaf bebaastea aad Bargrechtsg&tem; alles tnjtB BfpSi
Zeage aiit seiaem Siegel seia Brader Oswalt tob EiiiBg;
item ia eiaem aadera Briefe d. eod. d. macht er sieb »-
heischig, aoch 1 Pf. PL j&hrlicher Gfilte aaaaweisea, bis ii-
hia aber soll vob dem Amte aa HaaaflUl jihriieh 1 Pf. Pt is
dea P&rrhof aa Gaaadorf gedieat werdea« — Diphmakur. JB-
tinger. Fol. 255. b. 256.
213. 1472. 16. September (MitticbeB aach Exalt Cncii).
NewDstat K. Friedrich erklärt, dass die aach dem Tode Haii-
seBS von Meyrs Torgefandenen Briefe, insofera sie die Giter
betreffen, welche die Eizinger mit ihm aosgewechselt habei,
null und nichtig seyn sollen. . . — Diplomatar, Bisinger. FoL
265. b.
214. 1472. 17. September (Phinxtag aach ExaHatio Gn-
eis). Newnstat. K. Friedrich verxeiht dem Stephaa Eixinger ii4
seinem Anhang.
„Als der Edl vaser L g. Stephaa EjxiBger voa EyaiBg die
„ongewonndlich mawt vad anfslag ettlich Jar her aa Tirastais
„an vnser als Herrn and Landsfarstea erlawbea rad Terguei
„ingenomen die lewt in vnserr Herschafft xa Tiraataia mit is-
„gewenndlichen anslegen und Stewera beswert aach aas dar-
„xoe enntsagt dadurich er wider tos rnnser laaadt Tad lewt
„getan vnd gehanndelt hat das wir deaselbea tob Ejxiag fsd
„die so von sein selbs und weilennt Virichs Ejaiager leiif
„Broeder wegen, wider vns also taa oder gehaaadelt haWs,
„derselbeo Irer verhaadlaBg aller voa gaadoa higBfcea
,iwidenimb ia \aseT (aad ^eaomeo haboa •!«• ile.** •*
maiar. Eixingrr. ¥o\. tÄ^.
57
tlS. 147t. 17. September (PhiozUg nach Kreua Erhöhung).
Nevnutat. iL Friedrich gibt dem Stephan Eizinger aof sein
Aanchen das Hals- und Blvtgericht auf seinen Dörfern nnd
flrtodea xn Markastorff, Waisendorff, Pusleinstorff, Teinan-
iarff Camegfc nnd Zaintgrub (damit die Leute nicht ungestraft
IWb«n). Ab Lehen des Furstenthums OesterreicL — Diplama"
tmt, Elaimger. Fol. 268. b.
S18. 147t. 17. September (Phinstag nach Exaltatio Crucis).
NewBstat K. Friedrich gibt dem Stephan Eizinger einen
TMkrief iber einen Geldbrief per 1654 Pfund 6 Schill und
IS PCnib. den Uhrich Eizinger dem K. Ladislaus gab , der nach
4. Bericht ausgeliefert werden sollte aber nicht bej Han-
tel uL IMf^Motar. Eizinger. Fol t65. b.
tl7. 147t. 18. September (Freitag nach Exaltatio Crucis).
NoinMtiL K. Friedrich erhebt auf Bitte des Stephan Eizin-
ger das Dorf Schretental zu einer Stadt, die Leute, so darin
wshaen und hiuslich sitzen werden zu Burgern , gibt ihnen
BtiM* und Biigerrecht — auch einen Jahrmarkt am S. Matthaus-
tag (tl. Sept) mit fürstlicher Freyung 14 Tage vorher und 14
Tag« nnchher ~ dann einen Wochenmarkt alle Dienstag.
Das Stadtwappen soll seyn : „nämlich einen weissen schilt
yjm der Chrunde ain Teils entspringend darauf zwen turn mit
f^jwmtn ainer swarcz der annder rot, in stakch die in mitten
„dber mit ainer guidein Keten zusam genast die tnr daran ge-
iikalUrt Tnd Ton swarzer rotter und weisser varben verkert.'^ . .
DifImMlar. Bitmger. Fol. t67. b.
tl8. 147t. t3. September (Mittichen nach St Maurizen-
tag). NewBStat K. Friedrich bestätigt den Tausch, welchen der
Ute Stephan Biamger mit dem Meister und Convent zu Mart«
pM% nachte (Aufsender der Lehentrager und älteste des Ge-
ncUeehtee Oswald von Eyzing, kaiserl. Pfleger zu DrosendorfT)
«sd maclit dieselben Stucke, welche die Martberger erhalten »
aa freyem Eigen, da der Eizinger die freyen Eigen zu Lehen
snachtei die er erhielt
n\mn erst auf t8 hofsteten dient man von 27 Hofsteten
„TOB jeder 1 phundt phenn. Yud von ainer sechs Schilling
iipbeauBg, des bringt t7 Phund 6 Schilling — daraus ist dye
jifaDt d«r inUäil itr ikeaaiinlen Eyzinger gtweaeu ^u^ Wvai^
— I
r-i
1
5»
^WtekeelMB Tider aiwdenii beredt iit dae wir die tchob awi-
ntdMB deuelben Eieuiger and der tod K&Dring ansgangeii
nMchdMi das duieh Tiuier Ret! vnd lanodtlewt awischen der-
jpSelbaB Byesi^ger and Kanring sa EgenbvrglL betidingt gewe-
nttB iaiy ab sein aallen das wir daraaf dieselben Scbnb
jpftdjgahebt fnd abgetan baben wissentlieh mit dem Brief, also
«das darselb Ejeiiager fnd sein eriben nicht schnldig sein snl-
,iImi aidh daraif im Reehten vor yemandts mer zn yerantwnr-
ii4mi dodi ToAebalten ab dieselben Ton Khanring die bemelten
ffjwm Biesiag Tmb die Hawbtsaeh mit recht fornemen wnrden,
yydaa ay sieh dann dammb gen In im Rechten an piliichen
yyttaleB Terantwirten ▼ageaerlich«** — CommiMio damini Jmpe^
Item Befehl nnd Pnblication daraber an den Gerhab der
KiBder des weiland Jörigen von Khanring , Wol^ang Dftrr
(Varweaer w Sefeld). D. D. Greto, Samstag nach S. Mertentag
1471. Oimnitofo damimi Mmperatorh in omBÜio. — Diplama*
tar. Biaimger. FoL MI. b.
^•ta sa gedennkehen des Rechtens Tod desselben hanndls
yySwiadMn herren Virichs Ton Eicsing and herren Jorigens von
„Kwnuig wegen, der hat sich also begebn , des von Kanring
fJkMm einer ist an Walderstorff mit valschem gellt begriffen,
f^ymä daaut gen Sehretental geantwartt wardn , da in her Ste«
„l^aa Yon Eicaing in abwesn, desselben seine braeder in ainen
yytan aecan hat lassn. md als her Virich von Behm herab an-
yflMimkooMn Ybemacht an Schretntal gewesn , ynd in potschaft
„B« dem Romisehen Kaiser mitsambt andern Raten, von Kanig
ijliaaalawa wegen gein Volknmarkcht gezogn, vnd in der Zeit
fJkMaig Laaslaw gestarben, vnd her Vhrich an derselben Rais,
yilieraaa ran Hercaog Albrechten aa Wieun gefangen ist wor-
^dcB) fnd naehdem Her Virich der venokchnass ledig ^-arden,
fffmä nndi der Tcnnkchnnss gen Sehretental kernen ist, da hat
fjbtr Vbidi des von Kunring holden vmb das verscholdn dem
y^Mansamaiater gen Wienn geanttwnrtt, vod der too Kanring
ifiat die weil ianntmarachalich gewesn, vnd hat den benanten
„aain ImMb, awaserbalb herren Virichs willen vnd wissen an
„Straff r^m dem Manssmaister geledigt , vnd darauf VitTttu W-
»a M^V Aqsmanen etc. als man die ViauSViu^ i?X^
60
^Tisjet ttatl . . p. p.*" — (BageUeMet Rlatt in IHphmalm.
Biainger. ror fol. MS.)
tu. 147t. 14. November (Sanetag mcIi & Mertfi4iK>
Grecs. K. Friedrieh sehligt dem Stepluui Bizii^^ aif MiM
Ptkadfchaft Tinstab Aoch 400 Pfl PCnib. fftr iea Rihall
Neidegker ▼•» Rena, seuem Kammerer muä Pfleg«r wm flvM.
„all TBier getrewr lieber Rnlaadt NeMegker tmi B«i
,,Tiiier kamrer md Neger xv Oarsa dam Bdlem TMerm EibiB
y,getrewB Stephaa tod Eyesing rierhaiiderC pkaaü pkeaaiag db
Dweilenat Vlreieh Byesbger dei bes. EyeaiBger braeder vea
„Oars wegen , weSeant Hausen Neidegker dea bemeltea lUh
„degker Bmeder aaageriebt deaaelbea Eyesiager daraaib friU
„tirt hat, rnd aber der beaaant Stephaa Eycai^ger der vea
,,deBiaelbea Neidegker beeaalt aeia maiaet, Tai nacMem m im
„bericht awtaehea vaaer Tad deaaelbea Eieaiager besehechm
9,Tader aaoderm betediagt ist j Im die geltbrief die der bewMt
„Neidegker von dem bemeltea Vlrichea Eicsiager iaahatt n
^sein bannden ze bringen die aber derselb Neidegker aiebl
„heraws geben hat wellen er hab dann die QnittiiBg von itm
„benanten seim Brneder ansganngen von demselben Stephan vm
„Eyezing bej sein hannden, das wir vns angeaomen vnd ge-
„willigt haben dieselben 400 phnndt pfening dem beaaatm
„Ejczinger für denselben Neidegker zn bexallen.^* — IHph'
matar. Eizinger, Fol. 265.
224. 1472? S. D. Stephan von Eizing qnittirt dea Ria.
K. Friedrich über 393 Pfund 80 Pfenn.
„Als weilent mein brneder Herr Vlreieh aallig Herrn
„Hannsen vnd Rnlanden von Neidegk 2 geltbrief geben hat jwh
„3700 Pf. Pfen. nnd 2200 ongr. Gnldea von vorgeachribier
„Som aller hat sich der benant mein bmeder aallig aias Ziai
„gegen den von Neidegkch verschriben alle Jar zn gebea aeih
„lieh 393 PhHnt nnd 80 phening gen Zigking an aatwirtei,
„von desselben Zinss wegen Ich von dem von Naidegfc ais
„Quittung^ gehabt inhaltund 260 ph. phen. dieaelbea ich Hem
„Jobsten Hawser von vnsers herrn dea R. Kaiatr
„seiner gnaden bannden mitsambt andern krialM
„hab , vnd aacVi 4eiii ^\^«t ^\^ ^Vm;tw|^ tit fkaaft N
„bey Graf BeniViw\eu nou ^^vwi^i«^ ^Ti*^
•1
Ich ba Qwttaif kak, Tsd doek r%n dM kta.
Tuk dl Sm der Zim ««bKcIi MI K
verMrigt bin — danuik^ . . DipimMidar.
r«L2t7.
tu. UTt. 17. N#vaiker (Britag vor S. Blsp«teDtHp> Ort».
. lUtdriA kottt^t des Tavtek, welcbea das SekatteakiMitr
1 Wica ait daa Stepkaa Siimger Maebte, «nd sackt dea
Ustcr dk LckcBtticke «i frejen Eigeo, da der Bnii^r dit
• dmi Scksllaa erkalleaeB Sticke, welcke fircyei B%ttt w»»
■y wLekcB gwnckt kat ^Diplmmaiar. Bitimfer. Fol Mt. k
ttt. 147S. «. Fekrsar (Saaratag 8. Dorotkea). SckreteitaL
Mt Mklkaagtr isd Haaii Poeaiager, Diener dea H. Stej^A
anger, die er sack Sefeld xan dortigen Verweser» Wel%ang
Irr, Tennmd der Kinder des Jörg Kanriag gesckickt katte,
n flai einen Brief K. Friedricks (Aber die Anfbebong dea
shnfces etc. vwn Sanutag nack St Mertentag 1472) einmkin-
gen, kenrknndeny daas sie den Dürr nickt xn Hanse getreu
n, den Brief akcr dem Hannsen Jager den man nennet Mnge»
(sein Diener) eingekindigt kaken.
Yersiegeh dnrck den Edlen Wol%angen von Pack (ndt
Petsckadt) Ar den Malbangeri nnd den Hanns Pecnin*
w. — IHficmaiar. Bitinger. FoL 26t.
ni. 1473. la. April (Eritag nacb dem Palntag). Wien.
uns Healy Birgemicister , der Richter and der Ratb der
»dt Wien geben dem Stephan Eixinger einen Tödtbrief Aber
ae Absage (Fehdebrief) den fr&her derselbe Eixinger der Stadt
geeckiciit katte nnd aber Tcrlegt ist. —
^Is der Edl Herr Her Stephan von Eicsing in Ycigann«
m Jaren msern vomordem vnd gemainer Stat bie entsagt hat
•M wegen 100 pbnndt phenn. jerlicher gftUt herramnd von
iaiiter Hannsen von Mejrs.**
Beaiegelt mit dem kleinen StadtsiegeL ^ Hi^emoDsr.
'mim§er. Fol. t7t.
ttS. 147t. 11. Mai (Eritag vor 8. PangreexnUg). Hanns
Mrheber verkanft dem Stephan Eixinger seinen Hof nn Re-
mtocff in Pikffenderferpfarr mit dem Tarn mit 7 halben Le-
n «nek andern Zaiekem in t Feldern, mit wiamiLdtia^ ^%k4«i^
wmgmrUm rmhäUa vad aUen andern ZngeUr.
Hmi tutttm VM 4 hilfcw MMVtai LthMi t K Mh^
gdti ittüeh n IdEkitodr aif U hdbM iiiiBÜM Uta
IS K PbH. gdli,
ita» dasdhf md S fcifciiatf llMrtirg— it 91mm. |ri^
ttmMBokMi MMdMlMfflWdi«MlM(DkMlt8Mm)b
ittn n Niifmcipadi rm 1 iAmf» Bwing
ittn M HMgstorf vm t lilwiti« HtJügia J« It
(MPfM».>
ittn H ZiliimitHf v«m 1 Ukmmtm Umhug It
iun BvgMddiimit tft fa dm Hrf g«Urai S?
Z0^gm mit ürai BJ^gtfcn 4b U« VMlii
WaMnd gMtawi h Btofiitrf lai Jm% Ki^g
■U«r IHgnüeBi — Difimmimr. JBMhifivr. VbL tVI. k
ttt, U7S. M. AqpMt (fMlif wbA D. L. F. t« 1»
ScUteag> Ongw HagMi «1 Mbhtl Okm^ Wffe
m Batifi», varkrafM icM Miw H«n Blifliia wwm
folgeide WiMer (Holesor) imm en/i efai k«lcs, g«i. ita
hob, Biderhalb Zoklettorff gel (t TkeOe freye« Bv»»
dritten TheU gibt man in den TnniMr jikrliek It Fbnmg
Bargrecht)
Item 1 H5lil gelegen xn Regletterff an dem Bantliffig
genannt das lannkhoh, wovon man in daa nmt «i Oeleeterf
(der von Pachaim) 4 Pfenn. dient
Item 1 Joch acker nichet dem Hochhob, damif jea
holcz stetty wovon man in das amt m Bvgtekidnb (fvk*
aleincn) am S. Michebtag t Pfenn. dient (hei Streingt).
Versieh (itott ihrer) dirch die erken weben Nidtf
Stokchinger, Hofirichter nn Recs nnd Poler Emmer Biigcr m
Recs. — Diplamaiar. Bbdmger. Pol tSt.
230. 1473. tS. Angnjt (Mittichen nadi Bartkelembi)
WoUgang von Hinderholcs verkanft dem Stej^an Fininger «ü
Eixing: aeben Hof an Ersing mit Zngokir,
item allen seben Pfenningdienst h Rekketerfr
item den Bnigrechtdienst anf Weingarten fai
item den weinaehent im Alltnperi|^
item It viertail Weii^arten am Bihf
dafOB ma» im 4aa ^% «tauteikm^ aidUk*
fcit SO Pfetttt., ^
es
ite» t YierUil Weingarten genannt Secil Bit aamU itm
^east ymi Zehent md 6 gwansten akeher in RietantalerfeUL
(8. Eige» Gnt)
Zeugen mit ihren Siegeln seine L Vettern die Edlen ve-
ftna Benedict Panhalm nnd Vincenn Oberbaimer. — DipimMoiar.
Biaimger. Fol 286. b.
ttl. 147t. t7. November (S. VirgiUentag> Stephan Biain-
ger Yon Pemeatorff yerkanft seinem Vetter Stephan Eiainger
▼m Eixing sein Hob (frejes Eigen) gel am Rawhemmaiss ob
Obemelib m Z.
Zenge mit seinem Siegel: der Edl vesst Caspar Kraft am
Ferthot ^ JHphmakur. Eiunger. foL 286.
Ut. 1474. 4 Man (Freitag vor Reminiscere). Stephan voa
EÜHBg, Frejherr, gibt seinen Willen dann, dass der Edle Herr
Balthasar von Knnring, Herr zu Seefeld, bej Pejgarten ob
Hani^rf gel einen Teich schütten lasse , doch sollen seine
(dea Biminger) Leute die dadurch Grfindo verliereni entsehidigt
werden.
„als ich ynderhalb meine dorfs zn Reklestorff anch ainen
,Tam md Teich machen vnd sch&tten hab lassn, derselb Tam
^mit ainem ortt an seinen perig, gegen dem Scheti get, Tnd
des benanten von Ranring nnd seiner lewt grant sn Vtsesstorf
^berartt, vnd denselben sein lewtn ettlich ekcher vnd grant
„anstrennkchen wirtt, za solhm schnttn Tam vnd Teich zn ma^
„chen, mir der benant von Kuoring för sich vnd sein erben
^den willen vnd gnnst gegeben hat, also was ich oder mein er-
„ben denselben im lewten zn Vtzestorf .... Tersehntten Tnd
„anstrenokchen werden das wir In albeg fir ain gwanten zwo
„gwantn, es aej der grünt yetweders mer oder weniger, Zwier
„souil grants widerumb geben und erstatten sollen** • • • also
will auch er n. s. w.
Zeage mit seinem Siegel: der Edl Hanns von Kadaw,
Phleger zn Egemburg. — Diplamatar. Eizinger. FoL 286.
De eod. d. Brief des Balthasar von Kuoring, Herrn zu
Soefeld« Zeuge mit seinem Siegel: „der Edl Wol%ang Durr.*-
Dlpimmafar. Eiunger. Fol. 286. b.
tta. 1474. 14 März (MonUg nach Oculi in der Vasten).
TM BjsiBg macht einen Tausch mit dem ¥>t«amtu x^4l
•4
Erbero iL CSonrad Freygugk L Z. Pbrrer itr 8. Paiptai
Capelle s« Grossen Newndorf in der Siesendorfer Pbrre gd,
deo ZecUealen vnd der Oeneude daselbet. Br giU ikMi ab
freyes Eigen:
Seinen Bnigrechtsdienst nnf den Weingirten, geL n fleken-
dorf in Hermansperig.
Item auf denselben weinf^Lrten gansen Zeheat snsaabt dir-
anf das perkcbtedingen Tnd ander desselbeB perigs geredlf»
kalten vnd ZogebSr.
Item einen BwöURafl wein Tnd getreidmehent sn RnkenlMf
in Egembnrger pfarr
▼nd 1 wisen sa Wniderstorf die mir wefleat tob ainem W
der Jerter gebaissn den man prennt bat ver&Uen bt —
Zeoge mit seinem Siegel: der Edl Haniin von Wsldii^
gesessen zv Stoiczndort — DiplomuOar, JK^mger. FoL ttS.
234. 1474. 14. M&rz (Montag nacb Ocnli). Conrad hq^
gankg, d. Z. Verweser St. Paogreezn Cappelln so gresMS
Newndorf in Siczndorffer pfarr gel. . . die Zechlente vi4 &
Gemeinde — machen mit Stephan yon Eyzing einen Taasck-
sie geben ihm : eine Wiese zwischen Teinczendorf und ZelMeri-
dorf gel. (die zur Capeüe gehört) wovon man jährUch to
Richter zu Egemburg in das landesfurstl. Amt daselbst za Gesigi
32 Pfenn. Bargrecht dient, (zur Seite steht aber: y,NoU £*
XXXII den. dient man in daz ambt gen Kanrring.''^)
Besiegelt durch den Pfarrer zu Siczndorf, H. Hanns Stii^
haimer, Chorherr zu Baamburg.
Zeuge mit seinem Siegel: der Edl Caspar Schawl. — Ai^
sandbrief an den Richter zu Egemburg Veit Winther. De eol i
— Diplomaiar. Eitinger, Fol. 288. b. 280.
235. 1474. 30. März (Mittichen vor dem Palmtag). Zieja
Jan Wuskn von Grilwitz verkauft seine Erbschaft, den Hofn
Grilwitz mit dem Dorf, der Mühle, den Teichen („mit ici
„rynnwnden vnd stillstenndn wassern mit den sinshaflen til
„vnzinshaften lewten mit Robaten mit den goakherlen vnd f^
„geakherten akchern mitsambt dem holen vai Sinwdnnk wik dtf
^wisen waiden roW. v^t\^ '^^ ^>V V^ ''A
„sagehöruns vnA «^«jtecV\\^^\X. ^^^''^
Jerooym ZaA ^ou SW^vi ^iä \^^
65
Attarichter «nd B&rgea tmd: Jan der BHer von Leehwics,
acihw Recheaberg tod Sehelies, Joraigk Swab tob Lanndl-
ittf vttd TOB Skaliert, Nicolaach tob Tolaachici, YictoriB Wa-
r TOB Halhfaa, Bricy tob Tworcxyh&est
Er aoll a«r dem B&chatcB oder swejten LaBdtag, wobb die
Bdfafel SB BrlBB offeB ateht, aich anslSscheB Bad dcB as-
n eiBachreiheB laascB . „TBd das raiB TBd frey Ib bb aioem
echtCB erib ib die laBadtafelB bb legen Tnd emschreiben aaf
aaer mne vBd darlegCB TBd so daz ib der laBBdtaTelB ist
0 aol n'ir TBd TcraprecheB das TorgeschribeB gset sn rieh-
Hl TeraBBiworteB TBd in freycB Tor menigklich geistlich TBd
reltlich vnd Tor JodcB vud voraas vor gem&cht trew jar
icheinander koment wer das gnet mit dem lanndtrechten an-
prich, als oSi das Tosern vorgeschribeB kawflewtcB Bot t&t
1er TorgeschribcB gaets ia aiassea als das das lanad aa
DMerB Ar recht hat, bb veraaatwortea^^ oder er maas dea
«lilchilliag aad eia Drittel mehr aarllck gebea. ^Ob die her-
BB des Laadea bb Merhera aicht Taseru Torgeschribea kawf-
»wtea TergBaaatea des gaets ia die Laaadtafela ae schreibea
m legea/- alsdaaa soll eia Qaatember aach der Mahaaag das
M sarickgegebea werdea aad das Gat voa der aadera Seite.
irbt er fr&her, ao sollea die Bftrgeu statt seiaer haadela oder
NiB sie etfi'as Ters&amea , „so snilen bb stand die zwea , die
m» TBS Torgeschribea pariag am aller erstea tob Tasera vor^
leachribea kawflefi-tea geroant werdea aiaer aof dea aadera
licht Baigea aoch mit dem aadera aasred %t habea vnd Ter-
frechea eiaBareytea Tad laistea ia aia rechte vnd gewonad-
icke laistaag oder aber aia yeder aa seiaerstat za schikchea
}im gaetea EdehaaB mit aiaem kaecht vad zwaiea phertea ia
Be Stat gCB Zaoym ia das haws aias erbera wirtes der tbs
larich die Torgeschribea Taser kawflewt geczeigt wardf * —
i4 hilft das aicht, aoDea die a&chstea 2 aad zaletzt alle 6
btea mit 12 Pferdea (je aach 14 Tagea). . .
Versiegelt darch dea »gewisser Tad die parigea/' — Di-
tomater. Bi%hiffer. Fol t03.
SS8. 1474. t. Mai (Moatag Tor H. Creaz Brfiadaag). Ste-
rns Jwm EÜmag tMM, dtis seia Brader aeL \3\mYi 1a»u||w
■r Mto WMg(»v r«r Hfoderiiolz (seinem \eUer) \iti VIi
PftML gtlli mTMmumIm «i ■■anJ^ntliia «ilUlpi^
kM hatte, mAr Um immOku im MmrtUlm ■■hii» M
ul Saialgndb gihfi« ilariiati« MÜte (kMm iraij« Ppp^
dj^ch TOMg sich Im achrifUkhe UMfaUf^ dir flMhi, •
mO «Im «aInij VMhm ui «r g»bt Om ittih«
Zmip fliit scfami Siqgd: «tte Dkaor
Iten BrM dJM W«l%ft4( tm HJMJtrfcili ^
Keiga sil Murai Sifgri: icr «dB vMit ViccMMS Oh«U^
■er. — Diphmmkir. Blalmg^r. F«L tflV.
tS7. 1474. 4.DMMibtr (& Butertttn).
BmfdMil %wi itr GmitmI TerkaifM (iMh
groM«r ■ottwfll%kait) ikr frejM Kgw» lb%Mi« GÜtai
Bile» Stephu ▼•■ Bjiug:
▼0» erst n Pleisnf fai Hirfiker pA»M mt S
md 1 FeMlekeB S PC Pbn. gelte n MUadL
IteB si Newiiorf fai Attm pthmer fftrr« «af
und fiberlindlehei S PC Pfeia. gelte. & Micbabl^.
Item »1 Tewffntal unter Kirchperig mm. Waf;rafli uf tS^
tern 7 Schill. Pfene. S. Michelitag.
Item ze Zaisselperig bey Kiricbperig aaf 1 LelMi 1 K
Pfenn. S. Micbektag. — Dipiomaiar. E^imfer. Fd. tSt.
238. 1475. 11. JSDBer (NiticheB Mch & Brlttrlili^
Tjrrnstain. Mert Scbeibflegel, gesessen u LengesTeld, vefki4
mit Erlaubniss seines Burgherrn, des Probslee Thonns Ten &
Polten, dem Edlen H. Stephan Ton Bjning eewen WeingaH«^
gen. der Kirichslager oberhalb des Stainpeiger Hof (itoelaniH
Staintal an des Schrennkchn Weingarten rmä ut des KnBi
ZQ Stain Weingarten genannt das Schrettl rmä otooet anck •
der Herren Ton Timstein Weingarten genawit das VsbiJf
vnd an des Krewssn Ton Lewben Weingarten gOMuit der Wi^
hinter) von dem man dem Probst xm S. PWea in seinen td
na Pochl am S. Michelstag 10 Pfenn. Bnigreeht dtent
Besiegelt darch den Probst von St. Pilten ab BwgrodAsbsm
Zeugen mit ihren Siegeln: die Bdlen Jobs! YhMtgm L
Z. Richter in der Wochaw und DegenhnrI Schorankohet 9n
mann zu Timstein. — Diplamaiar. BUtmß b
239. U1&. U.Mi^QAIMkUmnnfili
1^). Wien. Vftu^dXii^b ^«i^ "ViimlUi
•7
ipkai TO» Bisiag, d. Z. ObritleB Haaj^iiiAMi in Oefterreieh,
m Hast ui Wien gel bey St DoroilMeaUotter (i,gegeB l«r
lern Caaneslej tbI des toh LieehteBstain tob Moraw Hawi
NT, Bek«B BMiBet YetterB Herni HtBBfeB tob WjBBdoB hawi
I ich dBB als g erbab Hietaes Tetteni . . kiads bem Sta-
IB TOB Biaiag TorkaBÜ bab^').
ZeagoB BiU ibrea Siegela : die Bdlea Tad der tossI Ritter
r Leopold tob Walcaeadorff d. Z. Uatenaarsdiall ia Oester*
ieb oad Sigiaaad Maroltiaf er.
Keai derselbe Torkaaft als VorBiaad seiaes Vetters Wolf-
Bg TOB WyaadeB) doBi H. Stepbaa tob Biaiag das Bckbaas
t deai gartea daraa, gel aa Wiea bey S. DorotbeeaUoster
u (fde obea). Mit deaselbea Zevgea: D. D. Wiea, Moatag
A 6ottsleicbaaai 147S. — IHphmaiar. Biwimffer. FoL t88,
•.
t40. 147S. 4. Jali (Bricbtag & Uriebstag). Wiea. Miebel,
irggraf aa Maldbarg, GraTo aa Hardegk, Laadaiarsdiall ia
«tcrrcieb, Tersetat deai Edlea Herra Stepbaa tob Biaiag,
iVftaMBB ia Oesterreidi (s. L geaattera) seiaea U^;elt aa
hrotatal, Markeastorf aad Paebleiastorlr aai SOO aagriscbe
Mgaldea. Mit t BMaaflidier Aafttadaag.
mgt aut sebeai Siegel : Waltbasar Scbiffer (des Maidbargers)
eaar. — IHfimruOat. BUimger. FoL t91.
t41. 147S. 17. Jali (Moatag Tor M. Magdaleaa). Wiea.
lopar Ladeadorfer Terbaaft deai edlea Stepbaa tob Biaii^,
«ptaaBB ia Oesterreieb folgeade Oilltea aad Weiogirtea :
T»B erst 80 Pfeaa. (freyes Bigea) aaf eiaer Herberg aa
Jcradarrapaeb. (Aadre PaiabekebL)
itoai C TiertaO Weiagartea daselbe aai Haseaper% aa eiaeai
lia galegea, daria siad t TiertaQ fireyes Bigea , itoai tob t
rtaÜB dieat aum jibriieb ebeai Pfiurer aa Liadberg aai S. Col-
laaatag aa freyeai Bargroebt 7 Pfeaa. aad tob t Viertaüa ia
a Doatscber^Herrea aait aa Nideradarrapaeb aa S. Mdielstag
PCSBB.
HoBi 4 Tiertaa Wefa«arteB gel aa NiederBdarrBpaeh VaAsr
r Kfarcbo geaaaBt „ia dea Rai&lseeaea,** froyas B^psa.
Hmb bb Pimmtarir aaf 1 FeUlehea (Falda» UbiAk>b
mjgr^eki r«a 8 Mwa. aa Miekaeli.
68
Betiefelt (weO er L. sew Siegel Bicbt bey sich luit) Ivch
dep edlen Tessten Ritter. H. Leopolden von Wnkienderf Ui-
terUndmarschall in Oesterreich.
Zeugen mit ikren Siegeln: Die Bdlen S^ninnd Mareltiipr
nnd J5rg Pleeeer. — MHpiamaiar. Bitinger. FoL tM.
242. 1475. 19. Joli (Mitichen S. ihi«nratlintag> TWmIml
Anna, weil. Jörgen Kekch^t Wittwe, nnd jetat Hnnafru IV
boltt Emkofer, Birgars sn Tiemstnin, Terknnft dea Stcflni
▼on Eising , Hauptmann in Oesterreich , den newen gries m!m
der alten An , gegen dem Pheffental über gelegen (so die Tusv
angesclintt hat) nach der lenng hundert Klafter rnd nach der
weitt vnd twerch 80 Klafter, den ihnen (Kekch ud ihr) dcrsili
Eizinger als Pfandinhaber der Herrschaft Ttmstain als frtj«
Bnrgrecht überlassen hatte gegen einen Bnrgreehto Zins Ten jfiA
60 Pfenn. . . (Derselbe Zins bleibt , er fangt im J. 1478 u>
Versiegelt (für die Anna) durch den Bdlen Testen Jifg
MuUwanger, d. Z. Verweser des Amtes der Herrschaft Tiemstaii.
Zeuge mit seinem Siegel: d^r Edle Degenhart Schernef^kert
d. Z. Hauptmann zu Tiemstain. — Diplomatar. Eizinger. FoL 2M-
243. 1475. 30. Jali (Sountag vor S. Stephanstag der Crfii-
dung). Stephan Pierpemer verkauft dem Edlen Stephan EisisgerTM
Eiziog d. Z. Hauptmann in Osterreich mehrere Gülten nnd Gäter:
von erst 2 phundt 18 Pfen. gelts auf behausten Gätera u
Frawndorff auf der Smida gelegn vnd Vendorff zunagst dabej -
zu S. Michelstag, Grunddienst.
(12 Guter.)
Darnach daz wismad it 1 wis genannt Tannerin 6 Tagweri
lt. 1 wis genannt voderwis.
lt. 1 wis. genannt das EUlech.
it. drew furhawbt wismat.
lt. 1 wis. gen. die praitn.
it. aber 1 wis gen. in der praitn.
it. 1 wis. gen. Spicxwis.
t. 1 wis. gen. die Scheibwiss. I
lt. 1 Baamgarten u. 1 Teichtel dabey« I
it. Bu Frawndorff Zwaitail Weinzehentoa ui PrMdyurospcifl
vnd all velher ^\q 1i^ ^atol ^^x^<^««hcihen
garten gehören«
60
Alles fireyaf Eigen — daan: 4 Pfant. 6 Schill. \% Pfen. gtlis
mmt bebauten Gilero x« Frawndorff and Vendorff , die ein Lehen
des EiMideafiiraten sind. (K. Friedrich.) [9 Guter.]
lt. ein Hols in Vendorff gen. das Tailholz das beylinfig
iihrlieli trigt t Pfiwd 4 Schill. Pfenn.
rmi auf den ▼orgenannten GOtern allen Wildpan, Tischwaid
▼■d gerieht Tngenerlidi.
Zevgea mit ihren Siegeln: die Edlen Hanns Ton Waldrad
■« Sloiesndorff ud Hanns Ton Kadaw, Pfleger sn Egemburg. —
DipiomtOar. Elainger. Fol. 290. b.
M4. 1475. 16. September (Samstag vor S. Lamprechtstag}.
Kreabe. Jobst Hawser yerkanfl dem edlen H. Stephan von
Biang nein Landesfibrstl. Lehen, folgende Stücke:
▼•■ erst die Vessten sn Rnegers mit Zngehör — nämlich
mverst das Kirehlehen daselbs, it. das gericht nnd den
WOpan daselbs auf den Gr&nden nnd anch auf den daxn
gehirigen Teichen.
IL das gana Dorf nnd den Banhof daselbs mit Ackern, Hol-
mem, Wismad Waiden n. s.
It den grosaen Teieh daselbs m. s. Tnd als weit er den mit
nim Tam getrennkchen mag md anch mitsambt den Höfen
mn Velben so der Flannsen Tnd Trebinger gewesen sind
■i. B. (mit dem Tnrn bei des Flannsenhof).
dnii die Tisehwaid in dem Bach in Velben Ton dem obern
Ort sn dem nidem.
It 3 game Lehen (die sind freyes Eigen in dem Dorfe in Velben).
Zengen, mit ihren Siegeln :. die Edeln vnd Tesst lorig Mnl-
banger in Reehperig (m. 1. Schwager) nnd Bernhart Karlinger,
Mantter sn Stein.
(Anbandbrief an K. Friedrich D. D. Krems. Freiteg nach
S. Mnthenstag 1475.) — MHpiamatar. Eizinger. Fol. 293.
145. 1475. 19. September (EriUg nach S. Lamprechts-
tag). Kremba. Caspar Sebawl nimmt gegen eine gewisse Snmme
Ton dem Kloster E^;lsell dessen Drittheil Zehend zn Grossen
Newndorf anf 13 Jahre in Bestand (Ton 1476 angef.).
Zeage «it seinem Siegel: der Ersam weis Michel Pleisin-
ger d. s. Riehter bejder Städte Krems nnd Stain. — Dipto-
msü^gr. FA SOS Jk.
