Skip to main content

Full text of "Arkiv za povjestnicu jugoslavensku, Volume 5"

See other formats 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the pubHc domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non- commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 

at http : //books . google . com/| 









A' 



I^MMfVilNMIMflMflMCIllM! 

^MttriUiHvurmviiiiiivt: 
junviMcolNniivMvoi 

<UBf €AMIit|llliOICXfiMm : 

^i?efoci*qriM&irviT/wvs: 




Arkivza povjestnicu 
jugoslavensku 

Ivan Kukuljević Sakcinski, DruzDtva 
za jugoslavensku povjestnicu i starine 



UfVR 
^NONVir 
lOtVI 




%^\cu\) ^/O <*H- 



THE SLAVIC COLLECTION 



l^arbarli College Eibrarg 

GIFT OF 

Archibald Cary Coolidge, Ph.D. 

(Class of 1887.) 



Received i July, 1895. 



^^ 



r^^FT 



V 




Digitized by VjOO^lC 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by VjOOQIC 



\ 



Digitized by VjOOQIC 



(irobm spomenik 
Yekene^e iz plemena hrvatskih kraljevah 



ArkivV. I.I3I. 

Digitized by VjOOQIC 



IIKIV 



ZA. 



poTjrESTimcu jtvoosi^ateivskv. 



K1UI6AT. 



U R B D I 



(Izdan troškom dniitva za jugosIaTensku povjestnicu i starine.) 



S kamenoresnon tlikom froba opatice Vekencge. 



U ZAGREBU. 

TISKOM ĐRA. UUDEVITA GAJA. 



19 5 9. 

Digitized by VjOOQ IC 






"■.'-•>rv*ivl O '"-Te lii'brary 
Jaly 1, Ibi^o. 



Digitized by VjOOQIC 



in 



I. 



POLITIČKA POVJESTNIGA. 



1* 

Digitized by VjOO^lC 



Digitized by VjOOQIC 



1. 

Ođno^ajl 

skupnovlade mletačke prema južnim Slavenom 

priobćeni u izvadcih 
Iz mkopisnlh IJetoplsah Marin« Sannđa. 

Od godine 1496 do 1533. 



Marin Sanudo mladji, sin Leonarđa, rođjen u Mletcih godine 
1466, spada medju najbolje i najumnije historiographe talijanske. 
Slavni pisci Muratori, Foscarini, Apostolo Ženo i Tiraboschi hvale ga 
za dvie stvari, prvo što je pisao istinito i bez strasti, a drugo gto ie 
crpio svoja izvjestja iz vjerodostojnih spomenikah, iz javnih i tajnih 
arkivah, te iz najboljih suvremenih dielah. Glasoviti kardinal Petar 
Bembo napisao je svoju znamenitu historiju mletačku ponajviše po- 
mo/ju Sanudovih Ijetopisah i drugih njegovih djelah. Slavni Antun 
Sabelico i Aldo Manuzio biahu pokraj mnogih drugih učenih Ijudih 
njegovi najbolji prijatelji, a vlada mletačka nije poznavala vještijega 
do njega, kojemu bi bila. mogla naložiti pisanje svojih zgodah, povjerivši 
mu sve državne tajnosti i pisma. 

Od mnogih njegovih, večom stranom rukopisnih, dielah, imadu 
največu cienu njegovi rukopisni ljetopisi (Diarj), što se u izvoru Ču- 
vaju u carskoj knjižnici u BeČu, a u točnom liepom prepisu u knjiž- 
nici sv. Marka u Mletcih. 

Iz ovoga ogromnoga djela, Što ima LVIII velikih knjigah, izva- 
dio je neumornom strpljivost ju naš počastni Član Josip Valenti- 
nelli, Čuvar gorespomenute knjižnice sv. Marka, sve ono što zasieca 
u povjestnicu južnih Slavenah, ponudivši nam uz prijateljski naš po- 
ziv, najvećom pripravnostju Čitavo gotovo djelo za tisak. 



Digitized by VjOOQIC 



VI 

Naše družtvo, noimajuci toliko sređstvah, da čitavo djelo napose 
i ujedno izđade, odlučilo je važni taj rukopis u svom Časupisu „Ar- 
kivu" izdavati, nu moralo ga je na više Čestih Mizdieliti, nješto glede 
veličine djela, a nešto glede talijansko-mletaČkoga narječja, večoj stra- 
ni naših Članovah nerazumljivoga^ kojim je ljetopis pisan. Kad bude 
Čitavo djelo dotiskano, pridat će se obširni život Marina Sanuda i toČni 
historiČki i geografi Čki imenik svega djela. 

Od kolike je važnosti sdm sadržaj ' ovoga ljetopisa, razabrat če 
moći svaki Čitatelj. Mi mislimo, da će biti dosta ako za sada rek- 
nemo, da od svih inostranih spisateljah 15, i 16. vieka, koji su pisali 
štogod zgodah južnih Slavenah, nijedan nezaslužuje toliko viere, 
koliko uprav nepristrani Marin Sanudo. 



I. K. 



Digitized by VjOOQIC 



RAPPORTI 

DELLA REPUBLICA VENETA 



coi 



SLAYI MERIDIONAn. 

BRANI TRATTI DEI DIAEJ MANOSCRITTI 

Dl 

MitROrO SAMVDO. 

1496 — 1533. 



Digitized by V_jOOQIC 



Digitized by VjOOQIC 



ANUO 1496. 

Genuajo« = Adi 23 se intese eser sta a Trau tera in Dal« 
matia un teremoto teribile ha profondato un pezo di monte dove era 
sorto uno lago di aqua dolce che tegneria 50 galie e profondo pasa 17 
in 18. lonian dila tera mia 7 et che tuto Trau andava li a veder et 
tune si ritrovava eser Conte AMse Barbarigo fo di S. Đaniel. (Kujiga I, 
listak 20). 

Aprile« — Adi 7 fo preso nel Conseio di Pregadi che Nicolo 
da Nona con li soi i 00 cavali di Žara dovese vegnir di qua et andar a 
Piša etiam Sonzin Benzon et Zuam da Ravena con balestrieri 50. per 
uno a cavalo ivi sono mandati. (I, 69. ) 

— Item fo dato danari a Zuam Bolani andava conte a Žara dove- 
se far ivi 200. galioti e farli pasar lm Puia acio andaseno a Napoli 
a fomir quela armata. (I, 70.) 

jllaj^to« — Et adi 22 dictb zonse Nicolo da Nona stava a Žara 
provisionato nostro con cavali 99. lezieri benisimo in hordine al co- 
stume de Stratioti li manchava uno el qiial era morto venendo per 
mar et etiam dicti cavali dismontono su lio et poi zonse V altro arsil 
adi 23. ita che erano in tuto Stratioti N. 730 quelo di Ihoro fono fa- 
cto sara scrito di soto. (I^ 406.) 

Gtngfno« — Ivi etiam fo mandato Nicolo da Nona con li i 00 
cavali a Piša : et fo scrito a Milam excusandosi che non li mandavano 
li Stratioti rechiesti perche za haveano promeso darli in ajuto de Pisa- 
ni et volevano eser di una parola ma bisognando ne manderiano a 
tuor d^gli altri. (I, 444.) 

— Letera di 27 dil dito da Castel Ponte ricevuta qui adi 5 zu- 
gno. Eri sera in campo con la Maesta dil Re fo consultato che e- 
sendo i nimici a campo a Zerzeli mia x di qui et bombarda eri et ozi 
dito loco fo terminato chel Sig* Marchexe et jo con balestrieri a cava- 
lo andasemo per divertir li nimici di quelo et cusi ozi siamo andati 
eon cavali lezieri' 1000 et non vulsi il Capitano andase avanti et pasi 
ji iiume con 400 Stratioti il Capitano rimase con altri 400. et mandi 



Digitized by VjOOQIC 



1496. Zorzi Paleologo Zorzi Buxichij et fiernardin da Nona con cavali 200. 
con comision aadaseno vicino ali nimici i qiiali coršeno fin sule 
tende amazono in itinere do Sguizari e in li pavioni etiam do Sacomani. 
(1,147.) 

LiUg^lio* — Da Piša di tre letere vene in guesto zorno come 
Nicolo da Nona con 300 Stratioti parti da Vico Pisano e ando uno mi- 
glio apreso Voltera ha brusato molti vilazi et datoli il guasto a strami 
biave vigne e albori et havevano fato uno butino che valeva zercha du- 
fhati 4000. ma tornando indiedro dali nimici che havevano havuto co- 
gnitione di qu«sta cavalchata forono mesi di mezo e perche li nimici 
erano sie per uno fecero gran batagUa con ocision di una parte e' lal- 
tra tandem Stratioti che non haveano con Ihoro alcun provisiotiato ne 
altra fantaria fono rebatudi e conveneno lasar la preda per salvarsi 
Ihoro et per mezo li nimici seapolono senza el butino et a Nieolo da 
Nona U fo ferido soto il cavalo di valuta di duchati 200. 

In questo zorno per le letere di Zuam Bohmi Conte et Thoma Lion 
Capitano a Žara se intese come il bastarde fo di Re Mathias di Hungaria 
con il Conte Bernardin di Frangipani con 200 cavalli e 600 pedoni ha- 
no corso su il teritorio di Žara fino ale porte dila tera et hano sachi- 
za e đestruto i primi caxali e vilazi di quel contado amazando ho- 
meni e puti despogiando femine et gran crudelta facendo et menato 
via i5b0 animali menuti et 200 gi^osi: et la caxon di dita incorsione 
variamente se parlava: e fo dito per caxon che ali di passati vene a Ža- 
ra alcuni Morlachi con 500 aspri i quai per eser trovati falsi fono 
tolti per i Retori e non volendo renderli se hano vendicato i 00 per 
uno. Ma se Nicolo da Nona che in Toscana vi fuse stato non saria in- 
tervenuto questo da poi iterum corseno su quel di Sibinico et preavi- 
$ato Arseni Diedo G)nte et Capitano di questo li mando alcmii cavali al 
incontro et imboschadi molti ne amazono et preseno 6 di principali i 
qua]i s6 volseno scuoder con taglia ma meaati a Sibinico senza dimora 
eso Conte li fece apichar subito: ora per la Signoria nostra fo mandato 
a dito bastarde di Hungaria et in quele parte Zuam Dolce Secretario 
nostro el qual si scusoe prometendo satisfar. (I, i70-7i.) 

Ag^osio« — Adi 5 da matina vene letere di Piša come Nicolo da 
Nona capo de 425 Stratioti era morto da una feriđa abuta neli zorni 
pasati nele coste da un pasador in la ultima scaramuza chel feze con 
60 di soi cavali contrA i 00 balestrieri a cavalo et 200 fanti deli nimi- 
ci deli quali el ne amazo 8 et ne prese 7 el resto fugite : et lui con do 
altri Stratioti forono feridi e morti tre cavali et li compagni varate et 



Digitized by VjOOQIC 



3 

e^ Nicolo morite la quai morte a tuti dolse perla opUma Oa'ma e i 496. 
strenuita havea item che le zente duchesche rechieseno al nostro Pro- 
iMsditor Zustignan Morexini đuchati 200. el qaal recuso excusanđosi non 
li haver unde fuziteno di dite zente 400 fanti. (I, i9i.) 

— Preso iO homeni darme con tulti i cavali bardati et armadu- 
re la qual nova sta a qiiesto modo come Zustigna^ Morexini Proveditor 
scrise che venendo tre squadre de.Fiorentini ben im ponto per soeorso 
di. . . fono vedute daStratioti et cfae Gregolizza da Spalato habitante a 
Lepanto con 70 cavali dili qual era capo diše verso i compagni s« 
me prometeti di non me abandonar voglio andar prtmo a investirli et 
pFomesa la fede di seguirlo spironato el cavalo con la lanzži in resta 
investi il capo di sqiiadra e butolo da cavalo morf o e con quel corso 
irivesti uno altro e discavalcolo seguitando U altri Stratioti seradi insie- 
me feceno piigna che non si cognoscevano limo dal altro salvo ai capeli 
tandem separati Stratioti preseno uno homo darme et cavali 12 bardati 
ef questi menorono in campo de Pisani et ne amazono 9. questo Gre- 
gpliza fu compagno per do volte di stendardo di Jacomo Marzelo olim 
Carpilano zeneral siche strenue si portoe. (I, 197.) 

Deeetnbre* — Vene in questa tera adi ... decembrio Zorzi 
Zernovich Signor di alcuni lochi et niontagne vicine a Gataro in Schiavo- 
nia overo . a queli confini per eser sta privato dal fradelo Stefano che 
regna a Montenegro et Scanderbech terzo fradelo sla in paexe dil Tur- 
dho dila Signorja col favor del Turcho come ho scripto đi šora videlicet 
et da Žara dove lasoe i 00 optimi cavali vene in questa tera 'con la 
moglie nostra zenthildona so fiola di Ant. Erizo et arivo a santa Maria 
Zubenigo in eha Pasqualin et la moglie con gran zoje vestita doro 
et etiam lui che un belisimo homo et grande vestito doro alla greca 
andoe ala Signoria piu volte al qual fo parlato di darli soldo et fu pre- 
so di remandar interim Alvise Sagudino al Signor Turcho per veder 
che dicto Zorzi Zernovich potese ritornar nel Stato et etiam ivi dovese 
star per quelo che bisognava posa chel Turcho voleva che vi andase 
Ambasadori et non aver Baylo: et perho questo Sagudino fo mandato 
per eser asa praticho in quele parte haver la lengua turcha et grecha 
et cusi parti adi primo zener e ando al suo viazo. (I, 292.) 

— Da Trau letere di Ant. da Canal Conte de 6 del instante co- 
me 150 cavali de Turchi haviano corso im planitie Tragurij et menato 
Via 37 anime tre morti vechij et do puti et che Stratioti sono li a Trau 
a eustodia li andono driedo et recuperono la preda presi 37 et piu 
Turchi li quali aspectavano altro mandato dila Signoria et dicli Turchi 



Digitized by VjOOQIC 



4 

4496. erano sta mandati per Thaut Đassa per Jaiza dila qual piu indriedo m** 
glio si sapra. 

Đe Antivari come per uno noncio di Zorzi Buzardo spazado da 
Fan per Constantinopoli reportava el Ducha de Ferara solicitava Turchi 
contra noi. (I, 302.) 

— Letere da Calaro di Piero Lion Proveditor de 27 dil zonzer di 
Stefano Zeroovich da Constantinopoli quale. poi zonto fece intender a 
Zorzi Zernovich suo fradelo per nome dil Signor che andase ala Porta 
over in tre di levase dil paese quale Zorzi intendendo la. trama se ha- 
vea imbarchato a Budua con la dona sua fo fia di^dno Ant. Erizo zentil- 
homo nostro e robe sue et tegniva la volta de quei et in questo modo 
el dito suo fradelo li tolse la Signoria: Queli di Sterniza volendo tor- 
nar soto la pristina devotion dila Signoria erano venuti dal Conte a dir- 
11 questo : el qual loco di Sterniza e in confinibus Gatari oeupato e- 
ra sta per forza da dito Conte Zorzi za piu tempo : unde consultato in- 
ter patres fo delibera di mandar Alvixe Sagudino Secretario a Scutari 
al Zanzacho per dita cauxa et per meter i confini a Antivari con pre- 
senti per duchati 250 acio dito Stefano non fazi garbuio come feva e- 
so Zorzi el qual Zanzacho nome Perisacha et ha auctorita grande et 
spera di eser Basa. (I, 305.) 

— Da Cataro letere come in la materia di Zernovich e dacij chel 
Sanzacho di Scutari Perisacha havia manda a scuoder dicendo cusi ha- 
ver tato per il pasado et che eso Proveditor havia risposto do volte 
come aspectava risposta dila Signoria el qual non restava satlsfato. 
(I, 308.) 

AIVKO 1491. 

Febrajo« — In questi giorni vene a Veniexia uno fiol fo dil si- 
gnor Zuam Francesco di Gonzaga chiamato Piero per andar in Goricia 
overo a Lunz a tuor il corpo dila sorela di suo padre Madona Paula di 
Gonzaga moglie dil Conte di Goricia la qual za mexi morite et instituite 
heredi dila dote sua esi soi nepoli et figlioli fo dil signor Zuam Franc.<> 
pređito privando li figlioli dil signor Redolfo olim etiam suo fradelo 
perche queli haveano provisione dala Signoria nostra chome ho dito di 
sopra el cusi questo voleva far andar il corpo a Mantoa. (I, 391.) 

Aprile. — Domente quesle cose si fano el Conte Bernarde di 
Goricia feudatario dila Signoria nostra per li casteli che domina sul 
Friul dila jurisdition dil Patriarchato de Aquileja el qual non havea fi- 



Digitized by VjOOQIC 



glioli et ex con$equenti li soi casteli et Goricia si ritornava per il feuđo 1497. 
ala Signoria nostra che quela patria dl Friul domina moso da che non 
$e intese par facese un contracambio con Maximiliano Re dl Romani di 
alcuni di đicfi lochi di Friul dagandoli eso Re altri casteli in Alemagna 
et inteso questo per la Signoria non volendo perder le Ihoro ragion et 
đolendosi che tal cose si movese mandoe per il conseio di x in Friul 
et a Goricia Alvise Manenti Secretario dil Consejo di x el qual subito 
andoe quelo facese fu secreto perhoche si tratava nel Consejo di x tal 
materia ma fo scripto anchora a Zam Piero SteDa Secretario nostro era 
a Yspruch apreso il Re di Romani che dovese dolersi con la Cesarea 
Maesta di queste no\ita percbe era nostro feuđo fo scripto etiam a 
Priamo Trum Luogotenente in la pairia dil Friul che dovese star vigi- 
lante et a Sebastian Zantani Proveđador di Gradischa che dovese haver 
bona custodia e questo perche se intendeva pur in Goricia si adunava 
aente : et nostri voleva fortifichar queli lochi di Friul : et pur seguiva che 
esso Conte havia dato dili casteli al Re di Romani zoe Codroipo Gor- 
mons et Castelnovo et che era venuto ivi uno Capitano dil Re predito 
ehiamato Cech Jachel a tuor.la obedienza di dicti lochi i quali zurono 
fedelta unde queli castelani di Friul molto si dolevano dicenđo eso Con- 
te non lo poteva far per eser feudo et che za lui se investlte in questa 
tera sula piaza di S. Marco et molli si aricorda quando il fue : et e- 
so Conte vene a Goricia il qual suol habitar a Lunz in Alemagna et e da 
saper che non dete Goricia : Unde per la signoria fo maudato per Nico- 
lo Savorgnam Cavalier Zentilomo nostro et il primo đe Udene et per il 
Gastaldo dila patria acio notifichase le ragioni che haveano che dicti 
lochi era feudo perche non si havea scriplure di questo et Ihoro ve- 
neno et anchora fo mandate per do jurisconsulti da Padoa che veni- 
seno a dir Ihoro opinione et consejar di jure i quali fono meser Zuam 
Campezo et meser Ant.*» Franc.<> di Doctpri ambedoy excelenlisinii do- 
ktori legenti et insieme fo consejato con li padri di colegio et perche 
non era tempo di muover tal materie fo lasato andar sperando paci- 
fice col re di Romani adatar tal cose pur fo mandate li Stratioti nova- 
mente in Friul ad habitar et expediteno Zorzi Pixani Doctor et Cava- 
lier orator electo ala Cesarea Maesta come diro di soto al loco suo. 
(I, 438.) 

Gf u§^no. — Da Gataro tera di la Signoria nostra in la Dalma- 
tia vicina ad alcuni lochi dil Turcho per letere di Piero Lion Retor e 
Proveđador nostro come ivi era venuti alcuni Turchi a quele marine 
vidno a Gataro con uno flambular et certi Sanzachi: i quali erano ve* 



Digitized by VjOOQIC 



6 
•1497. nuli a tuor il poseso deli lochi fo dil Conte Zorzi Zernovićh nomtnato 
di sopra et che havia tolto bona parte de Župa: la qual era đila jurisđi- 
iion dila Signoria nostra licet per il conte Zorzi predito alias fuse do- 
minata: siche in que1i lochi era qualche pericolo di novita da eai 
Turchi perche haveano corso propinguo a Gataro et fato qualcbe dano 
per la qual cosa ^enitiani erano in qualche dubio che non fuse prin- 
cipio di romper guerra col Turcho : unde scriseno al Capitano zeneral 
che era a Corfu che dovese retenir tuti i navilij li capitava de for- 
menti et mandarli a Gataro : item fo scripto^a Zenoa a Đomenego Mali- 
piero al qual havia abuto licentia di levarse che \isis literis dovese ve- 
gnir di longo senza andar a Gorfu a Gataro con le 6 galie et scripto al 
Relor di Gataro e a Franc.^ Gigogna che za era partito et si judichava 
havese fato la intrata in Gataro che andava sucesor di Pieto Lion che 
con ogni dexterita vedese de aquietar quele cose et dar aviso dil tu- 
to alla Signoria: perche la tera di Gataro e fortisima et hesendovi vi- 
luarie e inexpugnabile: benche el signor Turcho tien uno loco ala bo- 
ca di quel colfo chiamato Gastel?.uovo dove ha bona custodia di zente 
s artilarie : or e da saper che dicto Franc.** Gcogna rescrise come havia 
ađatato et che dicli Turchi erano levati senza far altra movesta, et que- 
flto per aver persuaso ad alcuni Turchi che in Gataro venero a parlar a 
eso Rector i quali dicevano non eser venuti per altro che per tuor il 
-poseso dei lochi dil Ihoro Signor et che volevano mantegnir la bona 
pase havia eso suo Signor con la Signoria siche di Gataro piu non si 
parlava. (I, 464.) 

— Queste sono le tere et lochi dove in questo ano era stato 
et e garbuio di peste. 

Gesena Rimano Ancona Rechanati Loreto Ortona da mar Lanzam 
Roma Napoli Fiorenza Piša Labruzo Trieste Miija Gastelnovo de Istria 
Sanlorenzo et Sanvicenzo Segna Durazo Albania la Valona et Salonichij 
«tGologna-.(l5 462.) 

— Et e da saper come a Viterbo seg^itite in questi giorni alcune 
novita ritrovandosi ivi el Rol)abel Arziepiscopo di Žara per nome dil 
Pontifice a quel govorno par che Golonesi intrase in la tera et amazo 
alcuni Orsini soi contrarij adeo tutto Viterbo era in arme et molti fo 
morti. (I, 464.) 

— Adi i 7 dito nel Gonsejo di Pregadi fo meso parte di elezer 
per scrutinio do synichi ale tere da mar con grandi^ima liberta et 
utllita havendo la mita dil neto et dile pene doveseno andar in Dalma!- 
iia AttMtnia Gracia Gandia Arzipelago Gvpri et im Pnja in le tere di no- 



Digitized by VjOOQIC 



7 
vo abute et che menaseĐo do Canzelieri con Iboro et acio non ha- 4497. 
veseno alcuna pasione fo etiam preso parte che non poteseno eser 
balotađi niuno che za auni i2 havese abuto rezimento nian in dicte 
tere da mar ne pare fio frar et zenero da ani 6 in qua et cusi fono 
electi Piero Sanudo fo di Pregadi et Luča Trum fo di Pregadi el qual 
era in leto amalalo et licet foseno di qualche gravita pur per laucto- 
rUa havea aceptono et c da saper che feno dicti synichi per conforto 
dili citađiiu et maxime di queli di Puja che par se intenđeva et fo 
đecreto primo doveseno andar a $ynichar im Puja. (I. 465.) 

— Da Cataro di Franc.** Gicogna de x del istante come havia ada- 
tato le cose con Turehi zoe che quele zente erano partite senza far 
altra no\ita come ho scripto. (I, 467.) 

— Che a Viterbo erano intrati li Gateschi con molta gente et 
cum a)iquot hominum cede haveano posto a saco 14 case et el Gu- 
bernator el qual e larzivescovo de Žara \ix in arcem evaserat et es- 
sendo remaso el suo cavalo a uno servitcH-e suo el qual il volse franca- 
re li fo getada meza testa in terra con una ronconata : le altre cose 
a menuto non le ho molto cercbate nisi quantuni ad aures fama pro« 
tulit. (I, 469). 

LiUg^llo.— Đa Cataro vene letere di Marchio Trivixam Capitano 
Eeneral nostro come adi M dil pasato era zonto ivi con la sua galia 
et che quele cose erapo conze benisimo Turehi andati via senza ha- 
ver faeto alcun dano tamem Župani havea giurato fedelta a eso sig.r 
Turcfao : item dimandava licentia di veghir a disarmarsi per non eser 
Importantia el suo star piu fuora come etiam per eser vergogna tegnir 
uno Capitano zeneral fuora con si poca armada et do Proveditori. 
(I, 481.) 

iz: Copia de una letera che scrive signor Ferisbego Sanzacho de 
Scutari al clar.Dao meser Marco Trivixam dignis.nao' Cape- 
tano zenarel da mar dila i\M^ Signoria adi 24 zugno 4497 
ricevuta in Cataro et traslatada de schiavo in latin. 

it Al glorioso et molto potente et de ogni honor et laude granda da 
Dio, donato fradel mio mazor gran Capitano general recomandazione Da- 
po te fazo a saver come me vene comandamento dal gran Imperador 
che deblo andar a đescriver Župa saline e datio de Cataro tegnir tuto 
per nome del Imperador et mi per comandamento del grande Impera- 
dor me levi et veni ale saline del Imperador descrisi Župa saline tolsi 
per nome del Imperador per tegnirla per el dito secondo che me ha co- 
manđa il grando Imperador et per questo piu fiade ho mandado al primo 



Digitized by VjOOQIC 



8 

1497. Provedador de Cataro et anche a questo a loro mostrando el comanda- 
menlo del Imperador che me venulo : notificandoli chel grande Impera- 
dor me. ha comandato che debio scrivep et luor per nome del Impera- 
dor Župa saline et el datio et cusi de que$ta cosa cavati le man : per- 
che cusi e comandamenfo del Imperador et loro finamo ogni volta me 
hano resposto : Nui per questo non te pođemo responder finche non 
habiamo comandamento dala Signoria nostra o iin che no vegna el Capi- 
tano general che lui per questo ve rispondera adesso ho saputo che la 
vostra Signoria e venula per questo et perho ve fazo a saver el coman- 
damento del Imperador : et da li aspeclamo vera resposta per questo se 
ne voleti lasar Župa saline e datio che legnimo per nome del Impera«- 
dor como el gran Imperador ha comandato o non voliti per questo fe- 
mo risposta vera che sapia et se sete in paxe cum lo Imperador o non 
perche mi non ho facto al vostro paese ne a vostri homeni uno dana- 
ro de dano dapoiche son vegnudo in questi confini perche cusi me ha 
comanda el fortunato Imperador salvo che ho tollo Župa saline per 
nome del Imperador et cusi le tegno secondo che me ha comandato : 
adeso ho inteso che tu he un savio et potente Signor dela Signoria de 
Veniexia et da ti spiero che farete che sia adimpido el comandamento 
del Imperador et la paxe che e fra el fortunado Imperador et la Signo- 
ria se fortificha e non se rompi et se non volete adimpir questo co- 
mandamento del Imperador per questa cosa sapie de certo paxe et la- 
mititia che e fra el granao Imperador e la Signoria tu haveraj desfato 
et da ti mando Subasi del Imperador Cadarbeg quel che ve parlera da 
parte nostra credetilo che son le parole mie et Dio augumenti la Signo- 
riavosffa.,w 

S. Sor. Ferisbeg de Scutari 
Cogia dela risposta del claris.^ Zeneral 
al Sanzaco antiscrito. 
Marchio Trivixam ec. al magnif. et de ogni laude et honor de- 
gno el sig. Ferisbego Sanzaco de Scutari ec. la degna salutation: 
le vegnudo da nui el savio et prudente homo Cadarbego Subassi 
vostro Ambasador et have portado una letera dela Signoria la qual 
ne dixe vujj esser venuto in queste contrade per tuor el paexe del sig. 
Zorzi Zemovich subzonzando questo eser de mente della ex.cia del 
Gran Signor et che non vogliamo contrariar al voler suo perche la sua 
ex.cia intende observar et mantegnir la paxe che Iha con la il.ma Si- 
gnoria nostra et non la voler romper ne violar per algun modo nui ha- 

' vemo visto molto volentiera el vostro Ambassador per respecto della Si- 



Digitized by 



Google 



9 
gnoria vostra et havemolo/etiam molto ben inteso in tuto quelo che 1497. 
per parte vostra el ne ha dito : ye responđemo che semo anche nui de 
quesfa medeina opinion đe mant^nir la bona paxe et ainititia eome 
scrivete et pero del paexe fo del Zernovich nui no ve impazemo ne vo- 
lemo impazarse cosa alguna ma disemo ben che Garbli et le saline son 
State 'et sono dela nostra il.ma Signoria coine se mostra per/carte antige 
et per confinnation del Gran Signor morto et anche per questo grande 
Imperator che e vivo : ordenade con la sua boca doro et guele havemo 
sempre tegnudo et poseso et tegnimo de presente et posedemo et per- 
ho non ne die adeso per cativa Information de qualche cativa e trista 
persona dada ala Signoria vostra o cTa altri eser facta alcuna novita et 
se ben havete facto cathastico o scriptura: come diče el vostro Ambasa« 
dor de cosa alguna et mandado ala Porta che nui non savemo niente 
ZO che avete facto: Ve dixemo che se el Gran Sig. savese che ne vo- 
lete tuor quelo che ze dela Signoria de yeniexia et dele antique juris- 
dition de Gataro et confirmada speciflce per eso Gran Sig. et per la 
bona memoria de suo patre la sua ex.cia che he justo et vero Sig. et 
che non vora vegnir a mancho dela soa parola non lasaria far torto 
ala nostra il.ma Signoria de Veniexia con la qual ha et vuol mantegnir 
et conservar la bona paxe et amicitia che sono in fra de Ihoro quanto 
veramente al far vegnir un homo per scuoder dali vostri li datij con le 
condition che faceva al Zernovich dicemo che que8to sempre sara in 
vostra liberta et non li sera devedado et se la Signoria vostra come a 
zurado el vostro Ambasador vegnera al pian a far dano et scandolo 
centra la mente del vostro ilus.mo Signor ve disemo che non lo crede- 
mo per niente perche facendolo vuij ne saresti cason et con la ex.cia 
del Gran Signor haveresti a render rason et nui non posamo far de 
mancho de non se rechiamar et doler ala Porta con el Gran Sig. questa 
e la resposta nostra la qusJe anche havemo dechiarido al vostro' Amba- 
sador in presentia de ogni homo perche volemo che tuti intenda che 
nui volemo observar et mantegnir la bona paxe et amititia che hano 
ittsieme et Dio augumenti la Signoria vostra. Cathari die 24 Junij 
4497. (I, 484.) 

— Da Gataro adi i3 zugno si intese come do grandi caxali dil 
distreto di Gataro chiamato Montenegro quali erano soto il govor- 
no dil sig. Zorzi Zernovich si havia dato al Turco la qual cosa dete 
che pensar molto a nostri per eser procese per nostra colpa atento 
che ali zorni pasati esi habitanti veneno ala Signoria dimandando li 
fuse provisto e meso i confini tra Ihoro e Turchi azio non fosero de- 



Digitized by VjOOQIC 



iO 
4497. robati e vedendo ^ser udenati ia loogo partino desperati e p^u Ia9to 
e1exeiio darsi di volonta al Turco che esere maltrati da G^iarini: que* 
»ti dimandavaoo bencbe fuseno soto Gataro voler pagar soi dreli a 
Gataro e haver Rotor da per $i a sue spexe e non star suzeti a G^ita- 
ro ot al iacontro Gatarini alegava la SIgnoria averli ac^tadi con le vijie 
sudite 6 fato i privilegij non doveva separarli tandem dicti caxali se d^- 
teno al Turco et si feno soi carazari, (I, 488). 

— « Adi 9 luio vene letere di Zuam Morexini Luogotćnente nostro 
iu la patria di Friul et di Sebastiaua Zantani Provedador a Gradischa da 
6. del instai^te eome il zorno avanti Todeschi mosi da Gorizia veiieno 
li al iacontro de Lizonzo đoye era* sta per npstri fabricato uno molia ia 
1^ jurisdition del Gapitolo di Aquileja et quelo brusoe che fu di gran in-^ 
eosaodita e dano dili habitanti mqaelacitadela.de Gradischa percb« 
potevaoo reputar baver el dito molin jiel centro di quel loco per Ia 
qiial cosa si convegnera andar mia 5 lontana con gran incomođita ć^ 
^be veneno dicti Todeschi armali asa quantita el numeri^ non sapeva 
ma judicava fuse pia di ^0 et perbo dinianđava che la Signoria pro- 
vedese a n^andar fanti o altri in quel loche di Gradischa perche sta- 
gando eusi seoza eser eustodita ne era pericolo ne altri ivi si ritro- 
v^va se non Polo da Žara Gontestabele che de li stava senza compagnia 
item che da poi a bore cerca 19 ne] dito zorno era venuto li in Gradi- 
scha uno sudito aostro a cavalo cridando Todeschi sono a Brama loco di- 
stanie d^ U zerchado balest^ađe sopra una posesion tenuta per Polo 
da Žara predito et che faavia cireondato el dito Polo in caxa et se pra- 
šio nun era socorso lera iagliato a pezi con tuta la fameglia di cbe 
inieso \0l cosa per U habitanti et soldati di quel luogo di subito cor- 
sero con le arme sopra el luogo per sopraveder senza perbo alcun 
mandato ne saputa di eso Proveditor et li trovo cercha bomeni 50 cbe 
haveano cargato cara 8 formento die per torz9L dila posesion tolevane 
et ex{K>rtaYano via cbe erano de Gaster Porpeto castelani soto Ude^e 
cbe per eerta difereniia bavea con dito Polo da ^ra et visto per nostri 
ebe loro se volevano £ar raxoa a so posta e che era fato tal forzo so- 
no ale man et sono feriti di nostri soldati e morti tre e dala parte ad- 
y«rsa et feriti naolti e mesi in fuga. (I, 488-89). 

— Adi 19 dicto vene letere di Marchio Trivixam Gapitano zeae- 
rai date a Gaitaro itean di Domeiiego Malipiero Provedador dil aroiađa 
come adi 8 era isonto con le 6 galie et cbe adi 9 era vanuto dal Ga- 
pitano uno Ambasador dil Sanzacbo di Scutari a dolersi che quelo ba- 
via facto ec. Tamen aneora quele cose non erano adate et chel Sa. 



Digitized by VjOOQIC 



a 

^uđifio 6i fatieava et che la lioeMa 4il Kenecafl fion era aneor zotita et A 497. 
^e Hograziava Idio đi ^i^r zonto li. (I^ 492). 

Ag^osto« — Adi primo aVosto per uno gripeto picolo spazat^ 
da Gataro dal Capitano zeneral et đi Đomenego MMipiero Broveditor 
dil armada de 19 lulo se intese prima .qu€fle cose 4e li prenđeva bon 
mamino quel Sanzacho aspectava mandato đil Sig. et in Župa havla man* 
dato quatrd Turchi et za per la Signoria nostra era sta eoripto đe li cbe 
fu$e remandato Alvise Sagudino a Costantinopaii a veder si con persua«- 
$ione-di<;to sig. \?olese lasar Župa saline et đacio perche si ben Zdrzi 
Zernovidi le teniva tamen aRtiquitus era đila jurisditione di Gataro 
loco nostro. (I, 500). 

— Adi 5 avosto nel Gonseio di Pregadi fo decreto cW Capitano 
zeĐ^ral nostro cbe era a Gataro et havia abii^o lioeotia di v^nir a di- 
sarinar visis presentibus dovese lasar a Gataro Đomenego Malipiero 
Proveditor dil armada con do galie el eso Gapitano con il rf!Sto die nu- 
mero. . . dovese andar in Arzipelagoa trovar Hieroninio Gantarini laltro 
Proveditor dil armata con auctorita di armar navilij retegnir .nav« ec. 
et proveder ala dicta acmata turchesca. cbe in quel6 parte danizaiva 
et asegurar maxime le galie di Levante <^he dl zorno in zorno )doveano 
andar a tboro viazi et li Gapetaiffij erano ^a in Istria et fu su&peso la 
licentla data a^l Gontarini Zuam Fraacesco Veni^ et Polo Paladim lisi- 
gnam di vegnir a disarmar per 8no altro aon lia^eano dala Signoria 
nostra et cusi con questo tal ordiBe fo espeđito uno ^ripo con letere 
al Zeneral. (I, &0). 

Seltembre« — Adi 45 dito nel Gonsejo di PTOgađi fo piteso 
parte atento cbe la comunita di Sibenico havese mandate soi ordini 
in questa tera a impetrar poteseno per -segurta di quela <dta far una 
forteza sopra uno monte cbiamato Novi mta x đi Sibimco .ei 4 dil aqua 
zoe dove sono i molini et die la Signoria oostra volese conlribuir fino 
a dttohati mile di li qual dudiati 600 erano ivi a questo^iefeGto per far 
trna forteza non dove la voleno al preseate ma altrove e cbe il i*esto 
Hioro se oferivano di far la spexa et qi]esto fevano per eser qtiel looo ii 
pašo et Turchi non poratio piu oorer oome questo amo, baao ivi 
facto et cusi fo decreto di compiacerli et serito Ai^seni DieđolhoroCon* 
le dovese farlo priocipiar. (I, 554). 

Hfovsenabre« — Per letere đi Đomenego Malipiero Proit^edađor 
Rostro fu in armada se intese ehome bavenđo abuto comandamento đila 
Signoria nostra de andar di Gataro dove era ala Bocda dliome scriai 
ivi era andato et havia preso dicto. loco e do g^lie di quel corsaro fran- 



Digitized by VjOOQIC 



12 
•1497. cese ehe ivi in Calabria đanizava et havia impichato tuti i homeni et 
il modo che seguite piu đi soto scrivero riportandomi ale letere đii 
prefato Provcditor. (I, 581 ). 

— Havendo scripto di sopra la morte dil Vescovo di Puola Oi^ini 
et il Malipiero al qual era sta renonciato et chome el Pontefice a requi- 
sition dil cardinal Michiel da poi partito Nicolo Michiel orator nostro 
diJRoma lo havia coaferito a Siaion suo fiol el qual episcopato ha 4e 
inirada duchati 800 et perche venuta questa nova in questa tera |)ar$e 
al Principe di haver a mal dicendo Oratori non poteva haver ne impe- 
Irar per niun suo parente beneficii tamen era partito di Roma chome 
ho dito et fo stentato a meter la parte im Pregadi di darli il poseso. 
Siche el Papa si muto di opinion e lo dete a uno Altobelo di Averoldi 
da Brexa fiol bastarde dil Arziepiscopo di Spalato Bortolo el qual dete 
al Papa oltra lanata ducati 1500: et cusi lo publicoe in Concistoro et 
il Michiel have pacientia perche non era sta publicato et per Pregadi 
li fo dato il poseso et Simon Michiel rimase im puris naturalibus 

siche et talvolta e meglio eser 

citadino di una čita che patricio nostro questo dico per eser sta fato 
torto a dicto da eha Michiel. (I, 586). 

Decembre. — Adi primo dedfembrio per letere di Parenzo dil 
Canzelier di MarcoContarini Podosta a Parenzo che tune era inquesta 
tera se intese el caso miserabile dil romper di do nostre galie di mer- 
eha adi 27 dil pasato nel porto di Cigala vicino a Cherso et Osero vide- 
licet una di Alexandria patrom Zuam Morexini forteza et laltra di trafe- 
go deputata a Baruto patron Ziusto Guoro: il modo scrivero di soto et 
poco da poi per letere di Alvixe Badoer Conte di Cherso et Osero se in- 
tese la verita e il modo fo questo che volendo venir queste do galie 
separade dali Ihoro capetanij perhoche Francesco VaHer Capitano dile 
galie di Baruto vene di longo et pašo Quarner et zonze salvo in Istria 
ma a queste do galie hesendo propinqui al dito Quarner parse a dicti 
patroni non voler pasar di note ma tirarsi nel porto de Cigala et cu- 
si ha hore cercha XXI prima volendo intrar šora la bocha fo vento e 
la Morexina senza fortuna dete in terra et si rompete et cusi in quel- 
lo istante la Guora. (I, 588.) 

— Adi 17 luio si ave il Sig. Turcho fa edifichar con solicitudine 
nno castelo sopra i confini di Žara verso Tonina ai confini di Laurana 
nostro loco e lo fa inexpugnabile e in sua liberta scorer fino in Lubiana 
€ Friul havendo Tenina senza contrasto. {\. 599.) 



Digitized by VjOOQIC 



13 
Annb 1408. 

Gf ng^rto* — Vene in questa tera el Conte Zorzi Zernovich ste* 
va a Ravena per alcune cose dila sua conđuta, fue a la Signoria et poi 
ritornoe a Ravena ale stantie a lui deputate. (Pripoln, K. I^ L. 83.) 

LiU^llo* — Adi primo luio di domenega esendo in guesta 
tera el Conte Zorzi Zernovich come ho scripto di sopra con molti dila 
sua compagnia: et havendo ušato a Ravena parole bestial etiam non 
esendo im piacer al Sig. Turcho che questui dala Signoria nostra che 
era suo sehiavo e rebelo fusc tanto honorato e datali conduta over 
per altra causa che fu secreta: di ordine di capi dil Consejo di x in 
questo zorno hesendo im palazo : fue per li Capitani nostri retenuto et 
posto in la prexon dil armamento et era Cai dil Consejo di x. Ant.<> 
Trun^ Zuam Mocenigo et Alvise da Molin, ma non fu butađo Colegio ni 
altramente examinato se non che 8 zorni da poi chiamato el Conseio di 
X con gran zonta fu divulgato era sta expedito videlicet caso dila con- 
duta, chel stagi in Toreselle ivi confinato ad bene placitum dil Consejo di 
X senza limitarli tempo alcuno et cusi fo posto. (Pripoln, K. I, L. 88-89). 

A^oslo* — Adi dito la sera a hore 23 el conte Zorzi Zernovich 
scampoe di Toresele dove havea do Guardiani li quali lui li ligoe con le 
man et testiculi da diedro adeo non si poteano mover et ussite fuora: 
andoe im piaza monto in una barcha si fece vogar verso lido dove si 
vesti da frate di San Zanepolo et havia barcha et si fe vogar drio ali do 
x;astelli et voleva andar verso Trieste over Segna : et fu conosuto da uno 
Nicolo de Vidal che Capitano dila grasa et posto volontarie in barcha 
con promision di vogarlo fuora al qual si fece dar duchati i6 et una 
taza d' argento et fato star baso fino che vene li Capitani nostri et a 
hore 3 di note fo remenato in camera nuova dil tormento: et ivi la 
matina el viti vestito di frate : adoncha questui voleva scampar et per 
inteligentla dil mondo e da saper chel stava in Toresele ligo li do Guar- 
diani come ho dito si fe vogar a lio et uno Graciul scudiere dil principe 
el chonosete e diše a colui el vogava varda e meti mente dove tu 
vuogi questui perche limporta: et cusi questo fante che era di S. Jac.** 
di Prioli de S. Domenego.butato a lio dove era altri Stratioti zoe queli 
venuti novamente per aver soldo: con questui era do vestiti ala grecha 
et lo remandoe a castelo per veder di tuor barcha di peota a cinque re- 
mi et fenzava voler andar a Loreto : et nel ritorno trovo quest6 Nicolo de 
Vidal con la sua barcha di oOciali che per n."^ 4 dil oficio dila Ternaria 
nuova e diše habia mente che ho voga a lia Zorzi Zernovich e vado 



Digitized by VjOOQIC 



14 

1 498. per una barcha đi peota : et eso PKcdl« aiido a lio ei nula trovoe : ii 
questo mezo venuto im piaza era hore una đi note Alvise Manentil 
SeereC.^ đil Gonsejo đi x et ordino a Zuampiero đile Majele Gapit.<^ dile 
barche đU Gonsejo di x Zenoa vasalo et altri Capitani cbe coa baa*dift!| 
anđaseno parte Terso U do casteli altri a S. Zorzi mazor e tutte le bar-« 
ehe doveseno zercbar sil trovava qiiesto Zorzi Zernovich e retentrlo, da- 1 
bitando over il tolese la via di mar over di Ferara: ma in qiiesto interin 
dito Zernovich monto in barcha di peota et volendo uscir dili do castelt 
Nicok) de Vidal li mese pena per parte di cai ali patroni non vogase 
et aeostaio a lai trovo dito conte Zorzi et con bone parole solo lo feoe 
montar in la sua barcha el qual era eome ho dilo vestito da frate et 
lo mem^ a S. Mareo fo posto in camera nova štete 8 zorni poy con bofia 
custodia fo reposto in Toresele al loco suo ne li fo fato altra esamina- 
tione percke per pocha cosa fue retenulo efgo etc. erano capi dil Conseio 
di X. Troylo Malipiero Mareo Ant.<> Morexini Cavalier licet fusse intra- 
to G)nsier et Francesco Baxadona: i quali non parse di farli altro etc. 
(Pripoln,K.I,L-ii3.414). 

Otiahr^m — Da Liesna đi S. Alvise Barbarigo Conte nostro ve- 
ne letere date adi 2 octubrio eome era venuto da lui uno frate Ant.^ 
Rizo da Spalato : 6t di dito eome trovatosi in li zorni pasati in Na- 
renta dove e pratico e cognosceiite con lo amondar dil dito Inogo di 
Narenta et li dimando si era stato in Crayna a cerchar elemosina ri- 
spose đi tio per eser homerii indomiti & cativi : et lui đise le vero che 
ĐOtt vdgliono star soto obedientia dil Sig. ma fra pochi zorni vedereti 
ehe starano soto obedientia perche e šta scrito dala Porta una letera al 
Basa đila Valona debia vegnir con XXV fuste ala damnification et de- 
strntion di esa CrayQa et Chacichij con imposition tamen che ne sub- 
diti ne tere đila signoria nostra siano molestate qual frate subito da 
Liesna si parti per andar ali dicti đe Chacichij a notifichar tal cosa a- 
cio si pi*oveđino perho ađvisava eso Retor : per eser in proposito no- 
stro điti Cfaynesi et rion Turchi con li qual si vicinerebe si haveseno 
la Crayoa. (II, 17.) 

— Item fo posto per Ihordene ndstro đi mandar 200 stera di for- 
inento a Budoa per sovention di qudi poveri nostri provisionati et 500 
table per bisogno di conzar la fortezza la qual parte ave tuto il Gon- 
sejo. (II, 20.) 

— Adi XV octvbHo in Colegio iu camera di sopra dove se rcduže 
i Savij : vene alcuni Ungai'i con una letera di uno episcopo fu fratelo 
di dno Jo. Tuziano (Joannes Thuz gia Bano di Croatia) baron di Hunga- 



Digitized by VjOO^LC 



15 

ria ch6 za alcuni zorni morit« in que$la tara et honorifice sepelifo 1498. 
cpial stava in qu€sta tera et anx)ava con la Signorla li zo^ni deputati 
era vechio portava barba: or questo episcopo e chiamato O&valdes 
episeopiis Zagabriensls qual recfaieđea la fiola fosse đi eso i& fratelo 
et la roba et venuti eon Alberto Ager merdiadante todesco in Ck>l6gici 
đimandoe quest6 ala Signoria libero trafisito et cusi li fo eonces(> et 
rescrito in bona forma a dito episcopo. (11^ 2S.) 

— Da poi disnar fo Gonsejo đi x e f» asoito il Gonte Zorzi Zemo- 
tkh a requisition dile letere dil re di Franza et dii orator đi JMEodfera 
el qual conte Zorati cavato di Toresele la matina vene vestifo doro in 
coiegio et ringrazioe il principe el qual li disse conte Zorzi la Signoria 
a usa clemenza verso di voi et si vi ha posto in liberta et fo risposlo 
ale letere dil 4te di Franza come a sua cempiacentia qiiesto era sta fa- 
cto e saper dito conte Zorzi fo retenuto per bavei' straparlato. (11^ 88.) 

IVoveiiibre* — Adi 7 novembrio in Golegio nu)a da conto : 
vene letere đi Sebet^ico di S. Arseni Điedo Gonte et di S. Marin Moro 
Gonte a Spalato come qtieli citadini pregava la Signoria dovesse ponef 
in la comission dil orator nostro si mandava al Tureho il dolersi đi 
certe anime flaenate via noviler da Turchi a Ihoro eircumvicini et ve- 
der di rehaver quele. 

Vene S. Fran.« Gicogna venuto Retor e Provedador di Gataro et 
referi sapientisimamente primo il sito di Gataro qual e incol^đo 48 
mia in mezo di la Bosina e Servia ; el castelo forte mal custodtto vi e 
castelam S. Andrea Gapelo va per tuto a duchati 7 al mese solaiBenfe 
lopinion sua saria non usciše di castelo et bavese ducliati x al mese 
e fuse azonto qnalche paga di piti^ et che ali fanli đita tera qua)i 
cnstodise le mura li avanža ffiolte page : et come el Tureho confinavs 
propinquo ala rocha per le raxon dil Zernovich dila montagna negra 
item dila cosa dl Župa fo gran dano ali citadini di Gataro per V in- 
trade la qual rebelion procese da 4 gioloni qtiaU fono bandizati perhd 
per il Gonsejo di x item che il Sanžago đi Scutarl Ferisbei che homo da 
ben ma quelo Subaslach Governađor di stato fo di Zernovich a cativo 
etfealcuni dani ale vile di Gataro: li scrise et fe restituir parte 
đH dano : item voria li duehati 350 dona la Signoria a queU di Gata- 
ro: et che la muragja staria ben ala eađeiia al principio di quel colfo 
đove sfano li Stratioti si spend^va duchali iOO item Gataro conclude e- 
ser fortisimo et ine^piignabile non pol acamparsi campo a torno et eho 
li Turchi đi Gastclnovo p^r non poter far senza la lera di Gataro con- 
vicinano ben : Gataro e ben populađo a bon animo verso la Signoria la 



Digitized by VjOOQIC 



16 
1498. camera e povera đuchati i 50 solum oltra la spexa laudo ii Gamerlengo 
Nicolo Balbi fo di S. Marco et el principe de more lo laudoe ec. 
(U, 68.) 

IKovembre* — Vene el conte Zorzi Zernovich introduto dal 
sopradito orator qual havia prima duchati 40 di provisiom al mexe et 
đimandoe qualche modo da poter viver et el Principe consultato col 
colegio li rispose andase scorando che al presente non era per hauer 
la provisione e li bastava fii«e perdonato et cetera : Qual pol điman- 
doe licentia di poter andar dal sig. Constantin Arniti over domino suo 
barba a M onfera : zoe fratelo diia madre sua et U fo data orđinatione 
dile letere di pašo : el qual andoe ma pocho štete che iterum qui tor- 
noe. (n, 83.) 

— Da Gataro di S. Franc.<> Querini Rector e Proveditor nostro do 
letere di 25 octubrio : Una molto copiosa dile cose de li et dila custo- 
dia et provision bisogna per laltra come era venuto il Subaslacho 
che governa Montenegro che fo dil Zernovich a Župa con 300 perso- 
ne per far manzarie si a manda a oferir a eso Proveditor et preden- 
tarli et di converso li havea mandato certi presenti item Ferisbei San- 
zacho di Scutari si ritrovava eser zornate cinque di Gataro qual si 
aspetava a Scutari. (II, 91.) 

Dicembre. — Da Trau di S. Lorenzo Corer Gorite di certa in- 
cursion fata per Turchi in queli confini et menato via anime et animali 
tamen il teritorio di la Slgnoria nostra non era sta tocho ne fato 
dano. (II, 115.) 

— Di Anlivari di S. Bernardo da Ganal Pod.^ in risposta di quelo 
li fo scripto per avanti zercha Turchi vicina con Antivari : et nara il 
seguito et tutavia era qui Oratori di quela comunita qual dicevano 
gran mal di lui comesi a nui. (II, 119.) 

— In questa matina atento che per letere di S. Vetor Bragadin 
Gonte di Sibinico et per uno orator qui la Signorla nostra era solici- 
tata a mandar certe munitiom in quela tera et cusi castigata la poli- 
zia per lordine nostro fono balotate. (II, 123.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Gonte date adi 12 novembrio co- 
me ali 8 in li lochi dil Đucha Zuan Gorvino zoe ad Alban vicino a Grisa 
corse 300 cavali di Turchi verso Grisa et havia disfato quel paexe e in- 
trono in do nostre vile sotoposte a quel teritorio e robono anime e 
animali : et eso. Gonte mando do homeni a parlar al yoyvoda loro capo 
di Grisa: qual restitui il tuto et di piu 6 anime de Grisanr credendo 
fuse nostre siche quelo panadego hano disfato : item come a Poliza 



Digitized by 



Google 



47 
loconostrb: et hano privilegio Ihoro di elezersi uno Conte qual dia 1498. 
star uno ano et questo e al presente e ani 7 vi he et ogni 4 mexi e 
lenuto cavalchar per il paexe. Tamem questo non va : per tanto saria 
da proveđer fuse fato uno altro justa li suci privilegj et dil caso se- 
guite su quel di Poliza dil puto fo menato via. (II, 124.) 

— Di Sibinico di S. Arseni Diedo Conte di tre come la dome- 
nega adi 2 a hore 5 avanti zorno seguite che 250 cavali de Turchi 
corse di hordine dil Sanzacho di Bosina con trombe e stendardi a 
una vila nostra chiamata Stintichi mia 25 de li: et menono via 150 
anime et animali in tuto zercha 6000 et andono via : et come eso 
Conte volea mandar uno meso al dito Sanzacho a dolersi et non si 
trovava chi volese andar per eser acaduto pocho era che fo man- 
dato uno orator al Sanzacho di Narenta per certe incursion fate su 
<[uel di Sibinico : dicto orator fo tagliato a pezi perho queli citadini si 
dubitano andar et questo fo dimandando 12 anime per Turchi tolte. 
(U, 156.) 

— Introe li Cai di x et lexe letere abute di campo e di Albania 
zercha Turchi et da poi disnar fo ordinato Pregadi et non vene il Prin- 
cipe fo leto letere fino hore una di note et chiamato el Consejo di x fo 
tolto licentia di lezer al Pregadi una letera di Durazo et prima fono lete 
letere di Franza con gran atention di tuti et quele di Corfu non fo 
uđite. 

Da Durazo di S, Vido Diedo Baylo et Capit.® dei 16 novembre al 
Consejo di x come adi 15 era intrato li uno con cavali 50 per nome 
di Maumech Bei Flambular di Teranova et portoli una letera dil dito 
come el volea corer in quele parte per ruinar Albanesi et non dubita- 
se non haria alcum dano dumodo non dese recapito a diti Alba- 
nesi: Rispose non daria per haver cusi in mandate^ dala Signoria no- 
stra item che uno Turcho era con questi suo amico za anni 20, li diše 
scrivi ala Signoria come il Turcho fa una gran armata per pasar questo 
instade im Puja : et io so li secreti dila corte dil Signor et che dito Si- 
gnor vol mandar uno homo ala Signoria a dimandar li dagi aiuto in 
quele tere la tiem im Puia, et che havendo danari ogni do mexi aria 
aviso dile cose dil Turcho : et come ala Musacliia vicino ala Valona 
per homeni venuti era aviso si conzava zoe si taiava legnami SDOO 
per far fuste et per larmata et diče saraCapitano di dita afmata Musta- 
fa Bei el Sig. li da Gianizeri 3000 Asapi 2000 cavali 5000 et prepa- 
rava gran armata. (II, 1 69). 

— Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte in recomandation di queli 

2 



Digitized by 



Google 



18 
A 498. poveri soldati quali non haveano che viver era data la letera adi 30 
octubrio et mandava uno a posta a solicitar fuse mandate le page: fo 
comesa ali Savij ai ordeni. (11^ 183). 

ANIVO 1499. 

Gennalo« — Di Gataro di S. Franc.^ Querini Proveditor qual 
per le facende non fo lete. (II, 208). 

— Item fo posto per 4 de nui Savj ai ordeni et fo opinion mia di 
mandar 2000 stera di meio a Gataro 20 miera de biscoto bote x di 
aseđo et 6 de oio per la monition di quela tera et castelo ne se posi 
tochar soto la pena di furanti item mandarli duchati 200 di raxon dila 
fabricha per scarpar certo monte etiam mandarli duchati 40 per far la 
fortification di uno loco da star Stratioti et uno ponte : come era con- 
sejato per letere di quel Retor item fuse fato cavar il foso et chel Re- 
tor dovese far la mostra di queli fanti et casar tuti paesani ne queli 
poteseno haver soldo altro eha taliani et dovese poner le guarde e fu 
presa. (II, 214). 

— Ancora in questo zorno fo aldito Nicolo Segonti da Gataro 
Serivan ala camera venuto qui con letere di quel Retor per dar certe 
information di quele cose da Gataro maxime per le saline fo dil Zerno- 
vich et consegliava si dovese tuorle per la Signoria, nostra ad aficto 
qual Turchi le đarano et saria gran utile nostro. (II, 223). 

— Da Žara di S. Simon Guoro Proveditor dil armada et S. Andrea 
Zanchani Orator va al turco de ultimo dezembrio come con gran stente 
trovava homeni per interzar quela galia et non a valso meter banco 
in tera e a convenuto tuor per ruodolo homeni et haveano ricevuto e- 
so Orator letere di la Signoria nostra zercha la incursion fata per Tur- 
chi su quel di Siblnico et etiam la deliberation zercha queli Zenoesi di 

, Gafa li era sta lasato il • contrabando dile specie a Modon : et che an- 
đera a Siblnico licet sia sinistro item avia parlato con uno veniva da 
Gonstantinopoli parti adi x novembrio e venuto a Dulzigno diče il Sig. 
non havia fato preparation di armata si non riconzava do nave a cha- 
rena et meteva le galie in hordine tamen di certo feva armata. (II, 244.) 
— Di Sibinico fici lezer una letera dila comunita di i7 zener al 
suo Orator qui chiamato Lunardo de Gersanis come Turchi haveano 
corso a una vila di quel teritorio chiamata Slifno e menato via 74 ani- 
me et erano ivi tune il Proveditor Guoro e Orator va al Turcho tamen 
la Signoria non ha letere. 



Digitized by VjOOQIC 



19 

— Adi 24 zener in Colegio vene S. Zuam Bolani veauto Conte di 1499, 
Žara diše haver fato justizia di la camera non se aver impazato ma 

lasa el cargo a S. Franc.^ Marcelo Capit.<> et dila forteza mia 20 louta- 
na chiamaia Nadino noD era compita e laudava asai fuse compita' et 
che quela Madoua Dorothea' fo mojer dil Conte Carlo đi Frangipani che 
vicinava ben con nui et che havia sententia uno: A scoso per fornieuti 
e megij mandati de li zercha duchati 4000 et condana in queli el 
Capit.^ non fa in opinion si ehiama Piero di Venturin qual havia caso 
dil oficio : item diše di Zuam Corviuo di Crovatia fo fiol dil re Mathias 
qual e imbriago dala matina ala sera item come li casteli di Laurana 
e Novigradi erano im pericolo per Turchi : i) Re di Hungaria havia man- 
da uno governador in li lochi di dito conte di Groatia zoe 4 lochi zoe 
Tenina Sisin Ostroviza et uno altro castelo et Turchi danizava li eso 
Conte et fe uno dano su quel di eso sig. Zuane per Stratioti de ani- 
mali 6000 lo menazo a ben convicinar con nostri questa Madona Doro- 
thea di Crovacia a uno fiol di ani 20 qual ha 100 cavali e si meteva 
contro questi et che dia vegnir soi Oratori de qui a racomandarsi fo 
laudato dal principe. (II, 248-249). 

— In questa matina li Savij ai ordini alditeno li Oratori de Anti- 
vari quali crano sta alditi dali Savij dil Consejo et dimandono le intra- 
de di quela tera azio fose fortificha la tera per ani 4 item si dolse- 
no molto di S. Bernarde da Canal Ihoro Podesta che toleva danari đi 
quela comunita et facea asa altre cose et tra nui termenasemo expe- 
dirli. (H, 255). 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.® de 15 novembrio 
zercha Ferisbech Sanzacho di Scutari qual li ha scrito vol venir a par- 
larli per caxon di certi confini, et par voglij meter novi termini che sa- 
ria la ruina di Dulzigno e intravien certo Yayvoda. (II, 256 ). 

— Da Sibinico di S. Andrea Zanchani Orator di 9. 10. et 13 prima 
cercha la incursiom fata per Turchi volse Information et come Arseni 
Điedo Conte qual molto laudoe havia manda letere al Sanzacho qual era 
molto lontan et il meso era anda per mar a dismontar a Ragusi e poi ^ 
de li va per tera et ancora non era venuto risposta et che queli Tur- 
chi e Martalosi sempre fa qualche dano: e come era bisogno vi fuse 
piu Stratioti a custodia di Sebenico et quel Nicolo Bochali capo di Stra- 
tioti e corpulente et voria fuse altro capo perche dito Nicolo non si 
puol operar et a 12 famegli in caxa qua]i scrive per Stratioti etiam di 
altri Stratioti li hanno mojer item come dila presa che fu fata di 100 
animali grosi et 309 menude e fo riscose solum 16 anime item el 



Digitized by VjOOQIC 



20 
i 499. Proveditor Guoro havia gran dificulta a iaterzar la soa galia et li a Si- 
binico non voleno far per ruodolo dicono haver privOegij pur ha trovalo 
qualche homo di volunta: a receuto esso Orator letere nostre in mate- 
ria di le saline di Gataro andera a Gataro e vedera et per laltra dei x 
ivi eome esendo li a Sibinico cavali 200 dil Sanzacho di Narenta corse 
a una vila mia 15 de li chiamata Lifno et meno via anime 56 et molti 
animali volea scriver al Sanzacho e dolersi npn atrova homo vi voglia 
andar ma da Spalato li serivera per eser piu propinquo et in laltra dei 
13 pur li come non si poteva partir per buore et ha inteso la verita dila 
coraria fala per Turchi che cusi come scrise anime 16 fue 76 siche 
bisogna proveder etiam S. Simon Guoro Proveditor scrise. 

— Da Žara di S. Franc. Venier Gonte e S. Franc^ Marzello Gapit. 
di 3 zener come haviano trovato 50 homeni per interzar la galia Guora 
et per eser sta gran richiami per haver convenuto dar đuchati x per 
cadauno adeo il contado ha ricevuto dano di duchati 400 e piu item 
per una lelera deli diti di 10 come era venuto li uno meso di Madona 
Dorothea relila dil Gonte Garlo et dil Gonte Zuane suo fiol di Gorbavia 
con letere di credenza dicendo dita Madona eser mal condizionata in 
subslenlar il stato suo per haver mancamento de subditi dili qual era 
sta spoiata per il pasato et ala zornata queli resta si parteno et he- 
sendo lei sotoposta ala protetion dila Siguoria nostra voria ajuto per 
eser solicitada dal Re di Romani che volese consentirli il suo stado 
in permutalione con fargi large promese de altri soi lochi tamen nula 
volea far senza volunta dila Signoria jiostra benche la necesita potria 
eser causa di farU prender partito V ano esi Rectori confortata asai 
per sue letere in risposta. (II, 259-60). 

— Da Trau di S. Lorenzo Gorer Gonte di 17 dezembrio come il 
zorno avanti erano venuti secrete su quel teritorio cavali 40 di Turchi 
pasali pocho lonlam dila forteza si facea et erano ben in hordine li 
quali per il pasato sono sta Morlachi zente dei Ungaro e ha hora fati 
Turchi e nel far dil zorno 10 sono rimasti al pian con li cavali et 30 
sono dismontadi a pe et hano depredato e robato una caxa che habita- 
vano a costa dil monte sopra una vila chiamata Meglina lontan di 
Trau mia 4 che molti ani sono fati subditi dila Signoria nostra et con- 
tribuivano a tute faclion et angarie dila tera et hano menato via ani- 
mali grosi N. 34 et uno cavalo et ferito il capo di la caxa : per tanto 
voria che 1 Orator nostro va al Turcho. notificase questo ala Porta perche 
continue quel teritorio ha qualche incursion de Turchi et fo dato noti- 
zia di questo per letere al prefato nostro Orator. 



Digitized by VjOOQIC 



21 

— ^ Da Sibinico điS. Arseni Dieđo Conte jb Capit.^ di 30 đezembrio 1499. 
come quelo mandoe dal Sanzacho: era sta amazato et non trovava chi 
volese andar piu a dolersi tamen avia trovalo uno citadin de li et halo 
manđato instruto. 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capitano di 15 novem- 
brio la qual benche babi scrito tamen perehe ozi io la fici relezer in 
colegio: piu copiosa qui sara serita come adi 13 ave una letera dal sig. 
Ferisbego Sanzacho di Scutari li scrivea la matina seguente si dovese 
trovar al porto dila Bojana che fra queli confini perehe el Cadia e Vay- 
voda di Scutari si trovava li per comandamento dila Porta per veder e 
đifinir la diferentia dicono Ihoro haver per larborazo con queli da Dul- 
zigno alegando ogni navilio intra in la Bojana dia pagar larborazo al 
Turco come cosa soa et queli citadini diceano non haver mai pagato 
da po fata la paxe: et come eso Conte mandoe prima uno meso al dito 
Sanzacho pregando non facese cavalchar li dili do: perehe lui non ha- 
via comision dala Signoria alcuna e rimase contento di non inovar al- 
Iro fin venghi la risposta dumodo la non sia tropo tarda e fe lezer al 
suo meso uno comandamento dila Porta che lui dovese cavalchar so- 
pra diti confini che li mese Scander Basa perehe queli dete uno 
schiavo dila Porta nominato Lemini non sono veri confini et eso Conte 
đubitava tal richiesta volese inferir altro che arborazo : et che facendo 
tal mutation di confini quela tera perderia tuti i suoi vilazi e destre- 
to e a trovato in Canzelaria di comandamento dila Porta forno dati diti 
confini che hano al presente per dito schiavo ma non sitrova confir- 
mation alcuna dila Porta come rechiedeva dito comandamento et chel 
sig. Turcho era molto desideroso di strenzer quel luogo. (II, 263). 

Febbrajo. — Copia di una letera di S. Piero Malipiero prove-, 
dador a Veia data adi 25 zener et receuta adi primo feurer mandata 
alla Signoria nostra di molte nove. 

u Al presente e di novo da S. Bartole q.^ S. Polo da Giabici cita- 
dino de qui persona praticha e discreta primo diče haver inteso di Meser 
fra Nicolo Prior di S. Salvador di Segna el qual he venuto di Bregna ct 
haver inteso da uno servidor dil conte Anzolo de Francapani venuto di 
Hungaria da Buda el qual diče eser venuti im Polonia Turchi 140 milia 
et vano scorendo il paese non fazando dano ne depredation alcuna 
ma solum atendono ad acquistar casteli et citade et che Alibech Vayvoda 
he restato sui pasi de Valachia con Turchi 20,000 per dubio dil Sig. 
Stephano de Valachia et che Re Alberto de Polonia ha mandate a diman- 
dar socorso ala Maesta dil Re di Ongaria suo fradelo et ali Baroni et 



Digitized by VjOOQIC 



22 
4499. li e stato risposto per li Baroni che Ihoro non hano. đanari da spen- 
der per alf ri et che Ihoro hano da far asai a guarđar il suo paexe et 
diče dicti Turchi fano gran proceso nel dito paese de Polonia : item 
diče come in queste fesle di Nadal tuti questi Signori di Francapani 
si hano congregato in Briixane per far deliberation di tuor Segna al 
qual parlamento li he stato il Conte Bernardin il Conte Anzolo il Conte 
Zuane fiol dil q.™ Conte Carlo il Conte Michiel il Conte Nicolo de Cetim 
et fato a^a conciusione tra Ihoro tandem il Conte Bernardin mai non 
ha voluto asentir se non con condition che togliandosi Segna lo la vol 
per lui solo et che del resto di sui loghi che se toleseno in Crovatia tra 
Ihoro fose divisi e perho non rimaseno dacordo et dixe che dicto Con- 
te Bernardin ha auto licentia dal Re di Ongaria e de parle dei Baroni 
che sel puol tuor e aquistar Segna che el se la toia : perho dicto Conte 
Bernardin diče volerla per si solo ma li altri Francapani non voleno 
asentir item diče che queli di Segna sono di tal parlamento e che per 
niente non voleno asentir di vegnir piu soto ei dominio di questi Signori 
Francapani et che piu presto voriano brusarla et abandonarla e darse 
a Turchi et hano mandato uno di soi capi ala Maesta dil Re per inten- 
đer la intention sua il qual di brieve se aspeta perche deliberano far- 
ne altra provision item diče chel Conte Zuane fiol dil Conte Carlo di Cor- 
bavia se ha acordato con Turchi et li da i pasi ne fara piu segni di 
bombarde et che li altri Signori di Crovatia sono etiam per acordarse 
perche i diseno che il Re di Hongaria non li ajuta : ne Ihoro da si se 
pol conservar et che meglio li he acordarsi con Turchi che eser đesfati 
e ruinati Ihoro et il suo paese et che come le neve sieno disfkti et cha- 
valchar se posa se aspectano Turchi a quesle parte superior che com- 
pirano de ruinar quel poco e restato item diče et aferma di vera sen- 
tentia come el di di ano novo esendo il Conte Bernardin in Modrusa 
et aldando mesa in canto et quando il Prete volse tuor la sacratisima 
Ostia per infranzerla justa il consueto non la trovo sopra laltar et re- 
stato tulo sbegotito non sapea che dir ne far : et ne fo grandisirao tu- 
multo : dile persone et alcuni che vegnivano de fuora in chiesia vete- 
no esa Ostia in ajere sopra el campaniel et dicto al Signor tuli andono 
de fuora et veteno esa Ostia et mandono el Prete havea dito il Vangelio 
in campaniel per veđer di fuor esa Ostia et che qudnđo el fo ale balco- 
nade tuti veteno che esa Ostia se levo ed ando nel ajere che piu non 
se vete et disparve davanti tuti i quali rimasero con grandisimo te- 
ror vedendo tal stupendo miracolo : il Prete cantava la Messa si va a 
Roma per noiificar tal miracolo ala Sanctita dil Papa il qual Prete etiam 



Digitized by VjOOQIC 



23 
diče eognoserse eser pecator ma non perho si granđe che per lui sia 1499. 
sta tal stupenda dimostration le nove tal qual si ha le significo V. Ex.tia 
li dia quela fede li par felix et diu valeat sublimitas vestra cui semper 
et devote me comendo. « (II, 272-273). 

— Da Spalato di S. Simon Guoro Proveditor dil armada di 17 ze- 
ner et etiam di S. Andrea Zanchani Orator una letera tute do zercha 
la forteza di Clisa che dil Ongaro et S. Marin Moro Conte advi^ 
sera tuto la qual forteza sta mal cusi item havia mandato uno Lucha 
đe Balistis citadin de Spalato al Sanzacho a dolersi dila incursiom fata 
contra ^ibinzani e manda la copia dila letera. (II, 277). 

Da Spalato di 29 dezembrio di S. Marin Moro Conte zercha queli 
soldati: come stano mal si non sono sovenuti dile page. (II, 279.) 

Di Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 31 zener come ha nova 
Turchi haver roto Polani questo perche Stephano de Valachia havia tra- 
dito il Re di Polana et uno Vayvoda di Turchi si acordo con lui et me- 
se Polani di mezo et fono roti : a mandato Bernardin Montorio a Segna 
a saper la verita referise il meso tornato che il zenero dil Conte Ber- 
nardin di Frangipani fo fiol dil Re Malhias nominato Xerzech dovea con 
homeni da cavalo et da piedi asa numero et uno Capitano di Segna con 
600 cavali et 400 a piedi andar chi diče in Bosina chi a Brogna loco 
dU Conte Anzolo di Frangipani : le qual nove e da saper erano tute 
false. (U, 291.) 

Di Arbe di Piero Boldu Conte di primo feurer come havia nova 
Turchi im Polana con cavali e persone 120 milia eser andati et quel Re 
dubita molto et havia mandato in Boemia le robe et ha 30 milia cavali 
et come el CoDte Anzolo (li Frangipani havia mandato uno Secretario li 
et vol dar Segna ala Signoria: et vuol ajuto contra Turchi et li a rispo- 
sto la Signoria al presente era implicita in le cose di Piša et il Prin- 
cipe con li Savij mormoroe molto di tal risposta fata et li fo scrito 
non se impazi ma alda et scriva et aspeti la risposta nostra et non dagi 
lui et in questa malina altre letere non era mirum quid. (II, 292.) 

Di Arbe di S. Piero Boldu Conte di 3 : come nel Consejo era sta 
electo Soracomito S. Zuam de Dominis q™. Crisogono : et eser nova el 
Duca Zuam Corvino fo fiolo dil re Matias el qual era soto la montagna: 
et lui Conte scrise dovea andar a dano dil conte Anzolo di Frangipani 
over sul conta di Žara a hora avisa eser andato verso Bistroza su quel 
di Bosina loco de Turchi con cavali 7000 et pedoni. (II, 296.) 

Da Pago di S. Giacomp Sagredo Conte come nel suo Consejo haveano 
eleto ^sopracomito dno Benedicto Musolo Doctor e Chavalier. (II, 297.) 



Digitized by VjOOQIC 



24 

4499. Da Zara đi S. Franc.« Venier Conle el S. Franc.<' Marzelo Capilano 

di 15 zener: come havia da Sibinico dele incursion facte per Turchi 
dimanda ajuto et mandoe una letera abuta da Madona Dorothea lati- 
na la qual sara qui soto scrila. 

— Copia di una letera scrita per Madona Doralhea Contesa di 

Corbavia'ali Reclori di Zara. 
c4 Speclabiles el magniflci Dni amici honoranđi post recomandationem 
n salulem : literas vestrarum niagniflcentiarum acepimus mediantibus 
n quibus nos vestre magnificentie requirunt utde novictatibus facti et in- 
n tentione ducis Coruini quo equitare inlendit vobis significare pro fiđa 
^ w amicitia et benevolentia velemiis itaque vestras magnificenlias dehac re 
w certas facere volumus ea que nobis feria proxime preterita per medium 
r> unius boni amici nostri qui semper veritatem nobis in talibus ac aljis 
w negotijs ocurentibus prolulit ad inteligendum data sunt, quod Dux 
w debet per regiam Majestatem in Chanatu confirmari et quod Dux Regi 
» pro Segna ac alijs castris et castelis ad Segnam spectanlibus dedit in 
?9 caoibium perpeluum Opavie et Ljmphonie Ducatus et pro presenti con- 
w stituitur personaliter in regno Slavonie ibidemque congregal gentes 
r> equites et pedites armatos et ad dies quinque vel sex sequentes adve- 
» nire habet Zagrabiam et ab inde pro ut ab eodem amico nostro et 
» alijs inteligimus movebit se intentione quidain dicunt ocupandi Se- 
w gnam quidam vero intrandi Groaciam ad impediraentum honoris Dny 
r) vestri ac damnum siibditoruin vestrorum nosque etiam quantuni cedit 
n ad nos dnbitamus quia semper persecutor noster fiiit et eo magis erit: 
w nihilominus stalim et incontinenti liis talibus intelectis unum no- 
n bilera et fidelem ex familiaribus nostris permissu investigandi trans- 
w misimus pro honore amicitie magnificientiarum vestrarum eidem- 
w quecomisimus ut redita huiusmodi actuum veritate quam citius poterit 
w circa nos festinare fiat et sic quecumque nova detulerit vestris ma- 
V) gnificentijs significare curabimus cetera vero que idem Joanes de 
r» Milam presentium ostensor vestris magnificentijs nostra ex parte di- 
r» xerit vestre magnificentie plenarie credere velitis Ex Obroaciom feria 
» quarta proxima ante festum conversionis Pauli 1499. » Subscriptio 
« Dorothea Comitisa Corbavie w Ricevuta die 25 januarij. 

A tergo u Spectabilibus et magnificis dnis Francisco Venerio Co- 
w mili ac Francisco Marcelo Capitaneo Rectoribus Jadre amicis nostris 
» honorandis » et fo mandata lautenticha in questa tera. (II, 302-303) 

— Da Veglia di S. Piero Malipiero Conte di 14 di uno meso dil 
Conte Anzolo di Frangipani venuto li qual vol ajuto dala Signoria item 



I ^ Digitized by VjOO^ iC 

I 



25 

come ha nova per una letera di 12 el Ducha Corvino e intra in alcuni ii99. 
loclii di Turchi e fato taiata di mile Turchi et 600 cavali et ha\ia preso 
tre Capetanij qiiali li nominoe per nome. (II, 316.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte che uno Contestabele 
chiamato Barbujo e li havia fato la mostra di fanti e lo laudoe. (II, 
317.) 

— Da Gataro di S. Andrea Zanehani va Orator al Turcho di 17 ze- 
ner come era zonto li abuto informationi di quele cose di Ziipa era 
montalo sula galia sopracomito S. Zuam Fran.^* Baxadona venutoli eon- 
tra di Corfu andera al suo viago et S. Simon Guoro Proveditor dil ar- 
mada scrive etiam di Cataro.in galia come era pasato il suo navegar et 
andera di longo a Corfu ančora S. Franc.** Querini Retor e Provedi- 
tor di Gataro scrive dil zonzer li dil Orator nostro qual havia alegrato li 
populi li ha dato instrution et manda uno homo con lui a Gonstantino- 
poli ben instruto. (II, 321). 

— Da Žara di S. Franc.® Venier Conte e S. Franc.® Marzelo Capi- 
tano di 15 zener dicono haver letere dil il.™<> Sig. Charbego Ducha di 
Corbavia le qual mandoe ala Signoria et sara qui poste nara aver dato 
dano a Turchi : et per letere lo hano ringratiato. 

Copia di una letera serita per il Ducha Gorvino ali Retori di 
Žara di haver da rota a Turchi: 

« Spectabilis et magnifice d.ne amice nobis plurimum honorande 
n propter salutem et prosperos ad vota successus Sciat eadem M. V. 
w nos feria quinta prosima ante festum Purificationis Virginis gloriose 
w nunc proximi preteriti ad civitatein Tininiensem aplicuise et inmediate 
n in aduentu nostro audivimus quod Turcorum duo exercitus unus 
n videlicet exercitus ipsorum Turcorum maximum spolium et deroba- 
n tionem in d.mnio 11."^ Dominii vestri in teritorio videlicet Sibini- 
n cense et alter exercitus dictorum Turcorum districtum Opinenie simi- 
n liter quasi in toto derobasent et omnino depopulasent et maximum 
w spolium et predam asportasent et abduxisent quibus intelectis et au- 
n ditis familiares nostros armigeros videlicet et huzarones contra dictos 
n Turcos ipso eodem tiie quo hucTininum veneramus misimus et tandem 
w de voluntate Omnipotentis Dei et cum auxilio divine clementie utrum- 
n que exercitum dictorum Turcorum debelavimus tum quiba derove- 
99 rant teritorium vestrum Sibinicense tumque qui similiter deroba- 
w verant subditos nostros ita tam quod vix aliquis Turcus de dietis 
w exercitibus salviis evasit et omnes captivos cristianos acuniversam a- 
w liam predam deliberavimus et intuitu mutue et sincere amicitie ac vici- 



Digitized by VjOOQIC 



26 
1499. 99 natu nostro premisa M. V. inođari et notificare curavimus: cetera 
n is nobilis Lucas familiaris noster ]ator videlicet presentium eiđem 
w M. V. exponet cui rogamus fidein adhiberi ex Tinino feria secunđa 
n proxima post predictuin festum Purificationis l)eate Virginis ano no- 
99 nagcsimonono. n (II, 322, 323). 

Subscriptio erat « Joanes Corvinus Oppavie et Lipthomie Dux ac 
regnorum Dalmatie et Croacie et Sclavonie Banus. n 

A tergo a Spectabilibus et magniGci$ Dominis Rectoribus Jadre 
99 amicis nobis pluriinum honorandis. » 

— a Esercitum Turcoruni ^ui in teritorium Sibiniceasem deroba- 
verant debelaverunt in fešto Purificationis beate Virginis et alium ezer- 
citum qni districtum Operpimige similiter derobaverant eodem modo 
debelaverunt die Dominico proxime sequenti predicti fešti videlicet 
Purificationis. » 

— Da Sibinico di 14 feurer dil Conte come havia per avanti man- 
dato uno meso al Sanzacho di Bosina qual e sta do mexi a tornar : or 
e zonto diče haver avuto cativa compagnia et datoli parole asai dicen- 
do queli fe la preda non eser li ne poter etiam render senza mandato 
dil Sig. Turcho item haver scontra con altra hoste di Turchi dala qual 
era sta retenuto alcuni zorni quali hano conduto Martolossi zoe alca- 
ni vilani a una vila di case 6 e a mena 7 anime via item eso Conte 
aricorda voria eser a custodia di quel teritorio iOO Stratioti e non 50 
come sono et habitaseno ala forteza di S. Marco di novo fabricata : e 
poi per una poliza avisa el Ducha Zuam Corvino haver rota la dita ho- 
ste come si bave per la via di Žara et io feci scriver per colegio al dito 
Conte facese habitar Stratioti ala forteza de cetero et ali Rectori di 
Žara dovesero mandar dal ducha Zuam Corvino qual scrise aver re- 
cupera la preda e veder di aver le anime. (II, 337). 

Maržo. — Da Liesna di S. Alvise Barbarigo Conte come havia 
nel consejo electo sopracomito S. Jacomo Barbichij nobele. 

— Di Curzola di D.no Thoma Malumbra Episcopo ala Signoria no- 
stra data adi 12 feurer avisa quel Conte S. Alvise Balbi aver preso al- 
cuni di Manfredonia đicendo e marani senza prova ni sentenzia et ali 
tolto la roba prega la Signoria provedi per honor: et fo scrito a dito 
Conte. (II, 343-344). 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte e Proveditor di 18 come 
era venuto Zuam di Franzosi citadin de li stato in Corbavia parti adi 8 
đeli diče vero e di la rota data a Turchi per il Re di Polana et Chazergi 
e il Conte Bernardin di Franglpani eser a queli lochi di marina senza 



Digitized by 



Google 



27 
zente et per la đeposition dil dito Zuane par siano morti e pia ane- 4499. 
gati da Turchi 40 milia. (II, 347). 

— Item gionse qui quel meso di SaĐzacho di Scutari fo scripto 
era Orator del Tifrco alozoe al osteria e venuto con 6 persone non havia 
letere dil Sig. Turcho ma solum di dito Sanzacho. (II, 349). 

— Da Gataro di S. Franc.® Querini Rector et Proveditor di il et 12 
feurer come era venuto li uno schiavo dil magnif.<> Ferisbego Sanzacho 
di Scutari vien ala Signoria li a da pasažo per Ragusi diše vien a do- 
lersi di eso Rector e di la tera di Gataro et nara la cosa perche la 
-vizilia di Nadal di note fo bruza una caxa di paja su le saline di-Zupa di 
valuta di duchati 5 non si sa da chi et lui fece far proclame et dete taja 
perperi 100 e li daciari dil Sanzacho diceva eser sta Župani per non 
eser sta pagati perche Ihaveano fata : et scrise al Sublacho el qual 
rescrise eser sta queli tristi: or dito Sanzacho causam querit perho 
manda dito suo meso qui etiam per spiar le cose de Italia el qual 
par etiam habi auto il governo di Monte Negro azonto al Sanzacato de 
Scutari : or ha fato manezo se li dagi tre homeni diče eser stati aliter 
prederia il Gonte di Gataro et che ala Porta tre Basa volea fuse meso 
a fuogo e fiama dito contađo et Embray Basa non a voluto a mostra 
letere scrite per la Signoria et a rimeso a lui la cosa onde eso Pro- 
veditor mahdo da dito Sanzacho Nicola Sagontino Scrivam dila camera el 
qual per hordene dila Signoria nostra dovea andar col Orator nostro a 
Constantinopoli et lo ha retenuto et ali dito asa parole et alte et ditoli 
che si a tolto alcuni Marcovichij che da Dulzigno e Antivari non e ben 
convicinati perho il Sanzacho volea fuse manda uno homo per lui e 
uno per il Proveditor di Gataro a veder : non vuol far eso Proveditor 
nula senza nostra licentia: et li scrise avisase quali fuse li tre ho- 
meni li'faria pigliar e vedera la verita et trovati eser in dolo li faria 
apichar: et li ha dito vol far con la Signoria et se li dara li homeni 
sara segno di pače se non li dera sara se'gno di guera : item e nova 
de li lo exercito di Turchi stato in Rusia eser tornato con qualche 
dano di cavali per li gran fredi et senza preda: item a per uno venuto 
da Gonstantinopoli aferma il preparar dil armata e far gran numero di 
Oxapi chi diče per Rodi e chi per Puia et che era venuto li a Gataro do 
dil Gonte Zorzi Zernovich quali sono andati dal Sanzacho vol adatar la 
cosa item ha ricevuto li duchati 200 per la fabrica et li 40 per far il 
ponte tamen il Sanzacho ha ordena che se nostri lavorase in la Preula- 
cha non fuse lasati lavorar: item esso Proveditor solicita le provision 
per quel loco et se li mandi uno altro Gontestabele. (II, 350.) 



Digitized by VjOOQIC 



28 
4499. — Adi x maržo in Colegio vene il meso đi Sanzacho di Scutari 

con 4 con lui acompagnato da Alvixe Sagudino Secretario nostro qual 
havia un gran penachio in testa con asaisime piume: qual tocliato la 
man al Principe facendo reverentia et fu meso a sentar su la banca di 
Savij in mezo di Ihoro per mezo el Principe : el qiial presento una lete- 
ra la qual per eser in schiavo servo no fo potuta lezer et diše era in- 
terprete S. Alvise Soranzo e al armamento et diše non volea dir al- 
tro ma si riferiva ala letera et baso la man al Prencipe e nel partirsi 
ando indrio ćulo fuora : et presento per nome di Ferisbei Sanzacho 
predito uno tapedo picolo et una brena di cavalo lavorata: e fo đito 
il tapedo si meteria in Procuratia tamen 1 ave il prencipe et la brena 
salva da donar via. (II, 351-352). 

— Da Cherso et Osero di S. Alvixe Badoer Conte come havcano 
electo nel Ihoro conseglio Sopracomito S. Zorzi Colombi citadin de. li 
qual subito vera a tuor la soa galia. (II, p. 360). 

— Da Durazo di S. Vido Diedo Baylo e Gapit.® di 12 feurer \o\^ 
monition item ha per uno venuto dila Valona che ivi si preparava i i 
fuste etiam scrive dil armada fa il Turcho. 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola ala Signoria di 4 di questo et e 
un parlar terso: avisa dil armada fa il Turco et preparation. (II, 373). 

— Da Gataro di S. Franc.<> Querini Retor e Proveditor di 22 feurer 
in materia di quel Sanzacho et di certa novita fata voria se li mandase 
uno Secretario e darli in gola soto specie di tuor a fito le saline e per 
1 incendij pagar perche non volse lasar andar ala Porta Nicolo Se- 
gontino dicendo haver mandate di non lasar pasar nium di Gataro. (II, 
374). 

— 'Da Liesna di S. Alvise Barbarigo Gonte di xv feurer-come havia 
scrito per avanti di alcune barche erano in golfo et al presente denota 
haver nova che una barcha havia preso šora Manfredonia uno navilio ra- 
guseo. 

— Da Žara di S. Franc.<> Venier Gonte e S. Franc.® Marcelo Ga- 
pit.o di questo manda ala Signoria a la tera abuta da do fradeli Signori 
di Sdriza molto longa in conclusione voriano soldo e ajuto dala Signoria 
si oferiseno far asa cose et avisa il Re di Hungaria havia comandato a 
tuti de li interno doveseno star a obedientia dil Ducha di Gorvino que- 
lo voglj dir esi Rectori nostri di Žara non sano. (II, 379). 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 6 et 13 ala Signoria nostra 
avisa dila potente armata fa il Turcho chi đice per Rodi chi per Piija 
et chi per Soria over per Gypro siclie e buono proveder item dila rota 



Digitized by VjOOQIC 



20 
have in Polana morite 30 milia cavali siche il resio erano tornati mal 1499. 
conditionati roti li naši la testa le man cadute per li grandisimi fredi 
ita volente divino auxilio. (II, 386.) 

— Vene il schiavo dil Sanzacho di Scutari et sento per mezo el 
Prencipe veslito con una vesta di veluto biavo et li tre soi con veste di 
pano biavo el li fo dicto per interprete: si mandera Alvise Sagudino 
poi fata Pasqua et lui presento un altra lelera e diče sapeva ben ehi 
havea falo dano ale saline or si parle sta sera. (II, 387-388). 

— Di Durazo di S. Vido Diedo Baylj3 e Cžipit.^ drizata ali Cai dil 
Conseio di x mandati tuli li altri fuora: item fo prima leti li sumarij 
di nove di Tm-chi si mandava in Franza e fo spaza letere. (II, 390). 

Aprile« — i)a Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.<> molte 
letere di 3. 6. 46. 23. et 26 feurer di nove de li et avisi di cose tur- 
chesche vechie et eser venuto mandato dala Porta a Ferisbei Sanzacho 
di Scutari di far 30 milia homeni da remo per larmala et a Scopia a 
mandato per zente e il Signor vol andar im Puja chi diče a Rodi et 
vuol haver il corpo di suo fralelo che a Napoli item per una lelera scri- 
ve dila victoria dil Re di Polana contra Turchi et che di Turchi iOO mi- 
lia che andoe non sono tornati 30 milia et di quesli di Scopia di x mi- 
lia andoe non sono tornati 300 et il resio tra roti morti et abirati dal 
gran fredo et di queli di Ferisbei andoe 150 ne son tornati 10^: item per 
un altra lelera scrive zercha i sali et per una dil zonzer li dil orator 
nostro va al Turcho: et quelo diceva Ferisbei zercha le cose di Gataro 
el qual havia auto I inlra \lil Zernovich. (II, 394). 

— Da Gataro di S. Francesco Querini Rector e Proveditor di i3 
come quel Sanzacho havia mandato uno a far una caxa su le saline et 
dimanda monition et fo data al ordene nostro la poliza a expedir (II, 
397). 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 27 maržo zercha larmala in- 
strutisima fa il Turcho dove si voglj andar Dio lo sa. (II, 398). 

— Da Gataro di S. Francesco Querini Rector e Proveditor di — 
maržo in maleria diie saline et manda uno capitolo abuto di Ragusi di 
nove come Re Alberlo di Polana et Re Ladislao di Hungaria voleno far 
guera a Turchi et per una lelera di i2 come quel Sanzacho vol far far 
una caxa su le saline nostre in dano dila Signoria. (II, 402.) 

— Di Antivari di S. Piero Tiepolo Podesla de 19 mazo primo 
quela tera eser mal in hordine e non aver niuna arlilaria ni arme 
da defendersi et la causa dil Sanzacho per cerio garzon di Marchovichij 
et li havia mandato presenti et satisfato e mando il sua cyrosicho per 



Digitized by VjOOQIC 



30 
i 499. međicar uno homo darme ferito il qual tornato referise ia Rosia el đi- 
to eser sta ferito et eser sta morti da 20 milia Turchi. 

— Et li Antiani e Zudexi de Antivari scriseno una letera ala Si- 
gnoria dolendosi di S. Bernardo da Canal fo li Podosta che non volse 
lasar li el soprabundante justa lordene nostro et li syndici hesendo a 
Đurazo li mando a far comandamento et lui saludo de schiopeti qual 
era za montato in gripo item ha tocha duehati 2000 unde quasi non se- 
guite gran r'umor ia Colegio inteso tal cosa et alcuni volea cometer 
questo caso al Avogaria et havea fautori S. Luča Zivram Consier S. Polo 
Pixani el Chavalier Savio a terra ferma et $. Zuam Trivixam Savio ai 
ordeni or S. Filipo Trum pario e fu ordinato venise Ia matina (II, 403.) 

— Da Cherso e Osero di S. Alvixe Badoer Conte come era sta 
electo Zorzi di Colombi Soracomito e subito lo expediria. (II, p. 41i). 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit. di — mazo avisa 
il zonzer dil nostro Orator a Constantinopoli adi 23 fem*er et conferma 
haver nova dila rota have Turchi in Rosia. (II, 420.) 

— Vene uno meso dil Capit.® di Segna con letera di credenza et 
voleva trata di formento per il golfo et ii fo risposto si consejeria. 
(II, 42i.) 

— Da Scutari de Ferisbei Sanzacho vene una letera scrita in latin 
et Ia mansiom diče a Al mio come padre Doxe de Veniexia" e Ia sotoscri- 
zion di soto uil vostro servidor Ferisbei Sanzacho di Scutari?' et scrive 
haver mandato za 45 zorni qui uno suo schiavp aspeta rjisposta et 
ne manda uno altro chiamato Doardo va a Mantova prega Ia Signo- 
ria dil Principe U fazi bona compagnia diče etiam zercha i sali e a 
comesso a Castel Novo vadi a far iina caxa e vender sal si duol dil no- 
stro Provedador di Cataro non ha voluto lasar etc. et e da saper que- 
sto suo meso menava a donar al Marchese di Mantoa uno cavalo per 
eser suo amico. 

— Di Pera di 12 mazo fo lecto uno capitolo di una letera di Ga- 
sparo Morigo scrita a S. Andrea Zane da Santa Maria Mater D.ni jcome 
I Orator nostro havia aulo licentia partira adi 16. 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola in zifra Ia qual rifra havea S. To- 
ma Mocenigo el vechio etiam Zuam Jac.® di Consejo di K or scrive ala 
Signoria dila gran clase fa il Turcho etiam parla di quel Turcho e in 
caxa del Sagudino zoe quelo vene et fo lecto Ia spa deposition: conclu- 
de il Turcho e per uscir certo. (II, 422.) 

— • Da Žara di S. Francesco Venier Conte e S. Jacomo da Molin 
Doctor Capit.o di 8 april come hesendo zonlo li S. Pplo Nani Soracomi- 



Digitized by VjOOQIC 



3i 

to et a portato letere da Constantinopoli di 12 mazo per tanto hano 4499. 
spaza uno gripo item veniva de qui 11 Soracomito electo per tuor la sua 
galia chiamato D.no Zuam de Doyinos et eser pasato de li S. Ant.« da 
Canal Soracomito al qual li deteno 25 homeni di li per interzarlo (U, 
423). 

" — De Antivari di S. Nicolo Dolfin e S. Bernardin Loredam syndi- 
ci in golfo scriveno contra S. Bernardo da Canal olim Podesta li che 
havia portato il sorabondante e li libri via unde fo mandate per S. Jao.® 
suo fiol era 40 qnal vene e presento il libro e dachati iOO quali sono 
mandati ali Camerlengi in deposito et ordinato a copiar il libro et man« 
đarlo ali syndici justa la richiesta. (II, 428). 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di x april dixe non sia nausea lo 
mio scriver: la classe validissima fa il Turcho hara a uscir per tuto mazo 
e si acosta al Adriaco mare in 1 Albania fano li ponti per tute fiumare 
maritime poi diče dubio non e che la industria dil Sig. Lodovico Fio- 
rentini lavora: questi nostri temeno saria buono darli conforto di 
parole item adi 3 fu li el Prothojero dila Morea D.no Nicolo Adriano 
licet habi auto de qui bona ciera nondimeno more greco sputava il ve- 
neno et parte di dita letera era in zifra maxime il capitolo dil S. Lodo- 
vico. (n, 434). 

— Item fp expedito la comision di Alvixe Sagudino va al Sanzacho 
di Scutari et debi veder di tasentar le cose con danari item io aricordai 
la cosa scrita per il Rector di Dulzigno zercha 1 arborazo dila Boiana 
e vile voleva et fu azonta in la comisiom. (II, 437). 

— ' Da Gataro di S. Franc.® Queriiii Rector e Provedador nostro di 
20 feurer come avia mandato a uno citadin cristian sa il tuto di San- 
zacho qual era amico dil Ducha Ulacho : li ha dito eser inimico no- 
stro zoe el Sanzacho: e vol far do coxe sul nostro una per li sali per 
logarli e laltra per labitar di Almadari e vol far uno comercio per 
tuor 1 inviamento di Gataro e non vol Stratioti nostri stagino piu dove 
«tano al presente item 1 armata fa il il Turcho usira per dove non si 
sa: Asapi vano a furia non va a Rodi andera in Puja over in Gypro over 
a Ragusi a ricorda dito Sanzacho sia placado con presenti. (II, 438). 

— Da Trau di S. Lorenzo Gorer Gonte come mandava de qui Hie- 
ronimo Gipico Soracomito electo per quela comunita et Consejo et fo or- 
dinato di darli la galia li danari et expedirlo subito. 

— Vene S. Arseni Diedo venuto Gonte di Sibinico qual prima di 
niuno referite vigorosamente haversi operato a Sibinico et haver fato 
queli Sanzachi vicini piacevoli : Diče si potra armar 10 galie per e- 



Digitized by VjOOQIC 



32 
1499. ser ivi asa popolo lauda il castello di S. Marco et aricorda la Signoria 
fazi star li Stratioti et a compirlo bisogQaxLuchati 2000 et fo laudato dal 
Principe de more e pochi mexi da poi morite. 

— Vene S. Fantino Pizamano venuto Podesta di Chioza et diše li 
acadeva dir poco per eser Chioza Veniexia et quela tera ha d intrada 
duchati xy milia de pizoli ma e mal governada : poi queli di Chioza sono 
poveri item diše dile palade e dil porto fo laudato dal Principe. (11^ 444.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 13 come per le incur- 
sion fate per Turchi su quel teritorio era sta menado anime via nel 
paexe fo dil Ducha Stefano e non si trovava niun volese andarle a re- 
cuperar perche erano malmenati da Turchi or venuto li el conte Zorzi 
Marcovichij conte dila Craina subdito dil Turcho e amico dila Signoria 
col qual eso Conte si dolse et dito conte Zorzi si oferse a compagnar U 
mesi fino ali Vayvoda de Most et de Mostichij et cusi mandati recu- 
pero 16 anime tolte nel conta di Sybinico per Turchi andoe in persona 
recupero altre 5 anime e li Vayvoda scriseno a lui Conte di Spalato 
dovese scriver ali lochi dove manchava anime subdite di la Signoria 
nostra veniseno a dir le anime li manca le faria restituir et cusi ha- 
via scrito et me aricordante fo dato risposta ala letera laudando e$o 
Conte de tal operation etiam el Conte Zorzi. (II, 447-448). 

— Da Žara di S. Franc.*' Venier Conte e S. Jac.^' da Molin Dotor 
Capit.*' di iS et e da saper S. Francesco Marzelo Capi,t.o jj gara venuto 
gionse domenega tamen non vene a referir in colegio : or questi Rectori 
di Žara avisa come S. Bernardo da Leže zenero di Madona Dorothea fo 
moglie dil conte Carlo di Corbavia : voria recuperar uno castelo chia- 
mato Clizevam el qual havia impegnato ad alcuni zentilomeni nostri fi- 
deli di Pencovich el qual e mio 19 da Žara 7 da Laurana et 4 da castel 
di Nadin li qual zentilomeni hano- piu di duchati 3000 soto quel di 
Žara per tanto voria hordine dala Signoria di quelo havese a far nula 
fo risposto. (II, 449). - 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte e Proveditor di 12 di 
questo mexe zercha alcuni avisi abuti da uno citadin deli qual mandoe 
a inquerir et manda la depositione di sua mano qual diče che havendo 
parlato con uno Piero Pernichio li ha dito chel Sig. Cherzi fo fiol dil Re 
Mathias vol vegnir a Vegia et questa setimana santa hano concluso 
venir sul isola et il conte Bernardin di Frangipani che suo suocero non 
li tolese el Vinadal che uno castelo su dita isola et che a dato in dota 
al Sig. Cherzi predito el castelo di Novi che sul isola et che vol robar 
la dita isola et che Gaspar Bodislovih Capitano di Barbier solicita la 



Digitized by VjOOQIC 



33 
cosa et el Sig. Cherzi a mandate do ambasadori al conte Bernarđim a 1499* 
dir vol venir a novi el qual conte si pose in leto da melinconia item 
come Zorzi Garbia andava speso a Barbier a parlar al Capit.^' et che in 
li confini di Bosina si fa grande adunation dubita per Croatia : item 
eso conte avisa la Signoria di queste cose dimandando danari per U 
fanti sono de li. (II, 451). 

— Vene alcuni da Liesna dolendosi di S. Alvise Barbarigo Ihoro 
G)nte che inovava alcune cose unde per la Signoria fo conieso la dita 
cosa al oficio nostro di ordeni. (II, 453). 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 27 maržo come avisi di 7 da 
Constantinopoli dila gran armata fa il S. Tur'cho et dii capitano electo 
che quel dila Valona Acmehet eser stato ivi Oratori dil re d Uungaria 
e Polana etiam quel df Rodi. (II, 457). 

— Di Caodistria di S. Alvise da Mula Pod. et Capit.<> di 27 come 
havia una letera di'Domenigo di Tarsia Castelam a Castelnovo de 23 
per la qual li avisa nove de Turchi come erano reduti in campagna si 
dubita voglino andar ala fiera di Segna et che quele parte era in rumor 
et mandoe qm la copia di dita letera et un altra letera scrita in tođe- 
SCO. (II, 458). 

— Ancora fo scrito a Gataro a S. Franc.® Querini Provedađor che 
el mandase a dir a Ferisbei Sanzacho di Scutari chel Sagudino Depu- 
tate a andar da lui era amalato pur subito saria de li et bavendo inteso 
la Signoria con tuto il colegio da S. Hieronlmo Querini frađelo dil Pro- 
veditor come dito Sanzacho avia piaser haver do cani da caza unde ne 
fo trovati do belisimi uno dil Vescovo di Treviso D.no Nicolo Franco 
e laltro di D.no Thadeo dala Motela e per dicto Sagudino li fo mandati 
a donar. (II, 459). 

— Item fo meso per li Savij dil Consejo tera ferma et i ordeni 
la comisione dil Capit.^' zeneral di mar. videlicet andase per Dalmatia 
con le do galie a interzarse et li e dati 4 libri da Žara Sibinico e Spa- 
lato et debi per ultimo pagar le refusure ma prima fazi ogni experien- 
tia di haver homeni de li item debi solicitar el resto dile galie si arma 
per Dalmatia. (II, 460.) 

AlajB^jB^io« — Vene uno Orator dl Žara qual fo al dicto contra 
queli dil conta per caxon di certi molini unde per la Signoria fo scrito 
ali Rectori di Žara pro nunc non si fazi altro ma si expedira questa co- 
sa poi. (II, 461.) 

— Vene 1 Orator dil Conte Anzolo di Segna over di Frangi^ 
pani qual voria dar Segna ala Signoria. voria monition fo inter- 

3 



Digitized by VjOOQIC 



84 
.1499. pr^te Zuam dArbe avoćato: et rispo^to per q1 Principe siveđeria, 
<n,467.) 

— Da Cataro di S. Franc.® Qi*erini Rector e PfovedUor di 2Q 
april come veniva qui il Soraa)mito qual fo expeđlto ozi et datoli U bo* 
letio đi tuor la galia dil Arsenal item manda copia di nove da Gonstaor 
tinopoli đil suo meso e li di i 2 maržo zerca la cosa di Zvpa qnal era 
eomesa al S^nzadio di Scutari item ćhe qiiel Sanzacho a domanda a 
fabricar dove era la caxa su le saline eh e sa qael di la Sigttoria nostra 
et lui Provedador non a lasa far a manđa a dolersi al Sanzaobo qual ha 
ordina perho si fazi sol suo: đice voria il suo meso veiiise si duol sia 
$ta tanto questo ha\ia dito al miedego lo havia medicato e purgato dito 
Zanzacoltem anđava ala Porta el dito Proveditor dimandava monitiom 
e uno Contestabile con fanti: item ba nove đi Ragusi che 1 afmata e pec 
usir et soiio ia fuga: item dito Sanzacho havia auto hordenechel primo 
mandato venise dovese andar ala Porta: or fo manda li cani ozi a dicto 
Proveđiđor li mandase a quel Sanzacho e scrito el Sagudino vera. (II| 
467-468.) 

— Vene il fratelo dil Soracomito di Cataro nominato Trifon .... 
dicendo non volea la galia fo dil Zeneral Grimani per non eser bona et 
fo ordinato li fuse data un altra picola. (II, 469.) 

— Da Žara di Š. Anđrea Zancani Orator vien da Constantinopoli 
đi primo mazo come havia ricevuto nostre letere facese ritornar la ga- 
lia Basadima a Corfu et cusi U ha fato comandamento e lo laudo asai: 
pur voria sartie di aqua item ricevete letere dila liga fata con Franza 
tamen non ha potuto exequir per non eser sta in tempo et avisa noa 
aver auto altre letere che una da Cataro et come cateria uno palazo et 
veria quam primum de qui. (II, 475.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.® di 9 april <;ome 
vegnando el Sanzacho di Scutari dala volta di Alexio pervene a uno 
porto si chiama Sanzovane dela Madona et stando^ li domando a uno 
stto subđito d Aretij se in quel porto poriano star le sue fuste et galie 
aecuramente li domandoe sel se potria li piantar bombarde che altre. 
fuste e galie non podese dar fastidio ale soe li rispose de si šora la pon- 
ta de dito porto etiam li dimandoe in quanti zorni se poria andar de li 
im Puja: li diše in un zorno e una note con bon tempo : per tanto dt 
tal pajrote avisa la Signoria nostra et per una letera altra scrive haver 
recevuto ducati 50 qual justa li mandati subito 11 mand^a a S. Vita 
Di^do Baylo a Dura^o. 

— Di Antivari di S. Bernardin Loredan et S. Nicok) Dolfin Sytt- 



Digitized by VjOOQIC 



M 
^ ipira Culphum di 6 et 7 april viclii^đona li libri đi S. Bentavdo đt 1499. 
Canal fo li Podesta et li đanari qual $preti» iiiandati$ ai parti. (U, 476.) 

— Da 2^a di S. Frs^.^ Veoier Gont^ e 8. Giacooio da MoUq 
Đoctor Cap.^' di 22 april come eso Conte era stato a vedar la fotleza di 
Kađino propi»chQ a la Uraaa a rioorda tre cose prima la tore aia alta 
mo pašo fin et <$operta et fatoli i suoi solari fio al l>aso per habttatioii 
4i $Qldati it^m la cisterna e'in fondi dila tore aia eoperta e la spesa s«^ 
ria ductiati l&O e voria per opioion sua fabricar iioo barbacao di moro 
a torno dita tore acio le vile cireumstaat^ ehe sodo nu. 20 posipo sal- 
varsi con li animali e robe et tirar do ale di muro e deputar uno aloza- 
mento a uno capo di Stratioti con la soa compagnia gual stese li et si 
potra tuor di queli sono li a Žara: et che quel loco e eminenie di^eo? 
pre molto lontano senza obstaculo e ali con&ni di que6ti Signori finitiott 
ii^ mezo fra Novegrađi e I^aurana acompdato a aocorso di diti do ea- 
steli e de tuto qudlx> contađo per tanto rechiedevano U daoari diti per 
poter compir la forteza: item scriveno cbe a Laurana era ruinata goela* 
cortina di murp di pasa 30 verso el lago del 14 bisogneria eser relat^t 
e proveder ala fosa fe ehavar S. Michiel Salamoa fo Capit.^ li a. Žara 
per far una cisterna la qnale larga piedi 30 longa 40 alta 30 non sea- 
«a pericolo đji far resentir li fondamenti di muri eircumstanti et qoeli 
ruinar e volendo fornir si spenderla ducbati 70. (II, 481.) 

— Da Žara di S. Ant« Grli»a9i Procurator Capii<) zeoeral di mar 
dl 5 come adi 2 parte de qui adi 4 zonse li a Žara e havia manđato; 
erdine per haver li homeni et era venulo U la galia di S. Franc.<> Pa- 
siqualigq Soracomifio qual era st^o in Aneona per armarsi par bob babi 
se non xv homeni auti et li mancba 8 : tamen lui scrise di Aneona qvd. 
€jl contrario item S. Zuam franc.*^ Baxadona Soracomito che era stato 
con 1 Orator al Turcho era li ben in hordine lo maodoe in Pi^a con hotr-^ 
dioe soliciti quele galie e vadi a Corfu qual li biaogoa sarte et la^galia 
đj S. Marin Barbo li mancba boineni &0 et qi]ela dU Praveditor Pexara 
l^a homeni 60 con mai fr^mzoso. (li, 483-484.) 

— Da Ragusi dil Gondola di 19 april scrita a S. Toma Mocenigo 
come 1 armada tiirebeseha pcnia pon usir per le provisione £a la Signo- 
ria et per la )iga fata con Franza et etiam vedenđo il Turcho 1 aseta- 
meato dile oose da Italia et ala Valona Bon ^i fa altra prepars^ioa si. 
BOB armar 4 fuste per mandar im Poja a Sau C^taldo a levar il corpo. 
di Gen Suliam, (IM84.) 

— Vene Dno Zuam Zorobabel Arziepiscopo dl Žara venuto za al* 
eimi m^jLi dl Roma era col Cardinal di Napoli ma era stato amalato a 



Digitized by VjOOQIC 



S6 

4499. Padoa hora voleva anđar a Žara ringratio la Signoria đi averli đato 
questo beneficio tolse licentia et prego li foseno facte letere recomanđa^ 
torie a queli Rectori nostri perche prima non era stato ivi e cusi fono 
fate. (n, 491.) 

— Da Žara di S. Ant.« Grimani Procurator Capit.<> zeneral di mar 
đi 7 come havia interzađo la sua galia et qiiela dil Pasgualigo senza 
pagar refusura solum đuchati 25 et che si partiria per Trau solicitava 
li Sbracomiti Arbesam e Pago andera a liesDa e Sibinico per tuor ho- 
meni a Sibinico et mandava el Baxadona im Puja per solicitar le 
galie. 

— Item di Rectori di B dil partir quela note dil Zeneral et li ha^ 
veano dato homeni et Žara ha do galie fuora et etiam & Znam di Ma- 
lafari Soracomito novo era zonto et in do zorni spazerasi item queli di 
Tenina loco di Zuam Corvino erano stati da Ihoro a recomandarsi vo- 
lendo ajuto contra Turchi dicendo il suo Sig. non poter ni etiam il Re 
đi Hungaria et che lo haveano carezato e datoli al meso 8 barili đi 
polvere volevano una bombarda non hano data. (II, 493.) 

— Da Gataro di S. Franc.® Qiierini Rector e Proveditor di 5 ma- 
zo come adi 29 dil pasato sopra le saline era sta trova morto Ant.^ Al- 
madaro dil Sig. Turcho discopato di una manara qual ivi stava con 
uno puto : et lui Conte avia fato inqutsition examino il puto diše in len- 
gua turcha aver visto unde a dato taja duchati 500 chi dira la verita 
đi tal morte et a scrito al Sanzacho e queli altri yayvoda di Castelno- 
vo pur Ihoro si duol dicono nostri haverlo fato amazar et come adi 29 
el Sanzacho si parti con la compagnia si diče e andato verso . Sophia 
over Andernopoli. 

--= Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.® dil partir dil 
dito Ferisbei Sanzacho: ergo el Sagudino va indamo. (II, 503.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.« di 28 april al- 
cuni avisi dil armata turchescha et che il Sig. andava im persona con 
exercito et vien come ha inteso in Albania per tratato ha in Cataro 
Budoa e Antivari ergo ec. (II, 507.) 

— Da Sibinico da S. Ant.<» Grimani Procurator Capit.® zeneral di 
X come quela matina havia ricevuto letere zercha il retenir le galie di 
Barbaria et il gripo le trovo a Puola fe comandamento et il Capil^ si 
levo va a Corfu aspetarlo et zonto sara segondo el bisogno se governe- 
ra : item ha trovalo homeni li a Sebenico per interzar le galie va a 
Trau poi a Spalato e Liesna presto sara a Corfu. 

— Di S. Vetor Bragađin conte di Sibinico come in la forteza di 



Digitized by VjOOQIC 



37 
S. Marco nuovamente fata bisognaria 50 fanti et Stratioti đimanđa for- 1499. 
m^ti per dar page ali fanti e monition ut patet. (II, 509.) 

— Da Ragusi đi Nicolo Gondola de 4 come le zente turchesche 
de queli confini andavano con celerita ale marine et larmata facea il 
Sig. era 80 nave 100 galie palandarie et fuste asai et era per usir con 
molte bombarde mortari x catene grose e bastioni di legno e il Ca pita- 
no đil arinada chi diče Jacut Basa e chi Achmet fo fiol di Chazergi etiam 
Basa et che Mustafa Bei di Valona avia manda a Constantinopoli 45 So- 
racomiti et Ferisbei Sanzacho in Albania aspetava zente: item era sta 
jkmazato uno Almador dil Turcho su quel di Gataro crede eso Sanzacbo 
I babi fato amazar per trovar causa di far mal contra la Signoria no- 
stra incolpando quela etiam fo lecto una letera dil dito scrita a S. Do« 
mego Beneto quasi in questo tenor con una poliza in zifra non intesa 
por avisa cbe Mustafa Bei dia passar sula Grecia. (II, 512^133.) 

— Vene 1 Orator di Gataro: laudo il suo Provedidor S. Francesco 
Qaerini dimandoe la expedition e fo balota le monition per quel loco : 
castigata la poliza per 1 ordene nostro e fu espedito. (II, 514.) 

Da Trau di S. Lorenzo Gorer Gonte come queli fanti sono li mo- 
reno da fame prega la Signoria li mandi qualche paga. (II, 515. ) 

— • Da Žara di S. Francesco Venier e S. Jac.® di Molin Doctor 
đi 12 mazo come haveano mandato in Nadino certi fanti era in Lau- 
rana. (II, 518.) 

Giug^no« — Da Liesna di S. Nicolo Tajapiera Soracomito date 
in galia adi 17 nara il viazo suo et cbe dovea tuor alcuni homeni di 
Nona per menarli alCapit.<> zeneral item eser fuziti 12 vilani di quela 
galia di queli di lago di Garda et queli eser faliti et ba scrito a Nona 
per veder đi averli i qnal perbo valeno poco item la galia Leza eser a 
Sibinico la Ystriana a Trau la Lisignana eser partida e andada a Corfu 
dal Zeneral. 

— Da Trani di S; Alvixe Gonfarini Governador come era armada 
la galia de li la qual si parti adi . . mazo per Gorfu. (II, 548.) 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Gonte di 17 mazo come ha- 
via nova eser a Bistriza Turcbi 5000 circumvicini et baver mena vla 
anime 8 đi quel teritorio ba mandate a saper e veder la verita et 
etiam mandoe do Gaporali in la rocha di S. Marco item Alvixe Saguđi- 
no Secretario nostro va in Turcbia zonze li đice a Stalimene eser zon- 
te 60 vele turcbescbe item aricorda se li cometa a dito Secretario el 
recuperar đele anime di qael conta : item se li mandi formento per pa- 
gar queli poveri soldati et le monition ricbiesle. 



Digitized by VjOOQIC- 



4499. — El ib que8U inatin» iei baloUr stera 400 formenlo đa fttaMar 

a Sibinico a conto đile page di soldati etiam stera 25 per dar a uv^^ 
Pf^fe đi Gataro fti comeso el nostro hordene qual certi soi nepoti dia 
avef dila soa provlsion da quela camera et stera 10 da eser dato a iliko 
Turco feto eristian per elemosina da poter viver et cusi t^o fu presa. 
(11,549.) 

•— Da Žara di S. Franc.® Venier Conte et S. Jac.<> da Molin Doetoi* 
Capitano n.^ 8 lelere đi 22 in una đil venir li di Madona Dorothea ro- 
lita del Conte Carlo el li havia fato honor e đi co1oquij abuti in eonclo-' 
sion a paura dil stato suo qual diče e dila Signoria nostra dubita de 
Turchi e dil Dncha Gorvino voria monition: li hano dato do barili đi 
polvere item aricordano che le do barehe di Pago armade saria bon 
^orsiza&e atorno acio Morlacbi non danizase per 1 altra letera avisano 
dil zonzer, la galia zaratina li la qual feva acqua bisogiia nieterla a 
eharena li e sta trova una fala si conzera et subito conza sara armata 
pVLf a bagna il biscoto per 1 altra scriTono quela camera eser povera 
voriano danari per pagar li custodi sono ala guardia di Laurana. ( II, 
»64.) . 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola đi 16 in zifra il tenor e quesfO 
HtmB đeli si bave^ paura percbe 1 armada turchesca vol venir in quele 
parte ..... ftem el dito Gondola scrive ali Rectori di Žara di i$ 
zanze asai zercba queste cose turchescbe et đice S. Andrea Griti Vol 
đir Pćxaro parti adi 24 april da ConstantinopoU vien per tera a Gor- 
f u e I armađa eser im ponto e fin questo di o per tuto april uscira et 
tnonstrera la faza a queste bande Adriatiche per quantd de li inten- 
đeano. (II, 551-852). 

*— Da Gaiaro đi S. Franc.« Qaerini Rector e Proveditor di 20 
mazo avisa certe nove đil armata turcbesca et che lo exercito isi redaše 
a Gipsala et eser sta a Gonstantinopoli discoperto uno tratato di Ro^ 
điani che volevano brusar I armata quali ^t!atio sta fali morir item 
il Sanzacfao Ferisbei eser partito dl Scutari et eso Proveditor auto U 
cani di caza ti mandera a dito Feri^ei jasta i mandati ma che m Scu- 
tari si facea gran guarđe preter solitum et si serava do hore avanti le 
porte et si apriva do hore da poi dil consueto per il partir đi dito San« 
zacho item che 1 armađa andava a Rodi et di 7 fuste turchesche andava 
verso ponente item che la galia si đov^ armar đe li lo aspetava la qual 
si armeria subito et dita galia eri in partl đi qui : et questa e 1 ultima 
manefaa a partir di quele si arma fuofa in Daimatia: item eso Provedi- 
đor scrive faceva far il pobte e che queli di Gastekiovo m^sašEkva non 



Digitized by 



GDo^le 



89 

^ler Iftsarlo eompir e voleno scriver đi giiesto ata Porta: per tin altra i49d. 
letera scrire zercha le munition e đe li }u^ la parte presa et e đa sa- 
per Martinel đa Lucha va Gonte^tabele li a CataVo con fanti 150 et li 
megij per la monition sono mandati za via justa la parte misi. (U, 5S5.) 
Da Dulzigno di S. t^iero Nađal Conte e Capit.<> tre letere in la pri- 
ma đi XI mazo hav^r nova per lino Zorži venuto đila Valona come era 
2onto li I Orator đil Re đi Napoli portava il corpo di Gem Sultam al 
Sigi, item eser in mar 4 fuste đe Turchi ala Zimera anđati haveano fato 
pređa di Cbristiani 40 et eser sta morti đa Ihoro 'ftirchi 40 et in la 
letera đi 14 haver dalo Episcopo đi Alesio che e Scutarin qual era 
sta a Croia a visitation đile anime a lui sobiete diče queli paesi eser 
In fuga per haver inteso eser rota la guera fra la Signoria nostra e 
il Turcho e publice si parla et che a Croia pario al fiol đil Sanzacho đi 
Musia el qual li đimandoe si Corfu era forte: rispose đe si et li diše el 
Sig. Turcho anđera a Corfu Cataro e Ragusi e per questa Albania et 
tisira 1 armada fato el suo Bayram eh e adi 14 đil instante item in la 
letera đi 15 come adi 5 era zonto a Scutari Doarđo meso đi Ferisbei 
đice eser stato a Milan non a trovato dito Ferisbei per eser anđa in 
uno loco chiamato . ; . per adunar la zente et che a Scutari era sta 
orđina dl fortificar certa porta e si apre ore do đa poi il consueto 
ti si sera hore do avanti le porte di Scutari al presente. (II, 657.) 

— Di Auti vari đi S. Piero Tiepolo Podesta đi 18 zugno đe cedi 
rumori seguiti per Marcoviehij: iauda molto Antivaresi: dimanda mo* 
nition et voria compir la fabricha item scrive de alcuni vermi vien sule 
vide quali con fazele di focho da una hora fin 4 di đi note si brusa 
adeo fano gran dano a quele vide et e pericolo il star la note fuora alla 
campagna e conveneno star per questa causa. 

— De Sibinico di S. Vetor Bragađin Conte come in execution đila 
parte mandava 1 inventario đile monition. (II, 563.) 

— Vene 1 Orator đil Conte Bernardin đe Frangipani qual per la 
Signoria fo comeso ali Savij ai ordeni lo aldisse et vol 4 cose inter ce- 
tera che uno suo fiol qual per il Re di Hongaria era sta dato lo episco- 
pa đi Modrusa et il Papa lo a đa a uno altro che si scrivi a Roma in 
suo favor item monition. (II, 563.) 

— Da Cataro di Alvixe Sagudino Secretario đi 23 mazo come 
zonto fu a Cataro intese Ferisbei eser partito đe Scutari per anđar a 
Cipsala loco medio tra Eno e Garipoli per adunar la zente et in Bo> 
sina eser zonto Scander Basa qual non . si parte et zonto che fu eso 
Secretario a Spalato li sistise et come đi Gdtaro bavia spazato uno 



Digitized by VjOOQIC 



40 

1499.. meso a Ferisbei avisanđoli dila sua sventura venuta per lamor li porta 
la Signoria nostra: Da novo havia per uno Gianizero parti adi 4 dala 
Porta come 1 armata era levata di Constantinopoli e zonta a Garipoli re- 
stava solum le do nave grose a partirsi item diče di Tymara1i dil San- 
zacho e dile novita per )a morte dil Almado sule saline đelL (II, 564.) 

— Di S. Francesc.^' Querini Rector e Provedilor di Gataro di 20 
haver per uno Gianizero e zorni 17 parte da Constantinopoli le nove 
scrite per il Sagudino et eser sta presi do Rodiani volea brusar 1 armada 
quali erano sta fati morir et chel Sig. Turcho dovea partir da Constan- 
tinopoli adi 13 mazo per pasar a Pechi dove se reduse lo exercito dila 
Grecia e diče va a Rodi con 1 armata che sara grande item adi 3 di 
questo parti da Scutari Ferisbei Sanzacho per andar a Pechi dove se 
reduse a tempi de caldi item eso Proveditor tutavia faceva lavorar il 
ponte ala . . . replica il recever dila do cani da caza 11 mandera a Fe-* 
risbei. 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola dil 23 dil zonzer li dil nostro 
Capitano zeneral licet amalato fuse et in zifra scrive che queli de Ra- 
gusi avia paura : tamen nula provisiom fano et che il Basa dila Valona 
era andato a Constantinopoli et cusi Ferisbei: item e fama 11 Roy vengi 
contra Milam e cusi vol Turchi. 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte do letere come Turchi 
haveano corso su quel teritorio vicino e menado via anime 5 item lui 
haver fato uno Bortolo da Crema Contestabele in la rocha di S. Marco 
đimanda la confirmation. (11^ 564-565.) 

Da Tegia di S. Piero Malipiero Conte di 23 mazo di certi Jotoni 
quali hano fato alcuni ecesi fenzando voler menar alcuni homeni dil 
isola in galia: menati in una barcha li ha tolti li danari per forza đi- 
manda autorita di darli taja. (II, 571.) 

— Da Žara di S. Francesco Venier Conte e S. Jac.® da Molin Do- 
tor Capitano di primo zugno mandono una letera li mandoe el Ducha 
Zuam Corvino qual dimanda una posesion per uno certo suo amico 
quale propinqua a Nadino e diče e sua et li ha rispošto Ihoro Rectori 
non saper ma che vederano di trovar le raxon dila Signoria nostra et 

-nomina in dite letere Madona Dorothea Duchesadi Corbavia li fo rispo- 
što per Colegio vedino di conzar. ( II, 572. ) 

— ' Da Gataro di S. Franc.** Querini Retor e Proveditor di ultimo 
mazo haver riceuto nostre letere li comanda mandi mesi a Costantino- 
nopoli e a Sophia per ihtender le cose turchesche e mandi il Turzi- 
man di A1vixe Sagudino Secretarlo nostro a Ragusi a saper di novo et 



Digitized by VjOOQIC 



44 
cusi hano fato et per uno vien đi Constantinopoli Antivarin parti adi 1499^ 
pirimo đil mexe pređito ha inteso come galie 105 nave 34 et asa pa- 
lanđarie carge di monition sopra la qual e zochi đi teda e pegolade da 
butar eon fuogo per brusar : et parte đile galie eser partiđe per boca 
đi Streto crede dita annata usira per tato il mexe presente di mazo 
e il campo si reduse a Gipsala loco đove pol obstar a Ungari o andar 
in la Natalia o su la Grecia e si diče publice va a Rodi : letere dil Se- 
cretario e lui al ydyvoda et diče dito yayvoda haver mandato le letere 
drio a Ferisbei: item per uno vien di Scopia diče haver trovato in ca- 
mino 400 homeni di minere vano a Constantinopoli e si diče il Sig. 
Turcbo vol far cave subteranee e ali Tymarati da aspri 5000. item per 
uno vien dil Arta diče a scontra 600 homeni vano a Constantinopoli 
sopra larmada e sono cazadi a modo caure e sono mal in hordene : 
item Alvixe Sagudino Secretario scrise quasi il tuto in guesta mede- 
sima materia. (II, 576.) - 

— Di Antivari di S. Piero Tiepolo Podosta dimanda monition per 
eser quel luogo senza alcuna et il castello malisimo in ordene. (II, 
582). 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 28 come havia conferito col 
Capit.® zeneral e avisa el Bilarbei dila Romania eser andato a Gipsa- 
la zorni uno e mezo lontan di Garipoli et che il Signor im persona ala 
fin di mazo sara in campo et đice dita armata e zente vera qui a baso 
item per una poliza in zifra come era zonto li uno Orator fiorentino va 
al Turcho et ivi sono Oratori di Napoli Milam et Fiorenza. (II, 585). 

— Da Đulzigno di S. Piero Nadal Gonte e Capit.® do letere di 15 
in una risponde zercha le monition avisa sono ben in hordene diče non 
haver dato a niuno per 1 altra come a da Scutari 1 armata eser za prin- 
cipiato a usir đi Streto et che il campo era aviato verso Napoli di Ro- 
mania et za era fato le spianade. (II, 591.) 

— Da Gataro di Alvise Sagudino Secretario di 9 etiam di S. 
Franc.^^ Querini Proveditor di 9. in conformita come haveano mandato 
a Ragusi et scrive le parole dil Gondola et haver avuto letere da Feri- 
sbei qual e a Filipopoli e diče manda uno suomeso per saper a che era 
venuto eso Secretario nostro item la nova chel Re di Hungaria zoe li 
Baroni erano sublevadi centra eso Re perche el meteva imposition ali 
populi dicendo voler far guera a Turchi poi nula facea. 

*~^ Item el Provedador scrive di 8 che il Podosta di Antivari li 
havia scrito die 1 armata era usita e andata a Tenedo et il Sig. adi 29 
mazo dovea partirsi da Constantinopoli per la Natalia e va a Rodi fara 



Digitized by VjOOQIC 



42 

1499« zornidc xv: item el Vnjrrdb di Monte Negro eser 8tat6 li a CaUiro U 
ht đito faaver hordeae đa Feritbei đi ben cotvidcitiir con la Signoria 
li lia fato bona dompagDia sidie đe li intorno fita im bona pale coa 
tiiU item a eh el Sig. meba con si a Rodi maistri đe minere per far 
cmicull soto tera item esc Provediior havia speso dueati 20 đil auo 
m le faSriche prega la Signoria li manđi Don li pol trir cB la camera 
per ^ser poverarilem la galia si arma de It non eser anoor sonta 1 a- 
ipeta. (11^697.) 

•^ Da Zkm di S. Fri»ic.<^ Venier Conte e S. Jac.<> đa Molin Dotor 
Gapitano đi 21 come per letere di Madona Đorothea Đuchesa di Cor- 
bavia hivel^no aiito aviso Tarchi doveano corer su qael teritorio unđe 
uianđono cavalari fuora a notificar al^paese di queslo qaali tomati po- 
N cbo mandho hon fuseno presi đa Tordii perhocbe điti Turehi ozi sono 
venuti sa qiiei cbnta brusanđo e facenđo pređe 'maxime a nna vila 
ehiamata Simonicbo Pizolo che e di S. Tomaso Venier e frađeli fo đi 
S. Piero e hano morti dO'homeni H menato via'asa anime e fato 
gran cmdelta la qaal vila era lontan đi Žara mia . • . efc che per sostri 
era sta preso uno Tureho qual esaminato đice e naove zorni sono pa- 
liti di Bosina el sono soto Scanđer Basa el qoai ha aperto 1 horđine dil 
Sig. cb e di corer sn quel dila Signoria nostra e starano li intorno 
gaalche zorno et ozi sono aloz&ti k\ bosco mia tre lontan dila forteza 
đi Nadina et 17 di Žara sono nn.^ 2000 et dieno corer fin su le |>or(e 
di questa tera et che ozi haveano fato mia 60 per tanto esi Retori man* 
đono per tuto si debi redar in loco securo et haveano fato caval- 
char li Stratioti et che in Nadino per le zente erano li fugite par sia 
caschato il soler et morti asa homeni: item che đito Tureho preso ha- 
via referito Tarchi non haver altro horđine di danizar ohe i luogi dila 
Signoria nostra et eri erano a Tenina dove fu aperto il manđato dil 
Sig. Tureho per tanto arlcorđano le provision. 

— £t ozi licet molti zorni e feci balotar fo mandate duohati S20 
per conzar la forteza di Nadino et Laorana etiam manđato altri đanari 
come điro di soto et e đa sap6r eupo đi Stratioti li a Ziara et uno $. Ja- 
eopo Manoleso et in qaesta matina fo eonsultalo in Colegio ađeo tata 
la tera comenzono a cređer certo il Tureho venir a nostri dani et fo 
scrito al Gapitano di Raspo e in Caodistria Stageno vigilanti et al Loo- 
gotenente a Udene fazino provision e a Gradischa. (II, 600-601.) 

Đa Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.<> come era nova in 
quele bande che Torohi v^iva a dano đUa Signoria nostra. 

— « Da Žara di Rectori đi 24 et 26 come Turehi erano corsi sa quel 



Digitized by VjOOQIC 



4t 

di ISena e t$%o |K)oo đatio p^ eser redutd le anittie et aninnii sol isola et 44M. 
ehe esi Rectori manđoe a Laurana 50 valenti homeni đubitano Tttrdii 
BOii vadi a depređar suli borgi đi Laurana in conolusitm de li hano fato 
granđiaimo dano brusato 40 vil^ t vano lutavia brosanđo mm mH 
do luntan di Žara et queU si aspetano in li borgi bano Mo provisioni 
đima^đano aionilion oome in una poliza đubitano non vađino a acorsi- 
i$f di 9ora a Novegradi tolend formenti e danari per 1 altra dd 89 
MHveno per la venuta dil gr^o pašo de li avisa Scanđ^r Basa eser 
sonto in (sampo sicbe e signal starano Turchi de li intorno « danizar. 
(11, 604,) 

— Da Žara di Rectori di 22 narano le cr^della grafidfeitild fiiM 
Turchi de li via tamein si havia hauto prima đi -24 26. 

— Da Durazo fo lecto una letera đrizaia ali Cai Al % đt S. Viđo đi 
Edo Baylo et Capit^ đi 19 come hatia dal mo amico (^be llmperador 
era partito za zorni 15 da Constantinopoli zoe adi 28 mazo e uno Ba^ 
sa dila Romania anda\a avanli e vano con lo estefcitb in la Morea a 
dani dila Signoria nostra et fiira do exerdti mio in la Morea et ono li 
a Duražo ct fin 8 zorni verano solo quela tera et abttto aviso il Flam- 
bttlar di Teranova et đi uno altro non erano anđati in eampo ma sta-- 
no aspetando manđato et cfae ivi non e monitiom et iui a fato intend^r 
a qneli deii snudaiio la tera di la roba acio 1 avidita non li facesedan« 
e cusi ffiira per aricordo di guel siio amico lo ha rimanđatd 6 đice avi- 
sera altro et e da saper fo terminato nel C]on8ejo đi t đi manđaHi Pr6 
Martin Albanese Arzivescorvo đi Durazo il qual e ben tolnto in qtiel6 
parte et a gran seguito et si U da đnchatt 50 et etiam per el Conseio 
đi X si manđa al đito Proveđitor ducbati 50. (11^ 606*) 

— Vene Gregoliza da Spalato capo di Stratioti stato a Piša qiial 
benisimo si havia portato : nnde in Golegio per il Prini^pe fa fsito Ca- 
valier: e donatoli la ves^a over caxaca di pano d oro tk el Tnrcbo don6 
al Orator S. Andrea Zancanl et era S. Zacaria Gontarini el ' Cavalier 
ipiai 1 acompagnoe poi fuora. 

— Da Ragnsi dil Gondola di 28 haver nova Seanđaf Basa ađl 40 
U levo di Bosina con 700 cavali va per Alemag na et in Friul a co- 
rer si judica a dani dila Signoria nostra dil armada aneora nula sonii- 
va: et eso Gondola havia ftto intender tal andata đi Scattder ai lodii 
nostri di Dalmatia. (II, 608.) 

~ Da Sibinico di S. Velor Bragadin Conte đi 23. eouae havendo 
intešo il corer di Turchi a Žara per letere di qneli Rectori stano ii a | 

Sibinico con dubio non vengUao a danizar li SfiK&Ci nostri sono li ^ 



Digitized by 



Google 



44 
4499. et fano provisiom et la matina expeđite alciine mutiition per qui et per. 
Raspo. 

— Da Vegia di S. Piero M alipiero Conte đrizata a Cai đi x di 
certi romori seguiti ivi in I armar quela fasta ađeo per la Signoria fo 
scrito ai Syndici doveseno andar ivi. (II, 609.) 

liUglio« — Vene S. Alvise Contarini qa. S. Ferigo dicenđo eser 
sta retenuti di un gripo a Žara certi Turchi mercađanti quali andava- 
Đo a Ragusi per tanto prega la Signoria li fazi restituir ado el Sig.non 
fazi retenir i nostri mercađanti sono a Constantinopoli e altrove aten- 
to mai per guera el Turcho babi tenuto nostri mercađanti : et fo ri^ 
sposto si vedaria. (II, 611.) 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 23 replicba queIo si bave eri 
et haver.inteso dUa incursiom fata a Žara. 

— Da Žara di S. Franc.® Venier Gonte e S. Jac.«* da Molin Doctor 
Capit.® di 27 come adi 26 Turchi veneno apreso li borgi dila tera £a- 
cendo dani de vigne olivari etc. e facendo molte prede pur fono a par- 
lamento con alcuni di nostri dicendo el suo Sanzacbo si maravigliava 
non era sta presentado per tanto esi Rectori li mandono uno Ganonico 
a parlar e dolersi di tal incursion : et Scander Basa rispose baver or- 
dine dil Signor di đanizar su quel dila Signoria nostra perche la Si- 
gnoria bavia fato armada contra el suo Signor item poi corseno 100 
Turchi verso Laurana e fece poco dano per eser provisto ma in quela 
matina Scander con li altri cavali erano levati e andati mia 16 verso 
Glizevas bano portato gran preda et anime via e brusa molte vile su quel 
teritorio il dano fato per un altra scriverano et bano lasato in 1 erba 30 
putini quali esi Rectori haveano fato tuor e nudrigar prega la Signoria 
H provedi di vituarie maxime per Nadino. 

— Da Gataro di S. Franc.*> Querini Rector e Proveditor e di Alvi- 
se Sagudino Secretario di 22 giugno come era,tornato Elia qual man- 
dono in Sofia da Ferisbei referise come par in la sua deposition in con* 
clusion che adi 28 mazo el Sig. dovea partir per Andemopoli non si 
lasera intender' doV^ vadi fino non zonzera li el Bilarbei dila Grećia 
item eser zonto le munitiom mandate li e li megij et eser venuto el 
fratelo dil Gonte Zorzi Zemovicb li intomo soto specie di far oonzar 
uno suo bagno : et intendeno Turchi voler tuor uno loco di Hungari 
cfaiamato Jaiza che saria gran dano a Hungari et che larmada andava 
verso. el Garabodam item che queli di Gastel Nuovo loco de Turchi ve- 
đe pasar galie dila Signoria nostra per mar et statim da aviso ala Por- 
ta'et eser zonta la galia li la qual si solicitera di armar. 



Digitized by VjOOQIC 



4S 

— De Antivari đi S. Piero Tiepolo Pođesta đi 20 drizata al Pro- I49i^. 
veđitor đi Gataro moUe zanze nula đi conto e la mita non vere zoe che 

1 armađa turchescha potra andar forsi chi đice a Rodi chi a Corfu e 
ebi im Paia et havia fato far le spianade in 4 lochi una via va verso 
Hongaria I altra verso Rodi 1 altra verso Albania siche li potra andar 
đove li piaćera. 

--^ Da Ragusi dil Gondola đi 21 come havla inteso el partir de 
Scanđer Basa non vadi in Friul a dani dila Signoria nostra dimanda li 
sia manđato qaalche dinaro per le spese li convien far. (II, 6i2-613.) 

— Et in le letere di Žara di 27 aricorđa la Signoria debi tuor in 
gracia uno bandizato de li chiamato Cosule el qual ha gram poder li 
intorno et potra difender contra Turchi et S. Jacopo Manoieso Capo di 
Stratioti scrise ala Signoria ma non fo leta. 

^-- Da Sibinico di S. Bernardin Loređan e S. Nicolo Dolfin Syn- 
đici di 23 come inteso la incursiom fata a Žara per Turchi feno provi- 
sion scrise a Spalato e Trau di questo mandoe molti homeni e dana 
quela forteza si f a a Trau et mandono a Laurana Nicolo Bocari Capo di 
Stratioti con 100 homeni. (II, 616.) 

— • Dil Conte Zorzi Zernovich: quale in questa tera fo leto una 
letera si oferise andar a Cataro meter fuogo e fiama su quel dil Turcho 
per baver gram seguito su la Montagna Negra. (II, 618.) 

— Da Udene di S. Domenego Bolani Luogotenente : manda letere 
abute da Meser VirgHio Capit.<> di Goricla lo avisa dilo adunamento fa- 
to per Turchi in Corbavia et voleno corer a dani dila Signoria nostra 
et che il Pođesta di Monfalcon li skrive dubitar il loco e debele voria 
ajuto et che eso Luogotenente havia fato salvo conduto a. uno bandito 
stava a Goricia acio vadi a explorar il vero di diti Turchi quelo ripor- 
tera scrivera. (II, 619.) 

— Da Portogruer di S. Andrea Zancani Proveditor zeneral di 2 
come andava di longo al suo vlazo Zuan Ruosa e secretario con lui. 

— Da Liesna di S. Alvixe Barbarigo Conte manda 1 inventario di- 
le monition sono li in executiom dila parte. (II, 623.) 

— Et dapoi disnar fo Pregadi et per mio aricordo fu scrito al 
Conte di Curzola fazi il Soracomito perche si vuol armar una galia li e 
lo mandl đi qua item scrito in Caodistria poni custođia a'Montona e 
Castelnovo e Damiam di Tarsia castel et questo fu fato per aricordo 
di S. Franc.^ Capelo el Chavalier stato li Pođesta et Capitanio. (II, 624.) 

— Adi 5 lujo in Colegio vene uno Raguseo chiamato Nicolo de Bo- 
Aa nobel di Ragusi et presento una letera di credenza sotoscrita « Ser- 



Digitized by VjOOQIC 



4§ 

4499. vitore« R6ctor el Consilliuft Ragusi M dala adi 37 zugnp et lamaĐsiom 
đice tfgloriosUuao Prindpe^ : ^ qval im pi^di ex9Qse: U sai hav^^r 4ipfi 
di i 7 đi Scopia come 1« zaote tui?cb«$che eraao rediUe li andavanoi io (^^ 
^ia a dasi dila Sigmoria ao&tra et il Bilarbei dUa Grecia e dila Nala^ 
tono li et cbe baveano da ConstaĐiinopoU di^ 1 ars^ata adi iO zogao ^m 
partita et Veniva a Corfu et similmente el Sig. partiva et veoiva <;ofa9b 
do drio larmata q cb^ U 5oi Sig*ri Kagusei ma):idavaoo a potifichar qu&- 
f to ala Signoria pregando teniseao $e^eU> e (u dato sacramento pier i 
Cai d) X a tuti đi Colegip et ringratiato di tal avi&o* (11^ 625.) 
. -r- Adi 6 liuo in Colegio vene S. Alvixe Bon fo di SL Otaviam ve- 
nuta da Ragusi dov« fu adi 27 zugoo e Intese da quell Sigo^i q^ 
]nte$o era z^ntilhoosto U vofoeao parlar e li comese andaodo in Alena^* 
dria come andava che dovese dir al Capitano zener al come Tfnrahi si 
ađunava ia ScofHa et erano per vemr a dani dUa Signoria nosira e 1 ar- 
mala veniva verao Corfa et cbe uro m^er^dante nostro »aeognito i^a 
in Scopia e U altri mercadanti retenutiim Pera: .et partito de U con un> 
pripo esa S. Alvise Bon per andar a Corfu intese eser alcune fujste a C^o 
duehato e dubitando ritomo a Ragusi dove intese cbe adi 28 poi Ihoro 
Ragusi spaA>oo quel s^uo meso ala Signoria nostra et lui parti adi 29 
da Ragu9i et intese Turcbi di certo venivano a dani dila Signoria no^ 
stra verso Gataro et Ragusei baveana da Constaatinopoli di i5 dila. 
partita dil Sigjr de U per AndernopoU e vien in Scopia: e^ cbe a do di 
qiiesto zonze a Žara et vete Turcbi non eser partiti de li et erano mia 
uno lofltam queJi Rectori li dimando danari ducbati i 00. ge U dete et U 
oferse dame ducbati 1000 quaU con lui bavia non U volseuo item di- 
mando ducbati x spe^i im barcbe p^ venir prosto e U fo dati et porto 
letere di Nicolp Gondola da Ragpsi e dil Abate di Meleda datoli in se^ 
creto scriveno questo et li e diveda il scriver. 

— Da %afa di Reelori di da eome Tiirchi eraao di 0$trissa partiti 
et andati poco IrntaBo l^mem non si partivano et esi Rectori đubitava- 
no v<de6eno core^r ua altra volta su quel teritorio dimaadavamo i 000 
taole et avia tolto đodiati 100 da S. Alvise Bon e orđinato U sia^o pa*- 
gati de qui dal fiol di ^sf> Coate: et fo balota ducbati 30 per Je taole e 
maadargbele. 

-^ S^' Trau dii S. Loreivzo Corer Ckmte avisa dile in^rsiom £ate 
^u qael di Žara per Jufcbi, et quel Sanzacbo di Cazergo li vicu^io adu- 
oava zente: v<oria muaitioa per quel luogo. (II, 627.) , 

^ Covia di TAm tejtera sorita per IM^^stro Alexandno medico a 
Žara di qu^e i^cursiom de Turcbi. 



Digitized by VjOOQIC 



47 
u Salve vir m^nifice: de TurccMrum ađnent« hofl diebus til^ signi- i 499. 
» fiectvi iiui per qiiatriđui}iii uniVQr$iiai peae agriiia fero igniqiie der 
» vasUmnt puđet reiere quQt milia bomisum ia captivitatem abđusfi-" 
n rufit. Alij qaatuQr JDiilia alij qmiaque alij sex censuere: Gpegis veraet 
» armeoti inCnitus pene eM munerud vix qiKiim e(fes abijse sparabamus : 
» ece imper hine iad« đifugiunt rustici : TureQ6qiie nirsu$ agram hune 
9y iovasise nuaciant e Nosa mrbs et ceieri opidasi cuslodes vix bom- 
» barđis sumo mane signuca đeđere; ece pastm vile plnres inceoidui 
» ftimo iođicant : in Stratiotis ni^ spes es( .totitant nec {4ares eoruni 
» euia paucis puguare audieot pleriqtte eqm9a amisere im paluđibus pa-^ 
» scerrtes. Rectores mn sliie latmre ingeuti ae vigiiaatia res tutati^ 

V 8unt : o]|ioe$ conqueruntur đe hisStratiotifl pre^er quam paucos pria^ 
» cipiles cetQri servilis turbaestel ^egibu^apU: đij boni qui tur^ 
r> taatur IiDperium Venetum Delectus hs^ndiAd est nee qui6qttasi 
n miles aut bubulcus ad militarem dignitatem ascribendus est magaif.® 
n Aloysio Moliuo meo oomiiie significabis qui reaLquaiii mQX dicturus 

V sum in copsultatione habeat: matur^ue rem {t^% soUtus est) discun 
T tiat nuper Ducis Cbacergi regis olim Paapnie filij Prefeetum Coi»item 

V Nicolaum Bencovich pkureticum graviter fet)rieitdQte0) iaaxima mm 
99 ^atia ^iravimus; pro labore partem pee«iniaruai elargitus sum:; 
f9 parti^m nou sprevin^us Hie apud Cbac^guca iu malima est esistima*- 
r9 Ome et plura policitus est gratiam Veoeti Senatus iahians: Uilitum 
9f PreCectus est conditiones nomiae Veneti Seuatus Đftici suo Cbac^rgo 
99 oblalums est : qtiuui ootingeptos eqiiios Impensa sua alit; gi pecuniam 
9f haberet etiam plures aleret et lacuFsiombus Turoorom se se obijoe^ 
99 ret in teritorio suo: »am et paulo anle Turcoruia predam et capti- 
97 vos ex agro Sibeuiceiassi >nteFcepit et liberavU : Jip»ag^ijaqaa gloria 
99 cum hostibos certavit: Di](ectos viros habet qui iacasum ^pen^ 
99 4iuai non aeipiunt IIi<? orasn Đalmaticam pmaem tatari poset et mi- 
99 nori impensa : Teptare (KKndUios^s uon nocet si gens ea Imperio Ve- 
9^ neto grata esjt : uli hactenus leatatum : nil dictusa esjt : boe uaum est 
99 qu«Mi huius Gomitis Nieolai nuotio fiđelisimo Reieteres nostri de pri- 
99 ina Tureorum ii^cursii^e tan^ si^ita admooMii sunit. V . et resćrlbe ex 
99 Jadera 1499 die ultiina junij raptisime^ » 

S^ubscriptio^ m Ak^andiei' Beneditstms Veroneiists phi^ieus. n A tergo 
¥.Magmf.<' et Claris.^^ dno Aloj^o Tnvjđano qu. magmfici dni Silvestri 
9) 4oo meo observanđo:" in quođam Cyffo^rafo ^Oratores ]M^nif.ce oo^ 
n munitatis TragudensH pro pebiM eomunibus et pro salute tcMtiusĐal-' 
fy nuilie libi oomeodo eoram tibi narjjbmit vale. » (II, 6a9'680.) 



