Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as part of a projcct
to make the world's books discoverablc online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journcy from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materiais and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuais, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other áreas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materiais for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them find
additional materiais through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countiies. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organize the world's information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the full icxi of this book on the web
at |http: //books. google .com/l
cGoo^k
tJiL^ /j^«i^, f).-' / / j .
Cocglc
c>?<n>fí
l;, GOO^k
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA,
EPISTOLA
D B
Q.HORACIO FLACCO
AOS
PISOES,
VERTIDA, E ORNADA
NO IDIOMA VVIOAK
C O H
ILLUSTR A q 9 ES, e NOTAS
rABA USO E INSTRUcqXo
MOCIDADE PORTUGUEZA
POR
JOAQUIM JOSÍ DA COSTA ESI
Pr»ftii»r Regle 4e Língua Latina im Ctrlt,
> Thaddbo Fekreiraj
Çftl Lifenfi <fo Real Míia áa Commistio Geral, nlrt.
C.ooyk
.S/a.
PuhUca materies privati jurh erit,
Hoiicio £p ist. aoi Pis6ci > v.* i j i.
cGoo^k
DISCURSO PRELIMINAR,
CRITICO
S o B K E A
ARTE POÉTICA
Qi HORÁCIO FLACCO.
5.1.
Dd-se a raSiãâ desta nova t^ersSt , e dê
qae nella se ahservêu»
ç
iJ E ND fl hum dos ptincipaes objeííôs de todo t>
tassallo , como dizia (') Cícero no século de oiro do
Grande Augusto , o eSmerar-se em servir a sua Pátria ,
e a seus Príncipes , eiudtndo , ensinando , e instruin-
do a Mocidade , cultivando-líie , e apurando- lhe os en-
genhos ; facilítaodo-lhe os meios mais prOmptos , e inaís
conducentes para conseguirem facihnente os conliect-
(*) Cicera íl«<rr«f. a. 4l.i Velleia ntcrciiloL.J. C
«!< 4 •?»
mentos icientílico! i e sobre tudo aqueU» Discipli-
nai > que cQop«áo não só para faiei os homens sá-
bios , mas também para os toniir bons e iiomados Ci-
dadãos ; não porque os Estudos Libcues , como dii
(*[) Séneca , possáo dar a virtude; mas porque dispõem,
prepaião e descmbaraçao o espirito do homem para
receber, mais facilmente a Virtude ; esta he a raiSo,
por que nas poucas horas que me restáo do Exercicio
da minha Cadeira no ensino público j procuro levar o
tempo occujjado em as littcrariaí* applicaçôes , c estu-
dos próprios da minha Profissão ■ no que tenho em-
pregado o melhor dos meus dias em gracioso obse-
quio doj meus Patrícios , cujo adiantamento na carrei-
ta dos Estudos prepataiorios > ou elementares da Lín-
gua. , e erudição Romana com tanto empenho , e fadí'
gas se intenta promover.
Ha vendo -se já ptiblicado os cinco Livros das
Odes de Horácio em vulgar no anuo de I78D. e ten-
do impresso alem desta VersSo ■ para o uso e instruc-
ção da Mocidade Portugueza o Texto das mesmas
Odes , e os Livros das Satyras , e Epistolas do mesmo
sublime Poeta com as Notas . ou Escólios do erudito In-
glez João Bond > varão assas benemérito da Republica das
Letras , c faltando pata completar a CollecçSo perfeita
ijas Obras todas de Horácio } procurei trasladar em vul-
gar a Epistola aos Pi?óes , com o seu texto Latino es-
crupulosamente castigado , e corrigido ; e isto a bene-
ficio dos Principiantes , e nÃo com outra alguma si-
nistra intenção de querer privar da gloria , e bem
iherecido louvor aos Sábios Portuguezes , que me tein
precedido neste litterario desempenho , guiando-nos com
suas luzes , e doutrinas em tão árdua , e difHcil empreza.
Horácio nesta sua Epistola ajuntou , como maif
adiante se expõem com maior inJividuaçSo , os mait
Úteis e necessários Preceitos colhidos deste , e daquel-
le douto Mestre da Grécia , sobre a Poesia em geral ,
lobio a Comedia e Tragedia , não como Filosofo > ngaa
^ ( • ) Epiít. LXXXVIII.
C3.ifKi:,'C00tíl>J
como Poeta dotado de hum en|enho feliz > e O mab
bello tios Poetas do seu teinpo , como nos ensfna
Lambino no seu Piefacio á Poética: Sic igitar Her^
titis in hac aJ Piíttitet Epiítala , qaam ie «mni Poeiect
generf diipalat , Iam maximè de Comeidia V Tragoc-
dia attlittima praecepta àat , np» ut Phltaiephui , tti
ut Potta. Nestej Preceitas que Hotacio dá , relui aqiiel-
le lal Actico , ou latyrico , i^ue tanto distingue o sea
cara^er : como confessáo de unanime acordo os Sá-
bios > c Filólogos mais cékbtes , que tem ílorecido na
Republica das Letfzs.
Dirigio Horácio este seu Livro a Lucío PisÚo »'
descendente da antiga , illusire , e esclarecida familíz
de Numa Pompilio > Poeta insi«iie em seu tempo t
Prefeito da Cidade de Roma , e Presidente dos Es-
tudos Libetaes ; e aos seus dons filhos , mancebos R-O-
muios muito applicados aos estados dai Bellas Letras,
« boas Artes , e a liiblime Poesia.
Joio Mathias Ge;net com Charisb , firmados
nu authoridades , que em seu competente lugar dei-
te Discurso repito . diiem que este Livro se pôde reputai!
como Epistola terceira do Livro Segundo ■ que assim
coordinado não Terá maior <)ue o Livro Primeiro ; pois
<]ue não objta nem a ordem dos tempos > nem outro
Decessatio argumento , que se faça em contrario. O
mesmo Quinâiliano na sua Epistola ao Livreiro Tty-
fao lhe chama simpiezmente Arte Faetiea , porque nel-
la diz assim : Viui áeMe Wcratii cemllla , qui In Âr-^
te Poetua luadet ■ nt praeclpitetur eáitle t nonunti/ae
prematur ia aantun. E no Livro VIII. Initll. Oral, C.
ITI. n. 6o. aponta o mesmo principio deita Fpistola >
por quanto se exprime deste modo : Id enlm lale eit
manitrum , quale Haroúui in prima parle Lihri de Ar-
te Paeticn fingit. Além do que Prifcíano , e outros
Grammaiieos antigos cstito citando Horácio de Arle
Poética. De certo sabemos que Charisio sita com lou- '
*or p. \%2. , (,, ■ ibS. , 17. o Livro X. dos Com-
meniaiioi á Mu Pottica de Horácio ■ feitos por Te-
ren-
cGoo^k
«}■ < ■?»
fcncio Sciuro O. nobllissimo Grammitlco ■ qiie , oomo
r«fere A. Gallio L. XI. C, XV. vivdrj em tempo de
Hadriano .* Ttrr«íii Scaari CainMentariorum in Artent
Tteticem Htralii , Vc. Ha certamente cousa digna da
■e notar ■ que negasse Harduíno sei Q. Horácio Flac*
CO author deite Livro ; porím Gcsner já doutamentf
Hie tespondco com «quellcj mesmos lu»ares , que Har-
duíno fulgára servirem-lhe de prova para. a siia aiserçáo.
Para tecer as minhns llluitTaçóes , e Notas a ca-
da hum dos lufares , e dos Preceitos dçsta InitiluífS»
Ptetita tão sublime , e apurada no bom goslo , e cri-
tica , examin«i > consiílcei , e extrahi com a mais ro-
fleclida appiicaçSo , e com toda a possivel diligencia »
da polida , e completa explanação de Francisco Luísi-
na I de Jacob Griíiolio > de Ascensio > do nosso insi<
SiiB Partu^iiei Achilles Estaco , de Lambino , de Ges~
por , de E^xter . de Beiítley , de Sanadon , de Cunin-
};amJo , de Eatteux , de Valart , e de outros muitot
doutissimoi Filólogos modernos t tudo quatito me pa-
receo mai; próprio , t justo não só para a correcçãa
do seu Texto , e ma perfeita intelligtncia 5 mas tam-
bém pva o proveito e adiantamento da Mocidade «-
tudiosa , e dada d cultura das boas Artes , e «udição ,
Komana ; o que he o único alvo . a que se encami-
tiha , e le destina a diligencia sincera desta edi'
çáo.
Hí certo , e decidido , que iiío «estante os mni-
loí soccotroí , que nos subministrio os Expositores , s
Interpretes em seus Livros , apontando-nos , e enfinan-
do-ooj a vetdadeiro espirito da sua intelligenda , ha
coin
(*) Deita Crammatico fai muliit vtjei ntcn^I*
Piomedei > elk fai pai do Grimmatico Sciuro , mes-
tre de Ftio Vero , como ctCTeTe CapItoTino na Vida
du metrna Vero > lodiiti oi Livros antl^oi leni crim
prefirencia Seaariu» , e nSo Stauré t este Scaurinofoi
trlho de Scauro : e teve outro filho, chanado Scauri-
no, m:<tie de Aleianilre -Scvtro ■ if|iio4o I^mptídís
•l«i«ou em mematit.
cGoo^k
« 7 A*
com tu^ isso muitos Itigaies , e puiagent nejti F.pb^
tola , sobre as quaes , coiro eruditamente obseíva Hei-
neccio ', se deve ceftedlir com muita circunspecção j
pois tjtie estu passa^iens , attendido o excessivo , e cif-
traordinvio uso de translações , i]ue 3 cada posso x en-
contrão 1 puecent degeneiu em meros enigmas , OH
por que íema certos aijeitot daquellcf tteipos ■ era
que florecia Horácio ; 011 potque tio dlusivas a certas
cousas, cuja intelligencia nós certamente sem maior ii-
lustraçSo não podemos penetrar > e attingir ; por quan«
to o Poeta não iios ddxou em separados Livros Com-
mentarios , que expendessem , e «pJicassem o recôndita
de seus pensamentos , o fundo > e o fim de suas idéas :
e neste sentido vem ■ coincidir o que Cicero nos enft-
na , no L. III. D« Oratore , C. XXXI. n. 114. N4im ne*
fUí tam eit ecrít aciei ia naturii homimum , tf Ingeniii,
«( ixs tantúi qulsquam , nisi mtattraUl , ptllit vidtre l
nt^ue túntg tamea ia rebui oíicarilei , ot eai no» pf
nilòf ocrí vir in^eni» ctrnat , li mado odipcxtni.
Os dous Livros d^s Epistolas forão composFot
com a mira de ensinar ■ e de instruir os Romanos. No
primeiro desempenha Horácio o carader de hwn Filo-
sofo Echico , ou Moral : no segundo observa ra le^f
de hum Critico douto , sábio , e erudito : o Primeiro
Livro consta de vinti: Epistolas ^ o segundo potém de
três ; a Primeira dirigida i Augusto ('^ sobre os Poetas
principalmente Romanos : a Segunda a Júlio Ftoro : a
Terceira, aosPisãesPai e filhos : todas escritas em vei>-
$0 Épico . ou Hexametio , porem maia ch^do i lin-'
guagem familiar , e estilo próprio da Pio;a , como o-
mesmo Horácio nos diz L. I. Sat. IV. v. 41.
(*) Aiiim escreve Suetonio n* Vida de Hniteto ' frr'
melei veri UBêt quêsíam nullútn lui mtntieaem faãum
ilã tit futilai Ãugailm ■■ Intum me libi tcito quiid
non tn pleriíque ejuimodi tctipiii mecum pntittirouin
loquarti. An vererii ne >pud noitrot infame tibi lit ,
(juod videitii hmiliatit nobti ciiei Expreisítque eclo'
%tm , cufui initíum eit.
%tmm M tMUinft , e" tanta mgUia ttfui.
cGoo^k
. , Ne^at li^ali Krlhtt ati Vf
Semtiti pr*pi»r« , palei hune eiie Ptetma.
CharHio, como assima já fica iiuimndo , iaAvtttiéo,
dUcreu « doutamenK une ata terceira ^btola sd
Pistaet , a qual vulgarmente , hem como ji se ha-
via feito em tempo de Sidónio , se separou dai duai
primeiras : o que fizeráo oi Editores de Horácio cii>-
xíudo-se a auchoridade de Quinâiliano , pois que no L.
fll. Inilil.Oral C.WlU.imituh, Libtr de Arlt P*tlita.
Netta Epistola oii Livro , segundo observa Por-
fyriio , compilou Horácio os Preceitos de Net^tolemo
de Paios sobre a Arlt PotiUa ■ mas náo todos > porem os
mais principaes , e transcendentes. Unida porém esta Epis-
tola coin as duas antecedentes quasi igualaria no ta-
manho e número de versos o primeiro Livro dax Epirto-
las , ou ao menos pouco differiíáó entre si ambot os Li->
vros, como já observou antes de nós o erudito Daniel
Heinsio ; pois que os doutos não adquirem , nem tranr-
tnittem á posteridade os conhecimentos tcieiítificos , se
nSo copiando , ou emendando , ou addicionando , ou
conservando t) que os primeiros Sábios acharão , ou de
novo descubriráo sobre m Scienciíis , e betlas Artes ; a
differença porém , e a douta emdiçSo consiste na or-
dem , e methodo , que melhor parece ser > e mais acerta-
do I ou para se conseguir o louvável tim do ensino , e á»
adiantamento , e progressos da Mocidade , que freciuen-
ta aí Aula; para se instruir ; ou para doutrina daquellet
^ue são absolutamente rudes , e ignorantes ; porqiie-
os verdad-^iros Sábios , os homens doutos , que como
taes se respeitáo , conhecem e náo ignotSo as fon-
tes , a que se devem dirigir na carteira de seus es~
lidos * e applicaçõu.
«!■ 9 •5»
§. 11.
Dos Crammattços antigos que interpreta-
rão as Poesias de Horácio.
iVlUiTOs foião os Gtammaticos antigos , que em-
ftthitoáttio interpretar . e ílliutiai as Poeiias de Ho-
rácio , ptiém nâo he pDssivd definii-se exadameiite z
nia idade. Nas Edições tem o piimeiro tugai Acron ;
ao qual Vavasseur no seu Tratado , De vi er uiu ver'
iarum <futranidiim , piefere Profyiião ■ por apj^ellido Pam-
faau ; como testifica Henrique Estevio seguindo os Ma-
nuscritos. Porém em ri|CM' sSo estes huns Exçerptoi
dos seus Comment^ios ; e nâo prrptiannente os met*
mos Commentarios , e estes mesmos Excerptos , segun-
do o que observamos , %c acháo interpolados j:or
aquelles mesmos Esciiptores que os fizerão : e o mes-
mo Henrique Estevão escreveo no L, I. Emeadationum C.
3tlV. que elle tinha os Escólios de Porfyrião mais
completos , c piometteo dã-los à luz. Os Escólios po-
rem de hum Anonymo forSo pTimcíramente publicadoí
por Ciuquio em a sua Edição de Horácio : ma; Saithio ,
.AJveri. XLIl. aa. julga serem estes semelhantes aos
nab , e Tanaqutllo Fabro Epf. I. 2. 11. j4. não fazia
delles melhor conceito j mas todavia nelles encontra
nos bastantes doutrinas , e tllustrações , que não se en-
contrão 'nos m-itis Fscolios antigos , e são com tudo
úteis pata »e entender Horácio. Achio-se huns Fsco-
lios inéditos na Bibliotheca Franequeiana , como affir-
ma Gutberleth no Tratado de Sallii , p. 9. Até Gte-
vio ia LeS. de Hesiodo C. Wll. allej;a huir lucar
de hum sen Escoliador inédito. Oi Escólios dos anti-
gos Grammatitos que se ajuntarão nas Edicíes de E*-
sil^a, estes se extriihirSo , e ccmpilárSo dos Liviosdos
CtammaticoE , que ainda lioje conservamos.
i^ IO ^
§. UL
Das EàiçSes. -
tiNTK^ ai Ediçães de Horácio tem o primeiro lu-
gar as que traiein junto» os Coinmciitarios dos aiiiigoi
Escoli^tdorM t GraiiimUicos ; A que se publicou com
«1 emendas , e corteçiíe« de Rafael Régio ckí folha
com os Commentaiios de Helenio Acron , e de Pom-
ponio Porfyrião não indica o lugar onde se imprimio >
mas appareceo eiii o anno de i4Bi-i ^ esta depois re-
petio António ZaroR> de Parma em Milão no anno
de i4.Sf > também em folha ; e repetio-se outra vei com
o accrescentamento dos Escólios de António Mancinel-
lo , e di Christovão Landiíio em Veneza no anno de
1491. em folha por Pedro João de Quarengis , e em
n anno de 149;. também em folha, e em Brixia . ou
Brescc em i)oi. em folha, e em Veneza no anno do
1514. foi. Com 03 mesmos Commentarios , e com oí
de Mancinello , e de Jodoco Badio Ascensio , da edi-
ção do mesmo Badio em Patis no anno de in9- em
folhai e em Sasiléa no anno de itay. em 8. com ot
Commentarios no fim do volume ; e a Edição de Ba-.
dio de 1(29. com 0$ sobreditos Commentarios, aoi
quae^ se accrescentirão as Annotaçóej de Matthetis
Bonfinii , e os de Aldo Manucio corti?idos , e castiga-
dos por Filólogo I o qual tombem inserto suas Anno-
taçóes , &c. di Otficina Ascensiana. Desta Edição di-
gnamente conservada me servi pira esta minha Tra-
ducçáo.
Também ha outra Edição com os mesmoi
Commentarios df Acron , e de Porfyrião feita em Ba-
silca no anno de i;4;. em i. Temos outra emendada
por G. Fabricio feita em Basilía foi. no anno dei;;;.,
« além dos sobreditos Caminentaiios trai juntos o» de
C. Emílio , de Júlio , de Modesto , e de Terêncio Es-
caiuo. Temoi também a EdiçSo Plaiitiaiana de 1S7S.
cGoo^k
<!• II ■*>
Cm 4. com IS Exposições de hum antigo Commmt».
dor corrigido por hum Manuscrito , e augmeiítada com
os de Jacob Ctuijiiio Measenio , e com u Notas > a
hum Appendix de Joáo Dousa , Pai , feita ein Antuér-
pia ; e outra de 1611. também em 4. Esta Fdição
<e TCpuca por mclhoi , • primeira por causa do9 Com-
mentaiim inéditos daquelle Escoliador. Ternos mai>
fauma Fdição de Kaiíléa em folha do anno de ifSo,
com 09 Commentatia) , ou Notas de cuatenta Granurati-
cos, entre os <jaaes precedem 0$ antigos Etcoliadores Acron .
e Porfyrião i e a incomparável Edição de Guilclmo
£axter feita em Londres no anno de 1701. em S.
maior , com of antigos Escolins , kIcAos , emendadoj ,
e expurgados das suas interpolações. Esta Edição lepo-
tio o Illiutrissimo Professor de Humanidades João Ma t-
thiu Gesner , que illustrou com lições variantes , e eru-
ditas Observações sobre a Latiuidade, e a publicou em Lei-
psick no aiinode 17;!. Eu segui o seu Texto , e compi-
lei e verti em vulgar todas as sabias Ulustrações desta
inaigne hofessot «m todos os seus respediivo* luga-
lei.
Na Bibliotheca Latina de J. Alberto Fabricio da
Ediçio de Lejpsick feita no anno de 177 J- pela di-
ligencia de J. Aug. Ernesti , e enii(iueciiÍa com sele-
ãíssimas Notas , Addiçóes , e Correcções ao Texio do
mesmo Fabrício , vem o índice dos Escritoies citados
nos antigos Commentarios a Horácio , em as papnai
da Edição de Jac. Cruquio do anno de 1614- em 4. Por
tanto 09 Lilteratotes que gostarem da airtnidade , e en>-
dição destas Noticias , e indagações , podetá6 consultar
« mesma Bibliotheca , Tom. I. L. l. C. XIII. pag. jçS.
Ha outras Edições , as (luacs trazem só o Tex-
to Horaciano sem os antigas Commentarios. Entre es-
tas tem Miguel Mettaire por antiquissima (*^ hum»
em 4. sem nota do Lugar , nem do tempo , nem d»
Typografo , e julga que fora impressa em Mil?o por
Alt-
(*) ConfítSo-ie oi Aonae* TypnKta(ic<>t do meitno «i>
kio Mettaire, í*z- jt.
cGoo^k
«}• iz «í*
Antõnío Zaroto cte Puma peloi annos de '470. O
doutíssimo Gesner , nome para míin , e paia os sábios
de grande respeito nesta» eiudições , observa no principio
da Edição Btxteriana por elle repetida , que o texto
da sobredita EdiçSo he copiado dos Manusctlptos de
grande fé , e que he limpo , e sem alguma correcçSo ,
e como assim , era de huma authoridade correspondente ,
e igual a de hum Códice maniiscripto. Além desta
fai menção o me;mo Mettaire Cp»"- ^°^- dos seus Ah-
oaes Typogialicos ^ de hiima Edição AlediolanerKe em
folha feita no anno de 1474. pela diligencia do mes-
mo Zaroto , e de outra em 8., feita em Ferrara tia
mesmo anno com este. fetrastichon , ou Quarteto.
Frrrãriae impreisit regnanle luli HtrcuU divo
B^gla ijua gaudel nunc Leonara uira.
' Cameriui pair AugiAtittUl , caí dedlt almaru
Beraardui lacem Biiliopela bonai . <
A pi imc ira Edição de Florença, he a do anno de 1483.
cm folha feita por António Miscomíno , e traz htinw
elegantíssima , e bellitsima Ode de Angelo Policiano ■
que dii assim :
Vitei TKrekio tlanJitr Orpht»
Seu malii fiiibui listere luhricaí
,Amite$ , leu tremale duccre poUUt
Ipui tam Utebrit Jeros.
Vatei AEsUi peãinii çriiter :
Çui princept hatlem stllicitat cfielya t
Nte tegoli Ululas cddere ntxiU
Nlgr» carmine Jrmtihus ;
Çnit le hirhar\ca comptde venilcat \
^uit fnnttt ncitilam diipalit : Et úta
Deierio tevibus reitiluit ch»rii
Curtia juvtnem tuU '.
O ^aam niiper trai nabiiai : tr mth
Obdu{iu$ unia ! ^uam nilidai ades
Nunc vallui rtferens deSa _frogrãnlibut
Cinílui temptra Jrendiiiii l
cGoo^k
«?• '3 ■!♦
Tufem purpiíreli reJJert $»llhus
Ltttam paht neiía pait geliJai nitití
Serptntem poiitU exuviit itlei
Veml temptritt pali .
Talem te thtreit rejjijil V Lyra*
l^nJimii Vettram taaJlhat eemalus ,
QualU tu tolilm Tíiur ad uvidum
BlanJam ttndtre ttiiiíton ,
Ifunc la delUiit , niutc Jetet V levl
Ijaicivire joce , rumt putriUhui
Iniertum thj/aiii aut fidc gárrula
Inter Utdcre virginei.
Gemer pfiem com mSo estiEdiçSo entre as priínet-
ns i e delia tenho hivn Exemplar nao , e singular ;
t esta tneima EdiçSo foi depois repetida em Veneza
por João de Forlivio , e por seus Sócios no anno às
148}. cm folha.
TemOs mais hiima drt doui Livros dai Episto-
las publicadas separadamente por Jacob Tlianner em
Leipsick no anno de 1(17- em 4., c no froniispicio
do Livro lemos estes vetsos :
Iam censure gmvii me caitigavil ei iinguem
Críspcniei nasal tutui cdire ijuea,
£ temos a Arte Poerica emendada em certos lugares ,
segundo designa o titulo, publicada em Deventer , da
Oflicina de Jacob de Breda em 4. icm indicar o an-
no da Impressão.
Sobre o mai) que se offetecer para a instiucção
das noticias das Ediç6es de Horácio , coiisulte-se o que
larga e cc^iosamente ensina o mesmo Fabrício. As
Edições do erudito Inflez João £ond , com as bievis-
símas , e claríssimas Notas accomiirodadas para o uiO
da Mocidade estudiosa , e repetidas diversas veies , e,
em vários lugares são de muiro apreço. Eu em a Edi-
ção de Lisboa dos cinco Livros das Odes > e das Sa-
tyras , e Epistolas segui exiâamente todas as suas U-
luittajõet , assim como ai leie «m hum Exemplar im-
C3.ifKi:,C00^k
pres»> em Londrei no anno de 1606. em $. , 1 qual
edição foi depois repetida em Amsterdão no anno d»
i6j4. lindamente corteâa e C3sti!'ada , e por esta 6k
cu os macmos estudos , . quando ftequentava as Aiilas
da Real Cata de N. Senhora das Necessidades debaixo
da disciplina de meu doutíssimo Mestre o Illustitsiimo
Senhor António Pereira de Figueiredo , Deputado da
Real Meia da Commissão Geral, a quem devo toda a mi-
ha instnicçáo , luzes , e doutrinas., adquiridas fóta aiii->
da das mesmas Aulas , e depois dos meus Estudos em
a Universidade de Coimbra , quando Tui desif^nado |>e-
lo Augustissimo Rei o Senhor D. José Primeiro de
SHiidosa memoria , para lhe aervir de Amanuense pels
Secretaria de Estado dos Neirocios do Reino na Tra-
ducção Latina do Compendio Histórico , e dos Estatuto!
novamente feitos pela Real Junta da Providencia LiC-
teraria para a Reforma da Universidade de Coimbra j &c.
Pelo que respeita ao erudito Bond , de quem as*
lima fallei , eonfira-se Aironio Wood Tom. I. Aihe-
ttqrant Oxanlensium , da Athenas . ou Universidade dd
Oxford , pa^. {79. da secunda Edição. Esta expede a
leliro pelo que me ensina Fabricio , pois tendo feito
todas as diligencias por esta erudita Composição , ain-
da me não foi possivel vi-la , e se espera de líol'
landa com a remessa de outros selcAisslinos Livios ■
alli encommendados.
As Edições de Luís Desprez , de Dacier , de Jo*
■é ^uvcnci , do P. Sanadon , são bem vulgares ■ e co-
nhecidas. A de Bentlei , e de João Cuning^amio feita
em Haia por Thomis Jonson no anno de J7»i. ain-
da que conhecidas , não são tão vulgares , e esta de
Cuningamio he incomparável pela exacção do texto.,
He igualmente notável pelos seus Escólios accom-
modados para o uso , e instruccão da Mocidade ■ Edi-
ção de Eduard a Zurck , Reitor do Collegio de Hai-
Icm , impressa na mesma Cidade de Hariem em %. no
«nnn de 1697. , e em Londrei no anno de 170a.
também em S.
Con-
cGoo^k
«> ir •!»
CoaGra-se o Jornal Lkterario , Jãmriul LUtirtiirt »
Tom. II. pag. 3}3. , e João Manon na Hittoria A*.
Republica Litteraria , publicada em Francez no Tom.
VIU. p. iií.aij. T.IX. p. 64. 187.369. T. XIV.
p. 84. , e seguintes , e T. XV. p. Iii. , e s^aíntes »
c o Jornal de iferlin do anno de 1697. p. 319. , e
*cgi > c ojtamat iet fav«iw no mcz de Agosto de
17JI. pag. iúi.
Í.1V.
Dos {KV escreverão separadamente sobre a
Arte Poética.
o O ■ K K a Atte Poética ncrevfrSo niuitoi , e de
alguns faz mençSo coin doutas reflexSe* Adráno Bail-
Ict 11a sua Obra : e estes são os seguintes :
Vil» Ameriaeki» , em Straiboiírg no anno d«
1J4]. em S.
Tfmcitf it CaumUi , nobre Valenciano , em V>-
lencia no anno de i6{9. em S.
Nictlát C»lin , em Bergamo no anno de IJÍ7.
Thtmcu Cnrem Luiltaa» > cm Veneza no anno de
ISÍ7- «™ 8-
TrjípjU GtirUl , em Par(s no anno de IJ44.
cm I.
Henriíjiie GlartoM , em Paris H}), em 4. mr
OfRcina de Roberto Estevão.
J«c. Grifela , em Florença no anno de ij (O. em
9xh no anno de i;{i. , e em Vencia no anno de 1^62.
em 8. com a Apologia contra JasSo de Noies.
Tranelico Luijina , Utinense , í. h. de Oudine 110
Frioul , em Veneza no anno de 1)14. em 4. na Of-
ficina de Aldo Manucio.
Vicente^ Míidie Bríxiwio , cm Veneza no anno de
1550. em foi. , com o Cómmentaiio do. mesmo ■ e dr
Eaitboloineu Leonacd» á PMtica de Aristóteles.
cGoo^k
«í lí í*
Ali» Manuel» , em Veneza no anno de i^^6.'em4.
Hercules Maniõitio , ein Beigamo no anno ds'
S604.
P«i/r0 Nanni» , no fim da Edição d>: Horácio com
4 CommenUtio de Tonencio , ein, Antuérpia no anuo
de 1608. em 4.
Jaiã» de Ntres , Cyprio , em Paris no anno d*
i;44. em i. , e em Veneza no anno de ijj),
Janú Parrhaiia , Cm Nápoles no anno ds If)'*
fm 4. , ein Paris no anno de 1 { ; ;^ , e em LeSo no an-
ho de ijjã.j e em Veneza no anno de i(j}.
Joãe Pitcator , em Spira no anno dei{(^(. em í,
Francisc» Kabarttlla , nos seus Commentarios , El-
plicaçóes sobre a Satyra , Epigramma , Cemedta , OirAI
Celantei , t Elegia , em Floienct no anno de tf4S,
em folha.
Franeisct SancheiBreeente, em as tuu AnDoUçÕes.
i Poética, em Sahmanca no anno de ifçi. em t. *
c em Antuérpia no anno de IÍ92. em 8.
Achillei Estaç» , Lusitano , Notas Criticw Í mes-
ma Poíiica , em Antuérpia no anno de ij;}. em 4.
Joãa Stramia , no seu Commeatacio á mesma ,
em Sccasbourg no anno de 1576. em 8. JoSo Hencí<)UB
Acker leimptimio este Commentariu em Rudolstoif.
no anno de 1716. em 8.
Jm« Wiiliek , no seu Comipenurio i mesma , etn
FrancforC no anno de 1159. em 8.
Joúo Baptiita Plgna , illustração i Poética de Ho<
rácio , que publicou cm Veneza no anno do ij6i. emi
folha.
Além doi tobreditos assima citados ha Untos Ex- _
posi^ores Analyticos . Rbetoctcos , e Faiafiascas , do>
quaes nem o meiíuo Fitbricio faz mençSo.
Em Hespanha tem apparecido lambem. .moderna-,
mente varias Traducqóes , e Iljustraçòes , e eu tenho ,
aqui presente a ineut oliiO) o Heracln Espanei, a Pefi-
tias Laricas de ^. Horacia Ftacce , traáactáat em PrA--
ia Espantla, t ilustradas etn Argiuiunías , Eoitames , j ^
Iff-
cGoo^k
eS' 17 <»
Jfttat par ti P. Vriane Cumpas ; Ifueva EJÍelon rvuiV
(K , corregidt , y aumeatada eea h Traáuceiím dei ArU
Poética dei mluno Btracio , p*r el P. Luii MÍgiif% da
San PtriiánJ» , de U ReligiM de lai Eicuelai PUs :
em Madrid t p»r D, Anlaaiv de Santha , »So de 17SJ.
tm 8. pequena.
Ha tnaií humas certas ObservaçAn de ChrbtovSo
An^iito Heuninnn a Honcto , ais quaes li insatas nat
Aliicelluncíit de Leipskk de Petoldo Tom IV> p. IJ7.
Ora m diligentissimos , e nbioi Piofenorej meiu Col-
l«gas deveiáo ajuntar ás sobreditas Observações os letu
Additamentat Criticas , Parerga Critica , (jue vem a pag,
1)8., e seiruinEes ■ onde reíitta as temerárias , e indi»<
cretas censurai' , que certo Francei escreves nas «uaf
Emendai , e Correcções a Horácio , como se podem ler
nas Memoriiis de Trevoux em o auno de 171;. pa^-
96S., e ms Efemérides Literárias de Pari) no anno de
1716. pa<;. jij, e seguintes.
O Illustrisiimo Vario Friderko Rostgaard ■ como
leio em Aãa Brudiitrum Lipsientiiun , e em J. A. Fa-
brício , Bihlieth. Lat. se conKrva em Coppenhaíue entre
oiitros restos , e fragmentos do douto > e erudito sábio
ZncAaríat Landia o seu copíoM Commentaiio , e de
etudiçáo recôndita i Arte Paelita de Horácio : como
porém ainda se não publicou , nSo podemos ter maior
conhecimento delie.
Também se diz haver outro Comnwntario d<t
mesmo Zacharias Lundio is Odas , e Epiíttdas ; o qual
dizem as sobreditas Memorias que se encerra com outros
tlgins seus Monumentos , e Esaiios na fiibliotheca d*
JoSo Moth 1 CoDsdlhcito do Rei de Dinanurca.
s-v.
1;, Goo^k
«!■ i8 ^»
5. V.
Vos Ceãices Manuscr^iptos ãe Horácio , e
das suas Traduções vulgares.
\JS Codicei Manuscripto:i de Horácio ainda que nlo
«ejão tsio singulares , c recommendaveíj , como o» de
Virgílio 1 todivia não são tão poucos , nem sáo indig-
nos de apreço. Ota eu omiuo estd erudição , por quan-
to I como em as nossas Bibiiothecas , <»i Livrarias , se
não achão eites Autógrafos , e só nas famosas Livrarias
dos Kttinos I e Piiies Estratigeiros ss admiiáo , os Cu-
riosos podet-se-hSo instruir tkstiu úteis nocicias , e ne-
cessárias a todo o f ilclogo tu aponUda Bibliotheca de
J. A. Fabrício.
Trwiiizio em FrJncei a Artt Ptttica Jacob Pel-
ietier , e pubiicou-se em Paris 00 anno de is+o. em
%, Este me^mo PeJIetier eicreveo , e compòi buma Arte
Poética dividida em dous Livros > e a deo á luz em
Leio no anno de ijs;.
A Metafrase daj Epistolas com e Livro -da Ar-
tt Paíttca publicada por Ak. liu JMrjj , Liigdunense ,
desappueceo > e não se procura.
A famosa h« a Versão de D>icier , a qual se^iia
O nosso Cândido Lusitano , e foi quando appaieceo
iniiito apreciada , hayc em dia hc menos lecommen-
davel ; as AdverCeiíciai , e Notas sáo doutas ; pois nel-
las se «Kpóem cem diligencia , e com bastante erudi-
ção o pensamento do Poeta , e em que occasião , a
cm que tempo erctev£ra Horácio j e quaes se j ao suas
Composições. Porém muiros já notirão em Daciet que
elle não attin^ira bem , nem alcançara ot pensamen-
tm de HoiHcio ; e até criminSo as suas Notas, ^tre
estes Ctiticos vemos João hiasson na Vida de Horá-
cio , e Pedro Burmanno em PetTonio pag. 60;. , fii4. »
&c. A Masson responde© Dacier no Livro intitulado :
cGoo^k
«!■ '9 ■?♦
Piríí 1708. n : potím Masson IKe replícoti , laSiA
Cr,ti^ue de la Rep. Jei Leltrtt , Tem, II, p. 167. , O
seguintes. Por este tempo cuidou Dacier em reimpti-
' mir a sua Traducçáo FraiicEia de Horácio em Parii em
dez vohimes ; e nesta Edição náo só emendou muitoi
lugares da sua Versão , mas tombem augmentou , e cor-
ligio as suas Notas. Finalmente deo-se a Im Horácio ni-
. tida e cor leíla mente em Amsterdão no aiino de ijjy,
em li. 10 vo!. com as duas Versões , e Notas inteiras
de Ducier , e de Sanadon : e o juizo qu^ dettes S»>
bios fiíerão os Editores no Prefecio pag, XV. Jie o
se^inte : Dacler exaH O* laÍBrieux t ne veut pai qae
r on perde ane seule parale d' Hface '. U P. Sanadórt
vif tr délicat , cu eherche ©" ta laiiit avtc grace la
plui grandei beaatit, Le premier i appfiqoe i lul doa-
ner par leut de bon teni : ts" le leeond $' Mcupe à h
fa\re parler en komme d' esprit. L' ar> te trãdait fidéU-
ment , IS" l' aulre U_Jatt avee neblcise V avec élevã-
tien. Enjin eelal-li , ilmpUmeitt TraduHear , se bow*
i le falrt entendre d' une manicre qai ne ehaqut ptn
lei oreilUi Franç»!iet : (T celai-el Peete lal-míme , »
iiitiila ,/ni« admlrer en Franee , ee que Rume tdhiirm
daii le lUcle á' Aagiiile.
Porem n?.o obstante este elogio díi JoSo le Clerc *
Pait. J. Artis Criticae , pag. 8i> , que a EdiçSo dt
Dacier seria a melhor de todas , se as Notas fossem
em Latim , e se firmassem com a authoridade dos an-
tigos multas Illustraç6es , que se piofercm sem argu-
mentos , e razões que as autliorizem ; e se cortassem
militas ct^usas inúteis , e desnecessárias.
Advirta-se que a Versão de Sanadon se publi-
cou a primeira vct em Paris no annn de 172Í, em 4,
A versão d^ Arte Poellca em Francez por Brueii . foi
publicada em o anno de 1684. : a qual se publicou
também depois em Paris no anno de 17?7. em ii.
com a Satyra IV-, e X. do L. I. , e a Epistola I. dd
L, ir. vertida em versos Franeeies com lugares esco-
ihidos de Foetis poi Piepetít de Gixmont , Pio^sol
** íi de
cGoo^k
*í. IO -í*
de Eloquência > com NoUs , e DiíserUcfíc» lobre os E»^
critoies antigos , e modernoi . c sobie a Po«U Ftanceza.
A Vei9M) do Abbiide Pellrgtin he di;na peht
elegante , e feliz veia , com que txprimio ein versos
BiaíMití as Odes de Horacio , ás quaei ajuntou eru-
ditas Notas , e huma Disseitacáo sobre a Poesia dt
.Horácio , e outras Composições Poéticas de outiot
Aulhores , e se publicou cm Parts ito anno de lyif.
cm 8.
Na Língua Italiana temos o Commentario ■ Ho-
jacio de JoSo Fabtini , publicado cm Veneza nos an-
itos de iS7)>> iiS4< em 4., e Richatd Simão no
T. I- da Biblietbecii escúlhidm publicada em Francei ,
pag. }4j. louva esta Versão: As Odes , e o Livro dos
Epódos da Paráfrase de FridETÍL:o Nomi , publicada em
.Florença pelos annos de 1672. 1675. em ia, : a Ar-
te Poética , alem das Metafrases de Luiz Dolce , e de
António Maria Salvini , vertida em versos Italianos por
Júlio César Graxzini , Si^cretario da Academia dos In-
trépidos de Ferrara , publicada na incsma Cidade no
jnno de 169S. em 4. , e por Pandulfo Spannocchío ,
dada á luz em Sena no »nno de I7i{. em S. Em
^rosa e versos soltos , iltusttada com Noc^ Criticw
por Sertório Quatrimani Napolitano , a cual se publi-
cou em Nápoles em o anno de 17 14. em S,
Entre as Poesias do Illustrissimo Abbade Pedro
Metastíisio publicadas em Turim no anito de 17S7.
Tora, Xil. pa^. J4J. Vim a Traducção da Arte Poe^
tica feita pelo mesmo insj?ne Metastasio cm versos
soltos , e illu^radu com Annotaçóes , e com o seu
Texto original : não se poderá negar o merecimento
desta Versão , pois cue he feita por hum Poeta de tão
abalizada , e recôndita sabedoria , como se vS da bfl-
Ijssima Cvmp*iiçãa Dramática de Metastasio , intitulada .
I/ Paritot» aceuiale e Jíf^i» , a qual se deve reputar
como hum belliísinto Compendio de Arte PattUa. Como
intento , pelos benefícios da Summa Providencia , a cu^
ja infinita Bondade devo tantiis {raças , t ukkIs , pu-
cGoo^k
«{■ " •!*
bljcar vettidai «n Portuguei , e em Litim com Ko-
tas , e llki^craçúcí ai duas Epistolas do L. II. de Ho-
rácio pela identidade de Princípios , e de Pieceitos so-
bre a Poética , que parecem formar hum ceiEO ne-
xo ■ e enlace com a Epistola aos Pii6ei , pertendo
ajuntar-lhef no fim o Extreãa que Metastasio f« d* ■
Arte Poética de Aristóteles, enriquecida com reflexões
sobre a mesma Poética , pois que iKcommodando-se
no dito Extraâo o insigne Metastasio aos costumes
de lio)e , desempenha de hum modo singular o obje-
tio que o AuChor se piopõi de dar huma idiia mais
clant , e mais distinãa . e não como segundo se pensa
eotntnumménte , sobie a Natureza da P*ejia , da Imltif
gi» 1 e ào VtrBiimll. Este Extiaâo da Poética de Aris-
tóteles vem na citada Collet;áo das Obras de Metasta-
sio feita em Tutim , Tom. XII. pag. i. Consulte-se -
a EdiçSo do BarSo Vernaiia feita em Veicelli no an- -
no de 17I;.
Não falio das VersPeí Respanholai de Horácio,
porque , além de serem Hem conhecidas doi Litterato-
re« , já ta apontei , e drllas fallei no Discurso Preli-
minar da TraducçSo que tiz das Poesias Lycicas im-
pressas em Lisboa na Typogralia Regia no anno de
1779. em três volumes de 8.
Traduzio em verso Inglcí a Arte Poética Ben-
jamin Johnson , e era Prosa o Conde Rojcommon ,
c publicou-se em Londres no anno de lóçj.. em %,
Temos mais a Ttaducçáo da Arte Poética feita ent
Inglez por Rosocommon , e publicada em Londres no
anno de 171;. Em as Aãas dos Eruditos de Leipsiclc
anno de 1713. pag. jòi). leio que S. Dunster publica-
ra traduzidas em prosa Ingleza as Satyras , e as Epis-
tolas juntamente com 3 Arte Poética em Londres no
anno de 1712. em 8. com o Texto Latino em fren-
te , tiradas as passagens menos sisudas , e pouco dignas
da leitura ; e que se fizera já segunda Ediqão, atten-
djdo o apreço com que os Sábios Ingleies lespcitirSO'
ao merecimento dt sobrcd^» Vertáo. .As meimaf Aãai :
doa
1;, Goo^k
«5^ »1 ^9
ém Eiuditos deLeipsiclc no mesmo lugar assinta apon-
tado põein em o número do9 erudito; Ingleies , que
interpretarão Horácio , o célebre Oldham ; mas estirs Es-
critos niuito diiticultosamenie chegáo a nostas múoi ;
com tudo espero recebdtloi peia encommenda que fii
de Londres juntamente com o Virgílio não só da
EdiçSo de Duviddson , mas também o da Edição de
iísyat , t\iM muito me tem recommendado o Illus-
trissimo Seniioi Doutor João Christiano Friderico Mul-
l«r, Depiiudo da Real Meza da Commissão Geral >>
&c.
Náo Mio também da Tcaducçao da Arte Poe-
tisa , que fez em versos Elame^igos com o Texto La-
tino em frente o celebre Adiiai'.o Pets , publicada em
Amsterdão no anno de 1677.,« de 170$. , em S, por-
que também nSo he conhecida entre nós ; e pela me^
ma razSo nem tâo pouco fajlo. d» Mstaftase Alemã do/
L. I. das Odes , e da Arte Poedca feita por André
Henrique BuchboUi em Rintel. nO anno de iii)9. em
t~ : Igualmente deixo de fallar da Traducçáo da Ar-
te Poética feita em verso AlcmSo por - M. Carlos Hen-
ttque Langio , e publicada em Lubeck no anno de
«7)0. em 8.
Das Memorias Littecarias de Trevonx aniiOi.711.
p«5. i6j8. sabemos que Elias Kopyewitz trasladara
Horácio para o Idioma Kusso , ma^ e^tas Ediçúât , ou
fumov. ou apenas ^tpatecem com summ^i xaiidade.
S- VI.
Dús Sahht Fihlogos Poríugueiieí , que /7-
líutrárão , ou aeifã$ d luz as Obras de
Boracia.
AC»ii,i,xs Estaçe fez hum Commeatatio iAi-
t« Poetid de Horuio > e publicou-se em Antuérpia
■auu» dt i%i^h 'ca 4- Viapt» > e lij^tQsatnêntQ .
cGoo^k
«5' 13 •?»
hlhtido sSo liçGct variantes coin algutnu ExpOtiçtSef
aliás doutijsiiDJí.
O Padre Bento Ptreiía JeSUita , que escreveo hun>
Cominentuios a Hmacio. Diz a nossa Eibliotheca Lli-
sitana que se continliSo estes Commentarkw em dous
Xomoi , e que se consetvaváo no CoUegio de Santo
Antão.