70
tkü. 1475. tO. September (Miticbeo S. Mattiiiu Ah»
Wieo. Leopoli) E^beitatuoer t.u Nastorff verkauft ien EJ
H. Stephan von Eisiog, Hauptmann m Osterreich leia bil
tBratl. Lehen :
TOD erst 16 Praod Pfeo. Gells zd Strobleiastorfl »f
bansten tiutern ond 3 Schill. Pfen. Geits daselbst anf Cbcriiud
it. das Dorfgericht daselbst, auch dasMübIrecht auf der Tu
daKD eine Aa genannt die SlrohleinslariTer aa, daselbi
Zeagen, mit ihren Siegeln: die Edlen Hatin* Zeil»
(m, i. Swager) nnd Jdi^ PtelTer.
(Der Anfsandbrief ao K. Friedrieb. D. D. Wien, Fn
nach S. Matlhän«lag 1475.) Diplomalar. Eizinger. Fol. 19:
£47. 1475. 15. November (Mitticheo nach S. .Merlteit
Wien. Bmder Nietes Mewrl d. Z. Prior nnd der Coartnl
Klosten eb deiAagnstinerBaD Wienverkanfeaihr rediteifri
Kgm mehrere GSIten and Gflter dem Edlen Stephan na Bjii
1) Ton erst an groueo Rostpacli anf 5 behtisten giter
Pfnnd S Schilt. 10 Wieaerpfennige jährlieher Gilte.
t) GiUt and Dienst von Ueberlennden an itm Eaglgen
6 halben Lehen jihrlich 14 Sdiilliag 15 Pfena. (halb
Georgi, halb an Miebaeti.)
„der ^ecx aiaei der Zobl aines der Prefaal vnd ainei
„Peter Str<AI innhaben nd Ir jeder 70 pheniag di
„diennen die anndera drew enorden ligen" (?).
t) It. 7 Pfand 61 Pfenn. Geltes aaf 7 behaostea Güten
Ueberlindea an Fendorff (IS Penoaen). — Diplome
Eitiager. Pol. 297.
Jänner (Freitag nach S. Antoni). V
snald von Eising Pfleger la I
al^^H
wer des Geschlechts für seinen Br
SlcphäD l^i^^H
Lefae^^H
^Kha|^^^^^ hatte dem
RCdiger vo^^l
^^^^^^^1 ihm für 16 Pf.
zn l^^^l
^^^^^^^^^nd Bl
Nidern Hctsp^^f
^^^^^^^^^^^^■etero vherlenndei
Bnrgrechteo ^H
^^^^^^^^M Eigen wäre«
rigM. Lehen ^H
^^^^^^^^^^^^^^^M als freje«
71
lt. hat eMg« LAm SCephn P!rp«ncr airfgFiMrffc, 4Ut <r
B SIephAB BbMgcr mkamfl hat, iMam ias ScUwa FmM-
nr V« a« w« • •
Diese Ldmi aDe n4:
Voo erat iM» Otshaa Frewatsperg ■. il aa«» WaW (n«
Birt Baipfeabang.
It MRefagbe7Palkagd.a«ftLeWatpiMilfiiaaip*A.
lt. am Oben rieUca eia Drittaa Zdbcat gr, ml fct
lt. saPegaterfffceiaaerfleiaicaaiaftrittaiZeteatgr.eaim,
It. sm WeidlerfeU lea gaaaea «ai aln gr. aiirf U Zu-
at a«r 25 Lehea auadler eia Drittaa aaa taHai (pmaum LdkM.
lt. daaelba 17 SchiDiag aad 3
lt. S Malt Dieaat waia mjwmUr
tmn andl Ueberleai gel
lt. daaelba 1 Heiaebpaaakcb «ad rifiagiatiirdb inU 1 »M»
■•■at Laebseaataadach vad die Paeeilaitt^a,
It die 10 Vt Pfeaa. gehe ■ dca 17 LHUi» m ft4i*9( «•
n Galgeaperig, die ay adt des Ibbt is IMMk aü4f^^Ml^
t iMbea.
lt. dea Hof aa Reea b der aha» SCat ai. e . j(.
lt. aa Gewteaderff M Pirna, gaüa It Ik^ium W*f«:« %
iy 1 Gaaa t Haaer —
daaa die Sticke faa de« Pfryamaer:
lt. aaf bduMatea Gitara. it Caayar A<ImIW fMv ffMwt^
rt vaa i Lebea S SchiDiag Pfeaa. a. vea f ^j^^rtMa 4 Pf aa«»
It Hart Kaiaer faa Prawaderf tm I f>»hin» » «khill. Pr^aa.
It Gaaiageria Witt» faa i Leh«a » ll«9hill rUin^.
It Stephaa Krapf faa Prawaderf fna <»a4a» b«lb#a V«ld
baa • SchilL Pfeaa.
It Aagaatia Tiara raa Veadarf f#a f f^tb^a 4 Ü^-bill pb
it Gearat HawhtaMaa faa Teadiirf f 4i» f f^b«a i A^b»M
I PfMB.
It Lieahard Rateatekr faa 7ea4iirf f^ 1 f#«b«a A M^bll
I PImm. it Palar niiaaliiua faa fiwl^rf faa I Mb#»«i H
it aia halaa aa Viaadarf gaaaat 4^ ta^lb^lM fnt ftHf
Wüdpaa^ fre^hwai4 fad K«rl^bU
TS
Mt. 14TI. tt. Ammt (MMri« & TiiBWwhg). ^
L lUtMah mltihl tatOsmU «riagir Plcgw m Bfe
iMrf ib iltotUB im Q^UUmküB «er EUiigw» ni Uk
g«r «as SAkM sun Rtgws ul t H6fb m WAm^ •
LeheMwhafI, fi« Jobfl Haimr k. ¥■■■■■« ni PI«
Krim Um Siephti vm Kyifag k. HaiyfaMBB ii Oiria
t« Bniltr fVfkufl nl ml|ptfMll ImL -^ A^IhmIv«
rtvnr. r«L SM. h.
tN. 147t. M. 8«rl««ktr (Mm^t muk 8. WUUk
jMob ▼•■ HMerkth Mrkuft ita HtuffcaB üihgif m
liag «• Vetlt Hd« «it tat KinUtiMi, IhUtf wd
Hddaa isi Giltm de.
tt. «as kdbe Dwf Piat n. s. (▼aradJtiw Wd^
it «M Togthaben m Sirdtag rmä Qgaiaiparfg.
it s. Lmrtt u« GiHa m atttanini dban ■tiMfd
UdberliiiMi ZaboidaB wmi Wabglrtai.
it die ode Veate am Zallerndorff mit Chriadea «d I
slea, Wdog&rien.
(ia deai kawf aasaogn Taca auf das swifaek?)
NB. Der Aafaag ist aoagestridiea nad obea atakt : ^ Hai
9,Toligt eia kaafbrief Tber Malt also kat aidaa Herrai
,^olt m. 8. sagahömag berra Harlaeid ? oa Pacbaui i
,,kaaft Tnd Im Torbebdlen waa geia Plad RaeifMi i
^elleradorf gebdrt.*' —
Yeraiegalt doreh d. Jacab Toa H. daaa : ,,aadi das mH
„kaaff mit meia Darotbaa Toa Sewseaegkck WaUjpigi^
„Hiaderkolea adigea Witib wUlea yad wisaea beadMchi
,,bab Idi meia Sigill aaeb aa deaa gebaagea daraadb dail
„lerndorff vad die lewt Tad guter Tad weiagirtea mk
j^nüttera rad obera Recipaeb BMia geailebt gewaaaea mki
Zeagen mit ihrea Siegeh: die Bdlea vad Teataa Weralail
Sewseaegk Viceaa Okerkaimer t. Vettern, lad Jirg bi
riger. — Dipimnaiar. BiMinger. Fd. «00.
Der GeboraaaiaBweiaaagebrief dea Jaeeb rmm HkdeM
8. Holdea filr dea Stepbaa t. Eiaiag tat Da data
tag aadi 8. Uediart 147«. Fal. IM..«..: .
tSl. IVW. \V.Odaht« QMIfmi
Wiea. A»ila3,W«^% 4«aV^^
73
mar loMurft vnd der kriegslewffkalketti
4m» Bmm aidit „kehittei ma«^'') de« Slephaa tob Eh
Sati das Hms Frejtsehlan.
^clt nil ihrtm Siegel.
^kttm Siegeln : „die Edelo der veset Ritler Her
■iflt ^mm WalcieBderff d. Z. Unterlandmarscliall ia Oester-
Bick «lai Bankart Sekekch''. — Diplamaiar. Eizinger. FoL SOt.
tSS. 147«. tl. Ocl^er (Mittichea nach UOOOlag). NewasUt
VMairich aekrcibt dem Stephan Eiainger a. HaaptmaBa ia
■tarraich in Beireff des Schlosses Freitschiach, das der Wittwe
B Hanna lMfeld«r Terpftadet ist, und das der Eiainger an aich
lan aber wagen Unmreicheadheit der Gülten ahbrechea wiU|
läk gcaeigl ist, den M&lfelderschen Erben die Abldsang der
■ten» wenn sie wallen, an gestatten.
jiNn loben wir Toserm g^trewn Jorigcn Malfelder yeca aber
IMluriben vnd benolhen das bemrl Geslos von der benanten
lUfridarin ynner acht lagen ae losen als da an der abschrifll
Urin bealansea vemenien wirdest, vnd ob derselb Malfelder
Hhi iaanag in aoUier Zeit nicht tan wnrdo, so magst da das
ü fich losen, in dein gewallt bringen vnd abprechcn lassen
iNBh den beaiellen Erben die losang auf der berarteu gullt
ivkehnUlen.^ — Conunissio domini Imp. propria. — Diplomo'
*« Btdmger. Fol. SM. b.
SSS. 1477. t. AprU (Mitwoeh vor Ostern). Prag, K. Wla-
▼•a Bilunen etc. beatitigt dea Edlen Martin aud Jörg
fir sich nnd die Herren Oswald and Stephau Eiain-
^ Are PrivilcgieB von seinen Vorfahrea den Köaigen von Buh-
tt Albraahl nnd Ladialans P. — inserirt ist der Best&tigangs-
hf van K. Ladialaaa d. d. Breslaw heil. S KöaigUg 1455.
ria bM inserirt die Briefe von K. Albrecht d. d. Bresla
■§• Saaning Invocavit nnd phinatag nach Sanbentn 1439.
ta d. d. Ofen. 14S9. S. Margarethentag. Ad relationem do-
U Wiftelau de Ricsmbeck et In Rabic Sappremi Camera-
w B^gni Bakenue. — Diplamaiar. Bizinger. Fol. 304. b — 307.
^ M4. 1477. tt. April (DinsUg vor S. Jörigentag). Prag.
. WIndialana von Böhmen etc. gibt den Edlen Martin and Jörg
bar van Byeaiagan die Gnade , dass die Btrgat u^& <»«-
h mnm MärkU Oäslowiez in der Harkgtnta«\A& >\W
n
mn S. %WMtH« tiM JUhmiIiI Mi db Bfaitag
WMhiOMvkl hdüA «ItCni ait iM ftilirflMj «tkte
SIMti fa Mitaf giri<iw,~liithflMiM if M ftiiHMii
WbtiM GaHtnrtt taiid Bcgfak JN^riMMlar. Ifafe^itr. M Mb
Ui. 141% lt. IM (Mtef fw («to Mllurtl«). In|a
■htrwT« Zadh vta Bliawr UirilMl dt» EU« MqlNi m
Ifabf MlMft HurOriir VW Jtt WMte VM «cihrfli oT fa
Haf tai Im Dtif n CMIwite gtgm Bwrtli^ —
TirpttMhafM iwik ftn «um tiBJiijf Bm Ih
kiM, AM iM UMton H Pftigk ni iwck «m lita Bot«
W^liinr VfB iM Gtestel ni aif ilits CmIm wi dfa ^Nm*
JktäUm iMiwtg mm Tdbrfca Jan na Lttfcwin WüiriiM
«naMfaiea firf Gilriais MMUmA «w JMibmr^ —
j,gA9H Meh ab wühriiT iir fat Bmkmimik ni %l h
jl^niHiv • ^* jiripivMflnv« j^MHi^pvr« rat vi^k
tM. 1478. IT, Wfnfcir (Mritig nr a»linlaft> ««%
Abt si BBglsell ni der CoATMt nffaMfea ien Bilw SttfhM
Ton Ej%ing ihre Holdes, G&ler and Gillea i« Darf sm Gree-
eea Raepech, dann ihres Drittheil Zeheat ma Chrassca Newaderf
gr. and kl. sa Feld aad sa Dort Diphmaiar. Bidmg^r. FaL a08.k
257. 1479. 12. AprU (Ostenaoatag). Wilkariag. IbfcM,
Abbt aa Wilheriag aad der Caaveat nrkaafea iaai aika Sit-
pban Toa Eising folgende Gültea aad Giler:
Voa erst sa Teaffentall aaf behaasteai Gat aai Ueberiesa-
den. 3 Pfnsd 13 Wieaerpfena. gelts (sa S. Jirigatag) — ncb-
tes freyea Eigea.
it die G&ll aad DieasI sa Zaiaaeaperig aaf abaa behau-
tea gnt (M&lner) t FC Ffeaa. — frejet Bigaa.
it. die GGit and Dieaat sa Tewffeaback, aaf bahaaalaai gd
3 Pt Wieaer Ffeaa. gelU (& Mididatag), frqraa B^aa.
it 3 Ffaad 33 Wieaer Ffeaa. aad 1 Heftliag gaUa arf
bebaaateai gat aad Ueberleaatea aaa Gaaealaiaa (adt aDari^
Dieaatea, Kia, Haa, Eyer etc.),
it die Bargreeht daadha na AadLara, Wiaaaa aai Hak —
(aichl bedeatead, etwa i FAud.) — it^flmmtm i
Fol. 3W. k k*
tSB. 141». tft.Kanato ^««aatact'
tmtal. Staftaa na «p&a« «mA^ «*
75
MaHiii «nd Georg tod Biilng mit flirem Erbe ab tod eeiaea
swey jftigereB Albreebt and Hiebel. — Er gibt deoeelbea %
thmrm:
1) Sdiloee and Stadt Schrattental m. s. pawboffy Tei-
Arnrn, ete.
a«eh 1 Hob ob Markastorff and Raabenmaia.
e. Weingarten im Sebrattnpaeh, gen. die praitea (29 Viertel).
den Pfenningdienst aaf behaasten G&tern and Ueberländen,
tt Pfand 7 Sebilling 14 Pfenn. and 1 Helbling gclta aaf den
Wein and Getraidaehent daaelbat.
it sn Paaleatorff aaf bebaasten Lehen, Hoftftetten, Ueber-
linden Bnrgreebt Weingärten nnd Aeckern t% Pfund, 5 Scbill,
4 Pfenn. and 1 Helbling gelts, dienattraid Haner - dienst aaeh
•nf dem ganzen Dorf allen Bargreeht Weingärten and Aeckeru
DrittbeQ Zehent mits. dem klein Zebent — and der Weingar-
ten gen. Yndter Wagnperger 8 Viertel , Ober Wugnperger 4
Tiertel nnd 1 Drittel an die Haid. it 1 Viertel daselbs so der
Pneherin ist gewesn nnd den alten Satn an Paslestorff des
4 Tiertel Weingarten sein.
it 11 Markastorf aaf bebaasten Gütern und Ueberländen
43 Pfnnd S Scbill. 27 Pfenn. gelts das Kircbleben, den diust-
■iosi im altenperg vnd snitlesperg, ynd 8 Viertel Weingärten
gen. Holknehen in Speisern gel.
it sa Teintsndorf von der m&l, von bebaasten lechen hof-
ntetten allen Bnrgkrecbt Weingärten and ackern 30 Pfand 6 Schill.
3 Pfenn. nnd 1 Helbling gelts Haner nnd Käsdienst mits. dem
Wein and Getraidaehent aaf bebaasten Ueberlennd und porg-
reebt g&tem so eemal gen Scbottn gehört bat
it 1« Dietmanstorif Ton bebaasten Leben Hofstettn paan-
gärten Tnd von der mül daselbst 7 Pfand 47 Pfenn. gelts nod 1
ort mits. dem Drittel Getraid Zehent so emal gen Scbottn gehört
bat. -
it. sn Zeldemdorif aaf behaasten Lehen Hofstetten etc.
(an Tom Hinderholser herkommen ist) 28 Pfand 29 Pfenn. und
1 Helbling gelts md alles aaf 21 Leben nach was die von Schot-
ten daselba gehabt haben, allen wein nnd getraidzehent mit dem
wninaehent im Altenperg so weilent Herrn Hannstn &c\kti&Lc^\i«^
g9W9§9m ir# ^ -^ avcft die Weiogärtn so tom HiuittViAiiW Vw«
76
khonan Beim si alten lUipflikEfMB S ViertaiL iL TaaeU a
Latsaehatal 4 ViertaO. it Waldaer t Viertd m «er wl
pewDt im Altenperg 2 Yiertail vad 1 Weingartea daselkfl |
PlaagU SYierteL
it. an Wecalestorf tob Lehen, Hofiiteten BnrgrecUid
TBd Banmglrten 11 Pfnnd 7 SchilL S Pfeu. gelts mit a.
dinat traid wiaaiat md pawmatettn wau Tsi getraid acL
•elbat gen. Seh6ttL
it an Plad auf behanaten g&tern Tnd Obcrlinden tS
6 SchiU. 36 Pfenn. 1 Helbl. gelta Hftner nier nd Kia di
rad den TOgthabern m. s. ete. it weingirten.
it in Prannstdorff 36 Pfenn. gelta item am Strining 15 Sei
nnd 3 Pfenn. gelta mit aaadbt dem dinattraid n. den iUb
it. an Oranenperg 60 Pfenn. g^lta.
it. darnach Zaintgrnb bil a. a. (wie aeine Sehwigi
die Wittwe aeiaea Bmdera Ulrich, Fraa Barbnm, ea hat
it daselbst anf bebaustea gntern etc. 25 Pfand, 5 Sd
25 Pfenn. 1 Helbl. gelts.
it. zo Mertesdorff von behaustem gnt 2 Pf. 18 Pfenn. gf
it au Leobersdorff anf behanstemgnt 4 Pfand 66 Pfeoa gc
it. ZQ Neandorff von behausten gatern und Bnrgredi
8 Pfund 85 Pfenn. und 1 Helbl. gelts.
it zu Kamegk von behausten gutem and ron Fisekw
8 Pfund 77 Pfenn. gelts.
it. sein Haus Kamekch mit sambt dem Kirchlehen i
8 Pfund 3 Schill. 21 Pfenn. gelts so emal zn der cappel
daselbst gehört hat darumb man vom hof aas ainem jei
pharrer der di bemellto sant Giling capelln besingt vnd ■<
da hellt gebn sol 4 Pf. phenn. mer oder minder daaut i
gotsdinst nit abgee.
it zu Manigualt von behausten gnlem nnd BnrgrecU
6 Schill. 29 Ffenn. gelts vnd zu Fömita von behansteni |
und purgrechteo 2 Pfund 3 Schill. 4 Pfenn. gelts.
it zu Ran von beb. gut holz nnd Bugredrti^cn aa
von der waid 3 Pfund 3 Schill. 10 Pfenn. gdto»
it m Tan\endot^ n«^ VitVkVMlam fjid nl «imiC 9 Mi
26 Pfenn. ge\l8 mVl aamm\ ä«^
77
it si Grik 8 PAurf S SehUl. tl PfeM. gOU Mit smmbt
y, Vierfd Weugirtea daselbst (tob Mem si Zaint^nib |^
ngem Giteni sollen seine 2 Söhne der Sehwigerin Fm
rbaren jihrlich geben 100 Pf. Pfenn., 4 Dreiling Wein»
int Web j t Mnt Koni and t Mnt Habern nach ihrer ¥erw
hrcibang).
it xm Hedres Markestorff auf der Bolka, Haniflal, Val-
astain, PorsUrf, Miehsndorf, Wilhalmstorff rnd Wetslestorf
•■ Pfenning nnd getmiddienst wein nnd getreid sehent| wein«
rten wismad hSleser aller irer nugehörnng daselbst.
Soaüt sind sie abgefertigt nnd haben keine weitern Erb-
ipriche.
Wollen sie etwas Torkavfen nnd Terkämmenii sollen sie es
I jingem snerst anbieten nnd tIco Tersa.
Doeh erbt der andere Theil, wenn die einen ohne minn-
lio Erben abgehen.
,,welieher tail aber leib erben das Töchter w&rn hinder Im
es iea sol der annder tail der noch in leben ist ein erber
rarntgnt gebn sn sanipt der vertig^ng des er eer hat da
ilgegen sol er anch Teraeyhnng nemen — wer auch das
I schniden kirn das wir obgenant bald tayl on mindlich
iborben das Sann wiren — mit tod abgiengen da got
»r sey Tnd nar ThSchter hinnder Tnnser Hessen aine oder
enigere die snllen gleich mit ainannder erbn als annder
ibtöchter.**
Es soll anch allweg ainer yndter Tnnser lehentrager sein
halt Tnser freiheit . .
Zongen mit ihren Siegeb : Oswald Ton Eising sein Brnder,
rr Hertneid Ton Bnchaim nnd Hanns Ton Walrad (alle 8 edlen).
Diplamatar. Bizinger. Fol. 210. b.
159. 1481. 21. December (S. Thomastag ap.).
Mrg Ton Eising gibt seinem Bruder Martin Ton Eising
es Theilbrief. (der Vater Stephan hatte sie beyde ansammen
\ den nndem nwei Söhnen getheilt 1479.)
Seb Bmder Martin soll haben:
Ton erst halbs geschlos zn Schrettental halb nnta nnd
I b der Stat auch halbe mavt daselbs. (it. alle Tetcht da-
^ mHw w^ mit eioäader besetzen md Ti8cVlen.^
78
tt. m Wukmaimt » H-l MAL t
iL M PuMmImI Mf iMifMM» Amt MK fSäUL
§% PbM. gultf.-
tt. M laiaiMff • PC n P|«B.
It M W«MlMl«cff tl PL 7 «iUL a PISm. frib
all weil lakml ui TnUwkwl ad
iiMikf Mk
H ValkiMteb.
ü i«rsMh ib vfipKiHwi vaft Siitrttlwlal,
it hdk prallM g:0fw ZtDoniMrf 14% vfarteiL
Ü 8t0i0w gm» B«ftMi0r 8 ümML
it Obw Wi«girM|«f 4 viifftaa -^ it 1 ¥lwliB M te
PMhtria g^mmm.
it Hoftreiagirtta m PUl 7 Viirld.
it M TalotsMiorff 9 m 4ar HaÜM mIb yiwita 4 fi«-
ua — it Pl&nU S Tiertd — it TMeheU ufti Litichtt-
tall 4 Tiertaili — it ortt ob der altoMlat m« Bati 9 mrttL
Will er was TerkanfeB oder TerseUea, mü er oi nent
den andern anbieten.
Seiner Erbgerechtigkeit avf den Brader Terseilit ereidi licbt
,^nch haben wir ms (4r tu vnd Tnser erben gegnein-
„ander yerwilligt, das ain tau ni dem andern vwi aller ?«-
99g<ti>gi>oi' 8<^ch wegn... dhainerlay inred, TordrvBg aecb ms-
,,sprach yeti noch hinfnr nieht Hier haben aeeh gewbuien salin
,,noch wellen trealich ynd mgeaerlich.^
Zeugen mit ihren Siegeln die Oebriier OewaM od Stsphas
Ton Eiaing (s. Vater and sein Valer> ü^ptaMtar. JBUvir-
Fol. 312.
t60. 1506. 21. Novanber (U. L. Fr. tag prMeeatatisais>
Schrettntal. Martia Freiherr Toa Biaiiic erriehtel n BttwUsa
thal eine Cappelle der Bradorsebaft der Siebes Hphwenisa
riens (die König PhUipp der Schine gestiftet hat)
dasa eine Stiftung , mit Bewilligang des BiseMb
Christoph Schachner. Er weiset dami an :
1. ReUestorff das dorff mit den t Ti
and ZnpUc. Vva IxVsa \&i
7»
I SOOO 1. ngriteh. Dar Rector mmi Verweser les Stiftet
> mO aker erst Mch teiiea (HartiM) Tode das Gut aatrettea.
t. M Streblestorff 17 Pfitad SS Pfean. gehe, des Traidseueat
daseUbs «ad auf etlichen Graaden, die seit dem Aaswedl*
aal Biit dea Sdiottea, la Weiagirten gewordea sbd — >
ioa sehead nit saaunt der Herrlichkeit — dax daan Toa
aiaeai Bischof aa Wiea aa lechen riert.^
I. ■« Oraasea Raspach 9 Plaad 85 Pfeaa.
L it aa Gerestorff nit saaibt der weidt daseihs 4 Pf. Pfeaa.
gdto.
5. it aa Gakhiag 28 Pfeaa. geits vad aaf 1 Paeder Berg-
recht — daa dan freies aig^a ist
6. it. aam Riegers bey Polaa 7 Pf. 3 Schill, miaas 1 HelUiag —
aad dea Zeheat aaf dem gaaaea Dorf kl. a. gr. daseihs.
7. it. aa Gejsiprechts aad Gaaetsch dea traidaeheat daseihs.
8. it. 1 weiagartea aa Paslestorff — gen. Liehmplickh.
9. it. t Viertd weiagartea aa Waitaeadorff hey dem Kirch-
weg gelegen (welL des Wenal pekhen).
10. it. 4 nertel Weingarten gel. an Waitaadorff, g^a. der
achter aiitsamht dem Höltalea daseihs | daa dan voa dem
Haiarich Flostettea aad seiaer hansfraaa md irem Baidea
geschlecht daraae gebea ist worden.
11. it. awo ddt hie in der Stadt. — Will der Rector and
die Priestorschaft hey der Kirche sich eine Wohnung haneai
ao aolloa aie dieaeihe ohae Zins gemessen, wo nicht, ao
aoDea diese % Graade hey der Stadt und Herrschaft bleiben.
Maa aoU 7 Qiorknaben haltea, die aach dea gegebeaea
Slatatea lohea aollea aad ihrea Unterhalt erhalten mit gwant
oaaoa vad triaken. — Alao daa ir yedweder hab awen rökh
aia feirtegiichea vad eia werchteglichen , it ain winterklaydt,
aDo jar t phaitea (aa Vaser Franentag in der rasten) it.
yodom t Khorröckh aia welyschea Tnd ain Herben, it yedem
mwea paaet, aia oflft daa not thnet, it yedem vber Jar 6
par Schaedi, im wiater soUea aie yersehea werdea mit vilta-
achaechea.
Diese Kaahea siad Terbnnden, alle Samstag (oder doch 1
bmU ia der woche, wenn sie am S. verhindert sind} den Cnrss
de Caayaariaae rmd äUe Ug iäM Salae Regiaa voiV iitm %ahwa«
80
g^nden gesang, wie dan danue Tnats her sw jegkEch« M
georndt ist wordea — bj aoHeo aaeh nach dem aalae icMif
teio f&r all Bmeder Tnd Schwester so anu diier hcjlffa
Bruederschaflllt gestorben seindt in petten dns MisererSy fil
das de profundis mit sambt dem pater notier Tni CsBsctea
so darzae yerorndt sindt, md mit den pett nni raefen ct^
clntiern sw jeder zeitt des Jars wie Tnts her durch Sy |t-
halten vnd bey iren stataten aa%eschrihen ist worden — UM
der obgenant Rector vod die priesterschafll aollen sy ire Cs-
remoDia bey dem ampt der heyligen mess Tnd in der khir^ta
inhalt irer Statut anch die accent ynaer&ndert rerpringn hi-
sen sy aach darzue zabalten das die yerpracht werden. Uai
was aach die Briesterschafit in demselhing nntrift danüt dit
Ceremonia aussgericbt werden, das sollen sy nnch scbildf
sein SQ thaen vnd pey der dasing heyligen Bmederschall dvck
die Briesterschafit vnd khnabea nicht abkhnmen — der Redir
▼od die Briesterschafift soll aacb schuldig sein, in ire freybait
in den Statuten angezaigt zu halten vnd sy danon nicht dria-
gen in khain weg. Die bestimbten korkhnaben sollen auch iw
der Österlichen zeitt die splH wie sy dan die bey iren sttti-
ten geschrlben haben zw bewegung mercr andacht der Crist*
glaubing Menschen gepunten sein zu halten. Daneben seil ii
auch gehalten werden ain wolgelerter schoelmaister aacb aii
succentor mit den sy mit der lernnng alss auf sy gehört lach
notturfften vcrsechen seindt damit sy in khain weg an der
lernung nit versaumpt werden. Dem Schoelmaister vnd aich
Succentor soll der Rector vcrpunten sein, neben den korkaa-
beu die speis zu geben, als auff sy gehört, derselbig sckacl-
maister mit samt dem succentor sollen ir wonong neben des
korknaben in der schuel haben, vnd inhalt des capitis in der
khnaben Statut begriffen , sy antreffundt, sich halten, damit die
khnaben mit irem Leben durch sy in nichte geeifert werdest
darauif dan der Rector mitsambt seiner Briesterschail Bit
vleyss ir auflseehen haben sollen. Da entgegen wfll ich des
selbing Schuclmaister zu dem solt den er Tomuün nnch kndt
des alten stifTtpriefs meines lieben vettern selben kern Vkrichs
gehabt hat, ncmUcVi n\«t v^xitidt benent hnhnn irai Moi fiv
pbandt darxuc im 6«\>eii ä%^ ^w- «
81
«m Stifll bak aelil fhmmii phraiag, nuid was saut geveh,
rmm 4%m roürtm wie tm alter herkomea iet, soD er dea khaa.
k«m de« irittail satteea hasea, Toa deaMelUag gelt soUea die
VhMibeA Mit paeeher Tad aader aettarfl die aaff die Stift
rieht geet, TerseeWa werdea — yad waa ir aiaer weg seaeht,
, mII iai der SikeataO aaehtelgea. „leh wiO aaeh das seih aieiB
I iiStifk ia kaia weg sa abpraeh eder kreakhaag dea Teriag
„Stiftea, darck aeia liebea vettern Herrea Vlriebea aaeb berrea
„Osawahea, Tad aieia liebea berrea yad ¥«ttera Herea SteflEm
„Tea Bytaiag besebeebeai sa kaiaem aacktail kbamb aoeb raiek
„vagaaerlirb ; itea et toll aaeb der Rector vad teia Brieiter-
yytchalR sebaldig aeia die beebseittliebea tig ia maatea ieb die
I „aekea der beyligea Braedersebaft berpraebt bab, aemblieb ¥ea
y^erat, daa Mblidi Test des saessea aaaiea Taasers Herrea Jbe-
j^Mf das daa alweg geaelt aa dea feafsebeatea tag des Jea-
^■«rs, itea Air das aader saad Jeeeff tag der daa alle Jar ge«
^aelt aa dea aewatsebeatea tag des aertsea, item Ar daa
„iritt das Test der Sibea Scbmertsea vaaser Liebea Fraaea
yydaaelkig auia alle Jar soll baltea aai Saiabetag vorm Pabatagi
„ok ea aber aa deoi selbiag tag aiebt etat mSebt babea, so
,^allea aj dasaelbig begea am moatag aaeb dem Soatag Qaasi«
y,BiodogeaitL Hern das Tiert das vest der Sybea Frewdt vaaser
,^iekea Fraaea, das daa alle Jar geaelt aaff den Soantag aaeb
„dem aaffiurttag, item daa foatn der swai Schwöster Tsnser
, Jiekea Arawea mit aamea Marie Jacobe Tad Marie Salomee, daa
yyiaa geaelt aaff dea aebtseheaten tag des moaafs genant das
^eyaMsat, item das MUieb Test der Terkleraag \iinsers liebea
^Herrea daa daaa jerlieb geaelt iahalt des Gaaienbrieff Ten
yidem Bibatliebea Legatea Reimaado aassgefnagea aaff dea seeb-
^lea tag des aagat moaat, das ist aa Stadt Sixtea tag, item
„las Teal aller Täter Fraaeatag mitaiaaader dasselbig alle Jar
,,geaelt am Soatag aaeb der Sebidaag Taaser liebea Fraaea,
,,iteiB das Test saad Joaebim Tnnser liebea Fraaen vater, daa
iidaa jerlieb geaelt aa dea nennten tag des Cristmonats item
y^a Test saad Ltsaras das daa geaelt an sibeataebentea tag
^^Im CristaMaata. Die obgeschribea vest. mit iren Historien,
^frie die ia dea Korpaeebera Terfast seiadt, der obgeaaat ama
^^•J%w fhrr rva Ftasaa Tad atchaiala der BkViWVtV \i«G^V
I vni jtte Ui jn^en der ho<-h«rir4ig Pftnt Vif^
I BiMbone kw Puuw her tw £«r kkirdie« besU«! hi3n%,
k ia denelbigeu Ern elUich AlUer bat «rejicbcD Uihi;
I veat KW aeiner seitt on nierLUch« gepr«ch<ii* u bit
Htah H«a der Rector vod die Drie«ler«rhain soll »geh KktUf
»Tai TWfvoten leia, im Jftr der heitiog Broedencbafft m
MiarUf M halten , mit aller der Solennitet wie man d«r pU(|t,
»•B llUr «eeleotag annerpring^ea nealioh an aandt BbütaUf
Hinr aBohtti mit der vigiii vnd aw morgrua mit ainrin tiirlUnfl
fyfi «ate credim.U8. Den andero an dem Montag nach den
(^MF ffBKr PraaenUg zw morgCDi mit der vigilj ni nit Jca
f^luipt wie vor becUmbt ist. Itera ich arden vnd stifll iiet
M^u itt Rector vod Briestericbain neben den Burgera hi« i'
M^ar tiaalken vod dem guet das die fmmen Cria^laabiDg m»
wiehai laaa aodacht der Mneter gota her aw dem paw aach ii
Hier ibr des gotiJiaasa raiehen ain Scblnal habe« rad daait
tJJ tisb mit geiatlichen perioaen vnad Brieatendtan dctla
„pasa anaihalten wogen, so will ich daz ty ^we^ in der tnln
„Wochen des adoeots alnea jreklichea Jara das gelt rbcrMcbn,
n*ach das auasgeben vberlegen vod was alao daraber Torhaatn
^vod Im der trachen ist das daaelhig halbe dem Rector »nd Vir-
„weur «L aoeshaltang der BriesterschuA ledigfclicb gewJI, m
„tnenigUtcbs widersprechen vnd der ander tail dcj* aol im-
ninaueB durch dun Rector «ad verweser inad Barger ia dir
„tmcbea bewarf werden, damit er xam aaadera mal aal C*
ntailnng nicht genal, sonnder nach rat des Rector rsd nia«-
niilet BW Wien vad Tcrwaaer der Stift aw Uk tbI at im
„mneter gots vad «a hUff vad treat daa daaiag üt aaBi ball*
j^aiob than , vad alnoHa darwe gebea bkbaa aagtkgt —du
„E» lollen auch die daal^ Borger die mu dm lat kie n^
„oradt werden *mb aolh ir mae ira beetiBbtea aaldt daraN
„babea , nach rat de« Rector vnd venreier dar SUB vad im
„Borger hie. Vnd damit solbe meia Stift vad atdaaag vataa^
„procbea raaerkert den allme^liag gat aa lak Tad aa * M^
„ner allerraiaigistcn Maeter irci hejliagaa aikaa Sq^Mfrtr — '
„hail vad aw trast dea Sraedera vad Sol
„vad Tftttea belajrk, bafc iek kU aUe« ]
„wirdiac vml haAi<Aart«a Ikwhww 'q
""ntut Sw WiM du itr BccUr UtdU miUtmht ia «Is
^er Dtt«r OnwMitHH *«Ih Mta, *■!( aifti ■■■
omriBdcii ivl iMi^Htt Mr ■■%« IiAm Mqlh
c hdeB acta I4w fav *■! **lw idlpv tf* (A w
•Ud bindiaa Ib K SilntlaU aak bil bna H-
■VMine« lietaa TCite« ■
» gcbn imHil U p
- ,•» l»««i.ni Brie» i
« ,K<« «-«kirilut npa Id iik ■■■ <<f Okr «M IjUlH n<
«' ,<•(> 4e, thircbcii lU idU« foHa h ««• ■•h BIIIMilif
■^ «ucb >«rfuseii «aOn f^ äUa fia hnuck gMifcaia (M*-
■^ «tit. tin. » FU>to> Ja«* U |ta^ • »iinrt U |k>-
^' >akiBC vDd ZchcDl JiriUi llliai ah lliajhg Wafa laai M
^* Hru) Pierpeoicr kadi WMJnj UM H Talte jirfilia t |hnl
, ^nrl I! phniaf gdb| Üaa ■■ WakaialarfhjHalnlaif jü-
|B Jick 4 rhadl Tad 7* fkaifal 1 HilUm ita ■• lajaaaqaqi
H ■J'^k > pl'ia'U <^ T SalOäf |taaia(, iai ka« anriaa
,|M IM raa BuiiMia) Kaaa aa TaaAlal julrtii 4 |larit
aal 1 (kaa^ M knrft arariaa na AUt «al Caaaaat aw
.WIkari«! Kaa aa MlfUtHt, jaaüakaa I ftaa« |kaai« nl
Jat raa AMiaaSafeaMM kaaA araa4aa| ilMiaa IfaaaJarf ja
„illiaiilnir fkna jialUaa i itaaü fkiai ita a> »^
i aPMk jaaHekaa I pkaadigalla kadi vaaAUt «aiCaaiMt aw
aWahaatad ilaa aarlfaafaak Jariiahaa Mpkaa.gatta| itaa aar
iPMaaalair jariU 8 rkaa. laHi. — Vaa< • aa aaak dn(
^ »iar ahar vaa tjtaiH *^ MA *•!* nad aav|aar aaia, laal-
> ^ikaliak laaak (alairilaa nl raa 4aB (alatnn aaak aaa baa
>rtlaa aiaUa ndata aaak alt kalaaftajr Bautaaaai tat
^ grwIMm vafaaaffHek," BiMli aa gaaahakaa, aal aiafc 4ar
Kaclar adar Tawaaar aa SakMtaatal aa laa LaalaaSialaa
vaalea, iu aal I, I, 1 aaU piHg aiaataaa alar waaa
4aa aickt fraehtet, lUa Taflay aa lU iiilaia „Vaad iaalk
,^ Raetar Tad dia niaanilat ialhar aaa aia wMailagaat ka-
„kaa, ao aal dar Ractor vad Tararaaar kia vaa dar Still b
jjariiek aakaldig «aia aa gakaa trat aaak aaiaaa akgaag I ffcaadi
afkaa. raad waa Sy alaa vaa dw Stjlk wagaa kia aaa a«k
iyiMM« MMWBMB«' AWM mUI Nil HM|pMyHNflP hMV VnlJHMT IM
99tdU|^ vMiMU all yüitr lliMitr •!«»
Vyvwl sag. M Üb «Mh ^Mirtii« «yisHMi iia
^t fcgtiigiltitta im Kictir wai INcHr— 4m IMkto fii»
yi«tffriM wm WitBBi 4m ^ ti«! imfgk
fifiMb ia fr mmÜmm MaMrwwrtM MhiM, iUM In Ifc
,^Mr Iw^M Mttai^Wj irM knitM MMkÜM wtfM, IM
y,Mi0 i«r viMeh db tei tMl»r «i^r mmitw dtr MB
f^MT Bfih ttlwlil M Imi mmHm fJH—y nl hb 4mi
fj^iM gMMit iil| 09' sown VM NlgM WMi «fe MHnj^y vv
9fff09l0p vil vakMfdMil sw Wwm iAnm yMh nctev wint ^i^
^wes«r 4er Stift hb sw Sehrettenlil dies MBprieft ae edb«
^BottorfteB ab oft er 4ei aottiirftig seui wirdt, aia Tidiait ge-
lben en «ein meiDer Erbea Tid Naehkeniea rmü MeaigklielM f«
,,TBiuiera wegea farnnig tbiI widerspreehei.**
Er iiad seine Brbea sind der Stifteng Gewilurieislcr «rf
Schirmer, ^Tnader DMÜieai MhangeBÜea Ibs%I danme ich crpd*
,,teB hab die erwirdigea welgeboraeB Bdlen rmk Testea enaa
i^Baaliaft TBd wejss, die die dasig beylig RrMdersdHdR aa Mch
«^■onen haben, senil ich der erlangen bah an^Bi das sj nt
yylnsigl neben nein als sengen der saeben an de« Brief gdkan-
^en haben, doch in Iren naehbemen md erben ob scbadw^
— Dtplamatur. JKtimfer. FeL SM-ai&
tei. »M. tg.Mai (Montag naeb dem h. DreilbltigMifaV>
K. Maximilian Terleibt (anf Bitte des Miebel tm ü^nng, k. Ple-
gers sn Rots, weieber eigentlich der illere Int nber mim
GerecbtsaBO abgstreten hat) dea Stnpban Bisinger nb Lcbw
Iriger die Bisinger'scben Leben. MHphwttOttr. Mttaktger. ML
ai7, S18, «19, SM, Stl, Ut.