Digitized by VjOOQIC 



48 
1499. — Da Gradischa đi S. Anđrea Zanchani Proveditor di 4 come ha- 

via nova a Duim non eser nula come fo scrito et eser solum in Lubia- 
na et di S. Piero fu fato la mostra di 400 item el Sig. Conte di Goricia 
zoe meser Virgilio havia fato comandamento a tuti che ađunase le bia- 
ve ale fortese et eso Proveditor andava a Monfalcom poi tomera a Ude- 
ne et che havia dato le page ali tre Gontestabeli sono li in Gradischa. 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte e Caplt.^ zercha la in- 
cursiom fata a Žara per Turchi et che insieme con li Syndici a manda- 
te 100 homeni a Laurana. Dimanda monitiom manda una letera seri- 
ta in schiavo abuta da uno e presom di Turchi perche Scander Ba- 
sa babi auto comandamento dala Porta vadi contra Ghristiani et Ach- 
met Basa e il yayvoda suo fiol vien avanti con 500 cavali et 1500 
eavali poi vien col Basa sopradito licet Ihoro dicono queli corse su Ža- 
ra eser stati 2600. Tamen non e stato se non doa milia cavali etc. (U, 
633-634.) 

— Da Sibinico di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Dolfin Syn- 
đici di primo et poi vene etiam dil Conte in questa materia avisano 
Turchi 200 cavali di queli di Chazergo hano corso su quel di Sibinico 
e menato via anime 40 et licet haveseno fato comandamento ale perso- 
ne del teritorio si reduceseno ai lochi securi tamen non sono venuti 
per non abandonar li Ihoro animali item mandono una depositiom di 
uno Turcho preso qual sara qui soto posta et che Turchi iterum hano 
corso ma nula fato perche con le barche haveano fato pasar homeni 
600 in lochi securi solum Turchi hano amaza uno vechio e mena via 
uno puto : et che doman esi Syndici si parteno e vano a Žara. (II, 634.) 

Copia di una constitution di uno Turcho preso venuta da Sibinico. 

u Constitutus coram Magnif.^ D.no Victori Bragadeno honoranđo 
n Comiti Bernardino Lauretano et Nicolao Delphino dignisimis Syndicis 
» et provisoribus ad locum torture Turesia Bosinensis captus per no- 
n nulos vilicos repertus ad depredandnm hac nocte. n 

» Interogatus de che natiom 1 e diče che 1 e de Bosina idterogatus 
w si 1 e Turcho de natiom o non dixit che suo padre fu Turcho et che 
ff lui e Turcho interogatus che condition e la sua et che soldo ha dixit 
w che non ha soldo ma che e alevato in una vila chiamata Prusia in 
n B&sina interogatus sel non ha soldo come ha cavalchato con questi 
" altri ala coraria diše che quando Scander Basa vene in Bosina dala 
99 Porta feze far crida che tuti queli che haveano boni cavali dovese me-- 
» tcrsi in ordine et anche fece scriver tuti di časa che aveano cavali 
t> et da poi li mando a chiamare a lui et hesendo ređuli la brigata et 



Digitized by VjOOQIC 



49 
)9 đimanđando dove voleva andar diče che voleva andar a sopraveder i 1499. 
V suoi casteli et da poi hesendo a Gisa li fu dito che se meteseno in 
99 hordene per corere sušo el conta de Žara cercha ora de terza et ca- 
99 valchorno tuto quel zorno et la note et 1 altro zorno a mezo di forno nel 
n conta de Žara interogatus se subito zonti nel conta de Žara corseno o 
99 pur se reposomo diče che si imediate avanti eh el Basa smontase da 
» cavalo se avio le brigate a corer interogatus come podeano corer ha- 
99 venđo cavalcato tato el zorno avanti et la note dixit che ne era molti 
99 che havevano cavali a man et questi montorno soso li cavali freschi 
99 et corseno et feseno gran botim li altriveramente che aveano uno cava- 
99 16 solo non corseno quelo di : interogatus guanto tempo* štete el Basa 
99 in que]o loco dave mise el Basa el pavion la prima volta dixe eh el 
99 štete quela note et la matina seguente se levo andando avanti a po- 
99 eho a pocho: interogatus quante anime hano preso dixe che non sa 
99 la quantita ma che ne sono sta prexe pur asai perche il campo era 
99 tuto pieno : interogatus quanti animali sono sta presi dixit infiniti : 
99 interogatus chi sono sta le sue guide dixe Turchi che altre volte 
99 sono corsi in questi paesi interogatus perche esendo pase tra la 
99 Ilus.™^ Signoria di Venetia et el Sig. Turcho hano corso dixe avanti 
99 che feseno la coraria non se diseva niente di guera ma da poi finita 
99 la coraria se diče che 1 e guera tra la Ilnst."»* Signoria et el Sig. 
99 Turcho : interogatus quanti cavali sono sta in questa coraria dixe 
99 sono sta 2000 cavali tuti de Bosina: interogatus si ha fato dano sušo 
99 quelo dil Re di Hungaria dixe che non et che fu fato le cride che 
99 nisuno non li dovese dar dano : interogatus dove se atrova adeso el 
99 Basa dixe che 1 e soto Ostroviza: interogatus, che vol dir che 1 e la fir- 
99 mado le dixe che da Cosule e sta preso uno dela corte de Scander 
99 Basa et per haver quelo homo el Basa se ha meso la et Cosule uon 
99 ge lo vol dare et per questo li da dano la: interogatus dove se ri- 
^ trova per quelo lui intende la persona dil Sig. Turcho diče che 
99 quando lor se partimo se diceva el Sig. eser usito de Constantinopoli 
99 et eser venuto per octo zornade nela Romania et che sono xv zorni 
99 Ihoro sono partidi et non sa altro dove sia: interogatus dove se di- 
99 vulgava chel Sig. Turcho dovese andar con el campo dixe che se di- 
99 ševa eh el voleva andar a Rodi tamem ogniuno se meravigliava che 
99 volendo andar a Rodi el vegnise con campo nela Natalia sušo la Gre- 
'9 cia : interogatus se Scander Basa e per star anchora soto Ostroviza 
99 over se 1 e per andar de longo ala sua sedla dixe che se divulgava 
99 che ozi se dovea levar de Ostroviza et andar ala sua sedia : interoga* 

4 



Digitized by VjOOQIC 



50 
4499. n tus che vuol dir che tuti li altri Basd circuimcini sono anđati ala 
n Porta salTO Scanđer Basa dixe che Scander Basa e sta lasato per 
n guarđia dela Đosina : interogatus quanti cavali corseno eri sušo que« 
n sto teritorio dixe che foseno 280 cavali in zercha soto Sulimam Vay- 
» voda del Basa interogatus se altri cavali se hano moso đel catopo a 
n corer dixe che avanti che Ihoro se partise de campo se levo una 
n compagnia de 300 over 400 cavali la nocte et non se sa che volta 
w hano tenuto : interogatus chi li ha guidati in questo teritorio dixe 
» che era uno preson qual havevano meso a cavalo et lo menavano con 
" Ihoro acio li mostrase la strada. (II, 634-636.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.® di 25 et 26 
come era zonto in bocha di Bojana una marziliana di Trieste carga di 
formenti viem di Pexaro con uno Orator dil Papa va al Turdio poi in 
fine diče ha saputo e di Milan a 8 famegij et andoe a Scutari per 1 al-* 
tra dei 26. avisa haver per mesi mandati in campo dil Turcho el Sig. 
eser partito di Andernopoli va al Vardar apreso Salonichij a Janicbazar 
dove dia far el Consejo suo et el Bilarbei dila Natalia e pasato sula 
Grecia et come eso Rector avia manda subito a notificbak* di que8to a 
Budoa a Gataro et Antivari dimanda li sia mandato monition. 

— Da Gataro di S. Franc.® Querini Rector e Proveditor di 28 
brieve manda le dite letere abute et nula altro đice di novo. . 

Di Alvixe Sagudino Secretario data in la galia di Gataro adi 28 : 
come era montato su dita galia per andar a Dulzigno per eser apreso 
Pastrovichij nara le nove soprascrile avisa saria bon mandar a Gata- 
ro el Gonte Zorzi Zernovich perche otegneria la Montagna Negra et 
che fuse presto. 

— Da Budoa di S. Nicolo Memo Podosta di 28 al Proveditor di 
Gataro li scrive queste nuove abute da Dulzigno dubita. (II, 636.) 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Gonte di 28 zugno vechie 
perche si ave di primo come Turchi sono a Ostroviza et prima comba^ 
teno uno loco dil Ungaro chiamato Glizevas da poi si partino dil conta 
di Žara e huUa feno. 

— ^ Da Žara di Rectori di 6 zugno et par etiam el Gapitano zeneral 
iiisieme con Ihoro scriva come era li Stratioti quali voleanp la Signoria 
nostra confirmase capo di Ihoro cinque capi S. Jdc.<^ Manoleso fo 
Castelatn dila dtadela deli el qual zentilhomo e coatento'star senza sa^ 
lario et fo confirmato. (II, 637.) 

In questa matina feci balotar monition per Spalato et preeipue 
per queli tre casteli zoe Almisa Stargrađo et Bisechio item per Hu- 



Digitized by VjOOQIC 



61 

mago et Orisignana certa polvere et fo eonsultato le parte si metera i 499. 
oži p^i* tfovar danari. 

— Da Žara di Reclori di 4 havef Turchi eser a Tenina mia 4 
JHU in la el eser venuto in campo uno nuovo Basa con t&nie et štand 
fermi e dicono Voler iterum cotet su quel teritorio Ihofo Retori fafid 
ogni provisiom e in la tera fabricano et hano orđinato a NadiAo stagi- 
ho preparati et fazi segno quando Turchi corćrano : item haveano H- 
ccuto il formento e te monilion mandate et haver per uho di Spalata 
ćeme 6 fusle dila Valotta erano venute per Ragusi et eri li Syndici no- 
stri zonzeno li. 

—-Da Sibinico di 8. Vetor Bragadin Conte di do come dubilano 
Turchi corerano su quel teritorio per eser poco lontam adunati et ha 
receuto letere in la materia di haver homeni per armar galie risponde 
inal si havera perch6 sbno dispersi per queie corarie poi vardano li 
Ihoro animali potrla eser dagandoli duchati 7 per uno couie te il Zehe- 
ral si avese. (II, 638.) 

— Da Sibinico di Syndici dila venuta qui di Uno Orator di Spalato 
\ien ala Signoria per monilion lo ricomanda. (Il, 645.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.® dil zonzev li 
dil Sagudino Secretarlo et come erano venuti Oratori di Anlivari eoft 
gran paura a dimandar ajuto per eser fra tera mia tre intendono Tur- 
chi dieno venlr li dimanda fanti. 

Da Durazo di S. Vido Diedo Baylo e Capit.® come a Croja eser re- 
duti Turchi et quel Basa haver abuto horđeae non partirse de li dubUa 
et e da saper li fo manda monition. 

— Da Cataro di S. Franc.^ Querini Rector c Proveditor di do 
dome feva armar la fusta de li et la galia era partita per andar dal Ze- 
ileral e havia eso Proveditor retenute certe caravele li stano con dubi- 
to di Turchi item queli di Župa e la Montagna Negra si haveano man- 
da a oferir voler venir soto la Signoria nostra dimandano uno capo e 
čustodia da potersi tenir: ilem aricorda li sia mandate le monilion ri- 
chieste et dila letera zonse adi 16 licet qui per eror šia sta posta. 

— Di Alvixe Sagudino Secret.® insieme col Rector di 8 da Dul- 
zigno come eso Secretario era stalo in Anlivari et visio non era nula 
di monilion sta in gran pericolo et iotiio a Dulzigno li hano mandate 
legnami per manleleli voria la Signoria li provedese: ilem il Podosta 
di Budua voria fanti et monilion : item mandoe la deposition di uno 
explorator Duchagin venuto da Constaniinopoli adi 13 slete do zorni 
li et S. Andrea Grili non era li per ^ser sta tnenato col Sig. in Ander- 



Digitized by VjOOQIC 



J 



52 

i 4 99. Dopoli poi in campo : T armata anchora tuta non era partiđa ma si 
inanđava*per zornata a Garipoli et vene do corieri đil Sig. a far co* 
mandamenta al armata.si partise et il Sig. parlito e in Anđernopoli le 
zente verso Salonichij et Bilarbei dila Natalia e pasato đi qua e unito 
coD el Bilarbei dila Grecia et dito explorator diče a cavalcha do zorni 
campo qual si reduse a Janis Bazari e diče vera verso 1 Albania et Ga- 
taro al armata e andera a Corfu item in campo eser zonto uno Orator 
đil Re Federico qual fo retenuto et Ferisbei eser sta dal Sig. in Anđer- 
nopoli e haverli basa la man et era ritornato a Janis Bazari dove e le 
altre zente. (II, 650-651.) 

— Da Bagusi dil Gondola di 25 in condusion zanze asai et il 
Turcho vien a nostri dani : la qual non fo leta per non eser nula di 
novo. 

— Da Žara di Rectori Turchi in Bosina haver diviso la preda et 
li Syndici sono li dimandano monition et S. Jac.<^ da Molin Đotor 
Capit.<> scrlse solo dil zonzer li la galia Soracomito S. Zuam MaUpiero 
et lo ajutava in tuto per interzarlo. 

— Da Trau di S. Lorenzo Gorer Gonte dimanda monition li 
soi Oratori sono qui : Dana la forteza fata far qua e a beneficio privato 
et non publico et saria maglio non la compir: item Dimitri Lascari 
Capo di Stratioti li a Trau scrive si scusa. 

— Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta dubita di Turchi et vo- 
ria monition et uno Gontestabile con qualche fante. 

— Di Raspo di S. Daniel da Ganal Capit.<> come di zorno in zorno 
aspectava Turchi di Bosina coreseno : manda una letera abuta dal Gon- 
te Bernardim di Frangipani li avisa quando corerano li fara nota con 
trar di bombarde ma non corerano fino la luna nova: et lui li ha 
manda la polverc barili x che la Signoria nostra li ha mandato al dito 
Gonte Bernardim. 

— Di Gaodistria di S. Alvise da Mula Podesta et Gapit.« come 
era cavalchato atorno e fato provisiom et ha ordina sui monti fuogi 
acio tuti intenda quando Turchi corerano : Tamem prega la Signoria 
li mandi monition per fornir molti casteli de li via soto la sua pođe- ' 
steria : come par in la poliza habuto li duchati 80 per pagar li fanti 
manda a custodia di Gastel Nuovo e Montona: sta di bon animo e non 
ha paura di Turchi. (II, 652.) 

— Da Humago si have letere e altri lochi di Istria vol monition 
et in ques(a matina expeđi le munition per M uia etc. 

— De Parenzo đi S. Zusto Guoro Soracomito di una galia gro- 



Digitized by 



Google 



53 

ta scrive đil suo zonzer li et come anđeria a trovar il Capitano. 1499. 
(n, 667.) 

— Da Žara di Rectori. đi 9 come Turchi erano in Bosina et eso 
S. Franc.^' Venier Conte anđava con li Synđici sono li varđanđo Lauraaa 
Nona Novegrađi et Nađino item vodano si tolese Cosule a solđo nostro 
el qael Zuam Conte đi Corba\ia ehe faria asa profito in Dalmatia item 
haveano posto 1e guarđie a Tenina loco đil Ducha Zuam Corvino Hcet 
li abitanti non voleano pur fono contenti fino si sapi il voler đi Ihoro 
Sig. item đimanđano certe altre monition ćopi etc. come par in le letere. 

— Di Antivari đi S. Piero Tiepolo Podesta adi 20 zugno avisa iL 
bisogno đi que1a tera et che Turchi veniva a nostri dani et bano fato 
4 spianade una per Albania una per Valachia una per Hungaria et una 
per la Valona. 

— Deli Judici di Antivari di 22 pregano la Signoria si aricorđi di 
qiiel loco et e longa letera ben đitata'ma si jactano asai. (II, 658.) 

— Da Sibinico aricorda le munition et a Curzola eser fuste di Tur- 
chi. (II, 659.) 

— Da Caođistria đil Podesta : come Scander Basa havia fato co* 
mandamento tuti chi vol corer a dani de Christiani si venghi a far seri- 
ver perho replica li sia mandato le monition. 

— Di Pyram di S. Bemardin da Cha Taiapiera Podesta come 
guela comnnita mandava uno meso qui per haver qualche vituaria ma- 
xime polvere per non ne eser ivi nula. (II, 662.) 

— Et fu inteso in Colegio come si pesava per Andrea Bombem fa 
per nome đi Ragusei certi miara di plombo compradi per trazerli per 
Milan et fo terminato mandarli a tuor quali poi se inteseno erano sta 
za compiti đi pesar. (II, 665.) 

— Da Gataro di S. Franc.<> Querini Rectore e Proveditore vechia 
in racomandation de queli Gontestabili sono li non hano da viver prega 
sieno sovenuti. 

— Fu balota alcune munition per Curzola dove e Conte S. Alvise 
Balbi. (II, 666.) 

— Da Žara di S. Bemardin Loredan e S. Nicolo Dolfin Syndici 
đi iS come haveano cavalchato a Nadino e Laurana et sopra questo 
fano longo đlscorso et haveano mandato le monition in dicti lochi : per 
una altra letera scriveno di uno Conte Zarco Vayvoda sta vicino a Ža- 
ra a uno castelo chiamato Nutiacho šora il fiume Cetina soto el San- 
žaco di Castelnovo vicin a Poliza et conRna con Turchi qual era 
stato da Ihoro et đitoli non poteva piu mantenir quel castelo voria dar^ 



Digitized by VjOOQIC 



64 

4499. lo ala Signoria nostra over a qualChe Signor christiano et haver đi con?^ 
đuta i 00 cavali qua1i havendo si obligeria con segurta đi duchati 2000 
non si faria dano per cavali 300 de Turchi che coreseno : et perho esi 
SyQdici vol la resolution nostra e dicono havendo questui si faria &egu» 
ro Trau Spalato Siblnico e Žara: item che per armar la galia Malipie- 
ro haveano fato uno edito che tuli li bandizaii excepto asasini stado et 
Hionede dovcseno venir su dita galia siche hara homenr 30. 

Di Rectori di Žara di 13 zercha i dani abuto quel teritorio masLi- 
ine a una vila fo di S. Piero Venier di fuogi 200 voria poter naeter 
quela in forteza per haver ređuto per corarie di Turchi item scriveno 
in la materia dil Conte Zarco. 

— Da Dulzigno di S. Piero Nađal Conte e Capit.<> e Alvixe Sagu- 
dino Secretario di 7 hano nova per una spia diče el campo dil Turcho 
eser partito Vien per la via Filipopoli e 1 armata eser partita el campo 
va temporizando fino 1 armata venghi piu avanti per eser a un tempo 
dove voleno et questi Flambulari over Sanzachi li intorno e in hordine 
aspetano mahdato dal Sig. et di uno edito fato che Martalosi a Scutari 
venghi a dani đila Signoria nostra et quel conta di Dulzigno eser in 
fuga : maxime Antivari et molti sono fuziti a Briehi e scogij con le 
Ihoro robe et si diče ala Valona eser 7 fuste quale đieno scorer da 
li via et venenđo porterano vie quele anime deli scogij. 

— In questo zorno io f^ci expedir li Oratori di Antivari di moni- 
tion. (II, 667.) 

— Da Žara di Rectori di 15 come atendeano a forlificar eerto mu- 
ro dita tera dove si potea guazar e vegnir in la tera et dimandano al- 
Ire raonition item hano Turchi eser anchora soto Ostroviza et in Bosi- 
na stava Scander Basa et che haveano mandato a quel di Tenina pregan- 
do avisa quelo intenderano aviserano item haveano fato« far la descri- 
tion dile anime manchava a vila per vila : come par per uno libreto 
scrilo in suma di quel teritorio manchava homeni da fati 674 — feme- 
ne e puti 1314 animali grosi e menudi 37987. 

— • Da Cataro di S. Franc.<> Querini Retor e Proveditor di 6 come 
mandava de qui quel Duchagin explorator al qual li dete scosi do di 
corda perche non diše il vero et ha confesa ala tortura non eser sta a 
Constantinopoli ma una zornata lontan in uno altro loco dove trovo il 
Sig. Turcho et il resio dil exercito et dil armada diče haver inteso li 
ia campo a boca item scrive eso Proveditor non haver danari e non si 
:^nchora paga dil suo salario et di queli sono fuziti al isola tuti et eser 
stA bon far il ponte: bisogneria fuse li qualche galia: feva armar la fu- - 



Digitized by 



Google 



55 

sta đe U Voria monilion et veniva qui ala Signoria Nicolo t)rago Orator 4499. 
per quela comunita item qiieli đila Monlagna Negra et Župa eso Pro- 
veđitor li manteniva con bone parole aspectando la risposta nostra et 
cfae Antivari li ha mandato a dimanđar socorso et li ha nianda taole 
200. piombo etc. aricorda queU fanti sono li a Gataro e poveri et che 
U citadini e done ajutava a fortifichar la tera : et e da saper per Colegio 
fo terminato mandar a Gataro do Gontestabili con fanti 100 Sebastian 
da Venetia et Hieronimo Tartari. (II, 669.) 

— Da Gurzola di S. Alvixe Balbi Gonte di 15 come quela comu- 
nita mandava tre Oratori ala Signoria: avisa non poter armar la galia 
per eser pochi homeni in 1 isola a fato la descritiom de quanti sono qua' 
li manda in nota e aricorda le monition. 

— Di Dno Thoma Malonibra Episcopo di Arbe in questa sustan- 
tia serive ala Signoria et come voleva partirsi et andar a Roma ma era 
restato li per contento di queli populi. 

— Da Liesna di S. Alvise Barbarigo Gonte di 44 come queli po- 
puli tremavano per dubio de Turchi et eser in gran afano per la in- 
cnrsion fata a Žara item di Graina eri vene do homeni uno Gonte Pan- 
co eon letere di credenza di Grainesi verso marina et expose a lui Gon- 
te tre cose primo acadendo voleseno fuzer de li per paura di Turchi 
per non haverli voluto obedir saper si šarano aceptati o no : secondo 
haver đelibera tra loro star ben con Liesna come se ha fato fin questa 
zorno : tertio che era una sola caxata in Graina che contrariava a que- 
sto la qual si con Ihoro non voleva eser deliberavano lasarla zoe 
darla ala Signoria: et che lui Gonte li fe bona ciera pregando avisase 
dil tttto pel Ihoro nontio : et di acetarli tolse tempo : dicendo si farano 
bona compagnia a nostri U sara fata a Ihoro iten questo li diše dile, 
strade si andavano netando et venivano Sanzachi 6 con maistranze n.^ 
5000 doveano andar in Narenta per far uno castelo dove alias solea 
liaverlo 1 ongaro et haverano lo petrame di uno castelo diruto per avan- 
tl chiamato Braschianich: et si tal castelo a Narenta si facese saria in 
dano grande dila Signoria nostra si per le ixole come per eser recapito 
đi armata e da poter fabricar ivi legni navigabili dove e molti legnami 
e comodita di sito e saria 1 horo reduto e guarentation in fine litera- 
rum scrive non e da fidarsi di questi Grainesi. 

— Et a questo proposilo ponero qui soto uno capitolo de una le- 
tera venuta per avanti di S. Marln Moro Gonte di Spalato di 29 zugno : 
ad literam : u ho considerato el paese dela Graina al presente soto el do- 
minio del Turcho eser de grandisima importantia dele cose nostre si 



Digitized by VjOOQIC 



56 

i 499. per rispelo đel suo forUsimo sito come per la probita đeli habitanti el 
anche per eser posto nele viscere đi questa vostra Dalmatia el confin di- 
la qual Craina da parte de ponente sono con Almisa da Levante con 
el fiume đe Narenta da mezo di la ripa del mar da bora Rađobilia el 
uno paese dil ducato dito con Seazenila in mezo dil quale e situata so- 
pra la ripa del mar una ponta dita Machari circundata da ripe altisime 
verso la parle del mar la cui circonferentla volze per uno bon miglio 
la parte ehe e verso tera ferma sono zercha pasa 400 in qual facilmente 
et con pocha spexa per eser sabion se potria cavar et meter dita ponta 
in isola nela qual ponta e una fontana viva e belisima : ho compreso ha- 
vendo quel loco $e poteria far inexpugnabile et domineria tuto quel pae- 
se eo maxime havendo uno belisimo porto el qnal e unico in quela ri* 
, viera et per quanto intendo al tempo dila preceđente gucra con el 
Turcho V. Serenita havia mandate la bona memoria de meser Hieroni- 
mo Marzelo con sua armada el qual havese a costruir dita forteza ma 
impedito dela rebelion de uno Zarco Scotado che in quel tempo era 
capo di dito contorno fu abandonata la impresa non di manco parendo 
đi dar qualche opera spereria redur dito paese soto la vostra protetio- 
ne in modo che se potra sperar gran salate e proficuo al inclito domi« 
nio vostro. w 

~ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di i5 diroanda 25 fanti 
el monition : unde fici scriver al Proveditor di Gataro li mandase di li 
fanti li e sta mandati 25 fanti a Budoa. 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit. et Alvixe Sag«- 
dino Secretario di x come era sta per nostri intercepte letere dil Secre- 
tario dil Đucba di Milan e di Ambruoso Buzardo quali da Scutari > 
Bcriveva al fratelo Toma Buzardo et al Sig. di Pexaro scrite adi 30 zu- 
gno come adi 25 erano zonti li a Scutari et Ferisbei eser in campo dal 
Sig. e li piace hano compra cavali e drapi e andarano al Sig. Sanza- 
eho li a manda uno meso farano il bisogno prega il Sig. di Pexaro avisi 
1 amico le qual letere intercepte sono lete im Pregadi : item come ha- 
veano da alcuni li a Dulzigno 1 armata eser partita et lo exercito a Fi- 
lipopoli e veniva verso Corfu o Napoli di Romania item ricomanda il 
loco di Antivari per monition. 

— Da Gataro di S. Franc.<> Querini Rector e Proveditor di 9 haver 
aviso Turchi eser per venir ale cadene aricorda le provisiom aspeta 
la risposta in la materia di Župa e Montenegro et haver aviso dali 
Retori vicini Turchi sono propinqui per venir li. 

— Da Žara di Rectori di 18 avisa il redur di Turchi a Bosina 



Digitized by VjOOQIC 



^7 
et eser iterum per corer su qiiel teritorio per tanto spazono uno gripo 4499. 
a posta : et ha questo aviso da Spalato et il patron đil gripo đice ha- 
ver visto corer Turchi su quel đi Nona: tamen li homeni erano fuiiti 
ala marina per fuzer. 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte do letere di 14, 15 
in la prima manda una letera abuta dil Conte Piero di Corbavia la 
qual sara qui soto posta: per tanto vol monition per 1 altra di 46 diče 
come era tornato quel corier che fu mandate da Scander Basa per 
la recuperatlon dile anime et fu retenuto da dito Scander fino tomo 
con la pređa di Žara qual e a Ostroviza e li mostro la preda dicen- 
doli cognosestu alcun di taia rispose eso corier eser poveri hotneni 
or lo vendete per duchati 30 a uno mercadante dil qual era fuzito et 
venuto zorni 7 per lochi aspri : et diče Scander haver manda a pre« 
sentar 60 puti al Sig, Turcho : item par eso Conte habi aviso da 
Spalato Turchi redursi e haver pasato il fiume dieno corer verso il 
Friul per la qual cosa lui fazeva ogni provision per il teritorio item ha 
receuto le monition et quela camera eser povera fu speso duchati 400 
a mandar il socorso a Laurana per tanto voria la Signoria uostra li 
mandase danari et fanti. 

— Dil Conte Piero di Corbavia scrita al Conte di Sibinico ia 
schiavo receuta adi 44 luio la qual letera diče cusi upotenteSig. e 
amigo nostro honorando sapia la Signoria Y. che anco che e domenega 
havesemo nove de sopra per le qual havemo de novo eh el Ducha Cor- 
vin e sta confirmado nel banadego come son sta confirmadi anche li 
altri Baroni et che el Re ha confirma la pase con el Sig. Turcho e 
che el Diicha Corvin ha fato pase con Cechel Jac.^ et eh el ge a reso 
la čita chel ge havea tolta chiamada Borlin con tuto el tesoro che lo 
haveva trova dentro oltra quelo che se speso et che lui ge deba 
render le sue doy tere chel ge havea dato im pegno e questo ren- 
der da un al altro de eser ala fin de avosto e questo se dia dar i 
piezi ma non sapiamo quelo che seguira fino dicto termine el Ducha 
Corvin se a Varasdim 1 aspetemo questi zorni e de Turchi se diše che i 
vegnera pur nel conta di Žara ve avisaremo piu speso con le nostre 
letere ma sqnasi ehe nui se maraveliamo che fa di tanti presenti a 
coloro che porta le nostre letere e loro sono molto ben remeritadi w 
et e sotoscrita « Conte Piero Conte di Corbavia. n 

— Di Arbe di S. Piero Boldu Conte di tre haver auto letere dil 
Conte Anzolo di Frangipani qual.si đuol eser sta discoperto dal Re 
di Hungaria per li mesi mando ala Signoria nostra et eser venuto in 



Digitized by VjOOQIC 



58 
^499. odio a $oa Maesta et Scander Baia U a inaođato a đir si acorđa coq Ini 
unde vol plar partido item aver nova il Re di Hungaria over U BaroĐi 
fano certo consejo in luia campagna apreso Buda quelo vorano far noa 
lo sa vedera. 

<-^ Di Baspo di S. Daniel daCaoal Capit.<> di 20 manda una 
letera auta di uno Episcopo di nation da Uesna sufraganeo di Mođrusa 
U avisa lo adunar gran numero di Turchi in quele parte pocho lontao 
e in fin dila letera diče el Sig. Conte Bernardin li ha dito non cređer 
eX parlano in calmom di certe pratiche. 

— Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capitano di 
90 come stava di bon animo pur intenđeva Turchi eser propinqui a 
Modrusa e vieneno per corer li o in Friul manda una letera dil Caate- 
lan di Castelnovo Damian di Tarsia scrita quel zorno a hore 6 di note 
avisa eser venuto do soi come Turchi erano reduti a Brigjna vicino a 
Afodrusa mia 12 numero 12 milia per corer a dan|dila Stgnoria nostra 
et dicti Turchi non fazevano alcun dano ai lochi di Hungaria imo U 
pagava tuto quelo tolevano si per el viver come per altro. (II, 672-674.) 

£ da saper in la letera leta di sopra di Caodistria e che quel Po- 
desta aricorda che queli di Trieste sintende con Turchi e potriano con 
barcbe poner 400 Turchi in tera in 1 Istria a Isola over altrove ala 
marina per tanto voria la Signoria nostra li mandase una fusta đe li et 
atento S. Ferigo Fero Podesta di Muja sintese era amalato fo scrito in 
Caodistria đovese mandarli uno ciiadin li a governo. 

— Fu posto per li Savij tuti di Colegio et fu opinion mia di elezer 
per scrutinio im Pregadi con pena uno Proveditor in Dalmatia debi 
partir in termini di tre zorni con persone 7 babi al mexe per spexe 
dnchati 60 et bave tuto el Conseio ma non fu fato. 

-— Item fu meso di condur con la Signoria nostra a stipendio il 
Conte Zarco con cavali A 00 de Stratioti debi far la mostra a modo 
Stratioti e que$to per conservation dila Dalmatia ave 21 di no 154 
di si. 

-— Fu posto per tute tre man di Sav^j scriver al Proveditor di Ga- 
taro che in nomine D.ni acepti queli di Župa e Monte Negro con li ca- 
pitoli honesti che a lui par: et mandi Alvise Sagudino Secretario e a 
Dulzigno li : ma el Conseio eomenzo a mermorar et io non mi pare- 
va fuse tempo e vulsi contradtr adeo d acordo tutti terminono de indi*- 
siar a meter questa parte. (II, 675.) 

— In questa matina fici expedir monition per Caodistria Žara 
Spalato Trau Budoa: et li Oratori di Curzola senza eser alditi rispon- 



Digitized by VjOOQIC 



»9 
đ«ifdo erano c<witeeU non ari»ar U per il preseale iteoi mo«itioa 1499. 
per Dul^igno et la đefereoUa »erdia 1 armar le fu9te con S. A|[08tm 
Malipiero Capit,^ qual volevano li homeni paga per 4 mej^i et fui 
di coniraria opioion »olum per tre mexi item &pa«ai danari a Voia 
per armar la fusta balotando d b&scoto et etiam li danari per la 
fusta di Pago tamen a Pago non era fusta et e da saper la galia sotil 
Oria et la Morexiaa gro$a da Baruto uKima di tute parti eri : et vo- 
lendo li padri di Colegio non armar piu fici ternienar altre 4 caravele. 
ili 676.) 

— JA Caođistria dil Podesta et Capit^ di 22 avisa aver dal Ca- 
stelan di Castelnovo e da Dionice Nicoloiip Castelan a Fiuma come 
Turchi sono propiiiqi4 e vieneno a furia per eorer in Friul et qi^li ca- 
steli di Frangipani non trano bombarđe come promeseno di far et il 
Conte Bernardin e zorni tre non si sa dove sia et diti Turchi non fa 
dano a Hungari paga qiielo tol eavalcha di note sono asai e par Tode* 
sebi siano con Ihoro. 

— Đa Vegia di S. Piero Malipiero Gmte di 31 manda avisi abuti 
dil Castelan di Castel Muschio dil adunamento di Turcbi quali đieno 
c<Mrer in Fiiul e il Conte Bernardin piu non fa trar bombarđe et e tre 
ajorni non si sa dove sia et che Turchi sono 8000. 

' — Da Sibim(?o di S. Vetor Bragađin Conte di 49 come Turchi 
cavaK 400 pedoni 100 erano eorsi a Grarbazo vila su quel teritorio 
dove si erano reduti alcuni vilani quali si difeseno et prese Turchi 
solum 4 anime una đile qual e refuzita di qua et animali 200 pur 
sono U intorno: lui Conte conforta queli eitadini nil minus hano po- 
<^e moliiiion et si non era la galia di S. Vaierio Marzelo si trovo es* 
Sjer U stevano mal et quela comtinita manda ala Signoria uno altro 
suo Orator nominato S. Gregorio de Nicolinis Nobele et ve era etiam 
S. Lunardo de Garsanis |n*ega la Signoria li debino expedir presto e 
remandarli indriedo. 

— Da Žara di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo ^olfin Syn- 
đici di 20 avisano di questa incursion feta su quel di Sibinico et 
par nostri prendesse 9 Tui^chi: et manda una letera di S. Marin Mo- 
ro Conte di Spalato U mandoe una letera dila cugnada dil Conte Zar- 
eo Ydyvođa scrita in schiavo li scrive da uno suo castelo perche d 
Vayvoda non e li come Turchi si ađuna piu dil consueto voleno corer 
non sa ,4ove. (II, 677.) 

— Da Žara di Rectori di 20 dil adunar di zente di Seandcr 
soto Ibtriza et fa fiibrichar uno castelo qual alias fo brusato chiamato 



Digitized by VjOOQ IC 



J 



60 
4499. Tresam et ađunava le zeute sota Kstriza: item bano dal Ban di Te- 
nina qual mostra eser amico nostro scrive haver auto ordioe Scanđer 
Basa đi đanizar queli hano corso su quel di Trau e Sibinico per esor 
sta contra suo horđene et sonosta parte Morlacbi: item esi Rectori đi- 
mandano danari per li fanti. (II, 678.) 

— Da Parenzo di 8. Hieronimo Bonđimier Podesta dl 23 manda 
dite letere abute a Vegia a posta per eser cosa ut dicitur ioiportante. 
(II, 679.) 

— Item fu posto per tutte tre man de Savij excepto io Maria 
Sanudo Savio ai ordeni la parte di aceptar queli di Župa et Monte- 
negro conditionata perbo unđe tuto el Pregadi era di mia opinion et 
volendo andar a contradir parve ali Savij d aeordo de indusiar et fo il 
il meglio. (II, 683.) 

-— Da Liesna di S. Alvixe Barbarigo Conte di \1 do letere come 
a Narenta erano 6 Sanzachi dil Turcbo fevano taiar legnami e fevano 
fabricar il castelo cosa in gran dano dila Signoria nostra per 1 altra a 
receuto nostre letere li comanda armi de li bisognando a Gataro ri- 
sponde fara ma ebe non ba monition. (II, 686.) 

- — Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte e Capit.^ di 22 come. 
in quela matina Turebi cavali 400 in 500 di quelli di Scahder quali 
di Ostroviza mando con loste era a demostrar a corer il teritorio et 
veneno un quarto di mio propinquo ale porte dila ^era et nostri viril- 
mente usiteno fuora adeo ne fo presi 400 di diti Tnrcbi et morti molti 
sicbe andono via e si diče Scander tornera a corer per baver abuto in 
don la Dalmatia dal Sig. aricorda li sia mandato zente monition et 
danari : item per un altra Uterina diče baver 20 Turebi vivi quali 
queli citadini vol tenerli per veder di recuperar le anime prese da 
Turebi con contracambio. (II, 687.) 

— Adi 27 luio in Colegio vene do Oratori di Gataro novamente 
venuti ringratio la Signoria deli provedimenti fati e monition mandate 
laudo il Rector Iboro suplico si tolese Monte Negro e Župa el qual 
Monte Negro fa bomeni 6000: et e le mure di Gataro: li fo risposto 
per el Principe si consejeria. (II, 688.) 

— Di Gaodistria]] di S. Alvixe da Mula Podesta et Gapit.<> di 24 
et 25 come a aviso dal Gapit.<> di Raspo non eser da fiđarsi dil Gonte 
Bernardin di Frangipaoi qual fp tirar prima bombarđe per meter in te- 
ror sicbe Turebi non vieneno: item lauda il Podesta di Muia licet sia, 
amalato tamen in executiom manđera uno citadin li item avia fato la 
distribution deli bomeni dila tera sono da fatt n.^' iOOO et ha fato 24 



Digitized by VjOOQIC 



61 
capi acio bisognanđo poteseno far fati et havia sovenuto ilochi vicini 4499. 
de monition e provedeva al tuto. 

— Da Raspo di S. Daniel da Canal Capit.« di 23 ala Signoria dil 
tenor soprascrito come Turchi non sodo mosi et mandoe letere a lui 
đrizate dil sufraganeo Episcopo di Modrosa. 

— Da Spalato di S. Mario Moro G>nte di 17 baver avisi Tarchi 
1000 Capo Sinam Vayvoda de Most andavano verso Sibioico item aspe- 
ctarsi Tarchi a Trau a quel castelo si fa di novo e si diče Scander Basa 
con 5000 Turchi va in Friul. (II, 690.) 

— Da Gataro di S. Francesco Oaerioi Rector e Proveditor di 16 
avisa il zonzer U di Martinel de Lucha gual dimanda danari et li me- 
gi] zonze : et lai Rector £ai trovar formeoti e meter in la tera a manda- 
lo a tnome im Poia et a retenuto caravele et con queli di Župa ve- 
neno da lui per capitolar a posto tempo aspectando hordine dila Signo- 
ria nostra et per queli per eser in bando dil Gonsejo di x voriano au- 
ctorita da quelo: item manda avisi di Scander Basa et una letera abuta 
nno citadin de li da uno Zuan Radich habita soto Gastelnovo di 16 
loco di Turchi per la qual si avisa uno suo eser venuto mancha 17 di 
dala Porta : diče el campo et il Sig.r eser a Fillpopoli zornate tre di 
Andernopoli et fara el suo Bayram picolo eh e venere prosimo poi ve- 
rano per Sco|)ia ala Valona verso Corfu over im Puia: et il Sig.r a re- 
tenuto uno Orator dil Re di Napoli im prexom etlarmata eser a Saloni* 
chij dove dia montar uno Basa*Achmeth over Achmeth Veziero fo fiol 
dil Charzego et uno Mustafa Bey Sanzacho dila Valona qual fu a Otran- 
to: et amazo il Gonte Julio: item el Basa dila Romania eser in Sereso 
con li Sanzachi : iteniFerisbego e stato in Andernopoli a basa la man 
al Sig. et e anđato al Basa dila Romania dove e il suo logo et il Basa 
dila Natalla seguita il Sig. et Scander Basa Sanzacho di Bosina abuto 
licentia dal Sig. Turcho di corer in Dalmatia col Vayvoda da Mostar. 

— Da Curzola di S. Alvixe Balbi Gonte di 20 come era caplta li 
uno navilio di carne salade di Brundisio lo a mandate a Gataro. 
(II, 69L) 

— Dl Udene dil Luogotenente di 26 manda alcuni reporli abuti 
da uno explorator condusive Turchi non sono mosi di Bosina ma ben 
đieno venir n.^ 18 milia a fato certi segni di legni et pala impiantadi 
e si trara bombarde e uđirase de li quando vorano corer et per tuto il 
Friul: item manda il camin che hano a far dicti Turchi in nota. 

Gamino e di Otocatz fino in Friul. 
Da Modrusa a Otocatz 



Digitized by VjOOQIC 



6i 

1499. - DaBrinamial80aBi6tril^ 

Đa Otocatz a Brina mia 20 

Dii Brina a Ledenica mia S5 

Da Ledenica a Crelin mia 20 

Da Crelin a Crobenich mia 15 

Da Crobenich a CUva mia 10 

Đa Clava a Caslelnovo mia 15 

Da Cafitelnovo a S. Marco mia 8 

Da S. Marco a Santo Anzolo mia 23 

Da Santo Anzolo a Gorieia mia 15 

Da Goricia a tJdene nua 25. (II, 692.) 

Da Trau đi S. Lorenzo Corer Conte di 22 dome adi 17 Sijnam 
Vay voda de Most oorse su quel conta come scrise la qaal ni »Te da poi 
e non fu kcta fe gran daiio ^e animali e prese et meno via anime đa 
30 in 40 item aricbrda eser 11 poche zente per^il morbo fe laao pa- 
mo et etiam per Martalosi et per armar la galia et ohe si pol guasair 
dala patte di tera. (II, 692-693.) 

Di Caodistria dil Podesta di 25 haver repara ia fortesa đi Golam 
mia 3 di šora Castelnovo e a posto Gastelan uno nepote đi Jae.<^ Tar«> 
sia ooA sei compagni. ^ 

— -> Da Yeja di S. Piero Mallpierb Conte di 25 haver ricerato li 
danari per armar la fuata la qual era compita di armar et il zorno se- 
guente partiria per Caodistria a tro\ar il Capitano. 

--^ Da Kagu&i dil Gondola di 16 aferma el Sig. Tnreho eser a Py- 
rolo con lo exercilo et e dito vera a Gataro o a Corfu over aitro^ item 
eser morto il Basa fiol fo di Charzego tamen non fa Vero item serije đi 
14 come 1 armaia noik era iisita et potrla 6ser la non usiae pet que$to 
ano e da saper per altra via se intese al sig. e»er amalato a Filipopoli. 
(11,695.) 

— Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta come mandava una 
dč qui per đanari da dar a queli fanti che non poleno viver. 

— Da Gataro di S. Franc.® Querini Rector e Proveditor di X ve- 
chie per haverne di piu fresche: solum haver Scander Basa non haver 
diviso anchora la preda fece a Žara ^er horđine dil Sig.r item a pet 
uno e žorni 17 parie dil campo diče quelo eitercito lurchesco eser a- 
viato ala via dile Sćres veršo Saloiiichij et Seander auto comandamento 
non dividi la pređa fino hav6i^a altro mandato. 

— Da Dulzigno đi S. Pi^ro Nadal Gonte e Gapit.« đi 49 do letere 
et etiam e sotoscsito Alvixe Sagudino Secretario ćome hav^ano manda- 



Digitized by VjOOQIC 



C3 
do ioi exploratori non erano tornatl et par il Turcho vadi verso la Va- i49d. 
Iona ala volta đi Corfn e larmata hano eser usita: item quel Ambruoso 
Bozarđo era a Scutari amalato e il Sig.r Turcho a niandato pcr Itii : et 
€set andato uno Orator dil Marchexe đi Mantoa a dito Sig.r Turcho: 
item manda una letera scrita per Ferisbei ali vechj e zoveni di Alexid 
avisa dila gran armata dila Signoria et stagino riguardosi et a ređuto 
in la tera stera 4000 formento et a manđa do caravele di formento a 
Gataro item el Sagudino voria lieentia di repatriar atento el suo star li 
era tempo perso. 

— Da Žara di Rectori come quela comunita mandavanb do Ora- 
tori in qaesta tera a dimandar qualche sufragio per eser desfati per la 
eoraria item voriano 1000 taole e đi Turchi non ce nula $ono reduti 
in Bosina. (II, 699.) 

— Item fti posto per tute tre man de Savij di scrlver al Retor e 
Proteditor di Gataro che sentendo altra movesta de li de Turchi fino 
al recever di que9ta debi lieentiar le do galie Marcela e Mallpiera so- 
no li et le catavele retenute et quele mandarle al Cdpit.<> zeneral et di- 
ta parte have tuto el Conseio. (II, 702.) 

— Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte di . . . luio come manđava 
da qiii el fiol di Jac.^ Ficovichij eleto Soracomito de li a tuor la galia : 
et non vene in tempo perdie za era 8ta terminato visto letere prima či 
eso Conte che non si armase a Curzola. (II, 706.) 

Ag0mt00 — Da Žara di Rectori di 25: come manđava quela 
comunita do Oratori in que$ta tera primo e per exponer il dano patito 
per la incursion secondo la Signoria si degni de socorerli di lormenti 
et megj per sustentatiom di Ihoro vilani rlmasti et qualche ligname per 
fabrichar le caxe sono sta bmsate et aricordar sia provisto di mazof 
n,^ di cavali per segurta dil contado et haveano nova Scander eser so- 
to Ostroviza facea reparar Tresam come scriseno et hano guarde in la 
Corbavia et in la Lycba se niim hodte de Turchi pasase de !i per an- 
dar in 1 Istria o Friul item per una letera đi 26 prega la Signoria dar- 
gi li duchati 100 li prestono Sig. Alvixe Bon qu. S. Otaviam quall za 
U era sta fati dar. (II, 710.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Conte presenta al Principe una 
letera di 23 luio. Manđa letere dil Ban di Jayza looo de Hungari la 
qiial li to portata da đoy venuti in htre 48 cosa incredibile in si po- 
eho haver fato tanti oiij lo avisa Turchi đi Seopia reduti dieno venir o 
in Dalmatia Cataro Ragusi o Jayza vol saper le nove da lui et che vol 
ajutar la Signoria nostra : et il re di Hungaria eon suo fratelo Ducha 



Digitized by VjOOQI€_ 



64 

1499. Alberto con 40 milia cavali eser šora la Sceva et manda copia di lete- 
re in schiavo Iranslatađa item come Seanđer Basa fo verso Spalato adi 
22 e pašo su quel di Sibinico e Trau e inleso il trar di bombarde e 
provision fate: et S. Valerio Marzelo Soracomito senti la bombarda 
qttal qQel a hore 22 zonze li et lo mando a Valona per le aninie era 
ala matiaa or in que$to zorno li fo scrito per Colegio a dito Conte res- 
pondi a questo Ban di Jayza e 1 altro di acetar 1 oferta et avisarli la in- 
cursion fata a Žara qual e con dano nostro e dil suo Re et che si man- 
đava monition li a Spalato qual dovese custodir. 

Copia di letere dil Ban di Jayza scrite a S. Marin Moro Con- 
te di Spalato mandate poi de qui. 
u Egregie dne et amice nobis bon. Noverit eadem vestra egregia 
n dominatio nunc ei parte Cesaris Turcorum multas diversasque famas 
t) advenise nam aliqui nobis retulere: ut penitus intendit ad castrum 
fi Jayze : alii vero rursum dixere ut ad partes vestras videlicet Đubrov- 
n nich intendit ceteri quoque e converso nara vere ut adtotam Dalma- 
99 tiam intendit obsedendam: cum autem nos ignoremus quem ad 
v locorum predictorum intendit opinamur ut vestra egregia dominatio 
n aperte seiat quo inteudit ubi sit et quod &eturus erat quam obrem 
f> vestram sume petimus dominationem quatenus eadem dignetur no- 
99 bis solertius rescribere ubi sit nunc Cesar Turcorum et quo inten* 
99 dat deinde si penes mare quod castrorum in bonis Venetorum obsedat 
99 vel ne ubi si nobis intlmaveritis quo intendit procul dubio credatis 
p Dom. nostrum graciosum Dnum Regem nobis tantum auxilium factit- 
n rum una cum victualibus pedilibus et alijs gentibus ut vćlente Deo 
99 nulum timorom si etiam ad nos obsedendos venerit habeamus igitur 
99 buc si intendit ad nos etiam rescribatis ut nos una cum totis no- 
99 stris vlribus vestri ad subsidium transeamus quia sine dubio credere 
99 velitis ut Regia Majestas cum tota cbristianitate auxillo vobis ese 
99 conatur famas vero quas scitis nobis rescribatis preterea quod latores 
99 presentium vobis retuleruat fidem ađbibeatis creditivam tanquam no- 
99 bis: etiam petimus nobis rescribere si Cesar cum Venetis per mare 
99 habuit aliquam pugnam vel non Ex castro Jayze in fešto Sancti Helie 
99 Profete ano dni 4499. 99 Subscriptio 

99 Franciscus Brizlo De Grabaria Banus de Jayza ac Gomes per- 
99 petuus de Dobar. 99 A tergo. aEgregiis. Đ. dictis Comitl nec nonCa* 
99 pitaneis de Spalato D. et amicis nobis bon. 99 (II, 718.) 



Digitized by 



Google 



65 
Copia đe un altra letera venuta di Jayza scrlta in schiavo e 1499. 
translata al dito Conte di Spalato. 

u Al potenti et nobeli et đe ogni honor degni al Sig. Conte de 
99 Spalato et altri Signori Spalalini salute come ai Signori nostri uUe- 
n rius acio intendiate come me vien de Tur chia spese et diverse nove 
99 et cnsi ne \ien referido come il Tnrcho vien a Ragusio in Dalmatia 
99 e vegnira qui contra de noi et perho ve prego come Signori et fra- 
99 deli miei ne debiate scriver quelo intendete de li da novo et quelo 
99 aldirete se il Turco ha comenzado qualche tera over locho apreso la 
97 marina o verameute non et dove e et in qual locho se atrova perche 
99 acio intendiate Signori sel vegnera čontra de nui a Jayza a mi ha 
99 dato la Serenita del Re Jayza et al presente mi atrovo a Jayza con 
99 )K)n aparate de zente et de victuarie et artilarie et con ogni allra cosa 
99 ne potese bisognar a tal bisogno spero in Dio sel Turcho vegnera con- 
99 tro de nui che niente avanzera de qui ma se il Turcho pasera ullra nui 
99 et chel vegnera ala volta vostra siate certi Signori sopra la mia feđe 
99 christiana che vegnero cusi ađ ajuto vostro de li iterum Signori acio 
99 safHate come la Maesta del Re con altri Baroni de Hungaria et con il 
99 suo fratelo Sig. Ducha Alberto a eserciti et per tuto aparate che so- 
99 lamente aspetano aldir nove vere dove et in qual parte il Turcho se 
99 avera a voltar con la sua posanza et cusi andera la Maesta del Re 
99 con tuto il suo poder contra de lui: per tanto vi prego come Signori 
99 et frateli dhe mi fate sapere con veritade tuto questo acio sapi et in- 
99 tenda darne notizla ala Maesta đil Re et altri Signori acio intendino 
99 qual via debino tegner perche nui sapemo che a vui vien vere nove- 
99 le et che intendete tuto quelo se fa et la che vol andar il Turcho et 
99 questo notificho etiam ala V. M.* cosi haver inteso che li ambasadori 
99 i quali avevi mandati al Re sono sta presi si fata nova e apreso de 
99 nui perho scriveteme la verita acio in tenda et qnelo ve dira Rados- 
99 lavo Murlacho et Zuane credeteli se le parole sono nostre perche li 
99 ha presi Scander Basa et hali mena con si: et vi prego come Signori 
99 che questi homeni non habiate a ritardar tropo ma darli presta expe: 
99 ditione : scripta a Jayza il di de Saiito Helia sabado : zoe adi 22 luio 
99 venuta in hore 48 eh e grandisimo camino da Jayza a Spalato. 99 Sub- 
scriptio. a Ferenam Berisalich Ban de Bosina Signor de Posava. u A ter- 
go. a Al potente et in tuto honorando et degno laudabil honor degno 
99 Sig. Conte de Spalato et altri Signori Spalatini come a fradeli et ami- 
99 ci nostri 99 (in schiavo). (II, 713-714.) 

— Đl Caodistria di S. Alvise da Mula Pođesta et Capitano di 

5 



Digitized by VjOOQI€ 



66 
i 499. primo haver đa Castelnovo che a udo locho de Tođeeehi era 8ta trato sei 
colpi đi bombarda non sa perche et eso Podesta havia mandato Jac.^ 
de Lepora ala Jayza in Bosina per saper nove de Turchi. (II, 7i9.) 

— Đa Žara in questi zoroi vene letere di Rectori di 28 luio come 
Scander Basa era ancora soto Ostrovi/a et era venuto li un meso dila 
comunita đi Tenina con letere di credenza diče dicto Scaader e in ver 
Bosina e s ingrosa đi zente mostra non voler ofender i luoghi dil Re di 
Hungaria tamem Ihoro sospetano non spera dal suo Ducha ajuto voria 
(fualehe monition et havia una letera mandava Scanđer al suo Dudia 
^al U Rectori la feno aprir destro modo e translatarla e la deteno ia 
drio e manđono uno meso in Zagabria a đito Ducha per obviar e me- 
terli sospeto đi Scanđer đicendo havia pratica di ocupar Tenina e altri 
lochi dil sno Banađego et che deteno tre barili đi polvere a qiiel me- 
so đi Tenina et lo honorono item che esi Rectori fortificavano il borgo 
di Laurana et Nona el qual e disabitato per il caiivo aere non erano 
30 homeni đa lati dentro et e loco di gran guardia et qaeli li fona 
mandati in socorso fono infermati da 80 in sušo et che a Žara noa e- 
rano homeni da feti oltra 800 e haveano espeđito le do caravele đi ar« 
mar et đatoli homeni 70 e mandate dal Capitano zeneral. 

Copia de ona letera scrita per Scanđer Basa al Ducha Zuaa 
Corvino : translatada ec. 
tt Da Scanđer Basa patrom đe Bosiaa ai Magnif.^' et de ogni §^tia 
n da Dio dada : al Sig.r đel paexe đi Croatia et đe molti altri paesi al 
» Sig. Dncha fiol dil qa. Re Mathias in bona sanita et alegreza da Dia 
n posi recever la sua gratia la magniSctia V. acio che sapia la Maesta 
n Vostra come a nui fe comanđamento dal nostro Sig. gran Turcha 
ff che nui se đobiamo presenlar nel paexe đela Signoria de Veniesia 
" et nui se apresentasemo con alcuna moltitudine đe homeni et come 
" intrasemo nel paexe vostro et cusi drio de nui sono venuti come ini- 
9> miči et se aveseno potuto anche a vui haveriano preso et nui questo 
» non havemo đubitato recever dali nostri homeni perche con vui ha- 
» vemo amicitia et bona paxe et specialmente soto el castelo đela mo- 
f> ier đel Conte Garlo đe Lizevas dove fono tolti alcuni đeli nostri va- 
yy lentomini et se đe Ihoro havesemo hauta paura havesemo ben posuto 
v guarentar de Ihoro ma nui se fidavemo đela bona paxe et da poi cbe 
" nui lasasemo nel conta đe Žara et cusi Coxule se haveva scoso con 
n sui cavali et ali nostri a fato gran impazo et anche parechi đi Ihoro 
99 a preso et da poi che un altra volta tornasemo soto Ostroviza cusi 
" GuxoIe mando đa nui un suo homo digando io bo preso molti đejU 



Digitized by VjOOQ[^ 



67 
n toi Turchi per taoto io anđai soto Ostroviza a zerchar 11 presoni li 1499. 
n quadi dali nostri sono piati da vui im bona paxe : li qusđi presoni Go- 
» xale aon mi volse dar et đa poi questo ncd manđasemo alcuni đeli 
99 nostri \alenfomini perche aadie li mostrono a queli điel conta di 
»9 Žara che li dovesena scampar et come fono soto el castelo non fezeno 
n altro salvo che i ge meno via aicmii animali et cusi come nni dala 
n prima fosemo zonti im Bosina piu dele volte li vostri homeni ale tere 

* del nostro Sig.r sono venuti a robar e spedalmente al borgo de Cha- 
n menograđ hano niinato per le continue incursiom per tanto se da 
n da tute ste cose et facenđe e stato el vostro comandamento et vostra 
99 saputa questo non e consueto de bona fede et paxe perdie tu sij 
f9 Sig« et fiol de Sig.r et anche nui posiamo trovar 400 et 200 cavali U 
ff quali poriano robar et far dano ali vostri homeni ma nui tenemo a- 
99 mor et bona paxe con vuj et acio sapiate se ne cercate de haver per 
99 amici ne haverete et se ne cercate per inimici per inimici ne haverete 
99 et per nui non manchera se per vui non mancha poria ben eser che 
99 vui havete inteso el dano e sta fato a nui per avanti dali Governađo- 
99 ri đi Bosina per tanto tuti queli presoni nui havemo trovato eser 
99 vostri li havemo lasati et anche piu volte haveria mandato da vui 
99 el mio homo ma vui siete da lontan et anche per avanti mandai uno 
99 mio homo a Jayza et vui me lo reteneste da questo viazo ma se ve 
99~ piaze eser a parlamento con nu mandate da nui un vostro homo eh el 
99 parla con nui et eh el porta al nostro meso una letera de fede acio 
99 che abia a conferir con nui dele nostre fazende : Dio vi feliciti. 99 
(11,720-724.) 

— Da Vegia di S. Picro Malipiero Conte đi 27 dll spa^^r diia 
fusta la qual parti eri per Caodistria va a trovar ii suo Capit<> recevete 
M duchati 300 per armarla li qual dispenso con S. Alvixe Navaier Ca- 
merlengo de li : voria il biscoto e za le sta mandato. (li, 723.) 

— Vene tre Oratori di Žara : dtmandono la Sigaoria nostraliaju- 
ti per eser quel contado disfato per la incursiom et jvecipue taole : et 
fo comeso al nostro hordine li clebi expedir. (11^ 726.) 

— Da Gataro di S. Franc.<> Querini Rector e Proveditor di 24 luio 
haver il Sig. Turcho adi 19 era a Filipopoli e doveva far il suo Bay- 
ram qual era quel zorno poi si havieria verso la Valona over Gorfu^ 
et el Bilarbei dila Grecia eser sta amalato ma e varito et Scanđer Basa 
e anđato šora la Groatia over Dalmatia: item per uno vien dila Valona 

• zorni 7 parte li ha dito eser li preparate 6 fuste et I exercito haversi 
principiato a disolversi : item quel Vay voda di Montenegro adunava 



Digitized by VjOOQIC 



68 
i 499. iOOO homeni paesani si diče voler tuor bestiami su quel đi Gataro: 
item a ricevato nostre letere con il formento e li duchati 500 e 1 ordi- 
ne đi armar le fuste la qual letera havia leto publice a quel populo e 
tuti ringratia la Signoria tatnen non era ancora zonte le do galie Ma- 
lipiera e Marzela et deli duchati 500 ha tolto duchafi 200 per le spexe 
fate e per il ruinar« de monasterij e il resto mandera al Zeneral e li 
formenti voria venderli ma non pora per haver asa formenti forse sfa* 
ra X milia etiam ne aspeta di Puia et havia arma la fusta qual sara 
presto in hordene et che al luogo dile cadene a fato far certe zatre con 
bombarde sušo per poner ivi ali bisogni ben voria uno inzegner : et a 
mandate in Antivari richiesto da quel Podesta fanti x di queli di Mar- 
tinel di Lucha nel qual num.^ e do bombardieri item a intcso una rixa 
segiiita tra citadjni li in Antivari adeo la tera era sta in romor et ha 
mandate S. Nicolo Balbi Camerlengo li per adatar quele cose qual per 
ubedir e andato volentieri. (11, 728.) 

— Vene do Oratori di Spalato dolendosi di S. Marin Moro Ihoro 
Conte qual tochava lintrade di citadini over dila comnnita ec. et fo 
orđina scriverli una letera di questo per li Cai di x. item dlmandono 
monition e biscoto : e voriano cavali lizieri et cusi fici balotar stera 
100 biscoto per la forteza di Almisa. 

— Vene do Oratori da Sibinico dimandoe una fusta et piu fanti 
per custodia : fo comeso ai Savij di ordeni la expedition. 

— Vene do Oratori di Trau : đimando biscoto per il castelo di 
Viluri : et cusi fo balota darli stera 25 biscoto. 

— Et e da saper io Marin Sanudo fu causa dila expeditiom di 
questi Oratori Dalmatini quali subito fono spazati acio tornaseno a ca- 
xa e non dese spexa ale Ihoro comunita. (II, 735.) 

— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 20 luio come per avisi ha 
eh el Sig. Turcho con 1 exercito era venuto a Bertogal el qual locho ri- 
sponde a Corfu e a Lepanto et 1 armata eser partita da Garipoli et tien 
verso Ocidentc idest vien in qua. (II, 740.) 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di primo di questo 
come Achelmostrar con 3000 Turchi veniva a Gerbaz et Ostroviza 
overo Ostriza : lochi di quel teritorio unde eso Conte armo do nave e 
do caravele erano li per difender le mure di Gerbaz et poi zonze el 
gripo del Zeneral con 1 aviso di usir dil armata turchesca fuora mese 
pena la forcha a diti 4 navilij ali patroni andaseno a trovar il Capitano 
zeneral item per un altra letera di 25 luio scrive eser stato li S. Zuan 
Malipiero Soracomito et di liomeni ha compito di armar et^ uno schie-^ 



Digitized by VjOOQIC 



69 
ražo patron Nicolo Alegreto ^t do Caravele quale sono expedite di ho- 4499; 
meni: item haver Scauder Basa voleva corer sn quel conta: solicita 
sieno ešpediti de qui li Oratori đi quda comunita el voria duchati 300 
da spender. 

— Da Žara di Rectori di do : nula da conta soli<jita proveder. 

— Di S. Agustin Malipiero Capit.** dile fuste in Golfo di do da 
Žara avisa il suo zonzer li e aver scrito a Veia e Pago per la fiista. (II> 
748.) 

Item fu posto per nui Savij ai ordeni mandar una fusta dil arsenal; 
a Sibinico atento queli si oferiscono armarla Ihoro et star a custodia 
ec. have soluni una di no. (II, 748.) 

Di Caodistria di S. Alvise da Mula Podesta et Capitano- c^me eran'o 
compiti li duchati 80 per ti liomeni mando ala custodia di Montona et 
Castelnovo pero la Signoria volendo tener mandi altri danari (II, 751.) 

— Da Nona di S. Domenego da Mosto Gonte voria mbnition e 
arlilarie scrive nel pericolo era stato di Turchi et non eser fuora. 

In questa matina per el Principe fu proposto con li Patroni e.Pro- 
veditori al arsenal corae per opinion sua el Turclio veniva con 1 arntata 
a Gataro e perho voria legnami da far galie et li Proveđitori diseno 
eser galie sotil incantade n.*> -18 et fo concluso doman diti Proveđitori 6 
Patroni portaseno in nota tuto (II, 761). • 

— Da Durazo di D.no Martin Albanese Arziepiseopo de li di 24 
come ha nova el Sig.r Turcho adi 18 era a certo locho dove voleva far 
la sua Pasqua et era zornate 6 lontam da Durazo et il Basa dilaRomania 
e 11 Vardari et quelo dila Natalia mia 42 propinquo aspectava 1 armađa 
e bavia fato netar le strade verso Gorfu et Napoli e come queli subditi 
dil Turcho paesani voriano redursi in Durazo non sa die far: item sa 
come queli di Croia vol corer li a Durazo voria li gripi di Gorfu ivi tjOh 
case saltem quel Proveditor di Brandizo mandase le letere perche con* 
linue avisero dil tuto. 

— Item di S. Vido Diedo Baylo e Capit.<> di Durazo drlzata ai Gai 
đi X qual fu leta in Golegio in sustantia questo medemb e piu il Turchd 
avia fato nelar 5 strade una va a Gorfu una va a Napofi una va in Al^ 
bania una a Gataro e una .... item el Sig. era a c^rlo locho • et che 
metera la bandiera sule mura di Napoli laltro diše saro mi et chel Sig. 
diše che parle vu et inteso de che parlavano diše vole saper qudlo ćhfe 
non s6 mi et li fece impiehar in condusion scrive va in la Moreii:' a re^*- 
cevuto li duchati 50 et le monition: voria li bombardiepi rechiesti. (II, 
765-766.) :• 



Digitized by VjOOQIC 



70 
i 499. — Da Zara đi S. Ffanc* Venier Conie e S. Jac.<> da Molin Dolor 

Capii.<^ di 8 avosto narano prima baver certi avisi dile cose de Turcki 
đi sopra abuti e come Turchi im fiosina feva jsente per corer in Friul : 
item eh el Re di Hungaria dovea venir a Zagabria per eser morto lo 
Episcopo >qttal havia- asa daoari ,€;t dito Ae a la pače per tino ano con 
Turebi et oh el Đocba Corvino si aspectava a Bichach đove voleva far 
batizar d suo primogemte et li soi Barooi erano reduti et che li vilani 
vicini a Turchi non temevano et eser venuti li a Zara do Frati da Ra- 
gusi UBO đi qual e Curzolan e »omi 10 parteno da Ragusi dicano come 
qael zorao zonze nova <pxBl li diše uno Ragnseo et Sig«r Turco eser 
partito di Scopia va verso la M orea et si moriva in campo forte da pe- 
sie pisesa li in Scopia et erano <^vati 56 milia item scriveno esi Rectori 
che queU vilani sono U a Zara si voleano partir e pasar im Poja o ve- 
nir a Vfinieua o altrove siche era cosa pericolosa. 

— t>a Đulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit. e Alvixe Sagudi- 
no Secrelario : coBoe eri Turchi đi Scutari 200 et 3000 paesani veneno 
fino ale sbare et gueli dila tera usiteno faori sono ale maa amazono 5 
Turchi molti feriti et 10 eavali de nostri uno sok) fu morto et điti Turchi 
hano pur brusato e fato dano concludeno quel locho e pieno di anime 
đil £onfa e animali non sano dave anđar voriano menso* li aaimali im 
Fuja a veitđerli item hano da Đurazo 7 fuste dila Valona dovea usir 
đubitano ee. item dsie le do galie Malipiera e Marcela eri pasono de 
U via vano al Zeneral li baveano confortati pasase per la Valona acio 
Turdu li vedese et non iusiseno <;on le fuste fino vera il Capit.^' dile 
fosie Malipia-o a custodia dilGolfo. (II, 767,) 

^ — Da Gur^ola vidi una letera đi S. Alvixe Balbi donte di tre avo- 
ato a suo fralelo come havia expieđito di armar tre caravele « con 
grain faticha le armoe et eri partiteno insieme e coa la caravela di Sa- 
gređi e quela đi S. Dardi Moro item auto letera đi S. Nicolo suo fra- 
telo fata in Pastrovichij avisa eser sta in Antivari zorni 10 e haV'Or aseta 
ijoele điferentie tra queli citađini coo honor dila Signofia et era venu- 
io H im Pastroviehij per sAoune alii'e {ajsenđe le qual spera aselar ru- 
bilo U scrive Turchi a eorso su quel di Đulzigno e sono ale mao con 
i vilani đil coota apreso le porte dila tera đove fu morto uno Tur- 
ilo e molii feriđi da freze losegađe senza lexion de nostri solum uno 
lo ferito et etiam in Antivari sono stati 4 mia lontan đala tera non hano 
fdto ćsmo alcuxia salv^ đe cerjli pochi animali amazati e vilani li sono 
al ioicofl^o par modo ehe quel Subasi laso la easaca simitara e tuto 
gudo I haveva e ave di gratia a scampar. (11^ 769.) 



Digitized by 



Google 



71 
Đi Arbe da S. Piero Bolđu Coi^te: manđoe liaventario đile moni- 4499. 
tloa et voria monition: tamen non ne parse. (II, 77i.) 

— Đa Vegia di S. Piero Malipiero Conte đi 44 come auto una le- 
tera di uno Nicolo Zafatichio Zudexe đi Segna li scrive come Tiirchi 
4 6 milia erano venuti in Corbavia et vuol divider 1 exercito in do parte 
e non fa dano alciun su quel diMle di Hungaria la qual letera e di 8 
đel istante et par sia dito campo con 6 Sanzachi et chel Re di Hungaria 
faeea meter in hordene le zente e a faio comandamento a tuti li Baroni 
si redugi per tuto avosto in campagna et diče si sara altro li dara aviso 
acio posi spazar barche dc li a Fiume et far stagino adveduti. (II, 772.) 

— Vene li Oratori di Žara et fono expediti ordinato darli certi 
jnegij et alcuni legnami justa il nostro aricordo. (II, 774.) 

— Di Raspo di S. Danici da Canal Capit.^ di 40 come Jacomo de 
L.epori qual fu mandato in la Crovacia per intenđer de Turchi referisce 
Scander Basa baver pocha zente non ha 5000 persone ct Mustafa suo 
zenero eser a Medeo locho đil dicto Scander in Servia. 

— Di Caodistria di S. Alvixe đa Mula Podosta et Capit.<> di 42 
manda una letera abuta da Jacomo Lepori qual e stato a Brigna la 
copia dila qual sara qui sotoposta: e avisa in Bosina non eser Tur- 
dii vien in campo a quele bande et eso Podesta crede di questo sia sta 
Frangipani che li babino mandato a dir quel Gastelan tal nove nil mi- 
ntts sta preparato item per un altra letera scrive zercha li custodi 
mandati a Castelnovo e Montona quali đoman cb e adi 43 compivano il 
mexe : perho la Signoria li mandi danari et cusi in questa malina fo 
balotato duchati 80 da eserli mandati a questo efeto. 

Relatione đi Jacomo Lepori Justinopolitano mandata al Pod.a 

etCapit.^ di Caodistria avisa dile cose de Turchi e di 

Scander Basa. 
tt Magnifice et clarissime D.ne Segondo la comision data da vo- 
n stra Maesta prima auto i cavali de comandamento de'quela son andato 
n ale parte di Corvatia: noto fazo mi Jacomo Lepori come esendo an^ 
ff đato per intenđer de nuove de Turchi in le parte de Crovacia ho in- 
f> teso le cose sotoscrite e prima como fo manda dala Porta el Scandet 
99 questa quaresima el qual Basa si e quelo che fo el primo che feze co- 
99 raria qua in Histria et fo quelo che rompe el campo in Friul el qnal 
n vene in Bosina per far corarie ai luoghi dila nostra Signoria el qual 
n e savio et secreto e tuta la so zente tra Turchi e ftosinesi a mala 
n pena fara 6000 i quali stano per indivisi in qua et in la per la Bo- 
n sina e per Verbosana i quali in tre đi li pol far asanar insieme et 



Digitized by VjOOQIC 



72 
1499. 99 cusi fese quauđo fe la coraria su quel đi Žara fono 2500 li asudo in 
" do di e subito se parti đe li che ni Turchi non sapea đove volese an- 
99 dar in coraria et feze el dano che se sa e ha manda meso al Turcho a 
99 đirli sel vora dar zenle che 1 andera tanto eh el vedera Vienejtia item 
» a un fiol di ani 16 el qual fo insieme con lui su quel di Žara et che 
99 sa che impara a guerizar a nome Miistafa: item mando su quel di 
9» Sibinico cavali 500 a far la coraria item quel Vayvoda de Juliesi e 
99 zenero dil dito Basa el qual e visin dila Servia e dila Bosina si e an- 
99 dado co la so zente ala Porta dil Turcho et a lasa al Basa iu governo 
» el so paese a nome Mustafa Vayvoda item el Vayvoda de Smedero e 
99 dela Servia si e ala custodia di quel paexe nome Rachas item el 
9» Vayvoda del paese di Creg eh e šora Bagusi a nome Coachat si e 
99 andado ancora lui con la so zente ala Porta dil Basa e lasa el so 
»9 dominio in governo e in guardia item questi sono Vayvoda come Con- 
99 dutieri soto el Basa i primi e principali Alia Milich a zente asai et e 
9) valente Turcho Maumethi Casam a simil zente in so Governo : Mecb- 
9> met Begi ancora costui a zente asai que$te tute cose ho inteso de uno 
99 homo eh e fuzido del dito Basa che era uno schiavo fo preso quando 
9» fo roto Ducagin in Corbavia el qual e zovene di eta di ani 25 si 
99 chiama Martin et ame afermado che mai dito Basa non tien zente 
99 a una salvo la so Corte quando i asuna in tre di e va dove el dia an- 
99 dar tal fia i non son asunadi tuti queli che vien li va drio batando 
99 £x Pinguento die decima augusti 1499. 

•— Da Curzola di S. Alvixc Balbi Conte di 28 luio dil zonzer dile 
tre caravele diče mal si potra armarle et diče venendo la galia si vedera 
đi armarla tamen havemo di tre dil instante come havia armate le ca- 
ravele e spazate. 

— Da Ragusi dil Gondola non scrive di che zorno : salvo eh el 
campo dil Turcho e a Metalo e le artilarie aviate verso la Morea e 
1 Albania diče d£lra da far ale tere e iudicio suo larmala sua tegdira 
ocupaia quela dila Signoria nostra ec. (U, 775-776.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 5 come veniva de qui 
Barbnio Contestabele per non eser pagato : et voria operarsi e sta soto 
Melo da Bortonaitem manda đanari dile 35 et 40 per cento ali governa- 
đori et che de li non si špende altro che bezi item la fusta parti ben ar- 
iuada manda il conto dil armarla la qual trovo il suo Capit.<* a Parenzo 
etandata a 2^ra iteni scrive come non ha danari da pagar li custodi 
dl Castel Muschio ergo ec. (II, 778.) 

Di Albona e Fianona di S. Alvixe Bembo Podesta di xi come ve- 



Digitized by VjOOQIC 



78 

nivano ala Signoria do Oratori đi quela (»iniinita đi Albon^ £oe Berna- 4499. 
ba Lorensich nontio đi Fianona et S. Michiel Lueranich đi Albona ct 
đice le mura di Albona eser mal conđilionate e ruinade vol monition 
et fo comesa a nui. (II, 784.) 

— Da Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capitano di 44 
et 45 in la prima par mandi letere aute da Mađona Dorothea fo mojer 
dil Conte Carlo di Corbavia e diše Turchi in Bosina eser redati apreso 
Lapa dieno corer over a Gataro over Istrla et ivi eser sta crida la gue- 
ra contra la Signoria ilem veniva in quesla tera un meso dil Conte An- 
zola di Ledeniza per 1 altra letera đi i5 scrive baver auto dal Vescdvo 
di Trieste cbe Turchi dia vegnir a corer de li et eri in Trieste intro il 
Capit.*> đi Lubiana ćon 50 cavali ilem manda avisi di 40 dil Conte di 
Vegia et dil Castelan di Castelnovo: item voria uno San Marco per il 
locho đi Mocho : fo balotato. (II, 785.) 

— Vene uno Stratioto sta a Žara con letere di Retori di do in stta 
recomandation per haversi ben portato contra Turchi et questo diman- 
do ala Signoria qualche provision li fo risposto andase a Žara e aten- 
dese a portarsi ben che si vederia poi. (H, 787.) 

' — Da Žara di Rectori di 44 come el Vayvoda Zarco era venuto li 
al qual con li Syndici nostri li diseno la Signoria averlo conduto con 
400 cavali a duchati 3 per cavalo al mexe et lili veleva etiam la biava 
tandem contenlo senza *iet prega si mandi li danari presto qaal za Ba 
fato 60 cavali et e cosa gran ben a queli confini ostera contra Tur- 
cM item quel Caxole voria il salvo conduto pregaiio la Signoria si risol- 
va perche li havia eso mandate a dir che la ;Signoria in queste move- 
ste dovea mandar a dir al suo Ducha Gorvino qualcosa: item hano da 
Spalato di 8 come Turchi zereha 4000 sono pasati i (iont! non sa 
dove vadino: item per dcf da Žara fuziti sono tuH presoni da Turchi 
venuti per la via di Ragusi dicono Scander eser ito ala Porta e a lasato 
la preda fata sti quel di Žara iii certo loco tton roovesta et nel capitolo 
hano avuto da Spalato par Turchi portano ccm si gradim per queli ca- 
stdeti per le mure đi Sibinico. 

— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di 8 come per uno pa- 
U*on đi uno navilio vien đi Pula diče šdi 29 luio pašo šora Napoli 40 
in 50 vele francese e il Rei mahdo tina fusta per saper chi fosefto e Iho^ 
ro manđo do galie contra la dita et queli dila fusta scampono via e le 
gatie tolseno la fusta item per una venuto da Gataro e zorpi 6 parte a 
inteso 11 Sig. Turcho eser in ScojMa con 100 milia persone e mandat« 
a preparar coperti ala Valona et che larmatia diapas^r im Puia item ha 



Digitized by VjOOQIC 



P««a « qj.e,i poveri solda.i. (|,, 7^ ' *"""*« *» ^to , dato^2:: 

v«o uno n.vil.0 di CatTin? '''" ""P"« S«°to Arca„~fA^ ^"*" 

«« la leze. ^'^'•« »on fazi pi„ ^"^ ^ ter«.ioaio 

Vescovo di mJ ^"^^ ^»»ato Dno Vw u 

»o"« al 0«tor i„ ' ! " "^^'"''^ quelo vo W ' ^' •*«*««» date 

chi el vol: per J! *^"'' '"^ •»«'o *uo fiol „1* ^*^" «*«rtadaJ 
-•^0 altri^^r^J'-^V^Signoria li C^ZZ^iT'^^ - 
«'^- "em voleno Zt " ^"'»«« « tastova li*'' "^^"' «* J«" 

«"a recomandl ^^•'"'o«« ""« celera di, (^jf f"**".' P««' »-ar fo,, 

- Vene »„« I- ^"^ P»''«Ie et d 

^»^tori Capj^, r^^""««« Dimitri et pre,e„t„ 

«* haver parlatoT "" "»» f"se presa c!^ **^'''« *^««a a $ 
»almatia e il Fri«T "'"«« «» 200 L« , k^ *^« ^erso la Si- 

- »• w : vr t* (».4 * ■" "''™ *•■ 



«>n"e eri zona« il ca. 



Digitized by VjOOQIC 



75 
pk.^ dile ftisie ncmtro ivi eon una fusta in conecrvi et parti osi a eon* i 499. 
forta molio queli populi item quelo :SyBaia Vayvoda del Mostar feoeva 
zmle da cavalo ^ da pe et per tre i^olte volse corer su cpel teritorio 
ma međianie le bone provision et eser ata ^iiscoperto nhm dano a falo 
item era zonto li d bombarđier manchava le monltion. (II, 820.) 

— Da Calaro di S. Franc,® Quer]m Retor e Provedilor di uMiroo 
Ittio scrive haver il campo d^ Turcho eser a Moneetier đovera far il 
suo Bayram picolo et imo verso la Morea dove prima 4eveva anđar a 
Gorfu 8iehe baTia muta liorđine et die Ferisbei đoveva venir li a da- 
nizar su quel di Antivari e Gataro et 1 anaata eser a Gaomastdo : Hem 
q9el yayvođa di Montenegro havia fato xenle e pot le ha lioentiađepur 
dubita non fazi dano an quel conta maxime perdie alciine vile non ha 
bona fama di fede ec. ilem ha letere di S. Nicolo Baibi mo Cameriengo 
li serive el Va^voda de Seidafi con 9000 persone f edute 4ovea daaizar 
t'astrovichij et etiam su qnel di Antivari et queU di)ađini tono đisperati 
da paura uade lul Povedltor li ha manda uno Caporal con 10 compag&i 
et certe monition item adi 27 zonse li a Gataro le do galie sotU Muli- 
piera e Marcela qual non a retenute atento il bisogno dil Zeneral štete 
tamen fin domenega li poi partiteno ale qual consegno uno gmpo zoe 
a S. Valerio Marzelo di ducfaati 250 eh e il resio di duehatt 500. have 
acio li eonsegnase al Zeneral e poi inieso il bisogno di Gataro li a re- 
tolti indriedo et armava la fusla: item il Gonte di Gumola li raandoe do 
caravele qual le tien li intorno dil ixola et fa iar le guarđe di di et di 
note et la compagnia dl Martinel da Lucha voria la q.ta paga it^n man- 
doe iina letera dil Gonte di Đulzigno di 30 luio li avisa TvrdtA e Mar- 
tolosi eser venuti ala Porta e nula haver fato e sono ritornati con ver- 
gogna e Alvixe Sagudino Secretario e li et sta ben a Đulzigno. (II, 820- 
821.) 

— Noto e ritornato in questa tera di hordine dfl Gonilo di x ve- 
mito da Žara qttel Nicolo Drago da Gataro cognato dii Gonte Zorzi Zer- 
novich per bon rispeto qual ritomava a Gataro acio ivi andanđo non 
facese qualche ec. (H, 822.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Gonte di 42 come era stato K et ^ 
Vayv0ifaL Zarco qual lo laudo asai et e sta bono averb conđuto e in 
hordine aspecta li danari : da novo ha come quele zente turchesche vi^ 
čine e Sanzachi sono iti in campo. (II, 823.) 

— Da Gataro di S. Franc.<> Querini Redor c Proveditor di 6 come 
mandera 2& fanti a Buđoa jimta i mandati et 25 in Antivari desidera 
la rtsol«rtu)n di Župa e Montenegro «t ({veli di Župa »Udtano vrf pro- 



Digitized by VjOOQIC 



76 
1499. vi$ioi> che si posi inantenir da novo ha per m^ser Ziian B^dichio a Ga- 
$telno:vo e nova per uno Tareho e zorni 18 parti dil campo come il 
Sig.r non era anđato a Monestier per far il soo Bavram ma era a Gu- 
sdena iurata va al Vardar rlsponde a Lepanto e inia Morea et era voće 
andava a Nepabtae fo proclama in campo iuti si dovese proveder di 
viluaria per m«xi 10 et zonto dove vora ii campo dara licentia a Feri- 
sbei vengi a Scutari et Achamag Bey Sanzacho dela Bosina vadi ala sua 
atanzia : et Scander Basa a iato proclamar in Scopia chi vuol andar a 
guadagno vadi a trovarlo era fama andava in Istria a Friul et in Castel- 
i>ovo akuni lanizari voleano robar ' su quel teritorio ma il Proveditor 
provele et sperava si aracoglieria I intrada di questo ano per Catarini 
per un altra letera di 8 el dito Proveditor scrive come per la publica- 
tion dila trieva fece la Signoria con Franza tnti queli vicini di Ga- 
stelnovo et Montenegro erano In arme zerchavano robar anime et ani- 
oaali et 1 altra note queli di Montenegro di una vila chiamata Negusi di- 
f^e bon numero verso 1 alba et a uno loco propinquo a Gataro tolseno 
4 anime con alcuni pochi animali e fo per la disobedientia di que1i vi« 
lani tal dano a fato prender do femene spera haver ec. e non stimava 
qnesti di Monienegro facese tal cosa ma si scusono eser sforzadi dal 
suo Vayvoda per cupidita di preda et lui Proveditor crede sia per du- 
bio la Signuoria Đon li acetava: item uno trato di bombarda lontano et 
le guardie de Turcbi et le nostre stavano de homeni piu di 200 et 
$oiH> pocho đistente et el Vayvoda ogni di minaza item scrive di Župa 
periculum est in mora pur e ben đisposti voria licentia dil Gonsejo di x 
pei^ alguni ha^io taia item a armato la fusta de li et axpectava qual- 
che aUra fusta ahnada e ha licentiato le caravele li manđo il Gonte di 
Curzola et questo per non dar spesa ala Signoria nostra; 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Gonte Gaplt.® e Alvixe Saguđi- 
no Seeretario di 7 agošto^come 4iueli vechij di Alesio H avevano scrito 
una letei^ %'oriano toitnar soto la Signoria nostra ma Ihoro conseja la 
Signoria .non eser tempo di tuorli: item voriano uno Proveditor li per 
le zente asa pasano im Puia et eser una malatia di*fluxo che molti mo- 
reno: item il Gonte foria la Signoria li mandase danari per le spexe 
convien fer vi che TurcU e Martalosi ivi vicini minazavano voler corer. 
(11,^825.) . 

— Da Žara di Rectori di 29. di uno meso tornato di Tenina come 
^1 Viceblan havea licentiato tute le nostre guardie teniva li dicendo 
tsensša hordine di suo Dueha Zuan Gorvino non vuol tenir siche spaze^ 

ri^ounomeso al Đucha. it^m per un altra letera di 21 come quel 



Digitized by VjOOQIC 



77 
žorno era venuto un meso di Marcinco Viceban đi Tenina giial era a 1499. 
Ostrovi2a con cavali 60. mandate dal Ducha a revedar i suoi luoghi con- 
ferma la nova đi Seander che đia corer et s ingrosava e venia a dani 
đi quel contado stara qualctie di a Ostroviza et si ofei^iva ai favori dila 
Signoria nostra e havia comeso le nostre guardie non stese in li soi 
luoghi se prima npn havia licentia da^ suo Ducha et erede rechiedendo 
1 avesemo unde esi Rectori spazono Meser Zuan Tetrico al dito Viee- 
ban per gratificario et li mandono zuearo confeti et piper come cosa 
alhor pia grata item hano receato dal Vayvoda Zarcd unaletera di 49 
da Spalato qual manđa la copia e mal in hordene de homeni molti infer- 
mi si parte ec. item hano scrito a Pago et Arhe li mandino centolanti^ 

— Da Spalato di 49 dil Vavyoda Zarco ai Rectori di Žara come 
a mandate exp1orator in Bosina a nova dil paexe dil Sanzacho dil da- 
chado dile zente fa Seander Basa: item solicita la sna conđuta diče e in 
hordine de homeni queli dr Trau et Spalato hano gran paura d il for- 
20 hano vendato i animali e non osano star a governar 1 intrade la ma« 
zor parte si preparavano anđar in disperatione o in la Puia o in ia 
Mareha o Abruzo. 

— Di Arbe di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Dolfin Syndici 
come per letere di Žara di 21 intendevanb Seander Basa havia con- 
gregato gran hoste nella BoSina vol venir sul conta a depredar et si 
mandase a Nona homeni 50 qaal qttel Conte S. Piero Boldci ii ha 
mandati item hano auto alconi reporti dil Provincial di S. Franc.<> ei 
uno zenthilomo di Slisa. 

-— Riporto di uno Frate Ant.<> Marceli dil hordine de Frali Menori 
dila provincia di Dalmatia come ha dal Vicario di Bosina ohe il Daeha 
di Corvino era sta in iSagabria et venuto a Bixakh per far batizar uno 
suo flol item Seander li ha manđa presenti per questa nativita dil 6ol 
et a dirli admonisa lo so zente si ritrazano via dile strade publioe per* 
che 1 intende anđar ai dani dila Signoria verso el Friul item ha de al- 
cuni Frati pario al conte Bernardin de Modrusa intese e col tempo ri- 
freschava coreria verso il Friul et in Bosina eser molti Tnrchi. 

— Riporto de S. Mathio Vidovich de Slisa come eri hesenđo in 
Slisa uno servidor dil Conte Gasparo Perusich diše eser sta a Bizach 
era il Ducha Zuan Corvino vene uno Turcho meso di Seander Basa e 
H diše con 8000 cavali vol corer in Friul et era intention dil suo Sig. 
Turcho e vol ben convincinar con lui e vol saper la via li fara mancho 
dano per pasar sul suo paex6 o per via di Corbavia che da baso o 
per Zavaglia cb e đi sopra apreso Bisach non sa la risposta. 



Digitized by VjOOQIC 



78 
4499: — Da Žara đi Sliđi Syndiei eome per uno da Vereri eb e venuto 

a dar aviso che Scaader £suiea;seDte per corer si judieha su quel eonta- 
da a^iateso da uno such parente liabita a Bistruza eliam aoa altro meso 
fidato lieD esi Rectori io TenuMi hatto eser zonta una spia vien dl Bosiiia 
afirmava ia Verboaaaa ađunarsi graode heste a piedi et a cavsdo et 
§odf zorAo^ doveano venir sul terkori^ di Žara fiano {Hrovtsion ee. ma- 
»me per Nadift e Laurana dove adi 18 iatro fuogo a hore i:& per ca- 
JL&B di una femina in uno forno- se impio in eerta paia e a (ogo la časa 
ađeo^ brusD case 66 per tt veato el qual poi a hore 22 si irolto đito 
fuogo da. pouente e brus» allđfe ease fin n.^ 310 et rd>a asal e mt di 
bastioni noviter facto et ruiuato 40 pasa đi^ arzere fato nuovamente: a 
scffito a Arba e Pagi» li mandi 50 homeni per locho aeio si posina difen- 
der iFenendo Turcbi. 

— Da Đurazo di Đ.ao Martino Fimano^ Arztepiscopo di quel loco 
di 7 eome era amalato ia eerta vila dove vene il Baylo di Darazo et ivi 
veoeao aleum. teebj dHe vile dil paexe dleendo eser sehtvi a pagar ii 
duebato al Turcho siche asa dil paese erano disposli a rebelar ai Tur- 
eho. (II, 826-827.) 

— Da Ragusi dii Gondola di 7 et 43 portate in Colegio per S. 
Domeaegi^ Beaedetto scrive ia la* prima il Turcbo va ale greche marine 
e nido seatop hano dil armada turchescba : Scander Basa e Saazaek 
Bey fat aente a eavalo : a Scutari e arivato TuFchi asai coreno su qttel 
di Antivari dla Đulzigno ha nosliri haversi ben difeso el Orator Unga- 
ricbo torno con richi presenti dal Turcho : per 1 altra dl 43 come il Sig. 
Turebo va a Nopanto prima volea anđar a €orfti e con il Bilarbei dila 
Natjdia ti fitel dila Grecia va in Romania niun pol pasar ee. ^la sua 
armađa a trovatb la nostra grostsima e la sua tanta la sta piu in arma- 
da tanto el mal cascano mfermi da fluso et febre a fasi Scaader Basa e 
ia Bosina fa zettte quanto po et con la luna aeva cavalchera danizando. 
(J*,833.) 

— Da Gataro di S. Fraoc.^ Querini RectOT e Proveditor e S. Agu- 
stin Malipiepo Capit^^ dil Golfo videlicet intra Gulfum di 42 dil zonzer 
suo li eri sara et ifoteso ii Va^tođa di Seutari e M ontenegro dovea far 
adunaiHon di; bon numero di person« si đela Montagaa Negra come di 
zente supecior et inferior Župa Chazi et Piperi et altrir populi per inva- 
der qttd Contador et de][B*edar e tuor il viver a quda čita di Gataro zoe 
le intrade sono \m e figla ehe al presente si aracoglie et perso qtteslo 
moririano da fama et ifnela parte di Gastdbnovo era »iblevata in arme 
c ale vile zerehava far dano* e sentko per via di Đulzigno e Ragusi 



Digitized by VjOOQIC 



79 
qaesti đo Sanzachi videlicei FerUbei et AdraMch Bey dela Boskm do- 4499. 
veaiko pasar per via đila Montagna N^a a nostri dani Ucet fuse dificile 
a creder: unđe queli cltađinl supliefao eso Capitana restase U fin si ara- 
eogUa 1 iotrada et cnsi e ineslado: item han&de U nora le fuste dils Va- 
Iona non erano per usir hano đdibera mandar le fiiste-ala volta đi Dul- 
zigno Durazo et piu ollra per inlenđer U sucesO' đila yak)aa eon hor- 
đine sabito tornano et sentenđo armano 6sia per usir subito eso Capit.^ 
andera in quele aque per asegorar i naviiii pasano da »ove da tefra 
Aula per eser serade le strade pur si divulga lo esereifo turekescho 
andava ala volta dila M orea chi diče a Napoli et chi a Nepanto 1 armaCa 
era a Caomalio et alcuire nave et i^vilij erano na«frs^ati per fortuna 
di buora di dila armata turcha. 

— Del dito Capit.o intra Gulfnin da Gataro di 44 dale in galla ala 
bocha di Gataro: come eri %ofnse li la fusta patron Bortoto de Re con 
letere nostre debi solidtar le caravele depirta armarse de li qual za sono 
paurtide da novo ba per nno meso di.Hagasi nandato li da Zuao grai»- 
do armiraio dila comninta đi Ragusi suo intrinsieo 2a longo tempo li 
scrive come la comuaita ha per exptoratori nel eampo tnrdiescho eser 
gran laSmiita e ogni zorno ne mtior asai persone e cu^ sol armada et 
ebe 1 armada dila Signoria era potente a resister al impeto suo e profli- 
garla item el Proveditor di Gataro e per via di Antivari alcirai po- 
poli di Zapa e altri lochi haveano fato aduns^n pe? corer sopra qu«l 
teritorio etiam lui Gapit.<^ ha di qiieste letere dil Pođesta đi Bndoa un^ 
de per eonforto đi sobditi mandbe đo ftiste zoe Alvixe đila Comare et 
Bortolo de Re col Gamerlengo đi Gataro visitando (p»e)e tete et eser 
con li Rectori con hordine poi vadino al Sasno per intender di novo^ e 
qiielo si fa ala Valosa e inteso si anai ritomiiio siibito aeio si posi 
proveder item li zonse Piero Polaeho patron dS una fusta con letere 
deba visitar i luogbi nostri đi Đalmatin e Scbiavonia scerendo fino An- 
tivari e Bađoa e poi ritornera li ha comandato ale ftiste non dagi »ole-^ 
stia ai gripi vien đi Gorfu item scriveaido per una barefaa da Durazo 
porta letere ai Gad đU conseio đi x ha inteso ba preparate ala Talona 
foste 6 et uno bregantin e dover usir fnora siche con cderita andera* 
in quele aque et lasa hordine le altre fuste venendo el siegua. 

— Dil dito Gapitanio' di 46 apreso DqlzigQo come si parti qual 
smse da Gataro et zonze a Đnlzigno fo persuaso dal Gonte et Secreta- 
rio dovese dimorar li perche havia per uno explorator come Baly 
Vayodahavea aduoato campo đi persone 4000. tra Tarchi e Prešani e 
preparato gran numero đi zopoli per far uno ponte sopra la Bojana per 



Digitized by VjOOQIC 



60 
1499. dar poi el guasto a que8to contađo đi Dalzigno tra di 16 fin 16 siche 
era resiato U per €onforto acio nonli sia tolte le intrade e stara fin 18 
poi anđara a Durazo demuin ala Valona item scrivenđo a inieso le pro- 
spere nove dil ^rmata opresa in Portolongo et a inteso per U patron 
đil gripo le fuste eser preparate etiam intese dila morte dil Arcivesco«- 
vo đi Durazo et ricomandava ala Signoria fra Franc.^ da Lignago Ba^ 
zilier in theologia dil hordine di Sw Zuane Polo homo de iogegno e pra-* 
tico vene da Constantinopoli a Venetia lasato ogni sua roba per avisar 
le preparation turehescbe el qual e li in galia prega sia nominato ala 
balotation. 

— In questa matina fo balota molli merchadi dil arsenal item 
fo exspedito li duchati 624 a Žara per dar al Vayvoda Zarco fo eonduto 
item. fo scrito. al Lu6g6tenente di Udene la expeđi(ion dili Oratori di 
Udene et come fsi maodava monition et do Contestabeli. (11^ 835.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Gonte di 16 come ha receuto la 
nostra letera zercha la risposta dovea far al meso dil Ban di Jayza seri- 
ve za averli scrito tamen risposta molto cativa e di gran zanze per la 
qaal dana il Re di Romani diče non a meso di mandar per caxon di 
Turchi pur vedera. (II, 389). 

— Da Ragusi: di 12 di D.no Bernarde Gondola Abas meletensis 
idest di Meleda avisa la Signoria come Scander Basa fa zente et ande- 
ra verso il Friul et Histria e homo indiavolato astuto item il Sig.r 
Turcho si ha per via.di Scopia e andato sopra la marina va veloce et 
đove zonzera Ini zonzera la sua armata: item Hngralia 1 armada nostra 
non han fato dano nel pasar el locho suo dila Meleda come fato per a- 
vanti siche ricomanda il suo locho ala Signoria nostra. (II, 840.) 

— E da saper vene in questa sera 8 c piu homeni Zaratini desi- 
derosi andar a combater in campo unde per il Colegio sono mandati ai 
Proveditori in campo acio li toglino etiam fo mandate Maistro Azalin 
Bombardier optimo a Udene. (II, 850.) 

Setteittbre« Di Caodistria di S< Alvixe da Mula Podesta et Ga- 
pit.^ di ultimo avosto đimanda monition come apar per una poliza et 
mandoe una letera di Raspo di 11 avosto vechia la qual non fo lecta. 

— Da Ragusi fo lecta una letera dil Canzelier dila comunita di 
43 avosto drezata a uno da eha Trivixam lo avisa come Scander Ba- 
sa a 9000 persone redute et il Sig.r Turcho e ito verso la Morea. 
(tt, 764.) 

— Di Antivari di 27 luio di S. Nicolo Balbi Gamerlengo di Gata- 
ro : sorive come per discordia era li fo mandate per il Rector di Gataro 



Digitized by VjOOQIC 



8i 

a proveder: unđe zonto a provisto a asa scanđali seguiva avisa quela 4499. 
tera eser in grandisimo pericolo la rocha e sepza custodia li citadini o 
andati via con Ihoro roba: vi e Podesta S. Piero Tiepolo nula fa. 

— Đa Vegia di S. Piei'o Malipiero Conte di 26 avosto' come quel 
Judice Slio amico di Segna li ha dato aviso Turchi sono andati ^i co- 
mandaniento dil Sig. verso larmada resta solum in Bosina Scander Basa 
con pocha guantita di zente et che Conte Bernardin di Frangipani feva 
paura di Turchi ma non era vero e una matina fe trar bombarde per 
tuti li soi casteli per impaurir acio la Signoria nostra lo conduchi a 
sttot soldo e manda la copia di diti avisi. 

— Da Žara di S. Francesco Venier Conte e S. Jac.® da Molin 
Doctor Capit.<> di 25 avisano eser toma quel D.no Zuam Tetrico raan- 
dono al Ban di Tenina diše guelo non voler tenir ivi mesi nostri per 
haver comandamento dal suo Sig.r ma ben lui venendo Turchi fara se- 
gni di fuogo e non di trar bombarde e che Scander Basa praticha far 
paxe col suo Sig.r Ducha Zuan Corvino come etiam per una altra le- 
tera li scrive dito Scander apar qual la. copia alias mandoe ala Signo- 
ria :item hano per via di CoxoIe Turchi eser reduti 15 mia sork Tenina 
et e per venir a dani di quel conta iterum etiam per le letere dil Con te 
di Trau di 24 hano di queste zente adunate per corer: manda la copia di 
dita letera : Aricordano si provedi ala tera e al luogo di Laurana e pochi 
homeni fa riconzar 11 bastion si brnsoe e ivi a manda tatnii 30 con uno 
Contestabele dimandano se li provedi di fanti et di danari per li bi- 
sogni ocorenti : unde consultato in Colegio fo terminato statim scriver 
a Padoa elezeseno 200 boni scl^iopetieri e mandarli qui per Žara. (II, 
878.) 

— Da Bagusi dil Gondola di 1 2 come a nova il Turcho in per- 
sona e il Bilarbei dita Natalia andava a Corfu e il Bilarbei dila Grecia 
a Napoli di Bomania 1 armata si cerchera ponersi in qnalche porto et 
in mar Turchi si amalano e nel exercito terestre c e pur la peste item 
che Scander Basa corse a Žara adunava zente in Bosina. (II, 880.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 18 come havia receulo 
una letera dil Ban di Jayza la qual sara qui soto posta li ha risposto in 
forma el qual meso e venuto con gran pericolo diče il Re di Hungaria li ha 
scripto debi dir a Turchi et a Scander Basa li vuol romper la trieva et 
e restato di mandar dito comandamento a Turchi fin questo zorno acio 
queli dil paexe posino scuoder le inti^de tamen fara. 



Digitized by VjOOQIC 



82 

4499. Copia đi una letera scrita p^ el Ban di Jayza al Gonte dlSpa- 

lato in risposta di soa. 
u Egregie Domine et amice i^oster carisime llteras vestras noveri- 
99 tis nos acepise earumgue contineniiam int^xise de quo eidem imor- 
»9 tales referimus actianes graciarum nos tantam benevolentlam vestram 
99 D.no regi Hungarie D.no nostro gratioso not£un fecimus qui talem 
99 amicUiam a vobis animo acepit grato qui etiam et promisit at si do- 
99 miniam vestrum et ilustri&. Dux Venetiarum voluerint eisđem omni 
99 aiixiUo adese conabitur eam ob rem sume petimus eandem. V. E. Đ. 
99 ob amieitie respectum quatenus nobis novltatum e partibus his eru- 
99 ditionem seu literas vestras dare dignemini ubi sciatis ut et uoa D.no 
n nostro gratioso vos comehdatos habebimus tanquam amicum čari- 
99 simuni sed iam pro nunc novitates tales vobis refere habemus : quo- 
99 modo Basa Scander ex Verbosiana maximum <;umulavit esercitum et 
99 Venetorum bona se adpere eonatur ideo sitis cauti ne per rabidos 
99 canes aliquam fraudem paciemini sed pocius vigilatorem exponendo 
99 ad tenutam vestram omnimode protegendam custodem £aciatis : nos 
99 quos Dominationi vestre comendatos sciatis nos tam coram D.no 
99 quam coram regia Maiestate honorem vestrum augmentare studebi- 
99 mus demum valete felieisime Ex castro nostro Freyt in vigilia Lau- 
99 rentii Martyris ano Dni milesimo quadragesimo nonagesimo nono 
99 hoc autem certisime sciatis ut exercitus Basa Scander iam paratus 
99 est etiam ad bona Venetorum se movere intendit: Franciscos Cheri- 
99 zolo de Corbavia Banus de Jayza ac Gomes perpetuus 99 et in quodam 
ehiragrapho. 

99 Etiam scire dignetur V. A. quod si ilustre dominium Venetiarum' 
99 pacem cum Turcis non ordinet in brevi subsidium multum habebitis 
99 quia omnes Reges christianitatis iam ad scevisimos Turcos intendunt 
99 quod si cum ipsis pacem non habueritis multos sciatis et habebitis ami- 
99 cos novitates autem rem presentium ex parte Regis Francie rescri- 
99 bere velitis. 99 A tergo. « Egregio Dominico Marino Gapitaneo Spala- 
99 tensi D.no et amico carisimo. 99 Riceuta.Spalati d6 augusti d499. (II, 
884.) 

— Da Spalato di S. Marin Moro Gonte di 25 avosto eser venuti 
tre Martalosi fo mandati per il Vayvoda Zarco a Jayza referisce come 
in campagna hesenđo vene fama che con efeto ^a venuto comanda- 
mento dil Ongaro di romper per la trieva col Turcho e danizar Scan- 
der Basa in la Bosina et che li Turchi erano di mala voia e fuzivano ai 
lochi securi item avisa dito Scander feva zente per venii' in Friul in 



Digitized by VjOOQIC 



83 
Caodistm đove đicono a tratado in una tera et lavera a bota salda 4499. 
item eso Conte solicita sia mandati li danari dila paga dil Conte Zarco 
predito qual sara uno altro Scanderbech a queli confini di Lisa Trau 
e Spalato contra Turchl (II, 890). 

^■^ Đi Ragusi dil Abate di Meleda di 30 come e nova de li la Si- 
giu>ria noslra haver dato rota al arniada dil Turcho si alegra. (II, 914.) 

— Adi 9 setembrio in Colegio vene U conie Zorzi Zernovich 
pregando la Signoria lo provedese che potese viver et il Principe li 
diše Conte Zorzi stevi ben sete anda zerehanđo mal. (U, 913.) 

— Da Đulzigno di 8. Piero Nadal Conte et Capit.« et di Alvixe 
Sagudino Secretario di 24 et 25 avosto come el Vayvoda đe Scutari 
adi 49 da sera manđo cavali 400 mia do lontan de li poi vene 300 in 
400 pedoni paesani fin su le pcarte dl Duliigno đepredando e brusanđo 
prese uno vecMo e uno garzon unde queli bomeni sono in la tera si 
voleano butar zoso dil mare unde usiteno 600 nostri e scaramuzono 
con Turchi et queli rebateno erano molti Turcbi su U monti ma queli 
dila tera e dil castelo non li lasava venir zoso con le bombarde traže- 
vano adeo a mezo zorno diti Turchl se retraseno et per nostri sono 
presi do Turchi vivi 40 morti e ]^u di 3000 feriti đi nostri feriti 8 e 
uno solo morto et si el Capit.*' dile fuste fuse sta li saria sta ben asai 
era in la tera altri homeni 300 che sariano usiti ma non volse eso 
Rector sono in tuto n.^ 700 homeni da fati li Turchi partiti sono an- 
dati verso Antivari ma zonto Piero Polacho patron di una fusta lo 
mandono verso Antivari e a Rotezo dove e asa anime redute e cusi 
mandono la fusta di Zuan Crayna đimandano li sia manda monition 
iterum polvere bombarde bombardieri biscoto e freze item manda una 
letera abuta di vechj di Alesio eh e soto il Turcho quali dimostrano 11 
bon voler đi ritornar soto la Signoria nostra et e scrita in Alesio adi 
23 avosto. 

— Deli diti đi 25 come queli Turchi corseno su quel di Antivari 
in campagna preseno d anime e combatete una caxa jjia mariiia prese 
ivi 4 anime et quela brusoe andono a Rotezo dove erano ben 4000 et 
li patroni con queli dile do fuste nostre erano li adeo non poteno farli 
nula hano manda a tuor a Scutari bombarde per haver dito locho 
di Rotezo unde nostri di Đulzigno li mandono sei navUij per levar 
le anime inutele vi era li a Rotezo acio restino con mtor custodia item 
conseia la Signoria non toglij- al presente Alexio perche mal si potra 
tegnirlo. 

— Da Gataro di S. Franc.'* Querini Rector e Proveditor di 22 et 



Digitized by VjOOQIC 



84 

4499. 25 come gueli di Monteaegro subditi al Turcho voleano venir col 
suo yayvođa a danizar quel teritorio et Catarini erano constanti a defen- 
dersi ma voriano socorso da potersi t6gnir: item mando alciini avisi đe 
Turchi abati da Zuan Renichio ha di Castelnovo: e che li si facea uno 
navilio mazor di fusta per obstar ala Bocha di Gataro item queli soldati 
sono in Gataro voriano dinari et che Synam yayvoda di Montenegro 
e Gamisa yayvoda haveano scripto ali Pastrovichlj voleseno beii con- 
vincinar cou Ihoro li prometea non farli dano et a mandato eso Rector 
ivi Sebastian da Veniexia Gontestabele con alcuni fanti: item manda una 
letera đil Podosta di Budoa li scrive de 25 come Turchi erano andati 
soto Antivari. (II, 911.) 

— De Antivari di S. Piero Tiepolo Podosta di 16 come đubitava 
Turchi veria soto quela tera et si provedese. (II, 915.) 

— Da Žara di Rectori di 29 avosto come hano auto aviso di Teni- 
na per via di Zuan Tetricho che Scander Basa feva zente vol venir ite- 
rum a corer e in Verbosana e preparate manda la copia di dito aviso^: 
item il borgo di Laurana sta mal e in la tera di Žara sono in tuto 7550 
homeni non vol tor ysolani dentro non hano danari per li bisogni fano 
guardie dubita non vengino in Friul e il Ban di Tenina li scrive overo 
Turchi corerano presto overo non verano questo mese. 

— Et per dicti Rectori di Žara fo mandato qui uno Polo Gancelier 
di Novegradi qual fu comeso ali Savij ai hordeni per notificar il modo 
trovato da poter dar aviso in Friul in spatio di hore 4 da Žara quando 
la hoste de Turchi fusse adunata per corer ai dani nostri come Ihoro 
Rectori hano provisto tre guardie fuora dil teritorio di Žara sopra certi 
monti eminenti con fuoghi de note et fumi de giorno 1 uno al altro co- 
respondente et altre tre nel teritorio predito ita che in spacio di hore 
do salvar se spera la prima vardia e sta ordinata a Gbavo de Grahovo 
lontan di Žara mia zercha 90 dove le vie se dividono aut per anđar 
verso Istria o Friul aut per desender nel teritorio di Žara la segonda 
in castelo chiamato Zecevo in Bonadigo'luogo de uno nobele nominato 
Mele Obradio la terza sul monte arente Ostroviza el qual monte respon- 
de a tre monti nel teritorio di Žara zoe Nadin Petriga et Varcevo cori- 
spondenti a tuto el teritorio de li et volendo la Signoria haver el dicto 
avixo in Friul bisogneria ordinar guardie et far foghi ut infra. 

— primo sopra el castelo di San Michiele nela ixola per mezo 
Žara. 

secondo sopra el monte dil ixola di Meleda viđelicet a £xto. 
terzo sopra el monte de Osero 4.^ a Pola sopra la tore de Orlando 



Digitized by VjOOQIC 



85 

5.® a Rovigno 6.0 a Parenzo 7.o ala Ponta Castagnea 8.0 a Salbua 9.o a i 499. 

Piran lO.o a Montefalcon. Il.<) a Gradišća: item a Meleđa Losin Di- 

gnaa e Vale questi 4 lochi se azonzeno volendo dar aviso de giorno 

con fiimi et castel Lubiniza a Orsaro e Citanova. 

Item presento uno numero di cavali si averia de li via 

el Ducha Znan Corvino faria cavali 500 

el Conte Zuane quel Conte Carlo di Gorbavia . . . 100 

el Conte Bernardin de Frangipani 160 

el Conte Anzolo di Frangipani 60 

el Conte Michiel di Frangipani . 50 

el Conte Piero di Marsiga 30 

el Conte de Srigna 40 

el Sig. de Blagay 40 

che sumano tuti cavali 920 sariano presto ad uno. (II, 922-923.) 

— In questo Pregadi fo posto per nui Savij ai ordeni de mandar 
» Budoa per pagar queli provisiona đuchati 400 e presa. (II, 924.) 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 27 avosto come 
zonta fu li la nave da Sibinico tolta a nostro stipendio li falite alcuni 
homeni pur si armo e anđera in armada di Scander Basa nula intende 
solum avia prepara 4000 Turchi e dovea corer item era zonto li el ^ 
bombardier mandate dil qual era bisogno. (II, 929.) 

— Di Cataro di S. Franc.<> Querini Rector Proveditor di do e tre 
septembrio come queli di Župa vol venir soto la Signoria nostra voria- 
no haver un salvo conduto per il Consejo di x e queli di Montenegro 
voriano cavali 300 e un bon capo e molti di Ihoro provision venendo 
soto la Signoria siche si hordeni quelo 1 babi a far item per 1 altra di 
tre avisa a Castelnovo si fazea meler postiže a 7 gripi per venir ad 
asaltar la fusta di Cataro et eso Proveditor a armato tre gripi item cbe 
in Antivari e una cisterna qnal con duchati 25 si compiria a manda 
100 bomeni in Antivari per custodia et che a Dulzigno erano reduti 
zercha 700 homeni dil paexe. (II, 936.) 

— Da Žara di Rectori di 10 come haveano receuto letere dila vito- 
ria di Milan haveano fato far fešte et hano mandato a notifichar. al 
Viceban di Tenina 1 armata turchescha eser andata verso Patras dila 
nostra nula sa : item intenđono Scander Basa sta a veder in Bosina 
quelo fa 1 armata sua per poter poi far dano dove li par et eh e soto Le- 
panto e Turchi 40 milia. (II, 946.) 

— • Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 5 manda una letera di 
Sfigna loco dil Ongaro li avisa Scander Basa dia venir con 20 milia 



Digitized by VjOOQIC 



86 

4499. persone sopra queli lodii di Dalmatia a đanizar richiede li sia manda 
monition e {H*ovisto ala tera. (I[,^ 953.) 

— Da Žara di fiectori di 43 mandoe una leiera dil Viceban di 
Tenina scrive a uno adi 2 come Scander Basa era per venir a dani 
nostri sono da i6 in SK) milia Turchi ađunati et che eso havea man- 
da alcuni contra et Martolosi erano usiti per tanto đubita non vengino 
a đanizar quel conta di Žara oTer a Jayza over in Istria o Friul et si 
sia riguardosi. (II, 965.) 

— Da Žara di Reetori di 7 come hano auto avisi da piu bande 
dal Viceban di Tenina Paulo Mislejiovicfa Castelan e dil Capit.® di Se- 
gna e per uno meso di Madona Dorothea e dil Ck)nte Znane di Corba- 
via suo fiol come Scander Basa in Verbčsana havia congregato gran 
hoste per tanto aricorda si provedi di fanti e danari e mando le letere 
abute. 

— Da Brandizo di S. Agustin Malipiero Capit.<> dile fuste de . . . 
come era ivi zonto chiamato da S, Jae.^ Lion Governador per paura 
bavia per squadre 4 venute a Leže. 

— Di Btko Donato Carazolo ala Signoria nostra avisa nel pericolo 
era quela tera et come havia oferto 6 over 10 homeni fidati da poner in 

^ le fortcze et e sviserato di questo Stado. 

— Del dito Capit.o dile fuste da Dulzigno di 4 et 5 come era ve- 
nuto li stato al Sasno per intender qual cosa nula era di novo solum 
cser preparate ala Valona 6 fuste et uno bregantln e si aspectava di 
hora in hora uno Sanzacho con cavali 400 item a letere da Gorfu di 
26 dil pasato li scrive vadino li sub pena disgratie dila Signoria li a 
risposto vol star a cu^tođia dil Golfo et hesendo al Sasno mandoe la fu- 
sta di Veia a Corfu con comision ritorni presto si scusa 1 andata im Pu- 
ia et per 1 altra letera di 5 scrive veneodo dal Sasno sopra el Pyrgo 
trovo uno navilio raguseo patr(»i Nicolo de 1 Isola di mezo cargo di sal 
carga a Trapano qujd vdeva andar in Ancona et lo ha tolto e lo man- 
da de qui. 

— Da Durazo di S. Vido Dieđo Baylo et Capit.« di 6 dubita Tur- 
chi non vengi li ha pochi homeni da difender quela tera poi e merli 
asai da vardar non a fanti ni danari et ha nova larmađa dil Turcho e 
sta rota dala nostra et ivi non si ha fato sal. 

•— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte et Capit.« e di Alvixe Sa- 
gudino Secretario di 3 come queli Turchi vicini minazava venir a đa- 
nizar et hano fato coraria su quel di Antivari et menato via i 2 anime 
vol subsidio e danari. 



Digitized by VjOOQIC 



87 
-~ Dil Gapitano đile fuste da Dulzigno đi. 5 come e tre zorni che 4499. 
100 Turchi e molti paexani iterum corse su quel di Antivari e feno 
preda di 12 anime et do ne amazono đid)itava non andase a Rotezo 
unđe spazo iO navilij di qaeli di Dulzigno li per segurta Ihoro: ha con 
lui do fuste et ha đi Durazo di tre Turdii si preparava a dani di quel 
loco et I armada turdiescha eser sta rota da queia dila Signoria nosira 
che cusi Dio prometi sia. 

— Di Curzola di S. Alvixe Balhi Gonte mande le dite letere abute 
da Dulzigno : et come a inteso sono de importanlia. 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Gonte e Capit<* aricorda sia 
mandato le paghe a queli sono in le forteze dubita Turdii non venghi a 
danizar quel contado licet si-resoni che il Re di Hungaria habi roto 
guera al Turcho che saria optima nova. 

— Di Raspo di S. Daniel da Ganal Gapit.^ di 15 manda una letera 
li scrive il Coiite Bernardin di Frangipani di 42 lo avisa Turchi jMre- 
pararsi per corer e queli dil Hungaro averli fato dano. 

— Di Gaodistria đi S. Alvixe da Mula Pođesta et Gapit.«) di i7 
manda letere e avisi abuti dil prepara da Turchi stara preparate. 

— Di Gradischa di S. Andrea Zanchani Proveditor zeneral di 18 
come qudi StratioU Lepantini dimanđano di graeia ala Signoria sia 
rescoso soi fioli e in man de Turchi item solicitaiio aver le paghe. (II, 
968-970.) 

— Di Gaodistria di S. Alvixe da Mula Pođesta et Gapit.«" di 23 
come ha letere di S. Daniel da Ganal Capit.^' di Raspo come Turchi era- 
no soto Modrusa e vieneno verso il Friul et quele parte dil Istria a 
fato provision per li casteli tamen voria le munition richieste. 

— Di Raspo di S. Daniel da Ganal Gapit^ di 21 di uno meso 
mandato al Gonte Bernardin di Frangipani a notiQcarli come Scander 
Basa era moso di Bosina la qual letera e di 9 diče vien in quele parte 
dil Istria et questo esc Gonte a per suo exploralor. 

— Di Žara di Rectori : come ha di Spalato il levar di đito Scander 
Basa dubita non vengi iterum a dani di quel teritorio e il borgo di 
Laurana sta con pericolo perho se li provedi. 

— Di Spalato di S. Marin Moro Gonte di 13 mandoe una letera 
abuta di una cugnata dil Gonte Zarco avisa haver manda 5 Martalosi 
ih campo di Turchi quali hano roba uno cavalo et dicono eser. mosi e 
vano verso Lisonzo item eso Gonte scrive đito Gonte Zarco non e li lo 
aspeta per darli li danari acio fazi la conduta justa le letere dila Si- 
gnoria nostra. (II, 989.) 



Digitizedb^ Google 



8g 
4499. '^ Di Raspo di S. Daniel da Canal Capil.« di 18 scrive điia venif- 

ta de Turcbi certisimo sono in camino per venir in Fiiul. (U, 992.) 

— Da poi disnar fu gran Consejo fu falo Rttor e Proveditor a Ga- 
taro S. Zuan Paulo Gradenigo fo Proveditor šora i Stratioti et rimas«' 
da homehi con titolo di Pregađi : qual andoe et fu fato etiam Auđitor 
»uovo et io Marin Sanudo fui tolto et non pasai e questo fo per non 
eser sta in la parte di far Capit.<> zeneral di mar siche tuto il ben ho 
fato in questo ano e le fatiche fu perse. (II, 993.) 

— Da Pola di S. Marco Navaier Conte come ha per letere dil 
Capit.<> di Raspo debi star provisto per la venuta di Turcbi perho voria 
monition. (II, 996.) 

— Di Arbe di S. Piero Boldu Conte »di 41 di uno meso dil Conte 
Anzolo di Frangipani veniva ala Signoria nostra par sia andato uno 
meso dil Turcho al Re di Hungaria con cavali 30 et gambeli con pre- 
senti per far pače e il Re no la vol concluder. 

— Di Žara di Rectori dil zonzer li di 100 schiopetieri di guali 
hano posto parte a Laurana et a aviso Turcbi venir in Friul manda 
una letera da Ragusi dil Gondola di 23 avosto non leta. 

— Di Spalato di S. Marin Moro Conte di 19 di uno aviso abuto 
da Madona Celina cugnada dil yayvoda Zarco Drasoevich qual stava 
mia 15 di Spalato in uno castelo: come per 4 exploratori bavia Scan- 
der Basa adi 13 parti di Bosina con cavali 4000 vene a Uscopia lonzi 
di Verbosana dove lui habita con exercito grandisimo e altre particu- 
larita ut patet. (II, 998.) 

— Vene quel Frate Ant.'' di Corvatia stato i 2 ani ala eha granda 
per Frate con Maistro Gabriel qual referite eser venuto per la via di- 
la Patria e ritrovato in quele parte dove habita el Ban di Jayza li par- 
io qual e chiamato il Conte Franc.^^ de Dobor e suo parente a casteli 
18 del Ban et 23 di soi e dila moglie come par in una poUza li havea 
tuti scriti et li pario dicendo quelo havea fato Turcbi a Žara et erano 
per venir in Friul e voleva mandar uno suo ala Signoria nostra acio 
mandase uno Secretario over Ambasador al Re di Hungaria qual si 
oferisce menarlo lui e questo feva per ben dila Christianita e come 
era zonto dal Re uno Ambasador dil Turcho qual porto presenti e 
vene con 30 cavali et il Sig.r Re a compiasentia di' Baroni videlicet 
el Conte Stefano Palatino Governador di tuto il regno di Hungaria 
Thomas Arziepiscopo de Stridonia Piero Zudexe dila Corte Piero Grof 
Capit.<> de Transilvaniensi , Georgio Preposto che tien il sigilo dil 
Re et Bant Nicolo Francesco Ban di Jayza et eso Conte Franc.<> de Do- 



Digitized by VjOOQIC 



89 
bor ttnde il Re li da termine a qiiesto Ban fino a S. Lucha a conclu- i499. 
der acordo con la Signoria: acio non si đisfazi la Ghristianita e poi 
diše la Signoria atende a far guera contra Milan e le so anime đi Ža- 
ra e mena via da Turchi e che il Re a dito come vuoto eh io aida chi 
non mi diče niente e perho U de il tempo manđase eso Frate ala Si- 
gnoria e tornase con la risposta qual Frate ha li soi cavali a Portogruer 
et era sta in campo de Turchi \enendo soto Modrusa et Turchi ve- 
niva di longo in Friul e lui Frate viene per mar per mancho scandalo 
et diše il Ban li avia dito il Re suo eser bon instrumento di acordar il 
Re di Romani con la Signoria nostra et il Re haverli dito cosi intarve- 
ne mo un ano a suo fradelo Re di Polonia contra Turchi che have dano 
e non li dimando socorso dicendo la Signoria di Veniexia non si do- 
gna crede non sia vero Christian: et dita sua relation fu posta in 
scriptis et quel suo meso dil Ban era con lui parlava schiavon diman- 
dando presto risposta: et fo leta la letera presentoe dito Frate al Prin- 
cipe soloscrita « Franciscus Berizlo de Grabavia Banus de Jayza ac Co- 
mes perpetuus de Dobor data die lune post festum Sancte Crucis 1499 » 
per la qual pregava fuse dato fede a dito Frate Ant. di quanto referiva 
qual veniva qui insieme con uno suo meso Juam item fo leto una lete- 
ra li a scrito Piero Zudexe dila Corte regia. 

— Et da poi disnar dito Frate Ant.« vene a dir in Colegio ali Savij 
si havia dimenticha di dir 4 cose la prima il Re di Hungaria non fara 
alcun pensier dila Dalmatia, secundo zercha il suo maridar non vol la 
Raina fo moglie di Re Matfaias licet sia intervenuto ec. ni altra dona 
ma tora quela conseiera la Signoria nostra la terza a retenuto con bon 
modo 1 Orator dil Re di Romani andava al Turcho e li portava una peza 
đi pano d oro di duchati 20 el brazo dila qual eso Frate ne ha un pezo : 
quarto lui Ban ha certi casteli ali pasi et si oferisce con 1000 cavali 
seguir Turchi non verano a dani nostri e li ebon viver: do porchi al 
duchato et 20 ovi al soldo et dita relatione fo lecta ozi im Pregadi cp- 
me diro poi. 

— Vene uno altro Frate Predichator dil horđine di S. Franc.<> dala 
Vigna chiamato fra Franc.<> di Croia vien da Žara ha predicato questo 
ano in Albania diče come Albanesi sono reduti a uno gran numero 
piu di 20 milia voriano per capo il fiol dil fiol di Scanderbech non diče 
il padre eh e mato sta in uno castelo in tera di Otranto perho che diti 
Albanesi havendolo rebelariano al Turcho e lui Frate sa dito capo veria 
volentieri et per tanto ex zelo Christianitatis per recuperar quela Alba- 
nia pregava la Signoria con fervor volese far li fo risposto si vedaria: 



Digitized by VjOOQIC 



90 
i 499. et ala fin fu &to quanto đise perhoche non inolti zorni da poi fo man- 
đato con letere e đanari per đito Scanđerbech zovene qual lo ooo- 
duše qui come diro. (II, 998-999.) 

— Đa DulzigĐo di S. Piero Nadal Conte e Gapit.<> di 15 mandoe 
una letera abuta dali vechij di Blesio che par Scander Basa li scrive 
di 13 come il Sig. a preso Nepanto e abute do tore li apreso coman- 
da a diti di Alesio siano fideli si vardino da Venetiani e li promete co- 
se asai: item scrive el Conte AlYixe Sagudino e li amalato perso dal 
mezo in zoso voria lioentia. 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero di 22 come ha aviso đa un Ni- 
colo Sicfaovich Zudese dl Segna Turchi eser mosi zercha numero 8000 
per uno altro ha inteso sono 14 milia e vieneno in Friul item eser ve- 
nuto li uno meso dil Gmte Anzolo di Frangipani chiamato D.no Mar- 
tin vi^e ala Signoria e vuol certi capitoli li a dito dil zonzer dal Re di 
Hungaria dil Orator Turcho con 30 cavali per far la paxe e il Re non 
la vol far per non eser in acordo con li Baroni ma eser in gran disen- 
sion. 

— • Di Capodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capitano di 24 
manda avisi abuti di Damian di Tarsia da Gastelnovo dila venuta de 
Turchi: item per letere di 26 come Turchi erano sopra Los et ozi pa- 
savano il bosco alozerano a Cinquevile diprederano il teritorio nostro 
di Gastelnovo et vano poi di longo in Friul. 

— Noto eri per €ol^io fo manda danari in Capodistria e scritoli 
dovese subito mandar qualche zente de li in Monfalcon. (II, 1001- 

. 1002.) 

— Fo aldito dali Savj uno da Liesna fo Rector di scolari a Pađoa 
venuto con letere di credenza dil Conte Bernardino di Frangipani et 
dimando la Signoria li dese conduta di cavali 2000 et li bastava 1 animo 
eser alincontro de Turchi ei qual Conte era parente dil Ducha di Fera- 
ra et fo olim Sig. di Vegia e diše voleva dar i fioli soi per obstagi: Ri- 
sposto si consejeria. (II, 107.) 

Oktobre* — In que6to tempo mezo vene nova dUa liga sigilata 
con Franza e fata la publlcation alhora il Ducha dovendo romper mese 
el pensier a proveder de salvarse e mando nuovo legato al Turcho che 
le per romper adi 14 zugno e che npn puol far tanta cosa avanti el 
Turcho sorasta trazer 1 armata ma manda Scander Basa con 20 milia 
cavali per Bosina a romper in Schiavonia su quel di Žara e sorastete 
alguui di senza far novita. (III, 6.) 

— Noto come adi 7 dil instante fu preso parte im Pregadi di 



Digitized by VjOOQIC 



94 
conftnnar <;€rti capitoli col Conte Stefano Marovicb Conte Vuchich Ju- 4 499. 
covich et altri Conti di Crayna quali erano soto il Turcho et per mezo 
đi S. Marin Moro Conte đi Spalato et il Conte Zuane Petrovlch đe Po- 
liza venuti soto la đevotion dila Signorla nostra et li fo confirmati li 
capitoti e đatoli provision di quek> si trara di Crayna paese dil Turcho 
ec. et have la dita parte 160 di si, do di no^ et una non sincera et in 
1 arsenal fu fato tuio bastion poi da mandarlo a meter a certa ponta a 
Narenta per tenir la dita Crayna el qual bastion fo mandato de qui e 
fn posto al luocho come piu difusamente piu avanti scrivero al suo luo- 
dK> e fu speso qualche dinar in meterlo e custodirlo ma pocho pocho 
valse che fu tolto da Turchi e ruinato. (III, 46.) 

— E da saper S. Piero Grimani che volea andar dal padre in 
armada tandem zohto a Žara par volea montar su la gaiia di S. Mar- 
chio Trivixan ZenenJ qual non lo volse levar adeo era amalato e poi 
tornoe indriedo in que$ta tera e feze mai (III, 24.) 

— Adi 25 octubrio. In questo zorno fo electo Proveđitor in Alba- 
nia S. Vitor M ichiel fo Capit.<* in Alesandria con duchati 50 al mexe 
per spexe qual rdud^ae et fu fato uno altro come diro. 

— Da Spalato di S. Marin Moro Conte haver aviso di certa liga 
faia per il Re di Hungaria Polana Boemi e Rosi contra Turchi la qual 
era bona queio sara scrivCTo di soto. (III, 27.) 

rVoveinbre« In questi zorni per letere di S. Marin Moro Con- 
te di Spalato etiam per mesi venuti de qui per alcuni Sig.ri di Crayna 
subditi al Turcho si volevauo dar ala Signoria et facendo un bastion a 
una ponta tuto el paexe sara nostro e non si temera or tandem fu de- 
creto tuorli e tutavia fo fato in i arsenal uno bastion di legno da eser 
mandato ivi e posto a quela ponta opera molto degna, quelo seguite 
ovcr seguira sopivero intendenđo piu oltra. (III, 34.) 

Nel mexe di octubrio acadete che Župani et qiieli di Montene- 
gro si deteno ala Signoria nostra : et Ihoro desideravano uno Prove- 
đitor et il Conte Zorzi Zernovich tamen poi vene alcuni Turchi adeo 
non fo niente come piu difusamente di soto al loco suo faro mentione. 
(III, 33.) 

— Item fo preso per expedir S. Andrea Michiel va Proveđitor in 
Albania li Casieri non posi far partia soto pena et che li sia dato du- 
chati 300 et S. Zuan Moro Casier ando in renga con auđatia dicendo 
non era danari e havia dato la soa fede in pegno: or S. Piero Balbi Sa- 
vio a tera ferma rispose et fu preso la parte e poi fu foto Casier di Co- 
legio S. Piero Balbi. (III, 36.) 



Digitized by VjOOQIC 



92 ^ 

14.99. — In questi zorni fo đivulgato a Žara era la peste adeo per li 

Proveđitori šora la sanita fo banđito Zaratini non vengi. (III, 87.) 

— Di Hungheria vene le lelere dil zonzfer li di Franc.® dala Zuc- 
eha Secret.® nostro et par I Orator dil Turcho era li havese licentia el 
đito Secretario fo al Ban di Jayza e 1 Orator dil Papa Episcopo di Gaglij 
era zonto quel di Franza manehava et par che quel Be habi bona vo- 
lunta di roinper al Turcho e coligarsi con la Signoria. (III, 39.) 

Decembre* — In questo zorno fo gran Conseio precipue per 
expedir la parte di Seatarini pario contra in favor di alcuni Scutarini 
S. Ant.o Triyixan zoto Avochato qual con grandisima faticha montoe in 
renga li rispose S. Alexandro Minio qu. S. Castelan e posta la parte et 
fu presa. (III, 43.) 

— Da Segna si have come 1 Orator dil Be di Franza andava in 
Hungaria era morto tamen havia ordinato prima a uno suo nepote la 
comision et che andava di longo el qaal Orator si chiamava Mons.r . . . 

(m, 44.) 

— In questa matina in Quarantia novisima S. Zuan Paulo Grade- 
nigo qual era rimasto Proveditor a Gataro e dovea andar al suo rezi- 
mento andoe come Syndico a Piša. 

— Et vidi una letera di S. Vido Diedo Baylo e Capitano a Durazo 
scriveva a S. Anzolo suo nepote di primo come havia nova di Bitoia dil 
brusar dil armada dil Turcho in Golfo che era in tera e molti e sta 
morti preso Scanderbech Nievo dil Sig.r Constantin e uno Basa tamen 
non fu vero e đita letera fu porta ala Signoria. (III, 46.) 

ANNO 1500. 

Gennajo. — Adi 47 dicto fo đivulgato una zanza Antivari era 
sta preso da Turchi et tamen non fo vero pur fo dito. (III, 62.) 

— Da Gataro vene letere di S. Franc.<> Querini Bector et Prove- 
ditor di 45 et 46 et 29 come havia aviso il Sig. Turcho eser a Filipo- 
poli amalato et che preparation alcuna non vedeva di campo terestre 
siche e bona nova. (III, 65.) 

Febbrajo« — Item fo balota uno capo di Stratioti a Trau in 
luogo di Dimitri Laschari fu morto da Turchi fono balotati n.® 7 et ri- 
inase Dimitri Bali fo fiol de Michali Bali che fu morto per la Signoria 
nostra. (III, 77.) 

— Da Spalato di S. Piero Trivixan Gonte si have di uua incur- 
»ion-fata a Poliza per Turchi e menato via tercha anime 160. (III, 79.) 



Digitized by VjOOQIC 



93 

— Adi 12 feurer zonze uno diče si parte da Liesna a lasato el 1500. 
gripo armađo a Liesna non e potuto venir per i tempi ma diče el Ca- 

pit.o zeneral adi 22 bave la Cefklonia per forza amazati tuti li Turchi 
e fo in Colegio a đir tal nova tamen nula fu. (HI, 80.) 

— Da Biuloa si have aviso come el Conte Zorzi Zernovich era pa- 
sato vestito a modo Frate et scampato al Turcho la qual nova fortase 
piu di soto scrivero copioso. (III, 87.) 

— Da Dulzigno đi S. Nadal Conte come nostri si haveano ben 
portato contra Turchi quali sono corsi soto la tera et baver morto al- 
cuni Turcbi. (III, 92.) 

— Da Đurazo di S. Vido Diedo si ha di 7 par Turcbi dieno ve- 
nir li dubita per via di mar vol fanti e si provedi. (III, 93.) 

— In questi giorni gionse in quesla tera el Sig. Scanderbecb 
ani 43 fiol dil fio fo Scanderbech vecbio bavia gran fama in Albania 
per il qual fo mandate a tuor. uno Frate per la Signoria nostra et cusi 
vene stava in tera di Otranto con il padre bavia provision dal Re et 
vene solum con il voler dila madre qual fo fia dil Dispoti di Servia et 
il Re non voleva or alozo a S. Zorzi quelo di lui seguite piu di soto 
diro. 

— E da saper el Conte Zorzi Zernovicb da Casal locbo di Mon- 
fera dove era pašo in Ancona vestito da Frate et su navilio pašo tra Bu- 
doa e Cataro e smontoe a Trasto andoe alla Montagna Negra fo sua fo 
ben visto e cusi va per non baverli voluto dar modo di provision. (III, 
100.) 

Maržo. — ~ Da Durazo di S. Vi4o Diedo Baylo di 18 feurer 
Turchi eser reduti ala Čuda mia 25 de li e il zorno seguente li aspe- 
tava il paexe tuto e ređuto in la tera item par il Zeneral li babi man- 
date 3 galie sotil videlicet S. Marin Barbo S. Polo Nani S. Toma Con- 
tarini eh e sula galia Sibinzana e la nave di Liesna item le galie dil 
Irafego sono venute li Capit.*' 6uo> fradelo S. Ant<* Diedo di hordine dil 
Capit.« zeneral. (III, 104.) 

— Da Spalato di S. Piero Trivixan Conte đi certa coraria fata e 
danizato alquanto per Turchi ec. tamen pocho dano e da saper le cose 
di Narenta di quel bastion fo mandate a poner et il Conte Znane di 
Poliza con li altri ave provision. (III, 106.) 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di certa coraria fata 
su quel conta per Turcbi ano preso 50 anime nostri usiteno ec. (III, 
109.) 

— Noto S. Andrea Michiel Provedit. in Albania per hordine dil 



Digitized by VjOO^IC 



94 
4500. CoBseio di x fo mandato ai Ređoni a far quela tera ai Caurili et fo 
mandato Maiia di Greci et altii a £abricaiia. (UI» 414.) 

-^ Di Albania se intese el Conte Zorai Zernovich eser parUto et 
andato dal Turcho dal qual e sta bea carezato. (III, 124.) 

— Da Žara di Reetori di certa incursion fata per Turchi su quel 
teritorio e fato asa dano etiam da Dulzigno ia questi zorni seguite Tur- 
chi meno via asa anime christiane habitante de li intorno che non volea 
pagar el carazo. (III^ 426.) 

— Da Curzola di S. AnL Diedo Capit.® dile gali^ dil Irafego co- 
me le zurme non vol andar al viazo per niun modo et per el mal aiere 
di Durazo e morti do zentilhomeni nobeli da pope et 40 galioti. adeo 
e molti amalati et non e sani 50 per galia. (III, 427.) 

Aprile« — • Da Curzola di S. Ant.^ Diedo Capit.^ dile galie di 
trafego di 22 maržo come voleva mudar una galia e tuor la galia Guo- 
ra veniva a disarmar e seguir il viazo ma li galioti non voLseno e si su- 
blevono: item si parte e vien verso Gataro di comandamento dil Pro- 
veditor Pixani. 

— Dil dicto Pixani Proveditor date apreso Gataro in galia adi 16 
come inteso dovea venir Ferisbei con 45 milia persone facea provision 
ec. et ha retenuto do navilij di S. Perazo Malipiero e uno a Ragusi et 
non si voleva partir per veder il suceso. 

— Da Gataro di S. Zuan Paolo Gradenigo Rector e Proveditor di 
15 maržo come de li e pocha custodia solum tre Gontestabeli e pochi 
fanti et per dubio de Turchi a arma dil suo la fusta et do caravele 
et per un altra letera post scripta par quel zorno adi 45 a hore 21 
sia zonto de li uao de Ferisbei Sanzacho de Scutari et li presento 
una letera in lingua schiava la copia dila qual sara qui sotoscrita et 
chiamato el Gonseio deli deputati di Gataro consuUo la materia e acio 
non fuse venuto per spiar retene dito meso con animo di non risponder 
oosa alcuna per bon rispeto et mostrar non curarsi dile sue pratiche et 
1 animo di queli citadini e molto forte et gaiardo centra Turchi e poco 
avanti 1 ora di disnar per alcuni Stratioti de li li fu apresentato tre to- 
ste de Tivchi taiate per Ihoro questa matina siche si vi fuse 150 cavali 
de Stratioti si sentiria qualGhe novita bela tamen non mftnchera etc. 

Gopia di una letera di Ferisbei al Proveditor di Gataro. 

« Da parte de Ferisbei Sig. de Scutari al nobel e savio et de ogni 

n honor et laude degno de Gataro Sig. Gonte sapie come e vegmido el 

« Carazaro del Imperador domanda dila contrada de Garbli el carazo 

» che sono i duchati del Imperador come per avanti i solevano dar e 



Digitized by VjOOQIC 



96 
f> lor dicono el Gonte đe Gataro ne ba preso et si ae tiene nele prexoa i 500. 
n et ha zercado el ps^[aiiiento etsi havemo pagado iuto quelo che per 
r avaoli non havevemo compido de pagar et *dl presente ques(i homeni 
n del Imperador đatUi nele nostre man perche haveremo anehora niii 

V coB voi bona visinanza et amicitia et se non ne vuoli dar questi ho- 
" meni nele man per la fede nela qual cređo che tute quele vigne che 
»> son di Gataro et ogni altro albero frutifero et homeni vostri tuti ge- 
» taro e taiero a tera piana non voglio lasar fin ale porte dela eita exce- 

V pto la tera negra ne đe qui me voglio mover fin che non fazo la exeeu- 
n tion di questo a vostro aviso perche fin adeso a voi ne a voštri home- 
99 ni mal algun non ho fato se ben son vegoudo qui e^cepto se ho pre- 
» so qualche schiavo et se alguna cosa ho fato ho fato ali rebeli del 
9) Imperador et qiiel che havi a fare per questo con presteza deme ri- 
" sposta. Idio vi consoli »> la qual letera era serita in sdokiavo. (III, 139-^ 
HO.) 

— Vene uno meso dil Ban di Jayza dimandando certa provision 
oferendosi tenir avisato dil venir Torchi dito si vedaria. (III, 142.) 

— Di Antivari di S. Piero Tiepolo Pod.a di 2B feurer come a 
Scutari era sta retenuto el Conte Zonsi Zernovidi et custodido e^ scrito 
ala Porta item Turehi e Marcovichij sono d acordo e il Sanzaeho di Scu- 
tari a fato spianar la via si va a Scutari qual ha avuto comandamento 
di andar ala Porta ma aspeta risposta di qiielo babi a £ar dil Zernovich 
item di uno nontio vien ala Si^oria nostra per nome dl fiisini stati 
depredadi da Turehi et sono ređuti a uno monasterio di Santa Maria 
di Rotezo locho molto importante qual si bniso perho dimanda ajuto. 

-— Da Budoa di S. Nicolo Memo Podosta di 3 maržo come el Zer-* 
novich era sta mandate ala Porta item queli di Budoa scrise una letera 
ala ^ignoria nostra lauđando esd suo Podesta. (III> i 43.) 

— Di Gataro di Zuan Paolo Gradenigo Proveditor item di S. Hie- 
ronimo Pixam Proveditor dil armata et di S. Domenego Malipiera e S. 
Simon Guoro Proveditr veneno de qui tati soriseno in consonantia dil 
partir di Ferisbei con li altri Turehi de li iatorno et si provedi. (III, 
446.) 

— Di Gataro di S. Zuan Paolo Gradenigo Proveditor e di do Pro- 
veditori dil armata zercha il levar di Turehi prese 48 aiiime di nostri et 
nostri haver preso 48 Turehi di qual tre vivt erano e li ahri e sta ama-» 
zati item esi Turehi hano menato via 800 anime tutte perho soe Gara- 
zari. (III, 447.) 

— Vene S. Franc.^ Querini fo Rector e Proveditor a Gataro et re- 



Digitized by VjOOQIC 



96 
1500. ferite io non vi era in conclusione haver lasa muoito quela ciU <li yi- 
tuarie et eservi anime 6000 fo laudato dal Principe. (III, 148.) 

*— « Da Žara di Bectori di 30 maržo taman non so certo dil tempo 
come aspectavano Turchi di brieve su quel contado item mando una 
letera serita per uno Frate che la Signoria nostra mandava al Re di 
Hungaria per li nostri alcuni forzieri pieni di danari. (III, 153.) 

— Đa Dulzigno di S. Piero Nadal Gonte et Capit.<> manda una le- 
tera abuta da Scutari item il Podesta di Budoa S. Nicolo Memo scrise 
item di S. Andrea Michiel Proveditor in Albania date a Dulzigno di 
S. Hieronimo Pisani Proveditor dii armada date in galia apreso An- 
tivari in condusion dil Proveditor di Albania par molto desiderar vadi 
Scanderbech. (III, 155.) 

— Fu posto prima il Colegio usise di cheba per S. Ant.® Trun el 
Conseier una parte di spedir il S.r Scanderbech e mandarlo in Albania 
darli do galie sotil e spender in questa soa andata cercha ducati 5000 
6 vadi con lui per proveder in Albania S. Aut.*' Bon fo a Dulzigno q. 
S. Fantino con il salario sara limitado et zonto el sia S. Andrea Michiel 
vengi ad esere Proveditor in Dalmatia, ave una non sincera 27 di no 
481 dila parte e io voleva contradir. (III, 156.) 

— Vene il S. Scanderbech con li soi ben veslito et quel Frate Io 
meno de qui et li fo dito per el Principe la deliberation fata eri nel So- 
nato di expedirlo ringratio asai. (III, 159.) 

— Da Cataro di S. Franc.<> Querini Retor e Proveditor di 27 co- 
me voria una fusta se li mandase oltra la galia Soracomito S. Marin 
Barbo che e li a custodia perche dubita asai e ala Valusa tre galie e sta 
buta in acqua item queli di Montenegro si dariano ala Signoria nostira 
ulterius scrive provision fete per eso Proveditor. (III, .160.) 

— Da Narenta dil Gonte Zuane si have una letera con certi avisi 
dil Turcho di 10 maržo qiial non fo leto in Golegio. (HI, 161.) 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Gonte di 4 di questo di certa 
incursion fata per Turchi su quel contado a depredado vile et menato 
via anime 60 prega si debi proveder. 