Entendimento Litteral , e Comtniiçío Pottuguc-
za dã todas. as Obras de Horack) , Príncipe dos Poetas
Latinos Lyti^m com hum . Index copioso das Histo-
rias , o Fabuiaa conKÚdas nsJlis ; a Jorge Gomes do.
Alamo j foi publicado por Francisco da Costa Merca-
doi de Livros , e imprnsso em Lisboa por Manoel di
Silva cm i6{E. em 4. Ha na ReiJ BibJiotheca do Pa^
iacio Real da Ajuda ; e era da Livraria ijiie foi dos
doutjsshnns fiarbráas Machados ; e delje também tne
consta haver hum Exemplar na Livraria do Excellen-
thsímo e Revetendissiine penhor Bispo de Beja , em'
cujo thesouro se encenáo preciosidades Litierarias de
Tcniotíi antiguidade.
D. Frufluoso de S. João , Cónego Regrante, fez
seus Commentarios á Rhctorica de Cicero , o i Arte
Poética de Horácio em 4. He lium Alanitscrico.
Gaspar Pinto CorrcA , escreveo Commentarios aos
Livros de Q. Hcwacio FJacco , segundo a ordem litte-
ral , ijliistrados depois com Notas mais ctçiosas três
partes em 4. , e repetidas veies impressos. Estes são
Of Commentos , que vulgarmente se chamSo nas Esco-
las at Pcli vtthcf. \ 4
Joio Franco Barreto pòi em versos Portuguexei
as Odes de Horácio ; he hum Manuscrito.
Manoel Machado da Fonseca fez , e comervarse
Manuscrito . O Commentario i Ode X-XIV. ' do L. Ilf.
de Horácio , que he contra os Avtwntosi
Do Padre Padro Peixoto Jenúta temo» hum Com-
mentarios Manuscritos a Horácio.
Pedio da Veiga publicou cm AntiKriib na OSi> .
ciDa de Cbiistiano Hsuwel no aniM de 1J78. em t.
cGoo^k
«}• 14 •?»
■ Tcrdadetra . c genuína . e não suppc»ta , e adultetina
a Arte Poética de Horácio, Flacco Venusino. Também,
confesso com ingenuidade não ter visto esta Edição.
O nosso insigne Thoiné Correia , qne foi-f ro-
fessor de Humanidades em~ Palermo , Roma, e fioio-
cha 1 publiccu humas Explanaçõei ao Livro da Arte
Foetira de Horácio em Veneza no anno de liSj. em
i. na Officina de Francisco de Fianciscis.
Arte Poética de Q. Horácio Flacco , traduzida ,
c illuitrada em Pottuguei por Oindido Lusitano , i. ii.
pelo Padre Francisco José Freire da benemérita Con*
gregaçSo do Oratório : Impressa em Lisboa na Offici-
na Patriarcal de Francisco Luiz Ameno no anno de
I7J3. em 4. nitidamente impressa.
Esta mesma peia sua geral acceitaçSo bem sido
leimpresia segunda , c t«ceiia vez por Francisco Rol-
land em Lisboa no anno de 1773, Este sábio , e eru-
dito Padre também esct«veo , e compòi buma ArU
Petíito > «a Regras d« Vtrdadeir» Pteiia em geral ,
t de todas as luas espécies prinelpaes , tratadas com Jui-
xo crliieo. Pub]icou-se em Lisboa , e imprimict-se na
Officiíia Patriarcal de Francisco Luiz Ameno no anno
de I75Q> Segunda Edição: dous tomos em %.
O Doutor Miguel de Couto Guerreiro traduzio
cm rima a Arte Poética de Horácio , e a publicou em
Lisboa impressa ns Re?ia Officina Typograãca no an-
no de 1772. Este sábio Traduifloi no Prefacio , ou
-Carta ao Leitor explicou ■ e dilucidou com discret»
crudiçSo muitos dos lugares , que pela sua diflicuidade ,
c pelos seus enigmas fazem o objeâo de muitas es-
peculações Filológicas para a sua verdadeira inteliigen-
cia : ')i se vai fazendo rara esta Edição.
O Prolessor Régio Bartholoineo Cordovil , debai-
xo do supposto nome de sua mulher D. Rita Cbn
Frdre de Andrade , publicou em verso rimado Pottu-
guez a Traducçáo da Arte Poética de Q. Horácio Flac- .
CO , dedicada i Memoria do Grande Augusto > em Co-
imbra oa 0£eij» da Univeitidade. cin o anno d« .
I7l>.
cGoo^k
« »y ■i*
17S1. etn t. Merece se lU attentuneote ■ Ephtoli a»
Leitor , e nella teinos hum teatcnninho cU habil dii-
Ê»içio de seu Author para atn ameno» estudcM das
umanidadei , de qur deo bellaj fioru , quando o ex~
aininci na SccietaiU da Real Meia da Comni iaslo Ge*
.1. \
O Incaniavel , e douto PioFesior Régio de Rhc-
toríca e Poética , Fedro ]mí da Fonseca , publicou
também a tua emdjta Traducçáo da Arte Poética de
Horácio em 4. na ORicina de SimSo Tbaddeo Ferrei-
ra , em Liiboa no anno de 1778.
Ette dilígentisaiino Professor bem mostrou seui
profundos (Wnhecimentos no modo com que interpr»-
tou tão difficil Tratado ; a bella lingu^em , a esco-
lha do:j termos , com que se exprime bem dáo a vw
■eus vastos estudos : se tivesse vertido em vulgar , se-
gundo o presente costume das mais NaçSes cultas da
Europa , as eruditas Notas , que vem em Latim , cer-
tamente teria a Mocidade estudiosa lium Código com-
fileto de Preceitos sobre a Poética ) o (]ue Mpecamaa
aça na primeira reimpressão.
A Poética de Hoiucto traduzida , e explicada
Siethodicamente para uso dos que aprendem por Jeto-
nymo Suares Barbosa , Jubíbdo na Cadeira de Elo-
quência , e Poesia da Universidade de Coimbra ; Ptibli-
cou-se impressa na Regia OHicina Typografica da so-
bredita Universidade em o anno de 1791. ein $.
Esta TraducçSo he trabalho de hum Professor
doutíssimo , que soube unir , ou para melhor me ex-
plicar , soube desentranhar , e decifcar os pensamentos
de Horácio por meio dos parallelos das doutrinas de
Aristóteles no seu Tratado da Poética. A Piçf^çáo > •
Discurso que precede ao Plano Anaiytico , e o mes-
mo Plano } a sua divisão em duas Partes ; o todo da .
TraducçSo com as Illustrações , ou Díssertaçfies , que
acompanfaSo d Texto original . com o Plano Synthetico
das matérias oonteúdas na Poética . alím da elegância
dot Ditidoí cataãeret , em que k web* Impresaa , bifo •
cGoo^k
«5. i6 <»
onoRie de teu Autlioi iiiiuioic^l ; pois qua moitiSo a
quanto hc abalizada i enidicSo de seui iininensi?! es-
tados ; < leri para nás os Protéss^es como . hum Ar^
ehelypo , a..<]u£ ivcarramoi em is dúviduj , cju« a ca-
da 'passo K nos offerecem.
§. VIL
Das Provas htrtnseeas , e dor Testemunboí,
e Autboriãaães que comprovãa a ordem
vulgarttteate seguida da mesma
Poética*
I^Mpenhov-se Doiiiel Heinsio , Julkt César
I Escaligffo , e oiitTOS Liitera' ■ ts , aliáí Mpientisrimot >
em censurar , e «rguir Hoiat j , dizendo ene esta sua
Arte Petetica não he hum Complexo Systeinaiico , c
Methodico , perfeitamente digesto segundo as Regrat de
huma boa Dialeãict : mas quem não vC , I. que no
Século de Horácio as Leis , ou Re^rTas do bom Me-
thodo Lógico i iHi se i^noravão absolutaníente , ou não
estavSo ainda bem estabelecidas , como ao presente se
aetiSo : U. Que este era hum defeito transcendente ,
e obvio em todos os Esciiptoraj do Seailo de Horá-
cio , e dos que lhe pteced^io > e dos que se Ih« se-
guirão-, pois ijue os Crilicos notío a (Juiníliliano por
este mesmo defeito ; ITI. O Estilo Epistolar , em que
Horácio escreveo , além dos privilegio* , e licenças con-
cedidas- á Pdesia , admitte , sofFre , e requer esta libei^
dade : IV. O itenío , e caraâer do mesmo Poeta ; o
seu uso em expender sews pensamentos , sem nunca
se querer ajligar , e pòr-se em tortura , por assim me
explicar , fbrão os motives desta presupposta , e ima-
ginada desordem da sua Poética : estes sSo os Argtuneiv-
tes íntrinsecos i identidade da obra , que já m^t
Tcie^o outra ordem Systematica da pen& de seu Au'
tkor ) <iue aqueHa tnesna , com que se ten» publicado
«^ im-
cGoot^lt^
«}■ 17 *► ,
Impressi ptlo espaço de trezentos annoi contínuos con-
tando desde o amo de 1474- » em que ella paieceo.,
A Arte Poética , o(i a Epistola de Horácio ao»
Pisões piopciamente fallando náo se alliga só a dar-
iios Preceitos sobtc a Poética -, pois que , como dii
crudj-o Batteux no Prefacio da sua Traducção , Hora-
c'o ampliou iiella , e fei applicaveís os seus Preceitos a
todas as Artes em geral , reduzindo cojdo a ceitos Prin-
cípios isto a que chamaiijos o bom^osto, vindo a ser
como hum Codijo perfeito da razão , e do mesmo
bojn gosto.
En?anáo-se pois cfttamense os que se persuadem
que Horácio intentara nesta sua Obra dar-nos hum Tra-
tado completo da Poética ; e eu creio t;ue Escaligeto
movido da sua própria convicção > e já desenganado ,
depois de inveiflívat coqk*» Horácio , dissera : De Arí»
fuatrei çuírf se.Aiam. QuJií'. Equidem ifatã de ArU $i-
M étrte fradita } ser humn Arte ensinada sem arte.
Quando Horácio eiaeyia a sua Poética nSa esf
tava em as circtimsi^incU; de examinar , e de ind>^ac
a fundo a natuieza da Poesia , de distinguir os seus
géneros , as suas espécies , de examinar o modo da
invenção das Fabulas , ou das Acqóes Poéticas i &c.
pois que todos estes principies , estes pontos essenciaes,
e que constituem o caraÃer particular da -Poesia , se
achaváo explicados , e tratados eni todas as Poéticas
Gregas , c outras de que em seu tempo havia hum
grande provimento ; e entre estas goíavi então áo primei-
ro lugar a de Demétrio Fujeieo , de Nej>ptolemo 4^ Pa-
ros , e de Aristóteles ; &c, : quanto inaig Pisão , e seus
filhos, a quem Horácio dirigia a sua Epistola, não
preci»váo das instrucçúes sobie estai matérias. , corpo,
O mesmo Horácio o insinua , irando dia , v. j6ã,
O major juvenum , quamvit C vect paterna
Fingeris *d rcãam VT per te Jipit : . • . • .
Horácio na Poética faz comprehender . e inspira iquel-
les toques finos.) que são o resultado de hum pensar-,
awato profundo j diAa icgtu de escolhs « e de selec-
çíoj
C3.ifKi:,C00^k
«> 2? ^»
efo ; expõem observaçôej de lium engenho agudo , é
penetiíinCe , sentenças e decisões de Mestre , n'humti
palavra , como bem se explica Batteux , tudr> o <jue o
mais bello talento do leculo de oiio , em que floreeis
Aufnííto , devia ensinar , caw) de dar liçóei ; e aquel-
la mesma doutrina aut os Meitrei mais distinâos > e
(]ue atí ot melhore) Livios daquelles tempoi não con-
íinháo.
O outro ponto de vista , a que 'Horácio , em
conKqtiencia do qiK fica dito > «e dirigia era censurar ,
e criticar ai Composívões do5 Po>^as , que presididoí
de Augusto , e de Mecenas se ajunUvSo na Bibliothe-
ca 1 i;iie coin huma Ara o mesmo Augusto consa-
fríra em seu Palácio ao Dms Apollo , depois da tí-
âoria Aâiaca , como se v£ da Ode XXXI. do Livro
I.
dmU ieiieâtum fôieit ÂftUlntm
Velt, *
A esta Biblíotheca Umbem allude Boracio no L. IF,
Epln. I. V. 114.
Vtràm age , V hii , fuí /e teStri treJere nitlanl ,
Qaàm ipe^aterii JattiJia firrc tuperhi ,
Curam imptnJe hrevem ', >i manut Apolllne dignam
Vil cemfUre lihrli , & ■uatiiui adátretnlcar ,
Vt sttiáio majore petaiil Helitan* vireiílem,
E no L. 1. Epist. UI. v. 17.
Sfripta Palatinut quttcum^ue recepit Aptll».
Logo do que fica dito se deprehende que esta Poé-
tica he Imma RecopiiaçSo de Máximas de goito , de
Axiomas , ou Principios quasi isolados sem encadeamen-
to , e tine encerráo todo o seu sentido , e entendi-
mento debaixo de huma fórini sentenciosa j sendo
cada hum dos mesmos Axiomas , ou Principios applj-
caveis 10 objeílo a que se deterrain5o , com indepen-
dência çuasi absoluta , ou dos antecedentes , ou dos
- CQH se quentes. Logo neste caso , e em consequência det-
te principio I Horácio deieria começar pelos Principioi -
«!• >9 ■!»
^talmenté estabekâdos , e depois pafnr > algiui^s
obseivaçães particulaies : deveria propor , c destnhar
«o principio as Regrai da Arte ; e depoii destas ajun-
Ur as observações ■ ou liinicaçóei d;is mesmas , acoiv-
telhando aoi Artistas , i. h. aos Poetas , o como de-
tempenhariáo coin louvor os assumploi , sobie que ein-
gehendtissem escievct , ou estes fossem Épicos , oa
runa ticos ; Scc.
Testemunhos , e Auiboridades.
ADhiano Saiilet na sua Odra > Jagtmmi Jet S^
vtni iiif le< Priaclpanx Oavritgtt Jti Ãtitears : da Im-
pressão de Amsteidáo do anno de 172). Tom. III.
I. PorfyriSo <'iz , como observa Vossio no seu Li-
vro De Haiur. Patticu C. V. §■ S- p- iS. extrahira do
Livro que escrevira Neoptoiemo de Patos , Auchor
Grego I sobre a P.ietica , o melhor , e o mais essen-
cial que rjle conti.iha como fica observado.
II. O Padre Rapin hc de parecer qtie a Poética
de Horácio não he mais que huma InterpretaçSo d«
Poética de Atiftoteles ; e este mesmo Critkro nas Re-
flexóes sobre a Poética , pag. 12. da Ediclo de ia.
observa que Hoiacio Twa o ptimeiío que propõi ao5
Romanos este grande modalo dos Gregos. ^.
III. O liiblio«rafo Alemão , Anonvmo > na sua Bi-
tliogr. Ciirlas. Hitler. Phihhgie. pag. 46. dir , este Li-
vro he propriamente huma Epistola ao< Pisoe» , ou hu-
ma cxcellrnte Crítica bem como as suas Satyras , e as
outras Epistolas ; e dit qite Ccdavia esta Epistola não
he huma Obra tão completa , e táo perfeita como se
podeiia desejar de hum homem da esfera de Horácio,
IV. Vossio De Arle Poct. C. XIV. pag. íj. dii
que a economia , i. h. a ordem observada por Horá-
cio nesia Obra não he muito rei^ilar , nem muito
exaâa ; pois se contentou de fazer luim complexo de
muitos Precíitos ; sem se cançar muito em lhes dar
nexo , oa encadeamento luethodico j c o F. Rapln na
Obrk
cGoo^k
«!■ 30 ^»
Obra síiima citad» pag. ;7., diz, que a parar-se na ordem
íjuc Horácio guardou , a sua Postiça não tem melhor
ttigesíáo que a de Aristotele» ; porque foi escrita em
buma Epistola , nijo caraãer , e estilo deve ler livte ,
t sem sujeição , ou corutrangimento algum.
Muitos Sábios , coino observa Voisio no Prefacio
Snstiíutim. Pattitar. , segundo o. sentimento de BarChio ,
dizem que Horácio seguindo a Aristoíeles neste ponto
não intentou faier huma Obra tâo regular , e que por
essa railo não prescrevera nem ordem , nem meihodo
que devín de seguir j e que se eonteniár» de dizer
as cousas bem como ellas se llie appresentavão i lem-
brança , sem se mortifícnr em as reduiir a ordem de
Preceitos , pofj que não adivinliava cue esta obra vi-
ria a cahir nas mãos de Grainmaticces , e de Criticos
ide vários biunores , e de acanhada e differente esfera ,
e de sciolos , que todos se occupáo em nedum in selr-
ft quaerere.
A' severa Critica ';ue contra Horácio (*') fai Júlio
César Escaligero na Epistola a seu fillin Silvio , e no
L, VI. Poellcei , que he o Hypererititus , O Hypereri-
tico , dizendo ser huma jiuia Sat)'ra e^^crita com
bastante desalinho, respondeo sabia e doutamente, e
tespondeo igualmente a todos os mais que se conspi-
rio neste ponto contra o nosso Poeta , Bernhard Par-
thenio Spieteberfio no seu Comctientat io ás Odas ; e
hum Ingiei , cujo nome diz Fabricio ignorar em a
Obra escrita no seu Idioma intitulada An aniwer ia th*
( *) Deve-ie notar neitte lugar o qu» díi o imi^ga
ne, t dOHto IPLlieUno Biiter no teu primeiro P efi-
elo. ou Riiío deter empríhendido a Ediqãit d» 0><rat
de Hoiicio < ifeinsia n»i dtfait âe&rina , tid Haratíanut
ftniui. D* Scúligtta malltm Aniteam Ducrrímm aadi*
rtt , in^ait iU« ' ~ Ct fçavtnl himme m éié malhimrtux
iam ttui 111 tndrtilí fs' (' " Harné , O* d« Ums sei
Ctitífuet, il n y a fas unt juttt. — ^ccre-cenu poif
• doutiitímo laxtcr. íuttUuma i4ni ttiuura, tanlofut
tír» iigaa.
l;, GOO^k
«!• 3' ■<»
uratiity , Vc. impressa em Londres no aniiO de 170!;
cm 8. Consuitem-iV mai> as Elèmeridei Paiinensei do
«nno do ijoix. no mei óe Fevereiro pag, is6.,&c.
Escaligero CBiiçatKfn-^e em reduzir esta Epistola
■ methodo , e persua^inclo-se de que tiraija ffiito do
«eu trabalho , pela divisão (\w delia fei em trinta e
cinco Capitulos , a>:hou-se por lim com as suai fadt^Ai
ina]o|Tadas , desesperando ' da empreza. ftlas ninguém
acompanhou a Escaligero , nem seguio 4s pi/adas de
sua atilada 1 e excessiva Critica ; poii que o mesmo
Baillet a refuta no modo com que a expende. He
constante , como o observa o mesmo Vojsio no Pre-
facio IntíUut. Petllc. que o titulo de Arít Potlite fae
homa invenção dos Críticos pojterioies , e não titulo
cjue Horácio desse a esta Obra ; e que he merainente
liiima Epistola do mesmo earaflcr , e no mesmo es-
tilo em c;ite escteveo as precedentes; diii)!;ida a Cneo t
e I.ucio PiíSo contra alguns Esciitotes de seu tempo ,
fiue jaiflando-se de serem Poetas ignoiaváo o génio ,
O caiafler , o dom sublime da verdadeira Poesia. C<od>
íutte-se fforatli Melhodui ie Arte Paelica , exposto pot
NitoUio Colonio em Eergamo no anno de 1(87. ein
4- • e a Ecphraits de Fratchco FiUppt à Arte Palita
Je H»racÍB , Franc. Pbillp. Ecphraili in Htralii ArltM
Pttlieam , itnpressa em Vene7a no anno de^iipj.
Testemunho de Lamhino na "Eplsteia ao
Leitor atites da Arte Poética.
vJ ItLiPSTRE Lambino , que communicoii cm Ro-
ina com o nosío insigne Pottugiiez o douto Achilles
Estaco , diz ser coma difficíl nío assentir aos Que se per-
niadem que esta Obra não se haja de ter como Epis-
tola 1 e com titulo ■ Epiítalu ad PUonet , assim cO-
mo humas sáo dirigidas a Mecenas , outras a Lúcio
FJoro : huma a Augusto , e outta a Jutio Floro ; a
que iiiisa como muitas ÉfistoUs de Ciceto que pila
cGoo^k
«}• JI ^»
■ua matéria , c omtexto nio perdem o nome <te Epi>-
tolai ; da mesmo modo esta nem por iim que be maii
dilatada > asíim como o ião Umbem as duas antece-
dentes , deve perder o itome de CpjsCola > ou tomar
ouCio diffeieate. Em quanto ao aigumenio , cada Ej> i^
tola trata daqiielle cjue lhe he próprio > e sobie que elle
veria : pois qiianto is Epistolas , estas não devem carecer
de argumento. Na primeira Epistola do Livio I. exiiorta
ao estudo da Filosofia ; demonstra a sua utilidade ;
prohibe leguir a opinião do vulgo : Na segunda , to-
mada a occasião de Homero , recommenda também a
Filosofia : que errío at;uellet homens , que põem mui-
to mais aiidado no corpo , c, nas cousas externas , do
que no espirito : pois que debalde se buscáo os demais
Kns ) e que he inutii a sua posse , se o espirito do
homem nSo estiver puro , e limpo de toda a pertur-
bação 1 e inquietação , e de tudo o que iie contrario
á razão . o que certamente se considera como huma
enfermidade. A Epistola dirigida a Numicio devé-se
iascrever > De fialbai benorom '. a Epistola a Tusco Atis-
tio póde-se intitular , De Cemparattane vitae rufticte O"
trãn^uillet tum vila urbana, IF tarbalent*. A Episto-
la a AuECtuto trata toda dot Poetas antigos > e iwvos.
Na sej;imda a Jiilio Floio expdem primeiro a razão >
por que se applicára a escrever versos : depois concluo
ultimamente ser melhor , e mais acertado , posto de
parte o estudo da Poecia , e deixados os versos , e
abandonadas as cousas de nenhuma constdeiação , cul-
tivar , e seguir a disciplina de viver bem , e ajustada-
mente , &c. Assim também Horácio nesta Epistola aos
Fís6es > primeiro dbputa da Poesia em geial ; depois
dá utilíssimos Preceitos principalmente sobre a Come-
dia , a Tragedia , e a SaCyra , não como Filosofo •
mas como Poeta. E esta he a taiáo que mov-eo « I.am-
bino a persuadir-se , seguindo outros muitos vSrfiet
doutos : I. que esta ComposiçSo he huma Epistola :
n. que se deve simplezmente escrever . Epittula aJ Pí-
tuKi ; e le algum Editor lhe icciescentar de Arte Po»*
cGoo^k
«*■ 33 ■i*
Iím; nSo ni fón desse pere«r o mesvo Luntiinoj
cain tanto (juc se obseive o mesino no AntepiinctpiO) In>«
ciipçáo I ou Lemma de todas as inuis Eputol» .' e por.
essas mesmas razfies Lambino cnnseivou , logundo.»
costume tecebido dos doutos , asiim o titulo : Q,. H**
ruii Flaeti EpiíUU dt Arte Ptetita ai Puvnei,
Testemunha de Tbeoãora Marcilh,
x\Queli.ss pois , dii este doutíssimo Comment»-
dor , que ígora pertendem iNe se atrevem a julgar qué
«íta Àrlt Jira acrita lem artt , falia contra Escaligcro ■
e os paicidaiios da sua Cemciatia opinião , persuado-ma
que ae Catuilo lesuscitáta , e os ouvisse não deixaria
^ exclamar :
O saeclum aisifient V taficetam I ^
Porém estes taes , dii Marcilio , nSo avulláo coun tX~
fixoÁ em comparação dos homens verdadeiramente la-
ios , que prezio esta Arte Poética , como huma alire*
pioducçSo do sublime engenho do immortal Horácio.
Para confirmarem c sustentaietn os Testemunho»
« Authortdades assima allegadas acerca da Ordem vul-
frar desta Epistola de Horacb aos Pisoes , bastarda os
Testemunhos , e que Testemunho» ! os Testemunho»
de QuinâJliano no L. VIIL Iniiituu Orat. C. IIL, ds
Aulo Gellio no L. XI. C. ^V- . de Charisio , do Te-,
rencio Scauro , que precedeo na idade a A. Gellio *
Onmmatico nobilissimo , e Critico famosinimo , e rfot
ptimeiros , e mais antigos Commentadoies do mesmo
^oracio , próximo e immediato no tempo aos séculos .
cm que começava a declinar a Lingua do Lacio : doe
seus mesmos Com menta rios se colh= sem a menor he-
sitaçSo ,, refutada toda a replica em contrario , e s*
fundada em raciocínios de pura fantasia , e de capri-
cho , que a ordem cont que vulgarmente se tem pU'
bticúlo esta Epistola , he aquella meima ordem , que
* Poeta Jhc d«o ., e que qualquer outra que não se*
cGoo^k
«í- 34 ■?»
)>' ettA RiCifna vul^r , he huma ínvençSo de mtrz ima'
^nativa , contradíAorn i mente do Poeta , e como ul
]nadmJHÍveI pelas razões aisinia refleãidai ; poij (|u«'
perturba , transtoina , e inverte o livre modo de pen-
sar > caraâeiistico do frenio de Hotacio , qtial verdadet-r
ramenie reialu ^ e sobrcsahe em todu u mas Cbm-
posi^ães.
FlU DO Di:
Djjeít fim citiui meminitque lUtntias illaJ ,
Çuod quis deriJet >' fuam ^aoá prolal V venfréUr,
AEmuh$ aetas Mitra muíUi hattí , ^mlcat paaco/ , ia-
vidot piarei , gui omnim immii arroganllae causa titi
aisamunt , VT ne param multm $tirt videântur , ta J«nt-
nent , fnae ptnittii igiurant,
Jacob Guther, De ture Mtmiani.
^htií tamen «iium , ira V aemulati» prava , inu IT'
fortium itadiunt,
■Wilielmo Baxter no Piefacío <]us
vctn no princípio da ma segunda EdiçSo dai Obrai de
Horácio feita em Londiej no anno de 173J.
ÓS
♦^ í^í^l' (••Í'4'H# •■(#í 'Í(*H 1^W"WT (^pl!i^
o S S U B SI D los
D E
. QUE HE VALI NgSTA EDiqXQ.
, l. O Per» Q. Horttii Flãcei P«f«
mufgmisíimi . c»m quatuor ntntnentarife
Acronis , PórpbyriMti ,.Jntç, MancitteUi ,
Jodoci Badii jiscenjíi ãccuràiè tepositis \
twmque odnatatiDnibiif- M9ttkáei Benfités ,
& Aiài ài^muii Renaní a Piilo^o re*
etgmitis : - smsqme htis inurtis ^ ad fi-
nem ex integro restituiu. FtarísÍM. M. D«
XiX. , & 2a.Di XXIXi
' 11. Quinti Herttii Fiatà .Vetmsim Lán
tinorum Lyricontm facile Prineifit Po<*
mata vmnia ,. èxvttitri mtfUo .fiJe ,. /HHu-
meris ãd' vti^am metri rationem luis rtfm
titutis y Tecrgnitã : variisqoe g^t^tathm-^
bus ãucta. Lugduni apud Antiniom ^m*
eentimn-, M^ Ôí LIIIL Excude^t Petrnr
, Frandini " v :'
III. Q.H»r.athis Flactuj , rn ^e #f-
que ex auetoritãU tampit/ri^m maim-sfrip'._
teram , 0perã Dienysii Lantbini èí§»/tr»-
liensis , litterarum Graetatutft Pto^ssori^^
éy Interptrtís Regii emendatuf , & íifm
dtversis exempterikus antiquii eêwpt^ii\
aw, díí.PaiiiiUi M..DC. V, i .:.
"^ *«» ii IV.
C3.ifKi:,C00^k
'IV. Q.RgratÍtií Flaccwt sebaSir , j^
ve notU iHuftratus a Jpannt Beod. Ao-
tuerpiaé. 1Ã06.' - ■•
y. Carpas emniant Poetaram Latino-
rum , cum eorundem Italiía ^ershne. T#-
mus OSiavus continet Q. Horatii Flacà
Odas , J/w" Carminvm J^bror Q^atuor ,
Epodon Liirum y ^ Cármen. fecj/iare , £»m,
de Arte Poerita JJbre, Mediolaoi , M.
DCC. XXXV.
■ VI. Q. Hofatii PUcci EcJo^ae una emn
■ftboiiis perpetuii tam wuriius , quem
■novis , praetipue vèrò. autiquarum Gram-.
maticorum ÉeUuii Âsrmií. Pgmpgnii^e
Perpbyrionit , &c. ex restitútione fVtheU
riu Baxter ; curante Jê» Mattbút Gcsnero,
Llpstae ao. cia. Ia. cc. ui. .
• VII. O. Horatii Flacei Carmima expuri-
gata cum adnatationilrai- ac. perpetua ■ iur.
terpretatione Jvsepòi Juvéncp. Parisí» ftL
DCC. LIV.
VIII. Ler Poesias i I^ratt .avec lu
Traddction Françoise du R. P. Sauadon^
Bdition revae sar les eortxciiènt 'de ^Au-
tear , ^ enricbie de Notes: tiréet de tous
les meilkars Interpretes d' Beract. A Pa-
ris , M. DCC LVL
> IX. Quinti Uoratii Flacei apers , Jmt'.
terpretatione ^ notis illastravit la/daií^
vícus Vesprez- - Ct^âinaitíiux. "S^eiut «a
cGoo^k
«i- 37 -í»
Rèetbêr Emeritus. Londíní , M. DCC.
LXXVI.
X. Ler Ptésiet ã* Horace traãuites et
Fraticeh pérBãtteiix, A Paris , M. DCC.
LXIII.
XI. Q. Ihratii Fiacei Catmina coUa-
tione Scrfptfmm Craecernm ilhitrata ab
Htnrico Wagnero, Praefatut est Cbrist,
.AdolpbuT Kmzíus. Halae Magdeburgicae ,
M. DCC. LXX.
XII. O. Boratii Flacci opera , aâ Ji-
áem LXXp'!, Codicum. Curaote Joi. Valart.
Parisiis , M. DCC. LXX.
XIII. Quinti Horatii Flacci Carmina
euni Annotationibus GaUicis hud. Poinsinet
Âe Sivry j Rfgi^ Lotbaringorum Acadt*
miae Sacii. Parisii> , M. DCC LXXVII.
XIV. hes quatre Peetiques d" Ârisí»-
te , d* Uorace , de Vida , de tiespréaux ,
svec les Traduetims &• dei Remarques ,
par M. VJbbé Batteux . Professeur Royal,
&c. A Pari» , M. DCC. LXXL
XV. Quintus Horatiui Flaccus. Birmin-
ghamix ; Typis Joannis Baskervilk. M.
DCC. LXII.
XVL Q. Boratii Placei Poemata ex
antiquij Cedd. (y certis Observationibus
emendavit , variasque Scriftorum 0- Itif
freisorum leStíones adjceit Âtexanàer Cu-
ningamius. Hagae-Comitum , apud Thomam
Jonsonium M. DCC. XXI. . „
cGoo^k
cGoot^lt^
A R G U M E N TO, ,;
■ 'B 1.'.»
STNOPSIS
DA'
ARTE POÉTICA.
1. irlOsAcio desde . o rerto j. ae& '46
explica a matéria , e as paites dò.Poema toi
madãs em geral , e a sua necessária hinnp^
mxj e nexo com o todo da olva.. >
- 11. Desde o Veiso 46 até 1 19 exponde
qual deva ser a elocução,, ouarazap das
pakvrai, e dos versos.
IIL Trata das perscm^ens., qu£ se ío-:
troduzem na Poesia Dramática : estas são ,
OD já conhecidas , ou novas , e desconheci-
das : « desde o verso 119 até: i^ dá os
Preceitos do que 'em humas e outras se de-
ra -obserTaí.^ -. . ... ■
IV.
C3.ifKi:,C00^k
_ «^49:!»
-' iV. Desde o verso 136 até ty^ accrcscena
alguns Preceitos sobre as partes do Poema to-
madas separadamente , a saber do prindpio ,
ou £)xordÍo , do meio , e do fim.
V. Desde o verso lyo até 189 , disputa
mais largamente sobre os costumes , que de-
veráô ser próprios de cada idade , e pessoa.
> VI. Desde o verso 189 até 309» trati
em' particular da Tragedia , c da Comedia :
do número dos Actos , do officio do Coro ,
da Musica , que se íàz mediar entre o&. ac^
tos y e das Fabulas Satyricas : do verso Jam-
bico : dos? Aiàhorès , e Inventores da Tra-
gedia, e da. Comedia antiga : diz que tanto
a Tragedia , como a Comedia fora inventa-
da pelos Gregos i tentada felizmente pelos
Latinos , e que estes mesmos serláo mais fe-
lizes nestes dous géneros da Poesia , se lhas
nâo pozesse medo o trabalho, e''a deniora
necessária paiz se escrever com discer-
iumento^.d(Kis requisitos que concorrem mais
para conseguir o louvor da Poesia-, do que a
so-
C3.ifKi:,'C00tíl>J
* ■*' *
solidão , e a negligencia no alinho , e tra-
to do (íõrpo j^^o que enrao os Foâas vul-
garmente peitendéiâo £izei^«e reccmmenda-
vèis. ■ . ' . . . ■■ ,
VII. Fónna o compleko il« huns ceitet
Preceitos connoiUns: por.exeniplo, ()ue aSft?
bedoría , ou a^ Filosofia , principalmente a
Ethica y ou Moral , sSo 6 priocipio , e a foo-
te de escrever com acerto : i^ue a Filost^
se deve estudar logo desde os tenros annos;
{sescreve o modo , ccmo os Poetas poderátS
ddeitar, e instruir: que a Poesia he seqi&-
Jhante á Pintura i e que só merece approra*
$2o aquella, que conseguío..o summo. apícâ
da perf«i$ão} :.ioas , isto não obstante ,- djii
ser ccMivenioBte disfarçar o* ligeiros, e min
diocres defeitos dos Poetas. Desde o vow
309 até ao fim adveite que jaia se fon*
mar , e crear o Poeta podem mais que tudd.
a natureza , a aite , o trabalho , e o juízo
do Censor exacnx
Ih'
I LLUSTR Aiq ÃO.
A quafidade do verso ém que Horacia
«6ft«veo -est»«uv-B{)ÍscoIa , pelo que pèrten-
c»!dò -AibteFo dos'^ , he -hooica , ou- he^^
SaibtttFa: em quanto: aowgúniedio be Uda»^
catíca ,'cHi'DtHuriaat , e em <^úanto «o -estilo
JW' medíocre. Aiatetiçâo do&>3C» foiieiábnr
»fí& Pisdes , e aos mais {(.ómânos os Precm
tò&'maàs essenciais ' da :zÍr»^J*Mnr Aí, :'par}
i^e doutamente esoteressemiv e castigâsaan
stas Escritos ;■'■ pois ,fíor4CÍD-^3ei inagôavá
4&que httma Arte ^o^ divida , e -concedi-
da'' a, Úo iknkob' , fosse: trotatis com tnna*.
idoí afibuteza. por tantos homoK impemos;
teraida porisisò wGj^os a pcêferaicJa aú
Rtimanos por cansa 'da exactidão , e diligen^
<Íà-,' que póal^o ^dm corrigir suas obras, 'Do
ncsmo Horácio. &cllmei)te se deprehendeni ,
quanto valha a Jrte Poética , e - o mune do
Poeta i a>mo se pôde conhecer da dignida-
de , com que elle mesmo ^a ; por quanto
temperou com o seu 6al attico , e galanterias
-,:í iiu-
C3.ifKi:,'C00tíl>J
buma doutrina tão admirável , de maneira que
cão só nufrç , 'iàas "^^e^ |nm{o .aí propcKÍto
o espirito humana Críticos ha , que dívi-
áem em cindo partes eitá iBBfitttiçâa Fb^ica.
Ka primeira. ddWidizem, qut q IVista extirpa
08 ricioB. Nasegiuidaeasinaij qudLdeva^er o
decoro dag pidavras , e expKnãcs^ Na tercei**
ta a qualidade do» aseuti^itbs', t o ideocSra ^
• asdifíeren^ das perBõna£jE«fi<j .dennnstrann
do;ao mesmo ípasso os difibreatea general
de Poesia , er obscos iamaaK&! Na quaita
Qs. Actores ; o' gesto ^ <m ac^ , e caiea
se clK;ga á npma peifòiçãò. <Na;jqiilaa acoo^
selha a diligente correcção. A primeira parta
obserra-se em o principio* A segunda come-
ça naquelle verso que diz , Sumite mate^
riam , ^c, A terceira no verso , Res ges-
tae , éfc. A quarta no verso , Tibi» , nan
»/ nune , &•(. A quinta no verso , Nibil in-
tentatam nostri liquêre Poetae y &c. Em
todas guarda o Poeta sua certa ordem, bem
que Toa tem absoluto , e methodico encadea-
menta
C3.ifKi:,C00^k
E P I LO GO.
Logo do que- fica dito péde<«e rsdazíf
esta Episnrfá , I. ao argunioito de hum Foe-^
tna em, geral : II; ao esrilo : IIL aos cann
cteies : IV. á representado , óu á narraçáo
do Poema Dramático *■ V. á versificação : VL
à origem do Poema Dramático: VII. isre»
flexões geraes sobre a Poesia ; VIII. ao»
soccoiros necessários: para^se-consegúir huih'
perfieito desempenlio ttesta sublime sdencia ,>
e epcantadmi feculdade do engenho Muiuh
Et,
i;, Goo^k
»OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOC
Et f«it Funita MU fuUtui ^aaerert cMpit ,
Çuid Sopkatks , e- Tkeipil , e- AEiciyluf ptilt firrtat.
Horácio L. U, Epist. I, v. lia.
cGoo^k
cGoot^lt^
<i HORATII FLACCI
ARTE POÉTICA
L I e E R
AD PISONES.
Hv
IVmano capiti ntvicem piãor acjuintm
lutigete Ct velit , & vati» induccre plumw ,
I He vicief» t Pttma , ft
ttnllaT ái canjas cenlrariaí ,
* it pmrlii i* ntnhnm fflff-
it Httrt fi miftrmtS'
I Httman» tapiti. ) A'ea'
iiqa iamana , c aio cahça
i* htmem ; potquc Horácio
filli da cibci;* de bu")i
mulher foimot». Tiei eráo
peU raiior parte ii Pintu-
riiSigxdii dBtEfypcioi ,
ii quaei chiFnivlo htlrai
JagTúâat , »% JtrtgljRtM ,
I. h, EmiUmts Sagradit.
A elts monllTo , cujii
pinei compoftii de Tiiiot
■nimaet difTciem na g/ptt
ett, na ftrma , e i\* utilu-
re^ , tt ifenelha b Poe-
ma Bpieo que não confti
dr pirtet proporcionadit ,
« entre li bem ajuHadii >
vindo a íet a Fabula vária,
e compofla de pattei de
«tnbuoi n«d« ««tlt Q fiHiT
fnimet, e confequentei.Ho*
ncie poE( noi enfina eift pti*
meiío lugtt coDTír a unifor-
midade no Iodo do Poeroa, a
homogeneidade d» fuii par-
te* ■ cm Tegundo lugar a ip-
I de todai , e de cada
hum
dellif
finilni
foroiai bum todo único , e
perfeito. Confira*re Arifto-
telet na Poética , C. I. , •
rcEuintei. Kíle princípio re.
fere-fe ao fyeSmtttm aimiffi
do quinto verfo<
CtrvUem rftf/iwni. ) Hum
pelcof;» de cavilto.
t langirt fi vllil, ) Mo
iie , Si fit fttnCíaTus ; fe liou>
ver de ajuntar.
Et varin. ) I. h. tmnium
teUrum i i, b. de tpd» at
Câre>.
ináfttrt fluauu.) tolW*
cGoo^k
a ARTE POÉTICA.
Vtidiquç' colt«is membtis, ut turpitet atmtn -- ,
Definat in pifcem tnulier foimofa fiiperui; :
Spe-
ãivtrfet animatt', revtftilhi eam ptnnai ãe vitriei cS-
res , de niantito fue a perle fupiriír ie hum íbI '"»'»•
^rt repre/ease huaia fermaja t gentil mulher , remanot
duzir, applícii pennat iJ« entr«tecido< ot Satyrot ,
diíTerentei ftalTaroi , nu , co- ot Geniot , »1 Avet , c it
mo diz algum Ercollagor , Hatpy^i com vi|rU> lii^rci,
accomntoJac-lhe szai de íruãat , e falhagent te
pcnnai ite áiytiÇxt cores. O fórmt hum mifto de partei
Verbo itãucere ufidú com túo hetero^ene» , ou hum^
propriedade. quimera- de ob|eâa* tSn
I Vndlf.a*- ) T- '• £x«m* incompitiveii , que parece
. »i parlei ex qaihaivli /ci* confpirárão para o Teu de-
lieet animalltai' De toJa ■ Tenho juniai todos ut de-
pirte , certimente de qui- Hriot , todo* nt fonhot ,
erquer «niroaet que lhe d«i todoí otf^a^tfmit di ima-
na vontade. gínação hjmani. Sanidan
CdVúIIi memtiii, ) Com* lê aut em lu^at de ut , íot-
pollot , fiitmailiit , tomadni mindo hum frguoJo exem>.
0« niembrai de differentei pio de ligura cipricliora ■
animaei t i. h. tamanJo 01 purím o Abh.-.d« liatteut
membroi de diíFereatei aiii- dii que Heracit tEptefea-
maei, e cubilndo-ot de pen> ta hum fò ^"idroi Uli In-
Dai de diffVcentei avet ,. hilae , cocrerpondendo Vc
c formando hum corpo moo* turpiter a ut nec pet , neí
jlrnoro. tapul.
Vt titrpittr.) De manei ci T Uaiã,iJe , t fiit:plicid*ie
que todat ai partei delle is a'^n<r,eila^
qiiadco conrplrem ■ formir Atrum in pi/cem. ) Eni
hum todo roonílmofo. Pare- muni^rijufa |^e xe. iupenJ ,
ce,tomira Horácio ella ían- e inferne ailim o.ppolloi ,
laltica e oprichoCi liguiB , fervem para dividir o cor-
na qual rymbolíza as vani pn humano em duaa puitet
e futeii ticqõea de algum igiiaes 1 e Formo/a Jufu:rai
Poemai , que oi torn^o deve Itgn^lic^i y geniil da
nonllruoiai , daquella es- ciacurd para lima. Ora co-
tiavagante fiatalia , que mn huma Figuia , que tem
deo i% tinhat da debuxo huma cabeia humana , luui'
a-primeira idéa doi gciitíf- pefcot^o de civallo , e meiu* ,
cot ( poii que nellai com^ brot de diffeienCet animaetf
bruu, e monllruora trará*, podeiú apprereitUihumEen- .
^*D dc em» |. fe. vtc. qtie .til buUo d*. molhei l S»i-
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA.
Spcãatum admiffí rifum leiíeatis , amici ?
Credita , Pilòn» , illi tabutae fore tibriim
Perfimilem , cujui,.«elttt aegrí fomnia , vau
n hum htiitr.ie i ãiforms prlxt _s ftr*
migas , tonleritis o 'ije ã vifle ii
1. . ;./<", ..- ., -. - - - ,
ganlt-VDs , â antigas , canleruis q 'iJe _ l.v'i- ■—
humã pintfua ãtfta ef^eiit > Tendi per eertt , ô Pistn ,
aijia ciptiit > Tendi par ctrit
a/ quadra Jeiã mui femtlhanlt i
c fuimeriías idiat fe ftrmtm ti
MCe poíi que o Po«ta qu!t
«m anuo de Horai 7(!.
dtfínhir o quiiico de Scyl<
Oi Hiftoriadorei o> tazem
]« mondro marina da ima-
defcendentet de C»Ipo . fi-
|ing<;3o PoettO*
lho de Num». Pcmpilíut
Alrum.) I. h. Cí/íM/j/.
/angaii , como dia Hocacíof
iam 1 mednnbo p«Ii cor.
do qual re oriçínou > F«-
Atrum , e ftrmi/a ião An-
inilia Clparnia, onde fe
tithrfef.
coorSa muitoi FitSei tiluP
* Deofa celeiliíl dot
Irei, piincipalmeote depoit
Syroi , nu piiie ínfeiioi t
da susrn Macedonlca Ii.
era p; U« , ou Terpenie , no
Piiãn foi paiCDte de Ce*
que fe ligntticiva o impé-
far, e C. Pilão, genro de
rio que ■ tua tem no mar,
Cicenit e todoj o* si o gi Io
Tritõi
inferi)
. Tnei
, Nere
, Par.