tM. lM6.tl.Oefober(BrichtagS.1frnd«tacl.
besWigl ab Lebensberr n. LandesfIrsI
WkM Ten Ejlninf ^ dfta ¥«fweisnnf |
Tbcbtnr det BnaAikm ^lem «aubniK^.H
85
He{ralhg«U-WMerbgii^^ n. llorgeH;»be pw 2000 IL ugr. —
(D. D. ReU, SoMitag S. BartholoniMitUg 1510. 8. F«l. «M b.
wmt 3S7.)
Zaersl aif dUe frejeaKinfeii: ^^St aaf das Hais s« Wiei
i^iii dar HcrragiMM Mit eiaen Ujl oebaa dea andeni aeiaeoi
fJBmmM so etwaas wejlassdt der tos PlasseklieMtam g ewesei
^«•d aüt deoi asdera Ort aa dem Egk am Gessleia so aiaa sa
nSaaad Thorothea geet;'* item aaf dem Hof aa Rata ia der altea
Stadt fei. feaaat der Tbaeralrnff; daaa aaf die Oster r. Lehea:
aad aemUieb aaf seiae DOrfer aa Nider Retapaeh, aa Wejtera-
feldt aad aa Hofera bl L Z. — Das Heirathgat war 400 11. aagr.
die Widerlegaag 000 fl. die Morg eagabe 1000 fl. -- Diphtmor
ter. BMmffer. FoL 380.
tos. 1524. 5. Mira (Samstag vor Letare> Ulrich Spaaob-
kj Toa Ljssaar weiset seiaer Gemahlia Magdaleaa, Tochter des
Michel Toa Rjtaiag seL die ihm fiür Ueimsteaer aad Heiratgat
1000 PH Pf. aagehraeht hat (Ar 800 Pf. Pf. habea sich ihre
Bridar Ulrich ^ Cristoffi Erasm aad Oswald Terhargt and MO
Pf. PH hat ihr ihr Vetter Herr Martia tob Kytsiag ia seiaem
Testameat vermacht), als Widerlegaag eheafalls 1000 Pf. Pf.
aa aad als Morgeagahe aad verloraes Gat 500 Pf. Pf., diese
tSOO Pf. PC will er hiaaea Jahresfrist in der Landtafel von
BAluMoa eiaschreihea lassea. (Mit verschiedeaen Clansein • • ).
Wiltihstahl aaf dem Schlosse S5ltoch. Bargea siad: Johan Herr
vaa Roseaherg ohrister Prior vad meister S. Johanns Orden
Toa Jherasalem der acht Lanndt Behatm Märhem Schlesig
Österreich Steyr Keratea aad Craia, auf Strackhoaita etc. etc.
Heiarich Herr Toa Roseaherg etc. Adam von NennhansSi
Ohrister Gaaataler des haaigreichs aa Behaim , Haaass von Mil-
bachy Watalah voa Strodaaita aad Wolfgaag Haslaaer voa Haslaw.
Ualer Verpliehtaag aar Leistaag.
„So geredea hej vaasern gaetea treaea voa standen nach
,^r Ersten vermaiaaag aiaer aaf dea aadera ait an wegem aa
y^aaigea aoch loaer hera aoch mit des anndern dasein nit ans-
^radlea, soaader jeglicher seia selhs leib mit ainemKaecht vad
f^wajea geraisigea Pberdtea gea Nenahanss ia die Statt oder
yyia llaffMeilla daraadb ia aia Statt die aaass also voa vaasera
„QhMgmrm äMimat wirdei eioaareittea vaad au UiaXwa^ 4ixva
„geredM «id gtUkem wir n Ugtm rmi s« laisten, ▼•■ Khied-
,,tM s« KieeUeB ▼•! pheriei s« pherdeft dar&«9 mit sn Uibci
„in kbaiaerlaj weiss — wir halieM TOBtem obgenamtoi Olaibigm
y,allM das avMgerielil kesall mi vol6erf , damae alle die scblci
,,die daravss klHNüea rwi tj toh arfidier nthaitaBf wefn gf*
„aoaea rad esphaagea het eageferde. doch ■• Mlgea wir Mch
y^aa imaaerer Statt aiaettgtbarBMa rittenBetai^ea aea detglcicba
„Biit iwajea Pferdea Tad aiaeai Kaeelit ia aalirii atgiaiaali
,,lai8tang aehickhea** ... — Diphmäiar. Bi9imger. Fol. S5S, SM.
t64. 15tT. t*. Maray. Valedolid. K. Gari V. gikt dea
CSriatoflT tob Bytaiag , aeiaoia Dmchaas Ar sieli aad aene Bri-
der die kaiaerl. Beatitigaag ikrer PriTflegioa Toa dea lUa.
Kaiaera Hbreeht a. Friedrieh erhaltea. (D. D. Neaatadt IUI.
S. Nidaatag.) IM^oaMter. BUimger. Fol. SM.
tW. 15t7. tt. May. Valedolid ia CaaUUea. K. Carf T. giU
deai GristoflT Freiherm Toa Rytalagea, aeiaeai FIrachaeider (u
a. k. Hof) eiaen Paathrief — da er ihn ia seiaea aad it%
Reichs C^eh&fkea an seiaea Brader RdaSg Ferdiaaad absehickt.—
Diplamatar. Bitinger. Pol. SM b.
266. 15SS. 4. Aagaat. Wien. R. Ferdiaaad besUtigt den
Freiherm Ulrich Toa Eytaing das Hals- aad Blntgericbt aif
aeinen Dörfern, das vermSge des iaserirten Briefes tob K.
Friedrich D. D. Nenstadt 147t Pfinztag nach ExalUtio CracH
ihnen zasteht. aber der Lehenbrief von K. Mazimiliaa ist aicht
anfzufinden gewesen. — Dipiamatar, Bitinger. Fol. Stt b.
267. 1589. 18. Decerober. Wien. Pilgraim Herr voa Pie-
chaim, Obrister Erbtrachsess in Österreich, verkaoft seiaea
Vetter, Freiherm Christopb von Bytiing 9 Schilling Pfea. GelU
jahrlichen Pfenningdienstes voa Ackera, Weiagirtea Wioaiad aa4
Gründen — (alles freyes Eigen aad gehörte za aeiaer Stiftaag
za Saad Sigmnndt zani raten schachen, dea rechter Vogt-
Lehen- and Omndherr er iat).
(Sehr zerstreat, za Drosenderf, Nioderaolib, OberaelAt
Palka etc. etc.)
Zeagen, mit ihren Siegeln: der Wolgoboroa Herr Heir
Wolfgang Strein Herr za Schwartzeaaa aad Hai f aaalaia -»aal
der Edl Test Lartai ^Vrai^ti^VMt ia gealleaatola. — *
maiar. Bizinger, ?a\. %^\ ^.
87
t6S. tS40. 6. Pebroar. Sitsendorf. Vertrag swisehen Jalios
rafen so Hardeekh «od den Gebridem Frejherren tob EytsiDj^;
JIrieh, Christoph, Brasmw and Oswald), wodarch ihroii bis-
Mlgen Sfreitigfceitea ein Bade gonaehl wird. S. Beilagem. —
^mnalor, Bhim^er. Fol. SM. . • .
tM. 1S96. t. nanor. Wioa. Regiaa, Wittwe des Leopold
ttoBOtaiaer, madit wM dem IL Haaas Zjot, Pfarrer am
iscsperg (aoiil Brlaabaiss seiaes Leheas- oad Vogtherro des
royherra CMftoflT voa Byfaiag, R5m. kaaigl. Mt. Rath aod
laigl. Wirde zo BdhaieB Hofaelster) eiaea Taoseh Ar
JBOB Graaddieast aa Klosteraeabarg — wof&r sie dem
Ikrror ihre 7 behaastea Giter im Dorfe Laxfeld io Simoo-
Iderpfarre f„derea aber ieta aar faaife wisseodt vad gestifft
leia, die aadera sway behaaste gaetter mag der eroant
pfinrrer oder seine aacbkamea Ime aa goet sucbea, and
was sie daraa erfragea aad eriaagea magea, das gibe aiid
l^ae ich inea aaeh biemit doreh Gottes willea vor iedermaii
rad meaigclich'*}.
(Dieaea 8 Pfvad t Sebilling.) It daselbst aa Laxfeld das
»r%erieht aad die Dorfsobrigkeit im Dorf als weit die griodt
m Laxfeld gehdrig; item das rais gejaidt aaf allen grOatea so
m Laxfeld gehörig seia.
Seagea mit ihrea Siegela: der Wollgebora herr berr Chri-
•ff Prejherr aa Eyizmg als Lehea- and Vogtherr der Pfarr
I Piseaperg vad der edl vest Leopold Steger aa Ladendorflf,
r Vetter. Dipiomaiar. BiMimger. Fol. 360.
t70. lAM. 10. Febraar. Wiea. Oebhardt Weltaer au
«taoadorf (Rom. kda. Mt Radt vad Beysitaer des Landsrecht
Oeaterreidi anter der Bnns) verkaaft dem Herra ChristofT,
•aiherra aa Bitaing (Rdm. kön. Mt. Rath aad Hofineister des
Iniga von BMaMa Maximiliaa) seiaea Bdeimanshof sam Obricz
t aambt aekher wisea aad aagehör.
(tO Tagwerk arisaMd 54 gewaadtea Aekher ia 3 Feldern)
I Lehen dea LaadeaArsten K. Ferdinand.
Zoagan, mit ihrea Siegeln: Freiherr Oswald ?oa Eitaing,
im. k«a. Ml. Ratt aad Beyaitaer des Laadsrocht ia Oester-
ieh antar dar Baas — aad der odio erafeste Herr Ladwig
naljpafyar m Fjehotm %wt Hoebanogg Rtaa. Mu« lft\. %i^
88
wd Uiitenyurscliall ia Otterreiek utor <«r Bus. — JN|rit-
maiar. ^srimger. Fol. Ml«
tn. 1661. 81. Jdy. Wim. K. rerdiaui TarlfOil te
Christoph FreiherrM von Kysuig, Miaeoi iUth uid Ohrisl*Brf-
meister iw K. Maiimiliui, das dwreh daa Ahg äug dos Signd
▼on Eberotorff alo lotste» mImo StUBnao erlodigte Bittia-
Berer-Amt toh Ofterroich aator dor Baas aul Muaoa RtcMa
«nd Zngohör — - »Tiid daaa dio wordt Tod mdiwaid vad dki
„gojaydt Toa allorloy wjldt ?nd gefjrgl» ia dor Taaaw, vai mT
9,den gr&adten, dio sioh aiadtora odor aieroa Tad das Dtrfsi
9,Potteadorf Tad dos gaaa goridit daaelha Thor doa Tsd «ri
9,soaBt, und gof&rste Froyaag dosdbs als Torr die goaiorkck icis.**
^ mrimnainr. BMmgtr. Fol. SS».
BellAipea«
I. (4. Febraar 1488, s. Regg. Nr. 1.)
Sacrosancta goaeralis Syoodas Basilionsis in spiriti taicU
legitime congregata universalem ecclesiam roprosentaas Dilecti
ecclesie filio preposito ecclesie sancti Stephan! Wieaneaii Pi-
tauiensis diocesis salutem et omuipotentis dei benedictioaea.
Inter curas muUiplices qiie nostris assiduo incnmbere eenteitir
humeris illam potissime amplectimar, per «[aam in ecelotüs et
locis qaibuslibet deuote solicitudinis stodio veneretur alUstiati
et aoimamm propagata salute dioinomm coltus continnun sai-
eipiat increnientum et que propterea pia fideliam deaotioae bcU
noseuntur ut illibata consistant cnm a nobis potitnr nostre b-
cimus approbationis amminiculo common iri. Sane potitio prt
parte dilecti ecclesie filii Vlrici Eyesinger armigori Magiftri
hubarniii Ducatus Austrie nobis eihibita eontinehat, qaod iptt
aelo deuotionis accensus ac cnpiens terrena in celestia et traasi-
toria in etema felici commercio commntaro pro soo ac sasna
progCDitoram saliiiis remedio de bonis snis a Deo sibi coUatif
in Castro suo Schretental infra limitos parochio
clesie in Pnlkaw patauiensis diocesis coasistoafo a8
tis dei totiusf\^t Cut\« lräm\fha^tta Uadoai ol glarla
cuitns incremeuWta «v^u^isci C.%^V^&aaa >ia VanHM.^vhk^»
89
etbalo beate Marie ae in ea mmm perpetaam beneficiam eede-
MStieiiin noe cara pro ano presbitero perpetao CappeUaBO
iBitiUeado misaam et alia diaina officia in eadem inzta
Vlrici diapotitioDem et ordiaationeiD perpetais futuria tem-
p«rib«a eelebrataro de licealia etiam et anctoritate venerabilia
^ Leoaardi Epiacopi Pataniensia Dioeesani loci ae facta proaido
■ iikcto ecclesie filio moderno Rectori dicte parochialis ecdesie
^•ftiigia recompensa constroiit erezit institait fandauit et com-
pctoater dotanit nee non etiam anam dao ant tria alia aimilia
boaefieia eecletiastica in ipsa Cappella pro totidem presbiteris
riailiter inibi miisas et alia diaina haiusmodi pro tempore ce-
leliratiiria institoere fnndare coropetenterque dotare proponiti
ai super b^t noatre licentie et aactoriiatia patrocinium suffrage-
t«r eidem. Qnare pro parte dicti Vlrici nobia fait bnmiliter snp-
plieatan vt eonetmctionem erectionem institationem et dotatio-
■en bvivamodi de Cappella et nno beneficio predictis ut premtt-
tilur &etat et omnia inde aecnta anctoritate vniaersalia ecclesie
approbare et confirmare sine approbari et confirmari mandare
■ec BOB ipsi Vinco institnendi fandandi et dotandi nnam dao
BBt tria alia beneficia in Cappella baiusmodi nt prefertnr absqae
hoe qBod prooide Rectori dicte ecclesie aliqaam aliam recompen-
•BBi ikcero aatrictns sit ant teneatar licentiam et facaltatem con-
eedere ac etiam Jaspatronatns siue presentandi personas ydo-
Bcas ad füBdatom nee non singnla beneficia predicta postqaam
tBÜter iaatitata fnndata et dotata fuerint pro liac prima aice et
qBotieBS iUa deinceps simal acl saccessive uacare contijerit
aidoBi Vinco qaoadaixerit et post eins decessum sais heredibas
•I BBCceasoribas in perpetaam reservare de benignitate nostra
ttgmKttmur. Nos igitar qai caltam haiasmodi abilibet vigere ac
•ttaa adangeri iBcensis desideriis affectamas laudabile proposi-
Ibbi dicti Vbrici plarimom in domino commendantes baiasmodi
^Boqae sapplieatioBibos in hac parte inclinati discretioni tne per
hoc scripta nostra committimas et mandamns , qaatinus , si est
itB| coBstmctioBem erectionem institntionem fandationem et do«
tatioBom fketaa haiasmodi et omnia inde secata aactoritate no-
otrA approbf 8 et confirmes. Et nichilominas prefato Virico vnam
iBO BBt tria alia heneflcia ia prefata Cappella absq^t iWil t^-
€mf€mBM Mem reetoH propferea ftcieada ut ^^tetttVm VbaVv»
90
taendi et faiduidi nee dom alU in premisflis et circa ea wtnh
suift fiietendi disponendi et ordinandi eadem aocteriUte atitii
lieentiMi largiaris ac iniiper ti et postqnam iden Vhku ipn
alia beneficia al prefertnr competeater snffieieBterqve daUiml
JofpatroiiaUa ai«e preaentaadi peraoMa jimmttm ad aiagikkt-
aeScia iipradieta pro hac priaa «iee et qaetiema iBa ia aala
▼aeare coatigerit eideai Vbrico qaoadaixerit et post eiu dtc«-
smai herediboa et •■eeeaaoribiia ania perpetao nt prefertar u^
toritate reaenies aatedieta, Jore taanea dicte paroehialii eeekiii
et caiaalibet alteriaa in omaibaa aemper aalao. Datin Bifikt
$. Noaaa Febraarii Aaao a aatiaitate Doaiiu Milleainio fudria-
geatesiino triceaimo octaao. — Diphmaiar. Bisim^er. FaL tll.
IL (8. Anguat 1451 , a. Regg. Nr. 139.)
Wir Fridreich Toa g^ta gaadea Ronniacher kaa^ aa aBtt
aeitn merer dea Reiche hercaog aa Oaterreich an Steir aa Kera-
den TDd ae Rrain Herr auf der Wiadischen March vod aaPf^
tenaw Graf za Habspurg zu Tirol zu Phirt vnd zu Kjbargk
Marggraf zu Bargow vnd Lanntgraf ia Elsass Bekennen far Vii
vnd vnnsern lieben vettern Kunig Lasslawen dea vornand wir
sein nnd für all sein eriben, vnd tun kund ofienleich mit den
brief — Als die edln vnnser lieben getrewn Vlreich Oswalt tb^
Stephan gepruder die Eiczinger von Eiczingn Ir brief, der aiaer
lautet, das weilent vnser lieber vetter kunig Albrecht lobleicker
gedächtnuss dem egenantenn Vireichen Eiczinger vnd weilead
Mertten Eiczinger seim bruder die vesstenn Keya mit aller irer
zugehörung zu leibgeding geben vnd der ander das er Ira er-
benn nach Irer bayder abgang acht hundert phant pfenning dar-
auf verschriben het vnd auch ainen brief so 8y vmb andertball
hundert phunt phening auf der Mautt zu Stain In die jerleick
gen Keya zu burkchut zu geben, die weil der Hnaaeakrieg wertt,
darumb das dasselb geslos Keya souil nucs vnd galt nicht ge-
habt hat, damit man es behüttn biet mugn, auch Ir geaecki
vnd geroechtbrief so Sy von weilent Erharten dem Doaaea vaa-
aerm vorstmaister in Osterreich vber die Teaatea SckasMnr ha-
bent gehabt, vbergeben habent, das wir Ia
folher getrewn ^n^ N\f\&t\%<bti ^\t^«1 w31a« m Bf fw
mnerdrosaenWicV ^eVa» Yii^^^K x^^^^ia^"
91
ttrm liel^M vetlani kant; Latslawen hinför wol (ob sallen yad
mgem mi tob sttodeni gBtdeo ab vormaod des egenaBtea
■••ra TetlerB aach TBserr rftt rat ¥Bd mit rechter wissea die
ikgeBBBteB vessteB Keya mit aUer herlicbkait, todgericbt Tsd
HcB BBBdem geriehten vogtejes meuteB dorffero lewten gft«
im wddea kolcBeni aDeB wildpeBoeB viacbwayden Tnd waydeB
■•B ReBBtea BiezeB y/ni gGltea, es sej gettift oder Togestift
idilB BBageBOflieB, so dana gebort rnd ab Sy das vncBher
«es BBf heotigen tag ia aacz aad gwer yad gewaltsam innge«
ibM iBgeaomea geaacst rad geoosseo habea, vad aach dana
Bb SoeheaeiieB pfaat pfeaaiag gelte mitsambt dem gericht aa
¥a7€SBdoHr9 so la der egeaaat taaser vetter kaaig Albrecht
iBch BB der Tosstea Keya ir lebteg gebeo vad Tcrschribea hat,
M rechtem maalehea gegebea vad verliehea habea Tad veriei«
•hoB la aach die wisseatleich ia kraft des briefs, also das die
tgBBaatea Bicsiager vad Ir eribea miiadleichs gestechte die
gBBioltoB TCistea Keja mit allea obgeaaatea dorffera lewtea
litera aacaea Tad gfUtea vad mitsambt der galt vad dem go«
icht aa Waicaeadorf vad aach daraa dea ragelt aaf alba gft-
era so aa Keya gebdra vad Sy daraa puber gehaltea habeaat
ad alba aadera Ira herlikaito erea rechtea freybaitea Tad Za*
;Bh9raagea ab das alles aemleich obea gemelt ist aa hiofikr
•B TBS Tad dem egeaaatea Taaserm liebea Tettera knaig Lass-
awoB seiaea erbea aad aachkomea boadesftlrstea ia Österreich
m rechtem aiaalehea habea Tad aboft das hiofttr sa Schaldea
iBasht aeBMB Tad emphahea sallea, ab aodre ire lebea die Sy
'BB dem Firsteatamh Osterreich aach bat der gaadeahrief so
y TOB TBBserm Tcttera kaa^ Albrechtea vad tob tbs daramh
lakoB. Sy sallea aach tbs dem Torgeaaatea vaaserm Tcttera
imig Lassiawea sebea eribea Tad aachkomea laadesforstea ia
^itorroich mit derselbea Tesstea getrew gehorsam Tad gewertig
bIb, doch aa irea merklichea Schadea Tad als leheasleat ira
iieaherri phlichtig Tad schaldig siad Tad ab iebeas Tad des
BBdes Österreich recht ist aageaerd. — Wir habea Ia aach
OB saadera gaadea vergaaaet Tad Trbnbea Ia vad Irea eribea
meh das Sy die obgeaaatea Tesstea Keya aebrechea Tad aider-
rorfini Tad aa aadera eaadtea aaf dea gr&atea die aa Keya
wMrwi^ W0 Ar ^a# am /fifl^ichbteB aeiB ward %\m Mwa ^i^ui-
9t
tta pawB Migen Ynd die daoB tob tm leai cgraaatM Tiism
▼etiern ln»% Lasslawei seil eribea vad saeULiMieB Iimjii
ArstoB !■ Österreich nitsambl dem •Mborirtai lewtei gitei
TigeUt Biesei vad ZogehönigeB ia obgMchrUbBer nifs
bes, eder ob Sj kaia andre Tetitea da mekl widerpavia
dea, die aa aiaen aadera ireai Oealaa mieW« fdkraacbca lai
aa iehea habea aaUea Tad niagea ia aDeai deai ibfucka«
reehtea aa aUe Irraag, woltea Sj aber die obgeaaatea wmltm
Keya bebaltea Tad aieht aiderprecbea, dea habea Sj gvak fai
nagen das aneh taa, doch ia dea rechten ala obea gesdrifc«
stet aageaerd. Wir behalten anch yns dem rorgenaalea vm-
sera liebea vettern knn% Lasslawen seinen eriben tnd asdh
koraea laaadesArstea in Österreich ror die nsaasehaft ak
rittermessigea leben mit Tollen rechten ala ander maasebeft im
flrsteatnmbs Österreich Tageaerleich. Mit Trfcnnd des brieb Uf
sigelten mit Tonsrer kaa%kleichea aiaiestat anhai^nnden las^
Geben se Wienn an Santag vor sannd Lareanzcntag nach Krifti
gepnrt Taasent vierhundert vnd im ainsnndfnnfcnigisten Jar fii-
sers Reichs im awelften Jar. —
(Auf einem beigeklebten Extra -Zettel steht}:
„Item die vogtey lantgericht vnd aander herlikait aa Reo
„in der altnstatt vnd aaff der widm hab knnig Albrecht salfig
„die weil er herczog gewesen dem altn g^aff Hansen tos Maid-
„barg genofiien, vnd dieselb zeit an seinem geslos Keja leu
„nachkomen dem ffirstentamb als herm vnd landsfarstea sage*
„aignt; nachmalQ vber ettlich zeitt Keya hem Vlrichen meisen
„brader salligen mit allen herlikaitten in pflegweis ingebea r^i
„sonnder beuolhenn, die TOgtey laadgericbt und ander herlikaitt
„zu Recz in der altnstatt hanthabenn das dann her Virich siüf
„allweg getann hatt Nachmalla hat der obgenannt ftrst k. AI-
„brecht sallig sollichs geslos Keya hem Vlnchn aall%i ken
„Oswalden Tnd hem Steflann gebmdern, leibgeding weis, dar-
„nach am Jüngsten eriblich verschriben Tnd gegeben mit als
„herlikaitten vogteien langerichtn , Tnd allm aadera nachca Tsr-
„behalten/^ —
(NB. „Die Zedl hat her Oswalt Toa Ifiriain ImA «äMb
^aa Sontag tot taa4^IU\\i«w% v^^^^%VE^aA)«mi ^9mm%Bi/K4
INplomatar. BiftiiH|c^- ^fiV Vt\^>». * •* u\.:^ ^A^
9S
m (10. Nvranber 145S, s. Regg. Nr. 14S.)
h MUBM 4er lieil%ei Tndl Ti^etiOtea irtoalt^kait AmeB«
kh Vlrddi Byfiiager tob ByluBg. Bekenn ftr mich nnd all
—Ml eriban nn4 llnien knnd offenieieh mit dem brieff nUea
ItwtOB jeti lembtigen md hemaeh kmftigen, den der brief fftr-
ImImumM. Seind der Menaeh lebt in der lejt der gnaden, rnd
tjm tag aeinea lebena knrti aind vnd nit enwaia die seyt aeina
taiai danaek aa iat dem mentehen niehis nntser Tnd mag anek
Mbar ael niekta pater inataten kchemen, nach der leer kri*-
•tadicha |^wba denn waa er lembtiger tnet, Got sn lob Tnd
an «ran von der bab vnd dem gnet daa im Gat hie anf ard
Tailiahi hat, ja Aurderleieher er daa tat je mer haila leiba Tnd
4ar nal er damit rerdiennt ¥nd erwirbt Dammb ao hab ich
mit g«tam willen md walbedachtea maet gneter Torbetrachtang
naafam gaanndan leiba Tnd mit gnnat Tnd willen dea Erbird^n
gajatHahen herren herren Merten Abtt Tnaer frawen gottshawa,
ina denn aehatten sw Wienn Tnd dea Connentn gemajn daaelba,
«lA nach ratt willen Tnd gnnat der Edeln herren Oawald Tnd
harren Stephane gebrftder Ton Bjtzing meiner Heben br&der sn
iar acjt da ich ea wal getnen macht lawterlich Got dem al-
saahtfgen na lab Tnd sn eren Tnd der hochgelabten Jnnkfrawen
Mnrien der gepererin gata Tnd beannderlich in den Bren der
haOigen harren aand Bemhardin, Sandt Nicklaa Tnd der beili*
gan Jnnklrawen aandt Barbara, mein aelbs Tnd allen mein Tar»
Cadam nnd nachkamen Tnd allen gelanbigen aellen sn hilf Tnd
an Iraat recht Tnd redlich gewidemt gestiflft Tnd gegeben hab,
widam atifl Tnd gib anch wiaaenttich in kraft dea briefa dem
■ranamn herren herren Hannaen Goathawaa pharrer sw Schre-
tanlnl vni aein nachkamen pharrem daaelbt meinea rechten
fraien ajgana an alle rabat Tnd atewr die hernach benannten
ainkch Tnd gilt : Item Ton erat den pharrhoff daaelba sn Schre-
tantal ala dar TcrCu^^n Tnd mit newii dingii an%epawt iat nut
gmat mit taL Item ain halbe leben sn Schretentai daa Tarmalen
daa Kriatan VIejachakcher geweaen iai mit allen den weinger»
tan IdMm Tnd kraw^erten, dje darsn gehört haben Tnd ge*
Mran, mit aambt den fnnff achilling rnd swelfthalben phening
gdta dj man mir jerlich in mein Trbar sn Schretentai danan
gMma^ A§t ÜTam $eek§ rierü Weingarten dj hcnm^UkM«iL 4m
§4
dJM irfjM%kch |hcB%Mi grili» iy aui air
vrtar si SohNtoitel iwmm fiflitl kil.