— Vene il Gonte Zuane di Narenta qual fo causa far meter il ba- 
stion li dimandando alcune cose fu comeso anui ai hordeni. (III, 165.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Proveditor di 10 haver aviso 
deli Turchi far adunation per venir a dani dila Signoria nostra item che 
a Segna sono tre Grieghi quali hano carga una caravela di remi per con- 
durli al armada turchescha et fo scrito per Colegio- di questo al Capit.'* 
di Segna fazi provision. (III, 169.) 



Digitized by VjOOQIC 



97 

— Đi Caođisiria di S. Alvixe da Mula Pod. et Gapitano coiae in- j500. 
tendeva Turclii redursi in Bosina iiem dil Gastel di Golaz par habi po- 
sto un Castelan voria danari da tenirli custodia. (III, i72.) 

— Da Caođisiria dil Pod. et Capit.<> di avisi abuli che Turdii se 
reducauo in fiosina a mandato explorator per saper il tuto. 

— Da Zaura di Rectori di 9 come ali i 3 maržo pasando fo una 
inoursion su quel contado per do Vayvodi di Scander Basa con cavali 
700 come scriseno et menono via anime 452 computa li morti e ani- 
mali grosi 1080 menudi 2000. 

— Da Nona di S. Domenego da Mosto Conte di 22 maržo come 
in la dita coraria manchano homeni da fati 33 puti e femene 179 
animali grosi 1252 menudi 630 siche e stato gran dano. 

— Da Budoa di S. Nicolo Memo Pod. di do come ha per bona 
via 4 Sanzachi de li interno eser andati ale parte di sopra et se divulga 
Hongari haver roto al Turcho. (III, 4 84.) 

— Vene il Conte Zarco nostro stipendiato in Dalmatia di 400 
cavali sento apreso il Principe non sa latin porto letere da Trau di 
S. Polo Malipiero Conte e di Spalato di S. Piero Trivixan in sua lau- 
de et il Principe li uso bone parole et comeso ali Savij tuti la soa 
expediaon. (III, 494.) 

' — Da Trau di S. Polo Malipiero Conte in risposta zercha il man- 
dar homeni a custodia dil bastion di Narenta scusa quel terltorio. 
(111,192.) 

Da Udene el Luogotenente mando un aviso Turchi eser partidi di 
Bosina per venir a corer li in Friul. 

— Da Sibinico S. Vetor Bragadin Conte zercha il Ducha Zuan 
Corvino per li dani fati dal Ban di Jayza ec. et che si provedi. (III, 1 96.) 

— Vene el Sig. Scanderbech con quel Frate Ant.o fo causa dila 
venuta sua qui dicendo vedeva la expedition sna e andava ih longo et 
queli popoli di Albania lo desideravano pisr tanto dimapdava licentia di 
andarsene percbe non havia da viver U fo risposto bone parole et aspe- 
tase et li fo balota duchati quaranta. 

— Vene il Conte Zarco sta in Dalmatia ha 400 cavali al qual li fo 
balota do paghe et terminato vadi a star con la compagnia a Sibinico el 
qual diše voria haver danari in qualche camera in Dalmatia acio a un 
bisogno de Turčhi potese con li diti farli li qual danari basteriano fuse 
duchati 4000 poi dimando li fuse da bia\^ per li cavali come hano li alr 
tri Stratioti di Dalmatia et 500 taole per far alozamenti et cusi consu- 
lenle Colegio biava e taole fono date. 

7 



Digitized by VjOOQIC 



99 
4500. — Đi Caodistria di Al\ixe da Mula Pođ. ei Capit.^ come havia 

Bviso che 600 cavaH de Turchi erano redati in Bosina con Scandcir Ba-' 
sa per corer in Friul đove tutavia cavalcliava di hordine dila Signorla 
iiostra el S. Bortolo d Alviano con la compagnia. (III, 205.) 

]llag;g;io« — Đi S. Andrea Michiel Proveditor in Albania dale 
ivi ut supra come Ferisbei havia auto tre comanđameati dal Sig. et 
era partito si diče Hongari far movesta item ciie ala Valusa era galie 
quatro butate in aqiia quale Turchi le haveano fondate acio non si sca- 
chisa. 

-^ Da Žara di Rotori comć hano Turchi prepararsi da 3000 in 
ver Bosina per corer su quel conta dimandano danari monition ei si 
provedi. 

*-< Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 4 april eome li 
Siratioti stano li fano asa mali e Turchi hano corso sul conta e mena 
via anime 50 ec. 

' ^ — Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte et Capit.<> verifica la par- 
lita di Ferisbei da Scutari per andar ala Porta dil Sig. (III, 211-212.) 

!— Vene uno Prele fiol dil Soracomilo di Curzola al qual fo dt 
una galia grosa nome il B.do Jac.^ Zirehovieh. 

— Da Sibinico di 4 april come scrise hora replicba Tiurchi corse* 
no cavali 200 su quel conta in 300 a do vile zoe de Franc et Morich 
e hano menato via anime 60 e molti animali item per lelere di 14 dil 
dito come parte di queli dil Viceban e nostri si meseno in borđene et 
recuperono aleuni animali. 

— Da Žara di Betori zercha exeomunic^tion fatali per il Vescevo 
de li e questo per haver seperato zente dila f era per caxon dila peste 
et mandate ađ habitar sul scojo. (III, 215.) 

— Di Albania di S. Andrea Michiel Provedit. data ai Rodoni adi 
•12 Qpril et etiam S. Hieronuno Pixani Proveditor dil armada data ivi in 
galia di S. Polo Nani: conciuaive avisano đi qudQ cose la salvatton saria 
se li manđase Seanderbech et e da saper nosUi a uno loeo nominato 
Caurili fabricano una tera : et ivi fo manda per il Cons^ di x Marin 
di Gred đove vi e insieme ool prefato Proveditor a questo efeto.| 

^ Di Gataro dil Rector e Proveditor aercha provisiom fate de li 
e nove di Turchi dila Valusa tute cose si sapeva. (III, 227.) 

-^ Đi Arbe di S. Piero Boldu Conte đi akuni Moriachi >^nuti anl 
isola a đanizar quaU sono dil Conte Anzolo đi Frangipani unđe a for- 
mate UB pr6ceso qaal lo manda ^la Sigiioria e si furoveđi. (III, 235.) 

— Adi 12 mazo in Coleio non fti il Principe vene il Conte Zarco 



Digitized by VjOOQIC 



»9 
e tocho la man ai Consejeri va in Daliualia oonteoto abato la btava et 1600. 
rafermata la cobđota e 5i parti per Sibinico. (III, 236.) 

— Fu parlato đove đia star il Gonte Zarco va in Đalmatia ordi- 
nato far la zercha đile nave per an đi Savjj ai ordeni. (HI, 244.) 

— Da poi fo Pregađi fo leto letere di Albania đi S. Andrea Mi- 
chiel Proved.r đata ai Rodooi e S. Hier6nimo Pixanl ProYed.r dil arma- 
da data in galia ivi come si fabricbava ec. et voriano Schanderbecb. 
(III, 244.) 

— Vene el Sig. Schanderbech qual senta apreso il Principe et 
iĐsto la sua expedition dicendo perdeva tempo a star de qiii. il Prin^ 
cipe li USD bone parole si expediria ec. (III, 245.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.<> di 25 manda 
UBO aviso di uuo li scrive qual e a Scutari inter cef era ehe il S.r voleva 
far paxe come ha inteso da Turchi con la Signoria nostra le qual paro- 
le intese dlsnando con uno Turcbo ma soravene Oratori dil Re di Na- 
poli di Maximian dil S.r Lodovico dil Ducha di Ferara e dil Marchese 
di Mantoa dicendo disfe Venitiani tion pono piu pagar le decime tuli 
in Venetia criđa le veđoe ec. ma se ta indusij Sig. Ihoro si refarano 
item che il Conte Zorzi Zernovich adi 47 inarzo zonze ala Porta fo ho- 
norato dal Sig. e ioi dimando il suo stato il Sig. li diše mena to mojer 
e fioli qui prima e li ha da un stado in la Natalia de intra di aspri 25 
milia. 

— Da Gataro di S. Marin Barbo Soracomito come hauto comanda- 
mento dil S. Hieronimo Pixam Proved.r si parti di Gataro per etistodia 
cusi richiesto da quel Proved j et par il Proved.r di Gataro li fa co- 
mandamento resti siche non sa ehe far la Signoria ordeni et đi zio as- 
peta mandato. (III, 252.) 

— Di Gataro dil Provodit, zercha la galia Bart>a e non la voria la- 
sar partir per il perieolo e di Turchi propinqui. 

•^ Di Arbe di S. Piero Boldu: Gonte si scusa dile lanze prese lui 
non ^a nula siche la cosa ando soto đe si (III» 455.) 

— Da Gataro dil Proveditor zercha D. Zorzi Bochali capo di Stra- 
tioti solicita sia exped.^ et remandato de li. 

— « Da Montona di S. Bortolo Galbo Pod.^ đi Tođesebi venuti a 
qaeH confini \a qttal cosa prima si sapea per via di Gaodistria. 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Gonte eome el Ban di Jayza 
ha\ia corso a que}i confini et đafilzato. (III, 256.) 

— Di S. Andrea Michiel Proved. in Albania đata a Caurili adi 14 
eome ha letcrc da S. Jae*^ Lion Govemađor di Brandizo di 42 come la 



Digitized by VjOOQIC 



100 
450GI galia Pagana era sta presa da cinque fuste de Turchi šora il Sasno ve-' 
nendo di Otranto a hore 7 di note adi 10 et la malina dite fusic la re- 
mnrchiava morto il Soracomito Franc.<> Musoli Comito e le zurme batii- 
te al aqua et le tre galie nostre erano in conserva la matina la veđese 
rimorchiar et non li dete ajuto per discordia tra Ihoro U qual Soraco- 
raiti fono S. Marili da Leže S. Toma Contarini et Caluro Ystrian iteni 
aricorda se li mandi danari e taole e custodia li a Caurili et Scander- 
bech perche fara fruto asai et e molto desiderato in Albania. 

— Di S. Hieronimo Pixani Proveditor dil armada dai Brioni in ga- 
lia de 14 scrive guesto medemo e ehe con lui si atrovava la galia de 
S. Marin Barbo Soracomito veniita da Cataro. 

— Da Sibinico dil Conte di haver fato la moslra justa i man- 
dati de li a quel capo di Stratioti qual e bona e la manda in nota. 
(111,259.) 

— Da Žara di Rectori di certo aviso abuto per alcuni Frati ehe il 
Re di Huhgaria ha concluso con li Baroni avanti piglij acordo con la Si- 
gnoria nostra haver Žara in pegno et e da saper dito aviso etiam si ha- 
ve 1 altro di per via di Arbe la qu^l letera non fo perho lecta in Prega- 
di. (III, 262.) 

— Di Budoa di S. Nicolo Memo Pod.^ come queli subditi fa batini 
e li Proved.^ li fano restifuir e li populi si dnol. (III, 263.) 

— Di Caodistria di S. Alvixe da Mnla Pod.«^ et Capit.« dil venir 
di Todesclii a Pisin e auto letere di S, Filipo Calbo Pod.* di Montona 
qual etiam scrive ala Signoria e di S. Zuan Marceld Castelan a Mocho 
ehe si debi proveder et lui mandoe a Montona 25 fanti per dubio e 
segurta dil locho dimanda danari per zio. (III, 266.) 

— Da Ragusi di 17 di uno Piero Furlan avisa Ragusei sono ri- 
baldi tien con Turchi et il Turco vien verso Napoli di Romania over 
Modon con 50 milia persono et manda il Basa dila Natalia con 80 mi- 
lia persone contra Huhgari č tien uno fiol con 1 armada fata in mar 
mazor a Napoli et con quela dila Valusa vera de qui. 

— E da šaper vidi una letera di uno da Ragusi scrive ala Signo- 
ria la qual fo tirata nel Consejo di x ehe Martin da Caxal Orator dil 
Sig. Lodovico stato al Turcho capito de li et pašo in Pnja et etiam Am- 
bruoso Buzardo c stato de li et conferma ehe il Turcho va a campo a 
Napoli e Modon. (III, 268.) ' 

Giugno. — Di Spalato di S. Piero rrivixan Conte e Capit.® di 
21 mazo come a nova per uno il Sig. Turcho a spaza il Sanzacho dil 
Duchato di Charzego vol venir a tuor il bastion nostro di Narcnt«^ no- 



Digitized by VjOOQIC 



viter fato et lui ha fato comandametito ali lochi. circimVioini provedi- 4500. 
no ec. e manda una letera avuta zerchai queslo. (III^ 275.) 

— Da Žara di Bectori alcune letere di 26 manđano la mostra fa- 
ta di Stratioti laudano S. Jac.o Manoleso Ihoro Proveđitor ne sdn molti 
paexani et la e peste anehora. (III, 278.) 

— Fu posto per nui ai horđeni proveder el bastion di Narenta 
mandarli iino Contestabele con 23 fanti 400 stera di biscoto duchati 
iOO monition ec. ave 7 di no. (III, 284.) 

— Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Pod.* et Capit.« di 4 di a- 
visi avuti dali Frangipani et altri che Turchi in Bosina si reducono. 

— Di Redoni di S. Hieroniino Pixani Proved.r dilarmada date in 
galia adi 41 avisa dile cose de li et haver mandate prima S. Marin Bar- 
bo poi S. Polo Nani Soracomiti al Zeneral a Corfii con letere di Gataro 
che importano solićite se expedisa de qui Scanderbech e si maiMli in 
Albania. « 

— Da Caurili di S. Andrea Michiel Proveđitor di 41 mazo come 
era compito di meter in opera la calzina fe condur di Spalato con la 
qual il locho da parte da tera ha fortifichato e fato meter foco in lina 
calchara e sta trova de li piera fin tre zorni sara compita di bruzar 
et ha fato chavar il foso era aterado voria danari aliter li sara forzo 
tenir 1 opera imperfeta et le maistranze fo manda de qui si voleno par- 
tir dimanda taole biscoto spingarde et provisionati per custodia et 
si Scanderbech venise anderia con lui fino ala Valusa per tera e le 
galie dal altra banda dove si bruseria 1 armada fa far il Turcho e fin 
hora sono in qua galie 40 solil ma e ligname fresco apena poleno star 
šora aqua do dile qual e inarborade e sono de li Caradori 2000 et non 
altri Turchi et che Ferisbei Sanzacho di Sculari si diče in Scopia e 
morto da condormia per haver lasato fabricar quel loco di Caurili item 
in quel paexe di Albania sono poehi Turchi. (III, 282.) 

— Fu posto per io Marin Sanudo e S. Antonio Venier Savj ali or- 
deni mandar a Caurili duchati 200 taole ec. per compir 1 opera et S. 
Gaspari Proveđitor šora i ofici ando conlradir volendo si ruinaso 1 ope- 
ra et perche era ordinato Conseio di x con zonta fo rimesa. 

— Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte come adi 25 mazo zonze 
li la galia grosa la qual si andara armando con dificulta manda una le- 
tera da Ragusi di 26 di Piero Furlan drizata ala Signoria avisa il Tur- • 
eho eser venuto a Bitoja con persone 450 milia item e pasa a Ragusi 
imo Meser Ant.<> da Gonzaga barba dil Marchexe di Mantoa va al Turcho 

a đeto la Signoria e in rota col Roy dila qual nova Ragusei auto piacer: 



Digitized by VjOOQIC 



i09 
4600. ^ Dl Ređoni di S- Hieronimo Pixani Prov^dit.r dil ariDdđa dat« 

in galia adi 46 serive di desordini đi S* Aodrea Miehiel Proveđ. di Ai* 
bania qiud ha abandona limppesa e ]ui va a Durazo con la gsdia Barba 
perche importa eser de li par sia usiio 7 fuste et alcune galie dala Va- 
lusa. (III, 287.) 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragađin Conte di 2 zereba il Conte 
qual dimanđa taole e agudi per far lo abitation đove posi alozar con li 
flioi cavali. 

— Da Cauriii di S. Andrea Miehiel Proveditor di Albania de 26 
si justificba e cređo la letera sia data altrove: et manda de qui el 8uo 
Canzelier Valerio Bonlenjpo. (III, 288.) 

— Vene la mojer fo dil Despoti di Servia madre dil S. Conslantin 
Comino over Arniti qiial e sorela dila madre del Turcho nome Despida 
Comanata đona vechia va vestita di negro ala greeha era con tre done 
et sentata apreso il Principe fe lezer una instruzion di suo fiol qual 
scampo đile man di Francesi et par adi 20 mazo se ritrovi a Piša diče 
non haver falito ala christianisima Maesta vol justificharsi con eso Re 
ti racomando ala Signoria per eser nostro zentilhomo el Principe li 
uso bone parole senza altra conclusione. (III, 289-290.) 

— Di Caodistria di nove de Turchi come 20 milia sono reduli in 
Bosina minazano voler venir in Friul. (III, 293.) 

— Di Gataro di 22 april come la Camera e in gran inopia non pol 
qua$i pagar il Castelo non ha per tuor il salario dil Camerlengo Časte« 
lan e il suo et di sali non si pno prevaler e sta dispensati per tuta la 
tera da duchati 4800 si vendono a precij roti e la Camera non ne pol 
vender item vol far uno reparo verso la tore de Guardigio per eser 
ivi le mure marže zoe verso I aqua non ha legnami in fasine item queli 
$0220 in gran calamita voria seli manđase qualche duchato acio posi 
proveđer ale guardie di quel Golfo maxime al streto dile Catene e che 
una fusta armada habi a star ale Ruose acio navilij e gripeti posi nave- 
gar et a fato armar do gripeti con homeni 20 stano a quela custodia : 
voria tenir armata la fusta de U et haver provisionati 200 soto perho 
Martinel da Lucha qnal lauda asai et etiam Miehiel Zancho e ivi e do 
bombardieri Maistro Gasparo e Pariš voleno danari li avanza asa voria 
paghe aliter si voleno partir voria etiam 30 Stratioti apreso qaeli sono * 
item vien de qui Đ. Zorzi Bocali lo lauda e rimasto in govorno dili al« 
tri D.no Zor^i Rali prega sia expeđito presto e voria se U mandase 50 
panciere per li Stratioti item per poier seminar et arcoi^r a previste et 
fato 100 valenti homeni paesani zoe Martelosi li da ogni zorno lir^ 



Digitized by VjOOQIC 



409 
iiaa dl biseoto per uHo et zereha uno »taro vehiliaii di mdo per uno i6O0. 
sdeo tiLti tano a laerar et i)a9er di fuora U 90i animali: Nota đito Pro- 
veđitor e Retor e S. Znan Paolo Građenigo. 

— Vene Meser Zuan Foieta di AAef Dodor Avochato per nome 
đ%l Đes^i đi ^rvia qual 6 ia Hongada diče ha modo di far mila ca- 
vali et 1000 fanti et havenđo golđo dala Signoria Toria romper al Tur- 
eha: 11 fo dato bone parole ec. (III, 297.) 

— Đa Vegia di S. Piero Malipiero Conte e. Proveditor đi 42 eo- 
me ha nova Turchi eser stati ale man con il Conte Zaane di\)orbkvia et 
haverlo roto e qa6lo e schampato con 5 cavali: iCem Turchi sono adu- 
noti p6f corer in Fri«l. (III, 298.) 

— Da Durazo di S. Vido Diedo Bay1o e Capit.<> in consonantia dia 
usir dite galie et ha nove Turchi va col campo a Napoli di Romania. 
(III, 800.) 

— Et fo dito una zaoza senza perho fondamento che Gataro era 
perso e, tolto per Turchi tamen non fn vero. (III, S02.) 

-^ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di oltimo come alcuni 
Antivarani sono venuti li e resta solum li Contestabeii ha protesta ee. 
itenir il S. đi Pastrovichij hano avuto ima letera đil Sanzacho di Mon- 
ten€^o 11 promete gran cose se si vogUono dar al Turco et mand^ 
đe qoi la letera autenticha dubita unđe esi Pastrovichij si doveano 
ređftr insieme per tanto eso Pod. ha đeliberato andar fin li acio non 
siegua ec. (III, 303.) 

— Da Vegia dil Proveditor come ha avisi Scander B{»a non e per 
corer in Frinl ne in Bosina ha eser redute zente e la fama fo caxon li 
Frafngipani per una letera dil Conte Bernardin <{aal e a Buda item la 
nova đi Duin e Turchi fo a corer sn quel dil Conte Zuane di Čorba- 
vid combate con Turchi e fuzi con tre cavali et manda akune depost- 
iion ^ đo homeni. (III, 303*304.) 

— Fo balotato far mio presente đi duchati 28 alo legato đil Papa 
va in Hongaria qual si parte doman va a Segna. (III, 307.) 

— Da Žara di Retori đi 9 come el vien đe qui uno Orator di 
quela comunita đe li la i)este e granđe et in la tera solnm e rimasti U 
RetorI et li Contestabeii et non altri. 

— Deli điti di 46 che li soldati de li non hano da viver vi e pe^ 
ste fame e Turchi el fo balota duchati 300 đi mandarli et 500 stera di 
formento da eser pagati per Ihoro. 

— Da Cataro đi S. Zuan Paolo Građenigo Retor e Proveditor non 
ib lelere che motli si maraveglio ma vene đila comunita date adi ultl« 



Digiti 



zedby Google 



104 
1500. mo mazo si dolseno đil Podesta đi Budoa per Župani quali li fano 
dano prega la Sigaoria li . provedi et il Retor scrise nove di Turchi 
come ala Porta dil Sig. fo uno Orator dil Re Pederico foli presenta 80 
garzoni fo vestito et adi 8 parti item vene uno Orator di Fiorenlini a 
modo di mercadante slete pocho dal Sig. et si parti et il Sig. va con 11 
campo verso a Napoli di Romania over Corfu dove si diče ha tratato 
dentro: item scrive la condition di Gataro li muri sono caduti scrive 
il numero dile vituarie vi sono et il Conte Zorzi Zernovich era andato 
verso Rodi silt Dio perdona a ehi e caxon ec. 

— Da Liesna di S. Franc.<» da Molin Conte di 6 come li tre Sora- 
comiti erano stati li et sono fuziti poi in la Marcha et ha ricevuto le 
nostre letere exeguira ec. 

— Di Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte manda la mostra fata 
al Copte Zarcho et il Bochali con li Stratioti sono andati a Spalato iuxta 
i mandati et adi 4 la galia di S. Filipo da Canal fo li tolse 30 homeni 
li manchava et si rupe alcune bombarde havia unde ne dete una altra 
item a nova Scander Basa e reduto con 4000 cavali per corer in 
Istria : perho si provedi. ^ 

— Da Caurili di S. Andrea Michiel Proveditor di Albania di 5 
come adi 4 si parti il Proveditor Pixani con la galia Barbara de li e fe 
cargar tre navilij zoe do burchi e una marziliana di faxi per aleriap la 
bocha della Valusa et prima fe taiar asa pali et queli Albanesi da Ca- 
urili rimaseno in gran spavento per il partir di dite galie item dimanda 
danari et Scanderbech sia expedito. 

— Nota Caurili lungo pasa i 20 largo 40 il foso pasa iO largo 
profondo nela sumita pasa 20 e sera da pasa 40 in sušo perche tuto e 
teren moso e pien di muraje ruinade la muraia e di extrema grosesa 
pie 44 e pie 6 alte con uno torion ala marina per banda masizo de pie 
26 con uno torion nel mezo dil raonte el qual e mezo ruinado molto 
groso.con asai caxemate e bombardiere fate per Scanderbech che lo 
edificho a hora son redute con el muro dove era el pericolo e ruinado 
pie 25 e meso el cordon sušo et si atende a far il revelin e fornito le 
porte si atende al foso el qual e amunito e pien di piere item questo 
luogo e situado che pocha zente non li puo nuoser asa zente non pol 
star a campo et hesendo perho do galie per banda mai potria venir 
zente a campo questa ponta non solamente domina i do Golfi da Dalzi- 
gno a Durazo ma etiam domina tuto el paexe de Albania Croia e Scu- 
tari sera sempre serada come a hora el Turcho tien Dulzigno et Anti- 
vari ne da alcuno luogo del paexe potra usir formento ne ealrar sali che 



Digitized by VjOOQIC 



i05 
tnio sera da queato laogo deveđato item la tera e piena đi fontane i 500^ 
ec. que^ta descrition vidi di man dil dicto Proveditor nosiro. 

— Da Đnlzigno di S. Piero Nadal Gonte e CapiL^ di 4 come li e 
asa persone moreno da fame e manda una letera abuta da uno suo da 
Scutari dile nove di Turcbi. 

Fu leio la letera di Liesna di tre Soracomiti stati li et fuziti un- 
de fu posto per tuli i Savij scriver al Capil.® zeneral posi li diti ian- 
dirli da tere e luoghi et li Consieri intrigo dicendo solum 5 Consieri po- 
tevano poner dita parte et non li Savij et io al incontro li mostrai de si 
per leže et tamen volseno rispeto per considerar ben le parte. : (111, 
308-3i0.) 

— Di Gataro dil Proveditor come veniva qui Sebastian di Viene- 
xia Contestabele lo ricomanda si provedi de fanti. (III, 312.) 

— Di Gataro dila comunita di 2 si racomandano se li provedi 
lauda S. Zuan Paulo Gradenigo Ihoro Rector. 

— ^ Da Gurzola di S. Ahixe Balbi Gonte di 43 come a spaza di 
armar la galia con gran dificiilta li homeni sono andati pianzendo et e 
andati di ani 60 in sušo licet si dolgino dicendo eser exenti: mahca su 
la galia homeni 20 ct lui Gonte fa la descrition deli homeni reihasti. 
(111,346.) 

— Da Spalato di S. Piero Trivixam Gonte di 12 manda la mostra 
di Stratioti dila compagnia di Meser Nicolo Bochali iteni per un allra 
Mera avisa di uno e sta da Scander Basa preso qual fo per nome di 
Sibinzani e fo retenuto era li quando li fo porta la nova dila captufa 
di Lodovico elil Basa rimase stramorlito e fe volto cativo e subito spa- 
zo aTa Porta et qui diče molle cose: et Turcbi dubita di Hdngari et va 
il Sig.r col campo a Napoli di Romania et altre particularita. 

— In questa malina fono aldili li Oratori di Sibinico et me 
auctore expedito qxiel di Arbe per la diferentia con il Gotite Anzolo di 
Frangipani fu rimesa al Gonte. (III, 317.) 

Luglio« — Da Vegia di S. Piero Malipiero Gonte di 22 come 
ha aviso da S. Nicolo de Parte Gonšolo in Segna da 24 e a bocha per S. 
Jac.<» Grai citađin de Veja come Turchi 45 milia vien per una via su- 
periore e lontana e fato zatrn et pasato il finme Lin e U cavali andati in 
aqua fino al zinochio veneno per Grestoviza in Friul vera'no a referir al 
bosco de Los et dita letera si ave per via di Friul. (III, 336.) 

— Di Albania di S. Andrea Michiel Proved.r di 2 come con 
gran desiderio si aspeta de li vengi il Scanderbech. 

— Di uno Frate Bernardin da Scutari dil hordine menore Guar- 



Digitized by VjOOQIC 



104 
ifiOO. dian đil loco di Santa Msrrii čM io iUoiin ađ» 4 cugno eomo dte li ai 
aspeta Scanđdrbecli eoured Moaia dali 7M^wsieine edn d %^r 
Spam^ Dnohagiin ^ aota ^uela utobt d! Aleitio fortificavdota doa qual- 
ohe đsrrdanel0 asidlera Scutari e Croja can tuto il resto. (III, SS7- 
338.) 

— Da Sibiuic^f đi S. Vitor Bragiađia Confe eonte el đa^tier non 
vol piu datio di motini per tdnto manđa rmo a po^a ala Sigiiorla no- 
sira qiial disponl eome li par. (III, 339.) 

— I>a Gataro di Zuan Paulo Gradenigo R^tor e ProvecUtor dt 
primo dil receter 6 gropi per le compagni^ veefaie a posli in Gamera 
item dil dito di 8 17 et 48 il sumario e questo ia la letera di 47 Co&kđ 
ka per uno explorator il sig. Turcho e zoato ia M Morea: adi 4 io bu- 
ta ala Valuda i9 gs&e in aqtia qiiale erano ia hoi^đetie dd homefti eC 
lonse cavali 2000 đe biscolo per tufo đi 20. le il altre šarano coinpi- 
te item cavalchando il Sig. vene nova I Oogard csei* per aeorđarsi con 
la Signoria et tomo in driedo 4 in & zomale dhiamo 11 Sanzacllo di Ga- 
stelnovd nominato Aclm^ll>ego homo techio d reputato e ddnsulfo a^ai 
poi ciiiamo 8 Sanzacht zoe Sanzacbo de Greseva^a qtiel de Smederdlioi qM 
de Blim qoel de Serebemiza e altri e li mandono verso 1 Oogaria e lui 
si levo e tomo verso Napoli item 1 armata di Lepanto non e anćora com- 
pita e mal eonditionata et el Vajvođa Bali Vicegdrente di Ferisbei adi 
R fe persone 2000 per anđar verso Antivari e Antivarani sd iinboscond 
d li tolseno de mezo onde fono tmtti da zercha 100 et feriti item adi 
41 đi note Martolosi corseno su qudl di TurcM e hano preso animaH 
2M adi 42 nsite fora di Gastelnovo ono gripo groso i modo br^^antin 
con tre altri menori e tre^ barebe ben armate e fond ale man con ndstri 
amazono do de li sci ee. adi 44 li diti in n.'^ 8 eon le barche usitdno 
e nostri se riUrono item a fato armar Is fusta par una galia a spexo 
dncfaati 80 vol ^nari et legnami ec item ozi a manđato fiiora Marta- 
loši e li Stratioti a Župa a colgier le biave: coda non fata tSi molti anl 
iftem Pisistrovicbi) a S. Steiano sono inclinati acordarsi col Baly Vajrvoda 
qiial li ha scrito iina fetenr ut palet ha mandato li Nicold Sagona Seri- 
van dila camem item a manda in Antivari meid stera 460 si troveria 
merdtadanti coodoria fi formenti di Pula havenđo M trata Martin^ di 
Jjudia di 450 iianti e resta in 34 ha impegnato il tuto voria Fumo eser 
capo di fanti đe S et cusi in qaesta matina fiei balotar a mandarli đu- 
chati 200 e duchaii 200 a Sibinico e ducbati 400 a Veia per armar le 
fuste e duchati 25 per legnami per Gataro et ex:peđir Id letera notate đi 
sopra in laude dil Proi^editor. 



Digitize^ by VjOOQIC 



109 

— Da Gaurili di S. Anđrea Midiiel Proteđitor in Albftnia đata IftOO. 
adi 49 vol andar in Antivari per veđer qiiele coie. 

•-^ Della comunifa đi Antivaii đi primo đimanda la canfimatloii 
dil Castdaft in Gamerlengo con li soontri come horđino el predito Pro- 
veđHor đi Albania ec. (III, 340.) 

— Da Žara di Reeiori come đe H e graa poverta Toriaao formmiti 
et ivi fo balota manđarli stera 480 et in Antivaii 500 £ Pda solici- 
tanđo S. Stefano di Prođi Orator. 

-~ Da Sibinico di 25 eome el Vayvoda Zarcovoria do pagbeet h» 
falo movesta centra Turcbi. 

— Da Trau di S. Pole Malipiero Cente dimanđa polv^e et ne lb 
balota manđarli barili yenticinqne. (III, 844.) 

— Da Catare dil Proveditor di ft vechia la qual non fu leta. (HI, 843.) 

— Dali Oratori di Spalafo sono in gnesta tera zereha la difensnti« 
de digenđo Canzelier dila comunifa. 

— Da Sibinico dil Conte dl 4 9 ef 95 in la prima dil zonzer li 
} Orator Stanga stafo per il Sig. Lođovico a NapoU el qual e Gomendađer 
di Santo Ant.® et vien a Venfexia : qual e za zonto or lo honora e atch 
20 in vescovađo lo acompagne per la tera ec. item a nova el Vajvodai 
Zarco con 11 Ban di Tenina paeato Cetina e Turcbi venuti centra sono 
ale man et han preso Turchi -18 tivi e il šuo Vayvođa e lui Conte Zar- 
co e restato a partir la preda a Tenina item a preso etiam cavali 90 đi 
soi nlun e morto pur alcuni feriti e que6to fo Cerado soto Bistrila locha 
di Turcbi. (III, 344.) 

— Da Canrili di Marin di Greci di SO zugno voria si mandasa 
Scbanderbecb scrive la conđition dil locho qnal sara utele etiam a far 
legnami per I arsenal. 

— Fo balota molte monition per Antivari e scrito al Zeneral. 
(Ili, 845.) 

— Da poi disnar fo Pregadi a petizion di S. Bemardin Loredan e& 
Nicolo Doifin Syndici intra Golfum per espedir & Bernarde Da Canal fo 
Podesta in Antivari retenuU e redufi li eavali comparseno davanti la 
Signoria dicendo non eser in borđine e non baver li avocbaU or li Con* 
sejerl meseno di ehiamar el Pregadi ogni di dl qiiesta setimanaf per • 
expedir questo easo e ave tuto il Gonseio. (III, 846.) 

— Fu posto per tnti i Savj dl Colegio espedir Sdianderbech e il 
Colegio posi spender in la^ sua> espedilion da SSOO in 8000 oojt cpiesto 
non irapazi le cose dii armađa et bave 12 di no 406 đe si e fir presa 
et fnit nihil. 



Digitized by VjOOQIC 



iOft 
450.0, ' -T- Fu posto per.niii ai.ord^ii e. i altri Savj volseno eser nominadi 
di confirmar li privilQgj di Pastrovichij et darli stera 200 formenlo et 
siera 200 mejo item a Perastini stera 100 formenlo e stera iOO mejo: 
ilem a uno Bovcho Boyro stera 30 formento et ave tuto il Consejo. 

— Da Đurazo di S. Vido Diedo Baylo Capit.^ dei 16 zugno ha per 
uno explQrator stato ala Valusa eser varade galie 18 il resto e in tera 
et per eser \enuti A sapi inesperti e ala bocha dila fiumara per il Pro- 
veditor Pixani dil armada e sta atera con piere adeo le non potra usir 
et il biscoto e sartie e sta logate ala Canina e parte di homeni sono 
partiti crede la non potra usir dita armata item a nove Turchi dovea 
dar la bataia adi 15 di questo a Napoli si duol non haver eso Rector 
danari che manderia expldratori a intender. (III, 347.) 

— Di Spalato di S. Piero Trivisan Conte e Capit^ come quel capo 
di Stratioti manda qui vol meter Albanesi in la compagnia. (III, 349.) 

— Da Gataro di S. Znan Paulo Gradenigo Rector e Proveditor tre 
letere di 4* 5. 6. luio come manda uno gripo ala Valusa a veder il 
tuto referite eser do galie grose et 4 sotil nostre zoe 4 dalmatine et 
grose Tiepola e Pasqaaliga et e sta butati alcuni $axi ala bocha e voleano 
continue butarne e trovo per scandaio dita bocha in unolocho largomeza 
galia fondo pie tre e mezo in tre et che adi 18 fuzite uno schiavo can- 
dioto dila Valusa diče adi prinio zugno eser varate in aqua galie tra 
grose e sotil N. 24 arborate e impalmate 6 altre resta quale si lavorava 
a furia a di 20 šarano compite etiam era la galia fo Pagana in hordinc 
posta per il Sanzacho Mustafa Bei et 6 fuste li fornimenti di tuto in 
hordine salvo de remizi crede stara šino adi 20 a usir acio quela e la 
Prevesa si compisa e posano tute tre armade usir a un tempo et qui 
ala Valusa e galie sotil 21 et 10 grose uno schierazo fo di Fait Basa fu- 
ste e brigantidi ec. e si divulga con quela usira dil Golfo verano a Ga- 
taro item e zonli ala Valusa 8000 Asapi per I armada non voleno piu 
metervi cristiani : la pariataria e in hordine e asa arme zoe curazine 
celadine panciere si judica le sieno sta portate da Milan et che adi 24 
zugno discoperseno tre repari di bombarde fate li ala Valusa su la 
ponta.di levante: itein come scrise a Pastrovichij mando Nicolo Sagona 

. Serivan dela Gamera et esi hano convenuto abandonar Ihoro caxe mo- 
reno di fame si farano qualche disordine sara per caxon di fame ari- 
corderia la bpinion sua ma vol eser tenutp prosontuoso item a per via 
di Gastelnovo il Sig. Turcho inteso Lodovico eser cazato dil Stato non 
vol mandar piu niun Basa in Friul e voria far pače sta per 1 ineargo. 

— Del dito di 5 come si fabricha ala Valusa inzegni per trar fuo- 



Digitized by VjOOQIC 



46» 

ra qtiela arinada item lui iProveditor đimanda legnami chi ave pie S2 in 4500. 
34 e la patente per li formenti. 

— Đil dito di 6 aviso per iino suo di Castelnovo che Zuan Cor- 
vinohesendo in Croatia con cavali 4000 Scander Basa ha mandato 
4500 lanze a veder di afrontarli itetii par uno gripo raguseo sia ve-* 
nuto a veder ala Valasa si larma per 1 aqua potra usir conclade RaguSei 
fano ogni mal e avisa tuto a Turchi: item a per uno esplorator ehe nel 
teritorio nominato Dobrognazi dove e caxe 4500 qaal fo di Charzego 
el fiol di Radosino Junazo capo di parte christiano ha morto ei Vapo- 
da dil Turcbo era li e toltoli li cavali et suo haver et sta li el qual loco 
e tre zornade apreso IHungaria: unde quelo scodeva per il Turco el 
carsizo in Montenegro non se e fidato et e fuzito a Scutari e a dito ćhi 
e fiđel dil Sig. li porti li li danari. 

•-- De Antivari di S. Piero Tiepolo Pod. di 4 6 zugno come adi 
4 4 el 6aly Vajvoda si havia imboschato con zente a cavalo e pedonl 
coadunato tuto Montenegro Zerviza et parte di Zenta et Pastrovich qua- 
li bano rebelato or discoperti da nostri a honor dila Signoria nostra 
andono a loco nominato Groxe distante dila tera cerca do trati di archo 
fonb asaltati dai nimici combatendo tandem Del auxilio e di S. Zorzi no^ 
stri venseno 11 nemici e tnti li fracaso et portono in la tera per leticia 
solum 4 teste una dile qual fo el Yayvoda di pedoni el primo capo di 
quel paexe e menati via 40 deli qual ne erano cinqae di Zerviza quatr0 
di questi sono apichati e li altri cinqae erano Pastrovichij quali ha suv 
speso di apicharli per saper qual cosa di morti e piene le dese e di 
tre vile de Turchi solum e morti 73 ferili N. infinito: item dimanda 
formenti e zente. 

— Di Antivari dila comunita di 20 sotoscripta u Judices etConsi- 
liarij comunis Antibari n si alegrano dila victoria contra i Sforzescbi et 
hano de li fato fešte scriveno la vitoria Iboro adi H fo el di di S. Berna- 
ba : zoe el Baly Vayvoda Subsalacho di Montenegro e di tuto el teritorio 
dil Sig. Zorzi Zernovich vene con Turchi e paexani zercha 460 at fur- 
tive se imbbscho in alcune valade apreso la tera đei quali le nostre 
guardie ne veteno alcuni pochl et vene a notificar et nostri a laude di! 
eterno Idio e dila gloriosa Verzene Maria usiteno dila tera ben armair 
zercha 600 honieni da fati ala disperala che hora mai le biave bave- 
vano consumato ei erano zercha mezo mio largo đila tera e se atrovono 
in mezo el primo squadron de inimici che erano tra Turchi e paexani 
homeni 4 600 soto una col^liera et «ubito nostri deteno moto a queli ha- 
veano mandati in cima el Monte et a un trato đ ambe parti 1 Ikiveslirno 



Digitized by VjOOQIC 



419 

1600. per 9»ođo cb^ a^anti una hora U meseita io ro(a e levate dl molte testa 
đei nimici cridanđo Marco e Marco andono perseguitaadoli ooa oeisioii 
grapđisima et soravene 1 altra moltlluđiBe de oemiei pedoni et bonieni 
a cavalo e tuta volta nostri con que]a vigoria da do baade li afroatono 
e duFo la bataja cerca hore cinque al terzo asalto U meseno in fuga 
per modo eh el Vayvođa đi pedoDi fo ineoato vivo eon cinque Pastrovi- 
c&ij i qaal sono prima rebeli al nostro gloriosisimo Stato come Iboro 
Aotivaram scriveno e a Ihor vilade Pasirovich i qual con alcuai di Mon- 
tenegro zercha nueve li apicono ia la tera allri per il fil dila spada 
. mandati zercha 180 et ogni di trovano per le ciese faabirai del to$icho 
e aleoni che vien li dil Monteaegro a vender vitnarie dicono manchaao 
piu di persone 250 oUra i feriti cosa veiramente molto admiranda cbe 
500 Antivarani rompeseno Baly yayvoda con persone 5000 dimaođaao 
pjaia pan pan do pasavolante freze di arco javete di špago pol vere di 
bombarda freze di balestra Stratioti 60 et renovar la compagnia di 
Marco da Vale quale Io landoe asal et portosi benisimo. (III, 363- 
»66.) 

^ Da Durazo đi S. Vido Diedo BayIo e Ca|»itano di 5 avisa nove 
đila Valasa aute per esploratori mandati et eser iii aqua galie 22 il 
resto ip tera qtiale non šarano per qttest0 apo item che volendo usir 
Mustafa Bego šora la gatlia Pagana da nostri fu ferito item ivi e do 
altri Sanzadii saria boo Seanderbeeh fuse de U faria asa cose: item 
era sta dora la pope dila galia Pagana et fata eoa di gaza sicome al^ 
cani li ha referito« 

~ Da Budoa di S. Nicolo Memo Pod. di 6 ecmie li Pastrovichij 
a mandate il sno.Prete fo Orator ala Signoria al Sanzacho Baly per far 
cf^Hloli si voleno dar al Turch^ et qiieU di Župa aspeta far quelo fa- 
rano esi Pastrovichij. 

— Dala Valusa di S. Maroo Tiepolo e S. Đaniel Pasqiialigo Sora- 
eomiti đaite ia galia adi 29 come aonseno li dovc erano con 4 galie a 
qaela custodia zoe Zaraiia Sibinzan Tragurin e Cb^rso et Ihoro andono 
een le barcbe a veder la bocha dila finmara et trovono I aqua eser pie- 
tre: item bniaono akune case et rupe li eđificij di inimici atendono a 
stropar la bo<^ eon saxi sperano .. le non potrano nsir item fii prese 
uno Gauđiofo vien đila Valona et mandono Ia soa rellaUon item dil zon- 
zer li le galie patifon S. Franc.«' da Mosto e S* Fantin M^no le bano 
retenute« 

— Da Spalato di S. Piere Irivuan Ckmte di 6 avii^a alcune nove 
di lurcbi e manda de <|iii hm 9«al a se^pelo non babi bvMigentia con 



Digitized by VjOOQIC 



Titrchi : H to (or^inido iper ta Sigoori« aU fti đi x lo Mamini n fo futlo iMO. 
in prexon. (HI, 866-867.) 

^ Di Budon IB S, Nieoio Meato Bodeato đi A avisa la nova đl 
AiHivarini contra Tordii avarsi ben parUlo U lauđa ec. (III, 375.) 

-- Di Tegia đi S. Piero Malipier^ Caoto a riceuto U đanari per 
armskr la fusta idioe la fuata san e ^onisa ni iMo il patron e U daaari eara 
pochi li fo rispoalo mandi i đanari qui. (HI, 379.) 

•--- Da Omrili đi do de Marin di Greci oosae quel loco at ¥a for- 
tificaDdo da tera laađa S. Andrea Michiel. 

-^ Da Dulaspio di.S* Aađrea Middd Proveditor di Albania di 4 

eome e veĐufo li votea andar in Aotitaii et non a pecaro il tranaiio 

Hem S. Piearo Nadal Goote e Gapit^ de U manđa vitvaiie ale nostre ga- 

Ue ala Valuta le qual e per m^ 9 e sianđo U la oon potra osir. (III, 380.) 

Cppia di iiiia lalera di S,r KvX.^ GrimaĐi date a Gherso adi ii 

luio le qu8l letor^ etiam foao leote in Pregadi la copia a 

queste. 

u S^r&mm^ Prioceps et Dus Es^cel. po9t huoiilioiaDi comendatio- 
ff n^m eic. Q«e0ia 4^n ogai d^Mta raver^ntia lio vduto seriver a Vostra 
" Sublimita per notificharli el zonzer mio in qiieato IhocD per exequir 

V i mandati di Vostra EiL.tia et di qiiela Sorenie."'* Republička et dila 
" mia carisima et doIzi$ima patria per bonor et comodo dela q«ale la 
» morte mi saria suavisimo cibo et per non preterir in co9a alcuna i 
1 mandati di Vostra Ceteitudino oontiofiero et mio miiei'o et infelica 
n viver in questQ loeo et non p^aeado colo inzegno ne con la peraona 
u mU e$er di alcuno comodo ne ntile ala mia carisima patria aforaero« 
» mi con continne oration pregar lo Onipotente Iđio prosperi ogni su- 
» ceso di Vostra Sublimita et queU oonduob^ ad optimo fine creda Vo- 
') $tra £x.tia ehe coaa alcuna posi sublevar el mio aflito et đoJorato ani- 
» mo cbe a intonđer i felici sucesi di Vostra Sublimita : le oose mie al- 
99 trimenti non le ricomanđo i miei carisimi fioli et dulsdsimi nipoti fi^ 
» delisimi sorvi di Vostra Sublimita et di qaela christEnusima Republ^ 

V eba la qual el nostro Sig.r Dio im perpetuo defendi et saantenghi per 
» utile et beneficio de tuia Christianita In Cberso adi 42 luio 4500. n 

— ' Subscriptio ^ D. V. Ex.tia humilimo servo Ant.<> Grimani n a 
tergo. « Seren.'^^ Principi et Dno Ex.v>^ Ono Augusttno Barbadica V«- 
» netiarum etc. Duci inclilo. n (III, 387.) 

•^ Da Đul^igno di S. Piero Nadal Baylo et Capit^ et $l Andrea 
Michiel Proveđ.r di Albania di 5 oome maođano Bieronmo Tarlaro 
Contestabile qui per far fanti soriveno mtA di S« Vicb Diedo Bayle 4i 



Digitized by VjOOQIC 



il2 
1500. Diirazo qual manđa sue letere sila Signoria con hot^ine non*tay 'altre 
letere per camino. (III, 388.) 

—i Da Veja di S. Piero Malipiero Proved.r di 41 zercha il con- 
trabando fo dito trovo S. Anzolo Orio Soracomito di Zuah Spatari 
eh era uno gripo con feri azali et legnami et cusi lano diviso e ven- 
duto et il Zeneral li ha comaada lo dagi indriedo fo consultato ia Co^ 
leglo eser leže non doveano partir ma tuti li contrabanđi mandarli qui 
soto pena di duchati mile et eusi li fo scrito dovese manđar 11 danari 
parlill. ' 

— Di Žara di S. Franc.<> Venier e S. Jac.<^ da Moli« Doctor venu- 
te ozi a hore 18 come adi 15 Turchi 2000 corsena soto Žara et soto 

' Nona et fato gran dano hano provislo ec. et a Nona Turchi ha da do 
batale si ha difeso et li ha manda barche et per via di Arbe et Pago ha 
scrito li socori item hano il tiol di Scander Basa fo partito di Verbosa- 
na et Tupcbi sono andati al lazarete e tolto fino le schiavine di amor- 
bati et in Žara non e 200 homeni da fati et si provedi. 

— Et fo parlato in Colegio di proveder a Nona et mandarli subito 
cento provisionati di qaeli Spagnoli sono fati nionition ec. perche si 
dubitava asa di Turchi. (III, 389.) 

— Da Veja dil Proved.r zercha 15 homeni la Signoria li ha scri- 
to undo hano fato il suo Conseio non pono armar e dar. 

— ' Da Sibinico di 15 16 et 17 come el Conte Zarco e andato cen- 
tra Turchi qual a soli 47 cavali il resto diče amalati et adi 15 Turchi 
v^eno verso i molini e andopo a Žara e lui Conte Zarco pašo di la 
dal aqua e li seguite item zercha lo armar đila fusta ha ricevuto li du- 
chati 200 diče non la potra armar per non eser homeni domanda ta- 
ole per il castelo novo dove dia alozar il Conte Zarco. 

— Di S. Domenego Dolfin Capit.<> dil Golfo da Sibinico di 15 dil 
zonžer li ha tolto alcuni homeni li manchava diče la sua antena non e 
bona si parle e va ala Valusa. 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.<> di 9 manda una 
lelera abuta da Dimitri Charara di 6 da Sculari zercha 1 arma di Lepan- 
to e come vien 50 galie di Negroponte mandate dal fioldi Trabesonda 
et che adi 7 vene uno corier a Mustafa Bey dila Valona traži le ga- 
lie fuori centra le nostre e investa et queli non dara dentro vol impe- 
nir la pele sua di paia et che sul aroiada di Golfo đe 20 Sanzachi li 10 
meio hano cbmanđamento investi la nostra armada et il Signor tien 40 
niitia Turchi verso el Danubio qualsopra zalre pasa la Sava verso Sa- 
manđria contra 1 Ongaro. (IH, 392-393.) 



Digitized by VjOOQIC 



113 

— Da Žara di Rectori di 19 come Turchi e levati di Nona venuti 4500. 
verso il borgo si đice va a Laurana item che barche di Pago zoe D.no 
Benedeto de Misoli con 100 hoineni e intrato in Nona laudano Meser 
Zaan Telrichfo qiial opera ben e S. Jac.<> Manoleso e apestado. 

— Di Budoa di S. Nicolo Memo Pod. di 9 et 11 si scusa dila lete- 
ra li fo scrito di Zapa nara la cpsa come ha fato per bene e scrive nial 
di Catarini. (III, 396.) 

Copia di letere di S. Franc.** Venier el S. Jac.® da Molin Do- 
tor Rectori di Žara de i8 luio. 
« Come intendendo la mala disposition di Scander Basa et le solite 
n insidie et 1 adunation si faceva in ver Bosina per venir in Friiil ove 
w in qiiel contado sono sta vigilantisimi a tenir svegliati queli conta- 
n dini unde mercore adi 16 a hore 16 ebeno noticia per soe spie gran 
n hoste turchescha discendeva in contado et subito spazo cavalari per 
n tute le vile a far segni con bombarde per racoglierli in segurta e poi 
» inteseno dita hoste a hora di vespero eser zonta a Dulno loco propin- 
" quo a Nadino acomodato di aqua e li reposo fin hore 12 unde il 
w Conte have tempo di salvarsi come spera harano fato benche ne sia 
n molti vilani opresi dile febre acutisime usano in quel contado poi la 
n sera đito hoste si levo et aviose verso la Griminiza monte mla 8 di* 
w Žara dove se imboschorono «t a hore 6 di note con la luna veneno 
V verso quela tera scorsizando le vile circunstante le qual gia erano 
« salvate et solo quela note amazono D. Pasqual de Federicis el qual 
w la sera avanti era usijto con alcuni altri et la zuoba a hora una di 
w giorno se ingrosorono sopra la tera et ne discese cercha cavali 1 50 
« fin a lazarete et fin su le rive del porto con tuor qualche anima ape- 
» stato et spoglia el lazareto de schia^ine et ogni altra cosa senza al- 
n gun rispeto poi se aviorono verso el lago de Nona dove se afirmorono 
» eri matina per relation di do Turchi presi inteseno che erano cavali 
n 2000 et el capo Ihoro el fiolo di Scander Basa et apreso lui erano 
w tre homeni da conto et solum dila sua Corte cavali 50 fioriti et che 
w in sei giorni partendosi di ver Bosina sono gionti in quel contado di 
w Žara tanto hano acelerato.il camino 1 bbieto suo fo venir retro tra- 
n mite al borgo et contado di Laurana sapendo che ancor quelo non 
n era sta scorsizado ma el luni da matina adi 13 levandose de Oscopia 
n picola loco propinquo a Bistriza distante da quel contado mia 140 
« pasarono de Verericha via a Ihoro inconsueta et in alcuni pasi streti 
w forono asaltati da Martelosi et Morlachi e receveteno qualche sinislro 
w e dano si de libmeni come de cavali il che fo causa de afaticharli e 

8 



Digitized by VjOOQIC 



iU 
4500, » ritardarli per mođoche quando i forono đe qua da Ostroviza verso 
n Laurana el mercore da malina i sentiteno che tuto il conta risonava 
19 di bombarde et suspicando la guiđa Ihoro che i non suspetaseno el 
» tratado fuse dopio se ne fugite e cusi esi se aviorono verso la vaie 
n de Nadin et che in quela matina di 48 hesendo esi Rectori per spa- 
» zar la barcha con dite lelere ebeno noticia che dita hoste eri a hore 
n 19 era andata per espugnar Nona et 1 havea combatuta da quela ora 
n fin hore 24 per modo che i haveano fato un rombo nele mure verso el 
n monasterio di Santa Marcela et erano intrati et fono rebatuti e ben- 
» che per avanti fuse provisto tamen spazono molle barche armate in 
- 9t presidio di Nona con monitione et scrito a Pago et Arbe debi man- 
" đarli mazor numero di barche con homeni apti piu clie i poleno sen- 
99 za indusia : in dita tera di Nona e bon numero di persone ma tute 
w mal conditionate: itera ogi a hore 18 a inteso per persone vien deli 
99 Turchi erano tornati a darli la bataia et le Ihoro barche di Žara co- 
» menzavano a zonzer et che qiieli di Nona haveano auto gran aiuto 
99 da certa barcha de un maran che era capitato de li : non mancherano 
99 esi Retori far ogni provisione ma in Žara non e homeni per la infir- 
99 mita dil ano pasato e per la peste et per eser ttsiti molti ad habitar 
M ale Ixole per suspeto dil morbo di contadini non e in tuto homeni 
99 40 in 50 e questo can a per soe spie noticia di tuto lauđana raolto 
99 Meser Zuan Tetrico el Cavalier Zaratino di aversi fatichato et operato 
99 in tal facende. 99 

— Deli diti Rectori di 49 come eri Turchi poiche ebeno fato 
qualche ekperientia a Nona di expugnar intrando queli in 1 aqua e fango 
per eser <|uele lagune hormai munite vedendo di hora in hora il socor- 
so zonzer ala tera da ogni canto diti Turchi si levono dil impresa e 
bruzo li alozamenti et in Nona e intrato Spadazino fo capo di schiope- 
tieri et porlato di Žara li uno dei pasavolanti con altre bombardele e 
monition etiam Meser Beneto di Misoli da Pago con homeni i 00 si dico 
dita hoste andera al borgo di Laiu*ana si ha fato provislon ec. et li ha 
manda a Laurana Meser Zuan Tetrico el Cbavalier per eser S. Jac. Ma- 
noleso infermo di peste et sperano quel borgo si difendera gaiardamente 
i tem si ha per via di Laurana el Conte Zarco atrovarsi a queli eonfmi 
con 50 cavali non perho ben conđitionato con la persona di Coxole li 
han scrito a Laurana stagino vigilanti ec. iteni a hore 22 diti Turchi e 
corsi fin apreso Žara zoe cavali 400 fin su le porte dil borgo ma bano 
fato pocho fruto et e crepate 4 spingardele nel trar et roto quel pasa- 
volante li restava deli qiialro che li fono mandati do di q«al fo mandati 



Digitized by VjOOQIC 



115 

a Laurana et il terzo a Nona e qucsto era il quarto tiche seli provedi iiOO, 
đi monition artilarie đanari. 

— Da Nona đi S. Domenego da Mosto di 48 et 19 come Đisich 
fiol di Scander Basa eri fo 16 vene soto Nona con 4000 Turchi ma pri- 
ina ne vene 60 e guazo con li cavali 1 iiqua et veneno atorao le mure e 
rupeno quele ed intro dentro 8 Turchi e a hore 19 li de una bataia 
qual duro fin hore 24 ma sopravene Piero di Monte Alban patron di 
uno maran qual li de gran favor et a perso uno zocho e uno pasavo- 
lante dil suo maran per aiutarli item adi 18 de matina Turchi li deta 
una altra bataglia qual duro tre hore et nostri si difeseno unde et 
Turchi si levono: adeo li puti e le femene con sarandegoli che con 
altro non hano si portono benisimo non hano artilarie ni polvere e se 
li provedi et in 1 altra letera diče e zonto 4 barche di Žara li con pochi 
homeni non hano voluto smontar et sono partiti. 

— Et per Colegio li fo scrito laudanđolo molto^ et li fo mandato 
monition et fanti qual ozi si parteno item la nave di Candia fe vela 
questa matina. (IH, 399-400.) 

*^ Di Raspo đi S. Ulivier Contarini Capit.^ come ha per uno suo 
mandato in Bosina eser reduti Turchi x milia quali đieno venir in 
Friul etc. 

— Di Vegia dil Proveditor đi 33 come a manđa Barbuio Con- 
testabile con fanti a Vegia et dil armar dila fusta diee li đanari iK>n 
bastano et li homeni e preparati. (III^ 401.) 

— Vene in cheba uno Zaratin stato con li Araldi di Franza al Tur- 
cho et referi molte cose come li Araldi sono a Kodi et đi quel Centu- 
rion Orator đi Rođiani vene con Ihoru al Turcho qua} e nemico dila 
Signoria nostra et andono da Zilebi fiol dil Turcho sta ali confini di 
Rodi et li fece bona compagnia et đi Rodi pasono a teraferma al fischi^ 
et fevano mia 12 al dt et zonseno in Andernopoli dove era il Sig. col 
eampo li de uno pavion a esi Araldi quall sono uitrodoti el marti fo 7 
april ali Basa et anđati Ihoro non volseno exponer la imbasata đicendo 
haver in comision parlar al Sig. proprio altramepte tornar dal Roy et 
cusi diti Basa si levono e li meno dal Sig. et questi li đise il Roy li ha- 
via mandati a đirli faeese con^ la Signoria et il Turcho đise il Roy e mio 
parente son contento e sta qui da mi J Orator đilft Signoria mi ha pro- 
meso darmi alcune tere manđero con vui Oratori ^1 vostro Re et ala 
Signoria e in que$to mezo nula si fara et cusi si partino et veneno per 
tera a Rodi dove montono su ima barca e uno Rođian con Ihoro nemi- 
co nostro vano al Rc nome Rachsađia et che il piu vechio Araldo ha no- 



Digitized by VjOOQIC 



446 
1500. me Monzogia item che zonti sono a Modon adi 24 zugno inteseno đifi 
Araldi turchi eser li col campo et il Sig. et uno di Ihoro voleva di- 
smontar e andar dal Sig. a dolersi di questo ma par li Rectori non vo- 
leseno andase et cusi partino vene con la barca al Zante poi qui et 
diti Araldi e alozati al hostaria dil Lion Bianco a S. Bartolameo quali 
smontono ozi e li Turchi a eha Dandolo ai qual sono poste guarđie per 
il Conseio di x. (III, 405-406.) 

— Di Žara di Rectori di 23 come adi 20 1 hoste dei Turchi si ri- 
colse ala vila di Temovo mia nove di Žara dove riposo e laso qualche 
numero di cavali imboschadi verso Žara et adi 2i si levono dil contado 
et andono verso il castelo di Perusich qual feno - experientia di expu- 
gnar poi andono alozar piu in sušo verso Ostroviza fenzendo voler lo- 
taliter partir et indicando li vilani de Zeblata e altre vile circumstante 
erano con soi animali Iragetati sopra uno scoio stimando piu el como- 
do de animali eh el pericolo di eser captivati la matina se tragetono in 
tera per modo che Turchi con la luna veneno e per tempo levati corse- 
no li et feno preda di Ihoro non sano la quantita : et queli di Novegra- 
di dove etiam corseno si hano salvati e queli dil borgo di Laurana item 
cavali 2000 scorseno verso Scardona ala volta di Sibinico et judicano 
non partirano soto Ostroviza fin qualche zorno: perche li per soi dana- 
ri trovano vituarie et li vilani fuziti dicono sono stati diti Turchi tre 
zorni senza pane haveano fato pochisima preda e per alcuni Turchi 
captivi hano dita hoste fra cinque zorni era ricolta insieme et eser tuti 
cavali paesani di Bosina pol eser da cavali 2000. il terzo di qual non 
hano lanze et poche freze il resto e zente mal a cavalo et in Bosina non 
resta altro che i Timarati over feudatarj ni per il pasato exercito alcun 
di Turchi era congregato et hano comision di non danizar su quel dil 
Hongaro perche tengono ancora bona pače con Ihoro et dicono haver 
fato experientia di expugnar Nona per informatioR auta de vilani fuziti 
nel campo extimando con scale ocupar et hano fato 45 scale. (lU, 410- 
411.) 

— Di Vegia di S. Piero Malipiero Proved.r di 27 manda qui li 
duchati 200 abuti per lo armar dila fus(a de li et manda danari dile 
30 et 40 per 100 et ha nova per Piantaporo Corier che il Conte Anzolo 
Frangipani li ha manda a dir qual e a Brigna 2500 Turchi eser pasati 
per venir a corer in Dalmatia et maxime a Žara. (III, 418.) 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capitano di 26 co- 
me ha manda le monition in li casteli zoe Casteliiovo Sanservolo Pin- 
guento ec. et scrive il Capitano di Raspo ha 20 homeni d arme con 



Digitized by 



Google 



il7 

liii e stano mal voriano star a Castelnovo e non a Raspo et haver 40 1500. 
ala stratiota e saria mior spesa et sariano sopra il pašo. (III, 420.)* 

Ag^oMo. — Niuna letera fo leta : fo balota monition per Nona 
et io vulsi le fose manda a Žara e li đivise a Nona e Lauraiia |item uao 
gripo con barili 200 polvere et 4 case di freze per le galie e ala cu- 
stodia đila Valusa e cusi fu preso item fo balota il manđato dil Sig. 
Bortolo đ Alvianoet e ben pagato. (III, 422.) 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capitano zercha 
Hieronimo Turcho Contestabile mandato in Levante qual e homo cativo 
e si chiama Turcho: item ha nove di S. Zuan Marcelo Castelaa a Mocho 
Turchi eser reduti in Bosina. 

— Di Žara di Rectori di 27 de sucesi de Turchi in quele parte e 
come erano partiti dil teritorio item dil recever duchati 300 e li fanti 
e monition distribuerano ec. et che la peste vi e ancora et hano nova 
a Ragusi eser uno Orator dil Re di Napoli vien dil Turcho secrete vol 
pasar im Puia. (III, 424.) 

— ' Da Trau di S. Polo Malipiero Conte manda mostre deli fanti 
sono de li et altre cose non da conto. (III, 427.) 

— Di Vegia dil Proved.r come havia electo patron dila fusta 1 Ar- 
miralo de li poi ricevute letere mandase de qui li duchati 200 siche 
1 aria armata : item scrive dil aiuto mando da quela isola a Nona quan' 
do Turchi vi fue. (III, 431.) 

— Di Vegia di S. Piero Malipiero Proved.r di 43 come li q zonti 
do Oratori di Franza vien di Hongaria in questa tera et hano tolto uno 
gripo : item lui atende armar la fusta. (III, 432.) 

— Di Caodistria dil Podesta et Capit.<> di 2 avisa haver nova eser 
Turchi 2500 in Bosina et voleno andar a corer in Dalmatia et altri avi- 
si di Turchi ut palet. 

— Fu balota duchati 50 per dar al Sign. Scanderbech per farsi 
le spexe qual sta a S. Zorzi et piu volte fo bjilota uno mandato di S. 
Piero Bondimier va Castelanl a Brandizo e non fu preso : et cusi il man- 
dato di Stratioti di Dalmatia non fo preso. (III, 434.) 

— Di Caodistria dil Capit.® et Pode.a di 5 come Damian di Tar- 
sia Castelan di Castelnovo li ha manda uno pašo de li qual a molte len- 
gue per dubito chel sia spion e chiamato Simon et lo a examinalo va- 
cila e lo manda qui. 

— Di Sibinico dil Conte di 23 come Turchi non hano fato alcua 
dano su quel conta e il Conte Zarco e tornato voria le paghe e se4i pro- 
vedera di alozamenti per Castelnovo : vol taole et agudi et dil armar 



Digitized by VjOOQIC 



us 

4500« đila fusta đice e pochi đanari et non si armera con homeni di voluhU 
ma ben tuorii per forza. (III, 436.) 

— Đi Antivari đeli Zadesi prega la Signoria atento el pericolo Iho- 
rc ne li đagi e mandi monitione* (III, 437.) 

~ Di Antivari di S. Piero Tiepolo Pod.a di 12 si duol di S. An-^ 
đrea Michiel Proved.r qual fa il tuto item lui k fato apicar ali merli đi- 
la tera li cinque Paslrovichij fono presi in la barufa con Turchi. 

— Deli Consoli e Judici de Antivari di 16 snplicha la Signoria li 
ttiandi formenti da viver sono in gran calamita. 

— Fo balota di far 50 schiopetieri per mandar in Antivari et ba- 
lota li danari per armar la galia Dolfina item il mandato dil Capit.® di- 
le fantarie. 

— Vene S. Hieronimo Lion el Chavalier Avogador di Comun e 
diše di contrabandi e a Sibinico tolti per S. Domenego Dolfin Capit.® 
dil Golfo: e a ricordo deli tre Sopracomiti. 

— Del Capit.** zeneral Pexaro data šora Žara in le aque adi 5 co- 
me ha venti contrarj mai ha tocha niun loco per andar prešlo ni fa mo- 
ver le vele vol saper se ali 20 provisionati ha con lui li dia far le spe- 
ie. (III, 438-439.) 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.« di 7 manda 
avisi de Turchi quali fano qualche preparalion in Bosina manda una 
letera di Martin e Piero Ludovenich dala a Brigna li avisa zercha Tur- 
chi item scrive di certi debitori li in Caodistria saria bon scuoderli et li 
danari si scoderano ponerli a fortification. 

Dil dito di 10 come mando el fio di Jac.® Lepori a saper quelo fa- 
no Turchi in Bosina et dito li scrive đila adunation fano esi Turchi per 
corer in Friul over Dalmatia e altre particularita ut in ea. 

— Di Vegia di S. Piero Malipiero Proved.r di 8 dil zonzer li dd 
Oratori di Franza vien di Hongaria ai qual li ha presentadi vituarie et 
sono montadi in gripo item come il fradelo dil Marchexe đi Mantoa 
hesendo con una caravela in Quarner trete la «aita e amazo tre home- 
ni uno di qual era da conto lo fe sepelir con honor a Fiume va in Bosi- 
na a Scander Basa : item de li a Vegia si arma la fusta aspeta hordine 
item Turchi sono in hordine et dieno corer di brieve item in un altra 
letera diče eser vero dil fradelo dil Marchexe di Mantoa qual con 30 
cavali et 40 persone e lui vestito di beretin con barba eser pasato e 
uno suo lo vide va in Bosina et e vero di morti dala saita. 

— ' Da Žara di Rectori đi 4 et 5 come lui S. Franc.« Venier Conte 
e stato a Nona a visto il tuto e pocha aqua atorno e saria meio far di- 



Digitized by 



Google 



1 



119 
sfar U terzo dila tera a pro^lsto et item dile 18 barche manđono in 1500. 
socorso capo Hieronimo đi Beriolazi: vodano monition perche quele ha- 
veano le manđo a Nona e una si rupe la mandano đe qui. (III, 446-447.) 

— Fu posto per li Savlj^a teraferma đi dar provision ali fioli di 
Pasqual đe Feđericis morite a Žara combatendo con Turchi duchati 10 
al mexe item ali fioli di Mexa Buxichio morite a Napoli di Romania e 
S. Marco da Molin Savio ai horđeni ando in renga e diše voleva poner 
1 ordine nostro di mandar duchati 500 al armamento a dar a povero 
vedoe et li mariti dile qual sono morti in armađa et questo era miglior 
opera che dar al presente provision a niuno et cusi li Savij di tera fer- 
ma non manđo la parte et prima fo leto per tuti i Savij la paiie di 
mandar niuno per forza et cusi non fo mandate. (III, 456-447.) 

— Đi Baspo di S. Ulivier Contarini Gapit.^ di 9 come 1 adunalion 
đi Turchi in Bosina fono qu6li andono in Dalmatia item Charzego ho- 
mo dil Re di Hongaria a corso a Chamongrad locho đi Turchi ec. 
(III, 466.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.^ di 20 luio avisa 
eser sta leva formenti ii interno e mandati in campo e per 1 arma non 
si pol trar manda una letera avuta di Alexio di uno Bernaba Calogena 
de 19 li scrive 1 usir dil armađa turchescha va a Corfii tolta hora quela 
di Arta usite adi 9 et quela dila Valusa e in hordine ma le nostre 
galie 1 obsta et Musfafa Bei auto comandamento soto pena dil palo đe 
usir. 

— Đe Antivari đi S. Andrea Michiel Proveditor đi 24 luio come 
adi 26 zonse li molto disiderato a trova asa desordeni biave đi raxoa 
dila Signoria stera 410 formento et nula đi meio non ha posuto ven- 
der la dispensation erano in polize monition tule disperse ha trovato 
quele cose disordenate le va recuperando tuti chi ha lavora vol danari 
da quela Camera voria far il Castelah Camerlengo con do scontri il Re- 
tor ha duchati 500 đ oro in mexi 32 spno anime 4000 et non hano ar- 

^ colto nula voria uno cargo di mejo per monition e polvere. 

— Đi Gataro đi S. Zuan Paulo Gradenigo Retor e Proveditor di 
24 dil zonzer đe li S. Domenego Delfin Capit.^ dil Gdlfo Item per una 
altra letera di 30 luio come ha ricevuto li duchati 200 mandati per ar> 
mar li a dati al Camerlengo qual prega li sia leva la contumatia et 
manđo alcuni Martolosi quali preseno tre zudei da Ragusi et par a Ra- 
gusi sia sta retenuto uno gripo đi Gataro e lui Proveditor li scrise ga- 
iarđamente e lo lasono e manda đe li uno Orator spera conzera le cose 
item ricevete nostre letere in sua laude e dil Govemo đili fanti dato a 



Digiti 



zedby Google 



420 

J 500. M artiuel di Lucha ringratla la Signoria e tuta la tera ringratia dila 
optima letera etiam dlto Martinel scrive non ha compagnia et avisa 
nove de Tiirchi vechie e de Paslrovichij el etiam la comunita scrive 
ala Signoria lauda il Proveditor sotoscrita. ^ Judices minas et secretum 
Consilium comunitatis Gatari cum tribus Procuratoribus et decem De- 
putatis populi ejasdeiu n et leta dita letera inleso el bisogno. 

— Fo dilo per uno vien da Ragusi e zorni 40 parte come de li e 
nova Hongari haver roto guera al Turcho a Smedro e brusa 48 vile e 
diše tal nova al Principe : ilem intisi in lo exercito di Tiirchi fo a Žara 
et Nona ne morivano da 40 Turchi al zorno. (III, 470-474.) 

— Da Spalalo di S. Marin Moro Conte di 2 avosto come queli 
Stralioli dil Conte Zarco ando su quel di Crayna e tolse anime e ani- 
mali li qual di Crayna sono noslri unde queli armano i6 barche con 
42 homeni per una dubita non vadi a Liesna come il Canzelier di quel 
Conte li ha scrito et eso Conte di Spalato li ha scrito non fazi alcuna 
novita et il Conte Zorzi di Crayna li a risposto non fa mal. (III, 475.) 

— Fu posto per tuti i Savij d acordo dar ali fioli di Pasqual de 
Federicis niorto a Žara da Turchi la provision havia il padre qual sta- 
gino con li cavali a Žara : item ali fioli di^ Mexa Buxichio morto a Na- 
poli di Romania duchati 40 al mese ali soi lioli di provision a pagare 4 
al ano ala Caniera di Candia et fo jpresa. (III, 476.) 

— Di Anlivari dila comunita di 22 luio prega sia provisto di al- 
, tro governo eh a quel dil Pod. S. Piero Tiepolo e fato il Camerlengo 

sconlro et mandano uno capitolo dila comision a S. Stefano suo Orator 
fo comesa a nui. (III, 480.) 

— Di Caodistria di S. Piero Queriui Pod.a et Capit.® di 47 man- 
da una letera abuta di Đamian di Tarsia Castelan a Castelnovo li man- 
da una letera li Dno Martin Ludovenich Ban di Grigna come in Bosina 
e reduli Turchi 20 milia dieno venir in Friul ma lui crede verano in 
Istria item e pasalo il fradelo dil Marchese di Mantoa per certo loco 
abuto scorta de homeni 450 va a Maximiano item eso Pod.a dimanda 
monition et che a Goricia si fa una forteza in el castelo e cusi a Duin 
diče per caxon di Turchi. (III, 488.) 

— Di Caodistria dil Podosta et Capit.® di 48 manda una letera di 
Damian di Tarsia li scrive haver da uno Valentino Olhorich Capit.<> di 
certo loco scrita el di de Nostra Dona avisa eser fama Hungari e in ac- 
cordo e haver fato liga col Papa Re di Franza e la Signoria contra Tur- 
chi e il Duca Monaldo e uno altro e poneno a focho lochi de Turchi et 
al incontro e Turchi 46 mila quali son sta roti item Turchi hano man- 



Digitized by 



Goo.gle 






121 
đato certi Frati a brusar una tera chiamata Pizagia e sono sta presi hano 1500. 
confesa gran cose: item in Bosina e adunati dsa Turchi noii si sa dove 
vadino e per Hongaria e la cruciata e jubileo per tuto. (III, 489.) 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.«* di 20 come 
in execution di nostre letere fa il proceso contra S. Andrea Magno fo 
Pod.a a Pingueno item el dito di 21 scrive aver avuto letere di 16 di 
Franc.^ Lepori da Bichachio qual manda ala Signoria diče fo da Conte 
Stefano di Baglai trovo discordia tra li Goli e mojer poi ando al Sig. lo- 
veti Dispoti in Costagniza dove ha inteso tuta la Bulgaria e paesi di Sme- 
dro verso la Turchia eser levati la fior di zente vilana per andar al ar- 
mada resta solum Scander Basa con 500 cavali per varda di Bosina e 
ver Bosana poi aqdo dal Sig. Michiel di Blagni a Othoch e fo ben 
aceptato et mando uno homo al castel de Turchi Camengrath qual tor- 
nato referi eser solum quanto di sopra e dito e intese per uno meso di 
Hongaria quel Re con il Be di Polana aver mandate certe zente nel 
paese dil Turco oltra el Danubio e servia in Bulgaria zercha N. 9000 
Capit. Bel Muschovih Jose sopra le zente d arme e hano fato gran pre- 
de e conduta la preda in Hongaria e ha manda dal Re per zente siche 
queli paesi di Bosina e ver Bosagna sta con pericolo item fo a Bicha- 
chio adi 1 4 trovo il Ćastelan dil Conte Anzolo Corvino e intese ut su- 
pra di eser solum Turchi 5000 il resto andati ala Porta: item zonto 
persone di Buda il Re e levato e va verso Belgrado con zente asai et a 
meso colla per tuto il paese et le zente zonte a Bach et Ailoch sopra 
el Danubio su la via di andar a Belgrado e dito explorator resta de li. 
(III, 493.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Proved. di 20 do letere come 
a nova de li Turchi si prepara per corer in Corbavia zoe il fiol di Scan- 
der Basa e Scander corera in Friul item armato la fusta e li ha da pagha 
di uno mexe e do terzi e col primo tempo si levera a meso sušo Marco 
Zimalarcha per patron e ha da ale zurme d.13 contadi 7,20 etper 1 al- 
tra letera dil fradelo dil Marchexe di Mantoa va al Re di Romani e che 
dala saita morite Meser lulio da Carpi. item ha nova Turchi in Bosina 
e in hordine e voleno venir de li in Corbavia. (III, 497.) 

— Fo balotato il mandato di Antivari et duchati 15 a uno Tri- 
fon da Cataro et expedito vadi via. (III, 498.) 

— In questo zorno fo Colegio reduto el Conseio di % et fo aldito 
el Sig. Scanderbech e li Oratori di Caurili zercha le cose di Albania e 
fo terminato mandarlo via. (III, 499.) 

— Di S. Domenego Dolfin Capitano dil Golfo date in galia adi i 5 



Digitized by VjOOQIC 



L 



*^^ in JI D«r teoipi cafivi di o$tro c garbin e la*o 

1500, M DuTMMo come ^^^^^f^^ usti ala bocha e la galiaTfagutm 
h do g»Ue gro$e ben araa««"*' 

reva aqiia. (^^^^^ ^^ ^ jito 1 Orator đi Ragusi nome MarUn Theo- 

.. j?^ A^ U auatl vene con maneghe a comeđo presento Ictere đU 

Retor et Cons^o di Ragusi de 6 avosto m matena si duol di queli di 

Pensto soto Gataro qaali hano tolto certi zudei e tre done sul suo e 

Tarcbi li vol erano in conser^a venuti di Pula et per Colegio fo scrito 

al Retor di Gataro li debi render. (III, 601.) 

— Di Antivari di S. Andrea Michiel Proved.r di Albania di 18 
ćome capito li uno cognominato de Zorzi da Gataro con uno navilio vien 
da Gotron cargo di formenti dico ktera 1000 e queli tolse per moni- 
tion perche tuti de li credeva pan pan item dila Valusa spera quek 
galie non potra usir e di aqua ala boca pie tre et si Scanđerbech fuse 
de li si farla e non saria anda x milia some di grano di guel paexe nel 
campo dil Turcho. (III, 503.) 

— Fa posto per tuti i Savij dacordo di expedir Scanđerbech in 
Albania et il Gasier non fazi partida soto pena di duchati 500 si prima 
non hara spazado el dito ave 20 di no. (III, 504.) 

— Di Antivari di S. Piefo Bembo Gastelan di 7 zugno molto ve- 
ćhia scrive mal di quel Pod.a et come el Proveđador io fe Camerlengo 
ton do scontri uno zentilhomo e 1 altro popular. (III, 505.) 

— Da Žara di Rectori S. Franc.<> Venier e S. Jac.<» da Molin Do- 
tor di 1 1 come il conte Zuan Corvino ha mandato a dire per la đife- 
rentia dil Prete di Scardona col far ec. item voleno legni per opere 
di laresć da far ponti item dil campo dil Turco hano eser morti 20 da 
peste et il Vayvoda di Bistriza e certa parte e andati. 

— Da Raspo di S. Ulivier Contarini Capit.^ ha nova eser la peste 
in li Turcbi et il Sig.r Zuane di Gonzaga pašo da Fiume via et uno suo 
explorator era li qual lo volse prender noto fo mandato duchati 50 in 
Gaodistria per dar a exploratori. (III, 513.) 

Settembre« — Da Gaodistria di S. Piero Querini Pod.a et Ga- 
pit.o di 28 come per suo explorator tornato da Grigna si diče il Re di 
Hongaria a retenuto 1 Orator dil Turcho item alcuni Gapitani dil Re a 
corso su quel di Turchi fano dani asai item che Scander Basa e in Bo- 
sina con cavali 5000 et in una parte dil exercito fo a Žara li e intra il 
morbo. 

— Da Nona di S. Domenego da Mosto Conte di 24 dana S. Franc* 
Venier Conte di Žara fo li con 15 persone per infetar quel loco: et fo- 



Digitized by VjOOQIC 



423 
no parole si duol asai non li ha manda danari monition ec. lo btasma 1500. 
^asai prega si provedi. 

— Đe Antivari de 3 e 4 agosto đi S. Andrea Michiel Provedador 
in Albania scrive te monition ha in quel loco biasima asa S. Piero Tie- 
polo Pod.a fa mover li populi a vociferar pan item ariša il n.® dele ar^ 
tilarie sono ia la tera et come quete intrade sono mal governade perho 
za alcuni zorni deputo el Castelan fuse Camerlengo oon do Scontri uno . 
zentilhomo 1 altro popular e prega la Signoria ponferma tal hordine 
item in la tera e persone 2700 in le cax6 dl fuora 300 lauda Marco 
da Vale Contestabile voria fose rafala la compagnia et per un altra lete^ 
ra scrive haver electo uno saliner de li Dimitri Gosma da Dulzigno acio 

li sali non sieno derobati et prega la Signoria lo voglij confermar et e 
perfectisima opera. 

— • Di S. Piero Bembo Castelan di Antivari in qaesto tenor diče 
mal deli modi di quel Pod.a e dila sua eletion a Camerlengo et il Pode- 
sta li bolo li magazeni dil sal e poi il Proveditor fe disbolar. (III, 548.) 

— Da Badoa di S. Nicolo Memo Podesta di 6 avosto come Tur- 
chi erano venuti fin soto la tera a depredar quel teritorio e dar il gua^ 
6to : item eser venuto li uno citadin di Gataro qual nomina per scuoder 
quelo Župani erano debitori et cusi li ha acordati et rimasti d acordo. 
KIII, 524.) 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capitano di 81 avo- 
sto manda una letera li a manda Damian di Tarsia Castelan a Gastelno- 
vo li scrive di 25 el Viceban đi Brigna lo avisa Turchi in Bosina redu- 
ti da 19 milia ec. item eh el yayvoda moldavo a corso sa quel di Tur- 
chi etiam Hongari si preparano: item el dito Podesta mando una letera 
li scrive S. Zuan Marcelo Castelan a Mocho se li provedi et pertanto a- 
ricorda se li mandi monition acio diti Turchi non venghi a far dani» 
(III, 525.) 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte dl 3 avosto aver fato 
la mostra di fanti quali vol danari etc. e dil Conte Zarcho ha solum ca- 
vali 60 li altri sono anđati via pei" non aver le paghe unde fo scrito deli 
duchati 200 ha et 100 se li manda dagi uha paga e fo di' danari dovea 
armar la fusta. (III, 526.) 

— In Colegio con li Savij alđit6 Sdandert>eoh cou li Oratori di 
Caurili promete far asai coneluso vadi col nome di Dio et za auto da- 
nari per far li Stratioti ec. et S. AAt.® Bon ta ProV€Mlitor con lui in la 
qual expeđition si spendefa duchati 8000 e pitt. (III^ 541.) 

-~ In questa matina fo balota monilidn per Caurili et danari per 



Digitized by VjOOQIC 



124 

i 500. la expedition di S. Anđrea Michiel va Provedilor in Albania dimanJa 
una bandiera et uno Secretario. (III, 544.) 

— Da Gradischa di S. Piero Marcelo Proveditor zeneral di 4 et 
6 come volendo fortifichar li repari vene di Goricia li do uoncij di Co- 
mesarij regij a protestar non faeese far il ponte rispose e per conserva- 
tion di tuti contra Turchi e da mo si dovese far salvis jaribus regis 
partino contenti item aricorda si provedi di fanterie manda una lete- 
ra li scrive Mad. DorQthea e il Conte Zuane di Gorbavia di 23 avosto 
avisa Turchi gran numero eser ređuto in Bosina a manda ali casteli 
propinqui per saper la verita et inediate dara aviso. (III, 547.) 

— Vene Đ.no Bortolo Suzino Đoctor da Liesna dimandando li- 
eentia non poteva piu lezer overo potese meter un sustituto e lui lezer 
quando U parese et fo consultato darli piu presto grata licentia. (III, 
556.) 

— Da Spalajo di S. Piero Trevixan Conte et Capit.*» di 20 come 
ha recevuto li formenti et partesane et quele partide tra li nobeli et pa- 
trimoniali Polizani tra li qual e venuto disensione siche aricorda per 
sedarli se li manda altre 100 partesane. (III, 558.) 

— Da Gataro di S. Zuan Paulo Gradenigo Retor e Proveditor di 
22 avosto come esendo adi i4 avisato da alcune spie fino adi 19 che a 
Scutari se facea adunation di cavali da 1300 neli quali ne era 400 a' 
Cangi e pedoni gran numero i quali cavali haveano fato venir fin da 
Salonichij da 5copia e tuti queli paesi erano adunati adi 1 7 per venir 
a dani di Gataro poi andar a Budoa Dulzigno e Antivari: unde lui con 
solicituđlne provete ali pasi non con forze per non haver ni soldati ni 
zente paesane che val asa manco di cernede e sono homeni inobedienti 
c pezo che capre auto gran faticha e provisto con astutie piu presto 
che con il potere adi 20 a hore do avanti zorno zonzeno li soprascriti 
inimici con gran impeto descendendo comenzono a combater un pa- 
so qudl lui fe guardar da alcuni pochi MartolosI e fato star preparati 
li Stratioti e combatendo al alba parse li nostri comenzavano a retrarsi 
e abandonar il pašo alhora lui pense fuora dela porta con segurta per- 
ho grande Martinelo da Lucha con zercha 60 fanti fra boni e tristi con 
tamburlini e trombcti et 10 schiopetieri et fece saltar fuora dila tera 
tuli li puti et femene perche dala lontana i nimici vedevano et parevano 
gran numero de zente ita che deno gran cuor a queli del pašo nostro 
et sbigotiti li inimici con altre provision ^ li Stratioti per queU pochi 
sono si portono virilmente etiam Martinelo da Lucha con do altri ne 
mai volse si serase la porta iaio tuti aAdaseno mezo mio et uno mio 



Digitized by VjOOQIC 



425 
fuora ala fontana a far li fisiti soi per non meter in teror la tera per 1500. 
eser homeni asai spaurosi et perche la cosa era secura havenđo fato 
prenđer li pasi i quali nimici fono da cavali 900 in 40000 peđoni da 
3500 et per nostri ne fo morti e feriti asai nel descender et homeni et 
cavali e di nostri solum dei morti e feriti tre Stratioti uno morto li 
qual nemici vedendo non haver posuto prender el monte non haveno 
animo di ristar in campa^a e andono ala malhora ruinati afanati si 
Ihoro come li cavali in modo che zonti forono fuori dil teritorio si tro- 
vono mal contenti e feno gran parole eon quel yayvoda che li aveva* 
menati per non haver guadagnato nula e chi ando in qua chi in la fino 
a uno locho nominato Fiume di cavali ne moriteno piu di 400 e cusi 
sono liberati Antivari Đulcigno et Budoa per adeso di tal ataco de ini- 
mici et item non hano menato via alcnna anima ne fato altro dano ni a 
. vigne ni altre cose solum uno aseno per eser sta provisto a tuto questo 
stratagema fe far per necesita tamen sempre non vano ad efecto e stalo 
miracolo e tuto il paese ha che dir aricorda se li mandi i legnami da 
far repari perche quela tera dala marina e debolisima e niun a provisto 
e bisogneria ala porta dila marina uno revelin saria di guarda e difesa 
dila porta e pocha spesa lo faria e uno turioneto in uno loco nominato 
Sechine etiam sopra la marina verso Gordichio e un gran pezo di muro 
maržo e voria li un bon reparo i qual bisogna farli per forza di legna- 
mi perche el teren e tuto sabion ne ha de li ledame item a fato far 
molti manteleti perho voria taole et item fo fato uno coperto olim per 
la fusta in uno loco avente le mura che uno bastion ala tera perho 
bisogna rninarlo e farlo altrove di che aspeta risposta subito : quanto 
ala Valusa e ritornato un gripo mandoe a posta per saper ha referito 
aver parlato con il CapiU^ dil Colfo e le guardie con tre galie sotil do 
grose e uno barzoto diče il Sig. a mandate expreso comandamento a 
quel Basa omnino debi far experimento di cavar 1 armata la qual tuta e 
in aqua e in pohto non li manca che comodita sono galie grose 40 so- 
til 24 computa la Pagana fuste 7 et altri brigantini e per haver la bo- 
eha poco fondo per \ armata grosa la quale boca e pie 3 ^/^ de aqua 
nel mazor fondo e altro da 3 et mancho e ha uno obstaculo dale nostre 
galie e fin adi 24 non hano fato alcun experimento se non vien ala bocha 
dila fiumara una galia sotil una fusta e do brigantini per guardia dile 
sue artilarie poste a dita bocha : quale sono in bon numero e speso sa- 
luta nostri et pasa oltra le galie e alcune non ariva e nostri con le ar- 
telarie li rispondeno e intende e sta morti e guasti molti Turchi dale 
artelarie nostre e haver visto vengono fuora con li zopoli per schan- 



Digitized by VjOOQIC 



126 
1500. đaiar 1 aqua e nostri li saluta e subito Ihoro seampano et e dođejie zor- 
ni vene a quel Sanzaco uno Ulaco zoe corier dala Porta a dicto Musfafa 
Bei per veder oculata fide la causa non cavano 1 armata e lui lo meno 
ala bocha e poco mancho non (use morto date nostre bombarde qual 
tolse una balota di una dele pasavolante e in quel di si parti per an- 
dar ala Porta doveva tornar fin 46 zorni con la risposta et comanda- 
mento dll Sig. item s^ inteso sono oaorti e fuziti asai asaisimi de queli 
erano per dita armata e in loco di queU dicto Sanzaco ha scripto tanti 
homeni dil paexe e fin quel bora non baveano fata altra operation exce- 
pto tagliano legnami e pali asai per far de bastioni sula dita bocba et 
etiam palificade per strenser la bocha del fiume e darli piu corso acio 
se fazi mazor fondo item ha per bona via il Sig. Turcho ha mandate uno 
corier al Sanzaco di Bosina eh e Scander eh el vadi ala Porta ala volta 
dil campo e che 1 armata dila Valusa e fata per venir in quel Golfo per 
1 asedio di Gataro e se i non la pora chavar questo ista la chavera 
la invernata e vegnira a dretura li aricorda li in Golfo stagi 3 over 4 
galie videlicet a Durazo e al Sasno item queli soldati e in gran necesita 
e Girarde lo Contestabele manda qui Franc.^ da Salerno Caporal prega 
sia presto expedito Martinel di Lucba a pochi fanti e 8 mexi non auto 
un soldo li. ha suvenuti la Camera e povera con spexe asa ordinarie 
etiam li Stratioti non e pagati siche bisogna proveder. 

— Dil dito Proved.r di Gataro di 30 come tuti queli si duol dila 
licentia data a Dno Zorzi Bochali capo di Stratioti et resta li Dno Zorzi ' 
Rali item hano nova il Sig. Turcho eser lontano da Modon mia 12. 
(III, 562-564.) 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte e Capitano di 25 avo- 
sto come adi 21 li Stratioti dil Yayvoda Zarcho con el Viceban e Coxu- 
le e uno Conte Martin Dudesich cavali 300 in tuto feno coraria in te- 
ritorio dil Turcho nel distreto de Gherccgovina in loco fra certi monti 
chiamati Rachitino e ha fato gratidisima preda de animali menuti.cercha 
4000 animali bovini zercha 900 cavali e cavale zercha 110 presoni 50 
tra femine e maschi come li ha dito uno deli diti Stratioti dil Conte 
Zarcho zonto li quela matina. 

— Di Caodistria di S» Piero Querini Pod.a et Capit.® di 7 come 
per letere di Damian di Tarsia ha inteso per uno noncio dil Conte Zua- 
ne andava con patente a tuti U Retori nostri li avisava che Miset Basa 
dila Bosina era arivato in Bosina e in termine di tre zorni era per le- 
varsc coa 20 milia Turdii per corcr et che per la via a sentito certi 
colpi dubita siano mosi. (III, 570.) 



Digitized by VjOOQIC 



427 

— Da Žara di S. Franc.«* Vcnier Conte e S. Giacomo da Molin 4500. 
Đoctor Capit.o ^ primo et di do in la prima Stratioti non poleno durar 
voleho danari ec. in la segonda di ccrti avisi come Scander Basa non 
andava in Friul ma da fama per venir poi a dani di quel teritorio perho 
aricorda si provedi di mandarli danari e monition. (III^ 57i.) 

— Di Žara di S. Franc.^ Venier Conte di 2. scrive contra S. Do- 
menego da Mosto Conte di Nona che non lo vol obedir imo quando 
fo li quelo fece : or fo scrito per Colegio a Nona đolersi di que&to et vo- 
lese ubedir i Rectori di Žara come soi superiori. 

--^ Di Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 5 come ha per via 
di uno dil Conte Zarcp gran hoste di Turchi eser partida per Friul. 

— Et fo balota, monition mandade a Nona o per dir meio a Žara 
et duchati 200 quali fo mandati per la galia Soracomito S. Bastian Mar- 
zelo. (m, 572.) 

— Di Caodistria di S. Piero Qaerini Pod.a et Capitano do letere 
di 7 et una di 9 in la prima come era ritorna uno Zuan Biaxio expl0' 
rator suo stato a Bichacho referise eser stato dal Conte Michiel de 
Bagdai a Spiron dove vene li Turchi 300 a cavalo a far preda e fo cau- 
sa Charzego qual con cavali 500 con il Conte Zarcho ando 8 zornade 
di camino in lochi de Turchi e fe gran butini e quel zorno tornono esi 
Turchi resto di danizar Bichachi tamen nostri dipredo Bistriza et diče 
Turchi e pochi in Bosina e a questi nostri corse niun li fo al oposto e 
in Bosina non e salvo li deputadi Turchi item fo a Modrusa dal Conte 
Bernardin e diče il trar di bombarde si fa e. per bechar qual cosa ite- 
rum 1 ha rimandato per saper per un altra letera di 7 manda una letera 
scrita li per Damian di Tarsialo avisa di questa coraria fe il Conte 
Zarco itflocho di Turchi et nota Charzegho vol dir Ducha in queli len- 
guazi eh e il Ducha Zuan Corvino qual suo titolo e questo come si ave 
una letera data a Trapina « Joanes Corvinus Opavie Liphtomieque Dux 
ac Regnorum Dalmatie Croatie et Sclavonie Banus n la mansion da 
al Principe u illus."*® Principi et Dno Dno Augustino Barbadico Der 
gracia Duci Venetiarum Dno et patri nobis honorando n item par in 
dite letere di Damian di Tarsia scrive nostri haver depreda in tre lo- 
chi dil Turcho Umicha Sinila e Mistara e fato gran prede. (III, 575- 
576.) 

— Vene il Sig. Scanderbech qual e in hordine vol pasažo ari- 
cordo havcr avuto una letera dil Đuchagin qual etiam vol pasar in Al- 
bania e a un tempo ivi ritrovarsi et cusi fo terminato darli 1 arsil va a 
Corfu lo huli a CauriJi e tocho la man a tuti et S. Ant.<> Bon va con Ini 



Digitized by VjOOQIC 



128 
1500. ProvediUr al qual e sla dalo duchati 200 etiam fo balota cierte veste ali 
Oratori di Caurili in tuto perho noQ excedi duchati 25. 

— Di Spalato di S. Piero Trivisan Conte e Capit.« di . . avosto 
- in materia si provedi al bastion di Narenta qiial sta in pericolo et li sla 

mandato il Contestabele deputato per eser senza custodia. (III, 577.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 14 come a ricevuto 
nostre letere per Frate Ant.<* che si aria homeni per armar da queli 
Frangipani unde mando Matio Gaudente citadin de li al Conte Anzolo 
per questo li scrive indriedo meravigliarsi e non ha homeni per ar- 
mata ni mai si a oferto darli ma ben volendo la nostra Signoria servi- 
ria con homeni a cavalo et ha fato spexe in exploratori e avisar di su- 
cesi de Turehi e non e sta pagato et era venuto a Jabravali castelo suo 
ala marina per haver homeni non li pol haver et scrive a meser Zuan 
di Arbe di questo: item come adi 10 per mezenita dil Conte Michiel 
suo nepote feno paxe tra el Conte Bernardin e lui Conte Anzolo di 
Frangipani et veneno con cavali 10 per uno ad abocharsi insieme si 
diče el Conte Bernardin vuol tuor Segna perho si ha abocato tamen a 
Segna si sta con gran guardie item ha nova in Bosina adunarsi zente 
per Friul e diče o verano presto overo non verano per venir 1 inverno 
et le neve. 

— Dil Conte Anzolo di Frangipani ala Signoria nostra data a Ja- 
blanaz ala marina come non poteva haver homeni ma si oferise con ca- 
vali et scrive queli e li Frangipani pol servir item il Re di Hongaria 
prepara zente per eser contra Turehi ec. 

— Di Frate Ant.^ di Corvatia di 12 scrita in li lochi di diti Fran- 
gipani come andava con le letere in Hongaria e de li via per tuto si tre- 
ma di Turehi queli signori adunano zente e cavali asai. *' 

— Da Žara di Rectori di 10 come per uno stato da Madona Doro- 
thea qual andoe da Scander Basa in Bosina per portarli il tributo di 
uno suo castelo diče e in Verbosana senza hoste tamen vol adunar 
zente per venir verso quel teritorio di Žara e non vol rason alcuna 
che con si pocha zente voglij corer in Friul ma da voxe per Friul con- 
clude non li venendo piu exercito non vera in Friul e dito explorator 
vien da Bichach a mandato un altro. 

— Di Vegia dil Conte di 10 et 12 in una come unoNobele de li 
chiamato S. Bartole Grabian fu a Segna pario con Meser Alberto Capit. 
qual e stato Orator dil Re di Hongaria al Papa diče hesendo ala Gorte 
el Conte Bernardin dimando al Re di tuor Segna il Re diše totela et 
lui Capit.o si altero con eso Conte et par dito Conte al presente si pre- 



Digitized by VjOOQIC 



129 
para con scale per veuir a t'uorla ma queli citadini vol darsi avaiUi \ 500. 
ala Signpria noslra overo a Turchi eh a dilo Conte Bernardin fano grati 
guardic et etiam fuora diUi tera item manda altrc do deposition di do 
in hac uiateria e prega 11 nomi slano tenuti secreti acio non interven- 
ghi come fo dil CapiL<* di Barbier per avisar eso Contc fu preso et mo- 
rile et par il Conte Michiel volese dar il Castel di Lendeniza ala Signo- 
ria et eso Conte Bernardin ave a mal or voria saper dala Signoria no- 
stra si dimandando queli di Segna ajuto quelo eso Conte habi a far : 
ilem per laltra letera di 12 manda una letera di Frale Antonio di 11 li 
scrive queli Frangipani voleno venir a tuor Vegia ha navillj Sieiliani 
preparati siche avlsa slagi in liordene: anile lui a provisto scrito in 
Arbe et ben aricorđa si mandi qualche galia va in armada de li via 
item ha nova Turchi haver pasa Bichachio fano 5 over 6 mia al zorno 
et vieneno in Friul. 

— Di Caodislria di S. Piero Querini Pod. et Capitano di 14 coine 
per una lelera di Damian di Tarsia par li habi scrito il Conte Marlin 
Ludovinich Visconte di Briga come cavali 4000 di Turchi erano corsi 
a uno castel dil Conte Michiel item quelo diče Franc.^' Lepori di On- 
gari non e vero. (III, 590-581.) 

— Di Lorenzo Simoni date a Jayza adi 7 drizata al Proveditor 
Marzelo come era zonto li : et quel Bey havia bon voler : et che di 
Scander Basa non se intendeva allro si non feva preparation di zenlc 
tamen a sera li pasi non vi pol andar niuno et che Qno li oxeli hano 
paura: item a lasato uno suo fameio a uno castelo per intender qual- 
cosa et ito Scander e in Verbosana zornata una e meza di Jayza et o 
quatro casteli dil Ban prima si vadi li da Turchi videlicet Bagnaluch 
niia 5 de Liviza Svezai mia 7 Greber fin Bozaz mia 7 da Bozaza Jayza 
mia 20 item ad 4 zonse li a Jayza 30 cavali quali menono tre Janizeri 
e uno Turcho presi dicono 1 iVbazie fiol di Scander feva adunation di 
zente non sano per dove et in quel zorno corse 500 cavali a dani di 
Turchi et scrive altre particularita non perho nula da conto et el dito 
Provedit. seguita in la letera come ha ricevuto nostre letere zerca I ar- 
coglier di feni e strami e ridurli ale forteze aliter bruzarli diče ha fato 
piu comandamenti ma non voleno ubedir dicendo eser imposibilc poter 
portarli tuti ale forteze. ' 

— Da Cherso di S. Hieronimo Bembo Conte di 5 come iulese per 
letere dil Conte di 3 di Nona li dimandava per ajuto -100 homeni per 
dubio di Turchi li scrive di . . . fato il consejo hano elecli videlicet di 
li et videlicet di Osero e hano mandati a Nona lanien senza arme per 

9 



Digitized by VjOOQIC 



430 
1500. non \i eser pur una aripa ct que]i locbi eser nudi di ogoi artilaria. 
(III, 588.) ^ 

— A Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte e Capitano di 10 come 
queli dil Conte Zarco voriano danari aliier si voleno partir et li fo 
maDdato una paga qual non era zonta ancora item quela Camera non 
ha un soldo la tera povera non pol aver le intrade per Turchi item diče 
dil castel novo bis6gna si provedi di gnardia: come scrise ali capi dil 
Consejo di x et fo balota taole mile et miera x agudi per dita forteza: 
item fo balota il mandate dile fantarie da mar ec. (III, 591.) 

— Di Sibinico fo lecta una letera di uno Canzelier dila comunita 
Domioico de Hastis di H scrive a S. Zuan M orcxini el Consier la con* 
đition di quela tera e il pocho pensier si ha e la beleza*sua non vi e 
forteza non vi e aqua se non per zorni tre item le terete si toria con 
una galia non vi e monition e fanti mal contenti. (III, 592.) 

— In questo Pregadi pario S. Nicolo Delfin fo Synđico centra S. 
Bernarde da Canal fo Pođesta in Antivari risponđendo a Rigo Ant.^ li 
rispose Aurelio Bazineti poi ando S. lac.^' da Canal fiol dil dito S. Ber- 
narde e pario altamente justificho asai comovendo ec. et sperava una 
larga justicia or fo mandate le parte prime di procieder have 26 non 
sinciere 21 no 48 dila parte poi fu posto per li Consieri Trivixam eh el 
dito S. Bernarde stia in preson serado fino el pagi duchati 100 ali Syn- 
dici restituisa li danari tolti in Antivari quali siano per la fabrica sia 
bandiza per anni 5 di oficj e beneficj et in perpetuo di Antivari e sia 
taia le condanason fate centra li 5 Antivarani et fate centra raxon et 
questa non fo presa item posto per S. Domenego Bolani el Conseier e 
S. Pole Querini Cao di 40 eh el compia un ano in prexon serado et non 
ensa fuora se prima non sara ]iquida quelo dia restituir pagi duchati 
100 ali Synđici bandiza di tuti ofiScij ec. per ani 4 non U posi eser fato 
gracia et fu posto per S. Ant.^' Trum el Cousier eh el sia confina a Cher- 
so e si presenti al Retor stia uno ano in prexon con taia et stagi in 
prexpn fin el pagi e li danari si recupererano siano mandadi in Anti- 
vari et fu posto per S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Delfin Syndici 
eh el stia uno ano serado in prexon restituisai ut supra et sia confina in 
1 isola di Pa'go con taia duchati 100 e la condanaxon sia publica in graii 
Conseio ando le parte 9 non sincere 9 di no di Syndici 12 dil Trum 14 
e queste ando zozo di S. Baldisera Trivixan 20 di S. Domenego Bolani 
44 iterum que$te do balotade 40 dil Trivixan 46 dil Bolani et iterum 
dil Trivixan 38 et dil Bolani 48 et questa fu presa. (III, 596.) 

— Da poi disnar fo Pregadi non vene il Principe: ozi a Lio fo fato 



Digitized by VjOOQIC 



i3i 

la mostra di 150 fanti si manđa a Gataro soto Sebastian da Veniexia 1500. 
se li mfiinda etiam a quel Proveditor duchati 200 per li bisogni di quel 
luogo. 

— Fu teto do letere drizate al Conseio di x una dei 15 avosto 
di S. Piero Tiepolo Podesta di Antivari scrive mal di S. Andrea Michiel 
et le provison da et ha posto confusion ia quela tera per 1 altra la comu- 
nita scrive di primo avosto in coosonantia el dito S. Andrea volse aju- 
tar S. Bernardo da Caoal convocho il popolo el qaal S. Bernardo a ruina 
quela tera e prega se li proveda a Antivari. (HI, 610-611.) 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod. et Capitano di 20 man- 
doe aleuni avisi di Pasqaal Ingaldeo da Othoz stato dal Conte Mi- 
chiel di Beglai et di Francesco Lepori explorator in consonantia di 
Turchi in Bosina non era alcuna monition e questo acertavano. (III, 
614.) 

— Di Caodistria dtS. Piero Querini Pod. et Capit.« di 22 manda 
una deposition di Franc.^ Lepori conclude Turchi non eser adunati in 
Bosina con Scander Basa piu dil consueto imo di comotion di arme 
dil Re di Hongaria contra Turchi et eser andati in la campagna di Ga- 
lipoli tre Basa con zente a questo efecto. (III, 616.) 

Otobre. — Dil dito Provedador di 28 manda una deposition 
di uno Zuan M aria da Mestre stato in Gorvavia da Madona Dorothea e 
zorni 9 parti referisce Scander Basa haver in Bosina 4 over 5 milia 
persone qual li tien per guarda de Hongari et dita Madona Dorothea 
tien 3oi exploratori per saper di novo a uno suo castelo paga carazo a 
dito Scander e li a paga carazo dopio eh e duchati 96 et 3 taje. (III, 
627.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Gonte di 21 dil pasato nula 
da conto di Turchi e di Frangipani zercha Segna non ze altro item e 
zonto il corier va con letere in Hongaria. (III, 628.) 

— Di Caodistria di S. Piero Quirini Pod. et Capitano come man- 
da uno reporto di Simon di Grupa explorator stato in uno castelo di 
Gorvavia di Frangipani e ha inteso da certi Frati di S. Franc.^ stati in 
Bosina come non era adunanza de Turchi piu dil consueto item Fran.*^ 
Lepori da Pinguehto li scrive va a Beglai. (III, 631.) 

— Da Žara di S. Franc.^ Venier Conte e S. Jac.« da MoHn Capit.<> 
di 19 come Scander Basa non ha zente piu dil consueto item quela 
tera non ha piu di 300 homeni da fati la peste e cesada đimanda da- 
nari et monition quali li fo za mandate. 

— Da Liesna di S. Venier Vituri Sopracomilo avisa la soa navi- 



Digitized by VjOOQI€ ■ 



4 500. gation el dala Braza ave 20 homeni et par se li rupe 1 antena nave- 
gando adeo convenc ritornar li a Liesna. 

— Da Caodistria di S. Piero Querini Pod. et Capit.^ di 28 pcr 
imo sno explorator stato a Beglai diče nula eser di Turchi aduiianza e 
ivi eser sta brusati ciDque Cristiani per caxon fono queli feno corer 
Marlolosi a Ihoro dani dil Conte Michiel. (HI, 632.) 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di prinio corac de Tur- 
chi in Bosina nula intende ni etiam movesla di Frangipani a Segna 
manda le letere abute deli Oratori đi Hongaria. 

— Di Raspo di Ulivier Contarini Capit.<» di 27 coine ha nianciato 
exploratori in Bosina quaU referiscono non eser alcana movesla ni adu- 
nanza de Turchi ma si diče in Servia prepararsi exercito et questo per 
paura e dubio de Ongari- (III, 634.) 

— Da Dulzigno di Andrea Michiel Proved. in Albania di 21 coine 
adi 17 da Caurlli scrise adi ^6 alditeno molte bombarde a Durazo e fo 
perche Turchi scorseno soto la tera si diče e sta Asapi 3000 di queli era 
ala Valusa e lanze 300 con el favor di queli dlla rila di Andi*onezi de- 
predati dal Baylo da Durazo el qual Baylo mai volse restituir le cose 
lolte ni per so persuasion ni cpmandamenti e miraculo se ando il Ca- 
pit.<> dil Colfo li et molti citadini sono pasati im Puja fuzendo le tiranie 
dil Baylo item a inteso queli đi Antivari hano inteligenlia con Turchi e 
fato li harati quali erano di fubre e.tornati dentro eh e mal segno e 
bona parte dile so faculta e a Ragusi lui ha provisto di formenti guar- 
die ec. item aspeta qualche fusta e andcra a Rotaso per fortificarlo: per- 
che Turchi li ha 1 oehio voria fuse provisto di fanti ec. biasema i Re- 
tori di Antivari et Durazo per li mali portamenti fano ec. 

— » Da Curzola di S. Alvise Balbi Conte di 16 come queli havendo 
inteso di Mođon e Coron sono rimasti atoniti e quela malina soto la 
loza alcuni zentilhomeni li a dito non aver munition ni vituarie e si 
provedi dubilano. dil armada diJa Valusa aliter protestavano abandonar 
la tera con li altri «ubditi li CMiforto ec. non se li maneheria perho scri- 
ve si provedi c manda in nota quelo bisogna e voria biscoto non hano 
viluarie perche li navilij non vano et e gran penuria non e persona al 
bisogno potese mandar tuor im Puja c altrove stera 50 di biava siche 
si provedi. . 

— Da Cataro di S. Zuan Paulo Gradenigo Proved. di 15 come 
ricevete letere dil Capit.<* dil Golfo dila perdeda di Modon e per via 
di teraferma per queli hano porta viluarie soto Modon partidi di cam- 
po de di 42 et 15 dil pasalo et 48 afermava non eser sta preso ma 



Digitized by VjOOQIC 



133 

ben il borgo par hano falo fešta ec. iu qiialche loco e diceano per il i 500. 
borgo e le galie nostre prese : or quel populo inteso sono rimasti spau- 
riti e timidi e cusi li Stratioti dicendo si Modon e perso non bisogna 
a'spetar piu in tera murata : lui Proveditor li conforto asai tanien 
hano gran paura dicendo i nimici e mia 600 lontan e tremano che fa- 
rano quando sara \icini et quela tera si ha guardar merli 4 200 e piu 
c non c e fanti voria aver prpvisionati e tien armata la fusta ma li ini- 
miči hano fato uno bregantin di 48 remi et ha uno 7 gripeli fato le 
postiže et ben armati de homeni e artelarie e ogni di la nostra fusta 
, combate ^on Ihoro e a Castelnovo si fa una fusta granda e presto e per 
vararla a scrito al Capit.<> dii Golfo voria U mandase una diie fusteiteni 
in Castelnovo e Asapi 300 Janizari 450 senza li homeni paesani voria 
se li mandase danari e presto item receve nostre letere di haver la trata 
di formenti a Ti*ani pario con li mercađanti quali inteso queste nove 
hano muta pensier pur ha fato li sara conduti a Gataro 420 cara di 
formento lasandoli uno duchato per caro dila trata e de li darlo per il 
cavedal voria se li mandase qualche mejo per monition e biscoto miara 
50 per non ne aver piu per haver servito le galie item de ininiiei ha 
per exploratori si adunano cavali e pedoni in gran n.^' per venir a Ihoro 
dani e queli Stratioti sono li vofmandar le fameie vla- li ha dato bono 
parole hano contentai sta ancora 40 zorni voria se li mandase altri 50 
Stratioti et le monition ut patet et che in quel Golfo vi fuse 4 over 5 galie 
sotil perhoche si usise x galie dala Valusa e venise li quela tera saria in 
manifeste pericolo vol danari per li provisionati e scrive zercha certe 
scriture vol S. Ant.<^ Condulmer da lui: richiede licentia per zorni 45 
aliter refuda sia fato in suo loco : item li Pastrovichij &e rebelo e si re- 
duše dal Turcho lui mese tanto sospeto con Turchi dicendo questi avi- 
savano adeo li fe schiavi et alcuni e scampati e li vene a dimandar mir 
sericorđia e cusi queU di Montenegro a fato questo isteso. 

— Del dito pur di 45 hore 3 di note come ha letere dal Pod. di 
Antivari li avisa haver il Basa dila Romania e per venir li a Gataro con 
exercito fra zorni 45 sara zonto a Podgoriza eh e una zorna lontan di 
Gat4iro item ha Ferisbego Sanzaco di Scutari eser morto: perho aricor- 
da si provedi a quela tera. 

— Item una letera ala Signoria nostra di 46 sotoscrita « judices 
minus et secretum Gonsilij comunitatis Gatari i? in coasbnaotia si provedi. 

— • Da Žara di S. Jac.<> Molin et Dotor Capit.<> di 34 zercha queU 
soldati non hano che viver e li Gastelani e creditori duchati 700 et 
Ihoro Relori di salarj et vuol ćopi miara 40 in 42 perche de li li com- 



Digitized by VjOO^IC 



434 
4500. pro a 1. 23 al miaro e quesio per li casteli đi Laurana e Novegradi et 
Nađin e quasi compito đi coverzer. (III, 640-644.) 

— Da Segna di D.no Alberto Deloya Capit.^' ala Signoria nostra 
di 2 octubrio voria se li mandase qualche polvere e bisognanđo si ordeai 
ale ixo]e vieine nostre li dagi ajuto de homeni item si oferise tenir 
exploralori per saper de Turchi ec. scrive latine. (III, 645,) 

— Da Žara di Retori di do come baveano nova per via dil Ban 
Scandep Basa non havia zente per corer in Friul ben e vero 7000 ca- 
vali di Hongari ando a Smedfo et Turchi 8000 li anđo eontra e Hon- 
gari rimaseno vincitori item voriano do pasavolanti perche queli si ru- 
pe e a tmo solo bombardier qual e maistro Michiel Bastin e ha mal 
franzoso item a Laurana e infeta do caxe di peste et diče di S. Jac.® 
Manoleso a compito la Castelania dila citadela dia venir il sucesor vo- 
ria la Signoria lo lasase per capo di queli Stratioti sono li da quali e 
amato. 

Adi 8 octubrio in Colegio fo S. Marco fn provisto ale cose per 
Nona e si manđa Alvixe Zucarin a cavar ec. et Spadazin era Capio di 
schiopetieri qual ha bona fama li a Žara. (III, 647.) 

— Di Spalato di S. Piero Trivixan Conte di 29 manda una leters^ 
abuta da D.no Zuan Ceret Viceban di Jayza li avtsa Scanđer Basa pre- 
parar zente dove si vadi non sa et manđa soi a dir a bocha ali qaal 
vol eso Conte li presti fede. 

— Da Trau di S. Paulo Malipiero Conte zercha li Stratioti sono 
li manda la mostra e aspetano le paghe ec. 

— Di Raspo di S. Ulivier Contarini Cdpit<* do letere una di 27 
setembrio 1 altra di do octubrio in la prima dil Capit.<^ di Peglano qual 
mando a uno castelo nostro di la jurisdition a far novita a Colmo bruso 
certi fenil per 1 altra come questi di Colmo manda uno suo meso ala 
Signoria nostra per rechieder monition per eser quel castelo molto al 
preposito per il qual venendo Turchi in Histria convien pasar de li et 
lui Capit,o e stato a vederlo et lauda molto el sito. (III, 648.) 

— Da poi disnar fo Pregadi vene il Principe el vene letere di 
Trau di S. Polo Malipiero Conte n.^ tre in materia dil castei di Monte 
Zoy1o si fa de li al qual vi manda la custodia non ha danari da eompir 
item đi fanti et Stratioti ec. 

— Da Spalato dil Conte S. Piero Trivixan zercha el bastion dt 
Narenta come li custodi si parte et se li provedi overo sara abanđona. 
(m, 650.) 

— Vene il S.r Scanderbech solicitando la sua expedttion a £ato 



Digitized by VjOOQIC 



135 
li Stratioti qui «)n sul liđocon Marco đa Navara Contestabele con schio- 1500. 
petieri 50 quali aspetano U danari a manđato im Puia a far 50 altri 
Stratioti auto in tuti dachati 1200 manca il resto fin n.^ 3000 or el 
Principe diše lo expediria e cusi Ant.^ Bon va Proved. con lui: tamen 
era varia opinion in Golegio. 

— Da Budoa di S. Nicolo Memo Podosta di 23 septembrio di bi- 
sogai di quela tera non hano da viver ne he solum homeni da fati 
n.<> 180 unde voriano fanti il Contestabele e qui: manda qu6la comu- 
nita do Oratori ala Signoria nostra quali sono comesi al hordine nostro. 
(III, 652.) 

— Da poi disnar fo Pregadi vene il Principe: fu leto lelere di 
Žara di 19 setembrio di S. Sebastian Marzelo Soracomito dil zonzer 
suo 11 e stato a Nona justa i mandati lauda S. Domenego da Mosto 
Conte si porta ben a dato li danari e monition a Žara e va di longo. 
(III, 660.) 

— Da Nona di S. Domenego da Mosto Conte do letere di 25 e 
27 come queli Spagnoli sono li si partino voleno li danari item biso- 
gneria danari per fortifichar item lo Episcopo vadi li a far residentia et 
poi risponde a una li fo scrita per la Signoria nostra admonendolo si 
intendi col Conte di Žara et risponde cargando molto eso Conte et che 
a scrito haverli manda danari et nula abuto: adeo fo laudato et per Go- 
legio scritoli una bona letera laudandolo : et fo balota una paga a queli 
Spagnoli. (III, 665.) 

— Da Spalato di S. Piero Trivixan Conte di ultimo septembrio 

come il Conte di Crayna mando a đirli mandase uno de li 

qual mando li diše eser stato al Yayvoda di Mostar e ha inteso come 
Luča Sanzaco volea venir a tuor il bastion di Narenta siche importa 
si provedi ec. non vi ^e custodia ec. et perche era sta deputa Zuan 
Paulo Morizio balo.ta 11 danari za 6 mesi dovea andar con 25 fanti li 
io aricordai era tempo di mandar altri et comeso ali executori mando- 
no Marco Copo con 25 fanti et fo scrito a Trau Liesna e Braza li dagi 
aiuto et manda monition come apar. 

— Di Caodistria dl S. Piero Querini Pod.a et Capitano di 14 
manda una deposition di uno Zuan Dorso citadin de li stato a una fiera 
dove capita merchadanti asai et li referi alchune nove come par in la 
soa deposition qui avanti scrita. 

— Sumario dila relation di Zuan Dorso citadin di Caodistria al 
Pod.* et Capit.o di li come eri adi 13 octubrio torno dala fiera de Cher- 
lina dita la Blanca dove fu asa mercadanti de Croatia e de Hongaria e 



Digitized by VjOOQIC 



436 

4 500. altri paesi dali qual a iiileso in Bpsina eser pocba qnanlila <le Tupchi 
cl non era da dubilar perche queli paesi erano asegurati per il roovi- 
niento del l\e di Hongaria qual era ilo verso Sraedro con persone GO 
uiilia e il Ke Alberto anchora liii si movea e si aveana adunar iasieiue 
. con el Diicha Stefano de. Valachia con el suo exercllo a ima tera sopra 
cl Danubio dita JDaz de li poi si ponerano al asedio di Sinedro et que3ti 
Sigiiori c disposli ala destrusion di Tupchi e vene ala fiera do Frali 
]>arliti di Jayza diče cbe cavali 8000 del Re di Hongaria erano andali 
dcntro dela Turdiia per 6 zornate el non Irovanđo contraslo ritornoro- 
no con graadisiini bolini e taiato a pezi asa Turclii paesani e brusato 
asa locbi el die nel monaslero Iboro a Jayza «tava uno italian explora- 
tor noliScava el tuto ala Signoria noslra el nel ritorno di dili Ilongari 
videlicet cavali 3000 li viene al incontro 3000 cavali di Turchi man- 
dali ala guarda dil paese e seontrali sono ale man e per Ilongari sono 
laiati la mazor parle di esi Turchi a pezi e feno preda di cavali 700 el 
re^to di Turchi fuzile : item adi 2 di qu8slo fo il colmo đila fiera al hora 
di mazor conllnenlia di persone fu fala ima jFredicha per uno veneran- 
do Frale di S. Francesco el qual con grandisima fervenlia predico per 
ima hora e meza la cruciala el qual Frale era dal malino e predico con 
lanla gracia che lula la fiera era al audienlia persuadendo che ogni cri- 
slian se dovese mover a resisler a quesli cani Turchi e far vendeta dil 
sangue di lanli infiniti chrisliani che haveano disfali e volerli deslrnzer 
ec. e lahnenle diše che luli erano ala dila predica erano convertitl e 
ben disposli el qual predicalordechiaro grande indulgentie a tuli chi 
anđava ala deslrusion o con la persona o con la roba di Turchi. 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conle et Capil.® di 48 septeni- 
brio coaae poi la dolorosa perdita di Modon a conlinualo molio quela 
})rovinlia c queli veđendo anđar ala roversa mancha la speranza e li 
conforli a que$li lenipi c piu che necesari e a tenulo finhora paesani 
ala guardia hora li ha licenciali perche haveano falo sela e si voleano 
scriver con Turchi c haveano mandalo al Sanzaco di Sculari or eso 
Conle provele senza strepilo si per via di Sculari come in la tera adeo 
sono vcnuli col lazo ala gola a dimanđar perdono el eser sla induti da 
do joloni dila Boiana subdili dil Turcho or li a mandati fuora dila tera 
aricorda si provedi ec. e lera povera brsogna monilion ec. c per 
Colegio li fo scrilo una oplima lelera dile provision si faria. 

— Da Kagusi di Rado di 23 come Turchi e Vlachi sono 

soi ainici oapitano da lui el era venulo uno li ha dilo in gran secreto 
il Sig. eser andalo a Salonichij dove invernera c vol mandar 120 vele 



Digitized by VjOOQ1C 



437 

(lile mior e piii slringade a cavar 1 armada dila VaUisa dove atidera non i 500. 
lo sa c restera in Levaiile 200 vele a queslo efecto che venenđo la no- 
slra armada conlra que8ta prima li vera driedo et la metera in mezo di 
questo avisato S.r Hieronimo Zorzi e li a Ragusi scrito a Calaro ei a 
Curzola acio slagino riguardosi. (III, 668-669.) 

— Da Dolcigno di S. Andrea MicMel Proved.r in Albania di 24 
nara 1 eser stalo Turclii atorno a Durazo et per eser sta li el Capit.® 
dil Golfo fu Hberato ilemha di Anlivari quel Pod.* si porta mal eome a- 
par per do letere manda di Marco da Vale Contestabiie una di 44 1 al* 
Ira da pol che dito Podesta'^non vol oservar li ordeni fati i^er lui dil sal 
el siche non ha ubedientia voria una fusta eso Proved.r per poter an- 
dur visitando queli lochl dl Albania. 

— Da Durazo di S. Vido Diedo Bavio et Capit.® di primo eome ha 
inl^so queli dila Valusa voleno tornar le galie ia tera et le artelarie e 
iLunilion e sta portate a uno castelo ala Canina apreso la Valona et ha- 
no đis])ensa li biseoti per il paese con quosto li rinovi a tempo nuovo 
item Turchi ogni setimana coreno soto quela tera pcrho si provedi et 
lamen lui fara. (III, ^74.) 

— Di Crovazia una letera dilo Episcopo di Chai Legato apostolico 
ali Oratori nostri di 42 septembrio eome Tartari 25 milia erano mia 
20 de li per danizar ec. mandati per Turchi e il Re luni si partiva per 
andarli contra et non hesendo Tartari e disposlisimo ćontra Turchi ma 
questi Tartari lo ocupa asai. (III, 676.) 

— Adi 19 oclubrio in Colegio vene Dno Beneto da PagoDoctor di 
Musoli fradelo dil Soracomito amazato e preso con la galia da Turchi 
ala Valona exponendo 1 avo e il padre eser morli per questo Stado di- 
manda cliam per li merili suoi qual perse Nardo con 41 tere im Puia 
che avanzandoli a suo fradelo zercha 900 điichati di suo servitio et do- 
vendo dar dita quantita a nostri in questa tera sia provisto li babi poi 

una certa vila soto Žara chiamata et li fo dato bone parole co- 

meso ali Savj la soa expeditione. (III, 678.) 

— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Gonte e Capit.<> di 24 septem- 
brio eome ha saputo uno meso venuto da soi exploratori tien a Scutari 
eome certi schiavi erano venuti di alcuni Timarati per tuor li cavali 
ppcho lontan di Scutari e queslo perche larmata era sta rota da queli 
dila Signoria n oštra e zorni li manchano di dita arniata et vien per 
tuor cavali per menar li patroni quali sono in tera smontati e sčapolati 
c Tufthi a Scutari sono di mala voia iinde tal nova tal qual 1 ha la scri- 
ve ala Signoria nostra et e da saper 1 altpo zorno si ave di Antivari dila 



Digitized by VjOOQIC 



4S8 

4500. morte di Ferisbei qual era Sanzaco in Sfutari et morite altri dioe đi 
no. (ffl, 679.) 

— Di Nona di S. Đomenego da Mosto Gonte avisa come si duol 
asai di S. Fran.^ Venier Gonte di Žara et licet avese ana letera dila 
Signoria nostra par lui S. Fran.^ lexe publice dicendo haver jurisdi- 
tion ec. et adi 27 septembrio vene li con la spada avanii et lui Gonte 
di Nona era in palazo li ando contra con la bareta in man lui non li 
volse tocar la man et tamen non ha Podesta sojva di lui si non e šora 
l6 apdation dile sue sententie hoc non obstante fe proclamar «hi vol 
raxon vadi da lui a dolersi ec* adeo li Spagnoli sono 11. diše se tra lo- 
ro i se fano cusi cbe dovemo far nui. (III, 680.) 

— Da Žara di S. Jac.^ da Molin Đoctor Capit.'^ zercha la letera 
li fo scrita di casar U paesani ne e asa non sa che far unde per Gblegio 
ita me et alijs consulente li fo rescrito non fazi altra novita al presente 
et etiam fu scrito in conformita al Gonte di Trau richiedeva questo. 

— • Da Duraza di S. Vido Diedo Baylo et Gapit.<> di 24 septem- 
brio et primo octubrio in la prima di eser corsi Turchi per fin soto le 
mura zercha cavali 200 e preseno zerti puti andati ale vigne a sunar 
uva e ogni di minazano vegnir a combater le mura et nostri e pochi 
in la tera e hano a guardar 3 mia di muro et non hano 200 homeni e 
queli citadini a dito si la Signoria non ne provedera bandoneremo que- 
sta tera e anđereftio via e questi non hano li salvo la zenere sula foge- 
ra e le sue persone lo resto hano mandate via chi in qua chi in la et 
scriveno una letera ala Signoria nostra non de consentimento de tuto 
el populo ne di sua saputa ado si provedi. 

— Đil dito di primo che le galie turchesche dila Valusa e dito le 
voleno tirar in tera e le monition e sartie hano mandate al castel dila 
Ganina de supra ala Valona Ik panatica hano dispensada per el paexe che 
a tempo novo li faza tanto pan al incontro de li e il Gapit.^ dil Golfo 
con do galie sotil e do grose venuto li per il tempo e ogni setimana 
hano qualche coraria di Turchi e hora mai non hano che tuorli fuor 
dile mure per haver tolto il tuto. 

Gopia di una letera scrita. per queli di Durazo ala Sig.a nostra 
acio se li provedi. 
a Seren.>»o Principe et Dno Ex.™« ec. Mio in nostro testimonio a- 
» ducemo et la 111.™* S. V. con quanta fede et devotione semo venuti 
n solo 1 ombra soa et constantemente havemo persevera per fin a questo 
n zorno non obstante ogni pericolo senestro dano et caso che multipli- 
» cit«r hano questa tera de tempo in tempo dedioata et nihilum redacta : 



Digitized by VjOOQIC 



139 

9> ne da questo nostro proposito dl presente remosi senio ma con ma- 4500. 
n zor fervor semo infiamati la patria la vita la faculta et figliuoli nostri 
n exponere per honor et gloria đella S, V. se que]a per soa clementia 
» se đegni prestarne il modo dove et come star et defendersi posiamo 
" guesta nostra desolata citade. Seren.»i^ Principe e đe muri hormai 
» per vetustade circum circa colapsi denudata per la malignita del aie- 
n re et ocupation de tuto el paexe atomo e inabitabile facta el circuito 
99 e de tre migliara et uitra adeo che non ne atrovemo oltra 200 perso- 
" ne da fati dentro soldati ne altro presidio de zente che gran num.^' ne 
99 blsognaria non abiamo. Tm*chi intendendo el stato nostro nel qual 
" se atroviamo 1 altro eri con scale facte et piu di 5000 pedoni et 400 
n cavali venero per scalarne le mure et in efecto 1 harebeno faeto se 
V Idio per soa misericordia in eodem instanti non havese focto qui 
» in porto arivar el Cliaris.«*<> Capit.® dil Golfo la cui magnilicentia con 
ff la galia acostandosi al pašo et con le soe zoite asegurando la tera li 
n fece da quešto suo disegno questi cani desistere i qiiali con la preda 
n de homeni et animali nostri~ se ritirono ma non pero sonoresoltlan- 
99 zi de hora in hora con raazor n.^ li aspectamo ad excidio đe questa 
99 nostra ndsera patria cede nostra et captivita dele nostre done et fi- 
99 glioli per il che umiliter ai piedi di Vostra Celsit.^ inclinati supli- 
99 chemo per amor del eterno Sig. Dio se degni o fortifichar qaesta no- 
99 stra patria che ahneno da un simplice exercito et subita incursion 
97 non siamo persi o meter tal presidio de zente et galie che de qui par- 
»9 tir non posino che asecin*ar da qualche banda ne posiamo noi spera- 
99 mo che la Ex.tia V. per pieta et misericordia per ben et honor del 
99 Stado suo exatidira questa nostra jnsta et miserauda suplicatione pre- 
99 sto et abundantemente ne interponera tempo ne momente perche in 
9» letu oculi exitio eertisimo ne e iminente se veramente non li piacera 
97 farlo overo a questa nostra estrema unctione differira rtmedio saloti- 
99 fero noi con le lacrime agli ochi a Y. Sublimita le mure le chiese le 
99 case nostre e il navilio ricomanđemo : che ex nunc tuti per poter vi- 
99 ver soto 1 ombra de V. Serenita fra Christiani đe qai semo per le- 
99 varse volendo piu preato menđicare ad aliena limina che tra infedeli 
99 habitare et da Turchi eser opreai et tnicidiitl. Nec plura gratie ec. 
77 Đyrachij 49 septembris 4500, » Suhseriptio. a Serenitatis V. fide- 
99 lis.™* servitores Consilium 42 et Universitatis Civitaiis Đyrachij. 9» a 
tergo. « Seren."*! Principi et Dno Ex.»o Dno Auj^tino Barbadico Ve- 
99 netiarum ec. Duci Illus."® 99 (III, 687.) 

-- Di Caodistria dil Pod.* di 48 come era ritornato Franc.<> Le- 



Digitized by VjOOQIC 



140 
4S00. pori sUlo a cerio castelo chiamato Varanoguard di uno Episcopo pur 
in Bosina nula eser de Turchi e la nova i 4 milia Hongari hano corso 
su quei dil Turclio e fato gran preda. (III, 692.) 

— £l fo parlato zercha la expeditioa di Scanderbech qual ha avulo 
parle di danari li mančha il resio li Stratioti e fanti e a Lio e aspeta e 
cusi d acordo tati comese al casicr fuse expedito. (III, 697.) 

«- Da Đulzigno di S.r Piero Nadal Baylo e Capit.*^ di primo zer- 
cha 1 armada dila Valusa tirata in tera ec. e Mustafa Bey rimasto a guar- 
dia iteui par per un Sanzaco de li sia sta manda per uno Zuan de 
Marin Sanser scampato de qui per debito stava in Alexio: or eso Bay- 
lo venuto li a Đulzigno lo a retenuto ec. unde per la Signoria fo man- 
data dita letera ali Cai di x acio scrivi lo debi mandar de qui et si pro- 
vedi. (UI, 698.) 

— Da Žara di Rectori di 45 come hano dal Ban di Tenina il fiol 
di Scanđer Basa voler venir a dani di quel conta e za saria venuto ma 
e restato per le gran pioze item eso Conte e stato a Nona queli spa- 
gnoli vol danari. (III, 704.) 

— Da Budoa đi S.r Nicolo Memo Pod.*^ di 42 come ha fato la dc;- 
scrition sono in la tera persone solum 480 da fati non a intrade queli 
poveri et per darli il viver a partido fra Ihoro miera x di biscoto ari- 
corda se li provedi ad ogni modo^ (III, 702.) 

— Da Raspo di S. Ulivier Contarini Caplt.** di 43 ha per soi ex- 
ploratori in Bosuia eser andati cavali 5000 dila compagnia di Scander 
Basa ala volta de Smedro in Seirvia et aversi scontrato in le zentc dil 
Re di Hoiigaria et da quele e sta rote et la mazor parte presi et questo 
per persone degne di fede che ha visto esi presoni legati e cavali da 700 
in sušo menati da Ongari e a visto a Buda el zorno di S. Franc.^ arti- 
larie asai carchate in barcha al Đahubio per pasar dal altra banda per 
andar a Smeđro et. in Zagabria Modrusa e Segna e sta pul)lichata la 
cruciata et aferma. (IIIj 703.) . 

— Dil dtto adi 7 octubrio per exploratori venuti ozi da Podgo* 
riza e Piperi paexe turchescho ha si aparechia i alozameoti per Ferisbei 
Sanzaco d Albania in ntio loco nominato Pechio e haver fato le eride 
secondo cl consueto di Sahzachi tati chi voleno venir al guadagno se 
metano in horđine e comandato asaisimi paesani minaza esegulr a 
dani di Gataro et ha per lm altra via el Sanzaco di Castelnovo minaza 
voler far meter alguAi bastioni za fali su el Streto dile Cađenc lui a fa- 
to tule le provision pol ma bisogna la Signoria provedi e per 1 armar 
dila fusta e za tre mexi la tien armata e auto solum duchati 200: la 



Digitized by VljOOQI€ 



Camera e povera a duchali 120 al inexe si convien pagar el Castelari 4500. 
fanti de castelo Camerlengo Maseri Sopramaseri e altre spese item cori 
Martinel di Lucha e solum 40 fanti voria do paghe li botnbardieri oUra- 
monlani lo cruciano ogni di dicono andera in Turchia non voleno ino- 
rir da fame itetn per altri exploratori zonti a qiiel medetno nt supra e 
dil zonzer Ferisbei a Pechio e il Sanzacho di Bosina e uno altro si 
aspeta: item dil zonzer li S. Sebaslian Marcelo Sopracomito U e sta di 
gran piacere lo ha ajutato a conforfar e inanimar queli popali e lo vol 
tenir li per qualche zorno. Aricorda si provedi e non si sfagi su strata- 
gemi ec. item dila Valusa hano le zurme eser risoU(3 tameii non si vd 
lasar la bocha di dela iiumara sefiza bona ciistodia p6tria far ec. sono 
Turchi homeni astutisimi perh6 e di averne diligentia. 

— Da Dorazo di S. Vido Diedo Baylo e Capit.® di 41 septembri« 
tamen si ha di priino octubrio come uno Stefano Jonima ciiadin de li 
fe aprir le porte del Maistro jurato dila tera insite li animali fora per 
modo chc corseno Turchi e tolseno la piu parte di animali di quela te- 
ra item dila Valusa li Asapi sono stali licenziađi e 1 armata rednta ali 
squeri dove fu fata e a fato 3 caxe per banda per habitar le vardie zoe 
ima per pope una per prova una in niezo Item dil teriir li a Điirazo di 
S. Andrea Micfaiel Provcditor in Albania etia fato asa mal aloUo di ci- 
tadini e fato soldati chi da pe chi da cavalo e dove i feva guarda senza 
pagamento ađeso 11 convera pagar a serito uno Zan fiasegio con cavali 
6 et si ha fato Avogađor e Syndico e aldite le sebtentie par 11 San^aco 
dila Valona sia s(a cambiato vien uno Asnatar Basa di una vila si chia- 
ina Iluxi e di vil condition et eunucho: e si diče che uno Turelio no- 
minato Marcozi dia vegnir a destrution di:queste parte. (III, 704.) 

— Da Žara di Retori di 8 octubrio come el Viceban di Tenina 
havia manda uno meso a posta a đirli come el fio di Scander Basa 
adunava zente per andar in socorso di Turdii fono roti verso Smedro 
da Ongari dubita non venghino de li a Žara e dito Viceban e venuto 
a Ostroviza per eser a parlamento cdn uno di Ihoro Retori voria li Stra- 
tioti vadi con lui cusi come a intendimento con li Rectori di Sibinico 
Spalato e Trau e col Conte Zarco per eser eontra diti Turchi venendo 
in Dalmatia. (HI, 709.) 

IVoveiiibre. — Da Žara di S. Franc*« Venier e S. Jac.« da Molin 
Doctor Rectori di 22 octubrio come li Spagholi di Nona erano non par- 
liti non ostantc il capo rimase con Iboro dacordo di dar mozo duchato 
per uno ISn venira la paga et cusi eri matifla si levorono adeo quel 
logo e rimaso vacuo uon solum di stipendiati ma eliam do bomcni per 



Digitized by VjOOQIC 



442 

4500. Unto si provedi et ozi per relation đi doy zoveni nobeli deli nepoii đi 
Meser Simon di Naši ritornati dala fiera de Buchari hano inteso che mo 
fa 44 Koroi ešendo li a Bachari con la sua botega de merze el capito 
de li im Mathias da Buda mercbadanie el qual rasonando con Ihoro fe 
varie interogatione dil luogo di Laurana guanto era lontan di Žara e 
si 1 era sul conta di Sibioico poi sconzurandoli li dlse che colui che era 
Prior đi Laurana ha tanto praticalo apreso la Regia Maesta di Hongaria 
che li ha promeso di recuperarli Laurana et licet pari cosa incredibile 
tamen provederano al locho solidtando la expeđition di Nadino qual 
sperano tuta la setimana che vieoe sara compito de coprir e reduto ala 
pearfetion la tore e cusi el revelin over Barbachan atorno adeo e reduto 
in forteza che in tonpo đi incursione se potrano redur che sara graa 
bene đi Bosina altro movimento per adeso non si sente : item per ua 
altra letera scrive quel Capit.^^ di Spagnoli vien ala Si^oria con fede 
a Buda da qu^ Coote e dil siio jservir avisano in le mostre eserli sem.- 
pre manchati e ultimamente zercha la mita. (III, 737.) 

— Da Durazo di S. Vido Diedo Baylo et Caplt.o đi x octubrio co- 
^ me per la \ia di Corfu vien asaisimi sali in quel Golfo contra le leže 

con ruina dl^uele Camare e desEazion di queli homeni e li hano dito 
si la Signoria non provedi li e forzo levarsi de qtti item 1 armada dila 
Vaiusa e in tuto dlinesa per q|iesta inveraata se pur insira qualche 
briganlin o fusta non sentenđo galia in Golfo ma stando el Gapitano 
dil Golfo non si dubiti niun ensa faora et li feri sartie e monition đi 
dita armata erano sta mese nel castel dila Canina ec. (III, 738.) 

— Da Žara vene letere qnesta matina đi S. Franc.'' Tenier Conie 
đi ultimo octubrio come eri a hora đi terza ebe notieia certa hoste đi 
Turchi đeseendeva in quel contado per la via đi Xelengradi sopra 0- 
brovaz dove con fatica i cavali pud pasar a uno a uno e poi se intese 
dita hoste recto tramite drizarsi ala volta di Latirana pasando fra Cli- 
zevaz e Nadino via inconsneta per poter al imiarovisa scorzisar quel 
contado che piu non era sta đipredato e zonze a hore cercha 22 e 
benche per via di Novegradi e Nadino con segni di bombarde si svegliase 
cadauno pur era tanla pioza e venti e qnen contadini molto negligenli 
al fuzer judicha harano fato qualche preda e questa note ha alozato 
apreso Nadino do mia in Biciaa vila dil conta dil Ongaro e dubila dita 
hoste habi inieligentia con i Vieebani e da loro sieno stati guidati per- 
die fano bona compagiiia a queli dil Ongaro e fra' laltra pređa che 
hano fato hano preso S. Franc.« da Ponte Castelan di Laurana qual co- 
me si diče era venuio a una vila di quel contado ohiamata Craschian 



Digitized by 



Google 



448 
per vegnir li a Žara e havea disnato li in časa đel Zuđese con Đ.no 1500. 
Zorzi Gambiera capo di Stratioti e poi per certo impeđimento era ri- 
masto đe li dove e sta preso e čosi inconsideratamente sentendo le 
boittbarde si habi perso unde subito spazo S. Jac.^ Manoleso per mar 
e uno Gontestabele con la compagnia i qaal questa note infalaoter per 
\ia dil Lago intrerano nela forteza đi Laurana e stara a goveroo etiam 
dil borgo qual e mal conditionato per la peste e perdie sara sta preso 
deli vilani che solea fuzer li dentro e ha relazion per Turehi i»*esi dita 
faoste eser Turehi 2000 i capi Ihoro sono Hierebei Hiecebd et Sophis- 
mail Vayvoda sono zente dila BoSina excepto uno d esi capi nuovamenle 
venuto de 11 con qualche cavalo item subito spazo una barcha ala yoita 
di Pago per trovar li 800 provisionati đestinati a queli contađi coman- 
dandoli la mita vadiiio in Nona e ha scrito a quel Gonte mandi 400 ho- 
meni con barehe a defension di quel Inogo e cusi ha scrito a Gherso e 
Ajhe spira que$(a note intrerano queli đi Pago e le aqiie e molto gro- 
se non e posibel acostarsi a Nona pur hesendo partiti li Spagnoli a vo- 
luto provederli e bisogna ec. perche s il Viceban si intende q€ial per il 
suo patron amato molto dal Duca ec. spazera un a Tenina al Viceban 
con el qnal hano tenuto bona amidtia e \icinita per saper et si scusa 
se scrive solo el Capit.<> non ha \oluto per eser sta alouni zorni infermo 
aricorda si mandi le 4 pasavolante atende il sucesor suo qual e a Luibo 
mia 80 de li la tera e risanato e zorni zercha 20 non se ha sentito al* 
čuna noTita. (III, 748.) 

*— < Vene el Sig. Scanderbech qual li manchazerdia 1000 đuchati 
la soa expedition e sta speso duchati 3000 li fanti e Stratioti za zorni 
50 e sopra Lio li arsili preparati ec. or dioe non havea da viver avia 
impegnato il tuto li fo balota di darli duchati 100. (III, 753.) 

— Da Đurazo di S. Domenego Đolfln Gapit<> dil Golfo date adi 
17 octubrio hore 15 in galia apreso Đurazo come per letere abute dal 
Proved.r di Albania li scrive da Đubdgno dovese mandarli una galia e 
)a fusf a e a caro 1 haria andase in persona per poter eonferir alcune 
provision insieroe perche el dubitava Antivarani foseno dacordo con 
Turehi unde eso Gapit«' p^ qiwsto vene li a Đulzigno del qual intese 
non era nula e Antivarani stano nela devotion e fede solita benche tra 
101*0 ne sia qualche mala spina come ha scrito ala Signoria Nostra dile 
conđition Ihoro che sucerano la teta e Dio voglia ala fine che per ne- 
cesita non divertano et e za molti ani meritava quela tera eser reduta 
a marina perche esendo fra tera con gran spesa e dificilmente si puol 
guar^r e Ini Capit.<> volea oon la galia butar il Provedr li qual li diše 



Digitized by VjOOQIC 



444 
1600. conVeniva prima proveder a Dulzigno et de qui provedena eliam a An- 
tiTari ineglio che si fuse de li et li persuase andase a veder Cbaurlti 
loco novo e cusi kesendo protestato per lelere di Marin di Greci che 
si non andava de li si pcrderia la monilioii unde aadoc c consideralo 
il sito dke e spesa seoza fruto c la Signoria auto mala informatlon et c 
faora de proposito butar via danari li perciie a redurlo in perfetion ri- 
cercba grandisima spesa e a guardarlo altretanto e de habitarlo non c 
il modo per eser cl paexe lulo de Turchi e nela tera 70 in 80 famegic 
zenle miserabilisime che viveno de qualche robaria e se hano tollo ju- 
risdition da iino brazo e 1 altro da mar che non permeteno che navilij 
cargano formenti ne per Dalmatia ne per Veniesia se prima queli per 
Ihoro non sono comprati e conduti in la tera e pol reveoduli per esi 
a đicli navilij e cusi fano incharir el grano e cusi si fa a Durazo da 
Gao di Ladii in Argenta in execution di una termination fata novi- 
ler per li Syndici a fia perho di bene acio che la tera fuse ubertosa 
ma costoro la convertono ut supra che. non lasano trazer fra dieli 
čonfini de subditi dil Turcho se prima non sono eomprall e con- 
duti in la tera e poi revenduti et e cosa d importantia per la chare- 
stia siegue item eri zonse a Dulzigno dove trovo le do galie grose 
laso ala bocha dila Valusa scorse per temporal la note seguente. el si 
parti 6 le tre galie sotil laso al Sasno zoe la Victura Tiepolo e Dol- 
fina e la fusta di Vda stano de li ala consueta custodia e cusi ia 
que]a hora lute tre galio si lievano per andar ale conserve e per- 
ciie li tempi chargano Ihordihe c questo le galie grose stano sorto 
un pocho larghe in đromo dela bocha dela Valusa e le galie sotil al 
Sasno con inteligentia de fuogo e artilarie quando el bisognase et 
per non poter star unili piu ala spiaza bisogna piu n.^ di galie si per 
bona custodia c;ome per segurta: si voria liaver tre galie grose do per 
star ferme e una per andar e venir a tuor vituarie e galie 6 sotil 4 per 
star ferme et do per far lo efecto predito e darse cambio e questo e il 
bisogno a patir que1a vita austera tamen e per far il debito suo o con 
puoche con asa galie ma la fusta di Vegia e mal in hordine dubila 
si disarinera per eser el fusto cativo e mal conditionalo e non armizo 
suficlente li horoeni mal contenli e mal in bordene di arme hano auto 
paga solum dl lire 43 s. 10. con provision de li li sara dalo danari et 
lui Capit.<> non ha il modo: vedero di conzar dita fusta per via di Cor- 
fu e se se li manda danari aliter convera disarmarla item ha inteso a Bo- 
cha di Cataro eser una nostra galia avisa quel locho e Durazo ricerca- 
no eser forliflcati con presteza item dil armata dila Valusa sta al con- 



Digitized by VjOOQIC 



145 

sueto et non sente con zerteza la sia.sta tirata in tera ancorche qual- i 600. 
che Yoce ne sia e tornato sara al Sasno per via đila Valona et la cimera 
cerchera intenđer el tuto đove per li t^mpi non e stato za piu zorni. 
(111,753.) 