Ilienofe , Eairrome i fci
( SpeSalum aãmi^t) J. h.
SptOande laleta lah/íam ,
TifaM teneatis l Podecieit
vúi conter u liCa , tendo
^um til painel.
. Ámiei, ) Sobentendi.fe
fSeii i.h. Vcmial mei > Meui
Seohorei. Amlcui iflajer ) o
Amieus minar ; o imifo mt'
nnc , menor compinhetio ,
obfervado na minha T.-aduc-
tfio dal Piieliai Lyiicat da
NdOo Poeta.
6 Pijenet. ) Lúcio PíiSo,
« feui lilhoi. O Pai foi
Canf«t «ora Jiuií» lfil;ã«.
pelo fcu gollo
teiatura , e pela paixão qua
tirtbão pela Poeíia. O Cnn«
fui Lúcio Piíío foi inuilo
«atido de AusuAo, e def-
empenhou egrej^iimenra
muitoi cargoi na Kfpubli-
ca. Contta o Pai defle Lik
cio Pitão temoi ■ gravif-
lima Oração I ou ínfeâiva
de Ciceio.
IJii taialaa. ) Sebentfn-
da-fe piãee. A efti pinrnra.
7 Vt.ut aefríjtmnia.) Co-
mo aio BI fantaílicat r«b
prefeotaçõea , que Te fifu*
tia na cabeqa de hum en-
fermo delirante. Locução
e forma Ptoveibial.
AEgri. } I. «. MdattcMh
cGoo^k
4 A R T E P O E T IC A.
Fin^enlur (^eciei ; ut rec pes , nec eaput uni
KediJiicuT formae. § Piflorihis stqiie poctis
Qnidlibet audendt femper fuit aequa potdlit. 19
g Sctmus , 8c b>nc veiiiam petimutqBc damuaque vi-
cilTim !
Sed non tic placiilii eoemt iininitin : non Ht
Ser.
if<Henlt , iem ermt *( dílirÍBi dt iam fetricittnte , fuan-
Jp feiha \ di -íerlt fUí "im » printipit , ntm o fim ctr-
refptrtia a fexer h«m fda ftrftha , € di hama /Í «O-
Inrtz"- {«"i rf'>'* algaem) cFmlfret, i ei PteW tim
íjfM/ litericãe ée rxtrimir tudi t fae _{t Ihei riprejtn-
/« em a faatafia. Cmecd» t t "a vtrdair tfm razai pt-
dimn . tmulKominie p-rmittimiii ifta Uttnça , mat ctm
ttaiifS» fut «3* ft e/umtm " mtjm» ttmpa *j enimacM
VaiutãA l.e.Otitíãí ,if qo" «""" "lin.
mtiUt , B* cfiimtrieat. Osio- Vni formate. ) A huiua f*
fai , iputeii, e ciuifnericiii niturezi. A piUvn Ftrma
Iniro Vanat fpaUt , \. fc. «em o mtfmo f«ntido , ou
FiitJ' imagiatt f Inuçett» iccepi;5o que fytciei *ntre
T«)t"t que não tio teimi- ot Efcoliflico» , efpecie
iKdu I qu* não tem mo- compofta do género > « _■'•
delo, nu írchetrpo em t differenq» , e <lu ptopne-
natuieii ■ que nlo rematão áfirt.
em oHwfto «Ifum exillenie. . PiStrílni , atqae Ptilii.}
í ViHicptt, nte raput.) Ao» Piniott» , e »oi Poe-
Outr» tocuqão Prov;ii-iaI. tíi , »d« qu»ei tu in»t(lel,
I. f . Ita Bi híc txtrtma , lúqijaívdií. tle humi Sut>-
nic prima pari tiéim ff- jec^io , <ib Replica-
mat tgwraat . tamdem inta- > i UanO Víniaip. ) A
finem effitiat i Je inanrlra meími liberJ.de , a meíma
\a\rnic\t, ■ mermi fenii,
nem > primei™ pofião *>.• Pflim«ifue. ) Vt Pteta* ,
aer hum m-fmo iodo. com» Hoetii-
, Vti reiiatur ftrmae ) í. DamuifBe. ) Vt Çrílici ,
h. Cthaireot , Tt(p»ndtat , como Ciiticot. Tal he »
tntveniat i í«ii coheiPiite, intelligencía do amigo El-
cnrtffponda , contenha a coliador.
hiimt fó forma j i. h a it T^ti ul jríorWi». ) I. »•
Jpidtfit Ofiefpaoda 1 Pn/- Nih Ha ul. Não porím de
tafit. Ríftitue-fe , «Jrfi/ur , maneira que ot animaM
• alfuem , o que tt lhe feroie» fe una* aoi donieP.
«leve , oii cqttTém por quat» ttcoí , pan fexmu hu» uii'
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA.
Serpentes avibus geminentur , ti^^iibui agni.
Incoepcjf gravibui pleruni<;ue & magna prohfíi»
Purpureui , litè qui Tplendeat , unai & alter
ARuitur pinnui : quum lucu* & at> Dianae ,
áêmtftJtêt , t ma*ft$ etm « firrifi , t mtnftrtiffts )
fuí <^í /, m;fia„m „ ftrpinus eom a, ,vt, , f„e tó»
J* mnaa et ciritirt» etm »i tigrti. Ptla melar parti 4
prtncjpUt péMfcfes , ( eitiei it iigniiadi) , * jne prgmtt-
esufai , Je a/ualân ai mais iai vtzis hurã
ttitt granátí t
ra lugmr trilhaatt , faf ao langt rtfpltnitfa , {fual
* *att» reounia is fina tjcarlalt eizida et ttfar-
n *-' ^'P'*chor<i , ham non. /refutattr , con biftiDte
ílro.
Crf«nf . ) I. h. M/ceant
yna corpora inter /e , mif.
mutulmentt , uu =..-
«" fi {eut córpol ; iffim
como VirKÍli„d:í> langen-
M*ft„ que fe de.e ufir
« licenç» , ou liberdade
Poética íom pejo, e nue
«o /eu «ro h.j. ; devFd.
viíttunl , pret ft ferant^ 1
I mollcir aliumn coufa
1 1 Pnrpurtut . . . a^uilnr
pmaui ) Se lhe cote , (e
thc aecrercenta hum* bin*
dl de 6no erciilaie 1 !. h.
hum pedido brilhante. Me-
ou Traniiqin paia tafoii dii ■Icachofn» en>
» outro preceito. omadii , purpurei t elavii ,
n Serpenits avitaa.) Lo. que Te coiifo lui tuntcif
Z^ Bindsnãocompunhia o* dm Senadoiet t ^ P"^ *'=''
*^intote» o bafflifco de bum preio chana lemendoí ,
'f Svitim-ft 4ifcripevt$, te» intempeftivol eiceflb»;
»«'« afofladat d* m§umpl« t« Qiiam Incm.) Nio f«
principal , e fue par ift Ik* fibe ao certo que feÍTai «
•fl* quairSe. Ou mtti* O Poeta deligne.
14 Ineepiit grapitai.) l.b. Em AricU hivia huma fel-
"*ÇmU digaitale pfenij. A v« faniofiflim» com hum
princtpioipomporat, cheíoa frande Ugo , formado pelat
oe diSnidaUe. Aqut peif-a- asou juntai dii collioat
oe Haracio o dercinpenbo *i(iQhai , e com hum ti-
do tfaema , e*Ítindo-fe or- tar , confagrado a Diana
aatot *âo* , e afFcâidoi. Deofa da ei(;a , e dai N>r-
^itramjut.) I, b. S^tlt ^ue 1 j « por iâb «At fel*
cGoo^k
4 ARTEPOETIC*.
Et properantis aquje pfr Biroeno) imbitBt ajffW ,
Aut ílituiín Hlienuin , aut pluviui dercribitiir arcus;
S*A nuiic non erat hij locus : & fortafTe eupreffum
Scii limulare. Ouid tioc i fi fraâii enatat exfpss *0
Na.
rapaia vtftid»- ) t c*nr' futiitf fi dtfetevt * ftivã , t
»ra dt "Diata , t e gvra diriiii'» , iofai ligeirai agitai
etrrtm ftlti tmtnti praiai , eu * ric Rhtnê ,' tu t ar-
tt Irh 1 ptrim leri dt/erlpfãti áâa linha» agera lagar.
Th ti oljtmtth-'! uf piattr li^ntraalt , ía* «penai fate
tiftithar àam ciprtfi*. Qat imparia ifia i St itjpeiaqa-
-*■,«* inermi Diini , foi
chiniaili pelai antigoi Âri-
tina. £ft«a1cir, ou ici era
ptefidido por lium Sacer-
(loie , chaoiailo 'Rtx nemt-
KUia , Rei ilai felvat. Nd
dedicada i mermi Diini. o vulgo chima Arco' da Ve<
Diana Rlha de Jui'''"' Iba, o quai pio;nonica chu-
« de Latona , era irmã de «a.Foima-fe em a nuvem ,
Apoilo- Conlira-fe a Ode igue tRí orvalhanda.ou gote-
IX. do L. II. n. 33. , e ■ jando , em oppoKqlo aoa
Dde XVI. do L. Ill, n. 4' raiot d» Sol.
Cunfatte-re » Interprete de 19 Std nunc.) T, h, Çaaa'
, Homero. iwavit patinut jpUnieat, <9*
', 17 Et prrperantií afuat.) tametji Jit patptutuf i Pofto
Seúgna atfortiet, que cor- que brilhe o remendo, b
Tem pa» o Lago Ariclno alada que feja de efcarla-
por muito) [ibeitoi , e re. te.
Satot pot meio do) pra- Cupreljum /til Jimalare. )
O) t como noi enHna Ciu- He tirado elfe diâo Je tiu-
^uio reguindo Strahão. ma fabuUtiiiha antiga , que
iS Flamta RhcnBm )He de conrervamni referida por
obfervatque 01 Poítaj cnf- hum aniifo Interprete. Ef-
tumá-ão também declina; U Proverhit ht ctntraham
«■ Subílintivo) i maneira mit Pi»ltr , çut não Jabia
doi Adfcâivol peia Enalla- pintar íttn tulra cottja ,
ft. Aflim Ovídio põi Caput JetHe a tiprtfit ' talSa ham
Attgt^ttia , t Quirinaiti f>» eerlt naafragaatt ptãinái^
ítm i e Perlio flerfas /tn- lhe fut çuixffft expflmir
j^, 4./((iwjiH /ff» 1 e O «at fintara' » /'« it/afirt i
1;, Goot^lt^
ARTE POÉTICA. »
Navibus , aeie A»o qvi pingitiit í airphora coepit
InHitu) , curiente rota cur uiceus enil í
Df-
dí * ialxtl , » HêufrãiíanU , cn/# futetff* rtfrtft»-
tBina philuro pt'9 iinhet'0 fut te págeu , /em ejfitan-
ffl talando a nade Jah* dei indai í Ptincipitu-ft « ftrmmr
ham grande vaft , I carrinit a reãa , ptrfa* faht ham
» P!nl
■ptrçtit
eu-lht
t «Igm
'« ciprefte , <ffe. Devfi
*fte Proverbia no eim
r^tiJo Henrique Eílevio.
be.re que oi niufragar
P>Ta commoverein i ci
«oda a pirte pendente
feut hombroi hum pain
feun
! Te V
»0« fánebi
ra fe aiur
:í;íí^.
He h .. ___
•indã que nide naufragantei
lojo com eíle exemplo pro-
«tbi»? eondemna Horácio
« defciinqõei intempelli*
*ai, e fora dé lugir , qje
filem algum Poetatmtnoi
eruditng.
ao Simulart. ) I. h. Pif
fere i pintar, reprerentar,
O pi'incipa1 louvor di pin*
'~"i conlilie em repreren-
tar bei
nnun) ,
a>deL-... ,„
fe Jevetii pintar i «ffiin tam-
bém ot Ptfetai , ■ exempla
doi Pintftcei , devem bem
óu podem fer ; devende em
tudo feguit , ou * verdi-
4t, oa ■ feiolimilhinça.
Qvid h»c í ) De que Tef.
Fe ifto , fe Te 1i> ite ctef.
:rever hum tiiufragio i Do
I tiercri
>(,0f«
a fio,
e divertem da FabuU prin'
Fraílis . . ■ nowÍBíO Feíto
o naMrra^io. Coiilir«*rê Pír»
fit, S*t, 1. , e Juventl, Sat.
xn.
Exfpei. ) I. Ii. Ai eniní
fpe deãilului , fui jam def-
pondli animum ; deftiiuitía
de toda « erperan^a i que
Já petdeo o «nimo , dtfcor-
qoadD.Ctinfi-r«>re o que nef*
te lugar nota Gerner,
^r Aoiphora ceepít,Vfe.)
Pocrt
I hum
que comera a fjbticar hum
fnrmoru , e grande Tifo,
e depoia o remata como
inihi ridículo cantaiinho.
Amphtra.) Vsfo grande,
de sirsjllo compiido ! era
hum género de inedidi dot
llquidoa- ConJir>-fe Sat. I.
L. I- n. (4-, e "M.
íi CUTTeni* ràtã. ) Cor-
lendo > toda do oileiio>
cGoo^k
S ARTE POÉTICA.
Dstitque fit qiiod vit , íimplnx duntaxat $c unum,'
UJ Máxima ptn vitum , pater & juvenei patte digni ,
Decípimur fpecie redi . brevjt cfle laboro, i(
Otifcuius fio i feaantein lenia netvi
De-
ecnlarlnht í Tiaalminte fe}a futlfutr ftu /ir ê a^umpl»
da tau tempífi^M ', jtja ai meafi Jíaiplex, , i unii» tnt
iíití ai /uai parlei, A mahr parlt i«t Pettús , i Pai , «
i /ilhíi di^ms dl lai Pei , nti deslamtrúmts ttm a appa'
rencim d* fai h« hm , ( virdadiire. Tratalhf p»r ftr ir*'
Vt , icritamt tjeurc i dejtj) /*r itUeai» , e pelid» , fel-
t)ue jfyta para toroeir t B'
{uTir o 'Eito, Da<)ui veio
à''ztt PerCo ( Finge ttdas Jíiit
fim rata,
Vrctuj. ) Cantannho , vi-
Io pequeno. AiSm u antigo
Zrcoliidoc , como obfcrvi
Ccuqnio. Orca genat efl va*
jti , it fa« ureeas I5* uretf
Jut dltitur,
Exil. ) I. h. Fndit , iatf
fi *x infpírat» t S»ht ,^*'
ii fem f«r efpendo.
9| Çatd vi$.) O que tu
querei , o teu alTunípco.
Simplex <S' unam. ] I. b.
Csiitinaum t9* uaiftttut t nsn
duplex , aul mttHifltx t coa>
ttnuo , e unifotme i não àt
dual ou de muitai erpe>
ciei í não ioiplexo SimpUx
nefte lugii he frnonyino
■le Hnnin.
JII Ttnha uniiaáe t P»f
mà 1 t Jeja ftrttpre tm fi
94 Pater, O^ /aoenet,^e.)
BehumiApallrofe «Pitão,
e ■ ffui filboi.
9; Sptcie. ] Sobentenda-
it,faUâ. Cora a faira ap-
farciiGÍa>
Rtãi. ) O
pravi.
Lahra. ) T. h. Laierat
fiiit. Eaallifce da primeica
pelToa em lugar da tercei-
ra. A brevidade , a elegân-
cia , &c. aio atquitididea
do boin Poeipa 1 mai a
miíor parte doa Poetaa
quando ai peitendeni coa-
rcguir, enfanão-re com «
apparencia da beiíi , e veni
fcuridade , na baixeza , tic.
36 Siâatileir lenia,) O que
procura a delicadeaa , enrr*
ia a Tua coinpollcão. £*•
nia.) Hum eAilo polido.*
Algum Editorei tem Uvia,
i. h> facili» , mtUia , <o'
fiuentia i hum ellilo facíl 1
brindo , e fluido. Lenia fv
ràm fótma huma linda fea-
tliorei. A conjeAun dc
Benilei nlo he imptopría-
Nervi I anlmlfttt. ) I. h.
Retur , tf vigar Jflrítàl 1
a for^i , e o Togo , a *>•
veza do engenbo. Aflim o
antigo Efcoliadoi. Satft f
ntrvattt vtrjus /critit f>ã
1;, Goo^k
ARTE POÉTICA. »
Beficiont ■nimique : profdfiiii gnndía turgct ;
Scrpit humí tutui nímium { tÍmidti«)iM piocellie.
Qui «iiiare cupit nm prodigUlitcr unim ,
Delphinum Tilvls tppingit , fluãibui apium. j»
In vitium ducít culpae fuga , fi ciret irte.
AEmi-
iSt^mt »s ftTfat t * *f efpirilti ' » fnf êfitalt it AaiM
tfiili fatlimt I takt n» vitit ia intha^it ; t imt hê Í€'
má/kiam*nlt attultlad* , * ttmt * ptrig» , naaeâ {* 4lt-
«d , itm hum tfiiU rafitire. Afntllt Ptttê , f' itM» v—
ri»r mertvilhtjamtnu t affrmpt» , finta lium g»'fi«lu nts
hffutt , bum /avaU «at tniat. O Itmar da rtprakansS»
faxeaitr nt errt , fuand* /t Igntrâ» »$ frtttit»» ia artt.
iat apiram tí ftrUet átih
«rpm ta grande , «o fu-
llime \ oque quei elevir-fc.
* Nefte lugii lem a te-
eihit , e lie como o feu
«piloio , o pcimciro Pre-
ceito da Arte Foetici que
enrina , feji qualquer qu«
for o Poema , que deveri
ter unidade, • conftaii de
toda* ai fuai partei , que fe
Kduzáo • formar hum fó Io-
de I
feja hum corpo m u ti i forme,
mat único , e Hmplei.
9l SerpU Mml. ) Aíllro o
•ntígo Efcoliador. Il ptr
Urram , fui n*n aaiti mm-
gnh Jt tmpantrt rtÍKt j tem
hum eílilo tafteiro , hu-
milde , aquelle que não fe
atreve a metter em gnn*
iei coufai. Aquelle certi-.
meotei que gaíí» de fallar
«loquentc , e tliferetamtn-
te , cADtenta^r* de liuig tf-
tii9 twae.
Prtiellat. ) I. h. MH v*»
ti \ fcilicel, infialai iiãi—
nls I da tempeflade i t. fa-
da dicqÍD inchida , e_mpol>
lida. Aflim Quioãilian».
Hiia tamtn etl» [tmper ft»
rimur i Dtfffi O* littra inltr»
dum ft^atttia /uiU.
9f Variar* rim praáigia'
liltr.) Variar hum alTump»
to por fauma niaraTilhofa
fantalia i I, h. Figaratã rfi*
ãimt , /ta alligiricii pig*
mtntii ,'dijiingatr* i diílin*
fuÍr,OD matizar, como fe
dii I com buma dÍc<;ão fi-
gurada , ou coi^ pinturaii
e cãrea ■TlCfoticai ; como
coftuma Tuccedet no eftil»
flórido.
Pr*digialiUr. ) I. h. M§if
JIrtsi 1 manaruofamente ,
bizarramente , caprichofa*
mente , por quanto dtcipl-
lur /pteie riãí , cutno agu>
damente tntcipteta Fn«cif-
*o Luilino-
)i Culpa*. ) I. e. Rapr**
^Whmã t da leptffbemiSof
cGoo^k
ao A R TE f O E T I C A.
IV AEmitium cifca tudiim fabér imiit & iiniiiiei
Exprimet , & inollei imitahitiir açre capillm i
Infelix opsrrt fiimmã , quia pojieie tocum
/0110 i efeSlã ài Emilh ver-ft-fia hum tflnlaarU mr*
nts hatit , a fiél txfriiti'fd dcjlrammte "t unhas, I
imitarj na tronx? 03 natural es btaados , e enifeantíí ta»
tlIlM I poilm »» cimpttmeat» da ahra itiftlfi. > pf fuaitl»
Siç,
deu
•. ) Se ,
tt Scylli , quando rog«
de Chíryhdit
IV O P«tta , /S rxeíllíif
tt em certas principias ãa
Peeliri , e tia miadm por-
tei , he imperito.
js AEmilium eirca Ittiíam.)
Ao pé da cafí d« efgrima
de Emílio. Houve em Ro-
, ou cifa Je
«rstii
>nde 1
La-
rei o jogo du arum i e
<>nJe depoii foi ■ como re-
fere n antigo Efcoliador ,
o Bantin público de PoV)--
cleto. O Poeta ufou pela
£na]lage do nome prtiptio
em lugar do poíTcnivo , di-
zendo AEmiliinn ludam pt>t
AEmilianttm.
Fater imas. ) O menoi
Ifibil , o raait fraco EAa<
tuarí« fiberá eiprimíi' pe-
quenas pi
inhat ,
:ibelIoi i e coufat feme-
Ihantet. Horácio ufa de
humt citcumlocuçSo Poé-
tica. Bentleio , Batteus ,
Sanadon tem faíer units )
liuni eftatuarto,íofiKne piin-
cif abntiite em -lepnrvntac-
unhat j ífc, Vnuí , ou fe
põem na accepijão de ali-
fuís , cnmo obrerva G:C-
Der , ou índici Tuperlitlvo.
Maii Faier imus dellgna ,
ou o EHatuario que hi>Íia
110 fundo de hum bairro,
ou tua y ou iníiitio na fua
ptofirtão , como fe pode en-
tender pelo fepoinie veTfo
da Od. XXXV. do L. I. '
Praifem vet imr UUere àt
grada.
H Exprimít. ) I. h. P#i
terlt exprlmtrt , ou ad vi-
vam effingtrt •■ Poderá ea»
ptimir , reprefentar, figu-
rar to tívo. Klegante Enal-
lage doi Tempo» d.i Verbo.
14 Jnfelix tperis /unimã.i
I, h. Tmperittit Íi eptrt ctn-
Juntmandt i Imperito em ie«
matat ■ obra ; pouco felie
na perfeição , no remate
da ohra.
Qaia ponere ttium aífiiet.)
Porijue não fabeti faief
dai «I devtdai proporqSei
de fuaa partea huina eftatua
bem acabada. O Verbo Pt-
ttert be particular aoi Pin*
torei , e aoa Eftatuaiioa.
Affim juv^n^l . Sat.l. if[.
Í9IU t>eilliiaim tui» A>-
l;, GOO^k
ARTE P O-E T ICA. ii
Ktrciet , bunc ego me , fi quid componeie mt«ni -, ^ J
Kqn mjifiM clTe velim , qutm pravo vivers nifo > '
Spcâanditm nigrii oculii nigroque cipillo,
Sumfte materiam vcniis , qtii fcribitit , aeqiiam y
Vifibu» , & verfate diu quid ferre recuTent ,
Çilid valetnt liiimerí . cui leAa potenter erit res , 40
Nec,
Cl fuat efiatttat lã» imptrfeilai , part nJ» /ah txitatar,
{t nêt psrttt. Ora /« «u tmprthtnitjft ctmpSr hUM Ptê'
*»a , nSt futreria afftmtlhtr.mt mmit a tfie tftataarh ;
4 f « ttr ham nariz iiíftrMt , hm ^ut ftnlit ftlit
tlhti , t tahtllit frttu- V6t , fai pre/tdaii t/erevir al-
gum Fetma , tft»lhei affampt» prtpéreUaaá» a vfftt la-
Itniti , ( midltai muiit timpr eimva/cg t pitp , tem
fw veHoi hamtrtt p«ji3» , «u n^« t ( dfutHt Peila peli,
tiHs in illa. Cnrfict-rc o
■ncfmo Horácio no L. IV>
ÍM. VIII. 7.
Bic/axt , lifaidit illt ef
Uritas
Selltrs nanc htmintm pa-
rure , aunc deum.
t { Huac egc . ..me noH
magli tffe vtlim ) Eu não
quereria maii uTemcIbEr-me
* bum tal Eliituarto . Conf<
tiuc<;ão digna de fc obfetvar.
Ckrem. ) I. b. Mediter ,
togitem. Medite, conlidere.
)fi Prava wiurríJBentJejo
para evitar o derengn^ado
GoBCurro dai trei fyllibat
em VOVIVE , l^guindo *\-
guni ezemplirei intigoi re-
ftitaio «aft vivert prava,
cuja lição faz o Bbj-thmo
alTáz ilpero , e defengraçadoÉ
Vivert. ) 1. e. Ia pi^liev
Vtr/ari , /bra$ predir» i Ap-
parecer em público , fahii
]7 SptClaniam ntgris úca»
Utftfe,"^ 1, b. ÁámimndiHKi
cenjpicuam i Di^no de ad'
miração , gentil , formoro
pelai olhoi negroi t Stc. Oi
olhna, e oi cabeTIot ne^rot
eráo como parte tlTencial £
Fatroorura entre oiKominot 1
&c. a(fiin como o nariz lortò
lie buma notável fealdide.
Toda elta paiTagem efli
cheia de preceitoi ijue lef-
peitão í unidade « mat co-
mn a maior par^e dellei
eflão efcondidoa debaiiij
da allegoria , cumpiirí ti>
tar-fe-lhe efte véo , e con-
fidírallo» em fi mefmnt.
V O Peeia prlmeir» íiie_
entre na tmpreia i» Ji»
Poema , J>ndt ai forqat à«
Jea engenhi.
■ Vejlris atquam viriítti. )
Proporcionada, ou adíquaJa
■ voffií fotqai, c talentoi.
■ }9 Ver/attdiu.) I. h. R*-
velvitt animii ^ Eximinai i
ponderai pni muiio tempo.
Metáfora altegoiíca, deduai-
da doi bomeni quecarregUt
cGoo^k
ia ARTEfOETlCA.
Km facúndia dcferrt fíiiiic , ntc hicidut ordo,
5ri Oídinii baec vittna «ric & veouj , me ego bllor ■
f B« (»Mi fif^eitnlt t eatat tjíni» tiatt tfttlhU» ft» Bffuim
ft* , nãt faltará atm a /aCmiáia Jai txfrihitt , nint
m ti-intiit trátwt, A vlrlait , t a íilliz" àa aritm i»
JFtima ttnfiftíri , f» tm mt ia» tngani , tm f ««' ft di*
(nadei peiot , M qaici »•
pcrlmentí» primein) fe po-
derio T OH DÍo cirregil-
lot.
40 Potenter,') KmtÍ iTo-
Míiiy. FisTuradimentc : i.
h. Stcaniitm quei ftttft ; pri
palentia , O* viriiai 1 fuan-
tam rtm firre ac fujiiatr»
pt^t. Sesundo o que po-
de ) i medidi de fuii for-
em i. h. de bum modo
d^du
> Teu
tngcn
nán Ihebj de Fiítir
facundíi , nem 1 dirpotiqío.
XiOgo a Pstetter neÃe lucii
lignifica a inermo que P/<i-
ue pltneqat f cibal e com-
ina* de «urèlio Cifriodoco ,
Cap, V> 13» divinit tcAisai-
tat.
Faeuadta. ) I. h. A-t fiUi 1
• atic do eftilo g a exprer-
(lo I da qual )i o Poeca
tntou . Aqui fji elle
Tranfiqio , para endnat que
coufa feia ■ Dirpofitjto.
Dtftrtt. ) l. e. DtJlUuâl ,
fií^Mtmr% DebiBpaiuá>
Orie. ) l. e. MUkadat t •
meihiMl* , ■ «rdein , a di^
pofi^áo.
VI Oa cgH4£açle , êrdttn ,
4 áijrtítqi» ia maleria-
47 úrdiaií. } EHe tetma
pj^de-fs tomar no remido
aâivã , pela merma aCfSt
de difpíir huma maieiia t
coma nafentido paOivo pe-
la ejiada de huma mitetia
|i dirpofta , e airaniatli.
Hatf virlui trit O* vt-
mu» . . . • Mt, ) K fori^a t e a
EDi^a copfiftiti em diaeri
kc
Virtus e* Vínai. ) I. e.
Ar» t9* gr»l'im 1 a arte > e a
graqa, a economia, como en-
tende hum antiga Efcolia-
dor. Toda a virtude ou ane
da difpoCtjão conTifte em
qae, ut iam nane dtitntia dh
ei , i. h. que diga já no fea
competente lugar todai at
caufaf, como convier.V/nw,
i. h. a gtaqa, a Tuividade da
dirpofiçáa pnelica conOrte
em que , ut fltraç»» distraí,
conduzindo togo para n
niei« da narriçao o leitor
da Poema > • o afpeâadoT
da Comedia , e a feu tem-
po próprio , e favorável tor-
ne a pegar no fio , c à\í
cuifo daquellu ciKBBflaB>
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA, ir
Vt fim nutic dicat , jam niinc dtbentíi dtci ,
PJerique difTetat , & praereni in tempui onuitai,
In veibii etiiiin trnuii caiituicue ferendii : 4f Wt
Hoc
gãf ag»ra já , fatnií /t atrt a fetuo , o fat /t itvtri»
âiXfr , í fe Jt itmttta pat» tetefiãa tfptrtUHa « tx:
f»fif3t ãi ^ue agira ft callt. Mm fatnlt a» tift âat pa-
Imvrat , t Auth»r iê P»tma itvt Jur mtiirai» , t prw
ciii , coufii , < rncccOei porfm Virgílio tomcu Ro-
que deixou no pTinclpio i mero pnrfcu motleloi Con-
i. h. ^ue pTCceilctío. EIte fiTi-Tc Cícero I<. I. Epín.id
]ug*T de tanti diUiculdiJe, Act. XUI. o qual nn L. I.
percebe-fe , obírrirando-fi De Ora t. dii que t officia
• QTiiem Paetici , defem- do Rhetorico he i lavtnla
Íenhadi por Vlrjilio nt tun /olaia erdint , Jtã tfiam
(I Eneida t elle oSo dli mêmtntt qitiãam at^ué ja-
1o;d quem he Ene» > quiei iWit iifptnjari alfiit iif*
«3o 11 proezti , e feiíoi piittrt, \.k%-!t QuínâUimo*
defle Capitão Fryglo I doo- L \\l. lajt. Orat. c.lU.
dem vem > que pe^endc 41 Iam ruim Htét , )»m
elle 1 TanltCque Ce Faz de nunf difirat.) I. h Leaf
Vila d* Sicília paca a Iralía, rem incerta txfytãalUnt
(|ue be o principio do luial; Engane oleitocconi
Poima , lev«nia*re ibuma huma Incerta expeãiqlo ,
tempedade , que o arioia «u como «ulgatmenie di-
nai coilai de KaTlhago. O Ttmat , tantalixft , Ít^*-\h«
Poeta ferve-fe defts occa- cretoer hum grande defe-
(ião , prAfent Umpiii , para jo de faber o aue Te lhe
no» inftruir de tudo o que occulta , e calta. Gtfnír
tf palTnu anCet da Tua par* confetfa iagenuiniente qu«
tuia de Sicília , e com o núo entende o que neâe
pretexto de divertir a Dí- ]uj:ar díi Bentleí.
<io , refere at aventurai do Iam nune. ) I. h. Mcit »
"u Herúe. No momento agora, piereoiemente. Elle
*ni que he acot^ado da termo repetido figniCica de
tempeilade , defcieva-fe a tempo em tempo , fegun*
pintura da tempeDade , /ara do o que he necelTario.
naac ãical , jam nunc ãi' "Deiítttia iU\. ) At qu«
temia dical. OquenãoTen» vinháo para Te diaerem im<
do alSm maravilhofo , a ptí- mediatamente,
meíra Eneida de Virgílio VII AU a^rí ia fatitla t
de»eiía fer a tetceira , e a e /eu argumtnle > agna trai-
'cgunda a riimeiía , ftc, f» i4 getur§ ét iHeíãt , *
cGoo^k
»4 A R T E P O E T I C A.
Hoc amet, hoc rpernac ptomini carmioit auaor^
Di-
ãtnu. , e Mut ilfctrmmenf fjar ât hnmai , t rejeitar
«atras. Vallaris tgregiamcntt , > a cUgantt áijftfi^^t
im prímiiré tugar ias pa- dtii , on peU junítun , otf
lavras mvas. uiiiáa e coniuncqdo delia*,
'a% hi very,s...JtTtni\s.) ' -— — «-- •"
1. e. Inprtpagandit , ptnen-
iii t £in ufai, «m inven-
t>f pilavni noitti Tmii*
lição d» iTrote* para at
Tenttit.J J,h.R/irttí,/aí'
tifis , infreqtítas i Raro , ie«
fervido , fubtil , fcc.
Caútttt. ) Circunrpeao ,
acautelado. Aconfeíha a de>
lieadeza, e acautelada Tub.
tilfía no ufo doi temiDi,
c«bu]ot
TEfuItl
jur
_ Sirtndis. ) Strere vtria i
)• 1i. toitneãert ; ligar , unir,
■lúniar , travir at pilavrai
Aqio. Delibere o Poeta ,
que palavra ha depõrnef-
t» ou nsqiielle lujíar, on-
" huma feja
til
iodada
. Hoia
da ercniha dai palavni ,
«o flue manda que o Pae.
ia Teia tenuis 8" catitas ,
i. h. Tubtil , e acautelado.
Uepoii trata parlicularmen*
Te dai palavra! novii , ou-
innovadaa , e introduiídai
Ae novo.
InnovSo>fe ai palavra* ,
como ^rzenioi ^ quando el-
hi quaH fe i;eiSo> o que
fi fóJc filiei dc dQlii ipo-
terceiro % v, j. quando de
vtlum , g vela , fe forma
vtlivitui ; ãtfDedat , e fran-
go' , feedifragus i de poft, e
timen , púJtliiHinÍum,^c. Def*
ou innovadji fe formão i e
fe fjiem conhecidas poe
ciiifj dat pilartai conheci»
juntai fe compõem e con*
lláo. Potéinfem iunâura
ou uniSo fe innováo , e fa-
tiiicão at pjlavras , quando
fe faiem fimplez e ahfolu-
tamente i deite rxodo a pa»
lavra gímma foi ufurpada
pelot Latinos, porque não
linhão palavra alguma pró-
pria para figniScar o que
em nolTo idioma vulgar fe
chama tttãt , tlhii , gamt
vnrej! allirn wmbeni o Vo»
cabulo .cTÉffffxeMÇ , ptrif-
eelis , foi adoptado oa Lín-
gua Latina , para fignicai
a liga, a cii
• O EJliU.
4b Hít tmtt , k»e Jpes~t
nat. ) Sobentenda-te Vef
>um, i. b;. Rgtimm haitê\
cGoo^k
ARTE POÉTICA. if
I)iiier!j ej>re]>ií , notum A calIlJa verbum
Keddfderit jiin£)uia novum. fii fotti: neccITe ell
Iiidiciii iTionllTare teceuiJbiii abditi T«tutn ,
Fíiigcie cinãutis non exaudíta Cethegii jo
Con.
iéi ^'avrai tnUai tntr* fi ttm *nftnhtfi vlutuU fir»
mar e«mv r.Bva huma palavra }ã ctnhtciàa fi:» uf». S*
flítf/í ht nete^aril ftrmar algum v»tatala para /igni/lcar .
tfaftj Jiiitei áefciahieiáai , ftrd lieilt t»mp3r Vfífs
«Si tavidat ptlti najjet aniigtt Ctliigti , * piraiillit'
tiram faa< vi áieal , vtl
protIeTinUmt i o Poeta 1«-
nh» teipeilo áquellti pi-
lavrit que hi de dizet ,
Du palTiT em 6leiicto ; ad>
4q hdUiit , . . rieenlUut.y
Ereglniemente. Por meia
de roíii e»preriõr« , da
novat voiei. A> pilmni ,
ou votei chiinão-r< indicia.
oulrai.Mttalepíii ufadacom
porque lio oi fígniet , e a
imis«n> do que ellai ex-
fteai
Prami^ tarminii. ) Do
Poema hi muito icmpo pio-
mettido , e tCyftfía i c por
iffo illultre,
47 Egrtgiè. ) I. li, Malla
tam lauda -. com muito lou-
vor , e^regiamenie, «icei-
Nfium jf ealliáa , Vc. )
A oídem Grammntical da
Cíniftruccã» btefía. Sicah
lida /uaãura reddidírit im-
lum vertam mvum • Sehu-
nia união tíoa , e delicada
I palavra ji conht
, h. fe
n aquel-
n que efta Te acom-
cida I
pela fua
l>«,
pinha , re')he dí hn
Callida junãura. ) I. b,-
Sligaas e* ntva tlatutiê ,
huma elegante , e nova e-
locuqão , cofflo interpretou
••antixo SrcctliadQi..
primem.
Ahdila rtrttm. ) Elocução
Lucrectana, e por Perífra*
fe ; por Hes eiditat i i. h.
latenltt , baãmui trcaltet ,
nendum Juit niminOut Íi'
defconhecidai , occultat ,
ercoiididat) ainda Tem te*
ainda não havia id><a ; •
IO Cinautit. ) Voa anti-
ga , de que Horácio ufa '
iielle lugar de propoCto y
cm lugar de ciaãh , adtitt'
ãii , ftrtnuis , e axptáitit.
A Cindus oppõem-re Difi'
cinSai I cu)a voi fica eK-
plicada no L. V. dai Ode t,
Epod. I. n 14. Chamava-fe
tanibeen Cinãatas , o que
ufava de einãt • o cinâa
poiiia entre oi Romtnat ,
era huma certa moda , e
feitio d« vefiido , nittit*-
cGoo^k
i< A R T E P o E T I C A.
Continget : d^iturque licentia fumpu- putknttr :
/<!■»« tjla titiafa , ftnd» tamtid ctm mtieraç^e , t Jtm
«tn/t, Ptrim at paltvrai ntvai, e ka ptutt athai»* /*•
nfiilD pelof tntisot Romi-
no< , piincipalmentc pelot
Coiifulei , e Pretotei , em
lançid* k Bba inferior p*ii
« hombro «rquerdo , t di-
ht ati lo peito fe apinhi-
va pin debiixo do bitqo
direito , C fe embtulha*»
como cinto & rodi dt par-
te fupcnot de hum certo
pinng, ou cóz de cil^Ôet,
«u eil^ii , it quaei ohi*
dii derde oi rim itc meii
pem* , lhe* Ternii , como
de tunici. ERa tnoda de
veftido ta\ tomad* di Gi>
<l*de de Gibioi , coma doi
calitli Virfilio En. VII. «11.
Jfft Quirínali trahta cia*
ãufttt Gahitlt
Infignii , referat firídentim
limina Ctuful.
'A\im do que flc* diAo fi*
^■•fe reSexi* que Horácio
pôi como por defpieio cin-
6uti* I como fe diSen so*
iií , txftrtit. Affim Lues*
n^, L. 11, J4J.
LtntnlBs , extrtUvi ma-
ant t*fan» Cethtfl.
Caio lugar iffim explica o
■ ncigo Efcotiedor. Exfirlai
tft ful matmm e* humerum
hatct nudatam ' idte tin-
ãati , ^utd Itea tunieat ein-
Sam , h ■ e. tampifirg vtl fu-
Uigaeulmm gtftartt. Oâavio
»mrio . át Re Vefiiaría.
Xgnfãam tuaitm vfi Jmt ,
idto tíiiãtttês tt$ iixit t
lutniam tJndsf ejl gtamã
tiiaieae , Infra peSas aptata.
Logo Horicio diffe cl"(tu-
tes Cethtgít , iffim como no
L. 11. Od. XV. *. ir. difle
laim/am Calmam, pirs dC'
lignar ■ intiguidadcO mef'
mo Horácio L. II. Epift.
11. r.t.
Otjcarat» dim pipmlt tf
Proftrtt ia lucem JpacitJ*
vacaMa rtram ,
Quae prlfcís memurela Câ-
t»nit»t alfat Celhtglt-
Nune /itní itfarmis frimitf
e* dtftrta vitu/tas.
Aifeifcet níva , fiiac fíni-
Ur pradaxtrit «/«i »
Vekemtns , S" lifaidKt , p«*
refue fimlltimat «mui,
Fandit eptt , Lulia-nf»»
heílt ilviU linfua >
Laxmríaittia etmptfett %
nimií afytra Jane
X^eveiit emita t virtul»
carrmiia tallet.
Do mefmo adieAiTa nfov
Ovídio , L. V. Fefi.ioi.
Semicaper taltris einámtis
Taune Lupircii ,
Çitam Ittjlrant ctUhfi
vtlUra Jtãa via».
Ctthtfii. ) Pelot Cethe*
gut I i. h. peloi ■ntigoi. Ot
hahitintei de Rebioi *pt-
nhado* de furpreii pelot
inimigoi in tempo que er>
l;, GOO^k
M H T'E rOiE T'I C A. ty
Et' nova íiâaque noper habdHint virlNt fidciu, fi- nri»
Gra«co fome cadaht , patci detorta . quid autmi ■ -'
Caecilio Plautoque dabit Romanui ademtum
■ * ■ -B ■ Vif-
d» Uagii Grega , ia faal ft kã* it mjlt6lT fara a Latina
J*m MtUvet aaAnfH : E pwrfMM it ptrmiltírá a CmUí» t
» Flatl» « Mrtitv dt • fmfr , « /e ntganí tfié m «»•»
unmsdiatameBt* dM t«{H,
M<n que «ftaTio «etrdoi ha*
MB tfpMíe.decifttOjCniBni*
do 11 abai , OH fiaNat in*
ÍBriatei fo))te"éi hvmfcroii e
Aibtc e peits i donda veio'
Ater.fe f^n^u* Gatitmt.
■ X. Coineho C«tJicgo,4U«
^»i» na tcmp» da fefunda
in*TM Púnica , fe entende
wfle Ilibar |Mt todoí oi aii-
ti5«i.
■ n ôBí;«e»f.) I. *. o»..
«»f«f, KwíKi icònieeert,
»rá licito-, pemtittír-reiha^
^^itm^M fniénitr^.'i\.€tm
Vtrecanáia ; tua eaafa i T«-
iMdi rabiitmtnt* , cam re<
'•rva, com otufa t coitio«x-
plica o antífoErceliador,
VIII. ^j falãvrás ntvai
Um maior mhtrUait Jt im'
fitOiits parta efuiitit/am*».
** Jt dtãutirtm rfi tingiut
Cttga.
!a HaMunt fidem.)l.h.
^uâfritatem. Sciâo lereáí*
Udii , authoriíit-re-hão.
_J! rmkiir.) I. h. Vtfluantr
'^Hvintnr : proTenIlio , í»
<leri»om.
■Pirei ijlfí#ría. Jl.h, Jfn.
AW it riv» Ju9 deittãa , ff
'* íttiàarii ffriiiiiri leví o*»
(*tit tteltaot» 'i noilCHila*
nwnie dedoiídat (t»fM«r{«
ftm t w inReâM» Mm «•'
i«r mudança fcfun^a afArt
ifN'i'»nfo dl Liiisua Lati-
na t coira tio !IVi«JM«m úm
ft"?(«vfli Sfhipfhim Ae ttri,
* i-miQÇ, tquui , Di«iade
S-U, til, e wraxwvt.
Tareonw d> T^it)>CK. ;- Cr.
)4 CMtUiê , PlauttfHi,
eV^>CectI'o, P«Wa Cómico,
«iria pduco.teoipo inHi 4*
Terêncio. Ptiuto, Fu«M Ci»
mico 'floracia (touca teotpo
intcLd* Ciaeio.Affim a tatC'
mo BoJiclo L.llt EpJ,*.^.
Dieitm' j^anl tig* *miv-
■ -■ ni(jt Menawírt , ,. *
Plaant ãi extmplmr Sieu'
' ■ li frtpérart Epitkmriki,
Vincirf€aeeiiHii gravita*
- t»i Ttrantia* értn,
Hn tiifeit , 0* Am «rãa
■ fiipata tieatr»
■ S^tãtlBltma fattnt t battt-
'ktti nmmtratfat.Fmima
Ai i»ftrum tiMfm* ; JUvI:
firtplcrii aiatV.-
Ktmaiiui. ) Áctf mrrfâthl*
eijerttr j rígido defenfút^
« propugnidoí- iH libertlaife..
Aiemiam.) I''h Çuod aiii-
cGoot^lt^
it A R TE POÉTICA.
Tiigilio Vuioqiie-! e«o cur acquiKK puica ff
Si poffimi ,' inrideOT ! quiua jingu> Cttonii & EonI
. Sei-
fl/ir , « Vitrít l Prr f w ra^« a maJiix.tnu invei* tn* frt*
mudará 4* tnrifMtctr , ft paff» , a mint» lingm* etm aU
, fuani* Catift S*nl» ttm /mm In*'
■juftar a Eaeida de Vi^i-,
lia depoi* d* fm morte.
C«níin-re ■ Ode VI. do U
t-, et. I. Sai., V., e VIII.
Aifmirtrt faaca. ) De en*
riqueccr • linsM de algu»
Otfemréta 4iu ftpmt» h^l^mã mal palavrit.