W8UI wbA gitnü uliMt gTMt «id kUä
i«rff M Pdteaftorff vil alt»
ni mT alba haff akchan ij wm im laati
aaadit aaf aahttalkaa gwaaiaA dMhar, d|ja iak
a« SehnCaatal im aaia Mb laifcaalaalt teh ni ia
ala 4er tom MaUbwg iamUgw aalMBl gwfcalt hat «li il
aatiadLaal aa ia kaaam iat Daah
kaaiaa TaAekallaa iitm waiasakaat aaf
guUm a« Fabaaatarff, als dto aul
Haai mr tirfl gaaaal im Altets. ilaai amaj viaaM
Saykaa Uaier tei diarff «asdba. ilaai «wai vtafl kialHi tat
iaaalfcs gaaaat im WMmA. hm viar ^imÜ giaaaf Jhr Ja»
aate Tai aia irittaU Aqpay aa dly Haii, laa prii^ arHiM
va4 aia drittafl waiagarlaa, daraaff laaa dar aahaat ab nr
berort mein iat, nd dj awea dritUil iar kkatar m iaa SeM
ten ¥ad aa saadt PdUten. Item waa Tad wdicha jara aia jed«
pharrer tob den Toa Schotlea vad Toa dea Tan aaad PMUea ij
awea tail ia beatandt babea ¥nd wie aia des alaa aiaa yed«
jart boch oder nidrer beaten werde, ala ofk aieh daa fccgafal
begebi ward , so aallea vad wellea albcg ich vad aMia sfbsi
▼ad aacbkemea ainem yedea pbarrer Ar dy swaa dritll wda»
seheat die dy beaaaten awsy klester aaf vaaem loigsaiaaihi
weingartea babea aa saad MicbebUg biaaaa gebea swaüffssUt
liag pbeoiag. Iteai daraacb aia wisea iat Sehr«tapa«h das ler»
nalea aia pawaigartea gewesea Tad Taderlhalb aisiaar pnitba
gelegeo bt Item ab baib taU wb aa Markaiataeff, dia IfhmU
des Radascber gewesea bt, mit sambt dea fcaff phaainpsi gritai
die msa mir jerbbb ia meia Trbar daseiba gedial hat Ibm
ebea pawa^arten aa Teutaeadarff, der Taniala fai da» absri
boff daselbs gehört hat^ Tad aa diesaft M hafiaariah mtbmM
dem Tbcbgribel dariaa gelegea ist Itam ab halam m WUm
Fbdnita , das Tonaalea ia dea boff dea fah
beaitaiaer geluwfk beb, gdHM bat|
Item albeg am 4«m lUmtnii^üi^ «al ataaaif
aaBibaoag gtiaWat^^ \a4 >ad^ im NM
95
ja Torkuigefiülen. Item an dem kirichweigtag so PoleeMtoriT
halbe sambiug vad halbe Sambnang der Capelln daaelbs. Aber
ias «pfer an dem selbigen kirichweigtag sol halbs gefallen einem
phnrrer vad halbe ainem pharrer an Cellderndorft Item ich mein
crkea rad aachcbomen snllen ¥nd wellen auch jerlich einem
pimrrer geben sehen phnndt phening anserhalb aller vorgemelter
gilt dy er feinem gesellen Tnd Sankherrn von seinen handten
adba geben vnd raichen sol, halb sn Sannd Jorigntag vnd halb
■a aaad Miehelstag. Vnd auf dy vorgenantten stnkch nata ?ad
gilt als dj obea alle vermelt vnd begriffen sind hab ich Ar
■ueh mein Brbea md nachchomen dem obgemelten meinem phar-
rer Tad allea seinen nachchomen daran ledikleich gegeben vad
gewidemt, gib ¥ad widem in anch das mit kraflR des briefii drey
^a4 drejss% phnndt geUa, wie dan albeg die m&ns im laadt aa
^(eterreieh gaagk hat Also das wir wer dann albeg an aeitea
iMB gsloss rad rosten Schretiital inhat vnd besitaen wirt roa
aller aagehöraag so daa aa demselb%ea gesloss vnd haws gehört
aidita aasgeaomea einem yedlichem pharrer geben vnd raiehen
aallea rnd wellen sibentaethalb phnndt phening an sandt Jori*
geatag vad Sibeataethalb phnndt phening an sandt Miehelstag,
aa widerred abgang vnd an all vertaiechen als laagk vutat das
ick meia Erbea vad aachcbomen eynem pharrer drey vnd dreys-
mg phnndt pheniiMr geka anf genantn eigen behawsten gnetera
stifkea dafir aasaaigea vnd versehreiben getrewlich vnd an aller
gefer. Vnd daran aia mntt waita vnd ain mntt körn Egenbnrger
aMMS aas vaserm Kastea an Schretntal an sandt Giligentag vad
rieraadawataaig embmer most Schretntaler mass, vad sei ya
deasdb^a most geben innerhalb einer mail vmb Schretatal
aageaar, deaselbigen traid vnd most sol er selbe fiiren vnd dy
rass aa dem most haben. Dye vorgenantea stnkch rnd giUt hab
idi dem eegenantten pharrer an Schretntal vnd seinen naeh-
dMmen pharrera daselbs recht vnd redlich gewidemt stüR ra4
gegebea mit allea den eren wirden nutaen vnd rechten ab ich
die in fireys a^eas gewer ingehabt genntat vnd genossen hab,
rad als die roa alter herchomen sind, also das sie die aa fnr-
pasor ia fireys aigeas gewer, an alle robet vnd stewr inhaben
nataea rad ateseea vnd iren freuen damit schaffen snllen vad
mwg0» rmi äOeg du damit Ihnea rad hnaitti) läa waX %ajk«ci^
96
gaetern, die %n der Torgenanteii phtrrkirdieii Tsd etppeDcia |i
Schretntal gehören. In solicher maymiBg das der Torgeunt |h» li
rer vod sein nnehchomen soUen haben ainea •mdiichea we%H |i
lanten priester sn ainem gesellen Tnd anUea tegleieh nMss hiki
▼nd ob sie an den werichtagen nil wellen oder migen tcgbkk
mess haben, so sollen sie paid mells lesen an ▼nderkss, dedi
mag Tnd sol alb^ die woehen ir je|^eieher ain «der im
werichtag gefeyern a^eoär Tnd nicht nuer ansgenoaen redit
Tnd redlich eehaffl Trsach oder nattorfll, da duich nufoi qf
anch also Tejem oder ainem andern pharrer mit ainer messa
kirchweigtagen oder nn hegenngen dien — als dan pey dv
pharrkircheu gewonhait ist Togefarleich. Itena sie snDea aich
alle feyrabent vnd alle feyrtag so man dan gemaingleich in den
pistam zn Passaw Tod pey der pharrkirchen sv Schretntal TCf-
ret Tesper singen Tod darze all feyrtag ain ambt singen Tnd ai
mess lesen. Desgleichen sollen sie anch motten singen sa Wei-
nachten so dem Eben weich tag an dem Brehemtag an dem Ait-
lastag am Karfrey tag, am Osterabent, am Aofiarttag am Pbiagft-
abent. Item an der heiligen Driaaltikait abent als die Kirweig
ist — Item am Götz leichnamabent Item an all Tnser frawea-
abcnt — Item all ZwelifTpoten abent Item am sandt JobaiDes
abent gotz tauffer, Item am sand Larentzen abent Item am san^
Michelsabent Itcm an aller heiligen abent Item an sandt XikUs-
abcnt vnd an sandt Barbara abent, vnd an welichcn vorgeatat-
ten tegen die metten gewondlich vor tags gehom zn singei,
die Süllen gesungen vnd gehalten werden mit dreyn letaen ti4
zu welichen zeitten die aber des abentz gehörn die sollen aock
mit dreyn letzen gesungen werden — aosgenomen die mettet
zum Weynachten vnd in der Antlas woehen Tnd so Ostern, die
sullen sie nach gewanhait an der pharrkirichen halten Tnd toI-
pringen in dem gesloss oder in der pharrkirichen wie es daia
der herschaft gevelt vngeferlich — Item es sullen albeg Ir aiser
all Suntag das Ewangeli nach dem techst mit ainer aoslfgtag
predigen vnd darzu die heiligen Zeit kondn vnd die offen peyebt
sprechen vnd für lembtig vnd tod pitten — des geleichen snDsa
sy all hochzeit aoch vnser lieben frawent^ all sweB^pelenl^
das gotz wordt verknudcn vnd predigen nach gsurnnlnit in
kristenhait thä äi^ Äet \\iWtVvc\^ii
97
mmt hMMMtnmtm rmawm BrWa vai BachchMWB aaeh «De Um
<M<Bbt wm SchretoBtal wsseBt m wiW wiiik«! diMtrvlk «der
«ii«r aribatsd lest pejcht Mre% aWalaicreaTB^ aHeSacnMeat
■UMm aa^Bonea als pej aadcn plMirkirdwa a3rtt vad ge-
wliail ist raickea vai ga^a. Hern sie saflea aD saatag aadi
4ar vaspwr vigili siagaa bü drcja lataaa vad das Biserere vad
4« ^^afaadiSy daaa aa dea Saatagea ia dea kotIcaWra sal ayn
Um aiagea aiil aeara letsea Bitsaaikt dea badesea rad aaek aa
adlarliailigea akeat adt aewa letaca vad laadcaea rad albcg
aadi yeder ▼oriberirtar t^üi aia aalUfra siagaa Taa Taser lie*
kam lirawea adcr wie das aack der aejt gekirt vad all aMat^g
9im aehaikt siagaa rmi lar lemkUig rmi Ui ptttea, es geriel
iamm aia iMekaattlieker tag daraa, — sal naa das aai aaelMteB
tag danaeil siagea. Des geleieliea die Tigüi rad aealieli das
alkeg^ aia jede weekea aia ngili vad sdaaikt alsa werdi aas-
garidrt vad Tallaert Saader aaeh all feyrtag sallea eye dea
BMigeas eewaa aMa das aakt aaiiekt aia aathifea siagea das
Salae eder aadcr aatiafea waa daa die selbig sejt gewaakait
iai» Iteai sallea sy aaek all Saaikstag akeal das Salae regia»
aiagea vad ia der Taslea aüt aaraia eder dreya Tersea eder aul
aiaer Sefaeaeea aageler. Iteai es ist aaek aia yeder ▼ergeiei*
tor pbarrer aa Sekrcteatal aickl sckaUig aaek gepaadea, die
pfcairkiriekea aa Paika aa kesaecbea aa kekaiaer aadera aeyt
flwr isi iar daaa aa der kiriekweig derselkigea pkarrkirekea,
dia aal er ader aeia gesel Mitsaaikt seiaea pkarrleatea aa Sekre-
taatal gea Palka gea. Iteai als aaek aia yeder pkarrer ader
Vieari aa Palka aaek der Torgeaaattea Toa Sekettea krief jer-
Kek aa yeder katteaier mA swaya priestera vad awaia sadem
(Sekkleni) aiaea jartag aa Sekretatal pegeea lasset j deaselkea
festem sal er yedea awea gresekea vad yedea saeler aia
grassekea ader lar yedea grasckea sikea wieaer pheaiag gekea
«asrieklea vad daraa alkeg aai freytag ia der kettener aiaaMl
aasea rad triakekea gekea, als priestera vad saelera aagepirt
«a gafer vad aa ariderred. Iteai als nir neia Erbea vad aaek*
kaaiea Taa deai akgeaaattea Aktt Tad eoaaeat data dea Sekottan
aa Wiea aaek aia earige waekeaaiess aa Palsesstorff aaek iakall
der •kgaaaaattea der rom Sekottea krieff erlawbt ist, dieselk
aMsa sal er ader Ma ge§el yede wackca all frt^\»|^ W dm
K
98
C«pp«Ueii dAselbt m Pulsaifttorf an mdarhs anricMca ni
volpringea, Bs wer dani reyrtig ui dem fireytag, m nlei ai
das det Btchtten taga daraack ader vor aaaricktea aigd«.
Item ea sol aock der pbarrer a« Schretotal den friasten m
den kirichwe%Ugea daaelbs aa Scliretealal vad a« PaleeHlaiff
essen vnd trinkehen geben alt pey den andam gata luaeiii
solchea aeitiea ni Ynd gwoaluit iai. lleai eiarai jc^gKckea gh
aellea aol er geben die koit Tnd an ydeai nud aia kalbe am
Item alle mittag ain kalbe rmd an dea alafflbriakckaa aia kait
des weins des ain pbarrer aelbs an aeineai tiach triakcbt aa*
gener. Anek so aol der keaaatt pkarrer aia aaelnuiiatcr kab«|
der die kinder kie an Sckretntal lerea sal, dem aol er die ksil
geben vad albeg ain drittail weia ans aiaer dckteria rwi dam
jede Qnottember ain pbnnt phening, damit er aick dester pi»
m^ aaskaltea Tnd aol anek derselbig Schalmaiatar ain 8iHb*
nnng baben an Sebretental aia aa aadara eaadea die Scfad-
maister gewonbait haben, vad derselbig Scknbaaiater sei im
kirchen aus warten Tnd dem pbarrer gehorsam sein j doch dai
die kirchen mit der auawortong Tnd die knaben mit der kr-
nang vor allen dingen nicht abgang haben. Item der obgeaut
pharrer vnd sein nachchomen snllen ancb albeg peraoalicb tW
wessenlich hie ia dem pharrhoff sitzeaTad dieweil er die geta-
gab hie inhat Tnd verwesaea wil, do sol er andern endtea wä
kainer gotsgab Terflitt aoch beknroert sein in kainerlej weil.
Item wer auch das ain pkarrer aia andre gotagak aewegprecht
vnd aufnemen weit vnd die er mit sein aelba leik Terwesea
solt oder weit wie sich das foegt vnd als oft daa keackag, sa
er von der gotzgab pharrkircbea vnd Capellen hie weg wvd
80 sol mir meinen Erben vnd nachkamen dieaelk gotagak pkair-
kirchen Tud cappelen zn Sebretental gaata ledig Biaeas% fad
vnbekomert sein vnd beleiben. Item so also aia pharrar der
gotzgab abtreten holt oder ward zn welicber aeitt aick das m
Jar fnegot, so sol er einen kunfiftigen vad aageaadea pkarrff
von der zeit als er abtreten wirt weia vad traid aia aallnifl
in dem pharrhoff lassea, damit er aia gaet gewaadlick
men auf paide new wein vnd traids gehakaa U9gf imä
alles hay vnd stra was des die aelkig aaÜ vathaaiaB Ut
när. Itcm oVi daa ^«t ^^ ^«e ^\^vMnX
99
der wrgeaaillc« ttakch ral irtiUea aiie» ader meu»
iit stet kidt ¥■< Mdi •rdaw« dier stüftuf litt ToKiaffel
aasricktet ab ofl dUs kaaeheehi diaa das aia piMurrar aa»
■iaht wUaraak arstattet , sa waliehar lait sieli daa
ilaa fb^gat ^ Bm lyübaa Iah aieia Erbaa ymi aaehkaaea BMckt vad
gmA daa wir aiaa jadaa pbarrar aata vad raaat aa wir la ab
fiwratal Uaaaa sa gakaa aahaMig faia adar aaaaeigaa ab Tarka»
laaft iat, •• vil aaUaa vad magaa iakakaa vad allaa akgaag daa
fatediaal dar daaa Taraawaikt iat, daaaa arstattaa vad aatriektaa
laaaaa trawiick Tad ragafarlick , daaiit daa daaaaeh aaKck galtt
aa wir vaa im gatadiaata w^gaa Tarkialtaa ait ia Taaar vad vaaer
■rkaa gwalt pabik fad aa daai gatidiaat gaprawckt ward, aa
ajaa jadaa piuurrar vad aaiaar aachkamea widerspreekaai akar
wA dar vkanaaaa aaiaar gilt sallaa aaek weDea wir ja flur dy
raaMaa aaitt aickt varkaltaa ia kaiaariaj w^ vagaaariaick Ha«
waa aadi aia piuurrar faia gaat waa er daa aa wagaa priagt vad
aaraalMfea adar rargakaa wil daaaa nag ar dia awaa tafl aabaa
llrawataa adar waa ar wil Tarackaffaa vad gakaa daraaff aa daa
Back aaiaaai tad vad akgaag gabUaa vad kabikaa aal aa aMia
■aiaar Brkaa vad aackkaaiaa irraag kiaderaaa vad widarspra-
db^WL Akar dar dritlail aaaa allaai saiaaai gaat aal bdikbick ga»
Uba Tad kabikaa daai aiaaai kaaftigaa fhMrrtt rad dam pkarr»
baff vad gataduMt aa atataa kaaiaa irad aagalagt wardaa. War
akar daa ar aa gaaakaIR akgbag, aa aal daaaaak dar drittaQ aaa
alaa aabaai gaat gabDaa aa daai pkarrkaff vad aiaeai kaafUgaa
pkanrar rad aia dritlail dardi saiaar aal wiDaa, vad akar ab
drittaü aaiaaa frawataa. War aaek daa ick Aeb Eribaa adar vaaar
aackkaaiaa dam gagaakartigaa adar abaai yagliekaa kaafUgaa
pkarrur dia vargaaaattaa aakaa phaat pkaaiag gaha dia daai
gaaaUaa gakdraa aaek db kaaaattaa draw vad dreiaaig pkaat
pkaai^ galla jariick aa aaad Jarigaatag rad aa aaadt Mtckab-
Ug vad aaadaribk vagaferUak Tiartaaka tag aaek jadaa yata
gaaaattaa tagaa aaek dar Taigaaaatt traid vad aiaat aa daa ka-
aaaatlaa tcgaa ader baar nartaakaa tagaa daraaek abkt aaa»
ficktalia vad varaagaa, adar akar b aadara aabar rad dar
phanrUrakaa rargaaialtaa gakaa Tad riataa irraag adar iagriff
Ictas aad ait gafidba liaaaa wb tiak dai faagat daa la aa
aakadea adar aa aawaia^g keai Sa kat ab ^aiav |lmt«t fpnllL
1 •
100
vnd maehl das er die weO im seia ««ts ut awgeridit ml i^
licher (sehadei) der ym daa widergui|^en wer nickt geweit iit,
allen gotsdinet Ynd eile Torgeediobnew gotsrecht daaü dam Mit
pharrlurchen vnd eappelen geetüR ist gants nideranlegeB nk
nicht sn halten noch an begeenn in kainerley weg alt higk
▼ncat yn alles das Tolfaert vnd ansgericht werd , was !■ dm
vertaogen ist Tngeferlich| vnd was dan ein pharrer »tsiBlt
seinem gesellen des gotadinst mit solher Tnser IrrnngTcrsanwH
bieten, den snllen ich mein Erben vnd vnser Baebkomen sdb«
von vnserm aignen gnet vnd gelt ansricbten vnd erstattea p-
trewiich vnd an alles genir. Snnder gelob vnd verpint ick mUk
ftr mich vnd all mein Erben vnd nacbkomon wissentlicb vil
mit krafit des brieis. Ob besohich dan ich mein eriben wU
nachkomen oder wer dann herr nn Scbretntnl ist, sidi an st-
lieh Diderlegni^ des getndinst, so dann ein jeder pharrer aicb
seinen nattorften als vor ber&rt ist, thnen vnd kandlen wnd
oder sonst nicht keren vnd die Stift vnd gotsdinst kinderafal
sawmeu weiten oder wurden , das wissentlich gemacht wirl,
vnd das solicher Irsai vnd geprechen der Stiflt vnd gotadiait
also in einem oder raenigeren stokchen klainen oder grosses
vber jarsfrist gestnend vnd dem pharrer nicht gentnüch oder
volliklich nach inhaltung der Stifit sein g^t vnd rantt gegebes
vnd geraicht wurden , so hat dan ein jeder pharrer der obge-
nantten pharrkirchen macht vnd gantzen gwalt solich s^a val
der pharrkirchen vnd Cappeien ym gesloss gebrechen vnd ab-
gang an vnser genedige herscheften von Osterreich so priigea,
wer dan albeg za zeiten des lants zu Osterreich herr vnd ge-
waltig ist, dieselb vnser genedige hersehaflt von Österreich ssl
vnd mag dan die vesten vnd gesloss Schretntal mit aller yerer
nogehörong dem nächsten Erben der dan nach dem, der ij
Irrung an den gotzdinst tet vnd das gesloss die seytt inbict,
erben seit verieichen vnd dann den genediglich dapey baltca
vnd schermen an des selben der den gotzdinst also gebindert
vnd geirret vnd die galt nicht ansrlcht hiet, seiner Erben vad
nachkomen irrang hindemos vnd widersprechen vnd dennoch ssl
die obgenantt Stiffl vnd gotzdinst ewiglich vnA an
als vor geschriben stet von mir mein erifcon
komen auf vuset a^^^i^ ^«\V> ^^^ 1G^^^
101
werdttt. Aiieh hab ieh obgeniiitter VIreich EytEinger Ton Ejb-
tnag der gegenburtigeii Stiiil ftin vidimns tod dem Erbir-
d^gea wmi, geyttlichen herren berren Merten Abtt Tnser lieben
frmwei Gotabaws data den SchotieD sn Wien erpelen ynd ge-
■Mnen vnd daMelbig Tidimve dan ain jeder pbarrer sn Schreien-
lal hinfilr ewigleicb sm sein Ynd der kirchen nattnrfilen prawcben
•d Tnd mag. Ich O'ab) auch den pnrgermaister richter Tnd ratt
dnr Statt sn Wien Ylejaeigleicb erpeten, daa sie sich des ge-
gnabirligen meine Stifltbriefs anf das Ratthaws in Ir gwaltsam
Tnderwmden haben. Also das sie den binfor zu ewigen neitten
fcd Iren bandten bebalten snllen md mugen, dammb ob ainem
fbnrrer xn Scbretntal an dem pemelten Vidimns vnd an seinen
gnlten vnd rinnten icht schaden ingriff Tnd irmng widergie^en,
als oben gemelt ist, so snllen Ynd mngen dann die selben der
pargermaister richter Ynd rat der Stat an Wien ainem jeden
^harrer an Schretatal des Stifitbriefs aa iren nottnrfiien als oiil
aie des bedarffen aia vidimns geben, an mein meiner eriben md
■acbkomen Tnd meniglichs Ton Tnseren wegen Irrang Tnd wi-
dersprechen, damit solhe Torgeschribnew Stifft Tnd Gotsdinst
Uafibr eTrigleich f&rgang hab Tnd nicht anmtt noch anstertt
werd« Vnd pin anch ich obgenantter Vhreich Ejtaiager Toa Ej-
taiag mit sambt allea mein eriben Tnnerschaidenlich der Tor-
geaantten Stift stakch Tnd gnlt des eegenanntten pharrer aa
S^reteatal Tad seiner nachkomen in den Torbeschaiden rech-
tett recht lechenherren , Togt geweren Tnd scherm Ar all an-
•prach als solch Stift fireys aigens Tnd des lante ae Österreich
redit ist. Gieng in aber an den obgenantten stnkcben Tnd gnl-
Um icht ab oder stnend in icht kri^ oder ansprach daran anf,
Toa wem das wer mit recht was sie des schaden nempent das
saDea arir in alles aasrichten Tnd widerkeren an allen iren
sAadea Tad sallen sie das haben aa mir meinen eriben Tnaer»
achaidenlich Tnd anf allen Tnsem gnet, wo wir das haben wie
dasgeaaaatt ist aichta ansgenomen wir seind lembtig oder tod.
Des aa ainer waren Trkund gib ich obgenantter VIreich Eytain-
ger Toa Eytaiag Ar mich Tnd all mein eriben Tnd nachkomen
daa brieff besigeltea mit meiaem anhangenden Insigel Tnd aut
dar a^^aaaaatteB edlea herren herren Oswalds Tnd herren Ste«
fhaaaa gAn$ier rom EytMing meiner lieben Brütet «Awapa^
IM
lu. ttf» ttf» am. 0 &>
I?. (U. Mii Ittli $. tagt, Nr. lU.)
WkLMdnr mm
knl tfiMlIili all iia Mif
wir voB Ai|^«ner gitfluit ia TaMm kwugUidMa gfit li-
kiek kewegl wtriM dUs wir ie» 41% tieh is VBS«fm Anil«
wmi gm6MUm Mit ftelta trowa kweiiea fbr ^mmi» mü g^
■aiea fbtakea dUs aadler dak^y ekeif ilA a«Bi«a vad aa fatm
dieaftea desster BMr gerucset vad kegirig werde« aad darwub
arkaaat vad gwatrekt kakmi die aercUiekea dieaat die dw U
▼aser lieker getrewer V Ir^ek Eytaipger TeaBTeai^ des alw-
darekiewcktigiietea ESrttea Herrn Alkrecktea Readackea ?ad at
Haagera ae Bekeai ete. luuug Taeerai lidkea kerm md fatw
leklieker gedeektaaee Tad vaa ia aeaigerlay aierUieh^ geechit
tea getaa kat Vea eret das er al« wir dea a^eaküek eriaawt
eeia Tea iageal aaf ia trewa irad williger dieaa^ericail ereekti"
aeadt ia deraelkea eeiaer Iigeat eia grejeea herea getngtai
aiekea kiadlieke ia eeiaeai werek kcgaagea aaader aiek ia ga-
tea eitea Tad ritUrliekeai taaa aeaikliekea dieelk aeft wü«
die Haeaea Tad Tekerer Taoerdreeeealiek aiaeaea haaea, aadk
eeb leikliek kraeder aack ia, ia deeeelkea werch gedidil
geftrt die eltwediek ir plael Tergeeieai Stet fiad gaalaa «ilir
dereelkea Teiirt BMaljgea kertea elana kehaM
afcwai etreit adl deaeeikea Haieea getaRrj
die aeaaeMi* iAwMl ¥e«wafc \aX\ tani
103
yui ndükah Au cmeU, 4m er u natn bcMatm ntcr MTta
h nis weis TBoerrvcUidi Wikca ack geveDifklichcr dieast
dcMselki TU ern T&ten ▼■cml aif ftcnc« aeitlicW« IcWm tb-
iMgmagk mit tteter Tekog geiittf hat la bewcisca, du alles
wir Biehl mjmmtr wem ▼aser üfca persee sckecum fetea se
sei«. Xmm i«^;isteB aber, ab wir im ^Bicri Wm wmi Tettera
wmä des ReaiscIieB Kaisers gewaltsaa aaswcadiff vascrr reich
wid Arsteatmb gehahea wardea, kat er aach sehiekaag geta
des abuektigea Ted eraerdraag der aettarft vaater last vad lewt
VBser getrew laatteart Tasers firsCeatarnks Osterreich ker ia Taser
•tat Wieaa kesamet daselks seia Tcraail rad redükait »t vieis-
•iger wareka^ key deaseikea batlewtca seail erlaagt kat das
darck aiea^ger geaivt ia kcgiriick aiatrackt gebit, die freykait
' vad erledigaag vaser persea kaükertikait ketrackt Tad ftrge-
*MBea vad das daraack aickt rkeriaag wider Tasera keaaatea
■•**• vad Tcttera gewaltig Tcld geaiackt siad wardea . darcsa
^ totelk Kjciiager dem kecl^kerea Firstea Tasena iiekea Oke-
^ea gnf Ykrickea Tea Cyli der ftr ras rad mit Taser Uatlewt
^ ^lk^*IHgklick gecxegea vad firsleg getaa kakea getrew Tad
^ ^cvtkScIi kOf Tad kejstaadt getaa kat dadarck Taser persea
^ ^ ^^ im kcsess dcMcikea Tasena Okea Tsa CtK ia das reld
^ v^Mviit Tid daraack darck deaseikea Toa Cjli ia rasers ra-
^ ^^ Wirdigca sessei rad aewe regiraag Taser laat Tad lewt ge-
/ *^eif jif irardea; daaa keraack ist der geaast Ejczisger Tsa
'-^ ^Hr Bstestat aickt akgestaaadea saoader ia aDe deai das so
^0 ^^ fBScrr aewea regiraag aacalick ist gewesea sick se
^ ^^Nfct^wreiset kat, das wir aas dea gegeakartigea Tad Tcrgaa-
, . t^iA JiffB*^** Tacswejfeaiick Tcrtrawa enpfahea der kialUgea
^, f^^ gjäA Mckt alaia raserr kaaigklickea gak wird^* gemackt,
^ g^Lm ^0g^rr bald rad gaad dadarck Terdieat kat aa sick aa
'- j|^^ ^p^ tf/aMtm daraaik dem Torgeaaatea Ejcaager Taser
JjjHl^^^^ jgwdhafcsH Teriekteastaia aaf dea Vagrischea gele-
weyleat graf Pawleas tos Vorcktea-
staais Tersckaidea ist , aaek ge-
fiyischea siad ledig wardea mit irea
ty sa ist das solker switracht
kaaBBtea kerrea rad retera a.
fad aoek ist Tad aack
10%
dem TM deneib ▼Bter herr mi rMer iam gemM ud ute
Tnsre geslos am Haagritchen gd^;ai Torliallt bisher m in«|
bUiben j dadurch ▼■• der ollgenani Bjcauiger seüier gerecb-
tikait j so wir im darauf geliehen beten , widervmbe bat alp-
tretea williklieb , habe« wir aber gedacht, in aolhea eb«iKm
seias Terdieaa rad trew je nicht Tneigeeset na hssea lü
daromb wiUigklich mit wolbedachtea mmt vnd aeitigem des nh
genanten TBsers ohems graf Vhrichs von Cyli Tnd annder rwamn
lantberren vnd Rete rat von farstlicher mneht aDs crbK^
bndesffirst in Osterreich dem vorgenanten Ejcniager nw reck-
ten roaalehen gegeben haben vnd geben in kmft des briefiii ai-
stat der ober&rten geslos vnd gralschaft Vorehtnstaia tm«
vessten vad berschaft Gars die weilaat vnserm vater kan^ il-
brechten von dem vonMejssaw verfallen ist mitaambt dem marckt
daselbs an Gars vnd allen andern lewten dorffem gnllten aneicB
rennten gerichten weiden gejaiden wildpenn vnd den vngeit ii
den märckten vad dorffem aUs man den vormallen daselbs Ui
gen Gars gehanndlt vnd geuechsent hat, nach den grosui
teicht daselbs vad allen irn zogehorangn als die voa aOter
herkomen sein, allso das er vad sein erben die nw farbasicr
von vns vnsern erben vnd nachkomeD lanndeforsten in Osterreidi
innehaben nucsen vnd niessen vnd die von vns vnd denselbes
vnnsern erben vnd nachkoraea sa rechten manlehen nemea iti
enpfahen sallen , alls offt sich das geporn wirdet als leheas rwi
lanndes za Osterreich recht ist. Doch ausgenomen das kirchlebei
daselbs zu Garss , das wir vns vnd vnsem erben Vorbehaltes ,
vnd also das sy vns vnd den yeczgenanten vnsem erben nit
der vessten Gars getrew gehorsam vnd gewertig sein als le-
henslewt irm lehensherren von rechtens wegen se tun piicbti^
sind vn^eferlich. Wan wir aber die obgenanten geslos ^
grafschaft Vorchtenstain aus der vorgenanten vnsers herm vii
vettern des Bomischen Kaisers hannden bringen vad die den
gemelten Vlrichen Eyczinger von Eycziog vnd sein erben erbÜcbca
geben vnd verschreiben vnd mit dem so von allter dareaw g^
höret ledigklich inantwurtcn , sodann sol er oder sein
vns oder vnsern Erben der benanten veastan md
Gars mit allen stucken vnd iren zugehorangnn Mn wir in
darcan verscVirWien Vk^>ä«fi ^t^nV^^i^vi^ Vi^^iflilirfb ^dbMf»
105
ymä iaiatwirCMi vai fiirfcM kain gereehtigiudt darin htWi^
mugtn^mtn des groMe» teich dttelbt ■« Gars olig«mell)
itr in ui aacsweia sinderlieh Terachriben ist, aol in irer ge*
wnk kaleiban Tnest der von in geloset werd trewlich vad an*
gnnarlirh liil Triinndt des briefa geben an Wienn an Snnntag
snck deai heiligen anffarttag nach Kriati gepnrd nercneehen-
knnndert vnd in dem drewfndfnnfcaigisten jar Tnnaer Crennng
¥BBierareiehadetTngriaehenetc. imdrewenecbenten jare. — IK-
piewmtar. Bi$üi§eriammi. FoL 85. b. 86.
V. (6. Oktober 1457, s. Regg. Nr. 157.)
Ladialana dei gratia Hnngarie Bohemie Dalmatie Croatie ete«
Res Anatrie et Lncnembnigenaia Dax, nee non Moranie et Ln-
antie Marekie etc. Notnm facimna vaiaersia. Qnod com dinonun
DhutriaBMiae prineipaai anteeeaaomm noatrorom Regnm Hunga-
rie ne Bebenue et Anatrie Dncnm mores institnta ao gesta mente
renohiaina, iUo maumo tempore eos regna ana bene beateqne
r«xiaae eomperimns, ac ehriatiane reipnbliee profnisse, qnand«
Ariatianiaaimia principibna Francorum Regibns Tolantates inn-
zem et federn. Ipsomm nos imaginibna exemplis et anctoritata
c«Bunoniti qneniam niehil magis optamns niebil eiistimamna an-
t^nanat nichi^ne nebia felicins contiagere posae eredimns ,
fnaai anbteetaa nobis dei pronidentia nationes cnm totins fidei
•rtkodoxe BMgna eommoditate et gloria a nobis diniao dono
tnln aalabriter ac cnm decore proapere gnbemari, dnximns me-
litn ipaaa aereniaaimoa maiorea noatroa imitari Teile, et qnem-
ndaiednm ipaoa didicimns grandi benenolentia copnlasae amici-
tiaa et eopnlataa aemaaae constanter, cnm hüs qni ea tempe-
nlata rcgni Francernm gnbemacnla imperinmqne teaebant, sie
^na magis faleant regna et dominia aostra cam mnlta nostre
religionis prosperitate in bono atatn vigere, sincera et hilari
mente operam diligeatem volnimna adhibere , nt cnm serenissimo
principe domino Karelo chriatiaaissimo r^e Fraacornm patre
naatra cariaaimo, precipua dilectiooe et aingnlomm federum te-
naci vinenk colUgemnr. Igitnr deliberate et aano nostromm pre-
latamm prineipnm comitnm ac nobilinm accedeote conailio, de
certa naatra adentiai anctoritata regia de regnia nostris Hnn-
gnrie Bohemie et ducatn Aastrie Tcnerabiiea patraa dominMa
»
bltgritete prideatk et Mierti iaiwtria pl
ÜMUiimii feeuBvi et etiititiia«« «oetrM legitee m-
teres pr«€imieree et eertos Bvaoioe epeeialM em gwMitl
■udate et Hbeni adMinietratioie ageHi gerenii et mimSaitAnaä
TAraeria et tiBgila aegetie et res Boetrae et i^aiater iumm
et eeBeedim«« eii, Tel nudert paiü eenui, ri ^m— «i
iHpe^iri Tel aWeatee esse eeat^erit it tpeeiale et jinmm
datwB et preeipiaai IkeiHateB ae peteetutea eaaü et ae
fereaii ad ipeim SereaiaeiMna Karehn lUgeai
eiBfae ee le^pmidi traetaadi eeaaeaieadi, teaiip«ralea «il pw-
petaae eelligaUoaes fiieieadi paeiaeeadi et federa ptmÜiaii
et predieta eania et ttagala eeadadeadi apprabaBdi, atipihtia'
aibaa iaraoieatis et peaaram appoeitieailnM r eali Maadl ^ ae
faasUbet eoadUieBee etipalatieaes et peaam appeelUeaea Iva-
■eataqae reeipieadi atqae peteadi, pre prfiieia eaalbai fl
etagalia peneaaBi aaftra» eaa keaii eUtgaadi Kteraa^aa aealni
ratiJBeateriae et aateaticaa proaiitteadi , et geaetaMleg ««Bia il
iiagak ftdeadi, fae ia sapraaeriptis | faaüket mmwm al
ea opertaaa eaee aat eipedire patabaati ¥kf^^
fae BMadataH edgereat apeciale. CaMai
in
f iintiti« cC vi«« BMlru , ae Tolestet M tttun per ip-
M0 plnc l«i pMWy f«W pMsenas fiicere bm, n prtlictis
pamMlhcr iateffveurarat. Qviiqikl vera alk iptii lcg«tit M-
OTM pracanUribit u preaitiit qooliket «•rm ttdrc«
iMtui c^nefauuB finuta» jmtui receplui
iatm CMttiMnifu Aierit , Qlid omne grmtui ratan «1
•■k fid« aMtia «t regio Terbo proaittiBiu omiuio liabtre.
flsb appeatMne Bottri Regtlit t%Uli iMtimemio lüt»
— DatvB Pnge iit mxU Octobris »dbo doBOÜ MiUeiiB«
fttdri^gert i ■!■• fUBfUgotuBo feptiBO ReponiB iiMtr«nui
Hugarie «tc DecÜM aeUoo Boheoue rero qiarto.
Ad miadataa dwuai regia
Plraeopiaa de Rabastein Caaeellariaa.
% foL t87, S88. Aach deataeh.