— In questa matina io fizi lezer una letera trađuta đi schiavo 
scrita per Jurai Marchovich Cacih Conte đi Crayna e de luta la Agusti- 
nova Chunisca amico e serviđor đi Y. S. la mansion đice a Nofoili et 
prepotenti D. D. Duci Veneto Dominioque Venetiarum ilL«*<' et potenti n 
đata ia Macharsca nel mexe đi octubrio qiiinto zorno 1500 avisa e 15 
ani domina e sempre e stato amico da testimonj S. Fantin Pizamano 
S. JacP đi Rmiier S. Marin Moro fono a Spalato S. Alvise Barbarlgo 
fo a Liesna S. Matio Bafo e ala Braza si đuol dl S. Franc.<^ Molin Con- 
te đi Liesna al qual a scrito molte cose e non a dato aviso alla Signo- 
ria e đila veiiuta đi un Frate Bosinese đi Scander pašo a Fiorenza e sta- 
to a Veniexia i 5 zorni item đicto Conte đi Liesna tien do fradell Ber- 
saicho et Alexa quali sono scriti col Conte Zarco e avisa Turchi đil tu- 
to ec. or dita letera fo đata ai CaL (III, 761.) 

— Da Ragnsi fo lecto alcuni avisi đi 17 octubrio đi S. Hieronimo 
Zorzi qu. S. Andrea scriti ai soi frađeli il sumario đi qual sara qui 
avanti scripto. (III, 763.) 

— De Antivari đi S. P.iero Tiepolo Pod.a đi 7 octubrio come feze 
far la mostra ali 50 schiopetieri noviter mandati de li e trovo manchar- 
ne 14 a meso in locho drque$ti alcuni soldati erano li đila conduta 
đi Marco da Vale Contestabile eh e li et li danari avanzadi eh e duchati 
il li dete al pređito Contestabile per sovention sua e lo lauda assai e 
con gran forza I ha tenuto de li e con gran contentamento đi tutta la tera 
a trovato nel gropo duchati scarsi g. 24 luno e la compagnia si dolea 
item scrive zercha la trata đi formenti da Trani concesa biasema il Pro- 
veđ.r đi Albania et ivi per monition non e solum stera 900 formento 
e đito Proveđitor a dato a chi li a piacesto đil resto đi formenti et a ri- 
chi e non a po veri e ali soi provisionati fati e ogni đi ne fa pur che li 
porta el Duchato đil privilegio e a soi famegj a dato đi questa Ca- 
mera povera per provision duchati 25 item U si trova anime 5000 e 
in fra tera in mezo đil paexe de Turchi e il Sanzaco đi Scutari e zon- 
to 4 zornate da Scutari e si aspeta đi hora in hora ne altro đi novo li 
ocore. 

— Dil đito đi 8 scMve mal đil Proved.r đi Albania pređito qual 
Iha caloniato a fato provisionati a quela Camera per duchati 50 al mese 
item a manda de li certi fono banditi per il Consejo đi Pregađi con ta- 

10 



Digitized by VjOOQIC 



44§ 
iSOOi ia viđelicet Zanduna Piero Goetich fio do Marco Bataia et Domenego 
Opasen e questo e quelo fo bandito el qual Proved-r $ta a Diilzigno • 
non \ien li ali bisogni item U Sanssaco di Scuf ari e zonio a Pechi. 

— Dil dito di 9 come a ricevuto nostra di 4 septembrio e ha con- 
fortato quel fidelisimo populo pomine Domini ec. per 1 altra zercha debi 
casap paesani dile compagnie item ricevete certe monition • il biscoto 
fo mal teauto aricorda $i provedi a certe monition. 

— Di S.r Piero Bembo Castelan di Antivari di 26 septembrio in 
risposta ik una letera scrita al Podesta e lui ma il Podosta ste asa avan* 
ti ge la volese mostrar pur 1 ave e per quela si li da la (rata di stera 
500 formento zoe dila Signoria da eser dispensado de li ec. item le 
monition per il castelo mandate il Podosta non Iha volute dar: diče 
mal dil Pod.a e lauda il Proved.r di Albania item el Pod.a partito 11 
Provedit.r fe incantar el datio del vin e olo con el torzo di đanari avan- 
ti trato in gran dano dila Signoria e contra la parte e a meso le man 
sušo per il suo salario e la čita patise et il Pod.a li a fatto comandamen- 
to per nome dila Signoria non ensi di castelo e cusi per obedir non u- 
sira et e mexi 16 e li e non ha auto da Corfu solum il salario di uno 
mexe et porta it tuto pacientemente. (III, 764-765.) 

— Da Žara di Rectori di S. Franc.<> Venier Conle e S. Jac.® da 
Molin Doctor e Capit.<^ di 8 novembrio come scriseno adi 29 hore 22 
Turchi eser zonti nel conta di Laurana da cavali 2000 e dila presa dil 
Castelan ec. et hano diti Turchi eri si aviarono verso Ostroviza con la 
preda dove ancor sono si judica paserano ala volta de Gracovo e da đu« 
bitar mandando via la preda parte di Ihoro siano per ritornar fano ogni 
provixion maxime al borgo di Laurana cb e da dubitar et S. Jac.^ M a- 
noleso Proveditor di Stratioti quela istesa note fo mandato intro nela 
forteza per via del lago con pericolo de anegarsi per un temporal che 
U roverso la barcha etiam la note seguente intro meser Zuan Tetrico 
Cavalier el qual si oferse e volse andarvi fu etiam mandato un diCon- 
testabeli con la sua compagnia: atendono di hora in hora el zon/er di 
provisionati quali non 6 zonti se non uno con una barcheta a Nona il 
resto si diče e in quele aque di Osaro e zonti mandarono la mila a No- 
na e la mita nel borgo di Laurana : non poleno avisar la preda fata ma 
sano ha depredato 43 vile dil dito conta di Laurana dile miglior et li ho- 
meni per fortuna di sirocho non si poteno traghetarsi al isola item diti 
Turchi za molli zorni si parti cavali 2500 tra li quali erano questi man- 
dati per Scander Basa a meter vituarie nele forteze di Chaminganter 
et CUuz ali confin dila Bosina e quešti poi per la via de Bichach sono 



Digitized by VjOOQIC 



447 
venuti verso ques(o contađo per luog^ deserti per qiiaiiio referisce đi i 500. 
Turcfai presi da nostii e tort orati đicona eser cavali 1500 atenđono a 
proveder. 

— Da Bagnsi di 47 octdbrio di S, Hierontmo Zorzi qu. S. Andrea 
a so frađeli come el S. Turcho se stiraa andai^ a ConstaEtinopoli si ju- 
dicava prima dovese invernar a Salcmtchj ma vedute le eente sue »at 
in hordene andera a Goostantiaopoli per hr preparalion in questa ia- 
vemada si in mar mazor come Constantisopoli Galipoli e altri luogfai soi 
dila Nafalia e Grecia per eser potente a i^npo nuovo el se le forze đi 
Christiani non šarano uniđe se vedera d bd fracaso perclie ocimai i 
nimid hano experimentato le forze de Venetiani siche provedase amore 
Đei conforta questa invernata si debi ateođer a ruinar o brusar 1 ar- 
mata dila Talasa aliter la fara piu fortuna di qado fara i eserdto đil 
Turcbo e U resto dU armada soa e Mustafo Bey Sanzaoo e qua8i mor- 
to da dolor non posendo operar 1 intento suo e se non fuse sta per 
soa mojer eh e fiola dil S.r sarta sta za Catto morir ec. item per uno 
meso dila comunita dl Ragusi stato piu di un mese in campo dil Tur- 
cho e zorni 25 si parti de li havia lasato 11 S.r al Ziton apreso Negropon- 
te e diče voleva andar sda volta di AndernopoU e ii<m si sapea di certo 
đove inverneria o li o a Constantinopoli perhoche ancor sia stavitorio- 
so ha auto tamen gran streta e morto gran n.^ di soi valenteh(mieni 
non tanto in bataglia quanto di mal^tie era ael campo pareva un mor- 
bo e le zente tornavano ali alozamentitute amalate e meze morte item 
che si aviso uno nevođo del Caraman qual si e sublevato con molte 
zente et ha tolto tre terre e corso tuto el paese dil Turdio a queli ccmi- 
fini dela Natalia e li sara necesario mandar sopra que]a banda dila Na- 
talia zente al incontro item come queli di Hongaria Polana Boemia Ro- 
sia insieme con el Carabodan zoe el Vlacho per tuto resona sono in 
hordine e a fato qualche coraria a queli confini e se li altri Christiani 
vorano dare qualche ajuto potrla eser le cose anderiano altramente ec. 
item che quela tora di Ragusi e una schala nimicha al Stado dila Si- 
gnoria nostra perche da Vemexia e di Puia e Marcha capita molte cose 
proibite e in quan]tita primo stagni vien di Venieua poi di Pula e Mar- 
cha maxime dala fiera di Redianati. item canevi filadi azali panziere 
partezane spedi da colo ec. e Ragusei per avaritia comportano et ari- 
corda si debi advertir. (III, 766-767.) 

-*-* Da Gataro di S. Paulo Zuan Gradenigo Proveditor di 12 octu- 
brio come queli voriano andar a Roma al jubileo non li ha lasati partir 
prega la Signoria si scrivi in Gorte lo mandi de li acio la tera in quesU 



Digitized by VjOOQIC 



148 
J500. bisogni non siano abanđonati e cusi la comunita e lui fin di april seri- 
se ala Signoria nostra e alcuni Frati vene al presente con dite leter« 
et cusi consulente Colegio fo scrito a Boma. 

— Da Nona đi S. Đomenego da Mosto Conte di 5 novembrio dil 
zonzer de li Alvixe Zucarin con 4 homeni e arte per cavar e andati 
atorno la tera tast^ndo diče non e possibil cavar con badiloni per ha- 
ver troTato đuro excepto verso el muolo e pedoni puol guazar atorno 
la tera fin apreso le mure excepto per mezo dito muolo che sfondra e 
diče npn si pol cavar per li tempi e aque grose etsi a cavar piu di uno 
mie bisogneria inđusiar -a questo feurer ale aque base e ha;fato cavar 
arente i ponti e ha trovato duro^pena i zaponi se potrla cavar: item di- 
če non pora trovar de li 50 homeni richiesi per.jlito Zucario ma ben 
25 per 8 zorni e non piu et dagando angaria tutti si partlriano. item 
diče dila coraria di Turchi fata capo Bergit Vayvoda su quel di 2^ra 
adi 30 octubrio e verso Laurana ha tolte persone 3000 item diče dil suo 
Canzelier justa i mandati vera con lui ala Signoria. item per li Rectori 
di Žara li fo mandato un proto a fato . mezo torion non compido e alto 
fin ale mure manchali el parapeto e i merli postscrita per Zucharin con 
li zitadini consultato e bona provision cavar un canal atorno largo pa- 
sa x e fondiđo pie 5 in 6 e sara opera perfeta e durera sempre per el 
corso đile aque che piu non se potra guazar el qual Zucarin vien ala 
Signoria nostra. (III, 768.) 

— • Vene el S.r Scanderbech solicitando la soa expedition li man- 
ca solum duchati 1000 et fo ordinato al Casier di spasarlo e detoli deli 
disordini fano li soldati a S. Micolo đi Lio li amonisa. (III, 769.) 

Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.® di 4i manda 
una letera abuta di Tarsia Castelan a Castelnovo li avisa pur dile cose 
turchesche et 4000 cavali reduti in Bosina siche dubitano hesendo 
stati a Žara e depredato il tuto non venghino di qua ha mandato explo- 
ratori a saper in Bosina. (III^ 772.) 

— Da Žara di S. Piero Sagredo Conte di 7 novembrio eri fe 1 in- 
trada avisa dila incursion fs^ta adi 30 per Turchi cavali 4500 e verso 
Laurana a hore 24 feno gran dani di anime 3000 e animali 2500 e piu 
con total ruina di quele vile dile qual la Signoria trazeva gran utilita di 
đacij : item el Cap.^* suo colega za un mexe e stato amalato in pericolo 
di morte e ancor non e libero tamen insieme vedera di proveder item 
trovo li Contestabeli Zuan Torelo e Bemardin da Lignago con Ihor com- 
gnie e fono mandati a Nona con dificulta perche voleano tochar una 
paga prima che li fu promesa e Toma schiavo mandera a Laurana 



Digitized by VjOOQIC 



149 
perho si provedi đile paghe: item la čita di Žara e sana đi morbo ta- 4500. 
meo non in tuto libera voria stera iOO formenta per li amorbadi ari- 
corda vadi per il castelan di Laurana in lu<^d dil Maaoleso. 

* — Đa Gataro di 45 octubrio come hesendo fata adunation di tuti 
li homeni de Oracovaz paexe dil Turcho locho fortisimo e montiibso e 
insieme asa n.^ di Asapi e Janizari adi 9 la note se imboscono e la ma- 
lina saltarono ddntrp ali nostri coiliini;dove ara uno di nostri e(»itra li 
ordeni a pascolar con 50 pecore qual fo depre<kte e'sooperti dale guardie 
nostre eso Proveditor avisato mando li Martotosi e .qui3li pote* cbn 20 
cavali de Stratioti che era in la tera per un altra strataiala difesa al^dito 
loco de Oracovaz e trovono pochi homeni per eser anđati ala preda e per 
nostri fo brusati un terzo dile Ihoro caxc e zonti U inimici ivi sono ale man 
e fono feriti di Ihoro asai et morti zerca 7 e preso uno deli primi: Ihoro 
qual lo fece nel dilo luogo apichar deli nostri feriti et morti do ita che 
meseno in teror asai perche ivi niun SanzacO ha auto animo di farli da< 
no per eser fortisimo et la galia Soracomito S. Sebastian Marcelo era li 
si opero e subito salio in la galia con gran animo e tiita la zurma. e 
per aqua andono ivi e mese scala in tera e con granvigoria fe. il posi« 
bile laudato da tuti si di bon govorno et la zurma obedientisima eichi 
ne avese 50 di tal sorte si poria meler per i 00 : item ha per li esplo* 
ratori Ferisbei ha fato rifreschar el comandamento a tuti queli dil pae^ 
xe menazando venir a dani di Gataro e ha fato comandamento fazino tu- 
te nete le strađe vien de li e cusi fano e queli di Montenegro ozi die« 
no chiamar el suo sboro zoe redursi insieme e consultar quelo dieno 
far lui Proved.r non resta meterli im paura per bon rispeto ha tenulo 
la dita galia Marcela de li e con pocha zente e spaurosi queli di quel 
teritorio aricorda si mandi in quel Golfo qualche galia e non diče senza 
causa : item 11 danari dil armar la fusta che mancando šarano asediati 
per li brigantini e gripi di Castelnovo : item ha tenuto la tera a bon 
merchato el formento el staro 1. 50 videlicet venitian carne ec. non va- 
leno danari tien,el paexe aperto da mar e da tera come fuse paxe ado 
li siibditi ec. e cruciati dali fanti videlicet da Martinel da Lucha rima- 
sto con 40 li lauda asai non si vol perderli per eser stabeli e mai hano 
voluto partirsi dila Valusa la zurma e disciolta e le galie parte tirate 
in tera li coriedi posti nel castelo dila Valona item li fanti dil castelo 
di Budoa voleno danari li ha mandati con bone parole: item per il So- 
racomito Marcelo ricevete gropi 4 de paghe . ordinarie e biave di Stra- 
tioti e zonto D.no Zorzi Bocali e diee a una letera di partirse e parten- 
dosi tuti si partiria e la campagna non si pol vairdar senza cavali el di- 



Digitized by VjOOQIC 



150 
i 500. manda 60 in 70 cavali prima si parti iteiii per uno explorator nen di 
Zenta diče Feri^ei feva aparechiav alcune artelarie per venir de li e 
melcr algnni bastioni al Streto dile Cadene el ha za fala netar le strađe 
scrivera al Capitano dil GoUb U mandi qualche galia et da lui non 
manchera proveđer. 

Đi) dito đi 17. manđa uiia letera rieevuta da S. Piero đt Priolt 
Governadbr đi Trani per causa đila trata coocesa per la Signoria a Ca- 
tarini e vol si paglii la trata a Gataro e fa đebitor eso Proved. 

Item li Zudesi mesor el el seereto Conseio di Gataro đi 14. scri^ 
veno alla Signoria nostra in conformita laudano molto S. Zuan Paulo 
Gradenigo Provd. Ihoro e S. Sebaslian Marcelo Sopracomito nara I ho- 
nor auto contra Turchi et nela fin dicono m ad cuius pedes res domos 
filios uxores templa et vitas nostras hiimilime ff se recomandemo ala 
Signoria Tostra. 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Gonte e Gapit.<> di do novem- 
' brio come inteso il corer đi Turchi su quel di Žara manđo do cavalari 
a Laurana per intenđer quali e tomati eon ktere di S. Jac.^ Manoleso 
Gastelan qual manđa et a boeha ha Turchi eser ređuti soto Gluchievaeh 
teritorio dil Re di Hungheria ^tara atento a vardar quel eontado et item 
aricorđa el bisogno di polvere e artilarie e monition racomanđa quela čita 
ckeil porto di tuta la Dalmatia e ha un grande e belisimo porto dove 
staria ogni grande armata e non tropo lontan dil teritorio e un boscho 
granđisimQ per fabrichar ogni gran legno et e dil Re di Hongaria a- 
rente la fiumara fe mazenar li mblini la Signoria nostra cU quel eonta- 
do item qui e uno Ihoro Orator prega sia expedito el Gonte Zarcho in 
queli zorni eon la compagnia soa e con el Viceban e altri đe Gorvatia 
ba copso in tere dil Turcho heri dintorno e bano fato preda đe animali 
aercha 4000 minuti et 2000 grosi e schiavi 16 e brusato molte vile et 
Yoleado eso Gonte bolar U eavali a đito Gonte Zarco come la Signoria co- 
manđa non ha voluto per non eser consneto e piu presto vol eser caso e 
andar con Dio e vol venir in qttesta tera per proveđer a molte cose e 
lasera homo suficiente al Govorno non e posibile đita compagnia se con- 
servi si non hano li đanari e orzi al mancho ogni do meid item đi danari 
đi terzi di salarj e utilita non manđa per haverU da ali guarđiani đel ca- 
stel novo e perho si provedi đel sal pochisimo se traže i đacij minuti le 
spexe acresciute e non si pol etiam scuoder. 

~ Da Dulzigoa đi S. Anđrea ACcMel Proved. dil Albania adi 25 
octubrio zercha formenti posti in Antivari per monition đice molte cose 
voria uno rasonato le intrade đila Signoria a Đulz^no Buđoa e Durazo 



Digitized by 



Google 



15i 

li Rectori manzano el tuto voria se li manđase uq con autorita đi Synđi- 4 500. 
c6 per le manzerie đi Rectori e quele comunita lo a richiesto aricorda 
si dagi tal cargo al Capit.<> dil Golfo posi veder ec. item da novo per uno 
di soto Scutari venuto di Sophia auto Gome Ibdin cadtelo dil Ungaro su 
el Danubio esendo al incontro Achmat Beg con altri Sanzachi fono ale 
man con Ungari e Turchi sono roti e frachasati e đito Sanzaco ferito de 
tre lanzate e eh el Sig. andava đi longo a Constahtinopoli fazendo piu 
camin in un zorno che altre volte in tre zornate e Ferisbego Sanzaco 
de Scutari venenđo ale so stanzie zonto a Pechio lontan da Scutari tre 
zornate have comanđamento dil Sig. subito andase a Constantinopoli 
1 armata dila Valusa i fusti grosi sono in tera e i menuti in aqua con 
guardia ec. (III, 776-778.) 

— Da Đulzigno đi uno Simoh de Sinio di 3 octubrio scrive - co- 
me S, Piero Nadal Retor de li a tocbato đi 4000 duchati e tamen fa pa- 
gar a queli poveri che non hano da viver et va discurendo. (III, 79L) 

Fu posto per li Savj ai ordeni scriver al Capit.^ del Golfo v^di per 
1 Albania asegurato le cose dila Valusa fazi proclame fazi render ali 
Rectori ec. formi il procese et etiam centra di Proveđ. et mandi ali 
Avogadori et ave tuto il Conseio. (III, 792.) 

— Di Antivari over Đulzigno di S. Andrea Michiel Proveđ. di 
Albania di 6 octubrio si scusa zercha li formenti mandati in Antivari e 
sopra ZO scrive in risposta đi notra item diče dila Valusa stando el Ca- 
pit.o dil Golfo li non usira e si Schanđerbech fuse li si vederia di brusar 
quel armata. (III, 794.) 

— Dil Conte Bemardin di Frangipani sotoscrita « Segne Vegle 
Modrusieque Comes w data a Chreglim adi 18 novembrio 4500 et 
mando imo meso qui si duol di certo dano fato per nostri đi Pago a 
quel castelo dimanda la restituzion et e longa letćra avisa in Bosina 
cser Turchi 4000 per custodia e nela fin diče u HL donižnium vestrum 
imortalis Deus in evum sempiternum conservet ac in đies magis ac ma-« 
gis augeat ac aniplificet personamqUe vestre dominationis aiios ne- 
storeos felicibus auribus vitalibus vesci anuat ae jubeat ec. ejusđem 
111. D.ny vestri obsequenttsimus. » 

— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte avisa come havia auto 
dite lelere da Segna qual majidava ala Signoria liostria. (III, 790.) 

Decembre« — Da Đulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.® 
đi iO novembrio a hore 10 đi note dil recever quel zorna nostra di 17 
octubrio qual e sta di gran conforto a queli populi per le potente pro- 
visioĐ si fano e leta in puUico tiiti mormorono đicendo semo pašađi de 



^Digitized by VjOOQIC 



462 
i 600. conforti e mai non ne e sta subvenuto per el viver nostro non pođemo 
plui star a questo modo havemo perso le caxe e posesione per honor 
dila Signoria e semo per morir da fame ec. e lui per aguietarli tra con 
sali e đanari ha pi-ovisto e.con bone parole che speraper gualche zorno 
scorerano conclude non si pensi tenir gueli populi ne que1i luoghi si 
non si đelibera đarli il viver dal canto suo non e per manchar item ozi 
a hore 4 di note e avisato per meso a posta da una soa spia di Alexio 
Ferisbei Sanzaco eser zonto sopra Scutari con la soa Corte a modo di 
ladro non facendosi a Scutari segno alcuno di leticia justa il consueto 
judicha la spia sij perche a inteso da uno suo amico .turcho dito San- 
zaco voler zonto sara a Scutari andar in la ixola di Alexio e armar 
tuti gueli navilij e gripi se retroverano nel porto dela Medoa e dentro 
de Aldrin che sono a^ zercha 20 tra Ragusei Corvati e Alexiani e 
con guela armata vegnir ala Valusa et ai dani e ruina di luoghi dil 
Golfo nostro unde eso Proveditor dubitando si era in grandi afani ma 
zonse la galia Soracomito S. Sebastian Marcelo a hore 6 di note in 
guele acgue qual vegniva di Gataro e anđava a Corfu mando barche a 
lui rechiedendolo guanto havese a caro la gratia dila Signoria nostra 
venise de li et insieme con il Proved. di Albania era de li ando su dita 
galia per conferir e consultono le provision e in guela hora si levo dita 
galia su la gual monto il Proved.r per andar ala Medoa e levar tuti 
gueli gripi e navilij sono deli e nel Aldrin e farli venir li a Dulzigno et 
di gnesto si dara noticia al Capit.<>'dil Golfo ec. 

— Da Caurili di Marin di Greci non diče il zorno come li Oratori 
Ihoro non sono ritornati Turchi venuti ale porte dubita asai di perder 
il locho si rion se provedi e mandi Schanderbech gual fara gran fruto 
et si provedi presto ec. (III, 825-826.) 

— Da Žara di S. Piero Sagredo Conte et S. Jac.<> da Molin Dotor 
Capit.0 di 17 novembrio come era arivato deli la compagnia diTomaso 
Schiavo fo mandato a custodia dil borgo di Laurana e guelo ha lasato 
per non haver avuto la sua paga li fo promesa e licet siano sta sobve- 
nuti di pan e vino prometendoli presto 1 arano si sono partiti perho si 
provedi presto a gueli e a Nona de li non pono trar un duchato e dove 
prima a Nona se reduseva a un trar di bombarda homeni 700 hora per 
le incursion non si reduria 200 item hano mandato D.no Zuan Tetrico 
ale parte di sopra da Madona Dorothea c dal Viceban per meter hor- 

^ dine se faza le debite guardie e intendersi con Ihoro acio el contado 

non sia piu da Turchi deptedado ma tal provision non si pol far senza 
$pexa item per la penuria dil viver di guela čita hano fato điscargar 



Digitized by VjOOQIC 



163 

đil navlUo đi S. Anđrea da Mosto stera 225 formento di rason dila Si- 4500. 
gnoria nostra e tenirano bon conto đil trato et dispensation. (III, 833- 
834.) 

— Da Žara đi Rectori di i3 novembrio ariša baver fato la descri- 
tion đil dano abuto da Turcbi mancba anime 2500 et animali n,^ 30 
milia che e stato la raina đi eso contado item bano mandato a Nona 
Bontorelo da Basan e Bernardio da Lignago con le sue compagnie e 
Tomaso Sehiavo a Laurana con gran dificulta voleano đanari come li 
fo promesi per il Proveđ.r a Gradiscba e se fin adi 19 đel presente non 
se li provede si partirapo : item bano receuto el biscoto e mandato a điti 
luogbi ma le farine non sono zonte bano provisto a đite compagnie di 
pan farine et vino tplto sopra la fede Iboro la Cbamera đe li e anicbilata 
e dai dazieri non si pol trazer nula e đi Ibor beni si trova đanari re- 
speto ali tempi ed e debitrice a Rectori Camerlengi Castelani ec. da du- 
cbati 600 in sušo perbo si provedi e deli 200 đucbati mandati il Gon- 
te pasato consigno ala Camera per resto 1. 129 solum: item đil morbo 
la čita e risanata voria stera 100 formento per lazareto dove e da 133 
amorbati al scoio di lazareto quali si mantien. 

— Di Caodistria di S. Piero Querini Podosta et Capit,<> đi 4 co- 
me per uno venuto da Beglai a inteso eser venuto in Bosina eavali 
2000 de Turcbi per causa dila motion đi zente fata per 11 Re đi 
Hongaria tamen guest altro ano verano a dani nostri per baver bona 
inteligentia con dito Re item manda una letera abuta đi certo Prete li 
avisa el Re di Romani vol venir a campo a Gradišća et eser in acorđo 
col Turcbo et per il dano fato per queli di Puola a Pexin el Capitano a 
spazato in Lubiana e deli al dito Re avisarlo et concitarlo piu sicbe eso 
Prete come servitor avisa. (III, 837.) 

— Vene S. Franc.® Venier Conte di Žara et volse referir đil con- 
tado dila čita di Žara di Nadino castel Novegradi Laurana con il bor- 
go et Nona et dila Camera đi Žara cb e poverisima e comenzo baver 
đato nel suo tempo bomeni 180 a S. Simon Guoro Proved.r đil arma- 
đa i)oi al Zeneral Gfimani 175. tuti senza ruođolo ec. poi vene la in- 
cursion di Scanđer Basa cbe la prima volta štete zorni ^ 11 nel conta a 
dipredar e fe gran dano poi vene una certa malatia e adi 14 septem- 
brio fin questi zorni la peste vi e stata k Zaraadeo e ruinata defboiua- 
ni et al bora si trovo in Žara non. vi era 300 bomeni da Dati al presente 
dila peste e risanađa pur nel scoio ne sono aleuni amorbati ec. quanto 
ali finitimi prima quel CosuIb /viđelicet Cbo:(ule quele bavi taja • poi 
li fo da licentia per la SignoHa nostra di conzar ec. se 1 ano fato ami- 



Digitized by VjOOQIC 



154 

IMO: cisimo e easi liVicebani e mađona Dorothea e il Cbnte Zaane suo fiol 
đi Corbayia quali veneno li a Žara e per la bona compagnia li feno e 
tuta đlla Signoria nostra đil Conte Zarcho nula đise item questa segon- 
da incursiod a foto gran dano etLaurana ala forteza e cascha una 
ala di muro bisogna repararvi e pocba guarda đi Nadino Novegradi 
non fu lasato compir e di Nona per opinion sua voda sminuirla di cir- 
cuito e ponervi 100 ca^ali et cusi a Laurana per custodia ec. remeten- 
dosi dirlo pol il parer sao e li fo ordinato ponese in scriptis acio lor- 

dine nostro potese proveder. item presento un conto dili duchati 

abnti quelo a fato la Camera e poverisima e presento il conto dila in- 
trada et nsida al presente qual e la iotrada L, 31810 la spexa 71826 
sicbe e di piu spexa f. 40016 poi mese la intrada dil castel di Žara 
scodandose 1. 13717.S.5 e la spesa L 14062.S.8. et per el Principe fo 
lauđato đicenđo era stalo* li in tempo di guera peste et darestia: et ne 
baria un altro mior resimento. (III, 838.) 

-?— Da Liesna di S. Franc.® da Molin Conte di 7 novemlMrio zer- 
cha barer mandaCo justia i mandati certo navilio con legnami a Gataro 
per li bisogni item bomeni 15 per arorni 15 al bastion di Narenta per 
lavorar come li ba scrito il Conte di Spalato avisa la poverta di quela 
Camera non puol suplir ala spexa e moM nobeli creditori di suo servir 
e altri đieno baver. 

— Di Arbe di S, Aleiandro Contarini Conte di 24 novembrio 
come e stalo a parlamento col Conte Aazolo di Frangipani in certo lo- 
ebo et dimandatoli justa li mandati nostri qualche borno per armar le 
galie e ri&pose ne đaria et che veriano et sopra zlo scrive. 

— Di Žara di S. Jac.® Molin Doctor Capit.<> di 11 novembrio co- 
me quela Camera e in grandisima necesita e qael pocba di gioza si 
poteva trazer S* Franc*^ Venier suo cologa al sao partir 1 ba tolta e pa- 
gatosi di) salario e altre i^galie e lui si trova creditor di L 1400 e non 
si pol pagar voria si fac^se risponder đe qul a qualcbe officio overo 
seoniar nele sue đecimd. 

— Di S. Marco Moro Castela^ di Žara di 17 novembrio jurima 
đice per il morbo eser mancbate tra li in la čita 6 di fuora ssdme zer- 
eba 4500 e li danari dila Camera si fa le spexe al presente a persone 
•150 che e a bh scoio perche si provedi la Camera non puol e non pro- 
vedendo di novo la tera se infetera : item đile incursion n.® tre mancha 
anime 5060 e pin animali senza n.® e poi in questa nitima incursion 
ai^me 2500 et animali 35 milia tra grosi e ulienudi e li Martolosi cir- 
cunvicini bane levate M residni quali Murladbtt continue danizano e po- 



Digitized by VjOOQIC 



455 
eha provision e sta fala contra (U Ihoro e a proveder al presente biso- 1500. 
gna far come fo fato za ani 18 die fo la guera col Tareho e quel conta 
non hate il decima dil dano perdbe si faceva le guarđie in 5 Itioghi fuo- 
ra đil eontado in le qual 'si spenđeva dnchati. 400 al ano come apar 
per li libri item quela Camera e poverisima li dacij hanno đeschaveđa- 
do da 19000 ij^l 4 inilia 1. e alcuni dacij non sono ata đeliberadi per 
non trevar ćMr voia e mohi đaciarij techi dimandano ristoro e non si 
pol trazer da Ihoro nula e vendendo il soo stabele non si trova chi lo 
Toia comprar e que]a camera soleva haver sovenzion da Cherso Aibe e 
Pago al presente nula hano et gropi 20 al ano đi duchati 100 1 nno e al 
presente non si ha abuto 5 item la Cam«ra ha molte spexe piu del ušato 
e Lazarete solo tol di spexa al mexe duchati 60 e bisognava far una 
paga ali soldati soliti li eh e dnchati 700 e non hano potuto troTar du- 
chati 100 perho si provedi e li zentiihomeni e in officio non si pol pa- 
gar dil suo sorvitio. item li balestrieri e provisionati di Castelgrando 
lauda il Conte no>t> cercha ali provisionati noviter mandati perho si 
manđi le paghe. (IH, 839-840.) 

*— Da Rovere di S. Mafio Michiel Pod^ di 11 come el Cardi- 
nal Curzenze e li alozato nel M onasterio di S.ta Maria lo ha visitato el 
prešentato licet non habi auto letere dil Capitano di Trento non vol va- 
di de li via a scrito a Roma e in Alemagna aspetera la rispbsla si duol 
asai non poter far ec. item el Vescovo Malombra đi Cnrzola ragionan- 
do con eso Pod.a li ha dito quel Cardinal e povero voria qualche ajuto 
dala Signoria nostra per viver dicendo a Verona eraii sta fato le 
spexe. 

— Đi Caodistria di S. Piero Qiierini Pod.a et Capit.«^ et Zuan 
IVane.^ Marin Cam^engo đi ultimo Boventbrio come ha ricevuto 
la parte đi Pregadi di mandar la đedma qui per 1 arsenal risponde- 
no nbedira tamen avisa đi mexe in mexe non si potra mandar perche 
tuti li đacj 9000 afilađi di tre meod in tre mexi a pag3»r perho ala fin 
»i2»iđerano ma qii^ Camera e poverisima non suplise in le spexe or- 
điaarie tai pegar li Castelani đi Castehunro San Servolo Modio e Ca- 
slel LUm eon Ihor compagai e il Capit<^ di Baspo • altri provisitnati e 
manđa il cgnto del tntrađa e la 8pexa et non si potra mandar aiplorato- 
ri ee. e muiđaiiđo đita đedma non potria rnaađar aHro cfae bezi per- 
che đe li altra moneda Hfion si scuođe et per il conto 1 inlrađa e al ano 
1. ^7647 s. 10 la spexa onHnaria 1. 18130 s. 16 skhe si ritrma đi pin 
spexa la Camera al ano 1. 456 s. 16. 

— Dil dito Podesla di 6 đezembrio^come per uno mercadante tor- 



Digitized by VjOOQIC 



456 
1600. nato di Bosina ha non eser Turchi e che il Re đi HoDgaria era r^eđutoa 
Jayza vol đir a Bazia con cavali 12 milia licet si stima 20 milia e per 
1 Hongaria: si diče a conćlusa liga con la Signoria nostra e quel Re 
et eser morio uno ^Secret.*^ nostro đe li et di tal liga tato il paexe e con- 
tento. 

— DU đito đi 9 come ha auto una letera đi Damiam}i Tarsia Časte- 
lan a Castelduovo đi 8 qual manđoe come ha dal ConilBitRdiiel di Ben- 
đeniza el Re di Hongaria a Bazia haver reduto le sue zente cavali 42 
milia e questo perche a fato saper a tuti che compiendo la trieva ha 
col Turcho questo San Mathio proximo tnti stagino preparati ec. item 
đila morte di uno Orator dila Signoria nostra richo qual ha lasa al Re 
di Hongaria rompendo al Tul*cho duchati 40 milia. item Todeschi in 
Lubiana si congrega perche il Re . di Romani vol far con exercito cen- 
tra Milan. 

— Da Cherso di S. Hieronimo Bembo Cente di 9 zercha certa đe- 
chiaration chi đia pagar o la comunita o la Signoria nostra alcuni da- 
nari dati a certi homeni mando per bisogno di Žara dicendo de li non 
e altri danari đila Signoria se non đil Censo et li Judeci pagheriano. (III, 
842-843.) 

— ^Vene S. Nicolo Michiel Dotor Chavalier Procurator dicendo 
za 35 ani si havia fatigato e piu đi homo vivo al presente in legation 
per questa tera e anderia volentiera dove si volese ma e contumaze in 
Hongaria perho che del 1472 hesendo Conte a Spalato havendo un Ta- 
ri Peter Baron di Hongaria e Capit.^' zeneral đil Re di Hongaria per a- 
micitia con S. Alvixe Lando Conte a Trau depredato Trau Sibinico e 
Spalato li fo comeso per il Consejo di x dovese farlo amazar con bel 
modo et cusi posto hordine đe abocharsi a Clisa castel suo mia 5 lon- 
tan di Spalato eso S. Nieolo Michiel vi ando con do.Contestabeli Jani 
dal Borgo et Zuan Ma€hio dal Aquila et ivi fo aniazato el dito Capit<> 
con 8 altri presi zercha* 4 5: di qu6li Signori mandati đe qui poi.sono 11- 
berati siche andando saria di 4;erto amazatot per eser anoora di qtfeli in 
quela,corte vivi suplfcandofdi gcacia la Sigdoria ^voles^ ^c^MrtlajSoa 
scilsa'^inanđalc^.fuori tati' qiiasi voleta 'ItaiEiđase maxifna«>'^^JEi^n9.? 
Foscarr Savio a^tersferaia'eikto una parle .đil gm^ Cougejo ii47'9 po- 
sta zerctia queli nefuđiiaa non si post.nevochar po^.pea^^^^i.fnete ia 
contrario se non jper li Conseieri Cal di 40 e Savj.đi una man e đil altra 
et or fo consultato 10 parli in suo favor non era di mandarlo p^ il 
rispeto. (HI, 847.) 

— Da Rovere di S. Mafio Michiel Pod. di 45 come el Cardinal 



Digitized by VjOOQIC 



Ibl 
Gurzenze havia mandaio D.no Sebastian Capelan fato Prothonotario a 1500. 
Trenio per veđer di haver il pašo qual li ha scrito aver trovato queU 
di bon voler inteso la legation sua et che scrivenđo ua Brieve a quel 
Episcopo e D.no Paulo Lietestener Capit.^ Regio saria ađmeso et soa 
Signoria a manđato lo Episcopo di Curzola per mandar al Re acio lo 
lasi venir e tamen s il scrivese a Bolzan ala Dieta saria admeso ala qual 
a mandato uno siio expIorator qual non e tomato item scrive altre zan- 
ze et una poliza di queIo e sta concluso in la Dieta augu^eose etc. 

— • Di Curzola di S. Alvixe Balbi Conte di 12 novembrio come 
justa i mandati a manđato certi navilij eon legnami a Gataro. III, 854.) 

•— Da Gataro di S. Paulo Gradenigo Retor e Proved. di 6 no- 
vembrio come ala v6nuta di Ferisbei provete ee. item eser zonto de li 
Sebastian da yeniexia con paghe H6 sguataraia non e trenta boni home- 
ni e sono sta pagati di calze e zuponi e non pono viver fuzeno im Puia 
lauda M artinel di Lucfaa Goiitestabele e li ; item ha la parte di casar 
paexani risponde e solum 4 forestieri siche non sa come far et non 
potriano altrl star con 6 paghe alano: item di đtiehati SObhai^ia dile 
trate haarmato la fusta ha ricevuto solum taole n^^ 4400 e tfavexeli 24 
item per do soi exploratori ha Ferisbei eser venuto a Resiza et Piperi e 
havia fato netar le strade et facea adunation di zente a pie et a cavalo 
e preparato zopoli per pasar il fiume e li eariazi venidi a -Podgoriza 
per venir verso Gataro ma sopravene uno corier dii S. Turcho a farii 
comandamento ritornase perche il Re di Hongam havia preso do soe 
tere et cusi e tornato via item aricordasi dl Gapit.^ Zeneral mandaso 
li in Golfo 12 galie vederia di titor Gastelnovo. 

— Da Gataro sotoscrita a Judices minus et secretum oonsDium co- 
munitatis Gatari n di 25 novembrio laudano il suo Proved.r prega la 
Signoria li provedi et non li abandonino et item il populo scrise una 
altra letera sotoscrita a Procuratores eum deputatis univefsitatis populi 
Gatari n scriveno zercha il Jubileo richiesto a Roma et haveano dilib'era 
li danari si trazevano andase in rescuoder li presoni perho pregava ec. 
(in, 854-856.) 

•— Da Durazo di S. Vido Điedo Baylo et Gapit.^ di 29 novembrio 
chome e zercha uno mese che pašo da Valona uno Turcho con uno suo 
fradelo puto el qual Turcho fo za Ambasador ala Signoria nostra e sa 
bon italian el qual fo fio de uno Zorzi Hoti et e andato a Napoli per an- 
dar in Franza dal Re con protestation non debi moleMar Re Federico 
nel suo Stato altramente lui andera a expugnar Rodi perche il Re di 
Franza tien Rodi sia suo e lui S.r tien che il reame di Napoli sia suo 



Digitized by VjOOQIC 



i58 , 

1500. et kem adi 7 over 8 di qttesto usite fuora dila Valu$a de note tra fuste 
e galie n.^ 40 e anđono ala Valona et non era đentro piu di 20 in 25 
homeni per legno parte vogava et parte remurchiava con li copani e 
parte postizava con le lanae il Capit.*) đil Golfo non sa dove era ma 
diče liano apariato altri IS fusti per mandarli con el primo tempo ala 
Valona siche toti queli paexi trema da paura perche armando quele 
galie e fuste ala Valona potra far gran dani de li via ec. item ha un pocfao 
di sal da Corfu li in la tara et nula pol vender perche el Rezimento 
di Corfu a dato licentia e fa patente a queli cargano e vien in Golfo 
contra le parte e disfano quele Camere nostre. (III, 862.) 

— - Vene il 0)ntc Zarcho VayYoda stipendiato nostro venulo da 
Sibinico con letere dil Conte di Sibinico et di quel di Trau in lauđe 
sua pregando sia expedito presto or il Principe li fe bona ciera e co- 
meso ali Savij a tera ferma e ordeni lo expeđisa. (III, 869.) 

-- Da Žara di S. Piero Sagr^o Conte et Jac.<* da Molin Dotor 
Capit.<> di 23 novembrio come adi 16 dicto 400 cavali de Turchi ha- 
veano corso sul oonta di Sibinico e preso 40 anime et 2000 animali 
e il zorno đrio li ćavali di Stratioti e homeni dil conta usiti fono asal- 
tati da Turchi posti ia aguaito e preso Stratioti 4 e Alvixe Tavelich 
con alcuni peđoni Sibinzani item esi Rectori laudano molto S. Jac.^ 
Manoleso qual hesenđo Tcnuto il sua cambio era rimasto Proveditor di 
Stratioti a Ihoro preghiere et non havendo alcun salario limitado ari- 
cordano se li provedi acio rimangi. (III, 871.) 

— Di Cataro dil Proved. di 46 novembrio come a riceuto nostre 
di 28 septembrio con la scription di Sebastian da Veniexia eh e sta mala 
compagnia e venuti senza un sddo e si presto non vera danari si par- 
tirano item per la letera <li 17 octubrio zercha confortar quelo populo 
e le provision si fara a leto la letera et item a receuto monition legnami 
e feramenta e duchati 200 per la fusta in la qual a speso duchati 360 
fin qui e sta servito di danari et za mesi 5 Vs 1^ tien armata da novo 
Ferisbei e a Scutari con cavali 50 e fata crida chi si vol far Turcho li 
vol dar arme e cavali e farli cortegiani per eserli manchato in Levante 
gran numero deli soi Tur^dii : item per causa S. Ant.^ Condulmer lo 
molesta di certe scriture refuda et prega sia fato in locho suo manda 
la poliza dile monition recevute et per uno preson fuzito dali confini di 
Savoja qual mancha zorni 20 de li ha inteso si diče il Re di Hongarisl 
haver roto al Turcho e toltoli tre grandi borgbi et asa paexe e fato gran 
crudelta e anđava li corieri dil Sig. Turcho facendo comandamento a 
queli Timarati zoe provisionati si metino in hordine per andar ala volta 



Digitized by VjOO^IC- 



di Hongaria e si diče lo exercito dil Re eser a uoa tera cblamato Srne- 1600. 
dro dil Turcho eh e fortisima item el Carabođan Sig. di Molđavia Via- 
eho era a quela impresa con do Sanzachi e ha morti U diU do Sanzachi 
e il forzo dile gente e apena il fiol dil S.r scampo item ia Alexio e altri 
loehi de Turcđii vien coĐdoti asa gripi corvati con aal o )i vendeno 
con dano dile Camare đe li no^tre itam aricorda si mandi li in Golfo 
qualche galia. 

— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conle ei Capit.« di 5 dil 
istante aricorda si provedi al pagamento dile guardie di Castelnovo per 
non eser posibile satisfarli da quela Camara e li sara forza abandonar la 
forteza si scusa a Dio e ala Signoria nostra item ha leto a queli citadini 
la nostra di 27 octubrio dile grandisime provision si fa tuti ne bano 
auto consolation e prima stevano mal contenti : item iotende per molfe 
\ie granđe hoste de Turchi prepararsi a pie et a G^vhlo per vegnir a 
dani in Dalmatia fara provision et suplicha sia expedito presto el Conte 
Zarcho de qui et eliam 1 Orator dila comunita. (III, 892-893.) 

— De Antivari di S. Piero Tiepolo Pod» di 43 novembrio comc 
Ferisbei Sanzaco con la Corte di cavali 40 adi 8 era zonto a Sculari e 
dila proclama fata chi se voleva far Turchi li daria arme cavali provi- 
sion et e questo per eserli mancato molti di soi cortesani : item che 
Marcoychij e certi Martolosi dil Sanzaco minazava dar il gua^o a An- 
tivari et inteso qucsto per spie di Marchoy perche quel zorno a hore di 
note 40 havendo inteso li diti eser ascosti apreso la fontana dila tera 
in costa dila montagna con orđine di corer la pianura e quando no- 
stri anđase a recuperarla questi tal ascosti coreseno ala fontana a di- 
predar le done et puti di Antivari per far uno presente al Sanzaco et 
a hore 12 eso Pod. fe usir fuori dila tera 10 zoveni lizieri capo il suo 
Canzelier e uno Nicolo Marcolin e al far dil zorno tolseno li pasi cir- 
condanđo li Martolosi ascosti et hesendo poi zorno deteno dentro e 
fono ale man Ihoro criđando Turchi e nostri Marcho ne amazono 7.4 
teste poste sopra le lanze et cusi amazono il resto cercha 47 che era- 
no caladi ala basa e uno scapolo qual fo ferido di tosego et preseno 
uno Stephano Rusco dil conta di Dulzigno rebelo nostro qual zorni 20 
avanti rebelo e fatosi capo di Martolosi per eser valente homo or fo 
menato ligato sopra la piaza di Antivari e tuti criđando questo e il 
ribelo dila nostra 111.«*^ Signoria et in guel instante lo tajono a pezi 
dicenđo cusi faremo de simel rebeli item ricomanda esi Antivaresi quali 
si doleno dili 500 stera di formento li sono donati et poi revochato e 
non sano la causa pregano la Signoria almeno vogij sia conduto de \i el 



Digitized by VjOOQIC 



160 
4500. venđuto per conto nostro et ricomaađa Marco da Vale ConUstabele đe 
li qual merita lauđe. 

— Di S. PieFO Bembo Gastelan di Antivari date adi 24 octubrio 
avisa quel Pođesta haver afidado li daoij đel vio et oio con questo che 
il terzo avanti trato aveseno a desborsar e contra la parte a meso le 
man sul terzo e si vol pagar dil suo salario unde per questo la čita pa- 
tise non pol eser pagati chi si opera a sovegnir li provisionadi e boin- 
bardierl sono de li a cuštodia: item fo conduto eerto sal da Corfu per 
conto dila Signoria nostra mandate a tuor per il Proved.r di Aibania 
per i bisogni di questa Gamera e parte e sta da ali compagni dil ca- 
stelo e parti ali stipendiarj de li a conto de soi salarj et per il Pod.a e 
sta đevedato il vender tal sal dila Signoria nostra e in la Gamera non 
si vendi per aver fato loi condur sali per suo conto fazandose marcha- 
dante et venđendolo a suo modo conjtra li ordeni Isc. sicbe si provedi. 
(111,895-896,) 



Digitized by VjOOQIC 



1 



m 



Postanak c. kr. vojničke Granice. 

Od 

Luke Uića Orio^čanina. 



Magnos ab iategro saeculorum nascitur ordo. 
Virg. Echg. IV. 



Svaka je država, kako sada, tako joS mnogo više u stara vre- 
mena, za mo^ živiti mimo od vanjskih, osobito surovih susjeđah, 
svoje granice manje ili više oboružati morala. Uslied toga toli po- 
trebitoga načela, uveo je ve<S „Numa Pompilio*^ pogranične bogove 
(terminoram Đeos), koji su kod starih Rimljanah u velikom po- 
štenju stajali« Njegovi nasljednici, rimski carevi, išli su još dalje, uz- 
državajući neprestano u znamenitijih pograničnih mjestih vojničke 
posade (vigilantia castra iliti mansiones militares) kojih 
poglavita zadaća biaše, sva izvanjska nepriateljska nasrtavanja krepko 
odbijati. Kasnije, u devetom i desetom vieku, uvedeni su na njemač- 
koj granici stalni vojni odbori za istu svrhu^ bez da su ipak Njemci 
postojane straže uzdržavali. Njeki traži toga zavoda* nahode se u sa- 
dašnjoj vojnoj granici, koja svoj prvi i pravi početak, zatim kasniji 
razvitak i postojano blagostanje, kako ćemo niže viditi, jedino habs- 
burgsko-lotharinskoj kuci zahvaliti ima; odlikujući se od sviuh do sada 
obstojećih medjašnih vojničkih posadah, koje su razne vlade uvele, i 
još dan danas uvadjaju, kroz svoje ustrojenje i vojničko odhranjenje. 

Nu, budući da je c. kr. vojna granica imenito proti turskomu 
svirjepstvu podignuta, zato je potrebno najprije viditi, Sto su ugarski 
vladari, kojim njeki, prem zlo, početak vojne granice pripisuju, u toj 
struci ustanovili, i kakovim! su sredstvi u branjenju Granice proti 
Osmanlijam složili se. 

11 



Digitized by VjOOQIC 



102 

Mnogo prije turskoga dolazka u Europu, biaSe prvi Bela IV. 
(1235 -|- 1270) koj je na skrajnih granicali obitavajudim vlastelinom, 
po mongolskom godine 1242 nesretnom požaru, zapovjedio bio, da 
podižu kule i gradove na medjah domovine, s obećanjem, da 6e ib u 
vrieme izvanjskoga napadanja državnim vojničtvom (Spiculatores) ob- 
oru žavati, bez da je taj zakon ikad u Život stupio. PrograČni dakle 
vlastelini, sami sebi ostavljeni, biabu prinuždeni u vrieme poremetje- 
noga mira, nepriateljske napade sami odbijati Nu ovi morali su po 
suzbitoj ili udaljenoj opasnosti, radi velikih troškovab, svoje podanike, 
kojim su imanje proti svakoj sili branili, kući odpustjati, nebojedi se, 
da će od susjednih Bošnjakah ili Srbah, na razbojnički način, u vrieme 
mira živeći bratinski, uznemirivani biti. 

Na spomenuti način branjene su sve medje domovine ugarske 
do Earolal. (1311 -|- 1342), koj zarativši se sa bosansko-srbskimi vla 
dari *), ponovi zapovjed Bele IV., glede obrambe granice, bez da je 
ipak m^djaŠnim vlastelinom u pomoć priskočio 

Njegov nasljednik Ludovik 1. (1342 -|- 1382) brinuo se istinabog 
za obrambu granice podosta, bez da joj je ipak znatnu pomoć đonio ') 
bivši mnogo sa unutarnjimi i izvanjskimi poslovi obtrŠen. — A kralj 
Sigismundo (1387 -|- 1437^, koj je nesamo s domaćimi buntovnici, 
nego i s raziiimi đrugirai nepriatelji ratove vodio, nije bio u stanjn 
hrvatsko-slavonsku granicu svakiput proti nasilju braniti, premda je god. 
1388 bosanskoga kralja Tvrdka, g. 1389 srbskoga despota Stjepana, 
koga njeki otčinim imenom „Lazarom* nazivaju; zatim*) god. 1398 
bosanskoga vojevodu Ivana Hrvoju, koj je neprestano ove strane uz- 
nemirivao, oružjem nadvladao. 

Budući pako da su u isto doba Turci sve drzovitiji, a nuz njih 
nesložni Srbiji i Bošnjaci na granicah nesnosniji bivali, biaŠe Sigismun- 
do prisiljen, senjsku kapetaniju, koju je kralj Ludovik I. okolo god. 



*) Godine 1319 predobi kralj Karol I. oružjem tako zvanu kralja Stjepana 
zemlju, t. j. poludnevni dio Srienia^ Beog^rad i Mačvanski Banat, od Milu- 
tiria Uroša. 

') Godine 1359 vojeva Lndovik proti caru Urošu, podjarmivši kneza Lazara. 

^) Gotline 1395 pobi Sigismundo Turke kod ]VikopoIja, a sljedeće godine bi 
on od njih pobijen. 



Digitized by VjOOQIC 



103^ 

1370 pođiga^), celjskim grafovom tom molbom izruči ti>. đa ju s nje- 
ma^itn vojniČtvom na vlastite troškove proti turskomu nasilju oboru- 
žigu. Nil celjski grofovi obratili su kasnije na zlu svrhu ovu kapeta- 
niju, nahrupitfii god. 1445 u^Hrvatsku, odkuđa ih Sibinjanin Janko (Hu-. 
njadi) protjera. 

Medjtttim,. bivši Sigiismundo Često, puta pobijen, došo je na tu 
misao, đa vojnićtvo bolje uredi, predloživši budimskomu saboru god. 
14^5 način, kojim bi se pogriuiičoa vojniČtvo, na koje su od trideset 
i šest godinah dohodci zagrebačke biskupije potrošeni, zajedno s 
državnim vojinstvom ustrojiti, umnožati i u dobar red privesti moglo.. 
Nu ovaj pređlog nehlijabu podupirati stališi i redovi. Odtuda sliedi, 
da Sigismundo nije početnik i utemeljitelj sadašnje granice, kako Krče* 
lić *) tvrdi, jer njegove želje nisu svrsi privedene, što više, njegov na- 
sljednik kralj Alberto (1437 -f 1439) biaše prisiljen u peštanskom sa- 
boru god. 1439 obecat), da ni^ za obrambu granicah, bez dozvoljenja 
velikašah, preduzimati neće. ^) Nu kada Muhamed Carigrad*^), a za 
tim okolo l^eće države, malo po malo predobi> te ugarskim se grani- 
cem: drzovito pribiižati poČe, biaŠe u b.uđimskom saboru god. 1454 obći 
ostanak (Insnrectio) odlučen, s naredbom^ da se od Sigismunda njekoć 
predloženi regest odmah podigne, bez da je ipak uveden. Štodovoljuo 
bješanje kralja Ladislava (1453 -|r 1456) i veičega diela velikašah po- 
t77d}uje, Čim se je Turčin na granicah kraljestva pokazao, komu je. 
Sibinjanin Janko sa mai^jiiii ali izabranim brojem domorodnih vitezovah 
na susret izašo, i kraljtetvo od očevidnoga poraza oslobodio.^) 

Ladislavov nasljednik Matija Korvin (1458 4-1490) biaše prvi, 
koj je postojano vojničtvo na državne troškove u. Ugarskoj uveo, po- 



*) Vidi : Fesler die Geschichte der Ungaru B. 3., str. 777. Ludovik utemeljio 
je u Senju kapetaniju, stranom što su se Senjani na grobničkom polju pod 
Belom IV odlikovali, a stranom da trgovinu podigne, a ne kako njeki hoće 
radi granične obrambe. (?) 

^) Vidi „Nolitiae Praeliniinares« sir. 363. 

^) Turci, sa pobjedom kod Varne god. 1444 obodreui, navališe hametom u 
Slavoniju i Sriem, odkuda ih je SibinjiMk Janko protjerao.. 

^ iiodine 1453 predobi Sultan. Muhamed II. Stambul jurišem, a car Konstan- 
tin XI. poginu. 

*) Vidi Fe«ler B, 4,, »%r, 912^ de 932, 

U* 



Digitized by VjOOQIC 



lb* 

kazavSi n raznih ratovih^, da se satno nređnim i avj^^anim vojnič- 
tvom nepriatelj s uspjehom suzbiti i predobiti mofie. Nu da i za nje- 
gove vlade, na granicah postojanih stradah nebiaŠe, pokazuju orim 
manjih, skoro svakdanjih uznemirivanjah, dovoljno dva Ali-Begova oa* 
pada na Briem, i paše smederevačkoga na Banat. 

Od Matije podignuto vojničtvo, medju kojim se osobito tako 
zvana crna regimenta odlikovala, vježbalo se u vrieme mira, držeći u 
gradovih posadu^ neprestano u oružju^ pod upravom vlastitih poglava« 
rah ; te tako biaSe ovo vojničtvo više početak sadašnje uredne pjdiote, 
nego li graničarskih obstojećih Četah. Nu pod Matijinim nasljednikom 
Wladislavom U. (1490+1616) umaljavalo se ovo uredno vojničtvo, 
na toliko, da su medjaSni vlastelini tim pozornije bditi morali, čim je 
više padala moć i sila ugarska, a turskih snltanah rasla ^^. Đa je 
tomu zbilja tako bilo, potvrdjuje kralja Wladislava II. povelja, s ko* 
jom podjeljujući slavonskomu kraijestvu grb, ovako veli: 

Y.Wladislav, Božjom mOostjn kra\j Ugarski, češki, Dalmatinski^ 
Hrvatski, Slavonski, Bosanski itd. . . . KraIje»tvo ovo (Slavonija) me- 
dju dvimi riekami, to jest: Savom i Dravom ležeće, drži i brani su* 
proli Turkom, vjekovitim nei»iateljom i đušmanom kraljestva, najbliža 
mjesta, vodeći vjekovite bojeve, i braneći se tako, da n^riatelj želeći 
prekoračiti granice, svaki put natrag sa štetom susbijen biva. Poradi Čega 
mi ovo kraljestvo punim pravom jakim štitom ili dapače zidom ugarsko- 
ga kraljestva imenovati možemo. Da indi ovo isto kraljestvo Slavonija^ 
i pučanstvo naših vjernih u istom živuće^ našu kraljevsku darežljivost 
upoznade, odlučilismo ovaj grb (na trouglastom štitu dvie spomenute 
rieke poprieko izrisane, medju njimi na podpuno crvenom polju ^^) gore 
spomenutu kunu, njihov Starinski grb, s naravnimi bojami dati. Druga 
dva polja^ zauzimajuća gornju i dolnju stranu imadu biti modre boje. 



^) Osim inih mnogih ratovah vojevž Malija proti Turčinu god. 1462 i 1463, 
kad je Ali-Beg opetovano u Slavoniju i Sriem provalio. — God. 1463 osvoji 
Jajce; god. 1475 Sabac, a god. 1464 vojevsi u Bosni; doČim je knez 
Branković (niagjarski Kiniži) Turke kod Smedereva pobio. 

*0 Turci BU pod Wladislavom god. 1491 i 1493 u Hrvatsku i Krajnsku pro- 
drli, god. 1500 doprieše do Gorice. Iste godine pobi ih Ivan Korvin kod 
Jajca. — God. 1502 opustiše cielu Slavoncu, a god. 1512 biahu kod Vne 
pobijeni. 

*0 U novije vrieme grieše mnogi, risijn^ aredi^e potje sekmno bojom« 

. -t 

Digitized by VjOOQIC 



/ 108 

Na gornjem polju zbog neprekiđljivih i neutruđljivib boje vab, koje s 
TutČinom imadu, stavljamo zviezda Davora (Mars), osim toga stavljamo 
na štit kacigu s naravnom i vlastitom bojom, a na hju vitežko perje 
đa trepti kano po vjetra) koj grb podjeljujemo po zrelom razmatranja 
i sa dozvolom Biskupab i Baronah našib slavonskomu kraljestvu i u- 
kupnomu plemstvu. Dano u Budimu na začetje B. Đ. Marije 1496.^ '*) 

Iz navedene povelje vidi se, da su se medjaŠni stanovnici ponaj- 
više sami proti turskim napadom, bez svake ine ili državne pomoći 
branili, a znamo da su Turci veoma često napadali, osobito po smrti 
Matije Eorvina^ kad su u malih ćoporib^ poput razbojnikab i bajdukah 
robili sela i varoši. Da je u ono doba budi kakov postojani kordon 
na granici bio, toga sigurno Činiti nebi bili mogli. Osim toga poka- 
zuju dovoljno državne vojske, koje su, kako napomenusmo, proti Tur- 
kom na granici stavljane, da medje s nikakovim postojanim kordunom 
oboružane nebiahu, te tako nije tada već mogao početak biti našoj 
današnjoj vojnoj granici. 

IT ovo vrieme osobne obrambe pada slaba vlada Ludovika II. 
(1516 -|- 1526) koj, mlad godinami, ali star i slab duhom i tjelom, 
nebiaše kadar, nesložne i za blagom i dostojanstvi težeće ugarske ve- 
likaše ukrotiti, ili jih na jedinstvo i odvažnost sklonuti, i na to natje- 
rati, da irjedinjenimi silami rastući turski polumjesec sataru, ili ga 
barem od domovine odbiju. Na suprot, TarČiu, komu je opasni stališ 
Ugarske dobro poimat bio, obodren nehajstvom velikašah, stane sad svake 
obrambe lišene medje naše domovine prelaziti, te u unutarnjem harati 
i paliti, bez da mu je slabi i osamljeni kralj, radi izpražnjene penez* 
niče na suprot stati mogao. Na taj način pade god. 1521 Šabac i 
Beograd Osmanlijam u ruke, Što nemoćnoga kralja prisili, s privoije- 
njem velikašah, na budimskom saboru god« 1522 obrambu hrvatske gra- 
nice svojemu zetu nadvojvodi Ferdinandu ^*) izručiti. Ovaj je ponudu 
tim lašnje i pripravnije primio **), Čim je viša i za njegove države, po 
imenu za Istru, Štajerska i Kranjsku, opasnost prietila ; oboružavši od- 
mah s njemačkim vojničtvom na vlastite troškove gradove Klis, 



'^) Vidi Krčelić str. 301. 



") Kralj Lnđovik II. imao je za supruga Mariju sestru nadvojvode Ferdinanda, 
a ovaj opet Anu sestra Ludovikovu. 

'0 Vidi Istvanfl Ub, 7. str. 63, 

f ^, 

Digitized by VjOOQIC 



lOfr 

KrupU; Senj, BihaĆ i druge na hrvatskoj nLedji ležeće gradove. . Na 
taj način biaŠe Hrvatska proti Turčinu poujeŠto osjegurana, a Dalma- 
ciju uze papa pod svoju obrambu, doČim je današnja Slavonija, svake 
pomoći lišena, surovosti turskoj i na dalje izvrjg^nuta ostala, te po mo- 
bačkoj bitki ^^) malo po malo pod turski nesnosni jaram pala. 

Iz toga vidi se dakle, da ugarski vladari, premda su mnoge, tako 
rekuč neprekidljive, bojeve s Turci vodili, ipak nisu danaSi^'oj vojnoj 
granici početak dali, jer nigdje na granicah postojanoga korduna ne- 
nzdržavabu, kao što ga je prvi i pravi njezin početnik nadvojvoda. 
Ferdinande uzdržavao. Pa sve ako kadikad u medjašnih gradovib 
vojne posade biahu, to su ipak od graničarskoga vojničtva, koje za po- 
sjedujuće zemljište vojuje, kako čemo viditi, Čisto rvzlične bile. Nu 
tko bi u prvaŠnje vrieme pojedine vlasteline na to i skloniti bio mo; 
gao, da podajnikom posjedujaća zemljišta poklone i da jih od svake 
daće i desetine rieše, samo za to, da izključivo granice obće domovin^^. 
brane ? Doista nitko, jer se nemogahu nadati vlastelini, da će na drugoma 
mjestu naknadjeni biti, dakle se od njih to tražiti ni moglo nije. Od 
kud naravno sliedi^ da vojna granica do Ludo vika II. pod. ugarskim i 
kraljevi obstojala nije. 

Nadvojvoda Ferdinando, kao prvi početnik vojne granice, koj 
gore spomenute gradove dobro oboružii, uvidivši do skora, da nije 
Turčinu posve pat u Hrvatsku prepriečen, upotrebi zgodnu priliku, te 
naseli većinom bosanske i tursko-hrvatske Uskoke po granici, podjelivš^ 
im zemljišta bezplatno, pod jedinim uvjetom, da kao vojaci vlastitu, 
domovinu od turskih napadah brane, a kao poljodjelci, za sebe dobi- 
vene zemlje obradjuju. Na taj dakle način postavljen je temelj hr- 
vatskoj vojnoj granici od Ferdinanda, već kao kralja ugarskoga. Spo- 
menuti Uskoci, razdieljeni su kasnije u haramije ili satnije (Compag- 
nie) postavši toliko opasni s vremenom Trnkom, da je Soliman I. pri- 
nudjen bio, osobitu točku u pogodbe primiija god. 1545 poradi njih 
uvrstiti, a Selim II. iskao je dapače god. 1576 njihovo konačno iz- 
korenjenje. 

Medjutim biaše odabran već mnogo prije nadvojvoda Ferdinando 
u Listopadu god. 1526 za češkoga, a malo kasnije za ugarskoga 



'^) Dne 29. kolovoza 1526 poLi Soliman II. kod Mohača hametom ugarsku 
vojska. Lađovik II. trsživši u bjegu spafteuje, uđu&i sf u.čdjskojkaljužiiii. 



Digitized by VjOOQIC 



107 

kralja •*), te Je kao takav, sa njemaiSkim vojničtvom, koje se toli hra- 
bro proti Zapoljevim četam u ovih krajevih borilo, VaraSđin, Kopriv- 
nicu, Križ, Ivanić i druge gradove, proti preko-dravskim harajućim 
Tnrkom oboružao. Zajedno je pozvao Uskoke na pomoć njema^omu 
vojničtvu, koje nebiaSe kadro samo granicu braniti, te jih odriešio god. 
1564, poput karlovačkih graničarab, osobitom poveljom svake daće, 
pod tim jedinim uvjetom, da se svi za oružje prikladni vojniČtvu t. j. 
obrambi domovine posvete. Na taj način podigo je slovensku granicu, 
koju malo kasnije varaždinskom nazvaše, kao što je hrvatska sa po- 
dignutjem Karlovca god. 1579 karlovačkom naimenovana *''). 

Medjutim umaljenc su njemačke pa granicah bdeče Čete s vre- 
menom radi mnogih ratovah i oskudice novca, na toliko; da je kralj 
Ferdinande prinuđjen bio domaće granično stanovniČtvo kao i Uskoke, 
svake daće liSitl, da se tim lašnje obrambi domovine posvete, * podig- 
nuvši istom prilikom platjene i neplatjene Haramije. Njemačkim četam 
pripadahu ponajviSe Njemci, zatim Uskoci, koji zemlje dobili nisu; a 
domaćemu vcrfniČtvu svi oni, koji su zemljiSta posjedovali. Platja naimlje- 
nih haramijah sastajala je u gotovom novcu, suknu, ili drugih za živež 
potriebitih stvarih. Upravitelj karlovačke granice stanovao je u Kar- 
lovcu, a varašdinske u Varašdinu, zato, da oba Štajerskoj bliže budu, 



'^) Uslied novogradskoga (Neufttfidter) dne 19. srpnja 1463 niedju kraljem Ma- 
tijem i cesarom FridcriUom ucinjenoga ugovora; žalim uslied poiunskoga 
(Ine 1. siudena 1491 luedju kraljem VVladisIavom i cesarom Maksimilianom 
preduzetoga izjednačenja, zadobiše habsburgski Ercezi pravo na ugarski 
prestol. Po smrti Litdovika TI., koj je bez odvetka umro, pade kruna na 
njegovu sestru Anu, supmgii Ferdinandovu, koj je uslied spomenutoga 
prava, dne 5, studena 1525 na požunskom saboru za ugarskoga kralja oda- 
bran. Isti je dan erdeljski vojvoda Ivan Xapolja sa svojom strankom u 
Bjeloj stolici drugi sabor otvorio, i poslie kako bi 10. studena mrtvo kra- 
ljevo tjelo sahranio, dade se sljedeći dan za protu-kralja odabrati, šio je 
povod mnogomu nevinomu gmdjaiiskomu krvi proHtjn dalo, a Turkom pod- 
jarmljenje ugarske olakšalo. 

'') Gledaj: kod llietzingera Statist, der Militargrenze, Th. 1., Seite 19. Memoire 
tiber die Militargrenze von 1805 Msc. — Iz naputka danoga dne 5. kolovoza 
1563 naimenovanim komisarom Jakobu Lambergu, Emestu Biirstallu i 
Kranji Pappendorfn, što su imali granice razviditi, doznajemo: da su na 
hrvatsku granicu s^edeća mjesta spadala, kao; S. Wid na Uieci (Fiume), 
Senj, Otočoc, Brinje, Brlog, Dreznik, Celin, Sluin, Ogulin, Modruš, (Jlina, 
Urastovica, Sisak itd., dakle i predjel medju Kupom i Unoin; a na varaž- 
dinsku: tijurgjevac, Krii, Crkveno, Ivanić, Zagreb i Koprivnica. 



Digitized by VjOOQIC 



108 

doČim su njimi podvrženi kapetani haramijah u inih, većoj pogibelj 
izvrgnutih mjestih obitavali, sačinjavajući pojedine kapitanluke, od ko- 
jih su u novije vrieme satnije i satnićka mjesta postala. Na spome- 
nuti dakle način biahu graničari već s prvim postankom vlastnici po- 
ajedujućega zemljišta, radi kojega su na mjesto daće vojevali, bivši u 
svemu podčinjeni svojim kapetanom. 

Kralj Ferdinande I. držao je, radi velike oskudice novca, već 
godine 1542 sastanak s cesarom ELarlom V u Praga, u kom biaše 
zaključeno: da se ciela novoustrojena granica njemačkoma carstvu pri- 
klopiti ima, koje ju novcem i vojničt^om podpomagati obećalo, bez da 
je ipak to priklopljenje za Ferdinandova života svrsi privedeno. Istom 
po njegovoj smrti (f dne 25. srpnja 1564), podje to njegovomu sinu 
nadvojvodi Karlu za rukom, koj je god. 1575 s privoljenjem cesarc^ 
Budolfa n. vrhovni upravitelj ciele granice, s naslovom: „Štajerske i 
sve cesarske vojske u Hrvatskoj i Slavonskoj granici vjekoviti vrhovni 
kapetan^ postao. Njemu su ugarski stališi god. 1578, s petnaestim 
saborskim Člankom, granicu, kao od njemačkoga carstva, odvisni vje- 
kovili generalat, nasliedstveno izručili^ tom molbom, da sa Banom hr- 
vatsko-slavonskim radi obćega blagostanja uviek u pbrazumljenju ostane. 

Medjutim je već prije cesar i kralj Rudolfo od njemačkih stali- 
šah podjelene mu znatne novčane pomoći za uzdržanje granice, naime 
140,000 fr. poklonio, a unutarnji-austrianski stališi odrediše god. 1570 
u Ljubljani sakupljeni, u istu svrhu svake godine 750,000 forlntah da- 
vati nadvojvodi Karlu' i njegovim nasljednikom. Nu kada ni ovi, ni 
mnogi drugi prinesci uezadovoljiSe, biaŠe god. 1578 od triuh unutamo- 
austrianskih državab, i poknežene goričke grofije, sa tako zvanom bruk- 
skom knjižicom (Brukner Xibell.), još 548,205 forintah za uzdržanje 
svake godine odredjeno, i savjestno davano. Zajedno je u Gradcu 
dvorno bojno vieće za granicu ustrojeno, koje istom god. 1742 s dvor- 
no bojnim viećem u BeČu sjediniše. Osim spomenutih prinesakah stav- 
ljala je Hrvatska, polag svoje mogućnosti, nesamo vojnike, popravljajući 
gradove i kule o svom trošku, nego je i velike svote novacah za ovaj 
zavod žrtvovala. 

Ka polag svega spomenutoga pomaganja uniai\jivalo se dan na 
dan pučanstvo u granici, poradi dugotrajućih ratovah i neprikidljivih 
turskih napadanjah, te sa s toga mnoga sela posve zapustjena ostala, 
<5ega radi pozva nadvojvoda Karol god. 1580 mnoge dalmatirsko- 



Digitized by VjOOQIC 



hrvatske obitelji u granica ^^. — Njegov sin i nasljednik nadvojvoda 
Ferdinande — poslie cesar i kralj -- sljedeći otčin primjer, dozvoli 
god. 1597 mnogim stanovnikom iz male VliUSke'*), kojim biaSe ne- 
snosan tnrski jaram n Slavoniji, da se medjn Kupom i Unom s obve- 
zanjem branjenja granice, nasele; podignuvli tako zvanu petrinjskn 
granicu, koju je cesar Budolfo II. od svakog danka, kao i prve dvie, 
rieSio, priklopivSi ju varaSdinskoj granici. Nu malo zatim pade pe- 
trinjska granica Turkom u ruke, koji su istom god. 1689 iz nje iz- 
tjerani. Hrvatski StaliSi ponovile odmah u prvaSnja vremena ustrojeni 
korđun, podignuvSi u Kostajnici, Glini, Đubici, Jasenovcu, i Zrinju na 
Uni kapetanije haramijah, što su Turkom povratak n domovinu prie- 
Čile. Isti Stalifi proglasiSe ujedno god. 1696 hrvatskoga Bana upra- 
viteljem spomenute granice, komu je god. 1704 đvomo bojno vieće 
medju Kupom i Unom vrhovno kapetanstvo podjelilo. Na taj način 
obstojahu po ugovorenom god. 1699 karlovačkom miru^ tri graničar- 
ska generalata, medju jadranskim morem, Dravom, Savom i Unom, i 
to: karlovački i varaždinski, koji su u Oradcu od prvih vremenah 
svoje dvorno bojno vieće imali, zatim banovački, koj je pod upravom 
Bana od bečkoga dvomoga bojnoga vieča zavisio *•). 

Iz gore navedenih vidi se dakle, da je kralj Ferdinande I. pravi i 
prvi utemeljitelj i početnik vojne granice, te da samo njemu i njego- 
vim nasljednikom granica svoj početak, blagostanje i kasniji razvitak 
zahvaliti ima, kako to i Fesler**) dovoljno svedoČi, dočim veli; da 
graničarski zavod, poput živoga zida, proti Osmanliam podignuSe kra- 
ljevi iz habsburgskoga doma, ustrojivši ga tako, da je Turčinu nepro- 
lazljiv postao. Isti zavod kanili su ugarski Stališi najprije pod kra- 
ljem Karolom IIL (1711 -f- 1740), a zatim pod Martom Theresiom 
(1740 -f- 1780) ukinuti, predloživši, da se na granicu generalati iz 
Košiće (Kaschau), Gjura i Komaroma prenesu, a ustrojena grujica da 
se poremeti i opet provincialu priklopi, što dakako dozvoljeno *^) bilo nije. 



**} HieUinger Th. 1. str. 23. Koj Teli: da gu spomenute obitelji pod 
uvjetom njeke godišnje daće posvane. To nestoji, jer se sigurno ovi na- 
seljenici na daću nisu obvesali, budufi su radi davanja daće izsetili se. 

'^ Dn Fresne C. 1. str. 142. Zatim Tanbe B. 3. str. 25, koji dio Gradiš- 
ke regimente i stranu Poieike gradomedje malom Vlahom naiivigu. 

'®) Hietzinger Th. 1. str. 27. 

""0 Band 10. str. 469. 

33} Caroii Decret 1. art. 22 et 42. — M. Theresiae Decret. f. art. 49. ^ 

Digitized by VjOOQIC 



m 

Dočim je. dakle sudjelovanlem habsburgskih nadvojvodah na spo- 
inenuti naČia. vojna granica u Hrvatskoj postojala; dotle je eiela da- 
našnja Slavonija i veća strana Ugarske pod težkim turskim jarmom 
stenjala, premjda je mnogi junak glavu podigo bio, da se od barbar- 
skoga robstva oslobodi. Griehe otacah moradoše djeca oplakivati. 
Oholi i. grabežljivi ugarski velikaši, nehtjevši zakonitoga kralja Ferdi- 
nanđ£^ spoznati^ podlagabu se stranom Turkom, a stranom plaćahu 
svoju - drzovitost smrtju, okovavši vlastitu domovinu s okrutnimi lanci 
robstva, koje istom poslie 150godišnjega; dapače i đuljega sužanjstva, 
Leeopolđu I. (1 657 -|-; 1705) za rukom podje razkinuti, pobivši on sa 
svojim pobjeđiteljnim oružjem u više krvnih bojevih ^^, imenito pako 
na onom is.<pm skoro mjestu kod Mohača, g^'e su prije 161 godine Ugri od 
Djih pobijeni, dne 12. kolovoza 1687 Turke, koji su se preko Save u 
3osnu i Srbiju povukli. 

Austrianska vlada, uvjerivŠi se dovoljno kroz dviestogodiŠnje iz- 
^tuatvo potrebooi i koristi graničarskoga zavoda u Hrvatskoj^ odredi 
odmah kako iz Slavonije godine 1691 iztjera Turčina,"*) poput hrvat- 
ske granice podići niz Savu u Slavoniji^ zatim krsj Tise i Maruša u 
Bačkoj, sličan kordun, tim nalogom, da se suvišne nuz Savu ležeće 
kule i tvrdjave odmah poruše, stranom s toga što ih vlada radi nedo- 
stađka vojničtva uzdržavati nije mogla, a stranom jer su se u istih 
pflistaije uzdržavali. Ovim postupkom prepreČeno je zajedno nepria- 
ta^ju svako stalno i postojano držanje, u ovih stranah^^). U isto vrie 



^^) Zmi^titiji Turski porftzi jesu sljedeći, i to: kod bečkoga obsjednukja, koje je od 
1&. srpnja do 12. rujn^ 1683 trajalo, biahu prvi put hametom pob^eni, 
gdje jih s pomoću Po^akah do 70,000 pade. Odmah za tim združiše se 
Karol Lotharingski, poljski kralj Sobjeski i Stahrenberg, i potukoše 9. li- 
stopada Turke kod Parkanja. — Sljedeće godine, dne 15. lipnja otme Karol 
liOtharingskr Višegrad, pobije ih dne 27. istoga mjeseca kod Waea, zatim dne 
10. srpnja kod S. Andrije, a dne 22. kod Hanzabega, — Dok se je poslle 
Lotharingski u Ugarskoj s Turci naganjao, oteo je Jakob Leslie dne 14. 
kolovoza 1685 Osjek, popali vši sjkoro cieii Dravski inost. Godine 1696, 
dne 2. rujna pade Budim poslie dužega obsjednu^a u ruke Karola Lotha- 
ringskoga i Maksimilifiiifi. BayarsHog^, a š njim malo po malo i drugi gradovi. 

^'> Slavonija očistili su generali Lesle i Diinevvald god. 1687 konačno od Tu- 
rakah, koji su se godine 1690 iznova natrag povratili, i njekoliko grado- 
vah predobili, bivši iz njih već god. 1691 konačno velikom štetom iz- 
tjerani. 

*'') Svpar pj^le^alo, lUrie, knjiga 4. str. 477. 

Digitized by VjOOQIC 



ili 

me preselile su se mnoge obitelji iz Bosne i SrMje ovamo, napuČivSi 
znatno od Turčina ostavljene države, imenito pako BaČku, proti kojoj 
sa još u Banata gospodnjnći Osmanlije stajali. Spomenutim naselbt* 
nam podeljena su već god. 1690 liepa prava. 

Us^ojehje slavoni&o-bačke granice^ premda je u pridobivanih 
drSavah ugarska komora, hlepteća za koristjui upravljanje odmah pre- 
uzela, biaše ipak odboru pod predsjednićtvom grofovah Marsiglie i 
Bahate izručeno, koj je posred nmogih prepriekah još ii^e I6dl go- 
đioe ponfešto granicu od provinciala razludio, te ve6 u hrvatskoj gra- 
niči obstojeća nAjnuždrnja pravila u novo ttstroja^ajućoj uveo. 

Istom poslie ugovorenoga karlovačkoga mira preduzeto je iznova 
točno ustrojenje spomenute granice, koje cesar LavoslavJ. grofu Mar- 
sigli, Kalim dvornobojnim vjećnikom Babati, Herberšteinu i Wilden- 
šteinu izruči, poslavši ih u granicu, da ponajjirije vojničtvo urede i 
bolji red u obče uvedu, jer su osobito u slavonskoj granici novona- 
imenovani Častnici tako svojevoljno i grabežljivo sa još surovim sta- 
novničtvom postupali, da se je preko dvie hiljade Ijudih iz vlastite 
domovine, nemogavši tlačenje i nepravdu podnositi^®), izselilo, tražeći 
kod Turčina polakšicu. 

Spomenuti odbor uveo je sa carskim odobrenjem sljedeće nared- 
be godine 1702 u cieloj granici, naime: 

a) Da karlovački i varaŠđinski generalat ima biti zavisan od dvor- 
noga bojnoga vieća u Gradcu, a banovački i slavonsko-bački od 
dvomoga bojnoga vie(?a u Beču. Za ovaj stražnji postavljena 
je general-kommanda u Osjeku. 

b) Svaki generalat razdieljen je tako na okružja, đd svako okružj<>' 
3200 pješakah u Šest haramijah iliti aatnijah, i. 666 konjanikab 
u dvie satnije razdieljenih, uzdržavati more 

c) S vojničtvom cieloga okružja ima upravljati pukovnik ili pod- 
pukovnik. Ovoga stražnjega, kao i sve niže častnike, ima ime- 
novati Ban u banskoj granici ^'^), a u drugih generalatih gene- 
ral-kommande. Pukovnike pako postavlja na predlog general- 
kommande Njeg. Veličanstvo. 



") Krčelić str. 403 i 475. 
»0 Isti «tr. 482. 

12* 

Digitized by VjOOQIC 



m 

d) Svakoj pojedinoj satniji dodani su sljedeći Sastnici, i to; kape- 
tan, vojevoda, barjaktar, stražmeŠtar, i njekoliko desetnikah (kor- 
poralah), konjaniĆtvo je imalo istoga imena Častnike^ izim vojvode, 
koj je kod njih hađnagjom nazivan bio^®). 

e) Svaka pojedina satoija imala je dobiti vlastita zastavu, koja se 
u mimo doba kod kapetana čuvati imala. 

f) Budući da častiliei niži od kapetana nikakove plaće od vlade 
neprimabu, to su graničarske kuće pojedinim častnikom na gor 
dinu za njihovo uzdržavanje, po tri poslenika davati dužne bile ^^). 
Od ove daće biahu kuće ćastnikah i podčastnikah iznimljene. 

g) Graničarski vojnici morahu o vlastitom trošku, u vlastitom odjelu 
i sa svojim oružjem bezplatno na granid stražiti, i nad unutar- 
njom sigurnosti bditi, Eadi toga postajahu 

h) Svake daće i stibre liSeni, pravi vlastelini podeljenoga im zem- 
ljišta. 

Budući pako da je granica u politiČko-ekonomiČkom smislu od 
županijskih ili kameralskih častnikah dosada upravljana bila, koji se 
nikako s vojniČkimi slagati nisu mogli, zato je kralj Leopoldo I. u 
isto vrieme odbor iz provincialne strane, sastojeći iz grofa Franje Na^ 
đažda, Stjepana Kosa i Aleksandra Nedeckoga, naimenovao^ koj je u 
porazumljenju s grofom Marsigliom medju granicom i provincialom 
međje ustanovio, i graničare u politiČko-ekonomičkom smislu od župa- 
nijah konačno odciepio, i upravljanju vlastitih pukovnikah izručio ; koji 
su već godine 1700 u pojedinih selih, prostranu moć imi^uće seoske 
knezove, postavili. Ovi su o svom poslovanju samo pukovniku u sta- 
novito vrieme izvjesne davati dužni bili^^. 



^^} Liber memorab. Parochiae Veterogradiscanae. 

^^ Već god, 1797 biahu zemljišta na sljedeći način u granici razđieljena, i to : 
Pro8ti graničar dobio je 12 danah oranja, barjaktar 24, vojvoda 30, a sal^ 
nik 72. — Dan oranja zadržaje 2400 [] hvati, odknda sliedi, da je satnik 
10$ jntarah, računajući jutro po 1600 [] hvatih, imao ; dočim je prosti gra- 
ničar samo 18 jutarah imao. 

'0 Ditriam Jesmtartun Paroch. Velicensis. 

Digitized by VjOOQIC 



Oro toli prosto nređjenje, bilo bi neuke joS onda graničare usre- 
6i]0y da jih nisu malo mo malo u njihovom zadovoljstvu grabežljivi i 
opaki, osobito inostrani ljudi, pobunili, poČimaj ući dobro obrađjene zem- 
lje otimati, protuzakonite danke pobirati, i razne nepravde na toliko 
Činiti, da su graničare do skrajnjega zdvojenja doveli. StaliS grani-, 
carski toga vremena opisige veoma živahnimi bojami dvorni viečnik 
Taube^^) doČim ovako govori: ^^Stanovnici granice imali su sve krie- 
posti i mahne surovih naredah, bivši s jedne strane iskreni, gostolju- 
bivi, pripravni jedan drugomu na pomoć, jaki i hrabri; a 8 druge 
strane glupi, vračanju, bajanju, pijanstvu, osveti, i drugim mahnam 
podvrženi. Sada su Slavonci*^ (to jest 1777 kada je pisao) ,a mno- 
gimi inostranci, kojih zadaća biaSe surovi narod izobražavati, pon^ješa- 
ni; bez da su ovi svrsi odgovarali, da Sto više, s mahnama su ih izo*. 

braženih naredah upoznali^ a domaće im liepe krieposti ogadili 

Uedju timi biaše njekoliko generalah, koji su 4tali harati, a ne stanov- 
ničtvo izobražavati, podjelivši odliČnije časti Njemcem, bacivši po gdje 
koju manju službicu domaćim. Osim toga uvedoSe protuzakomte raz- 
ne danke, osvojiSe dobro obradjena zemljišta, narinuvši zločestija gra- 
ničarom, te tako uzrokovaše s ^mi i mnogimi drugimi nepravdami, da 
su mnogi gramčari lišeni svoga dobra, ostavili kuće i podali se na 
hajdučtvo, dočim su ini, nemogavši dulje jaram okrutničtva i globlenja 
podnositi, u »krajnom zdvojenju svoje tlaČitelje pobili.* Ovako zbori 
Taube, koj se podpunoma s opatom EJrčeličem'^) u toj stvari slaže. 
Da Što više i cesar Karol VI. potvrdi ove rieČi podpunoma, kad principa 
Hildburgshausena god 1734 u granicu radi toga posUt, da tužbe potla- 
čenoga stanovniČtva izvidi, i potištenim pomoć donese 

Usljed organičkoga ustava imale su Čete granicu Čuvati i unu- 
tarnju službu u domovini obnašati, bez da su kuđagod u rat vodjene 
bile, izim dobrovoljacah ^^, Odtuda sliedi, da su istomu vlađajućemu 
domu, i to samo dobre strane, nepoznate ostale, bivši neprestano kod vr- 
hovnoga poglavarstva pocmjivane i nečovječno ružene. Cesar i kralj 
Karol biaše prvi, koj je graničarske čete god. 1743 u Talijansku proti 



3') Beschreibnng đes Koiiigr. Siavonien B. 3. str. 75 do 78. 

'^) Notit. Praelim. str. 413. 

^^ Po prognanju turskom vojevali su graničari kao dobrovoljci od god. 1703 
dr 1711 proti Rakocu, a od god, 1716 do 1718 branili su vlastitu domovinu 
proti Tnrkom. 

Digitized by VjOOQIC 



114 

izvanjskomu neprijatelju ođpravio, gdje su se na toliko hrabrostju i 
dobrim vojničkim ponašanjem odlikovale, da su nesamo od domaćih, 
već i od Španjolskih i sarđinskih generalah pohvaljene bile, kroz Sto 
su svoje neprijatelje osramotile, i zlo ubavjestjenomu vrhovnomu pogla- 
varstvu 8 Čini pokazale, da su na mejdanu junaci, a kod kuće vjerni 
i poslušni podanici, samo kad se š njimi pravedno i ČovjeĆanski po- 
stupa, Sto žalibože od dotičnih poglararstvah [zanemareno biaše, radi 
Čega ova zasluženoj pedepsi izmakla nisu. 

Princip od Hildburgshausena, kako spomenusmo, poslan god. 1734 
u granicu, odpusti sve krive i protuzakonito postupajuče Častnike, ili ih 
pedepsa, postavivSi nove; i to većinom domaće, koji su svrsi shodnije 
odgovarali. Zatim stane učiti navade i običaje, krieposti i mahne 
naroda, putujući od mjesta do mjesta, da tim laSnje novi ustav za 
granicu ustroji, s kojim bi se sva nezakonita postupanja ukinuti mogla. 

Poslie viSegodiSi\jega marljivoga bavljenja u granici, povrat ise Hild- 
burgshausen u ĐeČ; predloživši svoje predloge,, glede nova usirojenja gra- 
nice, carici Mariji Theresiji, koja je graničare iz nasljednoga rata do- 
bro poznavala. Isti predloži pretresani su još jedanput, pošto su iz- 
ručeni bili f.*z.-m. Franji Leopoldu baronu Engelshofenu, da jih u Hild- 
burgshausenovom smislu u granici uvede. Ovaj urodi već god. 1746 
osam hrvatskih regimentah, proglasivši u cieloj granici sljedeću osuo* 
vu^ koja je u život stupiti imala^ i to: 

a) Imadu se u život uvesti vojnička vježbanja kod svih graničar- 
skih regimentah, polag zakona (Exerzier-Eeglement) što ga je za 
granicu princip od Hildburgshausen na hrvatskom jeziku složio. 

b) Imadu nabaviti graničarske kuće vojnikom odjelo jednake boje i 
kroja iz domaćega sukna. 

c) Na mjesto dosadaŠi\jega vlastitoga, iz šaranice, piŠtolah i handžara 
sastojećega oružja, poklanja vlada graničarskim vojakom remenje 
i glunte. 

d) Svaka regimenta ima iz 16 satnijah sastojati tako, da svaka po- 
jedina 12 pješačkih (Infanterfe ^*), dvie grenadirske i dvie ko- 
njaničke satnije uzdržavala bude. 



^*) Naimenovanje Infanterije dolazi od njeke španjolske Infantice, koja je ubi- 
jenoga po Arapih otca, sakupivši jednu pješačku četu, osvetila. U Au- 
/striji je prvi Maksimiiian I., a u Ugarskoj Matija Korvin pješačtvo uveo. 



Digitized by 



Google 



m 

e) Pukovnike imenovati će i, na dalje Njeg. Veličanstvo, a 8ve niže 
častnike dvorno bojno vieće, zato 

f) Svi častnici s 1. studnom 1747 stupaju u carsku platju, radi 
čega moraju 

g) Do 1. studna 1750 sva do sada posjeđovana zemljiSta predati, 
budući da su graničari od davanja daljne tlake riešeni. 

li) Oni častnici, što odmah svoja zemljišta neodadu^ primaju samo 
polovinu platje. 

i) Graničarsko vojniČtvo sa regularnim uzporedjuje se, nu tako: 
da se graničari uviek kao lahke Čete smatrati imadu. Uslied toga 

j) Podjeluje se graničarskim čafftnikom jednako i obće promicanje 
viših častih (avan^ement) u redu 8 inimi Častnici austrijanske 
vojske, itd. 

Spomenute točke uvedene su do god. 1747 u hrvatskoj granici 
podpunoma, a ustrojenje slavonske granice pričeto je istom^ kad je god. 
1*^49 jedan od provincialne strane, pod upravom predsjednika ugarske 
komore grofa Antuna Oražalkovića, skl(^ljeni odbor, u pribitnosti 
f.-z.-m. Engelshpfena medje iznova med granicom i provincialom iz- 
jednačio i ustanovio* Po dokončanom izjednačenju biaše slavonska 
granica u tri regimente razdie^ena, podpunoma uredjena, te su u njoj 
svetačno s 1. studnom 1 770, kao i u hrvatskoj granici, gore spomenute točke, 
premda su već prije većinom uvedene bile, u život stupile ; doČim je 
tisansko-maroška granica :stim danom ukinuta, buduć da je stranom 
predobitjem Banata god. 1717 i 1718 suvišna postala, a stranom što 
ju je već god. 1741 Maria Theresia ugarskim Stališem odstupiti obećala. 

Biaše namiera cielo austrijansko carstvo živim zidom, t. j gra- 
ničarskim vojniČtvom opasati, s toga je nastala potreboća u Banatu i 
Erdelju, poslie prognanja turskoga, takođjer vojnu granicu ustrojiti, ko- 
jom je, stranom komora, stranom vojuičtvo upravljalo. Nu radi silnih 
preprekah pošlo je mnogo kasnije za rukom žudjeno djelo svrsi pri- 
vesti. I premda je u Banatu f.-m Franjo grof Merci već god 1724 
o tom zavodu počeo raditi, to je ipak istom god. 1767 podpunoma posao 
uredjenja svršen *^). Erdeljsku granicu, počeo je god. 1761 general ko- 



'') Griseiinl Geschichte des Temescher BanaU, Th. 1., s|r. 153. 

Digitized by VjOOQIC 



njaničtra Adolf baron Buckov nređjivati, bez đa ju je radi mnogih za 
priekah k svrsi privesti mogao. Nu sto njemu za rukom nije poSlo, 
to je njegov nasljednik f.-m.-l. baron Šišković sljedeće godine izposlo- 
vao^ ustrojivši u Erđelju četiri pješačke i jednu konjaničku regimentu. 

Što se napokon ŠajkaSah tiče, koji u jednome kutu na nticaju 
Tise i Dunava u 14 selih živu, ovi su se u nasljednom ratu već 
tako odlikovali, da je Maria * Teresia dvie satnije, koje su već god. 
1747 obstojale, za obrambu Save do Mitrovice i Dunava do Pančove, 
i na dalje ostavila. Poslie je na naročitu zapo7?jed, negledeći na mnoge 
preprieke, god. 1764 iz šest satnijah sastojeća četa ustrojena®^) 

Na spomenuti dakle način opaso je habsburgsko lotharingski 
dvor svoje države sa živim zidom proti Turčinu^ podignuvSi od jadran- 
skoga mora, sve do karpatskih gorah, u dužini od 263% Q miljafi 
vojnički kordun, sastojeći iz 17 pješačkih regimentah, šajkaške Čete, 
i sikulskih konjanikah, koj u svako vrieme nesamo Turke odbijati, 
već i proti inim nepriateljom vojevati pripravan stoji. 

Graničarske regimente biahu glede broja medju ine pješačke re^- 
mentc god 1769 tako uvrstjene, da su u broju 60 do 76 stajale. 
Nu već god. 1798 dobiše vlastite brojeve i naimenovanja. Napokon 
je god. 1808 razlika mcdju graničarskimi regimenti kroz okrajke 
(Au&chliige) i dugmeta uvedena, za tim su pako uredjene general - 
kommande i štapska mjesta, kako sljedeća tabla pokazuje: 



'»j Hitzinger, Th. 1., str. 29 do 38. 

Digitized by VjOOQIC 



Ili 



• 

f 

(6 

s 

08 

Q 


i 


O 




1 




1 

1 


1 


1 


i 
f 


1 


I 


1 


.T 
1 


i 


1 

-s 

i 


1 

1 


1 

t 


1 

O 


o 

1 


•** 
© P 

QQ bo 


s 


1 







1 




1 


"© 


1 


*© 


1 

1 


1 


1 


3 


I 

O 

o 


1 

O 


1 

a 

Ti 

o 


© 
© 


i 
1 


i 

1 


© 

i 

Ti 
-a 


i 

J4 


© 

1 

© 


1 

1 


i 
1 


© 

1 
1 


1 

i! 

•ga 

•12 




9fLl 


OSil 


CD 


9tZI 


i.911 


Z9LI 


Naimenovanje 
regimente 


i3 


6 


1 
1 


i 


1 




at 
1 








1 


S 
s 


1 

> 


u 


P 


ee 

J 


e8 


1 




« 


1 


Sd 


ć5 




*H 


<N 


CO Tji 


•o 


CO 


r> 00 


Oi 


1 


O 


1-H 




CO 






Ti 




I 




1^?«A01I«5 




I3[6aOAQ|g 


-ouBg 




pi3fi»Fa 


tiq9i^2^ 


noip«! 
-BAOipj n 




*A§oia 

-9i u 


ttfmqig n 



Sve graničarske regimente imale sn po ovom uređjenju nabaviti 
haline iz crnomanjastoga (8ehwarzbraun) sakoa, a hlače iz modroga, 
dioćim je kod šajkašah svietlo modro uvedeno, koje jo§ i danas grani- 
čarske r9gimente imadu 



Na taj način ustrojena c. k. vojna granica, biaše raznim pro- 
mienam izvrgnuta. Manje promiene gleded na odjelo, koje je, izprva 

, 13 



Digitized by VjOOQIC 



118 

Često menjano, zatim na vrsti oružja i izot)ražeDJe yojni<5tva) mogu se 
u povjestnici gradiške regimente Čitati; đočim ovdje veće promiene, 
glede pojedinih generalatah i regimentab, navadjamo : 

Već god. 1753, biaSo uslied beogradskoga nesretno ugovorenoga 
mira, banovaČkoj granici, petrinjska priklopljena. Malo zatim sliedilo 
je izjednačenje medju karlovaČko-varaSđinskom granicom i provincia* 
lom god. 1766 i 1769, Čim je god. 1777 Karlovac kao novo-nwme-. 
novani Eralj-varoš od granice odciepljen. Uslied Žižtovačkoga g. 1791 
ugovorenoga mira biahu njekoja izjednačenja u karlovačkoj, banovač- 
koj i banatskoj granici preduzeta, uslied kojih je nješto odstupljeno, 
a nješto granici, kano n. p. Cetin, priklopljeno. God. 1800 preobratjeni 
su biskupovi i kapitula zagrebačkoga u banovaČkoj granici ležeći spahi- 
luci (Opatija Topusko) u granicu, a naknada im u Banatu pođeljena. 
Napokon je god. 1809 do 1813 karlovaČko-banovaČka granica joS 
Francezkoj pripadala. 

Ovo su od prilike važnije promiene u granici do god. 1813, koja 
je poslie toga, sve do najnovijega vremena, u svojoj god. 1808 naznače- 
noj clelosti ostala. Nu već god. 1848 pripade ciela slavonska granica 
zagrebačkoj general-kommandi, doČim je za Slavoniju obstoječa pe- 
trovaradinska ukinuta. Halo zatim bude god. 1851 petrovaradinska 
regimenta sa SajkaSkom Četom od slavonske granice odciepljena, i te- 
meSvarskoj general-kommandi priklopljena. 

Što se banatske granice tiče, biaSe na predlog generala brigadira 
Mihaljevića već god. 1838, radi laSnje službe, ilirskobanatska če- 
ta sa Stopom u Bieloj-Crkvi, iz četiri satnijah vlaSko-ilirskihj, i iz dvih 
ĐJemaČko-banatskih regimentih, podignuta. Odkuđ je naramo sljedilo, 
da su obe regimente po tom odstnpku, novo unutarnje uredjenje pred- 
uzeti morale. Budući pako da je vlafiko-ilirska regimenta sva ilirska ^^ 
sela novo-ustrojenoj Četi odstupila, zato se odmah po tom ođstupku 
vlafiko-banatskom regimentom prozv^. 

Već god. 1845 biale ilirsko-banatska Četa, na Čast ilirsko banat- 
ske regimente podignuta, dobivši uredni broj 18. Novo ustarojenoj re- 
gimenti odstupi iznova njemačko-banatska regimenta jednu cielu satn^ 



'^) Pod ilirskimi seli razuniievahu se sve one obćine, koje istočno* nesjediige- 
nomu vjerolapoviedai^ju pripadaju, sada 3e lovu srb^ke. 



Digitized by VjOOQIC 



119 

i njekoliko sela, đočim je ostalo vlaško-banatska regimenta dodala, 
kroz što su obe regimente po dragi pat unutarnje uredjenje poduzeti 
morale. 

Vlafiko-banatska regimenta, nezadovojlna sa svojim imenom, pro- 
zy4 se god« 1848 romansko-banatskom, koje ime joi i danas nosi. 

Sto se erdeljske granice tiče, ta je kao suvišna, s previSnjom 
odlukom od dne 22.^ i cesarskim propbom od dne 24. sie&ja 1851 
tako ukinuta : daje sikalsko konjaničtvo uli. husarsku regimentu, prva 
pako sikulska pješačka regimenta u novu regimentu kneza Lichtenšteina 
br. 5 ; druga u grofa Koronina broj 6 ; zatim prva vlaška a grofa Jelačića 
broj 46, a druga vlaška u kneza Thum-Tarisa broj 50 preokrenuta. 
Po podignutju spomenutih četii*i graničarskih regimentah sljedilo je, da 
ilirsko-banatska pod brojem 18. stoječa regimenta, uslieđ propisa od 
dne 19. veljače 1857, u novom redu broj 14. dobi. 

Napokon bi uslied carskoga propisa od dne 26, lipnja 1852 iajka< 
ška Četa u graničarsku četu s novim naimenovanjem : „Titelski graničar« 
ski pješački bataillon** preokrenuta^ buduč da je s podignutjem pomor- 
skoga vojničtva (flotille) na Dunavi, suvišna postala« 

Ovoliko u obče o postanka vojne granice i vojniČtva, koje svoj 
početak i razvitak, samo habsburgsko-lotharingskom domu zahvaliti 
ima^ od koje s punim pravom EngeP^ ovako govori: ^Zavod vojnič- 
ke granice služi c k. vlađajućemu domu na veliko poštenje, dočim 
kroz odlično vojniČtvo istim neprijateljom opasno postaje^*).* 



^*) Geschicbte đes ungarischen Reiches. 

^^ Johann RiUer von Trantrnann F.-M.-L., Uebersicht đer Entetehung, Ver- 
faMung und yerwaUang der dsterreichifcben MiliUtr-Grence. MilitAr. 
Zeiisch., Jahrgaog 1836, Heft 6. 

13» 



Digitized by VjOOQIC 



120 



3. 

Ustrojenje polUičko-ekonomičko 

c. kr. voine Granice. 

Jura dabat, iegesque viriš, operumque laborem 
Partibus aeqiiabat justis. 

Virgil. Aeneid i. 507. 



Austrijanska vlada^ koja od starih vremenah na podizanje i iz- 
o'braženje vojniŽtva u granici mnogo žrtvo vi, uredi, premda mnogo ka- 
snije, granica i u politićko-ekonomiČkom smislu. 

Prva biaše carica Marija Theresija, koja uvidivši graničarske 
zasluge u nasljednom ratu, novi ustav granici podade, naloživ^i f.-m. 
Neubergu, da ga shodno vremenu i stanovništvu izradi. Ovaj iativši 
se posla, izradi velikim, nu zaludnim trudom i pretjeranimi troškovi tako 
zvana: „graničarska prava** (Grenz-Rechte), koja su na obću 
graničarsku žalost u cieloj granici dne 18. lipnja 1754 proglašena bila. 

Uslied ovih tobožnjih pravah izgubili su medju ostalimi grani- 
čari: a) vlastniČtvo zemaljah, koje postade vojničko leno (MilitSrlehn), 

b) graničari moradoše kao poljodjelci danak platjati^ i desetinu da- 
vati, a kao vojaci bez svake nagrade o vlastitom trošku služiti, — 

c) graničarske kuće imadoše odjelo za vojnike iz domaćega sukna bez- 
platno nabavljati. Napokon d) vojnike po razmieru množine ukućar- 
nah, ne pako po razmieru posjedovanja zemaljah stavljati itd. 

Ove i ovim slične, s punim pravom rekavši nepravde, koje bi se 
bez svakoga truda i troška uvesti bile mogle, prouzrokovahu toli 
veliku nezadovoljnost, da su nesamo mnogi u Tursku pobjegli, gdje 
tolike danke nisu plaćali ; nego su i bunu, osobito u karlovačkoj granici, 
radi tlačenja i toli nepravednoga postupanja Častnlkah, već god. 1755 
uskorile. 



Digitized by 



Google 



121 

Carica Mrtrija T heresija o svem tom toČno ubavjeatjena, pozva zato 
k sebi pukovnika brodske regimente barona Beka, koj je već u građiSkoj 
regimenti kao podp ukovnik ođ god. 1760 do 1764 veliko ime steko, 
izručivSi mu kao g.-m. upravu granice, s nalogom, da sva protuzako- 
nita postupanja izkoreni, potrebne polakšice uvede, i izobraženje na- 
roda i poljodjeljstva rukovodi. Bek, kao mudar i savjestan muž, nije 
Štedio truda ni troška, da povjerenju svoje carice podpunoma odgo- 
vori. Ponajprije ukinti od f.-m. Neuberga uvedeni danak i desetinu, 
ustanovivši još i sad obstoje(5u tako zvanu gruntarinu, iz koje se Čast- 
nici i poddastnici plaćaju. Zatim obrne svu brigu na zabludjene i 
pustajluku podane graničare, koji radi nečovječnog s njimi baratanja 
i tlačenja, kuče ostaviti i u Sumah živiti prisiljeni biabu, pozvavši jih 
natrag, s obećanjem podpunoga oproštenja, kroz izaslane ljude. Njegov 
poziv neostađe bez posluha. Svi, koji su se dragovoljno povratili, 
biahu novcem nadareni, svojim kucam odpustjeni, mali samo broj 
neposlušnih biaSe za pedepsu u vojničtvo uvrstjen, da izvan domovine 
pod carskim barjako'm služi. Na taj liepi način očisti g. m. Bek kroz 
kratko vrieme svu granicu od dosadnih razbojničkih Četah, davši liepi 
primier ČovjeČanskoga postupanja Častnikom i inim poglavarom, sa još 
surovimi graničari. Na dalje je popis (Conscriptio) u cieloj granici 
preduzeo, te nesamo regimente i satnije, nego i pojedina sela i ista 
graničarska zemljišta tako omedjaSio, daje svaki pojedini znao, Sto ga 
ide, i kuda pripada, kroz Što je mnoga neporazumljenja i razpre, koje 
su većinom iz netočnosti medjah proizticale, digo. Uredio je takodjer 
slobodne obćine (Communit^ten), i sa zanatliami naselio, učione u pogla- 
vitib mjestih uveo, poljodjeljstvo znatno poboljšao, i putove i ceste po- 
praviti dao. 

Carica Marija Theresija, da za toli neumornu revnost generala 
barona Beka nadari, naimenova ga god. 1763 feldzeugmesterom i vr- 
hovnim upraviteljem hrvatsko-slavonske granice, naŠto odmah drugi popis 
naredi, i regimente, gledeći na pučanstvo, iznova izjednači. 

Za vrieme Bekova u granici upravljanja, biahu graničari sretni, 
jer se je š njimi uljudno i čovjeČanski postupalo; nu poslie njegove 
smrti promienjena su mnoga, koja su iznova graničarski stališ nesnos- 
nim učinila. Sudjelovanjem cesara Josipa II. imenovan bi koncen> god. 
1777 novi odbor, koj je vremenu shodni ustav za granicu izraditi 
imao. Nu na skoro bi taj nuždni posao, radi nastojećega rata, preki- 
nut, te istom sa zapovjedju od dne 9. kolovoza 1783 generalu Geneyne-u 
8 nalogom izručen, da cielu grai^u obiđe i od svega 86 m^prije ličilo 



Digitized by VjOOQIC 



122 

osvjedoĆivŠi, započetu osnovn nastavi ; koj gereral itko zvani: n'kaiitonski 
regnlativ" složi, i to ponajviše sudjelovanjem i težnjom upravljaju<5eg« u 
Hrvatskoj granici f.-m.-l. barona Wins-aj od koga ovaj novi sistem 
ime dobi, kojega dne 1. svibnja 1787 u život uvedoSe. 

UsHed toga ustava biahu već god. 1785 regimente u političkom 
smislu kantonimi nazvane, i svaka u Četiri okružja razdieljena. Kan- 
tonska uprava biaše podana jednomu štapskom u častniku, kojemu su 
okružni upravljajući častnici sa plaćom od 5 fr. na mjesec podložni 
bili. Najznamenitije u tom ustavu biaše povećanje gruntarine, i podie- 
Ijenje tako zvanog Constitutivuma od godiSnjih 12 forintah poje- 
dinim graničarskim vojnikom. 

Budući pako da Win80v ustav nikako svrsi odgovarao nije, dođje 
poslie trinaest godinah t. j. g. 1799 f.-m. dvomi bojni predsjednik Win- 
ko grof Coloredo u granicu, da mahne i nedostatke izvidi, te shodan 
vremenu i narodu novi ustav složi, koj već dne 17. rujna 1800 pod 
imenom Coloredova sistema u život stupi. Znamenitije točke 
toga ustava biabu sljedeće: 

a) Svi kantonski Častnici imali su prestati, a na mjesto njih ime- 
novani su 4 nadporučnici i 4 podporuČnici^ zatim 4 baijaktari. 

b) Pukovnik ima biti upraviteljem u vojničkih i u političko-ekono- 
mičkih poslovih svoje regimente. 

c) Deoba obiteljah strogo je zabranjena. 

d) Babotnei grunt'arske knjižice, koje su god. 1799 uvedene, imada 
i na dalje ostati. 

e^ Štapskim Častnikom i satnikom dozvoljava se samo jedno jutro 
zemljišta, a poručnikom pol jutra. 

f) Kod svake general-kommande imade se graditeljstva upravite!) 
(Bau-Đirektor) s dodanim mu pomoćnikom (Adjunkt) i pisarom, 
a kod svake brigade po jedan tesar fZimmermann) i zidar uvesti. 

g) Gruntarina ima se bez svakoga razredjenja (klasifikacie) od jutra 
po 24 kr. platjati. 

h) Od svakoga platjanju podvrženoga jutra imade graničar na go* 
dinu jednoga rabotara i pol kolah davati. 



Digitized by VjOOQIC 



128 

i) Ođjelo grft&iČarskih vojakah imađe se is domaćega sukna krojiti. 

Napokon: 
j) Naselnici ostaju kroz deset godinah od rabote i gruntarine prosti itd. 

Ova sistema biaše 70S manje sposobna za graničare, zato naloži 
već god. 1801 cesar Franjo nadvojvodi Karolu, graničarskomu ljubimcu, 
da za granicu novi svrsi i vremenu bolje odgovarajući ustav izradi, 
koj je sve razumne u granicu iiruće muževe pozvao, da mu bez 
svake bojazni i ustezanja sviestno priobće svoje i prostih graničarah 
mnenje, gledeći na poboljšanje ustava. I zbilja njegov poziv ne- 
ostade bez odziva. Do konca godine 1802 dobivši do 300 iz 
granice poslanih dopisah, predade jih poslie marljivoga prouČenja 
sljedeće godine jednomu pod predsjedniČtvom g.-m, Kleina sastavlje- 
nomu odboru ^), koj je , upotrebivši sve spomenute dopise, do konca 
kolovoza osnovu izredio. Nu s tim još nebiaše nadvojvoda Karol za- 
dovoljan, već posla g.-m. Kleina i tajnika Pidola s izradjenom osno- 
vom u granicu^ naloživši jim, da nesamo častnike, nego i proste grani- 
čare u pojedinih satnijah, gledeći na poboljšanje ustava, propitaju, nji- 
hova mnenja uvaže, zatim knjige tako regimentske kao i satniČke dobro 
pregledaju, i iz njih potrebita izcrpe, te sa izradjenom osnovom uzporede, 
Što su spomenuta dva muža^ baveći se punih osam mjesecih u granici, 
savjestno učinili. 

Kad se ovi izkustvom i raznimi mnenji obogatjeni povrate, 
skupi nadvojvoda Karol god. 180*/^, pod predsjedniČtvom nadvojvode 
Luđovika, novi odbor, sastojeći iz upravitelja karlovačke granice f.-m.-l. 
Čemel-a, g.-m. Kleina, đvomog bojnog referenta Hietzingera, dvornih 
bojnih viečnikah Bega i Pidolla ; dvornog bojnog tajnika Engela, pad- 
komisarah Stadlmejera i Kollmana, vrhovnoga raČunovodje barona 
Neust&dtera, Četnika Schwinda, i dvornoga bojnoga koncepiste Kleilea 
kao aktuara; koji su još jedanput točku po točku pretresavši i sa 
mnenji i željami graničarah uzporedivši, složili toliko željno očekivani 
ustav, koj je za granicu odlučen bio. 

Dovršeno na taj način djelo, biaše odmah aktuaru Kleileu pre- 
dano, da ga sistematički složi i izgladi, davši mu naslov: ^Naredbe 
za karlovačku, varašdinsku, banovaČku, slavonsku i banatsku vojnu 



članovi toga odbora biahu: g.-m, Martini, dvomi viećnik Beeg, pukovnik 
Devčić, dvomi bojni tajnici Pidoll i Kngel, vojni komisar Stadlnieyer, sat- 
nik Schwind, i bojni koncepista Ritter, kao aktuar. 



Digitized by VjOOQIC 



124 

granicu^, koje naredbe^ vještim perom Kleilea izrađjene, još jedanput g. 
1806 u dvornom bojnom vieću, prije nego ih je nadvojvoda Karol Njeg. 
Veličanstva cesaru Franji I. za odobrenje podnio, strogo pretresane i 
stopram dne 7. kolovoza 1807 s nalogom, da sa 1. studenom iste 
godine u život stupiti imadu, odobrene i potrrdjene biabu ^). 

Velikom radostju i osobitom svečanostju biabu ove, iz 15*5 toča- 
kah sastoj^će, naredbe od graničarah pozdravljene, medju kojimi su 
zlamenitije sljedeće: 

a) Premda su svi graničari obvezani^ uesamo u domovini već i iz- 
van nje vojevati, to je ipak samo jedan djeo stanovništva dužan 
oružje nositi; zato je potrebno 

h) Da se u granici patriarkalski život uzdrži, odkuda sliedi 

c) Da svaka graničarska obitelj najumnijega za gazdu imađe, koga 
bude dužnost s kućom upravljati i na red, radinost i slogu gle- 
dati. Sve što obitelj steče, obće je dobro, iz kojega se kućan- 
ske potreboće namirivati imadu. Zato je zabranjeno pojedinim 
ukucanom posebno gospodarstvo (prčie) voditi, i za sebe žemlje 
kupovati. 

d) Veće obitelji mogu se, i to samo s dozvoljenjem vrhovnoga po 
glavarstva, dieliti. 

e) Graničarske obitelji dužne su svoje vojnike na kordunu i u 
svakoj drugoj domaćoj službi stojeće, uzdržavati i odjevati; kao 
i za služećlh Žene i djecu brinuti se. Zato 

f) Dobiva graničarska kuća za svakoga vojnika godišnjih 12 forin- 
tah Constitutive, zatim par cipelah, remenje i oružje. 

g) Uslied ustava pripada jedan djeo graniČarah vojniČtvu, a drugi 
poljodjeljstvu. Graničari jesu uživaoci (Nutzeigenthtimer) zema- 
Ijah, i mogu suvišne zemlje drugomu odstupiti. Budući da nisu 
spahinski podanici, nego slobodni feudalci (LehnsmSnner) s toga 
su samo vladaru, i od njega postavljenomu poglavarstvu posluh 
dužni. 



J. Fras Topogiaphle der Karlstadter Militargrenze. Seite 5 hu 12. 

Digitized by VjOO^LC 



181 

h) SvaksL graničarska ka<Sa mora gnmtariiia platjati, i to od jutra 
oranice (1600 Q hvatih) prvoga reda 20 kr.^ drugoga reda 16 
kr., a trećega reda 12 kr. Od jutra vinograda forintu, a od 
jutra voćnjaka 30 kr. Na suprot su pokućnice i bostani od 
svakoga danka prosti. Osim gruntarine mora 

i) Svaka graničarska obitelj od jutra oranice jednoga rabotara i 
pol kolah na godinu davati; doČim Častnici i drugi, koji nisu 
gianičari, od jutra 25 7^ kr. platjatju Isto tako imadu zanatljije 
obaška od svoga zanata 2 fr. 40 kr, ua godinu platjati. 

j) Osim carske rabote obstoji i seoska, od koje ni tko nije iznimljen 

k) Dohodci graničarskih regimentah sastoje izvan gruntarine u ras* 
nih drugih daćah. Napokon: 

1) Svaki prosti vojnik zaslanja 5, fireit 6, desetnik 8, a stražme- 
štar 10 jutarah oranice, od kojih graničarske kuća niSta nepla- 
tjaju. itd. 

Graničarski ljubimac nadvojvoda Karol, uvaživSi u toli krvnih 
bojevih zasluge graniČarah, dao je ovomu ustavu povod i u život ga 
je uveo Nu kasnije, kako Kussan ^) pravo veli: kroz nebrojene 
tumačeće propise i mnogovrstne norme, bude tako izopačen, da je ne- 
snosan postao; zato ga ban JelaČić god. 184S sasvim preinači, oslobo- 
divŠi s đozvoljenjem carskoga dvora, graničare od mnogih tegotah, medju 
kojimi je najznamenitija bila rabota. 

Njegovo Veličanstvo cesar i kralj Franjo Josip I. potvrdi nesamo 
sva od Bana uvedena, nego podje mnogo dalje s darežljivom carskom 
milostju, pođjelivši dne 7. svibnja 1850 novi ustav granici, kojim si 
je neporuŠivi spomenik u srdcih graničarah podigo. Glavnije toČke toga 
ustava jesu sljedeće: 

a) Graničari dužni su u domovini i izvan nje u mirno i ratno doba 
na zapovjed vlade kao vojnici služiti^ zato pripadaju njim i nji- 
hovim potomkom obradjujuća zemljišta, kao prava vlastitost; od- 
kuđa slieđi da je feuđalnost ukinuta. 



') Kurigefas^te Geschichte des Oguliner 3. NatioDal-6rei»<-Regliiieiiki Seite 3., 

14 



Digitized by VjOOQIC 



126 

b) Sa posjedovanjem negibnćega imanja skopčana je đnšnost voj- 
nike davati. 

e) Dosad od pojedinih selah upotrebljavani parnici postaju njihova 
vlastitost. 

d) Šume su izkljućivo dobro vlade^ iz kojih graničari gradju i 
drva za vatru badava dobivati, kao i marvu u Žirovinu tjerati, 
podpuno pravo imadu. 

e) Graničari uče se slobodno umjetnosti, trgovinu i druge koristne 
znanosti bez svake zaprieke. 

i) Seoska rabota ostaje i na dalje, buduć da samo pojedin im 
obćinam koriste. 

g) Podvožnju imadu graničari i na dalje davati, ali samo za 
platju. 

h) Svi graniČvri, koji negibiva dobra posjeduju i OTvJtjem služiti 
mogu, dužni su vojevati u vrieme potrebe. 

i) Graničarski vojnik, bio na kordunu, vježbauju ili na kojoj drugoj 
službi, prima od vlade običnu vojničku plaću i hlieb. Nu kada 
u vlastitoj satniji, radi sigurnosti, ili iz koje druge za obće po- 
treboće svrhe služi, nedobiva uikakovc nagrade. 

j) Vojnici dobivaju od vlade badava odjela i oružje kao i druge 
uredne Čete. 

k) Pokraj svih imenovanih graničarom podieljenih dobroČinstvah, ostavi 
i na dalje Njeg. Veličanstvo, đo dalnjega uredjenja, graničarskim 
kucam do sada izplatjivani iz 12 fr. sastojeći godišnji Costitu- 
tivum, koj još dan današnji primaju. 

1) Napokon dieli se, uslied občeuvedenoga načela^ granišarski .danak 
u pravi i mimogredni. Na onaj spada gruntarina, trgovina i 
mlinarina, a na ovaj duvana, troška i biljegovine danak itd. 

Osim ovih, za granicu toli važnih dobroČinstvah, dade Njeg. Ve- 
ličanstvo, s odlukom od 23. srpnja 1851, takodjer u ekonomičkom smislu 
granicu urediti, naloživŠi : da sve što na politiku, policiju i na kriminal 
spada, budući da graničari s inimi krunovinami jednaka prava uživaju, 
pod upravu vrhovno bojnoga popeČiteljstva spadati imade. Za pvim 
idu zemaljsko-vojniČki upravitelji (Landes-Militkr Commandanten) U Za- 



Digitized by VjOOQIC 



127 

grebu za hrvatsko-slavonsku, a u TemiSvaru za sriemsko-banatsku gra- 
nicu,, kojim sif upravitelji pojedinih regimentah podčinjeni. Ovim straž- 
njim dodani su po jedan satnik, 1 poručnik, kao administrativni po- 
bočnik, 1 šumar, 1 računovodja, i jedan graditeljstva satnik, s inimi 
potrebitimi osobami. Što se pako uČionah tiČe, ove su nadzorniČtvu 
podpukovnika, administrativnoga satnika i naduČitelja u pojedinih re- 
gimentih izručene. 

Kod satnijah imadu sve administrativne poslove satnici nad sobom, 
kojim su po jedan Častnik, viSe podčastnikab, i seoske starešine do- 
dani. Nu satnici mogu i druge, kod satnije služeće Častnike, u admi- 
nistrativnih pošlo vih upotrebljavati, koji im u svačemu na ruku ići 
moraju. Buduči pako da satnici sve poslove miesto pukovnika obav- 
ljaju, 8 toga sliedi, da je prva u administrativnih poslovih instancija pu- 
kovnik, druga general-kommanda, a stražnja, vrhovno zapovjedniČtvo 
armade. 

Častnici uzimaju se od vojnoga stališa k administraciji s mjeseč- 
nom nagradom. Poručnik dobiva naime 10 fr., nadporučnik 15 fr., a sat- 
nik 20 fr. zatim krmu za dva konja Stališ onih Častnikah Što ad- 
ministracijom upravljaju sastoji kod regimente iz 1 satnika, 5 nadpo- 
ruČnikah i 8 poruČnikah, koji kod promicanja, (avancement) k vojni 
prelaze,ako se promicanja odrekli nisu ^). 

S odlukom Njeg. Veličanstva od 5. svibnja 1858 izdan je novi 
ureldjujući statut za Častnike, sa zapovjedju od 11. svibnja t. g., koj 
medju ostalimi sljedeća zadržaje, i to: 

a) Kod upraviteljstva (Verwaltunga) služeći Častnici sačinjavaju, ia- 
kljuČivo od vojničkih častnikah, posebni stališ. 

b) Svaka graničarska regimenta ima kod upraviteljstva 1 Četnika, 1 
satnika, 8 nad- i 4 podporuČnikah. 

c) Častnici od upravljanja uživaju u obće jednaka prava sa voj- 
niČkimi častnici. itd. 



-'v^SOasSir^ 



') Obilnija mogu se čitati u Verordnungsblattu br. 86 od 5. kolovoza 1851. 

14* 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by 



Google 



139 



II. 



munniosT i književnost. 



Digitized by VjOOQI€ 



Digitized by VjOOQIC 



ISl 



1. 

GBOBNI SPOMENIK VEKENEGB. 

Od 

RODA HRVATSKIH KRALJEVAH. 

Od 



Ima ve6 preko sedam sto gođinah, Što je palo prestolje hrvatskih 
kraljevah. Malo je ostalo spomenikah od onieh vremenah kad sa oni 
kraljevi živili i vladali. Pr^stolne njihove gradove porušili su MletČani, 
Magjari i Turci. Ponosite sgrade i crkve, što su ih oni kraljevi sa- 
gradili, razorene su od tudjinacah, ili ih ostavi puste i zanemarene sa- 
dašnji izopačeni naraštaj naroda našega u Dalmaciji i u Bosni. Njeke 
pismene spomenike sačuvaše jedva samotni samostani, a iste grobove 
kraljevlib, s veličanstvenom crkvom sv. Stjepana na solinskome polju, 
sravni sa zemljom vrieme i uništi lukava zloba vlade Sv. Marka. 

Jedan jedini grob žene, što biaše potekla iz plemena hrvatskih 
kraljevah, stoji sačuvan medju tajnimi zidinami negdašnjega hrvatskoga 
samostana*) duvnah (kaludjericah) sv. Marije u Zadru. Sedam sto go- 
dinah Čuvale i sačuvale su pobožne tamošnje sestre taj grob svoje opa- 



*) Da je taj samostan još u 16. vieku saflvim hrvatski bio, sviedoči pismo Au- 
^stina Valiera biskupa od Verone i vizitatora apostolskoga, koj g. 1579, 
poslan od Pape u Dalmaciju, na crkvenom zboru zadarskom glede istoga 
samostana sv. Marije medju ostalima zapovjedi: „Curent autem Episcopi ut 
regulas Sanctorum Augustini, Benedicti et Francisci pro monialibas in lin- 
gaam illiricam traducant.*' 



Digitized by VjOOQIC 



132 

tiče i hj&eri utemeljiteljice svoga tiha samostana. Ni vrieme, ni promiene 
tolikih vladah, ni gospo^^tvo tolikih raznih jezikah, nemogaSe brigu i 
pazku pobožnieh sestarah nad prastarim ovim grobom umanjiti. I 
premda su vet^.om stranom iznevjerile se sadašnje sestre rodu i jeziku 
utemeljiteljice i predšastnicah svojih, to su ipak vieme ostale duhu i 
brižljivosti sestarah davno umrvSih. 

Neima sumnje, da je Vekenega ili Većenega, Sto u tom grobu 
leži, potekla iz kraljevskoga roda, po ženskoj krvi. Nu srodstvo ovo 
nebiaše tako na blizu, kao što dojakošnji pisci mišljahu. Njeki sma- 
trahu njezinu mater Čiku za rodjenu sestru kralja Krešimira Petra, 
s toga, Što ju ovaj kralj u svojih poveljah od g. 1066 imenovii svojom 
sestrom (soror mea Cicha). Nu druge suvremene povelje uČe nas, da 
kralj Krešimir Petar nije mogao biti brat Čikin, već da je bio samo 
daleki rodjak njezin, i to po zadarskomu prioru i dalmatinskomu prokon- 
zulu Madin ili Maju, (986) koj je bio bližnji rodjak kralja Krešimira 
drugoga, djeda Krešimira Petra, a biaše zajedno i djed matere Čikine.*) 

svojoj najbližnjoj porodici svjedoci nam ponajbolje sdma Čika, 
mater duvne Vekenege, u povelji, kojom utemelji sadašnji samostan 
duvnah sv. Marije u Zadru. 

Početak ove povelje glasi ovako: „Anno Incarnationis Domini 
nostri Jesu Christi Millesimo sexagesimo sexto. Cresimiro rege reg- 
nante Croatiae, et Stephano Jadrae praesulante ac Drago ibidem Prio- 
rante. Ego Cicca filia Dojmi et Vekenegae, neptis Madii 
Prioris, uxor Andreae filii Papae, post interfectionem mariti, 
cum duabus remanens fitiabus, videlicet Domnanna et Vekenega, 
caepi corde perpendere ad salatem animae meae, quaiiter istius caducae 
vitae non perderem haereditatem et futuram non amitterem perpetuitatem *, 
8icque mihi salubrius aestimans consilium, ut ego cum maiori filia, 
scilicet Domnanna, Deo dicarer monacha, minorem vero Vekenegam 
maritali subderem jugo. Huius vero consilii fratrom germanum 
et consanguineos, quos habebam propinquos, feci mihi conscios et Ste- 



*) Krešimir Petar veli u svojoj povelji, kojom g. 1066 darovi zadarskomu 
samostanu sv. Marije zemlju Točinu (Tochina) sljedeće: „quam (terraui) 
avus meus C. (Cresimlr) dedit cognato suo Madio, et filio eius Dabrano.** 
Taj Dobran bio je dakle otac Vekenege I., a d^ed ćikin. Gl. Valerio de 
Ponte u Farlata lilyr. Sacr. T. V., p. 19. 



Digitized by VjOOQIC 



m 

pjbanpjp. Dpip^opui^E^, ^t ,Dr,^o P^-iorem, et Orinam^ toit^ mei actoB 
cooperMoipas ^|ic. providos. Qrdi9aV>x:M etc." *} 

Iz ftve povelje vidimo đakle^ j đa je. Cika bila kći Dujma i Ve- 
kesege, {. netjakinje priora Maja, rođjaka kralja Kreoimira starijega. I)^ 
jQ bila udata ^9. Andrija ^ina. Pape, s ikojim je rodila dvie kćeri^ Dom»- 
nanu i Vejkenegu. pa je pp silovitoj smrti svoga muža, sa svojom 
starijom kćerjom, postala duvna ili kaludjerica, udavši mladja kćer Veke- 
negu. Medju svojimi savjetnici spominje dapače svoga rodjena brata, 
aJi ga nei^eQi9Je kraljem, Što bi zaista udiuila bila, kad. bi }<^ kralj, 
kojega 1^ pt^č^tku spominjiO, brat bio. .^ 

., • - . ' • 

Nu znamo takodjer iz drugib poveljah, da je otao kralja Kresi- 

x]p*a Petra bip, kralj Stjepan, a dj^d mu kralj Krešimir U. jstaciji,. a>ijf(p 
dakle nikako tnogo biti kralj Kresipiir. Petar, brat, Čikin. « Valerio.de 
^oiute i Farlati, a poslie njll^ Mikocd ji EataUnić biabu se, utv;rdiii isti- 
nabog, u misli,- da je. mati Čikina, Vekenega I. po smrti svoga muža 
Duj|[na udala se po drugipiat za kralja Stjepana, otca J^resimira Petca^ 
te da je valjda odtuda proizišlo nj eziup srodstvo s BLresimirom Petrom; 
Nu za ovo mnenje neimaju ovi pi^ci nikako vih .do^a2^, a nebi bili 
niožebiti ni p^li u to mnenje, da su pomislili na d^ugo srodstvo, ^po 
kralju Kfesimiru II. i Maju prokonzulu i. priora ^^ad^^skomu, o k^^ 
mu srodstvu, kako vidismo^ kralj Earesinur Petac. u isfviojoj povelji .g. 
1066 govori. Mogo je dakle isti kralj, duvnom postavšu Čiku ro- 
(^akinju svcgu, kao đ u vn u ^sestrom nazvati, . 

Vriedni na^ Tomko Marnavio, koj inaČe u svojih pisraih i k^ji- 
gab svakojake basne pobilježi^ tvrdio je dapače, da ae. d^ i^ala ^i^ 
Emerika sina svetoga Stjepana kralja ugarslfpga, nu da u toifi ,nir)i|^lo 
istine neima, netreba nam dokazivati. 

i. t : . . . . ...... i 

^; Ovo. smatrao sam za potrebito spomenuti o srodstvu Cike i njezini|e 
^ćieri Vekenege s kraljem Krpsipiirom Petrom. dalj^em životu Yekei\€ge 
znamo iz poveljab^ da se u mlad.osti udala, ?,a.pjekpga Pobroslav.v 
sina Petrova, s kojim je dvadeset go4in»b u. pretnppii.hfakii :^yito.. .Po 
smrti svoga muža otide i oija p^olo g, 1073 u fiianpLOStan sviqj^ m^.f^^, 
poklonivSi rečene godine 1073 sva svoja dobra, za dušu pv9Ju, istomu 



*) Iz dvajuh starih prepisah »to se čuvaju u pismohrani duviiah Sv. Marije u 
Zadru. Farlati ju priobći (T. V., p. 46) s velikimi pogrieskaini. 

16 

Digitized by VjOOQIC 



184 

samostanu^ radi kojega dara imala )e g. 1091 pravda 0a srojim sve 
krom Petrom. Po smrti svoje matere Cike postade oko 1096 opaticom 
(abadessom) svoga samostana, i umre dne 27. rujna na dan SS. 
Kozme i Đamjana godine 1111. DoSivila je dakle dosta veliku sta- 
rost, jer godine 1066, kad ju njezina mati u svojoj povelji spominje, 
biaše ve<5 djevojka za udatbn, te je onda mogla imati najmanje 16 
godinah, bila je dakle svakako preko 60 godinah stara kad ju smrt 
stignu. 

Za vrieme njezina života uzdrmahu državom hrvatskom ljuti ne- 
miri i razpre. Po smrti kriepkoga vladanja kralja Krešimira Petra 
nastade borba za prestolje i za vjeru. Pobjedivši privrženike Stjepana, 
netjaka Eresimirova i Slavića kralja, zavlada sretno Kresimirov ban 
Zvonimir, stupivSi pomodju papinske stranke na oslabljeno prestolje 
hrvatsko. Ali po njegovoj smrti nemogahu ni S^epan kralj, ni Petar 
brat Slavidev, nadjačati silne stranke, te tako dodje ono vrieme, kad u 
bivšoj negda mogućoj državi hrvatskoj najveći nered nastane i tri 
stranke međju sobom vojevati poĆeše. Najnarodnija stranka, sa sljed- 
benici iztoćne vjere, stavi se pod pokroviteljstvo carigradskoga cara 
Aleksija, sjedinivSi se takodjer s vladari zahumskimi i vel&imi župani 
srbskimi. Sliedbenici zapadne vjere, sa svojimi biskupi i popovstvom, 
podađu se kraljem madjarskim, koje podupirase papa. A na p6 talijansko 
gradjanstvonjekih primorskih gradovah hlepilo je za gospodstvom mletaĆkim. 

Blago onomu, koj je tada u zabitnoj samoći mirne danke prozi* 
viti mogo^ a medju ove spadala je Vekenega, brineći se za svoj sa- 
mostan i za crkvu, postavivSi svojim troSkom temelj zvoniku i pro- 
čelju sadašnje crkve sv. Marije, i braneći samostan od raznih neprija- 
teljskih napadanjah i pljenitbah. 

Grobni spomenik, što joj zahvalne sestre, valjda pomoćju njezi* 
nih rodjakah, staviše, stoji u sadašnjoj unutarnjoj bogomolji sestarah u 
samostanu zadarskom sv Marije. Sagradjen je iz biela mramora i predstavlja 
pročelje romanske kapele, sa dva okrugla Mka (arkade) što se viju 
nad dvimi uložnicami. Ovi lukovi počivaju u sredini na jednomu 
stupu. Latinski grobni napis u slogu 11. vieka sastavljen, razdieljen 
je na Četvero. 



Digitized by 



Google 



1S5 



Odozgo stoji: 



LAVDE Nn^ENS MVLTA, lACET HIC VEKENEGA SBPVLTA. 
.QVAE FABBICAM TVBBIB SDfVL ET CAPITOLIA 8TBVXIT. 
HAEC OBIT VNDENO CENTVM POST MILLE SVB AEVO. 
QVO VENIEN8 CHKISTVS CAENI8 GE8TAVIT AMICTVS. 
NOS HABET ET ANNU8 QVINTVS QVO EEX COLOMANNVS, 
PEAESVL ET BST DECIMVS QVO GEEGOBIVS PUIT ANNVS. 



8 desne strane: 

OEET QVI SPE 
CTAT, DICENS: 
IN PACB QVI 
B80AT. 

CORPVS BT AECA 
TEGAT PLATVS 
ET ALTA PETAT. 



8 lieve 8trane: 

HVC VENIENS WL 
TVM FERT, HOC 
CERNENDO SE 
PVLCEUM, HVIC 
PIE DIC ANIME: 
DA BEQVIEM 
DOHINE. 



Odozd5, na podnožja spomenika: 

RES FLVCTANT CVNCTAE MVNDI, VELVT DiPETVS VNDAE. 

QVroQVID EXORITVE, LABITVR ET MORITVB. 
MENTE DEVM PVRA SEMPEB VEKENEGA 8ECVTA, NON 

PENITVS MORETVR 8ED M0RIEN8 ORETVR. 

NAMQVE PR0B08 M0RE8 CVPIENS SERVARE, S0R0RE8 AC- 

TIBVS EZCOLVIT, VOCEQVE DEI HAS MONVIT, 

H08TI8 AB msrons ADinjs BENE CAvrr ovms, qvaqve 

REGENTE DOMUS, CREVIT ET ISTE LOCVS. 

IN B^STO 8ACRI COSME MIGRAT AC DAMIANI, VT SIT IN 

ARCE DEI VITA PEEHENNI8 El 



16* 

Digitized by VjOOQI€ 



iW 



od ' ' 

Jurja Jarca. 

(slovenski). 

Na fotografiŠkim nebu je častiti gospod Janes Puhar, zdajni ka- 
plan V Cerkljah blizo Kranja, "zvezda perve velikosti, ker njegove za- 
sluge za to umetnost, ne poznajo samo uĆeni možje dunajske akade- 
mije, ampak tuđi Pariz, London in New-York njega Časti, in mu da- 
rila mnoge baze poSilja. Oppnosni smo lahko Krajnci zavoljo tega, 
moža, ker taciga kemikarja ii^ mehanikarja, kakor je on,, ne bp kmalo 
ne Krajinskim, le zaslužni direktor ljubljanske realke. zasluži njemu, 
enaki imenovan biti. 

Od njegoviga življenja tole vem, kar mi je sam ^ripovedoval, 
k' sira ga.pretekle velikor^oČne praznike obiskal, teraj z veseljem na*, 
znanim, kar od njega vem, 

Bil je Janez Puhar rojen 1814 y Klanju (Barainburg) od mest- 
nih ne zelo premožnib starŠev Že v svoji mladosti je pokazal, daje 
prebrisane glave in da mu je Bog obilno mero zmožnosti podelil. Zelo 
je hrepenel po koristnih in potrebnih uČenostih, zatoraj so ga njegovi 
starši, k' so tako veliko radovednost pri njemu zapazili, po doverSe- 
nimu 3. normalnimu razredu v Kranji, v Ljubljane v latinske sole 
poslali. Tuđi tukaj se je verlo in krepko obnaŠal, kmalo si zadovolj- 
nost i Ijubezin svojih učenikov pridobil, posebno rad ga je učenik 
geografije imel, ker le on sam je večkrat kaki zemljopis napravit, de- 
siravno Še v risanij i ni bil dobro izurjen, vender ni prenehal, se vaditi 
in pripravljati za prihodnje Čaše, v kterih je kmalo vse uČence v pi- 
sarski soli pri g. Huberji prekosil. Posebno veselje je imel do natoro- 



Digitized by VjOOQIC 



1^7 

znanstva, toraj je veđno hođil botanizirat, kar cvetlic ni mogel popol- 
noma posuditi, jih je pa narisal. 

K* priđ^ V osmo Solo, se je 'fizike poprijel, dobro mu je Šio 
spod rok, kmalo se je toliko izuril, da mu je gosp. Janez Kersnik, 
profesor fizike, dovolil, da je sam eksperimentiral, to je bilo njegovo 
nar veČi veselje, zmeraj je v kemikalnimu kabinetu stikoval in posku- 
šal, kako bi ti ali uni natorni postavi vkljubovati in jo v svoj priđ 
obraČevati zamogel. Božja previdnost ga je za dubovski stan odlo- 
čila, toraj je Šel v ljubljansko semniše, tuđi tukaj se je dobro obna- 
šal, si je potrebnih znanosti po moČi za življenje obilno priđobil, tedaj 
je le malo kemije in fizike prebiral, temuč le spodbudne bukve, ker 
prepričan je bil, da njegovo poglavitno opravilo bo v pribodnje/ pa- 
stirstvo. Leta 1838 je mašnikovi bogoslov prejel, in potem se na 
deželo v Svibno (Scharfenberg), njegovo pervo službo, podal. Tukaj 
se mu je zopet njegova Ijubezen do Kemije oživila, ker pastirstvo mu 
ni dalo posebnih težavnih opravil, akoravno je v goratim i samotnim 
kraju bil; ker prostiga časa je vender nekoliko si priđobil, in ga de- 
loma z branjem kemije, deloma pa z eksperimentiranjem kratil. ' 

Učene časopise je rad prebiral in misli učenih na svoje rešeto 
deval, ker njegova bistroumnost mu je veliko prida donaševala. Bral 
je od Đagnerretove znajdbe narise vsake baze popolnoma enake, ka- 
koršine so v resnici, napravi jati. Lepa se mu je ta znajdba zdela, in 
želei si je v ti umetnosti izuriti, tedig. si je potrebnih orodij nakupil, 
se noČ in dan trudil, pa le malo izverstniga naredil. Predrage so 
bile reci ktere je Daguerre rabil, toraj je Puhar misliti ,začel, ali bi 
ne bilo mogoče, si bolj po ceni ravno tako lepe narise napravljati, 
kar mu je v Ljubnim, svoji drugi službi^ popolnoma ratalo, ker bole- 
zin, ktero si je z veđnim skušnjam z gasi na glavo nakopal, je s ča- 
sam ponehala in kmalo je Puhar začel gaze v obilnosti rabiti, ker po 
njegovi metodi se nič s tekočimi rečmi ne napravlja, temuČ vse narise, 
ktere je on kterokrat naredU sle gazi đelajo in svittoba, jod, brom 
in živo srebro so njegove poglavilne reČi. 

Prestavljen je bil iz Ljubniga (Laufen) na Blejsko jezero, (Vel- 
des) V kterim kraju je njegovo ime sloveti začelo, ker tukaj je imel 
priložnost z narodi ćele zemlje se soznamiti. Znano je dobro na Fran- 
coskim, Angleškim in v Ameriki, kako lep kraj je blejsko jezero, in 
njegova okolica. Ker pa Puhar gladko laško, in firancosko govori, so 
ga radi ptujci zmeraj med seboj imeli Veliko, veliko narisov foUh 



Digitized by VjOOQIC 



138 

grafiSkih je med ptujce razđelil, tako je njegova filava od dne do dne 
se množila, posebno zavoljo tega ker on je bil pervi, kteri je fotogra- 
fije transparentne na steklo začel delati, ktere so bile tako natančene, 
da so v velki firancoski rastavi v Parizu, in anglefiki v Londonn, nje- 
govi narisi medalijo srebemo in zlatno zaslužile. 

Zdaj je Častiti gospod v Cerkljak in vedno še eksperimentira, 
veliko ima spet noviga, samo Škoda, da noče naznaniti svojih £udovi> 
tih znajdb. 

Kakor so vsi Puharji, njegove rodovine, tako je tuđi on muzi> 
kalin in ima posebno dober sluh, ker on izverstno igra na gosli, ki- 
taro in glasovir, kteriga si sam s pomoČjo kakiga kmeckiga mizarja 
(stolara) napravi, on ima glavo^ da je malo takih. 

Le žalostno je, da ga drugi duhovni malo dbrajtajo, ker mislio, 
da se zmeraj le z kemijo peČa, kar pa ni res, ker on je tuđi hvale- 
vredni duSni pastir, tedaj ga imajo povsod radi^ kamor priđe in Ijudje 
imajo V vanj tako zaupanja, da je čudo ; posebno zavoljo tega k* je 
tako domaČ^ postrežćn, dobrovoljin in zraven pa tuđi učen mož. 



Digitized by VjOO^LC 



139 



3. 

Rukopisi iirratslU, 

koji se nalaze u knjižnici 00. Franceškanah u Dabrovnika 

popisao 

Ifaii Angttto Dr. Kinaeić. 



/. Knjige tesane: 

1. Osman spievan'po Ivu Frana Gunđulića vlastelinu. Rukopis 
vas u jednoj knjizi. (Neima XIV. ni XV. pievanja). 

2. MaSibrađića Oracia. Plesni Ijuvene (ima jih do CXVII^. 
Slieđu neke piesme 'Maroja MaSib radića; neke Iva Bone 
VuČićevića; neke jednoga neznana piesnika i neke Miha 
B u n i ć a. 

3. Kanavelića Petra* Vieran pastier. Tragikomedia Gnarinova, 
prevod iz tal. 

4. Primovića-LatinićaPaskoja, Đubrov&mina. Odnputjenja 
rieči Božje i razlike piesme duhovne istoga spievaoca, koj 
preminu okol god. 1630. 

5. Bogašini (udate za Budmani'at) Lukrecie« Život Tobie iz 
svetoga pisma, istomaćen u kratko u piesni jezika slovinskoga. 
— • Posluh Abrama Patriarke, spievan po istoj gospoc^l. 

6 TomaČenje knjigah iz Heroidah Ovidiovih: 
L knjiga (list) po Petru Nika Boškovića. 
II. do XI bez imena prevoditeljah. 

In landem Principis Eugenii Epigrammajta, s prevođom hrvatskim. 
List XIV iz Heriodah piesma prevedena na hrvatski. 



Digitized by VjOOQIC 



J40 



Prevođ piesme Anakreontove XT virhu ljubavi 
Prevod XXni. iz istoga virhu zlata. 
Prevođ nekoliko Epigramab Marcialovih. 