*rn*t , etfut \^ Cmr .. , ínvidtêr t ) li
TriftTtt \n Ittcím /peei»/* h.. C» imlhi inviderttmr t
v*caiiila reram , Poniae. fc. me invejiria ■
£Mf frijcii mímtrata Ctf ^oVh ' «u Cwr vittr ae-
ttitiiitt it^ui CelhteU píirert I TiH»»ào Horad»
Xfmne filai Im/irmis pr^aiit, dl intinduc^ão dai palai
ff d*ftTtaveta,fiat. «tai n<H*> , At .ptopoGt*
Áifcifctt luva , fuat 41- forma eUe meriDo ella .
nit§r fT*duxerit nfaj^ íi«n'i<«r .letn/lnfat de di-
Vtkittunt.tf titaiâm iftt*- vKt , miU.invltnt, Note«
rt^ui fimilliffui emni , ia caDi tudo aue oi' adje*
Fmdtt ipti . Lttiumfa*. Aiiat pani<;ipini paAiva*
íeatit ãivttt ííngaa t do mefRi», »erbo Invi/ut ,
ímxarieHtia eaaipijett t Inviitniits h achio ufido*.
nimis afftT» Jaai. Qmtítaa Horac.LJI. Od.X,
iMtveht tulta i Pirltttt . . . . Cartt invidttida
tartniié Itlltt > Satriui tais.
Maiienlit /fttitm iaKf, tT O mcfmo ao- 1» I. Od. Ill,
têrfiuíuur I »1 fui ' Cftr iiviétnáit pê/litut , «^
Sknt Satyrum , ma^vgre- .tuvf
fitm Cftlêft mtvelur. SaiSime, riln mtUar atrb>
IS ViffilU.) Virgilií. foi -. um i
«IPriíicipe doa Poetat |4- . Língua Cal*nii.) Catão a
tinoa na Epopra. Tanibem Ceatot foi cílebte pela fua
•dopton palavra* , . e tf- fabeaoria , e pela «ufleri-
prcfiõet novat > cumo íj- dade de feui coAumei. Cei^
«AnJ , Sftlaia , Tifai , Tfie- Gr«-fe a Ode XI. do L, I. , '
ttrlta Batthi OrgU , Vir, e a EpiíAor* I. *. 14. do L.I.
VarU. ) Vario , Poeta eé- osde dii.
lebte, foi eaeattefado por Haia) fi falt vtltm.ttrvê
ÃDKuáo d< levci , . « d« /irtM , & ftát akéf «.
cGoot^lt^
'»
ARTE fOETICA.
Sctiuoinm p,„|u„, diií.cit , & no» ,„„„
Nomm. p,„,ul„ii ; lic.i, , fc„p„™, |j„i„
•T 1'ivae loliii proiios rouuntur in aniios , fio
-^« ..j:J-^z^ •z.'.Tkt":. ;;;S';
Cítão foi o primeiro Li.
»">o que i,rou do »di.-aiv«
'"";<*"«'■ A<f5r„ fe expri.
»' Ctcero. íi Zí,,„; ;,-;„;,
í"lt ríBí oliiuam iHvtnifítc
' ' ""'í líniín impeatre ,
•"■ ««n I.eiat Caltni I
«fido ""'''' «" o '=''"ho
PreJuitrt.) I. h. At „,.
«í*oi fnfint i publícir, Tu
ifocicdade, e cúrapaiihi».
Hí ._
ulhoiii
ill.gori» duri
Titic
o oro Beln
"""a , com qu* II voiei
- gríçi , guando ciia
«etafor* «châmoi approva'
<!• pelo» CiitTCo» de me.
'■"*- llior noti j t tambsm no
' ae- II Horácio ufuu Jo mefmo
"f^" í He'
" prapofçãi
' femelh..,^, eon-
r-«" ""uito or,d,.
'^"fwro do» douto
t-
-erfo.
MJeifett n»-na , fnae geni.
«r prtáaxerít Bluí.
(ío* ui cgafaê fue najci,,,.
■« folhii fe mudí» »■■ fel.
•«». Dii-fe cnm muito raai,
- ouiroi 1« eiolEcSo f"S»"«'» . í'^f« mulm-
"* iJide prefente , *c. oj
cGoo^k
ao ARTE POÉTICA.
Prima cadunt : ita vetborum veiui iiit«tit aeta» ,
£t juvenuMi ritu llorent moiiò nata , vigentqiti.
"' inflraque : íive receplU!
Debemur moiti noi ,
Ttr-
r cahent primtlrr as fae prlmtirt lamiipi ntfeirãw i
C0m dt iníjma mfdg at paiavrai amigai ftntctm , e a*
4e neva afaítt trilhão , t tem vigir , tem timt et ntartc*-
tei, Sét ttdii , * ati tiiái * fut he «'ff, tjta-mai /i»
jtitii ã mertt : »u « mar inirtdw^jdt ptla ltrr« dtntrt
mero ni Ilíada 9 , 1. h. p,
V. 14Í. Olõv yii <puhhMi
ytvm TOinrt mtp àttgu)^.
Com pefíTiora oufadia , e
com trabalho iniTtil o gr
r*ii
engenho, Vt filvii falin f
mclhanqa , moftra quC^i
idade \ raiáo , porque ít
d:T«m afar d*i pa)a>ra> ,
e eapreri5«a , qu« ao pie-
fente fe uião i e mnflra
também Tet licito inventai
t fcrmar novoi vocabuloi.
Pranii in anani. ) í. h,
In fiagulvt aaiumnat i na
iiec1in8<;ão dút annoa 1 no
fim de cada nutano- Ailim
o mermo Koracio L III.
OJ. XXVII. 17. 1!.
Sed vidtã , faanlt Irepi-
dei tumultu
Prg',us Orhn.
Pinm. ) I. fc. CeUriter
Uienitii\ que lifelrumence
efc^p^i . piftáo.
úi Vetas aetai.) ObCerre*
fe que o Piietí quer l^giiifi-
cat o nieímo que vetajUi.
63 Vítemur, &e ) Ailim
O mefm* llgrasto no L- II.
PriTcíano evj lu^at de de-
iemur ia dtbemns , como
ohfervnu o nono iniigns
Por .
kch^llct Etlat
fi Sii't reteptut Ten .
Níptunui.) O fiolfo Je Poui-
zoi he na Iialia , perto de
N^poTe,. Jon-o a elle gol-
fo eAava o Ui%o Lucrino,
Ode X!l. do L. li. n. ).
elíe feparafs.ee di> mar pro-
pofqSo Je tf "a , pelaquji,
depofi de aberta iirufunda-
mente, Augu/lo f-i intro.
dkizir o mii atí ao dito
Ligo Lucrino, e Formou t
para abiljai dai tornieiitia
ai níoi , hum porto . aitc
foi ch.mado em honra .IS
Augufto JVíBi latim.
Delle fai também mcnqãa
Virgilio Georg. II. t. 141.
An
ttui, Ltt-
rinífae eJdita elaufiraf
At fae indignai a m magnii
firidtritai atquer.
O foeti introduiio câa
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. «
Terri N«ptunu* , claffe* aq"iloiiibuí arcet .
Rc;jis opus : IleiilUve diu palui , aplaque lemis , ú|
frrmt ftearu ffrtei patm rtfefaráar Jalvíi dai lermif
ta$ ai arttiaias , tira éigna da mafnificeneia de hum
'ineinor'i hillorlct ■ piri fti-
tilicir, t adalar i Auj^uAo.
Coníir]-f« o V. t(.
&f NeptKnat. ) Keptuno ,
Deni do Mar, ítm^o d«.(u.
pitur , pa! doi TritÕei ,
chima-fe Nrpliiiias , como
fe dilTera Neptdami , por-
que carece de péi i itTim
Como timbem em Giego
fe dii nSíTtíí-Éiuv , como
diíeta noffi ÍÍOf. NÍTco-
J~«í he hum epitheto que
01 Gregoi dão a todo* oi
p8>xe».
Claffei ofuUtaítHt areet. )
Hypjllage { coma Tc diir<:ri{
a claffihus aquiliines areet.
ti Stgit opas. ) I. h, Re*
gale. Obra dis
àa Parti Julh. DiSoCíflio.
L.XLVÍÍ1. Plinio L.XXXvr.
C. XV. Viísilro , 1« II- Ge'
org. T. Kl,
Ah memirem portus , L»-
trltteque aidita clauftrm
Atfue iniieaatum , Ve.
Cs Sttrilitvt dia palas. )
A ilaroa Pnntlna na Ita.
lia, em o Lacio , «U li-
tuada entra oi lioi Aflu>
ra , e Amafenoi não longa
de AppiD. £m
tigoi
Rei
AuguHo e
na R-pubr
n(cgoj^i(itKwf. Horácio
timente não quereria i
vir Rei ■ Auguíli
feecado o ConTul Corne.
lio Ceihego , como teílifi.
ca Plínio L IV. c. IV ; po-
líni com» , com o anilir do
tempo tendo-fe outra vei
enchido de agua , e oi cam-
•E iiuiii poi liUnhoi , e immedia>
:ia real. tot iaieflem eftereii , e in-
iperidoT ftutlferoi , Augufto a fee-
1 1-. ^^^ outra vei , por meio
de iium canal de it mi.
piimenro , pe-
mflgo o
qual Auguflo fempre de-
teftou cnm toda o empe-
nho i por iflõ ha Critico,
que ít perfuaJe que Ho-
ncio nefle lugar atlude ái
grande) obrai , que o Kei
Xeixeifei aoi aTredorea do
monte Aibo i porém Sueto-
aio Ba vida du mefmo Im-
fctador, c.XVI.fai menqão
,il I
1" í.
ter-Ce lie mar. Elta obri tai
depoLi Ten^adii por Trajano,
eTbeoJor CO. P/ini» r.llin.
do da mefina obia, L.XXVI.
c. IV. diz allim. Sicteniar
hcdie AEihUplde (herba ma-
gica } Penliaae paludei.
T. Liv- Epit. L. XI.VI,
Psmplinj, paJudtt a Ctrn. Ce'
thíge CtnjuU , cui ea prt-
vincia atvenerat ficcati ,
«ffrfaf tx iií filhas , S'c.
cGoot^lt^
9> A R T E P O F. T I C A.
Viclnii urbes ilft , 8c grave fentit antium :
Seu curfum mutavit JniquuiR fiUEÍbus imnit ,
Dodus icer meliut . mottali* fada peribunt :
Ne-
Fri-rclft ; ea # íafo , p^t maittf fteuUs ificrU , e prifrh
fira Jtr navtgadt , Jafitnta ei Cidaãit vi/inhet , t hr
r*f::ade pllt grave araái i tu t rit , d'anttt ftlas fufS
iattnJafSíi prrfudielal ds fimínltltos , a$ jual ft ftx
timar mmit cimmêdti tarrtntt ■■ 2'idas tflai £tanitt tirai
Setvio e Prifcisno noi
luUaam fmgitai. ) I. e.
«nrináo que Hoocio fiíen
Gravt , inftftnm fiugíbttt.
• uttuTT» fyllibi breve em
PtejuJieial , perniciofo á*
Palas, »(fim como Mircia-
feiriít , e í cultura em je-
MO Cipellii a fei bre»e em
Til_ por caufa de fuat allu-
Teílai , e Cornélia Gallo
eni SeniSu*. Argunt diiem
«t DoãM ittr mtliut.)
«jue Horácio IÍTririi oi
Locução verdadeirameiíte
Áraminaticai deli* «uida- Foetica e tianilittca ■ dedu»
do , Te lTzeA'e aflim eAi 1e- zida do ]dtotiiná Grego.
Te tr^nrpofiçio = fiiriih- Affim no L. I. Epíft. XIV.
fSf palut s Conffri-re o v. ?o. , e |o.
que dtz nefner ncft* lu^ar. Adiit tpas pigra rívui i fi
Aptttfu* remif ) 1. h. AÍh dteidit imler ,
vigaUiiâ -. Nave{*T«1 , e fó- MuUa mole dtetnáat afrir
minte própria paia fuflei»- et ptrare prait.
lar barcii. Miritlia faãa , t9'«.) To*
66 VitineM arh* aíit. ) dai ii obiii doi homena
Bum lago poi muita teni' ainda que fejão giandioCaa,
po elteril fe la*ra , e Te e magnificai , hão de aca-
eultlva , e dá pão com que bar , c perecer , porque
fe ruftentíin it CIdadei ii- não podem fer de perpíln»
xinhai. M. Tull'o C, Phi- durarão i com quanta maior
]>pp V. Itle- paluiei fietare lazlo não liio de acabar ^
víluil. e fenecei ai mermii vo-
67 Curjam mutavit, ) A- lei ' Efte ar^umemo poia
grippa por mandada de An- ou he a miagri dele mo-
gulto fíi ihrir casaei , e do t Si, fa» diaturnitra vir
f4ier hum principal , por ãtiantur efft dritrt ntfu*
onde vai ao mar o rio Ti- a vetujlatt facili ttn/aml
bre , o qual intei corrii ptfft , li tamtn txtinfail
por Velabro , eujat camp!- vitafiat t faant» magii vtr*
naa aUfava com Tu ai ídiib* '' ' ou hc amahri, dei*
^0ei. modo ■ fftrm rtmm at»fmtt.
cGoo^k
ARTE POÉTICA. «f
Ncíliim fermonum flít honos , & gtítia víiríx.
Itiulti renafccntur quM jiin cecidfre , cndeiittiue 70
<^íiae nunc Tunt in hanore vocibuU , Ci valet ufut ,
Qaem peaet arbilHum eH & jut & nnrina loquendt.
Rei geftae reguinque du^umqne , Sc trillia bslla , X
Quo fcHbi poíTcnt numero , monftfavit Homerus.
Ver-
(ÍW fltmtHs tiirJS m tceiar 1 tnuiu tntnts po.iirãÕ
tenfcrvar as linga-t ai /ii4i iradas , r Í!lln.a$ , for ham*
állalaáa isrãçât. Mriilíi ptlavr't nnafttrij , o* çH-itS
já iteahítã* ; t ai lat ag"a tfiã» tm vet-a , * e/lhnf
fãí , lambiot hão ie dtcahir , (t afflm » íaiv » a/» 1
• ÍBfl/ ht e fuix, 1 # «rUtrt , * ■ regra da linguagem.
lítmert nct eajina» *m fs/ gtntra de vtrfti fe áevt-
' tantar 1
ejcre
ai ilittftrti fafaakes dit /aUtt
JtmpUerma 1 fManlí minfi
69 Sermenam fltt htmt ,
V gralia. ) 5e confír»em
fuat gríçii, t belleiai •
Continú) naMftafora, ou
femelhinça tirada dii falhit
àjti «riorei. Note Tc a bel-
linima tnntlaqãa , pela qual
o Poeta ufa de gralía.
70 Malta rena/cenlur ,
«"c. ) Confira-fe o L, IJ.
Kp. 11. V. ii[,, e Qaina.
L.
;, VI.
7« Si vslet t
be
r. ) O nfo
> dtre
» palavrai. VJat
tiim/aeit aaãvritattm ' dia
o antigo Commentador.
7a Ç_uem prau artitrium
•*A) Que he o aibitio,*
iuu, c a re'gra da Jingua-
gemi que enabelece, co-
mo lhe agrada ,»s Tuai t>eli,
« Kegrat. Quisâiliano tio
h. l. cip. VI. entie muitii
refíeiõet tlign» de feu cri-
teiig ., c dauiiia* , ifmiu
sffim ErgD a/um O*
cen/itetaditiem Jermtnii va-
cai' conjeníum eruãilemm :
Jicut viveaJi , conjenjum
X. Ent fue género ie
verlí fe deve tratar , / tf'
trevír teia ham dm argu-
menicii nàt he digno ijaeft
ehamt Pteta a jue tSãa /ii»<
ter áccimmoiar aa argU'
mento , fiií t<at* , a mitra
yaí propriamente Ike coit-
vim I quadra,
?1 Rísgejiae, ts*c,) Ní»
* " Poeta efcolher
pala«
deve-f«
ga-
tambem iiTar de hum
nero de Poef
f o , accommodado ao alTum*
pto. Sobre o que agoia tra>
ta , dando efte p.-eceito.
Oonlira-fe a Epiú. 11. da
L II.
74 <laa feriii pó^ent »«-
rnert.) Em que cl|)eciei:e
veifoa fe poderiãii ciimt ,
e efsicvci. A fitec nu ver-
cGoo^k
84 A R T E P o E T I C A.
Veifibui impatiter junAii querimonia primúm , Tf
Pofl etism ÍDclulii eíl voíi rententU coiiipoj.
Quis tamen exiguo) eleges omifaiic 8uã«r ,
Rí!t , at prtex?) 4n irUht eapitSei , e . ,
rei. At priítipii nfátâa »i Poítat ici vtrfti imparts ,
* ãe/iguatt , aJttraadamtnle unidoí (.1. A. dis difiícit )
fará taniartm m faeixutnti dei htmeni Joitc futt dej'
vintarai 1 inmi t«m o andur do ttmpi viirSe lawícn a
étjcrtvtr ntfie gtnero da meirt es vealwo/es /atteffiri,
fue tnchtm es dijejes 4i terefã» humane. TtdavU âij'
Grxm-
s tr\jits gatT'
to hetoíco, que mórmenU
ht rnnoro, e numtrofu t
i. h. htrinoniofa. Humero ,
Príncipe <loi Poeut Grt*
got ereolhea o teifo He-
lismetro Ptcíiío , no qual
«rcreveo oi dou* Foemaa
£picoi, * l\\»i», e a O.
dyrlea.
Aitiirti-fc porjm que nem
lodo O veifo hsiametro ,
]ie por iíTa lieioico 1 v g,
ellei verfoi , de que Hora*
lefia fpiltola, o
teceder
tlou)
Oi I<«tino( entendiio pe-
la palavra Numtrus , o que
~ ' chamamni f^ , medida.
tno Horácio diz abaixo Rs
ta inermi Eplltola.
At vtjlri pmavi Flautim
10' numerei d"
Laaduoere jfalet , fSfc.
7} Verjíittt imparittr jai
eit. ) Em doui veiroi d'
ligu»! , dui quiei hum ci
maii «ompiido ■ ou heiíi*
metio i o fecundo maíi
breve, ou peDianietro,»qual
• irfo propriamente h* ele»
<laerim<"i:a. ) I. h. Lugg.
íris matéria 1 ot >(rumplúi,
oi fentimenfoi triftea i C
daijui ''Ehtyai à-ni t» i
hiytKi. O tnefiTio Horácio
L. I Od.XXXIII.
Aiii , ne ieUas pias nimit
latmitii Glftent
ftruilUs
Dícanies eiegti
iJJprlZu
76 hti Jent».
fiie.
Matéria laita , ut lu-
Jut amatotii. Oi rentim«D<
to* dE ale^iia porbumfuc<
ctlTj feliz I 01 rentimentoi
de bum cora-lo que con-
ffKulo o que derejiTi , m
gracejos , es fa/nnfíie
fue í
, tf*.
77 Quis .... eofi/eril au*
ãor. ) 1. e. Quis primtu Jcrl-
pfirit i qu»m fu9e • fcn
piimiiro «utl^or.
Exigues eleges. J I. h. He
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
Bnminatici ceiunt , & adliiic Tub judice tij
Archilochum pioptio rabiei irmavit lambo ;
falS» tntrt fl »1 GrtmmotUtt , * alnim etrrt indtei/a ã
fui/iãt , Jítrt f»im fa^t ê amhir iu fíqutnií vtrftt tU-
fiacQi, A rtiva ie Je vingar armea Arekilctht ii pi jaat-
en.
nats I lutralus \ o* tsnuei,
ot querrleotot verfni «Ic-
KÍtcoi. AlTiTa ditoi ou , poi'
que eonnSo dr vccfoi maii
Curtoi altemidni t ou ■ r^it-
que rcqiieiem hum eflilo
toedioctc , e ténue.
7I Grtmmatlei cirtant, )
Difputáo ot Grainroiticoí ,
fvbte qual ccrttmente fulTe
o Auibot delle género li*
«ifoi; fe foíTe Polymaelta
<le Colofo, Callinôo, Ter-
pndro , ou Theocl*! de
K>ioi. Contira-re Maiio Vi-
ãocino, Art. GtammRt, L.
III., e ilidoro , L. I. (*p.
XXXVIII. Matio Viâotino
foi Africxno de oiigem ,
floreseo no Impeno dt Con-
flincio: Gonferva-fe delie
o Lítto , Dí OrlkQfraphia O*
ratit/u nittrtrum , que pu-
blico., com o G.lmmatíco
Sutycbei Joaquim Cimcra-
»D Cm i{9T ; e com ou>
troi Grai
£lea em
Entre o't"Gítgot diAin.
guiio-fe Qi Grammatieoi ,
Crammatiti , e «i Granimj.
tiftai, Graaimatíjl4i ■ ellei
Crao «quetlei, a tiue núi
propiiamente diamanioi
Gtaromiticoí t aqucllei eião
<" que fe chamío Litlera-
toi t iittcntofei , huraanif*
taii liltirati, *c. Confira-
fe João Jorge -Valchio na
Tua Diatribe , Dt Litleríi
Humtaieritui.
79 ArchUffum. ) Atebilo»
eho , Poeta Grego , faltan-
do i fua palavra Lycamhea
cm lhe dar Tua filha Neo-
bulei, com a qual fe acha»
ia dtrporddo , e diiido-a a
meffflo Lycanihei , e r«u
genro 1 leifoi jamboi tão
fatyticoí, que fogro , e gén-
io deferperadoí fe enfarei-
rão. Delie dia allim o nolTo
Poeta , L, I. Epiftol. XIX.
T. 17.
Temptrat ArthUochi mn/aiii
pede majcala Sepphê ,
Temptrat Alcaeus ; Jii rt-
ÍBi CT erãinc di/par ,
Hee JtetTum fuaerlt, futm
verjiius oitinal ttrl$ ,
íltc Jpftifat lnqueum fam»'
Se carmine ntSit.
títtBc egí , ata alie iiSum
prilii tre , Lêtiaií
Valgavi Miei" ■ ■■
E no EpodoVIÍ. Y.»j-
<lualii Lyeamiae Jprttut
hífiio ginir.
A<Iim Ocidia inttin.
TinSa Lycamiaet fanguiat
Velieio Pateraulo allim fe
«f lica I iie^ae jnfnífuam
sC ARTE POÉTICA.
Hune rocei cepíre pedem . grJiidciqiie cotliurni , ta
Alternii aptuin leniionibu) , & popuiarei
4», fie el!e lnvntã'a : M tfcrlltret Ctmicit , t Iam*
àtm íJ íttUimes Traficus tii>pti'â* tfit pi, eemt yrf
fiiê para »1 ãi'ilêf_ifmts thtatraet i e para vencer
» fttfurr» , t ruUf dti ifpeãtáorei -, t demais dl^o aa-
tllum , Cttius tptrit primas
auãtr fatril , íh et perfe-
eíi0iitum I prtUr Hnner tit» à'i ■
rám, «• ÃrchiUcham rtff Et rfíísit nm^numtiie /f
rUmUS. í"' > nitiiue ctlhurit».
Frtpri» . . . iamíí. ) P»re- Cetiurnui , boiz!|uim , ge-
ce â «IguniCtiticot , que 1 nero decalcado de itiirro-
propri» , e rigorofimente quim encarnado, do qual,
filiando , Archilocho dSo diiem fejundo o tellciti.i-
fori o inventor nem do pi, nho de Icitio em ■■ Notil
nem do teifo jambico i mai i EcIoei VIU. de Virgílio ;
cnnro nenhum Poeii at^ ton Teu inventor Sophr»
«mio o tivefTe uTado tão ctei i maii alio , e maii or«
a propoíito , e com tanl* ii(do,t deEte uiÃo ot Aaorn
energ.a e erplenclor, poc Trigicoí , porque Ihei davi
líTo foi tido por luthor, huma eftitura qui(i herot.
■• inventor defte gsneio de ei i tal er» o cjtcido doi
Poefi». OíGcesoichamivío Deofci , e doi Keii- Affim
J«miti ao que tiót chama- " mefmo Horácio no L. II.
«noa íflíyM'. Bpill.I. ». ir4.
S> Hme focv. ) Oi Co- C"-"» «"' «'Af" pereur^
■medi.nie. adopliráo ede rat palpita /t.ccfl.
»í StecM , Socco, ou qoc Nole-Ie ■ Syneciafbe ttn
^o.eeneiodeíalcado, miii freniet ; e nao ró porqu*
*ai>o do q..e .fl-elle cílça- veidadeiramenle evão alto..,
-do , de que ufavão oi Afto- mu também porque oi at.
■«I Traeicoi. (umentoa trágico» lao ^ran»
•Granitiqat íWíumi.) Oi des , e o elliio que Ihei
■fublime. Traglcot. Aflim Ho- ío^P*" • *•« fuMime.
Mcio , no L. 11. Od. I. T.ç. li Mternis tplum fernri-
PaulBfnftvtratMufaTf' "'t"'- ) I- h. Dmiogi/mis
g,tiia€ S^enitU ; ptoprio , = '«o™:
p//ft thealrls: mox , «*< modado para oi dialogif-
puHieas moi, ou dialofoa theattaei.
JUi *TâÍnãrít , franie Atiftotelei , como enlin»
^„,M Jiroa 4« Saiti , M Cot*
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA.
Vinceneem nr*pitui, & natum rebui «penHis.
Muft dedit (idíbui Divoi , puetosque Deotum ,
tm-almentt ^iet»mm*iait para exprimir at ae^l
vida humana , fué Jt rtprtJcaíãB ní tatíait. Aí Mufai
í»/rfrfl» de tantar ,.í fem ia Ifi-a [ em vtrfi,, /yricfi )
hiriei fiihfs iti mifmtt Detfts , t a
Et
*i Dffei
tici, c. IV. nNfTía. y5g E«dia reprefínt» ii illuf-
'Imií&tíd hiyoiJLti it -III ttií , 1 Comfdia poim r-
^IÍM ,
Con6ri-re Ciceni de Orat.
Í9 Pffpufarat
pepitas ) Qu« vence, que
*ccon)iT»ud( o ruido , e Tu*
lurro ()o povo , fuíd aliam
fnet i porqut th» «Itamen-
te, ou porque oi efpea»-
doret fe iccommadáo i e
Euirdao (itencio , porque
fe deleitão de ouvir et
verToi jambicoi. O que affim
«t porque: 1. iruacaden'
*ii be mait renlitel , e fuM
pincxlatmaitdininâ»! ■ z.
pict
lo^o poii ,
dialoj;oi ,
He
afua.
: fórn
hega.f. maia
('i locu-
de f<IU
Çio familiar.)
Kitttm retai ageadis, ) I.
»■ ífatura faãam : tt tumt-
"m /cilieet , W fiifium.
Naturalmente próprio para
a_ acqlo , para Tíguii o nii>-
vimento de huma acqlo da
*'da commum , para repri*
mir ai ac<;5ei doi lionieni.
_A Comedia , e a Tiag*.
que requer'
menot atiineio , e trabalho ;
como maii pioprio para ■
convetfasâo, e p.itica na-
tural , e quotidiana. Confi-
ra(e Cicer» , in Orat. , e
Quinailiano, L.IX. c. IV.
I) ATh/j dedit, 0*c. ) Op-
fio, primeiro Poeta Lyri-
cu , foi índruido por fu»
Mãi Cjllíope , huma dai
noTí Mufai.
Fiditut. ) I. h. Cerminr
Lyrice i na Poell» Lyrica,
Mrlla forão intlgnei Pmda-
ro , Alcto , Sappho , Ana>
Gregoi
1 noiTo Hora-
/oíirfM , Wí. oi PoUTorei do»
Deofei , e oi diai fedivoi r
11 illuíliet acqõe. doj he-
brio com vcTÍot , e muric*
ao fom Je inltrumenlot t
lie logo a Poelia Lytic»
taiii p>0|)ri4 que toda* ar
cGoo^k
ai ARTE POÉTICA.
Et piigJlem viâorem , &e{]miin ceiumine ptimuin ,
Et juveLium curai , ti libera vína referre. I;
Dercrlptas leivare tícm , opcrumque color» ,
Cur
Athltla venetinr , t e tavotU primeirt na ligtirtxf ')i"'i-
4* ttrrt ; as cuiiadoí /aVfiís , t ti gracejei , qui tt te-
ter t vinha fe rtpliem m»il Hv-emíite. Ptr fu/ ratãt
tas íj) a namt it Petia , J$ m» fe§a , t nãa Jti da-
outrai pari o cinto , e para Canlieet , <•■ Hjmitas , Hl-
a fymronU , coma tica dito. ralcas , Diáaãicai , ok Di-
Paerci Deorum, ) Oi A> iajcalicús, Dtgiuaiícds He-
Jhoi (lot Deorei , i. h. ot raticei , Moraes, »u Ethi-
Heróci.v. g. HeiculCf, Or- tai , e EUgUtat , a» Epi-
fea , &c. tcfiai.
S4 FttgiUm vlãarem. ) O Eã De/triptat /ervare vi.
•thlM* vencedor. Hoiieio e«. ) Guatdit , ou Defem-
te»e no penramento ii Poe- penliat ni cAttãeret >(r'í-
fiii át Pindaio , e de Ana- nadoí , e itrrlbuiJoi ii dif-
cieonce , it quão alluUe feteniei erp«ciei de ver-
tieHe lugar foi , e ds vaiiedades de
Eçauin tertamine prí' Poemaf , e de i:oinpolii;8ei
mam.) O cavallo vencedor peloi Mellret da arte i oh
na carreira. Taei »4 oi timfem obfervar ■ varia
■irumploi dai Odet heroí- dirpoSqãa da niateiia fe-
cif. Confíra-fe a Ode II. gundn a aice i pnrque ca-
tlo L. IV. CertamSne , t. h. da alTumpto no Teu género
OlpnpUt -, not Jogot Olym» tem também variedade de
picot. eftilo. I e csdi parte dn
!j Et favemm carai. ) niefmo alTumpto , e cada
0> ainoiei di niocjd:iile. peníaiiiento tem também o
Taei láa O) alTumpIíi) dai Teu ; pelo (|ue deve-fe ^xt'
OJei amaioriía e gilantei. duir o ellilo conforme a
Littra vina ) K líberdi- vaiiedlde de peDfimentoi,
de Bacch ca. Eftai ila ii e de ohfeâna que occor-
Odei Bacchicai. rem ^ tic. Poii nío be dt*
Horácio na Ode II- do gno do nome de Poeta
L. IV. iá citada, ao mermo aquelle , que não r4be gu-
tempu, que louva a fubli- ardar ai partei de qual-
midade div'n> , e a eloquen- quer Poema , e oi dona que
cia daa Poeliai de Finda- lhe tio altiibuidoa pela
pode , feguudo t díg;nidi-
de , e lutuie» de cad»
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. 39
Cur ffo, fi nec;uco ionoroque , Poer^ falutor?
Cut nefcife , pudeni pt>vt , qiiáin dircere maio ?
Ver-
/tmpenhar eflas diverlat varUiaàes , t ctrtt pref-riat it
Udt * f.eitr» ie Vtefitt I Ptri/ue feamfUt verfanhêf»
quert antes ftr igneiantt , is ^at apriaiir o ^ut Sgnt-
Poein* trlfle 1
■vffe <
- fótr
To* 1
fcrín
■t ijuiet ião viTtBt
tipliciilat,
Oefcriptag. ) I. h. DiJUif
«11 , dijiriiuíút , ãlvljas (
d<ftiiiaki , dlAribuidli .re-
partida! , dividUit. Aflim
no L. II. Od Xm. V 21.
Seietque ãtferipUi piírum.
Totrencia ein«nd« efl^ lij^o
dcLimliina, pondo iiferifat.
StTvart. ) Quer álier o
tnclnio que ; ntque ívagif
"' 1 n»ni *iigueai por fóia
Ih.
»ifat
lhe
Optriim cvfitrei ) T. h. Ku.
cu chataílíres ,
<<<• , » natura
I diRcr
? Koflo quL ..... ^„,.,^„. ,
'•h. hum edito Víriadofe.
Sundo 01 afTumptin. Afliir
como pnit a Plniura U
■ " f diftiníuir, e ornar ,
cada
tintai , t
» trifte , e luâu.^ft'' coní
cfirei rrcuui, « ílegre , e
)<i'ntea , e cõret ciaria , e
■tridiTfii ) fcs, ffQ)Clll>Il<
primir em veiTii elegíaco ,
o grave , e nobre , em *er-
Tn heróico , e ii vezei na
Lyrico , porque, cumo ii
adverti acím* , t^in.bem h«
Odea hetoicii , &«. Conli-
ra-ff Quinãlliano L. XII.c.
X. AKim Siatio Sat.I. L. tr.
quifgitlt erít viU , JtrU
iam , csUt , <B'e.
O meCmo Hoiicio L. I. Ep,
XVII. ». 3«.
Omnit Arijtippum átcait
tthr , V flot"» , 8* rtt.
Pelo qje tihrtj , v«le a
Uitfino (]ue fpeclti ; OV.
t; ^i neqato. ) Ftr nata-
rara. St não ppAb , porque
Ignarejue. ) Pir ar tem.
St nSo Tei , porque não
tftudeí a arte , e Teua pre-
eeitoi ; como noi <nlin«
Cruquln illuftrado por bum
»nt''zo Efcnliidor.
Pífia falttUr. ) Snu ha-
dado com o nome de Poe-
ta. Horácio exp'ime fr if.
lím , porque oi Giegnl Cof-
tumavão faudar ai peflbat
com o nome de Teu oHi-
cio ) e Acron diz que an-
tigamente oj Poetai erão^
appeltidado) com grand*
iboon ,^ « faudadoí cuiB *
cGoo^k
|o ARTE POÉTICA.
XlVerlibus exponí tiagicii res cómica non vult.
Iniiif;natur ttein privatis , «c prope focco 90
Dignis carmmibui natraií «ena Tbyeftae.
Sin-
r» í A amedla «3» fefrt Jtt cxpofia em verfti fi rrf
ftftim de ThytHtt nai fifrt lamiim /í/a narradt em Au.
tno vtrJilSefSa familiar , t ^tiafi digna da C*midia- Cada
hum ità gineroi de Fee/ia deve , ejcêlhii» deetrefamen-
nome de Poeti , coinu hum i» . nlch*;»! . enmn »• d>
titulo cheio de dignidade,
yaigt noinm. Alfim tm
Ailim
m ftilo t
i Comedi
Bnni , pítia , /alve I
. tt Pudens pravé. ) Pm
hum mio , e intempeAlio
pejo.
Pravi.) I. h. Perverti,
intempe/livi , Peiverrjmen-
te , iiuempídiíamenie. H*
viciofo, e digno de lepre-
hentão o pepo daquetlt Eid-
meni , que fe envergonh»
inaii deprctra desprender,
do que fer iiinoonte.
XI. Do ifiila própria da
Comedia , e da Tragíiliat
tq Traeicit. ) I. e. Alils,
«mpul.alii ; /auantieritai ,
fttilhai filio , Tragicoi, em-
poMadot , pompofoi , maii
fonoiai , eni etlijo fublimei
porque ■ magniloquencia
dl Tngtdia não convcra
que )ãn humildei.
40 Inãi£aatar narrarl. \
Não fe pódi referir com
decvncií.
Privalit , ae prope fecct
diftiii cartiiiaibui ) 1. h.
Commaniius , UauifiUo. Em
T*rroi faiiicuUicii vulga^
■ eftil.
proprio ,
igiiiloquencifl diTri>
gtdia , do «tfmo modo a
Tragedia rejeita » tllila
mediocra , próprio d« Go>
media i patqae a Trigedia
lã tiila coufai tnndti , «
■narivilhoiai > c por iã»
Quintiliano, lembrado al-
vez deAe preceito de Ho*
laeío , diz. Saa euiqae pró-
pria !ex , Jsíus iteer efi ■
nec Comxdia ia cetharne ,
nte Tragxdia focco iagridi-
tar, Cum engenliufa giUa-
teiiaioca de paifaje^n aTra*
gídia.
Ai Perfonaneni que fe
repierentão em a« Trigo
dia) Ião Reit , e Tyiannoi t
i. h. Potentado) ) na Co-
tnedra , ião pellbii par^
ticulsiei, > familiate). O*
Poetai também fe efiite-
r*vão em eiptimir ni Tus
otjijúo o fatio , e artogan'
cia doi Tyrannoi. Por iffb
julgo que Hotacio nio cri-
tica tanto a Tragedia, quan-
to aquellei mefmoi , que
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
Srnfula quaeciiir locum teiieint fortita drcenter.
' " ■ ' ": »ocem corr.oeda tcillit .
túmido deliiisii ore
IratiMijue CJin
El
te , ganriar e /ia etmpttíite , * particular iJíiU. Ttitvi*
alínmei vixes' actntíce livânttr a Ctatedia » vtx.t * »
um [ufanas de hum ejlílt ITtatiãilrfa» € fiHimt) ; c»vt'
Ihi Cftinci , fuands fi emhravtce , rep't!itid* a filb» em
hum ttm firli , e vͣoreja i t fiaitm algatnos vexfs #
Tragit» 4e/c* de feu lem ; t/t exprime maitad» tm ta'i-
OD outro Livrn , e Santilon
pozerãn deetatem em lugat
□riliz , como duuúmen- de dtceníer . porím com me*
noi piobsbilidade , como
iutfo- .
le ohrerTa Gcfni
fi Ceena Tltfejiae.) Thy
«A» , filho de Pelopc , «
de Hlppodimii , come o*
membrot de Teui lílhoi , oi
quaei r«u iimão Aireo
Ibe apprefenroii era huin
coiiiritF , porque at tlveia
por a,1uli«rio de Erope ,
mulher do mefrao Atreo.
Confira-fe o L t. Od XIV.,
B tíinfíein o Epodon V. ,
e Sen«ca Trai:. Nefte lu-
X't Horácio , f.illaii'!» do
ftliira JeTbjeftíipelaSy-
n-cJoche falia de quiíquer
alTuniptq ptop"o , e nplo
pata reefcreter hi.mi Tra-
Jídia.
4« Lttutu teneanl, ) 1. b.
Ordinem fuum /ervcnt , Gu-
ardem a Tua oídem , o lu-
gar que I1;fj convém.
Strlila decenter.) Depoí)
que o tiveiem elegido, ou
inieocado com decaio ,ou
*om conveniência ptopiii :
por quanto aan aamia pa/-
/sDiHj tmaet Bentlei leva-
■!• da luthoiiUade ile hum,
adverb
Grandiariitts i
Levanta a voz, ufa de pa-
lavraa maii pompofaa , co-
ma expli«i o amigo Efco-
IlaJor I e ifto quando fe
defcieve alguma cDufa boo
rendi , e nefatxta.
g4 Iratus. ) Sobentend*.
fe pfl» Ellipfe, Quum ejl.
Chremei. ) Petfonajein )&
idnfa dai Come.tiai de Te-
rêncio. Horácio illude nef-
te lugar \ Sceni V. do
Ado V> do Heiutontimoru-
menoa , onde o «llio Chre-
mei objurga, e icprehend*
tom , e ellilo piopiio doi
Tragicoi. O mefmo Horácio
L 1. Sat.IV. V. ^S.
. ... At pater ardina
Sivit
Mote>fe aqui a ProtepGa i
por quanto o pai itado fe
eiptravCGe coin taoia t—
cGoo^k
]3 ARTE POÉTICA.
Et iriEÍcHS pteTunic]iie dolet rirmone pcdeflri. 9;
Telephu) & P«)«us quuin paupei & «fui , uterijue
Piojicit «mpullis , & lèrquiptdalia verba ,
Si
xa I kumíliê f'tft. TiUfa , t PtUf , litania amUt f*
vtm rliaxJdai d pstrtxji , t v'-vcm dfgr^dadêt , Je fae-
rem tocar a t*raqàt ii tfptâiiáir , rtftrind» /nas itf-
graças , e dtfvtniarai , ti3f ui3t dt palavrat t txprtf'
sãts ftmptjas , nem ie lermf* altiftnãtstt. Nàa kaftm
til he
riâer da
velho Tlieuropi<Je« m Mof-
tellaríi át Pliuto.
Tãmlio dtliiigat ere.) S*
■ritsaia , ít eafuiec* com
fai^i , e Ímpeto contra Teu
filho Delitigni tem « mef-
Bpift. III. do L I.
An Iraglc* dtfatvit , tf
anipullalur in arte i
A mermi energia , e fbr*
ca de lijtnilicat tem det*'
nare , deiacchari , n/c.
çl Tragicui) fiefete^re ■
Telefo , e a Pelro.
De/et Jermmi pedejli ' '
filho luxa- fediat àt Buripide*. Eac»
fti degiadii feu fílho poi
tet mutto feu irmão. Tf
lefo d;ifari;ou.fe em trafi
de pobie cettinirnie , pro-
curando noi arraiaca de A-
chillei Ter curado com a
fettugvm da laa^a do mef-
mo Achillei, com que fora
ferido, por lho haver affim
declarado o oracolo 1 poli
de outTO modo iiio lhe fo-
ra pofíivel farar. Coii6ti*r»
a MythotD^ii.
■ difle Ho-
b fervt
I Põem
enHni
nhum
a fu^i
•ftilo liniplei ,
PedePi. ) I.
jacente , por qi
didoí de pé ,
tirão da plete
^6 Telephus. ) Telefo , li-
]hu de Heiúulet , e Rei de
Mylia , c Peleo , Pai de
Achillet , fendo eftci doui
Príncipe! expeilídoí de
feui EAadot. foráo conrinn-
(idot a mendigar foccorio
dot díFercntet Póvoi , c
Priítcrpei da Grécia, O que
Sn o iQuiBpIe de im$ J^t
, Pleíeh O* 97 Prejiclt ampallai
t etnpotIaJoi > oi fenii-
nloi aHeAadoi , a incha-
> pompof-i { que de ne<
de I
íferii
eftad
veria oa efpeâidote» i mi-
fericordia , e compaizl« 1
Te fuai palavrai não fof*
fem jdeqiidai i Tua la*
mentave) fiiatt,ta.Mudadf
piant» I ( purpura Rtsl *
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA.
Si cunt cor fpeâanti* tetiEÍfTe qiftTclâ.
tion [tút eJl pulchri ciTe poemaU : dulcia Tunta ,
fBí etFiemat Unha» UUtV , ' f'Ki» dfuUmtntí efcrltui |
í# prttit» fot Itjãt dttel * peth<t't»i , t í=* iimineif
dl ti afftSm irúti/perltm » carufSe ai Jim fi* !t pr»pêtm i
ét mantira fue ptnha ttdt » tuiiai» i$ txprimir em
fir fnanle a?« ft ievt tm
trngt kumilát faltar ctoi a
tnaftflaát , e graadez" d*
tiga Bfcolíador. Alfim o
in*rmo Hoiacio no L. I.
Epift. III. T. 14.
Jo trafica defaevtt, ff am-
ptllatur ia arlt !
AiHfulíae.) A ínchaqSo ,
buma grand«i> iFeãida ,
•Kceliiva , palavra) , Tcntí-
mamoi arnpolladoi. Meta-
fori deduzida dai ledoinii
de fiilro , ampttllat , li quci
« 6(«eoi chimáo ^nvwfRC;
01 quaet TaTot tem t-aca
eftreita , e apertada , c hum
bopo grande.
SífyulpidttUa vtrta.) I. h,
Léngitra i palaitai de pé ,
e meio 1 fraudei , maia com-
pilda* , dai <|uaci uTiván
Gtegoa , que coftuinãD ajun*
voaei a outraa vozer
9I Jj eural.) I, h. Si aflt,
uti como eiplio o inti-
í» Efcoliadot 1 Ji Jptrtt 1
XII. O Puma nit }i ii-oe
tinfiar ia trdtm artificial t
fdt taintem fe dtvt relê-
far ítmfMViitit ftramr
ver, e excitar »1 afeaoi,
t paa fue t Pula as ex-
prima eum ffcerlt ,- rtvifla-
fe primeira deJlii § mtfai»
Tteta.
„ Pu/cUrfl tie piemala.)
I. b DtSi tampofila , dou-
iimente compoftot t eia-
£loti b«iii efciitoi. I. h.
Pelo que peilence i eco*
nomU , como ati aqui te-
mn' <n<1nado.
Tíiififfe. ) I- I'. Animum
fpeaautit afitife , commi)-
v}§e. A ffim Cícero ai Alt-
h. II. Miai , qui mihi pc»-
p«niínt»r , modiel me lait-
(""'■
Pulehra. ) Toda» aquelUi
cour^t que agradáo ao lio-
mem de tão juiio > poi
J>atcia funta.) I. e. Pa--
Ihelira , afiã íu» imperait'
tia I aptienlia animum , Pa-
theticaa, que te '
Tobre oa affeâot
cotarão humano I
, fobte 1
cheioi de fenilinentoi Co-
Litetitor Gefner em Frao-
cez I La Beeall ejt pear t
Efprit , la Dtaceitr tfi peur
U Ceur ; poii de outro mo-
Í9 »»9 ffl*»IU«* O «tP*-
cGoo^k
M ARTE POÉTICA.