VL (t. Febraar 1467, s. Regg. Nr. 183.)
kk Stepbaa Eicaiager Tea Eicaiag, Bekeaa ab leb vad
der Bdl Herri Her Oawalt Tea Eieaiag, meia lieber Braederi
TOT Zeitea vaa wleiaaader getaih vad dadarich geaeiaaader
tailbrief gebea babea, vad waaa aber demaelbea meian liebea
Bmoder aa aeiaeai tailbrief, dea er der eaebeabalbea Toa mir
hat, aa der geecbrüR ettwae Teraiailligt iat, deraelb tailbrief
immm geUwttet hat rad aocb tob wort aa wort also lawttet:
gich Stophaa Eicaiager voa Eieaiiy Bekeaa Ar mich rad
^aieiB erbea vad taa kaad offealich mit dem brief. Ala weileat
nJorig Eicaiager tob Eicaing meia lieber Tater seliger mich
n^tti bmIbb liebea Bmeder herrea Oswaltea dea Eicaiager tob
iiKifaiag aa rechter ftrcaicht tob eiaaader geteilt hat, ala das
ffdiaadbea tailbrief awswetsea , Tod waaa Trir ich Tad der be-
^yBaaat meia lieber braeder her Oswalt, tob gutem willea Tad
^ybniederUcher lieb w^ea all TBser gat, so wir gehabt, ia glei-
^kea tail aaeiaaBder gewarffea aad aias gemacht habea tb-
^jgaaerlich, also habea wir TBser sachea ia aia aadre ordBoag
^md ataaadt gef> Tad geaiacht, ia solcher maiaaog, daawir
„TBa BB wider TOBeiaaader ia taillaag gegebea Tad au Arcaicht
ffgt/iMUi habea. Also ist aür Tad meiaea erbea tob dem obgo-
„aaaleB meiBefli liebea braeder aa rechter taillaag g^ebea Tad
,4aBalleB die Stakch tad gaeter die daaa ia meiaam Xai&mH
108
^htgnShm Brimj iea Mir daui der thgCBaast aieiB BehcrBne*
^der darnnb gegeben tiet» den» nick wdU geavgt Iwt vil
,,micli rmi raeb erbei n« Uiiflr beai^^ soll, wmd des k-
jisentei mefaiem lieben brveder herren Oewmlten vad seiece er»
yjben iet genaUett. Hem Ten ent dui Newaliewal md lükiw
y^nitsaiabt eeüier Mgebdnug, eif dem Merheriechea. Rcai He*
„fea Alberadorfi Frewatsperig , die gaeter Tea dtm Leber, dii
y^ Weiderfeld !%ea, der Hef aa Reca ia der aKea Slit, ait
,,irer sogebdraag, das bawa in der SUt, wmi die weingnta,
,^aannt der Gelateeb vnd der Kataer , rad eel aweb der be»
y^aannt aiein Braeder vad eeia erbea aUe geüachald, ee vir
,,baid sebnldig wardea eeia betaaUen — mit aamea dea Stefbm
„Eitaiager Toa Peraettorf drettaebeabaadert plaat, dem ScbaDa-
^erger drewbaadert pfint, dem Decbeeapek^ea yrmä dem Gat-
^eter rierdbalbbandert pftint, dem Kern in der Woduiw baadert
i^planl, daraaib Sew dann geltbrief Ton vae beben Tad die bie-
,,dert pfiint pfeening von des Togthabem wegen , der des Rewt-
„ter gewesen ist. Item herren Cooraten sein geltscbnid Tob
„das traid Tnd da enntgegen sol dem benanten meinem Bree-
,yder Tnd seinen erben beleiben alle geltscbnid so maa Tas nt-
,,einander schaldig werden ist vnd sich gemacht bat Taecs »f
y^aad Michelstag des newnundvierzigisten Jars, so wir ms tob
^einander geseczt Tnd geteilt haben , sunder mit namen bestieibt
„den Satz auf Drosendorf nach lawt desselben Sacabrief wmi
„was er aaf Drosendorf hat , mitsambt den awain bewsera ii
„der Stat daselbs , Tnd awcb die gehscbuld Ton meinem hem
„Herczog Heinrichen. Item die Sibencsigk schokcb Toe der
„Teikgwiczerin Tnd Im Sun , allein meins weihe heiratgat, Ta4
„der brief Tber den Redusch Tnd Hungrisch prod , das sol wir
y^Tod meinen erben beleiben. Ynd also sol Tnd mag na der ofige-
,^elt mein lieber Bmeder Tnd sein erben nn binf&r mit aUea
„Irem gut, das sew yetznnd haben, oder binffir gewTanei,
„nichts ansgenomen angenerd banndeln Tnd tan allen Iren fri-
„mea damit schaffen , nach Im willen, wie eew dea Terhsst,
„mit Terseczen , Terkawffen , schaffen j maehea , wem vad esv
„wellen — an mein Tnd meiner erben Tnd
lySem wegen Irmng Tnd binderaass getreariick
^leb obgeaaatoT RU^Vasa ^XviXti^vt
fjk^m wtSlm vai «dba anrck im
f
kaWa BMk gtwjMUB fetrtwliek vai w^,»..»!,»,
kerm BrharlM DMsea gwmlit t«f tm all ir«i
j,lawtt«i4, des vwcsrfch ick aick rwA stn trkaa aidit, Tdl
ffßh %wA idil Mck ■«■• vator stiigcB M kaiMrlai
9ihuf 9 eier ^cnchrcftuf giMirkl «der iwitdieB
ffgßmgm w«rtB, üe ▼■• «der wer irfcea kenrtra, dk mHc»
,Jmu kraft aidit kakca, nudMr gaaca lad vad akacia. AUaia
yfdie erataa tailkrief vad die gegaakirtif veraekraika^ aallaa
9ikei In kraftea kdeikea aagaatrd. Yad dea aa Trkaad gik
,,iek oftgeaaater Stepkaa EirmSager ^aa Bicaiag Ar adck Tai
nBMa irkea, dam keaaatfla aMiaeai liakea Braadar} karraa
,,Oawallaa Eieaiagar raa BiciiBg vad aaiaaa arkaa dea gagaa
9)kirtigea krief, Beaigdl mü aieiaeai aakaagaadaa laaigL Dea
naiad gecaawg darek aeiaer vleiaa^gea pet wfllea die edlea Laa
^Saakckarewtar , aad Stepkaa Eilaiagar vaa Peraeatarff , bmIb
yiliak Tettera, aiH aakaagaadea las^eai deck la aad Ira er»
„kea aa ackadea. Der krief iai gekea, aack Crisü gapard
y,viarcadbeakaadert Jar, daraack ia deai faafeaigiatea Jar, aa
y,Maatag aaek aaad Jorigeatag.*' —
Vad wie aa aalk akkerirt Tenaailigaag keaekekea iaI , ga»
lak Tad Terpial ick adck rargeaaater Stepkaa Bitaiagar vaa
Bitaiag Ar aick rad neia erkea wiaaeatliek ia kraffi dea kriaA^
daa deai okgeaaatea meiaeai liekea Braeder vad aeiaea erkea
dUa TcnaaiUigaag dea keaieltea tailkriefa ao er, ala akaa ka-
nrt ict, vaa Mir kal, Toa nir aack allea aeiaea erkea
kaia Irraag aack auuigl krtigea aack kakea aal ia dkaiaer-
lai web) aaader er vad aeia erkea aalla vad aiigea aa kiiH
ftr dea keaaatea tailkrief , ala der adt aeiaer laakalt Taaer»
■MiDigt wer, aa Ira aetdarftea liekea Tad geprawekcBi wie
Ir daa am peaatea Aegea vad wa%eaallea wirdet, vad ia aller
aMMa aad auiaaag, ala Sy kielea getaa aiigea, da der keaaat
tailkrief TaaenaaiUigt ist geweaea, aa aieia, BMiaer erkea i
vad mmngkiidu rw vaaam wegea Irraag ^niA wVivtvft^^Ma^
110
Dir SüNftriWi
im Bil Hmr» hw
MQgM kiMhaf, Mdl OrM
PtLlM^Mt.
▼!< htiTM Stephum ▼•» Ebilaf , Otn vai wmMmer ftfaHi tili«
Hiesaeh ift Tvrmerkcht die akrei, so gMcheBa k^tm ht
xwitraekl weges so geweiett siad ■wiseheu tmiw albrgt-
Bftdi|^ei herra dem Rtaiseliea kejeer ui auiem, rmi hmm
Stefan Ton Ejtabkg ai den aaderea tafll dvrdi herrea Ylreicki
nrejherr sm Grafeaek okristea feldlieappoiaaB ia Otlerrcick,
herrea Raedigerea tob Starhenakerk ^ad Wol%magea
ekennderff aaf derea gewalti ee bj vea ti
Röiniackea kayter kakea auf rat! Tad TerwQligvag des keckge
kereaea ftratea vad kerrea kerrea Miekellea des h^ügea ri*
BÜackea reicke b ^raff aw Majdkarg vad graff a« nirfdrii
•te. Ynd aader kr -ea ritt vad laaatlewt dje iees kye sw Bgeaa»
karg ia aamaang keyeiBaader geweaea ada. Itea Y«a erst dv
Siea kalkea ok vaaer kerr der Röaiiaek kajaer die Sias vaA
kerait gelt Idaea wolt , erpewt «iek kerr Stefaan dariaae avay
taweeent galdea aaekaagekea. Iteai weit aker das adaer ka|i»
aerliekea audeatat ait gemaint aeia daa daaa kerrea Stefkaa vaa
Eyeaiag die aiftrkekt Walderatorff Hekersterff Hadarstaiff tai
die keradiaül GokelaparlMk adt irer aagekimr vad Im
teickt key Garaa aut de» kleia teiditi «
Heffirea gaUgaa^ aa «aa «w aiaea M
fr Jt ba »ailLt!k\^ÄÄ«w^«tl«aT-iÜl
tu
Kaiser Bit gesamt wir
Stdbaa 4cmi TsgcH vb4 Uigcrickt v«lf«a wm
dUkr Mkcng plMl phrwimg gdts mhhA geka ^agwurBck
Itea 4a migegca wfll hcrr 8teiaaB in gada« FUkaaaataia
■dl aaiaar Zagihiiaag ab er 4aa ia aacswcia iagduilbt ImI ¥••
gavariiali IcAJidi aMrettaa rmi ij Iraatet plHat gaHa ada
laOgaüag aitaaiiU ieaa aaMattca aaeacaa aaf ier naatl Tka
aa^ fallaa latara Itoi wah aWr iaa tdacr kaiairiiiki
Maieatat aH gaMilat aaia arpewt dck karr Stefaaa aa^ Mr
4aa iai itr beiirtt Taydit Wy Garaa iaa kkia TeycMal mI»
aaaipt daa aicaaaa Falktaaataia Ymi dca Mirkchtea WaM«w
alarff HAaralarff Bit irca «agdiiraag Ymi itm kaacUaa ¥a-
galt ymi kal^garieht sw mk gebea wcrdt, a4cr aker fkt 4aa
halq^crickt vad vageit adwaig phaat pkeaaiag geha ab abca
gaadribea bt arbUck g*g«Wa werdt Itea 4a ealgcgea wil
harr Stefaaa ije henehafl Gaael^ark HUertdarff Ta4 M»
kaaakerg vb4 ij liaa4ert pkaat bibgedUag aut taaipt 4er ver-
aaaaea gilt Mtf^dieh aktrettea Ywi laDea heeea. Iteai imä wal-
Bdber artikal aaseeri^lk 4er Ubaag ier Siei kalkea kerraa
Stefaaa vaa Byesng la YoUarea aagesagt wirt 4er eeliai herraa
Stefaaa Terfertligt Tai sa erik beetfttet werdea, aut aller eei-
■er aagekiraag herlieMkajt rai gereehtikait ab Taa alter Wr-
chaaiea bt, trealich Tai Tageaerliek Iteai iaraaf bt Wreit
ak Taeer alletgeaaiigbter Herr der Rambcli kajser iie laeai^
iar Sieae ab Tor etet yeea ait taea wok, so tchall kerr Stef^
fima iie Sica iaa Jar Taca aaf iea sekirstkiaA^ea Taeer
frawatag ier lieektaiefla wkabea, will iaaa Taeer allergeaaiigi»
ater kerr ier Rönbck kajser dieselbea sica ia ier kcatiaiktea
seit raa iai libea auig sem kayserlieb gaai taea, wQ kerr
Stefaa ieaaeek away tawseat pkaat pkeaaii^ aackbesea , iaek
ab« ak seia kayserlick gaai iye Idsaag iw ieaeelkea lieekt»
neeeea ait taea wari, das yeea seia kayserlieke gaai kerrea
Stafo awbakaa hje wmi ier aackstkiafli(ea 0%\At%m wm^hi^
^^^ ^t^A ^^M »M ^^J^ A^^^mA^^JaB ^b
m oMi- 'Wmm ■■HiNi 9"*' OmVMMHB iBi
üilttiT lürr MmßkmMmm^ m «dMl taHwidb mIi kmmrikk
l^WMJirt WimliwitiHr IM rrnü Wiliri»iirK;ii||||
'VBC 'tfMMI ^"'^ vNI ^MUUMBMi SMMDHHI 4BP'
Ob um wumm hmtm ^immmhihmk Majmt hwiie mMk
ivir dfti temMh kdsitUeh gMi hMvtft StoBui mIm% gMI
gelte erblieh Terschreib rni geb, da ealgegen «ehiiHeB
die hondert phvnt gelte sein leibgeding a«f der Mavtt Tbt
sampt der TersesBen gfilt lediklieh genallea. Iteai amdi ist be-
redt, daa Tiiaer allergenadigiater herr der Römisch kaiaer henrca
Steffaa Ton Ejcuag Maiater Haanaen tob Meira brief waa dir
sein kaiaerliche gaad in der Kaacsley genaaiea hat oder mmm
hat laasen lediklieh yad yaoemiailigt geben imi aatwvrtea mkd
laasea aa^nonien der tob Paaaaw brief ait allea ¥Bg<BOfliA
Item TOB des weehsl wegea so herr Virich vnd herr Stefai
▼OB EjcBiBg mit dem Maiater bb Maarperg getaa hat iai bereif
so berr Steffaa begert deaselbea Wechsel bb heatittondaa
kaiserlieh gaad das gaediklich tae. Item tob des wechael
gea so peschechea ist awischea berrea Vlreichea tob Bjeang fad
des TOB Schottea ist peredt so herr Steflaa tob Bycsi^ mk
der TOB Schottea miteiaaader danuab geaiat vad gwidit wm^
dea das dsaa seia kaiserücbe gaad deaselbea weckal aach 0^
aädiklich best&tt Item sBBderlich ist beredt tob der
wqpea so herr Steflaa berrea Vlrid^a DachaaafdMipi
BOB eribea achaldig iat wordea, ob ajr
aebadea Bit Bemea woltoa, das daaa a
dje adUgoA fAVKclMML m^ \a^^% «da«
113
ier so hör SlefTan ladvag begert uiiib sein geltbrief in die la
gaben ecbaffeB Tod daa dem lantmtricbaUi Ton Tiieemi berren
Mm Rfimiaeben käiaer oder leiaer kaieerlicben gnaden ritten
innimb aneb geschriben werdt — dai im die ladang nmb die-
selben geltbrief gegeben werden, desgeleicben obgescbribner
■ainnwg lebol es gen dem Lndmanstorffer aneb gebalten wer-
ben — damit berr Steffen derselben geltscbnlt balben nit sn
■ckaden cbom, wann berr Steffen nacb der ersten becialnng
hye in pegriffen die banptsnmen willig ist m peczallen. Item
«■ scbol aneb sein baiserlicb gnad berren Steffen Ton Eicung
ninen gescbifftbrief geben an den von Melkeb das er im das
lechensreebt besecs von des lebents wegen vnder dem Lieebten-
stain Tntterm piig gelegen Tnd im das recbt gen lasse. Item
die geltbrief so berr Vlrieb Ton Eyesing dem Neydekber gege-
ben bat vnd aneb die saesbrief so berr Stepban Ton Eycning
iber Gares Ton berren Lewppolten Neydeker lantang inbat
sehnllen Ton baidtail lu des banbtman banntten bey dem Ton
Mnidbnrg nn Reei nidergelegt werden vnd die vorgemelten brief
tchnllen von dem banbtman yedem teil sein brief geben ynd ge-
nntwnrt werden iw den tigen als bemacb geschriben stet Item
ien geltbrief so sein baiserlicb gnad bey sybensechen bnndert
pbnnt pbenning lantnng von berren Vlricben von Eyczing seli-
gen innbat den scbol sein kaiserlich gnad berren Steffen Ton
Bycsing lediklicb beransgeben gegen der raittang Galici vnd
Zabsky antreffnnd vnd ander vordrung. Item es scbol aneb sein
kayaerüch gnad berren Steffen an eritag in der wochen einen
wocbenmarkt vnd an send Mathenstag einen Jarmarkcht gen
Scbratentall erbUcb geben mit allen gerecbtikaitten ynd inge-
bSmngen als in andern stetten nnd markcbten des lannts Oesteiw
reicb eitt vnd gewonbait ist Tngenerlicb. Item aneb ist beredt
▼on der scbnb wegen iwiscben berren Gewalten vnd berren
Stefan von Eyeting gebmedem vnd dee von Knnring des Tnser
aUergeaadiguter berr der Rdmiscb Kayser binf&r nit ladn^
nodi recbt anffdie aebnb anq^a lasse, meint ey aber der Ton
Knnring epmcb dammb nit m nertregen eint sy willig m der
banbtsaeben in antwnrtten. — Item encb ist beredt dae Tnser
alleigensd%ister berr der Rfimiecb Keyser oder seiner ki&Mew
lieben gnaden erikm Aems Steflaa von Bytning tii& n«\ik n^^
Areätr. V. JKr/L o
lU
Mftea «nn gdtai ■All» qr< feie nr %■■>■■§
IbiiliBtay mU tamai giUm «id
•eateg MgitaMMnalcr lii^it Mckta liwiart griln dl
gcracht !■ g«U vbI aa wag «h tfciagi IBm ist aMprfiBll p
«salt wavlM TBd Im vm Ummb sw yii WaljaHa« tif J"'*
•m giddMi fwarfcan «ai marp«llM gw Huliffat—tJI k ii
galoaa ridMr fahjtt wmitm ▼agtMiliah.
ImMIm üb MwkgMekribn kevrw Sldba vm ^r^ihf
ymi vor«mf Miklidi idka. Itai smüff hMiart griln
Im ym YettMT ingMidj« «r h«till ia
hat Itm tia swaj towäaadl pÜtm Tmk lim
gdte Mf der Mavtt Tk mHmhM i« yrawia gfll tg% hy
ireiii TawMBt plmirt pheunag hrbgt Itaa 4y acUUaB svPMk
bey sybeatiialb taiueat galdea. — Item Koaatgell wm PaMh
Tod Bretele bey sechs hundert golden — Item die Sefaidea «»>
lent seine bmeder vnd sein der sachenhalbeB geaomea ibcr «r
md iwsincsig tswsent golden. Item die sehidea too dem Lev>
prechtinger aas H&ogstorff vnd semng Yor Vischeaanad biy
aweliff tawsent golden. Item dy vir Tad swaiaca% tawseit
golden so sein ksiserlieh maigestntt nach aiaister Haänsea via
Meirs abgank bereit eii^nomen hat im aagehSroBd. llem dit
Schäden Ton dem Podmeacxky vnd den hroedem hej aechfa
tawsent golden. Item Kirehling autsamht der Tareaseea gill
die bey fonfhondert phont phenaiag hriagt Item aU fsrsis
sen g< so Vorichtenstain oder Gares hey ae^eninwaeat gol-
den. Item dye ▼hermass so man Im als er maial an dar
rayttoDg Galici ynd Zabsky hegen hiaaos selndd% wmrd kty
▼irtawseat rirbondert sybeocaig phont pheni^g tmd gaUia.
Item all sein gerechtikait aof den gesldssera Far^laaataia
Garss naeh lawt der Terschreiboag so er daromfc tmL
es ist aoeh beredt, das herr Stefaa tob Bjrraliy haevan II*
riehen von Graffenek haohtman an vaaas
sehea kayser hannden mit dem g08lM^t^
Tod SUt diielkt fp^nViva %fiM\ in» aatd
116
far udMlt geea der letlea Weuliag detseDkcB guiUm TjiMtiia
imr Tiber Tsd Statt Tigeviriidi aa des virdea tag aaeh der-
aalbeB leatea Irecaattaag deai haabtsaa eder weai ada kajaer-
lUk gaad achaft a« Taaert herrea dea RtaiadMa kayaer huan
taa am Irmag aktrettea achaUea aad weDea getrewtick Tad ira-
gameriicli. Item ea iat aueh beredt, daa berr Steiaa vaa Bjr-
eng Inraa der aaebea balbea cbaia BMattaafabig aocb gekjtt
gdt eiaaenea aocb dea aeia aw aeaMa geatattea aebeD eawir
4aaB daa er oder sein eribea aaff der beaMkea drejer tig doa
aratea den aadera oder den drittea ir aiaea ait beesalt ward
ala Torbeaebribea atet, ao aol vad wug berr Stefaa Toa By-
caiag oder aeia eribea daa perirl gealoa Tyraataia dye Tiber
vad etat aut irer aageböraag daaelbea liraa iababea aaeaea
tmd ayeaaea mit aiaatt aaCriag vad gekit gelt ia aDeraua ala
ar TOigetaa bat ao laag bia er seiaer sam galdea aaeb iabak
dar beredaetel aa abalag eatriebt vad beaalt wirt, trealtcb vad
TageaerKelu Item ea aol aaeb Taaer allergeaadigiater berr der
Bdmiacb kayaer berrea Stefaa Taa Byeaiag aiaea gaadbrief
gabea Toa aller baadloag wegea ao aeia braeder weileaat bar
Yhricb aaeb er ader yeauat Toa irea wegea wider aeia kaiaer-
Beb gaad getaa babea daa aeia kaiaerlicb gaad ia daa gaedio-
Keb veigibt, aaeb berra Stefaa die abaag beraaagebea vad
aalber geaadeabrief aebol berrea Stefaa Yoa Eyeziag aa dea
aagatkaaftigea aaabeattea gegeben werdea Tageaerlich — Item
ea aeballea aaeb all brief ao bie iaabegriffen aiad voa vaaera
berrea dea lUaiiacbea kaiser Tnd berrea Steffaa voa Eyeaiag
aut der eratea becaallaag aa dea aagstk&afligea snaabentten
ibefgebea werdea , aaigeaomea dye brief Tber Farcbteaataia
Tad Gera aol berr Steffaa yob Eyeaiag oder aeia eribea aaf
dea leatea tag aiadieb aaad Blaseatag gea der becaallaag fber-
gabea ala trcuriieb vad Tageaeriicb, vad aa gedicbtaaaa peatii-
llga^ fad TolRnraag der Torgeacbribea beredaag babea icb VI-
raicb Freyberr aa C^raffeaek baabtoMa etc. Radiger Toa Star-
beaaberk vad Wol%aag Yoa Rakcbeadorff ala Tnaera allergeaa*
d%iatea berrea dea Rdaiiachea kaiser der aacbeabalbea gewalt-
trager fad ritt vaaere petscbad far die beredaag gedrakcbt,
der awa ia galeicber laatt genertigt Yod yedem teil aiae gabea
iai, darsa bab idb Sietkm roa Eyeaiag aaeb mftVa f tUtViaA Ite
116
jede Jberedaag die iachen Tsd kerediDig als hie na getchrta
fiel la YolfikreB — gednikt, Yad der eaehea aw seqgustb-
hen wir Graf Miehellea von MaidJbnrg etc. leh Haiarick vea Litdb»
teastaiD, vnd ich Jdrg too Eidiartaaw aach Tasere pelKM
for die berednng gedrakcht Geben aa E^eaabarg an 8«hf
▼or sand Mathias awelf|K>ten tag nach chriat gepard TirriBhoM
hnndert vad im acht Tnd sechaigiiten Jar. — Dipiamatar. M^
amger. Fol. 239, MO.
Vin. (15. Maj 1468, s. Regg. Nr. 190.)
(Roth.) „Wie ain Hnngriicher kaaig, die Tea Kicnq;,
„wider die Kertser aa Behm aa%eaordert hat.^
Mathias Dei gracia Rex Hangarie Dalmacie Croacie
Ma(g)ni6ce grate nobis dilecte postqaam hesteraa die Tesiau
contra hanc Ciaitatem Trebighz qne erat speciale donicifin
hercticorum et in qna erat cnm gentibas Victorinns primogeii-
tus Gcorgii de Podebrad statim ingne combnstnm fanditns dele-
nimiis, et ipsnm VictoriDum cum snis in Castro abbacie indi-
sam sub obsidione tenemus. Qnamobrem cnm nnlli dabium sit,
qnod prefatus Gcor^ius pro cliberatione filii sni cum tota su
facultate veniat, dilectionein vestram hortamiir qoantiiin plu
possumus, quatcnus statim et in continenti visis presentibus mon
qualibet remota cum omnibns gentibns vestris, eqnitibos et
peditibus pcrsonaliter huc ad nos in subsidium nostri Tenire Te-
litis non retincbimus vos per longa tempora, infra octo diei
res ista consummabitnr et hec erit caput totias soscepti ne-
gotii, quodsi virilitcr apprehenderimus facilias deinceps res ea-
tholica contra enm promoueri poterit. Ergo hac nice ad hint
nobis singularcm complacentiam faciendam veniatis , de cetero
autem tos magis supportatos ab onere tali habebimns. Datia
in descensn nostro exercituali prope dictam Ciaitatem Treb^^fci
quinta decima die menssis Maji Anno domini millesino qnadria-
gentesimo sexagcsimo octauo Regni nostri anno andcciaio (V
ronationis vero quinto.
Magnifico 8\ep\\SLikQE.>}c\»!^«T
grate uoViä AWecV»
117
(gDaraach ieuelben hrief in dewtsch,'')
ervordnug, da der brief an Mittichea aarli
BaneidB gen Schretntal komen ist , hat sirk
•r fHirplm tmi Eicxi^, den nächsten pfinstag darnach gen
VefcHsck erlieht, md ist mit iig* vnd ettlichen mer m ros-
wm -wmä le fiiessen, ain ganncz maned, im veld beliben rnncn
M dnm lUittr aut tedingen ist gewonnen warden. — "
,Ynd md Mlh eraordern vnd schreiben, so der knn^ her»
m OsmJten tob Eicsing insnnderhait getan bat , darawf ist
MT Osvalt nwck instwiden als mit ▼* vnd ettlichen an rossen
mä se finsscs, gen Trebitsch logen, vnd awch ain moned da
^Desj^eychen her Sigmund Ton Eiczing awch mit seinem
•Ikck** — MHpiomaiar. Eizinger. Fol. 127.
DL (14. Febroar 1471, s. Regg. Nr. 20t)
Idi Peter Koihreis Hanbtman auf Freen mit sarobt meinen
mmtrm bewaren yns wider ew Edler Herr Her Stephan von
eming wider all ewr dienner vnd hellfTer vnd vndertannen
sUliclien vnd geistlichen vnd daromb das Ir mir drott, vnd
I bab nicht wider ew getan etc. vnd neben dem Rdln Her-
a boren Jörgen von Leuchtnwurgk vnd Fren des Obriaten
rnnsnaister im Königreich zu Bechern etc. meinem gnedign
»Ten vnd was Ich mit ew vnd den ewren anheben wirtt dar-
ib win leb ew nicht scholdig sein die weill Ich bey sein
aien hb. Gebn lo Fren an Phincstag sand Valenteintag anno
wni etc. baj^' — Diplomaiar. Eizinger. Fol. 251. b.
X. (1. J&nner 1472, s. Regg. Nr. 202.)
„Damach ain senntbrief von dem Kolweis.'^
Bdier Herr, meinen dienst, als yeciund stet, Es ist au
eh gelangt, wie mir ewr gnad nachred, vnd mich bcxcich,
B Ich ewr gnad ainen ploethont solt gchaissen haben vnd
r ew das von mir zo hat gesagt, der tot mir vnrecht,
er berren Stepphan ewrm broeder demselben red ich nichts
ts nach« Aber wolt sich ewr gnad von seinen wegen anne-
me», MO wUl ich a^eh hewt drey tag ewrii |;&^4tu liuuA
118
Dmi MIm hifffw hifffw OiwallM ▼•• Boilm;. ^ INjplh
XL (lt. giplt«ia> ttft, •. Magg^. Nr. S14.)
▼irmriMhl die liriflil vii tqr'&V swImImb
kfff0MJ%IslMi WiMft <— Bf huita kajMr aiM, ▼■!
VM Kksby Im wminm tiili| iwcfctAta mab al im^g i«l-
trtdrt BgitmA vai vortoMg m iwbehea ir fciHmiii Uähr
ftw—M tahi als kanadi kegrifw ist ▼•» 0nli m1
iTMar aUfifiMilgifter k«rr ier BMdidi lajMr
T9B Kfldqg mb all saja ■ynnfc tbI ^wirmag 9m «r fia
aaUba val waOtaat VMoha vaa Bycali^ aaiM traalar wi|W
aa aaia kaieaiHdMa gaada «ai seiaer gaaiaa laasi val bwl«
Uslier gakabt liat, o4er gahabea aiadit, aldita dariaa aaigt*
aomea aoch hiadaagetecat 22150 galdeia Ti^griscli vad dacitci
geben so sol derselb Toa Eiciing des ge«loM Valkeaatala fai
aller Seea so er Tom Fftrstentbaiab Oesterreidi rmi, seia kiiscr-
licbea gaadea inbatt, aiit allen ira aagebomagea naeaea rea-
tea Yrbarregistera vad aaadena so im damit iageaaatwartt ilt
aaf sand Micbelttag yecakomead abtretiea Tad dia mfttsmf
saeabriefea vad ▼erscbreiboagea die er daraber hat aaeb der
bericht an Egembarg bescbeea, seia kaisertichea gaadta od«
wem seia gaad das beailicbt aa seiner gaadea baaadea iaaaal-
wartten, da engegen sol im sein kaiserlieb gaad dia ttS94 gal-
deia Tngriseb Tnd dacatten 400 pfaat Tad 54 pfeaiag daraaib
Im die Sica Yerscbribea gewesen seia, aasanubl den obgcmJ
ten 22350 yngriscb vnd docalen gnldein dieaelbeB Sam baid
bringen 45753 gnldein 400 pbundt vad 8 pbeaig die voigesdai»
bea Sam gnldein pbnnt Tnd pbenig aaf der auiatt aaftlsg slst
gesloss ynd Ober an Timstain Tersebreibeaa. Abo laa er fai
seia erbea dieselbea Stat gesloss Teber aaCdag ▼■! maatl ih
babea vad aicb Toa demselbea aafslag rmä aaati 4or
sebribea sam galdeia pbnadi vad pheai^g
aal aach daradt dtina^h ^«a VicMi^ asf d
komeada« aalm >Di3ia«Ä^« 1P^«^
119
MM 4##
»•*^** «*«*«*•• IlMibM
120
▼OB deaselbeD Maut tb4 ai&Ug alle die weil dertdb ▼•■ B-
emg dieselben Mawtl Tsd aoCileg iBBimbl jiiiicbee geben mI,
▼nd 80 seiner knyserlichen gnaden gegenjchreiber Tnd besdAwir
daselbshin komen, so soll sieh beeiaOrnng der ebgenanten bawH-
sun an&ehen. Es sol aneh sein kaiseriich gnad dem bcneltaa
Ton Eicung gen Schretental Statrecht wappen JamMriLcbt «t-
ehenmarkcht aneh anf sein Dorffem Marknntorff Waicicnitit
Pnslestorff Teinenndorff Kamegfc Tnd Zaintgmb das halsgeridt
darexn ain gnadenbrief Toib all verganngen Sachen Tnd binnjlng
so der benant von Eiening oder jemand Ton sein oder scisi
bmoder wegen wider sein kaiserlich gnad Tud lannd Tnd bnt
tann haben geben sein kaiserlich gnad sol Im aneh vber les
geltbrief den sein gnad mb 1654 Pfondt 6 Schilling wmi U
Pfenning von dem benanten Vireichen von Bicming hat , ain Titt>
brief oder aber denselben geltbrief heraus desgeleichen den vin
Melkch vnd demselben von Eicung Tottbrief vber weilennt fh«
des Meirs brief das die dem von Melkch Tnd sein nachkomm
aneh dem benanten von Eiezing vnd sein erben nicht zn scha-
den komcn vngeuerlich auch geben; sein kaiserlich gnad sol airb
des von EicziDg geltbrief za hanndeu bringen von Raelanttei
Neidegker vnd bey dem nach dem nacbgeschriben tag mitsambt
andern briefen vbergeannttwortt werden. Sein kaiserlich gnsd
sol auch dem von Melkch schreiben dem von Eiezing das lebnas-
reclit vmb den zehent vnder dem Liechtenstain ii^-ider die Hole-
wersin oder wer den innhat zn beseczen vnd recht ergeen las-
sen. Es sol auch sein kaiserlich gnad die Schob gegn dem
von Kuuring abtun vnd so der von Eiezing von dem benanten
von Kunring mit ladung furgenomen wirdet sol er daranf aat-
wurten, sein kaiserliche gnad sol die leben dem Ton Eicsiig
leihen vnd die wechsl bestatten vnd jso sein kayserlich gnsd
dieselben Stat gesloss Täber Mawtt vnd anfslag tob demselbcB
von Eiezing losen wolt , so sol er vnd sein erben des sein ksi*
serlichen gnaden vnd seiner gnaden erben zn yeder zeit stat
tun, vnd gegen beczallnng der bernrten Snm Ira gnaden der
abtretten , daran In dann das was sy von denselbeB Biantt vnd
aufslag ingenomen haben vnd mit Raittnng briBgeB niiidsl aW
geen sol, vnd wann sein kaiserlich gnad
erben im lar , Äcii%«\\i^Ti ¥«>jtiAa!^w ^4«
181
Men wegen derselben mantl Tn4 aafslag ernedern werden , lo
••Uen sj darcsn konien oder die Im sckicken vnd in gegen-
wvt%;knit seiner giaden gegenschreiber dsnsn rsittnng tu,
wmä saUen dnnnf desselben tob Eyexing spraeh Tnd vordrang,
■o er Ton sein selbs md desselben Ylreicben Eycsinger seins
brveder wegen von des Yorichtnnstnin des gesloss Tnd bersehnfl
flan der scbesig pbnnt pbenii^ geHn Inr du leibg^^ing nnf
Aar Mnntt n Ybs ucb tos weilennd Baiiter Hsnnsen Meirs
gvts der raittang n Gsllics wegen Tnd all uder sein 8f raeb
yrmA Taderug wie die genant sein, die er sa sein kaiseriicbu
gaaden Tnd seiner gnaden lanndu Tnd lewten also bisbar saf
dato der beredsedlea gebabt bat ader aoeb baben sMcbt — aaf
brief ader u brief, deraelbea brief datea eDter wer, weu
dato der beredsedlea niebta aasguomu ledicfcli«b Tsllea ab^ela
au brief Terscbreiba^ raitrcgister Tnd »miee Trkud diA «r dar-
•■b bat, gegen seiner gnadn obbervten KaMbri«/ aittsaskbt
du Torschreibngen , die er tu abtrettaac w«gea Tiraaiu«
gaalosa stat rad täber snatt Tnd aa£i(ag aaeb 4w b«r«rt*a
aainar Spraeb Tad Tardrang balbu aaisb lawtl 4äf uMAm Aim
Im Tnder seiaer katMrfiebu »Miu fnaanri g«b«* »«rdA» ;
Tbenatwarten Tnd sol salb TbcrutvwtMe *IW inryd »v«i b«^*
du taillu n Kreabf aaf du him0titüg* ^mU NLHk*l«tHr »«««-
«arlich bescbeen Tnd sailu daut ^ ^^^-^^rx fx^i^.it. t*^*^ *^
geriebt Tnd ul die kaia taül r«r^ ^^^ mÄ^th *a^^ 4««^ «^
aaf baideaseittu in du uHm ^mju^ia' *u f*m^uU ««)m
fiwan in raeb nocb a^»t süebü n^er «^«^i »a^^^ Uj«uiC4« m
dbain weia weder avt rccArt »Mi m f»^:^ ur,mr^'A, nt4 r«^>
aeriieh Tnd du soifidb uft «aMf k«uMs«-;>;i ^rAs*-^^ ^''«"»
acbea kaiser etc. wSea vW v-jambi lo^M^i^^A-A^^ mi uo^'i* knri#
TBuer laaigl aaf ihe b^r^Ä^bil ia «fu#.«H^^ ^.».«^x^t i*«^ <<'•
deflMdben van Firriac rv^nN» «»sr «9# »m c*.«'«' »*"*'*' •"'*' '"
gleicher lawtt latu' mrimm mA^vu^ua^^^^ l^:w.«i.*^ ^ii^'I.im
bat Bes^ecbu na 4er !lk«;»«ru' «a h.*tfU/ *«^« <:• i'tii^'*.
ist
ÖL (U. Scptmkar U7t, 0. Bflgg. ffr. tlS.)