7. Sedam piesancah o poglavitieh sedam blazieh dnevib pričiste 
Bogorodice , talianski složene po O. Jerolimu C o r n i e 1 i , 
dražbe Jez. a prenesene ii slovinski jezik od Marie Bara 
B etere udovice Krista D|i&itri, Dubrovkinje (f na 28. Itfarca 
1765 stare 94 god.) Autograph. 

Dvie piesne^ dahavne jgoajf. &uca V u di ć » y i ć a. 

Govor duSe bogoljubne s IsukkrstOm propetiem po Franu Ge- 

tal4iću. 

Nađgrobnica pastiera Lovorka, složena od Dr. Gjura Mate i, 

Dubr. (1707). 

Natiecanje Ajača i Ulisa za oružje Akiiovo, g. Gjona Pal- 

motića, pri^^^5ie^(x ]|rid"dv0i:9iD dd đf^žine Orio vab g. 1 639. 

Ariadna tragedia g. Iva Frana Gundulića. U Jakina M. 

DCXXXIII. po Marku Salvionu (tiskan exemplar ali ne cio). 

Isto dielo cielo u rukopisu. 

Neki ulcpaci đrugidh tragediah bez imena, bez početka i bez 

svrhe. 

Ulomak Akila Palmotićeva. 

Čiro, tragedia; mislim đa je prcvt)d talianske Metastaziove. 

8. Plesni razlike, složene po Nikoli Jera Dimi tri, gradj. Dubr. 
(1549). Sedam psalamali pokornieli. Piesme duhovne. Pri- 
čice uzete iz svetoga pisma i filozofah (ima ih 239) Vkrbu 
Oče naša. Druge piesme duhovne. Neki listi prijateljima. 

9. trevođ hrvatski Viernoga Pastiera Guarinova (vid broj 3). 
10. Rukopis bez početka i bez svrhe u kom se nalazi takodjer 

prevod Viernoga Pastiera, ali s mnogimi varianti. 
li. Sunčanica (Harvoje). Rukopis nije cio. 

12, Minteo, Didone i Čiro spoznan^ prevedeni iz Metastazia. 

13, ' Prikazanje složeno p^ Marinu D dr^ i ću, ' prikazano na pira 

'Vlahti SarkoČeviĆa. ' 
Druga komedia istoga. 

Kinino^lava komćđia u Jirozi. ■ j . 

• ' 'KomečHa prikazana' na đan 1. IVfarca 169 15 od družine Razbornieh. 
Komedia nazvaila Ro b in j a od Han. LuČi<5a i stvari nove (1699). 
Komedia: Tomo ađulatur. 

14, Različite pieshi spievane po razlicieih' piesnicimfi od ' g, 1680 
do 1730. ' • 
ObkruŽ^nje' Beča giada od cara Mahmeta i Karamustafe, 



Digitized by VjOOQIC 



141r 

velikoga veadra, po Petru Toma Bogašinovića, Đubrov. 
Ljeta gosp. 1683. (Bi pritiskano. u Mletcih g. 1703 kod 
Bar lula Oki, u tri spievanja). 

Plam sieverski^ to jest Pieranje u hvalu Moskovskoga 
Veličanstva, prikazano presvietl. i preuzviš. gosp; Savi Vla- 
dislaviću (Haguzinskomu) istoga Veličanstva savjetniku, zlatne 
ostroge vitezu, knezu i vlastelinu Slovinskomu, po Ignaciu 
Gradiču Đubr. Družbe JežuŠ. 1710, prepisano na 5. Pro- 
sinca g. 1730 u Rimu (120 četvero redakab). 
Petar Aleksiević, ali: Petnaest zlameajah, dielah i Če- 
stih Petra pkrvoga sainodkržca Rusinskoga. Spievanje po Stie- 
pu Rus i ču, popu Dubrovačkome god. 1717. 
Trešnja u Dubrovniku po Petru Kanaveliču KorČu- 
laninu, (koj živjaše okol g. 1680, oženi se gradjankcan dubro- 
vačkom Katom Anti činom) 

Istoga. Jednoj mladici, kojoj je bio oteko obraz. 
Istoga. U hvalu slavnoga kralja Ivana Sobieekoga, (tiskano 
je g. 1683). 

15. . Prevod nekoliko carkovmeh molitavah, . osobito tužbah proro- 
Čanskieh, Stenja itd., koja se u veliku nedieljn pievaju. 
OKvosiečenje naviestitelja Jezusova slavnoga Ivana kiLrstitelja. 
Piesan Nikolice Iva Bunida, vlast, Duln*. u tri q»ievanja. 
(Preminu slavni spievalac zakovan u verigami u Silistrii god. 
1678 na 16. Kolovoza). 

Prikazanje od porođ^enja Jezusova, složeno po Marinu D br- 
zicu Dubrovčaninu. (Preminu okol g. 1580. 
Kitica piesmicah (34) iz raalicieh spievaocah skupljena (svi 
od XVI. vieka). 

16. Pomiešane pjesme pod br. 8. sadižuju: 

Drugi dio od molitayah duhovnieh, učinjene u jeasik dubro« 
vački, od g. Jera Rafa Gučetića, vlast Dubr. (ovo je djelo 
tiskano u Napulju 1639 kod Sekundina Rocagliolo; ima na po- 
četku grbove obiteljih Guoeticah i Kolone ; jeđnpme od ko- 
jih je posvetjeno). '* 

Piirva knjiga : Pretvorab Ovidiovieh, prendSena a jezik hrvat- 
ski po Šimunu Dominika Zlatariča, popravljena po Igna- 
ciu Gjorgjiču. 

Dio pjesnih Gjore Dkržića, Dubr. Broj kojim su nadbilje- 
2^ne ove plesni kaže broj i liste gdi se nabođe ismieSane 
medjtt piesnama ŠiSka MinČetiča. 
GlavosieČenje Ivana kkrstitelja, po N. G. Buni ču. 

16 

Digitized by VjOOQIC 



UH 



Vkthn porođjeiija Jezusovn. Ekloga pastieroka. 

Plač bi. Gt>spe Bogorodice u muci spasiteliovoj ođ (Matie D i v - 

kovića?) 

Piesan prednja štogod inače. 

Piesni Sara Banica- Vučiće vica, (preminu u Dubrovnikn 

na 7. Marca 1721 od 88 god.) 

17. Bisernica spievana po 6)ona Gjore Palmotića. 

18. Tragedie i Opere, razpiiršane po Dubrovniku, a skladane po 
gosp. Ivu Jera GuČetića, koj sloviaSe t g. 1652. 
Prevod latinske tragedie : Leo philosopbus, Giambatitste Gjat- 
tini'a. 

Jo, Tragikomedia, (koju je Gučetič p^rvo učinio u jezik latinski, 
pak u svoj rodni dubrovački god. 1653). 

19. Bukopis hrvatskih piesamah, u kome se nalaze sliedeče: 
Gelovi Ijuveni* Badmio i Raklica, dvogovor pastierski Po- 
vratjenje Radmilovo na plandište. Utieba prijatelju o nestav- 
nosti njegove Ijuvene. Prikazanje svoje vile. Mioni pozdrav. 
Istoj. Raklici. Ljubavi razlike. Uzdasi Rađmilovi. San. Lju- 
bici. Ljubav bez oružja. Začinka po komediji. TratorcL Lju- 
bici na dielenju. Želje Eurila SiČilianina. Bobstvo Ijuveno. 
Porodjenje ljubavi. Ljubav u povoju (dvogovor). Ljubav u 
kolievci. Ljubav se budi. Ljubici šije piesni. Usdasi Bad- 
mUovi« Molba Ljubici. Zlovoljnost LjubiČina. Poklon dieteš- 
cu. Ljuvezni. 

Hekuba tragedia Euripida g&rČkoj^ spivaoca u hrvatski jezik, 

prenesena po Đ. Mauru Vetrani ČavČiću. (f 1576 na 15. 

Januar). Ovdie nije drugo prepisano, nego sami prolog. 

Ero i Leanđro, piesmica. 

Prevod vidio ve Heroide. Penelope Ulisu. Petra Boškoviča. 

Neke plesne Ijuvene, nepoznata spisatelja. 

Piesni g. Nika Gjorgjića, gosp. N. K 

Misli Ijuvene, spievanje po g. Gjonu Bas tiču. 

Uspomena Ijubežljiva razblude noc^ne i nestavaosi Ijuvena, 

spievane po g. Ivu Gunduliću 

Piesma Jakoba Na tali* a, urezana poviurh njegove sobe u 

Konavlima u Močićima. 

20. Ljuvene piesme Nika Bkrnje Gjorgjića, koj slovimše t. g. 
1720. 

21. Hesni ^nvene i poslanice Nikole Nalješkovića Đubre vč., 
koj proniinu okol g\ 1585 (ima 'ih 181). 

22. Očitovanje JosetH pravednc^ga (do 29. lista ove knjige). 



Digitized by VjOOQIC 



A kile, Gjona Gjore Palmotića, ko| bi joStera prikaaan 

pod imenom Deidnmia u Dubrovnika g. 1G37. 

Psike, prevod tragedie Molierove. 
23. Fopievke slovinske skupljene g. 1758 u Dubrovnika. (U oivoj 

se knjizi nahodi 80 junačkih piesamah ska^enieh od neznana, 

ali on na pjirvome listu djela govori, da pltrve 14 skupi D* 

Ojuro Hatei (f 1728 u Rimu); 18 sliedeće, t. i. do 33. Jo- 

ZO Betondić (f 1764), ostale on isti sa mnogo stranah. 

Neke medju igimi, ,koje se nalaze i u ELaČiću, pobOježene su). 

Proriča (Poslovice) slovinaska abecedskim redom, skupljene u 

Dubrovniku g. 1697 na 20. Kolovoza. 

Dizionarietto Italiano-lUirieo-Hoscovitico raeeolto V anno 1751 

nel venire a Bagusa ćolPajuto di Giov, Mlađinović. 

Osobci iz duhovnieh besjedah Dr. Gjura Grifića i Dr. Ma ta 

Bobanovića izalnrani g. 1760. 

Ulomak jedne slovinske slovnice po Stiepanu Busi(Ja (Roza). 

Prevod novoga uvieta, po Dr. Stiepu Rus idu, iaradjen god. 

1750 i poklonjen Beneđiktu XII. g, 1750 s predgovorom. (Ovo 

je autograf istoga Busića, koj preminu u Dubrovniku na 

5, Kolovoza 1770). 

Mislim da su od Busića i prvi predmeti pvi^ važne knjige, 

koja je in Folio i sadržaje 626 listah. 
24* Dubrovnik ponovljen. Epos u XX spievai^ah^ poJAketu Pal- 

motiću-Dionoriću, vlast Dubr. (t 1680 na 33. Veljače). 

25. Baklica i Suze Badmilove, spievane po g. Ivu ^idka Gun. 
dulića. 

Radmio prikazanje istoga (1700). 
Alčiua prikazanje g. Gjona Palmotića. 

26. Život svetoga Ivana Trogirskoga. Epos u XXyiI pievanjah 
P. Kanavelića. (u dva svezka). 

27. Piesni razlike, to jest: 

Ko za zlatom sad ne hlepi etc. Nu pogleda liepa reda. O 
visoka vita jelo. Čudesa su virh nara^. Ko po glasu samo 
sudi Ah )aoh ! kuda uputi se. Razgovor medju I^ubiđragom 
i Ljubicom. Ljubien Ijubih u Tadosti. Kolenda Pera Matei. 
GodiSte je današnje Gosparu. Prevod po Ivanu Serafina 
Bone. Ep. Martialova ^8i quando leporem etc.^ More ore, 
sije žale. Da li 'e bolje milovati. Ban Petar Zl;inski do- 
veden gdie mu se imaše glava odsieći po zapovieđi Leopolda L 
cesara Rimskoga, ovako govoraSe. Ženi, died i psu tudju. 
Gosti grada Dubrovnika, skup gospođe Slovuuk^ Ugarske, 

16* 



Digitized by VjOOQI€ 



lU 



Bosanske. Zaman se povratja premaljetje. U smirt Marie 

Kalandrice po I. F. Gnnđ ulicu. Nađgrobnica Anđrie ču- 

branovića, po Đ. L Ojorgjiću. U smkrt Gjiva Guče- 

tića u družini nedobitnieb. Kolika si i velika svemoguća, o 

ljubavi. Viežbanje oneziem, koji se misle oženiti. Pričice (ima 

'ih 74). Komu se prigodi na moj sviet ovdi dod. Ako uzdasi 

moji ognjeni. Pred veselo premaljetje. Razgovor dietića i đie- 

vojke. Dvie zaČinke. Prikor je Ijudih i ružba pakljena. Onu 

iskru k4 ognjevita. (Ova piesna iz ta.lianske Fulvia Testi bi 

prevedena, po g. Petru Kanaveliću). Diklama u proljetje. 

Zaćinke pirne. Liepa vila Zorislava. Aretnza u goru, Ariona 

u rieku promiena, po g. Luku Miba Buni da. Eano al đocna 

jednom ima. Gospodovat puke uzmnožne. Liepu diklu žeiljno 

ljubit. Za nesviesna i zloćudna. Kogod ženskoj glavi odkriva. 

Svakoja se dievojćica. Višnji gospod vieČno dobro. Svaka mla- 

dicia itđ.^ i mnogo drugieb liričkieh piesmicah različita zadftr- 

žaja neimenovanih spisateljah. 

TJirstenko pastier u veselju, piesan I. P. Kanavelića. 

B^tužanstvo, piesan F. Lalića, Dubr. (f 1722). 

Piesan Iva ŠiSka Gundulića: Sdm zamiršen u mislieh itd. 

U pohvalu Toina Budislavida neimenovanoga spisatelja. 

U pohvalu istoga, Đominka Šimnna Zlatarića. 

Prijatelju, koj željaše znat zaSto se sad malo piesnikah na- 

hodi u Dubrovniku, od Dr. Gjura Matei. 

Nađgrobnica Lovorka pastiera, od istoga. 

Ženidba Ilie Kotle i Fiore njegove žene. 

Godišnice. 

Malo ljubav moja Vila. 

Veseli se pokli meni. 

Kamenito 'e Bkrce u tebi. 

Sliedi nekoliko narodnih ženskih piesamah, to jest: 

Dvie se stare mome na vodi karale. 

Livada se uresila. Listkom se je sva prekrila. 

Dievojćica podranila^ ružicu je brala. 

Rode moj, dobri rode. 

Vila *e moma dva vienaSca. 

Priliepa dievojka od roda pribiela. 

Pod nebom ljepše ptice nij' negoli soko. 

Tanka si mi kako višnja. 

Tih razgovor moma imala. 

Did^vojčica livadom šetala. 



Digitized by 



Google 



145 



Svietla zviezda vkrh gore^ svietla danica. 

Ljubav. 

Krepost ženska. 

Zelene sve sred livade. 

Liepost ženska. 

Nemoj, reče, moj Ijubieni itd. 

28. Komedie i Opere po Gjonu Gjore Palmotića. 
Danica. Alčina (1647). Captislava (1662). 

29. Akile. Prikazanje g. Gjona Gjore Palmotića. 

30. Rukopis hrvatskieh piesamah, to jest: 
PosvetiliSte Abramovo Dr. Maura Vetranića. 
Susana^ prikazanje nepoznana piesnika. 

Život Tobie po Petru Kanaveliću. 

Porođjenje Gospodinovo, po Antunu Glegjeviću. 

Isto po Marinu Dkržiću. 

Uzk&rsĐiitje Išuklurstovo po Mauru Vetraniću. 

Piesan porodjenju Gospodinovu, neznanoga. 

31. Eukopis hrvatskieh piesamah, to jest: 

List Nikole NaljeSkovića, Nikoli Jera Diraitri. 

Sedam piesmih pokornieb^ po Nik. Diniitri. 

Pierai duhovne istoga. 

Pričice uzete iz sv. pisma i muđroznanacah, po istomd. 

Tomačenje »Oče naSa**, istoga. 

Drng^ piesme duhovne, složene po istomu. 

Listovi, istoga. 

Nauei Eatonovi, po Marinu Bu resi ću. 

Tomačenje sedam piesamah Đaviđovieh, po Paši Primoeviču. 

Razlike piesni duhovne, istoga. 

Od uputjenja rieči Božje, po istolnu. < 

Listi razlideh spisateljah. 

Piesni neznana pisaoca. 

Piesni $iška M i n č e t i ć a. 

32. Captislava. Prikazanje, po Gjonu Gjore Palmo ti ću. 

33. Sofronia i Olinto. Prikazanje izvadjeno iz IL pievanja Tas- 
sova, po Vincencu Soltanoviću (Pociću). 

34. Pet knjigah pod inokupnim naslovom „Varia variorum" u ko- 
jiem se zadžrže shedeća: 

36. L Sunčanica s prologom (nije ciela). 
Captislava s prologom. 
Dubravka G. F. Gundulića. 
Radroio od Ive SiSka Gundulića (f 1721) nije cio. 



Digitized by VjOOQIC 



u« 



35. II. Priprava na porođjenje Gospodinovo. 

Molitve strielate S. Filipa Neri. 

Nauci duhovni S. FranĆeska od Salesa. 

Stenja na porođjenje Gospodinovo. 

Prevođ tužbe Jeremiove 9Quomođo sedet sola dvitas.^ 

Neke molitve u petak veliki. 

Molitva Andjelu stražaninu. 

Oficie S. Andjela stražanina. 

Gloria in eselsis i credo, prevedeni u prostopis. 

Sedam psalamah pokomieh, po I. F. Gnndaliću. 

Molitva koja se govori prie 8. Izpoviesti. 

Objavljenje učinjeno iz ustah IsukArstovieh S. Brigiđi, Meteld* 

i Elizabeti. 

Izpoviest otcu Duhovnomu. 

I joS ostalih stvarih predmeta bogoljubnoga. 

36. in. Besieda od smkrti i nviežbanje o cieloći i^^viesti od Ber- 

narda Zn ZO rida Đubr. Družbe Jež. njegovom rukom izpi- 
sana (preminu u Rimu 1762). 
Hvale S. Ane iz g^bskoga pisma. 

Deset besiedah izpisane iz knjigah Fra. Matie Divkovića 
iz JelaŠka s&rbskiem slovima, pretiskanih u Mneteieh 1616 po 
Petru Bestanu. Prepisa latinskiem pismenima D. Gjnro Matei. 
Knjižica molitavah za dumne. 

Stihovi suproć ljubavi Antuna Kastratovida Đubr* 
Suproć ljubavi D. Gjura Matei. 

Način za služiti presveti Sakramenat najposlieđnjega pomazanja, 
Blagosov p&rstena blagosovienoga. ' 
Blagosov mrežah, vode, soli, kruha, voća, siemenah itd. 
Exorcizatio contra aves, mures, vermes, locustas et alia anima- 
lia fructus vesantia seu aqua iniicenlia, prevedeni u hrvatski. 
Molitve bogoljubne razredjene za svaki dan od Redana, iz au- 
tografa D. Gjura Matei. 

Bogoljubstvo od deset petakah za primit od Gospođina koju- 
god milost po izproŠenju 8. Frane Xaveria. 
Dumni^ Fiat voluntas tua, i drugih bogoljubnieh kratkieh moli- 
tavah. 

Liekaroslovje iliti nauci za liediti radike nemoći, prepisani iz 
sarbskieh knjigah. 

Iztumačenja piesnih Davidovieh u spievanja hrvatska slože- 
nieh s' predgovorom i s'nadođanjem po popu Andriji Vitaljiću 
ViSaninu iz Komize. C Vnecih 1703 po Donunku Lovizu. 



Digitized by VjOOQIC 



uf 

tJlomei babrioii ui piesnili DaviđoTieli od« Bartolomea K a8i<S a. 

37. IV. Nekoliko piesmicah hrvatskih različita pieđmeta nepoznata 

piesnika* 

Jeg}npka Andrije Čnbranovića Dnbr. U lOeteih 1599. (Po 
napravljene su na okrajeih pismeno mnoge pogrieSke, koje se 
nalaze u prvom tiska i koje su bile ostavljene i n sliedediem). 
Jerko Škripalo. Komeđia (nije eiela) 

38. V. Na dan uzašas^a B. D. M. na nebesa. 

Bogoljubna zabavljanja n sveti ^edan. 
Život blažene Rozane. 

^ svetoga Jozafata i Barlama. 

9 svetoga Abrama Remete. 

„ svete Euirozine. 

„ svete Pelagie. 

„ svete Marie Egipatske, Sofrania Biskupa Hjemzalemskoga. 

39. Razlika pievanja razpkrSana po Dubrovniku skladna po plesni 
cima koji sloviahu od 1. g. 1550 do 1600. (ovaj nadpis nije 
izvliršen) 

Jegjupka Andrie Čubranovića. 

Tužba Burešića. 

Suproć svietovnoj ljubavi, Antuna Kastratovida. 

List pisan skupu dievojčicah po Stiepu Gjnrgjevidu. Lju- 

veno uživanje. 

Piesan jednoj mladici. Dielenje od gospodje i DarviSata po 

istome Gjnrgjevidu. 

Radmio po Vladju Jera Minčetida. 

Dielenje od gospodje, Trublja slovinska, i Radonja, po 

istome. 

Trešnja n Dubrovnika, po Baru B eteri. 

ista po Niku Iva Buni da. 

Bilisanje u tancu Iva Orsatova i Nika Vi tu Sida. 
Obkruženje Beda po Petru Toma Bogašinovida. 
Piesan o muci Isukž-rstovoj po Ivu Sara Vudidevida. 
Plam Sieversld, po Ignaciu 6 rad idu* 
Piesan Petru Aleksievidu cara Moškovskome, po St. Rnsidu. 

40. Prevodi hrvatski Merope, tragedie Mafeine i Psyche Molierove. 

41. T^rstanko pastier u veselju pomamien Petra Kanavelida 
(1703). 

42. Radosti i plac BI. D. Marie. 

Carmina illirica una voće decauUnda ip Sabbatis et Dominicis 



Digitized by VjOOQIC 



14$ 



PAssionis 6t> Palmarnm nec non in vuitanđis Ecd^siis đe nocie 

Goenae Domini. 

Carmina illyrica ante imaginem Cmcifizi binis vodbas đeoantanđa. 

Zn đie resurectionis Domini. In festis Pascbalibus. In nativi- 

tate Domini. Septem salutationes VirginiB M. in vigOiis ejns- 

đem festoram. Te Deum laiidamus. Beneđietas Dominus. Mag- 

nificat (ova su tri poslednja prevedeni a prozu). Na dan na- 

vieŠtenja Blažene Dievice. Beneđictio super populom. Ađ po- 

pulum in Epiphania Domini. 

Sve ove hrvatske piesme složi: Presb. Sjmeon Vitasovid fecit 

anno Domini 1685, aetatis sue. 42. 

43. Epos u XII pievanjah Ljubdrušice seoske dievojke, (ko- 
jega nepoznani spisatelj imenuje Komediom). 

Priložak nekieh iztomaČenieh Četveroredakab (strofah) slavnoga 
Metastazia, prevedenih u jezik slo vinski. 

44. Mandalieua pokornica Ivana Bunida-Vućićevića. 

45. Dubrovnik ponovljen po Jaketu Palmo ti ću. Dio drugi 
PoČimlje s' X piev. 

46. Prozerpina ugrabljena od Plutona. Prikazanje G. F. G u n d u 1 i ć a. 

47. Pavlimir prikazanje G. Gjora Palmo ti ća, prikazanog. 1632. 

48. Sunčanica prikazanje Iva ŠiSka Gundulida, prikazano 1632. 

49. Iztomačeuje pkrvoga pievanja Eneiđe po Ignaciu Gjorgjiću. 

50. Plesni razlike Dominka Širauna Zlatarića s njegoviem pre- 
vodima, iz latinskoga. 

51. Plesni hrvatske razlike spievane od vise piesnikah, to jest: 
Ljubmir. Pripoviest pastirska po Dominiku Zlatariću, (tiskan 
u Mletcima g, 1580). 

Vierni pastier, tragikomedia složena u talianski po B. Guarini^a, 
u hrvatski prenesena po Franu Lukarid'u g. 1592. 
Dalida, tragedia Ljudevita Grotta, (poznatog pod imenom: Slie- 
pac od Adrie) u hrvatski prenesena po Savinu GuŽeticSu, 
koj se nazivo Savko BendeviSević i preminu god. 1603. 
Razlike piesni Antuna Sasi'a, gradjanina Dubrovačkoga. 
Prikazanje pastiersko, složeno po neznanu pisaocu (ima 838 
. ptihovah). 

Drugo prikazanje istoga predmeta po nepoznanom 

52. Različite prigodne piesme spievane Dumnam Benediktlaskiern. 

53. Osman Gunduličev u dva s vezka, nema XIV. ni XV. spie vanja. 

54. Zorislava prikazanje Antuna Glegjevic^a, Dubr. 
Olimpia osvetjena, istoga. 

Damira smirena^ istoga. 



Digitized by 



Google 



55. Osman pievan po g. G. B**. 6unđuli<5u, (neima XIII ni XIV, 
spievanja). Na svrsi knjige priložene sa sliedeće piesme: 
Uzmnožimo tiem ovj zavezaje ljubljene itd. 

Od dvanaest b^zieh plavih, Koje preko morskieh val ah. 

Ko za zlatom sad ne hlepi. Ko za zlatom sad ne gine. 

Nu pogleda Liepa reda. 

visoka vita jelo. uresni kitni bore. 

čudesa su vlirh naravi. 

Ko po glasu samo sudi Zlo i dobro mudar nije. 

Ah jaoh kuda uputi se I uteče stupom hdrlim. 

(Na koncu ovijeh piesamah upisano je: U Prasn od Boemie 

pis^ Nikola OhmuČević na 15. Aprila 1654. Jeli pako on 

piesnik ali samo prepisatelj. to je Sto neznam). 

Sto mi graka postoja u kupienomu gradu. 

Ali mi se dietić ženi ? Ali mlado Čedo k&rsti ? (ove su ali 

narodne ali na način narodnieh). 

Kazgovor med ju Ljubidragom i Eaklicom. 

Kad se kralju Vladislave ua kosu (?) odpravljase itd., (i ova 

je ali narodna ali na onaj način). . 

56. Prikazanja Đon Mavra Vetraniča-ČavČića (f 1576 na 15. 
Januara). 

Hekuba tragedia Euripidova prenefiena na hrvatski od intoga. 
PoBvetiliste Abramovo (nije cio) od istoga. 

57. Suze sina razmetnoga po Gr, F. Gunduliču. 
Elena. Prikazanje istoga. 

Piesan u pohvalu Ivana Sobjeskoga, po istome. 

Badmio. Pieaan pastierska. 

S tehe gorim ma gospodje. 

I niko uzrok moga plama. 

Lele biedni itd. (ovaj najposlednji nesvrien). 

58. Lipost duše, spievana po Dr. Ivanu Dražicu Popu Splićanina 
g. 1713, u deset pievanjah, poklonjena samovladuStoj Gospodi 
Dubrovačkoj. 

59. Captislava i Bisemica. (Rukopis jako pokvaren i ne cioj. 

60. Piesme cirkvene (Hymni), za svieh nedieljah od godine i za 
velikieh svetkovinah. 

Uzdah pokorni od ljubavi priblagome Jezusu. (8 druge strane 
iste knjige obratjajuči ju naopako). Molitva na poCetak sv. 
Kozari i svaki svečani dan iza večernje u c^kvi Matii sv. 
Hara od Mlinah u Župi. 

61. Suze Marnnkove poDr. Ignaciu Gjorgjiću. 

17 

Digitized by VjOOQIC 



1«0 



62. Aretaze u Goru, a Ariona u neku promiena po Luku Ifiha 
Bunića) s prevođom latinskiem Dr. Gjura Ferića* 

43. Psyche, tragedia Molierova i Merope, tragedia Mafeina, prev 
u hrvatski. 

64. Razgovor pastierski za Božića, Anice BoSkovićeve 
Plesne za Božića. 

OfiČice koj se pieva na ponoć od Božića (nije dovršeno.) 

65. Bogoljubne piesni iliti Ofićice malo prečiste D. Mare, koje 
se ima govoriti u sve njezine svetkovine. 

Devetnica sv. Vlaha. 

66. Natiecanje AjaČa i Ulisa za oružje Akilovo po Gjonu Pal- 
motiću 1639. 

Kolombo, prikazanje istoga. 
Isipile, prikazanje istoga. 

67. Sunčanica po ŠiSku Iva Gunđulića (1662). 
Ljubica po Vici Soltanoviću (Pociću) 1656» 

68. Suze sina razmetnoga (nije svršeno). 

69. porodjenju Dievičanskome. Spievanje N. N. U Dubrovniku 
g. 1770 u osam pievanjah. 

Sazlike molitve i piesmiee duhovne za različita doba od dana. 
Pievanja preko mise. 
Zagkrljenje od sm^rti. 

Dielo od pokajanja viirhu rieČih sv. Augustina: ,jTeŽko ono- 
mu kad te nijesam ljubio.** 

Prevodi hrvatski sliedećieh piesamab bogoljubnieh : Salve Re- 
gina. Alma Redemptoris. Memento rerum Conditor. Ave ma- 
riš stella. • Ut queant laxis resonare iibris. Salutis aram Bla- 
sius. Stellata pande moenia. Blasi sacerdos inclite. Veni 
sancte Spiritus. Lauda Sion Salvatorem. 
Ragusinorum poetarum qui illjrica lingua scripserunt Elogia 
a Georgio Ferrich, Ragusino latine exarata (sunt 164). 
oalsa piesna u pohvalu muzike po Andrii Pao li, DubrovČ. 
(1740). 

70. Aretuze u goru, Ariona u rieku, promiena po g. Luku Miha 
Bunida. 

Orfeo slazi u pako sa svojom lirom za povratit Euridiću. Iz 

Španjolskoga u hrvatski prevedena po istome. 

Istoga Buni ć a prevodi mnogo g&rćkieh anakreontikah i epigra- 

mah Anakreonta, i ostalieh piesnikah. 

Istoga. Prevodi nekieh Odah i Satirah Oraciovieh. "^ 

Provod iz Vh-giliove Eneide kujig. IV. At regina gravis. 



Digitized by VjOOQIC 



151 



71. Ktiljen. Rakopis in folio sa 1020 listab, u kom6 se sađržu 
slieđeće hrvatsko -dubrovačke piesme: 

Gosti građa Dubrovnika. U sm^t g. Luka Goze, piesma 
rečena u družini nedobitnieb. Jedan Bog u tri hipa. Uzdasi 
du$e pravoVieme. Litanie Mahsanove. Dobro vladanje. Pri- 
čice. Nadpisi Doktorovi. Dvogovor KorČalanina i Dubrovča- 
nina (p. šalno mi^eronična) Paše Primoevića. — Istoga: 
Sviet Tripete Kotoranina KorČnlanima i Odgovor KorČalanah 
Tripeti. — Istoga : o Kotoru, jedan stih latinski, a dmgi naški. 
ZaČittke pime i tri začinke dragoga predmeta* Zadinka Bu- 
garska Ign. Gjorgfića. 'Dielo skmšenja. Pisma kojom je pred 
met, da nije pokoja neg' na nebu. Pikanje blaženoga dietešca 
Jezusa, Put od križa na Kalvariu. Varhu deset zapoviedi 
Božieh. Ženitba, ali uvie^at^je oneziem, koji se hoće vieriti 
ili oženiti« Osman G. F. Gundulića (neima XIV ni XV 
pievanja) — Istoga, Suze i tužbe Badmilove. Nestavnost u 
ljubavi. Dervišiada Stiepa Gjorgjića G i mana. Suze Maran* 
kove Gjorgjića« Trublja Slovinska, Vladja I. Min Četi ć a. 
Mačuš i Čavalice, pripoviestKoločepska Vlaha Squadri'a. — 
Istoga, EoloČepken6viestiee.Piesan: Cvietje pramaljelgii. Piesan 
jednoj mladid, koja biaSe zastupiia obraz granicom čemina. Epi- 
gram od dva pučanina susretivši se na mostu od pilah. Okru- 
ženje grada Beča po Petru BogaŠinoviću. Bemeta Čav- 
čiča. Jegjupka, Ču brano vica. Đvogovor dietida i dievoj- 
ke. 8v^ha ljudskoga bitja. Pom^Ča^je dami. (Eklipsis) i 
paka rasvanutje na 17. Octobra 1631. Prosi se Božja pomoć 
u tugami. Responsorium sv. Frane Aksiskoga. Dielo skrušenja. 
Život Tobie iz sv. staroga pisma po P. E anavel i ć u. — Istoga: 
Nije pokoja neg' na nebu iz talianskoga F. TestL trešnji 
koja razori Dubrovnik g. 1667, po istome. Ivanu Sobjesko- 
me obranitelju Beča. Govor Bana Petra Zri uskoga, kad 
mu se imaše odsieči glava po zapoviedi Leopolda 1. Paraphra- 
sis in hymnnm Beati Petri Damiani ex dictis S. Augustini de 
paradisi gloria. Prevod Martialova Epigrama ad Geliam po 
Ivu Sara VuČičeviča. U smkrt Marie KiUandrice, od Gun- 
dulića. Piesanca: Dali je bolje milovati. 
„Draga, u skutu doba u svako itd. liepa vilo, koi zapiso, 
Gjorgjica. — Istoga: Pita proštenje gosp. Odgovor prijatelju 
ŠiŠku Min Četi ču, na njegovu piesmu u kojoj kazao je, da 
on ljubi svaku vilu. Ekbga. U ono doba kad godištu. 
„DJurpi slurce lav ognjeni. Piesan điklami u preletje. Suze 

17* 



Digitized by 



Google 



152 



sina razmetnoga Guudulića. Epigram za Čestiti vieru i od- 
govor. Radonja, po Vladju Jera MinČetida. Koleada Pera 
Matei slikara (pengatura). Satir, piesan. Badmio po V. J« 
Minčetića. Odielenje viereoika. Izpoviest (nije dovršena). 
Četir piesme I. 6jorgji<5a. Četemaest piesamah razlikieh, t. 
jest: 1) Mudrost je sama na sviti. 2) Babkoubieloj pocielici. 
3) Lopudka Mare s Igala. 4) Godišnice svekolike. 6) Svie- 
tovaše pridragoga Badmio pastier druga svoga. 6) Eto rano pre- 
maljetje svud otvara tajno cvetje. 7) Mladoženja kad momu 
na stan vodi. 8) Vjerenik od vjerenice kad se dieli. 9) Muža 
i žene ljubav sjedinjena. 10) Za uteći plam Ijuveni. Na da 
leke biežim kraje. 11) C^oČicom za diklicom. U svoj parvi 
cviet mladosti. 12) Tužba BureSića. 13) Vlurgoh okom u 
dubravu, zamierib krunu. 14) Poranila dievojčica jutros prie 
zore. Piesma Danici ranjenoj od pčele. Prilika Isukkrsta na 
zjtrcalu ispisana. Molitva Isukiirstu propetu na križu. Provod 
jednoga talianskoga Soneta o Muci Gospodinovoj po Ivu Sara 
VuĆićevića. Eadmio i Baklica. Prikazanje postiersko po 
Ivu Siska Gundulića. Oton prikazanje po istome. Jedan 
prijatelj M, P. Otcu F. Lovru, koj ova skupi i prepisa. Epi- 
grami u pohvalu vojvode Eugenia. Captislava prikazanje Gjona 
Gjore Palmotića. Prevod Viernoga Pastiera Guarinova Pe- 
tra Kanavelića. Oviđiova XrV. Heroida prevedena po Fra- 
natici Pierka Sorga. Grad Dubrovnik Vlastelom u trešnji g. 
1667 po G. Buniću. Trešnja u Dubrovniku po Baru Bete- 
ri. Didone tragedia Jakete Iva Palmotića (1646) Elena 
ugrabljena^ istoga. Obkruženje grada BeČa po Petra Boga- 
šinoviću. Muka Isuklu-stova, tragedia Petra Kanavelića. 
Dubrovnik oslobodjen od haraĆa na blagdan sv. Vlasi 1695 
P. Kanavelića. Piesan: Zamani mu se povrati premaljetje. 
Dubrovnik ponovljen Jakete Palmotića- Dionorića 1671. 
Olimpia Birenu Izvorna Heroida Antuna Gle djevica. Gorš 
tak Pelinci, Heroida. Tratorko Zorki. Ljubimir ucviljeni. 

72. Bogoljubne Ijubežnivosti jedne duše prema Bogu u piesni slo- 
žene po Baru Beteri MDCC.V. (in folio sa 195 listah). 

73. Cutjenja bogoljubna vcirhu sedam piesmih pokornieh Davido- 
vieh s mnogo drugieh tomaČenjah i razmiŠljanjah duhovnieh 
složenieh po Baru Beteri, gradjaninu DubrovaĆkome M.DCCII. 
Razmišljanja sv. Augustina, prenesena iz latinskoga u jezik 
slovinski i u piesni složena po Baru Beteri M.ĐCCI. 



Digitized by 



Google 



153 

74. Dio od pievanjah i sklađanjah D. Maura ČavČića, Dubr. 
knjiga 2. (ima dvadeset i dvie piesme). 

75. Biela Antuna Gledjevića. Zorislava prikazanje n tri Čina. 
Olimpia osvetjena, prikazanje u tri čina Olimpia Birenu He> 
roida> Piesan Nika Blunje Ojorgji ća Antonu Oledjeviću. 
Đamira smirena prikazanje u tri Čina. Laž na kolima, prolog. 

76. Primoevića Paše. EuridiČa, (koja bi tiskana u Mletcima 
1677). Piesan o uputjenju rieči Božje i razlike druge piesme 
duhovne. Piesme Spotne. 

77. Provodje od redovnica izvadjen iz diela S FranČeska od Sa- 
lesa po Đ. Mihu P u čiču kanoniku. 

78. Akile. Prikazanje Gjona Gjore Palmotića. 

Piesmica, kojom kaže taštine netemeljite od ovoga svieta, svie* 
tujući, da se sve uhfanje ima staviti u Boga. 

79. Eiena. Prikazanje po istome 

80. Danica. Prikazanje po istome. 
Dvie narodne piesme. 

Captislava. Prikazanje gorirečenoga piesnika. 

81. Skup dosta bogomilnieh spievanjab iz svetoga Pisma spieva- 
nieh u Dubrovniku od razli cieb pievalacah : 

Muka Isuk^stova po Petru Kanaveliću, (prikazana god. 
1663). 

Judita, prikazanje po Niku Bkrnje Gjorgjića. 
PosvetiliSče Abramovo. Kazgovor. 
Očitovanje Josefa pravednoga. Pievanje. 
Život Tobie i njegova sina; u Četiri pievanja. 
8uze sina razmetnoga G. F. Gund ulica. 
uputjenju rieČi Božje i dievičkome porodu, PaSe Primoe- 
vića, u šest spievanjab. 
Mandaliena pokornica, Iva Sara Bunića. 
Glavosiečenje Ivana kžirstitelja, Nika Iva Bunića, u tri spie 
vanja. 

Siurca sv. Katarine, Gjona Gjore Palmotića. 
Čudo po kome sv. Ilar oslobodi Epidaur od zmaja u spili od 
Šipuna, piesan izvadjena iz Pavlimira, prikazanja Gjone Gjore 
Palmotića. 

82. Sunčanica. Prikazanje Iva SiSka Gundulića, (god. 1673, 
tiskana je). 

Radmio, prikazanje po istome. Suze i tužbe Bađmilove, pie- 
san po istome. Nestavnost u ljubavi (mislim da je istoga). 
Othon, prik. po istome (1707). 

Digitized by VjOOQIC 



164 



83. Prozerpina, Ariaclna i Dubravk'a, prikazanja Iva Frana Gan- 
đ u 1 i 6 a. 

Piesan Ferdinanda II. od Toskane po istome, i Suze sina 
razmetnoga. 

84. Palmo ti 6 a Gjone Gjoreva. Diela. Knjiga pkrva (prepis F. 
K. RaiČevida). 

Prikazanja: Pavlimir. DoŠastje Enee k Ankizu. Captislava. 
Elena. Očitovanje. Prikazanje Elene ugrabljene. 

85. Očitovanje, knjiga druga. Prikazanja: Enea i Điđone. Da- 
nica. Akile i AlČina. 

86. Elena i Akile, prikazanja Gjone Palmotiča. 
Suproć ljubavi, piesanca neimenovanoga. 
Sunčanica, prikazanje Šiška Iva Gundulića 

87. Sunčanica, prikazanje gori spomenutoga piesnika, i 
Danica^ prikazanja Gjona Gjore Palmo tiča. 

88. Ermiona, prikazanje Antuna Gledjevića. 
Danica, prikaz, po istome 

Belizario, prikaz, po istome (samo prvi Čin). 

Piesme istoga: Pobiedovanje glasa. Selimir i Bađmio, dvogo- 

vor vieri. 

K«^e da je ljudski život kratak, i da je sve niSta. Vrieme 

svemu odolieva 

Piesma Nika Bar. Gjorgji<$a, Antunu Gledjeviću. 

Odgovor Gledjeviča Gjorgjidu. 

Tikva i Bor. Pričica. 

U smii-t g. Vlaha Stele (1696). 

»Ovaj je rukopis autograph istoga Gledjevića.^ 

89. Oslobodjenje Betulie. Prikazanje izvorno nepoznana spi- 
satelja. 

90. Merope, prevod taljanske traged. Mafeine po Franatici Pierka 
Sorga. 

91. Merope, kako i pod predašnjem brojem. 

Demetrio, prevod taljianske drame Metastazia po istome, i 
Psyke, prevod iz franceskoga Molierova po istome. 

92. Bogoljttbne Ijubežljivnosti jedne duše prama Bogu, u plesni 
složene po Baru B eteri (1705). 

93. Jegjupka Andrie Cu brano vic a. 

Robinjice po istome. Sibile. Preljice. Primalje. Dievojke. 
Pastieri suproć dievojkami (sve po istome). 
Druga Jegjupka, nepoznatog dubrovačkog spisatelja. 
Tretja Jegjupka, » „ » 



Digitized by 



Google 



Četvarta Jegjapka, Sabia MiSetida,. Dnbrov. 
Razlike plesne, spievaĐJe po Sabn MiSetiću, to jest: 
List Maroju MaŠibradiću. Pelegrin g. Sabu MiSetića. Od- 
govor MiŠetića Pelegrina. Deset piesmicah Ijuvenieh. Govor 
Ariadne kad se ođieljivala od Tezea. Venus ište Eupida iz- 
gubljenoga. 

94. Život s tužbenim razgovorom iz pojate Tratorke dievojčice 
persianske^ prenesen iz jezika Ćizelbaškoga iliti persianskoga u 
jezik talianski, a iz latinskoga slovinski, nu složen u piesni. 
(Dielo nepoznatoga spisatelja, ali nije cielo u ovome prepisu, 
jer neima Xn spievanja, a nije ni XI dovršen). 

95. Isukkrst sudac, prikazanje složeno latinski po 0. 8tiepanu 
Tuči Jezuitu, a prevedeno u slovinski po Jozu Viče Beton- 
đića (t 1764). 

Prevod Heroidah Ovidiovieh po istome. 

Prevodi cArkovnieh piesamah ; Miserere mei Đeus. Dies irae etc. 

Veh ! temperi illo in quo non- amavi te. Điela od pokajanja : 

Lauda Sion Salvatorem. Veni Sancte Spiritus & emitte. 

Kazgovor pastierah, koji pohode Jezusa u Betlemu (nije, nego 

ulomak druge mnogo dulje piesme). 

Prevod Ovidiove Eleg. Trist. Cum subit illtus tristissimae 

noctis imago. 

Prevod prvoga lidta Heroidah Ovidiovieh po Petru Boškovi<5u. 

96. Osman Iva Gundulića, dva pievanja umetnuta po Fran. 
Pierka Sorga. 

1)7. Isto dielo sa sad^ržanjem svakoga spievanja i s nadomirenjima. 
Istoga: Piesan Ferdinandu IL, i O Veličanstvu Božiemu. 

98. Isto dielo bez XTV i XV spievanjah. 

99. Ariadna. Prikazanje I. F. Gundulića. 

100. Radmio i Sunčanica. Prikazanja, 1. po Ivu Šiška Gunduli- 
ća^ a 2. po Sisku Iva Gundulića. 

101. Ariadna, prikazanje I. F. Gundulića. 

Trublja Slovinaka. Piesan Vlagja Jere Minčetića. 
Katarina iz Siene. Piesan Gjona Gjore Palmotića. 

102. Captislava. Prikazanje po Gjonu Gjore Palmotića. 
Elena ugrabljena. Prikazanje po istome. 

Didone. Trageđio Jakete Iva Palmotića. 
Othon. Tragedia Iva Šiška Gundulića. 

103. Prevod piesamah pokornieh Davidovieh s molbama ckrkovniem 
i s nekim drugim piesama bogoljubniem. 

Ljubica. Prikazanje Viče Soltanovića (Poci(!*a). 



Digitized by VjOOQIC 



1S& 

Captislava. Prikazanje Ojone PalmoticSa. 

Sanćanica. Prikazanje Iva Šiška Gundulića. 
104. Marie Dim i tri. Piesan na čast Presv. Blaž. Dievice Ma 

rie, razdieljen u sedam pievanjah, svako od kojih odgovara na 

sedam poglavitieh blagdanah (svetkovinah) njojzi od ekrkve po- 

svetjenieh. 

Muka Gospodinova. P^evod talijanskoga Metastaziova Otato- 

ria, po Marii Đimitri. 
106. Posvetilište Abramovo. Prikazanje (ali po Vetraniniću, ali 

po Dkržidu?) 

Život sv. Rozane a prostopisu^ po nepoznanu spisatelju. 

106. Razgovor pastierski za Božića, po Jozu Betondiću. 
Piesan božična. U sve vrieme godišta itd. 

Piesan na dan Božića u početku Mise: Otvortese o nebesa itd, 
Začinka svete Dieve sinu Jezusu. 
Ofičice, koj se pieva u ponoć od Božica. 
Korunica presvetoga dietešca Jezusa. 

107. Rusa od novoga svieta^ to jest : Život svete Ruse od Lime, 
reda sv. Dominka, izgovoren u jezik slovinski iz oficia Otacah 
istoga reda, od jednoga njezina sluge u Dubrovniku na 19. 
Oktobra 1771. 

Sliedi nekoliko molitavah i razmiŠljanjah duhovnieh u prosto- 
pišu, največe prevedenih iz talianskoga. 
Stihovni prevod piesamah pokornieh Davida. 
Prevodi psalmah: In te Domine speravi. Laudem meam Deus 
ne tacueria, od hjmnah: Deus tuorum militum. Christe re- 
đemptor omnium. Exultet coelum laudibus. Tristes erant A- 
postoli, onoga s**- Petri od Vincula. Molitve Jeremie proroka 
(u prostopisu). Vexilla regis prodeunt, od psalma Judica Do- 
mine nocentes me^ od stihovah o maci Gospodinovoj, od psal. 
Beati imaculati in via. Retribue servo tuo. Legem pone. 
Memor esto. Iniquos in odio habui. Mirabilia testimonia tua. 
Clamavi ad te Domine. Principes persecuti sunt. Sjmbola 
S«** Atanazia : Quicunque vult esse salvus. Confitemini Domino 
quoniam bonus. 
Prevod uzdahah Ijubežljivih svete Gertrude. 

108. Gjorgjića Dr. Ignacia. Plesne Ijubezne, ZaČinke^ Zgode 
ljubavi. 



Digitized by VjOOQIC 



157 



U. Razvezani svezki i razpr^eni papiri. 

1. Plesni razlike Viče Petrovića, Dubrovčanina, iz njegovog 
rukopisa god. 1761, razdieljene u četiri svezka. 

2. Plesni razlike Bemardina Liberala RiČarđi<5a, Dubrovčani- 
na, izpisane iz njegovog rukopisa g. 1761^ u tri svezka. 

4. Marunko iliti piesan všrh jednoga MlietČanlna zatravljena u 

ljubavi, po Dr. Ignaclu Gjorgjlću s predgovorom. 
6. Plesni razlikieh pievaocah : 

Svezak t, Satjrra III. Horacia Flaka^ prevedena po Luku 

Miha Bunlća 1752. 

U sm^ Flore Znzzeri, piesan Dinka Zlatarića. 

Nadgrobnica Dinka Ran j ine, po istome. 

Piesan Gjore D&ržiča, izmedju plesnih Ijuvenih Šiška Min- 

Četiča pod br. 215. 

Istoga, izmedju istieh pod br. 235. 

Ulomak jedne plesne, složene po Maru Diržiću. 

Piesan Dr. Maura Čavčića, Marinu Dkržiću. 

Piesan Siska Min Četi ća (izmedju njegovih piesamah pod br. 

249). 

Poslanica uljudna Valu Valovlču, Horatia Mašlbradića. 

Ulomak plesne Marina D^ržića na pohvalu D. Maura Cav- 

Čiča. 

Piesan Dinka Zlatariča, izmedju njegovih piesamali pod 

br. 63. 

Svezak II. Sabu Dobaljeviću Glušcu Nadgrobnica Miha 

Buniča (1585). 

Početak prikazanja: Sud Parldov, po Antuna Krivouošlču 

Vila ostarana, Šimuna Zlatarića. 

Miserere, iztomačeno po istome. 

Dominka Zlatarića. Ljubovnik učinjen prah od Časa. 

Iz plesnih njcgovieh prepisl 42, 68, 105 i 130. 

Svezak III. Sliedi plesna 130, a za njom plesna: U prvo 

kneženstvo g. Jera Kll sovica (1609). 

Govor duše s Jezusom o njegovoj muci, po Franu Getaldiču- 

Kruhoradiću (1702). 

Piesan u pohvalu sv. Alojzia Gonzage iz latinskoga prevedena 

po Franatici Pierka Sorga (1755) 

Piesan prema svietovnoj ljubavi Antuna Kastratovića (1620). 

18 



Digitized by VjOOQIC 



158 



Svezak IV. Sliedi gore spomenuta piesan Eastratovića, 
a za njom ulomak plesne, neznanoga pfesnika. 
Orlando, ulomak neznanoga. 

D. Maura Vetranića Uavčića, piesannađgrobnici Isukdrstovoj. 
Istoga plesna bogoljubna, druga u kojoj kaže, đa je sve iz- 
prazno Izvan dobra života. 
Ulomak Tirene Marina Dkržića. 
Jedna plesna sumnjena Gjore DAržića. 
DhvaluAnice BoSkovideve, piesma D. Štipa Ru8i<5a(1767). 
Joza Beton dl ča. IstomaČenje ps. Lauda Slon Salvatorem 
(1769). 

Istoga. Dielo od pokajanja. Piesanca vkrhu rie^ih sv. Augu- 
stlna. 

Na stancu kod vira vode Merčuleti kod KobaSa. 
Piesanca suproć svietovnoj ljubavi D. Gjura Matei. 
Istoga. Žene sadašnje. U pohvalu zlieb ženah. 
Piesan neznanoga jednomu spurianlnu. 
Svezak V. Sliedi ta ista plesna, a za njom ulomak: Ljubav 
vlada Ijudein. Četiri piesme složene po D. I. Gjorgjiću, 
spievane uz gusle po Dubrovniku u pokladlh od vlastelidah 
preobučenieh od Vlabali. 
6. Posluh po O. Klementu Ra i če vidu Dubr. reda sv. Frane 
(1803). 

6. Elena, tragedia Gjona Palmotića. 

7. Plesni Frana li ali da, i prva piesan žalostna Oviđlova, pre- 
neŠena po neznanu. Prevod Marie Dimi tri, (rodj. Betere) 
plesnih BI. Dievlci 0* Fomieli. 

8. Tlačiva piesma Dr. Gjuru Fer i ću, spisatelju Periegesis Rha- 
cusinae, po Maru Zlatar idu. 

Plevanja 13 i 14, koja se nenahode u Osmanu po istome 
Zlatariću. 

9. Aretuze u goru, a Ariona u rieku promlena po Luki Miha 
Bunida. 

10. ProSnja milostlh Duha Svetoga. Prevod psalma 136 po ne- 
znanu. 

11. Dedo Stlepa Gjurgjevića Gozze i Piesan Gundulida 
Ferdinandu od Toskane. 

12. Radmio po Vlagju Min četi ću. 

13. Suze sina razmetnoga 1 piesan u sm<\rt Marie Kalandrlce, 
Gnndulida* 



Digitized by VjOOQIC 



159 

14 Đervišata Štipa Gjurgjevi<5a-6imana, Jegjapka Čubra- 
novića i zaČinka Bugarska Gjorgj a. 

15. Heroiđe XIV. prenesene n hrvatski (1. po P, Boškoviću, 
a 13* po Betondiću^. 

16. Plesni slovinske i razlika iztomaĆenja po M, Marinoviću 
1833. 

17. Razlike plesne Gjorgj etića. 

18. Gelovi Ijuveni. Rađmio i Raklica po neznanome. 

19. Hjnamodion. Skup pievanjah c^kovnieh na đnevi Obranite- 
Ijah građo vah Đalmacie^ po D. Pavu KovaČeviću. 

20. Plesni Gesnerove u slovinske plesne složene .1 obrat) ene po 
Mara Đominka Zlatarića u pustinji Mljetskoga otoka god. 
1793. 

21. Tamašne plesni, složene u Dubrovniku po Marku Bruero- 
vicu u pokladab g. 1805. 

22. Napredak devetnaestoga vieka, po Ant. Kazna Čiću. Pifisan. 

23. Život Tobie i njegova sina, izvadjen iz sv. pisma. Posluh 
Abramov i život Jozefa Patriarke, po Lukrecii Boga sinovoj, 

24. Josipa Betondića. TomaČenja iz Ovidia (4 svezka). 
Tristium. Elegia m. g. 1752. 

Fastorum ex lib. II. vers. 762 etc. etc. g. 1752. 
Heroidum Epist II. Phjlis Đemophonti g. 1752. 

25. Razlike plesni: 

U sm&rt g. Anice Iva Dragi, neznanoga okol g. 1660. 

S. Ljudevit Gonzaga. Elegia Biimje Z ama nje, pren. po Fr, 

P, Sorgu. 

U hvalu D. Gjulema Kazilari, piesan istoga, 

26. Plač starca Milovana vkrh razsutja Solina. Piesan. 

27. Josip pravedni po D. Petru Vuletiću Kasteljaniuu (Četiri 
pievanja). 

28. Foenix ili srećno narešenje građa Dubrovnika po treSnji G. 
, VuČiča-Bunića 1668. 

29. Miscellanea. Nadgrobnica Dinka Ranjine, po neznanome. 

ff Gjura D^ržića, po D. Ran j ini. 

U smirt Saba Boba li, po Zlatariću. Vila ustarana po 
istome. 

Prevod Responsorium'a B. Dievice Marie, po D. Ivu Salatiču. 
Plesni u latinski jezik učinjene po B&mji Za ma nj i, a u 
naški iztomaČcne po Gjuru Higji (12 komadah). 

30. Početak molitve Jeremie Proroka, po Gjorgji(!*u, 

18* 



Digitized by VjOOQIC 



160 



31. Plesni razlikieli starieli piesnikab, iz latinskoga jezika u slo- 
vinski prenesene, po Marku Brueroviću: 

Prevod phalemia Katulova „ Vivamus mea Lesbia atque amemus.' 

j5 Elegie Propertiove XXV iz kpjige 3. 

jj „ Ovidiove IV iz knjige I. Amorum. 
V 

„ phalemia Katulova „Queris quot mihi variationes*. 

„ Elegie Tibulove II iz knjige I. 

^ j, Propertiove Xni iz knjige III. 

„ Iđilia gospodje Fortunate Fantastici ^Lamorted' 
Adone." 

32. Sveta Katarina od Siene dievica, spievanje I. G. Palmotića. 

33. U hvalu Šumeta, kojega Bodin kralj Slovinski darova Redov- 
nicima sv. Benedikta g. Miliš ić a. 

34. Pirna piesna g. Jerimi Gagidu, neznana spisatelja. 

35. „ g. Niku Luka Po cica. 

36. TuSbeno prigovaranje starca Milovana s Đalmaciom u vrieme 
Mletačkoga propadnutja. 

37. Demetrio, prikazanje Metastazia, prevod hrvatski. 

38. Opravdanje družbe Alfierah s kapetanom. Šaljiva piesma. 

39. Otcu F. Sabu FrankovicSu odgovor na poziv, da mu načini 
piesmu pirnu za bratove ženitbe, po Antunu KaznaČiču. 

40. Othon, tragedia Iva Gunduliča u tri svezka. 

41. Stihotvorenja 0. P. Ra dalje vi da i F. V. Pugliaza, prigo- 
dom smkrti 6&.rgura XVI. 

42. U sprovodu ćesarice Marie Luize. Piesma Otacah reda Ma 
lobratjanskoga. 

43. Prevodi Gjura Higje, od nekoliko piesmicah Blirnje Zamanje. 

44. Dvogovor medju jednom divicom, koja odlučiše se Bogu po- 
svetiti i medju svitom. 

45. Jedna pisma bogoljubna neimenovana spisatelja. 

46. Piesma u pohvalu Dr. Rada Radelje, kad je izdo latinske 
piesme R. Kunića. 

47. Na dan imena Nika Remedelića, Kolenda A, Ka zna Čiča. 

48. Robinjica Andrie Cubranoviča. 

49. Kolenda g. Matu Sariču kad se oženi (1817) po Antunu Ka- 
znaČiču. 

50. Neke piesme Ant. Kaznačiča, to jest> Varka. Piesan Dr. 
Božidaru Petranoviću i Odgovor na piesme Dr. Nika Arbanasa. 

61. Život Tobie spievan u piesme slo vinskoga jezika (1763). 



Digitized by 



Google 



161 

52. Opisanje smarti Lakoonta su njegova dva sina i Virgilia, pre- 
vod Dr. Gjura Higje. 

53. Radonja odMinčetida s latinskim provodom Bkrnje Zamau je. 
64. Razlike kolende u oči Vodok^rstja spievane u samostanu 00. 

svetoga Frančeska. 
55. Piesme bogoljubne na slavu St. Ruse. 
5G. Tužbeno prikazanje i prigovaranje starca Milovana a Đalma- 

ciom razžaljenom u vrieme propadnutja MnetaČke Republike 

(1797). 

57. Svetomu Aloysiu bogoljubne mladosti branitelju. Piesan Mi- 
li š i ć a (Autographum). 

58. 0. Franu Apendinu i Baru Beteri odlazećiem u Zadar (1825). 
Piesan A. Kaznačića 

59. Prevod Hymna od Laudah. 

60. Tužba Kazamonta od Stravče od Marina Zlatarića. 

61. Bogoljubna piesma o smkrti Spasitelja. 

62. Ofičico sv. križa. 

63. Pastierica na kladencu piesan iz talianskog u slovinski jezik 
prenesena po Dr. Marku KreSiću Dubr. (1800). 

64. Proročanstva Cesaria biskupa od Alepa, pođpuno izvaršena. 
Satyra suproČ Napoleonu. 

65. Piesni razlike, neimenovanoga piesnika prepisane XVII. vieka. 

66. Piesni razlike^ to jest: 

Vatari tamašna piesna Antuna Sasi Dubr. 

Kolenda jednoga staroga kolendara priateljicam Nika. Re 

m e d e 1 i. 

Tomačenje idilla Gesnerova ^Milon*, po D. Ivu Sala ti (Su. 

67. Dielo od pokazanja, prevedeno u stihove hrvatske. 

78. Za pir pjleonore Bona i Saba Gradića. Piesma Nika P. Re- 
medeli. 

69. Miso Pierka Sorga, (začiniti piesmu u pohvalu Gjaksića Za- 
dranjina) izv&rŠena po njegovoj smkrti od Dr. Stiepa 01 i - 
vieri ča. 

70. Gosp. Sabu Gjorgjiču tretjenm iza soba izabranu za kneza 
(1791). 

71. Tri kralja pazeč zviezdu uputjuju se put Betlema. Piesan 

72. Dvie kolende pievane u Rieci. 

73. Šalna piesan o Mari žutoj. 

74. Pirna piesna za ženitbe Miha Lopižiča s Katom Markovi- 
čevom. 

75. Pirna piesna za ženitbe Viee Verone s Mariom LukovičevoiUf 



Digitized by VjOOQIC 



162 

76. Virhu ^U8qiie adeo ne prođucitur impetus irae." Plesna 
hrvatska. 

77. 0, Beninju Albertinu, govorećemu parvu Misu. Fiesma. 

78. Blaženoj Dievici Marii. Piesma. 

79. Siena Ovidiova Dr. Ign. Gjorgjića. Ljubovnik ras^đ)en> 

80. Điđaci Arbosulli Civ. Bhacasini I. U. D. et Cancellarii 
Reisp. Baeli. nonuulla illjrica & latina Gaimina. 

81. Prevođ psalmah: ^Đomine ne in furore tuo. Beati qaorum 
remissa sunt. Miserere mei Đeus. Domine exaadi orationem 
meam. De profanđo clamavi. Domine exaudi orationem meam^ 
(t. }. od sedam psalmah pokornieh). 

82. Piesan u pohvalu Dubrovčanah u pobuni g. 1814. 
Piesan u odlazku Garanjina iz Dubrovnika. 

83. Piesmice za pievat ih preko sv. Mise. 

84. Šaljiva piesma pirna. 

85. 8unčanica Iva Šiška Gundulića. Prikazanje. 
Život Josefa Patriarke. Piesan (1770). 

86. Razlike piesme Ijubovne Ignacia Gjorgjića, (jedan svezak 
ne cio). 

87. Heriodah list VII. „Didone Enei**, prevod Joza Betenđića 
(1754). 

88. U sm^t 0. Ivana Marini reda Kalasanciova, piesma A. Ka- 
zna Čić a. 

89. BedovniČkome zavietu Dumne N. N. Piesan. 

90. Na ođielenju česara Francuskoga. Piesan. 

91. Pisma za oslobodienje Pape Pia VIIL učinjena u Splitu. 

92. Mena, prikazanje Palmotića. 

93. Dubrovnik oslobodjen od harača na blagdan ruke sv. Vlasi, 
po P. Ka naveli ču. 

94. ViSe dara čestitoga cara što učini gospodi Respub. Dubrov. 
g. 1695 po Vin. Ska . . . 

95. Gospogji Marii Saba Pozze u posvetjenju njezina templa pod 
imenom S^ca Jezusova. 

96. Prevod u stihove od Salve Regina. 

97. U izbranju svetoga reda i života plemenitieh gospodjah Pozze. 
Piesan. 

98. Piesan novoj Dumnici. 

99. Otac kčeri, koja se oblači dumnom u svetoj Marii. Piesan. 

100. Bogoljubna piesna : Zaleti se u visine Dušo, Bogu obljubljena. 

101. uzvišenju BI. Dievice. Riesma M. Mar ino vi ča. 

102. Sonet hrvatski suproć g. I* B 



Digitized by VjOOQIC 



163 

103. Suze obćene n sm&rt izvkrstnoga liekara Dr. Boka Pezolića. 

104. preminutjn g. Ane BoŠkovičeve, g. Pavli njezinoj sestri. 

105. Variorum carmina illyrica, nempe: 

Dr. Petru Bašiću Meštru ođ Geometrie, Ivu EaznaSiću i Bal- 

đu Spičaru ikularima. Piesma makeronika Mara Zlatarića. 

Ženitba Ilie Eorte i Flore njegove žene. Piesan. 

Antuna Gleđjevića Lopujkami. Piesan. 

Istoga, GođiŠnicami. 

Pirđac. Spievanje Anđrie Paoli (1748). 

Zvončić. Epigram istoga. 

Poviše Muzike, piesan istoga posvetjen Vladju Minčetiću. 

106. Jutkmja na dan porođjenja Gospodinova, prevođ stihova 
(1837). 

107. Osman Gundulića, prepisan u svezke i ne cio. 

108. Autografi piesamah hrvatskieh Dr. Gjura Higje u mnogo 
svezakah i na mnogo razprSenih papirah. 



Digitized by VjOOQIC 



16d 



4. 

Rukopisi hrvaAslii 

u knjižnici Ivana Kukuljevića Sakcinskoga u Zagrebu. 



I. 

Rukopisi pisani 8:la8:oljicoiii. 

1. Breviar glagoljski vieka XIV ili XV. na malom čitavom li8tu 

pergamene, crnilom i crvenilom pisan-, ima stranah 196. 
Nalazi se pod Brojem CLXXXin. 

2. Breviar. S crvenimi poČetnimi slovi, pisan na pergameni u 4ni 

sa 199 listovah. Godine 1470. Pod Br. II. 

3. Bribirska knjiga kršćenih od g. 1602 do 1675. Od godine 1647 

u napred pisana latinskimi pismeni. Na hartiji, mali Čit. 
list. Pod Br. IX 

4. Brozović Ivan pop SelČanin. Knjige discipulah složene od svetih 

otAc, potvrjene i stumaČene iz diackoga jezika na bervacki, 
u Bribiru g. 1600. Na hartiji, mali čit. list, sa 233 listo- 
vah. Pod Br. V. 

5. Čini i članci sv. vjere- Počimlje na 1. 1. kapital ot zlje ženje, 

1. 2. kpt. ot razdjeljenija tela gospodinova. — se je kpl. 
osveČenija telesnoga i od crkvenih riČi. — ot posveČenija 
crkvenoga. — od s' zdanih riČi. — 1. 3. ot Činov anjel- 
skili — ot 7 blaženstvi — 1. 4. vrjemc sedmo desetno. 
Nedele ot muki. — ot oiicia. — zaČ nezvone. — tablica 
Ča dje. — zać svječe ogasajut — 1. 5w zač se nejrovori 
Bože V pomoć moju. — zač se oltari svlače i zaČ se mo- 
li saltir. — ot ogna novoga. — v sobotu. — ot alelue 
itd. Na listu 16 počimlje drugo pismo. 1. 17 ćinenie ot 



Digitized by VjOOQIC 



posv6<ieiuJa crkve. I 18 čteoie trih krali Na Iteta 96 po- 
čimlje opet drugo pismo. Na lista 36 bilješke kasnije od 
g. 1462 i g. 1468. 1600. Na listu 37. "1466 enara đ'a 
15 va vreme kneza Štefana i nega sina kneza Bmarđimi i 
podknežina Martinca i nega žene gospe luje, ka bese vato 
vreme ohmeštrice kneza Brnardina i nega meštra ludovika 
i kapelana gospodina Bartola, ki bihu va to vreme.'' Na 
listu 39 počimlje opet novo pismo. Na listu 48 opet no- 
vo. Na listu 50 opet novo. Na listu 64 straga biljeS- 
ka:^ 1452 Ja žakan Benko to zapisah kada bjeb santez i 
V to vrjeme priđe pop gustin s kotora v Rjebnik." Na zad- 
njem listu 65 stoji opet bilježka: 1451. „Va vreme kneza 
Ivana dobra gospodina i nega sini Brat , . ih gospođi ki 
onda držabu otok vas od počela do konca i nib bješe va- 
vek.^ (razumieva se otok krČki). Na istom listu straga: 
"1465 ervar d'n 7 kada ja mikovla jazetić to pisah v le- 
đenicah (u primorju hrvatskom) va dvori kneza Stefana i 
nega sina kneza Bemardina ki imiše tada let 12. i bih«— 
tada nega sluga i bihu ta trat velike žalosti za me, ne- 
navi . . hu neprijateli vsaki d^n."- Rukopis ovaj pisan je 
na pergameni u 4ni, ima 65 listovah. Nalazi se pod bro- 
jem CCCLI. 
6. Đe Pope Antun KrČanin. Razne stvari pobožne* 1. Njeke bi- 
Iježke od novije ruke. 2. PlaČ gospe u versih. 3. Versi 
na priliku Isusovu. 4. Molitve u versih složene na pošte- 
nje gna. Isukrsta. 5. Versi Abramovi, t. j. kako ovaj po- 
svetiti hoti svog sina Izaka, od fi:a Matije Divkovića štam- 
pani u Bnecih 1616, a prepisani glagoljskimi pismeni od 
fra Nina de Pope, misnika pri svetom Nikoli na Porozi g. 
1625. 6. Život sv. Katarine u versih od fra Matije IlJiT- 
kovića, štampani u Bnecih 1616, prepisani u hrvatski je- 
zik po fratru tra Antonu de Pope Krcanu 1625. 7. Raz- 
like molitve od fra Mate Divkovića, a prepisane od fra 
Antona de Pope od Brzac rodom s krčkoga. S. Ruž&Hi 
gospojin. 9. Nauk krstjanski. 10. Molitve. 11. Red služ- 
be krštenja g. 1630. prepisan iz sćaveta od fra Antona 
— stojeći pri svetoj Marii na glavi otoku. 12. Od pro- 
š(Senja. Na koncu svakojake bilježke. Pisano na hartiji 
u 16ni listovah 181. Pod Br. CCCXXX. 
7* Franki Anton pop. Molitve i pobožni Članci. Na hartiji u 8ni 
rkp XVn vieka. Pod Br. CCCCXXXVI. 

19 

Digitized by VjOOQIC 



fM 

8. OtlBvii dimnn Šibem^^m. 1. Regule bratfe 1 šestar treioga reda 
pokornih sv. Franeiška, pisane 1430.. 2. Konstitucie bratje 
pokornih tretoga reda sv. Franciška provincie Dalmacie, 
učineni na kapitali na školi Galevci prid Zadrom g. 1492 
3. Prošćenja od pape Siksta, Aleksandra i od mnogih papi 
crkvam i fratrom sv. Franciška 3 reda. 4. Imena svetih 
ftetttov tretoga reda sv. FranciSka. 5. Imena plemenitih 
od reda. 6. Plač blažene dive Marie u versih. 7. Deset 
kriposti ke ima sveta misa. 8. Prošćenja, drugom rukom 
pisana. 9. Ljetopis od počela sveta do 1542. 10. Lje- 
topis Šimuna Glavića od 1331 — 1529. (ova dva ljetopisa 
pečatana su u Arkivu knj. IY. str. 36). Kukopis na perga- 
meni XVI vieka. U mal. Sni^-str. 174. Pod Br. COCXXIX. 

9« Ivanova, popa glagoljskoga u Poljani kod Zadra, oriaski, mo- 
žebit najveći slavenski rukopis, na velikom listu hartije 
pisan^ sa 1575 stranah. Sadržaje : 1 Tumačenja sv. Pi- 
sma. 2. Pripovjedanja u Rimu velikomu Duki od Toska- 
ne od redovnika Franje Capata, kavalera sv. duha 3. Pri- 
povjedi korizmene. 4. Stumačenje sv. Vangjelia i svete 
vire. 5. Govorenje meu Redovnice. 6. Verhu vire svete, 
djelovanja apostolskoga, od s.v. lužarija, od prošćenja itd. 
7. Nauk kkrstjanski. 8. Od smžu*ti. 9. Mudrost teologie. 
10. Od sm^rti Isusove. 11. Verhu sv. pisma. 12. Zamen 
(Examen) od zapovidi božjih s istumačenjem zapovidih i 
smartnih grihov. Pod brojem DCCKLVin. 

10. Keršić Grižostom Kresanin, fratar Konstitucioni fratar tretoga 

reda sv. FranciŠka, preneseni na hrvatski jezik iz Štam- 
pane knjige. G. 1753. Na hartiji u 4ni listovah 27. 
Pod Br. CCCL. 

11. Knige sv. Bernarda opata. Na hartiji pisane koncem 15. vieka, 

s bilježkom popa Barića Fugosića od g. 1521 u 4ni listo- 
vah 356. Pod Br. CCCLIII. 

12. Kolunića Broza Knige sv. Bemardina, na perg&meni g 1486 

pisane. Početak i konac fali, poČimlje s listom 44, svr- 
Suje s listom 196. U 4ni Pod Br. CCCLU. „Na listu 
160 slieđi': Va ime isuhristovo Amen. Let gdn. 1486 
miseca ijulija d'n sedmi bi dovršenie knig sgo. brnardina. 
Ja gospodin levnardo plemenem dolanin položih učiniti 
s vitlo delo, ko bi bilo na službu božju i crikve za grihe moe. 
Spisah sie knige moim blagom čistim i v to vrime biše 



Digitized by VjOOQIC 



otac duhovni gđn. papa inoeenci^ a kral ugarski kval Ma- 
tijas, i biŠe podbil podaše vsu hrvačku gospođu i zigna 
van kneza Anžu z negova gospodstva i kneza Ivana krč- 
koga i tada vladaSe i otoČcem i inimi gradi, i va to vri- 
me biše pavU biskup seoski i gatanski gdin. levnardo i 

oćak svete Marie v kneži i vsi a se knige i siiu 

rubriku pisah ja broz žakan, budući v redu ejlskom (tako) 
z bužan, od kacitić, z dubovika plem^nem kolunić, ko mu 
esu grisi bogatsvo, grob otačastvo, zemla mati i pisah v 
istinu te knige počtovanu mužu gdnu levnardu vikaru ga- 
tanskomu v nega hiže sidi, za moju plaću. ^ — ^ itd. 

13. Komadi raznih starinskih glagoljskih pisamah na pergameni od 

XIII. do XVI. vieka, u raznih formatah. Pod Br. X. — 
CCCXXVI. ^ DLIV. 

14. Ljetopis kratki s razgovori sv. Gargura, i s njekimi crkvenimi 

stvarmi. Rkp. XVI. vieka, na hartiji, mali folio, 1. 23, 
Pod Br. CCCXXVn. 

15. Maurović Ivan, knige mnoge lipe i koristne u kojih se nahaju 

pianete od svih misecov u komu se Človik rodi i s kimi 
zlamenji i što mu se u životu dogodi i kada ima umriti. 
Upisana, složena i mnogimi svitlotami nadodana u Veji 
(na Krku) g. 1772. Pod Br. CCCCXXXV. 

16. Misal, s urešenimi početnimi slovi. Ima više historiSkih bilje 

žakah iz 16. vieka od raznih popovah. Pisan na perga 
meni, na malom listu, koncem vieka XIV. Pod Br. III. 

1 7. Misal, liepo pisan (komad) iz XIV. vieka u 4ni, listovah 8. Pod 

Br. CCCXXVlll. Zajedno izvorni darovni list plovana 
dobrinjskoga (na otoku Krku) popa Ambroza za crkvu 
sv. Ambroza u Dobrinju, pisan g. 1321. 

18. Misal krasno pisan, s urešenimi početnimi slovi, na pergameni, 

na velikom listu. U sredini i na koncu fali listovah, ko- 
jih sad još ima 165. Na listu 145 stoji godina 1455 kad 
je pisana knjiga. Pod Br. I. 

19. Molitve i Blagođarenja. Na hartiji, rkp. XVIT. vieka. u 16ni. 

Pod Br. Dn. 

20. Oficii od sedam posti sa više pesamah crkovnih. Rkp. XVn. 

vieka, na hartiji u 8ni. Pod Br. VI. 

21. Polica od osmarie, od žita i vina, pisana u Grižanih u primorju 

hrvatskom, od g. 1612 do 1742. stranom glagoljskim!, 
stranom latinskim! pismeni Na hartiji vel. 8ni, str. 26, 
Pod Br. Vn. 

19* 



Digitized by VjOOQIC 



m 

22. Pisme pobožne. Nahartiji XVUI. vieka, u 4ni. PodBr.CCCXXXVIII. 

23. Povelje i listine glagoljske u izvoru na pergameni i prepisane, od 

XIV do XVni. vieka, viSe od stotine. Pod Br. LXXVn 
i — DVI. 

24. Begnle reda sv. Benedikta, pisane n Rogova monastiru, utemelje- 

nom po hrvatskom kralju Krešimiru Petru, kod dalmatin- 
skoga Beograda. Rukopis Xni ili XIV. vieka, na pergar 
meni. U 4ni s kasnijimi bilježkami od gg. 1406. 1423. 1425. 
1433. 1456. 1492. 1511. 1516. 1530. 1596. 1679. Pod 
Br. m } 

25. Statuti ili naredbe kapitula senjskoga od g. 1480, iz glagoljskoga 

prepisani s latinskim! pismeni. U XVI. vieku, Čit. list. 7. 
Pod Br. DLXXXn. 

26. Vranić Ivan pop bakarski. 1. Nauk krstjanski s iztoma&njem 

sedam [sakramenat. 2. PlaČ duše ka je u pakal osujena. 
3. Ceremonia od bule ka se zove na večeri gospodinovoj, 
itd. Na hartiji pisano g. 1613. U 4ni, sa 206 listo vah. 
Pod Br. IV. 

27. VrbniČke obćine kniga osudah XVn i XIX. vieka. Đvie Časti 

na hartiji Čitavi list. I. 1. 50. U. 1.101. Pod Br. CCICXVI. 

28. Vulatković Ivan don. Oficii od sedam žalosti B. D. Marie, koj 

se ima d&ržati u petak pitrvi nedilji od muke. Iz điač 
koga na hšrvatski jezik prineŠen g. 1733, na hartiji u 4ni 
Ust. 11. Pod Br. CCCXLV. 

29. Zapisnik bratje crkve sv. Marie belgradske u Vinodolu od g. 1550 

do 1784. ' Pisan u Belgradu na hartiji u vel. 8ni sa 46 
listovah. Pod Br. VHI. 

30. Zec Dumenigo fra. Žunta za govoriti oficii sv. Misse za fratar 

tretoga reda sv. otca franČiška. Na hartiji g. 1752. U Bni 
listovah 97. Pod Br. CCCXXXVII. 



Rukopisi pisani bosansko-firvatskoin elrlllcom. *) 

31. Boletić Mikula. svetoj rozarii i od mirakulah blažene divice 
Marie. Pisano u Bracu u pustini na 26. Febr. 1698. Na 
hartiji u 4ni, listovah 200. Pod Br. DXXXTX. 



*} Ovamo nespađaju, da kako, srbski ni staro-slavenski rukopisi. 

Digitized by VjOOQIC 



181 

d!2. Dopisi splietskih arcibUknpah oMinam polfft^im od 1618^-1639. 

komadah 70 na hartiji. Pod Br. CCCCLKVHI. 
33. Golpchuski Ivan zakonik ^li pravila svetih g. 1602. Naharti^ u 

4ni. Pod Br. DCCK. 
84. Hrvatske i latinske listine iz kneSevine poljiČke od g. 1834 do 1672. 

Na hartiji Čit. list. Pod Br. DLXXVID. 

35. Hrvatski i latinski zapisnik kneževine poljidke od 1772«- 1774. 

na čit, listu hartije. Pod Br. DLXXVn. 

36. Konti od zemle^ dugovi, tastamenti itd. odPoljicah. 1720 — 1740. 

Na hartiji u 12ni. Pod Br. DLL 

37. Liekarie i zapisi protiva svakojakiem holim. Rkp. XVn. vieka, 

na hartiji u 12ni 1. 89- Pod DLH. 

38. M. Martid Poličanin, kratki popis znamenitih dogadjajah od g. 

78 do g. 1256. Zatim sliede izvorni dopisi Jove Štefa- 
novića Serdara od g. 1741. Eukopis KVHI. vieka. Na 
hartiji a 4ni. Pod Br. CCCCXXVI. 

40. Ponzoni Sforza Areibiskupa splietskoga Naredbe i dopisi Polji- 

Čanom i Bodobiljanom g. 1617-^1622. hrvatski, ćirilskimi 
i latpism. U. Časti. Na hartiji čit. list. Pod Br. CCCCLXVL 

41. Povelja cesara Rudolfa dana Senjanom, iz latinskoga prevedena 

na hrvatski, s bilježkama. Na hartiji, vieka XVIL u 4ni. 
Pod Br. DXLm. 
42 Nauci i Čtenja svetacah. List, 1—25. Mudri naud izvadjeni iz 
primjerah istorie sv. pisma i knjigah mudroznanacah, 1. 
25* Počinje Čtenje prekrasnoga Jozefa sina Ijakobova. 1. 
28 i Čtenie svetoga Tome. 1. 32. Nauk primudroga Akira. 
1. 33. Čtenie od Abrama. 1. 41 i Pjesma, novijom rukom 
pisana. 1. 46^ Počinje istoria sv. Gjurgja. 1. 49. Skazanje 
od suda velikoga. 1. 57. Istoria od sv. Žuliana. 1. 61. 
Od čovieka živa i od smkrti nesriečne. 1. 69. OBvečenje 
Isukk'stovo, koje učini kralj vespazian suproć Jeruzalemu. 
1. 90. Izgovaranje od du:kve Marie deLorito. 1. 921 Isto- 
ria od nzkk'snutja Isuk&rstova. 1. 124. Sud veliki gospo- 
dinov 1. 143. Skupljenje novo 1. 149. Tužba. 1. 174. 
Čtenie od blaženoga Augustina. Na listu 190, stoji : 
„1520 lieta hristovieh na k (20) mieseca maza, u 
Dubrovniku, bii izpisano ovi libro od mnozieh razloga.** 
Ovai rukopis pisan je veoma liepo sve do lista 140, tada 
počimlje novije pismo. Bilježka na zadnjem listu 190, s 
godinom 1520, pisana je od onoga, koj je i početak 
knjige pisao. Na finoj bartiji 4m. Pod Br. DXLI[. 



Digitized by VjOOQIC 



43. Razgovori ciirkovm od raatiih stvarih đuhovnib, U 19. vieka, 

na hariji u 4ni. Pod Br. DXLIV. 

44. Blovnik, aliti kalepin tumat^i staroslavenske rieći s hrvatskim!. 

Na prvom listu stoji: Ovoe Slovnik mene Ferka Bulića. 
Rukopis 18. vieka, na hartiji, đvie časti, svaka preko 200 
stranah. Pod Br. DXLI. 

45. Slovinskoga iliti iliriskoga naroda lipi i ugodni razgovor, i od 

zemle iliriĆke, Što se je činilo poslie potopa vodenoga. 
(Počimlje na listu 12, iz napreda stoje razne bilježke la- 
tinskimi i ćirilskimi pismeni). Na listu 161 sliedi: ,,kratki 
razgovor od niki rata i bojeva koi su bili po slovinski 
deržava^ koi se štiju u kronika Vitezovića, u tri dila 
razdiljen« jedan dio ukazuje bojeve, koi su bili prija do- 
šastja isusova na ti svit. Drugi dio kaže one koi su bili 
od porodjenia isusova ter doklen turci uzeSe Carigrad, a 
treći do sv&rhe rata bečkoga, do godiSta 1690.* — Na 
listu 237. sliedi : Početje niki' veliki' i glasoviti' gradova 
od svita. — Na listu 260 straga. |,0d žudia' i njiove o- 
paČine.* Na koncu opet svakojake bilježke latinskimi i ći- 
rilskimi pismeni. Rukopis 17. vieka na hartiji sa 267 li- 
štovah, u 4ni. Pod Br. CCCLIV. 

46. Vitezovića Pavla (Senjanina) Rodosuđje, ili osudi iz im^n pri- 

zmožnoga prijasnoga i nedobitnoga poglavnika i gospodina 
gospodina Petra Aleksijevića cara moskovskoga, velike 
Rusie samodržca i proč'a, s latinskim svojim provodom : 
Oention sive fatum etc. U versih. Authograph. Rukp. 
17. vieka, na hartiji u 4ni. Pod Br. CLXXVII. 

47. 2iakon i naredbe za svetjenike glagoljske u Poljicah. Rkp. pisan 

na hartiji u 17. vieku, u 16ni 1. 30. Pod Br. CCCCVI. 

48. Zakonik cara Justiniana. Rkp. 17. vieka, na hartiji u 4ni 1. 17 

Pod Br. D. (500). 

49. Zakon poljički. Rkp. 16. vieka, na hartiji na Čit. list Pod 

Br. DXL. 

50. Zakon poljički rkp. 17. vieka, u 4ni. Pod Br. DVII. 

51. Zakon poljički rkp. 16 ili 17. vieka, u 4ni. Pod Br. DVIH. 

52. Zakon poljički rkp 19. vieka, na čit. listu. Pod Br. XCIf. 



Digitized by VjOOQIC 



tn 



Rukopisi pisani latinicom. 

A. 
Rukopisi u reienom govoru. 

53. Akurti A, Zemljopis stare Hine g. 1853, u veL listu. Pod Br. 

CCCCXC. 

54. Arkeologia iliti staroslovje g. 1826, u 8ni. Pod Br. CCCXXI. 

55. Artikuluši med GaSparom biskupom zagrebačkim^ Jobstom Bar. 

Tburnom i Vidom Dornbergerom, učinjeni u pragu g. 1689 
u vel. listu. Pod Br. CXXXVin. 

56. Babić Ferd. B. Spomenik grada Bakra g. 1854, u 4ni. Pod 

Br. CCCLXIX. 

57. BedriČić Silvester, arhižakan Senjski, život svetoga Jerolima nau* 

čitelja svete ciu*kve iztumaČen i Štampan u Senju g. 1508, 
a latinski po Gabrielu Petri u Bnecih 1475. Izpisan po 
ruci post Otea Fra. Lovrinca Veganina u Poljudu g. 1670. 
u 4ni, list. 107. Pod Br. DCXXXX. Na listu 104. Pjes- 
ma u hvalu sv. Jerolima. 

58. Benzoni Ivana Antuna biskupa Senjskoga i Mođruskoga Infor« 

mation verhu punti daneh G6. Plovanom na odgovor n 
sv. viziti uČinjenoj, dan 24. Juna leta 1722, u vel. listu. 
— 2 Kathalog od Ikonia, koga imaju dati moistri Eapitula 
Crikav Kollegialnih g. 1731, na vel. listu. — 3. Đeliberatia 
Kap. bribirskoga poradi Ošeste g. 1681, u vel. listu. Pod 
Br. CCCCLXXXV. 

59. Bogoljubua Djella od priprave i zabvaljenja. Za dielovat prie i 

poslie ispovjesti i pričestjenja od S. Franceška od Sales, 
biskupa i kneza Genevre, u 12ni, list. 215. Pod Br. 
CCCXCVII. 

60. Bogoljubua knjiga 17. vieka, u 8ni, str. 125. Pod Br. CCCXCV. 

61. Danilo Ivan. Mare Lopudka. Igra u versib g. 1853, u 4ni. Pod 

Br. DX. 

62. Dimitrović Spiro Dalmatinka^ drama od Goldonia g. 1846, u 4ni. 

Pod Br. CXXI. 

63. Endimion iliti ljubav Človeka? — 2. Vanitas Vanitatis et omnia 

Vanitas. Duhovno šalen igrokaz itd. Na hartiji sa 74 list. 
viek 18., u 8ni. Pod Br. CXXin. 



Digitized by VjOOQIC 



64. Erđođi Petra i TomaŠa, banovah, i drugih iste pot^đice izvorni 

dopisi hrvatski. Pod Br. LXIX| 

65. Frankopanah knezovah razna pisma, listine i dopisi hrvatski od 

15. do konca 17. vieka. Pod Br. LXVn. 

66. Frankopana Bemardina kneza modroŠkoga, senjskoga i krčkoga 

popisane zemlje i mesta^ ka su sliSala pod ModruŠe za 
života njegova, leta 1486. Na hartiji na 22 listovih u 
jednim novijim propisom. Pod Br. LXVin. 

67. Georgieviti Nikola j. Izobraženje vsemimoj Istorii prevedeno iz 

njemačkoga g. 1816, u vel. listu. Pod Br. CCCLVI. 

68. Gjurkovića Miklouša i Grekia TomaŠa Listovi g. 1589, u Tel. 

Ustu. Pod Br. CXXXVin. 

69. Glavičica Štipana, pisma prisvitlomu g. Ivanu Andriji Koderma- 

nu Gubernatoru Bakra g. 1674, u vel. listu Pod Br. 
CCCCLXXXIV. 

70. Govorenje od Astrologie i od prilike naravne ćovika itd. 18. 

vieka, u 16ni. Pod. Br. DCLXI. 

71. Gozinić Petar, kanonik (Rabljanin). Pobožna govorenja i iztu- 

maČenja vjere kerstjanske, 17. vieka^ u veL listu. Pod 
Br. DCCXXXV. 

72. Ježuvitah zagrebačkih tiČuća se pisma hrvatska i latinska g« 

1602—1751, u vel. listu. Pod Br. CXXXni. 

73. KaČić Gjuro Samuel, kako Bosne kraljestvo pade, rukopis 17. 

vieka i prepis. g. 1854, u vel. listu. Pod Br. CCCCXXI. 

74. KaČić Juraj. životu Ivana Sibinjana (Hunjada) 17. vieka, u 

vel. listu. Pod Br. CCCCXXIL 

75. Knjiga prilik koju Židovi misle imenuju, od 18. vieka, u 4ni. 

Pod Br, DCLX. 

76. Koriolanović Petar. Život svete Katarine Mučenice i Dievice, g. 

1695, u 4ni, list. 351—366. Pod Br. CCCXXIV. 

77. Krapljanin Fra« Antun. Razgovor duhovni vrhu Vangjelia od sve 

Korizme, prinešen u dalmatinski jezik g. 1603, u 4nl. 
Pod Br. DCLH. 

78. Lackovića Pavla faSija, god. 1662, u veL listu. Pod Br, 

,cxxxvni. 

79. Liekarie priproste. Rkp. 18. vieka, u 4ni. Pod Br. DCLIX. 

80. Listine Hrvatske XVI do XVIII. vieka, u vel. listu. Pod Br. 

DCCLXVL 

81. Makale Antun iz Zlarina Prodike 18. vieka^ u 4ai. Pod Br. 

DCXLIII. 



Digitized by VjOOQIC 



82. Marbalia Matie, kovajfa zagrebačkog, Testament g. t548, u vel. listu. 

Pod Br. CXXXVnL 
B3. Marulić Marko. (r. 1450, t 1524.) Život svetoga JeroUma, pismo 

vieka 17. u 4ni. Pod. Br. CCCXLI. 

84. Matei Ivan Maria (?) ili Dolce, život svetoga Alojza^ u tri stenja, 

18 vieka, u 4ni. Pod Br. CCCOI. 

85. Matković Petar. Jezgra starodavne ilirske povjestnice u 4ni. Pod 

Br. DVn. 

86. Mihlovića Jurja. Extractus diffilkutašov za njegove časti gra- 

da Medveđa i ostaloga imanja zmožnoga grofa gospodina 
Zrinskoga Miklouša g. 1613 i 1615. U veL listu. Pod 
Br. CXXXI. 

87. Milakovič Dimitrija. Pravi početak cernogorske Istorie od Balse I 

do btefana Crnoj e vida po Mavru Orbinu. (U Srbskih beo- 
gradskih Novinah tiskano g. 1850, br. 10 1). Pod Br. 
LVI. 

88. Mlinarić Štipan. Viekovi Ilirie, iz obSirniega djela pokratjeno, 

3f3 listovah, g. 1842, u 4ni. Pod Br. LVI \ 

89. Mudre izreke, u jeziku hrvatskom. Detti sentenziosi in versi 

illirici. 18. vieka, u 4ni. Pod Br. CCGCXXV. 

90. Način za učinit Novenu na čias slavnoga svetoga Paskala Bay- 

lona, g. 1800, u 12ni, 48 stranab. Pod Br. CCCXGVP. 

91. Način dobroga Oospodara vu vgakom ćes letto mesecu za pazku 

i napriduvanje gospodarstva naredjen. 18. vieka, u 4ni. Pod 
Br. CCLXX. 

92. Narcđbenik za božanstveni oficii i misu narejen za fratre tretoga 

reda S. 0. Franciska, učinjen v godiSČi Gosp. 1813. Priko- 
pian od mene Fratra Stojšićia« Na hartiji sa dl listova^, 
pisan na otoku Krku, n 8ni. Pod Br. XL 

93. Naredbe kapitula senjskoga od g. 1380. Ekp. nabartijil6. vieka, 

u 8ni. Pod Br. XC j 
91. Narodite pjesme hrvatske i talijanske. Novi pcepis u val. lidtt. 
Pod Br. CXXXIV. i CCCCLXI. S pjesmama o Maiku 
Kraljeviću. 

95. Navade ili običigi «ie$trov ceha me&trie lončarske u Z&gztebti. 

Rkp. g. 16f6. Pod Br. CXXX. 

96. Orešek, Major Smesiee: 1. Molkve staroslavenske 8 latinskiaii pismeni 

pisane 2. Kalendar. 3^ P^pevke hrvatske. 4. Mali reč- 
nik hrvatsko irancnzki. 5. Bil)ežke o životu OreSkovosti. 
Pod Br. LXXI. 

20 



Digitized by VjOOQIC 



tii 

97, Otšićah gifoibvali Famltie kratki izpis Oenealo^e, u ini. Pod Br. 

DCCLVm. 
• 98. Parnica. Processus Stephani Franković contra Petrum Horvaih 
colonum Grachensem (hrvatski) g. 1609, n vel. listu. Pod 
Br. CCCCLXXXII. 

99. PataČića Lauša Donatija Ignacia Jakopoviću g. 1756, u vel. li- 

stu. Pod Br. CXXXVIII. 

100. Pisma obiteljska iz Perasta, tičućase porodice Stojišida, Popovića 

itđ. g. 1648 đo 1826, u vel. listu. Pod Br. CCCCXXXXV. 

101. Pođerkovic Mihalj. RaČun od dohoda i razhoda g. 1635, u 16n. 

Pod Br. LVI. 

102. Ponzoni Sforza, arcibiskup splietski, listovi i zapoviedi poslane 

obćini .poljiĆkoj i radobiljanskoj , hrvatski s latinskim! pis- 
meni od g. 1611 do 1622, u vel. listu. Pod Br. CCCCLX\T 

103. Popis pohistva g. 1690, u vel. listu. Pod Br. CXXXVIII. 

104. Pozza Miko, knjige iliti razgovor Isukkrsta našega spasitelja, u- 

činjen od Otca Dum Ivana Laspergia kartuziana u je- 
zik španjolski , a prineŠen u latinski od Elene Lnkrecie 
Piskopie kćere Ivana Batiste, a najposlie iz latinskoga pri- 
neŠen u jezik slovinski, 17. vieka, u 4ni, listo vah 76. 
Pod Br. DCXXXVir. 

105. Prodike hrvatske, pisane latinskimi i ćirilskimi pismeni, oko g. 

1760, u 4ni. Pod Br. CCCXIX. 

106. Pridavek od marvinske kuge, na Čit listu. Pod Br. CXXOVII. 

107. Prodić Marko. Nauke života redovničkoga ke piše blaženi sveti 

Bemardin sestri svojoj. Pisano u Kotoru g. 1595, u 4ni, 
listovah 73. Pod Br. DCXLII. 

108. Trodike hrvatske i latinske 16. i 17. vioka, u 4ni, listovah 179. 

Pod Br. DCXXI. 

100. Quadema od zemalj crikav Grižanskih, datih pod livel crikveni 

od g. 1718 do 1797, pisana na hartiji. Pod Br. XX. 
110. Ranjina Martin. Pištole i Vangelija i lekcioni, koje se legaju 

po syQ godišće na misi kako je nžanca. Rukopis g. 1508, 

u 4ni, listovah XII i 230. Pod Br. DCLIII. 
ilL Rezta in Reziani, pisano od tamošnjega župnika (slovenski^, god. 

1849, u 4ni. Pod Br. CCCLXVI. 

112. Senjske biskupije razni pismeni spomenici hrvatski iz 17 i 18. 

vieka. Pod Br. XXI. 

113. Senjski Previleji, stumaČen iz diadkoga na h^rvatski jezik, rkp. 

g. 1619. Pod Br. DLXXXn. 



Digitized by VjOOQIC 



175 

114. Seii<ayanyi Martin, Dissertatio iliti govorenje Olironologieo-Po1emic<l 

Hiti pripovidanfe razložno i disputatno od početka napri- 
dovai^i izmankanja sohisme iliti razdiljenja gix;koga za* 
kona crikte s crikvom rimskom, sopet g velikom Seljom 
Bjedinit se, na grstiu iliti hasau nesjedinjenih Vlahov, 
Bntbeiiov i Rasćianov ,pođ kranom Ugarskom živućih. Ista«- 
maćeno s diačkoga na hrvatski jezik po post. Otcu Stanislavu 
Đegorizia reda sv. Pavla, đefinitora i prioru kloStra sV, 
Mikule u Senju g. 1714, u 4ni. Pod Br. CCCKVIH. 

115. Slovenija, razSima zgodbina ustavne političke ^družbe Slovenije n 

Gradcu, ki se iz vedine na pisma ali žive veste svedoke 
opira g. 1851, u 4ni. Pod Br. CCXXIV. (slovenski). 

116. Specifikacia žitka kupljenog leta 1714, inašastog žitka leta 1703, 

u vel. listu. Pod Br. CXXXVIir. 
tl7. Statut grada Zagreba, na hrvatskom jeziku. Bkp. g. 1609. Pod 
Br. CCVI. 

118. Statut senjski, s koricamastare glagoljice, na pergamenL Ekpu 

18. vieka, u 4nL Pod Br LXXXV. 

119. Tomaseo Nikola. Iskrice, s vlastoručnimi popravci i poslanica- 

ma, 1846-^1847, u 8ni. Pod B. DCCLXXI 

120. Vitezovića kronika. U početku pisanih strtoah 15 — zatiem opdt 

na koncu pisana, u 8ni. Pod Br. CDXCVI. 

121. Vizite. — 1. Biskupa JaČintii Dimitria u Grižanih g. 1681, na 

hartiji, 2 lista. — 2. Vizita od 1684, 1 lista. — 3. Vizita 
istoga biskupa u gradu Senju od g. 1684, na hartiji, listi 6. 
— 4. Proces, vrhu ukazanja duSe pokojnoga biskupa Ja 
činta Dimitrie od g. 1699, na hartiji, listi 4, u veh listu. 
Pod Br. XVni. 

122. Zakon bratovčine sv. Marie, na pergameni s dvema slika- 

ma, načinjen g. 1456 , pisan u 16. vieku. Pod Br. 

Dxxxvn. 

123. Zakon grada Kastve od g. 1400. Novi prepis. Pod Br. XCL 

124. Zakon vinodolski a navlastito Tarsatski. Noviji prepis. Pod Br. 

LXXXIX. 

125. Zakon tarsatski od g. 1640, noviji prepis. Pod Br. LXXXIX | 

126. Zakoni i dužnosti ispovidnika, pisani u Senju, 19. vieka, c 1. 

405. Pod Br. CCCCIX. 

127. Zapisnik zakljuČakah i pamicah itd. gradskih od g. 1602*— 1656. 

Pod Br. CXLVn. 

20* 

Digitized by VjOOQIC 



176/ 

128. ZebiČke Gospe oseniđeset i osera punktumoV proti svomu tova 

rusu 18. vieka, u vel. listu. Pod Br. DCCLKVIH. 

129. Zelinić Redovnik, lepaikoristoa pripoviest (kcmac fali), pisana za 

koludrice trogirske, vieka 17. u 4ni. Pod. Br. CCCXLVIII. 

130. Zizeri Ivan Bartol, poslanica g- 1590, u 4ni. Pod Br. DCLXir. 

131. Zgodopisje durkovno, s dodanim zgodopisjem oiorkve dalmatinske, 

g. 1826, u 8ni. Pod Br. CCCXX. 

132. Zrinjskih knezovab razna izvorna pisma, listine i dopisi brvatski 

od XVI i XVn. vieka Pod Br. IJ5:iX. . 

133. Život sv. Katarine iz Siene, složen od meštra Raimunda iz Kaf- 

pue nje posnika, vieka 16. u 4ni. iPod Br. CCCXLni. 

134. Život ili knjige od života, i diUi sladkoga Issusa i maike nje- 

gove slavne divice Marie, (pisan za koludrice sv. Nikole 
u Trogiru) 17. vieka, u 4ni., oko 400 1. Pod. Br. CCCXL. 

135. Život svete Katarine divice, pisan hrvatski u Zadru s gotičkimi 

pismeni na pergameni, vieka 15. u vel. lista. Pod Br. 
CCCXVII. 

136. Život i Čuda sv. Petra od Alkantare, 1. 1 — 21, zatiem sliedi: 

Regula i način od življenja sestara^ i dumnr za red sv. 
majke Klare, s jednim bakrorezom. Rkp. 17. vieka, n 
4ni, 1. 36. Pod Br. CCCLXXXV. 

137. Život svetoga Nikole biskupa i 48poviednika, sliedi zatim: 2. Pas- 

sio S. Blasii Episcopi et Martjris. 3. Mise od pet rana* 
gosp. našega Jezusa. 4. Ordo matrimonii contrahendi. 5. 
NaČim za administrat svete sakramente od sv. Olja. 6. Ži- 
vot sv. Filipa Nera ispoviednika. Rkp. vieka 16. ili 17. 
u 4ni. Pod Br. CCCXCn. 



Digitized by VjOOQIC 



m 



IV. 

Rukopisi hrvatokl latlnsklnil pismeni. 

B. 

V tessanom govoru ili u tersih. 

138. Baffus Aloisio. (r. oko g. 1510) Pjesme pobožne. Bkp. na bar- 

tiji iz prve polovice 16 stoljetja. Po^tna pismena gotidka 
pisana su crvenilom. Prvib 10 listovab fali, tako i 15 i 16. 
8vega sknpa ima 29 stranab u 4ni. Pod Br. CCCXCVIII. 

139. Bettera Barnjo (f 1712). Pjesme. Pod Br. DCLVI. gl., rkp. 

Pod Br. DCXX. 

140. Bettera Dimitri Maria (f 1764). Muka Isnk^rstova. Pjesan, novi 

prepis. Pod Br. DCLXXXIX. 

141. Betondić Damjan (f oko 1760). Nadgrobnica SorkoČevidu. Pod 

B. CCCCXV. 

142. Betondić Jose (f 1764). 1. Salmi Davidovi, iztomaćeni hrvat- 

ski. 2. Prevodi iz Horacia i Virgilia. 3. Eroidi ie Ovi- 
dia. 4. Dum recte vivas. Catonis versio Illyrica. Pod 
Brojevi CCCLXXXI. CCCLXXXIV. CCCLXXXVII. i 
CCCCXV. 

143. Betondić Josip. Ovidla Nasona knjige 10. 20. i 21. (nijeciela) 

8 latinskim izvornim tekstom. Kkp. 18. vieka, oa Č. 1. 
Pod Br. CCCCXCU. 

144. Bobalića-MiSetića Save (r. oko 1530+ 1685). Jedjupka i raz- 

ne pjesni. Novi prepis. Pod Br. DCXC. 
146. Bogasinović Lukrecia (o. 1767). Život sv. Tobie, drugo pjeva- 
nje. Rkp. oko 1770. Pod Br. CCCC. 

146. Bogasinović Lukrecia. Kazgovor pastirski v^rbn porodjenja go- 

spodinova, g. 1764, u 4ni, Pod Br. DCLIV. 

147. Bogavčić Frane (f oko 1590). U bvalu i uzviSenje B. D. Mar 

rie pisma. List 118 od straga vezan. Pod Br. CCCXXX1X, 

148. Bosković Anica. 1. Razgovor pastirski varhu porodjenja gospodinova 

(oko 1760). 2. Pita naše s^ce, dava nam svoje. 3. Raz- 
ne piesni. Pod Brojem CCXX. CCCXLIV. CCCCXV. 
Pod prvim brojem jedna piesraa glasovitoga Rugieia Bos- 
kovića brata Anice. 



Digitized by VjOOQIC 



m 

149. Boskovid Bare (oko 1720). U smhrt druga MeStrida, koncem 

18. vieka. Pod Br. DCLVI. 1. 67. 

150. Budislavić^Nađaljević Toma (f 1608). Od porod]enja Isuk^r- 

stova, oko 1570. Pod Br. CCCJOLIV. li#t. 367. 

151. BunićVuČićević Ivan (f 1658). U smžirt njegovu, piesan od 

pamasa, g. 1668. Pod Br. CCCCXVII. 

152. Bunić Nikola Ive VuČićevića sin (f 1678). FeniČe, drama. Rkp. g. 

1668, u 4ni, str. 21. Pod Br. COCLXXXin, od njega 
takodjer piesme u rkp. Pod Br. DCXX., 1. 243. 

153. BureSićMarin (oko 1510, t o. 1560). Piesme. PođBr. DCXXXVI 

i DCLVI. 

154. Cvietje iz raznih pjesnikah hrvatskih, naime: Čtiliranovića An- 

drije, Bunića Luke Miha, Đkržida Gjore i Marina, Dimi 
trica Nikole, Gundnlića Ivana ŠiSkova, NaljeSkovića Nike, 
Palmotića Gjore, VuČičevi<5a Ivana. Pod Br. CXVliL 

155. Čubranović Andrija (r. 1500 f 1550. Jepjupka. Pod Brojevi 

CXIV. CXVni. DXLV. Tu su i njegove Djevojke. 

156. ČubranoviČ Andria. Robinjice, Sibile, Prelice, Primalje Djevoj- 

ke Kaludj^ri. Novi prepis. Pod Br. DCXC. 

157. Dimitrića Nikole Jere (r. 1494 f 1553). Piesne, novi prepis. 

Pod Br. DCLXXXVI. 

158. Divnić Ivan (r oko 1525, f o. 1600). 1. Himan eđ razmišljanja 

svega života spasitelja našega. 2. Od kratka života (oko 
1575). Pod Br. CCCXXIV, 1. 273. 286. 

159. Dolinić Antun senjski pavlin. Pjesne od sv. pisma i od počet- 

ka sveta, g. 1190, u 4ni Pod Br. CCCCXCIX. 

160. Dražić Ivan (r. oko 1660). Liepost duše, pisano g. 1713, u 

4ni, pridana Betere Bartola pisan don Ivanu Dražicu 
Splićaninu, g. 1702. Pod Br. DOXCn. 

161. Dražić Ivan. PoljubČac prijatelju Bernardu RiČiardu i dnige 

pjesme, g. 1700, u 4ni. Pod Br. DXI. 

162. Dubrovačka razna pisma u versih i prozi od 16. do 19: vieka, i to : 

od Getalđiča Frane Kruhoradiča (oko 1600), Gradića 
Ignatia t 1724, Mate ja Gjure f 1728, Z i zeri Bartola 
Ivana 1590. Pod Br. DCLXn. 

163. Dubrovačke razne piesme. 1. Razgovor pastierski vkrhn poro- 

djenja gospodinova, Drama. Dolaze lica: Hajko, Jerika 
njega sestra, Siverka, Dubravko njihov otac, skup pastie- 
rah, Pastier nepoznani, Kraguljac. 2. Razlike Pjesni bogu- 
mile. 3. Pjesni bogumile. 4. Betondić Josip: Dam 
recte vivas, prevođ hrvatski IM pravedan djelom živi, i 



Digitized by VjOOQIC 



179 

Nađgrobnica Lake Remedellift. 5. Marinovića Marka« 
hvalu i smitrt Brnerevića. 6. Maalača An djela 
- oda na dan rodni cara Franje. 7« Betonđića Joze ^Dum 
recte vivas^ i ^Đoneeerig £&iix,^ hrvatski. 8. Gipika Janka 
' pozdrav Banu Jellačićo. 9 Paakvil na DabcovČane. 10. 
Dva razgovora crkvena. Pod Br. CCCLXXXIV. 

164. Dubrovačke razne piesme. 1. Dubrovnika miestu rodjenomu. 2. 

Suze od parnasa u smart Nike Banića-Vučičevića. 3. Ka* 
ranje medju Andjeliom, ZvonČicom i Vicom. 4. Piesan od 
• Utaklice. 5. Koliko je dobro Čnvat se od Serena. 6. Nad- 
grobnica Kraguljcu. 7 Tužba Easamorta. 8. Razgovor 
pastiera u Betlehemu. 9. Miserere mei Deus. 10. Dies 
irae dies illa. 11. Poklon Bambiua. 12. Muka gorka go- 
spodina. Str. 148. Pod Br. CCCCXVn. 

165. Dubrovačke razne piesme. 1. Paln^otiča Gjona Gjore Grom- 

naida i Karanje. 2, Pauli Anđrie (f o. 1728) Pkr- 
dac. 3. Ženidba Ilie Kotle. 4. Gjorgjića Nike Bamje 
piesan gospodji Marii BoŽdarevoj, koja paka udata bi za 
B&mju Spaletića. 5. Qledjevi<5a Antuna Piesan lopuŠ- 
kam. 6. Pauli Andrie knjige gosp. Vlahu Menze s 
piesmom u hvalu Muzike. 7. Nadomjerenje k sedmomu 
pjevanju Osmana Gunđulideva, ulomak. Pod Br. GCCCII, 

166. Dubrovačke piesme. 1, Čubranoviča A. Jedjupka. 2. Gi- 

mana Gjorgjića Stiepana Dervisiata. 3. Gjorgjića 
Ignacia Suze Marunkove. Bkp. 18. vieka, u 4n]. Pod 
Br. CXIV. 

167. Dubrovačke piesme. 1. Život Tobie, dva pievanja. 2. Kana- 

veliča prizor iz trageđie muka Isukjirstova. 3. Sorko 
čevića Frana, piesme. 4, Cvil Slovinke, ulomak. 6 
Molitva. 6. Gunduliča Ivana Suze sina razmetnoga, ulomak 

7. Ekloge, Medan, Eađat, ^ava mrtvačka, ČoveČja taština. 

8. Molitva cara Karla V. 9. Pjesma o francezkom ratu i 
Napoleonu 1794. Pod Br. CCCC- 

168. Dubrovačke razno piesme. 1. PrimovičPaSe, razne piesni. 

2. MinČetič Vlaho. Tužba Radmilova. 3. BureSić. 
Marin, Tužba. 4. Nepoznatog Boj od oelovah — Zama- 
ninu se povratja primaietje« — Piesan od gonetaka, — 
ljubav u omrazu, promienjena. — ZaČinke. 5. Primovič 
Paše, versi. 6. Gjorgjić I. Suze Maruukovo. 7. Kulerla. 
U 4ni, 1. 6'). ., Pod Br. DCX^yj. 



Digitized by VjOOQIC 



180 

160. Dubvava^e piesme pomične s dragim! hrvatskim! i latinskimi . 
1. 1. Muka sv. Margarite u versih. 1. 28. ŽiTOt sv. Marte 
u prozi. 1. 31—32. Ulomci pjesatnah. 1. 33. Č ubran o - 
vi<Sa, Jedjupka. 1. 4^^ Luci<5a Haiubala« Uzor lie- 
pote. I. 50. Pisan ku vile rekoSe na gori. 1. 51. Počinje 
Čndnovati boj od Malte 1565. 1. 60. Pisma Ijabovna ne< 
poznatog. 1. 66. Stenja iz sv. pisma. 1. 68. Con^ejAsionala 
1. 81. Narodna pieama. L 83. Zlatarića Don»inka, Ljubav 
Pirama i Tisbe. 1. 90, Sententiae latinae. 1. 92. Lettere 
đel &a Bemarđo de Siena maestro Generale de' Frati min. 
osserv. Borna 1625. — 1. 98. Intavoladure đel Violino di 
Signor Gabriele Pervaneo da Lešina. 1,100—101. Senten- 
tiae. Korice od pergamene s glagoljskim pismom. Rkp. 
iz početka 17. vieka, u 8ni, sa 106 likovah. Pod Br. 
DXLV. 

170. Dubrovačke piesme. 1. Higji, Prikazanje Ektora iz Virgila. 2. 
Getaldi Frane Šimuna. Ko hode ženom spat 1693. 3. 
Razgovor Dalmatinca i Dubrovčanina u Zadru. 4. Pleme- 
nite driige mile. 5. Sorgo Petar, Antun Cingri i L 
Salatić. Piesme na Očakov osvojen od Eusah dne 17. 
Dec. 1788. 6. Marci (Marković) Nikola, U hvalu Po- 
temkina. 7. Olivie Stiepo. U Do^astj e Antuna Gjuricea 
biskupa. 8. Betondić Jakova, prevod Horatieve piesme : De 
morte Quintilii Vari. 9. Marinovid M. Slika pjesnička. 10. 
U Pohodu po Slovinskoj cesara. 11. Gospoje liepe i mile. 
12. Nekrepkos. 13. Napievka Kambeloviću. 14. M. M. 
Piesma na otca Ardelia Della Bella. 15. Hidje. U smkrt 
Benigna Albertini biskupa od Skadra. 16. Liepa Jele već 
se spravi 17. Salve Regina coeli (hrvatski). 18. U po- 
hvalu od Festina što je učinio G. Genero vladikam od Za- 
dra, zvan od njih iJuncem. 19. U Vienčanje Jeremije Ga- 
giča. 20 Tužba dugorepa. 21. U zemaljskoj plačnoj stra- 
ni. 22. Mje tko vica, Jednoj djevojčici PoljaČkoj 23. 
U hvalu Sumeta koga Bodin kralj darova redovnicim god. 
4100 24. U pohvalu ženidbe Ant. Veingartena. 25. Pi- 
san Ivanu Garanjittu arcibiskupu. 26. Prijatelju koj ostavlja 
Zatonj. 27. Mihu KuliSiču. 28. Uzdazi duše P. M. 29. 
Responsorio S. Paskvala Bay*on. 30. Sonetto: Zli lupeži 
haramije. 31. Gospodji Anici svojoj ženi Ilija Ban 1817. 
32. Hidje Gjura, Nadgrobnica Perka Sorga. 34. 
Onoria otca piesna. 35. Poslovice hrvatske, (ćirili 



Digitized by VjOOQIC 



181 

eom). 36. fio8kovi<i Anica, Uzclab IjubeSljivi JezaSn« 
37. Stefana Rasica, Molitva. 38. Koleađa, talijanski 
i hrvatski izmieSano. 39. Sbirčice kolenđah« 40. Starinska 
Popjevka dubrovačka. 41. Vila ka imaS mod Pod Br. 
CCCCXV. 

171. Dubrovačke piesme, pomieSane s drugimi brvatskimi. 1. Krn- 

Sale Ivana opata. Pjesma od boja Perastkoga 28 str. 
2. Liepa Fate gaće veaiaSe. 3. Prigizdava Bisemica. 4. 
Mihe Menčetića. Lele biedni oj Radonja. Pod Br. 
ĐOCLVIL 

172. Dubovne pisni. Oodisća od porodjenija Divice, g. 1640 pisane, n 

8ni, listovah 147. Pod Br. CCCCKCVH. 
178. Oetaldi Frane (t 1728). 1. Pjesan. 2. Ko hode ženom spat. 
Pod Brojevi CCCCXX. DCXLII. 

174. Gimani Gjorgjić Stiepan (f 1690). DerviKata. Pod Br. CXIV. 

175. Gjorgjič M. Ignacio (r. 1675, f 1737). Razne piesni u 4ni, 1. 

35. Pod Br. DCXLI. i DCLVI. 

176. Gjorgjić Niko Biraja (r. 1675, f 1737). 1. Razlika tumačenja 

nesvršena. Početak od Virgiliovo Eneide, Judita tragedia 
početak. 2. Pjesan Marii Bogdanovoj, 3. Suze Marunko- 
ve. Eneide Virgilova, I i II. pievanje. Pod Brojevi 
CXIV. CXVI. CCCCn. DCKLVII. Nieke piesme IjtStbovne. 

Pod Br. DCIX, 

» 

177. Gledjević Antun (f 1728). Pjesan Lokviskam i druge piesme. 

Pod Br. CCOCn. iDCXX. 1. 228, 229, 270. 

178. , Zorlslava, piesan. Pod Br. CXV \ 

179. jf Audienza gospodina Tovarcanti, spievanje gospodina 

Vukmira Zlatonosovića Hercegovca, od istoga po- 
klonjeno mladosti dubrovačkoj, g. 1700, n 4ni. 
Pod Br. CCCLXXVI. 

180. 9 Ljuveni noćne (authograph) g. 1700, u 4ni. Pod 

Br. DCLI. 

181. „ Parskanja, poklonjena mladosti dubrovačkoj (antbo- 

grapb;. Pod Br. DCL. 

182. „ Prodezze gosp. Kavaliera Mandrislava (autbograpb). 

Pod Br. DCXLIX. 

183. 9 1. Olimpia osvetjena, prikazanje, pisano g. 1695. 

2. Stupa, piesni. Pođ Br. CCCXCm. 

184. Gospin plač i druge pomanje piesme, vieka 17. u 8ni. Pod Br. 

OCCXCI. 

31 



Digitized by 



Google 



1S5.. Gozinić Petar (oko 1700), kanonik rabskt. Sedam začinakali, 
polag napieva mornarskoga, vkrhu sedam poglavitih blag- 
danah naSe gospoje. Novi prepis. Pod Br., CCCCXC1V. 

186. Gradid Ignacio (oko 1700). Piesme. Pod Br. DCLVI. 1. 68 i 

DCLXII. 

187. Gružanin Miho Proto. Pokrinokat komedia iz francuskoga ua hr- 

vatski jezik preneSena, 1792, u 4ni. Pod Br. CCCLXXXVim 

188. Ganduli<5 Ivo Šiškov (o. 1700). Suze i tužbe Badmila pastiera. 

Pod Br. CCXIX. CCCCX€V. i DXXVIIL 

189. » Sunčanica i Otto. Tragedie. Pod Br. CXIV. i CXV. 

i DCLXVII. 

190. Gundulić Ivan Franjev (r. 1588, f 1638). 1. Visini priveđroj 

Ferdinanda vel. kneza od Toskane 1600, u 4ni. 2. Du- 
bravka, jedan Čin. Pod Br. CCCLXXVin. 3. Ulomak 
Suzah sina razmetnoga. Br. CCCC, 1. 6. Nadomjerenje 
k sedmomu pjevanju Osmana. Br. CCCCII. 6- Piesan A- 
dona, ulomak. Br. CCCCXVin. 

191. „ U sm^rt Kalandrice. Pod Br. DCLVI. str. 51. 

192. Hidja Gjuro. (1800) 1. Prikazanje Etora iz Virgila. 2. U sm^rt Be- 

nigna Albertina biskupa. .S, Nadgrobnica SorkoČeviča Per- 
ki. Pod Br COCCXV. 

193. Ivičević Mato (živi), Piesme i prei^odi, 1851. Pod Br. DXIV. 

194. Kaboga Mario (r. 1505, f 1582). Pjesan, kako za ci6 pinez sve 

se čini. Pod Br. CCCXXIV. 1. 340. 

195. Kanavelić Petar (r. 1600, f 1690). Ivan Trogirski i Koloman 

kralj, pjesan u 24 pievanja. Novi prepis. Pod Br. 
CCCGLXII. 

196. Kanavelić Petar. 1. Pisan jednoj gospodji, koja reče neumiet 

celivati; oko 1630, u 4ni. Pod Br. CCCLXXVII. 2. Pri- 
zor iz Tragedie muka Isukarstova. Br. CCCC. 3. Varhu 
trešnje u Dubrovniku g. 1667. 4. Dubrovnik slobodjen 
od harača. Pod Br. DCLVI. 1. 21, 33. 

197. Kanavelić Petar. 1. Muka Jezusova u jezik dubrovački složena. 

U4ni, 1. 26.DCXXIX. 2. Sveta Tumačenja. Br. DCXLVin. 

198. Karaman Mihalj. Jozef pravedni. Pod Br. DLXXV. 1. 6. 

199. Kastratović Antun (f 1630). Invectiva in profanos amores (hr- 

vatski). Pod Br. CCXX. 

200. K. N, K 1. Nevjesta abidovska po Lordu Bjfronu. 2. Iliade 

piesma 1. 3. Prototjpi pravopisa ili saveršeni alfabet Pod 
Br. DXV, 



Digitized by VjOOQIC 



189 

201. Lucio Petar (r. oko 1660, f o. 1680). V%rtal cvitja t. j. sa- 

stavci u riešenom i vezanom govoru od različitieb spisa- 
teljah hrvatskih 15 i 16. vieka, kao: Petra Lucta, Petra 
Divnića, Marka Maruli<$a, Mavra Vetranića itd. Rukopis 
pisan ok» g. 1665, u 4ni, list. 170. Pod Br. CCCXXIV. 

202. Lulić Ivan (r. o. 1590, f 1630). Pjesme od lista 7 do 166, 

sliedi zatim. 2. Pelegrinovića Miže vlastelina hvar- 
skoga Jejubka, 1. 156—276. 3. Pisan bogoljiibna na sla- 
va i poStenje pričiste dive Marie od zacetja Isusova, list.- 
296--320, pisana g 1616. 4. Od stigmat sv. Franciska 
Mirakul, 1. 320—323. 5. MaruHtia Marka piesme, L 328. 
6. Od izpoviedi sv Bernarda sestri piSe, 1. 320— 330. 7. 
Od mnke paklene, 1. 330—348. 8. Don Frana Bogav- 
čića. U hvalu i uzviSenje blažene dive Marie pisan, 1. 118 
(straga vezan). 9. Svetomu Ivanu, trogfrskomu piesan, 1. 
119 (straga vezan). 10. Lulica Ivana. Život blaženo 
Olive kraljice u versih, 1. 122-— 207 (straga). 11. Luli- 
ca Ivana, piesma od sv. Tome, 1. 208. 12. Stenja o- 
porodjenju i uzviSenju bi. dive Marie u prozi, 1. 209—210. 
13. Malta, vele lipa historia, 1. 219-234. 14. Hvale sv. 
patriarhe Jozefa ke čini sveti Efrcm opat, I. 235. Konac 
fali. Rukopis iz početka 17. vieka, u 4ni, 1. 348. Pod 
Br. CCCXXXIX. * - 

203. MaČeČević L. C. Piesni g. 1840 41. U 8hi, sa 152 str. Pod 

Br. €XX. 

204. Marinovič Marko. 1. Za do&astje bana Jellačida 1851. Br. 

DXXXIV. 2. Slika piesnika, 1846. 3. U hvalu smarti 
Bruerevida 1818. 4. Piesni Pohvalne. Pod Br. OOCLXXXI V. 
i CCCCXV. 

205. Marnavić Tomko Ivan (r. 1579). Život sv. Manđalene Budriši- 

deve iz Gerova, zaštitnice redovnic i mojstira sv. Antifim 
u Rabu reda sv. Frane (štampano u Rimu 1626), novi 
prepis. Pod Br. CCCCXCI. 

206. Maruli<i Marko (1450 f 1524) Spovid koludric od sedam smirt- 

nih grihov s ulomci drugih piesamah, rkp. 17. vieka, u 
4ni, 1. 20 Pod Br. CCCXXIII. Marulića razne piesme. 
Pod Br. CGCXXIV. i CCCXXXIX. 

207. Matei Gjure (t 1738). Piesme. Pod Br. DCXX, 1. 158, 177. i 

DCLXn. 

208. Mažibradića Oracia (r. o. 1560, t 1620) i Mkroje (f 1591). 

Piesni. 2. Bone V^aČićevitfs Ive. Piesni. 3. Miha Bu- 

21* 

Digitizedby Google J 



tu 

m6ft. Pierai. Prepisane od B. Ivana Salatića, dit. list. 305. 
Pod Br. CCXIX. i DXXXVI 
900. Mendetića-VlahoTića diSka (r. 1457, f 1501) Piesni. Rukopis 
16^ vieka, listovah 236. Pod Br. ĐCLV. 

210. HenČetića Vlaha JereTa(t 1666). 1. Piesni: Badonja i BaEgovor 

medja Franom Čkicom i Katamom Počiom. Pod Br* 
CCGLXXX. 2. Trublja slomska. Br. CXVI. 3. Pjesme 
Br. DCXXXVI, L 18. 

211. MOienka pastiera Ijnveasni n versib, Bkp. 18. vieka, a 4m. Pod 

Br. CCCXCV. 

212. Naljeiković Nikole (r. 1510, t 1^86). Komedie i razlike piesni 

pisane 1585, u 16nL Pod Br. CCCCXVIIL 
113. n Poslanice Antona Roskona, Dinku Ranjini, Ivanu 

Parožiću, Hortenfu BartuSevićn, Ivanii Vidalu, Ma- 
cinu BureSiću, Nikoli Jerka DimitrovuSu, Petru Ek- 
toroTiću, Vlahi Vodopiću. S odgovori od ovieh. Rkp. 
g. 1702, u 4m, 1. 45. Pod Br. DCXLVI. 
214. Narodne popjevke dubrovačke i pjesme bugarske iz 15. vieka. 
Bkp 16. vieka, u 4ni, 1. 68. Pod Br. DCXXXVin. 

216. Narodne popjevke. Pod Br. DXLV. DCXXXVI. DCXLI. 
216« Narodne piesme istranske i primorskorhrvatske s nar. poslovica- 

mi. Pod Br. CCCCLXL 

217. Narodne piesme hrvatske i talianske. Novi prepis u vel. listu« 

Pod Br. CXXXIV. 
2)A. Nenadić Josip Ante. 1. Jnna£ke piesme iz Perasta s piesmom 
dužde mletačkoga od g. 1757. 2. Žambek satarisan« Pod 
Br. CCCdU. 

219. Nikieević iz Novoga. Piesme. Pod Br. CCCCIV. 

220. Palmotić Gjono (1606, t 1657). Armida, prikazanje. Rkp. 17. 

vieka, u 4ni. Pod Br. DCLVII. 
221 „ Bisemica i Baklica, prikazanja Rkp. 17. vieka, 1. 99. 

Pod Br. DCXLIV. 

222. , 1. Captislava, muzika, prikazana prid dvorom g. 1652. 

od družine Smetenieh. Pod Br. DCLXVin. 2. Pri- 
kazanje ulomak. Pod Br. CCCLXXXYL 

223. „ Danica, prikazanje^ prikazano prid dvorom na 6. Fe- 

bruara 1644 od družine oriovah. Rkp. Pod Br. DCXX, 
1. 202—252, i Br. CCCXLVI. CCCXCIV. DCXLV. i 
DCLXVn. 

224. ^ Gk>mnaida g. 1646. Pod Br. CCCCII. 

226. Palmotić Ojono. 1. Jelena, i 2. Natieca^je AjaČa i Ulisa za 
oružje Akilovo, prikazanja. Pod Br. GXy. CCCCXIX. 



Digitized by VjOOQIC 



I«6 

ii6. P«bnoti«S €f3ono. Krfctiađ«, rkp. 17. vkka. Pod Br. CCCXXIL 
227. 9 Pavlimir, prikazanje g. 1637. Novi prepiB. Pod Br. 

ccccxcra. 

J28. Palmđtić JakoT (t 1680). Dnlirovnik ponovljen g. 1671, na Čit. 

Uat. 244. Pod Br. ĐCCXX^IX. 
299. Paroci nabnnjeni za uljesUt n kongregadoo. 2* Bacgovor tui 

beni djevojački. Piesme nepoznanoga bđ g. 1818. Pod 

Br. CCCLXXXIX. 
230. Pekgrinond Mifia (r. 1520, t 1570). 1. Jedjupka. Pod Br. 

OCCXXXIX, 1. 256--276. 2. Poslainea Sabu HiSetićn. 

Novi prepis. Br. DCXC, 
2B1. Piegnuk od naTodjenja Isusova. Pofimljet 1. Otvorte se o nebesa. 

2.Zviezđoizto£nanađa»H8e. U 8ni, 1.24. PodBr. CCCXC. 

232. PSesme razlike nmietne i narodne, iz 16. i iz 17. vieke, u 8ni, 

1. 86. Pod Br. DXLVI. 

233. Piesme razlike. 1. Ko ljubi istinit i Bog tega, 1. 1-^28. '2; 

Piesan od Banović Strahinje. 3, Andrije EaČida piesma o 
Dubrovniku. Pod Br. GCCLXXIII. 

234. Piesme provincialno-hrvatske iz 18. vieka> u 4ni. Pod Br. 

CCCCLXIII. Na kraju L«opa8ića Imbre. Pisma vite- 
zovim hrvatskih krajinab, g. 1805. 

235. Prikazanje, (drama). narodjenju Isukiu*sta« Na koncu molitva 

i pjesma pjevana u hvalu trogirskih koludricah. Rkp. vieka 

16.iH 17. u 4ni. Podetak i konae fali. PodBr. CCCXLVIL 

336. Primović Nikole (f 1595). Piesme. Pod Br. DCXX. 1.204—211. 

237. Primović Paše (oko 1640). Piesme razne, u 4ni, vieka 18. Pod 

Br. DCXXXVI. 

238. Badojević Gizdelin Jure. OkoliSanje i uzetjc^ grada Budima, iz 

knjige Štampane u Mletcih g. 1703. BHedi druga piesma 
o Bosni. Pod Br. COCCXCVm. 

239. Rastić Gjono Antun (f 1735). Piesni 169^, u 4ni. Pod Br. 

CCCLXXIX. 

240. Bičiardi Bernarde, dubrovSanin (r. 1660, t 1716). PoljubČac i 

BaSnik ucviljen. Pod Br. CCCLXXin. Druge piesme Br. 
DCXX. L 208, 231, 270. 

241. Smkrt Abela. Posvetilišće Izaka i Josef spasonosni, prikazanja 

iz latinskoga jezika iztumačena. Novi prepis. Pod Br. 

cxxn. 

242. SorkoiJević Ivan Franjo (r. 1706) ili Petrovi<5 Vinko. Dimitria, 

prikazanje prevedeno iz Metaatazia. Novi prepis. Pod Br, 
CXVn. Druge piesme pod Br. CCCC. 



Digitized by VjOOQIC 



m 



243. gorkoi^evid Petar. Olbia ili OČakov od Rasah pjređobljen. Pod 

Br. CCCCXV. 

244. Tuđorović Nikola Rižme, poklonjene Štipanu JelaĆiću Vice-Banu. 

Pisane u OStercu g. 1697, u m. 8ni. Pod Br. CGXXIL 
246. Stay Ivan Franjo (+ 1793). Piesme hrvatskis i latinske, straga 
jedna piesma Ojure Ferića. Ykk 18. a 4nL Pod Br. 
CCCXCIX. 

246. Uzkiirsnutje Isusovo. Drama, u kojoj dolaze ova liea: Isas, Adam, 

Eva^ Noe, Jakoba Mojzes^ Abram, leak, rkp. '16. itieka. 2. 
Govorenje o B. Đ. Iđbrii. 3. Pobožna piesma, rkp. 17. 
vieka, u 4ni. Pod Br. OCGXLIX. 

247. Uvižbanje svetih otac i životoljenja njih^ pisano za k^nđciee bv. 

NSi^ole u Trogiru od lista 1 — 168. 2. Pobožne piesmeod 
L 166-192. .Rkp. vieka 17. u 4ni, 1. 192. P<ld Br. 
CCCXLn. 

248. y. S. Eomedia Kate Sučarieemedju vratima od Peskarije^g. 1800, 

u 4m. Pod Br. DCLVIH. 

249. Vetranić Mavro ČavSid (r. 1482, f 1^76). 1. Uzkrsnutje Isu- 

kistova. 2. Posvetilišće Abramovo (ulomak). 3. Susana 
Čista. Rkp. g. 1759, na Čit. 1. Pod Br. DXXXVIII. 4. 
Posvetilišće Abramovo, kojemu početak i konac tali, rkp, 
16. vieka, u 4ni, 1. 19. Pod Br. CCCXXV. Drugi pre- 
pis Br. CGCXXIV. . 

250. Vetranid Mavro. Remeta, piesiui pievana oko g. 1500. Pod Br. 

CCCLXXIV. 

251. 2^|nanja B&rno, otac Piesni iztomačene na službu njegove Go 

spodje majke i sestarafa, oko g. 1770, u 4ni. Pod Br. 
CCCLXXV. 

252. Zanović Miroslav, knez. Popievka vesela. Pod Br. CCXX. 

253. Zlatarić Dominko (r. 1556, f 1600;. Sofokleva Elektra, trage- 

đia i Ljubmir Torkvata Tassa. Na h^rvatski jezik pre- 
vedena. 2 Piesan Pirama i Tisbe. Pod Br. CXIX. 

254. „ Piesni razlike s dodatkom piesamab limuna Zlatari ća 

(t 0. 1630) njegova sina. Rkp. 18. vieka, u 4ni. str. 
165. Pod Br. CXV. 

255. ^ Ljubav Pirama i Tisbe, rkp. 17. vieka. Pod. Br. DXLV. 

1. 83. 

256. Z. M. M. 11 Ciarlatano in moto, komedia na hrvatskom jeziku 

g. 1802, u 8ni. Pod Br. CCCLXXXn. . 



Digitized by VjOOQIC 



187 



m. 



ZEMLJOPIS I STABINE. 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by VjOOQIC 



189 



1- 

SITNICE 

o postanju imena njekih građovah^ trgovištah i selah slavonsko- 
sriemskih ; zatim biskupijah, župafa itđ. 

Od 

maU JStojanovića. 



Prastare biskupije biaha a Slavoniji i Sriema : a) biskupija Mur- 
senska (Episcop. Mursensis) u starom panousko-rimskom građa Mursi, 
sađaSnjemu Osieku, utemeljena bivši po S. Klementi, učenika S. Petra 
apostola; b) biskupija Cibaliska (Episcop. Cibalitanus) a Cibalisu građa 
stolujuća, gdje su sadašnji Vinkovci, koju biskupiju utemeljiše Epeneto 
i Andronik^ učenici svetih apoštolah u Četvrtom stoljetju, kad je u 
Panoniju već bila donesena luČ sv. vjere Isusove ; b) biskupija Basian- 
ska (Episcop. Basianae), ođ koje stolica biskupska biaše u Kraljevcih, 
a Sriemu, utemeljena takođjer u Četvrtom stoljetju*, đ) biskupija Sriem- 
ska (Episcop. Sjrmiensis) u staromu Sjrmiumu, sadašnjoj Mitrovici, 
utemeljena po svetih apoštolih Petru i Pavlu. U petom stoljetju, kađ 
su Huni i Avari porušili grad STrmium, postrađa i biskupija; ali ljeta 
1229 utemelji Ugolin arcibiskup koloČki drugu sriemsku biskupiju, koje 
stolica biaše u Banošf^. Ljeta 1773. biaše stolica njena u Petrovara- 
dinu, napokon god. 1781 BuUom pape Pia, sdru^i se sa biskupijom 
bosansko-đjakovačkom. 

Zakonito sjedinjenih biskupijah: bosansko - đjakovačko - sriemske 
najstarije župe (parokije, plovanije) ove su: Gorjanska (Gorjane, njekađaS- 
nji spahiluk, gospoština Gare palatina) utemeljena god. 1332 ; yaroška> 
Varoš, (olim Castrum UjvAr) utem. gođ. 1332, ponovljena 1783. Osječka 

22 

Digitized by VjOOQIC 



490 

f 

U građu (tvrđjavi) 1332, ponovljena 1688; Ivankovačka god. 1332; 
Nemaćka god. 1332 ; Otočka 1332; VinkovaČka 1332; Jarminska 
1332; Nnštarska 1333, ponovljena 1748; TordinaĆka 1332, ponovljena 
1737; Iločka (njekoČ stolica biskupa sriemskog) 1332, JankovaČka 
1332, ponovljena 1750; Gibaračka 1332, ponovljena 1807; Sotska 
1332; Vukovarska 1332; Morovička 1332; VrbiČka 1660; Osječka 
(dolnje varoSi) 1688, tako i gornje varoši ; Kopanička 1600; Svilaj- 
ska 1660; Vrpoljačka 1660: Brodska 1660; Goranska 1660; Kuko- 
jevaČka 1690; LipovaČka 1689; Babinogredska 1700. Ova posljednja 
župa prije god. 1700 bijaše filial župne crkve u LukaČevu Bamcu. 

Babinagređa moje je rodno mjesto, i o naselenju i postanju imena 
toga mjesta čuo sam ovu vješt, pravo reči pripovjedku, skazku. Moj 
djed, koj je 95 godinah Živio i godine 1825 preminuo, pripovjedač 
je istu pripo\jedku. Na mjestu, gdje je sad naseljeno selo Babino- 
greda, u kome se broji viSe od 400 kucah sa 4000 đušah, biahu od 
prilike prije 250 godinah njive, sjenokoše, gajevi i Sume. Staro selo 
bivSi u onoj okolici prije naselenja Babinagrede, i koje su Turci valj 
da u 16. stoljetju prije sklopljenoga u Karlovcih sriem. mira izmedju 
Austrije i Turske, porušili, te po tom stanovnici posavine Slavonske 
po zgodnih mjestih brez svakoga reda i okupa bili napravili svoje ko- 
Ijebe, ovo^ rekoh, selo već se niti po imenu nespominje, nego se samo 
veli Selište, staro selo bilo je na obali Save. 

Kad jednoć Sava sav onaj nizki predjel potopi^ buduč naspa 
(gati) sad obstoječega nebiaše, nadjoše se stanovnici predjela sa svojom 
marvom u velikoj biedi. Na mjestu, gdje je sad selo naseljeno, greda 
je (uzviSeno zemljište) uz baru Berava. Istu gredu posjedovaše kao 
livadu, voćnjak i stan sa pčelinjakom njeka baba Eeđa. Ljudi n 
nuždi potopa potražiše suvo mjesto, gdje bi marvu svoju sklonili, dok 
opline voda i znajući, da je greda babe Eede još suva, onamo odoSe 
sa svojom marvom na babinu gredu i ondje se skloniŠe. Na istoj 
gredi sedam obiteljih nadjoše utoČišČe za svoju marvu, i onde se već 
i nastaniše. Iste su obitelji bile : EedaČiči, Eopići^ Stojanovići, Vukovići^ 
Stivići, Gregorovići i Kneževići. Ove porodice načiniše ondje sedam 
kucah na babinoj gredi, i tako postade, u kom i sad od ovih porodicah 
potomci nmnožani i razplodjeni žive. 

Berava, bara, koja Često ljeti posve usahne^ a zimi navodnji, i na 
koje obalami s jedne i druge strane selo leži, dobila je ime svoje po 
svoj prilici odtud. Sto bere u sebe i prima mnoge male bare, barice i strnge. 



Digitized by VjOOQIC 



m 

^nkovci, AndriaSevci, Rokovci obadvoji Mikanovci, Mirkovci 
dobili su imena svoja od bratje: Vinka, Andrye, Roke, Mike, (Nike, 
Nikole) i Mirka, koji se prvi nastaniSe i naseliše na ona po obalami 
potoka Bosuta liepo ležeća miesta, i druga stojeća po obližnjih brežuljcih, 
kao što su Mikanovci. Djakovo dobi ime svoje od staroga Điacum'a, 
ili od đjakah^ uČenikah, ondje bo od starine biahu škole i djaci; 
Drenje, selo u djakovStini od drenika, drenove Sume ; PiSkorevci od 
piSkorah, ribicab, koje se u obližnjoj bari hvataju ; Vrhpolje. Sto ležaSe 
selo vrh polja. Varoš, Sto njekoČ varoS (grad) ondje biaše ; Vrbica od vr- 
be ; Osjek od osjeći, osjek ili obsjek Sume, izsječena valjda Suma na mje* 
stu stare Mure, pak varoš naseljen ili n^ožebit od osik, mjesto, gdje su 
u Sumi bile mnoge ose (zolje) ; Kopanica, Sto su prvi stanovnici valjda 
imali kopane u zemlji kuće, svakako će biti ime doSavše od kopanja; 
Sikirevce od sikire; Svilaj od svile; Brod od broda (ladje), broditi, 
brodari, brodovi ; GarČin od Činiti gar (ugalj) praviti gar ; Oprisavci, 
od Ijttdih^ što pri 8avi stanuju, kao Sto i leži selo pri Savi; Podvinje, 
Sto leži pod planinom zasadjenom vinovom lozom; Tmjane, od trnjah, 
što su ondje valjda mnogo tmjine rodile; Slobodnica, od slobodnog 
mjesta; Šumedje od šume; Bošnjaci, od naseljenih ondje Ijudih iz 
Bosne, BoSnjakah ; Cerna, od cera na bregu ; OradiSte, od grada biv- 
šega na onom mjestu; Ivankovo, od Ivanka, Ivana, koj se valjda prvi 
ondje naselio ; Otok, od ade, otoka, obtoka ; Berak od brati ili od berek, 
jarak, Samac ; Bok od Ujlak ; Jankovci, od Janka ; Novak, od Novaka, 
novo, novih naseljenih ; Tovarnik, od Tabornik, (stari rimski grad Ul* 
mos ondje ležaše); Vukovar, na potoku Vuki teržište, vaSarište; Ba- 
novce od Ijudih banovih ; Golobince, od golubovah ; Mitrovica od Mi- 
tra (Đemetrie) ; Nikince, od Nike ; Zemun, od zemunice, kuće u zemlji ; 
Ruma, od druma ; Drenovci, od drenovine ; Račinovci, od raci i novci, 
valjda su za rake dobivali novce; Raevoselo, od raja; Vrbanja, od 
vrbe i banje (kupelja); Lipovac, od lipah; Karlovci, od Karla; Pe- 
trovaradin, (stari Cusum, Acumincdm od njekoga Petra pustinjaka, koj 
je po skazkami puĆkimi ondje u špilji samotnoj obitavao prije nego 
je tvrdjava osnovana i podignuta^); Slankamen, od slanoga kamena tako 
naimenovan, koj se za delo u onih bregovih nalazi, iz kojih izvire 
slana ona česma. Sto obstoji i sad usried dolnjega Slankamena na o* 
bali dunavskoj ; Kamenica, od kamena. 



♦) Petrovaradin osvojili su Turci ljeta 1526, a ostavili istu tvrdjavti 1687 go- 
dine, te iste godine opet podpadne pod krunu ugarsku. Jo$ je znameni- 
tija postala ista tvrdjava pokle je pod njom princ Eugenio pobjedio Turkr. 
Po tom je povećana i sadašnju svoju jakost otekla. 

22* 



Digitizedby Google 



IM 



1. O »rlemsklh Kariovclh. 



^ Ludovik Drački, vladar od ĐraČa, ostavio je iza sebe dva sina, 

Elarla maloga, kome je pripalo kraljestvo Napuljsko, i Ivana, kojega 
ujak njegov, madjarski kralj Ludovik, ućini i postavi banom Hrvatske 
i Dalmacije. 

Taj ban Ivan *) skupi stranku za svoga brata Karla maloga u 
svojoj banovim, koja stranka posije smrti Ludovika kralja pozove 
Karla na prestol proti kćeri Ludovikovoj, kraljici Mariji, i proti njezi- 
noga supruga, kralja Sigismunda. Na t(» Karlo mali ostavi Napulj i 
dojđe n Madjarsku, gdje se okruni za kralja god. 1376. Ali nije 
dugo kraljevao^ jerbo biaše n budimskom kraljevskom dvoru skoro za 
krunisanjem ubijen po Blažu ForgaČu. 

Ban Ivan pripisujući smrt svoga brata uplivu kraljice Marie i 
njezine matere Elisabete, koja udionićtvovaše pri vladi svoje kćeri, 
odluči osvetiti se, te zato prilikom, kad su ove kraljice putovale kroz 
Slavoniju/ izmedju sadašnjega Djakova i Gorjana ban jih zarobi. Pa- 
latin Oara i BlaS Forgać, ubojica kralja Karla, koji su pratili kraljice, 
poginu od banovih Ijudib; kraljice pako budu na njeko vrieme zatvo- 
rene, i posije puStena bude kraljica Maria, pokle se svečano zaklela 
bila, da neće nikada o tom raditi, da se osveti za pretrpljenu nepra- 
vičnost, a mati kraljica medjutim je preminula **). 

Piri svemu tomu nije održana zadata rieč, i ban Ivan bude po 
suprugu kraljice Marie, kralju Sigismundu, tako natjeran u tjesnac, da 
. je najkasnje zarobljen od vbjnikah Sigismnndovih, te pogine užasno, i 
bude pogubljen u Pečuhu (?) 

Ban Ivan ostavio je iza sebe jedinca, sina, imenom Karla. Nad 
ovim potomkom Anžu-a(?) kralj Sigismund u toliko zagladi otcu mu u- 
činjenu osvetu, što mu je posije smrti supruge svoje blag se i dobar 
pokazao, te inu za znatne ratne usluge pokaže se blagodaran, obdari 
ga naime znatnimi gospoštinaini u Hrvatskoj, Slavoniji i Sriemu, i taj 
Karlo postane utemeljitelj sriemskih K&rlovacaL. 



*) Ti^ Iv<^ 2vao se Horvat, bio je rodom 12 kriievaike županije u Hrvatskoj 
i ban MaČve, a nikada ban hrvatski. Opazka Ur. 

**) Gledaj o lom pobliia u ponjestnlci ^Grada velikoga Kalnika u Leptira za- 
bavniku la god. 1859, list. 274. 0. Ur. 

Digitized by VjOOQIC 



19S 

Karlovci su osnovani oćl godine 1395— IdOO, a naselili sa se u 
to mjesto Hrvati i Slavonci sa Karlovih spahilukah i po tom su na- 
stanili se mnogi priSlaci iz Srbije. Karlo, koj se odonda nazivaSe i 
gospodar Karlovacah^ ostavio je za sobom dva sina : Ivana i Euristo- 
fora. Stariji, Ivan, posjedovao je u Hrvatskoj gradove i mjesta: Ud- 
binuy Krbavu, Liku, Medvedgrad (?) a njegovi nasljednici dopiru do istoga 
madjarskoga kralja, posije bivšega cesara Ferdinanda L, pod kojim su 
njegovim dopuštjenjem u pomanjkanju mužkih nasljednikah, spomenute 
gospoStine sa Karlovci prešle na sestriće Ivana i Nikolu Zrinjskoga. 
Kristofor, mladji sin Karlov, dobio je nasuprot bojnom srećom u nje- 
mačkoj grofiju, tamo njegdje u Saksonskoj. 