Et quocutnque volent , animum auititorli a^utito loo
Vc ridentibiii artldent , iti flentibiii ' adtkiit
Hu-
fi ofuIU affeãs , fut perlciie ntfvtr tm m »uirt$ i
per qoant» BI kimíat naturarmtnit Jt rim cem tt
f uc je rim t t tk*'2> tem ei jut cherãs i Se futret
Cttáar que tfl ouvindo.
Njo blfti poig que ■ Fí-
jura eaíjs rígulatmeni»
dercnhada, e pintaiiji , pu/-
ehrm i he pteciro que eile>
ja animada pelai featimen-
toi , dulcla /unte.
Sunt» »■ . . . agonU.) Ago-
la Horácio quifí eftabele-
ce , e piercrcve ■ Lei , cd>
tito id»erte o antigo Efco-
Aganta-) !■ h. Imptttunte,
iucunt» I incitem t abii>
Huem, &c.
loo Animam , tfe. ) Afllm
o meCmo Horácio , L. II.
EP r. T. 3H.
/-^riMí . otttlcít .ftijis Ur-
Vt magns , &e,
Amm Cicero no L. 11. it
Oial. aá Q. Fratr. Ntfue
fitri poiíã , u/ Jtteal ii »
fni auilit , v«I tJtrít ,
Bt inviãeat , »t ptrtimef'
Cút alifuiii , ttt ed /«•
í«ni , mi/eríetríiaiafut df
àitcetar , ai/i omnet ii nw-
taj ,~- fuít cratar tdhltert
Vtlel faíici , la ip/a ora-
tire Smvre0 eUs . a/f«*
Inufli vidíii-ntar ; fS'e. Con-
tira-re Ariftnielei no L, IH.
4e Arie iicenii. Platão <]iii
Qaande poU ** futle irJgu-
ma ciufa digna dê egmpai'
«St , ei etbfi /e mt arra*
zSa it lagrimes i e quanit
falh alguma ctufa farmi'
delofa , tu htrrivcl , et ca-
ttltii , de meda , fe mt er-
ríçãt na ctteça , e a tvra-
ção me palpita i 0*1*. O m«it
qua Platio pra(r%ut • dí-
ler , wem muito ■ propoli-
to deite lugar i o que por
t>retfÍJid« nmitto.
1 Adrideat , , . adfíent, )
t. h. Rim
En'ir
Ha<
modo fe
por>ii> excitar oi affeâoi
noa erpiritoi , e eori^Õei
doi nucroi í o que fe f .i
quando DÓI merntot noi
movenioi ■ e noa enchemoi
de taet ilTeâo) f quaei que-
remoi que di outroi te-
nlião t Te nni tevenimoi
daquelle femblante , e ani-
mo , que procuramoa Iranf*
ferir, e fazer palTir para
o* outroi. AIGn) OtiJiu cin-
Ifee vuítu áejlrut veria
Outroi lemAdfanl, í. li.
Keddunt Je fimilet < vpitm
laniitr 49* praeftt fuat ; Pa-
zem-f« femelhanteg ■ dão
■ íuda , e foccorreni , como
explica o antigo £fcoIia>
dor. Dizem poii que a li*
çio de Aiflent tem ft>
boi d< (Jacoitlta. Gonfi-
cGoo^k
ARTB POÉTICA. )|
Mumani vollm . fi vil me flare , doíendura e(l
Primilm Ipíi tibi : lunc tua ms inrortunia laedent.
Telephe , vtl Pelcu , milc li m«ndatk loquírii ,
C ii Aue
fli fH* <■ eS#r* , itvtrJt tu primtlrê iar m»fir«g d*
t"" pftfl"* I tntS» tM*i Í*JdiUi mêvtrSt minha ttnf
r«wl» , pcTÍm fi lu, i TtUf» , êaiu, i P»lt» , iiltm-
fiiharu mal teu taraOtr , >« iêrmlrrí , »u rirti. Í3# prf
Poeti loi AAorei que fa>
■em Cl papel de Tetefo ,
ou ie Pel«o I ftc.
Honeio diz que deve lii»
«(t certa harmonia , e con>
certo entts o TembUate ,
e eip;efiõei do inte:]ocu<
tor I que , por exemplo ,
repiefeota Tel«fo , a> Ff
leo.
Mtli ) I. •. Par/,m cta'
vtiiienler , /ia apptJSU, Pou-
ca ■ juladinieiiie , pouco
*C c o mmo d ad * mcn te '
Maniata. ) I, b. Tiii «
Jcriptsrt tradita , o pipel
i(e que le encarregou o
Krctípior da Tragedia , fe te
não revenai com aquclic
canítec , e giHoi i fe te não
Teivei daquelisi cxprrriõei, .
que indiquem ot afTeãQ*
pioprioi daJituKjãa, afor-
tuna da pecronitem, que
leprerentat. Pode-fe expor
ei^e vflibo de alguma ora*
^ão , que Gier* Tel«*
fo , ou Felco , qnanda
rupplicantci implora*áo o
auxílio alheio. Jul|áo aí*
gtint que a ordem dii pa«
livrit ha efta ■ Sí Itqutrh,
mali mandata, i- k. fi t»
dieit laat Pteta itnpfitu»
maU tiU dtderit iittada f
Cl que todni aa Codicei
Jtm Adfant.
(01 Hamaai v*ltai. ) A|.
luíio cettimente Hoticio
nelle lugar áqueila fenten-
ístíeTírencio. Htmijum,
iimíiiii nihít a me alienam
Si vis me ftré. ) Dií 3
inilgo EfcoliadoT , como
obreira Cruquio , que tjlt
pm/ameite hi lirade de De-
nofihints ; per^tte ^utrende
iam fctre oceutade fut elle
tmage afia drfenfa da
ftta eaaja , nS» e faiz aert-
iiler f Banda lie cantava
em eenfidtnCa ftu inferiu-
"'» 1 em luantê nãa chêraf-
ji infiammada di ira.
Por íHb Ci.:ero d!t'* ■
Átitat fttt Vttlt intendera i
e Quinâlliano. Prlus affi-
eiamor ipfi , ut alias affi-
lo) Latdent.) I. t. Tan<
(enl , »* ftr hat jfeáent t
Tocirád , e defte modo mo-
«ráô.
104 Telephe , veí Paleu)
i-li- O tu, que reptefen-
t» a pelTea de Telcfo , ou
i* PcUo, Adlocttçio do
cGoo^k
1« ARTE POÉTICA.
Aut doTtnirabo , aut lidebo : tr!fl>i moeflum T0{
Voltum veibi decent : iratmn , plana miaanim :
Ludeniem , liTciva : r*veram , feria diâu.
Formit cnim Natura priúi not intòi ad otnnem
For-
friai d* hum femUaalt triJU palavrai trifítt , t eftllt
lamlen Irifin Jt liam htmtm iracwif i?t pttpríar at
fdlatirai t tfiUi amíBçBÍBr g it fM rfti fracejandt f«ia'
vrmi nctíai , e tfiíle Hoertiie i íb h»mtm fi(ui» sSt
prtfrl-es atfnjaora' fíviras , t tjillí úufitrt t Ptr quão-
tt a Nttlarexi' tci HJpStm primtir» n» inttritr d* ntj»
(e diíei iquella* couTai
quG o Poeta Impeiito im*
propriamente pôi na tua
boca para diíerci.
lo; lyijíia mtt/lam , flV )
Cícero >ir> L. MI. di Orat.
diz ; Alíud vicis genat ira.
eandia fiíi /umil , acutum ,
incilalam , erthi imideas »
0*f . Ariad miftralit ac mot»
rtr I /laxlUle , plenum ■■ e"e.
Míad mttui , dtmiffum , «9*
hattilans , if atjtSam , Sc.
AlTiiu como poif cida if-
te&a requer Tua prontincia-
^io de voz I lojo tampem
requer dIFerentei palavrai i
logo pi>Íi á«tr-n aiuft»r-re
entre li , o aff'iSo , ■ pra-
nnnelaçSB , e ii palavras i
pot quanto também qu«!.
quer que fur o afT^an ,
til feia o çífto de nolTo
femMiinte, fcc.
io6 Plíaa nimarmm ) Pa-
lairii amejiijidorai , toma*
107 LafcSva.) r h. PUna
feti , «• bilaritatU 1 P>U.
vrjt ^ilantei , diveitldai ,
focorat , eheiai de alegria ,
hum eHilo aligt^ , c agn-
laTel , (traciofn.
Seria diSn.) Pilavraiira-
ret , li«m eHílo ferio.
lat ¥trmat tn'm Katarm
us , S'c. ) A Natuieia nof
nrplra renlim
ai difTere
lodaa
litua<;5ei ,
ichámoa, AíTim
Cícero d* Orattre : Omrfet
anlml tiitlat /aum fuaadam
haitnt a natura valtitm ,
fcnum , ftfiuM I Ul»mftít
carpas , atntttt vultut , #»■•
n»f»r vacet , ut ntrvi iit
fidiittt , ila (tnant , ut a
futnu* animi mttu /uit
palfat ■' Adiín o noflb ani-
mo fe accomitioda , e f*
atiempera a tuda e qual-
quer variedade de foitunMt
que declaramoa, e expri*
mimoi em nolfo femblan-
te , e tnHa , de modo que ■
fe a fortuna noi he faw
lavci , nci moftramoi ale-
(trei e conientea i parem
nni di de rodo , andamna
•batidoí , deranimadoa , «
tritl» , e a ÍAo acoerce
oofio laoilo da filUi , que
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. n
FoTtanarum hibitum: juvat , lut impellit ad iram ,
Aut ad homiim moetore grivi deducit , &angit: iio
Poli ciTert animi motui , interprete linguá.
Si dícent» «runt fariiinís abfona diâa ,
Romani tollent equicei pediíoque cachinnum.
Ijiteietit inulium , * Davufiie loquatur , an Herof ;
/m ctra^tts ma, fifvi/icarmti , <
fertmn filuaçãet dt naíl» áiftlim
pelU para a ira s tu nti aíait cti
ltV> t ' "U tnche ** -aníâfiia )
Jingãagím , f»*' interpnlt , txprn
t'imtntts , < affcRei dt tie§a ala
I dl eUfanflotcia
tjponàtttm t
tavúiltirii Ramanoi ,
■xt-lmlrmu a, djf-
huma prtfunda iri/r
Í4foii ptr nitic dã
, t muniftfio M /«.
. Se aí exprejiôet
da ptrftnagim fut
Bt a interprete de tt«a
ailfAoi , I dirpoliçõei , que
1 fituiçáo tl« noda fortu-
d» tem ímprelTo , « 5ri»a«
do em ncITa alma. Affim
Tcrencin na Hecrra i Onf
«itas nsUs ut rei dant If
ft , Ua magni , atfue Au-
<ai/« fumui.
ro9 lavat ) I.h OittSal,
deliam , gaudit adficit , De-
'" " " gofto. Op*
II] Entiilei , piditesfat.)
I, h. E^aefier Ordt 5* ftf
tíjui ; Oi Giaiitlei , r oa
pequenoi , o« igaonire» ,
e ni Tibioi rrrentiráÕ •
III. i(np[er>Io. LiOcu<;Íft
rerbial- A I qio de £•
ts patreifut lie Bentlei
porque
m.fe
eAa
( á trififyi , dii itusei
trata Jípoia i e delle modo
•"piimío 01 quatro affeãot
princEpaet , fojí» . nu ale
[ria , trijic-fp , mtdt , ira.
Afgunt pettendem ' que
"ete lugar Te dlo duai Ten*
■ lo Dtduelt aã hamum. ]
Perlfrafe. I ii, Adfiigit. Ah».
te, opprlme, atRIge. Metáfora
ileJtiiida doi ramot dii ti-
nermi
> fe fe filhirê
fundn lujar.
lidicul-) o I
tU a plebe,
italha fjD
XIII O lífear* PatUca .
peíj fOfl/ /í aceemnudJt •/»
pir/anaçlli i> Petma o /i-i-
guagem , t ti affeRoi . at-
tínãa e ripere na ttndijSt ,
idade , ffxt , imprcg» ■ eit
mtdí dí vida , í ne^âa dit
fttjíittt , dt fuem Ji jalta.-
114 lattrerit , (fè.J Dev».
cGoo^k
j8 ARTE POÉTICA.
ItlRtumtne fen» , an idhuc florent* ju*enti 1 1 f
Fervidiii ; *n mitrona potfna ■ *n fedula nutcix :
Merotorne < vagui , cultome vii«ntii agdli :
Co!-
plete iaríí grendts rifaÍTi. Imptrtarã muilt fajtr i'f-
ftrcn^a , * v*r Je falia ham ftrvt , com» Dava , ax
Je ham vtlhí , ^uáí , t grave ptía jao
\ncet» ainda na flor ia maei-
, _,. r imperie/a , t fpitrta , «a
je httma aia tirita , g euldainfa \ fe hutu nefocianit ,
fae tem gjrei» t Manda , àu Je hum lavrador , jae
maiurexfi I ea /•
Aaie j fe huma
diT-te huma gtinde diR'e'
lenqa entre m linguiEcm
dl) fet*o Davo , e ■ de hum
neróe i e ido porque fe
devera aUribtikt e accom-
trodir a cada huina dai
veifonagen) palavrai > e »f'
feâo* proprini de feai ca*
Taâetei. Verf« aqui o pre-
ceito fobre o ^■■■''dir fe o
decoro dii petfnnagcni >
»0 que fe devem dillin-
gutr qualra couíít , a fa-
ber , a fertana , ou csndi-
ç3f , a idade , oi ctjtumts ,
»u tier de vida , a pátria f
Vc.
Davuine Ufaatur , aa Ht'
•et. ) Sc filie o fervo Da-
To ( Du hum heróe. O in-
I Servoa de Meni
doi quie) JXivsj , Davo >
filia confiadamente ao A*
vu i to contaratio o Herot
filia com fubmifiÕa , e com
temor , conio be decente
■ hum fervo. AHiqi fe ex-
prime o Efcoliadar.TVnfMim
mpud Menaadrum /ervai in-
âtuitur httri hfmnt > lut
ille indalgenter O* eenjulle,
ut omnia domine fimpUeiler
faitatur. Jlafae atifao m»^
de illum excu/ai. Gefner
dia que nada fe deve mu-
dar, e que nem fs deve
■tteoder aqui loi Efoholíoi.
Davui hs a pelToa de hum
feivo I e Hertt oppõem-fe
e juvenil , o*;. Dirá alguém
que , tratando Horácio nef-
te lugar (Ia Traj^edia , ti3o
tem lugar a peflba do fer-
vo Date , mai lim a de
hum Desí i e que por Íffo
fe deve ler Divai , e nÚa
Davui, Em primeiro tugai
Uor
iao<
fefundo no Amfitryío con-
correm Júpiter, e Sofia ; nai
Tragediai oi Hetóe» , e oi
Servoi , AriAofanet in Ka'
iria introdui Baccho i «
Xanthiii ; porém fegundo ■
(juaã infinita vaiiedide de
I^Õet nenhuma outra li^ão
agrada tanto a Gefner , Vi<
latt , e Poinfinet de Sevry ,
como a de Divuã. No veifa
t) fe HptLDC aOãm Boncio.
cGoo^k
ARTE POÉTICA. »9
Colchu» , in Affytiu! t Thebii nuttiiui , an Argii.
Aut
tutfiva fiui viee/ft têmpti 1 /« *im natural it CtUhtt ,
«■ A AtJDi J/7v' 1« I [t hum liutti» tmTIuiM , BuvaCti—
át ée Argn. Tu , i Pttt€ , fM tjtrtviê , *m rtprtftnUr »1
^afa áeiit fiUtut iiv»$ ,
patrmfuí Dttram.
nt JUaturaiat /tutx.) O»
lum velbo míduro , ch«to
ót fabedorii , da experien*
cia d» couiiT. AíTim Vir-
gílio En.V. Mtlarut Attjlti,
it6 Ftruidut.] Afrim C>.
cer« no teu Catão Maigr.
Epulaher igilur cam fiia-
Mat «mnint nitJici i Jeé
*rat fuiiam ftrVBT *i*iii ,
fua fTtgriiUntt tmaiã fi»nt
ttiam in diis milhra,
iii Matrona pattni ) I. b.
Impiriaja , fnptria , hum*
mitrona il* itualiilnde , i. b.
impeTiofa , altivi , faberb*.
Seduta nutríx. f Humi lU
cuididori , diii(«nte , hu*
flii confidsnte 1 Oi Poetai
Grego* nas ruai Tragediai
coftumão dar ái Damai prin*
Gipaea , kt giaiidea Senho*
tea , que ^a scompanhSo ,
e Ihei regulãa fuai aci^nn.
Caltome vírenfit , Wr. )
Note-«e ■ balleia deftei
canãetei oppolioa entre G ,
pata faxer ver beo) ag *!•
vt> a eiaãidão , com que
O Poeta , ou outTo qual-
ir d«v<
idiDia
me* dot ■i.Jciío). Adtm dei-
cre*ia Claudiano aquelle
leu velho Veionenie i
FWw fui fatrii* tuvum
Ipfa damu» pntrum fM*m
vHit Ipfa ftmm :
qal taeuh nitent , in fUã
Vniui mtmtrat Jattuim
Itaga ta{at.
Ou tat qual Bqu«IIe bem<
■Tcniurido , que HoT*ci«
deicrevc no leu elegantii-
limo Fpndon 11.
Srmius ilU tui prtcul tu»
tatiii , eV.
Ill CtlfhKt an A^yrluê,}
Oi Poetai dfVFin guardat
01 eoltuinei decadana^áo<
Oi Povo* de Colchu* co>
«no vlCnhoi doi Scytha* ,
oi da AfTyTii mollei , c cf.
feminndoí , o*Thebinoi ig>
noiantet , e grofTeiro* , «t
Argivoi polidoí , Gultíra*
do) naa boa* arteat ambí*
clofav da ginria , iltivoa ,
fcc. Conhrs-fe o I.. IL Ep.
I. 144. Affim f« explica hum
antigo Efcoliadnr. N$n Cri-
chui n»» ni/i Catvui indmm
ctndut efi , Affjriui afitttui
nee indagai Argii /lalum ti'
midum, «U Thetis feciat
furilvm. A AITyria , e Col-
choi erão duai grandei Rg>
giõei da Afi*. Thebai era
a Capítil da Beócia, Argoa
era a Cipiíal da Argolida
no Pe!opannefo>
Cakiut.) Con&ra-J'e a Ode
cGoo^k
Aut famam feqiiere ,
Scttptor. * hoQoratui
POÉTICA.
aut Tibi convenientia finfe ,
fi foité ceponij AchilUin ; i za
Im-
ilii, tujtzai a fama . *a
n»lias , e dt emhteiilat ,
, t tãraãtrti ttnvtnhS»
itfminaf. Tfrnai etaj»
) * tjtlarttiáa ÁthiUts ,
trallir' ftia tal futí dt Hum G*itral alllv* , ira-
iijtnmtt , € tarallf
, i«/»v
/i exprimti e /érm
, figura.
tttiãa im fue ftlit
e^Humti
Jtmpri tntrt fi ,
nãs /<
à p3r tm Jttm *
vahrt/.
Xril. do L II. V. I. , e ■
OJe IV. do L. IV. ». 6).
AfjriMt. ) Casfira-fe a O'
it XI. do L. II. V. it., e ■
Oil- IV. do L, III. V )3.
Theíii ) Conaia-re ■ Ode
Vlt. Jal4. 1. V. 1-, eaOdc
17. do L. IV. n. 64.
Ârgh. ) ConfÍTa-f« a Odfl
VII. do L I. ».9.
119 Famam /efutri ) I. h,
Vtttram PeetarBm Faíalai.
Segue 11 Fabula* doi an-
ligoi Poetai I conformi-te
GCim ai idcii Tabidai ,
pein que refpeil* aot ca-
saíletei tecthiim , ou eitii
idíii feiáo verdadeiras , ou
não, nada importa, porque
iRo acreditada*. Horácio
dli que 01 fujeitot ji co-
nbecido* por ouiro* Poe-
tnai fc repcercntaflem tiei
quiei 01 antigo* Poetai
•< tem reprcrentado.
Fumam- ) I. h Communtm
emaium tf-nhaent 1 a opi-
nião conintuni recebida por
todoi.
SiH cimvtiiitalU fiasf- )
Se fúrtnai na tua imaiina-
Íão, Te produ
onageai , fór
ta-ai de acordo comigo
incrmai cm todu >i fuat
pattei I e que Tejáo confor*
inei aoi fujtitoi,de quem f*
triti , i. h que , obfcirado
D decoro , e a reãa ratão,
guardem entre li cuheten*
quadre com o piracipío ,
c « merrao principio , «
iim fc ajufte , com o meio )
refultando delia aua coove*
niencia de partei • hatma>
oia d* hum todo perfeito.
O Poeta enlina que mui-
to a propollto Te devem
eftabclecer 01 ciriãerd doa
fuieitoi , por meio doa tò-
reprerentem fempte taei ,
quaei apparecErão pela pri-
meira vei, De mfldo que,
<r. ; Te for hum Rei . f.<lle
feiDpre , e pípcedi Tegundo
ocaraSer, e mageílade de
hum Rei ; e Te For hum ho-
mem fiirlfiTo , nada refpirt
fuive , e humano j e Teado
huma dama , nio Te iotiodu-
z) fatiando cordata, e fibia,
qual Nedor , ftc. Isgí úí
taraSírts fíjão etnvenientet,
efnfermct é idia que dellt»
Jt firma , ctnceréem , ajaf-
ttmft , faadrlm tftn/ie*
meimat.
iao SeripUr. } I. li. Ptri*
cGoo^k
ÀRTEPOETIGA. 41
Iropiger , fracundui , inexorabilu , aeer ,
lu-
t ttm /ta itfprtxt fé-
r Ittit Uvt €$m Jua ira-
tsi fcripitr ; Perito , Tíbio mtrt tt rttrattn , t iijtr*'
Efíriptnr Vtt , imptllha-U Im * cor
HanvrttKm ÃeiilUm. ) raStríttr tal , fual vulgar-
Achillet vingido. Battmx, mtnte kt repMtadt , tfê
' 'u , reguindo luii doa> rectnhtce juí tlli /ara , vc.
t*\ luiej , tnduiiniot
•pitlííto hinaratum ni i
cepçio , c lentldn d> |
l>m Grcsi , que lhe c.
«'ponde I porque o vet , . ,_,. _., ,
Gceg^o correipondenie « lhe pirece não quadrar tia
""Urart, ti^iãfiQi , Vingar , bem o adjeâiTo HtiMra-
* henrar , reparar a hmra íuru t poii que a ília Ja de
*f"idiáa. O antigo Gicolla- Homero Teifa fobie a af<
^or, interpreta aflirn , ht» frotita que lhe fez Agame*
*^'> plenam- , cheio de mnon arrebitando.the Hi>
nnnra, e Cruquio , magni- podamia , filha de Btife
fcum. Todot O) erudito) LyrneRio , ■ qual fní dada
'«conhecem que em hana- por derpojo a Achillei ,
"ISnt ae eiptíme o perpí- quando ganhou a Cidad<
Juo epitheto que Homero de LymelTo era Frygia.To*
lhe dá Ti;LíHt*T(t , do qual da»ia Júpiter eAá deiiiai»
o mcimo Poeta uii com dilTa occupido em faiei
frequíncia. togo o adjedi- reftttuir-lhe a gloria , que
»0 Hanaratus , como obier* li" ••" de»ida.
*' Baittr, por hum* cóai- Si/artí rrpanit ÃcitUUm.)
nodi Figura fe toma íi{ni- I. b. Si charaãtriyis ; fe ca-
Dcando o mefma que Ma- raãeriíat r (e f^xea appa>
liiíeat, e Saprrhii. AchW' rccer Achillei.
lia foi de ta] modo hono* i»i Implgir. ) I. h. Am'
lincado , engrandecido ,1í- dax i lAino , reroluto , deF-
^ratui , pelai vetíoi de temido, affaito i «mpteben*
Homero . que Ai«aandie dedor.
f*>£no lhe teve por iío Mlr.) T. h. Ánimafui ,
"<*<i>. ealidut i vÍTo , animofo ,
Obrtite-fe a primeira fogoro. Sobentenda-re pela
pirte do Preceito , poii Ellipfe o Verbo A'- Confi-
Hotigíb ,|uer dizer I ff í*r- ta>fe o que Homero canta
■"« 4 rifêrir a* eajlamat de Achíllet Illid.XXI. t
*»-ithiUtt, aJfmetfifBi- XXIIr^l;. -
cGoo^k
49 ARTEÍOETICA.
lun ne^et Hbi nata , nitiil non arroget atmii :
Sit MeiJéa Terox ínviâaque . flebilii íixi ,
PerfidiH Ixion , lo vaga , triflit 0»nei.
Si
vura 4 penta da gfpaia i ft rtpnjentarti Mdta , /ira
teraSer leia tt hum tnulktr ftriz, t indemiia i /* /o»,
///tf laflimufa , /< Ixlan , ptrfiit i Je Ja , crante , e va-
fatunio I Ortftii , femirif , t meltneeliti, Perim fi o/#h-
i»a lure neftt fiii nala.\
I. h, Credat ítgtt nta /Hí
*§e imftfitas ; Conúdere-fe
coroo fupetior 1> leii i rr-
putando que eitc vingiri
todo a Teu direito I qu*
«lie
ruaa
Do illullie Achillet rillou
nuitaa veiei Horácio noa
Livrai dai OJei.
if( Mídea /ítex , <B'e. )
Media feroi , infleiivel ,
«bUinada , como a repie-
fenta Pindiro. Medca liltia
-de Beta, Rei de Colchoi, •
SUnde Magica , derporou-
C« com Jaião , e em hum
■ccelTo furioro de ciúme,
dejiotlou oi fi[hoi que del-
is tivera i dilacerou cruel-
mente feu irmão Abrytt04
^epoii de ter entregado
pelo vello de oiro ao pe-
regrino amante o feu mer-
vio pai , e a pátria i como
Magica , e Feiticeira ot
Poetai fingirão que anda*
■y» em tiuma catroi^a pu«
xada poi dratSei. Gonfiia'
Te «1 Epodoa III. e V. , a
Xutipldei na fua Medía<
ínvida. ) I. e. P*rvieax ,
Feitin»! potSadoiaf tei-
mofa, obftinada , ÍnReii>
Ttl.
PltUfis Ina.) Ino choro*
fa , defcanfoladi , affltâa.
Ino, (ilha de Cadno , c
de Hermibiie , mulher d*
Athmanie, irritada porque
ícu efpofo enfurecido ma*
tira hum doi feua B-
Ihoi , tomou entre feua
bra^er o outro chamado
Melicerta , e fugindo ao
efpofo que a pcrfcgiiia ,
precipitou-fe com o mef'
mo filho no mar. Ella foi
feita Deofa do mar , •
chamada LeucoChea , ou
Matula , e creo-fe que da*
va aanilio ao* navegan*
tet i e feu filho também foi
feito Deo) marino com o
nome de Pilemáo. Outroa
diiam que Ino fe imagi-
nara que era leãa , e ma-
tara feui doua filhai , e
que , leconheceado o feu
erro , eheia de dor , e de de-
fefperaqão fe ptecipitáia no
mar, Gonfira-fe a OdylTea
de Homero , V.
Ino foi « alTumpto de
huma Tragedia de Euripi-
dei.
cGoot^lt^
ARTE?
f]igy». Bei doi Lapithai,
leinindo em Theflalii , e
fendo convidada por Júpi-
ter , itieveo.ft ■ (ttencii
» «III Juno I e coiivt-
«■■■ila pira huina cia o
feu fogto Ejonra , ou De-
jonco , o queímeu fivo a-
tiai^õadaineote I > par ifo
ha cfaimido Ftrfiiut t Fir>
fido , perjura , falfirio i mai
Júpiter o ferio de hum
nio , e o pteclpiton no In-
ferno. Coii6ra-fe Virgílio
Znei4a VII.
O E T I C A;
41
Ixi
foi
. _ _ arfumenta
de kuma Tragrdía de Ef»
cbTlo , e de outn de Eu-
I* v»fa.) Jo, fltha de
loacho , primeiro Rei de
A^Oi , amada por Júpiter
foi tra«ifoTni>da em novi-
lha , par. . orcultar a Ja-
na I o que te>do percebi-
do a mefina Juno , a pet-
fecufo com hum tabío ,
obHsindo-a a coirer de
terra em terra i «ti que fi-
nalmente ckieou ao Egy-
pto> e leltitujda á Tua in*
t>S> forma humina cafou
com Olirit, filho de Japí-
'*' > e Deoi <to mermo !•
Zypi>) i depoii de fut morte
foi venerada coino Deofa
com o nome de llii. Con*
Bra-fe Otidio M«tam. I.
Poi o argumento de liu-
ma Trisedia deUrchyio.
T>(ííi Ortftts- ) Oreftei ,
lubmergido na mait pro>
funda melancolia. Teado
loiro fua inãi Clftcmne*
ftrt , pira vingar a moiti
de feu Pai Agamcmnáo ,
fui por muito tempo i;i>
tado pelai Furiai com hum
tiiAe e cruel furor ; por-
que a fombra , ou fantif*
ma da mai , couio eite cii*,
fempre lhe apparecia de
continuo. Oteftet foi o af*
furopto de humi nobililfi*
ma Tragedia de Euripidet i
como noi enlitia Jaíoit do
Noret. Horácio na Sat. III.
do L.ll. V. iir.
Qúum laqatí axtrtm ■»(«•
rlmii I mttrtmiue v«-
Lteiíumi eapitt ei t Qulà
gniin i Nequt tu htefa-
tis Argit ,
N*e ftrr» , ut dimtni tf
nitri et m tecldit Oreftís.
Án tu rtris tunt tctiãâ }»•
Jan^gt partntfi
Ae ntn anti maits dtmtn*
Um aSam FsrJiljfNdm,
In matrii fuguh /erranr
ttfeficii aCBlam í
^in tx fat cfi haiUus nuf
II lulat mtntil OriUit ,
iWl fant fecU , laid t»
rtwríndcrí pej^i <
2ftn PfUien ftrr» vitlarr
au/ufvf forcnm
EleSraiH < tentam maltO-
tit uirifue vttaiidt
Han4,Furiam i harit,anmi^
ju^t quid Jpltitáiia M>
>ií.
Confirio-fe Homero no L»
XI. da OdrOea ; Sofbcle*
na fua Eleãn , e Senec»
no feu Agamemnão \ Vir-
gili« na Eneida IV. v. 47*.
cGoo^k
44 ARTCPOETI CA.
3CIT Sjquid iiiexpercum Csetitm committii , & audei lif
Perrontm foiinire novam , fervetur ■(! itnuin
Qiialit ab incepto pToceflent , Sc fibi conHet ,
^V CitTicile ell propiii coinmiinii dicerc : tuque
Ke-
t* te iiltrminBi n ixpir ni Iktalre ham a^ampit , itt
nunca i'.inus f>§t p*r talr» tlgmm Pmta tratad» , t fe
tmprthendti inv*ilar $ caraãtr de iama pir/enageni
f»r li Imiaineda , cuida trn fa* /uflenlt aii at fim
da »efãt « /ca ctraítir tcl qual » mcfirajtt ae prii'
tipit , {*m nunca dillt fahlr , n2> (â delmentU» tm
parte elfumm, Na verdade ftí difficil » iralar cem
disniiade , » di/crifSê n ar[am*ntts vulgares, t hu-
agitatttt Orifies.
XIV. Rnfina Horacit nif-
te Preceite cem» Ji deva
ialredujfr huma Faiala , a
firjonagem niva.
i9( Si quid inixpertum. ]
J>h. Ã neminr HaBeaai tinta-
tuai 1 ntvuM fcilicít th,.
ma! algum líTumpto qu*
tido por lisura Poeta ; cer>
*o , corno hc O do em Vir*
gillo, Oâ«T'ia em Séneca i
*c. EAe lie o fegundo
membia do pceceiío intc-
cedente.
. Aqui fít Horácio * Me-
tlbaGi , ou ttanlit^4a piri
outio Preceiío.
,,í Fer/.nam fermare nM
■Vam. ) I. h. hvenlre per/».
nitni iadiãam , incegnitam ',
FiitT bum ciiiâti novo ,
inventar humi nova per-
lonasem , defconhecUa ,
tiia tratada pot outro ■!•
fum Poetii
&»f Siti etnfiet. ) Não Te
dermi
fere
) «ppa
courerve fempr*
mta , e cttlãer,
I depoii dif>
)ue Homora
.« defem^
cuidada. Aqui
|uir Horácio a nuiipiaai,
porqje na {ui Iphigenia na
Attlide , apparece elta pti>
meiro linnirala pedindo a
fando I Teu fivot Achillet »
d* rtptoie fe oftenta *ni-
mor» , e iii que erti volun*
fer facrilici
pela falva.
çao doa Gie^ot.
XV. Dã fum prectUê een
t» Jaire íi daut mudas fue
A,i para fe eleger e argo'
mente > hum dei fuaei he eent'
mum , e ntit tt atado ptr
algum Peeta i o antro pa-
rim puHica , \, h. inventa-
do per culre , mai expefi»
para Jtr ainda tratai» per.
qualquer oatre Poeta.
I3S Di_^cile eft. ) Nelle
lu{«[ ião tatiai m intela
cGoo^k
A R T B P O E T IC\A. 4I
ligencUt <lpi MenTetanti* nniigo EtcoVitdot t DiJldU
gat , c moiictnoi. Nio Í{* tjl etmrnMtus ri$ prtpriil
noro fct cour« »iàu» tta txflicri nrtts, Pripril di'
hn» iigumcnia commum, ttrt , A'\iet pioprjifnente ,
trilliida , e nb*ío port«r< he dtfeiever , e definir por
le de (noJo , que le tntc hum certo inoJo huir»
jifopii* , eilluiUei todifii paieqi \k buni certa cou*
elli dilfculdide não detc fi commum , ou |er>1 1 mii
pôr-te medo t e dttaniniir, fim huma coufa indivldui ,
■ntti inflammar.te mali i em que tudo Te acha de-
por tinto lonrelha Horácio terminado , f*|[undo fil-
que fe efcniha maii deprelTa Ião ot Filorufoí. Loga
hum atgumenro para delle Cttnmuitla ^uir dliet a-
fe ratlac , títado da Ilíada quellai coufat que eflão
de Homero., do que tratar expoflai , e que ião , co-
algum argumento aioda não mo dizem , do primeiro qu*
tialado , e novo < 1. h que lanqa mãe dellit primi te-
fe imite r^biamente , e que fmpantii ■ nat quae* iiin'
antei Te exponha de nnfo guem atí agora tocou' i
bum fujeiío i4 conhecido , nem totou i ou como fe
do que fe invtnie e for- explica Joio Rond , diíer
me hum novo ■ porque o com tal propriedade , i h.
noto alTumpto he mau dif- «rcrever , e compAr «oní
ficil , e perigofo de defem- tal belleia oi argumento!
penhir i com a coniliçiio cummuni , !,h. ot argumcN-
porjo) de que fe nbrervem toi dai fabula* dIío trata-
certai cuufai , que Horácio dot antea por outroa Ef-
nota d!verem-fe indulliiu- criplorei , oi quael com
famenie eeitir. Na feguin- raião piopriamente fe di-
te nota acharát outra ei- gSo fer teur. A Ilíada «
planarão , qxc he quaH de por exemplo de Homero ,
lodoí' oi Interpretei. não he hum arj^umento
lit Pr aprii tammuniii dt- cotnmum , mai bum argu-
etn. ) I. h. Rtt valsartt mento [á por elle trita»
ii/irtii vtrtii tnarrart , do , e pioptio detle. H*
ou humilt Thíma tam U- poia coufa diffictilloli tra-
failaU traãart i Keferir, tai , e ornar taça *rgu*
contai ai coufat eulgarei iiientot eomniuni , e nãs
com ptltvraa erudttai , e tratadoí , porque cflSo ex'
difcretatiou tratar digna- poHoi í cenfura de todoí ^
mente hum «fliimpto bai- porque o Foeta nio lein
TO i huma matéria humil- * quem figa, nem imiie i
fie' ou como (t explica o porque todat ■! coufat d*>
l;, GOO^k
4« ARTE POÉTICA.
Rcãiài lliacuB cirmen deducit ia a&ui ,
Quám li profwrei ignota indiâaqu« ptimut. t;9
Pu-
mitits , dt tnti» fut ia* fiTtjãa fer aJgama ctafa eam-
mua , n geral, E ta , i Pitta , maii attrtaiametf
te dedmjrii ia fítada dê Htmtre algum affampte jue exf^
nhai ita Jttna , i» qut rtprtjealar ariumtnlet Ji dt
\ fer unidM , t ttgidit mo
invenlidai. Do qu« i
cxpofto Te podem deduzir
tnuitoi Tenciíloi , on intel-
ligeneiai. I. ° Dar ■ «iTum-
pto* gene* ( c qae podem
Gonrii ■ muitoi Iium ci-
iiAcT nrupiio , e qu« o*
•rpecifique. It.« Dar ■ tí-
fumptoi muito communi ■
! c«d* bum pôde
( t»l,*
nado
r den
jide.
* Dar 1 peflbii de ,
n imtginiçao ciiaAcrej
muitu panUuUrei, coítu*
mei muito erpecídcadoi.
Exemplo , com que Te con-
firma o que afTimt fe diz.
Tu poent no theatia a
bomem j1, lo qual dás por
cariftet ■ prudeacU , fe tu
o imifitiia t o piaduiet de
tua cabeça , por maia que
te cancet , nía Ibe tfaiáa
nunca efte caraâer de pro-
fciedade , pFtprii , que e1-
t teria ( fe tu tomafli*
hum hetóe conhecido jk
pela hiftoríi , ou pela fa-
bula , Como I7l>-ffei( poc
exemplo. O teu quadro te*
n fempre o ai de hum
quadro de imaginação ,
• nla pintirit fenio •
prudência em f<nlt '«"•*
mmi*' Forque , aíGm «>•
objedo Gngular t
aílim também o miíor Jau*
vor da Foelia , como ad*
verte Gefner , he quando
fe pinta hum objeâo fiii>
guiar , derempenbando n
Poeta cem aceito o feu
argumenta , &c.
iig Refíiks. ) I. h. On-
fiilt.ui I maii conSterada»
mente , com melhor con*
felho.
Deiueh.) I h. Infciium
prtiucis ,
, a>j(i
r lá.
Remiu íliaeum earmem
ieiusii- ) Obrarii melhor
fe poiecca em Scena hum
aflunipto , ou argumenta
tirada da Ilíada. Porquan-
to eHe be o primsiro Poe-
ma da Homero , t hum
abundantiltmo manancial
pira muliiplicadai compo»
fiçõei I como juftamenc*
obrer*a PUtio no L. IX.
T>t Rfpl. ondv chama a
Homero o príncipe , « mif*
ti> d» 7n[cdU|
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
privM< juria «rit , íi
47
Public
Nec circa vilem patuluinque moraberii oibem :
Nec
taa Imagiinfã» , * âtfttthttijffg , dti ftitfi Mti agrrm
ntnium tuire Pttl» um fúliadt. A mtmirt it faxfrtt
tua prtprU , -4 fariUmlar Aania mattria fi Juitéa , a
txfift» f*r fUtrtt Ptetai , ht nZt Jtg»}rtl atm a trt
1(1 Puílica mettríe* )
Rnm ilTumpto eonhtciJo,
já t»udo , ou na Ilíada ,
ou na OJrflca.
Privali jaris erít. ) I. b.
PUt qutifi tua i como ea-
plici o antigo ircoliidor ,
Ssrá teu próprio i pert«n-
cer-t<-ha a ti propnimcr*
t« , Inventando humi noTi
a dírcrcta JitpoQ^ão para
O haverai de tratar.
Eâei argumeatoi publi-
coi , e conhecido! tãn 4
liiada, a OdyAe* , a The
balda i c outrat Poemat
doa antlgoi g porque todoi
podem tomar dellct Poe*
Diai art^umento) pata a
compDfii;ão de Tra^cJiit.
PóJe-fe tiRibem entender
efta miteria Ter iqnella, que
antat Hoiacio chamou com-
grumento , do qual nenhum
Poeta ai nda tangou mão
para o tratar,
i|i S\ ate tina viltm ,
patulamfut , ftc. ) J. h. Si
itee cirta Iritum a/fut
amniitti txptliiam , e" na-
Juni i tirca Jtritm remm
tuifut tioiam j f« não te
demorarei em hum aflum*
pto trilhado , e expofto a
todoa , e nfk t Te não te
«ittteiei em kifin cUculo
òt aventurai 1 de epiTodloa
«ulgirti , e ]i uTidaiiou
tanibein , niio rejuindo par-
fo a piRb , como em bum
circulo, 01 epirodioi, it
ficqõet do Autlior , de quem
tirai o ttu alfumpto ^ o «ju*
pouco monta , par ter ob*
via, patente, • fácil a to«
dm I poii o maior touvot
c attilicio do Poeta efti
em imitar de modo qu«
tudo o que d'i , pare^m
■et leu , c propilo I !. h.
inventado por elle. Úrtis
pódc tai— d«ut^rentidot. i.
A ordem fejuida, • m«-
thodica de huma Fabula , ou
de buma Hiftoria i 11. Hum
ctrto Livro Ciego, chamado
ÍTCuíí ^lUll^í>í , i. h. Or-
Hl Epicuí, Epieui Cjtltu ^
e» Circului Pattisai , que
contém a continua^io , e
Tcrie de todai ai Fabulai ,
i. h. hum certo Tyftenia da
Fabulai Pocticai começan-
do defda a Theofonia, co*
mo dia Proclo , in drt/-
ttm. p, *. I atj á volta ds
UlyOci k Tua Patiia ; e d*
todoí oa aflunrptoi que f*
podiãa tratar ; elle tambcoí
cumprehendia oi varioi i •
dívetroi argnmentof doa
pQcnaf , inuitai litftaiia*
cGoo^k
4t ARTÍPOETI
antigit I « hum certo com-
pendio dai Fihutii Poeti-
cai. Admotlla polt Hora-
çla não Te derecem tomar
,oi argumento! daquelle Cir>
culo Épico quaG do mcT-
mo modo ( como nelle eRa-
lião «rciiloi ; ili«a que fc
ciefcei
dt-íe '
limplezr
ixpÔT de huma certa feri*
e circulo , como dii Jou-
«ney . df nir.iqao invial.
« ob»io , no qual fe refe-
rem «a coufia 'lefde o prin-
cipio »*i ao lim , conToi-
me eitat
erhtm , Hgnilica, eierrart a
prtpajita I Tahir , afFaHarfe
do Teu alHimpEo i ufar de
digreftáo.
Míratirií.) I. h. ruíiiMt
ttmpui taum tan/amit i
gaftarái todo o tempo.
Orbem.'} i. h. nyiiXOy ,
-rrfg/oí"!)». Al fim chamarão
■ comprehenião , ou com'
plexo de toda a matéria ,
deduzind4-fe a Metaforr '-
nzío te artúe eite defeito
na Phar/aIU de Lucano ,
o qual cfeteveo ancei a
bifloria di guerra civil ,
affim
Ali
Canãífiairl , Poema do nolTc
Poituguei Francifco Rodri<
guei Lobo. E par ilTo eham:
Hoiacio viUnt O* feluluit
trtetn-- he viUi vil , por
qu« nelle não brilha nen
engenho , e he fatulat
amplo , largo > catenfo
porque Te difunde larga
mente , e fem efcolha, He- brait
íbIIo julp que êriem quet mhf
dignificar qualquer epífadi
e tudo iquiilo que fe aju
ta além da mefma mater
argumento
fifliio
, pui exemplo (in loj ou %\n
%0r-
merma
Gruter em huma certa Inf.
cripqão Grega interpretou
mal nEgiDj^ÓK/KH» , quan-
do vertes undifue viãtrem,
devendo vericr ia Circo vi-
ãortm. PíriWui, -nrt^íOiToí,
o Feriídt , ou Circuit en>
tte oi GregoB também qucr
li^nincar o complexo doi
quatro Certamei , ou Jo*
got fagTados,que fc celé- -
Ikiti , o* Otjmpioi , porque
Ipeaaculoi Te cele-
hunt apoi outioi ■«
fe renovavio pot circu>
í e poi iffb e
feCn
cGoot^lt^
A R T» F o E T I C a; 49
Vte vcrbutn v«rbo curabis reddere , fidUs
loterpTes : nec defili» imitator Jn arãum ,
D Vn-
tom , ntm m firit iti tfi/tiits , t iãl toufas taet foaa
vnigãrminte ft rtarrãe i atm lamitm precurar iraiv^
tir palavra par palavrú {litiralmtntt) têm» fitl trúi»ã»r
Fcfto Te dit ter veneída
o Período a^juette que «■•
trou niqucllei quitro Jo-
£01 , • em toiloi fícou ven-
cedor • «nim Fedo. U Gy
mnieii ctrtatninihut Perihc
iíi vitije dititar fui Py
thia , Ifihmia , Nemía , O-
tfinpit vicit í a circuatlM
ttrum fyeâaeuhram.