Wir WriirMk vm g«ti gpiiaa BMiriMhar tdnt n
•ÜMMaMlea aitffw Im Rakkt n !!■■§■■ ■ DafaMsittt ChiMfai
•te. budf HtrtMg m OiUnrikk a« Stayr a« Kvaai« ni
a« Knia Snaa aa l^rr^L Bdfcaaaaa iaa vaa iar
IMer filrawr Oawalfr Kywiagw vaa Ej^aimg
Dfataiarff iimatigUidi kal Utte laaa«i, iaa wk h ib
iaai tum «ai kckaatragar aastati ataa aalha vai Im BAi
vaaara liifcaa gilrtwa Stepkaa Bjaabgar vaa tfakg mim
■ratdar tf • heraaak gaaÄfflbta Gaaka flaaiebl alakA !•»
Wal gaU vai gatar Yaatcr kdMaaahail vaaaffa finlM
taaAa Oatarraigh 4ir alaa taila Ir ark, ni aiaa teil m
tai «nauaca gilalliflMa vaMra littia aaitulrt^gaa iaai alk n
Htlkoii val daai audatar aa Martfarg im awaaraahafarais m
wj kaaMa wara , vai fraya aigaa aaia garaaUaa aa UbImi
•a kakaa Taa aadi Tastr gtlrawa Kgmmmi Hagar, Wal%ii(
Rewter Hanas Hainreich vad Wolfgaang gebraedar dia Htrtiim
aa irea offeaa beaigeltea briefea dia haraadi baatiaüitaa gitar
aafgaaaaDdt vad geJbetaa, dia daasalbaa ¥oa Bjaain|^ aaaarlaicbci,
waoB Bj ia dia varkawflt hialea, das kabaa wir gataa Tad baWi
dam baaaaatea Oswaltaa Toa Eycaiag ala dam Eltara Tad k*
ehaatragar aastat saia salba vad das baaaaataa Stapkaas via
Byeaiag saias Braader diasalbaa gaslos gericki atakek aaahüA
gillt vad gfttar, aaeh dia G&tar so frais aigaa vad ia aaawaeitfl-
wais Foa daa baaaaataa Toa Melkak yad Toa Mar^parg aa sj
komaa saia galicbaa yad laicbaa ia dia aadi wiaasaatlicb aiit
dam briaf , was wir Iaa aa rächt daraa Tarlaicbaa aallaa tad
m&gaa. Also das sy vad ir arbaa dia aul alias im aagiki-
raagaa aa hiaftr Foa ras Tad Tasara erbaa ia lalMaaawaii
iaaabsbaa aacsaa aiassaa Tad dia Gaatar aa fraja ajgoa tad
dar baaaataa Toa Malkoh yad Toa Martparg gawaaaa aaia d^
oft daa aa sehaldaa kaaibti Toa wmg Tad Taaara arbaa n
labaa amphahaa aach Taa mit daa aacbgaaaalaft gaaÜasMi
gatraw gahorsam Tad gawartig aaia, Tad allaa daaaa taa
daa gatraw labaaslawt ira labaasharraa a«|n
aaia aa taa, Tad ala labaaaa Tad Uaadft»
Tad aaia dam i\a cuAaa f|m^\ iMuiiil
183
so derselbea tob Byesiag erb sein. Von erst das geslos Schre-
temtnl ■utsanibt der stet, dem kirchlechen allen pfenningdien-
mtmm wow vnd getnid lehenten teichen holezern waiden nuoh
all«i anndem rennten nncsen vnd galten daselbs mitstmbt anf
dar gnnncaen bofpraitten gegen Polka werts balben getraid
sobont so der Ton Sobotten gewesen ist Iten das dorff Pnsle-
storff in derselben pbarr , mit allen pbenning diensten getraid
a&mtUm ancb den iwaintail lebenaten wein Tnd getraid mit
•nabt dem klain sebent so veld vnd m dorff vnd allen andern
»«gehorangen daselbs. Item das dorff Markastorff bey Scbre-
taitnl mit sambt dem kiricblechen. Item bey 42 pbnnt S
nciiilling Tnd 28 pbenning gelts. Item 17 emer dienst most.
IlMi t pbnndt S sebillbg 15 dienstayr. Item das panntaiding
Tsd dorlj^riobt mit allen wenndeln, ancb den dritteil allen ge-
tnid klainen Tnd grossen sebent sn veld Tnd sn dorff vod al-
len anndern sngebornngen daselbst. Item sa Waicsndorff ancb
Wj Scbretetal gelegen anf bebansten vberlennten vnd pnrk-
re^tgitern tt pbnndt Tnd 64 pbenning gelte, mitsambt dem
dorfgericlit pannteding Tnd erbFogteyen eern vnd reebten, wie
das Tor Seiten sw dem erbscbennkchenambt in Osterreicb gebort
bat) fsd die von Meissaw als erbscbenkchen inngebabt gönnest
Tsd genossen baben, vnd allen andern irn sngebornngen da-
selbs* Item ain baws vnd bofmarieb sn ilecs in der Stet Ta-
derhalb der padstnben, Tnd gegen der swem vber gelegen vnd
wer dasselb baws innbat, der ist vor Stewr robat vnd vor
alles ansdern aaeben gannes frey wie das weilenntVlreicb von
Byesingvos weilennt n den Drngsessen von Gmb gekawffi hat
Itesi ober nalib vnd in nydern neliber pbarr auf bebawsten vber-
lesstes vnd pnrkrecbtgütern vnd grnnten 11 pbnndt 4 Schilling
Tsl U pbenning gelte. Item daselbs anf behawsten gutern 21
diesstkes vsd 80 diensteyr. Item daselbs am Golatech, Newn-
perg anf dem tail vnd in den pnrkchstallen anf T7% virtail
weisgartes 77Vt Tiertail most, pergkrecht vnd daselbs am
Oelatsdi swen Weingarten ist des ain achtviertail vnd des
assders swey viertail dieselben Weingarten mitsambt dem pergk-
reeht| vsd sind von den Scbennkchen von Sebarn berkomes.
tteai s« sydera selib, vsd daselbsamb asf bebansten vberlens-
im vsd perfkffcht gnutten vsd gsters 17 p\iua4\ ^n4 W >^V«ae-
tu
■iüggtlli. hmmwäUUmUmtni
f wMrrMJt gilin ^nd gvulM athM pknM ni •
ffcMfag grite. Itai WilHMkMl
Hm AHirtrs mT 14S viirtal wrfigartM
^Ofmig iMdlM nf 11 viirtal
w to SifciirfiBhM gnriM tat Um
imiwffdiM wdta fa< f tiwHirtit
IM SdMM» iiMik g«kM Ubeik Um m Pbiiü
teffur phirr ailM wita virf g^twliirtwl wm in UHtav
▼dl dta VM MwtlM liMlk gtkabt hafcM. Mni wkHjptM
fa PhiüniMrftr phirr nf itimitii gilini 4nm
pJMriig giHi. Hm n TuiiuMiitffff b^ (BctritiBlJ
khM mlitmmM im pugimiil wriagntai imi %bni
•UM 18 IthM hrtagM, gUMMa wtta ni gtlffriiMihal —
M ier TM SdiitiM gtww tat Umi a« Waiiaitrf lif
gahrgtenUl wd beküvslMi pMgImiM g«tan vai gmltai t
ptaiit S soUOtag YBi t fiwrfag gölte. Hm itfdb «
RadeaderiT Tili lu DietmiutoriT dabey gelegen aef aOeB W-
bawstea Tberlenntea Tnd pargkrecbt egkera allea getriiditfcMl
80 der beaioltea Toa Sehottea gewooea ist. Heai a« Str»»
Bing ia Egenbarger pharr, aof behawslea gutem 15 seUUng
▼ad S pheaiag gelte , iten auf denselben gitern üeast wiia
12 neeaea Tnd dieasthabem 40 meesoa. Iten iie mlii
Kbeja aut aller berliehkait todgeriebt Tod allen aanden ge-
riehten Togtejen newtten vngelt dorffem lewten gntera weUfB
b5lczera allen wildpawea Tiscbwaidea vad waiiea allea Rmo-
tea naeaen Tnd gnlten. Es sei gestift oder mgestifl sicMi
ansgenonen so darcaa gebdrt Tnd als sy ian Tnestter fad
aaf bewtigea tag ia aaea gwer vad gwaUsaai inagehabt iaa-
genomea genneat vnd genossen baben. Item sn Oberafedaiei
einen boff mitsambt auf ainem bebawsten gat Tai anier saiscr
aagebdmng S pbnnt pbening gelte. Iteai awey irittafl aabirf
iaselbs grossen Tnd kleinen. Item an Pokstorff aia driltf
grossea vad kleinen Zebent. Item ein leben aa Obeinisdain
iaraaf vor aeitea ier Chraf gesessea ist Tai iiam ipml ii
ier Teicht ist anfgeswoDet an Pokehstorff Wv
item ein boflT aa Bliiem Fleiniea ier m
EjkeaatafaMr ganaana \a\^ «IX nima 1
yrgkietkl |:«Urii vnil i^iiMltMi, Mk f^^^
12 phmt 7 scIiUliMf ▼«<! tft |ih»Mi n^lH \%iA
Sctetln gewestft. Ili»m 4M#lk« »h N(^«^m
▼ai getraidieheal yni «iiffh lifli«»ii »»li«»m |««mi
m räi UaneB ae Tdi mA le dorlT, nur V4 t^Hi^^ivm \v^^
ri allai aadeni seheatea aaf llofnUlfiii WüliiiiiiiitHi «ktNUnii
0m Bgker vsd wif weillent die Topltr vott IIUra|«iii»li dM»ll«
iluAt iMbea. Item ainen perg vnd griml g#H«iil d««- \iMk
mf 4er m aaelMt dem Newaheweleln KeUgeN Ul, deui»lliiiii
nrg tbI gnttt mitsambt dem holes waeeer wiaiuad lud w«id
ich lawt des tob Maidborg brielT. lUm die veeUa li«H»i»b«li
if dem Eampp ia Garser pharr gelegen miUaHibl dem derflela
i4 mairhoff dabej aaeb das kirebleben der C'epellea vad allea
takchea granlea galtea vad gatera anbeaatea pergbreebtea
ilcaera frisaMdea wildpaaea waidea vad vieebwaldea ao dareaa
iMrat Rcai die veetea mitaambt dem gaaaeaea dorff aa Zaiat-
nih aaeh dem graaaea Teiebt vad allea aaadera aagebdraa-
m iaaelba. Hern aiaea boff sa Merleslarff miUambt 11 aebil-
lg fheaaiBg gaUa aaf bebawatea vad vberleaad gitera gela-
M&gMkiimmg. lUm aa Newadatfl im Qaia^t ^Vart
126
seohstbalb plinndl pheiiing gelts vnd 10 bäner, oder dafür H
phcnDJDg; — vnd allen zehent so die Waser auf behan-stfB nl
vbcrlennt gulern girossen aod Llainen xa vetd rad ed i
gehaM haben. Item daselbs sa NewndortF auf 2 behaustes Itbn
12 Schilliog THd 6 pfaening gelU. Item eo Wecelestorff itj
PeistorfT ain getraideehcoDt anf l2Vt lehen viid 3 bofstttto ke-
hawaten gatem gelegen. Item zu Peisdorff auf behawsl«a gi>
tem 10 Schilling phening gells. Item daselba ganoczea t«bcBt
grosseD vnd kleinen id reld rnd za dorff auf 13 halben leha
Tod Weingarten vod aaf 3 hofsteten zq Weczlestorff g«ltfra
ansgenoinen den bes eehcnt auf denselben gütera der geUtI
gen PcislorlT en der kiricben. Item ed Stroblestorff auf liO
Jewch akeher gelegen zu Krotolal im obern veld halben teb«al
dea gegeDtail der von Pasaaw hat. Item anf 1 14 Jtwtkm
pnrgkrecht Egkem auch dasetbs in dem nydem *eld gt-
legen halbeo zehent , das gegenlail bat gehabt HamUi
Schochler. Item anf 14 veldlechen Tod in jedes lehea gebtrt ]
IS Jeweh agken gelegan xn Krotstü i> <eM aittan lili
■neb blUien ■ehent das gegeotail habe* der «gnuHrt na^»
■aw, vnd ucb der HawBolt rad allsn kkiaea »ehwl m nU
Tfld aof den benelteB Egke» vnd rddlelMS — ■• Mäi te
die Sbücoh Tnd gnter so die benantcB t»b Eicmi^ «1 dM
obgenanten von Helkeb aoBgewechseU die frcii A%«b gew»
lein nd tj tob vm sn lehen genemei habe*. Harn n dM
GdiHgperg tn Reci gemtst in itm 17 Ldiea Mf IC Mm
iwajD riertail ain achtail vad aaf ain halba acbtaU figliiiifc
«ebgarteo 11 pbandt 4 sobilüag Tsd 10 pkoaiaf f^ B»
fein das die Stakeb nd guter ao die beMwatea tm BjtMig
■ut den obgenannten Toa Martperg awsgewachfit ü« tni» dpi
geweaen aein, tad aj tob tbs bb lechea geaa— bakw htm
BB WieileatorlT ia ZelderadoriTer pkarr II i^baadl 7 SdO^
TBd 3 pheBiag gelts. Hem anf der Mal daMfta iJiMlwiiw t
BiBtt Gries aia meosen SemebBcl aia ■eam lliaaal Hm arf
aiaem leben dteastwaiea 14 memea vad ÜbmI hifcna •• m^
caen. item aaf denselben Leben aUen hiatfcit
wlaea Ted pawMttat 8o seta das die Sta
dem bBBaaaAea Ha^er ia kawNraia aa \
baff s« Bui WMmA ih Tcite«aaM ^
187
«isMaden waüen awMi wOipaiaea nscIiwftideB vadl allei ans-
ian saf^eMnuigea was der beaaaat Sigaiad Hager daraa Tsd
iaadba Ywik gduiU Tiid daresa gehört hat aichta Torhehaltea«
■!•■ sm Molestorff aaf ainem hoff vad Tier halMetea drey
■ehilHag Taad 16 pheoiag gelts die aaa jerlich dieat aa aaad
■Bdidftag vad was derselh Hager daaelha aa Molestorff ge-
haht hat, aasgeaoaiea was er to« dem Bistaaih Passaw Saes-
waia iaahat Itea das kirehlehea des heaaaateo saad Miehel
aritsaalt dea dreia holdea, vad pargfcreeht dieastea aa Pier-
feal^ aach wisaiad Tad allea aadera aagehoraagea daselhsanh;
so aeia daa die Stakch Tad gater so tob deai heaaaatea Rew-
ter la kawfweis aa Sy koaiea seia. Item aia hoff aa Nidera
PlodueB aut seiaer aagehöraag. Item so seia das die Stakeh
vai gater so tob dem heaaaateB Herttiag ia kawfweis aa sy
fcoBMB seia. Item 3 phaad Tad 6 sehiliiag pheaiag gelts, aaf
bohawatea Tad Therleaad gitera aa Valkeastaia gelegea Tad
aaf ettliehea Bgkera ia dem Valkeapraa daselhs away tail ao*
hoBt Item 11 sehiliiag Tad 10 phoBiag gelts aaeh aaf hehaw-
atoB Tad i^erleaad gatera daselhs so derFiafkircher gewesea
ist. Item aiaea drittail weiaaeheat daselhs aaf aaraia Weiagar-
toB aiad 10 Tiertail aiaer geaaat die Torheit, der aaader die
LyBacaeria. — Mit Trkaad des hriefii. Gehea aa der Newastat
aa phiaeatag aaeh saad Matheastag des heiligea Zwelifpotea
Tad EwaageUstea. Nach Cristi geharde im Tiereaeheahaadert
Tad awej aad sjhencsigistea Tasers kaisertamhs im aias aad
swaiaeaigistea Toser Reieh des Römisch ea im drey Tad dreys-
aigistea Tad des Haagrischea im Tiereaeheatea Jarea. S. Lieh-
Bowsky VII Regestea N*- 16d5. — MHplamaiar. Btdmger. Fol.
tS9, tOO, 261.
Xm. (13. Oktober 1476.)
Ia dem Nameo der heyligen Tad Tagetaiha Driaehigkait
— Waaa ab tbs der heilig awelfpot Saad Paal in setaer
das wir khaia peleybaade etat hie aieht hahea
nmt das wir die khanftigea saechea sallea, daaoa
[ flle^ma gebraeder tob Eytaiag rad wir Mertt
«shraador tob Eytxiag des egeaaaata herra
Bekheaaea offeaalieh aut dem hrteff
tu TUM Vai VMMT «fceB «■!
Wirt« TIA kknfti^; Vi* ü» IdUkh t^
MT Ikkoi fimrM Gqppdh m Mhntatel in
kwr kmr Vlridi tm ^r»« ^«»Nr Kibw
tau Cbt gwai TM MiMM •%«• fMt TWI M
hil Tai üaMiUf «VFI* •■• ^ iMUar iir
kirckes iitilkit w Schnteld tw itaiilM^
Bratier Tai Tttlan sdigMi kOff Tal iar phanrtr
a%Mr Ticiaiar Tisteher ümbIM^ ■«!■ tbI gaatlM tiA |rik
fMMTt tud TiA Mf TBMer, TMftffi BtmUm
Vg^ Ulff Mit iir khMMkift mÜ gMchtll u
dk dau Hr Mia Mmbü^; bib irft im
iit warin uji iaa» tob g«tlieli«r g—iaa
knieiflffm Tai T«tt»ni aaHga kOff Tai i«r pfcarrar
•%er TtnraMr (jwwamag) mmtakmt üuMlfciag
Tai gallt ftMwrt aiai Tai aa%taMMa hahaa Tai tmi
kiit wagta ii6Mft% k^ppaOa gMckikt Tai ÜqpHMi itl am gil-
Ucks dinsts Menuig so kaben wir angesekea das alle MeasdMi
atetiglick Irackten vad acktea sallen aack kilff farderaag lai
merang gotlickes dlnstes, Tod kabea tob Tkaag Tad ialif Ott
des keiÜDg geistes dieselbig kapellea tob soader liek gaad lai
aadacht die wir darcaw kabea koker Tad wirdiglicker ge^sdd
aa stifftea vod kabea mit wolbedacktem maet aack laaMr
pessio freaBt ratt sa der taeit da wir es wol getaa Mocbt»
dorck TBBser Tad vaaser Torfordera Tad aackkoMea Tad alcr
glawbiog Sei trost Tod bau zu lok Tad ere der kej^i^ val
besanderleich der hoobgelobtea Tad ewigea Jaagkfraaa Ihrit
der maetter gots Tad allea gottes beiligea die okgeaaat stift
gedacht erhebeo stiflten Tod erhohen za aiaoM kai^ora dosier
der regl Saand AagostiD slso das hinfor ewiglick da B€j aia
Brobst vnd CoDaeot des egeaanntD ordens aack sita kokaHaag
ordDuog Tnd gewanheit als es Taataher aa Tvastaia aack n
Saod Dorothea aa Wiena ia Passawer Bistooik aaeh der obge
naantn Sanad Aagastia regl pietaag aobataa^ Tai ariaaiif
werkhperlicb gebalta ist aa merklich gepreckea Tai üa obge
naat capelen eoial tob vaas ist aa lekea gowaai
notaen vod aagekoraagea recktea Tad a
aeia kaofkrief Vkw ^&Mft\Vna|^ 1PiK^«t
129
easchaft aaeh bettettmig guiBt vadl wiUeii de« hochwirdigittii
i Gott Tatter Tiid berrea herrea Allexaader des heyli^a rd-
uachaa Stal Legat Tad Biachooe sa Forlioi Taasera gaedigiata
larrea Tad aach aiit pet vad gaeta willea herrea petera aehter
lietaeit pharrer daaelbs habea wir gegebea vad gebea dem
orgeaaaata beiliag ordea Saaad Aagastia dea wir dartara vor
Uea aaaderea ordea erweit babea, vad widmea aacb dieselb
rofgeaaat Taaser stifft sa aiaem Coaaeat des vorgeaaata ordea,
ler jiM Biit faaf briestera sol aagehebt werdea , der aiaer aaeh
laÜMtsaag bebaltaag Tad ordaaag des obgeoaatea ordea Brobst
sirdet aa derselbiag stiflt vad closter ewiag wir mit gaast vad
iriUea des Torgeaaata bocbwirdigista forstea ia got vatter vad
berra berra Ailezaaader des beiliag römiscbea stal legat ete. als
M mit seiaea bristera begriffea ist vad ber&rt die beraacbge*
lebribea gotsgab vad kircbea — Voa erst Saaad Berabardia
^rrkirebea daselbst aa Scbretatal mitsambt der lebeasobaft
rad adt allea erea aataea recbtea vad galtea so darcza gebort
rad voa alter bercbomea ist aicbts aasgeaomea vad docb abo
las dieselb kirebea der obgeaaat Coaaeat vad Brobst mit gots-
liast vad aiit allea pbarlicbea recbtea verbesea vad aosricbtea
ia Biassea wie es voa alter bercbomea ist vad vaaser lieber
brader vad vetter seliger gestift bat daaiit aa dem gotsdlast
■icbts abge ia kaia wega — Daraacb so aigea vad aiaea wir
üit verwilligoag des boobwirdigea Ffirstea vad berra berra
Protbasiea biscboae aa Olmaats vasers gaedigea berrea aa der
rorgeaaata stiffl die pbarrkircbea aa Jaslawita ia Olmaataer
bistaaüi, dyselbig lebeascbaft kbawfweis aa vaas komea ist als
laa ia demselbiog kaafbrief b^riffa mitsambt der lebeascbaft
rad mit allea gaetera galta aotaa recbtea aad Eera so dartaa
l^bora aicbts aasgetaeigea also waaa das aa scbalda kombt
laa der pbarrer der yta da ist mit dem tod abget oder wil*
%licb abtritt, das der Brobst vad der Coaaeat der obgeaaata
itiilt der ^eaaaata pbarrkircbea sich vaaderwiaden mit sambt
irer aogebfiraug aicbts aasgeaomea — vad die iaoebabea aataa
rad aiesso als ia das am pessta kaaibt vad faegt doch also das
By dieselb pharri^irchea verwesea mit dem Gotsdiast md aaa-
lera pbarlicbea recbtea das daraa aiebts abge als das voa alter
kerdiomea ist vad gebaltea ist wordea vad aacb die wüam
Arekir. V. Heft. %
ISO
fiMgl kttt vri H mMIb kaM Um if
dwi inhafcMi, •• mOm wj im
■HR M0fB ■!! flnf Bnirtn mm «m
vil ianidi ewigBch injmAtm Mb mOm,
•UIIm wir n 4hr tUgMiilB ilnl wm wir
n grikm vai M tu iiJM äüt ib gvellir ttm
MBttr Hebtr BrMier wri Tätlir Ml|gir iMi gisl
MM ||p0|^iM€tt Bttt VMI i^ C0r WB WM Mil
«m sM m M0J mtt gMcktft «Im kswftrab wb ib alt b-
MBt aM M Mb Mfa grit gvtnlMbfll
fMwgwb akher wlwaf fcahiM m mj gMlIII
vuMikl MM MiMTManw int ui gMtbr üb kMHl dhi
■it aDm frM erM rMlrtM wtgJkmnufm imä miUm ab Ci
yb vai ^m allM harkMN» aM arftaanM i«i tMArialHi Ci
iarikar laite Tai aagM vai ybm wiA wnaatB arhaafraMbfal
MchkoMM Mehta darha aiyaiagea aadi lafcaHwi b kah «^
gen Baader das ay dieaelbiag goetter kbftr ewiglick kcy im
obgeoantn eloater haben aallen den geiatiicken bvta des Brekt
▼nd conaent genain daselbst lediglieh vad n^ntliek an besitia
so niessn Tnd so aotsen vnd allen Itm frnnien damit ackaffct
wie es In Tsd allen Iren naehkoniM wmi dersdUai^ Stift alkr-
pessten kambt oder fbegt Got dabej so diesen freiBck vsd b-
roblich an alle hindemos Tnd yrrong. Bs aollas der elgeniat
atift brobst Tnd eonoent ^winser Tnd wiser Torferdars iartig
iarlich swir in dem Jar hegen des Freitag saek Sassd Barlht-
lomestag so abent mit TigOy Tnd so maringal aut aisem Stl-
ambt Tnd Ti^ messen Tnd so gleieher weia as lesi anticb
sach Sannd elspetntag so abents mit T%ily Tsd ss miiiyt
mit ainem Selambt Tnd aeht meMen, noch mdles sy drebsar»
men sehoellem phrondt geben damit ay sich wol kelragM wan
man nicht Tasst swir im tag web Tsd prat drew omm tm
kochen , wann man aber Taast m11 buib b alsat bi tag prat
Tnd kosst geben Tnd den wein dannoeh swir dM maiisgal Tsd
des abents Tnd dieselbing schneller mDs b dM
atift so dem gotsdinst diennen so ay daroM^
Wir haben noch mit rechter gewiaM waä
eer aelba tm& iliet ^ismm« «e^ms x«m 1
131
▼■d gMtter fcreagea vai goMstert ^rmtuSkm vii ai
4ir IntteH^ wak dM Mef Ar ¥M Tsd aD
weder Togtej aach kaiaerlay reelitaa adcr f rdarmg
■MB Tid kekalte weder tO docIi weaig daaa nir alhui ia ••-
B^er Bast das wir Tad vaaer eribea Tasers aaaea roa Bytaiag
BiaadKcfcs gesleelits, des q^eaaata gttshawt mük aDea aeia kala
galla Tad gaetera dieweil wir aeia albeg der Bker leatarKcli
aBan darek gat rogtea Tad achenaea aallea Tad wdh Tergt-
wall Tad Tarecht Tor geaiaiagtidi aageaerKch — Tad ey Taaa
ieiaaih aichte pyiehtig aoch Terpaadea ia kaia wega Tad geka
aadi deai BroWt Tad coaaeat der Torgeaaata atilk ToDea gt-
wall Tad fraye wal , waaa alao all Toa Bytaii^ Taaeera aaaea
Tad gasleclite gaats abgaagea Tad gestarbea aeia da gat Ter
aey das ey n daaa altaeit aiaea Tegt erwela aad aeaaa am»
gaa wer ia dartaw walgefelt Tad daaa Tridemak Terkera areaa
ay wella Tad aiaea aaadera Tardera aa dea laadillrtt b Oealei^
reidi, der toi ia daaa aiaea dea ey Tordera Tad der ia woi-
gafdt setaa Tad salla wir aoeh all Taaaer erbea aaeh all die
▼aa Taaa die Teest Sehretatal iaahabea oder beeilaa wer die
aeia kaia aaforderaag weder aa ey aoeh ir leot aieht hahea
ffoder Taib Togtey aoch Taih ichte khlaia oder groee aoch ia
4araa aa kaiaer taeit aya^r kaia iaTaB aoch yrraag ia kaiar
weit daaa aar allaia ab Torgeaehribea stet — Tad dae die Stif-
taag gah Tad aiaigaag hiaftur ewigKeh Toa aieaiglich gehalta
ward gebea wir obgeoaat Gewalt Tad Steffaa gebraeder Toa
Bytaiag Tad wir Merl Tad Jorig aach gebraeder Toa Bytalag
d^ oligeaaatB herrea Steffaa Toa Bytaiag Saa hr Taa Taaeer
cribea freaat Tad aachkomea dem egeaaata Brobet Tad Coaaeat
dba obgeaaatea heiliag ordea Saaad Aagaetia Tad irea aackko»
aiea dea Brief beeigilta aiit Taaeera aahaagaadea iaeigila Tad
dea aiad gecaewgea die Bdela Herrea herr Sigmaad Toa By^
taiag aad herr Jorig Toa Bytaiag geeeeeea aaf Haagstorf f eia
Saa Taeer lieb Vettera mit irea aahaagaadea iaeigia aach hat
der Braam Herr Peter achter ycaaat pharrer aa Sehretatal der
Toigeaaata gotegab Tad Torbeser der gaetter f a aa der atül
gcgebea eiad f eia laeigl aa dea brief gehaagea aa aeagfcaaa
Tad Trkaad dae dae alles mit seiaem gata wOb Tad gaast be*
hasehekea ist Dar brief ist gebea aa SehrtflaUl «a 4«m%«iü^
ist
li^ Ana iMil Otkmmibg gßttmäm k/t wm
JN^taMür. Jlihfir> P«L AML
xnr. (la. Amr un.)
Uraig ele. CiMriwii |n|rift imM rcgb.
g«taa dbrittM fa ikh f^g«i vm twl^gugt Im im wm
VM MtriMMi «iler §tim fiMkgy val IVqrhiil iiBil tä tm
wMan vwfiuni KhtjMn UnlgM ymi, MunnMMi m
Iwff« fcagMil Myit ¥■* <b wir ibp Myt— li gai%lA
Umm vri kMtetI vüA MidhiJrt heil« iwHrtfcli ffrii
kini «I reoht gth^M wimt vai lAcr das dh
ImMmm ^i 4ie hamm immMm irfaer frijhrit Im *
Mdi irtr luriHat iotttrt w rwM sImb ^riil giknl MÜ
ktttatt — vai Ikh erp«l«B tfeh vab ei« jaie mtJk mi gm»
aiDem ydeo vor tub als Marggravei s« Meriieni daUi in wtA
lawl berarler deiner fireyhait sa reeiit gehörest «i Tsraalwir*
tea were solchs alles darch Sy Terachl rm4 niebts destaiyBiff
im recbtea Tolfarn vod dir etlieh deine giter gespeat (gCfM)
worden etc. na nit kUaiaer Terlecsang derselbea deiner firey-
hait; haben wir Temonien Tnd als da Tns hitest dichdabey a
handhabea na sehatnen vnd na schinnen, des sein wir dir scbal-
dig Tad na tbaa geaeigt vad schreiben daraaf den beanWi
Bischone vad haabtaiaa wider dich in abiiraeh der dikh g^
meltea deiaer freyhait faran niebts ihr naaemea aeeh na g^
stattea saader das ergangen abnastellen vad dieh TabekhnaMft
na lassen, dabey wir dich aach also gnediglieh hehaitea wellen.
Als da Yns aach ia aiaem anndem deinem brief etlieh baaai-
laag so die Tansem an den deinen begangen haben , sadebbett
▼nd bitest dareb na sein das dieselben die deiaea an eatgsM^
aas ledig gecnelt Tad in das genomen widergagebea aaeh die
Busshaadlnng aa den tettem gestraft werde. Selehs gssrhiiM
nein aa Tanser wbsea vad willen gescheehen vad haben darab sK
kblaia mislalea empfangea, aach von standaa dii>4nii
ndiaft, wellen vns aaeh der Straf halben liyl
halten waan iW fgana^ xa4 «niX va V«wl
ISS
Gebern wm Ofen an Svntag Tor Said Aitheiytag Ane
dsmiai ete. Izxz^. TiMer reiehe des hwigriscIieB im rir vid
Bweintsigsten wmä. de« Behemiechen in drewiseclieadea Jaren.
Den edela Taasenn getrewen Besuder lieben SleAui vm
BjtmlBg.
Heehwirdiger Welgeboni Getrewen lieben Tns hat anbraebt
der wolgebern Steffen Ejeninger vnnser lieber getrewer wie
•r dnreh etlich inwener des lands sn Merbem ni eonn Lands*
raebten geladen ist — wider sein alt herkhenien frejbait bej den
er bey vnnsem Tenordem an alle yrnng gebalten ist werden
die wir noch geseehen vnd die aoeb bestett haben. In Tnd ein
ylen bey seinen fireybaitn lassen ne hanndbaben Tnd schiraen
nein wir sehnldig Tnd solch sein lireybait er ennkh gnngsan-
lieh M erkennen geben bat Tnd wie ir das Teraeht lading
dnmber geben Tnd reebt gen lassen anch Im seine gnter ge«
npent habt Tnd doeh nach lant seiner freybait Ter niemant
dann Ter tbs selbs so sten Tnd ne antworten sehnldig ist, Tnd
mitnudn doch ein yder bey sein freyhaitn Tnd rechtn gehaltn
nol werden Bedankht Tnns pOlich, das er des aaeh geniess des
die anndem all Tnd ein yder besonder genewst Tnd das er
T<nn seiner freybait bey Tns nicht gedmngen werde, bey den er
vor nlweg gebalten ist Dammb begem wir an ew ernstlich
was er bey Tnnsem Torfam sn wegen bracht hat das Im das
bey Tns nicht genomen werde noch Im fnr annder Tnnser ts-
tertan nicht Tngntlich geschech, md was recht wider solch
sein freybait gesprochen waren das die abtan Tod widermefl
werden Tnd binflür nymer ladang anf in aasgebt dann wir In
md ain yden bey sein freyhaitn sehnldig sein nn haltn Datim
•te. ete. — Diplowuaar. Eisinger. Fol. tOO b. tOt.
XV. (td. Jnni UM.)
Maiimilian Römischer Khanig etc.
Edlen ersamen gelertn lieben Gefrewen. Nachdem wir vns
Tor etlicher Tergangner seyt far den edeln Tnosern lieben ge-
trewen Micheln Freyhern Ton Eytsing Tor der Cron nn Han-
gern gegen ew Tnd der Marggrafschaft Merhem sn recht ge-
meehtigt haben seiner freybait halb Tod enr sproch Tnd Tor-
dmng so ir nn Im venmiiof se haben, deshaXb 4auu %\ik t%^V
nerti^ vai apnich vor dem dnreUeaditigeii LaJiilnm a
HattgCia viid Beheim Khnnig etc. beschecheo den wir mit (»-
ser Inobalt rernomeD habfn, desselbea sprachs er licb b^
Schwert vnd vennaiiit die sj sa aichlilüiAit rod an lysir tttj'
hait abpraehlich. Nan vber daa aJles, sollet ir üan luid-
ßidea in der Hargrafschan Mcrhera rurgeaameB nd TctMiit
er solle Inobalt desselben eprachs, nachdem er stnkh nd pt-
ter darinn baben loleheo lanilfpidD aoch besigiln , dai nM
ansserbalb weiter recfatnertip ob der spracli gereebl t)
genntslich nicht gemaiot ist n._ lej^ro demnach an aaeb bS
ernat benelhond ir wellet In durnib weiter THcrsaehl latita,
wo ir aber aolcha m tbnn nicht Temuünet In ror nu >li
RSmisehn Khnnig wie recht ist fsrnemet. Daran thnt ir lu-
ser mainnog Tnd sonder geaallea. Geben xg Angsporg ts bJU
Wttch Sannd Peter md Pauls der bejltog zweJfpotn tag. Abm
etc. liuifj TQDser Reich dea rSmiscbn im Aindliften nd i**
hugrisehen in Schanden Jarn." — Diplmmatar. Jfaianr.
Pol. tOl. b.
XVI. (6. Pebnar Ift40. s. Regg. Nr. MR)
Vertrag swischeo Grafen Jalios ron Hardegg etc. nad ia
Gebrüdern Ulrich, Chrislaff, Erasmos nnd Oswald Frcjberr«
von Bjiaing.
„Zu wissen mad khnndt sei menigclich als swischea d»
wolgebomDen herrn herrn Jnliosen Granen »a Hardegg u
Glatz rnnd im Machllanndt Obristen Erhschennckben in Östtr-
reicb mnd Drnggassen in Stvyt Ro. Kn. Mt. etc. Rath nal
Lanadshaabtinan in Österreich ob der Euns an einem vnsd der
Herrn Frej-borra Toa Ejsiag Herr« Tlrkkn HMn CiirtiJw
Eraimen Tnad OiwalUi gebraadera am aandOTB faÜ, Ak k
Till wege naehbarliefaar TawUlea Spaaa, Imagi Xwllndi^
vud fnrnKmbliehea in na^begriffoB utfelB tim mIAV In-
halten vnnd eingeriasea deabalbM Bajdt tq4- iiwJfcw «tM«
kalben fkr hoehgedaebter Ki. W. «U. Rap»N[ 'W "■-
SsterreioUacken LundeR nsd le» Bcfn Immi IK
Recht rad mrbtr, Unrt im AeU m »y
(aert erwachsea, aaeh lam aäkh In
ISA
^e«iA ia fce4aeht wu sieh je leaagtr je aer swiMhM \»tm
! ^wilarwOlip crkebM rmni »ie laeiaaBder enrachsw ra»J m-
^il»rilil w«nlM ■■ff"** haben wir WoMi^ang Frtjhtn i«
ul^gi— iwf n>4 HoUwbug hochgedaekter Ko. Mt «te. lUth
— ClMTW vud Erbkobaister ■■ Oatarraich Reiipracht ilwr v««
^BwaUif Brbeaarar in Österreich nnd CoBwIhar *m Mail»
ipMg Haauea tob Tenshbvite anf Paelicn , rmd Vejrt Walter
«H Baagitarff vaas den obgeaaDten Partteiei la gaettem vber
B«wi utf 4ie TaaderhaBadlnng lo hienor Ir bem vaad freaadl
^/MmMf jmmi aafaiig genacht dieselh Terainigaag ia wirahh»
gfflA Talaiahaag timI werch an kriagea aaf Ir bsgera vuder-
^.'hi^aa nd deaaaeh ty nina all T«ad jregelleb arhabca HtrI-
flipUaitaa ns4 widenrillea Taaaer peraaa balH^aaaeat mU
jflna vanrisMi ia gaetter freandtaehaCt s« aerBlIlla das wir
_^h ■U«S ««rsaacht Toad darabar bj nas galobt vaad •rbtftira,
^*u wir nriachen laen gaetlich ayrecben erckheaaea vaad aa-
das aach atit war vaad vastlge-
■ wtllni,
I «tgauuitaa stritigea hcrraa raralaigt varaiiUll
fcl^wtfrtsU n^ Tsrtragn wU hsraaeh »Igt.