Karlovci sriemski padoše godine 1521 s padnutjem Beograda u 
* turske ruke. Posije sklopljenoga mira u Karlovcih god. 1699 podpade 
mjesto to kraljevskoj komori, a po tom pri ustrojenju vojničke kraji- 
ne padpade pod c. k. pridvorno vojeno vieće i postade slobodna voj- 
nička obćina. razvalinami staroga grada Karlovacah spomenuo sam 
u svomu sastavku: „Njekoje znamenitosti iz Sr i em a** izišav- 
šem u IV. knjizi Arkiva list 178. 



S. O Zemunu. 

Zemun leži sagradjen na onomu mjestu, gdje stajaše njekoČ rim- 
ski grad Taurunum. Ime Zemun dobio je grad od zemunice. Godine 
1096 nalazimo u povjestnici prve krstonosne vojske uspomenu o Ze- 
munu, takodjer pod imenom MalevHa nazvanom. Zemun je pod 
Rimljani, Huni i Avari, i pod krunom madjarskom bio kao grad 
važna točka. Grad je taj mnogo putah opustošen i porušen. 

Kad je pustinjak Petar od Amiena nastojati počeo, da se po- 
moću zapada otme grob Spasiteljev iz rukah nevjemikah, tada ciela Eu- 
ropa posluša glas pustinjaka, a papa Urban II. podžeže za ovo sveto 
podnzetje srdca svetjenikah i ostalih krstjanah na saboru crkvenom u 
Klermontu, pak staro i mlado^ veliko i malo priŠi krst na vojničku 
haljinu, zaključujući poći oružanom rukom k svetoj zemljL Vatrena 
revnost Petra pustinjaka prodre brezodmomo kroz zemlje talijanske i 
francuzke i narodi uzplamte za svetu borbu. Jedna četa zaneSenja- 
kah nedoČekavŠi polazak redovite krstonosne vojske, krene se pod 
vođjom Valterom od Pejezo i bratom njegovim (kaže se, da je isti 
pustinjak Petar s njimi bio) preko Njemačke i Madjarske k Carigradu, 



Digitized by VjOOQIC 



194 

za moći prije svih otvoriti sveli rat proti nevjernikom. Do granice 
madjarske došavši dopusti kralj Koloman prolazak vojske kroz svoju 
državu; ali počem se ista četa znatno umnoža svakojakimi skitnicami 
i leventami do znamenitoga broja 40000, poČme zulnmČariti i nasilno 
postupati, te kralj Koloman nadje za nuždno, da skupi brže bolje 
svoju vojsku i proprati svoje nemirne goste do granice svoga kraljev- 
stva. Spomenuta četa podieli se na dvie strane. S prednjim odjelom 
vojske upravljaše Valter, a glavnom njegov brat. Prispio Valter srećno 
do Zemuna. Brez ikakve nezgode predje on s vojskom preko Save. 
Njekoliko leventnih krstonosacah, koji su bili iza vojske zaostali, poČ- 
mu nasilno postupati sa zemunskimi stanovnici« ovi sgrabe nasilnike, 
razoružaju ih i pošalju gole k vojski Valterovoj ; haljine pako njihove 
'sa znakom krsta objese na gradske bedeme, kao da budu na opomenu 
drugim krstonoscem, i ovaj neznatan slučaj, dade povod velikoj 
nesreći. 

Kad se je drugi ođiel vojske približao granici bizantinskoga car- 
stva, čuše krstonosci, da se je Zemun s Beogradom složio u tom, da 
vojsku krstonosnu upropaste. ČuvŠi to krstonosci jako se pobuniše, 
i svaki Čas očekivahu, da če na njih navaliti oboružani đušmani, te 
ih upropastiti. U tom grozničavom razpoloženju stignu pod Zemun, 
i vidivši obješene na bedemu haljine svojih vojnikah, budu osvjedo- 
čeni, da su Zemunci poubijali njihove vojnike, pak navale dušmanski 
na grad. Zemun nije bio spreman za rat. Gotfrid od Builiona i Valter 
od Bruis biahu prvi, koji su pobjedonosno znamenje svoje nataknuli na 
zemunske zidove. Obuzeti zdvojenjem i brez nade, da će ih zaneseni 
duŠmani poštediti, povuku se hrabri stanovnici u svoj nutarnji grad, 
za oprieti se u tiesnih sokacih; ali krstonosci ih konačno svladahu i' 
4000 Ijudih plati glavom. Što je moglo izmaći i spasit se od mača, 
razbjegne se po okolici, i tako nesporazumljenjem proliše krstjani 
mnogu krstjansku krv. Pobjeditclj je pri osvojenju Zemuna izgubio 
samo stotinu svojih Ijudih. Krstonosci zaplieniše mnoga goveda, konje, 
svinje i drugu marvu, mnogo vina, i pobjeditelji ostadoSe pet danahu 
Zemunu, i nebi bili ni još ostavili Zemun, da nije kralj Koloman 
žurno za njimi išao, da kazni učinjeno zločinstvo. Bugarska plati kr« 
stonoseem, što su sgriešili na Zemunu. Naskoro zatim stigne vojska 
kralja Kolomana u Zemun i razbjegavši se stanovnici zemunski po« 
vrate se doma. Za malo gođinah oporavi se Zemun, i petdeset godi- 
nah posije opet biaSe Zemun znamenit u bizantinsko-madjarskom 
ratu. 



Digitized by VjOOQIC 



Pod mađjarskim kraljem Gejzom II. (1150) biaSe Zemmi, kao 
i drug njegov Beograd, jedno od onih madjarskih braništah, o kojemu 
razlomi se sila Manuela I. Komnena. Zaludu biahu sva naprezanja, 
svi napori grčke ratne \ještine ; Zemun se opre, iz Čega se vidi, da je 
taj grad u ono vrieme morao tvrd i jak biti. Več je bila najveća stra* 
na Banata i južne ugarske poplavljena grčkimi plaćenici, i sve je 
buktilo u plamenu, isti Stolni Beograd, a Zemun neprestano stajaše 
još nepovriedjen sve do mira, koga Gejza II., sin i nasljednik Stjepana 
III. s Bizantincima sklopi, i usljed koga Zemun, kao i Srem, Srbija 
i Bosna (?) pade pod gospodstvo bizantinsko. 

Posije bizantinskoga gospodstva zavladaju Srbiji Sriemom, i u 
ime Nemanje vladaše srbski poglavar Sriemom. Car srbski Dušan 
1340 god. razprostranio je na daleko moć srbsku. Posije jednog sto- 
Ijetja po tom, kako su Nemanići bili se osilili, okonča bitka nesrećna 
na polju Kosovu carstvo srbsko. 

Po tom pripadne Zemun i jedna strana Sriema, Slavonije i Bosne 
pod grofove Celjske, a pod krunu ugarsku. Pod vlastju celjskih gospo- 
darah biaŠe Zemun, i razvaline još i danas što se vide u Zemunu, 
ostale su od gradića celjskih gospodarah. Zidan je gradić po načinu 
zidanja XV. stoljetja. U onomu dvorcu ili je stanovao sam vlastnik, 
ili njegov namjestnik s vojnici; jerbo u ono vrieme, kad su krsto- 
nosci osvojili Zemun, osim bedemah nespominje dogodovština nikakva 
utvrdjenja, a da je i za onda bio kakav gradić, zaisto bi Zemuncj, 
umjesto da se tuku po varoŠkimi ulicami, bili se povukli u gradić 
ili tvrdjavicu. U bivšem ondje dvorcu, sadašnjoj zemunskoj razvalini, 
preminuo je veliki vitez Sibinjanin Janko, nazvan Hunjadi. U tom 
gradiću držao je Ulrik Celjski sina Hunjadova, koj mu je po izdajstvu 
pao u ruke, u zatvoru; u istom dvorcu umro je naskoro za tim Ulrik, 
vlastnik dvora, kome je sin velikoga Janka Vladislav Hunjadi do glave 
došao u dvoboju. # 

Po Čem biahu Turci podložili Srbije platjanju danka, i pokle su 
već bili Turci progutali carstvo bizantinsko, predju i preko Dunava i 
Save. Kakogod što njekada proti Bizantinacah, tako su isto sad gradovi 
Zemun i Beograd skoro kroz čitavo stoljetje opirali se Turkom i 
služili kao prednji bedem zaštite Ugarske i Krstjanstva. Kod Zemuna 
i Beograda kušao je sreću još Amurat II., ali badava, a sin mu Mua- 
med bijaše ranjen pod Beogradom. Pod žezlom kralja Matijaša (Kor- 
vina) srećna biaše zemlja ugarska, a tako i Zemun cvjetaše za nje- 



Digitized by VjOOQIC 



196 

gove vlade. Nn jedva Sto biaSe minulo trideset godinah posije smrti 
toga mudroga kralja, nastade za Zemun vrieme nevolje i tuge. Suli- 
man II. postade car turski, i preduze na novo rat proti Ugarskoj. 8 
nebrojenom vojskom, koju glavom predvodjaše, dodje pod Beograd, i 
ovaj grad i Zemun padoSe pod tursku vlast. 

Od godine 1521 do početka osamnajstoga stoljetja ostanu podr- 
tine Zemuna pod turskom vlastju, 

Usljed sklopljena mira u Požarevcu izmedju Austrije i Turske 
pripadnu obe savske obale pod vladu austrijansku, a iz onoga vremena 
proizlazi današnji grad Zemun. Pri ustrojenju sriemsko-slavonske Kraji- 
ne, podpao je Zemun krajiškoj vlasti, i za njekoliko desetinah godi- 
nab dokopao se takvoga blagostanja, da je god. 1752 postao slobod* 
nom ob<Sinom. 

Pri koncu prošloga i u početku tekućega stoljetja sve se je više 
razprostranjivao Zemun. Tako je u devetoj desetini prošloga stoljetja 
postalo predgradje „Josefstađt" gornja varoš — tako nazvana poradi 
pritomnosti cesara Josipa II. pri obsadi Beograda pod Laudonom a 
Zemunu- U ono vrieme bio je onaj prostor, gdje sad leži predgradje, 
paša, a samo dvie male kućice, koje se i danas viditi mogu, pokazivahu 
mjesto budućega naselenja. U jednoj istih kućicah stanovao je cesar, 
i sad se zove ona kuća carskom. Godine 1816 postade drugo pred- 
gradje nazvano: Francensthal, dobivši ime svoje od cesara Franca I., 
koj na godinu dana posije naseljenoga predgradja posjeti Zemun. 

Na mjestu, gdje leži Zemun, stajaše njekoČ za vremena Rimlja- 
nah grad „Taurunnm^ pružajući se i prostirući od dunavske obale do 
blizu selab, koja se sada zovu Batanica i Ugrinovci. Ođje se danas 
nalazi selo Vojka, dakle blizu Taurunuma, ležalo je mjesto zvano: 
Iđimnio. 

3. O Tinkoveili. 

Na mjestu, gdje sad leži Štapsko mjesto brodske regimente^ sta- 
jao je njekoČ grad „Cibalis*, posije nazvan ,jBubalis*, pak s vreme- 
nom od njekog Vinka, koj se valjda ondje prvi naselio posije kako 
jo bio porušen grad Cibalis i Bubalis. Kod ove varoši (ovoga rimskoga 
grada) bila je takodjer ona odlučna bitka^ usljed koje car Konstantin 
veliki pobjedivši sVoga sebi protivna druga Likina, zadobi gospodstvo 



Digitized by VjOOQIC 



m 

liad rimskim! drSavami a fiuropL Ovoj fa se pobjedi radovali 8^ 
Krstjani, jorbo je car Likin, fuđmg Konstantiiia velikoga , bio neprija- 
telj i progonitelj Ejrstjanah. To se đogođOo god. 356, poa^e poro- 
djeiga Irasova. 

O&im Cibalisa grada biaba za ono vrieme u sađaSnjoj naSoj Sla- 
voniji, koja zemlja za vlade rimske pripadaSe Panoniji savskoj, joS ova 
znamenita mjesta: Murza, na onom mjestu, gdje sada stoji osječka 
đolnja varoš; Piaeum ili Cortis, sađaSnje Đjakovo; ćrurcam, gdje se 
sad nalazi selo GarČin, u brodskoj regimenti i varoš Marsonija, sađafi- 
nji Brod. 

4. O Iloliu. 

Đ vrieme Btmljanah zvao se Ilok, varo$iuac ležeći na desnoj 
visokoj obali veliČansvene rieke Danava^ Cuctiam, Sto svjedoči njeka- 
đašnji državni povjestničar Stjepan Broderi(S,koj navodi u tom obzuru 
mnoge vjerojatne izvore, a to svjedoče i stari rimski novci, žare (ume) 
i razno pokućstvo, što je ođprije u Iloku i u okolici iločkoj nadjene. 
Takođjer su okolo Iloka starinari naišli na ostanke rimskoga hrama, 
na kom je ovaj nađpis bio: „Đianae sacrum^, t. j. hram posvetjen 
Diani, božici lova. Iz toga se vidi da je grad rimski Cuctium zna- 
tan bio. Ime ovo Cuctium izgubi se posije kako pade rimsko carstvo, i 
kad su pobjeditelji Eimljanab ostali Sriem opustošili, propade i taj 
grad, te kad su Ugri zauzeli Sriem, ništa već nebiaše od Cuctiuma 
do imena i tragovab od razvalinab. Nezna se za izvjestno, šta se je 
posHe i kako redom dogodilo. *) 

S vremenom osili se ova porodica tako^ da cieli skoro Sriem 
posjeđne. Ujiaci postadoSe hercegi od Sriema. Medju ovimi hercegi 
bio je najznatniji Nikola Ujiak, koj se natjecao s MatijaSem Korvi- 
nom za krunu ugarsku, te dobio kasnje od ovoga naslov kralja bo- 
sanskoga, 6 Čim se je i ;5adovoljio. Isti Nikola pretvorio je Ilok u 
pravu tvrdjavu i steko po svojoj hrabrosti u boju veliku slavu. Nje- 



*) Ilok ili Viiok vlastničtvo Ipoliu unuka Mohorova u valkovačkoj lupanijl 
darovi kralj Bela IV. Dominiku od Valkova, sinu Petra Caka, te ovig dar 




Andriji sinom Andrije od Gare. Ovo darovanje potvr- 
djeno je e. 1356 i 1384. Godine 1403 biahu vlaatnici Vladislav i Bartol 
banovi od Mačve, privrženici kralja Viadislava Napuljskoga. G. 1410 i 1411 
spomiigu se Vladisiav i Mirko od Iloka sinovi Bartola, kao banovi od Mač- 
ve. Mirko biaše kasnije ban Slavonije. Ovi su pripadali porodici tako zva- 
nih Ujlakah iU Iločkih. Opaska Ur. 

28 



Digitized by VjOOQIC 



gov sin Lovro protivio se svoma kralju Vlactislavtt u toUto, da ve6 
nije htjeo primati -od njega nikakove /zapovjedi, Što je kralja na toliko 
ogorčilo, da je poslao s vojskom na Lovru Bartola Đragfia. Ovaj ob- 
koli Ilok> i kad je uvidio Lovro, da neće moći toj sili odoljeti, pre- 
dade se milosti kialjevoj. Lovro bude zatim odveden u Budim, i ondje 
mu se parnica (parba) otezala dugo pred kraljevskim sudom, dok naj* 
posije plemići i velikaši ugarski priSiliše kralja, da mu oprosti i sva 
mu njegova dobra povrati. Lovro je preminuo u Iloku god. 1523, i 
s njim se sabrani u grob naslov: sriemških bercegah i ime Ujakah. 
U iločkoj samostanskoj crkvi nalazi se grob njegov i njegove supruge 
Kate, što svjedoče mramorne ploče s nadpisi*). 

U istoj crkvi bio je takodjer pokopan i sv. Ivan Eapistran, 
muž pobožan i veleriečan, koj je skupljao krstonosnu vojsku i odu- 
ševljavao, te s vitežkim Sibinjanin Jankom (Hunjadom) turskoga cara 
Mehmeda odbio junački od Beograda^ Pripovjeda se, * da su Turci 
tielo Kapistranovo izvadili iz groba i bacili u bunar^ a drugi opet vele, 
da to nije istina, nejgo da su Turci njegovo tielo prodali za novce 
samostancima (Fratrima), koji su isto prenieli u Ugarsku i sačuvali u 
samostanu, u gradu SeleŠija. Ku kad je Franjo Perenji, bivši sijed 
beoik Ivana Zapolje, osvojio taj grad, budu otete svete moći, Ivana 
Kapistrana ostanci, lišene svojih dragocjenostih i na zapovjed Perenjia 
bačene u bunar. Da takovo opako djelo nisu Turci učinili, ne^o drogi 
bezbožnici svjedoče: Timon, Amand, Hermann, Segedi, Serenji i Ci- 
nesia, koji su pisali o istom predmetu. Sveti Ivan Kapistran premi- 
nuo je 24. listopada 1456. god. 

U Iloku bjla je takodjer krez više stoljetja i stolioa snemakoga 
biskupa; ali jerbo bereeg Lovro nemogaše se nikako već složiti s 
biskupom, zato preseli se stolica biskupska u sadašnje selo Banoštar, 
koje j0 mjesto za onda bilo prilična varošica. 

Od dvanajstoga stoljetja do prve Četvrtine šestnajstoga cvjetao je' 
Ilok, ponajbolje pod vladom ugarskoga kralja Matijaša (1456 — 1494), 
u koje je vrieme imao preko 10000 stanovsikahi koji su se osobito 
zanimali vinogradarstvom i trgovinom vina* 

' Turski car Sulejman osvojio je Bok gođ» 1526 i poštedio tvr« 
djavu, koja mu se vidjaše od potrebe poradi lagljegd zaštitjenja gornjega 



*) Glediu: Tdrdk J^nos. Hasank. Pest 1858. ^ 01 Fiizet p. 327. Op. Ur. 

Digitized by VjOOQIC 



199 

Šrieiti«; mto poslavi on Agu sa njekoliko stoliiiah Jud&rah, da Ča- 
^vmju grad i da aga upravlja 8 narodom nesrednim, koj tada morada 
težko robovati. Pod turskom vladom propalo je iločko i u obće iriem- 
sko vinogradarstvo tim viSe, što Torei iz vj^rozakonskih obzirah ne- 
trpe tu struku gospodarstva poljskoga. Priodlazku Turakab iz Siiema 
1>iaSe u Iloku jedva hiljada stanovnikah. Turci držahu Ilok pod svo- 
jom vlastju do god« 1&87, koje godine cesarski general Đinevald za- 
dobije Ifok od Turakab, i od ono doba sve dosad neima Turakah u 
Iloku. Tvrdjavu iločku zauzme celsarska vojska ; ali ista tvrdjava boda 
podie pod cesarom Karlom VI., otcem velike eesarice Mane Terezije^ 
kao nepotrebna tvrdjava poruSena i sve kamenje u Petrovaradin za 
ondahiju tvrdjavu preneseno, koju isti cesar dade iznova gradBtL 

Posije kako su bili protjerani Turci iz Iloka, poklonio je cesar 
lieopold I. knezu Liviju Odeskalku Ilok i njedno podjelio mu naslov: 
bercega sriemskoga. 

5. O Hltrovld. 

Ovo štapsko mjesto petrovaradinske regimente leži na onomu 
mjestu, gdje za vremena Bimljanah stajaSe glavni grad savske Pa- 
nonije ^STnnium.' Tko j€i prvi gradio STrmium nezna se posve iz« » 
vjestno ; ali Bonfin, bivši njegda Činovnik kod ugarskoga kralja Matyaš% 
misli u svojoj o ugarskimi stvarmi napisanoj knjigi, da je jofi u pra* 
staro vrieme njeki Sjrmus, kralj Tribalah položio temelj tome gx:adu 
i nazvao ga po svome imenu. 

Isti STrmus suvremenik je maćedonskoga kralja Aleksandra (?54 
god. prije Isukrsta)^ i borio se sa Trakima, koji su u sadaSnj^a Srie- 
mu živili. On ih pobjedi, ali se po tom zamjeri jako Aleksandra 
velikomu, koga ipak ublaži liepimi darovi, i ovaj spremajući se na Taf 
proti Dana, kralja Perzijanskoga, ostavi Sjrmusa na miru, i tako Syr- 
mus, za uzvisiti slavu svoga imena postane utemeljitelj Sjrmiuma. 

Njekoliko godinah prije poroda Isusova osvojiSe Bimljani pre- 
djele od sinjega mora k Dunavu, i Sriem đodje pod njihovu vlast. 

Augustus prvi rimski car^ uČini Sjrmium glavnim gradom savske 
Panonije i mnogi naseljenid iz Italije nastane se u njemu, te znatno 
umnože broj tamoSnjih stanovnikah, koji su za onda biH Traki i 
Tribali izmieSani s Panoni i Siri. 

23* 

Digitized by VjOO^LC 



Car Aiignst smjesti n grad Sjnmiim velike žttniee za rc^tkn^ 
koja je Čuvala prostrane medje naprama Đakah, koji Shrljaha u sa* 
đaSnjem Banatu, u Erđelju, VlaSkoj i Molđaviji. Rimljani su dugo se 
borili 8 ovimi Daki, dok ib najposlje pobjedi car Trajan i podloii 
rimskomu carstvu. 

Za vrieme toga vojevanja i kasnije bio je Sjrmium za Rimljane 
8 toga vrlo važan, Sto su ondje imale vojske ugodan stan. Neprekid« 
nimi vojničkimi drumovi s Bimom skopčani STrmium dobivaSe onda 
18 glavne rimske oružniee brzo i lahko svakolika. Iz Sjrmiuma pako 
moglo se putem Save i Dunava oružje, i Štogod bi vojake bile potce* 
bovale, brez svake zaprieke na svoja miesta odpravljati« 

Od starih spisateljab spominju Sjrmium i zemlju sadaSnja 
Sriem: Strabo, Herodian, Amian, Plinius, Flavius Vopiseus u opisa 
života cara Proba, Jomanđes, Evagrus. itd. 

položenju Sjtmiuma zna se toliko, da se je taj grad pružao 
od podnožja planin^ ^Almus'', sađaSnje FiliSke gore, do savske obale, 
i po tome zauzimajući Širok prostor, do pet običnih miljah iznosio. 

Stari spisatelji svjedoče, da je u tom njegdaSnjemu gradu bilo 
veličanstvenih hramovah i viSe carskih dvorovah (palacah); jerbo veču 
stranu svoga života, ondje provedoSe rimski carevi: Eonstancie, Pro- 
bus, Gradan, Valens ; a rodjeni odande biahu : Probus, Aurelian, Earus 
sa sinovima Karinom i Numerianom^ dalje Valens, Valentinian i Gracian. 
Za onda je moralo biti mnogobrojno stanovničtvo Sjrmiuma grada, kad 
je ovaj blistao se u svojoj slavi, 

U crkvenoj dogodovStini pohvaljen je isti grad poradi toga, Sto 
su njegovi stanovniei krstjansku vjeru primili s početkom drugoga sto- 
Ijetji (poslie Isusa), poradi iste vjere progonjani su i mučeni Na 
skoro bila je arkibiskupija, koja je imala pod oblastju svojom eieli 
Ilirienm. 

Nalazi se u crkvenih kolendarih o mnogimi Svetci i Sveticami, 
koji su njegda u Sjrmiumu za krstjansku vjeru razne muke i gorku 
smrt pritrpili, naime : Haksimijan, Akutija, Timotej, Eris, Artaks, Vid, 
Tobija, Evgenda, Montan i Maksima njegova supruga sa Četrdeset 
drugovah, Siren, Irenej biskup, Dimitrija djakon, Đimitrija mučenik i 
mnogi drugi, kao Sto svjedoče pisci: Baronio, Galesin^ Adon i Pape- 
brok, koji su o tom predmetu pisali. 



Digitized by VjOOQIC 



301 

Bilo je u Sjrmiumu takodjer i vifie crkvenih saborah, izmedju 
kojih onaj je najznatniji, koj je držan pod pređe jeđnidtvom cara Kon* 
stancia, sina Eonstantina velikoga, i n kom Ariani odrSaSe pobjeda nad 
pravovjercima. Ali po smrti cara Konstancia izgabiSe Ariani podpor i 
trudom učenih sv. otacacah crkve, osobito sv. Ambrozije bude krivo 
vjcrstvo 4™ izkorenjeno. 

Na grad Syrmittm udarili su prvi Htmi pod Atilom 450— 4'>1. 
godine po IsuBOVon porodjeDJn poSavSi oružanom rukom kroz Ilirik u 
Italija. Godine 453 umre Atila, te po tom izbavi se i STrmium od 
propasd, a poslie Hunah vladaše u Sjrmiumu Gepidi i Goti, i pod 
ovimi oporavi se grad, postane velik i glasovit na novo. 

Đevetdeset godiuah po smrti Atile navale Avari iz Đakije u 
Sji-niiam. Ovi potomci Hanah opustoše zemlju sriemsku, kojom pri- 
likom grad Sjrmkim opet postrada. Car Justinian (iztoĆno-rimski)^ 
koj vladaše od 527 do 565 godine, pomiri se s Avari, primi ih u 
svoju vojsku i podloži sebi zemlju Sjrmiuma, i grad Sjrmium nanovo 
se podiže; ali stare mu nestade slave, jerbo car Justinian ukide na*- 
mjestničtvo carsko u Sjrmiumu i istu stolicu crkibiskupsku premjesti 
u Tesaliju. 

S koncem sedmoga stoljetja slabo se već govori Sjrmiumu u 
dogodovštini, i pošto ga Bizantinci počeše nazivati ^Zeugmin i Ze- 
ugminum" zaboravi se staro ime, i tako je trajalo, dok Ugri zau- 
zeSe zemlju. 

Sliedili su mnogi ratovi, medjutim je stari Sjrmium sve većma 
propadao tako, da su u vrieme kralja ugarskoga MatijaSa po ravnicami 
izmedju sadašnje Mitrovice i FruŠke gore stajale razviiline od onih 
dvorovah, u kojimi su njekoč sjedili rimski carevi i velikaši; viditi je 
bilo za onda joŠ mno^h kojekakvih spomenikah ležećih po zemlji, što 
lad je vidio glasoviti pjesnik Janus Panonius, izpjevao je pjesmu o 
slavi i veličanstvu staroga grada STrmiuma. 

Dogodovština spominje ove narode, da su a STrmiumu i okolo 
njega živiH : Panonci, Biri, Traki, Tribali, Bimljani, Daki, Geti, Jazigi, 
Markomant, Evadi, Vandidi, Goti zapadni i iztočni, panoski Bugif 
Bkite, Eroli, Longobarđi, Avari, Franki, Grci, Hrvati, Srbiji i Hadjari. 
Svi su ovi živiii u sadašnjem Sriemu, njeki dužje, dragi kratje vre- 
mena. Iz toga Vidi se, da su se otimali svi stari narodi za sriemsku 
plodnu zemlja. 



Digitized by VjOOQIC 



tOfl 

Gođiae 152$ navaliU su Turci na Sriem, porobili $a i nemilice 
spalili, i tom su nezgodom razvaline grada Sjrmiuma poruSene do 
temelja; ali i sad joS brez dvojbe imade pod zemljom dosta spomeni- 
kab stare njegove slave, koji bi se mogli iskopati srećnim slujijem, pak 
bi se njimi razjasnila povjestnica one zemlje. Kad bi se obistinilo, da 
^e se povući željeznica iz Slavonije kroz Sriem do 24emQna^ tom bi 
se prilikom za cielo izkopalo dosta takovih spomenikab. Ondje se iz- 
kapaju: stare opeke osobite slike i veličine; kamenite Škrinje i grob- 
nice, kameniti kipovi, kamenite ploče, stari novci itd. 



O »tarinaml u »lavontkoj Krajini. 

i. Razvaline jako oglodane zubom vremena njekadaSnjega građa 
„Zvizdana* nalaze se u Šumi izmedju selah: Lipovca, l^orovida, 
StroSinacab, Soljanah i Vrbanje, na obali potoka Studve. Zvizdan 
zovu i Građcom. Okružava ga Suma stoljetnoga hrastja, i po istimi 
razvalinami vidi se dubje^ iz čega se može zaključiti, da je slava toga 
građa davno pala^ i zviezda mu se sreće ugasfla; samo gomile razpli- 
njenih bedemah i slabi tragovi zasutih Samacah s izđrobljenimi ko- 
madići pljosnastih opekah pokazuju mjesto, gdje je bio grad, i gleda- 
jući obseg razvalinah dade se zaključiti, da je morala biti gradjevina 
velika. 

2. U selu Lipovcu (petrovaradinske regimente) na obali potoka 
Bosuta vide se znatni tragovi bedemah i Samacah od starinskoga gra- 
dića. „Dragovca.^ Ništa se o njemn nije uzdržalo u puČkimi skaz- 
kami do jedinoga imena, i ustmeno predanje veli sve đo danas, da je 
ono grad ^Dragovac^ na utokn SpaČve u Bosut. 

JoS se ondje nalaze razvaline zidovah crkve sagradjene po iz- 
točnom slogu. Bila je crkva maljana, od Čega i sad se vide tragovi 
po zidu, osobito jedna slika na polu se uzdržala, ostala brez glave, 
ali predstavlja lik tiela njekoga oružanoga viteza odjevenoga po grčki i 
u plašt zaogmjena s n)ekim cfruijem za pojasom. Ondje je sad groblje 
lipovačko. Od iste razvaljene crkve, na 300 korakah daleko, vide 
se tri jednolika u redu stojeća okrugla brežuljka, o kojimi pripovjeda 
puk, da su pod njimi zakopana tri zvona iste crkve. Iikopan a 
Dragovcu stari ovelik bakreni rimski novac dobio sam nedavno od ro- 
đoljjubivoga g. učitelja L. G. rodjena LipovČanina, kojega ća a vremenom 



Digitized by VjOOQIC 



S03 

predati 8 mojom sbirkpm starih novacah (vtSe stotiaali komacCab) na- 
Sbmn muzeuma. 

Na obalami potokah: Stađve, SpaŽve i Bosuta nalaze se mnoge 
stare razvaline^ tragovi beđemah i iamacah od starinskih gradićah i 
tvrdjavicah. 

3. Izmedja seUh Batrovacah i male Vasce, na obaH Bosata vi- 
dit je takođjer tragove beđemah, $amacah i razrušenih ziđinah, i to 
je mjesto ondašnjemu puku poznato pod imenom ^Gradina.*^ Suđe<Si 
po obsegu razvalinah i po liepom položenju mjestil i eiele one okolice, 
morao je i ovdje biti njekoČ znameniti grad. 

4. U selu Morovićn (petrovaradinske regimente), nalaze se zna- 
meniti ostanci razvalinah staroga Horović građa. Ovi su ostanci zid!* 
nah upravo na uglu bregovite obale, gdje se potoci Bosut i Stuđva 
sastaju. Zidine su joS i sad — posije više stoljetjah -^ prilično do- 
bro uzdržane. U njimi podignut je stan c. k. satnika (kapetana^ mo* 
rovićke satnije. Glavni zidovi s kapijami stoje joS čvrsto, kao da 
prkose vremenu. U zidu pri glavnom ulazu vidi se povisoko od teme- 
lja bomba (lumbarda) koliko velika bundeva. Valjda je onakbvimi ogrom- 
nimi bombami tučen njekoč grad od Turakah, te su stanovnici tvrdjave 
umetnuli tane u zid na uspomenu ljutoga boja i žestoka kreševa. 

Zaključujući iz obsega zidinah i liepoga, jako ndesnoga i zgodnoga 
poloSenja mjesta, morao je stari Morovid grad biti puno važan zacielu 
onu stranu naše Slavonije ; moralo je biti mjesto jako znamenito i 
važno, po čem okolo njega nalaze se na prostoru od prilike dvie [^ 
milje mnogi tragovi starih gradičah i tvrdjavicah, Samacah i bedemah : 
Zvizdana, Ljubanja, Đragovca i Gradine, s mnogim! inimi, 
o kojih ovdje pišem. 

5. Blizu razvalinah Zvizdana k zapadu leži Ljuba nj, nje^ 
kadaSnj! gradić i tvrdjava, sad samo gomila zemlje, tragovi Samacah i 
drobljenje starinskih opekah označavaju mjesto, i pokaži^ u, da je nje- 
koČ bilo nješto, a sad nestalo svega do gologa imena. 

6. Izmedju sela Lipovca i Batrovacah, na drumu uz Bosut na- 
lazi se mjesto nazvano: j|Dobra voda.*^ Na tom je mjestu Bosut 
jako dubok, i mjesto sad označavaju tri velike, stare topole^ o^tom 
mjestu pripovjeda puk, da je gnjezdo utvorah i sablastib. Puk veli, 

Digitized by VjOOQIC 



Mi 

đa vile i vilovnjaci najvolje boravid i stenoTad okolo topolah i na 
njimi, zato se i miče nviek listje na topoli. Puk noću prolazi 8 grozom 
i užasom pored toga mjesta. 

7. Kod sela Podgradja, filiala NjemaSke župe u brodskoj regi- 
menti, na Đosutn nalaze se takođjer tragovi stare tvrdjave, starinskoga 
grada, i spomenato selo dobilo je po svoj prilici odtada svoje ime, Sto 
je naseljeno pod gradom. 

S. Kod sela Novoselo u brodskoj regimenti nalaze se njeki stari 
bedemi i Samci, za koje nisam mogo propitati, Sta sa i kakovi su bili. 

9. Na potočiću (strugi) Luki kod sela Lipovca nalaze se kod 
crkvice posvetjene sv. Luki Evangelistu razvaline starinskoga zida, i 
sva je prilika, da su bte razvaline njekoga staroga samostana. Blizu 
toga mjesta polje je nazvano Kaludjeri. 

10. Na mjestu sadaSnjega sela Seljane u brodskoj regimenti le- 
žao je pod vladom Rimi janah grad „Solano^, odkuđa je valjda dobilo 
selo svoje ime. 

11. U Sumi izmedju selah Županja i BoSnjakab (sela u brod- 
skoj regimenti), na dubokoj bari nazvanoj Virovi vide se bedemi i 
Samci starinske, po svoj prilici rimske tvrdjavice, i nalaze se ondje joS 
i sad komadi rimskih opekah. Na istom mjestu izkopanih rimskih 
novacah medenih i bakrenih imadem i ja u mojoj sburci starih novacah, 
i to od carevah Vespasiana, Nera, Hadriana^ Antonina, Gordiana i 
Klaudia. Stoljetno hrastje okružava mjesto rimskih tragovah. Tvr- 
djavica nije mogla velika biti; ali je bila na putu u stari Sjrmium, 
pak je za Bimljane mogla biti važna točkica vojnička, uz koju je» 
sudeći po liepom predjelu, mogla biti i rimska naselbina. 

12. Nedaleko od sela Bokovacah u brodskoj regimenti vide se 
veliki i visoki zidovi starinskoga (valjda grčkoga) samostana i zovu ae 
,iEokovačka zidina^, od koje uz Bosut potok nalaze, se na 
desnoj obali, blizu Sume po sadaSnjih vinogradih i nijivah tragovi 
starih bedemah i Samacah i njeki podzemni svodovi zidani. 

Puk pripovieda, da je i ondje njekoČ bila varoS, s kojom je 
vladala njeka poganska gospoja, što je sjedila u Oibalisui i dala mu* 
čiti mnoge Krstjane, izmedju ostalih i biskupa Andronika, 



Digitized by VjOOQIC 



MS 

13. Izmeđju selah Babinegređe i KruSevice n brodskoj regimenti, 
na ŠamaČkom drumu, nedaleko od mjesta gdje se potočić Dubočica 
iz bare Vira iztičudi u Savu iz iieva (Sto mu sad nasip prieČi), upravo 
na bregovitoj obali dubokoga Vira, saĆinjavajućega ondje poluotok, nala- 
ze se razvaline bedemab gradića ,)Eostromana^, koja je kula sa* 
gradjena po ustmenom predanju od njekog bosanskog viteza Kostro- 
manovića. tom Kostromanu pisao sam obzirnije u Danici ilirskoj 
godine 1849, (broj 28). 

14. U selu Mikanovci nalazi se na bregu stara kula, sad toranj 
crkve sv. Bartola mučenika, o kojoj se kuli kaže, da je za vremena, 
dok su vladali Turci Slavonijom, bila turska munara (džamija sa mu* 
naretom). I sad je ista ku^a onakve slike, kakve je i njekad bila, 
samo je promienjen krov i služi za crkveni zvonik. Zidovi bivSi nje- 
kad turske džamije popravljeni su, a sad je crkva. Kula je sazidana 
od temelja u okrugloj slici, a zid je jak i temeljan, opeke dobro že- 
žene i otanke. 

15. U LukaČevom Samcu, malom seocu brodske regimente na 
obali Save, vide se starinski samci, koje je njeki kapetan LukaČ 
polag pučkog ustmenog predanja, podignuvši vojničke zaklone i be- 
deme, dao kopati u turskom ratu, i od istih šamacah Lukačevih dobilo 
je ono seoce svoje ime. Na mjestu šamacah sad je Čardak/ u komu 
stoje vojnici na kordunu i skela, sastanište, gdje se Bošnjaci sastaju 
po dvaput svakoga tjedna sa našima i trguju. 

16. Isti onako vi samci, kao što su spomenuti u selu Samcu, na^ 
laže se uz Savu i blizu sela Jarugah, idući od Samca k Brodu. Sva 
je prilika, da su iz iste dobe, naime iz dobe ratovanja s Turčinom. I 
na ovimi je samci sad kordunski čardak i glavna korduuska straža. 

17. Izmedju selah Sikirevci, Jaruge, Gundinci i Beravci nalazi se 
kod ovoga posljednjega sela groblje na brežuljku obale od bare Mo- 
štanika s malom crkvicom, i to se mjesto zove ^ Gradac*^ Po svoj 
prilici bio je i ondje njekoČ njekakvi gradac. Predjel je liep i roman- 
tičan. Sava nije daleko, i nigdje na blizu neima brežuljka, do samo 
na onom mjestu. Groblje je ondje od zamande, odkad je valjda i 
selo Beravci naseljeno na bari Beravi, odkud i selu ime. 



24 

Digitized by VjOOQIC 



2oe 



9. 

Kratko oplsanje liOrreća n Dalmaciji 

uarođnimi običaji 

od 
Blmeoiia MlllnoTl6a. 



Na istok okolo trideset hiljađicah okružja splietskoga, nahodi se 
selo Lovreć, s raztrkanim] kudami izmedjn dva brda, od kojih se k 
zapada jedno, a k istoka drugo proteže, ostavljajući liepi praučiak i 
pogled mjestu. Starinom biaSe dobro poznato pak joS puk dosta o 
njemu pripovieđisu Nu što je u ustih puka, većinom je mračno, jer 
predaja često više oli manje prikriva, i kad nije u nju upala svietla 
koja iskra pismena, oli. kojim spomenikom potvrdjena, nije čak ^ero- 
vana, jer se kao prazna kaže. Lovreču predaja i povjestnica go 
veri, za to ću od obijuh odveć u kratko štogod napomenuti, budući 
da je moja odluka, s vremenom bolje starine ovoga rodnoga mjesta 
iznaći i obSimije objelodaniti. 

Flinio opisivajući pute rimske po Dalmaciji, napominje mjesto 
kuda su razvedeni bili; broji više gradovah od Cetine rieke do Ne- 
retve, i spominje grad „Billubium.* Tako i Farlati, prispodablji- 
vajući knjige Pliniove s mnogimi drugimi, spominje medju ostalim i 
Billubium '). Katalinić ^) pako u svojoj povjestnici stavlja stari Billn- 
bium na mjesto sadašnjega Lovreća. Tako isto G. Franceski, kažući 



Illyriciun. Sacr. Tom. 1. p. 157. 

*) Stona della Đalmazia T. 1. p. 271. T. X p. 31. Ovdje n Cratko plemenito 
Lovrećtt piSe. 

Digitized by VjOOQIC 



90f 

pute rimske preko Dalmacije. ^) Obadva su poznali očevidno mjesto 
kojem su pisali, i zato se slažu. Nu more biti da se je Lovrei 
starinom nazivao Billnbium, šestoga pako stoljel^a priliko je, da se 
je zvao Lpđrum, oli Ludrinum. Jer đoznajemo, da u sabora drugom 
solinskom god. 532 sakupljenom, biahu jednoglasno tri iz nov« bisku- 
pije sastavljene i potvrdjene; t j. Episcopatns Hucarensis, Lu- 
drensis, Sarsentensis. Farlati misli da je Ifuearum bio sa- 
danja Makarska, i s njim se slaSu svi povjestnici; stavlja pako Lu- 
đrum, izmedju Đuhvanjske (Đelminensem) i Solinske biskupije, ali 
govori, da nikako doznati mogao nije gdje je uprav Ludrum bio. Bo* 
man ") dokazuje, da je stari Ludrum bio gdje se sada nahodi Lovre«^.. 
,Ja držim, govori on, da je bio Ludrum izmedju tvrdjave Zađvarske i 
Imocke, gdje je sada Lovreć, gdje se vide razvaline mnogib zgradjah, 
i ostanci jedne tvrdjave vrh glavice Gradina.* Ele, kao da seje ovdje 
rodio, uprav reče. S njime se složi vrsni pisaoc i pravi poznavatelj 
ovih mjestah G. Werdoljak, koj Lovreć drži za stari Ludrum. ^) Ne- 
ka svaki promotri priličnost imenah, pak neka sudi. Puk pak povieđa 
i dan danas, da je biskup njegda na Lovreću stanovao, i da je pogi- 
nuo, i ukopan pod jedan golemi stečak, koj se još Čitav nahodi^). 

Nahodi se kod mene jedan plemenit pečat, naSast u LovreČkim 
razvalinam, koj ako i nekaže uprav svim slovim ime Lovreća, scienim 
da mora dosta potvrditi koliko gori rekosmo. Na njemu je urezano: 

SI6IL.dk ABBATISE MONASf: 
SCE. HABIE A. O. L. 

Čini mi se, da bi se imalo čitati: Sigillum Đomine abbatis- 
se monasterii sancte Uarie apud opidum Ludrum (aut 
Lovreć.) 

Da je veliki put rimski preko Lovreća prohodio, neima sumlje; 
zaSto izlazeći iz Solina hodio je preko Cetine rieke ^) pak Budimira, 
Ciste ^) Lovreća ^, pružeći se k istoku. JoS se gledaju izgladjenja i 



La Dalmazia. (Časopis) An. m. 

^) Storia Civ. eđ Eccl. đella Dalifi. Croatia Bos. T. L Lib. 3. pag. 245. 

Glasnik Dalm. god. U. 

Nazad malo lietah i\jeki su prevalili kuk t. j. stečak, i govori se, da su 

prsten naSli. 
KataUnić T. H. p. 31. Tillurium. 
•) Troiiiun. 
*) BiHAbiniiL 

Digitized by VjOOQIC 



mpotlDe ^uđ|i 8u kola puzla; poznaje se Širina, i naliode se poliitine 
konjakih jploČah. Drum ovi branile sn Česte tvrdjave su strane bre- 
žaljakah. r U Budimiru i Cisti, vide se r poznaju se dobro gdje 
su bile stare s^adje, tu leže pri obadvih mjestih neizbrajni stećci 
kraj puta. Na Lovrec^u dade zgodnost, što su dvi jake i velike tvr- 
djave sagradjene. S lieva puta stoji glavica (koju gore spomenusmo) 
imenom Vrh -Gradi na, gdje je bila tvrdjava; što gomile razasutih 
zidovah sviedoĆe, i obilježje kako su bili razdieljeni. Tri reda ziđo- 
vab opasivali su ju, i vide se još, ako i malo, izpredjelani kamenjem 
kresanim, srednje veličine i s klakom sazidani. Kaže puk, daje ovdje 
njegda kralj prebivao, i zato se njeki dio zidine, Što je, reko bi, posobito 
stao^ na kom se mogu poznati vrata, zove . obično „Kraljevi dvori.*' 
U sriediui stoji Čatmja^ koja se sve do malo godinah nazad jedva 
uzdržala ciela, nu sad ju ponajviše Čobani i mladj arija zasipah u, ali 
se još poznaje. Od ove glavice Vrh-Gradina, prama pćdnevu, 
pruža se ravnica većinom ledinasta^ do one Što ostaje na desnu 
puta, koja je k istoku umakla, i koja se zove Trbotor. Na ovoj 
bila je druga tvrdjava manja od prve. Vidu se gomiletine i ostanci 
zgradjah. Blizu vrela je živa voda^ koja se zove Piščet, ništa nemanje u 
sriedi stoji rupa gnjilom i crljenicom utabačena , koja je uzdržala 
vodu potriebitu., S Trbotorom drži se od istoka jedno poveće brdo, 
na vrh koga ima njiskih malih ostanakah stare zgradje-, zove se: 
8idać. 

Izpod Vrh-Gradine prama pćdnevu, prostierao se dakle grad 
Lovreć (Ludrum), u odveć plemenitom položaju, jer ugodnije i zdravije 
mjesto nije se lasno u oviem stranam moglo naći. Ali. vajmehi su- 
rovstvo nemilo, sve s tlehom srazi, i mali ostanci bivšega bivstva po- 
kazuju nam staru slavu, zaŠto svakoga koj gleda to, duŠa zaboli, i srce - 
mu utrne!!! Gradina zove sejošte gdje je grad bio; sada ore se tuda, 
premda je velik grohot i lemeš Često kakvu starinu na dvor izbacio... . 

Izmedju Vrh-Gradine i Trbotora, izpod grada bivšega, 
prolazio je put rimski, kojega obćeno zovu: „Dioklecianov put.**" Na 
tom je izlazio iz mejaša Lovreć koga, svraćao se izpod tvrdjave Mar- 
Četić, koja na. lievu stoji, I ovdje vidu se velike gomiletine razore- 
nih zidinah. Povjedaju, da je i ovdje grad bio, amn priiičnije je, da 
je samo^ tvrdjava bila. Na desno, malo napried sretaS Kljenovae 
(Klanovac), zatim na lievo Lokvi čić, pak o.pet Beri novac (njeki 
kažu Branivac). Ovo su bile tvrdjave, kojih obilježja vidu se. Pro- 
šavši Berinovac slazi se u divno polje Imocko, i dolazilo se u 



Digitized by VjOOQIČ 



ao92 

glasoviti grad RunovicS^), na istok od Lovreća okolo pet satih. Pre- 
ko njega tekla je ricka Vrljika, davajući mu dovoljnu vodu u kojoj 
se različite sjetne ribe nahođe. U Hunovićih dosta se starin* 
skih stvarih opazuje. Bi prednje ljeto, kad se probijao put, našast 
jedan Idol i množina opekab, novacab i inib stvarih ^). Na ploČi u 
crkvi župniĆkoj ima nadpis rimski, što kaziva vojničko tu prebivanje. 
Kaziva mi jedan ovoga mjesta, da nazad malo godinah^ na jednomu 
brežuljku, našasta i prevaljena bi jedna ploČa široka, pod kojim naŠli 
su žarah, lončićah, sviećah, gostelicah itd», na njekim bilo jepisamah, 
ali naslaci razjagmiše sve i porazbijaše .... — 

Na Lovieću nahodi se Često novacab, dragih kamenčićah, iglicah 
itd, ^j. Sve našaste stvari sakupljao je Franjo Pavišić u Omišu, ali 
Žalibože, upalo je u ruke gdje sunca nit mjeseca vidit može. Ponaj* 
više bavi se sabiranjem starinah g. Jerko Werdoljak. Ima novacah, 
slikah, paptah, rukopisah itd. Sve> će on, uvjerov^ me^ objelodaniti. 
Nazad malo vremena, našasta bi prilikom oranja jedna peć od tufa i 
opekah sazidana, i blizu biaše luga. 

Ima groblja sve okolo staroga grada; znamenita nisam mogo 
Štogod naći. Na zapadu Gradine bi slučajno jedna ploča velika u le- 
dini bez pisma prevaljena; pod njom nadjoŠe kosti zamirite veličine. 
Gnjat od tabana do koljena preko dva aršina dug, a glava malo veća 
od običajne, nu na njoj biahu dva roga, prilična živcu bravČijem. 
Bilo je i drugih stvarih, koje razturiše tamo amo. Gdje su kosti sa- 
da, neznara *). 

Stecakah velikih broj ima i različita ukresa.. Na njekitn dva 
mača prekrižena, nad ili pod njima polumjesec, (mladi mjesec ?) i zviez- 
da itd. Dva Čovjeka, jedan proti drugom nabeČeni drže mače. Njeki 
rogasti jašu,, pružeći podrti široki mač proti nerogastomu, koj isto 



Kfttalinić Storia della Dalm. Cro. Bos. T.^II. p. 32. Novaniom ili Ad No- 
vas. Far. IUyr. Stoc. T. I. p. 157.. 

*) Uvjerova me od svih ovih stvarih jedan očigledni sviedok, koj joS žive. Go- 
vori se, da je tdola g. Marče kupio, vlastnik u Imockoniu. 

*) KataUnić. T. 2, p. 31 išlo napominje. 

Kaziva mi ovo g. J. Milinović, dostojni učitelj bogoslovja ti Makarsk^j, koj 
jo svojim očima gore gpomenute kosti gledao. 



Digitized by VjOO^LC 



oniSje ima. Druga su se dva jednolika za Trat uhvatila. Tri ili Četiri 
za ruke se tiSte, a đmge sn nzgor nadigli. Tri lisice, jedna svrbn 
druge uzicom svezane izplazile su jezik. Čovjek razkrilio ruke, po- 
kraj njega paSče ili jelen, ili Divokoza. Klečedi njeki snuzio se, drugi 
jednom rukom za glavu ga drži, a s drugom kopje prama njemu upra- 
vio, itd. itd. Jer jih množina svuda ima, različito puk o ovomu gata. 
Njeki vele, da jih je žena na glavi predući kudelju nosila; drugi da 
su time velikaSi uspomenu ostavljali, opet, kad bi se na boj spremali 
pred vojvodom, s tim bi snagu pokazivali, itd. itd. 

JoS jedan drum prelazio je po sried staroga grada. Puk zove ga : 
„drum veliki'* i „Diokleeianov drmn.^ Meni se &m, da je ovaj drum 
u posliednje doba učinjen, jer se svraćao kroz grad i hođio kao na 
prečac. Bolje se ovaj poznaje, nego gore spomenuti. Po ovom istom 
građi se sada nova cesta. 

U puku je rieč, da se ondje na Lovreču Kraljević Marko rodio 
a u mjestu kraljevi dvori, od kojih smo gore besjedili prebivao. 
Neznam kako se ovo u puk unilo, jer se neslaže s povjestničkim do- 
kazom. KaČić ^) uprav govori, da se je otac Marka Ejraljevića ovdje 
rodio, od koljena MmjavČeva. Od istoga koljena MmjavČeva kaže ga 
i Mavro Orbini % 'tako i piesme narodne. To bi se daklen i kralj 
Vukašin, Ugljeia i Gojko bili morali roditi ovdje. Neću napominjati 
njihov život, jer je poznat, nu hoću da cieli sviet znađe^ Sto ovdeSnji 
narod govori o iztočaju porodice Mmjavićah. 

Porodica MmjavČeva joS se uzdrži na Lovreću, u jednomu kom- 
Siluku (susjedstvu). Ima više od trideset obiteljah u tom komSiluku, 
zovu se: Mmjavci, Čeljad odveć hrla, ponosita, silena, i nevjerovano 
jaka. Međjn njima i bližnjim mjestima, drži se za istinito, da je Kra- 
ljević od njihov« roda. To svaki povieda, i kao Članak viere stavno 
drži. Kad se svađe s drugim MmjavČani, najprva im je rieč: ^ZnaŠ 
li... Čije ga sam roda; moraS se pokloniti. „ Puk misli daje* u njih 
sakrivena ćorda Kraljevića. Malo koja kuća da neima starinsko koje 
oružje. MieSćani govore u Sali: „Tako hoće Kraljevići MmjavČani. ** 

Prama pćdnevu, izpod starinskoga grada do hiljada koračajah, 
UA meraji vidi se na okrug viSe redovah zida, koji se jedva mogu raz« 



Razg. Ugod. 

') Storia. degli Slavi, pag. 274. 



Digitized by VjOOQIC 



ta 

poznati ; na okolo ima leđinahi^orah, a posriedi je put. Zove se mjesto 
„Kraljevića Skakalo.^ V''.!! puk, đa je Marko pred janacim ovdje 
aa kopju do tri pata skoSio, fito oni aa viečnu uspomenu zabilježiSe. Do 
istine ima u spomenutom krugu njekakovih bilježakah. Odklen prvi 
mah skoči, ima jedan bus jasenov i njekoliko kamenja okolo busa a 
semlju utranih, pak doklen je doskočio, ima preko trideset i pet sto- 
pah; ovHolen doklen se je bitio drugim i trećim skokom, zabilježeno 
je kamenjem u tleh usađjenim, kao i prvi skok. Blizu nahodi se ja- 
ma^ u koju bi Kraljević Turke izpresjecane bacivao. Kod nje vide 
Čudna strafiila noćni putnici, pa s toga nesmiedu niti najhrabreniji 
noćju tuda proći. Njekoliko groblja blizu skakala i jame dobro se 
vidu. Tu je kažu Kraljević zakapao krstjane i prijatelje, koji bi iz- 
ginuli tukuć se 8 Turcima. Sve ovo puk i odveć viSe povieda ^). 

Na Lovreću nabodi se više jamah i pećinah, od kojih ću samo 
napomenuti poznanije. Jama Oavranik, sa sjeverne strane Si daća. 
Puk besjedi da ovdje Vile stanuju. Slazi se u nju omučno. doli se 
nadje dolćić ravan, a od istoka ukazuju se vrata, na koja unišavSi, 
otvora se velika i Široka pećina, u koju zrak svietla udara, nit se 
more znati odklen, bnduć da je u tolikoj dubini. Živu još koji su 
mi svašta od ove jame kazivali da su očima svojim gledali. Okolo 
jame gusti je grm, a ima blizu ljut koj se zove: Vilenik. Još je 
ČaljkuSića jama, o kojoj manje povjedaju, ali u sebi je straSna. 

Pećina u Dragi, a njeki kažu u Pasiki, koja istim imenom 
zovu, na sried goleti ima jedan dolčić, iz koga se k istoku na uska 
vrata ulazi, i slazi po okruglastom sitnom kamenju na ravnicu, ta se 
gubi svjetlilo; nu s pomoćju ognja ugleda se prostorina velika, i slike 
svakovrstne od kdpih sastavljene. Uviek se ciedi iz polah voda, na- 
mjeSćajući nove slike. Opet su od istoka vrata u pećini, i uzavfiavfii 
preko njekoliko skalinah, što jih narav tu stavi, ulazi se u sobu, u 
koju moglo bi do petdeset kipah stati. Na sriedi stoji jedan stupčić, 
naokolo ima sjedalicah, glavah itd., od kipih načinjenih. U jednomu 
kraju nahodi se kamenica, u njoj ima uviek vode. Da i ovdje Vile 
stanuju, povieda puk, i ajduci svoje utoČisto u njoj nahodjahu. Još 
je pećina, koja se zove u Nuglu^ u nju se ulazi od zapada, odveć 
je prostrana, nu zamirita neznam od nje ništa, samo kažu, da duhovi 
Bahudni u njoj prebivigu. 



>) G. Werdoyak piMo je od ovili SSiakalaii. ffn nehotimice za polovica 
manje leče, koliko je Marko ikodio. 



Digitized by VjOOQIC 



it2 

Ođ potriebe je đa još napomenem, kako puk ođ svih ovih bliž- 
njih okolicah, povieda i drži istinito za rođjenje velikoga nauČitelja 
8v. crkve svetoga Jerolima, u mjestu zvanom Stridovo, koje ostaje 
u mejaSu Lovrećkom, na jednom brežuljku. Ele na brežuljku Stri- 
dovo vidu se doista razvaline njeke zgradje. Puk povieda čudnovatu 
svetinju i zamirna djela, i toliko se k istini približuje, da bi rekao 
Čita knjige svetoga, koje je Paulu, Eustaku i ostalim prijateljim 
upravljao, kazivajuć i napominjući življenje i nezgode svoje. Ovu 
predaju potvrdiSe vrsni pisaoci, kao Pavlović-LuČić i Cikareli ^), koje 
napominje Appendini ^) i drugi. Moje osude neđajem, jer bi mi se 
moglo reći, da me ljubav domorodna na to steže, i budući ova stvar 
povod dala mnogomu pisanju, a naučni muževi nezabilježiše upravo 
mjesto gdje se rodi S. Jerko^ scienim da je meni dosta bilo kazati 
Što drugi besjedi. 

U davna vremena rodi se ovdje njeki fra Filip Rupčić, kojega 
pleme još se uzdrži, koj je Čete proti Tnrcim vodio, dosta im jadah 
dao, najposlie bi za vieru i on mučen. — Godine 1798, rodi se ov- 
dje fra Šimun Milinović. Dječakom uljeze u red S. Frane, u državu 
presvetoga odkupitelja, gdje ostalim kriepostima, združi pravu Želju 
za nauk, kog mu obilno predavahu naučni učitelji 0. Jukić i Pe- 
rić, (nahodi se od Jukića različitih rukopisah u knjigarnici samostana 
Makarskog ; Pripoviedanja, Pisamah : u slavu Svetih itd. ®) štogod će dati 
slovotieŠtiti. P. S. Zlatović, ima od Perića viŠe svezakah „Filosofie" 
osamdeset pripoviedanja, koje rad maloće predplatnikah nemože slo- 
votieŠtiti) i drugih, jer jih tada obilovaše. StareŠinc predvidjevajući u 
njemu muža krieposna, poslaše ga u BeČ dovršiti Bogoslovje. Tamo 
pokaza riedki um, združi prijateljstvo s naučnim, a učitelji ga za pri- 
mjer pokazivahu. IzkuSanja za učiteljstvo uČini odlično. Vrati se 
zatim u državu, gdje nauk bistri u Makarskoj i u Šibeniku predavaSe, 
i osobito povjestnicu crkovnu živo tumačaše. Jošte mlad odabran bi 
za državnika (Provinciala) države pris. odkupitelja. Vladanje razbomo 
učini ga kod redovničkoga i svietovnoga stareŠinstva poznata sve to 



*) Dis. sopra la Patria. di S. Girolamo. 

^) Esame Crit. int. alla Patria. di S. Girolamo. -7 „E,quanto tA laogo cki la 
vuole sopra Dvare, sotto Lovreć. 

') Razmiš^aiija duh ovna prieko godine. Flegma u slavu G. S. Mirkovića ia 
Boke Kotorske itd. 



Digitized by VjOOQIC 



218 

veće Zato netom kako dovrši upravljanje države, bi od svetoga stola o- 
đabran za izviditelja apostolskoga, (Visitator Apostolicas) i poslan u 
Bosnu god. 1839, da izvidi, razkrsti, umiri, ukosuri i smiri bratju re- 
dovnike s biskupom. Držim sve razgovore koje je pred njima Činio, za 
sklopljenje i podpisanjo mira. NieŠto malo latinski, ostalo je uašim 
jezikom pisano. Bi mu u isto vrieme od vladanja zadarskoga pre- 
poručeno, da njeke stvari po Bosni pomljivo izvidi. Imam odgovore 
koje je Vladanju davao, sveto sjedaliŠte uzradova se i obveseli se miru, 
koga povrati medju bratjom. Kada primi sve potanko koja je djelo- 
vao za mir sklopiti, posla mu jedno pohvalno pismo, hvaleći vještina, 
razborstvo i hitrost u opremanju posalah naloženih mu. Malo poslie 
bi nudjen primit i biskupstvo u istoj Bosni, zatim u Albaniji; nu za 
obadva miesta ponizno zahvali. Biskup Pini u Splietu i Berčid u 
Šibeniku, uČiniše ga protresateljem knjigah, koje bi se za slovotještenje 
spravljale. Previdi po naredbi Pina, prevod sv. pisma biskupa MioŠića. 
Umre u OmiŠu god. 1853. Biaše malo da ne u svim miestim dalma- 
tinskim propovidaoc, i kao izvrsni bio je svuda poznat. Visok, veli- 
čanstven i jetarni kip, glas gromovit, govor Čist, ČinjaŠe ga pravim 
pripovjedaocom. Spravio je za slovotještenje jedan „Korizmenjak" nu 
smrt mu nedopusti, da se objelodani i mnogo drugih prieko godišnjih 
pripovjedanjah^). Već je poznato da se u Imockoj strani Čisto hrvatski 
besiedi, ter netreba da o ljepoti jezika zborim. Počeo je bio skupljati 
starine i dokaze po samostanim za povjestnicu države. 

MarodnI običaji oko l«oirreea» 

Na rodjenju i krštenju kod nas neima zamerita štogod. 

^Vjenčanje ili Ž e n i d b a. " S vati se kupe u mladoženjinoj kući u 
oči pira, a djever hoda po sanduke djevojačke, kojehotijući ponitiz njezi 
ne kuće, nadje djete od desetak godinah gdje na njima sjedi, nit mu jih 
dade povući, tad moleć i prieteći djetetu, (koje prija bude od svojih 
naučeno) isće škrinje, nit mu jih predaje dok mu koju jaspru nedadu 
u ruke. Djever sdm valja da jih do nadvor izturi. Kad ju je potro 
pozdravlja djevojku, i netom sunce sikne nek se nada liepoj kiti 
svatah-, i tu ukaziva njihovu krasotu. Ona poljubi Škrinje i milo jih 
preporuči onoj koja zada rieč, da ih hoće Čuvat. Svati s jutra pojda; 



') Korizmenjak. Pošiljke na državu. Govorenja pred braćom Bosnjacim, nahode 
se kod mene i kod P. J. Milinovića. 

36 



Digitized by VJ.OOQ IC 



su 

najprvi prvenac popjevajući, zatim barjaktar stari svat, kum, gja- 
vegia (mladoženja), Čaus^ bukliaš, jenge, djeveri^ topuznjak (koj kakvu 
topuziou oli bat vuČe itd.) Ciem su došli k dvorim djevojačkim, svima 
svatim konje prihvadaju, o komu nitko, on za nož kog u zemlju udari 
svoga veže^ oli ga pušta hodati. Djevojku, sakrivenu s bratom, poČ- 
mu tražit i svađa iskati; nemogavŠi ju nadi, uznemiru se, pak jim se 
reče: odveo ju je N. N. (izmislu ime). Tada razžeženi poemu na 
konje uzjahivati, nože vaditi, kaže im se najposlie gdje je. Kum 
zove: jeli ovdje djevojka prstenovana! brat joj odgovara; je... sakri- 
smo se, da ju nebi ugrabio N. N. koj je ovdje s hrlom Četom prošao. 
Nu daklen ako deš ju imati, dobar dar pokloni. Dok neugovoru i neda- 
du mu koješta, neotvora se. Kad je dar primio, pušta djevojku. Više 
putah podmetnu drugu; ako ju povede, rugo je i smieh veliki; ali 
kad opaze prevaru, mora imati djevojka'^podmetnuta brze noge. Za- 
tim dvie i tri druge, dok prstenovanu izvedu. Poslie vienčanja vra- 
daju se domu djevojačkomu, tu ih Čeka obilna sopra, gdje se jede, 
pije i šemluči na vas mah. ČauS oli topuznjak šede se s toljagom, i 
tuče što živa oko kude sreta. A kad vrieme od putovanja stigne, 
tad na sve grlo viČe : 

Azurulo kideni svatovi, Tiesni klanei, straŠivi prolazi, 

Azur svati moja brado mila. Valja nami opazno hoditi, 

Brže da ste na noge lagane; Jer de udrit iz busije turci *), 

Ved je vrime da mi polazimo. Dževerdane vaše naprašite, 

Kratki dani, a dugi konaci. Dobrim konjim kolene stegnite itd. 

Kada polažu, mladoženja izostaje, koga djevojačka rodbina da- 
riva peškirim, maramam itd. On objesi sve oko sebe i konju o vrat 
Bnklijaš sad pred svatovim idje i gdje koga sreta pidom nudi. Po- 
kraj kojih kudah svati prohode, vino im se iznosi, a oni pečenim me- 
som odvradaju *). Ved su blizu kude ; tad, ako prije neugovore, ure- 
đaju se i trČu na muštuluk, koji brže doigra, nosi na kop ju jabuku, 
ubrusah i maramah obješenih. Tu u kratko kaziva gdje su svati, i 
kakva je sreda na putu bila. Leti k svatovim, kaže im muštuluk, i 
da je sve mimo i pripravno u dvorim. Zatim šal joga da iznese vina, 
komu dorane dva suda puna: on prihvada jednoga te se iz njega na- 
pije, s drugim svjetinu bližnju rddi politi, ter se k svatovim vraća. 



hmisli ko^ra junaka, oli saBiedu Tursku. 

') Sve to biva i u Po^icih kod ondesnjih Hrvatah. Op. Ur. 



Digitized by VjOOQIC 



2I( 

Sad sa a hrlukn pred kadu Aiigli. Djevojku djeverovi pred vrata 
Tode^ na konja predanja jedno djete stavljaju, kog ona voćem dariva, 
i koje joj ima biti najdraže u buduće; tad iz njedara vadi jabuku, u 
koju je metnuta koja jaspra, i hita ju preko kuće. KliĆe i ljubi 
prag dolnji i gornji ; svekrva vodi ju po kući, dodaje joj da navjesi 
lopužu, okrene žrvnim, igle da zaplete, kudelju da zaprede, metlu, 
vućiju i sto drugih «tyarih u ruke joj dodaju. Svekrva reČe joj : to 
te sada Ćeka. Jutrom mlada nevjesta ima pripravit i dodat vodu sva- 
komu svatu za umivanje, perćine im izČeŠljati, i nove kite liepo na 
kićene privezati, a nju darivaju s kakvom jasprom. 

Običajno piruje se Četiri danah. U prvu nedjelju opet se kupe 
svatovi. Nevjestu mladu vode k crkvi. Po misi ljubi ona župniku 
koljena, papuče, poljubi^ši prije zemlju, zatim onoga komu je djeve- 
rovi privedu i svaki poljubljen, dužan je darovat ju kojim novcem. 
Po nedjelji dohodi joj rodbina; malo kasnije odlazi ona u rodbinu, 
što se reče: ^Pohodjani.^ 

Na krStenju i kumstvu neima Sto osobita. Na bratinstvu malo 



Smrt« 

Netom tko premine, udre rodbina u plaČ i započmu govoriti: 
Ostaj s Bogom N. mili — kud polaziš prije vremena? — kom ostav- 
ljaš dvore tvoje? itd. Zatim nosu mrtvoga k crkvi, žaleći ga ovako: 

moj N . . . ljute rane! 
Jer nemilo nas ucvili . . ! ? 



Gledaj sinke kako ČiČe . . 
Tvrda ti si srca doŠa . . . 



f . 



Sutra na pokopanje dolaze, i netom kako ka grobištu stupe: 

Hvalen Isus mili dvori. 
Mili dvori N . . . moga. itd. 

Kad nosilo (kamsela) ugledaju: 

moj Pavle sva gorkosti, JeV postelju ko sterao? 

Jesil dobro prispavao, Ali vode dodavao? 

Jesil zdravo pribivao, Viknul' ti se novi dvori ? 

Ko t* je družstvo ah Činio? Jesil svoje zaboravio? itd. itd. 

Za delu godinu dohode na grob žaliti. 

26* 



Digitized by VjOOQIC 



ti6 



Badnja veter. 



U oči Božića stoje pripravna pred kadom dva velika Badnjaka i 
jedan mali. Čim se suton uhvati, starešina šalje onoga k,o će badnjake na 
vatru unositi. Kad jih naložu, deru iz puŠakah, djevojke pjevaju, a 
starešina badnjake s vinom polije i okolo vatre i komina oblije, pak 
slamom svu kuću pospe. Tđladjarija svu noć nespava. Netom vrie- 
me od mise, svak polazi slušat ju, sam stareŠina ostaje. Djevojke treba 
da za. glavu cvieće zadiju, kog su svojom rukom nahitile, ponajviše 
kitu bršćana,^ s kojim momke darivaju. 



Slelo (Silo). 

Na sielu se može sve Ćuti i vidjeti što u narodu ima, bilo o 
pjesništvu, povjedanju, basnam, zagonetkam, o vilam, viešćicam itd. itd. 
Neima ljepšega ostanka stare priprostitosti i veseloga narodnoga obi- 
čaja. Netom se mrak prihvati, kupe se momci gdje znadu veće đje- 
vojakah^ i to ima veselja. Čim jih je puna kuća, odmah se gusle 
gusladji dodaju, on se nećka^ i tada veće putah prihvati koja djevojka, 
ter znade udariti (ima jih više), počme kudit nekanje, i zapjeva uz 
gusle pjesmu junačku. Kao pčela zuji, kao slavić u gori privije, 
kano vjetrić kroz list ja tiho kad mahšuka, oli Vila gigoće, nahitiva 
ona sve. Ona pripjeva staromu otcu, oli majci, kojoj zahvaljuje na 
odgojenju i hodilju gizdavu kog joj je pripravila, da more prosce pri- 
mamljivati i udadbu nečekati. Zatim uzimlje druga,, ter poČme: 

Moje gusle da ga zapivamo, Ma Što ćemo dugljit lakerdiju, 

Da pivamo pismn od junakah . . . Što li ćemo bacat peklaniju; 

Nemogu vam moje gusle tanke, Lakerdija ć(»rbe nezaČinja, 

Gusle jake, a ruke nejake. Nego glava ovnuškoga mesa. 



To se dvoje udarit nemore. 

Kad dovrši pjevat pjesmu, tad ju pripieva komu hoće : 

O moj Rade na Čast tebi pisma, Pošteni smo svi braćo imenom, 
Pošten bio ko te je rodio, Svi koji smo pod ovim slimenom, 

A bilim mlikom zadojio ; Ova kuća neostala pusta, 

Poštena ti glava na ramenu Moja su se osušila usta ... — 

Komu se pripieva, treba da guslaru vino plati. Zatim se počmn 
izmišljati igre i veselja^ i sva noć u tom blaženstvu čvrsto projde. 



Digitized by VjOOQIC 



117 



Tlle. 



Narod jih cieni i povieda neumrle. Ona je ko gizdava djevoj- 
ka; rude i žutkaste kosi niz ramena se priviju, na glavi kapa djevo- 
jačka, i bielo velo vi|uća, samo noge kao kopita magaretja ima, za 
to nesmieđa se u noge gledati. One pjevaju na svietu najplemenitije, 
a mogu dati i drugomu glas plemenit i sladak. Ima bielih i mrkih 
Vilah. Dobre, blage, priateljske su prve; a druge srdite, nenavidne, 
nemilostive, osvetljive prama svakom. Tko vidi kad se Vila češlja, 
ter joj od busija prosute vlasi odmrsi, i dlaku po dlaku odvrati, taj 
66 mora Čestit zvati, ona če mu u pomoći uviek biti. Po Živu glavu 
nesmie se kazati da je tko s Vilam bio. One noć ju na konje uzjaSu, 
ter po brdim i dolinam, po grmu, kr§u sve kao po ravnici igraju ; ta- 
kovi konji ostaju dobri i zovu se vilenjasti, njima zapletu svu grivu. 

mora« 

Nemože osim djevojka Mora biti. Ona u gluho doba kroz vrata 
zatvorena *) pristupa k postelji i s nogama poČme Čeljade pritisnjivati. Na 
mnogo načinah more se poznat Mora. Kad joj Sto obećaš, do<5 če da joj 
dadeš, ako i nepita^ moraš se osietiti. Kad se Mora uda, pretvara se 
u VieSćicu. 

Tiešcica. 

Kad svak pozaspi, u muklo ponoći diže se VieSćica, stupa ko- 
minu, udara po njem šibkom, stvori se lončić. Tad se sva namaze, 
pak Šibkom opet udre i sakriva se lončić, zatim reče: „Nit^ o drvu, 
nit' o kamen, već u Pulju (ali na drugo mjesto) pod oraje.* Može se 
vidit kada leti, jer se ukaže ko svietla glavnja. Ona je nahudna, jer 
s očima Čeljade i Živinu može ustrieliti. Vadi srce djetci maloj, peČe 
i jede, zato ih valja mnogo Čuvat od VieSćicah. 

Tnkodlak. 

Od opaka Čovjeka stvara se po smrti Vukodlak, On postaje 
odveć jak, niti ga more tko nadhrvati. On tuČe sviet i straši, i pre- 
tvara se u svaku gadelinu. Dohodi i donosi ženi i djetci svake stvari. 
Sasvim kolcom trnovim more se ubiti, nu je zlo ako krv njegova po 
komu Štrone. Nije mesast, već ko mieh napuhan. 



Ćftfto bude đj6vojka koja iibijena, ne^naduć xa vragotak ikakov. 

Digitized by VjOOglC 



iML 



3. 

O krajini Zumberskt 

spisal 
P. Hloing^r. 

(slovenski) 



Žnmberk v vojaŠki (hrvatsko]) meji, v starih listinah po nem- 
Sko imenvan Sichelberg, Sicherberg in Sicherbnrg, zđaj pa 
Sichelburg, se je s svojo okolico vred v nekđanjem času priSteval 
k Slovenski strani, in s tisto vred h Krajnski. 

Kar se naj dalje zamore slediti, sta bila koroška vojvoda 
Bernard in Ulrik lastnika v Žumberski strani; njima so bili tuđi 
podložni plemeniti ŽumberČani s svojim građom; akvilejski 
patriarhi pa so imeli desetine v tišti okolici. Vojvoda Bernard je 
L 1249 novi Kostanjevski samostan deloma otemeljil in obđa- 
ril ravno z zemljiši in desetinami v Žumberski strani; druge imetja je 
ravno ondi tomu samostanu podelil Bernardov sin Ulrik; podaritev 
desetin pa je od svoje strani poterdil patriarh Bertolo. Spričba tega 
80 tri listine o pervi vtemeljitvi Kostanjevskega samostana, kl se na- 
hajajo pri J. Fr. Bernardu de Rubeis v njegovi knjigi ,, Monumenta 
Ecclesiae Aquilejensis^ (stran 722 do 727); perva se sicer tuđi nahaja 
V porodilih Ljubljanskega zgodovinskega društva (1. 1837,) str. 87 in 111). 

V Bemardovi podaritvi (7. maja 1249) so sledeči kraji imeno- 
vani, ki 80 gotovo ali saj verjetno v Žumberski strani : „Quatuor man- 
80S, quo8 habuit Ambrosius, cum decimis et molendinis; et paludem 
adjacentem, quae Eravjak vulgo dicitur; in Zernik octo mansos, 
in Cre/lov quuDiquaginta manaoa cum decimii; in Zerowiz septem 



Digitized by VjOOQIC 



219 

mansos; in Sussiz quataor mansos; apud Prizbkke decem et no* 
vem mansos; apud 6aberwich tres mansos." Eravljak in Soši- 
ce in Priseka so Žamberski kraji; Cernik in Cerovica se sicer 
nahajata na Žamberskem, pa tndi blizo ondi na Rrajnskem; in druga 
ostala kraja utegneta biti Grabarak in Kraljeve c nnstran Žumber- 
ske mejc, na Ej'anjskem jima ni podobe. V Ulrikovi podaritvi (1. 
1255) se zopet imenuje; „fundum villae in Osridek juxta Prissi- 
kam ^ta kraj jasno ni dmgod, razun na Žumberskem. Pri tej poda- 
ritvi je med pričami podpisan tuđi Engelbero de Sichelberg in 
Carinthia; ker na Koroškem ni enacega grada, in so druge priće iz 
krajnske strani (de Landestrost, de Reutenburg) pristavek ^in Carin- 
thia'' ne more druzega pomeniti, razun da je bil ta Žumberg pod o- 
blaetjo koroSkega vojvoda; drugač, Če je vmes kak pisarski ali tis- 
karski pogrešek. Da so bile pa desetine v Žumberski, kot v Košta- 
njevski strani, lastina Akvilejske cerkve, se kaže iz listine patriarha 
Bertolda (12. aug. 1360), kjer se bere: „Nos igitur, inspecta eorun- 
dem Abbatis et conventus reverentia, nec non praefati Đucis devotio- 
ne^ omnes donationes sive collationes decimarum, quas a 
nobis vel Aquilejensi ecclesia obtinuit vel obtinet, no- 
minatis Monasterio, Abbati et Conventui fecit, vel de ce- 
tero duxerit faciendas, ratas habemus, et de libera voluntate 
et certa scientia authoritate praesentium confirmamus.^ 

Ce se za tem vpraŠa dalje, od kod sta koroSka vojvoda Bernard 
in Ulrik prejela svoje t6 lastine, ali kako so akvilejski patriarfai do- 
bili imetje svojih t^h desetin, o tem daje veČjo jasnost zgodovina 
Krajnske zemlje, kolikor je za srednje Čaše odkrita do slej. Ozreti 
se mora pa pri tem na sostavek, ki so ga pred nekaj Časom prinesle 
sporoČila Krajnskega zgodovinskega druStva, pod naslovom: „Die po- 
litischen VerhSltnisse Krains im Mittelalter" (1. 1856, str. 29, 36); 
ondi 80 zadeve Krajnske zemlje v srednjem veku veliko bolje razjaš- 
njene, kakor se je poprej kterikrat zgodilo. Krajnska in Slovenska 
stran ste imele sicer lastne kneze ali markeze, vender tišti so stali 
pod oblastjo koroŠkih vojvodov, dokler cesar Henrik IV. Krajnskega 
1. 1077 Akvilejskim patriarhom ni dal v lastino. Že pervi teh koroš- 
kih vojvodov pa so imeli mnoge posestva na Krajnskem, pred ko ne 
od tad, ker so si bili z nemSkimi cesarji v roda ; tište posesti su po 
tem prešle na druge vojvode iz Epenštanjske hiSe, in po teh so se 
podedovale na kneze Sponhajmske ali Ortenborske, ko se je knez 
Engelbert Ortenburski zaročil s kčerjo poslednjega EpenStanca. Po 
tej peti tedft) ata vojvoda Bernard in Ulrik, ki sta bila tuđi iz Orten- 



Digitized by VjOOQIC 



390 

burske rodovine, utegnila prejeti na Žumberski strani. Pa tadi Me- 
ranski vojvodi, ki so pozneje Krajnsko dobili v svojo oblast izroČeno, 
80 imeli razne posesti v gorenski in dolenski strani Ki'ajnske zemlje; 
en del tistih je Neža, poslednjega Meranskega, Otonga II. hći, donesla 
UIriku, svojemu drugemu zaročencu, in lahko tacib, ki so bile na Žum- 
berskem. Akvilejski patriarhi pa so s tem, ko jim je bila Ejrajnska 
zemlja 1. 1077 V lastino dana, tadi v svoje imetje prejeli vse tište 
zemljiSa in desetine, kterih cesarji nišo bili že poprej izroČili dragim 
gospodom; razne posesti in desetine je verh tega ravno patriarh Ber- 
told prejel po Sofii, vidovi Meranskega Henrika II., markeza istrijan- 
skega in krajnskega. 

Spreilaj je bilo povedano, da se je Žumberska okolica nekdanji 
Čas štela h krajnski in slovenski strani ali marki*, pa iz navedenih 
spričeb to še ni jasno. Akvilejska listina 1. 1323 (glej Bianchi docu- 
menti per illustrare la storia del Friuli kn. I., str. 590, tadi Mitthei- 
lungen des hist. Vereins ftir Krain 1. 1866 str. 11), v kteri apostolj- 
ski poslanec kardinal Bertrand odloČaje naklad na cerkve po Krajn- 
skem, Štajerskem in EoroŠkem za svoje poslanstvo, imenuje pa Žam- 
bersko cerkev ravno med krajnsLimi in slovenskimi fara- 
m i , tak61e namreč govori : „In Carniolia et Marchia marchae 
LXXXV. et dimidia et denarii XXXV. Aqailejensittm novorum : Prae- 
positura in Insula Marchas VII. novorum, . . . Laybacas Marcb. JX., . . . 
Sytik March VII., . . . Claustrum in Lanstrost Marcham unam, Capella 
in Lanstrost March. dimidiam, S. Bartholomaeus Marcham dimidiam, 
Czernemel Marcham unam et dimidiam, Awa (Metlika?) March. unam, 
Sicherburch March. dimidiam, S. Georgius (Catež) March. di- 
midiam." Ta listina tedaj tuđi priČuje za to, kako stara da je bila 
Žumberska fara, in kako da je v davnem Času Akvilejski cerkvi 
bila podložna. 

Pozneje je Žumberski grad bil lastina avstrijanskih voj- 
vodo v s ćelo Krajnsko vred, in poleg listine, ki se hranuje, pa brez 
letnice, v deržavnem arkivu, je bil podložen Majnardu, koroikemu 
vojvodu, kot poglavar ju deželskemu: „Ego Offo de Landestrost, Ger- 
lochus filius Offonis, Nicolaus de Sicherberg, Gerlochus, ca- 
stellanus de Sicherberg, scire volumus universis, quod de omni- 
bus juribus, quae apud ducem Carinthiae devoluta sunt, parati sumus 
obedire Domino Mainhardo cum cafitro nostro in Sicherberg.^ 
(Sitzungsb. der kais. Akademie XIX. kn., str. 866). Dalje se nahajs, 
da je cesar Friđerik IV. 1. 1478 oskerbništvo v Žumberskem grada. 



Digitized by VjOOQIC 



ktero je poprej imel Martin Semenitscb ze 12 fantov vinarjev let- 
ne plače, ravno za toliko zopet prepusti! Jerneju Minđorferju 
kot oskerbniku. (Chmel Monumenta Habsburgica II. kn., str. 912). 

Omeniti pa se mora tuđi še stari grad Presek ali Priseka, 
ker so bile že spredaj imenovane zemljiša poleg Priseke; onđi so 
kdaj stanovali plemeniti Prisekarji, kakor sta dva, Ulricus et Got- 
fridus dePrisekke, med pričami pođpisana pri vtemeljitvi Kostanjev- 
skega samostana. Ta grad je že davno razvaljen, i je stal v sedanji 
Žumberski krajini; novi grad Presćk pa je postavljen na Krajnski 
strani. Pomniti se mora tuđi grad Pletarje ali Sicberstein, 
kjer so kdaj tuđi plemenitniki tega imena stanovali, je pa 1. 1407 
celjski knez Herman nov kartuzijanski samostan vtemeljil; mnoge 
posesti tega grada in samostana so stale v sedanji Žumberski krajini, 
na pr. B rašlje vica, ktero je knez Friderik izročil Pletarskim mi- 
nihom (Celjska kronika str. 53). 

Ko 60 V letih 1533 do 1550 mnoge vlaSke ali serbske rodo vi- 
ne pribežale spod turŠke slike, in so se podale v brambo avstriijanske 
deržave, je kralj Ferdinand I. sklenil, te rodovine skupaj naseliti, da 
bi bili možaki vedno pripravljeni v boj zoper Tuirke. Tedaj so bile 
tem pribežnikom, ki so se splob Uskok i imenovali, s Žumberskim 
in PriseŠkim gradom vred zemljiSa dane v Žumberski okolici, ki so 
bile zamenjene od Kostanjevskega in Pletarskega samostana; samo 
Koštanje vski samostan je dal 107 kmetij, Pletarskih tuđi ni moglo 
malo biti. Y letu 1540 je bil tem Uskokom dan lastni glavar, 
ki je imel svoj stan v Žumberku, in je bil pozneje poddružen vojaš- 
kemu poveljniku v Karlovcu; pervi Žumberski poveljnik je bil Jer- 
nej pl. Raunacb. (Glej Valvazor Ehre des Herz. Krain Xn. kn., 
str. 72 in d., Mariani Austria sacra V. kn., str. 106). Sedanja vred- 
ba Žumberske vojaSke meje se piše iz poznejega časa. 

Ker so se novi naseljenci šteli k greški cerkvi, jim je bila dana 
tuđi dubovšina po njib redu; pa v Žumberku se je že obđeržala 
aimsko-katoliška fara, ki je bila z Vivodino vred podđrnžena 
Koštan jevskemu opatu kot naddiakonu, in se je prištevala k Akvilej- 
skemu patriarbatu, in pozneje k GoriŠki nadškofii; v letu 1789 ste 
bile obć fari izročene k ZagrebŠki Škofii^ sedanji nadŠkofii. 



26 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by 



Google 



tt> 



IV. 



ZAKONODAVSTVO. 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by VjOOQIC 



926 



1. 

POL JIČKI STATUT. 

Priobćoje 

Prof • m. IMEeslc. 



Njekoliko riečih o rukopisih, iz kojih je prepisan poljički statut* 

Gospodinu I. Kukuljeviću, neumornomu sabiratelju jugoelavjan- 
skih starinab, posluži liepa sreća, te je na svojih dalmatinskih putova- 
njih našao viŠe prepisah poljiČkoga Statuta, iz kojih se sada već mo- 
že text toga znamenitoga spomenika po zahtjevih strožije kritike pre- 
pisati i đalnjoj znanstvenoj porabi Ijubiteljah šlavjanskih starožitnostih 
predati. 

Budući g. K. sdm obteretjen množtvom inih svakovrstnih poslo- 
vah a ipak želeći, da učenomu svietn Čim prije u ruke dospije ono 
biserje, Sto je sahranjeno u poljičkom statutu, povjeri meni svoje ruko- 
pise, da ih proučim i po volji upotriebim. Ja se latih toga posla ve- 
likom radoStju i onom revnoStju, koju je zahtievala velika važnost 
predmeta mojih naukah. Ali nebudući do danas slavjanska znanost u 
svih strukah tako obradjena, da bi si mogao u svojih naukah svagda 
potrebitu pomoć naći, moradoh se u svom poslovanju više putah bo- 
riti s golemimi težkoćami, od kojih sain njeke što podvostručenim 
naporom, Što rodoljubivom pomoći njekih prijateljah slavjanske knjige 
napokon sretno i svladao; ali ih je opet ostalo dosta nesvladanih, te 
će ih istom krepČiji duh i vještija ruka odstraniti. MuČno je napried 
stupati, kada si moraš sšm put krčiti. Zato se i uzdam, da će pra- 
vedni sudci pravedno suditi o meni i o plodu mojih stuđijah o ruko- 
pisih poljiČkoga statuta, koji im ovdje u ruke predajem. 

Digitized by VjOOQIC 



S96 

Stvar, koju ovdje ndenomn svieta pređlaSem, nova je a mnogo 
važna y zato je potrebito, da potanje opiSem sve» Sto Bam i kako a 
mkopisih naSao. , 

I. Opis rnkopisah i njihova doba. Ja sam imao pred 
sobom četiri Knkuljevićeva rukopisa^ i iz njih sam poglavito crpio; 
ali uza to sam još ponješto barem mogao rabiti rukopis, koji je njeg- 
da bio u pokojnoga Franje Carrare, a sada je n sestre mu i baStinice, 
i osim toga još rukopis, koji čuva g. Andrija Stazić, ravnatelj učionah u 
Spljetu. Sve te rukopise ovako ću naznačivati: Četiri Kukuljevićeva 
naznačivati ču po njihovoj starini pismeni A, B. C £>., Oarrarinu ču 
dati znamenje Car., a Stazičevu Bt. . 

Rukopis A. pisan je na papiru, kao Sto su i ostali, a u ve- 
likom kvartu. Ima svega 136 stranah ili paginah ; ali paginacija je 
iz kašnje dobe. Od onih 136 stranah napisala je prva ruka sve od 
1 — 130 str., a ostalih 6 stranah napisalo je više drugih rukuh. Prva 
ruka ide do zakona LXXX. U onoj strani rukopisa, koju je prva 
ruka izpisala, upisale su kašnje doba druge njekoliko komadić ah, kao 
što ču to posije točnije naznačiti. U toj se je strani izgubilo njeko- 
liko listovah, i to: pag. 3. i 4:., 13. i 14. (nego ovo manjka samo u 
paginaciji, a ne u stvari), 69. i 70., 111. i 112. Vrlo je mučna stvar 
rukopisu A. dobu točnije naznačiti. U rukopisu neima u tu svrhu ni- 
kakove naročite bilježke ; ostali znaci palaeografički samo toliko po- 
kazuju, da spada njekako u XVI. viek , a jezik ima doduše formah, 
koje slute na stariju dobu, ali ih ima i takovih, koje su kaSnjega po- 
četka. Pri svem tom mogli bismo još iz sama rukopisa dobu toč- 
nije naznačiti, da samo znamo, da je rukopis ciel kako je napisan do. 
nas sačuvan; ali toga upravo nemožemo izvjestno znati. Bukopis je 
naime bio Čvrsto sašiven^ ali se je tečajem vremena na koncu njeko- 
liko listovah odtrglo, te se tu radja pitanje, da li se nije morda koji 
od zadnjih listovah izgubio. Ako ipak uzmemo, da je rukopis ciel do 
nas dospio, onda bi smo morali reci, da je pisan u drugoj polovici 
XV[. vieka: jer i, u njem neima zakona, koji bi bio ustanovljen posije 
godine 1575, te bi imao na čelu naročito ubilježenu godinu svoga 
ustanovljenja, 2, jer se to takodjer slaže s palaeografičkuni znaci i sa 
značajem jezika ovoga rukopisa. Ja si neznam druge pomoći, nego 
primam za pravo, da je rukopis A. iz druge polovice XVI. vieka. 
Onim, koji bi željeli tu stvar još temeljitije proučiti, dodati ću ovdje 
jednu osobitu okolnost, koja bi ih morda mogla navesti na osobite 
rezultate. Bukopis B. slaže se posve s A., izuzam njeke manje raz- 



Digitized by VjOOQIC 



327 

like, i to tako, đa sam ja uvjeren, da sa ili oba prepisana iz istoga 
izvornika, ili da je B. prepisan iz A., Sto je jo5 vjerojatnije. Nu B., 
koji se tako s A. slaže, neprestaje ondje, gdje ga je A. ostavio, nego 
još dalje ide, te tako donosi zakonah, koji dopiru do g. 1655 (zak. 
XCVU). Sve pako to, što B. ima više nego A., dodala je i rukopisa 
A. druga ruka, izuzam jedan jedini i to prvi zakon, te Je još ta ruka 
odmah na prvom listu svoga dodatka napisala ove rieČi : OB8 KdpT8 
BHIlie 0AKHN80 AO-M-dpKO B8KOBHh nOTdls(HO) NC- 
Kdm^h npdBAH NHKOM8P Ap»rolJ8 (poŠlje zak. XXXIX) 
S tim sravnaj još ono, što veli komad XCVII. 

Rukopis J5. pisan je u manjem kvartu i svezan je u staru per> 
gamenu. I on je paginirari; zadnja pag. mu je 101. Najprije ima 
sadržaj na 4 strane, zatim sliede paginirani listovi i na njih zakon, 
ali tako da je na tri mjesta ostalo po njekoliko praznih listovah. Osim 
toga je pisar umetnuo medju listove, na kojih je zakon pisan, komad 
njekakove novije naredbe, nu tuko, da listovi, na kojih je ta naredba 
pisana, nisu paginirani, a ostala strana naredbe sliedi na koncu ruko- 
pisa. Naredbu, o kojoj tu govorim, izdao je NHKOAd XepHL|d, 
ApHPH npOBHAi^P 0-A-^AMdL|H1i6 H-tS-dpBdNHIse , g. 
• d CO K r- Sav je rukopis izpisala jedna ruka i to g. 1738, Čita bo se 
na 'koncu statuta: HCRNCd rOAHUlfid roCnOAHNd •^dCOAH- 
MHCeL|d OKTOHBpd Nd J-. 

Bukopis C. pisan je u kvartu, tvrdo je svezan i zaobaljen 
pergamenom. Pisar ga je sšm paginirao, te ima 138 stranah. Na 
koncu je dodano kazalo (TdBAd Nd KdpT6) na 5 stranah. Izgu- 
bila mu se je 35. i 36. str. On ima medju svimi rukopisi najviše 
zakonah. Rukopis Đ. slaže se Š njim glede sadržaja u svem, samo 
što on ima za tri komada više; a to je izvadio iz izvornika, koji je 
bio nepozat pisara rukopisa Đ: Evo zakonah, za koje je C. bogatiji: 
1. u zak. LIX. od 178. članka do konca; a to je izvadio iz njeka- 
kova starijega codexa, veli bo ovako u latinicom ubilježenu pripisu: 
ovo ozdola bilo je izvađjeno iz staro gha zakona; 2. zak. 
LXXVI. i XCVI., koje je sasvim na koncu napisao, dodavši latinicom 
ovu primjetbu: ovi kapitul izvadio sam iz starogha zakona 
libra, koi stoi u schrijni s privilechi, pravo u viru ja 
đon petar karstelan godine gospodinove 1781. agusta na 
7, au ovi libar upisa pravo rich po rich na 1796. agusta na 
29. Iz ove primjetbe doznajemo ujedno, tko je rukopis napisao i kada 
ga je taj pisar posve dogotovio. Drugi pripis, napisan novijom ru- 



Digitized by VjOOQIC 



9S^ 

kom na 101. str. nči nas, u S^e jenike ovaj rukopis kainje dospio; glasi 
pako ovako: K-BNHPe OB6 A(ON) dNTONd MdpKOBHlid T^BdHd 
MHA01SH6BHtid H-^^-BGVd'fiNd, ^^d KOfiH AdKO (sic) A (OM) 
nCTp^ Kdl|J6AdN8 rpOLUd Y6THpH H HO. 

Rnkopis D, pisan je in folio^ na 79 stranah. Na početka ima 
„kazalo-' na 5 stranah. Kada je prepisan, to nam kaže pripis na 
konca kazala, koji ovako glasi: Na*^d (O n ۥ, 1785, dado ja Don 
Petar Kraxichievicb dado Gospođina Ivi Bagardella (sic) 
libara •^G'jGd, sto mi pripisa ovi zakon illiti statat, i za 
kartu i oklop dado libar •MH«, 48. Osim toga je još ubilježeno 
na prvom lista texta na strani ovo: Egnighe mene Don Petra 
Kraxichia re^enEjrazichievichia. Ako ovaj rakopis sravnimo s Car- 
rarinim, kojega će opis odmah sliediti, to ćemo se nvjeriti, da je on 
prepisan iz Carr. rakopisa, vodeći nas na to ovaj razlog, Što je Carr. 
rukopis pisan bosanskom ćirilicom, a D. je pisan latinicom. 

Carrariua i Stazićeva rakopisa oisam imao u rukuh. ali ih ipak 
ponješto poznam. Eeći ću i o tom koliko treba. Što se najprije 
tiče Carr. rukopisa, tu moram spomenuti, da je g. Kukuljević na 
svom putovanju po Dalmaciji jedan komad toga rukopisa latinicom 
prepisao, i to do XL. zakona; zatim je joŠ prepisao nađpise os|alih 
zakonah i kazalo ujedno s bilježkom, koja uČi^ kada je rukopis pre- 
pisan. Osim toga pako poznata je učenomu svietu razprava, koju je 
g. P. J. Šafafik o Carr. rukopisu u Časopis Musea krdlovstvi 
českćho g. 1854. p. 270—283 uvrstio pod naslovom: Kritka 
zprdva o statutu Polickćm. Iz prepisa Kukuljn viceva i iz raz- 
prave Šafarlkove doznajemo: da je Carr. rukopis prepisan g. 1785, 
jerbo se na koncu kazala ovako Čita: Nd • dOJne« AdAO iJd AON 
neTdp Kp^7KHIi6BHti AdAO rOCnOAHN8 HBH BbprdA^AH 
AHBdP'l.e-, 1410 MH e npHHHCd OBH ^dKON HAHTH l|ldT»T, 
d :;d KdpT8 H OKAOn AdAOAHBdp •MH*; dalje doznajemo, đa 
se taj rukop. glede broja zakonah i reda, kojim su popisani, slaže s 
rukop. C. i D., budući ovaj zadnji i onako prepis Carr. rukopisa; nai- 
majući ipak Carr. onoga, Što je u C. više nego u D. ; napokon da se 
on slaže s reČenimi rukopisi i u ostalih stvarih, kao u pravopisu, u 
chronologiji itd., u kojih se oni razlikuju od rukopisah A. i B. Sve 
ovo, što ovdje u kratko napominjem, dokazati će se kašnje obšimije 
i temeljitije stranom u ovom predgovoru, stranom u texta zakona. — 
Stazićev rakopis poznam samo u toliko, u koliko ga svatko po- 
smajo is članakah g. Ivana Danilovai Sto ih je on poljiČkom Statutu 



Digitized by VjOOQIC 



ttf 

IM itoelia 8taai<$eva ntkopisa u Pravđonoli g. 1861. i 185S. aa* 
pisao. Gh)8p. D. dopire u svojih razmatranjih o poIjiSkom Statata sa* 
mo đo XYIL zakona, pa već i to je bilo posve dovoljno, da uposna* 
dem značaj rukopisa; on je naime jednak s rakop. C. D. i Carr. i 
što se tiče reda zakonab i njihovih nadpisah, i Sto se tiče ostalih razli* 
kah^ u kojih se rečeni rukopisi od A. i B. razlikuja. Dokazi svega 
toga sliedit če n bilježkah pod testom zakona. 

Već iz onoga, što je dovlje rečeno, bit će Čitatelj uvidio, da se 
svi rukopisi moraju navratiti na dva vrela : iz jednoga potiču A. i B., 
a iz drugoga svi ostali. To će kaSnje postati još jasnije. 

II. Jezik i pismo. Jezik, kojim je Statut poljički pisan, zovu 
Poljičani sami u CIV. zakonu hrvatskim jezikom. Da pako stvar 
Sto točnije označimo, reći ćemo, da je tu Čakavsko podnariečje 
sa svojimi običnimi znaci , premda se već i u na|star^em rukopisu na- 
lazi gdjegdje ponješto štokavizmah, a imenito se peiftkt skoro bez is- 
nimke neokonča na I, nego na o ili a. 

Bukopisi A., B. i C. pisani su bukvicom ili tako zvanom bo- 
sanskom ćirilicom, koju je u najnovije doba Kukuljević punim 
pravom prozvao hrvatsko -bosanskom ćirilicom; njom bo je^ Sto 
budi samo mimogred rečeno, u Hrvatskoj i Dalmaciji doista toliko pl- 
. sano koliko i u Bosni, a za pravu joj se kolievku i onako nezna. 
Rukopis D. pisan je, kao Što je već rečeno, latinicom, te su u njem 
samo godine i ostali brojevi takodjer bosansko-ćirilskimi pismeni na- 
značeni. Za Carr. se je rukopis mislOo u svietu, da je pisan glagolji- 
com, dok ga nije g. Šafa^ik u ruke dobio te se osvjedočio, da gla- 
goljici tu neima ni traga, nego da je ciel rukopis izpisan tako zvanom 
bosanskom ćirilicom. Onaj netemeljni glas bijaše se porodio odatlje, 
što sami Poljičani glagoljskim imenuju ono pismo^ kojim je pisan nji- 
hov statut i kojim je množtvo drugih stvarih medju njimi napisano. 
8 toga razloga mnijem, da se neću ni najmanje prevariti, ako rečem, 
da je i Stazićev rukop. pisan ouim pismom, kojim su pisani i ostali 
drugovi mu, premda g. Danilov naročito veli: Knjiga zakona po- 
IjiČkoga, koju mi imamo pred očima rukopisana je gla- 
goljskim slovim. (Pravđonoša 1851. br. 84). Ali ipak ima « 
jednom rukopisu, naime u A., i nješto glagoljskoga. Pisac toga ru- 
kopisa, kad je hotio napisati velikb iže, uzeo je skoro svagda to 
pisme iz glagoljice; a to hiva obično na početku zakonah ili odsiekah 
u pojedinih zakonih. NjeSto slična nadjoh još u dfsta važneoi ruko- 

27 

Digitized by VjOOQIC 



180 

pisn: »HBOt'BAd^KeNe AHBG MdpHe, koji se nalazi u Kuku« 
Ijevićevoj sbirci. U tom rnkopisn, pisann inaće hrv. -bosanskom <!irili- 
com, dolazi u đva puta na početka glagoljsko veliko baky. U osta 
lom mislim, da je suvišno spominjati, da ja rieči „glagoljica i ćiri- 
lica^ ovdje onako rabim, kao Sto se dosele još obično Čini. 

Ostalo 8to još kanim reci o pismu proteže se samo na one ru- 
kopise, koji pređa mnom leže, izuzam ipak rukop. Đ., koji, bududi 
latinicom piflan, nepruža ništa osobita, Sto bi se ovdje napomenuti mo- 
ralo. Pismo je najpravilnije i najugladjenije u rukop. A.; u B. je 
vrlo nečisto i nepravilno; u C. je isto tako Čisto kao i u A., sa- 
mo što je nješto manje ugladjeno. B. i G. poznaju samo jednu vrst 
pisma, piSuć sve jedinom kursivom, te samo kadkada daju kursivi 
na početku zakonah ili odsiekah nješto veću sliku. I rukop. A. naj- 
voli kursivu, te zato piše obično malim pismenom i vlastita imena i 
nadpise nad zakoni i početke zakonah; ali ipak rabi kađikad i velika 
pismena. Več sam prije rekao, da se u njem nalazi veliko iže, i to 
Čas glagoljsko, čas bosansko-ćirilsko ; pa osim toga doldzi još njekoliko 
putah veliko D^I,L^N^O,P^T^V. Glede slike pismenah imaju ovi 
rukopisi dosta toga, što bi vrieđilo, da se točnije pobilježi; nu budući 
da sam ja naumio u posebnoj razpravi do skora sakupiti prineske za 
ćirilsku palaeografiju iz bosansko-ćirilskjh rukopis&h, zato ću ovdje 
sasma kratko navesti samo najpoglavitije. 

U rukop. A. zaslužuje osobito uvaženje slika, koju pisar daje 
ćirilskomu l€ i K) : prvo piše ovako : A/ , a drugo ovako : r— \| • ći- 
rilske 1i ima u A. i B. skoro tu istu sliku, samo što mu je dolnja 
strana više zaokružena ; u C. pako dolazi obično u ovoj slici : S^ ; nu 
kadikad mu je dolnja strana nješto kratja i onda mnogo priliči drugu 
si u A. i B. Iz prepisa g. Kukuljevića vidim, da i Carr. rukopis po prilici 
tako piše« Medju pismeni, kojimi se brojevi naznačuju, zaslužuje pozor- 
nost znak) kojim C, D. i Carr. broj 9 izražuju; slika mu je ovo: Se . 

Broj 10 pišu svi ovako : ^£ . Za broj 60, dakle za X 1™* ^' Jf \ 
B. ima : V ; G. ima : V i ^ . Za broj 90 ima A. od druge 
mke: U ; C. : M ; u B. je taj broj svaki put pismeni izpisan. 

Digitized by VjOOQIC 



SSI 

OoToreć pismu trpomeniiti ću jo5, da je pisar, rukopta A. na 
viSe miestah, gdje po njekoliko riečih, gdje i po vifie redakah crveno 
napisao. Tako je n. p. sav glavni nadpis Statuta crveno izpisan; isto 
je tako sasvim crveno izpisan u I. zakonu ćl. 3; inače sa crveno pi* 
sani većinom samo njeki nadpisi zakonah i po gdjekoja rieS na po- 
četku zakonah ili na početku pojedinih Članakah u zakonik. -— Na- 
pokon budi još rečeno, da A. na viSe miestah u početku zakonah 
metje znameuje križa. 

in. Skratjenja, dieljenje rieČih, stavaČni znaci 
Skratjenjah ima jako malo: u B. i C. neskratjuju se, ako se ne* 
varam, nego samo ove rieČi : rOCnOANH? nAeUGNHTH, nOUITO- 
BdNH; A. pako skratjujejoš rieČi: L|OBHKb, eCTB, HOiCbiOA. 

Znamenja skratjenja, koja se sva nad skratjene rieČi stavljaju, jesu ova: 

u A. je: JL; u B. je: w, u C. je Oi prijašnje ili c/> i issu. Bieč 

od rieČi diele pisari kako najbolje umiju: A je i u tom najpravilnji| 
a B. najgori) kao što je u obće rukop. B. tako nemamo pisan, da se 
po njen^ samu nikada nebi mogao izpisati tezt poljičkoga Statuta. IT 
razstavljanju reČih grieše pisari najviše u tom, što male čestice obično 
spajaju s drugimi rečmi. StavaČnih znakovah ima najviše u G. ; 
on bo poznaje i 9 i • i ; ; ali metje gdje mu se što svidi, te nam 
zato nepomaže svojimi mnogobrojnimi znamenji ništa više nego A. i 
B., koji ^oznaju samo piknju, te ju metju čas gdje je treba, a opet 
drugđa gdje je i netreba. 

rV. Pravopis. Bosanska se čirilica razlikuje od obično tako 
zvane ćililice ne samo slikom njekih pismenah, nego i tim, što njeka 
pismena drugačije rabi nego obična ćirilica. OdđaljivŠi se naime tvorci 
bosanske ćirilice od matere svoga pisma morali su se pomagati razni- 
mi načini, da njekako izraze i napisu ono, što je u ćirilici tako prosto 
pa ipak savršeno uredjeno. Krojeć i prikrajajuć svoj način pisanja 
po primjeru latinsko-talijanskoga uvukli su u slavensko pismo kojeka- 
kove kombinacije, kojimi su ga samo nagrdili, oduzevši mu liepo svoj- 
stvo prostote i točnosti. Zato neće biti s gorega, ako ovdje u kratko 
razložim, kako je pravopis u rukopisih poljiČkoga statuta ustrojen, ob- 
ziruć se osobito na rukopis A.^ koji je i u tom pogledu najmudrije 
uredjen. 

U naznačivanju glasovah, koji se u ćirilskom tako zvanimi prae- 
jotiranimi i postjotiranimi samoglasnici izražuju, slieđe pisari 
naših rukopisah različite načine, U tom pogledu stoji A. sim za 80, 

27* 



Digitized by 



Google 



J 



a svi ostdi nikopiri slain se ma^ii sobom. Ovi rakopin naime po- 
aiaža se ondje, gdje bi se u ćirilskom očekivali praejotirani ili pos^o* 
tirani samoglasnici, samc^lasnikom "b, metjnć ga pred ili sui samoglas- 
nike d, e, H, O, 8, te tako pila n. p. -bdBHTH, -toGAHNO, -BOIll- 
i^e, 'totfp; rd-to, BOti, Tbti; rd-ttd, CBO-be, UO'btf« Glede 
rukopisa A. pako moga se ova pravila ustanoviti: na konca slovke^ 
iB gdje sn a ćirilskom postjotirani samoglasnici, metje on posvađa 
poUje navedenih samoglasnikah pisme H, te tako pifie n. p. rdH, 
BOH, T8H, nOHTH; na početka slovke pako piie na tri naćina: 
ili nepraejotira nikako, n. p. GANd, eAHNbNO, eCTb, PdeBb, 
BOd, nOdTH; ili praejotira svojim posebnim načinom, piSać naime 
pred O samoglasnik H, a sa l€ i IO nzimajać onaj osobiti znak, koji 
sam njeSto prije pokazao, n. p. H01|ie, l€CTb, lOpb; ili napokon 
naima a ta tvrhu pisme 1S kao i ostali rukopisi, pa pifie : 'BdBHTIi 
-bOipe, 'blSpb, rd-ttd, OB-ttdUdNb-ttd. 

n emoliranju suglasnikah N, A, A i T razlikuju se mkop. 
A. i B. od C. Bukopis C. pomekSava jezične suglasnike N i A po- 
svuda i to pomoći samoglasnika 1i; ali nepiSe 1$ poSlje rečenih 
suglasnikah, n^ ga piše pred njiml, sliedeć u tom primjer tali- 
janskoga pravopisa. On pi$e dakle: no-BAHlId, -ttA8AH, H- 
UdliNG, 'bNerOB, i veoma riedko ođstupljuje od toga pravila, 
tako da bi naime 1$ napisao posije N i A. I zubne suglasnike A i 
T pomekSava C« njekoliko putah pomoćju samoglasnika 'B; nego tu 
piSe "B poSlje A i T. Zu A mislim da ima samo jedan primjer u 
rieČi rBO:^A'Bd, a za T ima ih njekoliko, n. p nOpOT-Bd, Bpd- 
T'BOU. U ostalom naznačuje rukop. C. pomeškan glas T radje zna- 
kom h] a kako joS piSe pomekSan glas X, to ćemo odmah vidjeti. 
Bukop. B. nepomekSava nigdje suglasnikah A i N; pomekiSano 7^ na- 
značuje posvuda suglasnikom h\ a kako piSe pomekSano A« o tom 
će odmah sliediti. Za rukop. A. može se reći, da ponajvećom stra 
nom ostavlja nepomekSane već viSe putah navedene jezične i zubne 
suglasnike, a kada ih pomekSava, onda to čini ili pomoćja samoglas- 
nikah b i H, ili pomoćju praejotiranoga samoglasnika K), pred kojim 
kadikad jol b ima, ili napokon pomoćja samoglasnika Is, ali tako, 
da taj samoglasnik stavlja za suglasnici, koji se imaju pomekSati, n. p. 
AHAeNbd, S^dCTdNbe, HUdN!>d, BpdTbd, HOBpTdAbd; O- 
rp^BABNHe , AHABNHd ; CpHAOKpdTIO ; CUHAOBdNIsd , 
BpdT-BOU. 

Izuzam A. ugibaju se naSi rukopisi posvuda hi at u, izponjujać 
ga samoglasnikom 'B^ koji im pri tom onu službu čini, koju nam iini 



Digitized by 



Go ogle 



933 

suglasnik y, n. p. npH-Bd^dH, NItlie, KOisH, npH-BdlUe; pa^e 
oni idu i đ^je, te umetju *!» više putah i ondje, gdje ga niti netre- 
ba: to Čine n. p. u 3. osobi proSIoga vremena, pišać: npTH'tso, 
UOAH'BO, Oi^AOrAdCHO, a B. ima dapače i ovakovih nepravilno- 
stih: H'-teHKd^^dTH, H-'bOBBeCTH. Česa je u tih rukopisih i 
preveć, toga, je n A. premalo, jerbo on većinom baš ništa nemari za 
hiat, nego piše: npHdS^dNb, npHdMl|JHNd, K06, NdpeeNO. 

Ve<S sam prije rekao njekoliko riečih o pisanja pomekšana A ili 
latinsko-hrvatskoga đj; ovdje ćn dodati joS nješto više. Bukopis A. 
večom stranom nenaznačuje emolicije suglasnika A posebnim znakom, 
nego tako piše, da se vidi , da je imao na misli glas J, gdje bi 
mi po štokavskom đj izgovorili, n. p. NdpeeNO, MAdeM8, Me8. 
On je tu, kao što se vidi, zanemario i praejotiranje. Đrugda, ali ried- 
ko, piše -b ili Als, n. p. UHAOCp-bd, TBO^^A'Bd. Napokon ima 
još, ali samo jedan put, li, i to u rieČi AdUlheBd. Eukopis B. 
piše ili li ili 1s, n. p. Ueti8, UAd1>eU8, a C. rabi to dvoje, a 
osim toga rabi još A'B, kao Što je već rečeno, ili nemc^'e nikakova 
znaka, kao Što smo i u A. našli; nn ovo posljednje spada samo na 
rieČ ueb. 

Pred suglasnikom p, kada za njim sliede jedan ili dva ina su- 
glasnika, pišu svi rukopisi osim A. samoglasnik d. Pisaru rukopisa A. 
podkralo se je takovo d samo jedan put u rieči Hi^dpBe. 

Za čirilsko l|l ima rukopis A. samo 1|J, n. p. rOAHl|ie, RAe- 
MeNblflHNd, H01|ie; B. piše uviek lUli; C. piše takodjer skoro 
uviek Ulli, a kadikad samo l|l. 

Samoglasniku Jeru nalazi se trag samo u rukopisu A, Slika mu 
je posve prilična ćirilskomu tankomu Jeru ili Jerku (b) i po svem 
mkopisu jednaka, a poraba mu je bez pravila i dosljednosti, kao što 
biva u rukopisih, kojih pisarom već nije bila poznata prava narav to- 
ga samoglasnika. 

Premda Canrarina rukopisa nisam pred sobom imao, nego ga 
poznajem samo po propisu g. Eukuljevića, koji je latinicom učinjen, 
to bih se ipak usudio tvrditi, da se on u pravopisu slaže s rukop. C. 
Potrebite dokaze nalazim u prepisu. 6. Kukuljević je na sreću pre- 
pisao^ njekoliko rieČih onim pismom, kojim je Car. rukopis izpisan; a 
to su sve same takove rieČi, kojih mi je baš trebalo, naime : 'Bd, 'tee, 



Digitize(J by VjOOQIC 



t34 

CHTd-lsNCKH, Kpetse. l|IO, ipdT8T. Na i međja latinicom pre- 
pisanimi reČmi ima takovih, koje su mi dobro doŠle, n. p. zemjle, 
sejlanina, pojliČani; siižajn, jnegov; kreće i kreje, ta- 
joj; meu; karvi; bašćina, plemenSćina. Ja mnijem, đa bi 
suvišno bilo, đa sada Čitatelju potanko dokazujem, kako sam iz tih 
njekoliko rieČih zaključiti mogao, da je u Car. rukopisu pravopis ona- 
ko uredjen kiao u rukopisu C; nemogu ipak propustiti da nenapome- 
nem^ da pisme ts u Car. rukopisu onu sliku ima, u kojoj smo ga 
vidjeli u rukopisu C, i da sam se ja sravnjivanjem gori navedenih 
ćirilicom i latinicom prepisanih rieČih uvjerio, da je g. K. lalinicom 
pišuć mjesto ćiiilskoga 1> latinsko j uzimao. 

UĆeć pravopis rukopisah poljiČkoga statuta nastojao sam, da ta 
stvar proučim i u više drugih bosansko-ćirilskih rukopisah; i budući 
da mi je znano, kako je mučno doći do takovih rukopisah, zato mis- 
lim, da neće biti nepovoljno mnogomu izmedju Čitateljah, ako u kratko 
razložim, Sto sam i kako sam našao. — Opet mi je pomogla sbirka 
g. Eukuljevića, iz koje sam dobio do 5 prilično velikih rukopisah, 
spadajućih u XVL i XVIL viek. 



Što se najprije tiče praejotiranih i postjotiranih samo- 
glasnikah, to sam našao, đa se u tom i ovi rukopisi većom stranom 
pomažu samoglasnikom Is, pišuć n. p. 1i6AdN, l5dKOB, nOfstfliH, 
nOlsTN. Dva rukopisa Čine ipak iznimku, jerbo neimaju fs, nego 
im H služi za praejotiranje i postjotiranje, n. p. CBOHe, HG^^HK ; a 
jedan piše dapače kadikad til, l€, K). U emoliranju suglasnikah 
A i N slieđe tri načina: ili ih pomekšavaju samoglasnikom H, n. p. 
MOAeNHC, ili samoglasnikom *& i to tako, da *& metju Čas pred 
čas za suglasnici, koji se imadu pomekšati, ili napokom suglasnikom 
fk, pišuć ga pred pismenom, koje se ima pomekšati, n. p. NCAHfeAd, 
i^GMiiAH, KpdliAd. Emolirano A naznačuju ili pismenom li, ili 
sastavljenim A'fS) ili samim 1S. Hiat skoro svi izpunjuju, i to ne 
drugačije nego pismenom *&. 

Što je đovlje rečeno, bit će dovoljno Čitatelju, da upozna pra- 
vopis rukopisah poljičkoga statuta i drugih Š njimi srodnih bosansko- 
ćirilskih rukopisah, i đa ujedno uvidi, kolika je razlika u pravopisa 
izmedju bosansko-ćirilskih rukopisah i tiskanih knjigah, n. p. knjigah 
Divkovićevih i Posilovićevih. Glavnu razliku najti će bez dvojbe a 
ove tri točke : tiskane knjige pomekšavaju suglasnike A i N pomoćja 
pismena li; za pomekšano A pišu li; napokom ništa neznaju o onoj 

Digitized by VjOOQIC 



porabi pismena "ti, koja |e ii rakopisih ođ tolike važnosti i u emoliranjn 
snglasnikah, i u ispunjenju biata i u tvorenju njeke vrsti praejotira- 
nih i postjotiranih samoglasnikah. 

V. Brojna vriednost pismenah. NaSi rukopisi naznačuju 
brojeve pismeni kao Sto Čine i drugi ćirilski rukopisi, imaju ipak u 
tom njekoliko osobitih vlastitostih. 

Već sam prije pokazao osobitu sliku njekih pismenah, kojimi se 
brojevi naznačuju, te bih ovdje imao samo još dodati, da se broj 9 i 
u Carr. rukopisu i u rukopisu D. onako naznačuje kao Sto u C. Broj 
500 naznačuju svi rukopisi^ razumievši ovdje i Car. rukopis, pismenom 
1S. Naši rukopisi dakle u tom pogledu pišu onako, kao što uči Fra 
Pavle Posilović u svoioj knjizi: NdCAdiieNH6 A»XODNO, li UNG« 
L|H6 Nd '^dXn3*. Broj 1000 naznaČaju pismenom Y. Za 70 
uzimaju O, a za 700 CO. Kada pisari naših rukopisah pismenom vried- 
nost brojevah daju, onda to naznačuju različitimi načini: sad metnu 
jednu ili dvie piknje pred pisme i za pisme , drugda napisu još i nad 
pismenom piknju ili titlu; a kada je viŠe takovih pismenah, onda 
metnu piknju ili samo s oba kraja, ili pošlje svakoga pismena. Ru- 
kopis A. ima obično nad pismeni iH piknju ili titlu. Bukop. B. ide 
sdm svojim putem ; on obično izpisuje sasvim imena brojevah, te je 
samo na njekoliko miestah onako pisao kao što Čine ostali rukopisi. 

VI. Gramatičke forme, skladba i neobične rieči. Naši 
rukopisi nepružaju vrlo mnogo zanimiva glede formah, skladbe i lezi- 
ka^ jerbo se u svem tom nerazlikuju znatno od onoga jezika, koji se 
danas ondje govori, gdje su oni postali. Ali ipak nalazim u ruko- 
pisu A. u tom pogledu njekoliko stvarih, koje ovdje svakako moram 
napomenuti, jerbo su mi one novim dokazom, da je rukopis A. sa 
svojim najbližim srodnikom, rukopisom B., potekao iz vrela, koje je 
različito i starije od vrela ostalih rukopisah. Bukopis A. ima naime 
nješto starijih tormah; on ima njekoliko starijih skladbenih primierah; 
ima napokon njekoliko rieČih, koje su mladjemu naraštaju nepoznate 
bile. Ovamo brojim: nominative višebroja : BAdCT€A6 i flOAHVdNG -, 
genitiv ženskoga spola: NG-tiC; dativ: .BAdCTeAGM ; particip: O« 
UIdCTd; duale: CTd, 68A6Td, npOMHNHTd; porabu brojni- 
kah: VCTBpTH Nd AGCTG, ApbP^ AGCeT; porabu predloga O 
za naznačenje vremena ili prigode u stavku: O KNe:^8; absolutni 
dativ: :;rOAHBIllH C6 nOpOTH; napokon rieČi: ^^dpBd, OVe- 
CTbC, BpBb, OBlidMdTH i OBlidlJdNtse, OCAbXd, KpH, 



Digitized by VjOOQIC 



HndCHTH, OHTH. U svih ovdje navedenih primjerih napisali su 
pisari rukopisah C. i D. kao i Car. i St. rukopisa, na kolika sa mi 
ova dva zadnja poznata, mjesto starije forme noviju, mjesto starije 
rieći drugu sebi bolje poznatu, ili su pako, nerazumievši riečim stari- 
jega kodexa, posve drugo napisali nego što su n njem Čitali. Pisar 
rukopisa B., koga već poznamo kao prilično nespretna i neumjetna, 
zadržao je većinom lekciju rukopisa A.; nu na njekoliko miestah je 
od nje ipak odstupio, što bih ja pripisao jedino njegovoj neumjetnosti 
i nepozornosti. Što su ostali rukopisi napisali mjesto onih riećih, koje 
sam iz A. naveo, toga neću ovdje spominjati, jerbo sam naumio i 
onako znatnije variante u bilježkah pod testom zakona ubilježiti. — 
Rekavši toliko o osobitostih rukopisa A. i S njim se ponajviše slažn- 
dega Đ. napominjem opetovano, da je u ostalom u naših rukopisih 
Čakavsko nariečje s oblici, skladbom i rečmi, koje su vlastite tomu 
narieČju. Ali ima u njih i takovih oblikah i rieČih, kuje drugamo 
patre: uz Yd se Čita Često UlTO ili l|IO, uz Bd se Čita b; tre^a 
osoba prefekta izlazi uviek na O ili d; A se je još i drugdje izgubilo, 
n. p. u rieči BpTdO, CGO (genit. višebr.)^ pa sve to dolazi tako i 
u rukopisu A. 

VII. Sadržaj rukopisah. Već sam prije napomenuo, đa 
jedni rukopisi imaju više a drugi manje zakonah i naredbah, a ime- 
nito da rukopis A. dqpire samo de LXXX. zakona. Budući da sam 
rukopis A za temelj uzeo, zato moram sada pokazati, u koliko se 
ostali rukopisi š njim glede sadržaja slažn i neslažu* Oni se š njim 
slažu n svem osim sljedećih komadah : rukop. B. ima sve Sto je u A., 
izuzam ulomak LVm. zakona; u C. i D. pako manjka više toga, 
naime: rečeni ulomak, zatim u V. zakonu Članak 19.; a XIX* aakona 
Čl. 65.; XXII. zakon i u XLV1IL zakonu od Čl. 142. sve do konea; 
osim toga neima u C. onoga, što je, u XXIX zakonu počam od ne- 
čih 79. članka: dKO AH CG HOI|l6, a u D. neima veće strane LIX. 
zakona, poČam naime od, 178. čl., niti neima u njem LXXVI. zakona. 
Carrarin se rukopis opet slaže s rukopisi C. i D.; Česa neimaju oni, 
toga neima ni on; a napose još u onih komadih, u kojih se C. i D. 
međju sobom razlikuju, sudara se Car. rukopis s rukop. Đ. Ostali 
zakoni, koji sliede posije LXXX. zakona^ nečitaju se u rukopisu A., 
nego se čitaju ili u svih ostalih rukopisih, ili a njekoliko ih, Oi samo 
n jednom. U svih ostalih rukopisih stoje zakoni LXXXI.-^XCVI.; 
ajekoje od tih zakonah napisala je i u A. kašnja ruka^ naime: zako- 
ne LXXXIX.-.XCin., zatim XCV. i XCVL5 zakoni iCVH. i 
XCVI1L stoje samo u B i u A.; aakon XCIX. stoji samo n C. i A.; 



Digitized by VjOOQIC 



3df 

aakoni C— CVlII. stoje u C i D.; zakon CEL stoji n A. i D.; 
CX. n A. i C; CXI. u A., 0X11. u C. Što je tu navedeno is ruko- 
pisa A., to je sve napisala ka$nja roka. Garrarin se rukop. slaSe i pod- 
ije LXXX. zakona s rnkopidi C. i D., a joS točnije se slaže s D. 
nego s C, t. j. ni on neima onoga, u čem je C. obilniji od D. 

Pojedini zakoni imaja u svih rukopisih kratke nađpise, u ko* 
jih je naznačen sadržaj zakonah ili naredbah. Ali ni u tom se ne- 
slažu svi rukopisi, imajući jedni više nadpisah nego drugi, ili uzima- 
jući u nadpisih drugačije rieči nego Sto su u ostalih: A. iB. stoje opet 
na jednoj strani, a svi ostali na drugoj strani. 

Niti red, kojim zakon za zakonom sliedi, nije jednak u svih ru- 
kopisih. U B. sliede zakoni jedan za drugim kao u A., u ostalih 
pako rukopisih nalazim ovaj red: oni se slažu s A. do XXXVL zak.; 
ono što je u A. pod XXXVII imaju istom pošlje XXXIX. zak.; za- 
tim se opet slažu do LVI. zak., nego na koncu toga zakona imaju 
ono, Što je u A. istom pod LXXX.; onda se slažu u LVII. zak., ali 
posije toga zakona metju ono^ Što je u A. istom pod LX, što je pako 
u A. pod LVIII, toga neimaju nigdje^ a što je u A. pod LIX, to 
imaju istom posije LXXV. zak. ; zatim se slažu .opet od LX. do LXy. 
zak., a posije toga imaju ono, Česa niti nije u A. a dolazi pod XGI — 
XGVI; zatim se opet slažu samo u LXVI. zak., a pošlje toga imaju 
ono. Sto dolazi pod LXXXV i LXXXVI i Sto je i A. njegđa na tom 
mjestu imao, ali sada neima; onda se slažu samo u LXVII. zak., ali 
odmah za tim imaju ono, što je pod XCIX, LXIX i LXVUI; onda 
se slažu od LXX. do LXXV. zak , ali na koncu LXXY. zakona imaju 
ono, što je u A. istom pod LXXVn. ; LXXVI ima samo C. kao pred- 
zadnji zakon; zatim se slažu u LXXVIII. zak., a pošlje toga imaju 
ono, Sto je pod LXXXIX; napokon se slažu u LXXIX. zakonu. 
Tako se dakle ima red zakonah u ostalih rukopisih prema redu u A. 
i B. donlje, doklje rukopis A. dopire. Ako se glede ostalih zakonah 
uzme za temelj red, koji se nalazi u B., doklje naime ovaj rukopis 
ide, to nečemo naći nikakove razlike u redu, ako izuzmemo one za- 
kone, koje su C. i Đ. već prije prebacili u onu stranu Statuta, kojoj 
je A. temeljem. Ako napokon ondje, gdje nas i B. ostavlja, učinimo 
rukopis C. temeljem, tada nećemo naći razlike u redu medju C. i D., 
izuzam jedini OVI. zak., koji u D. dolazi istom poSlje CVm. Carr. 
rukopis slaže se posve s rukop. D. 

Vm. Pripisi. U svakom rukopisu ima po njekoliko pripisah, 
koji nespad^'u na Statut Njekoliko sam ih već priobćio na onom 

Digitized by VjOOQIC 



338 

mjesta, gdje sam govorio o dobi naših rakopisah^ a ovdje ioiam do- 
dati još samo dva iz rakopisa A. Prvi je na strani 27., napisan je 
kaSnjom rukom i glasi ovako: .^d « N« roCnOAHN KNCi^ no-fi- 
AHVKH ndBd nOKOBVH-b H HOUJTOBdNH C^AL|H KNe^ 
HBdN rdprbpHb H BbKdlUHN pdAHlieBHh H titfpd'B B^* 
r»TOBHli i miH ABOp « PdTe KOA CBeTOPd Y8BpH1>dNd 
OAAbVHCMO C HAeMHhH rOCnOAOM BOCdNCKOM AHAH- 
hH H brdpKOM (sic). Čitatelj će odmah vidjeti, da nisam smio 
ovoga pripisa izpnstiti. Drugi nije tako važan; napisan je kašnjom 
rakom na str 114. i glasi: '^d X M B- BHiiie nOUJTOBdNH KN6:; 
nO-BAHVKH rOCnOAHN 1>»pe NOBdKOBHh. 

CL Uredjenje prepisa. Sada mi niSta viŠe nepreostaje^ 
nego da kažem, kako sam uredio svoj prepis poljičkoga statuta. 

Najprije sam viemo prepisao sve ono, što se nalazi u rukopisa 
A. od prve ruke; zatim sam prepisao u dodatku A. one zakone, 
što su se n najstarijem rukopisu izgubili, ali se nahode u svih ostalih 
rakopisih, a u dodatku B. sam prepisao ostale zakone, koji se na- 
laze u svih rukopisih osim najstarijega, napokon sam u dodatku C. 
pripojio one zakone^ koji se čitaju u dva rukopisa ili samo u jednom. 

U prvoj strani prepisa, koja je učinjena na temelju najstarijega 
rukopisa, sve sam onako zadržao, kako se Čita u tom rukopisu^ samo 
Što sam ona mjesta, koja su tu izderana, popunio iz drugih rukopisah 
] što sam njekoje nadpise, kojih u A. s početka niti neima, uzeo iz 
drugih rukopisah: jedno i drugo uzimao sam većinom iz rukopisa B. 
a pisao sam u zaporu (). U daljem nastavljenju statuta bio mi je te- 
meljem rukopis B., a gdje njega nestaje, rukopis C. 

Buduć da se naši rukopisi nerazlikuju samo tim, Što njeki imadu 
više zakonah nego drugi i Što im zakoni neidu istim redom, nego se 
još razlikuju i u lekciji, zato mi je valjalo i variantc pobilježiti. Iz- 
prva sam bio naumio i takove variante popisati, koji se tiČu samo 
gramatičkih formah, Što bi svakako zanimalo naše jezikoslovce ; nu bojeć 
se, da se toga preveć nenagomila, odustao sam od te nakane te sam 
samo znatnije i viŠe stvari se tičuće variante popisao. 

Dvie su stvari, u kojih sam odstupio od rnkopiaah: prva je. Što 
brojeve naznačujem onimi pismeni, koja se u tu svrhu uzimaju u obič- 
noj ćirilici; Sto sam već zato morao učiniti, jerbo tiskarne neimaju 



Digitized by VjOOQIC 



239 

onih posebnih znakovah, koje smo u naSih rnkopisih naSli, a druga je, 
Sto izpuštjam d pred p u rieČih, koje su uzete iz rukopisah, koji to d 
piSu. Osim toga moram joS spomenuti, da sam zakone podielio na 
manje Članke, kao Sto su činili i pisari rukopisah, samo Što su oni u 
tom mnogo putah posve bezrazložno radili. 

Samo se sobom razumije, da sam stavačne znakove pometao 
prema smislu. Vlastita sam imena pisao velikim pismenom. Skratje 
ne sam rieĆi podpuno izpisao, Što sam tim laglje mogao učiniti, bu 
dud da svaka takova rieč baren\ jedan put dolazi u podpunoj slici *)• 



*} Kada je ovaj predgovor 11 tiskami već složen bio doznadoh od g. Knku- 
Ijevića, da je Stazićev rukopis, koji je on vidio i pregledao, i zbilja pi- 
san bosanskom-ćirilicom. Tim se dakle potvrdjuje ono, što sam gore 
pod n. samo nagadjajuć izrekao. G. K. jamči još i za to, da ne samo 
Poljičani, nego i ostali dalmatinski Hrvali bosansku ćirilicu glagoljicom na- 
zivaju. 

28* 

Digitized by VjOOQIC 



Digitized by VjOOQIC 



m 



{y HMe rocno4Hiia 5ora ameHb. c(TaTyT)B 

ao^HHK(H. U cyliu) cTaTyTb H- c- Tapora 

HOBH (hhhhmo Ha ^if)Ta riicno4iiHa 

IlcyKpcTa .a«. 

I. (3aK0H npBH OA raesa.) 
1. (npB)H 8aK0Hb nojHHRH ecTb BasHMaTH KHe(8a) rocnoAH- 
Ha, «) RH e rocnoAHHy BHpaHB, a nojiHqe(M yro)flaHb. a saROHb 

Tako glasi nadpfs u najstarijem rukopisu, kad« mu se ožtcijena mjesta 
popune i. rukop, C. D. i iz Carr. rako piša. Rukopis B. nein.a nikakova 
nađpisa, nego odmah poćima s pr^im zakonom, a C. D. i Carr. dodaju 
jo3 njeSto vi3e. Evo kako ima C. : Y HME rOCn04HHA BOFA AMEH 

CTATVT m%Amm. mym ctatvt h3 ctapofa hobh hhhhmo ha 

^HTA rOCn04HHA HCVKPCTA .^a^MM A CA4A TA nPHOHfflVliEMO 
HA vftx5e'j ^EBPAPA HA .|., T nOWHD[H y UPHKBH CBETOPA 
OHMEHTA 004 CHTHO. Tako se isto ćita ried po ried i u D. i u 
Carr. rukopisu s tom samo razlikom, što o\a dva rukopisa posve drugo 
imadu mjesto godine ^atM* : u D. je arapskimi brojevi napisana godina 
1400. i nad tim je pisar jos dirilicom i^eoto ubilježio, ali tako nerazgo- 
vetno, da se nikako nemoie razabrati, Sto je botio napisati; u Carr. ru- 
kopisu pako stoji 17 i uza to 1400, o ćem g. SafaMk, koji je taj rukopis 
vidio, o razpravi, koju sam u predgovoru spomenuo, ovako govori : „U 
nejstarSfho udinf, totii 1400 na 1. 1., jest sice znamenati jakousi opravu, 
tak ie V 17 (1400) posleđnf pfsm« jakob^ pozmdnčno, a vedl^ n«ho pro 
v^tii urćilost 1400 arabBkymi cifram! pHpsino; a vsak, zU se, rukou sa- 
mćbo prepisovatele Borgadelli'a.** Na Stazidev se rakopis ovdje nemogu 
obzirati, jcrbo mi se ćini, da g, Danilov nije dosta kritidne radio, kada je 
o tom rukopisu samo prosto rekao : „Knjiga je ova prepisana godine 1776 
i« druge, koja je nosila god. 1460, i kako se na ćelu kaže prepis je uči- 
njen u cerkvi S. Klimenta pod Sitnom** (Pravd. 1851. br. 34.) 

Kod tako velike razlikosti u rukopisih treba da kažem, »to držim za pra- 
vo. U tom mi pružaju veliku pomod sami rukopisi, i to oni, koji imaju 
CIV. ustanovu. U toj se ustanovi naime veli, da su Poljidani g. 1665, 10. 
veljade svoj Statut iz staroga prepisali; a to je opo, »to nj«koji rukopisi 
odmah u prvom nadpisu naznaćuju rećmi : A CA4A TA nPHnHU17'BEM0 
HA yax5eo OTBPAPA HA .|.. Oni rukopisi, u kojih se nalaze te rieci, 
prepnani su neposredno ili posredno iz izvornoga statuta, kao sto ga je g 
1666 uredio Marko Žuljevid, biv5i tada rotni pisar župe poljićke, do- 
davši om jofi iz drugih izvorah one ustanove, koje su učinjene posije g. 
1606 ; om spadaju dakle svi skupa na jednu familiju i dine jednu recenslju. 
Ovamo spadaju rukopisi C. D. i Carr.; ali isto tako spada ovamo i St. ru- 
kopis, znamo bo iz predgovora, da se slaf e s rečenimi rakopisi, pa osim 
toga možemo reci, da se i u njem ćitaju one gori navedene riefi, voded 

29 

Digitized by VjOOQIC 



ra e ao ro^Hii^a o6H(paTH) ') TpH RpaTb, h Ha CBaRO npumaoTe 
Aa(Tii Hy) OBaHb .\^y p^a hxb e p^o roAHiii(a A^Beib (Aece)Tb, 



080 na to Danilov svojom prirajetbom : „i kako se na ćela kate propis je 
ućinjen a c&rkvi S. Klimenta pod Sitnom/' Ćinedi tako navedeni rukopisi 
jednu familiju, koja svoj početak ima u g. 1665, ostaje rukopis A. s jedi' 
nim si drugom, rukopisom B naime, na drugoj strani, te čini š njim drugu 
i to stariju familiju, kojoj se početak nalazi u XV. Tieku. Imajui^i rukopis 
A. u nadpisu samo ove rieči: (H CVfiH) CTATVTB H-C-TAPOFA HOBH 
(HHHHMO HA jIH)TA rOCn04HHA HCTKPCTA -^m^i^mo nam pokaiuje« 
da je prepisan iz izvornika, koji je sastavljen, kada su Poljičani g. 1400, kao 
sto on veli, svoje stare zakone prepisivali. Drug njegov neima nadpisa ; ali 
nas to nemoie smesti, znajuči mi od drugud, jđa mu je pravim drugom. 

Sada mi još preostaje, da kaiem,što driim o razlici, koja se nalazi u 
rukopisih glede godine, koje su Poljičani stariji prepis svoga »tatuta uči- 
nili t. j. onaj prepis, iz koga su postali rukop. A. i B. Rukopis A. nazna- 
čile onu godinu pismeni HV (mjesto toga pišem ja »^A^«, kao što »am u 
predgovoru kazao)' D. ima 1400, Carr. HV i uza to 1400; ali C. ima 4*111, 
i odatlje dolazi sva teikoča. Da se rukopis G. samo na ovom mjestu raz- 
likuje u godini od najstarijega rukopisa, onda nebi smo imali ni pol muke, 
jerbo bi se moglo reci, da uz suglasje svih ostalih rukopisah razlika u je* 
dinom rukopisu G. ništa drugo nije nego pisarska pogreška ; ali nam se stvar 
tim otegotjuje, što se rečeni rukopis i na viSe drugih mjestah u naznačivanju 
godinah razlikuje od rukopisah A. IB., pišud naime na više miestah, gdje A. 
ima y aB. četiri sto, pisme * a jednom pače X, te se u tom i svi oatali 
rukopisi njegove familije š njim slažu. Tako je velika razlika izmedju ruko- 
pisah jedne i druge familije I Da odstranim tu težkoču razmatrao sam stvar na 
svaku ruku, nebi li morda u samu statutu ili u historiji postanka i razvitka nje- 
gova našao ključ, koji bi mi otvorio vrata k istini; ali mi sav trud ostad^ 
bez koristi, te tako neumijem ništa drugoga reci, nego da držim za pravo 
ono, što je u rukopisih A. i B. , kojim i u svem ostalom patri prednost, a 
razlike rnkopieah drage familije držim za pogreške prepisateljah. U tom 
mnienjtt potvrdjuje me ponješto barem St. rukopis, koji u VIII. zakonu piše : 
1486 rPravdonoSa 1852. br. 6.),slažn<5 se tako s rukopisi A. i B. a ođsla- 
pljujud od rukopisah druge obitelji, s kojimi se inače za čudo sudara. 

Još nješto riečih: H.GTBH. U A. neima tih riečih, jerbo im jemjeato 
izdrapano, ostali rukopisi pako pišu HSVfiill; nu ja mislim; da je to pogreš- 
ka prepisateljah, nerazumievših riečim U CVnH = et praesens 

s) C. D. i Carr. imaju : 04 rOCn04HHA ; u B. neima pređloga 04, a niti u 
A., kojije upravo na tom mjestu oStetjen, tako da se je veo u rieči „KHE3A*' 
zadnja slovka iz drugih rukopisah popuniti morala. Ja bih mislio^ da je 
predlog 04 ovdje na svom mjesto, te bi onda rOGII04HH znamenovao 
Boga; nu buduč da nisam posve osvjedočen u svom mnieitjo, zato ae nea- 
au4ittjem „04" u text primiti. 

i) C. i Carr. dodaju: AAHTJH II0X04nTH, D. dođ^e : aliti ga potvr- 
i i li; a da ae i a St. čita jedan ili drugi dodati, to nam dokazive g. Da- 



Digitized by VjOOQIC 



7/» 

o-T- oraH BpucTaBy 0]ikeH0iiy ^r« (oBHa) Ha voffBOfi^ wvb Ha 
Ryna' 

2. A ocyAH, Oa) ocyAH KHesb h cyi(H, BHe3y noJiOBHi^a, 
(onli)HHH nojiOBHi^a, a onbeHOMy HpBCTaBy (AeceT)o H8Mey HHXb. 

3. U nojiarb Keesa H]iia(%y) 6hth jpn cyMH aaR^eTBeBH 
o^ T- pHXb (njie)HeHb : caho oa THmeHHpH, ApyrH o^ ^HHH(lk), 
a TpeTO (oa) KpeMeHHHaHH. h ohh ce AOCTaio (B)aAa h Buesb h 

HpOMHHyiO. 

IL (3aR0H OA napne.) 

4« (U 3a)R0HB e nojiHHRH, A^ HeMope npBTH (nojiH)qaHHHb 
eAaHb APyrora Hero naHnpH (ua) nojiHHKOHb ctojih*) hh hb 
HHeAHe pHHH. (hh hhh) hobhkb HHeAaHb HeHope npHTH no- 
^H(qaHH)Ha hhbah nero na ctojih hojimhroM; (mio Oh H-3-e)Hjie, 
Ka e y KOTapn hojih^kh. 

5. (Aro) 6h My ce HeBHAHjia yroAHa (oAJiyRa y n)OAHi(HXb) 
Mope ce anejiaTH (nanpuA no) obh nyTb AOTpehera o6poRa. ') (h 
TKO ce) He anCiia^ nne si(y BpHAan an)eo oa onoran oćpoKa, Ha 
ROM (ce qHHH ce)TeHbi]iHa. ^) 

6. n TRO he ce npHTH (a aPT^hm), HMa ra nosBaTH Tpn 
RpaTb, BaaaM (npuc)TaBa oa RHesa ajiH oa cyAai^b. h aa caaRH 
o6poRb) na hh ra nosose^ (HMa) ce "BaBHTH, y c t o h^ ^) obh rh 



nilov, jerbo tumaćec prvi zakon ovako govori : „U ovom Članu ođredjeno 
je, da knez moie se tri godine ausliedice izabrati.'* (Pravd. 1851. br. 34). 
Sndec po riečih : H HA CBAKO OPHUIACTE tvrdio bih, da sa pisari ruko- 
pisah A. i B. izpustili rieći : A^HTH nOX04nTH. AU tako misleć nenala- 
zim ipak u L zakonu onoga, ito je Đanilov nasao^ nego posve drago. 

i) B. i Carr. THmHMHpH. 

') C. , D. i Carr. imaju : cto jy i dodaju : ajiTH 36op3r, 

*) C« , D. i Carr* dodaju : ^a -kecT sćop. 

*) B. ima : 40 oBora o6poKa, a C. , D. i Carr. : HHie My ohh aneo 4o6ap AOtAt 
Hy ce HeyqHHH caHTCHaHta. Jednd i drugo držim za pogrešno. 

*) Ova se rieć čita samo u A. i tako je razgovetno napisana, da se svako pi- 
sme moie razabrati. Neznajudi pravo> Sto ta rieč inamenuje, da U se na« 

29« 

* Digitizedby Google 



244 

nosHBa; (ano) 6h ce He'BaBHO, ohr noBOBb My e y ^eTy Ha onu 
o6poRb. OKO jiH OHH poRB He(onoBH)0 ROia nosHBaio, na 
npBH ppKB OGTae .|. ćo^sHaHb^ a Ha APyi*H poRb, bro ra Heono- 
wij ocTae ^H6py9 a Ha TpehH bro ra He6y(Ae)^ a hobobb ra e 
AOMa SBTeRa, a hho n(apHa) o njieifeHbn^0Hy^ ry6H npaBAy. 

7. H RBAB 6yAe hb TpeheM poRy o(roBopHo)]ii h np^^e obh^ 
Rora nosHBaio^ obb, rh np(e, M)iia hobhahth hc neca roBopH. bro 
ce OBH^ RH OAroBapa, bomosro DpoRapaTypoM, a pene : hh ra OB^e, 
aJiH pene : Hena HaBAy npoRapaTypa, HeyMHM cbh roBopHTB, *) 
x6he ]»y ce a^th poRb npoRapaTypy (hb o)6poRb TpeTH. *) 
BRO HaBA^ HB obh poRb npoRapaTypa^ xohe roBopHTH (saH : bko 
JiH) HenaH^e, a OHb roBopH cbm^ (TOMy hh%) saROHb ^^jie 

ABTH pORb. 

III. (4a ce Mory npoKapaTypH npHTH cynpoT KpHB^y h cKy- 
nBTH /^cceTHHy. Ofl, ocyAe naejMeHHTa hođhkb h nopoT^e Jiy- 
neffca. Oa ceieHi^H'^e KHesa, h ko l^e bo^boab, h hb ce ocy- 

flfl ^yne».) 

8. ... a OHH, RH e 6(H'B)eHb9 TyaKno ce npoRapaTypoM, a^H 

OHH BHAH4H OHHMB TdH 60H; HJIH HO RH nyTb ROJIH TKO y«IHHH 

cHjiy, H npHAe Ty9K6a npoKapaTypoM, a» ohh Mory HHTdTH h no- 
3HBaTH sa Te cTsapn; h tro jih 6h ce nama 4yneac Meyco- 
6 a 1^ b, ^) HJiesieHHTb qoBHRb ajiH RureTnfab, a^ ra ohh Mory no- 
3BaTH u npHTH opiTA RBesosi, a.in npHA cyi^H^ a.xH npHA 86opoM. 
JBTO R0./IH OHH Aonpy, npoRapaTypH^ a& c hhh TpeH t^. aho oa 
AHJia, lUTO ynaAa y oahHRy. 



ime ima citati yc tom (mjebto jsa toh), ili se ima smatrati kao imperativ 
ycTOH ! koji bi onda spadao na formulo pozova, — nisam mogao inati, kako 
da ju napišem. 

Ried neonoBH uzeta je iz B., Jerbo je A* na tom mjestu oStetjen. U, C. D* 
i Carr. stoji: aKO ah ohk ncAohe. 

s) C.| D. i Carr.: obh kh o^roaapa M0»e ce npoKapaTypoM e6paHHTH rosopeka: 
HCKa ra nakeii, HeyMHH cav roBopHTH. 

•) C, D. i Carr. npBH 36op. 

*) C. , D. i Carr. imigo : jyne» cTanHK. 