I!) Curatis. ) 1. h. Infti-
luti , Bmprebendeijii.
FUmt Inttrfrtt. ) Coma
bnni lie] Interpiete , que
fc cinge ji letn 1 expií-
Riindo todo! c Eida huitii
d«i fenteiiqa* , e todoí >
e. cida hum doi penTi»
neitoi doi antigoi Foetaif
■01 qaiei piereitdci imitir.
De palTiseiu nio(ti;iHor*cío
Íiil h]\ a obrigação do Gel
tad^âor, oulncerprelr ; e
adoerre que não' devetnoi
ítgait Gomo fe foffemoi
interpretei , oi Authocei
que noi piopoieraoi imitar,
ou de quem tiramoi o aSum-
pto paca a noSa compoli-
^io ; mai intei tiremot dai
fuat fomei com jutio , e
a noflo arbítrio quanto noa
patecet , e do modo au«
timbcm jilgarmot. £lle
nei : íitt cíHvtrti tx Atti'
tit Ut interprts , ft4 ut erét
t»r , Jtntentiit iijitrtt , «*
earum fermit , tanfuam fi*
gttrii , vtrtii ai narram
cgn/aituáinem aptii i in fui'
laj Hffti viriam prt virta
neceffi hatai rtáiere , ftd
gittul vmnium tirhrum >
vlm^Ht fervàvl , nin tnim
ta me annumrrart leSari
pulavi tptttere , /id ta»-
ftiam apptnitre.
1)4. Ntc defíiiít imltalíi'
iit arãum. ) I. h. Nec mmii
duram Ugtm tiíi imponei ,
finguU fcilictt imitandi j
Nem
cirii I
lal a
perto por huma rnlitaçao
fecvil : nSo impoiÂi a ti
buma lei tão excedi vaine(i*
te dura , certiiiiente de
imitar, kc. O Poeta di«
que Te devem evitar Dão
Tumente ai expiefiãet , •
os penramentoi dnt qu*
tt Imitão, inai também a
oídem que ellet derlo aol
TuccelToi I preterindo tam*
■ " teia»
uicai (
vitar «fta I
nefrao
mie lho
«ro dii pi
triiladava Jai QiaqÃei de
^eUiiti , e de UeraeAht-
■ dif.
ficuldade ■ i. nÍo deve vet«
gonhofamente ignorar, ou
contundi! a divecfidad*, •
diffeien^a que ba entre ai
Liii da F«t£a Dumadfiai
1;, Goo^k
ío ARTE POÉTICA,
Vnde pedem * pioferre pudor vetct , aut opern lei.
XVJ ^"^ ''c incipies , ut fcriptor * cyclicuj olim : i (S
FoR-
»e«i ptr hum» tferupuhfa Imitú^ãa tt ttiux,irdt a ku-mlugtr
tSi aptrfait , ítait nã» ftffai Jahir Jem pijt , e Jtm fúnf-
Ç-edir , t futtrar ai ttU d» Puma , ya« emfrthtnitfie,
aaiiem atuilt mtms priutipiarát r Puma , tam» tm
tMtrt temp» f*x ^bm Vut» CyCíie» • Eu cintaiei m
e dt Poeíi* Epict < !■ de*
«• logo r*ber , e dettrmi-
nar-fe ■ trocar muitai coa-
Tii , e infeTic algumii de
tio*o , « fingir oatra) no-
lat que ião propriai, •
ConducíDtei para a Trttge*
dU I ). não Te deve «Clrei-
tar, c einfíi r i goro fam en-
te ii invençõett * penfa-
mentol do Poeta Épico ,
T. f. de Homero , a quem
imita. Hoiacio allude nef*
te lugir cercimentc í Ce
brinha , de que falia Efo-
Bo na Fabula , a qual
inconlideradamente faltou
dentro do poqo , feguindo
o exemplo da lapofa.
r)f Vaãt ftã»m prtftrre,
tfc.) Donde nia polTai fa>
hit fem te defacteditat ,
I pTofe;uit por
do 1
■íotar
i Poe-
fem olfcndet
tn*. Praferre tem
accepqoet pelai leui dout
nominitivot i Ltx eperii
vitat preftrrt ptãtm t Tu
nía pódei profeguir poi
diante Tem olFendeT Bf re-
grai. Puthr vétat , c tu
não pode* tettocedet com
Al Ediq5ea vulgarei , •
•1 MaaufGtitoi coihAgIúL-
let Bllaqo , « Larahino lem
referrê. Parece que Horácio
liíera longa t primeira Tyl-
laba era rtftrrt. Ha edito-
re* que inliUein em que fa
deve ler ptáim prtferre , í.
h. ín cHflt Itcnm /aiirt , anã
de mlíirilil prúgreái JUftttati
entrar para tal lugai, donde
não polTat caminhat maia
para diante. Tal he a li^io
de eefner, de Bitteux, ttc
Poeta jendo prtftrrt «•■>
tiníia na matavilhora Alie-
goiia da Fabula da cabri»
nlia , a quat baldidamant*
tenta, e faz eifot^oa para
fubir, e Tahii fdia do pa*
XVI. Çiml ãtva fer hmm
jajla txariia do Patina t
etnSTma-fe tfte preceil» ctm
1 exemplo ie Homere.
[)â tiic fie Íntipiti.)^t'
Gommenda Horácio oeAa
preceito qne não feja M*
TOfante o exórdio , qual tae
Poeta Cycl"
I abra.
I «■
Poetai Epíc
Tragicoí , ftc. Contra sfte
Preceito deliiiquio Enaci*
na fu4 Acliilleida , e The-
biida , e Séneca na Xtaa*
de . kc.
cGoot^lt^
ARTE FOETICA. fi
fmUr, ) Na *tTdid» te Interpretai hc ■qnelle ^a«
■nveifonhatíi de abri t mio pócni *ai veifo toUi a vidi
da obia qat emptehendef- de hum heide , aflim como
o fct Nonoo em fuai Dio-
Operit Itx. ) A tei da
Obra, a quil na verdidc
cHa exigindo , que at ul-
timu cour» conTenfaio ,
• Fjtjio harmonia com if
ptimeini, t qae leva
nyriacii , • Antimiaho ■■
hiAoria Thcbina. A ex-
Slici^lo defte termo nada
II ao texto de Haiacio.
Balia Tibei que Horácio
cenruii aqui ot Poetai qu*
toda ■ obra pelo mef» faiiio Terfoi heiotcoí , cu*
no fio. jo principio eri ridiculo
i|< ScrífUr tjílieui. ] por não Ter eanformr ii
Hum nio fei que Poeta regrai da Arte. Hivia Poe-
Kpico charlatão , chamado tai , que Bmplitmtnte , •
Íor Juvenal , c Marcial tr- Tem artificio aljum toraa-
ittlu , o qual ciatara *io o argunieato dot Teul
pelii praçat , e noi ajun* Poemai do Livro intltula-
tamenioi ui «tiroi , ou do , Cjclai , ou Oriii EfU
Ihipfodiai de outroi Poe- tm , nu Curfus Ptttieus,
taa , uu o Teu Poema com* Cyelf Bfiea , ou Curf» Ptf
podo d* pedaço* de verfot tieo ) no que fe poicatio
tiiidoí deftai , • daqaellai maia como Fabulidorei ,
Pocfiaa fem inaii dífccmi* do que como Potta*. Affim
Algnni jutcío que Hora-
aio deCgna o Poeta Anti-
macho , da quem f>a men-
fio Cícero i« Br,tt , mai
fem maior fuMdamcHlo i
porque o Faeta Antimacho
efcrevro i guerra de Tlta-
bit a que fui multoi annoi
. guerra de Troi:
• aftc Poeta
n Ho>
laiio reprehende,
II ( efcraveo a {uerra Tro-
iana < maii, o principio do
Poema de Ántimicha i co-
mo nof teftilicio oa Êrco-
líadoFei Giefoa, come^a«a
iSm t = Dieitt Saturnil
hvis magni filiae. O Poeta
GycUco I feguado aluani
SerlfitT tjeUii
Poeta GhaTlitío , digno da
fe contar antr* oa farcif*
taa I etrubãea, que fe oc*
cupão cm faiet ligeíreiai
de mãni , porque rectiava
pelai Pfifii , • luai faul
«erroi nii rodai , e ajuli»
tamenloi da gentalha t
muum; , t. h. circulai ,
ttrina I Ou be finaloienta
o Poeta Épico , que toman-
do para o feu Potma «■
epifodiol vulgarli, a tri^
Tiaei , ajunta a hum bri*
lliante , • pompofo eior*
dio , como CD) Proverbi*
fe di> , hnma rqania de ra-
mendoí , c de rcialbot foi*
dido) I i. tu «ifat I e pa*
cGoo^k
IS A R T E ? o E T I C a;
FORTVWAM FRIAMI CANTABO ET NOBIEE BSLLVM.
Quid digDum tinta feret hic promifibr' hiatu ?
Pat-
■Tcnturai de Piiinto i e a Amora guerra. Qm emn^
tard efie Pftta na ttnlinuafãii de hum lai eterna ■
Jae etrrtfpíndo a exeráit lâa múfníHto , € ftmpafs i ti
. fue promtite , ao f hc partft , eoajai granáti , t ««-
ravilhejat i Ptrltn ii mtntei , ãanie horríveis urrts ,
da<;o) de verTad faltat de
fcciteza , « ditnoi por i9b
d* todo o derpr«zo í pot
quanto Heinfio moAia ^ue
eftet taci Poetit Epícoí
foúa cbamadoa C^clicoí ■
porque ufavão de frequen-
tei Epirodloi i e delle taof
bera fabemot que Mevio ,
náo Poeta , ao qua[ Vírgi-
lio .
indem
I Eclosai , efcceva.
ra o Poema da Guerra de
Tróia I em que referira fe-
fuidimente, e por ordem
nethodica a htAoría de
toda a vida de Priamo ,
defde o Teu narcimento atí
i fu* morte
Poen
. Po et
Mevi
leftc lu-
gxT critica Horácio.
For furtam Priami eantaío,
49* vetilt ítUumi
Virgílio Ecl. III,
. . , Non Iam in Irivíís
ia^S* /oleias
Slrdenti mljirum fiipitlS
difperdtrt tarmen i
O Pjdre Sanadon preten-
de <
: Hora.
allui
StaOmo , author da pequi
ordirm doi tempoi.
ci-ditO) >i Rcç5ci de Priamoi
Celio Bodig. L.XXVIIf.
C. X. diz que elleacfaaein
a nota Comedia chamarem-
fe eydis oi lugaiea , ond*
fc vendiáo 01 efcraeoi i «
quiçi também onde fe »-
S unhão k venda outrai coa>
II Coirobara*fe efte peil>
famento com o que diz o
Bfcoliador de AriÁophaaei,
efctevendo que o kukM»
de Aiheiíai era hum circ* ,
pti^a, ou lugar, onde fe
vendia caine , peixe , &c.
Confira-fe o que diz o eru-
dito Cafaubsoo em Athene»
L. VII. c. lil.
117 Farlunam ) Sobentea-
da-fe , malam. Efte exordlo
do Poema de Priamo , C
da Guerra de Tróia be fo*
biemodo íncliado, Aci
i)t Tanto hiatu.) Ltte-
ralmente. Dfpoii dt ler . «■
terto httma tSa grande !«•
ta. i. b. Depoie deAe porn* .
poio piincípi* , dcpoU
deftai magnificai promeffa*.
/Ao pronunciar Cantatt ^
e Notile fe faz liiato.
PetJio ruminando efte lu-
Íat de Horácio efcreve af'
m no principio da Sat.V.
Faiuld ftvt-motfia ptlutKr.
kUni* trtgteéê |
cGoo^k
ARTí»OETICJt }(
'•fturiíinl montei , nifcerur ridJculut mui. i
V"» moiY^ hemutum multe "■ — '
Won fumum ex ful^src
C* urbet.
, Tcd es fumo á*n lucen
conquTfti
M difiereaie* coflui
^11« df Troi. . Mtrco m„it.. n./ge. / i
f«* *M>* «» «;.««,/., /„„„f, , „,, 'f^ j^y^ ^y
■ . . .aut punui rttajli
farmiah tffnt
Tngtrit , ffc.
3V wfBí Mhelantí , ciftti.
turimummffacamlnt,
rtllt frtmit vtntei , (Ti.
Nec fcltpps luaiidai inUif
dii rumptrt tuteai.
»J9 Parturiuni. ) i. b. Pa-
wfí meâHant»!
■ Oulio
I Pflrt
*ní , i. h. Olim míditaian-
tur pmrert He' hum Pto-
verbio tomada dat Gregot,
pomo noi cnJini a intiso
■Icoliidoí, contri iqaellf ■
quefíiem grande» othn-
ti^õe* , « promcrii ( e de-
poit de oídiniriú , nids ,
uu quifi nadi cuniprent }
e tic tlndo efte Pro*«rtiio
dai rabuUi de F.fopo, que
Fed» affim ««plica , díitii.
do L. IV. F«b. XXII.
*« /eríptttBi eft
titi ,
Çai magnt faurn minarii ,
fxtrltM nihil.
14a B!e. ) Hofner*, qut
■flim ptincipiou ■ Odyirei ,
■ - h. tâ Aventurai de Uljr*
fesr A' iS-gtí fiOi ivvtTtt ,
íiaía . Vt. Dic mihi, Mu-
U . firam , «c.
Qui nil meJilar intfli. )
Que nidi dirpõem , ntdt
•[ranja fe ala muito eon-
Jideridamente. Mellri nt(lt
lugír iignlfic» empieheif
der hum pcojeâo , 1 ircin*
pRTtet I no que
Hom
> he «dm'
lhe
efc»pirío ai*
cGoo^k
U ARTE POÉTICA.
Cositat , ut rpecrofa dehinc mitacula piobiat .
làntiphatcm , Scylbmque , & cum Cyclóp« Cbatybdin ;
Nec
Wtfmê fumt h*mú lux vlvé , fo* ê/e'ar*et *fit txsrdi»
máiifia j fará dtp*it iaful faifr apparittr muitas p*r-
Uattjat ataravUhai , átfcrev.ni» Ántifatei , ScytU , «
CiiaryUU cpm t Cyejtpt Príy/emf i Ntm frintipm , túm»
tom
inferta bum fn^o
CllF
I de n
duração. Pot compinqia ,
Í< h. Oepoii de principioi ,
• pramefT» brilhantet iiao
pifli 1 tMtar de objeâoi
infiinlficintei , c de ne-
nhum mececimento i mii
antet depoii df hum prin-
cipio lenuCi emodcAo co-
mera a eapâr coufai siin-
dci . e mui brílhiktei ; kc
Miracula. } 1. h, Ilt$ ti-
miralisntm mavtntes ; cou-
fai mirivilhorii , que mo-
vem a admiração. Em quan-
toi peri^ot poit não vem
a cihir UljrOei , iriat coni
quanta lirtude , e raçract-
ãatle oi vencEo , bem que
'dífficul>oriii>ente.
144 Ctgitat. ) I h. Anime
Ba Tua
■nde , ir
□ nl^der
i4{ Anllphaltn) Antíphi*
tea , Rei dos Leftryg5«i,
co/1:um*Ts comer homem ,
• habitava aquelia parte
da ttalii , onde fe furdou
a Cidade de Fnrmiai. Sen-
do levado UlylTea por bu
leAidB
fusa
^raiai, mandou trct doi feua
compinheíroi 1 eziminic ,
e explorar aa teriat daquel-
ta Kegião. Antlpbatca aii*>
batou a hum deitei trea
«aploridoret , e cruclmen-
te o devorou lo^o- EAa
hidoria refere Homero no
L. X. da OdyOei.
Styllamfn* , Vc. ) Scflla,
e Gbarybdia aio dou) Tot*
vcdouroi , ou redemoinhai
d'agua na aftreiío , e ma*
de Sicília , huni defronta
do outro ; of quies engu»
lião navioi. Homero refere
cAa bifloria no L. XII. da
mefma OdrlTea. Oa Poetaa
oi reprefentáo como doua
monAroa hortlveii > cingi'
doa da caena que eSão d«
contfnuo ■ ladrar. Aflim
VÍr;!I'o En. III v. 410.
Dexirum Scylla leias, laf
vam implacata Charjhiis
Oijidtt : «t^ut im» iarathri
UT guri!iit vafiti
Strttt itt 0^'uptum fluSm* ,
rurju$qttt Jut aurat
' Eripit alltmei , ft fiãtrm
Vtrítral Undtt.
At Scyllam cafcii tthíM
/pelanca latttrh ,
infaxa trahtntem.
Prima hantinii fatits , It
pulchrf pcãitt virg»
Putt tmuí I perima ia^
mani cirpa'* príftis ,
DtlphiaUm tauJas *t*n
cGoo^k'
ARTB POÉTICA.
Nec mlitnm Diomídit *b intcrítu Mclugii
fMtrtt Pêtt»t , ú eaattr i i
/m pãIrU , r»mtntatii»-j* ati
Confir«>ri • noOb Honcio
Od. XXVJI. L. I. Cícero
contr* V«irei i H«e iiftfiitr
ntutii Vtrrti , fuim SsjUa ,
1»t4 mult» ft pturiias C
tnai§rHm* tamtnt /■Ki>W*>
T*t.Coníítm.U ViriiliD, Ecl.
VI. ».74.
Cum CttUpÉ. ) O Cjrclo-
P« Volyitmo , Kti doi ou*
tro» Cf Glop«i , o quil , fe-
cundo refere Homero no
L. XI. d« Odrdet , deio.
lou r«i* cnoipanheiíot de
Ulyffe* I porím elle em
defpique llie cavou o único
olho que tinha Ditefti.Con*
£n-r« EuT^pidti na Stt)-ik
dúCyclúpc , e VJrgilio n*
En.III, « éao., onde defcce-
le com multa elegância t
pintura deftc bonivcl Gi-
. 14< lUdiíam Diêmtãli. )
Nem repete ■ vinda de
Diomedea defde o tempo da
guerta de Tioia , nem vai
buTcar li de muito lonçe ou-
tra alguma naiiaçio. Oionie-
dei depoii da deAruiçãOi
c conquilta de Tróia, vol-
tou para a Eiolia , região
da Grécia. Horácio , «nfi-
nando com fabedoiii -, def-
crevc com a mefma «le-
Sancii o artificio do Poe* go% dfpoii de Achflle
ma de Homeio. ConGi^fc
Virgilio Bn. XI.*. 941.
Horácio oeile lugar cri-
Uca ovtra vei tacitamente
14<
Ncc
'í«/» d* Hlimiiti farú
w ttmf» 4» wuTtê i* M*'
Antímaclio , Potta Cfcll*
CO , o qual , começando
pela morte de Meleagro >
efcievco o feu Poema fo*
bre ai iveatur» , c «inda
de Siomedci pari • fna
pátria depoía da |ucrra de
Trota, «uja mateiia efleii*
dco tanlo I que cncheo 1
como ohfervB o antigo Ef-
coliidoí , vinte c quatto
Tolumei primeiro que 8-
leffe chegar felF Capitiei
tli i Cidade de Thebai ^ era
cuio número fe acbon Ty-
deo 1 pai de Diomedei , di
quaei todot combatião The*
bai, e Theoclei em cbfequio
de Folynicei muiio tempo
•ntei da guerra de Tróia.
Homero porem não ^ome»
^uu >f!im , havendo de def>
crevcr a volta de UlyiTea
para a Tua p;itiia > r<m »r-
iitur ai InUrltm , Ve. Ef-
ta Hifloiia de Dioniedea ,
• de Meleagre , veji-fe cm
Diodoro de Sicilii , e nai
Metimoiforei de Ovittio.
ConiiTa-re o noffo Horácio
L 1. Sal. V. «9.
Vitmidit. ) Diomedei ,
filho de Tfdeo , e Bei do
Etolia , o inaii valarofo >
e bravo Capitão doi Gte-
Tioi» ,
irritado peloi anioret de
Tua mulher , fe retirou i
Apulha para a coite do
cCoO^k
(1«
f6 A R T E P O E T I C A.'
Nee fetnino belluin Troiinum ordltUT »h ovo;
Sempec ad cvcntum felllnat,'6c in mediai rei,
Non
Utgrt Í rum tlt peuft etmt^» o guerra ie TV>m > de»
iaxjni» Jeu txtriU dtfde at dtaf fv»t dt Leé». Ctrrm
frmprt ligtirt a» fim it f»a acqãa \ e trreiata fea»
ouvintes fura « mei» ãa nerraçãt dos Jaeet^ti , ttm* Ji
Bei Dauoo , ond« it
fceleceo. Confica-fe i
V. do L. I. Tydeo , itralo * Heltni , que foi
de Melea^ro foi pii de
Sioinedei i Meleigro rri
litho de Eneo Rei de Ca>
lydonia , e de AlCbea. A-
penit nafcitto , *to fua mái
Jtlthea ■■ trf) Patsu pof-
tit ao p^ do fogo , e ten-
do ni mão hum tíqão >c*
cero , fatit para MeleagrO)
poi dependei delle a fua
vida t porque eatíníla o
tição , havia de moncr :
leiiradai «t Pircat i Althea
ap»gou o liqio. Crerctndo
depoii em idade Melei^To,
por otut» de hum javali
^ue etie inatira , ruTcítada
hum
feui
ti 01
mãoi
de AI-
*he
Tua
nãi
Mele-sro o*
«lltOU 1 o
4"
r<ib
mi;
rpo
Ilda
de renti.
:a , 1
ide o
a faial
tiíá
nfum
do elle
pelo
"f^"'
'""-l
fe CD-
tinct
e leu-
n refere Ovidi
Viri. M-t.
147 Gtmlarattv». ) I. h.
4 parta htdat \ Defde o
pano de Leda. Leda , mu-
lher de Tyndtco , Kei de
liicunia , de Ceu marido e
^ Juficer tniiiforiniilo em
_. , de Troi- ,
outro CafloT . e Clftemnef<
tia \ iic. Til foi a ficqSo
Poética , e MytholoEÍCi.
Nefte lugar ciitisa Hora«
cio a Slinmo , author d«
pequena Diada , que come*
qa ofeuPoemi peloi doue
ovoB de Leda 1 e louva com
f^blimidadc o artificia do
Poema de Homero.
14I Semper ad tvtntBmt
ffe.) Logo fd encaminha
i citaftrofe , t i fo1<ii;ão
igíco da Poema
força 6|níBcat'
_ ;atat nefte laja
Logo principia pela >r> |
e lixa de Achillei com
^Igamcmnon , e conta o*
demait aeonteoimenioi fe>
cundo feolferecem aa coi»>
runâuiai , ou totalmenta
01 omitte , affim como o
mermo Poeli obfeivou na
OdylTea I e affim reporta»
também todoa of bona An»
thoie* dat Fabulaa Epicaa ,
• Scenieai. Virgílio poit*
imitando Homero , princi-
pia a fua Eneida pelo ub
limo doafete annoa, peloi
quaet Eneat andou errante 1
ino he , piinctpia pela an*
1;, Goo^k
ARTEFOETICA.
Mon Cmis ac not» , auditorem rapit ; & qnat
SJerpviit tra^ati nitercet* poffe , relineuit :
Atque iit meniitur , fic veris falfa rtmircet ,
propõem
, co
meqi
lofo a-
qutlU m
ermi
»cq
i» *IAa
cm n mi
cfma
'.'f
rofeguii».
do
< feai
tllti Jtnitffiitt, t tfiiviffem infiruiiti tm as mattrUiM i
'' fur tratM i * ^§a tnt fiUatit tuáa » fdf «3» *ifti^
ntm Iht parici pedtr-ft il^r dt mantira fue ptffa tri-
lhar t itir-fahir ptlai grafas da Ptcfia ; e cem lai tHm
filio mifiur« tm faai. /itfõis t f'Jj» tcm » vfdadtl-
'*! fMê » principi» , » mett , f fim, tudt ptr*et ptls
no , cm que o Capitão Ft]r>
tioltvado dat tempenidM
■bordnu it coltat de Libf t ,
• rtndo ipprcrentado a Dido
Ai I «fta Riinhi ■ nirruijáo
d* fu3i iventurai , t do que
padece» aoi feii piimei-
lo* >Bnaa. Hoitirro no pria-
ctpio da OdyOca pcopõetn
o confelho doa Dcofei , e
B Tcu decrein pan Uljrffei
{*' Tclticuido i Tua pattia )
* ifto com t«t artiRcio
dito , qu« patec* nada fal>
tar i narri^ão. Efle precei>
to liolou £nac!o na Tba-
baida , por ir bufcai de
■Buiio loiige coufai , que
anontda ^ e pouco ou nada
accommodadat. ao afiumpi
a pe-
nai, e de paflagem deveria
tocar, para não faltar á
Stavidadc do argumento
14S £t Mediai rtM.y Para
B forte , paia o meio òof
fucctlToi , e dat aventurai
do heióe , que faz o ai-
gumcflto do fcu Poema i
•mtltidaa poi) aquella) cou*
faa que precedSrão a acção
f [incipa] I cyja sanarão fe
rcuottinci
põem de parte , defere ,
ou toca de pifTagem aa cii^
alhetai da acqão principal.
Con6ra-re Micróbio L V.
SalMrntt. Cjp II.
I4f Ifcn JitKi es nttat.)
J. b. Qnaíi iam auJíitri nt'
lat tjjint fraittàtateii com»
fe o outínte «AivelTe in-
Hiuido , e capacitado d«
maii I porque oi principio*
devcm-fe fippòr como ji
fahidoa. Veja fe a Nota
precedente.
i{0 TraSala nltifctrt f«[^
/*. ) Que tiatando-fe pof-
adqui
r lug
fu
lafoi
que tom
ifi Ua nuttiitui, ) Sabi
fingii tão engtnhofinKnte ,
imagi'
fe prende , •
une o looo > porque & con-
textma não fe fiiina t«di
cGoo^k
^t ARTE POÉTICA.
primo ne médium , nwdio ne difccep^t imum:
XTII Tu , quid ego , & poputui mecum drlideret , audi.
Si
/no harmonia ftrmmr hum ttdt p<rftítt , t it hum*
Kífma naturixa. O' ta Patta , fue tjtrtvei Ptifiai Drs-
viatieat , teve » fu* tu , e a Pavt tamigt it ti itjt*
jt , j't fuertt captar a itnevtltneia it tjfi&aitr , f»t»
fH« tacantad» attcnia tuai Tr-agtiiat , t fut hãfã i*
na verdide , mie m Teri>
irmilhinq* i pnr quanto oi
Paclii não itCendem ramo
•ot Cueetffo* , e aoi fiAoi,
Inai ao que Teidideirameii*
te poderia acontecer , e
cnn Titáo Te deveria f**
■er. Todavia he melbor que
ao menoa a acção piinci-
Ial de todo o Poema , e
quit ai outrai Te refe-
rem, na verdade fiiccedef<
fe.
A Ficfjáo poíi he como
a «Ima da Poelii , fegundo
o que no* e>(in* AnJlote-
let na fua Poética. Affim
M» Eneidai de Virgílio ha
DiuítH coufat de ficção,
e de imiginativa do Pae>
ta I paia confta ao cecto
-que Eneat , e Inteaoren-
trcgírão Tioia j que Enia
> fora
1 AFric
C quí
J>ido depo
Teu marido Sicheo
com cafiillimo po
A efte luiac pertence a-
qwelle preceito de Scali-
gero, L. III. e.-XCvU.Ar.
guottnlttiu /umttidam eft
trcvij^mmm i illud^ut maxi-
me variam multiplexim f*-
titnáuia.
XVII. Ampna Htraclt a-
girm eam maitr iniivU»»-
f3a , * par parttt * prtetl'
It , 1»* a^-ma prtpSz "*
geral fairt a Ethetefia t t.
h d ttrea it iecèrt prtprit
iti fujíitat , t de Juat ida^
dtl , t ctfiumeá t l»al prtt
eeilt /e iive defempenher
tom teia a txeeqã» , t it*
i|) T» fuid ega, tff. )
Note-fc a maiaviihofa arte
com que Horácio recom»
meada o derempenho , com
que o Poet» fe deve por-
tar em tudo o que tcf*
peita k EthopSa.
Fapulus mecum dejideret.)
I. h Ae^»i atqae tgt ex*
Jpeãet I qual feja a eipe-
âa^ie do povo t ^ * >ni-
nha funtimente.
Aiiiaea mentntit. ) I. h.'
Dinee aulaea ítventur i até
que fe levantem , ou fe
tirem at tapeçaria* j ou «
até qoe fe acabe a tepre-
Tentação do Drimi i cot>
rendo-íe a coiiioi , ou pati-
no da buca do tablado i
ou , att que fe completem
todea ai mutaçõet da Sce-
ne , como fe fazia n» Ee>
çia theatraci , em que ha-
via maquinai, ou cumo fe
dit , tnmoiat. Note-fe <)a*
o* antigoi GutHÍão oe tM
cGoot^lt^
A K T B P O-E T I C A.
Si pliarorii cgei lulaci n»mn(ii , & urque
Sefluti, doDeccmtot, VoiPLAVDlTE , dkat i
jGuiii «uiuiiiue notindt funt tibi njorei ;
tJLir ftnlMlê , mli fut ft Itvanlt « p»nn» da Jttna , «
hiftriãt tant* , Appliudi vút l lu ãivirát principat-
■mtnU txfrimlr , t ie^gnar têm iiligtnciã ti ttftnmtg
f'»pri»í it taãa id^dt , # dtfcrtvtr ttirt exaãm dittf
fim , t ftm eanfusi» a initlt , t f»ix3et vdrw dfi
Madof , ou rccnariol , em hum dot r«pierentiiit«i J»
<|iie teprcfentivio ) de ta- coio , o quil díiii com
fe<i»rítt,e que no fim di certo tonitbo i Plttdiu ,
reprefeatiqio , e« tirivio < ■ppUuilt. O mermo Hon»
■ote-fe maii qu« na boca cio iioL.II. Epill. II. iit,
da tiMido , o que «ioda ,.í,,ftiit haui igatHH»
te pratic* em Bo<r«t lh«i- ^rtit ,
trot , m«t por díRètcnie gsi Je trtdeíat mirti a*>
nodo , puahão hum zriod* àiri trBgtiiei ,
panno no chio debaixo do b vac ut taetai /t//tr pU»-
tablado, ou putpitat i era /trfue tieatrt i
qaanio a fcerta , od tabla- Citlera jai vitat ftrv^rtt
da «Uiva aberto ■ e que munia rtít»
no Jiffl do aAo , depoii do Jf*rv , a'c.
Plaadite , h levantava , on ElesintifliniR be a traoila-
puxava pata fimi para fe- ^io , peli qual Ciceio ufou'
ehar o tablado , e efcoii- de PlaudiU no Teu Cat3»
dC-to aoi olbot dof efpe* Maiir. Ntfut tuim hiftrit'
Aadoiei. Ovídio , L. III. ni , mt plactat , firagtaim
Met. III. tfi fttiula \ mtdt ín f uiiíHin-
Sit ahi MIanttr ftfiii a%* fOf /urriV »&» , prihlmr ,
lata Ihealrit , nt^ut /apiínli . afyut ad
' Surgtrt fifna j»Itnt , e*f. plattdite vinitadum ■ trtw
O mcOno Horácio no L. tnim ttmpus atlalU fatii tfi
II. Epid. 1. *. itç. Ungum ad ttat hêntfii^at
Qualaer aut piam aulata vivtaáum.
premuatur in t»rat , Note-le que ot An>igoi
JJnmfugiunt tfuilam lar- coftumavão dar palmai no
aiae, ftdiiumiat eattr- Sm úa Comedia , rot Onal
vat) de appiDvai^ia ! epiteadi»
■ JUrx trahilKr manltutre- quando ella não asiadavi.
gam ftrimna ritorth, tit Nrlandi.) I. b. Defi^
if I CanUr, ) I, h. Hifiriti gmmdl , exfrimtaii i fejia
• bobo j ou graciofo i ou poi ti crpecificadoí , cx*
cGoo^k
fe A R T E ? o E T I C A:
Hobilibuique decor * niturii dindm & >Qnifr
Keddere qui vocci jatn fcit puer , & p«de certo
Si-
inntif , at fuâtt /t mttilt igualmiatt tem ti annai. O
Mimint fiit etmtfa a artiealar . t a npiiir at p*la-
vrai , t m /irm»r ttm têrtnit «s p«/m , fffia 4* iri»-
•rimidoí bem ao tittunl :
e ilto regundo ■ dt««[6di-
d« tlii Ididei.
Marti. ) I. h. Ethici cha.
rmSerei i oi citiAerei ethU
cot , nioriei. Aqneltt que
pretender goiir do {ofto
de hum humtniffimo pra*
ser , eompere oi cariâe-
ret , i. h. «I abrec«*^õei que
Ariflotelei fii no L. 11. c.
Xn. fobrc ai differcntct
MtHlifUf. ) I. h. Variati-
litut i que viiião feguado
o deeóro ; _.
(in dccentei , que Ibei
conréin I que thet quadtáo.
NaturiM. ) Bentiei , Stna-
éon, Poitilinet de Sevcy ,
que preceito he o que nef-
te lu^ir Doi di Horicio i
ttio noi dii que diffeicm
«nire R noi ciraâerei ,
Bat inclinaçõei oi rneni*
noi , ot motjoi , ot hiv
ffleni feicoí , ai telhoi i
Não he pni* lofo nmttirm
tum annii mtHlit í Lo);o
que bellcia teria cfti fua-
vifTima rtrmociniqÍD Rhe-
torica I e a que vinhio d>
telleaiunbot fobr* a nitu*
Mia iiD mutável > de nalura
iminiHaUti ( fobrs oi annot
maduioi doi homem feito*,
e doa velhof i ée maturít
viTomm ac fenum tniriiat i
A mudança da* idadea ,
c doi anoot he. a prova (
que Boracio dá como ex>
cmplo para o Poeta fe b«-
cooimadar em tudo ri^oro»
fameate i re^ra de eipri>
mir própria, e dCTidanien*
te oi affeâoi , oi csAumea ,
e oi genioi dai rujeitoii
que ipparecem ■ fe faieni
fig-utar no Poema. Maii , •
palavra natara não lignific»
neíte lugar , come perten-
de Sanadon, a efliencia, oa
a virtode nitunl dai c«a>
fat.
■ d Reidera vaaej, ) Ar>
ttcular pslavtat , formar dtt-
curfoi.) lefpander ao qu«
fe lhe pecfunta , e ao qitc
ouve ' a<Gm Virgílio En. I*
• . . . cvr iaxtrat ftmgara
Nan datar , at virai aaO'
Tt , fl" reddert vett* i
Catulla de Thit, <ee Pelei
ífce miffai andirt futunt
ntt rtddere vtaai.
Pede tMa, Ve. ) Secu-
ra , firni iá feui pilToi.
Horácio tcprefenta aqui ao
viv» t pucrici».
cGoo^k
ARTE?OETICA.- «*
St^nnt humum , gellit puibin colludcre , Sc inm
CoMigit , te ponic Kmcrè , Sc. mutatuT in horu. i6a
Imberbus juvenil , tandem cuflod* remoto ,
Gauikt cquii , caoibuique , 9l iprici gniniiM ciinfò.
Ctreus in vttium fítât , monitOiibus àSott ,
Vti-
tar t*m ti ia fua igualha > Enftiffe Irai» ptr tiitf»
mlguma , t 'mt»nfiitraienttnH jt itftnfeia \ t a cai»
tntmtntt tfià varíanit. O iiian<€h» imítrhi , fat Jt vi
p»r fim livrt ia /t/eifàê it Jtu a!t , f*lga ie tir ta-
vallti , a tatnt , a it eerrtr , * txtrtitar-Je ne campa
Mareie « ttma , fual tranja cara , a imprtjt3e ie f na/-
fttet vicia i nãt ftfrt ti canjtlh»! á*t fut a aivtrttm i
ite Tamarí. ) I. h, Levi-
Ur, iaean/mlti i com lígei*
lesi , iiic»nSd«udaiDente ;
fem conrelho , r«m tizid ,
kc. Terêncio na Hecjr*.
Patri intar Jift quhm frt
íavitma naxii irai gtrmnt i
Çuaprtpttr i fala enim, fui
tal futtrnat animai, it^r*
MUm garnnl.
til Imheriui. ) Oi Litl-
aoi díiiã» ImUrtut , e int>
itrKt , pela mefflii ntSo,
com que também dUião
intrmat e intrmia i como
obíerva o intimo Efcolia-
dor. ConRíSo-re ■■ Inailui-
0ei , InfiitutitHtl , de Soft-
Ditio Chiilfío. Horácio fir>
1> pot emphaã diquelle
^ue efpeia com impncien-
diz imttríai para deli^nar
hum moqn rude , e fem
cenhecimento , nem peiii
cia dif courai do mundo.
Caâiit. ) I. h. Tultrt , eu
fmeiagogo i o aio , o tutor ,
o peda;o(n : ot minceboi
kvnanoa fabiág da iofpeo
qio do aio , ou raaiircdoi
e era loi quatorie annee í
ou maia tarde , e cii aea
dezefetc. Reprefenta aqui
Boracio a a«lolefcencia , *
Teu caiaâer, HoncJD b. I.
Sat. IV,
I>um cufiaiit agai,
Sat. VI.
Iffa mihi enfiai intar'
ruptijpmttt imntii
Gream iaãaret aitrat . . .
idi Apriei gramina eaal-
pi.) I. h. JUarlii i dot eKei>
cicioi do cimpo de Marto.
Confira-rc a Ode VIII. do
L, r.
Gramina. ) Da relva , on
gaiio com <]He a tiatuteia
por Tl mefma alcatifa oa
ctmpot,
i£) Ctrtni in vitinm fia-
íli.) I. h. FUai fatitii in-
fiar earat j flexive] qual ,' ou
como . a círa para tomar
at impcefióet do victo.
ConRra-re a OJ. VlIX. do
L. IV.
MmiUrititi afpir. ) At-
peio pira com aquejiei qiM
cGoo^k
C9
ARTE VOETICA;
TtilíuDi tirdui proTtfoT , prodigui aeiii ,
Siibllinis , cupiduiqUff , & amtu Telinqucre [Wtniz. I0f
Converllt ftudiii, tttas animutqiie virilii
Quaerit opes & ymidtiat , [iiferTit honori (
ConimirifI« ca*<t quod mox mutare laborct.
Hultk fenem cifcuni*eniuDt iticomtiMMte } vel quod
Quiv-
Hrde tmii» em jtnt i»ttrtgit , t mtifUUitt t it frtiis»
tfiragaitr dt iinh4Írt , ftlertt , * titit 4i affttitts p»r
tuit * fue vê , t ttm di-prt§* /* itfprtndt i» f>< mmU
iejtja. Trtcaiai « eofiumts , « ai inelirm^íti , t i**
mim i» Uaii viril , t d* rú^t madura pSem Itdii m$
Jtui tmidadt$ tm auuillar rifaexfi , grtagiar amigtt t
pretara etnfiguir »i t»rgtt kenêrifieai da RtpuUita t
mtaaUta-fe dt n3» f»Xfr etufa alfuma , dt fut tif§ tim
fn-fii nut\v* ft arttftnda. Infinitas tiê «« incimm»'
[êprebendem , <iu« o ■4>
ainda
fiio eiperimcntog ot in'
cóminodoí 4ue lerultlo Ja
acceffidide.
I6f iSaf/imii.) I h. Bla-
tu$ , •" ftfex. Prefumpi^o-
Cnpídai. ) Ardente , vWa
noi feui ilertjoi j ou defe-
joTo t ippetitoh de tudo
quiDto vc. O racrmoHora-
<in no L. II. Ep. I. *.
■ao.
Sat nutric* pasU» veJut fi
luderit iHfani ,
Çutd tapidi petiit , mata-
ri pletut riliqaiu
Xfte mermo «ieio dot min*
tcboi ccnfari Ariftotele).
IÍÍ Cfnvtrfii fiudiii.) Mu>
4t(Ul ptlo
cliniqSei , Bt *ciiit«dei.CoiK
fin-fe Cícero no L. I. ãt
Ofíit, e na f«u htlU , mi
<te Aaiicitia
IÉ7 hftrvii h»mri.] S«I-
TilBicnte ptettnde , C prsf
cura com anela «levai^f*
lilieo
1 , aot cai^ol
, it Maglirm
I Tif
QuanLo noi encanta i
bliinitladc , eom qu« Hara*
ronil , e florente. Con>>ra>
k Arinoielet na Rheiorl-
ca. Alfiro filla Cicero no
Ftaemio do L. II. De Ojit,
Peflref aim ktminitas >«•
Jervire cttpi , mt^n* têtam
Rtipnhlieae traiidi , a'c.
itl Mutare lattrtt } l.h.
Qued mutatum e* ii/tHmm
vetit I a que quereria einen»
dar , e não ter faitn i S*
empcnliarii em o nin ter
feito. Terêncio ÃaáréBaué
mut fuSam.
cGoo^k
AKTE POÉTICA. <|
Quaertt , Sl iiiTcntii mirer abdiiMt , ic tlmet titl } 17«
Vel quòd rei nmnat timidè gelidéque miníHtit .
Dilatar , fpe longut , iatn , «fiduique futati ,
Dif-
i» , fut ttrcSt » h*m4m , f»anit tkttm 4 /m viHitá t
tu ptrfat ttif f* tmtfiia rM ammitêmr iktí»»'»» , €
pntiii ttiti , itt faats ãípns d* aifnlii4i$ ttm mufpti-
nha aoarr^a ft aifilm é€ fytr i m parfm* (m trmiar f§mM
ntficUi , t dtpendintimt Jt ftrtt fMtpr* t*m Um*r , «
ftiamntt at *dminiftra \ Ítm»ra4»r , tWtê imjaút tjpa-
rança*, intrlt , * frixa m thsr , t tmUfafi ia/tUmrn
tiq CirtumVãttiMHt ) t. k.
GremmfepimiU, eiretinifidtiUt
(«ompinhão 1 nio lirgSo í
kc. Aqui eiprioir Horácio,
evno Tíbia que conheef
o interno do coiiqáo liu-
míDo , com fumm ener-
t>* > ■ ilaliodexi o eira-
Ãcc, génio , e coftumM
propriai da velhice.
liutmmaáa. ) Incommodi»
didei , impertinência!, kc.
O Poeti ufa de Cbaricn-
tifino DcAe luEir.
170 ãafrr ) i. b. jm//-
mUlit , mi fenivcl , mefqui-
nho I lofo be bum emoli-
do , e hum indifcietD. CU
cero no Teu Lrlio. FtttJI
fuicnam tft atJmrdiMM ,
faim çtti minui vitat rtftat,
ti fim vlaiiei imatrtrr i
"" HtaiU.
Terêncio
■ . . Invtnifaiai *fi
jUifait , laiart iavtata
mei eui dtat htaa.
e*lÍ41, ) 1. h. Ltníi I <•■
Icntidi* , com apmicamea-
to , com fi&xidie.
Miaiftrat.) 1. h. lUgít,
aimiiti/lfal i adminiftri , g^
Terna. Dia Aitftotele* qii«
ot nanccboi fc fiáo d*
todot , porque ainda uím
tem fido enginidoí ( 'c qu*
ot «elhoi de ninfuen fc
flio , t defconãáo de tod»
o mundo ■ porque tem Gds
eiiKioidoí laaitat «ezei.
179 Dilater. ) Tcnperiía»
dor, dcmoradot , retardado,
ou demorado na* confai
Spt Ittifua. ) Tardonho
em dar doai erperanqif 1
como noa dic AriAolelet ,
Auit^TtoTcí , em o quv
dro , que forma do homem
eelho I nio porque 01 ve-
lho* nio elperen a1(U(M
coufa ( mai fim porque fera*
pra efperio malei , adver- '
ndadet , e o que he peior.
Oi velho* por ilTo tão ^i"
moratoa de Tua natuieia 1
porque aprenderão por ea-
pericneia , * ufo dai mel^
rait coufai fer difficil coa^
fa a coBfecu^io de nofiòe
cGoo^k
C4 ARTEPOETICA."
DiScilii , querului , laudator tempori* t&l
Se puero , * cenfoT cafligatorque ininoTum.