~ ~ VrlUs ftwi«efc«S
;*ritM trmuU-
■■'l^ — ~*' anerxaigca Tad sa W««i*ea ga»fttfkm, 4m 8/
m'J^ lajl tmr aj w^i dia Inge« ab« m UJU« ar^«««* l«-
f vasd aagrMMM babea.
^ ^tm aaadera sfrw^M wv far dar b«rr« *•* f^tiH
^ *mmi »Mmme4rmf m wj mal um »fWitfllMa vrU^ i
I gcba ^ft«» <a* Av MwM bwr «ffaT Mmm
' Kbtrating te Itorir^a K-te *• a—'r*.» 4m wi«*f -
' b«r&rt imjii T-- *md wm b>«aadb b^r A«< (M*e«t^
^^M 4aa B7 dabey belwbea
Bik kahsB, n>d deHselbea
*■■*( «ir 41a «tgauuitaii st
el*«tfaiab( nad Tartragaa wü
^< Tanj EraÜicIiea alle rajitii^rlikil raad (awi
^ *** SUabJichea abgelboa aaTgcköbt «»ad t.o «<
^ j^lao raad bialar» [rr«»dlJ*cbra raai aa^rb^
IM
ab Tni ii^ifctH Mb, iM «wh tfe ftgjffcwia in httn
Gnw6B mb Im trfMl 1mm n Btta te AHmhA^T gdvi •
dM foifw MugiB wui ncB VW wigMi ttnwwnf mm m^
gMgvBg iM MbwiTM ■■gifiitM gitrijiti das dfarkwAnf
fai ftaAMlMiMigblM Jar liniifcniiiMii UhM
¥•■ Bjf^V '(••^ M» MdipirHdwM iHBm Uka
iai laaa iar harr graf alwM mMUr iafftr ■■ giiM äl
adbaUig.
Saa tHiaaa iiawifl Ah afliah all Itllgiih Jila«
Obr%«hhaitaa sa lata aaf iar wUm
iaradbM haifcaa alliahfr ahgfff, MBaafthaM, garalK »<^i
flraag wbm aaattaiMM aaah alaM gain^gaB au
haf fmaaiea taai fai aaalar waga aahabaa viBi gahdlM]
iarhalbM iia tau fai Ttrhlr «rwaahaaa haha« wir
artragM Tai gahaKaa IrraagM, eiaihaaMa Acta
longeo giantsliehea aaf mit allea aehidea Taaeostaa
aaeh geachitatem gewiK dergMtalt Tai aMiaasg iM aaa ytli»
Tond hinfaro armelter herr Graf, aaeh aeiaa arhaa bahakr
der heraehafll Reta iareh aieh aelbat aoeh yanaaüa aatea
▼oa Irea wegea dea freyherra tm Ejmmg iraa arbea Mai
aaefakhomea ia solcher wydea YMd pharrhof iaraaf galagM iea»
selbea Obrigcbaitea Oereebttgehailtea pMathiiiag vaai allM
herkbomea weitter kbaia eingrif vad irraag thmaa aaaaiar bej
deniselbea irea bisher gevebten Inahabea pataaMiaa vaad gt*
braach, Tond farDemblich bej dem Recht vaai arCajI m die
freyherra Toa Ejsiag Terganagea achtTadreiaaigiataa Jara ii
der Rechtfertigaag sich Tor dem Regimeat iar Niieiiato
reicbiscbea Laade awischea Ir Taad Probet Yai Caaaaail aa
Sanadtpoltea berttrler widea halbea gehaltM behaht Taai eiliaa|t
haben, beleibea raod »j farhia darwider Tmbatra^t Tai vagaURt
lassen, doch mag der herr Graf diso Tcrglaichaag
procarator Misafgea ob er roa ka» Bit. wegaa TMi
aaf aiaea absehiit ier Im awelftea Jar argaaagaB
Im wolt sich ier Mttarfft aaeh daraaf
Zam ^ortM ieamach Mdi aM aaU
beAtaian iM «wlaiihiM \t«a ^s^ thAN«
187
YBftd gvetteni fiinitDiUieli io ien gebUes mi wilden, an dm
gemereUitan Orten Fleckhen derselben aosnaigea der gehilc»
TBsi grandty merekhliehlmuig Tnad vnwissennhait warer Mardi*
a^chen aich halten soDderlich Tmb die Ort vnnd Fleekhen
swinehen Hardq^g Tnnd Keja aaeh nnm tajl sn Felbn Riegara
McOenpaeh Frenndeperg in Heafturt rnd an mer Orten Tnnd
•mden das es mit gehnlca Tertonckhlt, Terwachsen Tnnd in
Irre khlnen, daraas sich in Till weg verpot beschwar Tnnd
▼nfmegsamer Widerwillen Tnnd Strit erbebt Tnd gehalten , auch
Itarkbonien wie solcher pidt gemerckht sengnns aofgenomen
weytter Comission ansganngen, derselben pjdgemerekht halben
kns^Mm mit flngeraaigen nn halten das auch sonnst anf enge-
flanngen genebt rerbörsachen der mer nn weisnng kbomen Tnnd
■««gmnss nn bayden tajlen TolArt sollen Tnd mochten werden,
haben wir diso Stritsachen beredt Tnnd betidingt abo das
jeder tajl sn den Torerkbiessten Comissarien, sonil derselben
Adlnpersonen so die tayl mit anssobliessnng der Bnrger allain
angnnomen noch nwo person Ton herrn oder Adl benennen
▼md geben sollen Tnnd mngen die Torangemrte gehfilcs gmndt
▼■4 march bereitten begeen aigenntlieh besiehten Tond be-
•Chanen, nochmals Ton merer peder Partheien Airgestalter per-
Conen wissennhait bericht Tnnd erkhmidignng sengnass, Knndt-
•cbaften Tnnd glanbwirdige antnaigen halten Tnd aafhemen der-
gleichen die anfgenomen Tnd noch Tneroffenndt kandtsehafllen
krief Sigl Bnecher Register Tnnd alt beschreibnngen brieflichen
•ehein Tnnd Trkhnndten schriflttiohen oder mnndtliehen, anch
■üt Marchnaichen, Tnnd in all annder weg so die tayl nn allem
Irem behelf mngen Tsd sollen darbringen besehen Tnnd darinn
orlemnen dan sy die obberirten Comissari Tond Ir erpetten
fronndt auf solch besehaw Inquisition Tnnd nach genügsamer
Tomemnng jedes tayls gerechtigehaiten Tolckhomen macht Tnd
gwalt haben sollen derselben gmndt gehnlcn Tnnd march hal-
bon swischen Innen aussprechen nn marchen Tnd erkhennen
wo anch die gmndt Tnnd gehnlcn Termnscht Tnnd etwas einem
tayl nn Irem Anndem gelegner dan nwischen Innen darinnen
weehsl Tnnd Tortaylnng nnaerhnetong khnniRigs Tmrats machen
Tnnd beschliessen dabey sollen sy Baydt tayl Tnaerwidert Tnnd
Tnwiderspmehen bdeiben als war das bey dtt LinnAiAxMie^
198
«qfl Um
Unil §mtlgmrmd
§Mmki wniilliliii
•li Hnk ib
ir
gw KigfA
4mt Uj/kmg !m Im allM ktf i» ■■
li^fiB ■dbil mDm B^fdl Iqfl jtiiT fir rfflk gdb«l
wie M voB iHer her mit solcher lajl^Bg Yuii ^^rtHi^ng te
gebug Meh ia eoleheiui pereUundliigeB weyl jede lumchift
Tiet gleiehe teil eimemeB TMid beeenader Joder eis pvctt*
ewbtman ia der alten Stet Rees heben geheltea wordea, d»-
bey eollee ey m bey iieh fnad den Jerigea nerhaiie in Jim
Neehperiieher eieigkbeit Tuid eietreehtig dereeDben perckhiBb-
ter Tiind wie tos alter herkhosee beleiben laeeen aneh Jktg
nadi gelegennhait der LdeeneBeyten eoiil Mif^idi ant
noe die motat taylen Tnnd aich aelbat vor Tbenger m
Tmbfoer rerhietten aonerr qr sidi in aelehea vnnd in te
erkhnndigttiig aelbat dita Strita vnd Iree Begeme
gnetlich nit Ter|^eicfaen mdehten aladan ein jeder tqfl
fireandt erbitten diaelb Ir nottnriR fnnd anllgen den
antragen die daranf der Parthejen epinionen ven efliehen
aoBuen der ennden wonendt Tnnd die der andl gnel
tragen erfchnndigen Tond erfomng halten wie ee tob nKen bar
■lit obbemrter tajlnng vnnd eifthnenng der gehnrg vnnd waa
aenoat den PergaMuatem nneatet gehalten
die awen frenndt in diaoai des alten gel
befinden, tnd daa nn gnette« auttl wimk
deyhen aMg WKaidMm tmA 4aNL ^as^ank %
139
•MÜ Lr pcrtai kerirl dakey ladiparlieli beletbei ioch ia alkeg
ÜB Mckaa fitfdlam 4m fia vor nagstkliiHBeodeB Iösm arleügt
TBBi damit aaehpariidiar wiDea gelaial werde«
Xmm Seelittea aoafl das Dorf Wayaeaadorf aageet ist aaf
kajder tayl maadflidi fcrkriagea aaeh TerlSaaag Irer sdiriiRen
md garecHjgchait fiiryeliraclit daa demaaeh der herr graf die
Harm ti» Bytsiag Tnaagesehea das er Hern Cristoffea Frey«
harra vaa Eyaiag danuabea mit ladaag Taad Redit fargeaoaMa
Wy deraaDkea bet habaadea gerechtigdiait beleykea lassea vaad
gigea hea weytter aiehls weder mit aoch oa Recht iiaaadlea
ader IbraeaMA doeh aadidem die herra voa Eyatag Irer gerecln
t%cliait aaer Copi fargebraeht sollea sy soholdig seia dem
Harm Ckraaea das Or^i^aal selehes gegea der Copi aa besieh-
tigaa aaf aeia begera faraalegea ob auch der herr Graf khaaiF-
t%cliehe passere gereehtigekhait daa yecst die herra tob Byaiag
fitfgalegt aa tag briagea warde Ime dise rerf^eiehaag aa deasel-
baa aeiaea gereehtigehaitea ia albeg Taaergriffea vnd ▼asehed«
lidi aeia.
Zam Sibeadea das die Herra Yoa Eyaiag dem Pharrer
mm WeyderfeU aia aeyt her away phaadt pheniag Jarliches
Ziasigelt so dahia aa aner Stifft gehörea solle oit gereicht
hawilligt aieh bemeher herr Cristof Toa Eysiog solchea aas*
ataaadt aaraichea dem solle er also Tcrmag seioer bewUligaag
BAdikhomea Taad der pharrer aach seia gerechtigchait dem
lierra voa Bytaiag fiurlegea wo der herr daa die ait for gaaeg
acht das weitter fiir erbetea freaadt fhrbriagea vaad daraber
aaf Ir der Parteiea behelf Taad gerechtigchaitten erkheaaea raad
▼onaittia lassea das solle waa der Herr Graf Taad Herr Cristoif
Taa Eyaiag aafs sagst aa Reta aaiamea khomea, beschechea
Tad der pharrer dartaa erfordert werdea.
Zam achtea aaf die gehsltea TorhSr der beclagtea paaekhl
aMUit ia dea Jaraiarkhtea sw Reta daaiit die Tanderthoaea Ta-
pülieh Tberaomea seia sollea aaeh Läjmb vaad Staioprechea
der Vaderthoaea laea ia irea Toldera gew5rt alles lanhalt der
eiackhomea Clag Taad schriiReo ist beredt das der Herr Graf
dca Taaderthoaea hiafiiro aa prechaag laymb Tod Staia ia Irea
freyea Teldera groadtea Taad geaiau seia Taersaecht Taad
weitter khaia Irraag thaea, Taad haltea solle wie ia aaadeca
IM
•MMr liwUliMW kJt itm im
to kcr flnif UiAm «•
mmhmt iuk la«l im
g9gm ÜMT hmriOlipmg hmm dfe
kir Mb TMi Um tinfifli 4b OtjUthaai ■■ Bsb gifte
mDm tejil bjl fubt bn Mch 4b i ■■■■!■■ QMtoiiiilfc ■
Heb Ire Trbar gnuidtpnecher ymmi. aadere vrkliQBit wimiiiiir
hrbgen Tiid dams betehea rmmi envedMB wm mmA fitailtei
der Lehen Tnad Onndt bdbe« dubn beeduOea, tm des al*
Um TBBd wiMeaadten erUraadigea Tsd abo nck Bajdt layl dir-
ob was Jedem b der aamal MegebM erieruieB Taad daiikr
aber des aadeni b den MegeMgaea graadtea daa byl ijiae%w
baaea abatea Taad daraa weytier kbab hrrmag thaea.
Zoai Zeheaatea daa der Herr Graf nah vaad baj 8ebal
batal aaaU Taad TabüHdier weiaa dardi aeba dbaaer belaca
bab baaea, will rieb der Herr graf b dbea bl gaaata aac^
parUeb baltea deq;iebbea db Herrea Yoa Byabg «ach ttaea ael-
ba Tand wellea Trb aie aicb daa adebea erpotba Taad bewilligt
Zaai aiadliCkea daa der Herr Oraf Harrea rriitifca T«a
Bjii^g Toa Maatb wegea aa Rela ab wagea khattoa gaaeaMa,
Taad ab Taaa aioal Terpiettea baaea aall der Herr graf dvifc
aieb aeeb die aeiaea die FreTberra Tea Byatag Taad Ir
berig Oattaag ae aa die Maatbalet aae kbeaua Mailre
aerdart Taad Tageirrt baaea. Der|^iebea db Fiejtiaiia la
Irea meattoa aaeb bakea Tad aaeiaaader
wiDea beweiaea, Taad aieb b diaaai Tai
gaaatalMwa taiff i3BL«a übwraai^
141
imffloi^geB to bemiier Maiit va Rete lerhalbeB gmiMMi wa«
BskhetleB nmd Tat« nost Terpot bey der kvaigeKeheB R^gi*
u^ «Bge&BBgeB aich ai%ehebl nA ibseiii soUm.
Zorn swelfteo SteiEul SehwaiiieBMier gewetaeB T«rtt*
kseebts in StUstamidt WeitartfeMea Tbertchafl basoMaag ?«ad
lattaandt balbaa aacbdeai sieb baSadt das anaaKer Harr graf
oaam Haabtmaa der aeyt Haaas WaUTea ealdi gdl TberaBal*
arl dem Sehwartaeaawer sagabea Tad aber ait geaehediaa
da tolle das aaebaialbi der Herr Chraf yetagedaditeoi Sehwar-
laaaer dettelbeB aaastaaadts wo Ime eolcbe Saaia aaaor darA
aans WoUTea aiebt beeaalt wira, aaf der Caner aalaagaa
lad des Herra Oraaea wfklekbaer oa eaalgelt vaad aa aafiH^
latriebt dagegea laio der Torolkbaoebt Tmb dioeolb Sama aiaib-
shea aa qaittira acbaldig.
Zam drejaebeaatea daa der Herr Graf deo Herra Toa By-
ag Tnadertbaaea an Oberailb aa Irea Tioebbebaltera vaad aia-
itsea daaelbst dareb aageaia«te Nearaagea Irrapg bowiaoa baboa
die etellea wir aa abo wea die Comiaeari Taad fireaadt obgasalt
dea aaadera obberartea betcbaa Taad ftritsaebea baaadlaa war-
m dai ay ia dea aacb erkbaadigaag baltea beSadt sieb daa
ebt datberart bebalter vaad eiaeeta roa alter der Harrseball
ela aaegehorea Taad dieattpar teiadt daa er daa dea abatao
a ieath damit Tageirrt Taad Tabetrabt laMO.
Zam Tieraeheaadea daa der berr Graf deaa See aa Rata Tber
»wSaalieb Torgeweaae bSeb tcbwMlea arb^bera Taad berra Cri-
»ffea Toa Eyaiag eeioe graadt Taib Taad bey dem See gel^gaa
leraobwembea Tad acbmeliera tbaea aoll, ist das der berr Criataff
aer aeit goetwillig aas Nacbparaebafl aa gebea dagegaa licb der
MT Graf waa berr Crietoff ia eeiae Teiebt to Taaderbalb ligea waa*
r Toaadttea aacb mit abhasaag das waasers aas dem See aacbipar»
diea baltea Taad wilfarea soU doeb aaf Bayder Tayl wa%a&Hea
lad aiaem jedea oa Nacbtail waitter ay aidl irar Teiebt balbea bey
arckberstorff geiegea selbst ia abrodt diss Artiols TargMeM
ibea also das ay aiaer dem aadera aaadblieb waaa Harr Cri»
äff Toa Eyaiig seiaea Teiebt bey Markbersdorf ablaasaa T«ad
sabea tbaet dem Herra Graaea daa Marekbsratarfer paeb 9^
1 oa aacbtl der leaab Taad dem Rirpraa im darf saia kbaa
»d amg soaerr der Herr graf dea wasatra ia fasmaa TMA
MI vflfcig laitten htsen wfl, lergleichen waa der FajBcrTeMI
dbgdassei nuid geoiicM wirdet deuebea FStjaerpacfa aid
wider auf Mareklientorff füren laue« vand •• laaag vaii alk
dieweyl sy des waiaers ah bedarffea rdoaea immi, Um ly £e
Teieht widermmbea saettoasea doch ist salchea Kaydea li;ki
aa irem wolge&ilea TaaerpaadtKck gettelt, Taad irea geredh
tigehaitea gaanta Taaergriffen vand mer beaaater Herr Criftof
gibt aae das der Herr Graf aia sebwdll Taad Thaab n IbrdE-
herstorffer paeb grabea aacb vber Tad darcli das TeH seuicr
Taaderthanea gmndt aia grabea scblagea aiag daaoa daswancr
biaiber gehebt Tnnd gekhert mag werdea, doch solle der Heir
Graf for sieb seiae eriien vand aachkhomeB oraeateoi tos Kj-
aing seia eriiea Taad aachkbomea aia Schadlosshrief Taad ael-
tarfftig Trkhandt geben damit sy desselbeB gegoa deaea se sich
des khanfftigelieh so aiaer gereebtigciiait Terstooa vad aaaem«
wokea vand machten, fUr anbringea habea«
Zom fönfsehenndten ist Tnns anbracht wie lae irer ?aai-
nigckhaiten sich in Iren Obrigckbaiien gebietten hensem gru^
ten vnnd höltzern von jeder Tayl leathen vnnd rnnderthon oa
Romor verprechung diebstall vnnd annder falligkhaitten so die
partheyen antzatzaigen haben, sieb begeben vnnd anegetra^
darinn verhör der Partheyen ansstrag vnnd Straff mit verbiet-
tang vnnd Stellung bisher verhindert vnnd angestannden babei
wir das vergleicht, vnnd bethadingt also das ain tayl dem ans-
dern dieselben verprecher vnnd beclagten solle stellen vnnd er-
scheinen lassen gegen Innen mit verhör vnnd erkbanntnnss der
Straf wie sich gebart vnnd gebranch snbanndlen Tad ver&rs
wo dan erkhanndt vnnd befanden das ir ainer oder mer aiaen
beschedigten vnnd belaydigten abtrag vnnd ergetznng an tbiei
schaldig das solches nach erkhanndtnus des dem von vnnd der
Obrigchait wegen darinnen sn hanndlen gebnerth wo es aai-
derst guetlich aaf erganngen abschidt vnnd erkhanntnnss nit be-
schechen würckhlich voltzogen werde damit abschidt Tnad er-
khanntnass crafft vnnd würckhang haben — wo aber die er-
khenndt strafiall, paess, vnnd wänndl bemrt soll aia tayl deai
anndern ire lenth holden vnnd vnderthonea ia die
schaflfea vnnd von dennselben iren Herra
reyttnng vnnd aWUWuii^ y^«^^ ^x^\ ^^
US
hibvng gvett Tmid flnmibkliiit gettrtiR ymmi gebvestt werien.
Dan TOB w^B khimflftiger 4er TBiidertlioneii Tnd irer leulh
T6fbr«eh lUuDor nind aUer StralTpar tuBadliiageii bayder ham
taylea avMarhalb offenabar MalefiUi so bierina ait begriCen,
••■■der aaagescbloMen teia toDea — gebiet, gerieht, vaad Obr^
^aittea darch derea saegebliea etritt^ckbaittea vad aaaray«
WBmag an auoftea ▼aaaebparUcher widerwiDea, alt wir eriaadert
••§■ eatttstaaaden vaad Terareacbt wordea, habea wir aa fridt
nea, Taad gaetter aiaigelLbait iaabedaeht daa dareh die paarea
▼■■d gnaia rfllckber aneb Taadertbaaaea je aataeittea miesbel-
Bger bericfat getboa , vaad aaf ire Herrn Trota Taad Poeb trey«
¥•■ ▼■d gebea daa %n nermeidoBg mad merer erbaltang gaetter
NaebparacbaIR eaadtiieb beredt betbadingt vaad beseblotsea , wo
ir bayder berra tail aiaer oder mer leatb vaad Taadertboaea ia
aiaot graadt gebiet, geriebt vaad obrigcbait iebtea begeet ver-
briebt Terwftrebt Taad Terbaaadlt oder daria rerdacbt vaad ver-
woat wirea ia deaeelbea yedes geriebt, dabia er gebSrt, oder
wabia es der berr deeselbea Obrigebaittea aaaerbSr erfordert
tnaad beacbaidea tbaet es sey ia paaatbadiag Ar ir der berra
aellMt ^rsoa snegeordatea Riebtera oder sy aa Irea rerwal-
tera der berreebalRea doch ait aach aigem f&raemea eoaader
■ach ahem berkbomea vaad baaadlaag aUer pilligcbait wie soaaet
der ortea irer bemebafftea gerieht gepiet vaad obrigckbaitea
der praaeh Taad berkbomea ist dea oder dieselbea verprecher
aa also ia aiaer saehea ia Clag vaad aaatwort veraMdat soll aia
tayl dem aaadera Ar rerhSr aaekhomea aieht verwidera soader
•rscheiaea lassea als daa die berra baider tayl voa jedes Obrig*
ehaitea daria Terhörea haaadlen abschaidea rrtla raad erkhea-
■ea soUea was biUieh wie sich gebarth Taad recht ist was daa
wider die scbaldiger ia abtrag vrtaylt vaad erkheaadt das sol-
lea sy abenaals roltaiehea wie ia dem aagstea obbegriffea articl
Termett vaad aasgedrackht almblidiea mit abtrag der besehe-
digtea Taad belaidigtea , aaeb haimbschaffaag aa Straf waaadi
Taad paess wie obsteet Taad als sich gebart; es mag aach eia
herr aam aaadera aa merer erhaltaag gaetter aachparschaft
yeaiaadt aa aiaer Terh6r Toa Irer holdea Taad leath w^gea
•ellickhaa Taad verordaaea Taad also miteiaaader ia jedes Obrig-
cbait gebDa haaadl deaaselbea gericlitea Obrigebaittea irea ai-
lU
iv tqi «^;rfblMi gMldt — W« iidi mmA htwm^fmmdiiUt
fmi, HmUmi, kftM vmI gMtan, vab
Ok^dMÜMi •• Jäte Tql Im — igAiri
«hdMB wwrim, m id«i k^jil tqfl dkk aaf
gmMipkkaUm tkk «ilbrt WJi^iidMi ymmä
tea kqr iiw hBhdb^c umiiiiB ymiA gtfcrwiit
UiikM liiMi wjmA tum m imÜ all
kkuMriaj w€iis wHk w^ iil iikhiMam ymmä
gralrlib
Zn SMbwkautMi ätt flwül wiA 0ii«rir britai m d*
■witdm kajlMi tojiM im yA wwg% marngt^tnigm mU ü»
MMM Ar «• Obrigckludt kad^ n« i
die anogesogen gwalt «Der obsteender Articl tuiI ynnthm
auch der Anttdeni bienaeh bescbriben Tuid aller aaiden ad
biaber begeben vand gebalten bey bayden tayles nn%ebebtfnd
obgleieb bey der Obrigcbait in recbt oder rerhir abtrng der
gwalt vnnd eingrif erkbenndt sollen dieselben anerludtnng gittsr
ainigekbait Ynnd nacbparschafil todt ab Torgleicht vnnd aia
tayl dem anndern dieselben sn bebalten nit aeboldig sein« Wu
aber in bemaeh rorbebaltnen Artieln vnnd Haudlnngcn die
gar ni ennde tollen ansgef&rt rnnd der Obrigekhait rrtt mnd
enndsebitndts gedolt werden f&r rnnd Toib die selMulon nntoof
Tneossten Tond expennss gesprocben erkbenndt tbmI geiiss%t
solcbes alles vnnd Jedes solle der rerlnsstig tail dtni nnndara
in aller gneter freundtwOligckbait in neit vnnd Torain wie bij
den Gerichten gebraieb vand berkbomen iat on all verwide*
mog an&og vnnd waigemng sonader on aDea bcswnn^g vnnd
geriebtlicbe Annsati vnnd Execition ablegen mid — tricbtsn
Tnnd sein namblicben die nacbno)gnndten Artid die gar valaaadt
mnd ansgefart werden nind darinn vrtl Tnnd anntaoMdli »•
warten sollen. Brstenns des paehs halben ■& Ji
so etwo in den fainer Teiobt gtnnnea jü
TorhoraaeVitn iaa an^^tVu^sn^ ^\^ ^wk i^
U5
kern von Ejalng vob Iren grfittdten id der alleo SUt Rete
•■£ Ktya gefaert haben — Iteoi des gnindto halben davon dio
harrm tos Ejmg Leopolten Snmeraner fennckhliehen aof Keya
goArt Ilen den getraydnehet anf den hofpraitten n Freonds-
perg bdanngnndt daiinn der Herr graf Clager aneh die annder
dnra Criatof Gebhardt Tmb benannt seines getraydts vnnd ann-
dnrn CIng hat Item die Obrigckhait ni Obemalb mit den tot-
Mmnchen Cristoffen Wasehenpeitl alten Pmckhner Ylriee vnnd
J«ngen Heynndl halben anngefanogen betreffondt Item des Ter-
p«| rocht vnnd obrigchait sw Weitersfelt belanngondt darinn
ludben die Herrn von Eyning noch drey Zengen mnerhort sein
hewiUigen baidt tayl sy dvrch iwen ir nagst Naehpam anf dio
Artiel ynnd Fragstnckh TerhSren nn lassen vnnd nn dem ann-
dam Bxamen n« bringen. Item die Sachen belanngent die sor-
•ehlngon pier Tlsser. Item dio Rechtfertigung das genomon
Stnekh Tnooh ans des Tanntsls nn ObemSlb hanss belanngonndt
Item vnnd letslichen die TerhSrsachen von wegen der Spörr der
•chennckhgmeben im Thnmhof swRotn mitlemeit biso wm anstrag
solle der Herr Graf die Herrn von Eyning des Tnmhofii wegen
aller Sachen gantslichen vnai^efochten vnnd vngoirrt lassen.
Offbenannt baydt Partheien sollen dieselben Artiel mit iror
ansfftmng das die emolge beileissen selbst fnrdern darinnen
■it Tonngig sein Tnnd sonil möglich n« ende bringen anch nn*
«ordrist ir einleg vnnd fiurbringen mit allem glnmphen onainig
•pitaig oder hitaige wort thaen, damit aw Bayden Tayln alle
lironndtschaß Tnnd nachbarschafll sonil möglich erhalten werde
daaiit sollen sy die TÜbemelten Herrn an bayder seittea aller
¥ad jeglicher irer sprach Tordraagea awaynagea Irrung miss-
heDnng Tnwillen Stritigfchait mnd alles anders so sich bisher anf
dato dies Tcrtrags awisohea laea anetragea erhaben vnnd gehalten
dabey damit Tnnd damber erioffen gannta vand gar Toraint an sti»
tem ewigeaTand nnwidermeflichen ennde Tertragen vnnd vergleicht
sein vnndaaaordrist die absteenden Artiel so anf weyter Hanndlnng
anngestelt sonil möglich an ainich anftchab werckhiich voltaiehen
durch sy selbstoder ir volmachtig anwalt vnnd gwaltrager an eaadt-
lichom aastrag ort vnnd enade bringen vnnd fnrdern — doch sonst in
alb^ Iren horrschaiften aigennthnmb vnnd gerechtigckhaitea ia all
aaader weg gaaata oa Nachtayl Tnaergriffea Taad on schaden •—
Arekir, V. Heft. \^
146
Vnnd bescUIesKchen welcher tayl aber disea ▼ueera fcr-
trtg in aioeii oder »er Artieln aveserlialb denea so nf wtl-
gefaDea gefielt, aicht haHea Taad Tberfturea wvrde derselb mDc
dem haltnadea tajl hey verpiadaag der geauJaea rad gewte-
liehea kaadtieaffigea schadeaapaadts in Osterreick oa aDetk-
reeiitaea Toad dag gegea farlragaag diees Taasera Tertngi
far die ordeaalieh Obrigckhait all eoMtea e^ieaasa raad tdtt*
dea enatriehtea raad ketaanea Taad Toa der Obrigekkait darine
gebahea vaad Tersekailt werdea aiekta weniger soDe diser
Tertrag ia aUea Paaetea Taad artida Tohaogea werdea , kj
Tolkhomea wirdea Taad crefllea bdeibea aOea getreafiek mi
Tageairlick. Des aa waren Taad bestaaadigeBi krelRigeB tt-
kkondt kakea wir diser spraek Taad Tortragbrif awea gleidh
laattoadt aaijiferickt Taad jedem tajl aiaea aaegestelt Terfertigt
mit Yaasera aigaea Taadersekribea kaaadsckriliteB Taad tege-
drackhtea pedtsckadea dock Taas Tand Tnasen erkea oa scha-
dea onnd aa merer bestittaag Taad bekkrefiUgang der sacbei,
damit aacb dise yerainigung vertrag yand wilkhorliche bannd-
Inng dester Statlicher gelebt, gebaltea Toltaogea Taad nach-
ganngen werde baben wir obbeoant Jnliasa Graf so Harde^
Virich Cristoff Tond Erasm gebmedera Frejberrn tob Ejziag
far vnns selbst Tond anostat Tnnsers vierten Braedern Hern
Os walten aneb Freyberra von Eyziag des wir vaas hiemit toI-
mechtig angenomen dieselben Baydt Vertragbrief aacb mit vai-
sem aigen banndscbriflflea vnnderscbriben vad vnnsere aigie
petscbier darane gedrackbt, daraaf wir aacb geloben vandver-
Spreeben sament vand sonnderlicben das alles vnnd Jedes $•
vor steet ewig war vesst stät vnnd vnwidermeflicbea aa ball-
ten alles bey verpindnng vnnd fal obbegriffen ongeaärlicb.
Geben za Sitsenndorf den Sechsten tag des moaats Fe-
braarj a* etc. im tansenntfünfbandert vnnd im viertaigistea.
Wolfgang Reinpreebt Hibbss
Freiherr la Rogenndorff herr fon Eberstorff foa TeagU^wia
D. p* Bi p* B. p.
Yeyt Waller, JoUos Gristof Enaa
Graf tu Uardegg Freyherr foa Eytiiog Frejherr fm Ejiia(
B. p* B* Pt ^f*
Diplomatarium Eizingerianutn, Fol. Mi— -SHL (SIL)
XV.
Berickt
ib«r toi
kistorischen Vomth imArdifve des Ben«
Raigem in Mähren.
Stiftes
VOB
wn^Cff9^ wW9mMffi
10
I%9
thdmukm Wirten tcmcIh« kl,
4w Bwg RaigTtti 9m M^mwmm
Jahn IMS, Icncr 4« SÜflngswkM««, 4crw gkidi*
iMihtM wM, m4 M«r Urku^ w Jahn UM ibtr «t
Sekeakuf ies Bearkas Wmtkirdi u Baigvni — kra Vtak^
riaeht§ Ikkmmni ais Jea XL asd XU Jalirliia^ert a«fiftawai»
•ea hat Bkeaso fahles, gagaa 4ia aasal laast allgeMah iblicha
Sitte ia 4ea BeM^ietiaer Mftera, 4ie Klaater-Aaaalea, üe erat
lai 17M fg., liekeahaft gaaag aai aieht iauaer Mferllsaig,
aas TeraehiedeMa QaeDes neaanBeagetragea weriea maale«.
Maa wir4 veraaeht mit greaaer Wahraeheialichkeit aaaaaah»a>|
4aaa üe etwaiges hialeriadiea Ai&eiehaaagea ia dea Verhee-
raagea, welche Raigera aai lOM dareh dea aULbriachea Her*
aeg Roarad, lt41 darch die Moagolea, ItSO darch Uagara
aad RaaMaea, ItTS darch die Trappea Kaiser Radoib L, ItM
darch dea Raahritter Gerhart roa Raaatadt-Obfaa, aad 1449
darch Jeiek Swejaaawakj Tca Boakowic, aowie 1541 aad 1549
dareh graaae Briade erÜttea, ia Verlaat geriethea ; weaa aaeh
1619 die Vertreihaag der OrdeaaaOüiaer darch die akatheliaehaa
160
Bekellan MilireBS, od ladi ihrer Riekk^r is Fdge im SU-
ges am weiMen Berge bei Prag 16t0| sehes 16t4 wied« im
Pliadenuig uid giailiehe Verheenug des Kloeters dardi im
Siebeaiiflrger Bettdea Oaber kamea« Aach die Seiiwedea (164S
darch 17 WeelieB) aad 1«U die Tii^ea habea kier fkrcM-
kar gehaaat
Dem sei iadess wie es welle, der Maagd aa ki«r ge-
sekriebeaea Idsterieekea QaeDea ist — aut AasaakaM der Ham-
aAaadea, werea 31 Stidce erst Ter ftaf Jaiirea sogar aas iir
ftrst-erakiaekaiiehea Ceasisterial-Registratar ia MmMa ia
Aaftrag des koAheraigea F. T. Herrn Firsl*Brabisekef Miii-
adliaa Freiherra t. Someraa aarikckgeetellt wardea (wie ne
dakia kaaMa, ist vabei(aaat) -* eiamal da , aad erst seit etwa
1700 liabea tkdls aegeaaaate ZafUle, tkeüs Ges^eake, ias-
keseadere aber der Fleiss aidirerer Ordeaskrider, Baaml iir
des aaenaidlickea dasigea Preketes BeaaTeatara Pitt er (17M
— 1764, Terdem Sekretlr aad Arekirar der Bfewaower Abtai)
das ArchiT ia der Art aasgestattet, wie maa es jetzt aatrilü
Es ist Yoa dem gegenwärtigen , yielseitigst verdieatei
hoehwürdigen Herrn Abte Victor Schlosser wisseaschift-
lich geordnet and mit einem Catalog versehen, der allen billi-
gen Anforderangen yoUkommen entspricht. Die nachfolgende
Uebersicht liefert, nach Vergleichang des SchriftenTorrathes mit
dem Catalog, das wichtigere, was hier aa fiaden.
L OrigiDal-UrkQDden.
o) Für Hihr«o.