Digitized by 



Google 



245 

9. A *) ocjAB rpe tbo jhrhr Meyco6]i]iRHy; aRO e ^oburb 
n^eMeHHTb^ Tepa ra ocyAH aćopb, TpH ;^hjih *) y oiAiiRy, a ne- 
TBpTH ARO TpeM npoRapaTypoH ; aRO jin e KMerAh Meyco6ai|b^ 
rocnoARHy HeroBy rpR A^Jie, *) a ^erepTR onlkHHH, a npoRapa* 

TypOM HHXb ARO ^) 

10. H jiyneRCb, rh 6r npHa nopoTHRRe^ rho saROHB, ^fl Mope 
y8BpHyTH poTy HHTRope R8B ^yneiitRBe« a y rhoh napHR y cbb- 

KOH TRO HeBpaTR pOTO Ha Ra p ROM*) MHCTy9 ROCJIR 6 HCMOpO 
BpaTRTH BO 8aR0Hy. 

u. H niTO 6h yRpeAeHO Rcno^B npara, TepoHCTora sfoarb* 
fliH ce RopoTR^ RMa no 8aR0Hy caMO^Ba Ha ^ecTo; aRo jih e no- 
Rpea na no^y, repb 6h ce sroAR^a nopOTBa, hc ToraH rpe caMO- 
mecTB ; aRO 4R hs 6jiara, rc Tora TaRoe caMO- •$• o^RpRceliH ce. *) 
aRo jm BpaTR poTy orotb naRB, Ta^a obomj caiio«- -r* rh HRra h 
Ha Rora e spahena poTa. ano ^h He6H na poRB OHora, Rora no- 
SHBaio R8 6jiara^ Tajia e HeMy RonpHcel^H Ha cbok c aHomecTB. '') 

12. H TRO 6h rito ao6ho 6aara, napHoii^ rR6yhera^ tojihro^ 
rpeAO RHe8y H ODlkRRH hojihhroh. 

13. H TCiRRoe oj^YHn nnesB rojirhrr ca cbhmhIIojihi^h: tro 
6h ce anda (o^) 0A4yRe RRese h no^AH^Re, oh, tro ce anejiaBa, 



') Ovom rie^ poćimi o C. , D. , Girr. i St nov članak a nađpiaon : Om ocyAt 
njieiieHiT« tobub h lopotie jyHes«. 

') U Oflalih: 4H^a. 

*) U oatalih: 4ii^a. 

*) B. iat : u Aito, ispuitivai piaar piame z na koncv riedi rh ; C. , D. i Garr. 
pako imaja atavim pogreino : mAe Aiia 

*) G», D. Carr. St npBon. 

*) C. , D., Carr. i St imajii početak 11. članka ovako: vo 6u mnoM npara, 
HMaiiy ce naspli no saKOHy ijy4H *IB*; aao am ie notrpe^a na no'kjj, no 
aaiOBy aa^ja 4a ra 04CToii Aj^ab ^. ; aio jh ie na 64ara, ^Jtjjm mecr. 

') C. , D. » Garr. i St. neimaju riečih : aao xn aparn itd. U tih se rukop. na tom 
ngesta poćima nov aakon a nadpiaom: Om ceTennnie ineaa, n ko ie aot- 
B04a, n ^a ce ocy4n jyiear* Zatim alieđi : Aao m ce naBpse nain, 4a nnie 
TRO 04 tneroae ajke, ajin npniareij, aaija 4« ^ «e na^oite ^oana Tpu. 



Digitized by VjOOQIC 



246 

aKO AO MHcei^a A^Hb nenogOBe OHorau, roh ceBBTeHi^Hio Bma, >) 
^a ])iy e y ia,eTy aneo. a you uHcacMo na JiHTa rocuo^Ha 
>a8oe* ^)y MHceifa arycTa Ha ahh .e* 

14. A TKO e BOHBOAa bojihhkh a^ HHMa HHeAaHB ^anaRB a^- 
BaTH> OAJioase (AeceTHHy), ') Tepe Bpa»Ay9 Tepe RaAa ceTyp* 
ROM xapaq ^te ; o- t- oraH HeMO»e ce npocTBTH, a hho cbo a^ 
mj e cA06oAH0^ €BaBOHy bobboah. 

(IV. HeTHpH B^acTe.te h a^c^t A^fl^- KMeTflfcy npBH cyA 
"BneroB rocpoAap.) 

15. H npHame IIoAHi](a^ a^ neTHpH BAacTe^e h A^BeTb ah- 
AHhb, A<^ RA BOAH Ty»6a npHA Te cyi]ie aokoah, oito 6a ce tro 
Tysiio npoRapaTypoM, hjih 6h caHH tro Ty2RH(o) 'Bhm ce^ a^ obb 
BHTaHi y 6iftaro oab cBera, a oa n^eMeoi^HHe tro 6h bito xotho 
BOBB](HHy yHHflHTH^ A^^ ™ ^Y^^ ycTaBJiaio H pasrJieAaio. a ocjab 
Aa ey TRO 6h CHJiy yqBHHO; ocyAB JiH6apb. «k€' 

16. A KueTHbb^ TRO (h ce Haflb TyaRH0; BaHBpa a^ ce HHa 
TyBSHTH npBAb rocnoAHHOM; HBroBb e hobhR; npBH poRB. aRo My 
rocBOABHb OBoraH HOBBRa npaBAy 3aA0B0^Hy npaBAe HeyHHHH^ a^ 
ce e B0«iaflB anejiaTB npHA oBe €yii(e h poTHBRe. ^) aRO jih ro- 
CBOAHBb OBoraH HOBBRa HexTBTU 6yAe npasAe yqHBHTH^ a^ ce 
BHa OBB^ HOMy e RpHBO, A& rpoAe spHAB poTHHRe h nossaTH cbo- 
ra RpHBi^a« 

V. Oa po6cTBa. (4a HOMope CTaTH Baax y no^ii^Hx.) 

17. H ĐpHaBie nojiHHafle*) cbh oAHBbBO h sanoBHAiime 
CBHM njieMeHHTHSiB BJiacTejiem h ahah^cm h RMeTHheH h BJiamH- 
hoH: RH HOJiH 6n c Typi^B bobijih aa BOUCRy hjih c MapbTOjiocH, 



i) C. , D. i Carr. đođaja : 04 raesa. 

j) C. i Cartp »H%06S D. 1575. 

t) Te rieći neima u A. ; mjesto joj je noiem Szškrabano. 

«) C-, D. i Carr. dođaja : a^M iipH4 Kneaa; neimaju pako onoga, Sto odmah da- 
lje sliedi. 

'} A* ima mal ne avagda tu formo ; ostali rukopisi imaju : no4H<iaH«. 

Digitized by VjOOQIC 



^i 



2« 

Aa a>AiAb HMa ce yxHTHTii n miaoTejmriib h ofocvni^ a rH6yiie 
cBe y onliHtty, a 6 JHSHeMy njiemeHbii^HBa ; a KMeTHto h BJiamiihfc^ 
KM 6h ce uanra ^a c Typi^H BOiO'Be hah c mapTOJiocH^ ^a ce »ma 
yxiiTHTH H oftacBTH^ a HMaHBa HeroBa ') no^oBHBa onliflHB, 
a nojioBHHa rocnoAiiHy HeroBy. toh ce paayMH, tro rpe^e rjia- 
BOM, Aa e AT^aflB, ^) a Hfla ne^a^B Aa hii AT^KHa TiiaBOM. h na 
OBOH aropa nucano npBame laRo BJiacTejiH^idkB^ laRO ahah]^> TaRo 
RMeTHhb, KH KOMU fjiHse y TyH 8rpHxyy ^a e e^na ocjiyxa'^ 
cB&ROMy, RaRo e aropa niicaHO. 

18. Ha ROHaqB, rh toah 6h nojiRHaflHHB^ rc xoftb BpcTie 6yAR, 
poĆHO c Typi^H ajiH c MapTO^ocH, a^H ce npsAao TypRdH^ a^H y 
TypRe nomao xoTe, oa cBoe B04e^ ah e Ay3KaHB HaHnpH rJiasoM^ 
RaRo e sropa pe^eao^ a HMaae rpe y oiilknHy , aRO jie DJieMeiiiiRBy 
HMa, rpe 64iiaRHeMy ; aRO an e RMeTHhb^ laAa HMaflba no BeroBy 
rocnoAHHy, a hbo y ophHHy. 

19. A OBOH npHame no^n^ane 6yAyfcH cbh saeAflo, CBHBJia- 
CTCJie H CBa onliHHa no^HHRa, OBaRO h no obh nyTB: y<iHRHnie 
DO HeTHpH B.iacTe.ie h HOTHpH AHAHl>e aa Tpu MHceiie ; HaROHB 
TpH MHcet^e Aa ce ApyaH npoMHHe/ jih TaRoe y ^njie no ocaM. 
THXB e sropa nHcaHHXB, aRO My 6yAe RpHBO, Aa nosHBa npHAaHe 
aa TpH AHR y CBaROMy iMHcei^y. a tro 6h HenpHmao Ha npBH i]f- 
soBB^ Aa n^aTH j- 6ojiaBaqB; a na APyrH nosoBB aRO Hen(pH)Ae, 
Aa n^aTH APyry A^cotb 6o^aHaHB; ano HenpHAe Ha TpeTH nosoBB, 
Aa ry6H npaBAy. 

20. H «) OBOH npHMHme nojiHnane cbh onheHO 6yAyfaH saeA- 
HO Ha OHyny: Aa HHeAaHB nojiH^aHHHB Hemope AP^Rarn BJiaxa y 

nOJlHI^HXB HH Ha UOAHHROM, OA^OlRe TRO la MOpO AP^KaTH Ha CBOM 

H cBoai, OA^oaRe Ao6pe bojio, na nen 6h CTaJiH. 

(VI. Tro 6n y6H%o HOĐHKa y IIgah^h rum Banna. fl,a ho- 
Mory y3eTH naBancKora nopoiHARa.) 

21. U npMame IIoJiHi^a cbh RynBO, Aa RH ROJIh 6h noJiH^a- 
HHHB y6H0 HOBHRa, RH 6h ma Ha IIoJiH^a hcthhhk saROHoai, y 



*) C. , D. i Carr. h 04 rii6yiiera, 

C, D. i Carr. dodaju: oaBOM. 

») C, D. i Carr. ocy4a. 

*) Ovdje poćima u C , D. i Carr, nov zakon s nadpisom : 4a aeHope ctrth 

BAAX y IloijHim, H TKO 6h y6Hio H TKO 6h HUa HE IIotjHi^a. 



Digitized by VjOOQIC 



M8 

IIoJU^HU Aa SJTO ynmMp nn TorM nai9 esa Hojinia x4anTif; 
aJiM TKO 6m Bama jiyĐeasa npii cbom HManuo hjih npH Kora kojih 
nojimaRHHa MMaHBio, tko kojih y6H(e) jiyneHca KpeAyikH hjih 
BOAehH, ') Aft !'& nojiHi^a csa njiaTe; h^h 6h tro y6Ho rycapa, 
a OBh ra xohe a^P&th, a obh^ kh ce 6paHH, y6He ra, h Toran 
HojiHi^a njiafcaio rh jih 6h nojiHHauHHb cBa^HB ce h cRapaB ce 
Tepe y6H0 noMAHasLBHh nojiH^aHHfla, ^a ra HojiHi^a Henjiabau. 

22. H ') npHHHme nojiH^ane cbh oarh^ho, a^ ce Heniia HHe- 
AaHfc nojiHHaHHHb hh MOpe saseTH sa HSBaHCRora upoTH no^H^a- 
HHHy, ') niTO e na n^eJi(eH)Bii^HHe napiia ; rh jih 6h ce saseo^ 
Aa H^aTH 4H6ap. .^* 

(VIL Oa aapBo ^) hba Rmii 6h yHHHeHa.) 

23. U npHMHme oojiH^iaBe eAHUbHO^ a^ RH rojih ao^H^aHHHb 
yqHHH 3apBy Ha- a- pyrHM nojiHHaHHHOM, a obh, uaA kum e sap- 
Ba y^HHeHa9 6paiieb ce6e Tep ra oftpaHHO OHoran, rh e BO^eo: 
OHOMVH, Roiiy e paua yqHHeua, a^ ce jih HjiaTH pana^ a ohh, rh 
e dapBy y<iHHHO^ aa hm« n^aTHTH onhHHU hojihrkoh ohojihroh^ 
ROJiHRO ce aeHy pana naaTH. ^) 

24. H BpHMHiue nojiHHaBH iiey co6oh: aRO 6h HOJiHvaaHub 
yqHUHO Ro po6cTBo, RaRO e npna RHcaHo, Tep ra tro yxHTH0 ajiH 
y6H0 no^HiauHHb, a^^ toh ^HHe cBa IIoAHi](a. a tro 6h npHTHO 
0H0Hyu no.xHqaHHHy saHb^ a& ^ CHfc noA ohhbi, bo(a) hhii e h 

OHH, RH e RpHBb^ H OHOJIHROC A^ Ce Hlia OA Hera yqHHHTH, RBRO 

H OA OHora. 



i) C. , D. i Carr* : Koti Kpe4e aJH chjom ioah. 

i) Tako poćima zakon, la koji ima a C. , D. i Carr. nađpis : O4 Kaare Heijr 
noijaiaHH, h 4a HeHory y86Tii HaiaHCKora nopoTHMKa. 

i) C.> D. i Carr. govore OTcIJe poave drugoj atvari, a imađu ovako: 4a hcbio- 
pe BHie4aH poijmaBiiH aaseTH MsiaHCKOra nopOTHHxa uQ%4snBaMaj, SaAe6 
po onom, kako Danilov govori o poroti kod Poljićanah (Pravd. 185?. br. 2.), 
moramo mialiti, da te i St. rukopia na ovom mjeatn slale »a avojimi drogovi. 

*) C, D. i Carr. imaju u cielom poglavlja rieć kaara mjesto sapsa. Isto tako 
ima i St. a nadpisn, koji je Danilom priob<fen (Pravd. 1852. br. 2 ) 

') Mjesto: a obm — paaa n^arn stoji u C, I). i Carr. :a 6amRa y »yiiy, rojb-- 
KO H sa paHy, a Toi ce pa8yHH, ko te KaBry y<iHHHO. 



Digitized by VjOOQIC 



248 
VIIL (HoBa^a npHBRJiefe.) 

•Jhto rocnoAHe yjx^nG* , *a* A^hb MHceit(a) ^ei^oMpa. 

25. Ba HMe 6oHse aMeuB« oboh IIo^Hi^a RynHO h AorOBopno 
y«iHHinne h y8aR0HHme mTaTyTB cboh h saRone cBoe, HannpH crp- 
BehH H TBpAelkH saKose h otanae, Koe HMaio*) y jihcthx h y 
3ttnHCRx OA rocnoAe apHAHe,') a noTspHeHe no caAaHeMy Hamesij 
opHCBHT.iOMy rocnouTBy 6HeTaHR0My no npiiBHjie»Hx. ^) 

IX. CTBapH U^pHROBHe. 

26. A^ 6eBe«HiicmH h o^eciba*) i^pHRBe imaio ce ca6jiycTH 

H npaBO A^TH npna CBHX|» HHHKB CTĐapH^ H fl,B HHTROpB HeilOSH 

npuydeTH a4H nocecTH npRROBHOra^ a;iH y3ApHaTH oho, na e Hpn- 
RBeBo, a AOceTHne a^ ce HMaio n^afcaTH OHaRO, RaRO e napeeHO 
ca CBOTRM oi^en h sanRcano. 

X. Oa npoR^eiJiTĐa. 

27. TojHRoe TRO 6a ce namao rpHX0M npoRJterb ohhto h 
HaBHn^eH sa npoR4eTa. a^ HenosH onfcnTH bh »rbhth c hrhmh 
.«yAMH, OAJioaRe qe;iaAH oa one Ryhe, fah ctoh; h rro 6b ra y 
TOM npoRjiei^TBy AOCTHr^a cmpTb, Hiiaia ce yRonaTH c hhhmr 
RpcT'BaHH, nero HHbAH. 

28. H OHH^ TRO 6h ce namao ohbtb offiypHHRb; h ohh, rh 
6b ce HexTH0 ncnoBHAaTH a a*) neAHOHb na roAHn^e, Tcp ra y 



•) C. i Carr. .flitne* ? D. 1585. , St 1486. 

') C, D., Carr. i St. Hiiaiio. 

s) C, D. , Carr. i Si. BpH^He. Ja drEim, da je bolja lekcija rakopisah A. iB. f 
a pod imenoin rocno^e iipH4ue rasniDijem one vladaoce, od kojih sa Polji- 
ćani jo» prije nego bu dospjeli pod vrhovnu vla^t MljetćaDah poveljaini 
i sfobotftinami nađarivani, a po imenu mislim tu na ugarske kraljeve, na 
srbske i bosanske vladaoce i na hrvatske banove. 

*) Rieći : no npHBu^eiRHs čitaju se samo u A. i B. - Ja sam u ovoj VJII. usta- 
novi navlas pobilježio i neznatnije variante sve samo zato, da ćitatalju pru- 
iim prilika, kako bi se mogao uvjeriti o onom, Sto sam a predgovora re- 
kao naših rnkopisih, a napose, da posna St rukopis. 

•) Mladji prepisatelji nisn racnmjeli ove rieći nit ovdje nit a 71. i 224. ćl., 
te su ju svakojako pioali ; na ovom se mjestu ćttR u B, , Carr. i St. o^ihh- 
cTiia, u C. o«iHCTBa, u D. od očinstva 

(• C. , D. i Carr. 6apeii. 

30 



Digitized by VjOOQIC 



250 

TOM CHpT Hamjia; il tro 6if, qa 6orb ynacH, caM ce6H jnuum 
CHpT; JIH TaRoepb. 

XL SaKOHb 0- A-* H^eiiBa. 

29. Fah ce ^H^e 6paTba 6jiHaKHa hjih ^aoR a^ hjih chho- 

BH OA Olia, HJIH HHU 6 JI H » H R 8 , ') RHM Ce ROAOOa paSAH^HTH-. 

TaAa, aRo e 6aaro rH6yhe, toh e jiaxRO npaBO pasAR-^RTH; eero 
caMo aRO 6h co^a aJiH npoBHasHyHb *} oa rocnoAe, toh rpe ohoh 
FiiaBH^ RO]ny e nucaHO. 

30. Aro ^h e n^eMeHB^HHa, HHa hohth Ha rJiase^ h HMa 
6hth M^aeMy CTapo orHun^e. h RaAa ce pasAHJie npaBO, Ta^a Hira 
CBaRB CBOe AP^RaTH. h aRO 6h ce RaAa nocvH noAHJiHBa^H a^iH 
noHHpeBa^AH, BOJianB e csaRB noAH^iHBaTH BasAa h npuMHpeBaTH 
RaA My roAH AP^ro. Hero čamo cBaRB e BOJiaHb cTaTH Ha cbo-Boi 
HCAPH^eHHi^e. 

31. H A^ 6paTBa ajiH hhh ahohhi^h AOR^e ce roAHpB eepas- 
AH^ie, TaAa hm e CBe saeAHO : h Ao6po h sjio, h RopHCTB h ii^eTa, 
H ^Y^yi, R0Ny cy Ay3RHH h tro e hhm Ay»aHB^ to hm e saoAHo 
onlkeHO AOR^e ce pasAHjie^ a RaAa ce pasAHJie, TaAa e cBaR0Hy 

CBOH AHO. 

X1L Oa napne BanHTyH. 

32. f HaHnpn tro e c rhm y roI&oh npaBAH a^H napHH^ Tepe 
'he oAHa cTpaea APyry npao nosBajia no 3aR0Hy9 ajiH 6yAH hc 
n^eM(eH)ii][HHe ajiH HHora, TaAa noMope c npaBAOM oneTB obh, 
RH e npBO npeHB, OHoraH APyi'ora npHTH hh HosHBaTH AOTJie^ 
AOR^ie ce oaaH npna npaBAa necapnin; epe ane noAofiHO, a^^ 
npaBAa y3opeTB rpe, ajiH Aa eAHa napaa APy^y cMera. toh ce 
pa8yMH^ aRO aedn BOJia APyre CTpaee OAroBapaTH ; aRO jih mj 
no^ne OAroBapaTH h yjiH3e y napHy^ TaAa e BOJiauB. ^) OA-ioaRUSB 



^) B. 4aJHa ; C. , D, , Carr. i St. 4M0Ha ; ovo zadnje driim za pof reino. 

') Cm Carr. i St. ima 6jii»RHRa, Sto 6e biti i pravo, ako se uzme, da je 6ii- 
atiota ffkapno ime ienskoga spola. Sravnaj dativ toga imeaa u 264. ćl 

i) Cm Dm Carr. i St dodaju: AapOBmHBa* 

^) lljesto riećih : aRO He6R — Ta4a e BO^Eaub imirju C. , D. i Carr. : sek ano 
6u o6why cTpaH Boija ČH^a, ajH hm npaBAa peua. 



Digitized by 



Google 



3»1 

aKO tiH ce npea napna o^ tojihko A^BHa BpRHeHa xaRO y ne« 
noiiHy') 8anycTH;ia H naRe cxpaHefaH OByH npaBbAy, aRo 6h 
OBU, RH e npBO noieo APT^ora npHTB^ Tepe MeyTOH jih OBOMy, 
Kora upe, yqHUBO My HBBy cHjiy, aau H0Bii](iiHy9 aJiH coHocerB, 
Ta^a e BOJiaab obh upHTH ra h HaHfcroBopHTH3acBy npBy npaBAy» 
Bo^aBB e Ty2KHTH ce H napHy naBB 3ABHrHyTH oa Te caae ajiH bob* 
ii^Hfle ; AC^ Hiie BOJiaHB cH^e y cuAy yHHHflTH. *} 

XIII Oa cBa^e h 6oa. ?) 

33. f Aro 6ii ce tro c rhm cBaAHO, Tepe ce cKy6.ui ajui 
6HJIH npea paae a^H jnof^finuo, obh, tro e dohco 6o(^)y ^^^^ 
ha. oc(y)AB no 3aR0By jutiapb «Ke*. 

34. Aro jih 6h ce tro c rhm saTanao 6hth, ohh, roh Han- 
npHa ^HBH 3aTaqb^ Ay^afli» e ocyAb JiH6ap *Ke*. 

33. OcTajiH 6oH a4H pana rpe y3 pyRy. aRo jm 6h 6Hjia ho- 
ApHua^ HocH Jji6api> *e* . *) 

36. Ako jih e pana oa (o)py3KHa aJiH no hhh nyTb; Koio paHy 
noRpHBa CBHTa) ran cBBKa paea hoch JiHČapb «k6*.*) &R0 ^^ ^ 
pana Ha o6pa3y ajiH Ha pyi^u, rok) cBHTa HenoRpHBa, Tan hoch 
jiH(iapb .H» . AKO JIH 6h Ha cpHA0Rpahy9 '') Ry y aho CBHTa noRpHBa, 
a y HHKH AHO HenoRpHBa, TOMy Hjna čhth pasrjiOAb. 

37. Aro m 6h tro Rora oRjiacTHO pyROBi, (Tep) 6h 6flo 
MaranaTaHB*) cahom pyROM, ajiH Horo^, a.iH tojihroc orov> 
cBaRio'eAHO thxb hoch no spancAe, qa e jinSapb .ak^. 



*) C. i St.: HenoMtJH; D. i Carr. HenoMHHH. Rmlika je a tom, »to A. i B. 

predlog y na tom mjesta akaiativon alaia. 
s) B. HBie BOjaH cHjy thhhhth. C, D. i Carr. neimaju oista t«kova, nafo 

samo : KaKO npaB4a. 
t) A. pi£e joi na vUe mieatah 60a ; iato tako piše vise patah : Roa, noaTi. Ostali 

rukopisi umetju na tvih takovih mjestih I1 ; dakle imaju : 6o'ka itd. 
*) A. 60J0. 
')Riedih: Ocia^ 6oi — JmĆAph »e« neima n B., a u C » Đ. i Cm. atoji 

ovako : OcTau 6oi MaiHH ajM. MO^Haa boc« jui6ap »e* « 
*) B. 4eBe4eceT h uot. 
') C. « D. i Carr. dodaju : 6i4a paHa. 
•) B. HaraHaH, Jedno i đmgo je ta^jOi talijanako. 

30* 



Digitized by 



Googl( 



252 

XIV Oa paHb.0 

38. Aro jih 6h maHRajia ^Ba rau yAa, Ta^a ^Ba KpaTb to- 
JIHRO; aRo .111 Tpii, Ta^a TpH RpaT to^hro; aRo ^h hgtkph^ Ta^a 
HeTHpb RpaTb ; aRO ^h neib^ Ta^a neTb RpaTB ; aRo jih csa mecTB, 
a HOBHRb He6H c Torau yMpo^ Ta^a jih TaROH no lan paHyHB. a 
saTOH e TOH TaROH y3aR0HeH0 na Befce spaaRAe, epe e ropn m 
Teacu H0BHRy sao aKHBOTb; aero CHpj, Ra ce o^hoh HOBHRy 
yqHHH. 

39. H 'fiomb FAH 6r ce Te TaROBe cTBapH sroAHae, Re 6h 
TaROH Bejie CMeTeHe^^) HMa ce npoi^HHHTH no i^hhbipixb, 
hhhb') no 3aR0Hy, a hhhb no mhc4H h RynieHi^HH^ h naRe pa- 
siifipaBinH, 3aqB e toh yqHHeH0 h no neur. 

XV. Oa paHB y pyitH. 

40. r^H 6h noMBHBRao npcTB: najiai^B hoch no pyRe, qa e 
jiH6apB .{* , a ocTajiH neTHpH APyrH no pyRe^ na e ;iH6apB .^. . h 
TO.uiRoe ce HMa i^hhhth nehe e^aHB oa AVl^ove^^ rojihro e rh o^ 
Rora BpHAHHH. HnaRe cenina npoi^HHHTH, aRO 6h cacBHM HesiaHB- 
Rao ROH roAH yAB ; TOTy HMa 6hth pasrjieAB. a toh ce pa3yMH 
b^a CBaRora yAa. 

41. npcTH HoasHH Hoce sa no pyqHHXB; a TaRoe najiai^B no, 
a HHH CBH no. 

42. Uma ce bhahth^ fah e h y rom MHCTy yHHHeHo, h na 
RoeM AyroBaHBi09 u c Rora y3poRa; san ce HeMory cBe cTBapa 
HanyH0 HcnH(c)aTH/} aa h^^ ce no RynieHi](HH hhro^hro cyAHTH. 

43. Tau (h noMauRao oa (ioa 8y6B, hoch ocyAa (jih- 
6ap M. .) 



1} Ovoga nadpisB neima n C. , D. i Carr. 

'j B. TaKe Be^e cMpTHe ; C. i St. tojhko cMeTene ; D. i Carr. tojuo mTerie. 
Nigbolje je, kako ima A. 

*j C. 9 D., Carr. i St. umetju ovdje: no cbH4ouhx, hhiuto. 

*) Tako je C. , D. i Carr. ; a u A. i B. jest : MCDHTaTH. Za primljenu lekcgo 
govori i ćl. 64. , gdje ae čita : hh ce Hory npeH cae pinH y mTaTyT noo 
TaaHTH. 



Digitized by 



Google 



.^ 



253 

44. r^H 6h OACineHb hocb, Ta^a rpe^e HaHnpH sa paHy no 
8aK0Hy JiHćapb «h« . ^ sa orpy64eHHe o6pa8a to^hkoc neKa e ^h- 
6ap «p* , 

45. H TaKO ce HMa pa3yMUTH o^a csaRora YAh ^^o 6h 6H^a 
rpy6oTa h paHa. 

46. Fah 6r OAcneno yxo, toh hocm 4ii6apb *h* . taR 6h oa 
6oa orJiyxjio yxO; TaAa hoch .»HdapB «||*. sko ftHHOACiraeHO 
H or^yx;io, laAa hoch jiHČapB .p. . 



XVL Op, BpBH. 

47. Aro jiu 6h tko y60O 6paTa npHCHora, qa HCAaH 6or, 
HeHMa Behe ćhth no^RHaHHHB, a n^eMenn^HHa^ HeroBB aho^ aRo lo 
HMa^ 6jiH»HeMy, KOMy npncTOH no 6au;iiHH^ RaRO a& ^^ yMpo. Hy 
jiH 6ii ce TaH Bebe Hamao y Jloju/m^Kh^ A^ ra BMaiu THpaTH cea 
KojiHi^a y HeroBy rjiaBy* 

48. Aro jih 6n tro y6H0 6paTa ne npesr npHCHora, rep ce 
nocjiH Hamao y IIojiHUHXB, tojihro »ma ćhth T(8)paH^0 roahro 
My e 6ho 6jiU3y y 6pa^TBy. 

49. Aro m 6h tro y6H0 6.iH»Hera ajin BpBHora sa i^Hha 
njieMeHn^HHe^ A^ ^^^Y ocTane, Ra 6h ra Hsiajia npHCToaTH no 6a- 
n^HHH, A^ TOMyH y6oHitH HOMa 6hth ohh a^o? nero HHOMyy ROMy 
npHCTOH no pasjiory oa n.^eiieHa. 

50. Aro jih 6h ohh, kh e y6(H)eHB^ hmho Ry xhepB ajiH Belie 
MXB^ AS OHaH njiemeHn^HHa ocTaie hhh. 

51. Ako jih. 6h rpHX0M y6Ho nojiHHaHHHB nojiHHaHHHa y lio- 

.1HIIHXB aJlH HHBAH, eAHaRO HOCH. 

52. Aro mu 6h y6H0 nojiHHaHHHB HSBSHBCRora sa KpBB 
npHAHy, sa toh HMaio no.uii](a CTaTH^ aRO jih (6h) HOsaHMHTO, toh 
e OHora cTBap^ rh rpbb yuHH. 



') C, D., Carr. i St. TpiraH. Ovdje se nei^mije mttUti na tlav« TpaTaTH« 

Digitized by VjOOQIC 



354 

53. Ako m (6if) HSBaHBCKH ooJ89«BHHa, toh iiMa» iupan 
IIo4uqa 6paiiRH, aRo e npesB sanMHTO ; aKO jih c sa npHAHy um^^ 
vy, HeHMaiD ra IIo^Hua TiipaiH. >) 

54. Ako ^h 6h y6H0 a^H o6paHHO HssaHHH BSBaBera y IIo« 
Awnnx^ sa to ce IIojiBi^a BeHMna^aio. 

XVII. Oa KpBH.^} 

55. r^H M 6h 6HJia ') MpTBa BpBb, ^) xo]ke saKOBb CTapH, a> 
e T09iyH ifHBa 4H6ap «CM* ; toh ce pasyHH^ sko 6h ce tro crhm 
cBa^HO) Tepe y6H0 e^aa APyrora* 

56* Aro jih 6a y6H0 tro Rora saROHOM amamHBBCKHM, B04a 
HS upHBapRe, a.iH Hy saceAniH; a^H ra y6H0 npH ROHy 6jiary, 
ajiH sa ROio RopHCTb, ajiH ra o^pbo y6HBniH: TOiiy e saROH, a& 
TyH HMaio noHTH BpaaRAH; h aRO 6h ce norao TaROBH amamHHB 

a^H pas60HHHRfc yXHTHTHy HMa ce o6HCHTH HJIH paSRBapTETH, HJI 
6h nO^HHaHHHb VUa HSBaHCRH. 

xvin. Oa KpBH.*) 

57, Aro ah 6h y6H0 eAan APyrora pByhH ce o6a ce h aa 
ćeČH, He6yAyhH ĆHjia (y) T0MyH RpBb npu^Ha h e s a a M a t a ^) ajia 
HHRH HBH TaKOBb HOAofiaHb yspoRb^ TyH TaROBya RpBb, Ka ce Ba 

Ce6H y^HHH| MpTBa H««H SHBa^ TOH B^alkaH) DOJlHI^a* 

58. H 'Boui^e aRO 6h tro y<iBHHO apBb MpTBy hjih HHBy apa 
CBOHy HMaHbio a.iH apH RyhH9 a tro 6h ra apeo, h T0My e Ta(RjHepb 
saaoHbi H4H HpH asHBHBH, (h.ui) aBAH, AH TaRH saROHb; a^a 
npH »aTy9 a^a apa BHHorpaAy9 a^u npa Baoiiiy Bohy9 ^h TaRaepb 



U C, D , Carr. i St. oeima riedih: ano e npesb itd. 

>) U C. y D. i Carr. neim« ovoga nađpisa, nego 00 naprofto nastavlja prijavaje 
poglavlje. 

*) C, D. i Carr. laja. 

*) C. i Carr. dodaju: 04 uac Hey naiui ; i D ima tako, samo sto mjesto lad- 
DJe rieći piše n i m a. 

*) Toga nadpisa neima a C, D. i Carr. 

*) C. , D. i Caer. : iieatiiieBa. 



Digitized by VjOOQIC 



255 

saROHb; A^ ra IIojiHii(a njia^aio j epe jih cBaRO'BaRo aRO 6h ce jiy- 
neacfc yxiiTno y Rpen^ una ce oćhcbtii^ RaRO e noCiiH nHcaao o^ 
^ynemTBa. 

59. TojiHRoe aRO ^h 6b tro Rora h6bo Hama a na ne- 
roBy KyhYy at^^hb My e h Rpeio r Ha^aopeMb. 

60 Aro 4h 6h My 6ho nejia^b^ ajiH Hy Roe ano aa^aope 
yqHaBO aa RyhH^ o-T'-ora e pe^eao HaapRA* 

XIX. Tro jMema ofl, 6oa,2) 

61. Tah •!« 6b HOBRRb OA 6oa y34ettao b 6o4H9aBB npaa b 
TOJiBRO ASH^ H8ry6R09 T0MyH saROBB HRe BBB^ Bcro aRO 6h ce 
Ha apoiiHHB.xo no Ao6pBXb 4yAflXb.*) 

62. Aro 6h tro njieMeasTa HoasRa yxBTBO sa a^iace, no^a- 
HaaBBB, Tepe aprao aflin aa TJie, peama aesaaMBTO 8.ib apesb Ta-* 
Roaa noAo6Ba SAora y8poRa ; aRO 6b My yqHaRO TaROByH TyB 
cpaBiOTy^ Ay^&H "7 ® sbbom apaacAOM^ Ha e jia6ap .j^k*« tob ce 
pa3ynH, aao 6b obh ApyrB aera HecRy6ao ; aRO jib cRy6e oaa 
aera, tob e y 3aaMy. a^ ^^h oaa, rb BOHaae, aeroaa e apaBRaa. 
tob ce pa3yHH ]»ey AyAMB njieHeaaTBHH. aao ab 6fl RHeTalub a^e- 
BiiTy HoaBRy yqBflBO TaBOByB cpaH0Ty, TOHyB Bebe BAe* 

63. Aro jib 6b tro RneTOBBlib^) Ha cBora rocaoAaaa pyRy 
nocTaBBO, AysaHB e agcbom*) pyRonB, 

64. Ha Hoaaiib a aa capxy, aaROBa 6b roAapb 6B«ia paaa, 
eAHa ajia HHxb aefce, a y rom roAapb MBCTy9 tob HoABiia y8aR0- 
HBnie oaaaoB: Be6yAykB abro aae aaHBfl6e aJia TBRMaae*} 
iiei^y oaBM(B), aa cy y tom, TaAa obH; hb 6yAy paaaH itaai^B^ 



•) G.» D^ i Carr. Aom%A» U 06. ćlanku imaju i A. i B. ^oma^fc, a ov^i« iv 
stoji Hama4 mjefito Hauma4. 

*) Toga nađpisa neima u C, D. i Carr. 

>) C. , D. i Canr. Toify ie saioH npHMeAar no 4o6piix iijAn. 

*) Ottali: KMeTHh. 

*) D i Carr. ie>|HOM. 

*) C.,D.i Carr. : Tanefle. Čini mi se, da je A, pravilnije napisao. 



Digitized by VjOOQIC 



250 

HMaiO BHAHTH H paSFJieAaTH H IIpOMHCJIHBinM npOI^HHHTH HH^b DO 

8aR0By u o6HHaiO; a HHHb so aomhcjih h no Ryine(H)i^HH ; sbhb 
ce HeMory npeH ceo cBane cTBapH HaiiyHO cacBHu saKOHHTH, rs- 
MHpHTH R yroBHTHTH, «) HR ce Hory npeM cBe pHHH y mTaTyTb 
nocTaBHTH ; a^ RMa ce npoapHTR h npoi^HRHTH, Ra e paHa oa Roe 
acen^a, ajiH Ayha, ajiH oa CMpTR cyMHi€HHay aJiH 04 Roe ce npRMO 
Bebe 6o^ecTH h TeniRohe h Tpal^cBRa, BO.na jiHRapHe a^R niRO^e, 
a^H naKe fah ce sroAR, A& ce brac bocth, ajiR n^yha, a^H morc- 
haHH, a4R HHe CTBapH oa aRRBOia ; tor ce cse Rua carHyTH R 
npHHHpRTR, epe ce HeM0ry cBe cTBapR RSRReHOBaTR, rbro e sro- 
pa peieRO* 

65. Ako jih 6r tko Rora paatR'bao ajiR a^P^o na nyTy sojia 
RHBAH9 aAH My saceo^ He6yAybH My RpRBb, ja^jmfinh e ocyAOH 
jB6apb «||«: no cTpanR; a APyra no onbRHR uo^rhkor; a ^a ce 
npBO HMH BpaTHTH^ HSk My 6 BasoTO OA 6.«ara. Hy jir 6r ra yApRo 
ajH o6paHH09 TOHy e saRORb pe^eHb aropa. aRo jir 6r ra y6R0 
Ha MHCTR, Ay3RaHb e abr Bpa»AH) RaRO e sropa npRa HRcaHO oa 
amauiHHbCTBa. aRO Jiin 6h obh ce6e tipanefaR Tepb Ha y4HHiio Ha 
cećR, TOR njiafaaio IIojiHii^a^ KaKO e h npBO peneHO. 

XX. Oa »ceHbCKora 6od. 

66. Ako 6h tro ROMy 6ro seHy a^R cecTpy, far xofcb^ bjir 
xfcepb, a npeasb HHXb y3poRa noAoćna^ Tan i€ Ay9RaHb ABOAynao 
CHORR ocyAb) Ha e ^R(apb -h* • »RO J^^ ^ Ha Kyhy AomaAb y Ky&R 
ajiH y ABopy, Ta e AT^RaRb A^a RpaTb tojirro, na e jiH6apb ^p*^ 

XXI Oa »ceHbcBora HataxHĐaHba Ha HOBHRa. 

67. Ako mu 6a Roa »eHbcKa r^asa Ha Rora Ha'baxRBa.fla 
ncocTMR, HR e aa tor BOJiaHb yApHTR, a^ OAroBopRTR. Hy jih 6r 
Ra aeeHbCKa rjiaaa na Kora HacRaRa.xa 6oeM aJiH kom sapBOM na 
cRy6aHy e^MH Ha 6or^ npes Berona noAodna y3poRa aJiH KpHBHHe, 
H TOTy aRO 6r y npHu^anHO ao npara nee, sa to nenjialia hh- 
mTapb. *) 



») B. yroHeHyTH; C. , D. Carr. yro4HTH. Zadnje doista nevalja, a drugo obo* 
dvoje govori 00 i danas. 

*) PoSlje zakona : O4 JRenBCKora HaiasHBauba bliedi u A. kratak popis stvarih, 
o kojih &t je u »tatuta ili ved dovlje govorilo^ ili ce se islom govoriti. To 



Digitized by VjOOQIC 



»t 

XXI(. OeyAB. 

68. OcyAb CHOBH eoT& JiHĆapb .ks- • ocjab e8iqiiaM6ap.|..0 
ocyAb pasćOHBH antapb •a.« ocyAb sacTSBHH, y kojiuo ce tro oa 
Kora sacTaBH no 8aK0fly, KaKo e aoctohao-. ocyAB sa ncocTb, tko 
6h oncoBao cBora APyra^ jircto 6yAH tab zoheoib, npesb y8poKa 
BOAoftaa, yBaAa jiH6«pb »e* • tko jib 6h KmeTilkb oseoBao fljiesie- 
BHTa ^OBBKa, Ty e AynJio. tko (am) ta KMeiBbb oacoBao cBora 
rocBOAHBB^ Ay2KaBb e a^ My ce esBKb ypflxe bm ce BCKynfl ^b- 
6apb tp** 

XXIII. (Kora noTBope y chjih.) 

69. H aKO 6r tro j napBB cnoMeByo ciJiy a^B ce TyBCH0 
B8b cHJie, K>pe aeHope norflByTfl Hey BBMa ocyAb cbobb, Ha e 
jiB6apB *Ke- • aRo ce AOCTRrBe Ba obosi, Ba Rora ce roBopR, to e 
Ba Bern; aRO jib ce BeAOCTBrHe^ Bero OBb ce apaBb BaBAe aa 
Kora e pe^eflo^ TaAa 0AcyAb naAa oneTb Ba OBoraB; rb e cnoMe- 
Byo ouAj B BenpaBO ce Ty»BO. 

XXiy. Oa HBABopba. 

70. Bflo le y BpBABe ah* bojio BOABRb B TosaRb aapoRb b 
aaROBB OA^ aaABopa^ TaRo a« ra BBTRopb boćk Morao jiaxR0 D4a- 



kasalo ima sa naa igeito vainoili, oaobito radi nasiTUSi sato fa oVđj« 
•tavljam. 

T a 6 4 a. 

Haanpa cTiapa apanene, 6eae4mH, oiecTba apoijeiiTsa. y6oKCTBa. ama- 
maucTBa. pas6oicTBO. jynemTBO. CKy6aiia. ciia. ipiHa pau bjh Mo^paiu. 
Ha4Bope. 6oH vencKiu rJBBB. pasdaaBHe iteucio. caiiocerb njeHeHmMHb 
ajM HHix& cTsapa, ocy» caomi. ocjMk pas^oMi. ocy» esi^HH, ajm HHH^aji 
sacTaBHH. 04 njeHeHbmiHb, tko e y 4p*aaai>. 04 RynoBaBBia D4eMeRftmniB 
a4H Bpo4aH. 04 sacTaB4eHM nAerntnamoh. 04 CTsapi ri6ylkHtt. n 6h ce 
aamao BeaiipaaB aja H84ama meta. tko 6k m Kora y»4oxH0 HeBHpy ne- 
opaBo, H OHB ce npasb Bamao. saKoib 04 rata aia acname, a4H ran, Ka4a e 
»pe Hcoama. sbkori cTsapa (cTapi?), m (gic) cy me rocno4ey « no- 
TBpbeuHe y 4HCTMXb Harne rocK04e. saKoai 04 nonamB: yBiHorpa4y beo6ia- 
majf ajH bhbim na sHTy, y BpT4y, ua ciinoKoma, y 4y6paBa, kb po4H sapoii. 

') B. 4Ba4eceT, 

31 



Digitized by VjOOQI€ 



m 

TKTH. a ea^a Uoavub h oa Tora jnuwOie h y8aK0BHnie nojiarjii 
saKOBb^ Ha e JiHĆapb .5*, o^Hiob OHora cBera, ^a 6m ce y tom 
sroAH^o, aero cauo JoaABopbe TaH ocyAb. 

XXV. (Oa seMBA y 8ajioryO 

.Ihto rocnoAHe* .^m* ctb »o* h mecTO, >) MHcei^a H0BeM6pa aa 
ABBb •!(•, sa BpauHxb. 

71. ByAyIkB noMiina cRynaa npHMHme h y3aR0BHine h y cboh 
CTaTyTb sanflcaiue oBaRO h no obh nyTb: A<t ka ^ roAHpb sesua 
y sacTaBB, a^ ce HMa OAa cBaRe A^BaiB A^soAaRb rocnoAapy^ kh 
10 %e saJiOBEHO) as no obh nyTb, RaRo a^ ce HMa OAroB(a)p£Ti 
noAOBHi^oM oiecTba') oa one npaBH^ aa Ry e npaBb; a toi 
ce pa3yMH, a& Ka e aeujia Ha no, a^ ce HMa oa ne a^bai'h ^e- 
TBpTO; a Ra e Ha TpeTbe, aa ce HMa oa ne A^BaTU mecTo ; a sa 
e Ha HeTBpTO^ a^ ce oa ho A^te ocmo ; a Ra e Ha neTO, a^ ce 
Aae OA He A^ceio: ah no TaH HaHHHb y fi;tiAe oa ocTaAora. 

XX VL (Oa KBHHHAHpa.) 

,Ahto oa nopoeHHa HcyRpcTOBa •^mu. h »e« *) TeRylie , MHcei^a 

HiOAea AC^Hb .kn*« 

72. Oboh npHMHme IIoAHua, as HMaio aP^&th RaHBHHAHpa 
onhenora polkena, *) roh hmb HMaTH aa csaRO roAHn^c obbhb 
•K« , aJiH sa cBaRora OBHa ćoAanaHb *an* 7 ^ '^^^ oane Tpe- 
THHbae*) no neTHpH TpeTHne. a oa nacMa^ mTo hcxoah BaHb hc 



1) C , D. i Carr. ^AMB* • 

') C. , D. i Carr. oiHHCTsa; B. o^iecTa. 

») C. , D. i Carr. 7axn6* • 

*) B. im« : poieBt, te JO0 dođ^e : y nojmi. Ta je pogreikt odallje postala^ 
ito je prepiaatelj mjalio^ 4a piime ii, dto je a iivomiko ćitao, stoji 040010 
pomeiLiaiia At pa je onda sim flaa pomeliiana 4 namačio piameDODi i. 

•) C, D' i Carl*. »AiO-* • 

*) C. ohim tpermae. Ried oaaa čita ae joS u D. t Carr. 



Digitized by VjOOQIC 



2» 

RBsTTHpbHa OA R a Hb^ii p H^ H 6 ') , 6o^aHa^fB «e« 9 ^ 8a CeHb« 
TeBbiiHiD, Ra ce ne>iaTH na 6yflb6a9RRHH, 6o4aHa9b *|*; a sa 
jiHCTb cTOJiaHKH 4H6py -A* 9 H A« 9iy.cy cbr AaHbqH npocTH^ hc<* 
Rjia^ae xapaH. 

XXVIL KaBnTyH op, 6mB,vBb. 

73« SiKOHb OA n^eveHBioiRBB ecT oboe: na ecTb CTapa 6a- 
u^HUfl, Ka e omacTa ^) oa HpBHXb, ohh, tko h) ^pvin^ Hsa lo 
pa^OBaTR H yaKHBaTH h o6 hoh shbhth; as HHe no/^oĆRO, A« v^ 
RBHO cTpaTH HH o6paTH 6pe8b BejiRKe Resore, Hero RaKO bbau 
GTapH saROHb H o6H9aR^ p^u JO OHAHOHA^fO i'A" e H sacTao. 

74. A^ ^a i^OAR HOBHRb npHHaHAe r npR6aBR, a^R npRRynRy 
a^H HSABopH, a^R HHaRO RaKO roAH AOCTRrae co6oh r cbohm Tpy«- 
AOM : Ha 6r npRRaoiao, tor cBaRH saROHb sohe, a^ e trm Boaaab 
H c^o6oAaHb H y CHpTb R y SRBOTb ^ R^H 3iy sa nyTb h^h My sa 
Aymy, rih ^a My roAR jTO]i,no o- t* oraR yHRflRTH9 peRy)kH ohor^ 
Ha e oHb OC06HTO Hamao r ao6ro hjih npH6aBH0 docjih ahab, c 
iCHM AHO HMa y n^eMean^HHH, ajiR e eAaHb a^R %Hxb selie, to e 
HeMy CJ1060AH0 ; RaRO e cTeRao, tbro Rope h HapeARTR tor cjio- 
60AHO RyA Biy roAR Aparo. 

75. Hero caHo obor, aRO 6h 6ho HOBRKb Ha cMpTH, Tepe 
HMa fi,iiine Behe a^R HacjiRAHRROBb, R0My HcroĐO ocTae, TaAa e 
ĐOJiaob cBe OA TOra yHHHHTR; nero cano HHe tph6h, a^ eAHOMy 
MRMO APyrora npcM cae na cMpiH OHAe a Apyrora cacBRH yxRjiH, 
Hero onaRo, Rano e aoctohho h hoaoćho; toh peRyliH9 na cMpTR 
Aa KOjiRRO y Ao6py aRHBOTy HOBRRb e BO^aHb cbhm cbohm 

XXyiiL Ha e cTa6yjio aM rR6yhe. 

76. 3oBe ce rH6yhe, na ce rR6jie hjih Ha ce MOpe ^aCHO 
rHćaTH, a sose ce CTa6y40 ajiH HerH6ybe oho, na ce c HHCTa ue« 



i)0«tali: Ramiiapdie. 

%) Ostali imaja obidnija forma: ociaja. 

>) C. , D. i Carr. 4a ie oiMe. Nmu razumjeli rieći 0H4e, kao ito <femo to nacfi 
jog Djakoliko piOak. 

31* 

Digitized by VjOOSIC 



2I» 

mćJie, a TO e peRyfc« sem^a, a^H Kyfca, nojaia y SaoBO tjui y 
noAb, ajiH Ha cejiy no4iuia, aJiH npHKBa, ajiJi RauiTeo, aa Helhb> 
Ka e CTAHOBHTa: toh e CTBapb HerH6y]ia H cTa6y4a. 

77. A HHO cBe soBe ce rH6yiie: h KyikBy qa 6 h *) roMMO- 
HHi^a, c^aMOM noKpBBena, toh ce bho HeMope peh« nevo jksl e 
pHHb rHtfyha* h MJiHHb h^h HHa KO^odaSa ') ecTb ipBHh ctb- 
dy4a. H CBe hho Ha cftHTH*) some ee rH0yhe, sa^B ce Hope 
jiacRO rH6aTH c MHCTa. h BO^a SHBa, Ra HHFAapb BenpHcnme, 
saBe ce a^ ^ cTa6y4a h BerH6yha; a na e Bo^a pBCHHii a, *) 
na e pyRa9fH y9HHeHa, toh e pH^b rH6ylka. 4a cne hho na cbiith 
ecT rH6ybe^ JiacHO epb ce ruć^e, aaTOH ce coBe rB6yhe. 

XXIX. Oa npoAae n^eMeHU^RHb. 

78. HannpBO aaRoob crapu xolie, a& ce HJieMeHbH^HH« ae- 
Mope npoAaTH hh aajiOHCHTH y tmb, ') toh peRyiiH oTan, *) a Ha-* 
BJincTHTO o A *) 6jiH3Kflera ; a^ HMa ce npOAaTH cbht^o, 6H40AaHO, 
H noHyAHTH npBo dansnera cBora- a aaKOHb e cTapH dojih^kh, 
Aa Hsia onoBHAHTH ohh^ koh mhc4H opoAaTH, no TpH afiop«, »aml 
0*) KHe8y Ha Tpn o6poKe roBope:^) obo %y BpoAaTH, aRO lie 
ROH 6jih»hu RynHTH, npHCTynH; aKO jih (Helie)^ a M hy ROMy 
Mory. 

79. A TRO apoAae^ HeMope HCKynH(TH) oneTb. a^ caAa cy 
Ho^Hiia Hoii^e y8aR0HH4a, a<^ e 64HSHH B04aHb HCRynHTU ao 1*0- 



') C. , D. i Canr. te. 

*) C* D.'i Carn KOJOioia, 

1) Ottali : CBHTj. 

4) Ostali : pianana. 

'J C. , D. i Carr. imaja jednako pogreino: ycTiiii. 

*) Ostali: oTaino. 

*) C. D. i Carr.: unio. 

') IfepomaTajadi prepitatelji riikop. C.» D. i Carr. naravi pradloga o piso 
o?đje i na više ^nigih miestab npa. 

•) Otlali : roBopelu. Ha^je ae ipak i 11 i^ih kadikad : roaope, lore, 

Digitized by VjOOQIC 



261 

AHiiia« aK0 M ce HOE(e kov <jihshh raiia® 6jihs6 oa OHoran, kh 
e HCKynHO, BOJianb e ohh oa ouoraH HCKynHTH. aRO ^h cTa *) 
o6a BoeAHaso 6.iBSHa, a^H 6h Hxb sefce 6hjio^ rh iiy cy OAHaRO 
6ji08y, TaAa miaio oiiaROH Ha ohh aho HCRyHHTH; RaKOBO h cbow 
Đjie]ieBBtBHy fi^iue. 

80. Ha BOROHB ROHi^a, aRO HMa 6hth npasa h saROHHTa npo-* 
Aa^a, BHa ce ahhhth ho i^BHBi^HXb A0CT0HHHXfc^ ROli npoi^HHe H 
CTBxaH> no CBOHftOB RyflieBbi|HSH OHOH, ^a e TaH nJieHeHbn](HHa 

BpHAH«. 

XXX Oa danurae. 

81. Tro ce c rhh npOMHHH aoniHM yTaRaHy Kano e rohcm, 

aJIH BO.AOM, aJIH HHOM BCHBHHOV, a^H XaJlHH0M, ajIH HHOM CTBSpbV 

rB6y]kOM, Tepe ce npoMHHHTa') yTaKaM npesb npHAaBbRa bmh 
c BpHAaBbROMi Ho6ace RyBbTeTaTa ')h HAe csaRB a omom*) 
HaAb TBM H np H fl lk(H), ^) t y p 6 *) 06 He9iory Befae iiopehu hh 
pasHHHHTH, ue6yAylkH BOJia oćbio, bm/i He6yAy%H rc npHsapRe ; 
OA^OBse aRO 6h 6ho roh yBHTb ajiH oroBopb a^ RyroaHba^ 
ajiB AoroBopa, aJiH RHora poRa. 

82. Aro m 6h ce tro c rhm saMHHHO n.«eiieHbiqHHe .«aii- 
TOH^ aJiH HXb Beiie yTaRaM npesb npHAaBRa, HMa ce aaiiHHHTH 
cBHTao^ tfH.«OAaHO; H BojiaHb ce te aamHHHiH c hhst My Aparo. 



K i Carr. imaja: cy Ta. Da te ii^e a C. Ovaj komad iifubio, tobi«mo po 
•ro] prilici i n njem naili igešto đrvfOfa ngeato daala. 

s) C. , D* i Carr. : ie npompit i B. ce RpoMRae. 

i) Q., D« i Carr. Mimi^ opet doala, BOfo pi^Bs ijrBTearaijr. Tako ima i B. 

') Oatali: 4011a. 

') A. piie: npiraolia, ito je bei drojbe pogreino. 

*) U A. đelaii otb rieć obićao o OTOJ alici, a oatali rakopiai piio: ijpae. 

') Ove rieći dajn dobar amiaao; ali ono, ilo ae nijteto igib <ita a oeialih ru- 
koplaih, neniali baS niita. B. ima : yroBOp 40 KjrmoHiuiie aji mora poia ; 
C. , D. i Carr. pake inija: jteroaop um asora poi« 4« ajH^muiie. 



Digitized by VjOOQIC 



2tt 

83. 4^ AKO 6h OHAaH npH nar ce statmiH h yTfipAH Tepb tiv 
ce 6jiHaRHH Rora aHXb ^asHO Tepe peKao : ćpare^ %9i th hy j^,^n 
(jTaRaM) Tase'BepO seM^e^ saMHUH ce ca mhom ! ToraH ce 
HeMOse OAHeTHTH. *) A* oko 6h ce l&ype sanflHH^H h HaMHpH- 
AH sem^e e^HH APy3HH h yTBpAH^H ce nHCHOM a ;i h *) npttcTaBR, 
He6yAyhH o6iiao BO^a^ a^H He6yAy1iH Re xHiib6e, a^H % a ^ e, 
B j a *) npEsapBRe. 

84. Aro jih 6h roh ROMy oaAonJiaTHO nHHesH a^H i^hhom, 
Ta^a e BO^anb 6mii7revi HCRynHTH ao roAHiii^a no 8aR0Hy no4Hq<p 
ROM RaROHO npoAaio. 



XXXL 3axoHb sa rorobih. 

85. y rpo3AHXb 6 AyflEHa ROROin rjiaaoM^ y6HTjr h hsuctii. 
H TA« Kyiky pasrpuća, BOJiaHb %y "Be y6HTH. 



XXXIL SaROHb OA Bpwa. 

86. BpTJiy e sbrohb RaRoao BHHorpaAy. RaAa e apame Rora 
noBptaAba, A« ce Mope l^eTa yiHBHTH y acM OA Roe »EHBHBe, 
Ay»BO e »HBo APo6HO r^asoM. 

87. A npao BaHnpa TpH6y e, a* e Bprao A^Cpo orpacHb h 
3aA0B0.«B0, a naRe Aa rocnoAapB oa BpiJia ohobh, a« My ce ™bh 
meia, a naRe BOjiaBb e APo6o y6HTH a b^jihro sataTP. 



i) a. THKa Taneepi; ; B. yrwm ttamfkep ; C. , D. i Cttr. TWto. 

i) C , D. i Garr. piSa običnije : 04pelui. 

») C. , D. i Cirr. h. 

*) Mjesto toga imaju ostali rukopisi posve nespretne variunte ; B. ima ; aajce 
BOJe, a C, D. i Carr.: Heaot^e, ajH. 

»; C. , D i Carr y rpowhy ttAH o rpo«Ay 5 B. y rpo»hy. 

Digitized by VjOO^LC 



88. u opHHe BOJiaHb e 76flTH; kbmo v^paBB^ i) h ano e 
TaROBaH Be^HKa n^eTa^ Ka 6h ce HHflH^a y apTJif , Bo^aHb e h 
6paBb H CBBHe y6HTH H H3HCTH RaKOHO y BHHorpaAy. 

' 89. H RORomb^ Ra hhhh i]feTy y BpT;iy hlmu y BHHorpa/^y, 
Ta^a rocnoAapB, onoBHAHBbuiH; BOJiaub e y6HTii h hshcth eAHy, 
aKO HXh e Behe; aRO ah e niiBai^b Mey hhmh^ BO^aab e y6HTH 

90. Aro jih e y laavnj} Roe %ypb Mory ROROfflH 8o6aTV, HMa 
rocnoAapb oj\ »uiTa onoĐHAHTV, a naKe y6HTH. aKO jih My he 
rocnoAapb o^ SHTa AaTH OHOMyH^ Hi€ cy rorobih^ RBapTy MeRHHb, 
Ta^a e naše BOJiasb y csaKO sact^Hbe y6HTtf RORomb h bshcth. 

XXXIII. (Ofl, ReBBpcTBa cynpot rocnoAH.) 

91. f . Ba Hue 6ose aMeH. oboh HeRa ce sna, RaRO 6yAy}kH 
RynaH^) 85opb HojiHi^b na Ha«[HHy^} h TOTy cbh eARHbHO 
H cRJia^HO^ BJiaoT&ne h ^^h^h^h, cbh KynHO npHanie h y8aK0HHme 
obo: tro 6h c6 roAflpb namao^ ajiH BJiacTeMBb, ajiH AH^Hiib^ ajiH 

peAOBHHHb, aJIH HHH HOO XOlkb BpCTO ^OBHRb, RH 6h ajIH HO Ce6H 

»M BO HHOH^ ajH no nHCMy a.iH pHHbio ROHM 3JI0H naHRao a.lH 
ce AO BHpnocTH TaRao naniOH rocnoAH npncBHTJioH AneTaHROH 
a.iH HHXb peHceTypoM*) cynpo1ib MHCTy HanieMy, A^ ROH 6h 
ce y TOM Hamao^ Aa no CĐaRH nyTb h npesa cnaRora MHJiocp^a 
a.ui y]nojieHHa, hhth 6yAH rocnoAHna Raesa bah HHOra rocnoAH- 
na, HM sa Mo6y .BJiaAffiSb a^H hw xohemb Ha cbhth M0.A6y, a^ 
HHRaRopb HHaRo HeHMa 6hth^ Hero a^ h^^ ^hth camraub orHem^ 

a HHaRO HHRaROpb. 

92. ToH cbh oAHHbHO npnanie h ysaROHHnie h hb toh npuMB** 
me BHpaaiH h ATmaMH, a^^ ^^ HH9(0Mypb HeHMa npocTHTH, tro 6h 



I) Svi ostali imaju akazativ s nastavkom, naime ćpaaa. Tako Ćine i na đru'* 
gih mjetttih u toj rieći. 

*) Ostali rukopisi pišu svagda cKynaH; isto tako piSu uviek ckjdho. 

i) C. i D. : MaoHjr, Carr, Max0By. Danas ae zove Maun i leži medju Tugari i 
Nakiicanii. 

*) B. peTyp<^ ,.. >. f' ' 

Digitized by VjOO^IC 



m 

ce y Ton Hamao. Monfe aio 6« ra no 7 roii noMarao bam aaH& 
CTao sa ćpai^TBO a^H sa hhj npHasaHb; ^^ My ® A9yn. 

9). Ajih tro 6h npoooBHAao BHhe oomhro, TaH e HeBHpHHKB 
H TpaAHTypb no^H^RH. 

94. H ARO 6h tro paadiia^o a^H npoTHBHO <ia yHHHH m 04- 
jiy4H RynaH 86opb nojiHO[b, ^a TaH TaKOBii HMa 6hth oc7eHb *Ke* 
jiHfiapb y 0DbHHy nojiH<iRy, a f^^ jm onaROH 6yAey la 36opb 
0AJiyHH. 

XXXiy. Oa raoBb h ROTapoBb. 

95 Ce^a, Roa Hmaia ROTape cBoe OAAHOHe h OATecHTe no 
rpaHHuaxb oa HHHXb ceo, H HMaio cBoe CTape h saROHHTe rae, 
Roe HyBa]o H rae no o6HHaio c BpHMenoM ne caiio o^ nHHXb cy- 
MeHHHXbi) ceo, AA h caMH ojt, ce6e n o^ ce^anb cB0Hxb ^o 
BpuMeHR, naRO e yBHTb h saROHb') 04 onora ce^a n Tano h oa 
cycHAHera ce^a h oa caaRora: bo^ho e ono cejio cBaRO cBoe 
rae raniu. h nouMarn Ao6BTaRb^ naRouo e aanoHb cByAaj a& cBa« 
Ro cejio CBoe rae ran n ^yBa eAanb oa APT^^ora AO^Jie, AORJiece 
Hcnace bomh h ypHe*) ce «a.toBHaa. a nane RaAi ce %ype ac« 
Tape H nycTH ce hhh*) AO^^KT^Kb^ toh e type nano ncnama; 
FAH HHe ra'&a* 

96. H TaRon Toran ncnacnii^a n onoran, na e ncnama, fai 
HHe ral^a, nne Bo^anb ćpaaHTH name HHTRopb oa cycHAHera ce^a, 
He6yAyfcH hc npnno TpeTbera cejia^ nero HMa 6nTn nama o-*T-oraH; 
RaRO e aanoHb cByAa 

XXXy. Oa ran h Hcnamb. 

97. Tro jih 6h acopnao HHora noTapa xoTno nacTH, Hope 
ce 6paHHTH h noaTH^) RaRo e oćn^an. a pa8yHHio ce ran, rk 



*) Carr. i D. cy6jHSHHX. 

1) B dodaje: 04 raioB. 

*) Carr. i D. imigu: yrHe, ali je to bes dvojbe pogreino. 

*) C.» D. i Carr. ohh. 

•) B. nasoTH ; C- , D. i Carr. CTarH, JaiBO ja, da je MJbaUe n A. 



Digitized by VjOOQIC 



265 

OJ CTapH H 3aR0HHTH ran, tbroh 9iey coioM, KaRO (h) ojh, nHom 
cejia ; ajiH aRO 6b ROMy 6ho ^no rasa oco6ifTB ajiH o^AH^^^^ ^A 
HBora eejia ; a^n aRO 6h Bacb raH pas^MJieRb Mey coćoM na selie 
aJiH Ha Mane ^H^OBb : toh ce pa3yMH9 ^a HeHMa HHTRopB yHBiiRTM 
D08Jio6Hi^e ajiH HOBii^ifle tbroh Mey codosr/ KaRo h oa hbo^ 
ra cejia. 

98. H A^ HHTRopb HH HHeftHo cejio HHe bojiho y«iHHitH rasa 
HOBora, a^H aaraHTU oho, na HHe 6ho cTapH ran; OA^o»HBb bro 
6h AonyiqeHO aoctohho oa RHesa h cyAai][b h nyHa ABopa. 



XXXVL Oa Hcnamb. ^) 

99. Hcname neHiira ćpaHRTH cyeHAb oa cycHAa, Rano e pe- 
leno. Aa naR6 HHe tph6h^') Aa ^h hhtro srpaAHO orane Ha«*. 
B^amb 6^H8y APyrora Meama, nena My e jiacHHe ohah Tprn ohh 
ApyrH Rorapb. toh BeTpH6yey a^ cy HOBĐ^Hne HHeAHe hh no-^ 
8Jio6Hqe. 



XXXVIL (4a ce Horpa^H hobo cejio.) 

100. H fi,B HHTRopb HeHMa yHHH«TH HOBora cejia ; OAJioace 
aRO 6h '6h^o cejio CBe eAHora HOBHRa, ohb 6h BOJianb Ha cBOtoH 
nAeaiefln]i(HHH Behe JiyAH HaceJiHTH; ajiH nane aRO 6h aiiohh^h oa 
ce^a, cBH ce cTanoiH, AoroBopH^^H ce onheno saeAHo^ h Taito 6h 
MOTJiH y^HHHTH y cBOMy ce^y na hm AP^iro; OA^o»re rpaAB, a^^H 
H0B6 niapHHe, bah tproBHHe, bjih naRb HHRe Hne H0B]qHH6, hb 6h 
npoTH onhHHH, 



XXXVIIL 3aR0Rb Ofl, AH.«^HHa ra%a a.in KOTa(pa) Mey 

co6oM, 

tOl. Aro 6h ce sfoahjio, a^ ^^ ^oe ce.»o xoth;io Mey co-> 
6oM paSAHJiHTH raH a^H ROTapb, peRy1iR 8Ro HeMory a;iH HeTe 



^) C» D. i Cart. neimaju ovoga nAdpiiHi. 
*) Ostali "pivu : Tpida. 



32 

Digitizedby VjOOQIC ^ 



IM 

sae^HO nacTH mh aPKath, to ecTb aKO 6h e^aa b^h hx BeKe 
■pooH4H OA oqora ce^a A^^ta, rh 'Bhsb Mope aohth^ ^jih naK& 
aRo 6h cBe ce40 6rjio RyHBTeHT09 aa ce pasAR^H r a^ bha^^ i" 
e HRroBO: HaRnpeo na e Hcnama^ fah RRe ra^a^ toh ce Hemope 
AM^RTH Mey C060H, epe ce h TaRO Jku He6H mofjio oa ce^aHHHa 
6paHHTH nacTH; ne TaRaM <) oa CBOra cejiaHRHa, a^ ^ ^'A oy- 
CHAHera ce^a neRMa ce 6paHHTH no 3aR0Ry nacTR no ncnaniH? 
Re6yAybH ic npHKO Tpenera Rorapa, Rano e h npua peneno. 

102. A la e ran^ tor ce HMa ahjirth onaROH h no obr 
nyTb: HannpBO^ aRO 6h ce anajia Bpnb n aho, *) RaRO rpe 
OA njieMeHbu^HHe Mey c e Ji m ^) no MHpn h no BpBR oa 6awi,HEey 
TaAa He6H ipHĆR HHora hh HRana f^inAeuvifi RsncRaBaTR oa racBb, 
Hero no npaBO« spen n no MRpR oa rJiaBb n noABopHR^b h njie- 
HeRbn^RHe: Rjftco roARp rpe BpBb oa 6an^HHe, tbro HMa h rasa 
ARO noHTH. Ry ^H ce aesfla hh ce Mope snaTR BpBb Mey co6o9 
oa njieHeHbHi(HHe^ RaRO ce HaxoAH^ fah e Bebe ahohrrobb y ceay, 
TOMyH ce Rua OBaRO au-^uth ran: naHflpBO h HaHn(a)He o hr 
e*) noHe^o oa hcrohr^} na cTape h saROHUte 2R(A}pii6oBe7 
a caAa h *) noABopaRUe HMa horth aho ra-ba. 



1) B. TOKa; C. ) D. i Garr. TanaH. A. ima i oviilje pra?o, bađud da je najbliie 
•Uroma tikvo. 

') Prepiaatelji rakof i»ah B. , C. , D. i Garr. nisu vec mali, Sto tna^i rieć 
BpBfc, zato je u cielom ovom zakonu nigdje nepitlH, nego mjesto nje lui* 
maja drage kojekakove rieći, koje bati nikako ovamo nespadajn ^ « B. . do* 
laae rieći : opan, apcii, HpaB^Hi npao, aap, a n C. , D. i Garr* dolane : ■pan« 
npaa^H, npaao. 

*) Tako imaja A. i B.^ u ostalih rukoplsih atoji : C060M. Malo kasnje najti 
dcmo joa a ovom aakona i a A. i B« : Mey co6om. Međjutlm dsje dobar 
ambao jedna i druga lekcija. 

') Tako bi ae imalo po mom mnieoju citati ono^ ato je na oyom mjeatn a ru- 
kopiaih ameteno i pogrebno napisano ; A. piae naime : HaHBO<ie ouna ; B. 
natnoHHHHe, a G. , D. i Garr. HaanonteHHie. 

G. 4 D. i Oarr.t 04 naroHHs; al, to je bez dvojbe pogrejno. 

*) G., 1>. i Cflrr. dodajtts flyf. 

Digitized by VjOOQIC 



281 
XXXIX. Ofl, KOTapa. *) 

103. H naKe r TOiiy h no^arb TOra aRO 6h ce noAotfHMai 
iiyTe3i H uaHHHOM Haiujio, a^ 6h Rol^a aaCTaaa hjih no^aopaHiia ■ 

HOBHe AOCTOHHO H a C JI H 6 H a ^ '} aRO H HO 6HT0JIHR0 ^A 

cTapHHb, a ecTB no^oćao h aoctohho, TOTy ce HMa hhrh pas- 
TAej^h OA AinM y9HBHTH, aeaa mope cBaRbasHEb 6hth) Kpe BHJn- 
TapB aae, na e sas^a 6h40* 

104. Oa aeMajib aoao^HHSb. tko 6h miao y eABOHy ce;iy 
ajiH y KOTapy Tora ce^a 3eMjiy nono4Hy a;AH Mxb Befce, a nea« 
Mao caAa hh noABopaai^e, laAaa onaAaa RaAa ose seu^e leasH ■ 
ope, AOT^e %e BO^aab bo^obo y raio aanacTH i^oKAe ce TesaRb 
npMo6ye, peRy)ui y raio Toraa ce^a, oabAH tak e uaB6jiH»e ran 
ceocKH. 

105. H aa Koaai^b a aa cBpxy cBera oaoraH aropa nacaao- 
ra TpH6y e o6cjiyasaTa saKoab h o6BHaH a aaae aaRy jaKo a apa- 
AOMffm^teaae, Koe ctoh y oaHXb, kh 6yAy Bpxb Tora AyroBaBbta 
OApe^eBB* 



XL. KaraTyjui ofi, noname. 

106. |. H OBOB e saaoab, as ce BeaHa ayuiaTa saBaaa ao 
Tyax Te8axb^ rAa Mope ]i](eTy yHaHaTH. aao ah ce aaaAe saao y 
Tery, rAa hbbh w,ejy, obo e saRoab: aaaapso saBaaa ae^MRa^ 
Ha cy roBOAa a Roaa h TOBapi^a^ tab ce BaaAy y BaaorpaAy aana^ 
ajia RaAa aae y rposAe, TaAa cBaRa rJiaaa naaiba AHflapb, a asa- 
BBBft Apoftaa Ay>Raa e caaKa r.iaBa 6o.iaBb9y. 

107. H ^oiDie nojiBi^a npBy3flR0flBme oa acBBaae ae^BRe. aKO 
6a TRO xoTe yroBBO y BaaorpaAB y hoI^b, ajiaba Ayn«tai(y; aRo 
JiB ce fle&e ycBBCTBTB, TaAaa eAH0My ycRiiia peaa; a ftoa^e aao 
ce Bebe ocTaaaTB^ a tb nocBi^fl. a na e y rposAe^ OAKaAa 6yAe 
BBBorpaAb y M4aAai^y Tepe ao oć'BaMaflb'ba;'; APoOHaacBBaaa 



^) C, D. i Carr. neiroaja ovoga nađpisa. 

*) C, D. i Carr. : h HSHOBa uaiiacTHia ce. 

') C, D. i Carr. : oTpraina: rieč viie posnatii koja iato snaći. 

32* 

Digitized by VjOOQIC 



2f» 

AyaRHa e rJiasoH : e^anb ćpasb h Ivou^e kobI^h 6paBb h shmh rh 
orpHsa Bohe, Ay%HO e f^bbom; a »HBHHa BeJHRa HMa ce cnpa- 

THTH Tepe CTHMaTH. a ^8 6 Ha mwtjy SaKOHb 8 SRHBHHH 6 6- 

JI a R H ^ sataTH h CTimaTU nQnaJuy9 a aPO^hh 6paBi» noan 
AOK^e ce cTima luieTa. 



XLI. SaKOHb OA KpMBKb. 

108. A o;^ CBHHb saKOHb ecTB^ A« e Ay»HO VA^BOMj Ra^a e 
Ha »HTy, AOK*Ae HHe hhkjio ; Ta^a ra e ohh, HHraBo e asirro, bo- 
jiaHB y6HTH H oHbA^ npHHecTH ra Ha pBOTHHy, r^H e pHjio, h OHbAe 
ra H T H. ') aRO ma e sshto y TpaBy9 BO^aBB ra e y6HBb MCTpa- 
THTH sa ce; aa^b cBRBe***) hoch A^oe opyaKHe, HOcy h MOTHRy. 

109. Aro m e y BHHorpaAy, Rano e penenO; noAb rposAH 
CBHHe Mope ce y0HTH h noTpaTHTH 

110. Aro jiB e RpAHHi^aO c npa^HhH, a.AH aRO jiHe'&aTO 
CBHHb^ HHe HOBHRb BOJiaHb y6HTH HaH6ojiera ajiH RpAHHi^e^ Hero 
HHO xye a.xH Mane^ a^ ^auo a He Đefae y eAHO sacTaHbe. h aRo 
e npacai^b »npoBHH, a lecTb HHHXb MaBHxb^ Henua ce oh y6HTH 
Hero hhh; aHo jih e eAaHb caM npacaab aRHpoBHH opes HHHxb, 
HMa ce npBO ohođhauth npHAb cbhaohčom, a naRe o6ohhthbhih 
BQ;iaHb ra e ohh y6HTH h noTpaTHTH TaRO y aRHTy, rhro y bh- 
HorpaAyf aRO jih 6h ohh^ hh e npacapb, HMao rocuoAapa/ ROMy 
6h hmho*) r.AaBy ^Btn oa OHoran npaci^a, TaAa Hy ce HMa 
H T H *) rjiaaa oa Hera, a hho e Bojianb obh sa ce oćpaTBTH« 

111. 4a npBO ce Hina o6HaHTH hcthhom, e .ah My y hcto 
HamacTO y »e4yAity no6HJiHase oa rposAOBb ajiH oa aRHTa, ano e 



i) C, D. i Carr. smiH^ bcjhkj. 

*) C. 1 D. i Carr. ocTaBHTH. 

i) C i D. iroaja p«8Tuđa: CBatua. 

*) C. i D. RpdBHiia. 

') Tako piše samo A. , ostali p»ko imaju posvuda Hxao. 

•) C. , D. i Catr. ocTaBMTH. 



Digitized by VjOOQIC 



269 

y aKHTy 6ho. a toh ce pa8yMH aot^o^ aor^o Kojia noTeKy nyTeM, 
Ka^a ce »hto hoch, ajiH ce no hhh nyTi» hoch srhto i) y cho- 
iiHXb HeM4aiieH0 ; na^a a« ce 'Bypb noHHe hochth shto iiyTeM, 
'bypb TaH ćiMurb ne cyAH HHiqapb AOT^e^ ji,oi!iAe ce smio cnpaBH. 



XLIL KanHTy^ ofl, H8€Tyna. ^) 

112. H BO^aHb e noBHRb noBna iabCTynHTH; Tano na e o 
njieMeHb]i^HHy, KaRO oa CTBap« rH6yhe, RaRO 04 RpBB ajiB oa 
CBaRe Hse pHHH Mope ce H3CTynHTH. ^a -ah %c saROUb CTapH^ a« 
HCTyĐb HeHMa eACTyna. 

113. H TOH ce pa3yMH OBaROH. TpH6y %e a^ <iyA^ HabCTyab 
TaRH H y TaROBy MHCTy, rsro a^ vope obh cynapHaRb') e 
npiBAOM CTHCHyTH OHora, rh H8bCTynH; h saiOH ce roBopn, 
Aa HCTynb HeHMa hhhth OACTyna^ epe oa Hey8M02RHora*) 

HHTROpb HHe AyA^Hb. 



XLIIL Oa n^ieMeHbiiJiHHB. 

114. f. Tro AP»H n4eMeHbii^nHy HCMOpe ce hs ApSAHHa hs- 
HeTH 6p63b npaBAe. h aRO e AP^Rao NHpHo opeab onOBHAa^ 
roAHiii^B •ii* 9 T8Aa ce HeMO»e H8b ToraH ycH40BaTH hh npHTH. A8 
aRO e 8 6paT'B0H 6jihsbom, bjih a<^ohom, ^^^ bpbhom, TaAa 



1) Mjesto riećih : 40K^e Ro^a — »hto čita se u C , D. i Carr. ovako : aomm 
KOjm noviy n3^ex mano aociitm no obbz iiyTix. 

* B. BCKyna, C. , D. i Carr. MCDycTa Tako je a »rtm zakonu XLII. » famo 
Bto G. i D. Ipak njekoUko patah imaja H8CTyiL U Cflir. rukopisa pOina« 
jem samo nađpis ovoga zakona, jerbo nas ta vec ostavlja prepis g Kukn- 
ijevi<5a te nam daje nadalje samo nadpiee zakonah. 

t) Ri«ć je neobidna, zato je niša pisari razui^jdli, nego ra njftato BJe poste 
drago napisali ; B. ima : cynpoli, a G. i D. : ose cTsapH. 

*) Ostali imaja pogrešno Hey8iuioioort. 

*) B. C. onoBMAH, a to je, kako mi se čini, mnogo bolje. 

*) G. i D. Imajn i ovilje 4aoRoi. Vidi 1. opazkn k 99. ćl. 

Digitized by VjOOQIC 



tro 

BeMope 6hth npHCTOHHO HHrA^^pfi, nero ce Mope Bas^a Mey 6pa- 

TBOM BpBHOV BpBBBnOaTHOH npHlIHpilTH, T^E Ce KOMy KpH- 

ho BHAH) H CBaRa ce npaB^a ABHrHyTH na e o n^eneHBi]](RHy, sa 
e BpBHT^a. 

115. Aro ^h tro Rora nHTa no 3aR0By bsb njieMORBn^Hne^ 
HJiH e Majia hah BejiHRa^ hmb ra nosBaTH HaHnpH no 3aK0Hy ■ 
o6H9aio no4H^ROMy Ra^a Rnesb rpe ono rope; saHB ce HeMory 
yjioaRHTB y n;ieii6HBniiH(Hy) hhh nerc Kneab cyi|i^ ne tfyAyliH Bojia 
o6hio cTpanb. 

116. H TaRo *) RHe3y, RaRO e peleno, HMa ra nosBaTH 
c npHCTaBOM Ha RyhH roBopehfl: nosHBRM Te na TaH o6poRB, 
HneflOBaBniB; ^a hh HmaniB OAroBopHTH na obo, ^ 6yAy na Te 
roBopHTH. OBH aRO ]iy Ha Ta« nosoBB OAroBopii^ BOJiaHB e; ano 
jiH peqe: nosHBan me no 8aR0Hyj Ta^a ra Hva noanaTE j^o Tpa 
o6poRe. 

117. H Ra;^a ce cbh th hosobh cBpme, bro 6h tro peRao 
nnraiohH poRa npoRapaTypyy UMa My će a^th no 8aR0Hy ao ^pe- 
TBera o6poRa. 

118. H RaAa ce (BypB novine OAronapaTH obh, rh ^pmn^ bm 
saHB npoKapaTypB, BOjiaaB e peha: qa e n fah e toh^ rsb Heca 
Ha Me roBopHiuB? H*ii5iaH) horth no 3aR0Hy c RpncTanoMna jiRi^e 
seMJie n oćsecTH h yRa3aTR R3b 4eca ra npe« 

119. H naRe oneTB rbab AOHAy npHAB cyAB, noni^e na 6h ce 
CTpana noMorjia roBopehn: HMaM npaBir, a HBB^acTHTO aRo 6n 
peRao: nRcane npaBR; RMa ce no 3aR0Hy npaBem*) poRB na 

06p0RB A^TH. 

120. ToH ce TH poi^H Mory no 3aR0Hy HSBnpocHTH h hhro- 
Mype ce HeMope saROHB BaseTR. a» Honj^e nane ojiHmB saRoaa 

MOfJIH 6h 6hTU BJilU ce 3rOAHTHTaROBHnOA06HHy3pOIlH, 3aR0eM0- 

rjio Ih ce a^ctorho poRa HHTaTR. h tor ctor y pa3yHy h RynieBb- 



') B. npHrjie4aTK, C. i D. npaso chtm; oboje je pofilo it neumjeliioiU pbarah. 

•) C. i D. npH. 

i) C. i D. npBH ; B. npMik I« miiliiil, da je i er^e A* dobro iiepbao. 

Digitized by VjOOQIC 



^ntn OHRxBy ROH OAJiy9yiO; kh »017 npoi^HHiiTH, a^n ce poRb 
um sa y8poRB no^odanb, ajiH jihcto taspR (sic) >) kh pc^sa 
SBTa^ A^ HeHJva opaB^a cBora MHCTa^ RO-Ka ce cBaROMj Hina cARa- 

RO AH.'IHTH. 

XLIV. Oa aneaa. 
t21. Tro ce nefin RyHBTeHbTao '} 04Jiyu8, «ia AORHTa Ry'- 

BaHb 36opb IIO^HI^b, BOMHB 06 ^6 ABHrHyTH H BRO^aTR OpH^ RHe-« 

sa nojiHHRora, Ra^b H^e. a y HeroBH bojih ctoh ^o Apyrora 360- 
pa^ aRO ce xohe aReaaTH. 

122. Aro Meo RRe8y9 Ra^a RBesb rojihhrh rpe orojio^ 
OHa^aH Ha AOSHra, aRO 6a ce Ra CTpana HeRyHbTeHbTa^a, bo- 
jiaHb ce e aneJiaTH npu^b rocno^RHa Rnesa cnjiHi^Rora. h y He-« 
roBOH Boan ctoh fl,o TpeTBera ofipoRa, a.AH fae ce ane.iaTH 
ajiH ne. 

• . . koH My HHe aa^OBOJiHO HanyHH cBora HOBRRa 
npaBAy y<iHHHO. ^) a^ <^h naRb aRo oneTb ^o6jf^e obh, roh 
uHTa, fleiuia ojirtrth rocBOAapb oa cede, nero oa HOBRRa cBora^ 
RQR ce RpHBb ofiaaBA^* 

XLV. Oa npHCTaBH. 

123. IIpHCTaBH cy, no RHXb ce hrbo rosobr vo »»rorj, r 
flpaBAe HJtTaRx, h nopOTba; R opoAae, HTaRMHHe, h cbhao- 
HacTBa*) H cBdRe heo CTsapR h AyroBaHba Mey ;iyAMH. 



1) Nemam, Sto ora rieć znameniue. Varianti takodjer nepomaiu, jer B. ima : 
Tot cTsapH, a D.: Ta npH. C. se alaže s A. 

1) A. pi»e ovdje Cj) ; ali on melje titla bez potrebe i drugdje n. p. (dnfaHHH (100), 
^Teo (903). G. ima no, a B. i D. nemaja nikakova predlega. Zato dm* 
slim, da se ipak mora predlog zađrinti. Srav. ćl. 261. 

') B. ima itto tako, samo Sto piSe HanyHRia ; C. i D. pako piSa ovako t uoity 
Hnte 8a40BoidiHO Han^jruHiia caora hobimi i]p«U3i- Ako »e uime,da je „Ha- 
nSTHH** prislov, onda ce svakako najbolja biti lekcija rukopisa A. Glede na* 
vedene rieći sravnnj čl. 130. gdje je takodjer kao prislov uzeta. 

*•) C. i D. Imaju pogreSao: TaiMena' oaMio^aBCTit. Rieč ,,cBH4o«iacTBa'' dolazi u 
toj slici i a ^agib atnrih apoaiealcih, u* p. a VinodoL zakonu r. 138. 



Digitized by VjOOQIC 



124. H npHCTaBB^ xh cy noAo6HH n aoctohbh bhpb^ HaBJi« 

CTUTO pOTHH^ ecy BpHAHH KaROHO AHCMa H BHpOBaHV Cy, <) 

r^H %Hxh te Behe^ a cTpae ce. aRo .«h e h poTHH npiicTaBb, tok 
6oAe, »iey hhmh. Tepe npBCTaByio cRJia^HO h cTpne ce^ to e bh- 
poBaHO^ aRo flećH 6Hjia ROta 'Ba^ia ^) aJiH xHTpocTB^ Ha 6h ce 

MOrJlO OČHaHTH. 

125. H Ra^a npHCTaBB npHCTaBye, rh e H3BeAeHB bo^ahor 
CTpaHH, a APyra cTpaaa ctoh Ha y80HHi^e Tepe HyHH h HeiipH- 

rOBOpH HerOBH OpHCTaBIU^HBH^ TOR Pa CTpHH*) TO^flRO 6\^E 

H8b njieMeubii](HHe roahro oa HHora. aHO ah mj he ^a APT^^ <^Tpa- 
Ha npHroBopHTH h nopehH ra^ Bojianb e AOK^e npHCTaBye cToe- 
hH Ha HOraxb ; aRO ab npHCTaBb npHCTaBOBaBniH^) Tepe 
'Bypb ceAe y cyAy^ 'bypb ra.Hue BoaaBb. OHbAau obotb ABHrByTH 
HH ra nopefcH. 

126. Aro jih 6h tro nopeRao opHCTaBa a HaBJiacTHTO pot« 
Bora, Tepe ra AOCTurne sa RpBBora npucTaBa, ecTB saROHb cTapn, 
Aa My ce Hsiafo HSbCHbH TpH pećpa h hho Behe BupoBaH bh sa«- 
iBTopb ; aRO JIH ra Be6R A^^^'i'Hrao, ieh. ra e nopeRao, nero ce na« 
mao RpHB.b^ *) a TaAaH na ouora toh naA^? ^^ ^^ ^ npapa 
nopeRao« 

127. 4^ ^^A^ cy no.;iHua mhjiocthbhh saROHb yHHHHJia h 
y3aR0HHJia. aRO ce upHGTaB nope^e h A^cTHrae ce sa RpHBa, Ay- 
saHb e NpTBOiH Bpa»AOS[: uo OTpaHH, APyra onhHHH hojih^iroh* 
aRO Mi ra HeAOCTHrHe, nern ce npaĐb o6HaHAe, TaAa toh naAa 
Ha OHoraH. rh ra e HenpaBO nopenao: no cTpauH, a APyra no 

OnfcHHH. 



i) Zabacujem lekciju: BupoBauH cy4CTBy a B. , i BHpOBaHHiy u C. i D. 

*) Tftko ima i C. , B. i D. piSu pogreSno: onaj ima: Ba^ca, a ovaj : fala. 

*) C. i Đ. : Tora cTpaiiH. 

*) C. i D» opKCTaBDiH. U A. je svakako bolja. 

*) Tako se čita samo u A. i dobro je tako, ako se ried „KpHBb'' protegne na 
onoga, tko je pristava porekao, a ne na pristava ; ali je svakako lekcija 
nješto telka, te su lato pisari rukopisah B. , C. D. i Carr. (a đaforikovoj 
raspravi) voUli napisati :iipaB^ prot«&««.MK ft«d.»«: prfstav«. 



Digitized by CjOOQIC 



2?3 
XLVL OneT ofi, npacTaBH.^) . 

123. IIpncTaBy e saROHb: na ce roA« no npHCTaBy npe, kh 
xo}iB 6yAH npHCTaBb, Tepe ce npRnHTa n AOCTHrHe, hjih e njie- 
sieHBii^HHa inMH MHO, ToraH rpe npHCTaBy A^ceio j aKO m e Befce 
npHCTaBH y tom AyroBaHbio, TaAa hm e sae^Ho ^eceTO cbhm. »ro 
^H e npHCTaB poTHH, a Bebe 'Be npHCTaĐM nojiarb Hcra, Ta^a e 
poTHOMy npHCTaBy no^OBima Tora ^eccTora, a hhhm ocTaJiMM 
Apyra nojioBHifa. 

129. H naKe 04 ocyAOBb^) npHCTaBy e ;\cceTO CBaiiBxb 
0€yAOBb KaKO h HHora; aKO jih 1kHxb e Behe, RaRo e peneno. h 
TSRoepB OA y B A H r a, ») h oa fioHHora, h oa ocjiyxe, tro 6h 
npornaHb sa cboh y3poRb, TaRO jlh npHCTaBy e HeroBb aho a^- 
ceTH ; H OA Han^aliHBaHba, tro HOAa A^^poBO^HO^ ^h rpe npn- 
c T a B y *) AcceTO ; h oa 3apyRe, Ra ce no npHCTaBy 3apyHi! u 
npHiiHTa ce^ rpe npHCTaBy a^coto ; u OAa CBiixb HHUxb cTBapn n 
AyroBaHbl&H^ Re foah ce no npHCTaBy ncnpaB^aiO; rp^A^ A^ceTO^ 
aRO ne 6h ro Hne TaRMHHe^) sa HeroBy npHCTaBn^HHy. 

130. A^ *^H ^V^ npHCTaBy A^ceTO, aRo e HSb n^eMeMbo^Hne, 
OA OHoran, rh A^npe h Ao6yAe nJieMeHbD^HHy ; ohh npncTaBa 
KyHbTaTH *} HMa no Ao6iiTRy, rh e A)06ho; aRO jih e HHy cTBapb 
rH6yhy, TaAa ohh^ rh nHTa Tepb Ao6yAe c npaBAom ; aRO e Ayrb 
ajiH HHa CTBapb TaROBa, ohh^ rh AOĆHBa, HMa HHaTH HanyHH''; 
a OBH, RH HHe xoTHO npesb napne Ao6poBOJiHO njiaTHTH; ohh HMa 
npHCTana KyHBTaTH oa ce6e. 



1) Ovoga nađpina neiroa a C, Đ. i Carr. 

*) B. i C. imaju ovdje i odmah la tim : cy40B, »to ^e mora cabacili. 

*) C. i D. y4Hora. A ima prtvo. 

*) Mjealo iagik tloji n C. i D. : vop Aolle tp^cttm^ jtme. 

*) C. i D. pitfa kao i dragdje : TameHe. 

*) A. ima tu rieć u toj istoj alici i malo ka^nje ; ostali vele : icyiTeBTaTii, kto 
»to ima i A. po dragih mjestih. 

*) C. i D. HanjBo. 

33 



Digitized by VjOOQIC 



131. ToH KaKo e peleno dA npilCTaBa it HeroBe itpilcTaB- 
n^iiHe pa3y]iiH ce TaRO o ') nBe3Yy RaRO HHbAa ; h Tano oa npH- 
cTaea RHeaRa, KaKo ceora HHora*) npucTaBa. 

132. H TOH RaRO e HHcaHo oa npHCTaBn^HHe h ]i,vAa ^ece- 
Tora^ HB rpe npHCTasa, tor e BHme peneHO oa no^ftHHaHHHa ao 
nojiHHaHBHa. Hy mu 6h 6hjio') oa HSBBaHBnera ao no^HHaHHHa, 
TaAa cBaRO'Bako jih rpe npucTaBa oa HSBaHBHera, rh A^fiRBa 
npaBAy> A^c^TO. aRO jih 6h oa HSbBanBHera ao APyrora HSbBa- 
Hera 6H^a Ra napna y noaHi;HXB; TaAa rpe npHCTaBiuiHHa OHaROH, 
RaRO H Mey nojiHHaHH. 

133. ToHepeneHO oa npHCTaBii^HHe, na ce BHTa c npasAOR 
aaROHOM:^) TyH rpe npncTaBa A^ceTO; a& ^ro 6h ĆHJia npaB- 
Aa o6jiy6jieHa9 bmh npBAB cyi(H o6.iy6jieHHMH, TO]nyH HMa 6hth h 
npHCTasii^HHa o6jiy6jieHa, toh e no.ioBHi^a A^ceTora^ a toh oa OBe 
CTpane, RO'ba Behe Ao6HBa h ro'Bo(%) ce Behe npHBHTa, na HHe 
npHa HMHJia a^H AP^Rajia. 



XLVII. Ofl, AyroBB H nosoBOBB.^) 

134. Tro 6h ROMy y fijiaro (AyaKaH), •) hjih e Majio hjih 
Bejie^ HHMa ce hhtropb camoceroM njiahaTH, '') aRo ne 6h He- 



1) C. i D. piiu i ovdje pogreino, ntime : ■ . 

') Ovdje je pogrieiio i pisar rukopisa A., jerbo bi jamačno bio morao napi« 
sati : caaKora HHora. G. i D. piša : caora BHpnora, ali to nevalja. 

*) C. i D. neimaju te rieći ; A. i B. pako pi^a : 6hjih, a to je bez dvojbe 
mjesto: 6hjo. 

^) C. i D. umetjo medju rieći opasAoii aaKOHOii čestico u. Ako se ta čestica 
ispusti, kao sto to čini A. 9 onda M se rleč |,aaK0HOii" morala smatrati kao 
adjektiv) no tomu se, kao ito mi se čini, protivi parallelno n^esto n čl 188. 

') Svi ostali imaju fnoaoBH. 

') Ofa se rieč čita samo u C. i D. Čini mi se, da sam dobro učinio, sto sam 
ju u tejit uieo. 

C. i D Han^akaTi. A ima i a 161, Čl. njakaTM« 

Digitized by VjOOQIC 



275 

roBb HOBHRb; ^a HHTRopb ') HeHMa caM ce6ii npasAe hhhhth, 
Hero aKO cBora Ay»CHHKa naiaj^e Ha 36opy ajiH o ') KHe3y, ra^a e 
BOJiaHb OHbAe HaHb roBopuiH^ a ohb HMa My OArosapaTH ohah ; h 
TOTy aKO ra AOCTHrHe^ BoaaHb e ucnpocHTU npucjasa; kh ra na- 
OAaTH^ aKO My cam /^o6poBOJiHO HenjiaTU. 

135. Aro jih ra.nosoBe oa Aoma, HMa ra nosBaTH c npH- 
cTaBOM poTHHM MUL HHHM npHCTaBOH; Hcnp(o)cHBniH ra OA RHe- 
aa H c y A aUB •) »-»h h c t o *) oa cyAita , KaAa e o KHe3yO a 
naKe h BasAa HHbAa BOJiaHb e BaseTii CBaKb npHCTaBa oa cyAi^a9 
HMH 6h Bebe cyAa];b; tom 6ojie, na e hs Ayra Mope noaBaTM. 

1 36. Hon^e RaAa ko BasHiia npuciasa, BOJianb e peha : a^h- 
Te MH npHCTaBa ; tro mh ce AT^RaHb c n o b h^ *) a<^ vie HanjiaTH 
HaA HHM. aRO ^H ce He cnoBH, h tbko HMa npncTaBb hohth; aKo 
My ce cnoBH Ay»&Hb, HanjiaTHTH ra^ aRO jih ce HecnoBH av^ahb^ 
HMa ra nosBaTH HpuAb npaBAy* 

137. Aro jih 6h OHora ^ojubl Henainao, Hope ra nojoaAb KyfaH 
nosBaTH^ aKO e HTRopb AOMa, tro Mope A(>noBHAHTH rocnoAapy, 
KaAa AOHAe. 4Hcto ra e TpHĆH nosBaTH npna Tora, kbro Hope 
RpHCHHTH Ha npaBAy. aRO JIH 6h h h h b ^) Aa-ieRO 6ho Ha nyTy9 
Aa 6h HeMorao npHcnuTH, y tom HeMope RpHBb 6hth. aRO jh((h) 
6ho AyHSHHRb HHHb HeMohaHb, a He 6ho Ha cMpTH^ HMa nocjiaTH 
sa ce npoRapaTypa. 



C. i D. imaju ovako: aKO ho 6u M0BHi4aBa jhoo. To bi dalo dobar smisao ; 
ali ja ipak mislim, da se mora ladr&ati sto se nalasi a A. , ako se samo 
nevaram, da rieći „aeroBb hobhk** nainaći^a kmetića. 

') Ostali imadu opet pogrebno: B. ima: y, a C* i D. imi^u: npa/ 

*) C. i D. su izpustili ove rieći. 

*} Mislim, da ovdje nije pogriesio pisar rukopisa A.^ HCTOje ZZ. MCT0«| a to 
je zz JicTO. 

*) C. i D. c ioiesov. 

*) C. i D. imigu ovdje i dalje u ovom ćlanku: osoae. 

*) C. i D. 4H, a malo kaiige ispulijaju posve tu rioč. 

Digitized by VjOOQIC 



3Y5 

XLVIII Oa Ay5KHHK0Bj) 

138. Hy MH e Ay)KfiHKb, kh Hiie hh HeMohau* au na nyTy9 a 
H e n M u u ') ce noutH Ha nosoBb, Ta^^a ua npBH poKb HMa n^a- 
THTU 'I- 6o.iaHaHb; aKo JIH Ha ApyrH nenpHAe, Ta^a hhh 6hth 
ocyeHb -A* -'iu6py; »RO *ih Ha TpeTU poKb uenpiiA^ Ha nosoBb 
OHb a.iu HProBb npoKapaTypb, Ta;^a ry6H npaBAy, bro hhc 
o n.ieiaeHbiiJiHHy ; o^ai.ioacRBb aKo 6h 61/10 kh TaKOĐb noAo6aHb 

y3bpOKb. 

139 Ka^a jih -Bvpb HOBHKb AOCTHrHe, ^a My e Ay3KH0, Ta.^^a 
H ynpe Ay5KHHKa, Tep My Af>Ay npHCTOBa, kh ra nanJiaTH : HMa noH- 
TW M Han-iaiMTH ra y rH6ylieM, ^^K-^e ra aOTme; aKO «ih 6n He- 
CTajio a.iu He 6h.io rBdyheia^ a oho y flJieMcBbU^HHH^ ano 10 UMa. 
a OBH, KOMy e av^kho, HeHMa y36HrHyTH Hne^ne npaTeJKH no i^HHy 
40CTonHy, o;(.io»?e opy»ca MyiuKora Tepb xajiHHb ffieHbcKHXB; epe 
HHe no;^o6HO pacnacaxH opyH;a ioHaKy hh xa^HHb cb menh cBJia- 
MHTH. A^ Houib aKO 6h dH.io opy3K'Be 3ajiHxo ajiH xa4HHey na 6h 
Ay»HMKb CBOSOM B0.10M ^80, Ta/^a HH ToraH HeMOpe y36iirHyTH. 
HMacc nnKe y4HHHTH 3aKJiaAy poKb* 

MO. Ako jih 6h Ay2KHHKb oa6ho npiicTaBa h AOCTHrne ce, a« 
ra e oaOho, t^a^ y"»A» y ocyAb oa^ohhh; naRc ce HMa nociarH 

BOHBOAa CTOBapHUIbCTBOM. *) 

141. Ako noBHKb ojiejneHHTb HMa RMere cBoe, npHcraBbTaAB 
HeHMa ce noxHTUTH Ha Kyhy HeroBy^ Hero na KMera Heroaa« 

142. Ako .ih 6h upHCTaBb Henamao Ay?KHHKa A<>^h '^^A^ h^* 
MOpe 6hth oa^ohho. 

143. Aro ^h e KMCTHlkb R0«y atkah^; TaAa neroBb roeso- 
Aapb HMa m Hera opaBAJ y4HHHTH h onpaBy; bko jih e HeyqHHH, 



i) C. , D. i Carn neimaju ovoga nađpist. 
') OfltaH: HenoMHHe. 

*) Pisarem rakop. C. I Đ, bila je ta lieć neobična i zato eu ntpiaali: 

4pya6o3i. • ^ . ■ ' ' ■ • ' - 



Digitized by VjOOQIC 



277 

a OHb^ KOMy e av^kho, hmh hohtu upn^B HoAHi^a sa OHoran He- 
roBa rocnoA«pa, a« My peKy npaBAy y'iHHHTH; Hy jih h toinb 



XLIX; Oa napb6e. 

144. T ^ K^A^ c® ^yp6 cseKOjiHKe Te cTBapu H3bK0Jie h 
typB cTpaHe yjiii3y y napHy h 6yAe e^aHt ApyroMy o^roBapaTM, 

CBaRH OTHMdloliH H 0TeiKy1kH npaBH CBOe^ OBM, KOH HHTa^ rOBOpH : 

AP»HiaB Moe, aJiH moh.vb npBH.Kb, na npiicTOH Mene; xotro 6hxb 
c npaBAOM A^ 6h 6HJia MeRH Moa nJieMeHBn^HHa; a obh, kh aP^kH' 
TanO OAroBapa: na^e 'Ba aP^khi« njieMeHBai;HHy moh> h moiik 
cTapiitHXB, KOio caM HMHO H ApsKao OA BPKa^ ajinroBOpe: a^ caM 
Kynuo a^H HSABopHO saKOHom BHKyBR4HnM; a He ap^crm hh no- 
cHAyeM TBora hh tbohxb npBHXB^ HeAafi 6or! TOMyH Mope 6iith 
npaBAa, toh le nopoTbe 3aR0H0M no AP^caHBio. h tro e y aP* 
»aHBM); HaHJiHme^) oa A^Bua, BejiHRy npanB HMa, h tojihro 
Behe^ aRO e APSKao MHpno npesB yTHcRe ^) oa HHKora. aRO jih HMa 
.iHCTe CTOJiaMRC ajiH RanHTyocRe; ajiH oa Roe rocnoAe, aJiH mhc 
Roe AOCTOHHe jihctobo, TO e h toniB selka npan, h Hemope ce 
.lajcBRO cynpoliB TOMy0 napna 3ABHrHyTH; OAJioxee aRO 6« n osa 
Apyra cipana uMajia icoe ^ihctobO; BO.ia noAo6He npncTaBe^ aAn 
HHe AOCiOHue npaBH. a aRo tro HMa AP^^HBe HRroMy AOCTOune 
R npase aucTOBe, HeMOpe 6hth pora npOTU .ihctom, HeyxHTHBB 
npBO H Hepa36nBB JiHCta sa RpHSora; a^ Morjia 6h 6hth pOTa no« 
jiarB jiHCTa, a& b^ npoTU aHCTy npaB0My. 

145. Hy JIH HAPyra cTpana HMa KOe noAOćue jihctobo, Tpu- 
6y e bhahth h paarjieAaTH^ roh cy jihctobh 6ojih h noAofinirBH fl 
cTapH'&H H G 60JIHM peAOM yHHHeHH H e JIH no HHXb y«AH8eH0 y 
Apacanse. h ano 6h cBana cTpana HMajia ^hcto nCAOćne^ TaAa 
HMu ĆHTK poT9 ^H no AP»aHBfo ; PAJio»HBB aRO 6h ce cTpaae 
]ney co6oM noHyAnjie h ero 6h Roa cTpana o-a-bhh) peRJia na 



>) C. i D. dodaju : 4o6pa. Ja mMifn, da to nije bustIdi potrebito uz rieći : kh 
4pxH. Ostajad pako kod lekcije rukopiea A. amatram rleć »tmi'' kA^saime. 

*) Oftiali imada običniju rieć laBjacTHTo. 
*) C. i D. dodaju; a^iiTH napunite. 



Digitized by VjOOQIC 



278 

napuH ApyroH CTpaHH : BaaMH ce6H poTy h.ih lo neHi aycTH, o6e- 
pH Boe TM roAH (Aps^ro): *) to e sejiRKa npasB u TOMyH ce He- 
Mope aaxR0 npHroBopHTH ; OA^oase aKo 6h obh APyrH noKasHBao 
HHRy TaROByu>) npaBb^ Kol&a 6h Hor«Aa aaAOBo^a 6hth npedh 
poTe eAHora h APyrora. 

146. H aRO ce %ypB 0A^yqH nopoTbe*} cahoh CTpaHH 
casio- -I- ^) no 8aR0Hy hc oueMeBbu^HHe h aajioaKe ce nopoTam^R 
OHbAe CToeiiH^ BOJina 6h OHaH cipana APyroH CTpasH poTy »p- 

HyTlI C nOJLOBHUOM THXb HCTHX& nOpOTHBROBb ; aRO JIH OBeTb 

BpHe OHaH cjpana na OBoraH, TaAa HMa 6hth BeMy TaRoe c no- 
JiOBHi^OH poTa^*) caMOTpeTb; aRO jih oneT OHOHe Bpse, t«a» 
caMOApyrb; By jih h odot OBOMyH, TaAa caMOMy npncehM; brojih 
H oneT; TaAa BHpoM pehu ; aRO jih h oneT, TaAa npocTOH pH^jo. 



L. CTpaHH ho(%oh) ce npHHHTa nopoTbe. 

147. 1/1 aRO ce 'Bypb ro%o('B) CTpauH npHHHTa nopoTbe, ■ 
6yAy HaA thm, a^^ 6yfl,e sa npaBAy ro^hro roAHnopoTHHROBB6yA6 
oA.iyHeHO^ eAHa CTpasa h Apyra Hmaio ce caHTH Ha mhcto^ fah e 
0AJiyseH0; cAHa cTpaua boah nopoTHHRe, a APyra hoch mo^h c 
npHCTaBH H saR^eTBOM. h TOTy aRO 6h Roa cTpana Hefinjia RyH- 
u a*) cbohmh npaBHH, Mope c Tora npaBAy H8ryćHTH; OAJiose 
aKO 6h 6tfo UHRH TaROBH noAo6aHb y8poRb, rhh 6h Morao 6hth 
H8BHTb; ^) opeab HRe tajie *) ajiH xHTpocTH. hbojihc cycTpa- 



i) čita 06 »amo u G. i D. , nego spada ovamo. 
*; G. i D.: TaRy rmuevj, Kontezt je la A. 
t) C. i D. poTa. 

*) B. neima nikakova broja, a u A. ae nemože .|. čltio razabrati, ali aato C. 
i D. sasvim rasgovetno pibu : 4eceT ijy4H. 

*) Odavlje pa do konea lakona imaju G. i D. ovako: Tep aio jn oner, Ta4a 
HeKa My e caxo4pyr, noau pek BiipoH, a HainocM pmiy. 

*) G. i Đ. cnpaBHa. 

') G. MsaviaH« 

') B. ima i ovdje: Ba4ce. 



Digitized by VjOOQIC 



279 

ne oAMHttaTH poKe^ ^a nopOTHHQii^ ohh ]tMcy >) bo^rh eARor« 
poRa OAnaKHyTH. 

148. H Rd^a %Yfh 6yAe Ha 8a6aniHH poRb, Tep 6r e^na CTpa- 
Ha RynHa ^ourjia na poRB cbohmh npaaMH a APyre ne 6hjio, HSia 
oBa cTpana nenaTR ao MpaRa h na^osHTH oraHB m SBaTH Apyry 
CTpaHy; aRo ^n e He6yAe^ Mope c ToraH npaBAy H8ry6RTR^ ne- 
6yAy^R noAo6Ha y8poRa9 a^ HHUe A^m^ia ; aRo jh hhrr ji^no 6yAe 
a He6yAe RynHO, HomB TaRoe jir Hope H3ry6HTH. 

149. Aro jih ce o6h cTpane RynHo caHAy HapoRB^raAa obr^ 
RH HOCH mohvif HMa HXB A^TH npHCTaBy, RH saR^HHa. H RaAa %ypB 
6yAe RpoTH^ aRO 6h ce HHaRO ReHaTaRMHJiH nero ftype sa 
poTy 6yfi,e,*) TOTy aRO 6h ce tro ncRynHO aav oaho^ho h 
nycTH MA ra CTpana y npaBO hmo, toh Rano a& ^h npHcerao ano 
AH npHcery cbh, HB0HRa>)H nopTHHi^H, no saRJieTBH ynpaBB, 
TOH (e) TaH npaBAa AO^RTa} ano jih roh nopoTHHRB HenpHcene, 
RBRO Aft 6n CBH HenpHcer^H^ He6yAyl)H Re hhb HaHHHB6e. 

150. Toh ce pa8yMH TaRO H3B n^eHeHBii^HHe, TaRo H8 hho- 
ra rH6yliera9 TaRO h8b rpbh, TaRo h8b Ayra, rano hsb cBane hbo 
CTBapH; peRyliHy fah 6h 6hjo nopoTBe, CBe HMa no Tan saROHB 

nOHTH^ H HBHMa 6hTH y TaROBy AyrOBaHBI0 XHTpOCTB9 aJIH XHM6a^ 

ajiH npHBapBRa, Ra 6h Ha nouiTy yHHHeHa. 



LI. Oa ocyAH. 

151. H cBaRora ocyAa rpe i^o^oBHita cTpaHR, aApyra onlhH- 
, HH, a npKCTaBy na e aaROHB, petero. aRO ^h 6h 6ho rmcthIib, 
RH rocnoAHHa HMa, TaAa npBO rpe nojiOBHi^a rocnoAapy, a aPT* 
ra cTpaHH. 



1) Tako 06 diu u C. i D. , i to sam morao a teit meti, jarbota pitfilrf mko- 
pbah A. i B. doista pOfrieiili. kada su mjesto toga napbali : ■ om qr, kao 
Ito de to odmah opaziti svaki pravoinanac a i jeilkosloTac. 

') C. i D. isralnju it>!u mUao drugimi rečmi, naime: u^torAOr aeto 4a pora 
6yAe. 

•) C. D. imajo pofresao: Boiai. 

Digitized by VjOOQIC 



£80 

152. KaKo e peleno oa ocyAa saciasHora, yKojiHKO ce tko 

SaCTBBH MO 8aR0Hy, KaROHO e AOCTORHO H SaKOHHTO, y TOJIUKB 

ocyAB ynaAa ohh, kh y^HHH npHRo sacTaBe. 

153. H TaKO ToraH ocyAa h cBaBbra ocyAa rpe no cTpaHH) 
a APyra no ohhm cyAiteM, ku toh 6yAy cyAHJiH: aRO e o rhc- 
8y;0 TaAa RBC3y h cyAtieH; aRo ah cy cyAtlH poTBHuif^ raAa 
HH»; aRO JiH e npHAb sćopoM^ TaAa onhHHH; ^h toh OHOMy0 cyAy 
B nHTaBBio, npHAB RHM 6yAe yHHHeHaO aacTaBa h AonHTaHa 

154. Homb OBOH IIojiHi^a npHtame h y8aR0HRnie : a& tko toak 
6h Kora oncoBao y 86opy, aJiH na caHMy, ajiH 0RHe3y'} o^) 
BHTaHbH), Aa e ocyeHb 4u6ap I*. 

155. Aro jim 6m ce tro na Rora noBao ćoein pyRox, bjir 
naJiHi^oM, ajiH 6aT0M; a.iH y caBMy, aau Ba 36opy^ ajiH o KHe3y, 
Aa e ocyeHb Jiii6ap n*; »"<> ^^ ^^ yAPHO, a^ e ocy£Bb m- 
6apB »A« . 

156. Tko jih 6h notao opy»%e na 6oh y 36opy; a^i« na can- 
3iy, ajiH R B e 3 y, ») A« e ocyeflb y p y K y. •) 

157. H TKoroAH 6h ce naRe aa Te TaROBe ocyAe mojiho, a^ 
ynaAa y onnepb ocyAb. 



LIL Oa Kpelie» 

158. Ha Rora 6h y3peHeHa Rpe<Ba, Tepb npna 9paBAy, A« 
BHe^ ''^ HMa iiy ce HaJioiKHTH nopoTbe: aRO e HcnoAb npara, TaA> 
caMO- *|-, aRO Ati e HHbAH, TaAa cano- •$• • 



C. i D. npi4 icHe30)i. 
») C. i D. miTaHa. 



*) C. i D. Dpit4 KHeSOM. 

«) C. i D. y. u iL je svakako bolje. 
'*) €. i D. irpM4 Mteso«. 
•) C. i D. pyKOM. 
*) 1fe£iU ae tt C. i D. , premda nije »uy\»nQ 



Digitized by VjOOQIC 



159. Aro će Heo^CTOrt Tcpt» ce RpHĐB haha^, Ta^a yna;ia oua« 
KO, RaKO e npBo oRcano ; a Hina 6hth saRjieTBa, ^a Hne 
HecTaHfii HH BHCTaHb. aRo ^H ce o^ctom h npaBB ce naH/^e, Ta^a 
OBH^ RH ra e npasa os^vorJiacno u nanb toh hao y3peRao, ohb 
ocTae noA ohhm y8poROM h no^ ohoh noRopoM, Ron no 6h ohh 
AyaKaHi», aRO ^h 6u ce RpuBb nauiao. nero aRO 6h oa TO^HRa, 
RaRo 6h UMHjia r^nasa rorth, repe ce obh o^cTao h npasb ce 
Hamao, ra^a My ce HMa ohh HCRynHTH nyHOH Bpa»AOM.') 

160. H HeMape ce na ooRpel^e pora y3BpHyTH. 



LIII. Oa Kpete, Ka ce yxHTH.*) 

» 

161. Tro 6h yxHTHO noRpe'By, aRO e ro jrhbo^ HMa My sa 
6HJiHrB yxa ypH8aTH, Tepb rohth r upaB^H; aRO jih e MHa npa- 
Te»b^ a OHbHHHM y6HJiH3RHBb H ycBHAoqsBb)^) Tep 
nouTH R npaBAH* 

. 162. Aro jlju e HJioBHRb, rh hhb rocno^apa, 0H0H»iy enpaB- 
Aa^ AS HeHMa HOBHRb caM ce6e n.»afcaTH h OABaaeTH, Bero čamo 
aRO 6h cTHrao n yxHTHO Muv^en^ fah 4yne3Kb neroBO boah hjh 

HOCtf, BOJBEb 6h CBOe BaSOTH. *) 

LIV. Oa ^yne3KH.*) 

163. f Tro 6h ce Hamao jiyne3Bb uojiH^aHHHb, rh 6h Rpeo 
y no^Bi^Hx. 



') C. i D. imaju ovdje ovakovu lekciju: seke hko 6h ce saK^eJu nopoTHHim . 
To su prepisaielji sami »kovali, da u DJekako protumače ovo oteže mjeato* 

') C. i D. imaju : npaB40M, ali je to bez dvojbe pogrešno. 

t) U C. , D. i Carr. neima ovoga nadpisa. 

«) B. a OHH y6MJH}KH H ycBHAOMHB ; C. 1 D. a OH ce jĆAAmmm m ocbh4uvh. Sve 
to neramjuje ovoga otežega mjeata, koje demo jo5 oajbolje razumjeti, Bko 
se zadrži lekcija rukopisa A. 

*) Mjesto : 4a ueHMa — cBoe Basern stoji u C. i D. sasvim pogrešno : 4aHa; a 
caM ce6e njiaka. 

*) C. , D. i Carr. oeimaju ovoga nadpisa. 

34 



Digitized by VjOOQIC 



282 

Tro 5h yRpeo RORomb^ ^jmmh e rosom, a tro yRpeAe R03y 
a.;iH HHH 6paBb, at^^h ^ bojioh, ajiH to^hro bphahocth; a tro 
yRpeAe , Ha 6h m h h y ji o ■) bphahocth JiHfiapB .p* y HMa ce 

OfiHCHTH. 

t64. Ako 6h noAH^iaHiiHb yRpeo hhbah, He6yAyhH y paa- 
uupbio, HMa njiaTUTR AynJini](y. 

165 Tko jih 6h ce jiyneffib o^ HHyAe yxHTiio y Kpe^H y 
IIoJiiiUHXb^ HMa ce JiH no cBaKH nyT o6hchth. 

166. fl,^ TKO 6h ce Jiynea5b Hauiao y cejiy i»eyco6aqb, Ta;<a 
ne čamo aV^^hb e očHoieHb'^eM, fl,n h cbhm na HMa: aKO HMa 
naeMeHi>n;nHy, ocTae 6jH»HeMy, a hho 6.iaro onhHHH. 

167. Ako jih e KMeTHhb, Ta^ My rocnoAapy no nnanba, a 
Apyra onh^inH. 

168. Kh jih 6h noKpeo CBora rocno^apa, Ay3KflHi» e h raa- 
BOM H OjiaroM. RH JIH 6h Rpeo rocno^apa^ y Kora 6h crao y 
HauMy, Ay»aHb e AynJio. 



LV. (3a HeBHpcTBO.) 

169. Tko ..ih 6h nojiH4aHHHb nab^H nsBaHb 6ho na coah ajiH 
y cjiyHc6H, Tepe rocnoAapy yqHHHO roio HeBHpy ajiH cpaMOTyy ajiH 
ra o6py»;HO, ajiH My hho Roe SJio hhhhho, Ta^a ce HMa ohr RpH- 
B'du,b THpaTH H HCKaTH; H HeHMa sa TOH HHeAaHb HeroBb 6jih»hh 
HHRoe 3JI0 noAJiehn^ ^ememe neroBb aho Bacb. hjih e naoMeubn^H- 
ua, H^H e rH6y)ie, ry6H ra OHb h HMa ynacTH y 6jiHffiHera. a tou 
aaTOH, Hena ce HHTKopb HeyqH TdROBe xyA06e h He^HCTohe 

HHHHTH 



LVI. SsKOHb OA KOJIOBaH. 

170. Ko.AOBae MJiHHbCRe ajiH CTy0He, fah cy CTape u <iHe 
cy 6Hjie, HeMory ce saseTH npec npaBAc, aRO 6h npcM h oa A^b- 



G. i D. Bai^a.io. 

Digitized by VjOOQIC 



283 

(t HasaBeTBmajiei) aaH CTa^e neHa^HRene: HMa ce đh^utk, 
I, HHroBe cy ii tro Hxb e Apasao; thko HMa 6htii h 0CTaTKy. '^J 

I 

t71. Ako jih tko xohe HaHHBHTU uoBy KOJiosaio^ fah uho 
npBO ČH^a: aKO e na HeroBOH ahohhiih ocoćHTa^ A^ ^ BOAaHb 
Ha cB0iiy rpaAHTH; Hy Jiu e iiiey ćpaT'BOM ajiH hhom APy»HB0M 

BpBHTlOM, ') Tep 6h X0TH0 HHHHTH KO«AOBaiO, a HHH ROH ARO- 

BHi^H ycTaBjiaH) ajiH onoBHAaH)^ p^^ e n hbm a^o, TaAa Heaiope 
f My TOU 611TH ca9iOMy ćpes hhil\b, KHxb ouBAe THHe^) aho. 

172. Ako jiu 6h rpaAHO TaKO Ha ontienom, Tep ]Ny HHTKopb 
HenpoTHBHO, HH ycTaBjiao ^ hm ohobhaao , uero ohb c MHpoM 

, rpaAHO npesa csaBe npoTHBu^HHe h y^BHH0, m^iHHb h liypb ce 
o6pHyo M«AHHb aAH HHa KoaoBa'&a, to My ce %ype Bebe BaseTH 
HeMope H3 pyKb, a& luope ]»y ce y MHpy nocTaBHTH h y a^o hc« 

I roBb; a toh, sa^b ce Heaiope MJiHHb y tmh *) nocTaBHTH^ hh ce 
Mope naRb aacHO aJiH ćpso yHHHHTH. 

173. no CTapoNy 3aR0uy m^hhb ce hhhh Ha neTb ahjiobb: 
, npBH Auo rpe sen^iH, na koh ce CTann; APyrH rpe Ha B0Ay9 Ka 

ce AOBeAe R MHCTy, fah he mjihab 6hth ; rpcTH aho srpaAaM, 
KyiiH, H 8UAy9 H jiHcy, h cBeHy na ce Kohe jiHca y (cBe]wy) *) 
]»iJiHfly ; HOTBpTH AHO Ha »pBHe H rposAta, a neTH aho m e- 
BiTpy9''} RHra hhhhh aP^kh,^) h HanuHa h nacTOH, h hh- 
roBa ne foah AHOHHiia peRyhH seinjia no 6pHry ajin no Kpaw pHKe 



I) Pistr rukop. G. nije razumio rieći pa je napieao: saBeKma^e; D. je barem 
smisao po prilici pogodio napisavsi : lapastiane* 

*) C. ocTaTH, D. s t a 1 o. I jedno i drugo mora se zabaciti. 

t) Svi ostali imađa: apsaoM. 

*) C. i D. : KH 0H4e BH<iy, Nemoie se uzeti, da je bolje nego u A. 

») C. i D. ycTMH 5 B. MjTHe. Sve je to nevaljale. ^ 

*) To je meto iz ostalih rukopisah, jerbo je pisar rukop. A. ovdje pOgrieiio^ 
kad je napisao : csete. 

') C. i D. tfemTpoBi. 

*) C. i Đ. H KH ra 4P»h h nuuM. Čini mi se, da bi se iz ovoga variant« sva- 
kako imala meti cestica n. 

34* 



Digitized by VjOOQIC 



284 

ajiH TeKy1iHqe ; Ta^a RaKo ro^n aP^h AHOBHi^a no Rpaio, raKo e 
HeroBo AO no puKe. tom e saKOBb cTapH. 



LVII. SaKOHb Ofl, cyffcaHb. 

174. Mey nue saKone dojih^ko ecTb saROHb, Kon roBope o^ 
cy»caBb. Ra^a 6ii roh cy»aHb no cpuhn yuiao Ofl, cBora rocno- 
^apa, y Rora 6h 6ho yxHheBb, Tepe oa Bera yniaAb a ApyrH ra 
oneT yxuTHo; MHHyBUjH eABy Hohb, Tau e cyacaHb oBoraH, rh ra 
e nocjina yxHTH0; HSJiosHBb aerone Ao6pe bojio. 

175. Aro jih 6h Tae cy9KaBb 6ho OABecao roh) po6y oho- 
raH, RH ra e npiia 6ho yxHTHO^ ') Hua My ce Tan po6a apaTHTH. 
a TOH, qa e Mey nojiHHaRH c no^iHnaHH ; a oa HCBaBMXb mbo« 
ro Befce. 



LVIll. (y^oMaK saKOHa.^) 

176. A HBdRO Ho cBaRH nyTb yn8Aa Rano e sropa nacaso; 
OA«AOffiHBb aRO ĆH 6ii.Aa 6jiyAHBi^a oa njiahe^ Tepb lo TaRO chjio- 
Bao, ynaAa y ocyAb crohh JiH6ap *k€** 



LIX. Oa rpHxa HenoAOĆHa* 

177. Aro 6h ce tro nama y rpHxy HenoAo6By9 na ce aose 
rpnxb coAOHCRH, ajiH 6h 6H.ia nyinHa rJiaaa a^« acencRa, rh 6h 
6ho y TOM fleHHCTy rpHxy, HMa ce ca»raTH opeaa cBaRora chh- 
jiOBaB^a; a la e oa HuaBba, HHMa BaseTH hbh 

ROH/ npHCTOH. 



«) C. i D. HMao, 



i) Zakon od inžanjah ftoji u rakppisa A* na 97. »trani; 98. strana oatarUena 
je čista a na 99, slieđi odmah poćetka ovaj ulomak. Suded po aadriaja 
njegoTu rekao bik, da spada na konac zakona LXXVIII. te da je aamo po- 
greškom piaara odtrgnut od ostaloga aakona, ka komu patri. 



Digitized by VjOOQIC 



285 

178. Aro jih 6h ce rpHion Ham^a seHBCRa r-iasn, Ka 6h ;^HTe 
^A^BH^a BO^oiTKaKO roAHpb xohB Ha CBHTy ajiH kh]«xo1ib iiyTeM ajiH 
^aHHHOM, HMa 6hth no cBaKH nyT orHOM ca»raHa, aKO ce HaH^e* 

179« H aKO ce oćKaH^e tbh TaRoea^ HMa csaRH hjiobhrb^ TaKO 
MyinKa rJiasa RaKO »eHbćRa, TyH TaK0By, Ra^ H) oćohuth, HMa lO 
xUTaTH Bo;^b aapoRB jiH6apb »kc* • 

180. A Ad y cBaKOMy cejiy ^Ba npHCTasa 6yAeTa, ') Ra 
6h 6HJia OHHTa; aRO 6h tro HexoTHO xHTaTn h BesaTH Te TaRose 
H noBecTH HXB HpHAb onhHdy. 

181. Aro jih 6h ce tro sa ho psao npoTH TaROBo{'&) no- 
co6h, A^ e Apyri» TaKOBy KpHBuy. aRO 4h 6a ohh npucTasH He- 
XTHJIH BanHTH Ha He^ A^ ^ AT^k^hb ^u* -VH^^apB y onhHHy no^H^Ry. 



LX. Ofl, niKOAe. 
182. Ha KOHaiiB h Ha cBpineHHe, kohm roAHpB n^ren aJiB 

HaHHHOM, HJIH XOTe HJH HeXOTe, HOBHKB HOBURy y4HHH ROK) u](eTy 

y 6jiary h y HMauBid, ajiH y acuBOMy, aau rH6yheMy, aJiH Hern- 
6yheMy^ ajiH y »HTy, ajiH y roSoh xbbB Ha cBHTy CTBapH^ xohe 
CBaKa npaBAa^Aa ^y H^aTH h y4HHH saAOBOJiHO. Hero caMO tro 
y«9HHH HexoTe^ Hna My čhth pa3yMaRB; a tro yqHHH xoTe aM 
3axBaaHB ce, ^) HMa Teasy noRopy noAHecTH. 



LXL SaKOHB GA nacB. 

183« Tro HMa nca, BejtHRora a^H »ajiora, TaAa AmiHj RaAa 
MHHe A^HB cBeTora 'banoBa Bejiora^ HMa sesaTH sca, a& nesočjie 



*) Premda pisar rakopUa C. naročito veli, da je kOmad ovoga zakona, poćam 
od 178. ć].» izvadio „iz sUiroga zakona/* zato ipak nije umio ovdje zadr- 
iati duala, nego je napieao : 6yA.y Ta Ka 6h itd. Tako je napisao i pisar 
rukopisa B. 

*) B. sasa^HB ce; C. i D. aaBaJHUUji ce. Na prvi se pogled ćfni, da je ovdje 
velika pogreška ne zamo u ostalih rukopisih, nego i u A ; ali sva te&koća 
prodje, ako se rieć suaajHTH ce uzme u značenju gloriari« sich rOhmen* 



Digitized by VjOOQIC 



286 



rposAOBb, ajm siy MMa npHBesaTii Rjiy^ii, KOMy e KJiyKa o^ ^asra 
(k i; a^ BejiHKO]Hy ncy ; aKO jih e MaHH nacb, Ta^a tojihko 
MaHH RjiyHB, K HeMy no^oćanb. 

184. Ako jih ume TOra, Tepb ce HaH^e npocTb nacb, Ta^a 
OHO ccjio BOJICO e y6HTH My 6paBb abhsh >) rocnoAapy, ^sroBb 
e nacb^ a^H tojihko spn^HOCTH BaaeiH h o6pHyTH Hey cejio, 3a 
cBaRO HamacTbe, He6yAy])H jih e^anb ^aHb. 

185. U tom aKO 6h ra tro sacTao y cBOHXb pp08AHXb, bo- 
asHb ra e y6HTH3 aKO jih 6h ra sacrao c RjiyHeM y rposAHXb 
cB0Hxb3 BOJiaHb ra e ') 6hth, a^ He y6HTH. toh ce HMa tpdhth, 
AORJie ce macTb cnpaBH. ^) 

186. Aro ^u 6h ce nacb OTprao^ ajiH OArpuaao, aJiH ce no 
HflH nyTb o;^pHiuHO^ a rocno^apb sa hhm mao, a^H SBao^ ;^a ra 
%aMe^ Bojia nocao neroBb, Ta^a OHa^H HeHMa ynacTH y oc^yxy*} 
aropa peHeHy. 



LXII. 3aK0Hb OA Ph6. 

187. r^H e HHe jiobhiu^c, H4U pHČHaRb^ ajiH saTOHb, *) Ta^a 
HHTKopb HeMope c npaBAOM npea neroBe BOjie OHbfte jiobhth, KaRO 
Aa My OHO H3 Aoma BasHAia. 



i) A. ima KOHOua, B. KOHonua, C« Kona. Stvar me je sama navela, da sam se 
odlučio za variant Koaa. C. dodaje po»lje te rieći: sejiiKora, no to je »a« 
viSno. 

s) C. ima 4BH8e ; na ja zadriajem ipak lekcija rukopisa A. te amatram abmsm 
kao adjektiv. 

•> U C. i D. neima riećih: y6MTH — sOjiauB ra e. 

^) C. i D. cTaBH. Valjda au piaari mialili na navadno znamenovanje riedi 

MaCTfc. 

*) Svi osim A. ocy4y^ ali to raoiemo zabaciti. 
*j C. i D. tarjiH. 



Digitized by VjOOQIC 



287 



LXUI. (JIhct ofl, KHeaa not^HHKora. *) 

Hcyci> *^aeo8o*) Aan^ s* arycTa. 

188. t Mey saROHe HHe no^uHRe HojiHi^a y8aK0HHme h ycTa- 
HOBHTHme OBaKO H no OBH nyTb. saniTO ce 6ifxy sro^^H^e iuey 
nojiH^aHH HHRe pasjiHRe Ae«epeHB]](He h cneTHe h csa^e Mey (o)Be 

JiyAH, HHfflTO sa HHHB, a HHIHTO sa RpBH^ H RBHCTBHyHe, H CRaH* 

Aa.ie, H HHRe ^Hre h napTH o^ MH03Hxb ao mho3hxb : h TaRo IIo- 
jiHi^a OBH AaHB sropa nHcaHH, 6Y?i,yhjii y RynHy 36opy, CRja^no u 
«AHHO y«iHHHme h y3aR0HHnie osaRO h no obh nyTB^ ^^a npnaure 
H ceAHHHme TBpAO h nenoMHHHTO na cRjia^B h na MHpB h Gpai^TBO 
H e^HHBCTBO RaRO 6 HFAapB 6hjio^ peRyhH Ha e y CTsap ouiieHy. 
a cBaR0My npaB^a na MHCTy. cBaRH nHTan CBora no 8aR0Hy, rhro 
e o6HHaH H saROHB. a na e o^ OBoran cRanB^a^ta ajiH Roe pasjiH« 
Re MeTepBče^ ') a^ cBaRH HMa c MHpoM n y MHpy CBoe CTBa* 
pn HHHHTH c npaBAOM H saROHOM. a Aa Hnma HHTRopB y IIojiHi^Hb 
HHHUTH CMeTHy, a^H pa3Bpxy, ajiH Roe JiHre boarth a^H n a p- 
Te, ^) c ?eca »ope y IIojihi^hkb 6hth cRan^ao, aJiH RO'Ba CMeTHa, 
ajiH cBaAa; ajiH naRe Roe naHBRe') chochth HcnoAoOae; aaH 
Roe cHJie ajiH HOBbii^HHe hhhhth, boa sapoRB oa HOBHpe rocnoA- 
HRe H noJiHHRe h uoab H3ry6^eHHe cnera cBora Ao6pa ; a^ My ce 
o6pHe y onhHHy TH6yhe, a n^eMeHBO^HHa 6jiRSHeMy, a a^ My ce 
Ryha y»e»e, a ohb a« 6yAe y 6aHBAy oa rjiane. 



*) Ovaj pO0ve nenhođan nadpis imaja samo C. i D, i Carr. 

') Ova je godina u A. ovako ubiljeieoa :*,rA608o C. i D. piSu: •^HIsOSm a 
B. je sasvim izpisao : Tycyta nei cto ce4aM4eceT h ccamo ; ne i ma dakle 
dvojbe, da je A. uzeo ae mjesto H'K* 

*) B. HHTep6e; C. iieTpHĆM; D. HHeiepće« Prepisavtli tako vierno sto se Ćita 
u svako 11 rukopisu ućinio sam sve, što sam umio, le još samo dodajem, da 
mi se čini, da 6e tu biti njekakova ludja rieć. 

*) C. i D. imaju: nap6e, nu to je sasvim pogrešno. 

*) B. naHRaae, C. HHKe ; jedno i drugo raoftemo zabaciti. D. ima ved bolje nai- 
me: painke. 



Digitized by VjOOQIC 



288 

LXIV. (RaAa K^ieruh rpe oa rocnOAapa cBora.) 

189. H Ka^a RaHH RMeTHhb iiohth o^ rocnoppa cBora, Ta^a 
HaHnpH HMa, saTBopHBBOiH y ABopy cBOMy h y KyliH cBe na Hiua 
HMaHba, HJiH »MBHHe, n^n HHOra 6jiara rH6yhera, hjih Hton^e ano 
6h 6a]i;iiHe; Ky 6h boa hhm creRao, Tepe Hiia npHSBaTH cBorđ 
rocnoAapa, Tep My petiH: rocno^Hiie^ to e cBe 6o»e h tboc, bo- 
jiaHB (cH) ^^ ocTaBHTit, BO.«aHB HeocTaBH. H TOTy TaROH yqR- 
BHBnm, aRO 6h wy na y3eo, Bojianb 6u hjih cse h^h hhrh a^o; 
Hy M/l My OHAH oc^ofio^H, H)p iiy nocjH HHe BOJiaHB rocno^apB 
oHoraH BasHMaTH; qa ro^H My e e^RO^B ocjioćo^ho. 

190. Aro jih 6h ce Rpeo oraH, fab to^h ra rocnoAapB cth« 
THC^ BOJiaHB My e cse BaseTH h Hora csesaTH rero HeBHpHa. 

191. HanoROHB h na cBpxy BMa ce bhahth h pa8a6paTH, a^R 
rocno^apB Ri«eTa OAroHH, aan ohb oa rocno^apa 6h2rh npesB y3* 
poRa; toh ce HMa pasjiHRO npoi^HHHTH : BOJiaHB e HOBHRb 8jia6H- 
3RaTH, aRO Mope. 



LXV. 0^ MHpe HCHTHe. 

192. Hmb 6hth y nojiHi^HXB Bas^H^) MHpa cTapa, qaene- 
Tuai AH^OM Belia o^ 6aeTa?Re, TaRO ^a npMX0AH. y qeTHpii Ksapie 
noaH^Re neTB cTa^yHbCRHXB; o^-noace aRO 6h ce na hho Iloaiiiiia 
AoroBopHJia, rep yqHHHjiH eAHHBHO la ^h hhm ćojie bhahth. ^) 



LXVI. SaROHb OA nataMHHRa.^) 

193. Tro 6h na'l^ao na'BamHHRa, Ro-Be xotib BpcTe, ajiH 3aRy 
xo})b UHHy, HJIH na roh) xohb pa6oTy; ua ro^Hii^e^ ajiH na naHe^ 



*) Tu rieć imaju samo C. i D.; B. ima mjesto nje ie, a A. neima ništa. Mi- 
slim, da sam ju pravom u text uvrstio. 

i) Ostali : Bas^a. Pisarem je bila poznata samo rieć B<)34a zz uviek, a sa bi34« 
n Ba34H nisu znali. 

*) C. i D. : va 6b ce iniiM ćoi^e bhahjo. 

*) C. i D. pilo po svem zakonu: uaiiieHHK. Tako ima i Carr. u jiađpisa. 



I 



Digitized by VjOOQIC 



288 

ajlit aa Bele, KO&e CTap^ s^isoH^ A^ aKo 6h EaKaa^aam nomao 
OA rocooAapa ue AOCTasniH ■) epune cBoe a npes HHKora no- 
Ao6Ha jspoKa, Bo^aHB My e rocnoAapb HeiuaTHTH HHmrapb; Hy 
jiK 6h ra jrocaa^apb npesb japoRa A^^^cTOuaa p^arHao npua a^- 
CTaHba, *) HNa ra lOaTain sa QyMb Ha^an^ 

194. To e 6ho cTapn saKOHb a^ caAa IIojiHi^a npHy3aR0Hii- 

Hre MH4QCTHBHM SaROBb OBaRO. aRO 60 Ha-BaMAHRb CTaO HHRO BpH<- 

vOf a Hey<iHaHBiau HHRora SJia aJiH meie^ BoaaHb e BHTaTif oa 
rocnoAapa obu a^o Ha:^Ma9 ro^hro e BpHNefla aacTao^ Tepe noa- 
TB.jiano noRjioBHBb ce ; aao aa 6b naae rocBOAapy TOJianae 
yBbxoxaao ce y aoe xolib spame yHaHaTa paHyBb c Hal^asiflaROJii 
CBO^am^ Bjo^aab ra e BJiaTaBb'} sa obojibro, aojiaRo e ciao^ 
Tepb ]iiy astb npoiB^eaae ; a iroa saTOa, aeaa e csaRb c4o6oAaab. 
aero caMo Tpa6a e Bpameaa npot^aaaTa oa rOAan^a, 8a<ib e sava 
TpyABaa spaaoM aero ^aio, a .aaTO e wf9]^wo pa6oToiifb aero 
sama. 



LXy|l« (Jl^GT, Ka jUBH Raes Ay^^^ nana^aii npa cBeTOMy 
MapTBBy Mey /(onaBa.^) ^ 

6a aae HcyRpcT0B0 aiieBb. jibto oa poeaaa aeroBa »^abh* a APy- 
AO; A^Hb neTBpTB aa A^cve ^ e 6 p ap a. «) 

195. 6yAyika rocnoAaab. 4y'^*Nna nadati RBeab BO^sanRa a 
xoAe)ia y apsa ByT|i ao IIo^aii(axb tymu cBo(a)]ia a c bvbbm 
ABopoM, apaBAe BaiaHiha no 8aR0Baxb B0^aHRaxb9 a 6yAylka y 



C. i D. napisali «u poznatije He40cnMBmH. 

" ) C. i D. imaja : npMta BpHneHa AocToiHa ; anviino su umetnuli rieć »pMMeHa. 

^) Ovtalis MflcraTaf to jo laglJe^nU te tato jo5 nemore A. sabaciti. 

*} Ovaj se nadpi0,čita samo u C. > D. i Carr. 

*) Na ovom se mjestu slaiu u godini s rukopisom A. takodjer C.« D. i Carr., 
pisud naime : •^ASflB* 9 nu B. odstupljuje od njega u toni, 2to je nesmo- 
treni pisar mjesto n napisao Aaa^eceT« 

*) C. ^ D. i Carr. AeHeBf6pa. 

• 35 



Digitized by VjOOQIC 



)!lloHexy nojiy y cBetora MapTMBa H TOT]r nJiMeHitM ^yAii doJlit'« 
HaHe, ^a ce 80By JlfoiHlhH, npHame ney ce y cy4TBo one cBe, rh 
Aaio »iey hhhh ji^ceermij, a H0cy ao caAa HMaJiH aho cyiiTBa ; 
TdRo HXB npHanie h yqfiHHine hm cbha a"0 cyii(TBa h cBaKora 
HBora noHTeHHa y IIojiiiqHXB, 6 y a h a > TOiiy hhi^h oa BMxb 
nopHi^axy, A^ -^h y Behn aho yqHBHme onf^eno. 

H naKe Riiesb h cyAUH h ocTa^a on^HHa oo^HMRa AonycTH-» 
me n noTBpAHme peRome oboh sanHcaTH y CTaTyTi», a^ "^ IT^ 
cyAii(TBO 8a TpĐnaRH. ') a oboh cy th hmchom 9]f,o^^ nHcaHH: 
HaHnpH AOM A»ĐHAB KpH«iROĐHlhi», ByAa«iHfcb M)pRO 8 6paTMM, Bo- 

raBHHl^H, CjIHAHBHbH, TojieHOBHhH, PBAHHOBHlkH, EAOBHBhhy Bo- 

rOĐHHa^ 3e«iHfkH, /latHHCHHOBHhH H nasuta TomacoBRlia A>i^<>* 



XLVIII. Tko 6h hb oteo rycH. 

196. Aro e ryca HohHa, to e OAHa cTBapb, ^a e na cejio 
RaRO jiyneinTBO ; a qa e ryca o^HTa, KaRO bohcrb, toh hoch, sa« 

KOHB e RaRO BOHHHIf, DpaBO 6 A^ 06 HOTHHH y«IHflH HHXi» BaROBb 

^a 6h OTeJ a. ') 



LXIX. Tro 6n la otoo soicmi. 
197. Tro 4a orne boh6i|H, ctapn e aaKOHb 6ho^ a« uo 

npHOOH y BOHCUH H.1HBB, «J TAA^ ^ OtfOraM, RH OTUe ; OAJlOKe 



1) C. i D. pUa potnatije npeM4a* 

') C. TpBmOM. 

*j Mjesto o guši očitoj spada bea dvojbe medja najtc&a o^eat« a aven lutai- 
ta. Rnkopia B. pUe kao i A« ••ini iio jo a^ttt« borvu poaUiTi« •oiaauH, 
a nojeato hiu- sa. C. i D. pako inuOn ovako: a w ie ryca oura, laao 
Boicaa, taaoH ie, ah ce noieie h fnum la 6a otoa laio ie sropa. Gla4« 
rakopisab C. i D. moram jo5 spomenuti , da n njlb aakon o gval dolaai mm 
konca zakona : tko 6h la oveo Boncaa. To napomiiuem onim ga voljn^ koji bi 
btjeli pokušali, da urede uaauatnu pomoć rokopisab Cl D. ovo lekko nyoato. 



*) C. i D« imaju ov^je po mMi muleiOu veoma sroieiau lekciju, koja aano ka« 
i'uriosum priokt^ujem. Oni p'Su ovako : 4a wo ilpacuHie y onuia bjhi 



Digitized by VjOOQIC 



amo 6u p«4e; jia la e no, to e OMXfc, (m) oTMf HtMa^nfO. 
avo JH 6h ce ote^o npaa neth a^mao y o^on^ ra^a vxa mnnii 
npHaMii^KHy a ae hho. 

198. A^ caAa HojiHiia ^ne gasoHib mjocTHBve*, epe ^a e 
Mey 6paT%09i no^H^aHM, toi ce HOMope o6bCJiysHTH : a<> •'H ao- 
6po e A« AyAe hhkojimro aa flOHTORBe obhm, kh 6h ce noTpyAH-' 
JR ; Rpasoe, a« caaRH TpyAB CBORi RJahy RpRMe, n usne RaROBb 
ROR TpyAB M RaROBO Roe pRaHRaBbe, Behe ajiH Hane, TpR6y e 
paar^eAan. 

199. Tor RaRo eno peRM da lOJiR^iaHHBa ao ROM^aBHHa ; a 
ia 60 HojHHaHHDB OTeo aa RaBaBbcRora, Mope ce sehe RjaTRTR 
aa CBOR TpyAib a^iH pRaHRb, rh 6h yupBo aa RRora pero aa dpa«. 
Ta noju'iaiiRRa, a BaajiacTRTO aRo 6m H66ro roenoiiiR boa- 



LXX. Oa CHpOTO« 

200. Tah ce aroAH A> ociaae capoTa vyniRa r^aaa BaROBB 
poAHTeJH, **^» ® eAaBB ajiR ^rxb Behe 6hji0; TaAa BRTRopB 
Rcafope e spaBAOM borphtr ra ajiR aAasrHyTH aanb bobc Hap6e 
Bora 6r crpotrrbctbo aaTCRjio, peRyhR na e y nJieMeRntR« 
HR;*) BetfyAyhH HeroBa bojiii oATOBapaTR, BOjiaBB a HeoAroBapa*' 
1R ^otMf AOR«ie My ce nec^pniH BpHRe oa 4Rt .ih** a naRe hro 
AOCTORRO, A> HR OHb Hey trx mobr HRR0Mype RRRe CR^e aAR. 
R0B1I(RB0 yVRRRTR y RJieMeRMI|HBR, HO cetR a.«R RO Afy9vahj y 

y«aRBe cRpoTRRbCTBa« 



LXXI Oa nyTOBb. 
201. IlyTR OĐheflR Rnarn 6htr cjoćoarr cBaR09iy, iaRO 

BaROBB. R RMa ByTB OnheBR BeJIRRR RpOBB HKy]iy 4rtR BUipORB 



^) C. i D.: npiaijeaie a se ^ia. K»k» j« neBmjetiioirt pUarah UliTariU 
liepa rieči! 

a) C i D. pojpiTeija, To Je aoirije. 



•) e. i D. o Me«einimy. BmM po paralellalli Buaakik rekao Ub; 4a m^jo 
praTO inajo, proaida aoBiORa đokasati, da }o pografoa lekcija rakoplta A« 

35* 



Digitized by VjOOQIC 



29sr 

eAH^ po8ry ; a ^a e j cejiy foiibhhrb, fair Biifa 6uivi niRpoicB^ f^n 
Mory HHM xoAMTH jifiu Bojia y 'BapBMy. 