Multa femnt annl venientet commoda fecum * I7|
Mulu recedentei idiinLint. Ne foitè fenilei
Min-
hilTatavil , futlxif*, «mlfê fi àâUuviu- it etmf^f , f>«
ft pariria tm fua meeiiadt ; etHftr Jtvtra, fua 4* taallr
nut rapreienit ti mait mtfti, Ot amcâ fat vtm vini»
trtj^m eimfig» muitas ttnt , * vantsgtns \ mas á m^ái*
pu »1 mtfmei anaos ft rttirSs , fatfm lamitm pt-iar
m» kêmtm maitts isfiit mijmas ttni. Nãt /t attrihui»
f»i$ ptr de/caidt a /lam manciit 9t eojlumes prspfits Í€
deferoi I e <)ue hi inuitat xn ni tcqEo > ou ttmbcm
coufaf , que f«m fe efpe- fin* arte i fem ■itificiOf
nt , Boi tcantecem. Ot falto de opeiliencti.
iD«rmot velboi também teia Aviias ftnmrl. ) Semftr
•fperan<;it 1ong:at , « Ao tnim res luuai ptrfuirit i
fíitura ) poi* te Ihei fai Sempre polt dereja , < ia-
caftofo a perfuailirem fe dagt ai novididet ' he pni»
<te qae aSo velhoi { e ne> o çiWÇujoí de Aristote-
nhum ha que náo «fpete Jei. Outro* Um PaviémSt
poder ainila vivar maia Cr,
hum anno , eomo d>t C!. ,7, Di^eilU ) 1. h. Lf
cero t Ne^ttt tfi utlai Um traãaHíit t intraftavel , d«
/tntx , crtd» , fai non fft- mio jenio.
rtt Jt anmtm «dliue pafít tj% Aaai vtnlant4i.) Oa
vivtre. Qui vitam citiiis mnoi que vem vindo «lá
treplum iri v-dtnl , ti per- hum» ceita idade , que
tiaaci/ii eamdsm contniur coniptehendem a infância»
Mviãitts^tte rttintrt. O mef- e ■ mocidide 1 porque a
ato Horácio no L. I. Od. idade crefce , e flotece ai
IV. aoi quarenta e feit annoi , '
Vitat fantma trtvii fptiH tta fincoenta 1 e dofde oa
nes velai inchtare len- fineocnt* Hl i mone erí»
fam. anti rtteitttttt > como otP
B aa Ode X[. do mermo Teiva o antigo Elcoltador.
Livro, fallando com Leu- Traniljição tirada do mo«
Spatit trevi Anni rectdeatts. ) Oa an-
Spem íengam refeces... itoi que «ío indo defde ■
loert, ) I. ti, Carpare «9* idade maiJu» íii á mor»
ãnimi gravií. Piziió de te 1 a idad* tuU , « ■ t»r
corpo t df efpitito ■ fiã> Ibicc.
cGoo^k
, ARTEPOtTlCA. tfj
Mamhnbit jnveni partei ,. piieioque vítíIm ;
Semper in adjuiiãis aevoqua ihOrabimur aplil.
Attt igiiur res in lcenh , lut «a» refettor. »v
Segniui jiniant «nirnoi deiiiilTa pet aurem, iSo
E Qiiàm
Akih vr/J» , M«M (dv ftgts t» minm» #« nfiumis àt hunt
Ittmirn fá fiit» , € ftftida i Jtmpr* n»t aUigan^n
**t aàianãft , t ei^CunfiaitcUt prgp-Us , * i»* Mr#*
ãiri^t (oja iama dús idaitt. Ha tt^íei , das luart
Aumaj ft rtftjintãw ng thtatre , t^lrmi /t nãniê ,.
i-peií it t:tMal«Jat. Maiit aténtr imprêísi» fnfitt «m
n»gti aniihat aftttVa* etu/at , fue fsrtm ntflei tuvi-
à«i I it f u# mtatllai ctmjús , fut fit:mtntt vtmòi ett»
circunftinctai , nnt iiljun-
fio) que Giuaerliib cada
'dide , cada tíltcío ■ e aue
N' ira ll>e lio iccoinmo-
didoí , e propriof. .Mfml'
""m , ■ que O) Gre^oi chi-
inSo ■na.fiti.tifA.trBi , h*
"uni Gonfequente DitUTil
d« quilquer aoufi, o quil
*pniat , ou nem ainda •-
r«n*i Ce polTa dcDa fepa>
^«r^Hnmr. ) I. h. Durf
'"Hui , ptrmatttUmui : Not
demoTaremoi , noi flimire-
inot , »c.
XVIII. Efe Prieiite, fue
mait prapriàtmnU pártte
frlenctr ain Bramai . Ir*-
'« itífvctt(!tt ^atft dtVítn
*<• nSt rtpríftniar «*t tf
Haiti 1 * igs tae h deVlm
'79 Aat agitUr rei , e*í.)
'■ h. Huma ac^ão , ou Te
"ptefenta , «u f« lefíre.
A fcena propriamente era
)>Nin tabliJo enramado ,
BOdc oi AAarei (e panhl».
Hotaetn noi enlína o pre*
•tito Tobte ot Nuncio) í i.k.
Tobre a» ac^SCf qu« peta Tua
atiQcidide . horribH idade >
ou obfcenidtde , itlo Te dC'
vetio apptefciitii em Sce*
nat mi) Hm que fe deií*
tio refeilr. Nelle lugar nÍA
fe falia da celebre diTUSa
dl Paelia em £pica , e Ota-
matica ; poit Horácio fi
trata di Tr>;edia , e dlc-
•ue noi slTumptoi , • fa-
- Mufa IraEica ha
* devem 16 re-
pO-Uf a*
efpeãaculo , Ac.
lio Segnlhs Irrítant ani-
tKít ) Fizeo) huma impref-
moi ; porque O cori^So do
homem movc-fe com miiot
for<;a vendo o inefmo ef*
peãiCuIo , db que ouv[nd«
ofja Mufa
teJque fe t
r ' e tiia
ífuináo eAe Te rcfsi
. Cl.
L. VI. Epift. IV.
rí Tcrfanittm. £f«j<bni »$i
futS RomA (umvt , miftr»
rlmum tf}t Íu<a , tion ti /»•
Htm , í«iií iw tgmiiui malit
l;, GOO^k
66 ARTE POÉTICA.
Quám cjuie funt nculii fubjcâa fidelibui , Scqnu
Ipfe fibí tradit Cpeâtãoi, Non tatncn JQtúi
IJigna geri promei in fcenarn ; multi<]ue collci
£x oculif , quie mox narret lacundii praefeDi.
Nec puerai coram poputo lUedCa tcuciíJet', iS$
Aut
fi»/*! fttprht »lh»i , t às fuoti » fttejm» s[ft6/iitr ià
maiBr crliita ptla ciritz* t *"" f" àillat ft infirut
fir fi mtjm», TríavU nàt (xpSrdi em púHie» thiatr» ,
ê fut fi ke Hent ie ft paffar na inttritr ia jcttta ;
4 muilaM ttufa$ rtlirarát ia vijia áit tjptãaditti , itSt
■ os rtprifcntandt , atinais dípaii i ASor enimaàt rtf «ri-
ra tira gravi , a JSfuda tltfutittia. tltm Medta dtf-
ftiatt feus fi!k»s aii elhot df pevi ; ntnt » ntfaria ,
( harrivíl Atra» tixiaha puUieamtntt es tniranhat An-
êctriiat t/l vidart , fsJnt acuVu PJtít \ huma dittiijÍs
audir.a , ftà ■ atiam , Ve. que Tuppir o lugar dl ac-
Ttnhem 'fe confita a Epift. t,ia , ia efpeâicilo, qu«
I. do mermo Ltvru, Tcfcrc o ctiido , ou o amí-
itr Oculii jíJelihis ) VHv' fo que robieven, AdTCite
to Trucu). poi* Gcfnar que não fe
Fluris e/l tcutalut teJlU adinitião «i fotiloquioi ,
unas % fuim auri ti âtctnt. i. h. pelToti falUnilo quan*
iti Quatipje Jiii trtdit.) do eftáo tò» na fcena. Por
O qu« o melmo eroeãidoí ifuanio que faomem de ai«
apitnde poc fi mcfino ven* juízo faz tito l que homem»
' do-i>. «liando ró , fe poeni a fal-
Trailt. ■) T, h. Jtrrat i l" fenío poucat palivrii,
narra , conta p refeTe,' e Cá em hum rummo fo^
Inlàs diptia geri. ) O que de piíaaQ.
fa de«e piíTar jio tnteriot ili Kre paerat , Ve ) Hío
da Tcena , e nSo aot olbot fe coranggente o (heaito »
do crpeâador. por quanro , como diz o
iSf Nm preities in fct- antigo ETcoliador , ifto não
mêm.) I. h. Sen pmdmces in ff deve fazer na fcena t
Jttna<n\ Não ipprerentaríi aliái começt-fe a fiier hum
aa fcena i nío exporia aoa veididciro h&a , não huma
elhot dni efpeftadoret. Fabula. Ot fílbot de Medea
It4 Pr<^(iM.) Anthhpfiti «ria Mennero , e M«d«.
porque dilie piinieiro IVt Media pua acumpinhaiji*
Ui ax atalit. táo deixou a Pitrii , e
Praefans faeanâl: ) I. h, abandonou Eeta f*u P4Í, nia>
^naúUa put nm f»^ uqdo Abfyttb» ítu íinía.
cGoo^k
ARTE POÉTICA. <?
Aut huniiina paUm coquat exia nefirJui Atreui ;
Aut in avein Prosrne vertititr , Cidmui in ■nçuein !
Quodcumque aflviidit mihi fie , incredulut odi.
Neve minor, neu lit quinto produiHior «Au xiX
E ii F><
manas j ntm Frcgne ft lTimif§Tmi tm evt , nem Ca-
im» tm ftrpinte j ptrfut ludi » lut me txpeeni affim »
iatiiáali ettrrefê, A Falula , tu Cittifffi^St Dramariea ,
CBJí ejcrittr ptritnáe fo/ iVa *g'aii , t fut díptit
At jtprtftntoda hama viz Atfija Jl rtplta maii vtz" ,
nãt Unkm mtnif , mm auiii dt eiatt aã»i. NSo Ji /*•
« deixindo o iTeu cadivei
em {ledii^oi, «rpalhidat pe-
)» eftradit, pari que Ee-
ti, que hia am feu fetai<
merto , parafTe pira oi
tjuoiar. Confin-re o t. i3|.
Bentiei conjeâura 4)u« U
Medíi , rejulndo T><^o >
vendo-re poi elle defpie*
zida , e que lhe pieferia
■ fillii de Creonte , ta*
raerrooi olhoi dejiiionii-
ta 03 trei filhoi , que ilel-
neci maii d i Rufa meu te.
Coili;n>re Scali|erú , L. Iir.
c. XCVII. • ■ Ode III. «lot
Epúdot.
il« Neftrlus Atrras ) O
d«tefta*el Atreo. Confira fe
o V. 91 , e o L. I. Od.
Xill.
1I7 Pregne, ) Projne de-
foMou , e Uefpedaçou (eu
Slho Ityi I e o deo ■
rido Te-
rá nifori
>u-re )
■ndorínhi. Confira-fe
IV. Od. XIII. t e Ovídio L.
VI. Metam.
Ctdmut.) Cxdmo, filho
da Agenor , Rii de Fení-
cU , e fundador de TJie>
bit , fendo inandido por
fcu pai ■ procurar Europa,
Tui irmi , que Júpiter mu-
bir>i tomando-r: decrépita
de «ethice , foi iranifoi*
*"ado em ferpente , em Bn*
cléa. Cidade da lllyri* ,
como canta Ovidío III.
Metam.
ill Inereitiui tdi. ] V.a
o deteUn , e não o pofla
crer. 8etir»-rc o que he
nha á vrfta Contira.fe o
■nt;i;o Efsolíador.
XIX, Da divhSâ it Fa^
tuttt I dt nftmtra dtt aãít ,
fttt nã* dtvtm ftr maii ds
tinca i t da númâr» das in»
Urhcttlarts 1 t dt »ft das
MJ fainas theattatt,
til) Ntví mintr 1 0'f. J
Tília do nfimeto do« A*
£li>t , e doi Rcprefentantef.
Certamente he a fuHi es*
lenião da fabula. Conlíra-
fe o qu« diz Cicem noCii
I. a fen irmão Quinto fa<
bre o n<im«to d«> adot da
^rasedia.
1;, Goo^k
<l ARTS POÉTICA:
FabuU , <jat€ pofei vtrit , & rpeâiti lepani.
Ncc Dnu iatnfii , oifi dijuoi viodicc oorfus
, . M ini M« rfi/"-
Jfcil , t IS» intriatatt , ftu Jt m» p«§a étfatar ,
/ak f*r ftU fn-fã it fidtr iipioê , t J»treaatur»l i ntm
If4 Sptãata rtptii. ) De> fa Miaervi dircomnda eotn
pat« de Teprefentidi ha- Uljffn fohre al^mai con-
m» »ei , toinir-fe ■ repre- i»t , aa quici UtylTet nío
fentir , t.Ap6r-ít hfutiái podia dt outro modo iit-
«e* em fcena. Alfim o difir.
mermo Horácio L. I. SM. Vi-:itx , TÍngidoí , cha>
X. ma-re aquelle, que d« rc<
iV«c reitant ittrtíM alfui penti livra , e Talva dn
lltrum fptâéuiia tbt»tri$. fummn perigo o que eftá
Affint dilT* o nodõ Poeta, nelle mettido t aíTim como
fcam que cai dhatro fei»* ,7upílc^ no Amtitrtlo foc-
t)do> coire , e di auxilio k fua
.. .. Hmtrãtam fi ftrit Alcmena. Eurípide* he«ti>
rlf»nl$ AthilUm' minado pela frequente in«
ifi Sifi iipmi vMiet ttodu^cão da* Divindade*
noiui, ) Se não foUrevem nat fuat TraeedUi. Conlt*
hum ai, >. h. bama iniri< ra-fc Aciftoietei na Taa Pae>
fa , lance, ou anredomuiio tica. O» Gicero he ez<
•mbaraqado t qti'i «Io po* pteflb a efíe propolito no
dendo rottar-fc pela força L. I. De Nat. Detram. Quêi
humasa , por íAo necefG- faia fuemaámadum natura
ta do poder de hum Deo* tfictrt Mn* alifua ntenit
para o foltar , « Tefol- fê£it, mit viditis , ut tm-
YBr. Nefte cafo qoBoiln o gícl Ptfl/i , cám explicare
Poeta nio podia defem- argututali exitam mn pt-
nannhar o nú da Fabula, iijlii , cinfa'Mh ai Dtam.
a feu enredo > appiíeGia AWmi , o nó, o enredo ,
em huma miquina alguma he hum* certa complicaçã»
Invilivel Divindade , fillan- de derconttan^ai, de leceint,
4o com voaei tnaii To- de perigoi , de temore* ,
sora* que aa humanai que pSem o erpcãador du>
Sira ft poder contiauar ■ vidoTo , fufpenfo , e defe«
abula , e levíi-la «o Bm i joTo do fucceâb , e fim do
AITtm «emoi introduaida no merno CDieda.
Aj«K d* Sofoclet a 0««:
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
Incid*tit ; nec quirta Incui putAna Uboret.
AÕOfis ptrtei chotus officiuuiquB títÍIc
/« iatrêiut^t fãtUmíOtr «filiar ^aalrf ASêre$
ma /cena \ O eirt itftmptnhe ê fua puru , t
um» Jtfeff* kuma jS pirjtnarem -, ntm eaatt ni
191 Ntt fnarta ; <ífe. ) I.
b. Que rSo ioterfCnhi hu*
ma quirti figura , ou adtori
ou Interfindo fill« pouco
por evitit a confuiSo , ou
ouça em filencio , ou fil>
le camCf D t ' J parle , co*
Lataret ; (e empenhe
cm fallar , e dcfte modo
perCucbar o diilogo. Tal
regra obfeiiraTio «■ Dra-
maticoí Grc^o*. Dii hura
antiga Ercotiador i hlrt-
dut^le fuarif eOir , ea pa-
ra iitfr fim , tu para ft
tht mandar faxer alga ma
(ta/a. Diz outro ( Quandi
imtredtlym'1 hum fiiette A'
ãtr , iiu ttão deve aiftlata-
mente /aliar nada , aiifalle
muito ponce. Ot que guar-
dão efte pieceito , diz GeO
ner , querem occorrei i,
peiturba^ão Jbt crpeâado-
let, e altender á clittia.
Quando portin não ha ef-
te receio, livremente po-
dam-fe introduiir maít a-
âoiei a fallir. Contiri-fe
Afiftotelei. DiHe preceito
ot exemploi vejão-fe em
Terêncio na fua Áadria a.
]II. e a. Iltl. Horácio dá
efle Preceiío am Poetai
4» fftt tCfCJ>0 , ■ pão aoi
tntigor , ctiiot ereiíio* ain-
da náo tinhis cheg^ado ao
■pice da maior perfeiclo.
XV. qual feja 1 ÇfíeU
d» CSrt na Satula , euTret'
etdia.
i(j ilãeris parlei, } O
Còrtt doi Antigo* Itnha
parte na ac^io , que r«
paflava ni fcena , e lugar
^tiblíeo , no que 01 erpc
didorei fe intereira*iú i •
ainda que o côio cooltava
de ffluitoi fuiellot , toma- .
Tc como fe fora hum fingu-
)ir, e único AAor , como
noi enlina Ltmbino guia*
de AriAo-
na Poética ; e por
ilTo á\x o antigo Efcolia.
dor I Cktrai it«ii multaram
Perfenatum aSuí dtftndat ,
ftd uniui drfendat. O Cori-
féa , ou » piinteíta per.
foitagem do Cãio , f*llav«
nof AAoi por lodoa ot
Turnebo no L. XIX. Aith
9 lê Aaãtris- Certiment*
ta«* lio algumai veiei ot
Coroi de Acilloltnci. Po^
lím todoí 01 maii CodU
cei lem Merii , e-juHa-
mente , como reSeãeCef-
ner. Con(itáo-rp Scaligeto, e
Ariftorelei na Poética. Cip.
Xv;i.n. i-quedi)! Q C*r9
cGoo^k
70 A R T E P O E T I C A.
Defendit : neu qiiid tnedioi intercinat sãns ,
Quod non pcopsfilo conducaC & haereat apti.
tnlrtaêét eia/" «'^""1 i f' "
fãa , t #u* Ugaia nât tenha' natural ccnnixãl cem •
argumeulf ia Fútu'a. At ptfftti haniftai , t hem»'
ias favtre^a ctm ftas lcuvirt$ , t ctm «r ftu$ c«n-
$»mt-ft par hum A&ít , e
Jija partt it ttit , nis te-
mt tm Earipidíí , mas ca-
0,fcitimíue virilt ) J. Ii>
Vnlat viri, eu Ptr/onat i ita
ut illa multilttáa tx fua
canflat Charut , ^aafi vir
tiaus fit i Reprefente , ou
f>(iR *■ Tciei de hum fá
ACtoT , de modo que toda
■quella multidão de que
confta o Cara , folTe como
lium fó fuieito.
- ViriU.) Heinlio julg* ef. .
tl[ ufado pela Eiiillig*
camo adverbio , i imitaqio
do« Gregot. Virilittr , fir€-
imi i varoailinent* , coni
fnrçt. Dlt-fe Latinamente
Pars virílis , e prg msa par-
te virili ■■ Pars virilis , fi-
snifica pérs uniusfujus^ati
m parte de cada hum. Cí-
cero pia Sext. Rafe HtLC
ful prt viriíi púrlí Jeftn-
dent, tptimmti funt, Gon*
a Te •
in Vtrr. de Sigais. O Goto
dol Aiilifoi compunha-Tc
lie hum ceita número t ou
de homem velhoi, ou de
mulheroi, OH de xucireí-
loi , OH de paUotei , ou
de Sityioi, ou át Divin-
4>dM , fe|;uado o qu« pe-
dia o «ariãer , e o gensro
d* Fabula i e he provável
que Te intiodutilfe na» Pi>
buUi Iheairaei , ou pars
aci>nf«)bai oi «Aorei , ou
para ot auxiliar fiieada
ftipplicai aoi Deofet : Se
no Palácio doi Pnncipea,
o Coro compunha-fe doi
fent aullcf
)<ide <
PúTO
atrioi
vulgitmenta
fe o Coro de povo, Stc.
tg4 Defendat.) I. h. TMm
tttmr , ageadt Jtrvtt -, de»
fempenhe , fuppra ma aca
c^ío 1 ice. O mefiiio Hota>
cio L. I. Sat. X. V. =.
.... Quis tem Lmeillfatf
lorlospU eít,
E no L. II. Epiíb I. r. 171.
Quí paSi partts tutetur «•
mn^tli tpheii.
Inlerciaat, } loiermedei*
cantando 1 poique o Coro
vilão dia Tcenat, i.h. noa
entreaãoB, Feqai Lyiicat ■
E alguma* «eiet fatUvi»
também nai Scenaa ; e á«
veiet hum fi em nome d*
todoí , o Coryfeo , como jí
cGoo^k
ARTE FOETICA.
ni* bonii raveatque & confiHetur * kmkii :
: regat ;
e dapes tauduc m
HitUm , legeique
&. ipcrc
t poiti* :
II-
Jilhéi ofait ês amigas t ráfrlt etm ã rú-^* 4fi «m-
iravieiãts i t fiifO aprtçt âei fu* tintem ctmmuttr
« trlmet t ítavt a frugal umptrança ias Iguariai tm
iuma -aiíx." páreo i ti fnadavrii e uítii íftiltt dõ tan^
iavtl Jufii^a \ a prudtncia dai JilHai Uu , a dtet Faj,,
fM tm tran^aitl» , t páílit» Jittgê maatim et Cidaiis t
* ttnftrva tm Jituronqa tt habilanttt dtliai , attrut
rindatat. ) Qiie nSa pren*
ili cam a tcqio principal t
que Dão quidi» lo ar^u-
mcoto d> Pibula.
19a Pavtat. ) I. h. JPlau-
itt i applautla , dG lauvoret
10) benemérito* , e aoi Tn-
jeito) didinâoa por fuat
digaidtdci, Ot Tragicoí
Gregot noi olFer«c*in b>r«
tintei excmploi.
Ceitjillitur amieli.) D?l!-
bCM com ellei corDo >n>Í-
|0)i. h, d8'lhe>fabtoi con-
Ih III. Od. lEI.
Cralum elecuta ttnfilíanll'
ius lunenc divh.
Outra» lem CenclUitur ,
tr»ie-os, com benevolencií.
Gernet com outroi lem
'mitlt ; lendo porém V»«
'«t, c Poinfinct de Sívry
"itieè I mat tudo coiacide
no mefmo.
ifj Rigat. ) Dobre-n« ,
ft>Íueue.o> como fe 01 do-
tnlTe com o frein da raziiu.
Pattart timentti. ] Ou*
tro* lem paeart tumtatu %
A«»louij lepcinli, couici
a eno(;io ,
< faior dot 00*
* tição de
qual f«fueiii
Qi Editorei I
lím Gerncr defende ■■!•
» liqSo de amet ptt*
pitbciica , e ijor ilTo miii
imavd , e doce f nio ob-
Itancc dizer Sioidon que
h» huma inruir* itpeti^io
de btni$ favtat.
ifl Dapei minjae iravh.)
At iguariat de huma me*
za frugal, ■• h. a frugalída*
Salatrtm íajlitiam. ) Vli-
lem , falutartm. K fauda-
*e1 , e uiil Jtiftlqi I por
trinilaqio > por quaDto af*
Gin como a fiude confec-
V4 o corpo humano , do
mefino modo a )uftiça con*
feria o» EAadoa . oa Im*
peiiot , e o> faz eniftic
com gloria , e efplendor.
Tombam por trinilaçâo díf-
re CÍc:cro fio I. Vill. ad
A», Vti tttn Jelutn elerltfit
cntjiliit ulammr , ftd ttiam
fauti JalairittitiUt
cGoo^k
71 ARTE POÉTICA.
llle teg»t eommiff» , Deosque preecnir & oret, toa
Vt «de»e iniferii , »be«t Fortuna liípcibii.
XXI 'fibia non > ut nunc , oriclialco vinfl» , tuba«qtio
AEmu-
frantaonnU «s fao% p*rUt t guarde fiel , t tffUf«Ufê
M J*g'ii*s í" f* ilit f^fi^* ' * '"» riligitfa fitiiit
farplif"' " Ottíêt > * Ibes dirija /uai trafitt i para fuíi
'prtierndt W f a* padectm Je/trtuv »i revtrfi , tt ifr-
Ufn /tlií*, , t.ctfiigGná» « trimi«<,Ji arguih» Í'i J'-
■ teriti , tm p*«a Jt (tas itUait et iiriu ielgrcfiidii. A
frauta tm mIt* ttmpa ma titkú , ttm» attra , lanlat
199 Ãpirtii t!ià porfn. )
8e.bintend»-re laudtt f-
ttm. A piz que f.z coo»
One »» porni J»i Cid»íl«t
iftejáo Sht»..,i.t....do-
çuri». if «inWíeni , que
Mfultia d» p»í , « focego
dit Republic». , vivendo
ero íoceço , o derc«ii<;i
Odidloi
lei d« hum Gel Conãd«n-
9oi Fcrtima. ) Snppn-f*
■ri íptra.
SXl D*fcrtvffe o fru-
ta , eam a ftul priítelpélmt»-
tt f* aepmfoHbava » tontt
df care
Tiiia »#>■ , «"f . ) Dj^r-
de fu» fe HoTici
_ tlludi «o o» orticio
Templo de («no. Confir»- F«xer ■• veiei
fe > Ode XV. U IV., « '-""
» Od. Ill- do L. V.
,...Vidt tf* eiviam
fLtltrta ttrgo irafhia H-
lira,
Pariaifu* ■#» thafat,
T- l. vio L. I. c.XIX. tonam ««níado»
Coro
piefenur i part« de hum
fò lâot, 3. Recitar algu*
niM p0*[iii Lyneai noi
Eiitre.iAoi. ). Suavirn. *
como defcaiK^ar coai hii*
__ iitSmum ÃrgUttttm ,
aperttu ut in armii efíi cíví-
talem ■■ tlaufui paaatti clr-
tà eainei papaias fignljic,
verrot.Uot
faltou lii
3 IVía» 1 I.h. Tí/ír» C.XX.
^„»iit I enfí» 1 occnlt»
a eTcoider.
Cammiífa- ) I. h. áre«Ji«
/li crídila ; oi feíredot
<liíe Ibe forio conltidoi. O
Coro intered*ind(>-(s nu to-
do d* acção , fai at «4-
agoi» o Po«ti 1 agoia p»
tém pafla • iritar da tec
ceiro, i.h. da Hurica.Aoif
re Scaligeto , L. I. PMt,
Oriehales vinAa. ) Gii)i-
necida cn ot feui ii6t i*
chapinha* ,
tio. O arUhalca , fegund»
al;uDi , era huma compo-
Jii;Ío út Quro
4 de cadmia
• na in
cGoot^lt^
ARTE ?OETICA. 7!
AEmula •, Ted tenuii fimplexque , foramine paucO
Adrpirare , & idcíTe choiis eiat iiUlii , atque
Nondum rpiíTa nimii compare l«dilia fiatu , soj
Quò fanè Popului nutnerabilii , uipota paivui ,
Et
feçat Jeguras t*m itrttltttt , ê *'»* i* frêcUf» me-
tal y n€fH etmpttla tom a guirrtira tr»mtttã t "•<■'
i»e» f e fimplix. linha ptueti furti , ê dav» hum
Jom frata iantt fuant» tr» frteif» Jimintt pn*
actmpanhar c terê Jem • eutrir ; e para ticHer o TA/*>
/r* tinia na* dtfnafiaiamtnu exttnjt , pwra »»ié n»
vtràaét ttnttrria ham Pnt p*ttt» mtmtrtj» , tem$ pt-
piincipio foi miit piccio-
fv qu* o mefnío «aio j
«fta •oinpali<;áo certttncD-
t* era a do Uetal Corín>
thio I ao certo poitni def-
conhece-re t&t metal.
Orichaieum fotma-ra jeflal
duai palavrai Grega; ijoí ,
meni , ;5(ctÍJiaí, aei. Ben-
tleí em lugir de vinSa ]i
fuiíSa fe^uindo a lição de
a1;uiii LÍTíoi. Sérvio i
EaeidaXd.deVlrgiliodiii
OrichaIf»m tmnitai mttah
Jii prethfiai /uit,
âo} SimpUx, ) A frauta
que icDmpiahafa o Cdro,
ao principio Cia de hunta
fó peça , fimpUx \ t quan-
do muito tinha quatro fu-
loi tfaratulnl fautt t a fa-
na hum fotn fraco , ttnttitt
Valo drcurf» do tempo
foi feita de
i ptqii
hum iro ou' nò de metil ;
eauimentiiio-fe-lhe oi fu-
roí j o que lha d«o hum
foBi agudo e irg;entino |
fuit o do clarim.
ftrtminf faust. ) vanio
Ii. in. Difcipiinérmm , e no
L. a Marcello . d* Lingus
Itlina I dia i ^aatniir fera*
minam faijjt liHat apuS
antifau i W ft ipjum ait
in Ttmplo MírJyA vidiff*
304 Aâjplrart ff »dtg»
thtrií. ) Locução Hallcoi-
ca. 5i|ppia-fe tantítm > fó-
mente útil pata acom-
panhai e ruAei oi Cotot i
porque eftei filtailo , •
dinçivão ar> fnm da frau-
tft > £( /<■■<« <'" víx «u-
ditietUT ptr Utam Jctnam i
e o feii fom culia»a a ou-
vir-fa por toda > fcena *
como obfetva o antigo £f*
Coliador,
~o{ Ntnãum fpS^a nimit.)
Litetalmeme r oi aflentoa
que nio eftatão multo
cheioi cora apertão , •
grande número doi erpe>
âadoreti i. h, huttia alTem-
blía , hum 3)iiTitamentO'a!n-
da pouco numerofo i não
tnuitn frequentado > como
dix o mrTmo Honcio L. I.
74 ARTE POÉTICA.
Et friigi , ctltuique verecundLTiqtie coibat.
Poí^quim coepit igroi exuiider* viAor , & Vrbem
Litior ampleai raurus , vinoqiie diurna
Placari Geniu) fedi) impunÈ diebui ; sio
Ac
fB(»0 fu tra t t aúm difft faii* , miiijit , t ehth â*
ftí* pílct /tus ÍM» tajlumet. Porim dtp»h fue efi*
mtfiut Pav» eemtfta a dilatar ts dtmiaias ie /tu im-
ptrie pilúi vidarias fxe e:eanfava i t dtfais fJM a Ci-
dade mah ampim , * txunja j* eimtfou a ttrtar , a
dtftnder cim maiarii tnaralhas i a faa em ai dias fej*
tivas , fti» ttmar dai lais , e d» tafiigt , Uva» a tem-
p* tm fax/r attgrts liíaçSet de pura vinha d hanra d»
Dtat Geitt» i anta» fai fretifa dar maiar littrdad* , c
.... Spl^i iitiiena thtO'
tris
Seripia pudat recitara , V
mvgil adjere pandu*.
Cnnfiti-fe Scilie«ro ^-I- C.
XXI. oBrie triti do thea.
tro , do imfithsMro ; e
ft» futi piitei , t «mi>
mtatot , «cc.
3o« <íaò fane papalut ■»•
tneratilis , Vft. ) I. h. In
friem lacnm , ia fuae /«•
éilia. Oade cuncoirii hum
povo fic!! d« contar , pou*
CO niimerofo. Os <}»« de>
bailo do :el*Iívo f»0 en-
tendem fiala > ensanãa-re
ni tenuini Íntc1li^«ncii-
Sani. ) I. h. Stilieat , ceo
Fibro M Parcui em lo*
|ir de Farvus,
209 Lalitr muras. ) Hu-
m> muralha itiait dilatada
pio abranger , e cercac
luelbot a cidade ji então
maii eitenfa.
108 Agres exiendert, Vc.)
Dilatar , eftender o Teu
território pela* Tuat con-
lo) Vinafue dinma.) Nem
■ feftiv
a li-
tcoí I porque era parvus ,
/rugi , frugal ; porque tinha
a* miai mati coftumaiJil á
IV
baiiquetear-re de dia , inai
fómjnte pcU tarde ao pôr
do Sol. Affim o mermo Ho>
nclo L. [. Od. I. V. Iq.
Efi fui ate ■oetêrit patula
ALij^ci
Net parlem falida itmt-
Spernit ....
aio Geniui. ) O Gania ,
i. h. o no9b animo , e von-
tade , lesozijandn-re , •
atesrando-fe. O Gania hc
o nolTa animo em quanta
■mt O fi4t coipo I e fs
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
AccelTit numetiique modiíqne licentis maior.
lodoãui quid <
Taperet , líberque laboium ,
tittn^a ttgs rhffhmss fttlUei , á â mtUiia iat n»U
iiaficai. qut jaitãtria peii , t fue ttrm» tivil , t T*i
€t ftâtria tir » hamtm ruflica defeccapaie , t igner»
t* , tanfiindíi» (era t tldail» hanefiamenti tiaceie ;
deleita com m feui pn-
i^nja , larmfiii gtnialit
^t- O •ntígo ErcnliadDl
debaixo do nome Ginlut ,
«ntende vAtalU Otus \ *o
qual UeoT 01 P<fÍoi fa-
ziáo ai libaçÕei dai pri-
raiciít do vinho.
Placar} vlna , <fe. ) 1. h.
Inãulgtrt ginh , bebet e
divertir>re de dia. O rnef*
mo Horácio L.I. Od. I, v lo.
Aic parlem /olldt demt-
rt d€ 4it
Spernlt.
No L. Jir. Od.XVII. T. 14.
.... trai Genium mera
Caraiit o" parca bimefiri.
Confira-r* ■ £pÍ(Io1a CXI.
de Séneca , e o noifo Ho*
wcio , no L. ir. Epift. I.
». 144.
Agrletlot frifei , ftrtet ,
parvafue heali ,
Ctndita pa{l framinla , ti-
vantti tempere fcfia
Corpus ft ipfam cnimam
/peSnlt dura ferentem ,
Cum fpciis eperum pueril ,
fJ" cônjuge fida .
Ttllarim porei , SUviitnim
laãe plaiant .
Keriíae O* vint Genittm ,
memtrem trevii atvi.
te Cenforê \ Tem incoriet .
na prohibi^So do CenTor 1
puia n3o era permittido
pela* lei* o jincar TenHo
i noite t poía aa Leia Coi*
nelia, e Júlia havíão co-
liibtdo com penai o luxo ,
• at esceflivit d«fpeiat
doi banquetei.
aii Namerh mtdh^lU. )
Nui Verfot , e na Hulica.
Ot numeroi ífameri , ião
», alternarão do rhythme ,
e a ordam doa temprii lon-
jof e bievei 1 o que per-
tence aoi pét dot vetfbi <
Midi , 01 nódoa , toda a
meltdia da voz elevada , d
baixa , a harmonia da can-
to I o que pertence íi
variai inflexÕei Ja <rox ,
Te layanta , óra
! pati-
fe abaixa ; porqut
qiio humai vezei
fada, outrai *ez«i contra-
hlda , B ligeira. Pot ilTo o
movimento foi maii diftin-
Ao , miii brilhante 1 a
canto maia defembataqadO)
Introdiliido ánfenlivel-
mente o luxo dn Povo 1
i|ualmente também cref*
Ceo , e fe aiigmentou o
«pparato theatral.
»3 Haié. . . /apertti )
cGoo^k
7tf ARTE POÉTICA.
Ruflicut urbano eonfufut , turpii bonello >
Sic prifciM inotumqDc & luxuriem addídic arti
Tibiceu : traxitqiie vbjus per ptilpit» velleni : ai(
Sic ctiam fidibut vocat cievíre feveri) ,
Et
itmtiH puemiea t*m titm najeiia í Dtfit mtif »ifr»m-
tiffai atcti/untdti, á /«• antiga arU mcdefia , t fim-
pUttã movimtntcf iadtctalei , i Mama tfpett de lux* \
tdijearreni» ilUt vmgam»mu ptlu Tiiatrn appareel'
rac vifiidti àt «tas rtfatmttt : t dtfií mtd» fi «a*.
mtntírat ds ftrdat da J»vér« Ijrm vnft méU dtjujf
]. h. Quecircunrpec^ão po< pireivao pel» Tcena , ob
deri* ter í oa , ()u* caufa tiblado cxnMudo c«n) (íF-
podeda ttilt achir boa ,
• {oftirhum pOTo indoutoí
Liierfut faitrum } Def.
•ccnpido , e por iflu bc-
bedo. O nermo Horácio do
L. III. Od XVII.
. - . . Dum pfUjl, artium
Cêmpont tignum i eras Gl-
Cttrahií, ir ptrto Umefirl
Oínçirinot , pira mof-
tririm ao po»u o feu ref*
tido ro^aeinte. Maicilio al-
[etra «lie juitar de Plínio,
L. XVI. e. XXXVI. CantBã
luxuriam i enccndendo-a
dai friutai < GrBfcendo in-
reridvet mente o luxo do
povo , Í£ii«iinei>te ciefceo ,
. . - , - e fe augruentau o luxa no
Camfamalii epirum ff ■ppjraro tlieatist.
'«'"■ ai I Traxit . . . vagaí,Z)'í.)
111 T^irpii ktntfif. ) I. h. ftStaa pelo tbi
JgaMit tutiti i ot bomeni
(roJTeiroi confundido! eoai
•1 hanem aobrei , e po-
lido* 1 a qual confuiiío re-
fult*«a dii liquezii , qoe
tirão a dift^cenqa dai or-
Mferero T. LWio , V"!. Ma.
limo L. II. Ciip. IV.
114 JUalum ^ laxuritm.y
Movimento , e giíto* com
(irnimenioi Tuperfluot 1 mo- pei* iiiiior parte euavao
vimentoi c erplendor 1 L«> fenudoí 01 AãoTei , «
xurits tlede lu^ar lignilica híllriõei, CoDãia-fe abaixa
ktxe. Confita-rejuftino Lib. o *«cra vjq.
XXX. Vt^tm. ) l. h. Sjrma , d»
Oi repicreatantei poii Giígo «uf/ui * iiu« fc de-
buma roupa que arrojava
pelo chão. O Poeta pel«
verbo traxll qui* Cjnifi"
car que o friuiiHa ufava
de bum vefbido comprido ,
que hia de coió , &c.
Ptr palpita. ) I. h. Per
laiulai /ctnae, per feinam i
Velo tablado , pela fcena.
Fttlfitam he o lugai I:-
vantado no theatco , onde
1;, Goo^k
A R T E P o E T I C A.
Et tiitit eloquium inrolrtum facúndia praecepi }
Viitiutiique ítgix nium , &. divina futuri.
iàs , t Itni vitngi gravis i e « atrtvUa fanniíá , if
tintranit ia primllivd fimplUiiade ia lingu0gtm , fez
dar i Pttfia thenral hnm gintrt it tltifatnti» txtrf
trdinarla , « mfeSttJ» \ t a fam éieçãe Jijtinaia para iar
«*i hamtni aitii €»nfttkii , fa-ifxdc-lbts cenhtctr »i
ptriftt , t »mlt$ fM Ihts fiirevirii) , ptr €auja dt
, traho
; vef-
dii7 de £
tido trigicn que arroji ,
toupa loi^aginte.
9i6 Vteii fiJiiui ertvira
fiverii. ) Af CDTdii , o«
foi» iniii fÒTt, do Eodumc
fe muUiplicirio n« l.jn ,
■ qual antci eia (iniplei ,
gnjt. A Lyra ni fui ori-
{eni tinhi tiei cordit , Í(
quiei Orf«ci iGctcfccmou
humi , e depoii aeeieteeo'
tárÍo<re-lhe mait Uti , e
ytio a ter fete eotdai , *
eoiio fc chimoa r^th*-
ra ) e com o andar do
tempo felhe hrSa ttcitt-
centando miii. Gefner dii
f«r Eoufa dtfficit pro«*t
com boai autbnrídidei a
drfii!rcn<;a da Ljra • da
Citiara.
Sevtrit.) Porque a lyra
ao feu piincrpio fá fe
applÍEiva ít fançijãtt le-
lif iofii e fifridtt i poíi
«fue o deftiao d* Ode, ou
dnqio rra honrar e vene-
Tir Qi Deofei , e louvar oa
feeròei , oi boaieni de s""'
de mérito. Pelo que dilTe'
Cícero no L. 11. Dt Lef.
Jalift* Mufita /evtrilat.
317 Sil»itii»m htjtlitum-}
Hunii tíngHagem afleda*
dl , hum ellilo infolito t
•vtiaordinario ; porque o
eltilo da< corot era mui-
refido de exprefiSet , quo
o faiiSo efcuro , « ioÍhlcll[>
íi«I.
Fatmndia pratetpt- ) !• h,
Aaiax ; c*m perical* »»•
fwrtâa ( como fe (iiplic<
Quinâiliano. Humi elo-
quência temerária, eleva-
da com iffcâaijão , affafta*
da do natural 1 porque ufi-
«ão de «erfoi ma{niloqu<i'i
tucgídoí , e que corrií»
com a raefma rapidez ,
comn huma torrente.
Ill VtUittmfne , Ve.) O
qos também f« pode ex-
plicar , como enliRio ai-
gua» Interpretei 1 £ íM ,
Juat ftnttnqat , au maxU
mas ckiiat de prectitt»
cittitã Jeirt aí taujat /b-
tmras , m« Jt difcrtn^avi»
d«t fraeaUf de Dilfos 1 •
iAo por ciufa di excedi-
va atreâai;Í0i e afudeia «
que. fiziio que nt dito*
do Coro da Tia^edil pcU
fu> «brciitidide f« fistfin
1;, Goo^k
7« A R T E P O E T I C A.
Sortilegis non difcrcpuit Tententit Delphii,
XXII Carmine <]iii trágico vilem ccrtavit ob liircum , 3i9
Mox
Jeas ejewei radeht , t enifmatie» eJliU n3» fi ãift*
rtnfeu ini intrineaiai rtfpeftai ^ qat preferia » DtlScf
^raeult. Lfg» lamietn tt Ptttai qae iff-eviâ» af Trt'
gediat, dijputanda êntrt fi para ganhartm t primi» i»
f«itielhintei aoi oticuIoi.
Sagax. ) DeAinida pita
«iiplic;ir couTii uteit , hu<
.11. n,o«t pun.
Divina fuluri ) I. h, Gna'
ra , prudtns , pratfaga ,fit'
lnra prardicent i fabecJoca ,
ptuilente , prcbga , pio*
rnollicadara do futuio , k
imitirão do ApolJa DclR-
co. Ella prudência piefcn-
àt y
lulil
9if StrtiUgit Delphh. )
Doi OMCuloi , do eftilo
cnigniaiico , com qu« (e
davlo *■ rerpoftat de Apol*
)o , tiradii por forte a>
cartat ou tiboat , em que
iin>
> Litin
mefinoi otaculot h chi-
márâo Tortet , forUs ; por»
que fe lançavão em huma
caÍKt muitat taboÍDhai ,
«m qus eftaváo efcrítai
cnuítaa, e diveifai fenten-
t qual
ícafo ,
fe
: r»'
teoçi que fahi
• lerpofta que o Oráculo
Dttptíi. j DtlpHi t «m» I
Delfo), Cidade da GrecU
noi csniiiii da BeocU , e
da Focide, ao p£ do Pir-
nilTi) ; na qual havia o ti'
nollilimo Templo de Apol*
lo , que foi fiqueado peloi
Galloi , c:ipit*Tieadot por
Breiíno > prefentemente he
hum lugireio. Confira-fe o
L. I. Od. VI.
XXir. A ttigim , e a tau-
/a da Salyra.
3«o Carmim trágica. ) Na
fua origem , a Poefia Dt»
matici era hum complexo
de Trágico , e de Cómico.
A acqão verfava íobre al-
guma aientura de hum he<
ràe i e o Coro campunha-
fe de Satyrui que diiião
íniiiiltai gradai que di*er*
tiao , e caufuváo rifo. Nef-
te lugar dí Horácio o pre>
ceito fobre o Drama Sa-
tyrico , inventado peloi
Grtgoi. Algunt dizeni que
fora feu inventor Cratino
/n Dieiryfiii , porém Suidal
diz que fora Ftafinat , pof-
terior a Thefpii não mui-
toi annoi depoit. Defte
género fá noi reAa hum
Drama, que he o Cjrclu'
pe , CSchps I de Euripidei>
Oi Latinai na verdade Joii'
tiítio quinto lltej fti pefr
cGoot^lij
ARTE POÉTICA.
n agrdlcs Saiyiof nudavit , & tCfer
vit , t inéignt htti* , rt
ilffê , ni» paffani» itíui
medes cião argnminils ''■
Bisfae fcraUriiat ftmitti.