Ausser dea Raigem selbst betreffenden , sind hier neck
einige Original - Urkunden nachstehender ehemaliger Kloster ii
Mähren :
Der Benedictiner in Kumrowits bei Brian 5 Stk. (tea
1319—1384), inAnertschita 1 Stk. (1517), in Trekitsch
2 Stk. (1451 n. 1489);
der Cisterzienser in Welch rad, eia Original - Codex mit
13 TOB der Kaiserin Maria Theresia bestätigtea Urkaadea (Itit
— 1636); der Nonnen desselben Ordens ia Oslawaa S Sft*
(U75— 1450), and im Kdnig-Kl oster Ia AlMMkai 1
(1463);
* i
151
der KaHhiiuer in K 9 u igt fei 4 bei Br&iB 41 SUu (1376
—1748);
der Aogiistiiier Regnliri Cherherren so AUerheilif^ in
OlM&ts 1 OrigiDal * Codex mit 9 tob der Kaieerin Meria
Tkeresia bestliig^ett UriLoodeD;
der Aogvstiiier Nonnen in Daibrnwnik t 8tL CltUS
«nd 1395);
der Primonsiratenser in Hradiseh bei Olaitn 1 Origi-
nal-Codez mit 24 ?on Kaiser Carl VL beatitigten Urknnden
(1160—1735);
der Pramonstratenser Nonnen in Nen*Reiseb 1 Stk«
(U54); femer
der ProbsteiUrche St Peter in Bronn 4 Stk. (1347—
1689) ond
der Stadt Brinn 13 Stk. (1300— 1609>
AUe diene Urknnden haben ein ontergeordnetes , nur rein
loeales Intereasei ond sind in^sammt in dem Werke: ^Die
Mnrkgrafschaft M&hren^^ ete. von Gregor Wolny verarbeitet;
die liis snm Jabre 1297 reichenden aber in dem Codex diplo^
maiicu^ etc. Maraviae von Anton Boezek IV. Tom. 4. Oiomoc.
1836 sqq., vollstdndig abgedmckt.
b) Ptr nehBCB.
Der Benedietiner in Brewnow 1 Stk. (1495); in Opa-
towie ridimirtes Transsompt doreh den päbstlichen Nnntios
Bemard Bisch, ron Lncca 8 Urknnden (1030—1421);
der Eremiten ron St Paol in Hayraffel 26 Stk. theils
Originalien, theils Copien (1265—1544);
der Rlarisser Nonnen in Kromao 1 Stk. (1401), ond in
Tjnee 1 Stk. (1404), dann
des Leitomischler Bisthoms 5 StL (1349 — 1381).
U. Gesehlehtswerke tn Handschrift, Samoiloogen, Cbronlken etc.
Wichtig fiir die Kirchengesehichte Mährens ist
das in Handschrift daselbst aofbewahrte ond ans 14Qoartbin*
den bestehende Werk : ^^ormvia MfomaHica, een Hietoria di^
piomaüeo^ekronelogica omnium monatitriorum y quae oiim ex^
iüermmif «el eiiam nunc exi^uni in Moravia , noCis et c«««!»
15E
metUarÜB ki&imieU ei d^rametogielB Uhuirata #tafo ei efere
Banav. PiUer ei Alex. HabrUsk BenedieOn. Bäj^fkrad. ei äe-
•criijpH a Gerard. Lefebure MbwF, Stf. Airi ei Famk m
Fkmdria gall. numoM ei preebfieri IBM. — ADe hm
eotbalteneD Urkaaden wurden in dem oben angelUirten Werke
„Mihren^ ete. Tertrbeitet. Um aker das Monnsticon fir dee
Drnek geeignet sn madhen, mftnete nodi no nnnelies ane des
Ton Pitter dafir gesammelten nnd ebenfalls Ider nafbtwakrtca
Apparate benütsi, die sehr vielen dnreh den Absebreiber (er
war ans Frankreieh ansgewandert nnd Cand in Raigem gaal-
liehe Anfiiahme) eingeseblichenen Fehler in ninTischen Perle-
nen- nnd Ortsnamen yerbessert, nnd die seither nensn^eflnde»
nen rielen Urknnden hinsngef> werden.
FQr Böhmens Monasteriologie entbilt das Ar^
Tielen Stoff, weleber grösstentheils Pitters Bienenfleiss gesam-
melt; namentlieh fir das Stift Bfewnow 4 Codiees (mit
Urknnden -Abschriften) nnd 15 Fascikel, nnd Ar dio anderes
Klöster Benedictiner Ordens 6 Codices nebst 5 Fascikeln; data
für andere Ordenshänser in Böhmen t Codices nnd 5 Fascikel,
fnr die in Schlesien (Wahlstatt, Neahoff nnd Grnsan) aber
4 Fascikel.
Fnr die einzelnen Kirchen Mährens, namentlich lir
die erzbischöffiche in Olmütz (1 Codex mit 51 Urkunden nad
8 Fascikel) nnd die bischöfliche in Brunn sammt dasigem Ca-
pitel (3 Codices nnd 39 Fascikel} findet sich aneb einiges
Material vor, aber viel za nnvollständig nnd mitnnter, wie
namentlich beim BrQnner Domcapitel, rein persönliches. Was
die andern mährischen Stadt- nnd Landkirchen betrifft, so ge-
währt das Archir nnr sehr geringe Aasbente , mit Ansnahme
der St. Jakobs - Pfarrkirche in Brnnn , fnr deren Geschichte
Pitter im dortigen Magistratsarchive fleissig sammelte, (t
Fascikel.)
Die politische Geschichte Mährens kann ans des
Raigerer Archiv wenig bereichert werden , indem sieb daria,
ansser vielen g^z nnerheblichen nnd den längst gndmcktm
Berichten &ber die Einnahme der Städte ObüMn mä %iM
dnrch die Schweden nnd die held<
Brfinns gegen ^en%?3!Vittk¥«vtA^ ^^ ^&%
153
de irrupHane rebeüium (Ihmgar&nm) in Mcratiam 110¥^
(Lit H. faso« d. 14) > duui Ada quaedam ei relaüanee de
pMTtma Baruaeica irrupHane in Marmriam et BckemUanC^ (das.
15) und ^^Eiaige Ereignisse im Lande Mihren ron 1586—1601*'
von Math. Stopolcsaa (in bdhmiseher Sprache) reneiehnet
(das. y) Torfinden. — Für die Rechtsgeschichte Mährens
sind erwihnenswerth: der 2^ Theil der „«Iura prunaera Mara^
wiaej coüegeruni ei netie illuttraruni Benedietini Raj^adene.
Enthält Jura primaeva Jndaearum in Maraviaj Jura Man»
narum TreiHceneium , Jura ei atabda Hradiäceneia de anno
1360, vnd Jura maniana pramoniarii Xidlockovicenai» 1902.
Der 1** Theil wurde 1781 in Brunn gedruckt; die s. g. „Knjha
Towa^owski,^^ d. i. Tobitschaner Rechts- vnd Oewohnheitsbnch
fnr Mähren, von dem Tobitschaner Besitner nnd mähriiclien
Landeshauptmann Cstibor r. Cimbnrg 1484 rer&sst (in Hand*
Schriften in Mähren häufig vorkommend) nnd einige Bände von
B. g. Pähonen und Nalesen (d. L gerichtlichen Klagen und Ur*
theilen) des Br&nner Landgerichts aus dem XV. nnd XVL Jahr-
hundert — eine fär Rechts-, Sitten-, Cnltur- nnd Besitsge-
sdiichte Mährens wichtige Quelle, die tou 1406 — 1657 voll-
ständig in etwa 79 Foliobänden bei der mährischen Landtafel
in Br&nn aufbewahrt wird.
P&r die C^chichte Oesterreiehs nnd Deutschlands
sind sn erwähnen:
Chronicon Laureacensium et Pataviensium Ardiiepiscopomm
ab crectione usque ad an. 1521 authore Bernardo Norico monach.
Cremifanens. ; diesem schliesst sich an pag. 17— 25: Chronicon
Bavaricum (ab eodem authore) a principio regni Bavarici usque
ad an. 1515. (Erut 1721 e cod. Ms^ saec XIY. biblioth.
Waldhusianae. Lit. 6. fasc. M« 5);
Statuta ecciesiae Wratislaviensis saeculi XV. et XVT! Cod.
im FoL pag. 118 ad finem manc (6. m. 6.).
Historia concilii Basiliensis conscripta a Joanne Episoopo
Segoviensi. Cod. in fol. pag. 725 (excerpt. a Bonav. Pittor es
God. Ms*? Viennae apud PP. Trinitarios).
Zur poHtisehen Geschichte B 5h mens geh5ren, mit Uebor-
guben des usorboUicbeA :
(to>rin. i|iM Itmwi mtm Ut.- m>^atißk> §. ü^ r^ -
Mili# tl lli#Htai;'(HiiiM'l^'' 41- >^llilitaii'.-4i^"
«ti. JMUMk imitii TIrtitüi
B0Mf. MUHT P99. M ii M» fMi* «M. gk 1^
^^^^J^^S^i^ f^^^g-^_^^A IBhaA^^M^iBL. ^g^^BoJLiA A |ft]B*^fea» 4MMlfrafer^Mk AA0
vpmmü' VMiKByinr vnv^WHWk''- «1^01^1« - m-' ■vsvv«-. >4nHBr- «p.- y^
UM Ut' fMt A^JwBj B«fci^ It INri^ :«! I#a mm MIM
tt ftlllfUft BikMMIft IMdMt fffUMM vi MriplU fMM|plf f"^
fktos Victor, de Wssehrd aotem 1477 aindt, et n nelitroi
ordmem redegit. Cod. Ms. in fol. de aano 1477 (IL g. 8. *
Vgl. Palaeky: Archiv itskj IL S. 48S flg.)-
Naiesowe staf j Latbs^ ParlameDtn cveskoho. Cod. ehart
Ms. saec. XV. (H. g. 10. — Abgedrmekt in Palaekj^s «ArriMt
^esky'' in. S. 307 flg.).
Conatitiitiones Weaceslai II. reg. Bohem. De jvri^is Bea-
tanonm libri IV, qaonini 1"** de persoots ia argealifofiui,
t'"' de jore argentifodiaaraiii , 3^* de coDcessioaibss, 4** de
ordine jadiciario. ExcerpL ex Cod. Ms. bibl. eaesar. Yisdebia.
Opera Boaar. Pitter, pag. 102 ia fol. (H. g. 13).
Die ChronikcD nad Scriptores, wotob die MeUtoa Mumt
ind auch gedmckt sind, folgen nach den Catalog»- «ni Aif-
stellangsbeseichnnngen :
ScriD. H.
Sign. g. lt. CodeXj compiecUms I. Ckristaanl vitaa et pat»
sionem S. Wenceslai patmi sni et avae s«ae b** liaiMillae M.
1—17; IL Versus de passione S.Adalberll Bpl 1^»^ tri. I8--
t3; Anonymi BfewnoTiensis explicatione«-
korti fol. 30—44; lU. Cosmao «oeaal^
hemiae lo\.4ft-\tÄ%N. fWVlmi*
155
GostiaiatioM» Comae foL lt7— t77 ; VII. Jobamiis Bpi Olem.
YiU 8. WeMadu Hart foL 278 — «02 ; VlII. Planctas siper eiTi-
lata Praga Aadreaa de Brod foL 304—311 ; IX. ViU SS. Cjrrilli
•I Mathoda Epor. et Apoat Morame fol. 312 — 315; X. ViU
S. Aif^ae Virg. iliae regit Bohemiae fol. 316 — 319. (Cadex
hi« deaeriptas a Rmo. D. BoaaT. Pitter e eodiee arig. Ma.
kiblioth. eeeleaiae Metropol. Prag, et aliis.)
Siffn, g. 15. Fmc. complecL Coamae Prag. eeel. decaa.
Ckroaieon regai Bohenuae ia daos libros distribatam etc. (Collal.
cafli Ma. codice membr. eeel. metropol. Prag, et cam Ha. cad.
ehartaceo CarloTieaai opera Boaav. Pitter pag. 188 foL Typia
•did. Marq. Freber 160t Hanaaae. Ad finem; Sapplementan
ui Coaaia ex Ha. Prag, qood Freberaa omisit. 4 pag. ia fol.)
ßfigm. ff. 16. Fase, campleci. Cbroaicoa romaai imperii et
alior. regaonuB, praeaertim vero reg. Bobemiae a nativiti Xti
aaqae ad aa. 1158 aatbore aaoBjmo monacho Gradiceaai (Erat.
ex ead« Ma« membr. bibliotb« aag. Viodoboa. Hist eecleaiaat«
Nr. 1 a Boaar. Pitter. t exemplar).
8iffm. ff. 17. Fhsc. campleci. Viaeeatii Canonici Chronicon
ab aano 1140 naqae ad an. 1167, et Conttnnatoris ejnad.
(Cbroaograpbaa Siloens.? joxta Dobner. Mon. bist. Bob. Tom. I.
pag. 16) ab anno 1167 nsqne ad an. 1186 (2 exempl. erat.
ex cod. Ma. eccl. Metropol. Prag, a Bonar. Pitter).
Siffn. ff. IS. Fase, campleci. Historiam de expeditioae
Friderici imperat, edita ab Aasberto aaetrienai clerico, aatbore
Gerlacbo abbate Milovicena. ab anno 1187 — 1197 (ex Cod. Ma.
eecL metrop. Prag, erat a Boa. Pitter. Typia edid. Jos. Do-
browaky).
Siffn. ff. 19. Fase, campleci» Neplacbonia abbat. Oppatoric. :
brevia compilatto tam Chronic! romani qaam boeroici a Cbristo
■ato asqae ad an. 1347 (Erat, ex cod. Ms. bibliotb. canoniae
S. Dorotbeae Viennae a Bonar. Pitter).
Siffn, ff. 20. Fase, camplect Franc, canonici Prag. Cbroni-
eon, circiter ab anno 1250 — 1342 (Erat, ex cod. Ms. eccl.
metrop. Prag, a Boa. Pitter).
^ffn. ff. 21. Fase, campleci. Petri ebb. Mob. Aalae regiae
Chronica Ottocaria reg. Bohemiae, ab anno 1260—1327 (pag.
27 ia fol).
m
i 7- 2i, t\uc. coaiplect PrU>ie«n. PvUuwat ChrMÜ«
Bobeniaa ab iaiti« geotia nsqne ad aa. XU 1330 (Erat, «i tu.
Ms. eecl. metrop. Prag, a Bon, PitUr, 199 pag. ia f»L).
S^. ff. 23. Codex eotnplecL Pawla StUlu, Doctor. Kaietj
•prawowna krale GihUio eto. let. 1471 (descrip. ei cad. Ib.
Capital. < cl. netrop. Prag, opera Boaar. Pitter. Alf rMt-
gltabiger itatholik K. Georgs Ge^«r; noch angedraekt).
Sign. g. 29, CoOta itoui Codes littcrarain paUicana
adrersaa Georg. Padiebrad n >h. (deserip. a BooaT. Ktttr.
Wiebtig Rt die Periode ueoi ;•).
fil^n. iL 1. Codex eompUet i. Analogiam historiae Bobea.
K Hatbia Bened. Bolelacakj de HridiS; IL [l7stoi7e Sola-
lawaka Daleoül. Meafsicakeho (deecripL ex Ms. bibliotfa. PP.
Aagnatiaa. Pragae a Boa. Pitter); DL ContinDat. Bixtoriat V
BenessÜ de HoFmwicb „Pamjti nektere dawaj wjry bodse" ti
rak. 1S47 — 15X7; [V. Cbronicon Hradeeewe ab aaw> 1288-
1*67 (bChm. Descrip. Boa. Pitter>
Slgii.k. 9.A«ccM^«tPMtad,DMiBatfUMf.Bitw.
■laiiiai «t gasla (• prte» dtee Phmi^m WfM «i Lriifiw
Uagaria« «t Bclu nftm a«M 15M. fag. 1— • ia M. («
Cad. Ha. UUIstt. ugi«t rwdaWa. Iw«ri^ • Baa. PUk).
Sig». k. 3. Ate emmpUA AmtwjwA, CfarMieaa BahMh«
•b »rig. gaitiL asfie al aa. 1456 (Erat «i C*dL Ha. klkiitj
Bif. Viadabaa. pag. 31 b Pal.)
Sign. k. «. Am. eompUct Chraaiea BahaMwaa ik faH»
geatU as^ ad la. 1419 pag. 1« foL («z C*<. UKalk mA.
aetrop. Prag.); kaic aaaex. SaHBitria» Chra^d »ihiMtii it
aaao 1031—1458 (• pag. 13 — IS); pag. 17 Ftniiiliii
diaiü «aoa7«i fkatoria HaMftanua ia 11 Ha.
Sigm. h. 8. Aae. eow^pUet PiragMaataa drialri Baha^ it
aaaa ItO? — 1515 (pag. «0 fal.}; a^jaoat alä« &<«■>•
taai Cbraaiei Babam. ab aaa» 1691 — im (jUamIf. Baa.
Pittar).
Sifm. k. 8. Ak. eomplmt PragMataa On^lBtkwfav
Maraviaa et Ha^iriaa ab aaaa 15M — 1611 ^i
mtm. i. 9. Otdax mm^UA Ckradi
ab aaaa 1419-ttn C« >■■• MM
Sgm. k. 10. CUer canplnl. Tvv. nOv wIm • pi^ . i
444 Hasutirae hureseot artn» « prupraMHi; ■ ynf i
448 de TaboritarvB hkn-esi; pw. 44^ {\
U»— 460 de JaeskeUe.
Utn Wenresl.
Htioaes eoitra J»u. R^äexen
bissima secU Picxu-dKroni <^. it
Krenitü Aatdaikmu ia Hanfe]
wieenaü histeriae NHpCBdiKK i
Estnctas ei likr« . «rnfteripu
Georpom Po4iekrftdiB i ftf» tu
Krumlow.) ; O^^eA** i* Tiwihiii
4U ad fiaea.)
. «geitU; üter alja (f'L 4— 1»|
K Jouui de CapictraM 14M : n^w
HB Uno lUt (afoL 1«—««: im. '
■A Barom Rgmi B^«k. fa lu. SS— S^- >■!»■
^ kawetiGOB ete. per D. brntAv. CatMMt '• *•- '^— W.
"*^« *< D. AakrMjaa *«rK Im. im i. m »tm
■^ "»UtoU Fn^cuiBa aa^ ■»«•» «» <w i i
' ">» U fiL 81 ad fim. C»^ ew^L ik 4»^. r> 4->
. ^Kffa. L IZ. CM« c*H^<;«!= »v aim iiMM ^.w
T^^l» U D. Line. A« SMMMfr >4S1 :^ «i W : «
- UU CM.
168
BrinieM. etc. emponlM 1410 et 14M ak ^mmI mHm«
retraetos etc. (ex OrigiMÜ desuipt •per. Boa. Pitferi fi|i
44 fo].).
Sign. h. 20. Fawe. campleeL CkrwiieaB Vr. Aairett prdk
et CanoB. Mob? S. MagBi RatiskoBM 0C0. CoatiMi reo Hwi-
tioM tarn ia, qoAni extra eoaeiL Rarilieag, aetao aa. 14SI—
14S8 (pag. 1— St fol.).
S^»- *• '*• A'^^ eomplecL Haia belU haaaitid, firepta
basor. eedesiaatieor. ete« ete. Ex Tetastia aathograpUe Gel •!
registris WeaeeiiUi et Sigiaaiaadi iaper. ae Oaorgü et Wlafida
reg. iUastrata ete. ete. Opera Bea. Pittar (pag. M foL).
Bign. k. 2S. Codex emtuplecL Catalagu
regom, Pontifieam et aller. ^ Tariis dipIoaiataBi eta.
aeholam geaeralea Prageai. h. e. Callegiaai CarofiaaB, reg.
WeaeesUi, Oaa. Saaetonua et alia eidlegia eoadideriat, aamt
ete. (Cod. Ms. 4^- Saee. XV. foL 187.)
Sign. k. 28. Fawe. camplect Brero Chraaieoa aaüfni
Plxnae, cum priTilegiis ejusd. orbis. (opera Boa. Pitter cea-
script.}
Sign. h. 27. Fase, complect. I. Aeta magistratus BraBaeasif
(Braunau) io Bohem. 1407 — 1611 (ex Cod. Ms. ejusd. cifit);
II. Synopsis codicis mspti curiae Brauoens. 1408 — 1499 (extri-
xit Boo. Pitter); III. Privilegia ciWUt Braonens. 1348— 1M9
(vidimata).
Sign. k. 32. Codex complect. Rosenberger Kroaika; 1)
Chrooicon latioo idiomate ab origine faodliae Rosenberg is^
ad an. 1543 (pag. 1 — 59); 2) dentsch, Tom Urapraag des
Rosenberger Gescblechts b. 1542; 3) CompendiuB eompeadO
historiae Rosenberg, qnod anno 1609 seripserat WeaecsL
Bfzezan asque ad an. 1592 (a pag. 399 — 438 in. Cod.
Chart. Ms.).
Sign, h, 35. Fase, complect Qaaedam docmneBta ad aeU.
familiam Schwambergiaoaro spectantia ab aa. 1000 — 15M
(böhmisch, pag. 60 fol. apograph.).
Sign. h. 36. Fase, complect. Nektere paaid^ atareieiM
Panu z Lobkowic dotikagicy se (Aosx&ge aas altaa 8<jlaillia
der Rosenberg. Kanzellei in Wittingaa 1014 f van JL 1441*-
1535 (pag. \% Va l^V. %^Q^gev^VL.Y
159
i 1. Codex eamplecL Martini de Broit llievtoi.
magistri Über: 1) jara Bohemiae aatigoa (a feL 1 — 41); t)
Vita Caroli IV. per semetipeum deaeripta (foL 41 — 70); S)
Erectie episeopataa Prägens, in archiepiseopatam (f. 71— 14t),
iten noannlla prinlegia ad Bohemiam spectantia (Cod. ehart
Ms. in 4«** aaee. XV.>
SHffn. i. 4. Fhsc. comp^ecL Caroli IV. imperat Ordo ad
eoroiaadiin regem Bohemiae, item ad eoronandam reginam (erat,
ex Cod. Ms. bibl. Ang^tae Vindelieor. opera Bon. Pftter).
Sign. i. 15. Codex compled, Codex diplomat. eontineBS
üplomata in corporationis perpetvae Doeatnim SQesiae regio
Bohemiae taroqaam fendam a regibos Bohem. dependentiam
(89 dipl. saee. 14 et 15, deseript saee. IS"?).
Sign. i. 16. Faoe. complect Anonymi monaehi OrisoWensis
drea 1S06 Fragmentmn Chronid Silesiae (1230 — ISM) eam
catalogo romanor. Pontifieom. (a DT n. J. Xto — IMl) et Im*
perator. romanor. (ab Oetanan. Caesars nsqas ad mortem Pride-
riei imperat ; pag. S7 fol.
Sign» i. 99. Codex complect Codex eompleetens yarias lilteras
(inter alia: Instmetio mag. D! Gasiewsk^ Referendario M. D. L.
in Oallias ennti in eansa Casimiri Prineipis) st aeta (int. alia;
rationes saseepti contra Imperatorem belli ex litteris Rai^oes^
prine. Transilr. 1644; rssponsnm Imperatoris Rakoenjo) reges
et rcgnnmPoloniae eoneementia, 1089 (Cod. ehart fol. ttO folior.).
Sign. i. 20. Faoc. compled. Geschichte des Krisgss nwi-
sehen Rndolf t. Habsbnrg^ and Ottskar K. von Bdhmsa 1980.
Aasgexogen ans der Karaerischen alten Kronik, eopirt lUO.
Am Ende: Wie Tiel Grafen im Land Karnthen gesessen, and
der Kldster-Stiefter gewesen seyn; dann: Inhalt einiger Frei«
heiten, so die Oesterreich. Fürsten dem Land Kirnthen gege-
ben (Ms. 1t pag. ia fol. Geschenk des Gdttweih. Abtes Gott«
fried an Bonar. Pitter).
Sign. i. 29. Codex compled. Chronika des allsrdnrohlaneht.
Kaisers Maximilians I. etc.; pag. 1809: Histori der Kaiser.
Fran Maria (Hersogin an Bnrgnnd; Fran Bianca Maria, Fran.
Margareth, Bnhersogin an Oesterreich; pag. 1818 des aller*
darchlanchtigsten Herrn Philippsen I. Knnigs an Caatilie etc. f
pag. 1897 Hiatori Fraaen Isabella, Fraa. Maria-Katharina; pag.
MI
1343 Chronik* des p. t. Rem I
nahlin; pag. 1500 Enherc. Ferdbud nnd Rarol GibrHw I
Ristorj; pag- 1507 Chronik« des p. T. Heirn H«xiaiUiui D. j
«nd »ela. Gemahlin; pig. 1630 Historj des Erxber&. Mattiui j
f%g. IMI des Enherz. HaximilÜD IlL; pag. 1667 de« En- ,
lierz. Albert; p. 1069 Historie des p. t. livdolphi ü. (G*>
schichte des dorchUachtigeii Hanses Oesterreich toq 1U9—
1695. Die Seitenuhl begiont mit 942 und gebt bis Bade 181C
Cod. Chart. Ms. saec. te"^).
Sign- ■'• 31. Codex ctnnplecl. Chronica Pontifirua et 1^
yeratomm. Chronica Poottficum a Christo nsqve ad CaHitan DL
(a fol. 1— 9t); fol. 9£— 124 Liber Joachim! abb«L do oaerik«
«rbis regpornm et episcopitnum ; fol. 125 — 187Chroiii«a Inp*-
nionim a mnndo condito nsqne ad Fridericnm 111. imperat —
Liber Script, per frat. Alberttim mooacb. 1458 (Cod. ehail
UM.).
aiim.i.9i. n»t umftui CliHiii« mmmur, 9m0tmt
•t ImperatonB, avttor. F. AWrea prwA st e>»iB. MaaMt
8< MagMi Rati^oBae. Ckraaieon Inpanter. ab Oetaviaa* h^
«i FrUerieiB; PaatiSewB a Christ» aMpa ad Alcnairaa Ittt
— Adjaeet aliid Chronieoa inauBer. Paatiflcaa at l»f slaiw
ab a»Mi Ht— 184« (7 fol. Deseripa. Baa. Pitt«r>
SigM. i. 34. thae. emtpUel. ^Ulalaa at M eawafia ai dl*
vartM yrincipas et r^^ , rdatife ad pacen ea»fSBdM
tenpore belli sseecsa. da aaaa 1708, • et 1710, yartia gallHit
pari garBBBiee, part lafina aeriptaa (apagrapfc.).
Sig». i. SS. M^uc compUct. Balatiaaaa nriM taaf«t
ballor. tareid, |;aUiri et italiei ab 1608— 17«9 C4^ t"*"*"
^ograpb.)
Sign. i. 37. Codex comptecL MeaiaraUlia taa k S«rMai%
tasi in Bobemia, Horana, Silaaia at Laaatia ab aaaa ItH—
1A48 gesta , coascripsit (in bSbaiiaGber Sptaab«) Üim. flawg.
Haraat de Paladiita et BeadraÜea HaDi i> «lüi* (Itl M. k
4**- videtar aatsgrapb. eaae aitharis).
iS^ L 3. Codex MNvIed. Tita at |
(Cod. Hl. ftigam. ia faL qur. aart IIP
Sign. l. 4. CM«v eompUet ihn
161
Sign. 1. 5. Codex eampiect. Legenda Sanctornm. (Cod.
pcrgmn. Saee. XU Ms. in 4^- foL t91).
Sign. /• 0. Codex eompled. Legendi Sanetornm. (Cod. chart
Mn. Snec. XV. in 8*- fol. S3d).
Sign. 1. 7. Codex compled. Vita b. Joannia de Capistrano,
eem prae&tione Fr, NieoL de Fara coaevi, itineram comitia et
Mdi, 1478 (Cod. ehart. Ms. in 8«* fol. 277>
Alles bislier angefahrte wird im Archiv aofbewahrt; in der
Slifls-Bihliothek aber trifil man nor einen, jedoch sehr wichti-
fgom historischen Original - Codex (N. 516 4- 1. ß 18), welcher
eine Hanptqvelle f&r die Hnssitenzeit (s. Palacky, Geschichte
ytm Böhmen ÜL Band 1. Abtheil. Seite 417 Note) and bisher
bnl noch gans anbekannt ist. Die im böhmischen Maseam be-
ladliehe Absdirift (Aasnag?) davon soll, nach Versicherang
eines bewihrten Kenners, nämlich des seither verstorbenen
Prof. G. Meinert^ ehemals von Dobrowsky anvolls tandig genom-
men worden sein, wesshalb sein ganzer Inhalt, nach den Ueber-
sobrillon, hier nicht anwillkommen sein durfte.
Er ist ia 4^, aaf Papier geschrieben and nShlt 264 Blät-
ter. Aof dem Innern Deckel hat er die gleichzeitige Aafschrift:
Crouca Thaboriensis, answärts am Racken aber, von viel spä-
terer Hand: Materiae fidei ventilatae inter magistros Pragen-
ses et Sacerdotes Taborienses descriptae per Joannem de La-
kanvetn et Nicolanm de Pelfzimow. Aaf dem leerea ersten DIalt
bat Pitter angemerkt: Anthor est, asqae ad mortem Sigismandi
Imperat. scribens Joannes de Lakaaaetz, qaem continoat Nico-
Inas de Pelfzimow sacerdos Taborita. Vid. Cochlaeam Historiae
Hoasitanim Libr. 6. p. 232.
Inhalt: foL 1 — 64, 1431 feste S. Georgii Taboriensibos
et magistris Pragensibas terminas pro aadientia statatas. — In
vigilia SS. Philippi et Jacobi ad CoUegiam Caroli atraqae pars
convenit — Taborienses caasam saam (qaoad fidem , sacramen-
tn, missam etc. ete.) contra magistros Prägens, et Rckjcanam
declarant — (tractatns prolixas); in fine habet: finitom est hoc
opis ad honorem dei et proximomm profectam proxima feria
V. antefestom natiriUtis Christi anno Di. 1435. — fol. 65—68
Continoator tractatns; — fol. 71 — 81 Index in chronicam ; —
t 84 — 85 Articoli Magistrorum et sacerdotiim antiqne cirita-
Arehlr. K. Heit, \\
16«
tun IgUvieBS. ia If Tfebies; — fol. ttk Cose^riia
aatibiu Ulrieo comite CQieBsi et Baronibos Hohem, mter Sigb-
iiiiiiid«m Imperat. ex wul et Bedricui de Strasuci NieeL k
Pelhniymow, WeseeeL Conndm et aliis eonui paiib Sien^
dotibnsy Thaberieasibiie et eis adhaereatikiis — 1436 k Pr^
gens. ehritate die dominieo aite fest. Elisabeth ; — UL SU' K-
terae reeognitoriae magistronun Prägens, et saeerdetm lli-
boriens. snper coadeseensii im aibitros sm. (? seeundam?) ji-
dicem conipactat, in Bgra de qoibns in compactatis cun Inpe-
ratore fit mentio (do. m Praga fer. VI. post Martini 1U6) ; -
fol. t2S Litern reeegnitoria partis alterios (Bedrici de Stns-
nic et Taboritamm do. eodem); — fol. 226 Explicit Creaici
eansam Thaboriensinni eontinens et magistrormn Prägens, ijis-
dem impngnationea nsfne mortem illnstr. Sigismnndi Reau.
Imperator, et Ungarie Boemie ete. regis. Qne est finita an. IM.
1442 fer. IV. proxima post eomraemorationem Apostoli in 1#-
enm Jade per sortem eleeli qae Init dies 28 mensis FAmariL
Fol. 227 — 231. Continaatio materie ventilate inter na-
gistros Prägens, et sacerdotes Taboriens. Quid factam et ac-
tum Sit inter eos post mortem Iliostriss. Sigisronndi Rom. in-
perat. et Ungarie et Boemie etc. regis ac deinceps (anthore
Nicoiao de Pelfzimow; — prima convocatio sacerdotnm Ta-
boriens. et eis adhaerentiam per Hincooem Ptacek de Bürgsteir
et soos associatos in montibns Chotnis 1441 in fest. S. Fraii-
cisci — respoDsio sacerdotam Tabor. ad praemissa — legatio
Di. Pta^konis qnam com Capitaneis 10 districtnnm Bob. asso-
ciatis per eertas personas feceront Commanitati montis Tabor
1442 — responsio Sacerdotom Taboriens. ad praedicta eis ob-
jecta — evocatio 2da sacerdotnm praedictornm per D. Ptacko-
nem et sibi associatos 1443 — responsio Tabor iensinm con-
mnnitatam et sacerdotnm 1443. do. Colonie fer. VI ante fest
SS. Trinitat.)
Fol. 231' — 236. CoQcordia per magistros snper con-
pactatione ia montibns Cnthnis tempore per synodnm praefatan
limitato 1443 do. Präge in synodo fer. III. post fest, ioanais
Dapt. (— CoDcordia de literis eommnnitatnm partis ntrins^—
eopia literarnm eommnnitatnm «- de
utrarnmqne in Wo v^^ «^t^^^^^ ^««AT%lem oft
166
secttttdoni coneoHluuii fiper haec priu faetam — iMhoalio ac*
las partiini ad magistros tempore per Bjnodmm limitato eea-
daelaran — privs eooauBaDhu* (?) acta« partiiin qaid aetam
601 et in qoo dissidentes ad propria redienut — dietam tarne
et proaaaeiataiii a Do. Ptaczcoae et Rekycaana ab eis priaa
■OB ease obsenratan — materiae ia Moatibaa traetatae ia qai-
boa partes praetactae aon coocordamnt.)
Fol. 237 — t57. Seriptvm partia Taborienaiafli ia Sjaodo
goaerali regai Präge ao. Di. 1444 celebrata eirea featom Bpi-
phanie et eoram eadem integraliter leetan eoatiaeoa materiaai
«trias^iae partia antea ia Moatibaa Teatilatan.
Fol. t57* — 261. Calpae «piaa Saeerdotea Taborieaa. qaibaa-
dan magiatria Prageoa. objecemnt et eaa eoram Sjaodo geaerali
Frage aotificamot — ealpae magiatri Joaaa. Rekycaaaae eam
aliia magiatria seeam ia Moatibaa Cutbnia temporibaa retroaetia
exiatentibaa et aliie omnibaa eis adbaerentibaa — per saeerdo-
tea Taborieos. Pragae eoram geoerali Syoodo objeetae — Cal-
pae magistro Joaoa. Rekycaanae ia prineipali a aaeerdotibas
Tabor. objeetae — Colpae magiatri Weoeeslai Draebaow ia spe-
cial! a aaeerdotibas Tabor. objeetae — Calpae magiatri Pro-
copii de Plaoa in prineipali a aaeerdotibas Tabor. objeetae —
item enlpae magiatri Joann. Pfaibram ia speciali ete.
Fol. 262. De edicto qaod factum est iater partes aepe
Bominatas per Synodnm geaeralem Präge ao. Di. 1444 eele-
bratam;
Fol. 263 Responsio ad prefatnm edietam Synodi eommn-
Bitatam Taborieosiam eam eoram saeerdotibas et eommaoitatam
et aaeerdotam in omni territorio eis adberentiam seqaitar ia
forma (do. circa Epiphan. DL 1444.)
Der Schlass der ^respoosio" fehlt, sowie alles fibrigOi
obwohl noch 3Vt reine Blfttter Torhanden.
;
> I
■ ;
1
--ORD UNIVERSIP/ l-IBRASiES STANFORD (J
ilTY LIBRARIES STANFORD UNIVERSITT |_|
UNIVERSITY UI9RAR1ES STANFORD
LIBRARIES STANFORD (JNIVERSITY i-lBRAI
STANFORD UNIVERSITY LIBRARlES
>S STANFORD ^N.VERS^Tv _3=IAR.E5
/ERSITY LIBRARIES STANrORD UNIVERSC
?ARIES STANFORD UNIVERSITY LIBRARIE
iipinn
3 1.105 ODl 358 077
UNIVERSITY
Stanford UniTenity Libraries
Stanford, Calif ontia