202. H A« HRTROpB HeiiHa nyTa CTUcROBaTH^O aaR ra 
HHamo ATM c H y TH *) ćpesB AOitymeHHa onliRHe ajiR c y a a »} 



LXXIL Tro 6h *ia ot(€o jiyneHcy.) 

203. Tro 6r na oTeo jiyne9Ry, npaeo e, a^ ima npHaM'- 
a(HHy^) Ha e aoctohho. h naRe RaRosa Roa noRpea h RaROBO 
Roe OTOTBe; saHB <ra ce otme y hoIih, to e eAHa ctBapB, a na 
ce oTMe y ahc, to e APyra ctbbpb; Ha ce otmo noniBA^ *8 AOMa 
Ha ynoH, h to e Behe AOCTOtanBe npuaMm^ifHe, H«ro aRo 6h ce 
TRO JiHCTO HO opiAH HaiiiitpHo ; a^H naRo aRo 6b jiyBe»ca ^sAe 
THpao, ajiH OHB ye rb HeroBy AOMy, *) to e horib Beke; 9jm 
BKO 6h yHHHHo Roio pBaHy9 H TO e BomB Behe ; saro e peneno : 
RaROBO Roe OTOTBe, epe %e npaao, a^ o cBaRB sa cboh Ter^ 
n^ahoHB. 

LXXIIL Oa BHHorpafla na aeiii^ii Ty*oii. 

204. Tro 6r hmho BHHorpinAB ne hb^oh aesrjiR^ Romy HMa 
A0X0AaRB AttBaTH^ Tepe aRO 6h noRiao ftaMaTM^ orh BHitorpaAB' 
cRpOBHTO, .»ynefflRH, 6pe8 ooBHAaHBa rocnoAapy oa aeMJie, a h«-» 
maABiDii ra rocnoAapB na tor r e b np e, ^) BOJiaHB My e y8eTli h 
Amvmj n BHHorpaAB RaRo ^yli6afy. 



i) Mjesto ove nepravilne forme ima B, CTHcmii; C. cTMCKnaTu; D. crno- 

MBRTH. 

') C i D. OABpaiiaTM. 

%) C* i D. dodaju : k«ro ie aMou. 

*) Neraknmievtfi te rieči napisali an C. i t). I ovdje i malo niie: iap. 

*) Mjesto riedih: ajH oni — stoj! ovako a drogi h raltopisili: B. veli: aji or 
y iierony 40iiy; Ci IK: m^oko i inervnj 4ony. A ]• nabolje atvar 
osnaćio. 

•) C. i D. TpraTi, 

') C. i D. dodiQ«: a j» 4a iiy umf $fi^m tmmm^ » 6f^iylm «eraia,4a lae t« 



Digitized by VjOOQIC 



3!^ 
LOIV. Oa BOAfc. 

205. BoAa shbs iMa 6iith otAena rAHroA*pB e Ha hhtobo- « 
roAH semjin. 

*W6. BoAa iiBeflHita oco6)BTa*) OHora e, tro ib Ha 
CBOH HspBe. 

207. Bofta Aasc^^Ba, <rtco lo haBOAH Ha eanio BenAj^ Haja ^ 
Hajia^ Aa My Ao6po hhhh h KopHCTb, T8Aa Hka rpnHTH h BejHKj, 
KaAa AOHAe; neHope se ČHflsaTH hh e OATHCHyTH Ha APT^a, *} 
Hero aRO 6h ce Morao 6paRHTH ce6e a HHOMy sjia Hey«iHHHBmH ; 
aRo Aw ce Be^HRe mhh, tb^b HHMa bh mAe BilaHMarH. 



I ^ ' '•LXXV. Oa y6oHCTBa »niBora. 

i ' • "^ 

208. Fah 6h ce 8roAH.iOy Aa 6h ih'^h nacb y«HO Rora, Tepe 
c Tora'rpHxt)H yifpto a^H 6h 6bo h Tora .ibxb^> kohm yAOH y 
iiyTH, TaAa obh, HBtH e nacb, aRO 6h SamniH OHora« nca Tepe ra 
npHAa OHOMy n|eTBHRy ajiH HeroBy ocTaTRy, bro e yMpo9 roBO« 
pchH: OTO Tii tboh RpHBaiiB/ Mope trm 6hth npocTb H niRanyo; 

I aRO JiH ToraH Hey<iHHH, Ta^a Hope Tan ce RpH HHraTH oa to- 

I cno^apa nacBera roBopehH:^) TBoe "Be dpaumo^ yqHBH mh 

I TOH 8J10. ' ' 

I ■ ■ ' 



1) C. i D« peaHHua. 
') C. i Đ. HOCo6HTa. 



*) Ostali : .4pyrora. . Ako ^e primi lekcija rukopisa A. » onda ee mora redi« ^Av 
je oa nz^o neisvje^UD priđaToik 4py-a*o, jerbo neroislim, 4a j.e tu aanr.o* 
ataviik 4pyr, 

*) C. i D. imađu poznatije im: poa; na to je utefa znamenoTaiya nego JMXh» 

*) Prepisatelji rnkopiDah C i D. nien rasnmjeli rieći „KpH," ako je »amo bi)a 
a izvornika, ii koga 0a oni prepUivali, te eu ovo mjesto aamm iikvarili. 
Oni piSa ovako: Ta4a HOpe lai RpHBaa 6hth, a roai04apy naokeiij Hope ee 
peliH. B. ae neznatno razliki^e od A. , naime u prvih riećih : Ta4a Mope 4a 
ce KpB mita . . • Joi moram aponoaulf, da je i n A. iioVfja roka k rieći 
,kPb'' pripisala pisme 'B. 



Digitized by VjOOQIC 



9M 

20d. H TOJMKoepfc ce BMa pa8yKiiTii n oa iona ■ o^a osasa 
mnme KBe, Koa 6h roiij TaxyH spBB jHravja, aso ne 6a ^a 
BHO ]iey TU 6bjo. 



LXXVL SaKOiiB OA Meča, ro ee npoAae m 6napMta. 

210. TRoroAH npoAae iieco aa 6aKapay fab xolkeBib yBOTa- 
py flOJB«iBoiiy, Be6yAyhB kb bhb yBBn, Raso e paaaii bom bhr 
KOB yrOBopi^, aero fm ra apoAae aa HBpyy aaa ra apoAaaaTB ao 
0B8 ByTB a Apave Be» 

211. HaaapBo »eco qa oaaa ]i«iaAoaiROBi|a, BO«iaBb ra e 
BpoAaaaTB aaKJiaftaai) ao coakbb. 

Meco OA Koajia luaAoaiKOBKa, BOjaBi^ ra e apOAnami ao 
Aoeen aaaeab. 

H Taaoopib BiaoTa jubab 40 a*« roAvniif') vepo ra apo- 
AaaaTB ao A^coTb aaaesb. 

naae aeco oa Bia«ieraflKe, BOJiaa^ ra e apoAaBara a^ ro« 
ABBia ao 0Bay iiaay* 

H Taaoe ftapaue ao roAaa^a Mopo ce apoAaaaTB ao i|aBy 
OA Boaja vJiaAomaoaiia. 

A BBo eaaao aoe xohfc aeco Beana ce apoAteiTa KP^me oa 
ocaa aaaesB. 

212. To e aaKOBfc ao^ana. aao ja 6a tko ce aaaiao^ kb 
6a ra apoAaBao AP^se aero e aaaoBB bojb^kb, aa caaKO aa« 
macTBe ana tara ocyeBB Jiatfap »e* ■ H^* oBoa veco, aoe apo« 
Aae: od Toraa rpe, aaaapa oa ORoraa aeco y8aHaora*) ao« 






*j B. i C. jtvtorm. Forjna, koja aa tila v A<f «Takii||tko je neoHaia i.ac- 
praviliia. 



Digitized by VjOOQIC 



m 



JloBBittt OHOM^it, U OCBiA^f • MY^ IKO OMi^tfa^oHi, m ra Bfl8My ; 
B OA BcyAa nojiOBflita oalkHHH, a APyi^ n<> cyAiteM b ooHuaa^OM, 
KOK Ba8My ocyAb; aBo jib e BMeTBbb, Ta^a ho BeroBy rocnoAfl« 
Ry, a ocTaJio onhHHB b cyAUeM b ooBUBta^OM. 

■ 213. Meey CBBBi»CBOMy bho bbb aasoHb, Bero BaBo ce sa^a 
Bpflro^B B BaBOBO e Boe veco. 

214. naB6 OHB, BOB upo^aio Meco^ Ta^a o tomtA^ TpH ^bb, 
a o BOBJiaABXb Tpfl ABH bo^hb cy Heco opo^asaTE 6pe8 MBpe sa 
OHB, AA Be BBbAa. 

215. H uaBe nesMa ce npOAaBaTB na Tpry Meco hcmoIibo, 
ajiB MpjiBBa, aJB oa Boe cyHRe, boab aapoRB peneRB oa dote 
jiB6apB. 

LXXVIL Oa SflBora ifey co6om. 

216. Fab 6b ce aroABJio^ a^ 6b sbbo Boe yMopfljio fifjro 
mHBOy HM My By (rpAo6y >) yHaflBJio^ Mope 6BTfl OBoraB r.»a« 
Ba sa rjiaBy ; OA<«oace bbo 6b Be^ie BpBAflBa eAua oa Apyre 6HJia. 



LXXVIIK Oa pa36HaHBa sKOHCBora. 

217. Abo 6b tBO pa36fla%o b CBjioaa akeHBCRy rji9By/ HaB- 
BpBO xohe saBOHB, A^ ^ no CBaBM nyTB AyA^Hb r.iaBOM« 

218. Aa By BasB bmb ce pa8a6paTB| bbbo e b bo bob hb- 

^HBB, B C BOBM y8p0B0M B TBO 6 H^OBBRB B KC SpCTC^ R BCeBCBa 

r^iaBa oa ne e apaBB b oa Bora r^aca b oa boo pa6o're : tob eae 
B0TpB6y e pa8a6paTB b bpoi^bbbtb, bbbo b «ia e ; aaHB ce ae«- 
Mory cae cTBapa RSBHMeHOBaTB. 

219. HaanpB aao 6b 6B4a Boa xo)hB BBeflBcaa r4aBa> oaKeBO^ 
Tep Hl TKO cfl«iOBa%o B pasćHno opencB iie BOJie^ AyasaaB "bo • e 

BpTBOM KpaiO. • ' 



•) Tako ima B.; C. i D. imaju: ko S4o, a A. ima CKpAody, ali Je fa fit^lako 
Mfii»aifa, da je pivme c daleko malatljeao od ostaUk. Ukcijii o^talik m* 
kopi»ak trakako je bo(ja. 



Digitized by VjOOSIC 



29« 

9$tO. H axo e meu iiysaTa aM j|<BQiiica pyKOMsa^ TaAd e 
OHH paafioifHiiitt Ay^au^ hoh e^HOJU «ptbom KpBio, a APyro]| 
]iy»y ne^e. 

221. Aro ^h e AHBOHKa Heo^ana^ a obh TaKoe HHe ose- 
neHy a AOCTOHHO e, A<^ ce Mory jBoaTH,'} Ta^a uma _io Ba- 
aeTH aa 7Reuy no 3aR0Hy itpHRBeHOMy> ajii to TaROH uaBpaBiiTS u 

AOTaTH^ RaRO ce MOpe nO^OČHO no CBOI^OH BpCTH yAOMOBHTH 

TaKO Kano ^a 6-h-oh nae^Ha cpanoTa BeyHJiBe«a .a^ npH- 
r B p b. ') . 

LXXIX. 3aR0Hb ofl, .lOBa asHpbera. 

222. (Xoh)e saROHb CTapjs^AA CBdRO csupe ctoh (aaB)OA* 
B H R a, ') RH ra y s p e n e ; ^) o^^oaRe aRo 6h aaBOAHHKb^) 
noynHO ToraH ajin OBoran^ Ta^a My HMa aho a^ith. 

223. Kano e peneno^ cBaRo asape ecTb OBoran^ kh ra y3- 
peBe ; ^ero cavo Me^nHAb. Tepb jiHCHiia) thn e iiaR^Bis, tro Hxb 
y6H9 ; A^ n^6 ^ ^ HHXb, m iipBcaHia, HMa hh, cei hhkojhro doh- 
TOHO. yHUHUTH, Ha ce aoBe hotohho. . 

224. H Roe ce 3BHpe y6He na hhoh seM^AH^ HHa ce a&th no 
npaBAH Ha 3eM4y 0HecT]be^) Heiapio. 

225. H npTO'iHO Hikia 6hth pagjuiRO RaRO i| AHano; *') epe 
aRo 6h TRO OA .lOBaub BehH TpyAb npuao aAH bc^Iiji pnaHRb; KaRO 



i) C. i D. imaju običnije :73^tu. .^ i- 

\*) C* i D. imadtt malo dragadije : aiii ioi 4a 40Ty n y CBoiy ie BpCTy ^40- 

MOBHTH H Aa "bot HiiKoi^ Hjenopje npHroBopHTH Rukopisom A*IB. ide 9v«kako 

predno»c. 
>) Pisari rukopisah C. i D. piSu mjesto ove rieći, koja im je valjda neobićmi 

bila, i ov4iQ 1 >talo niie: st OHora. 

*) Ostati -piSu u svem zakonu: Hapene. 

») Ovdje vele C i D. ; ohm. 

*) Ostali su rukopisi ova rieć na ovom mjesta ovako isk varili: B. 04 necaie; 

* €« i I>< OA mecve« 

J) Prepbi^Uem rakop. C« i D. hinilo se je i ovo nulo le&e te «a nai^isali: 
o-4->»a» 



Digitized by VjOOQIC 



y BOAH BM maio, Hua Hy tfsTH H8 6oAtto >) ajia tfo.iH aho; 
dKO J10 e noiOHBuvihf 6oae noHTeHO.') 



LXXX. 3aR0Hb OA pe^a y NJUiHy. 

226. y iUHHy HMa ce M4hth no peAy ; Raio e tro npua ^o- 
mao y m^hhb h hshto a o h h o^ *) TaRo HMa h mjihtr, m HeHope 
eAaHb APyi'OMy peAa BaseiR BRTRopB HHRoxypb npesB aeroBO ao« 
6pe BO^e. 

227. OAJiose rocnoAapB OAa MAHHa BOJianb e caHJiHTH yftaM 
eAHy RBapTy npHKO peAa, a^^ Belie ue^ hh naRB HHora aRHTa aero 
y%aM^ RH cy y MJiiiHy ; OA^ose RaAa Aoaece ajiH nomajie ročno« 
Aapb Bpflhy y MjiHHb, oaojiohb My poAB noie^e. 

228. H naRe aRo 6u ce sroAHO rh TaROBH y8poRB9 RaRO e 
ceAHRHa a.iH 6paniH0 »a BOHHH]iy, ajiu hhh roh noAOĆaaB y8«- 
poKB^ Mope ce caM^HTH npegB peAa, epe HeBO.«a HRiia saROsa. 

229. H naRe CTapH e aaROHB: Hope ce ROBaHy caiURTii hh- 
RO.AHRO npHRo peAa } saHB h y ROBaHHHi|H HMHBCROMy rBoaRky 
peAB e nejo aohao« 



^VNA/NAAfvAAAT- 



C. i D. H8<So4. U Ak je avakako bolje, 

') C. i D. noTp<iao. I ta je bolje a A. 

C« i D« dodaja: y ujnpaa^. 

36 

Digitized by VjOOQIC 



398 



DODATCI 



\. Zakni^ dto su se a rukopisu X. Iz- 
gubili. ') 

LXXXI/ Nastavljenje II. zakona. 

230. Ako ^n ce noMoace *) ^^ne^aH 6or !'^ a y AP«aHy te 
OBH^ RHnpaBH: Mote %e, HOAa^ 6or!*) a obh, kh nHTa, HHMa 
npoTHsa HeMy npaBH^ Ra 6u snpoBana, «) Ts^a My Mope 



Ofdje raiamijem one zakone ili cesti sakonah, koje m njegđa bile napi- 
sano i n najstarijem rukopisu i to na onih listovih, koji su se kainje nje- 
kim naćinom izfubili. * Da su pako sto one cesti, koje OTsmo uvritjnjem, 
njegda morale biti i u rukopisu A. , to mofu lahko đokauti rtć tim, što 
se one nalaze u rukopisu B. , koji se s najstarijim rukopisom, kao Ste je 
rtć kazano, glede sađriaja i reda posvema slaie« Osim toga nalazi moje 
mnienje osobito potvrcljenje jo» u tom, »to i sam rukopis A. podaje koma- 
de njekih amo spađajudih zakonah, naime na onih listovihi koji se nalaze 
neposredno pred ili za izgubljenimi listori. — Popunjenje temeljnoga texta 
dodajem iz svih ostalih rukopisah, razumievii ov^je i Carr. rukopis, nu tako, 
da mi bude ravnalom rukopis B. 

s) Ova se rteć ćita samo u B. Ako se obazremo na 7. članak, onda demO 
uvidjeti, da je B. na ovom mjestu točniji od ostalih rukopisah. 

*) I ove su rieći samo u B. Za te rieći ima jos samo jedno parallelno mjesto 
u 144. dlanku, gdje ih izgovara samo obtuienik; ovdje ih pako izgovora 
i OAij, „n nrra*' i onij, „kh upazn : note ie !^* Zato mislim, da su obadvie 
stranke te rieći izgovarale kao za vec^e podkrep^eiue svoga tvr^jeiga, te 
se tako nebi mogle razpoznati u zakenu, da nije drugih riečih, koji mi •« 
stranke točnije označene. Po tom bih mislio, da je B. i na ovom mjestu 
pravo napbao. 

*) Cm B* i Carr, piin : khm 6h ce lupozajo. I te rieči diju dobar smisao ; ali 
mi n ipak čini, da B. aalui^je prednost, jed^ BOrf Mt sati ttčš fliriae. 



Digitized by VjOOQIC 



m 

6ttT]t poTa itaAP«aHy. aico jih 6r obh, km nna, npTJi'bo: >) hoaM 
6or ! H HSBOAHlko npscTaBe, a obh "be y AP3KaHy kh aose : He^a'B 
6or ! a napna %e o 8eMjy, a Bebe %e BpH^Ra aeMJia, o KOfty fto 
napna, ne^eceT jiHĆapB (sic). 

LXXXIL Oa TpaAiiTypfl h aacTaBe h cHjie. 

231. H TRO 6h ce Hama TpaAHTyp Hamera MRoia, peRyhR tko 
6h apRA^Ba caH ce6e h hrcto Rame HHOMy rocROAHay, nero obe 
HHH n.«eMeHnTH jiyAR no^RHaHH, ^a oe o^a HeBRpaR^) rocRo* 
AH Hamo'B H MHCTy HameMy, j^^a ce RspeRe BaH, a njeneHmhRHa 
HeroBa y OBbRHy nOiUlHRy ^a ce 8ay'BMe, a gr Bebe a<^ hr ro- 

JUi<iaHRR. 

232« H TKO ce ') sacTaBR npRA RHeaoH r npR^ oyi|R. oa 
CRAe. RITO RMeHyl^e 3 a c t a b e. 

Ako TKO yRaAe y 8acTaBy, rito ce sacTaBR npRA KReaoH h 
npRA cyAi^R, oa sacTaBe no RRe8y a APyra roji or^rrr rojivikos^ 
HSHHHa'Be onfceHora npRCTaBa av&o. 

233. H tko. 6r ROMeHyfta cR.iy RpyiiH ce npRA krobom r 
RpHA cyi(R^ t(ypBe cRJia ROHope norHHyTR9 bjir Ra OHOMy^ Kora 
RMeflyiby a^ ^y f^ y^HRRO, a4H Ra 0H0iiy, kh 'be RMeHy%e. (Po^ 
Uje IL sak.) 

LXXXIIL Početak HL zakona. 

234. H saROH "Be, a^ CTaBR onhHRa nojiRva Tpn npoKapa- 
Typa OA Tpn RAeueHa, no teAan oa cBaRora n«AeMeRa, KaRO ji.cyi(e, 



') ČUa ae tamo a B. Konlext potrebite ovd|je glugolj. 

*) Tako imaja C. , D. i Carr. ] B. pafco piite: o^neBiipiiii. Ja mialiflii dt aal- 
ma glagolja o^HeBRpiuiTH ce, te zato dajem prednost a text primljenoj lekciji. 

*) Ova je rieć izpaitena u C. , D. i Carr. 

*) Ja mislim, da se ovaj početak 2d32. ćianka mora smatrati kao nadpiapoie - 
noga sakona o sastavi i sili, koji su prepisatelji kaSige doba povakll k sa. 
konu traditaru, dav^ avemn tomu obdeniti nadpl») ali sadriavli ujedno i 
posebni nadpis sa saslavu i silu. 

86* 



Digitized by VjOOQIC 



300 

Ha roAHinlie^ a^ ohh 0x6x7 oiAeHa ATtOBafla. Hatnpii aa f^ecetU" 
Hy, A^ ^7 cB7ne na BpvHe h aaA7 Ka a ^o-fi-e peA; tko jih 6s 
te HOAa Ha BpHMC; saio -Be 0C7A nei JiHtfap h AoceTflHy a^ 
AVI Aa. 

235. H OHH HiHa'B7 HcnaTH h npHTH ce na csaRora, rh 7hh- 

HH RPHBHH7, HaHMC TKO 7HHHH RpB, HJIH TKO 7HHHH HOBH raS 

npes AonyiaheHa RHesa no^HHKora, h tro 6h sarpaAHO n7T CTa- 
pH H 7qHHH0 HOBH opos Aon7niheHa RHesa atopoM^ h tro 6b 
Rora 6Hto. 



LXXXiy. Nađopanjenje XLIV. zakona. 

236. H HeMope ce HHTRop ane^aTH hs crjio a^H BAe Bo^e^ 
^a npoKapaTyp npe s onhHHe, ') Hero ce HMa ocTaTu') no 
8aROH7 caMomecT ^7AH9 OAJioaRe aRO 6h 6Hjia ROta HTpocT ajiH 
npHBapRa, HmacepasaftpaTH; hh hs ji7neHAHHe nevope ce ane^a- 
th; HjiH RaAa HS «ieca %y^ npHMe nopOTHRRe, jih HOHope ce 
aneiAaTH. 

237. To% RaRO te peleno oa anejia Melk7 nojiHHaHH n^eMe-- 
hhthmh JI7AMH; ajiH«) ano 6h tro na n^eHeHHTa HOBHRa hojih- 
HBHHHa fio%Y napH7 HMaftO; TaROte Rano %e peneno, a^ ano 6h 
TRO R0'B7 napH7 Hinato na RMeTHfca^ ro«h HMa cBora rocnoAapa 
H Ro%eM7*) te HeroB rocnoAHH noAofiaH c7Aait, Tora HMa npH- 
TH npHA rocnoAHHOM HeroBHM; aRo My 79HHH npaBAy9 TOt ao- 
tpo^ aRO ^H M7 Hefce npaBAe m nera yqHHRTH^ a oh HMa ho^th 
npHA 36op Ha OHora rocnoAapa, rh M7 nelie npaBAe }hhhrth; 
aRO JIH tomlie nehe, aoHMope noftTH nanpHAa HSHCRaBaTH mhcto 

HpaBAH CBOtOt. 



1) D. i Carr. đodajo : 86opoH. 

1) C. i D« onheBH. 

1) Tako ima C*i • B. i D. Imaju : octaBRTH. 

«) Samo u B« 

') C. i D. : aKO Biy« Po duhu poljičkih pravnih itttanorah Ima ovdje B. po« 
are iobro. 



Digitized by VjOOQIC 



901 

238. Aro m 6h ohh rocnOA^P? ^M^%e ^obuic, ymmm npas- 
Ay H 0AJi7By Me1iy humr, peRyhH iiiehy ^obhrom cbo^rh hi^-obhm, 
RH nnTa, h aRO ce HeRyHTeHTa ohh hobhh cRora rocno^apa, oh 
ce HeMope HiiKyAap anejiaTH AOR^e %e ro^Hp neroB hobhr h HeMy 
nOA^oasaH^ Hero ce Hua HanyHHTif h HSBpmHTH OA^yRa rocno/^a- 
pa ; A^ ^^0 6n Ra^ nomal&o oa Hera^ BOjiaH 6h c npaBAOH uktrth, 
aRO 0H My qa RpHBO aiAH HenoAofiHO yHHHfrbo. 

239. Hy JiH 6h ce obh ApyrH HeRyHTeHTal&o ko^h ^a jiHia 
o-T-ora HOBHRa, ro'Bb HSia rocnoAapa, Tepe 3iy He 6Hjia saAOBo^«* 
Ha Ta OAAyRa h cetenuH^a; Ha 6h OAJiyHH%o Ta rocnoAap OHora 
HOBHRa, OH ce Mope ABHrHyTH HanpHAa h %-ane^aTH npHA cyqe m 
ocTajie BjiacTe^e h cRynaH 86op hojihhrh, peRyfcH na 6h 6hjio 
cTBap rH6yfcy, aRo jih 6h o n;ieMeHmhHHy, TaAa npHA Rnesa 
no^HHRora^ a nane »ro 6h oa noTpnte npHA rocnoAHHa Rnesa 
cn^Hi^Rora. 

240. H T0% ce pa8y]HH^ aRo ce TaRO anejia, HMa Ta roBO«- 
pHTH H TysHTH ce Ha OHora HJioBURa rocnoAapa. (Medja 122. čl. 
i koncem^ XL1V. sak.) 



LXXXy. Oa rpaHHi; h metaiuH. 

241. nojiHi^a vsaROHHme, a^ trofoah 6h ce Hamato, rh 6h 
rpaHHi]iy HCTyRa%o Ty'6y OTaftHHH HaHHHOM^ ^lah rpaHHi;y HCTJiaHHfto 
npes AonyniheHa npaBAe, a.AH nane TOJiHRole aRo 6h tro cHRal^o 
H HHHH'Bo rpaHHDie Hose ora^Ho no cbo^oi^ bojiu npea Aonyn]he- 
Ha npaBAe^ a^ tro 6h Ty yA06y yHHHH%o^ a^ ^^ AT^Kan pyROM u 
Aa ry6H ohojihro n^eneHnihHHe; rojihro ^e Tyta »a'^HiHl^o. (Poilje 
LXYI sak.) 



LXXXVI. 3aK0H oa ByKa. 

242. Tro 6n na ote-Bo ByKy : bro otmo bih^o, 0H0My, i^if 
oTMe^ rpe My Roaca h rJiasa; aRo jih "Be pasAPTO, rpe i»y nene« 
HHifa; aRO JIH %e »hbo a h e ') y%HAeHO^ nuTsa. 



*) C. itoimiKora. to je aćinjeno neamotrenoSiju pisara. 
') C. a hh; D. aU. 



Digitized by VjOOQIC 



243. Tko 60 orefto nmitsiM^ saROH Kaso h oa ByKa, 

244. Tko 6h oiel^o na BO^a hoch : aRO hock Bo^a^ mia no- 
^0BHiiy KH yxHTH; a APyra rociiOAapyi aKO Jia Ha AHy ^lesH, a^ 
ueMope HOBMR AorasHTK^ OHo ^e HeroBO kh HSfiepe (Ibid.) 

B. Os<all zakoni, Mo se nalaze a svih 
rukopisih osim prvoga. ^) 

LXXXVII. KainiTya cHTafiCKi. 

245. MHKy^a 4^0^^ cbo^hsi CpaTCTBOH^ ByTpai(H H PaAaiiKt 

H OcTOtHh CBO'BHM ĆpaTCTBOM, HBaHKOBHliH, TOAO^OBHbH, CTHna- 
HH^H H C Pa^H^lAH, H Mh'Bbh MapROBH& c KoBaHiAoM H c B^a- 
AHHHhH: TH sateAHO njiaba%y AeceTHHy h Aiue cycTBO. *) h oa 
OBora paHyHa KaAa npBO aoka^ Ha HaiDy Tp6THHy, npHX0AU pa* 
HyH 8*) 6paTaTB0M, a aa hhmh ToAOteBHhe^i h CTHnaHKi&eJi m 
HHX 6pai](TB09i, a sa hhmh MH:&aHy ni hux 6paTCTB0M, a sa hhhh 
MHRyjLa A^CHh ni HeroBHM 6pai^TB0si. h npKBaseme r ce6H Pa- 
coaHHhe y CB0ty TpeTiiHy c bojiom cBera ftpacTBa KpeMeHnaHiLT. 
(Posije UI. zak.) 

LXXXVIII. Oa bhuiIhi( h HapoBHHi^ 

246. Aro 611 ce hctkhohi uani^Aa RoSa BiunbHita, ajiH«iapoB- 
HHua, MVi BpaHcapHi^a, *) oa npBora o6Hamamha*) HMa ce 



*) I ovdje sam uieo za temelj . rnkopis B. iako glede reda, kako glede pra* 
▼opita. Njekoje iamedju sakonah^ koji amo tpadaja, ima i rukop. A., ali 
od druge rake, kao Sto sam reć i u predgovora spomenuo. 

*) C., D. i Carr. cy4CTB0. 

I) Samo u B« 

«) D. i Carr. Bpa^ajiiaa. 

') D. i Carr. oćnauiaina. OvO tam ubiljeftio samo zato, da ćiUlolj opet dobij« 
prilika vl^jeli^ kako se ima Carr. rukopis proina rukopisu D 

Digitized by VjOOQIC 



^3 

♦pyniTaTH; aKo ji« ce P^*o mhe^ m^ ce caaraTH. (Posije 
LXXX. «ak.) 



LXXXIX. KanHTy^ oa ^uaum^a »ee. 

y HHe IIcyca aneH. Jtnr oa nopohena rocna^HHa THcy&a ine-c«TO 
H neTO^ MHcei^a ineTeH6pa Ha neTHpH /^hh. *) 

247. Oeo HBKa ee sna, KaKO obo yHMHH csa no i to Ba- 
na ') onhHHa no^H^Ra cKynHO h AoroBopHo, a aa Rneacn^e*) 
rocnoAHHa CTHnaiia HHKO^Hha*) h sa BO^sa^o IfsaHa CHHHha, 
a TO Aa HH'BeAaH nojiHHaHHH HOHMa yMaRHyTH ahbo'Bro chjiom; 
aRO JiH 6h roI^v toi^ yHHHH'bo cynpoh nb^TOsaHOlb onhHHH^ Aa 6h 
yMaRa AHBO'BRy chjiom, Aa My hao no^TOBBHa onhana na Ryhy h 
Aa My pasBa^H Ryby9 n HoroHO cse h^i toah HMa Aa ce y3Me y 
OH)iBHy soAnRy, to^hro ohomo, rh 6h ^y yjnaRay to^hro obo- 
Me, RH 6h My nomara. 

248. U sa obo obo yHHHHiDe, samTO 6Hme yMaRa CTHnan 
KahyHH& AHBO%Ry chjiom^ a aa cBora cHna^ Ra %e 6B.ia odehana 
ApyroM H o6pByTa na onocyH h na Hy cTaBaea npcTCH no 3aR0Hy 
OBora cBHTa: h sa to ocyAH noHTOBana onhHHa^) CTunana 
Ka&yHHha hoaccot Te;iopHx, a aoh HBanoBa chhobii^ A^SAoceT 
To;iopHx, a cBaRora ceaTa no a^cct TOJiopHs, rh ^e tiH^o y thx 
CBaTHx; H aRO to HeAOHecy na 36op no^Tonane onfcHne^ Aa ^Ae 
onhHHa na HHX0Be Ryhe h Aa Mm onhHna BasMO Ayniio ; a to Aa 
%e cse y onliHHy nojiHHRy. 

"Ba AOM JlyRa HBanHmeBHh RanHHjiHp noHTOBane onhH^e no- 
.iHHRe po sanoBHAH nHcax. 



v) G. , D. i Carr. : ^edpipt aa .|. . 

*) Tako ima A. , ostali pako piiu ili skraljenO 8 titlom ili noniToaaaa. 

t) C. i D. KBOlKTBa. 

^) A. i C. HHKyjHka. 

*) C. i D- noiuToisaHB vnes n onhini«. 

Digitized by VjOOQIC 



304 

LC« GHTaHCKa. 

THcylka nie-c»TO h TpR^eceTo h c e ^ m o, MHCeita aryeTa na 

neTHa^ecT, 

249. noAXiiTH ce BpaHe KoBa^nh no TOJiopn -l'^^ Aa i^e 
Bas^a AaTH Jiyneaca HOHTOBaHO'B npaBAH syncKO% oft CBOra uAe^ 
Mena, aRO ce Hahe* 

TaKOl^ep TaAHta MaTHiteB TaRO RaRO %e sropa. 

H llepa CupoTROBHb TaRo RaRo ^e aropa. 

3ane ca aa n.ieMeHy ^parHinHlia ; HexTH ce noAXHTirrN HHRop 
sa HHx n^eMe, ^a hh jiyneaca y hhx iute]aeHy. 

H 6h sa HHe^ ^a HexTH hhtro sa HBaHa JliinonH^OBHha, bm 
sa HBaHa MiifflhiAa. 

MaTHl^ yrpHHOBHlk sa CBO^e njieHe. Aa-^e HexTH sa MaiMa 
KopAHlia. 

H noAXHTRme ce Aaa IlepuHiiha no TO^opHX neTpAeceT, Aa 
Heike no6HT Ao6pe JiyAH, RO'Be nocjia synay a to RHesa BpaHy 
CyH]Aa H RHesa MaTH^a BHAaTOsaha h c hhhmh Ao6pHnH ^yAUK| 
ROtH cy Hx npso nora^ajiH. 

XCI. Oa MHpe.^) 

T0cyha me-c-TO h AaaAecei h Tpelke, aa .13. syHa. 

250« OBora HCTora roARiuia ciame. ceO IIOMi^a, Meaie- 
hhth B^acTCiiH H n^emeBHTH ahah^h, h& CTaHRy npn 64a3ReHOiiy 



C, D. i Garr. •^(IXAS«> u A. se nemože zadnje pisme dobro rasabrati. 

s) B« ncTHaiecT. 

*) Ovaj sam nađpii eam metnuo. 

*) A. cTaBame ce, B. CTaBHme ce. Jed&o i drugo je pogrelno. 



Digitized by VjOOQIC 



305 

čftetoMVO ^y6pHftatty. fiOcTdBHiiie') pasjior hpbh te^^Hii n 
ApyrH ^e^HHO h cs^a^HO ; yqHHHuie, ;^a y nojiiiitnx y cBy ABaRa- 
^ecTe KaTyHapHX ]i^R%e ce h y8HM^e ce cn^fli^ROM KBapTOM shto, h 
fl,H ce Ha OBy RBapTy yApe ćHJiHr »yHCRH; a OHuniRa RBapTa fi,fk 
Mome 6hth sa no cnjiHi^Re HOBe čajane, Ry »yiia vhhhh. a rol^ 
npHyroBopHnie, a^ ce aP^kh npaBa RBapia cnjiui^Ba a.iHTH Ra- 
MeHa. •) 



XC11. Ofl, npoAa^e BHHa. 

251. Ka^a 6yAe BpHMe oa npoAa'Be BHHa y cBy ABaeaAecTe 
KaTyHapH.t y IIojihi^H; a^ HHMa hhro H-c-Bora ce^a y Apyro nohH 
npBA TypMy, hh li*y cBOMy ce^y npHy3eTii APyroMy TypMy, nero 
c RHM ce aa'^npH noroA« ; Ro^h 6h obh saROH npHcTynH%o, a& 
oHora Hctora, ro npHy8Me TypMy hjih H*c-Bora cejia y APyro 
npHA TypMy Hsahe, OBOMy HCTOMy^ roI^h TaRo hhhhth 6yAe, ro 
6yAe HaMHpHHR oa IIojiIii^ aJiH BanaBEHO A^ pas'Barme h no* 
nii'By BHHO, He6o'Be1iH ce rocnoi^Re rao6e, y nam OATOBop c^o- 
60AHO A^ npysH pyRe cbbr. 

252' H A^ ce bhho nenpoAa'Be Apa^'^e Hero noH %e y Cnjiii- 
Ty H cn^Hi^ROM MHpoH, 0A40»e ca'&ma, a TOte RaRO yHHHH Rnes 
H BO^BOAa c ocTajiHM r^aBapH ; h tro 6h oa obh BajiH'fio^ aJH 
He6o'BeiiH ce npasAe, npsa a^ ^Y ce pas^amii bhho h y "Bnero- 

BO SRHB^JieH'Be aJlHTH SHBOT, RaRO CO 6yAe BHAHTH npaBAHi 



XCin. Oa npoAa^e Moca. 

253. Meco B0JLy'be h Ros^e TycTO RO'Ke 6yAe, a^ ce HHMa 
Apaffi^e OA opjiaRa npoAaBaTH. h ohh, rh 6HRape, a^ HHMa'&y 6y- 



t) C. i D. neimaju ove rieći. 

s) G. i D. jmiiBHnie. 

') Rlećih: a TO-b npiiyrOBOpHiiie, . . neima u A«iB. 

*) Mjesto riećih t 4a OHora ~> a^H BaHamiH 9toji ovako u C i D. : Ta^a Koro^ap 
ce Haupaio ujol aaMiipinK hjh h noi4HTOBHR« 

37 



Digitized by VjOOQIC 



806 

6piiroB OARHAaTH;0 Ko au 6h KP^mi^e peneuo Meco upo^asa, 
BAB OAKHHyo 6y6pHre^ cBaR^ ro ce HamHpH, a« MO»e pyRe npy- 
SHTH, A^ <^® pas'BaruH^ y Ham OAroBop. 

Meco lORonHeBO Aa ce npoAal&e no neT 6eqBx, a ne »Hano; 
a 6osRhy h o noR^aAH TpH ahh non^o ce m o » e. ') 

254. nmennn^i h paas h 08Hiiai]( nomio c .lUTa i^hhom 6yAe, 
OHa pelena i^HHa moace ce AP^aTH h npoAaBaTH h KyR0BaTH fl,o 
6o»i^a; a oa 6oHCHha; aRO y3pecTe i^heb asHTa, 3 A^rosopoM a^ 
ce yqHHH. 

255. Kpyx ro^h Ryxa%y Ha npoAa^v to.«hro IIol^jiHi](eM Ro«* 
iXHRO BaSHaHOM, Aa H]na'&y 9iMpy hhhhth^ RaRO %eyO]nHiny; HaRo 
ce Hahe uaHa MHpa cbhaohCom Asa HOBHRa^ RaA ocBHAO^e npHA 
Bejuni RHesoM hojihhrhm, ohh Rpyx Aa paa^arMH cBaR y Ham 

OAFOBOp. 



XCIV. Oa My8yBHpa ohhtb. 

256 Kora nafte ce^o aJis ffiyna, Aa ra ce OA^HHe npes mh- 
^ocpha H Aa ra npHAaAy rocnoAH ; aRo My mia rocnoAa Hey<iHHe, 
nymtiaH0 on&HHH, Aa Han pyRe ciase. 

n na ayne»a ^eAnano. 



XCV. Oa .iyneHca y ceAy. 

257. Jyne», rh ce nafte y ceiiy) rh RpaAe BpTJie, h y Topy 
HMaHO) BHHorpaAe, h na hhbh srhto, Aa My ce.«o y8Me rJio6y^ mm 
ce nomTyio ; RaRo ce nafte Aa %e u]ieTy yHnHH'Ba^ onano Aa h no- 
co(y Ba8Myy h rocnoAa riio6y mTo m o r y. *) 



•) B. ima ovdje : 4a HecK]diyi)y s 6y6pHroB ^o-b ; ali malo niie ima a toj iitoj 
Btvari one rieći, koje se čitaju n ostalih rukopisih. 

*) RiečI X a 6o»iiliy. ćitaju se samo u G. i D. 

') C. i D« iratju u kratko : Aa iiope cejo yset nocodjr^ <m ce no]iiyiy. 



Digitized by VjOOQIC 



30T 

258. IIL KO 88 4yne»a y3roBopH; a^ ^ Ay»^B rJiotfoM roc- 
noilROBi, KO jyne»y y HeM nosiose pHH%y bavi ahjion. 



XCVI. 0-T-proBan. 

259. TproBai^, rh ce nahe y kom cejiy, aa'bnpBo aa cyBeHH 
OHOJH po6oM^ Ra %e aa Tpr, CBO'Be cejio^ h cyBeHiiB cejo^ Ban'Ba« 
He; HuaRO yHHHHB; a^ iiy te ohh Tpr aa %arHy on li eno. 

C. Zakoni^ koji se nalaze a dva rnkopisa 
III samo a Jednom. ^) 

XCVII. Tah te noMBHKaao flfim KapTS CTaTyTa y A^-M-apKa 

ByKOBHlia. 

260. Ha yAXH€* ') R^A ^»-^ Rhcs noniTOBaHe »yne no^Hi( 
ta 'Bypft CHBOBHHb h nomTOBaHH BOtBOAa IlaBa BapTH^BHfc^ OR- 
TOBftpa Ha T p H ^) npHAe r HeHH cTaTyT napaT ceAaiiAeceT Mane 
teAua o-AO*M-apRa ByKOBHha. noc^H aa THcyba mecTO h niesAe- 
ccT^ KaA npHAa pe^eHH AO-M-apRO obh noinioBaHH eTaTyT, nas- 
Kame abh Kapre; 6yAyiii ra 6Hta sata, cbhaoho cbh 6paTHMH0A 
rocne Tyrap H^aAR sa 3acTiiHy, 



1) Tako 00 čita taj zakon u B. , A. i C. Rnkopis C. ga je ispitao, kao ito je 
rečeno u predgOTora, iz njekakova staroga rukopisa. Na on ima taj sakon 
jott jedan pnt napisan i to upravo na ovom mjestu; ali je tu malo drugačiji, 
te se slaie s rukopisom D. do slova. Razlika je nsjve<fa u tom, ito je sa- 
kon u G. i D. stavljen u manje riečih, stvar je pako jednaka. 

a) U predgovoru je rečeno, g4je se koji od ovih sakonah nalazi. 

*) B. ima : THcyiia me-oTO ■ neTO, a nad tim ♦^AANC« Ako to obodvoje pri- 
spodobimo s godiitem u rukopisu A. , opazit čemo, da je B. u jednoj bl- 
Ijeiki desetke izpustlo a u drugoj stotke zlo napisao. Za rukopis A. go- 
vori i ono, ito je o dobi kneiije Jurja Sinovčiča obiljefteno n sak. CI« 
CiV. i CV., kao i ono godijte, $to u obadva rukopisa odmah sliedi, 

♦) A. •«• • 

Digitized by VjOOQIC 



Ha yAXSn* ^yp%eBOS ĐpHAax noniTOBaHO'B synH no 
3aK0Hy cBe s^paso^ rbko 'fie srop, %a 'Bypa CHHOBHHh c bo'&bo«' 
j^OM HBaHOM BeKO^eBHheM. (Posije XC. zak.) 



XCVIiL flfla qoBHKa kh be ^esiaT noMHy. 

261. CBaKO cejio cRJia^no cbo^hm RaTynapoM a^^ nocTase 
ABa Aoćpa H npaBeAHa.6paTa noA pOTy^ a^ HMa%y Ao6py noMHy 
sa OBy HapeA6y, Aa ce HMa o6cJiy»CHTif. a A^a npucTasa no cBe 
roAHmhe Ha CBpcH ABH%yx MMcei^Hx no cBOlk synH Aa o6xoAe 
oBe JiyAH noA poTy ; aKO 6h neninajiH noMne sa OBe HapeA6e^ a^ 
ce ffiynH onoBHAe. 

Obo, Ha y4iraHCM0 'beAHHO cbhrojihiiH; majieMO^ A» CBaRH 
Ranejian y CBerai^ sanoBHAHH nponiTH nyRy, ^e Jiu Ao6poBOjiHo 
cBaRO ceJio obo'6 napeAfin, h Aa ce noAnHDiy na OBy r a p t y ') 
RaRO %Y npHMa%y; HaBHCTHB 'By u noAnucaB Aa 'By oneT r Ham 
noBpaTe ; a mh npHMHB HCTe napeAČe j^n y cTaTyT hojihhhh 

CTaBHMO. 

'Ba AOM BapHma KyHaiHb HaBHCTHx oBe noniTOBane napeAĆe 
npMA nyR0M na cBeTora "BaROBa, u cbhm 6h AP^ro h yroAHO, h 
peRome, a^ ^^ A<^^VOy hctom a^^ ce o6c^y3RH« 

'Ba AO-M-aTn-K HaBHCTHX obo rhcmo npHA CHTHaHH, h ćftme 

RyHTeHTH HCTO'K HapeAĆH CBH. 

'Ba AO-M-aTirB ByRHheBHfc naBHCTH obo noniTOBano nHcmo 
npMA nyROM, h cbh ra npHMume a^^P^bojiho^ h cbh peRonie, Aa 
%e A<>^po H npaBO. aRO ce o6cjiysH. 

'Ba AOH TaAH^a a(yjieBidi naBRCTH obo hhcmo npHA nyROM, 
H CBH npHMHme h Ao6poBO^HO peRome, a^ ce o6c.iyacH. (Posije 
XCVI. zak.) 



') Sto odavlje sliedi, čita se čamo u A. 
*) A. KHHry. 



Digitized by VjOOQIC 



309 

XCIX, 0/\ rpanHi^ « Metaum, Ko*e ynHca rocno^HH fl,)'tQ 

Ilana^Ht, 

Ba HMe HcyKpcTOBO aiiHH. jinra oa po»A<^TBaO *ero ^Av^nB« » 
ACH HeTBpTHS Ha A^ceTH^ 4»e6pyapHta. 

.262. ByAyliH rocno^HH 47*^^ Ilana^Hh AHrHyjt ce h xoAehH 
y npBH iiyT no Oojimi^h ca c b h m h *) cyAnii h c nyHHM ABopom, 
npaB^e Hinnehn no 3aKony, h noxoAeliii csa nojini^a y orojio h 
Me^arae HHX0Be, koh cy oa CTapnHH, noqHMJiyhH 6^ sana^H o^ 
Mopa, FAH cTei^aeT ce pHRa HCpnoBHHna^ y3 6pA0 npso Gto'Bhh 
KaMHH^ noA KaMHHOM ynpaB k »iopy, a ropn y3 pHRy spHJio S(p- 
HOBHHnte^ ynpaB IIehHi]i.a, ') rpaniii^a na OmMH Pt^ rpaHni^a 
BOAa CeApeHUR^^) neh y KpHBus^a, rpaHHi^a KyHHmha, rpann- 
i^a y KoHeBOAy9 rpaBHi][a TpnoBa KaMenHi^a, rpaHHi^a OĆHmeHH 
Ay6^ ROA Hera %e rpanuita Sjia/^aBuha ^y6fBBB^ 6pj^o CamojieR, 
MaJiH KoHaqHHR, IlemRa no^ rapAyHj naR hhs IteTHHy ynpaB hs- 
noA cejia HanopHq, BsnoA cejia yr;taHH^ hhs I(eTHHy a^H nocpK^ 
pHKe y 6jidT0 o^ Pa^oćnjie, hh3 piiRy no^ KpemeBO, noA cejio 
KaTyHe, cse hh3 pHRy ynepyhHi;y, noA rpa^ Sa^Bap^Be^ hh3 pHRy 
noA CjiHMe, y KyqMlie, hhs pMRy noA KyHaR thchji RaMeHH, hu3 
pHRy noA MHpHU, BhccIi iMeABH'by, hh3 piiRy npHA rpa^ OsiHni, 
nane y Mope, a hhs Mope ao CTOćpe^a ajiH a^ y pHRy SCpuoB- 
HH^y. (Posije LXVn. zak.) 



C. Oa yAOBHne. 

263. H tomhe ohe saRon nam no.iH4RH, sa neRa Hut>e Rap- 
6e Mey HauH no'&aniaHB h neRa cBaR sna saROu, sanHcacMO y 



») C. po-bcTBa. 



*) Ova mi se lekcija ćini bolja nego CBoirnim, Sto »e čita n A-, premda ova 
poslieđnju na parallelnoro mjestu a 195. ćl. ima ne samo C. nego i oatali 
nikopisi. 

') C. neliHiuma. U 272. ćl. piše isto tako ne samo G. , nego i D. i Carr Ćini 
mi se ipak, da je to samO nOTJja i sato prepisateljem bolje poznata forma* 

*) A. cp4eHHK. Primio sam lekciju rukopisa €.> jerbo se ta voda i danas ona«* 
ko Eove, kako on pi»e, i jerbo i u 272. ćl. u toj formi dolazi. 



Digitized by VjOOQIC 



310 

OBOM cTaTyTy, a^ yAOBHaa, Rota 6h ocTaaa c a^i^om Tep 6h cra- 
aa uou^euo cbo^om ahi^ojh Ha A06py Mysa cBora, a& ce HMa pa- 
HHTH Ha MyaKeB'&4y cbohoii a^UOM ; aKO mu 6h ce oneT o^a^a, 
oheiHOj A^ HHHfap HeHMa oa Mysa npBora^ Bero caMO a& besmo 
AOTy, RO'By %e k %nenY 6ujia AOHHiia, KO'Ba ce Hahe HenoTparbena, 
H aRO 6h %o% hcth iiyaK ociaBHto RO'By 6araTe4y no TacTaBieHTy. 

264. H aRO 6h yMpa ho^h chh yAOBH]](H^ hh o-T-ora HeBMa 
HHuiiap HaTepH^ nero Opaku; aRO au HHte Opafae, a oho cecTpaM; 
aRO JU HHSe cecTap, jih TaRO ocTa'&e i^bhobo'B ijuamm^B, a se 
MaiepH. H OBO ce pa3yB[H^ RO-Ba 6h ce OAaJia; RO^a jih 6h no- 
ii^eHO cTajia cbo^oh ^vlu^ok^ RaRO %e yrop%HeM cRa3a%Hy. (Posije 
LXX. zak.) 

CL JIhct sćopa. 

y HMe 6ons!he anen. jiht fochoah'Bhh •^ax3(b*9 mapna na .k* 

265. Obo HeRa ce sna Ha cnaROS n^ieMeHHTO'B npaBAH h cyAy : 
a TO^e cRyaHBmH ce mm cbh no^HHaHH na onhenn 36op Ha TatH- 
He H AoroBopHBHiH ce CBH nJiemeHHTH B^acTejiH h njieaeHHTH ah- 

AHhH Ca CBHM nyR0M, AOrOBOpHO BHpHO H CRiiaAHO HOTBPAHCMO 

no 3RR0Hy H no npHBHJie'&ax nam cTaTyT Rano ^e oa CTapHHe. 

266. H aRO 6h ce ro-Bh noBJinnaHHH nama hBcahhm Hann« 
HOM HOBHpaH, ajiH jiyne2R; a.AH My3yBHp 6paTnHCRH, a^H a^ hoBa^ 
y TypRe ajin y aBATR^? ^J^ Aa ^n ce naniJio, a^ ROBh noMa»e 
npoAaaaTH a^H RynoBaTH HeiJiaA) ajiH APyre ROBe ]Hy Aparo apcTe, 
Re 6u Morae HayAHTH nyRy ajiH rocnoAH; roh 6n ce cynpoTHBHO 
noniTOBaHOB npaBAH hobjihhrob^ HaHO Be oa CTapnne oOHHaB, 
CBaH0My, ROBH BajiH, 6h he y BHeroBy rjiaBy, h a^ My ofiopn on« 
hHHa Ryhy9 h rH6yhe y onhHHy a nji^MeHo^uHa 6jiHSBHeMy ; sa 
HeRa ce cnaRH nna HyBaTH y nanpHAaR h Henoc.Ayxa ftpaTHiicRora 
H cHpomamRora, cacBHM Rano %e 3 ropa. a n;o %e 6hjio AocaAa, 
cBe npocTHme CBaROMy npncBHTJia rocnoAa h noniTOBana »yna 
notJiUHRa. 

267. H Ha OBO ce noAnucame cbh SAOJia HMenoBaRH, ROHce 
yHHHHme BaMi^H h oafobophhi^h aa cBOBa cejia : 

Hs A^^Hera ^oua: Rnes HnaH IIIymHfc; MaTHB PaAHHHh,0 
MHHy.ia BpaoBeBHh, Rnea IlaBa CrasHi: obh cy Bani^H h oafo- 
BopHHUH 3a CBe 4o'^He 4oHaHe. 



i) D. FaAHHeBHk. 

Digitized by VjOOQIC 



Sli 

Us Top^Hera A^na: KHea Mh^obrI^o Mapnejia, HBaH Hyjie 
sa TpHH6yinaHe; IlBaH %ypHli sa Cpntane; Kfles MapRO IlaBHh h 
MHKyjia ATMana sa nyTHinHiaHe;0 MaTH* PoryWHh: obh 
%ecy ftaniiH sa Bac RaTyH ropSHH. 

Hs KocTa-bH: KHes Opaae To^ca^iilk, 'Bypa'B MaHAa^HHHb, 
lleTap MapacoBHh; hs GmojioI^h HBaH MHJiaBHh: obh 07 'BaMUH 

sa RaTyH ROCTaHCRH. 

Hs SBena^H: nomTOBaHii RHes IlaBa CHHirii, HBaH Bo»iih, 
JlyRa CTaHHh, AHApvBa A^^RpeBBi, Mhxobh%o Ba%HaRyinHl!i : obh 
cy ^ami^H RaRO h ocTajiH. 

HHi^a: RHes HBaH AparnikeBHt h 'Bypa Apc^i'MheBHit^ >) 
HBaH JlejaHOBHii, JlyRa fl,ovl%^9inoB1lAJ HBaH Kpary%eBHii: obh 
%ecy ftamiiH sa cBO^e cejio HHH^a« 

Hs TaTa: HomTOBaHH BO^BO^a HBan') Beo^eBHii, rhos 
Ilasa BapTHHeBHli, Maras KyxaHeBHh, «) MapRo ^aROBHHHh c 
HaHliJiHi](: OBH cy ^ani^H sa Taia h HaRl^JiHi^e Rano h ocTajiH. 

4y6poBa;') HoniTOBaHH RHes %ypa CHHOSHHh, Boi^B^^a 
CTHnaH EamHh, Ta^H'Ba HothIi: obh cy "BaMi^H sa cejio Ay6poBy 

KaRO H OCTa^H. 

Hs CHTHora: noniTOsaHH RHes 'Bypa MHxaROBHh ca cbhmh 
ce^^aHH oćehame, aRO 6h ce nama ro HexapaH, Aa ie ohh caMH 
CBO-BOM pyROH HexapHHRa yHTHTH H npHAaTH HOfflTOBaHO« »cynn. 

H-C-pH%HHHa: nomTOBaHH RHes Hnan HoBaROBHb HKaTyHap 
HBaHHui J^eMucBRiBi, Hana Xa%jiHH0BHb, IleTap MyffiHHHh, MHKy.ia 
ByjiHh^ HBaH Pa^H^osRh : obo cy laMUH sa RaTyH cpHHaHCRu. 



1) D. naTyDiHliaHe. 

*) D. Alfirevid. 
*) D. Štipao. 

«) D. KuvaćJd. 



*) D. đubraTS. U C je pravo; malo oiie pi»e i D. đabrava, pa tako Imt 
i Carr. 



Digitized by VjOOQIC 



312 

4ylke H Tpyme: CTHnas RaTHVHli, HaBa Bo^HHOBidi^ Ksed 
inHMyH OpauHheBHh BapHHHfc; >) obh 3a cBora 6paTa no^^niica 
MaJio H Be^HKO y onhiiHy, a obh ocTajiH 'BaMi^H 3a KaTyH av^ckh. 

IIs 'BeceHUi; : ^a rpryp Tomhh npH;^a1&eM cBe MO^e y onhH- 
Hy »(yncKy) aKO no'&AeiKi y xaftAy^HHy ; h ta rpryp Xpi;eroBHli ; 
TaKO H ABa CTHnHmHha, h MawB A^^HHOBHh, MHRy^a IBepHHh, ■ 
IlaBa MaTHameB, h CiHnaH PeMeTHh m CTHsaH So-fijieBiih: cbh 
sropa HMeHOBaHH noAnHcame cBe CBO^e, KaKO h rpryp Tombh^ 
aKO no'BAy y a*AyqHHy. 

H 6h %aitLsm, Ta^Ha 'Bep^uh sa cBora CHHOBua, H IleTap Cth« 
BHniHh sa cBaKa MaTH'Ba Xa%jiHHOBHba. h mh cbh ce-BJtaHU o^ Ka- 
TyBa ^eceHH^Kora, aRO ro'Bh BajiH^ oheMO noynHTH cBy syny hb 
noMoh aa sjie %^Y^G. 

3a nocTpaHy : rhcs IlaBa MHjiyHOBHh^ 'Bype Ba'&HHh, MaTH'B 
BaraTHROBHb^ KOBan Pe^jiHh: obo cy "BaMiiH h OAroBopHHi^H sa 
ce^o noACTpaHy RaRO h ocTaJiH. 

268. A y TO BpHMe ćHSaine RHesoM Be.iHRHM nomTOBaHH 
rocno^HH ^ypa Chrob^hIi; h noniTOBaHH BO^BO^a HBaH Beose- 
BHh; DpoRapaTypH: nouiTOBaHH RHes HeaMBin HoBaROBHli h no- 
mTOBaHH Cthubh BaniHli; KaTyHapH: H3 4^'^h<^i'^ A^^^ RHesHBaH 
inymHii, Hs FopSHera RHes MHX0BHSa Map^ejiuh, hs Koctb'Bh Rnes 
OpaHe Toscajinh, hs Saena'BHa RHes Hasa Cminh^ hs ?Hqa^ RHes 
1&ypa AP^rn&eBHh, hs Fai Rnes IlaBa BapTHbeBHli, hs Ay^poBe 
noiHTOBaHH RHes 'Bypa CnHOBHHli^ hs CnTHora RHes 'Bypa MHtano- 
bhIi, hs CpH^HHHa HBaHHm J^eMUcmm, hs fl,yh RHes CTHoan Ka- 
THHHh, HS 'BeceHHi^ RHes OpaHe Cy?Hlk^ o^ IIocipaHe Hana Me« 

JiyH0BHli. 

'Ba MapRO JKy'BJicBH]i poTHH rbhhhjihp nnca no sanoBn^H. -^ 
(Posije XC. zak ) 

CIL IIoTĐpkeH^e saKona, h ko^b 6h cTBap ap^k&hb Biapao 

rcAHint .j|. . 

VftXXA*, cmudi Ha .ic.- 

269. 6yAy)iH cRynaH onheHH s6op y FaTH s rJiaBapH h Ra* 
nejiaHH yHHHHci)io cbh AoroBopHO h cRJia^HO^ a TO'Ke 6yfi,yhvi no- 



•) D. Bariiić. 

Digitized by VjOOQIC 



^1^ 

tBpAH^a rocfio/la eBe Mame BdKotieO ^ pasiiore h CTaTyT^ 
Taso H MH npHitasio BasAa y buro y8Ap»aTH^ RaRO >e 6hjio oa 
CTapHHe 

270. H HHHHMO H8 HOBa: Ro^H RaTyHap rbaoSag hb afiop 
<(yAyl^H aBHSaH, Aa n.iaTH aa CBaRs nyT Tojiopa ABa; roSh ^h 6h 
ce HeRyHTeHTay Aa n^aTH Aytt*AH]^y- 

171. H caBHDie npHHncMo h y cTaTyT yaHcacHO : Rofta 6h 
roAHp cTBap APSKana y MHpy opes napne roAMmh .a«, Aa l&e .y 
BHRe TBpAO H Ao6po ; oa^o»hb aRO 6h ce Hama rh paajior uo- 
Ao6aH. 



cm. Mefeam oa Xepii(eroBiiHe. 

vax^e% MRceiJia Be6papa na *|*« 

272. Obo HeRa ce 8HaAy rpaHHue, AOR^e %e Xepi(eroBHaa, 
no xev6pH h no cBHAO^dH ciapu "BavAH^ a. to l&e Marnt yrpii- 
HOBHh^ RoSH HMa roAHBib A^BeAeceT n neT, lojiHRO'Bep Rnes 'Bypa 
MH^anoBBh^ ro^h nma roAnmh A^BeAeceT. h obh npHMiinie nnpa- 
MM H AyinaMii, Aa '&e HciHna, 6yAylui cTape rpaHHite Rano fte 
BAO^a. 

rpaHHife c T a p e. >) 

Cio%Riii KaMen, no a KaMenoM OAMa yĐpaB r Mopy^ a topu 
y3 pHRy spnao XpHOBHHqe, ynpaB IlehHHHDta, rpanHi^a na Oiu%^y 
PnTy, rpaBHi^a BOAa CeApenHR^ neh y KpnBHiia, rpanHi^a KyHHniba, 
rpaHHi](ay KotHe-BOAy) rpanHi^a TpnoBa KaMenHua, rpasai^a Tpra* 
pui^a, KaHeBBi^a, rpaHHqa Oćamean fl,y6f roa l^nera fie r p a n a- 
i^ a ') BaaAaaah Ay<ipaBa; na Ryjiy BapaROBHfca^ y hctor no Ca- 



i) D. katune. Svakako 6e biti pogreSka piitra. 

*, D. prave Tako ima i Carr. rakopia, ii kOga je Kukoljevid k otUlim sakO'* 
nom, koje sam u predgovora spomenuo, joti Cill. i CIV. prepisao. Mislinr 
ipak, da C. ima pravo, jer>0 odmah pred tim imaju i ostali rukopisi : 
etape. 



*) D. i Caffr idn aamo dov^e. 

38 



Digitized by VjOOQIC 



S14 

moAeHUx, Ha MtiAm RoHa^mm^ y(8) lleTHHy hoa UyhMy hhs I(e- 
THHy TaRa^a^ Moorane, IIepy1kHi](a, ry6aBHqa, hhs I(eTHRy9 Rofea 
Tene HcnpHA OBUima^ y Hope. 



CIV. IIpHiiHcaHte saROHa. 

273. Obo H6Ra ce SHa, RaRo DpHnHcacMO obh nomTOBaHH 
cTaTyT H3 cTapora y obh bhpho h npaBo, hh y3MaRuyB hh npn- 
iiaRHyB^ Hero ^a ce 6o%^e pa3yMH pBai^CH h JiaTRHCRH, a AoroBopoM 

CBH HOmTOBaHH B^aCTeJIH H AHAHhH H Ca CBHH nyKOB[. 

A TOfte aa RneasHle nomTOBaHora rocnoAHHa RHesa 'Bype 
CHHOBHHba, RHesa seJiHRora, h noniTOBaHora BCKso^e RBana Be« 
xoBiAa c ocTajiHHH r^aBapH b c nyROii, Rano l^e sropa, 

yAX^€* j ') «e6papa na »k* y no^^Hi^H npoBHBi^H'BH^ ^a Map« 

RO XCy%JieBHl^ <iyAy^H pOTHB RaHHH^Hp 0^ BOOITOBaHe onliHHe 

»yne no^^HHRe nHca h npHnHca BacRO^HR c noneiRa BHpHO h 
npaBO^ HH npHHaRHyBniH hh y3]naRHyBniH. 



CV. Cmv noftjunRH. 

VWOo Aei^eii6pa na ♦ua** 

274. ByAy)^H Rnea BeJiHBH npHCBHTJiH^) rocnoAHR 'Bypa 
CHHOBiuh H BO'KBOAa BoniTOBaHH MaTH« KyxaqH&') yHHHHnie 
86op noAHMCRH, ^) Ha nHCTy oĆHiaSHOsr boa FpanieM, no aaRO- 

Hy CTapOHy H C peAOBHHI^H. H Ha HCTO BpHMH 6HUie y9HHH'bO »Hp 



1) C. piSe •^AXK6* , i D. i Carr. onako, kako sam u text uzeo. Da sam praro 
adinio, to dokaziga ne samo D. i Carr. , nego i slun C« , koji u glavnom 
nadpisu Statuta ima takodjer godinu yAXS€* • ^"^ Liljeika u glavnom 
nadpisu neproteie se na ništa drugoga, nego na ono, sto je god. 1665. 
ttčfaijeno a pripovieda se u CIV. ustanovi. 

*) Tako piia D, I Carr., a C. ima samo n s titlom. 

•) D. Kuvaćid. 

*)C. 



Digitized byCjOOQlC 



915 

'^eCTHTH ročno AHiT i^ap n AT^A? Kafta (Hl&y npHAft^H KaHAH%y sa 
K'fe^Ho H sa ocTajia MHCTa. y obo spiuie OTHy Typi(0, a^ cmo 
'BHH.TOBH, a JlaiHHH, A<t CMO %HHX0BHj a M0 6yAyiH Bas^a noA 
3anoBHA'By r'&jihcrom: saio cbh 'Be^HBO h CRynHO, pe^OBaHi^H h 
rJiBBapn ca cbhm nyKoai, 0A4yHiinie BHpaMH h ATniamn, a^^ eTo:&u- 
MO Ha HamHx Kyha h y HameMy 3aK0Hy ; h sbto cbh CRyna) a^ 
HHiia HHBop OA HifBeAHe BpcTe no HH'BeAaH nyT hh HaniH a^^th, 
BH npHCTaTH A^ ce aa BH'BeAHa CTBap, tojihro ^acopn tojihbo 
Apyre po6e, Typ«iHHy hh KaypHHy; aokjio roAHp ce neBiiAH, boa 
RHM h« ocTaTH poHeHa »yDa h HeycTaH0BBTe ce Mehe Ha Rpal^H- 
HH, H A& HemosH HHrAsp HHRop o6y8poHHTH y HH£eAHy cTBap 
OB aRy iipHA HH-beAflOM rocnoAOM, sa ij^^ha^ — ^^ cbo oho, 
u^o %e y?H%HeH0 ao caAa oa r^aBapH peneHe syne, 6hjio %e s 
AoroBopoM H c Bol^^OM cBora nyRa, — - hoa n6By cBaR0Hy oaoiieH, 
RO'bH 6h Apyro%aRO yHHUB^a, y cBe h bo cbo rsro ce y8Ap»R y 
8aR0Hy cTapoMy, y cTaTyTy OHomeH ua RapTH •ma« 4') Rota nena 
6hth fte cyBpoTHBa RpHBqy, RaRO 'fie sropa, HSBpmeHa 6pe8 hh* 
<KeAHora MH^ocpba, h, aeAa'B 6or Tora'B. aRo 6h ce rocnoAa rop'BHa 
ajiH AO'BHa pacpAHJia cynpoTHBa HaMH, a^ hmb 6hth leAaa APy~ 
roMy y noMobi, fah 6yAe noTp06a, 

f l^a MapRO X(y%JieBHlk RaHHHJiHp poTBH. noniTOBaHe onhHae 
3KyHe no'&^HHRe no sanoBHABi« 



GVL noTBpAa AHAHliCTBa CTasHia. 

.275. ByAybH ce AoiaRja HeupHCTO^Ha pHq ao nomTOBaBora 
BOtBOAe CTHoana Ciasuha h ^neroBe nonzTOBaHe Ryhe, Aa HHBe 
AHAHfc) H eBpxy Tora yHHHHcxo sćop ahah^crk Ha Ko3'BaRy> h 
OTBOpHCMO cTaTyT,.H Hahe ce no cTaTyTy h no SHas^e *>'CBe- 
ra s6opa AHA^HCRora, a^^ "^^ct CiasH^ npaBH noniTOBaHH 6paT 
ARAHh^ H Aa cy oa 'BHeroBa n^emeHa 6h4h r a^ caAa nomTOBaHH 
cyi](H. a OBa fun finine HSHniJia oa RHesa HBana CHHOBHHba, ajiH 
Hena^e ce HCTUHa. 



*) C. onaKy^ 

'} Miali takon: 04 neBipcTsa cynpoli ročnomu. 

*) C. saioigr* 



38* 

Digitized by VjOOQIC 



3t6 



CVII. CBpHCCHte OA CytHfea *) UBana. 

276. HeRa %e y SHan^e «aKOHy no%^H<iKoiiy, RaKo o^cH^e 
CyhHh Ha cBOTora ApHHpa hoc MapRy Ky.xaHRhy,>) UsaH, 6pe3 
y3poRa, c ROi&era noca n8ry6H »yna nolJiH^Ra bcmro dJiaro. 
noniTOBaBa aRyna y^HHH h OAJiyHR CR^a^HO h AoroBopno, jia oh, 
HH ofi, i&HeroBe Ryhe^ hh o^ "BReroBa Ro;iHHa nnrAap HHte BHh-* 
HHR HH cyAai]( y aRynH no'bjmmKo'b, 

OAJiy^H HonitOBaHa 9Ryna oBaRO: ano 6h tro Harera ajiH 
nporoBopHl^a^ ;^a ]ny ce yHBHH nosiHjiOBal^Be, ab ce ohh «io- 
BHR y6H%e RaMeHoir^ a oh ynfliQe y nomTOBaHH cTaTyT Rano h 
CykHha. « 

CVIII. CapiReHfee Opane CyfeHta.*) 

Ha »^AcOKe*? arycTa na .i^.. 

277. ByAHliH ce naniJio oBora apuMeHa, a« ^pane Cyhuh ms- 
AaSe noniTOBaHy npoBHHUH%y no'BJiH^Ry, saTO ofi,^y^1/i sac 36op 
noniTOBaHe npoBHR^Hl&e oo^^HHRe^ ^a ce sanRoie, ^a HH^e BHfi- 
HHR OH HH ftneroB HaROH 'BHera HHrAap y npoBHHi^B^H no%.iHn- 
RO'B, RaRo %e sropa; h noTBpAH HpBy RapTy, n^o %e sropa. 

IlHca %a MapHO BapHli npoRapaTyp h RaniHJiHp noiHTOBane 
npoBHHi][Hl&e no'fejiHHRe, a no sanoBV^H caera JipHCBHTJiora 36opa 
no^.iHHRora^ y Bupy Ranome sropa. 



D. piie Suđtca •, a tako je i KaknJj. prepisao iz Ca/r. rukopisa Zato mislim, 
da a C. atoji k mjesto obmekiana 4. 

s) D. Kavaćida. 

') Valjda bi morao biti nominativ. D. ima sasvim neraljalo: Sodei. 

*) I OTdje Ta1)a ono, ito je malo prfjo rečeno tom imenv^ 

Digitized by VjOOQIC 



31T 

Ha ^ACdKe« r arycT8 na .|4* 

278. ByAy&u nacanora BpHMeea npHma oa npoBHHi^Rle no- 
tjumne hs ce.ia HasHna A^^^ y cralHe na Bpan roh ce soae 
Ilepne MapKHneBHh, H 6yAybH ce hcth IlepMe Hama, cboIhmh 
CHHOBH Aa Hs^a^e OBy npoBHHi^H'By y %hhxobh noTpHća ose npo- 
BHHi^B^e: daTO OAJiyHH cBa noniTOBafla »cyna h cRynaH 36op no« 
niTOBaHe npoBHHnn^e no'BJHMRe^ Aa Behe HH^e penenH IlepMe hh 
MeroB HaROH mera HHrAap BflfcHHR y npoBHHi^Hl&H no%^B<iRo%9 
RaRO roBopH nam saRon. 



CX. (Ofl, M.iHHa.) 

279. H aRO m^hh mjih npes napue roAHinhe, aa ^^ Bche MHp« 
Ho y BHRe. (Na konco LVL zak.) 



CXI. (Ofl, cecTap.) 

280. A«cecTpe HeMMa^y ab^9 KaA HMay 6paTH hjih oa hr 
ocTaTRH, aero pyxo h o6poR aa OAa%y. (Na koncu XI. zak.) 



CXn. 3aR0H OA CHHOB H OTaoi« 

281. %ecT TpHHa^ecT caMO y8poRa^ sa RO'be OTai( MO»e no 
AyniR yR^HTH cBoe CHHOBe oa 6anAHHe : .ft. RaA chh nocTaB'b.Aa 
pyRe aa poAHTe'BJie ; ;b« RaA 'BHMnoceća yHRHH Roe aenon^eHte ; 
•r* RaA ^H ocBa1&ye y RoeMy noHaHtKaH'By, Roe ane npoTHBa BnpH 
o^H ^o^««aBll^H cBHT0BH09iy ; .^. RaAa e sjiOHHHai^, o^h sjio^HH- 
UHMa onhH; »e- RaAa sacHAe aana^He »HBOTy cboh poARTO'B^a 
ojiH no OTpoBy o^m no Apyroii HaHHHy; .$• RaA ocRBp%By(te) 
nocTe4y 0THeBy ; »z* KaA no oc6aheH'By poAHie^jiHMa y3poRye 
ToniRe Tpai^ae ; .h* RaA ce nehe a& y%aMHH sa oma y cy- 
3RaftHCTBy ; .^^ rsa 8anpyHye9 A<t poAHTelJiH neMory yTOHHTH 
Ha%noRol^By HapeA(Sy; •!• RaA hhhh saaaT HenaoHH h noruiuiH, 
Rora Hy poAHTe%.i ane hhhho, RaRo aa npHjRRy 6hth rJiyMi](eM 
TO ftecT i^aBOM^ H npHJHHRa ; »ia* RaAa bep oae yByRa^ HeHMa%yhH 
•Ke* roAHn^a m MoryliH ce OAarv^ 0Aa6Hpy BenonteHy sbbbtb; 



Digitized by VjOOQIC 



31S 



•IR- R^A^ OA CBora po^HTe^Jia ynaAHyTa y MaHeHH'by Hemna noM- 
'BJie; »ir* Ka^ Hemna ćpnre hckjdhth ra^ aRO e y cy»a%HCTBy. 
OBO cy y8poiiH, sa Koe po^HTe^jiH Mory 8aKpaTH(TH) ^hauhctbo 
HJiH nphH%y cBOMy nopoAy* (Posije XXVII. zak.) 



CXIII. KapTa Mey no^^HHaHH Ha 06jiHRy. 

7AN03M Mucei^a 0RT0H6pa Ha .|b*. 

282. Obo Hena ce sna, RaRo ce cacTame cbh nouiTOBaaH 
B.iacTejiu H nomTOBaHH a^^AH^h na 06jiHRy roa cBeTora 'Ba^pe; 
noniTOBaHH rocno^HH Rnes BejiHRH noniTOBaHH RHes Ilasa Cybiih 
H noniTOBaHH BO^BO^a Mhxobh%o IleTpoBHh, H nomTOBaHH npo-> 
RapaTypH: nomTOBaHH Rnes HBaHHm BHi^HheBHli, h nomTOBaHH 
RHes •lyRa BapnukeBuh, h nornTOBann Rnes ^^pane Tolca^Hb, h 
nomTOBaHH rhos 'bypa9 h cbh nornTOBann RaTyHapH: nomTOBaHH 
RHes CTHnan CTasHii, n nomTOBaHH RHes Ta^Hta XCy'B^eBH)i, h 
nomTOBaHH RHes Opane rolcajinfe, b nomToaaHH Rnes IlaBaCTa- 
HHli, H nomTOBaHH RHes 'Bypa Apsi'H^eBHh, h nornTOBann Rnes 
MaTH'b ByROBHb, h nomroBanH nnes Ta^H^a Hoth^^ h nomTOBaHH 
RHes 'Bypa MH^anoBHh, h nomTonanH rhos MapRO Bapnfc, h no- 
rnTOBann RHes Bhi^ro HoBaROBHti, H nomTOBaHH RHes HaBa CyfcHh, 
H noniTOBaHH Rnes MHRy^a Bjiaxo : h obh cbh sropa HHeHOBanH 
OBaRO penome h noAHHme cbohmb BHpaMH h AyHiaMH, A^t l^o 6ht 
Bas^a y cRJia^ CHpoManiRH. h aRO 6n ce tro namao, hoh 6h 6H%a 
HSBopaH HSMey fipafce, Tep 6h ce nosnajia 04 Rora R0%a neBHpa, 
ČHTH tie HOBHpHHR 6paTHHCRH H 6hth he ynHcaTO y CTaTyTy, a^ 
%e HeBHpHHR, H ^a HMa rJiaBOM h^strth, h o^ MeroBe Ryiie ^^ 
ce HHMa HHRaA npHMHT y s6op hh y HH'beAHo BHhe 6paTHHCR0 hh 
cHpomamRO. 

"Ba AOM HBaH JlosHb nHca no napeAfin h saROBHAH, 6y/iiy)iH 
Ran^HJiHp nomTOBane acyne IIosahiii y oBo BpHMe« 



-^AAA/\/\/\A/\Ar- 



DigitižedbyCjOOQlC 



V. 

0I60?0RL 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by VjOOQIC 



^^1 



t. 

Ođg^OTorl na njekoja pitanja đrnžtva 

za 
jugoslavensku povjestnicu i starine 

od 

B. Petra Kađčića Peke. 



Iz kotara Maliarsliog^a*). 

Na pitanje 1. U ovom kotara, osobito na gori, ima manjih i ve- 
ćih okruglih brežuljakah, koji su od ljudskih rukuh naneSeni, a naj- 
više ih je po selu Baćini. 

Ovi brežuljci zovu se od naroda gomile i gomilice, a pripovieda 
se da su tu kamenovani njcki zločinci. Stećakah odveć je malo u 
ovom primorju, ako ih i ima, neimadu značaja, niti se što o njima pri- 
povieda. Samo u Drveniku nahodi se jedan stećak, na kojemu sii 
urjezana dva konjanika s bojnim kopljem u desnicah, a prama njimu 
djevojka razapetih rukuh, Pripovieda se, da su dva bila zaljubljeni- 
ka, koji se u nju preotimaše, te da pobivši se, djevojčin dragi pade 
mrtav, a draga od žalosti do malo kasnije, te im staviše taj spomenik **). 
To ne pogadja s povjestju Fortis-a. Nadgrobnih velikih ploćah ima 



•) Ovaj kotar razđieljen je u dolnje i gornje Primorje, i sastavljen je od slje- 
dećih selah: Brela, Badka-voda, Veliko-brdo, Makar (od koga ime gradu, 
u početku Makarska Luka), Kotisina, TuČepi, Podgora, Drašice, Igrane, 
Živogožće, Drvenik, Zaostrog, Podaca, Brist, Gradac i Baćina. Starešine 
crkovne i svetovnje stanuju u gradu Makarskoj. 

**) Dokaiano u starinakom prepisu, koma je Original poginuo. 

39 



Digitized by VjOOQIC 



po dosta, osobito u TaČepili i Podaci, na timi su nđjelani Štitovi, ma 
Čevi, i većim đielom polumjesec i zviezda. 

Na pitanje 3. i 4. Kosti kakove kadgod bi se izkopale od težakah 
i po daleko od navadnoga groblja, i u odličnoj veličini; tako na pri- 
liku izmedju ostalih, u BaŠkoj<vodi, jedan seljak kopajući zemlju, najde 
sasut Čovječji kip zamjerne visine. Drugi težak najde grob, u groba 
kip i do njega stakleni sudič^ u koji biaše uljevena mast, da ma 
svieti do vieka. Takove kosti kopale bi se od težakah iz zemlje, i 
kadgod bi se kod njih našlo oružja, novacah, koj smotak gvozđjene 
žice, a kadgod te kosti našle bi se ogradjene klaČno -kamenim zi- 
dom. *) 

Na pitanje 4. Starih razvalinah zidanih ima dosta u Baćini vid- 
ljivih i prosjednutih, oko kojih i po kojih, ljudi srČeni i snažni izpr- 
paju štogod i blaga, da li nisu dugovječni; to je istina ciela, zašto i 
ove godine, do malo i u malo danah dospiše dvti koja su ovdje ko- 
pala^ i od tizih jednomu djete. II Gradcu nahodi se i sad ovisoka 
kula i stara gradina od koje ime Gradcu, i iz kojih po doŠastju Kad- 
Čičah u Ugorije, a osobito u vrieme Bana Veniera, dobro su se Grad- 
Čani proti nasilju turskom branili. 

Tu ima ostanakah davnoga samostana redovničkoga i njihove 
crkve, a ima strašna ograda koja spominje udesnu godinu 1815 kad- 
no nemila kuga pomori Četvrtinu stanovnikah. **) 

U Podaci, u Drveniku i Igranim ima po jedna taka kula, izvan 
Sto u Drveniku ima i ona tvrđjava koja se spominje u KadČiča pjes- 
mam, kako i samostan ZaostroŠki ***j i Gradac u Primorju, a osobito 



•) Tu nije bilo novacah ni kojih drugih aterih stvarih od veh'ke ciene. Ako 
je što boljega bilo, naći će se kod gg. Anđriča i Solitra u Splieta. 
^ Godine 1815 u Makarskom kotaru silno pomori kuga narod, a osobito n 
gradu u Tucepih i u Gradcu; pripoyieđa se pak, da tomu. bi u»rok prine- 
šen pamuk iz Turske: kako veli čl. g. L. Pavisić u „Poviestnoj uspomeni 
kugi Makarskoj" na strani 10 i 11. 
•••) Samostan ovi nezna se kad je prvi put bio sagrai^en ; jednom su u njem 
pribivali Baziliani, posije Augustiniani, a kasnije po volji Žarka Unskog 
vojvode, bi napučen Malobraćanim iz Bosne. Ovi samostan silno se je 
branio napadanju turskom. U njem se i sad nahodi znamenitih starinah: 
jedna IManeta skrojena od kabanice Stjepana Tomasa kralja Bo- 
sanskog; jedan kadjenik zamjerne ljepote; jedno kameno podnožje ple- 
menito izresano, na komu, pripovieda «e, da je starinom pribivao Uol. 



Digitized by VjOOQIC 



328 

u ĐraŠnicam, u Tn^epih i u Makru nahođi se liepih tvrđjavah pri- 
Ijepljenih pri litice pole, u koje bi se zatvorali stanovnici kad bi Turci 
pristupili, i iz njih dok bi mogli vitežki bi se branili. Ove sve zi- 
dine obćeno su ogradjenš kresanim kamenom i cijepljene japnom, 
kako i one u Pođgori. 

Na pitanje 9. Napisah u obde je posve malo, ali se vidi gđikoji 
latinski i turski. Ovi napisi nisu od važnosti, samo jedan ćirilski 
na tvrdjavi drveničkoj ukazuje kako ta tvrđjava bi dobivena od Tu- 
rakah. 

Na pitanje 17. U ovoj okolici ima poneSto i starih rukopisah, i 
pojedinih poveljah, obično na talianskom i latinskom jeziku. Osobno 
u samostanu Zaostroškom*^) i Makarskom rukupisah turskih, talian- 
skih i hrvatskih a većom stranom glagoljskih, iz kojih se priznaje tuž- 
no stanje Ilristjanah u ono doba pod zulumom i progonstvom krvo- 
pijah turskih. 

Na pitanje 18. Medju slikam na platnu u ovoj okolici najljepSf 
se nahođi: u samostanu Makarskom i u dotičnoj crkvi, na priliku: 
velika slika na velikom oltaru je zanimiva, prikazuje dvanaest učeni- 
kah gospodnjih, uzdignutih rukuh pram nebu, gledeć uzaŠastje Bogoro- 
dne Djevice medju Andjeli, a u četiri ugla sveta Stjepana kameno- 
vana, Lovra, Franu, i Klara; veliki krst na ovom žrtveniku dosta JQ 
zamjeran^ od stare dobe, s napisom židovskim, grčkim i latinskim. 

Da, najzamjemiji krst nahođi se u crkvi Pođgorskoj i tko pomlji- 
vo prigleda ga nanovo, nemore da neprotrne i ne zgrozi se. Tu iraa 
i starinska slika sv. Ivana po načinu Ticianovu, i odveć liepa slika, od 
Bovijedobe, sv. Jerolima, izvođjena od Pavla Veronezkoga. 



*) U samostanu Zaostroškom i Makarskom ima dosta rukopisah u kojim se 
ukazuje : kako Turci đadoše tolika dobra redovni cim, koji biahu svrnuti 
plaćati krvarinu; kako u razlike pute njeka sela i crkve biahu opaljene; 
kako Malobraćani dobiše pohvale i nadareiga od samovlade Mletačke : u 
vrieme Foskola, Valiem, Comera, Ema^ Moćeniga, Contarina^ Delfina, 
Žarke Uiukog i dragih; od cesarah rimskih: Sigismundal., Leopelda L, 
Josipa I., Karla V. Od kraljah magjarskih: Bele IV., Ljudevita I., Ma- 
tije Korvina, L a d i s la v a I. Od kraljah bosanskih : Štipana Bana, Šti- 
pana Tvrtka, Štipana To ma sa. Od carah turskih: Sultana Meh- 
medkan-a, Sultana Mustafekan-a. 

39* 



Digitized by VjOOQIC 



384 



Običaji. 

Na pitanje 23. Kad se diete rodi, običaj je da ga baka opere 
mlakom vodom, a kad god, ako je mufiko i vinom, te ga i zaliju, ve- 
le6i da je to zato, da mu u napried Denaudi vino. 

Tad treba da je spravna rakija za pekriepljenje matere, potom 
pržena i pečena jaja s najboljim vinom, i što boljim promienam. Diete 
kod seljakah doji obično i prvi dan vlastita mati. 

Erstjenje, ako je diete zdravo, pričeka se pet. Šest i do osam 
danah, dok se podigne majka. 

Kad se majka podigne, pristupi sazvani kum, ako je mužko, jal 
kumica, ako je žensko, k crkvi, a baka prinese novorodjenoga, Sto bo- 
lje umotana i nakitjena, preda ga kumu jal kumi, (po selih malo je 
gdje u jedno oboje kao po gradu, i sliedi krstjenje, kako i po dru^h 
mieatih, jal latinskim jal hrvatskim jezikom.) Po krstjenju baba opet 
povraća diete kući a kum ju daruje po svom stališu (preko talira ried- 
ko prelazi) i taj dan, ako je blagdan, Čini se gostba, zazovne se kum, 
župnik, rodbina, priatelji, susjedi, ali je to samo kod bogatijih seljanah. 

uzgajanju dietce trebalo bi preporučiti materam kako preporu- 
čivaše g. Petrić u Nevenu, da matere budu opaznije u odhranjenju 
poroda svoga, što žalibože vrlo je zanemareno kod naših materah, za- 
što seljanke u ovoj okolici neČuvaju se razhlade, one su u svedjer- 
nom kretanju bez odmora i počinka-, bezredne su u jelu i piću, jer ne- 
paze na preporuku Periča, već jedu što im se namiri, nepiju vodu 
samu, jal vino privodjeno, već vino cielo i rakiju kao mužkarci. A 
kad se majka razjedi na starije, onda osobno prihvati djete i dojiti ga 
počme, ter sa svojim mliekom otrov ulije, a kadgod ga i pođobro 
izpleja ako stane plakati. 

Vjenčanje ovako se ovršuje u našem kotaru: 

Kad momak izprosi ^evojku, Čini ugovor s rodbinom djevojčinom, 
a u zabilježeni dan, pred svjedoci, rodbinom i priateljim vjer^ce za do- 
brim objedom predaje njoj prsten i jabuku po ruku kojega svojega aai- 
menika. Jabuku običajno nf^ite zlatom jal srebrom, a prsten svak po 
svojoj moći. 



Digitized by VjOOQIC 



Kad vjerenica primi obiližje, tad stuie pucnjava i veselje. Tko 
predaje prsten i jabuka djevojci, taj dariva i djevojačku mater, Sto se 
je dostojala privoljiti tom ugovora; taj isti predavatelj obično je na 
vjenčanju za kuma. 

Zavjerenici jedan dan pristupe pred župnika da ih izpita nauk 
krstjanski, i počme napovjedanja, ako su podobni^ te vidi da neima 
kakve zaprieke. Kad se napovjeđanja ovrSe a sprave se potrebna za 
vjenčanje, pristupe dan prije sdruženja momak i djevojka, ovrSe svoje 
dušne pobožnosti, izpoviede se i pričeste. 

U večer prije pira, pirovanja i ^enčanja, sakupe se svati, to su: 
bratja, rodjaci, bratučedi, netjaci> unuci, zeti, Sure, prednji kumovi i 
zvano duhovno voStvo. Kućni stareŠina izmedju sazvanib, odredjuje 
domaćina, kuma i prikumka, staroga svata, dva djevera^ barjaktara, i 
čauSa vinonoSu. 

Na dan pira, jutrom kad se svati Bogu pomole i divno se na- 
prave, ponapiju se rakije-, prošemlnče, propuškaraju^ na znak da su 
već skupljeni kod momkova drora. Kad prispije vrieme za polazit 
po djevojku, odluče se dva djevera i jengija*), te muklo odu do dvo- 
ra djevojačkog, tamo stanu pred kućna vrata i pitaju jabuku.**) 

Tad izajde majka jal koja druga vragometna (pametnija oštro- 
umnija medju njima), i iznosi poredu svakojakog voća, jal kitu cvietja, 
jal kakvoga sudja, zatim kakvu gadnu curu ili ^enu, a kadgod i liep- 
hl, dok se djeverovim dosadL Na svrhu izvede se prava djevojka, 
majka ju preda djeverovim^ a djeverovi na znak harnosti zahvale i 
daju dar majci predavateljici^ po zahvali propu^karaju i uljezu u kuću, 
ponapiju se i polaze k crkvi. PraS'ak pušakah o primljenju djevojke 
bfljeg je svatovima, koji nesmiedu prije polaziti od doma, već sve o* 
prezuju kako će doći ujedno svi. Pristupiv k crkvi, kleknu pred žrt- 
venikom^ mladoženja na desno, mlada na lievo; ova preda kumu pr- 
sten koga joj on položio na ugovoru^ a kum njima voštenu svieću 
u ruke, a župniku preda prsten. Župnik obučen u misničke haljine 



*) Ona koja vodi djevojku za ruku do crkve, i pomaga ju u svakom njezinom 
poslu, to J9 obično Zava, jal sestra mla<ložeiija, ili koja dmga u bližnjem 
leđstvu. 

^) Pod imenom Jabuke razwnyeva w djevojka, 

Digitized by VjOOQIC 



tu 

ovrSi svoje dužnosti vrh novo-zaručnikafa, blagoapvi prsten, pređa ga 
zamdniku a ovaj ga postavi svojom desnom na lievu ruku zaručnice, 
8 prekrižehjem župniČkim 

Po tom novozđruženi odstupe i kleknu na zabilježeno miesto i 
svi duSaju s. misu, kojn župnik odmah započimlje, samo kađikad, kano 
na svet, svet, svet, na posvećenju^ na prićeStenju i na blagoslovu, isaj- 
du svati pred crkvu i zapucaju. Po svršenju mise svi prate s barja* 
kom župnika do kuće, ovaj pred njima upiSe vjenčane, napoji ih, i 
ako je voljan, zazvan je na veselje. 

ti svedjemoj pucnjavi đodju do dvora mlade, tu je već objed 
spravan i na mah se sjeda. 

Prvo je miesto za starog svata, do njega je kum i dva, ako su*)^ 
do kuma barjaktar, do njega dva djevera, medju njima djevojka i jen- 
gia, pa redom domaći i priatelji **J. Tu je jelo izvrstito, po deset, pet- 
naest i do dvadeset promienah, (to se zna, po stalifiu !) i sve je obilato ; 
piva po .tri> četiri, pet i do šest vrsta dobra, boljeg i nf^boljeg. 

Potla svake promiene. Svati dok male opočinu i donese se dru- 
ga jestbina, dignu se i zapucaju, a ostali veselo redom napajaju. .Prije 
neg se prinese najpošliednja jestbina, digne se mlađa neva te preko 
onog odjela, Što ga je već prije u kovčeg spravila, kupi po kući neke 
izostavše postarije, u znak da se sasvim đieli od one kuće. Kad svr- 
ši sve blagovanje, izaberu se dva dobra nosača.*^ Djeverovi predađu 
im kovčeg, a jednoj jakoj nosilji vreću, u koju je strpana nefitarija, 
da ponesu tamo gdi će doći, k kući mladoženjinoj ; ali prije nego će 
nosači ponieti kovčeg, sjedne sestra ili koja druga od roda i treba ja 
darovati, ili postolim, ili avilnom- iii drugčijom opregljaČom. Dva dje- 
vera prate nosače, liepo do kuće, ako nije odveć daleko, |er treba da 
opet budu s ostalim prije neg polaze od dvora djevojačkog. Kad se 
djeverovi povrate, treba svatim polaziti. 

Djevojka klekne pred otcem i majkom, bratjom i sestrom i ne- 
vjestom, te sklopljenimi rukami na glas ponizno i plačno pita u svih 



*") Jedan je zvan kam debeli, a dmgi prosto kum, knm debeli pristupnijl je. 
••) Župnik, ako prisustvuje veselj«, vazda ima prvo mjesto. 
***^ Dva nosača najdu se za plaćo. 



Digitized by VjOOQIC 



827 

yeđom oproStenje, za kojekakva pomankanja, a napokon pita otČinski 
i materinski blagoslov. 



Tu se je ivak agrozio, »vak plače,*) ne ČujdS drugo nego plač- 
ni romon; ^Bog . . . Bog ti prostijo, nj>Bog . . te blagosovio,*'' 
Bog . . ti bijo u pomoći u đnevu i u noći, od današnjeg danka, tvo- 
ga s mladim sastanka^ a ostali kao iz topa: „do volje BožJje!'' 

„Barjaktare diži barjak!**) PrvenČe nosi buraću!***)^ vikne 
stari svat. Prvenac se zametne buraćom, barjaktar za njim, posuĆit se 
svi redom i polaze s djevojkom; sve odušice puca, razliežu se brda 
i dolovi, svati dozivlju domaćina, a domaćin se svojim odzivlje puca- 
jući. Ovako se dozivlju : 

„0 stari svatel** Odziv. „Što velite?** „Evo ti jabuka ako htila 
bude, da spomeni se, ne kasni, vrati mi za jednu dvi^; pukne . . I 
tako sve redom, dok de mogu Ćuti i vidjeti. Po ulicah, kud svaki 
prolaze, tko ima boljeg i ljepšeg vina, nosi bukliju i nutka piti. 

Pred kućom mlađoSenjinom doĆeka skup djevojakah i pozdrave 
mladu nevu, igrajuć kolo i pjevaj uć: jjDobro došla neve naša, oj, oj !^ . • 
i drugih popjevkah. Kad hoće da ulazu u kuću, barjaktar pristupi i 
preprieĆi s barjakom vrata, nit je komu ulazka ni izlazka, dok doma- 
ćin neiznese svilnu mahramu i nepriveže ju na vrh barjaka, to je bar« 
jaktorovo. Sad barjaktar odstupi i zadjeva barjak na pripravno mjesto, 
to na vrh kuće ili pred kućnim vratim, na znak da su tu svati. Sva- 
ti ulaze redom, odmore se, vesele se, pjevaju, plesaju i pucaju, a 
djevojka prije neg uljeze, klekne pred vratih, poljubi prag, čeka da 
ju nova majka prihvati i dopusti njoj ulazak. 

Na svoje vrieme sjeda se za stol, kad veĆera svrSi, vikne stari 
svat, jali koj drugi od svata: „Nekomu se driemlje, đjuveglija spava, 
Biladožonja kunja, vrieme je spavanja, nemojte da pati. Kum i djever 
na posa, mlada nevb na noge!** Digne se otac i majka ml adoženjina, 
digne se mlada medju kamom i djeverom, klekne pred novim otcem i 



*) Nisu zauzeti svuti, nego mlada i kućanl koje kani ostaviti. 
*•) To će reć: „Vrienio je polazili, k večeru je mrak.** 
***) Buraća je sud ušiven od kože, u komu je noći vino M pi!d» 

Digitized by CjOOQIC 



S28 

majkom pita, od njih blagoslov, pak medjn kumom i djeverom polan k 
ložnid, gdje je već prije prišao mladoženja. 

Tu je spravljeno pečeno pleće mesa i boca iaboma vina, ako sa 
toS voljni založit se. 

Mladenci svuku neki dijo odore, legnu pred kumom i djeverom 
kano pred s^edoci, ovi njih pokriju, i poSkropiju s blagoslovljenom 
vodom, tereknu: „dobra vam sre^i, puna vam vreća, učas dobar, laka 
vam noć.^ A mladenci odvrate »Bog vam u pomoći^ 

Kum i djever odajdu, vrata zatvore, da tko zaračnike ne smuti. 
— — Veselje svatsko i pucnjnava traje do kasno. Treba da svi sva- 
ti ležu u pirovoj kući, da bi tko bio voljan od bljižnjih poć k kući 
odmorit se kod svojih, s jutra nije mu puta povratit se, ako ne 
nosi pršut, ali pogaču i pečeno janje, ali tri Četiri kokoši, ili gusku, 
ili guku, ili zeca, jal kojekakve zvieradi. 

Tko je u veČe slegao i zatvorio mladence, valja da u jutro o- 
tvori i pozdravi, a mlada opravivši sebe i druga, uzme vodu i utirač, 
pomaga ju jengia, i počemši od starog svata, redom svi treba da se o- 
peru njezinom vodom, i običaj je, da svakoga ona prvo jutro poljubi, 
ali tomu mlogi ubjegnu. 

Po umivanju pije se rakija, proigra se, propievas^ proplesa se, 
pak se ruča. Po ručku već prisp\je vrieme od mise, za to stari svat 
vikne: „Prvenče buraću, barjaktare diži barjak, da polazimo pomolit 
se Bogu; medju bu(ialakanjem i jeglendom spomenimo se i duše, pre- 
poručimo se Bogu, da nam oprosti ako gdje u Čemu prevršimo.^ latim 
redom kako i prvi dan polaze k crkvi u svedjernoj pucnjavi, pozdra- 
ve župnika^ pomole se Bogu, slušaju misu. '^) 

Kad se vrate od mise, već prispije vrieme od objeda; to je objed 
krasan i obilat i traje od pćdneva do sutona; ako li se ne misle ras 
•tati taj dan, to ne svršuje, već je ujedno i objed i večera, samo pred 
pćnoći pokrepe se rakijom i smokvami, jal kakovom slaČariom. Ako 
U se misle taj dan razđieliti svati, to pred najposliednjim jelom digne 



*) Izvan zaručuikuh i jengie, malo su 8YaU u crkvi, već pucajn 4e^Uje i 
ohilnije nego prvi d«n* 



Digitized by VjOOQIC 



SS9 

se mlađa i jengia, otvori kovčeg i vadi redom dar.*) Dar se daje 
naj prvom župniku, ako je tu; ako ne, prvo otcu pa materi zaručni- 
kove] ; pa kumu, starom svatu, i ostalim redomice, uz dar donosi se 
i Čaša najizvrstniega piva. 

Dar hodeuzdarje, a kakov dar takovo i uzdarje u novcih. Kad 
se razdieli dar, tada je najveće veselje i najžešća pucnjava. Najveće 
veselje zato, jer tada običaju pjevati razlike pjesme, dok svi redom piju, 
kako ovu: ^Kum je vino popio, u zdravlju ga popio; starom svatu 
napio, i oko i Čelo, sve nam sada veselo." NajžeSća je pucnjava zbog 
toga Sto se podisli dar; svati se razilaze svak na svoju stranu. 

Tu je vika, razležu se strane od pjevanja i jeke puŠakah. 
Domaći izajdu na kakav brežuljak te se tu uređaju i neprestano zovu 
odlazeće, staroga svata, kumove, barjaktara, djeverove (ako nisu bili 
od iste kuće) i ostale redom, a kad koj odvikne, pucaju. 

Mlada izprati douiklen sve starije i na razstanku ih napoji i po- 
ljubi a preko svakog prebaci utiraČ. Kad koj svat prispije na zgod- 
no mjesto, umeterizi se, i dok neosvoji mrak noČnji i tama od praha, 
neće jedan s mjesta; a koj prvlje odustane drugi ga dozivlju: ,.Do- 
maćine, kume, stari. svate, djevere, barjaktare itd. povrati se, bodi da 
ti dam praha. Što si zaspa ? probudi se, osiromaŠia si kao Marko (Kra- 
ljević) da nije imao čim konja podkovati; s Bogom, s Bogom!" Ali 
još veselju neima svrhe, do druge nedelje sliedi gostba, veselje i časti. **) 
U Neđelju opet se vrate, skupe se svati, te se jede i pije, do pred 
podne, pojde se na misu, vraliv se s mise objeduju do mile volje, te 
u veselu razstanku i neprestanoj pucnjavi kako i prije vršujepirovanje. 



Božic. 

U našoj okolici tri četiri mjeseca prije za božićnji blagdan sprav- 
ljaju se potrebita. Sahrani se jedna kvarta pšenice, nekoliko bukarah 
ponajboljega vina, uhrani se pićak (godišnji ovan) za pecivo, spremi 
najlepše voće, maslo, sir itd. 



•) Košulje, jačerme, pasove, čarape, nazuvke, naprstnjake, kese, rukavice, 
mahrame za mužke ; beČve, opregljaće, itd. za ženske. 

**) Obično u prvi dan u ponedeljak vienč^ju ic. 



Digitized by VjOOQIC 



330 

Ne samo tjelesno nego i đaševno spravlja se puk za božid, za- 
Sto mjesec đanah prije prestaje vika, prestaju popjevke, plesovi, vesel- 
je, sviranje i svako pirovanje, neSuju se điple ni svirale, ne gunđaju 
gusle ni tambore, nego svak pobožno i skrušeno poliodi crkve sve vrie- 
me gospođnjeg prišastja, bogu se moli, sluša mise, izpovieđa se i po 
ustih pripovjeđaocah ponizno sluša rieč božju. 

Na 8. Tomu ljudi tuku krmad, kolju piljad, biju tuke, dave ko- 
koSi, deru, prljaju, perušaju, sieku, vješaju da se hladi. Žene čiste, 
spremaju, peru, uredjuju posndje, osobito što ima za blagdan služiti. 

Na Badnji dan žene pročiste i prirede svakojaka. Obično 
taj se dan malo jede il ništa, već da koj napitak dobre rakije i koja 
Šaka dobrih liepih smokavah, jal se založi komadom kruha. Prije 
mraka prinosu se pripravljena drva i badnjaci, fiadnjaci su tri, 
manji, veći i najveći, ili veliki, to su tri kralja. Starešina u mraku 
izkreše vatru iz kamena i zapali, priloži badnjake, poškropi ih krestje- 
nom vođom, govoreći vjerovanje. Tad puca na sve strane, svak prilaga 
badnjake, svak pali iz pušakah. Pokrepi se rakijom, gonetaju oko 
badnjakah, kreskaju u dva manja^ a velikog Čuvaju, za to što treba 
da u velikom dočeka vatra vođokrstja. Svaka kuća kiti se lovorikom 
i narančom i šimširom, i pospe se po kući izmanuta lista, ko nemore 
dobit lovorike i naranče, taj posiplje travom ili slamom, potruniv s koje 
kakvim cvietjem. U svakoj kući na božićnju noć gori svieća, svieća 
uljenica. Preko noći malo tko spava, već da staro i nejako, i to 
malo, zašto pokratjuju vrieme pt-ipovjedanjem, sviranjem, pjevanjem, 
igranjem valjaške na orahe, gonetanjem, stisnuv u ruci smokve „ali 
lievo ali tako^ ili baja^a, veleći: „ali šuša ali vuk ^ tko pogodi, nosi, 
tko ne pogodi, platja. 

Tako traje i provodi se vrieme do ponoći, a netom zvekne cr- 
kveno zvono za polnoćnicu: „Na dobro vam Božić, na dobro vam 
Božić, opremajte se, ponite, pohitite, svak na noge, zublju u ruku, 
polazimo na molenje, da se rodjenom Bogu pomolimo i poklonimo" 
vikne starešina. Kad tko rekne, „Na dobro ti Božić^ drugi odvrati 
,il s tobom zajedno.^ Divno se svak oblači, neostaje kod kuće već 
sliepo, hromo i nemoćno, a jaČi nejake ponesu, i gdje dojdu na raz- 
krstje, prekrste sebe i koga nose, veleći da su po raskrstju sabla- 
sti, nahude, vile, vadine, vještice, poganice. itd. Kod crkve 
je dugo, dok se puk skupi, već su tri ure po pćnoći, počme služba 
božja^ da svećano, jer seljaci pjevaju tako dugo, jako i visoko, đa se 



Digitized by VjOOQIC 



8S1 



žile popnu i pomođre ođ vikanja, navlastito pjevajući : ^ Slava o previ- 
soki Bogu" pred evandjelje pjeva se piesan: 

„U se vrime godištja 
Mir se svitu naviStja 
Porodjenje ditića 
Od divice Marie.** 
Zatim vjerovanje. 

Potla : »svet, svet, svet.'' Dva gospodskoga glasa, tanjega i tlađjega, 
pjevaju iz tiha razlike pjesme, kako ovu: 

„Svanil čestita svitla ti zora; 

Oranu sunašce s neba od zgora; 

Porodi Đivica malena kraljića, 

U srid Betlema noćašnju hod: 
S neba Boga Čini đoć 
Zloću svaku od nas poć, 
8 svoim porodom pričistim.* (Ponovi se). 

Dok pjevači izpjevaju svoje, dok župnik ovrsi svoje, tim je već 
zora, i mah počimlje zomica (druga božićnja misa) ali ova je puno 
kratja, jer pjevači iznemognu se na prvoj misi, a župan (župnik) izo- 
stavi na ovoj pripovjedanje, jal ga prikrati, tako da prije dneva narod 
povraća se kući. Sad platja rakija, smokve, bajami, orahi, a tko je 
voljan malo i pospava, dok prispije vrieme od treće mise; tada se do* 
bro najede i natoči se vina, te opet u crkvu. 

Na susretju neČuje se drugi pozdrav nego: 



Na dobro ti božić" : 
„Na dobro vam božić"; 
„I stobom zajedno ** 
„I s vami ujedno." 



5) 



Treća misa pjeva se svečano, i duga je ko i ponoćnica i već 
je sat po pćdne dok se puk povrati k domu. Dok se ostali povrate, 
domaćica je već svaka uredila za blagovanje, svega oJ)ilno, na sried 
kuće na pokrivenu stolu posadi sud, nasut pšenicom, na vrh suda tri 
kolača navezena istim tiestom, tu je naslikano groždje, guske, patke, 
kokoši i drugo. U kolače i pšenicu zadije jelavih, Simširovib^ ja- 

40* 

Digitized by VjOOQIC 



33^ 

vorovili granČicah, nakitjenih b jabukami i naranČami, a n srieđina za- 
dije veliku svie(^.u od bieloga voska, koja se pali, žeže, užiga, na Bo- 
žić, na mlado lieto i na vodokrstje. 

Kad BtareŠina hoće da upali svieću, reče: ^U Ime Boga, u Čas 
dobar i u ime Isusovo ; kako se užegla ova svieća, onako se u nami 
užegla svaka milost božja^ „Amen^ vele ostali. A kad po objedu 
ime ili ugasi svieću, veli: ,,Eako se ugasila ova svieća, onako se u 
nami ugasila svaka zloća i opačina^ „Amen.** 

Vile. 

Pripovieda narod da imade Vilah crnih i bielih. Stanuju po 
visokih planinah i po mirisavih dubravah u vrleme proljetja. Biele 
Vile dobre su u svako vrieme, ako im ČiniŠ na ruku. Crne su vazda 
Opake i gone ljude kamenjem. 

# 
Kad biele Vile idu kroz gustu goru, zapletu im se duge zlatne 
kose, te ako se Čovjek namjeri tuda i od plete bez izčupati koj vlas. 
Čestit je do vieka. Pripovieda se odvi5e, da Vile odnesu kadgod ne- 
jako djete i za dugo vrieme ga hrane, te da kasnije bude jako sretno 
i pametno, a u to vrieme da ga hrane medom i dragim slačarijam. 

Vila je prilična ženi, ovisoka, ramena kano jabuka; bielom svil- 
nom odorom obučena, niz pleči po svili trepte njoj zlatne kose, i hi- 
tra je hodom i letom, u sve i posve liepa, samo Što ima magaretije 
noge. 

TJežtlca. 

Ovo su, gata narod, koje kad prime svetu pričest, pa odstupe 
ili izbace i pogaze ju ; a kroz to pristupe povoljni vragu. Govori se, 
da mogu biti muŠki vještaci, a ženske vještice. Ove imadu, lončić 
pomasti od osobitoga bilja zakopan obično pod kominom ili ognjištem, 
i občaranu šibicu. Kad im je putovati na ugovorene sastanke, plenu 
šibicom po zemlji gdje je lonac, zemlja se raztvori, s pomastju nama- 
ze se, i plene opet po zemlji, zemlja se zatvori bez poznanstva. Kad 
se može, govori se : »Ni o drvo, ni o kamen već u Pulju pod Orahe" *) 



*} Rad toga što je u Pulji puno oreha i to velikih. Vještice često tamo 
odlase. 



i 



Digitized by VjOOQIC 



S8» 

jal onđi gdje je ugovoreno. Tko tomu nije obviknuo, te se prevari i 
reče: ^I o drvo, i o kamen^, taj se izprebija trČud i leted, i ostane 
poznat, jer se nemore prebijen do dneva domu povratiti. Ako su 
voljni vozit se po moru, odrieše Čiju ladju (brod) i povezu, svaki 
zavezaj sto hiljadicah (mig]iah), kad se vidi sjevati u oblaku, govore: 
I, Ono je viverica^ kupe se kupe.^ Kad poČme grmiti i padati grad, 
tuča, krupa, pucaju puške, a zrno, tane, leti k oblaku za potjerati 
Vještice i govori se: »Biž', biži irudica, mater ti je poganica, od 
Boga prokleta, krstitelja krvlju sapeta;^ jaliovo: ^ Sveta Bare razmakni 
oblake! Sveta Luče ukazi nam sunce. ^ A običaj je tako stavan kod 
naScga hrvatskoga naroda zvoniti u zvona po crkvi kad grmi, da ih 
nemogu od toga odvratit ni isti Četnici, već su spravni opret se i nji- 
hovoj vlasti. 

VjeStac i VjeStica nemore bit momak ni cura, nego muževi i 
mužatice, udovci i udovice, a djevojke su More. 



HI o p a. 

Mora je duh ne vidljivi, a čuje se kad ide i diše kad čovjeku 
izpija krv. Vrieđna je povuč se kroz najmanju Supljotinu, i kroz uši 
od igle. Ubvatit se nemože, a kad poklopi Čovjeka krv mu izpijati, 
nemore čovjek odahnuti ni progovoriti, doklen ga Mora nepusti; tada 
da njoj reče: ^jpovrati se s jutra, jal koj drugi dan, dat ču ti soli, 
jal kojegšta, na tom, jal na tom drugom miestu", jal ^jdojdi na sajam 
(dernek) kupit ćuti nestve (papuče) ** povratila bi se i zapitala bi, ^jdaj 
Što si mi obetao^, i tako bi je Čovjek upoznao i sjetio bi se koja ga 
je trla. 

Za uhvatit Moru neima drugo, nego kad od čovjeka odstupi, 
reci ; ^Eto ti u tom nuglu soli" jal Što drugo, i ako se pogodi Čas u 
koj se prigne Mora za dignuti stvrar, puhnuti u pripravnu tikvu i do-» 
bro je začepiti, eto ti u tikvi Mora, i tada je more Čovjek cieniti, 
pitavši platu za osvetu, a Mora treba da pokloni Što se zapita, druga- 
čije bude izprebijana, osakatjena i očitovana pred pukom. A vele, da 
ako je Čovjek oprezan, ter je zdupi za kose, tada neče mu uteć, i 
more poznat koja se je cura obratila u Moru. 

Sve što se o Mori pripovieda, kako i o Vještici, sve je Čuveno 
od drugoga, nitko ne veli stavno, ja sam vidio, mene je trla, ja sam. 



Digitized by VjOOQIC 



«34 

uhvatio Moru. Kad jedan o tom pripovieđa, apitaj ga ; Jesi li je ti 
kadgod vidio il uhvatio?^ odgovara: Jok ja Disam^, „al gospodine 
lako je s Morom . s Vješticom, i s Vilom, ali neima biČa do kage.^ 



Ovaka ie a ustih naroda: Žena oŠtrapana, visoka, kose joj raz- 
komaŠljane kano u stare kobile, zelenili oČijub, kano mačka, nos da- 
guljast a oštar, lice žuto, tmasto, namrkano, nokti kano u lisice, sise 
jo] crne a dnge tako da kad putuje prebaci svaku preko svoga ramena. 
Ovako je opisa i Erunoslav IviČević, po misli i rieČi pučkoj, u piesni 
na čast P* 6. Vinka Cime, 



Gospodnjimi dojde mačonoša: 

A š njimi žena .... u njoj sreća loŠa; 

Crna kosa holo zarudjena ; Široka joj proždorita usta ; 

Hntno Čelo, tisno i lakomo; Žuto lice nenavidno suho; 

MaČije oći, razbludna pogleda ; Od lienosti podavite ruke ; 

Oštar nosić, pun zmijinja jeda. Zagalila suvokostne šljuke. 

Razgledav ju, velim sam u sebi: 
Nu ti žene sedam smrtnih griehah! . . 
Znatiželjan ja pitam joj dniga, 
Ko je ova? odgovara: „Kuga'^!... 

Jednom pogodi se Kuga s pomorcem (brodarom) da ju sdm pre« 
baci na jedan bližnji otok, a da mu nahuditi neće, ako joj pak ne- 
vjeruje, da posadi na sred ladje trnje i smrieku. Tako pomorac za ubjeg- 
nuti udes kucni privolji, postavi trnje, draču i smrieku na sriedu, na 
prvi kraj (prova) Čini da siede kuga, na zadnji siede mornar i poče vo- 
ziti. Kad na sried pučine neviema Kuga hoti prestapiti ugovor, .pokuša 
prevrći se preko dračja k pomorcu, za okužit ga, ter se ubode i za- 
viče „Sukadar, bukadar, u Primorje nikadar;'' znači: svakud kadgod, 
u Primorje nikada. 

Moćne svlece. 

Kod prostoga puka to su duše od oČistjenja, a kad god i sablasti 
poganine. (Fantasmata). Kad seljak vidi gdje svjetlost bljeska po mraku 



Digitized by VjOOQIC 



885 

iz kakve gnjile panjine, jal po debeloj zemlji, osobito gdje su pokopi, 
mrtve kosti i kojekakvo gvoždje, eto ti poČme pripovjedati : „Vidio 
sam noćas, oko po no6i, pred zoru, u gluha doba, u prve pievce, na 
tom jal na tom mjestu, mloštvo sviećicah, pust modar plamen, pa sve 
tamo, amo hoda po mraku, ono su za isto duSe od oČlstjenja, traže 
pomoći, da bi im se tko smilova, i spomenuo ih se, valja polazim i 
ja do župnika, da platim koju misu za mrtve duSe.^ 

Ako li je taj plašivac, stane bježati, i od toga poplaŠenja i po- 
boluje za koje vrieme, lahko ko umre^ ali se muČno osviesti, ako ga 
tko tom ne uglavi. 

Vidio sam jednom čovjeka doći u kuću jednog župnika, i pre- 
plašen reče za pozdrav: „ajme!^ 

Vidiv župnik (ja sam tada bio dječak) seljaka uplašena upita 
ga: „Sto ti je?" Seljak vas blied, krvavih očijuh, a drćućim glasom 
odvrati: „OtČe, Bogu i tebi, dajmi moći od pomoći, jer Čini mi se, da 
ću sad izdahuuti.'' Opet župnik: „da što ti je?" „Sinod pred po- 
nori vraća' sam se kuci i prošav iz pred stare crkve (tu je ukop) 
vidio sam mrtca u crnu, a gori, prikrižio sam tri put sebe i vatru, 
koja mu osobito iz usta prosipaše, a nevidih koristi, u tren oka ski- 
dob, umirih i opilih puSku, rekav prije: „u ime Isusa i Marije." 



u 



^Tada Otče moj! posu vatra, a ja stadoh bježati. Što ja veće 
trčim, to oko mene veća huka vjetra, nesmiedoh se okrenuti od stra- 
ha, popade me od muke voda, nemogoh zaspat, vas sam ukočen, i 
baš ću poginuti ako nebude za vas.* 

Kad ga župan (župnik) razumi, poče ga učiti i kazivat mn sto 
more bit po prilici, a ja napomenuh : „Bit će kakva panjina * Žup- 
nik, ja i seljak odemo do crkve, bila je blizu, kaže nam odkolen je 
iz pod kružke zapalio i pram Čemu, kad najdosmo gdje je olovo raz- 
nilo jedan dio gnjila tapta od davnoga hrasta. Ni to nije moglo seljaka 
uvjerovati, dok istu večer po mraku neodosmo opet sva tri i nevidje 
očima, gdje župnik i ja pristupismo k panju, razmahivasmo oni plamen- 
Čić i odjećom i rukom, i pušući nstim. 

Znameniti ljudi. 

Na pitanje 29. Medju kojim prvo mjesto ide Andriju Kadči- 
ća-Miosića, rodjena godine 1690 u selu Bristu. Andrija djetetom 
uljeze u samostan ZaostroškL Manje nauke ovrsi u svojoj državL U 



Digitized by VjOOQIC 



336 

Buđiznu izuči s pohvalom znnđrosloTJe i bogoslovje; u samostanu Ma« 
karskomn bi učiteljem prvoga razreda, i sastavi djelo ,, Elementa pa- 
ripatetica" pečatano u Mletcih 1752 godine; a u samostanu Šibenič- 
kom biaŠe učitelj drugoga razreda. Od svetoga sjedaliŠda bi imenovan 
poslanikom apostolskim Dalmacije, Bosne i Hercegovine. Pod sta- 
rost na otoku Braću sagradi samostan na ime S. Martina pape. Po 
puku skupi pjevanja i pripoviedke od starih naših kraljevah, bano- 
vah i vitezovah, i njihovih bojevah: te o tom sastavi ^Razgovor 
ugodni naroda Slovinskoga^ njeSto u piesmib, nješto u pripo- 
vjedkah prostoslovnih. Njegovo se djelo pečatalo na razlikih mie- 
stih: u Budimu, u Dubrovniku, u Zadru, u BeČu, u Zagrebu i u Ze- 
munu. 

To jo krasno djelo i vriedno ga je poznat. Emerik Pavić, na- 
zvan a Buda, preveo ga je na latinski^ i na svietlo ga izdao g. 1764 
pod naslovom: ^Descriptio soluta et rytmica, Kegum, BanoiTim^ cete- 
rorumque heroum Slavinorum seu Illivicorum etc.^ 

Do ista zamjerna je i KadČičeva ^Korabljica pisma svetoga^, pe- 
čatana u dva poglavja u Mletcih g. 1760 u Dubrovniku godine 1833 
i 1836. a prije njekoliko godinah u Zadru. 

Ovi Časni Malobraćanin i dostojni pohvale, svrŠi svoj život u sa- 
mostanu Zaostroškom g. 1760. Bog mu dao vječni pokoj. 

KadČić Ante iz Makarske, dostojni pohvale, medju znameni- 
timi Ijudmi. Ovaj u Rimu izuči mudroslovje i bogoslovje, papinsko 
pravo i jezik grčki. Imade dostojanstva u stolnoj crkvi Makarskoj i 
Zadarskoj, te 1722 godine Inocenco Xni. papa učini ga biskupom 
Trogirskim, a 1730 nadbiskupom Splietskim. Ante biskup i nadbiskup 
bio je Čovjek duševan, pravedan i u svemu kriepostan. Za veliku ko- 
rist, osobito popah poljičkih, (koji u ono doba obilovahu brojem, a 
kratki biahu u naucih) napisli i pečata u Bolonji g. 1729, knjigu 
svrhu bogoslovja pod naslovom: „Manuductor IlJjricus" posvećujući ga 
papi Benediktu XIV. 

Ivan Josip Pavlović-LuČić, rodjen u Makarskoj 15. ožuj- 
ka 1776. Niže nauke ovrsi u otačbini, mudroslovje, pravo, i bogo- 
slovje tt sveučilištu Padovanskom, gdje bude proglašen doktorom od 
oba zakona. Povrativ se u otaČbinu imade dostojanstva u crkvi, i 
kao neumorni knjižnik steČe prijatelje i Čast kod učenih Ijudih. Ima- 



Digitized by VjOOQIC 



387 

đe pohvale ođ Akademije Parižke, i od vriednog Taliana Marčelia. 
PreminiJi u 44 godini na žalost otaČbine, koju bi bio sjajnije pro- 
svietlio da mu je dopušteno bilo dulje proživieti. Napisi: 17 die- 
lah u latinski, 13 u hrvatski, 7 u talijanski, od kojih evo poglavi- 
tijih. U latinski : Dissertatio I. J. Presb. Paviović-Lučić, I. U. D. Pa 
tritii et Pro-Vicarii Gen. Macarensis, exegetico-theologica. De Dignio- 
ribus ad Canonicatum, aliaque ejusmodi Ecclesiastica benoficia eligen- 
dis, Venetiis 1786 apud Pompeatum. — Ad Primatem, Metropolitas, to- 
tiusque Dalmatiae Archiepiscopos et Episcopos, Epistola Paraenetica 
tjpis Piotto Ven. 1788. — Marmora Macarensia, editio secunda aucta 
et illustrata Eacusae 1810 tjpis Martechinianis. ^- Marmora Tragurien- 
sia 1811. 

Talianski: Život presvietloga Nikole Biankovića biskupa 1 800. 
Knjige svrhu načina : oćutili muke u vrieme muĆenstva krstjana. 

Hrvatski: ,,Deset pokornih razgovorah u Jakinu g. 1785 kod 
Petra Ferri.* — Prisvetoga i obtlenog sabora Tridentinskoga, od 
ćlana vire i crkovne izprave naredbe, u Četiri diela razdiljene, u 
Mletcih 1793 po Sebastianu Coletiu. — Godine 1808 iz tiskarne Mar- 
techinia izajde na svietlo: „Imenica dielah", izdatih od Pavlovića. 
Neka Pavlovičeva djela pečatana su u Zadru, druga u Budimu, njekoja 
u Rimu; i od tog se vidi njegova kriepost i poznanstvo svieta. 

Grubišić Klement rodom Makaranin. U Dubrovniku izuči 
mudroslovje, bogoslovje i oba prava s slavom u Padovi. Povrativ 
se u otačbinu bio je slušateljem kod nadbiskupstva i upraviteljem 
onoga sjemeništva. Poznavatelj starinah, pohodio bi Muzeum Nani-ov 
u Mletcih, gdje je i sahranivao njeke izkopane izostanke stare Dal- 
macije. Poznavaše jezike: latinski, grČki, židovski, francuski, talijan- 
ski, a osobito hrvatski, od više razlikih narieČjah. Pis^ i dade pe- 
Čatati u Mletcih kod Ivana krstitelja Paskvalia godine 1766 u latin- 
skom jeziku kriepostno djelašce pod naslovom: „In originem et Hi- 
storiam alphabeti Slavonici Glagolitici, vulgo Hieronimiani, disquisi- 
tio Antiquitatis Populorum Septentrionalium, Reique litterarie, Slavo- 
nice et Russice, studiosis." U ovom djelu izkazuje izvor pismenah 
glagoljskih, zbori o izgovoru, sve pretresujući hitro i pametno. Ovo 
njegovo djelo bi od mnogih hvaljeno, i čini ga steć priateljstvo krie- 
posnih Ijudih, medj u kojim Fortis piše o Klementu Grubišiću: ^pieno di 
buona critica e d'erudizione peregrina.^ Umri od Četrdeset godinah 
19« travnja 1773. Ostaše mu rukopisi, medj u kojim dobar dio Po- 

41 

Digitized by VjOOQIC 



viestnice Neretvanske, i đjela§ce puno oStroumlja s naslovom: 
„Trattato đelle origini ed Analogia đella lingua Slavonica.'* 

Pavao Klement Kadčić-Miošić, rođjen u Bristu 25. stu- 
denoga 1784. Izuči mudrost u Padovi. Još mlađenac bi tamo uči- 
teljom; po tom na gimnasiju Splietskom, a kasnija u Zadru predavaŠe 
mudroslovje i pastirsku; u isto doba u Zadru odlikova se krasnim pri- 
povjedanjem i bude obran biskupom spljetskim 1829 godine. 

Dobar i u svim kriepostim odgovaraše podpuno nagovorim sv. 
Pavla iz knjige I. k Timoteu i k Titu. Na sjemeništu splietskom na- 
stavi nauk mudroslovja. Za razlike stvari zab valno je sjemenište 
splietsko vriednomu ovomu crkovnomu vlastniku, koj se je neumorno 
brinuo reČju i djelom, za korist, napredak i prosvietu sjemeništa i 
sve svoje države. Sa sažaljenjem svoje otačbine, prieka smrt (kaplja) 
ndari ga 10. listopada 1837. Ovaj biskup obogati s opazkom po 
vjestnicu Luciovu, prenese na brvatski jezik rimski naredbenik i 
knjige sv. Pavla, a i drugih knjigab iz novoga zavjeta, prosvjetljujući 
svaku stvar s dubokim i umnim pretresanjem. Izdade nauk za pa- 
stire i katekete, i zbirke zakonab gradskih i naredbu za održati zdrav- 
lje i koje drugo djelo od manje važnosti. 

Na pitanje 28. Po ovom kotaru puk pjeva piesme, obično one, 
koje su popisane od vriednog našeg domorodca KadČića, a ima ih po 
dosta i preko KadČićevih, koje on izostavio, jal ih nije čuo, jal tada 
nisu bile običajne. 

Za čudo mi je, gdje Kadčič neopjeva ni same jedne piesme o 
slavnom Marku Kraljevicu, o kojem viŠe narod pjeva i pripovieda ne 
go o ikojem junaku od stare i novije dobe. Ja sam nazad dvadeset 
godinah još u mom djetinstvu Čuo plemenitih pjesamah o Marku, još 
prije Čak nego je Vuk izdao svoje. Tako mi je zamiemo Što mloge 
piesme čujem pjevati koje se nenahode u KadČiču, a Vuk ih je peČatao 
jal posve jednako, jal što malo drugčije ; drugčije zato što ih je ku- 
pio i Čuo od Srbaljah, od Hercegovacah i od Dubrovčanah, a većom 
stranom hristjanah sljedbenikah grčke vjere. Čini mi se podobno ovdi 
priobćiti pjesmu, kod mene izmedju razlikih, pripjevanu od moga 
otca uz gusle, u to, da se zna kako se nahodi plemenitih pjesamah u 
našem hrvatskom narodu, koje još nisu sakupljene, ali se kupe. Po 
njeSto ih je skupio, a nješto i pečatao g. Mato Ivičevič pop. 



Digitized by VjOOQIC 



88f 



Plesma Iz Pvlmorja Makarskogra. 



Viče Vila s Velebit planine, 
Te dozivlje do Udbine*) bile. 
Dozivala pobratima svoga 
Pobratima od Udbine Mnja* 
Ovako je Muji besjedila: 
„Pobratime od Udbine Majo, 
Ako spavaš na mekim dušecim 
Jeda Bog da s njih se odignao, 
Ako piješ u mejani vino, 
Ono ti se na rane izlilo. 
Ali neznaŠ, ali i nehajeŠ; 
Gorom ide tridest djevojakab, 
Sve sestarab kotarskih serdarah* 
S njima neima druga ni jednoga 
Nego jedan Petrović Hija. 
Oni idu gori na planinu, 
Na planinu do svetog Nikole. 
Njemn nose iljađu cekinah. 
Nikoli će zaviet učiniti 
I cekine njemu ostaviti. 
A da vidiš Bogom pobratime, 
Kakvo jesti na njimam odielo, 
Više zlata, nego biela platna, 
A da vidiš Peti'ović Ilije, 
Sira su mu pleća od arŠina, 
Opasa se svilenim pojasom, 
Za pašom mu dvi kubure zlatne, 
O ramenu svietli živerdane, 
A na noguh kopče i Čažire. 
Sad je vrieme da se ženiš pobro 
Da ti biraš za sebe djevojku, 
Sebi jednu, a bratu ti drugu.'' 
Misli Vila neČuje je niko, 
Al je Čuje Mujagina majka, 
Tere ona pojde do mejane. 



Kad je Mujo majku opazio 
Na noge je pred majkom skoČijo 
Ter je majci tio besjedijo : 
,,„Što si došla moja majko mila? 
Što si došla u mejanu bila? 
Da te pojim vinom jal rakijom?*'** 
Tada Muji majka odgovara: 
„„Da ti znadeš moje diete drago. 
Što besjedi s Velebita, Vila.*« 
Sve mu kaza Sto je i kako je; 
A kad Mujo majku razumijo, 
Od radosti mal se nepomami, 
On izleti pred mejanu bielu. 
Svoju kapu k vedra nebu baca 
Pak se vako s kapom razgovara: 
,.,, Blago tebi moja kapo svietla 
Brzo ču te junak promieniti, 
A ja ču se brzo oženiti.* ** 
Te on ode dvoru bielomu 
Pa dozivlje svog brata Alila 
Svemu kaže što je i kako je. 
Ovako je bratu besjedijo: 
„„Sad je vrieme moj brate Alile, 
Da idemo tamo u planinu, 
Dočekati mladjene djevojke, 
I birati koje nam je drago.*'' 
Njemu Alil tio odgovara: 
^Muć ne luduj moj brate Mujaga 
Jošte neuna ni godina danah 
Od kada smo brata izgubili 
Cetujuči po kotarim ravnim, 
Neču tamo, vjera ti je moja." 
Kad je Mujo brata razumio, 
Nehtjede ga više ni moliti, 
Več razmota svilena barjaka, 



*) Udbina grad u Hrvatskoj u ličkoj regimenti. 



41* 

Digitized by VjOOQIC 



S40 



S njim udari u zelena travu, 
Pođanj kupi pod izbor junake, 
Kad sakupi tridest dobri^ druga, 
Pođieže se s njima na planinu, 
Ta Čekali tri biela dana^ 
Nit je curah, ni od curab glasa. 
A kada je Četvrtomu bilo, 
Stade jeka visoke planine, 
Etot ide tridest djevojaka, 
A pred nj imam Petrović Ilija, 
Kada ga je Mujo ugledao, 
Mujo viče iza svega glasa, 
Kako viče izjeli ga vuci, 
Eazliežu se brda i doline, 
Ovako je Mujo besjedijo: 
„„Ne od napried Petrovič Ilija, 
Jer evo ti tvrdu vieru dajem. 
Nit ćeš otič ni od niti glave. 
Već ču li me Bogom pobratime, 
Pridaj meni tridest djevojakab, 
A ti ajde u kotare ravne 
I pod tvojim svietlim oružjem, 
I na tvomu konju pomamnomu." 
Kad je njega junak razumio. 
Malo se je bio poplašijo, 
Poplašijo pak se zamislijo, 
I ovako sobom besjedijo : 
„Da ostavim mladjene djevojke, 
A pobjegnem u kotare ravne, 
Bvak bi rekao, da sam strasivica, 
Eugat če se i mablana djeca, 
Sve je misli na jedno smislio. 
Te odjaše svojega djogina, 



Pa on kleče na zelenu trava, 
Nikolu je svetca dozivao. 
Da mu Niko u pomoći bude, 
Pa on kleče na koljeno levo, 
Ceverdanu živi oganj dade, 
Pravo gleda od Udbine Muja. 
Kada puče svietli Čeverdane 
Eazliežu se brda i doline. 
Ravno polje visoke planine. 
Mrtav Mujo crnoj zemlji pade, 
A za njime drugi peterica. 
Jer je bilo pusto nakrcano 
Do dva bitca i Četiri zrnca. 
Kad to vidi Petrović Ilija, 
Svoga se je konja dovatio, 
A u ruku brijetkinju ćordu, 
Te poleti gori uz planinu. 
Strahovito udari na Turke, 
Svoje biele izkrvavi ruke. 
Gdje kog stiže, tu mu glavu diže, 
Sve ih pobro pod mač okrenuo, 
Pak se vrati k mladim djevojkama 
S njima ode gore uz planinu 
Kad su došli do svetog Nikole, 
Svetcu su se oni pomolili, 
I zaviete svoje ovršili, 
A cekine njemu ostavili, 
Od tolen se zdravo povratili, 
Drugim putem u kotare ravne. 
Pjevajući i popjevajući; 
I veselo konje igrajući 
Sve u strahu Boga velikoga, 
I s pomoćju svetoga Nikole.^ 



Jal istina bila jal nebila, 

Ja sam Čuo gdje je tako piva, 

Kad je guslar kod mene pribiva. 



Digitized by VjOOQIC 



S41 



IVJešto od RakoTca 

pokraj Vrbovca u Hrvatskoj. 
Od 

LavoBlava Matotića 

žapnika. *) 

Čira putem novinah objavljena pitanja družtva za jugoslavensku 
povjestnicu i starine pročitah, poČeh odmah misliti, kako bi i ja gdje- 
koje zrnce u ovaj slavni domovine naše škedanj pribaviti mogao? pa 
mi se vrla sgoda ponudi, ponješto od ovoga mjestanca „Kakovca" ne- 
koČ trgovišta Eakonok zvanoga, opisati. 

U obsjegu naime nadbiskupije zagrabaČke nalazi se malo koja 
župa, u kojoj, izim župne crkve, nebi se takodjer nalazila koja pod- 
ručna kapela, tako n. p. jedna izmedju manjih, župa dolnjozelinska 
sv. Nikole, gdje se ja kao župnik boravih, osim župne crkve, broji tri 
kapele, izmedju kojih na mjesto jedne stare, brižljivostju ondeŠnjega 
g, župnika a pomodju župljanah i prinesci inimi, područna crkva sv. 
Ane na novo podignuta je, a Četvrta kapela odmah početkom moga 
ondje boravljenja, uz odluku preč. duhovnoga stola godine 1835 pod 
naslovom: „Ranjenoga Isukrsta^ bi podignuta, koju nabožni hodoČast- 
nici k majci božjoj na Bistricu, onuda prolazeći. Često svake godine 
polazise, — ali žalibože ! sada jurve nestaše. 



*) Ovo je prvi odgovorna pitanja našega družtva, kojega dobismo iz svešteničkih 
rukuh iz Hrvatske. Zar nebi mogli i ostali domoljubni župnici isto tako 
barem na njeka pitanja odgovoriti? Ako neima u njihovoj okolici povjest- 
niČkih znamenitostih, a to ima za cielo nepoznatih narodnih običajab, tra- 
dieijah, skazkah itd., koje su za poznanje našega naroda veoma potrebite. 

Uredničtvo. 



Digitized by VjOOQIC 



U9 

Docnije iz dolnjo-zelinske u obližnju rakovaČku župu premiestjen, 
nijedne tužan nenađjoh ovdje područne crkve. 

Ustno predavanje i stara pisma svjedoče ipak, da se u ovoj župi 
njekoč nalazahu tri područne crkve ili kapele: 

1. Sv. Antuna pad. ukinuta je oko godine 1760, te na podrum 
i žitnicu gospodštine rakovaČke preinačena. Biaše to doista jaka i pro- 
strana crkva, — sakrestija obstoji i danas, kroz koju su izvedene stu- 
be na tavan u žitnicu, u kojoj ako po stieni malo odstružeŠ vapno 
(kreČ), naći ćeš raznih slikah starinskih. JoŠ se podobro pozna, kako 
stajaše njekoč kor i toranj. Vrhu velikih vratah podruma vidi se 
broj godine 1670. 

2. Kapela sv. Eoka, u područnom selu N e g o v c u , oko godine 
17f)0 ukinuta, od koje nalazi se još samo malo zvono i stari kip sv. 
Roka kod gospodštine negovaČke. 

3. Kapela B. D. Marie sedam žalostih u mjestnom selu, oko go- 
dine 1795 ukinuta, od koje obstoji debeli kameniti stup 14 stopah 
visok, sada u župnoj crkvi postavljen, na kojega vrhuncu vidi se umjest- 
no izrezana slika žalostne majke Marije sjedeče, te u naručju mrtvoga 
sina Isusa, iz križa skinuta, držeće, i suze nad njim roneče i— a po 
stupu dole niže vide se ine slike umjetno u kamen urezane, pa ovaj 
latinski napis: 

MATER DEI, TRIBUE UNIVERSO IN SPATIO 
HIC PATROCINIA PETENTIBUS. 1724. 

Nestašicu ukinutih ovih područnih kapelah naknadjuje obilato 
župna crkva sv. Jurja viteza i mučenika. 

Posto naime oko godine 1750 starinska župna crkva nesgodom 
vatre bude oštetena, obitelj tadašnjih baronah, a kasnije grofovah, Pa- 
tatačičah, kao pokroviteljah iste župe, dade župnu crkvu na novo sa- 
zidati, i veoma dobro urediti sa dva velika svoda na oblo i sa Četiri 
luka. Vrata i prozori jesu Četverouglasti. U crkvi nalazi se pet kras- 
nih žrtveuikah. Veliki žrtvenik resi gore pod br. 3. napomenuta ka- 
men ta slika majke Božije žalostne, poslie kako je ukinuta kapela, 
ondje umjetno namjestjene ; — toranj s prejakimi zidanimi ima u deblji* 
ni kod temelja 6, a na vrhu 3 stopa, te nosi 4 zvona. Prekrasno 



Digitized by VjOOQIC 



348 

bi pogledati bilo, kađ bi zvonik na pročelju crkve bio, ved stoji nuz 
svetilišde, pa pod njim nabodi se sakrestija. Izvana pako, oko crkve 
vidi se prostrana bašća, s raznim cvietjem, koje ugodni miris razpro^ 
stranjuje, zatim slieđi odmab župna kuda na jedan kat, blagodar- 
nostju pokojnoga župe pokrovitelja grofa Bartola PataČića godine 1805 
sazidana, a godine 1857 ponovljena. 

Oko crkve od istoka i juga biaŠe neko6 groblje s kostelnicom, 
ogfadjeno opekom, od koje još i sada množina komadab nabodi se. — 
Groblje ovo ukinuto je u vrieme cara Josipa IL, te u obližnjem mje- 
stu sbodno podignuto. Divno jest, Što nekod grobove za mrtve veoma 
plitve, jedva 2 stopa duboke, kopati običavahu. Upravo ondje gdje 
jednom groblje biaše, stoji sada voćnjak i trnac, pa kad hoću, da 
sadim mlade^ voćke, eto jedva sto se malo odkopa zemlja, nahođe se 
kosti, i lubanje ljudskih telesah, davno tamo pokopanih. Gdje danas 
stoji dvorana gospodštine ovdašnje, biase nekoć samostan dominikanski. 
Nuz otu dvoranu u voćnjaku, nalazi se brežuljak, od ljudskih rukuh 
nanesen, oko njega pak na okrug, vrlo široka, nu jako zarašćena, ali 
vodom obilna jama. 

Na istom brežuljku stajaše tvrdja Rakovec, u latinskih pove- 
Ijah pisana „Rakonok'* u kojoj stanovaše negda glasoviti junak Len- 
ković, došavši iz Like u ove predjele, zatim grofovi Zrinjski itd. Ova 
tvrdjava razorena je kasnije, te samo još u sredini brežuljka obstoji 
starinski, kamenom ogradjen, i velikom sjenicom (Glorietl) providjeni 
studenac, mnogo cienjen radi dobre. Čiste i zdrave vode, kojega puk i 
danas zove „Zriniev zdenec'' na gradištu. 

U daleĆini od Četvrt sata hoda prama izhodu, leŽi veliki prostra- 
ni ribnjak, od kojega je polovica na livadu okrenuta, a druga polo- 
vica puna je vodom. 

Što gore rekoh, da je Rakovec bio njekada veće trgovište sa 
mnogo kucah, to svjedoci Široka poljana u okolini, koja biaše onda 
vlastitost žiteljah istoga trgovišta, a sada je vlastitost stranom ovdašnje 
gospodštine, stranom obližnjih seljanah, zatim svjedoče to komadi 
opekah i kamenja, koji Često u svoj okolini nalaze se. Nu žalibože! 
trgovište ovo razoreno je u 16. stoljetju po okrutnih Turcih, te je sa- 
da selo samo od 16 kucah. Da se je Rakovec njekoČ zvao „Rako- 
nok i Rokonok^ i da je spadao najprije na grofove Celjske, upravo u 
ono vrieme, kada na nje spadaše „Medvedgrad i Varaadin^, zatim 



Digitized by VjOOQIC 



344 

pako na viteza Lenkovića i grofove Zrinjske, a najposlie na barone 
(docnije oko god. 1760 grofe) PataČiće, to uČi povjestnica. Osobito 
pak ovo ime tvrđi izvorna rukopisna povelja udove Katarine grofice 
Celjske i Zagorske, koju puk ovdašnji i sada imenuje „crnom 
kraljicom'' (ali bludno, jer ova biase Barbara supruga feišmana (Sig- 
munda) kralja Ugarskoga, i sestra Hermana grofa Celjskoga.) Kata- 
rina pako ostavljena udova ubitoga grofa Ulrika, kano iz Celja protje- 
rana, nastani se u svom drugom gradu „VaraŠd'^ zvanom, gdje je g. 
1460 napomenutu povelju izdala, u kojoj žiteljem Rakovačkim podieli 
njeka prava u Šumah, i koju povelju seljani iz Valetida i Salnika 
kano svetinju Čuvaju, te na moju molbu jedino u svojoj pribitno- 
sti za prepisati mi ju dadoie. Povelja ova pisana je sitnimi gotičkimi 
pismeni na kveru, pečat, koja je odpala, visila je na svilenoj vrbci ; 
glasi pako ovako: 

„Nos Catbarina Đei gratia Cileae, Ortenburgae, Zagoriaeque etc. 
Comitissa relicta. Ad perpetuam rei memoriam tenore praesentium 
significamus, quibus incumbit universis, quod nos, sicnt certis et ratio- 
nabilibus de causis, sic non minus ad debitae supplicationis instantiam, 
nobis pro parte fidelium nostrorum universorum civium, oppidanorum, 
et Jobbagionum sub pertinentiis Castri mei Kakonok commorantium, 
sincera đevotione porrecta, ]psorumque fidelium servitiorum ob re- 
spectum, matura deliberatione praeliabita *) — (ostala izpuŠtivŠi) — 
omnes et singuli praefati districtus mei Rakonok, et appertinentia- 

rum inhabitatores — in Sjlvis meis, ad dictum Castrum 

meum spectantibus, utpote: Kadoiska gora, et Vranije, ac Jes- 
senovecz — — — • ipsi cives, et Jobbagiones mei, in provincia mea 
Rakonok — — (ostale izpuŠtivŠi). In cujus rei testimonium ac fir- 
mitatem perpetuam, praesentes litteras meas, Sigi' li mei appensione mu- 
nitas, eisdem duximus gratiosius expediendas. Datum in Varasd in 
fešto S. Pancratii martjris (dne 12. svibnja) Anno Domini Millesimo 
quadringentesimo sexagentessimo. Commissione Dominii propria. H. 
Taubenaver.^ 



->^3@^5g^w 



*) Žalimo što nam nije priobćena povelja u cielosti i pođpunom točnošću 
onako kako je pisana. Urednićkvo. 



Digitized by VjOOQIC 



Kazalo. 



I. Struna 

Politička poyJestnioa. 

1. Odnošaji skupnovlađe mletačke naprema južnim Slavenom. Izva- 

djeni iz Ijetopisah Marina Sanuda 1 

2> Postanak c. kr. vojničke granice. Od Luke Ilica Oriovčanina . , 101 

II. 
Umjetnost i književnost 

1. Grobni spomenik Vekenege od plemena hrvatskih kraljevah. Od I. K. S. 131 

2. Janez Puhar. Od Jurja Jarca (slovenski) 136 

3. Rukopisi hrvatski, koji se nalaze u knjižnici 00. Franciškanah u Du- 

brovniku. Popisao Ivan Augusto Dr. Kaznačić .... 139 

4. Rukopisi hrvatski u knjižnici Ivana Kuknljevića Sakcinskoga u Zagrebu 164 

III. 

Zemljopis i starine. 

1. Sitnice o postanku imena njekih gradovah, trgovištah i aelah slavonsko- 

sriemskih, zatim biskupijah, župah itd. Od Mijata Stojanovića . 189 

2. Kratko opisanje Lovreća u Dalmaciji, s narodnimi običaji. Od Simeona 

Milinovića 206 

3. krajini Zumberski. Spisal P. Hicinger (slovenski) . . . . 218 

IV. 
Zakonodavstvo. 

1. Poljički Statut. Priobćuje Prof. M. Mesić 225 

V. 
Odgovori. 

1. Odgovori na njekoja pitanja družtva. (Iz kotara Makarskoga). Od Br. 

Petra Kadčića Peke ,321 

2. Nješto od Rakovca pokraj Vrbovca u Hrvatskoj. Od Lavoslava Matošića 

župnika • 341 



'<^:^^i^^Ba^ 



42 

Digitized by VjOOQI€ 



Tiskarske pogrefike. 



^ ' 



Na 


Strani 248. ■ 


ređku 


6. Ma]iafty 


mjesto iual!ia%y; 


>j 


99 


251. „ 


?> 


4. coHocerB 


?> 


caMocerB 


jj 


J5 


255. „ 


» 


4. h6ho 


?; 


y6H0 


9} 


?J 


» j) 


?? 


18. njie- 


j> 


njieMe- 


}} 


» 


263. „ 


99 


18. 3J10H 


99 


8A0M 


}) 


J? 


279. „ 


>> 


13. npHcerao 


W 


npHcerao. 


}) 


;? 


99 JJ 


» 


14* nopTHHitH 


?? 


nopoTHvpH 


*9 


?> 


0(/D* yy 


J> 


!• •flMGiH* 


» 


V»«H- 



Digitized by VjOOQIC 



f 



Digitized by VjOOQIC 



Digitized by VjOOQIC