Confiia-reT. Liyío no piin*
cipio lio L. Vil. Aihene»
po-éin efctevendo no L. II.
d» invenpi»- ia Ctmtãia , *
ia 1'ragciia , it Cmnttiiae
V Trmgteiiat hviniiene ,
diz , cjue I Comcdii , a
• TrigeJii fe íoventirio
depoi» da ebritdidt i que
• Tragedia paitm fe in-
ventíra vm Icarío , luga>
Tejo dl Atlici ( paia Teiryn
«m Grego Hfnífica o"mer.
no que viaitmia em l>s-
tiin. Aiiliolelei porem íf-
çievt que a Tragedia deve
a tau nrisera aai que e«-
ercitiváo o Diihfrsmbo-
Vilem ei fiirt»m, 1 Oi
Poetat Tragicoí da Grecía
dirputairão entic fí publi-
camencr^ e aquelle , cuja
cumpolTi^ao fora ipprota-
da > canhava hum bode ■ a
qual de ordinacio depoi*
era immoUdo como vifli*
na a Baccho , porque ce-
■no fea inimigo roe «i vi<
dei I O bode , birtut , do
nome Gre^orgá^os, klr-
tMt , a bode , e do nome
wí^w , caatut , tarntci ,
tamtihitãp ft fona* » no»
■tmpinfa Íi faem mttkir Jtirtja-
« ttmp* , imnitt^rSê na fttna »
[ Saiyrts lúi , r/im vtfiUíí , t
me Tragidia , TVagiitiia.
Depo I dil rindimai co<^
tunivão oi homent do
campo cantar feai tofeo*
verfoi em bom* -le Baccho.
coAur
oL.II. Ger
atiude
Caidilur . Cí* vtterit tnt»
ant prnfcaenia ludl i
Pratmia^ut ingtotit pagti
Tktfidat pajueri , alqat
' ittttr ptctila íatll
Mtllihui in prmtii unlítt
Jelttert ptr Ktrtl.
•Jl Agrtfltt Satyrõl H«-
iavil. ) 1. h. Satjrei nuioí
iatrcdiixil inltr aãnt Ira'
getdiarum , «"c. Fez appa-
lecer níii ot Satyroi < ou
maii fimpleimente , fei ap-
parecer hum Caro campef*
tre de Satyroi , • Sileno
era o Coryféo,
Oi hifliiõei qoe repra>
rentavão oi Sitrrot , ap*
iftidoí de •
I hui
ahir-
berim de pelle*
dc DODc , V noi entre-aâot,
e no fim da Trigedía di-
aUo jocolidadea , c diae-
lioi , com o que movendir
o riro tecreaTão e divei»
tiãoo po«o. Con8n>fa »
Od.XIX- d« I..I1.
cGoo^k
to ARTE POÉTICA.
Incoluml gravttaU jocutn tentavit ; r& <\\iòi-
Ukcebríi erat & gntá nofitate inonnduf
Spe-
Unt^rSt 4fi"itMr áffgvHUiii iafiíuiaTteftiia, falvêfiià
/tmrri • /#« i(e4rt , h grmctjti , e falaateriat ; * ifi»
perfM tta prttifi itmtrMT ftl» tncmnn da attraãiva navi»
ehamiva Satjran « on S**
tjri. E muita tempo depoii
que fe apetfti<;d'>u , e p»* ■
lio ■ Tragedii , íe confer»
VQU não r6 entre o* Gre*
próprio dl TrigeUíi rufti>
Cl , nío «Ifim da utbinx.
Kadavit. ) Sim > porque
O Coro dOf Rullicoí "
! C6m
leilit
pellei de bode , confor
me o ordinirio conunie
dof prímeitos homem , poi*
fe cobríia com pellei de
■nimaei. Guiid elle Coro
Silcno , iAo he, o Aâor que
repiefeativa o mefmi) 5i-
Afpir. ) I. h. MtrAax i
mordtt , picints noi feut
hont ditoi , e amiiot %*•
lanteAt , que pronunclivão
eflei Sityrai I omm» inter-
pretio > Setio em tndo o
Tello At. Peça. Horácio en>
liiu , como adieite o in-
tigo Ercoliador , que « Sa>
lyra devSra a Tua ortpm
Al. Trig«diii,
IO Poema ferio;
fe
lOUTOTCt
Baccho , Intcoduiia-fe na
merma fcetia outro Poema
jocofo , pala recTCir , e di<
«enic 01 efpiiitoi. NtIU
■ppaieclão ni Satyroii Si*
leito, • oatroi cerloi com-
panheiro) de Baccho > atí
■quellt (ncfnw IPmhu f«
Rominoi , cbaroando-fe fW>
Mat AliHanae , Fabulia
Aiellinaa, de Atelia , Ci-
dide doi orcai, onde pri>
meiro cotnrtjáTão a publi-
car<fe. Poríin ainda que
nai fibulii Satyricai a
Caio cnnlliva de Sityiot ,
todavia o todo da fibula
Dão eicluis os beióei , «
ai Divindadei i como oN
fervimoi no Cycltpt de Eu*
riptdea , onde Ulylfet he •
principal peifonasem. O
fabio , e erudito Leitof
confutte fobre effe lu^al
o ÍIInltTidimo tf. Ciraubo>
no noi feui dout eiaailS-
moi L'vrDi que efcrevea
it Peefi Satyrira.
Inctluml grdvllale. ) Ti
h- Salva frav.tatt TVagíf
diat ; tx\it ou confemada
■ sravidide da Tragedia.
99] Ueum lentavlt ) Teo*
lon O divertimento , fazen*
do rir.
1«; Mtrattiut. ) I. }t.'Df
tlntndms . •aUiiléut , ialf
Banits. Devia fer entieti*
do, encantado. Abaixo dls
o inerma tUneio*
cGoo^k
ARTEPO&TICA. ti
Sp«Aitor , Tunâuique Tacrfi , & potui , &exleit.
VerúiD ili tifot-ei , it* commendare dicicci si| ^xUt
Convcniet Sitynt , i» *c[teie fciii ludo i
F N«,
é«ie » tff*34ii»r , fUfVini» iti fttriíitUi w3» Jí fãU» , ã
titia ãe vinht , mm t«mi»m p»r if]» ntijm» intmpn. 4*
Jt ttnItT itntrê i»$ llmilti , tut freftrtvtm as jÀtUã
itU. Ptrim fé t»m *fia tiamjitl' unviti rtt»mm*n44r
. ê intr»iux.ir §1 ^mhaitrti , t m*riãijt Sãtyrêt , «
tratar ê Jtria pth f*c*J* , t iivtrtié», it Mi<te fMf
V4láHi$ ttltããt ftpatnm > fo do vinho,
meliiisfat mrraiar. Poititi , como CDliai Gef*
334 Funíiai /acflt. ) Dl- ncr, Exltx ittend* áquel*
Eoit d« ttr liEAído 101 Ui tempoi , em qae aioi
icfiiiciat d( Religião i Iii*lta ii Lei« theitnei.
poíi , aomo enlini o kntU Cicaio n> Otição prt
go Breo1i«dor , of Júfoi nio Cíafntit. Nin fuiã illi amt
fatio inventidoí por c«u- txltftm tfft Sillam , aut
fa fó do dÍTcrtiniciito , mu taujam fítaHi'* fMicM»
fim poi ctufi dl Reli- ttatfalam »1^** aijtOam
rii« I non vtlaptatiê t»a- putartnt , Vr.
Jk iavtnti Jattt ImJÍ , /ti XXIIL Btraeit átpiit dt
rrlifimii. Poi iíTo como Itr tratmh áterta ia iri^
obTcT*! Bxxtei oi ■mino* gtm , t eau/a dm Patulm
ChTÍIliOf no Btptifmo Te> Jalyríta i paãa aftra » i»r
nuncUvio aAiftit ataci jo- « pritttl» Jeirt a firma ,
goi , como Ritot Gen- tftiU , * liafuagtm pttprím
tilieot ( c rupetOiciofoi. ia Satjra , t it iettr* rfa*
Con6n-fc TertuUiano no ftgaat na mejmm PaMm
fés LivO) Ot SptSacalii, Satyriea.
P»fa«.) Cheio ct< «ÍDlio , iif Ctmmtniart iitactà
b*b*d* ( poTqu* depoii do( Satjrfi. } I. b Ailkittrt, oi>
hcrifieíoi fó caidiTiio em Ctmmitter* i Introduiir ■
h banijuetear profurimeo- empicgir , tíiti £t;uur ef*
t« , nada nefando ao Teu tei Satj-ioi chocatteírei i
«fpctite , kc. ff mordiiet.
Sieltx. l I. h. Siit U- n.cMtt. ) l.h Ai iitt*'
fti/rhUut itfihu , ^ul Ji- êiimliUnt\ riv»t, dertiif
ét Hg* vivil I Sem lei , bancado* para falTir
incapat dadacencUi prom* a»6 Vtrttr* ftria luit.)
pto para qnebrantat iodai Ttocai o feiio p«la joco»
«Leii, fendo ■ iSa leva- fo , c díiertído. I. h IVi-
4« etnanant* ptlo «sttN gniUt ímmijttrt Satjrmt §
cGoo^k'
Ss: ARTE POÉTICA.
Ne , quicumqae Deui , quiaimqiie adhibebitur heroi,^
Regili conlpeâits í» auro nup«r & oUro ,
Mi-
Bppartcinit im Jtena o Aâar Tragit* * reprijintar , ta
huma Divlndaét , ta iam htrie Ja ptucê vifif emRtglt,'
tfurpurtr maitt», t 4t elrg rteammi* , m» faQi àtrf
de miHun ■]unt«t k Tra- cofo , do riiblíme com o
cedia I Sityri , como en- bumilde.
fína o ancigc) Efcnliadat ii\ ífiípcr,'^ I. h. TaaU
pela obrrtvatjãn de Cruq<i'o. anti , a r.ber , in Tre£»t'
,837 Quieuiiifiie Deri$,V^c ) dia: pouci> antei i na Tri»
Com rummi gatontena , e fedia. A' Tragedia gia-
Xra^a nomca a AAoc , que *e , e feria ajuntavio ,
lia pouco leprefeniaTa a como íe d.Se t » Aullana t
figura de hum Dtot , ou ou o Selyra t e tnuilai ve-
de hum heróe, agora po- zei era a mefma a prime i-
lim a de hum Satyto , co- ra perroaag;em de ambat ni
mo obferva Baxier. FabuUi j fendo porém dlf-
Na Fabula SUyrica , de fcrcnce a *cc,l» , e o ai-
que fó noirefti hum uni- gumento. Adierte poii Ha>
CO fwtmfUt , a Cyehpe de rac'o , que iquelle her6e
Euripidei , Baccho, Sile- que pouco ancet foi viíló
no , UlylTei , Nellor , Aga- na Tragedia , não dirpa da
memnon , Achillei , aliát totln aquella fua gravidade
pefljai Trágica» , e herol» na fabula maii etivertidt ,
cai , fahem á feena com e alegre que (t lhe «iun*
■pente de hum eililo , e
lempeie , e imite ■ gravi'
linguagem maii humilde ,
dide da matrona , que h«
()ue aquella que fe ufa na
mandada dançar noa dial
Tragedia , tod-via não to-.
fel)i«o(. Oi PÓecat Gregot
talmente plebea , e wber-
goftavão de efcrever qua-.
niria , como nos enlins
tro Tragediai fobte algum
Crfiiec.
único heióe , « imitavio.
' Efte preceito recommen-
aquetlaa fuat quatro ac-.
da muito principalmeníe
^i3ei: a ultima dédai Fa-
t|ue fe não deve fiolar *
bulai era a Satyrica.
dignidade da PelToa com
Certo Interprete de miii'
■. baixcia da linguagem.
apurado criteiio inlinúa.
Ora neflâi Peça» Tragi-
que Horácio enfiai nells.
cç-Satyricfls fia-fe o cnn-
preceito , que aquelle que.
triile do gtave jom o jo-.
lepiefencai i fixiir* de bm
l;, GOO^k
A R T E P o E T I C A. Tj^
>I'pet in obrcuni humiti fermone ubefnaj ;
Aut , dum vitat hiimum , nub«i & inania ciptet, 2)01
KSittire kvei indigna Tiagocdia verfus :
F ii Vt
ftnlt Ji iuitiititi tctrmat , af*nit da iolxa liiguã'
ftai , t dt vil tjlilt , fBt nillai Je uja \ ou , tnt
fatiit p' eevra tvitar a taixtx" da itfprtxjvtt J'Cf3* ,
jt fuHime lant» ás nuvtts , fue ftai emp»ira4/'i fiit-
Jamtni*! , * guiad^it tftilf Jt i Jvantfit , t Ji ?«■«*,
im ci mtftnBi aret, A TragtdU , eu/a magiflíja dgni-
iait nit Jt^rt «t vulgares , t rafttlrts vr/is , aind»
mi Di*indad« , ou de hur
\«'it , mudmdo de (u]t\
to, on figuia , nio p»6
Jepoia a leprcrtntat Dl
3^9 Migrei in et/turas
Vc.) &■ itu» ■ Náo emr
ufitido de
i linEuajs,
) Hora
2)IU-
d* a hur
Fibnlit conMLai . que Tc
cliamaváo Taítrnariae , Ta-
bemaiiai , porque no Tbea>
tro fs rtpicfentiTão lopti
t«ndif , taberna* , e bode*
t)t ■■ Neftai Vatiulai fó re.
piefcnuTão a> peflbai hu-
mildei I o ellilo e argu-
mento era humilde , por-
que fe tomava do modo
trÍTÍaI dl fcnle ordiniria i
« p«r 10« fe upotaráo
naii *ti, c mait frolTeiTa*
^U9 ■■ méfnaa Atella*
31« iâittt dam vitat. in^
ipum , nutts B* inania caf'
ící.) r h, Aut dum nimiani ft
alltllil , dumiut iiimii ela-
tUT , in aere vir/ari vide-
atar. Vi perder-fe em aa
nurcni , por hum ellílo
fobie mineira eletailu , A
empollidoí lo(o det( ^ua^
attender á Tua dignidade ,
nem decahindo na 1-aize-
ia cómica , nem também
elevando-re ȋmcnte , nem
intumefeendo-fe fem rtiúo.
Virgilio no f*u Siíent, E--
clojra VI. ». (í.
Nam^ue tanetat , »ti tna;
gnum ptr inane ceaâa •
Stmina, terraram^tie , ani-m.
maifut, tnaritqutfuij'
■ Jtnl i
£t tijuíái fimnl ignii, . #
Conlira-re Lucrécio no L.T.
9)1 Efutirt Itves , »V. i
A gravidade da Tragedia
n3o permitte (|ue nelia T»
uTe de verfoi friroloi , «
jocofot , pTopiioi fomente
d»t licenciorot moiejot ,
e graça) det I^unoF.
Jadign» tfutirt. )• AffiiD'
cGoo^k
U AR TE F o E TI CA.
Tt Teflii nitront tnoveti juffh dicbiu ,
bteieiit Saivrii Mutum pndibnadi protarvii»
Kon
fH( Sttyric» , Huntã Jt itvt avMfr , » antei t»e J*
mthm tia etmf»nhi» its Strfrii preHrv*i > f»ftrvt m
m*/mé JtrUitiê , é pti» , f mÍ « rtfftUavtl Matrtmm
ét mêirt trlgêm , fSMA h* ttrigtié * ásif ar *m fi-
dtta , oflino affina ao Inl.
XpiA. Itl. 1. 14.
VHenmf»* Uctrmm
■ Vivllit , ináignifratirtmm
rumptrt fatdas.
•)• yt fijli* matrtm ,
fft, ) Semelhinte • hurns
Mitrqi» refp*itl«e1 , que
])« abriKidi ■ diR(;>r m
FeAu de Cybclei , e de
Ccret I e ttaBçindo relle*
com modellii , « fnvidt-
de nada perde ii« (<u de-
eor*. Vulgaimenta ai d«B'
lellai n* telie<ofa ■■*-
f(ia dm dia» ftÃivot eião
Miandadai dinçai» • *t|u-
laii lexei oi FÓntificei ele*
E'io M Mitconai , como
ccedia noi lofoi Kt%»r
Icnfei, e Fell» , s fiin*
ficíoi de Cybelei i Cain*
punhão-fe fui* at Ctiorei*
Sagradat ora d« Vitteat ,
•» de Mjtr«n>i.
M»vtri /n/a ) I. b fW*
(«r« rtgala i fetid» iMnda*
tti (lan^ir.
Oi Ketninoi diiiáo poi
CIlaricDtirmn mevfl na
kccepqão i\e /altart t poia
fe reputava coufi infame i
como oDfcrva Baxier • dU
tigo
tut hvtntrmmt, aiiJé f90ám
PanltmiMt fftãi. O mernto'
Horácio na U II. m Epis-
tola a Floro.
JVttitr Satiram , nnne agre»
fim Cjcltfa m*v*tur.
a^iínurtrit, <fe. } AI*
{g«f Intetpiete* eiplicio y
vtr/aHlar inttn Satyrtt ,
deveti appatecer com cti'
cunfpecqãa grave , e ma>
deAa. Satyrli prttervii g n*
meio doaSityroi licenci*^
firi.
Limbiiw porém espSem,
BifiM , éi/trtpalH paa;>.
Iam at aíiii Satyrit , íivm
fatalii Sátyrlclê , '« f iul>»
/»/i partts a^mt Satyri ,
faí vmiei /Mf fttmIanUf
O* frtttrmi i Te diffeten^a*
ri , difciepari alguintant»
doi ott-lroaSatyrai 1 ou Pa-
hulat Sctytic**, cn i)n*
Ur leprerentio o( Satjroe ,
que Tuliannente ti« pv
luluBtet , e dcrciradot.
Oo «erbo ttttrijt na ac
oept^io de díj^frt uTataiif
benr Cicero , no U II. A>
ctd. dai illa vlj» , t fui-
ha tmnia dicreta fant M*r
te , nttami fitUf»am a faU
fii imtrtlft. £ lia nerai«
vtrb*' netla aecepção ufe»
o mcfoio Cicero nat Bpi^
toUi a. AUic* , b V*
cGoo^k
ARTE fÒETlCA; «I
Nen ego inoman & dominiotk nômin» íbWm ,
Vwbaqiw, Pironet . SityroTBm fcriptor amabo; â(l
»»(# MJ 4;« WimM, * f'J'!»"i »« t*rí»ménu, è
r»Ut , /* #>'-«'*r /-/?'•« . -3' /' "" >"'/«"» *
QniIflaeT Ti«|e4i« , M- minâMbt, pnpiUi, ii quiu
mo mndellt , • fr«*« par iSo contiarui i*vg<t.
Tua naiuicu , polia <)■• Affim dii-fe ter Iwf *t , Am
aleudin Teiei fei« maU »#« itíuitUlvm , niqutll»
alcfre, deve ter maíi mú- coafa , à qual n tpplic*
«leftia, «decência, do que praptumente . xug:'uC ,
TalKarmente temiiSitrrif. ', h. prifirii. Cie. L. XVt.
■)4 Ntn *í9 , ^c.) Bti FamU~JÍVIl. Sta htut tm ,
■ia fomente urarei 1
ii4tm O* átminanlia
d* termoi .limplei
«fo ardinarto \ de
■atKraaa 1 • ptoprioi,
Sefundo ouiTOf interpie*
tei , o Tentido fae i Não
fiSmeiíte »» não tfaTei doa
teimo* fem graça , « bai*
ftripttnm ftUi » "
lUtuJini
Xdi, kc.
teimoi jj^Hírt. ia/irvir* í Fndí j»
^M ;*n»m , FídeliUr ,
vtnit l *ui vtrh ã»mUilimm
tft prtprium /» êfitig t mi»
frsthttei in slitumat t mai-
tat. Uoio àtminMntia , quei
diíer palavriii ufadai n*
h. r*r», fui ptopiiai» TÍEotofa li-
% fifurmia I puioii não »iitlic»;ão nitunl 1
Cgurmdot, figníficlio cada coufa pela
Z>«wÍMdati«. ) >• b. Fr«- Tau próprio nome 1 dia
r'« . f»"" í" /"» /"/" '»• quae» , findo obreenai , «
iuhutniur , ntn fxptifa i* torpe) , noa tbAeicnina , •
/iâá fuB a itanslatii 1 Pto- cm Tea 1«fat uíaremot^, —
te[afara,*u de patífiah.
AIsHDi Interpretei
II , que cflão ufidoí n
fua própria accepqio 1 ai
tíradoi fira do f«u lugar
Seloi termoi tranilatoi, que
^niScáo própria, e mini-
feftsmeote at courai peloi
fcHi mefmoi nomre 1 e
preptioa vocabuloi t como
aSo ai que clara , e llmplca-
>i«nt« denoiáo coafai inde< _
centei,» inhoneftai. DcduK ]«vrat triviaei • «u1g>"
l>i defKJMM^i* da palavra Gre- |. b. termoi fero gras* • •
{aHi»£ix.>i>bi ftf^rM >i*- baitoa r doi «luaci c«tU»
plicio dtminaiilla , prttftH'
ti ajn InVltfetalia ) qu«
previlectm pelo uft> pre-
Tente. Tal foi a antiga in-
tcrpretiqio de Madio , co-
noi enfina Jito» d«
!t, porque interpretou
■ I V vtUgarU , pa-
cGoo^k
íí AH TE- P o E T I<: A.
Kac fie enitar trafico differte coloti ,
Vt nibil interllt Pavusoe ioquatur , & audas
Py-
^r na ttea di tétt AHírti raftitfi , * jalvatint , v»v*
frtfriét t * iirmrs trdirmrics > e tojets ■- mat lamíetH nem
lã» pêat» OM affoJUrti d» Um , « /uillme tfii.» , fB«
mente uft ■ Comedia. 0«
•dimxíi Inteipret«i , como
•breivi Baxtti, reguUiõ o
derviirado Interpolador do
■ntign Efcollador.
' Sílàm. ) HoTici* liuaiou
■nuito bem o adrerMo /f
tbm , porqua oi S^tyfot
urtTio peia miioi pirce
<de pjlirrii comninn» , e
■II fua própria acceptjio ,
Ctmmttuilut <f dtmiaanli-
tui viriii ' e pfii timbem
com belleza nímlna vtrta-
§ut , que he a AiiAoteii-
ca jivitáo doi Voobuloi.
ajs Satfrtratn firlptar. )
Cupprii-f« fnum fuert pcl*
XLl1<t>re t i. h. Si Satfrti
/críitnm i r« eu fiíeffe dtf-
,tai CoinpolitjÕei dfimiticai,
•■» qve entrão Satyroi.
Al Sityiai dnmatiMi ,
como obferra BitteuK, vem
de Satyrts , Satiri. At Sa-
tirat de Horácio . e de
JuTenal , vem de Sotara ,
bacia , içafita cheio de
fruam de lodii a> quali-
didei. * Horácio nellc lu-
di Tua masniloquencia. Na-
te-r» I Syntaxe de diffti-
ri (rítri , em lufar de difi
fírr* a tf lure. A (fim aa
Od. II. L. 11 «. il.
Digitas pleíi , numtn
teattrum eximit virtut .•
Onde iij^eat pleii Ya-
le o mcimo que di^dtnã
a p'ete t o que he huna
Synlane HerJeniea. Uo roef-
mo IdíoiiTmo Hellenico
uTou o merma Horácio na
L. 1. Od. XXVlI- t. i
Vina V lacernit Medu
Iiamane qttaalttm di/crt'
Onde te entende coa>o fe
eftivplTe , dijtrepat 4 vi»
e" lacerai».
A merma cortftruc^ao Ta
nota no L. II. Bpift. II.
iScire miam , ^atitam fim»
pltx , kiUritque nepiti
l>ÍJ'cr*ptt . . .
O oiefmo L. I S"- VI.
. . . Ltngà mia di/crepat
ijlh
Et vex, ^ i-atlt.
Tma Latínidi
nitiçifl
regoi
r*
3 j6 Trag'iet Hf ire ctUri.)
I. h> Trágica difftrrt tbara-
étri i aSi^Xit^m^ doellilo,
•u do «hA» Xiatieo *
obfetva no L. II.
e n:lta merma Epillola
aot Piíóea em outrvt mui-
ta* lufiíei , que nãa apon»
ta por brevidade.
cGoo^k
ARTE POÉTICA. ly
ríythill , eniunflo luc rata Simone taltntum,
An cufloi famulutquc dei Sil«nui alumi)).
Ex
€tnvlm à Tragii;a , U tal /irti fdí n3» // a éift.
rtn^m algtima tntrt a linguagtm , i rjlllii , de fa#
"fa » /trvt DavB , t a itjcaraia Pflhiaí , fat etitt
iots , t ifmhiria txttrqai» a Simã» hum laltnit i e a
é* fut nja t vm» SiUn» , aio , t J!§1 eriaie d* Dí*t
O Porw TccommenJi <]«•
TCt-fe ocAii círGunft^nciai
obrertir Tempt* » decoro
dl* pefToií.
»7 Vt nihll iut*rfií,Da'
vujne , Vc. ) De modo qu«
le não de differença «Ifu*
■!• entre i linguigeia de
S>'o . « de , kc.
' Davmt. ) Dito , fervo
d»t Conredian deTrtencio.
' Âadax Pythiai. ) A dff.
etttdà Pythiii. He hun»
criada na Tragedia de Lu*
«ílio , como obfcTva Gru>
quio feguindo o antigo Er-
coliador.
iDito , Pyihiii , Simão ,
*Ío perTonagena Comicaa
cm Lucllio , Menandro ,
e Terêncio.
9)t SntuaSt luerata Si-
mene j Ce. ) Que efcoichou
bum talento ao velho Si-
mão , por o ter aObido ,
ih. por ter zombada de|.
le , poir (& aoi meninot
ke que felbet aftòi o m-
tií. Tuven.l Sít-X. V. ,„.
Madiái ■ infaniia nafl.
O que be bum do> attri'
hutoi de velho i poii en-
tre oj' Gregos ^ó^Mfa. ,
be aquelli fcE:undi infan-
^ doi homtn* , eni'qi|«
maia facilmente podem Tet
eludidoi.
Emungere alijarm argui'
t§ i Locução do eAilo Co>
mico ligniJica , eTcorchar ,
tirar, roubar a alguém o
dinheiro > a holfi , e cora
«nfino , ftc, \
AHim Teieocío , Phorm,
a. IV. U. IV.
Çaii tgijll í Emunxi ara
geat» fenei.
Com belleia i ao contrario
dii-re Emanãiti .hcmi ,
querendo diíer-fe i heoi»
iligans ff facetai -, homeoi
elefante e ficeto i comn
no L. I Sal. JV^ í. dilTe Ho-
rácio de Lucilio , £niBii-
Talentam. ) O talento
Atiieo , flue correfpond»
no falor 03 noITi Moeda a
a^0|^ooo riu , ou cincoen-
ta moedai de 4t<Í>ooo ríii.
3)9 Cttfiíi , CV, ) Sileno
dai Satyrot. He lojo poia
o Drama Satyrico > ou a
Satyia de miior dÍEiiid>d>
do ^ue a Comedia, O Si*
cGoo^k
» A R T E P o t T I C A.
sxiv Ex noto fiâum cinnen Tequir , Ut fibi quivli s^B
Sptttt idem i fudet multúm , fiuftnque labotet
Au-
StteU ff» alitmnt, Na vtrdmit »§ eimpir as VaHlat 4*
àuim tal argumtiitr tuidarei muitt printipalmtnlt tm
f»<m»t Amn tfiiit him Jtmilhantt , « stnfirmt •»
êfiUê vulgar f * priprif 4i nft da vidm têm.'
muat I * ti» n»tmralm*ntt , f>« fiulfutr rutrt Fêt-
len» ni cborii en o Rt<
cttadoi , ou o Poeti i oi
Sacirroi porim crio oi «r*
lemediidoiei ■ Hypttrilae ,
que cxprimiiia com g«ltai
o que lepetia Sileno. 6Í-
leao par Httsdoto he chi-
nuda Sllfui ãSarJfai i o
«Hkl conti Diodoro Tegun*
do at FibnUi que reítiiti
lambem em N^ri. Votita
Mirryti en hum rio ' o*
Numet poii , ou DIvídiJi»
idei doi TÍoi crip do (c*
nero de Sityioi , • Nyn>
fAX, DarÍTi-fc poit Silinat
lio Grego Zw?>nv ; airim
como de Ziipuv Síf u^^<t ,
o» tiQvhUt.. He tunbeni
fibiilu que ot velhoi Sicy*
>•* forio shimedo* SiUau,
«o certo porque erio
fuminameiíte ÍBftruido( u
Voelici , • ni Mun».
£ra própria do* Satyroi
huma liDfuigtm «trelíe ,
• ferina ^ ptnita a linjua*
gem do Silen* era mil>
grife ,-e honclta qie ■ do
«liado , OK da criada.
Horácio , delt|naudo o
««dasoKO d* Baccha,quil
Selijrar qualquer petoa
»aii graTc , • «uihoiíud»,
iMiuo Na SUMO.
XXIV. Dtná* /t levtrà
tttnar t arfitmentê ia Sa^
tfra I t a hem^ã» , fut Ihi
kt prtpria.
Sx Ml* fiáum tarmtn
J*iaar. ) Em tirarei , eu fot^
marei hum iíc^io de hunt
argumento, ou fujeilo co^
■heeido pela HiAoria i ni«
porfm de ilguni ■rnmcoB
U. tecondíta , e abAiafo.
Bitteui interpreta iAm
£m n3» taoiaria ntm t
tim ia Tragtfia , atm a
Um jnalã ra/Uirê ia A*
lutiia ^ mat t» umaria Ía>
ara tjpêflt it mti» têrma i
ê* faria ium f*mp$fit , fi^
Auin , itt dtii '-ffiitêt f»è
êi» igaaltHtntt ttntetUêt i
CS noto> Horácio «nGiia
donde fe detc tomar tan>
to o ar^mento ■ com* o
modo dedixer, aloeuqioa
■a Fabula Satírica.
Stfitar. ) 1. h. Ex/ftaar i
exccutaiei , formatei ■ ti'
Vljai flm*/p*rtt idíM.}
De íoite que qualquer cief»
fe poder fiier o mermo »
outio tanto. Confire-fe •
que oWerfB Lambino Mk
It. U. ^piOoli a Ploio fc-
cGoogk
ARTBVOBTICA. t»
AnAii idcm : tmtum tmitB juoâurtqua pollet ;
Tinium d« n<edio funtii acccdit boiíorif.
Silvii dcduãi ovf ant , nw iudicc . Fauni , ^'
N«,
■a */ptrt ptitr favr ' mtfmm tn[« \ wu* J* , alr^
9*ndtjM é ttnl^la , J»»ft Mai» , * niff* pftff-
/« Mát/amtnti kum gravlJSm» trmiéli* , f*nbte*ri»
f«ã* diffieil imfrnp *rú *jta. Tantú f*rfa tém a fnji'
fur-tt êrátft , 0atn[inhtf» ttUtt*fÍt iat falavrnt , «
ée téim i*ms dai parUs da FaHIa tnirt fi tigad** %
tanM dignidada , t dtt*rt f*dí atirtjetr para rtatfar
»m Mlíjpi êt arfumtntai m»da »s maii ttiviati , a
atmm»iii. Finalmr»tt faa*d* iai (elvat Je fa^m tJiJJar
»t Faama , t »t Satyru par* » Tlumtr» , hajm prtdtnlt
qnallc lugar , Lmítnthfpê' ordem ■ » a cotlocaçlo , »
€itm datit. «Dcadetniento da todit ,«
AlHm Eurípi4«t formou de cadi litima dai pirtc*
• feu CjeUpt , fesuindo da Fabula , * daa coufai ,
Homero «a Odvna , L.IX., quando ha enfcnhofa.
« aniaJo a efte argunan- Stritt. ) I. h. Rtrmm Hf-
lo ot idjunão* de Tua fic> pafitit feita O* ingtitit/a i a
^io I eonipdt bama iaAsna fibia , e etifcnhofa difpo»
Pe^a. CoaSn^fe o i, lat, , 6t;io dai coufai.
« ifg. lamSara, ) 1. h. SlmSmra,
*4i StUltl aaltím. ] I. b. €tmp«fitit virhrum artifi-
Mintam Marii J*m*t ^ to* ti»fa i a anifieiota citiu*
jne nrutto trabilbn. CUera Aura di* piliftai-
%o feo ftif. Orat. C.XXIII. 34I !>' mtJlt. ) I. h, Va
JWa MMÍf tmtgdmnt J* p*gt pnUica <t vulgata mattri* i
4Ít*rê 2fam trmtitmit faiii* dá hun irgumeato tríiial,
Htai imitaHlit ilIa faidtm a vulgar. Ti) he a intcl-
Vidtlur tfê txi/limanti , Jid ligenci* do «titica Efcolia*
uàMI axparítnti mMt. CÓn- doTi comoobrecfa Cruquio*
fiia-fe Quiaâtliano , LU. Htnarit.) I. h. D*ftrh t
C. 1. , e L. Iv. C. If. decoro , dignidade 1 que te«
•4* ^í»t. ) Suppra-re fulta diflucll* rolacte ia>
pela Ellipfe , faatn fatril,
qaiodo leatat , quando em-
preiícndef o mcímo.
94a TanlmM ftriu , /ntf _
ãarofu ptIUt ) I. b. Taif imtridutfr kmíftamtnt*
Mar ardt ff e4Íltcatiê vim Sãtjrai na Fatala.
tsh^ I Tanta foi^a tem » «44 filvu dtdiM. l S«o<
cGoo^k
90 A R T E PO ET I C A.
Ne , velut innlci trtviit «c ptni foienru ,
túHttJa , ftgvif nd vtrdait fulgt , em fut nu'
frãa , qaaií píIHfi ntanectei , vffti demajiiiã'mi
Kci , t iiUeaiu , comt Jt tive^tm najtid»
Cntenda-re i pratfulltrt ,
I Siíent
induzidDi
pe-
lo Silenoi Silvili , Sic. í.
II. ou igTtSle» , e educailn*
D» Cílv» > ou fahiado da
tiblaito CUellre , e cubet-
to de riaiot ile irvo-
' 944 Fdsni. ) Oi Faunoi t
Deorei filvedref , o( quaet
também Te chimirão Silva-
n»t , t Satjríi.
A F«uno , Dboi cainper.
tie f>criliciii-fe aa* Idot
ie Fereteito 1 como canta
Ovidio I> II' Filt' Conli>
n-fe Dtonjrlio de Halicif-
aalTo , L. I. , e Cicetn L.
II. D* Tfàtura Dearum. O
fffo Uoiacio L. I. Od.IV.
V. Io.
Nuitc O" in amír^t
Faum iet*t imnitlart
lucli.
O «nefmo L. I. Od. XVIL
Vthx aniatnam Jaepe X»-
cretittm
Mutal hje»t» Paatitts , • •
X no I.- III. Od. XVIII.
Faune Nympiaram fugi»
mtttm amatir ,
ftr meu fiittt tf êfrít»
" rara
Lenif ineeiaã ,
parvli
AEfumi
fórm» d*
a , «I guiei correrpon*
ant trct difterente*
[O* de Diimii. A Sce«
na diT»sedii en fuAen-
tada em columnai , e or-
nada com fobrrhai, e map
gnificai decoraqõei. A da
Comedia repiereiítava cafat
particularea , kc. A. Sair*
rica expunba aoi otboi i^
vuiei 1 montanhai, ca*ei>
todaa a* coulat cim-
peftte
reltea
.. , paueti cemp.ot , ftc,
345 Veittt inaali Ir.iviii )
Sobeatenda>fe Komae. Co-
mo Te etlei tivelTein liJo
Cida-
de t
Roni
alfamadoa pe-
Feitè ferea/ii. ) I. h, /•
/iro vtr/ati i como fe fof-
fem verfadoí , ou exercita-
I fo-
ro 1 na Piaqa Rom
de Te ufavão ai palavral
Aiait pura* ; huiua lingua-
gem polida , hum eloquen>
cia oiainiii , e elegante.
Affim Perfio Sat. V. 14.
Verta Ug.,t femrii • fMlt'
' ' Al/« eaíii^ écri f • -
cGoo^k
ARTE P OET I G A. j
Ant nimiúm tcnecii juvenentur verfibui uiK]uam ;
Aut itniQunda crepent 'igDominioraque diãa :
t'* ia Ciiait dl Rima , m ^om/í «
fíí p-Jra , t ftlii» , prtpria dt f
prtfirSt ptr {»a i»ea liftnenla vaxjt ttrpei , t infan .
frtjtiras a cintuaialhjat ir^uriat i pír quaiilt fe tfca
a />',
Ora lerii mtiicê , falUif
JJnauí , tEF* ingénua cutpain
dtfigsre luda.
946 Tentrií . . , vtrfitut. )
I. h, Dt.icalii , miliHai ,
ttUii , aríenil vtrjiitti ,
com delicado! , com poli-
^Di,coni gilintit verfoit
poii em todo o lugii de»
*eni coDferTit bum* fim-
plic!<];ide luflic*.
luvífuntur. ) I h. luvtni'
fíttr le/civiant , garriaut t
|*Uiit£«ni como o( man-
ccboi , pronunciando vei-
fci muito pulidoi.
Duii coufai prohihe Ho-
iicio mi FibuUi Sityri*
Ml 1 I. Enlini ijue o> Fiu»
■roí nio Te expliquem em
*etroa «Nce((i*afflente po-
lido*, e cultos , como Te
'e •lejulTem 1 maneiri d>
■ninceboi. 3. Piercteve o
mermo Poeta , ^ue fallan-
do não dí^io pilivtii de-
niGidimenie obfcenai, e
»4? Immuada diãt, ) I.b.
''''^ • humitia i'teimoi vii,
bumildet, Imíkoi, licen»
•iofo*.
O^tptitt. ) I. h. Detlaia-
KM , íafuantar t lepitáo
cihír Tobie
> fea
fo aH I (juindo .lílTe Junii-
nanlia ntmina JitliÁt.
O mermo Hoiicio L. I. od.
xvm. V. (.
Çal pifi vlna gravem ml'
Htiata aut paapirietn
trepai i
Onde Lambino adverte ,
que o verbo Crtpari vale
pnr tranilaqão o mefmo qu«
affiiuè de ri elifaa le^al t
Jemptr^u* eam in tri haif
) fallar <]e c
D fo-
alguma coura , e lÈ-la
a boca. O mefmo
SulçM e* 1
Z no L. II. Sityt. III.
Si fuid Sterminiué vert
Jgntminitfaqae ãlãa. ) I,
fa. Inhontfta diãa i famam
illicuj»! lattfaSaniia 1 pila-
vrai Jeihoneílai j toipei ,
que deturpão a Tepuiaqio
de alguém. Aqui noa ad^
verte Horácio do grandó
cuidado, que fe deve pftc
na efcolha e ufo dat p^|a>
vni commuaa , iccciQnicii*
cGoo^k
91 ARTEPOETtCA.
Offenduniur tnim , quibui eft equui , & pater , ft rei )
Nec , liquid friãi cicerii probit , 8c nucit emtot i
AEquit accipiunt inimii , donanive cornn^. t{0
'I Syllaba lon{i brcvi fubjeâi vocatur Iimbui :
^ Pm
iaV^t ti CavaUtim , tt Fãtriei*t Remúmi , t ês CW
éãiãfi txctlUntti pelat fmat rtfiierai ■ i ntm aã apfrtvS» »
nem 01 fali;3i dignas it Uivtr , *ind» ^mania agtittmlks,
fai tajtuma alimtatw-ft ttm « grSa ferreta , * eam a§
ntttt , Itpp^avt , e Imo* algam» iefiat atftiiUi txprtftdtt,
AjjllatM langa ftjfifia J /jltata trtvt ht • fut /t eiamm fi
i»ná« fobre tudn loi Poe-
!■• fttyiicot <)u« fe actu-
telem no «fo dit palivrit
poT «xtiemo polidti , «u
obfcen».
Nota-f^ ■ Ktliprc do ■;«!•
te da varbo , « do «ntece-
dentc do relictvn.
Ottittti tjt *^»at. ) I. h.
Oria Bqatjlrii > EquiUi 1 b
Ordcm EqucRre g et Ctvil*
IfifOI.
aobKi , M illuam.
^luihi» «f rei.) I b. DÍ'
tUrai ; guittit henfJlM etnm.
fiu efli M miii ilcoi, ot (■■«
t<n huma tt»i* boaait*.
949 Priai tletrij. ) I. h.
Tffli tleerii t dn grio tOt-
ndo i qut 01 homem dt
lafiraa plehc conprivio pa*
ra eamti t *"* quanto allir>
tilo aoi efpcâicuUi. O
mcfino Horácio , L. I. Sar.
Tl. 1
■ i).
Ji parri <ef eUtrli rtftr»
htiãniiKt tttiimm. ■
SaUtl. Sit.ITI.itu
....rur ÁEJilU fiurit
V^r&m frattar, U Ji>>
UfiaUlii ^fac4r afia ,
Lt citara , atiutfatit itna
in pariatjai Inflnít ,
Liitut ul in tircê fpatUri «
Smdut agrh , *aiM$ M*m'
mia t infant , ftttmlt l
Planto I Bacchid.
Tam fríâum agê tllmm
raidaiHy fmim friOmm afi
9(a ABfaii attiptunt anW
mia. ) t. h. Fatltntar mmdi»
■nf , S* prriaat 1 ouvem eoni
picicncia ,e ipproTio.Sob*
•ntendi-fe de fima pela
Zeufraa o Nie.
Uanaat earmâ. ) I. h. B*
tí , faitat afl a^ama , 0V.
Nam por iHa lha dÍo «
premia t "Io o appliudetn.
XXVI. Da$ fia prapriat
iet Vtrjat tkaatrata , a pritat
eipalmt»ta iajamta, € it
Efpmita.
1)1 Syllata langâ fr(vl|
¥f.) M<ft« lu|u fw**
cGoo^k
A RTE FO E TIC Aí f|.
^l eitnt : unda ctiam trimetrit ■ccrefeer* jnlCt
Nomen Itiiab^ii , ^uiin fcnoi raddtnt iâut ,
Ptf-
Jtmh t ft malt» Ta'''éi i mii» , ftr fmt »$ vtrftt Jan-
tUtt , p*ftê fB( nnfitm tê fth pit , t t$»kit fth mo
4iiat {t itafi firS»JtU vtxf* • tmvU» ) Jt tktmirU.
Itiavim irimttrtt. íla wriuit mui^m$nt* */tt vtrj»
Horicia o preceito fab(« dAf* , tx fta lamHs trtg
«■ pii Jiinboi i diitnda DifamU faãi jMt i <it f«ifl
(|ue 01 TCrrot th««i»«i Te Timboi flierio-rc trtt Di-
«ompunhão do pé jimbo i Jambot i por quinro «fie*
c àa rrpondto. vcifoi contlo-f* potDipo*
Honclit tom* > filUr dlii
doi verfa* pnipiio* da Po*- Confin-f* QutaSIIiano L.
fla Diiinttica ( dai itMati IX. C. IV. > c o Dofló Ho-
a tinha hllado no ««rfo neio , L, !■ Sat.X. *. 4).
<9. yelH* rtfnm
SnHti: ) I- fa. P^ptfit», P»am nitlt , fti* Ur.p*n
^fpolla. tMg* I ftrteEp** »t*Tf
9]9 têi eiUi.) Pá, au Vlmtm», Vjriut i»tit,.
fnedidi Buiio ripida i • Nefli lugar allude Haraclo
que por ilTo Aufonio Ehi* iiTragsdiii , qu* A6»io
aia maii vcloi qut ii fii- Polliia efcrevSra «ni trioM-
tai doi Ptrfti. O ntfmo iroi jambitiai.
«oracio , L. I. Od. XVl. *• 3|; S*nM . . . iOmt. ) t k.
sj. S*niê namtrei , «■ p»lflu
M« fMêfMt ptS*ti$ f€d*m I r«ii numerai , 'n«
Xre/avi/ In ialti juvtnt* pancadai dui pit , i. fa. leit*
Feratr, •" in etUr*s iam* do hi* péi , e todoí iam*
tu bo*. Cada hum doi pia qua*
Mifit fartnUm . . , . i ferem o ouvido Gon ca>
VM« «jifiit trimetrit , da hum doi compaOui.
V«. ) Peto que deo tanr- Póde-re tmbcn lefcrit
bem aot verfoi Jamboi • ifto ao coAume então afa*
«ome de trimetrot. Cba- do, que o mefma Boraci»
■na*fc verfo ttimetroaquel- apont* nuL.IV> Od.VI.«.}f
le, que tem itei medidiii Ltiiium Jtrv*U f^m,
hcxametto, o que tc« feil ,M<íf«
medidaii o p* jambo nia P»ilitii ISmm,
fiz huma nediãa , oa me> Foi qaaato oe Romanaf
ttD , como oi outrot pi* 1 ifuando mediio oe veifat «
wai dom p«i jimbot ena- Marcivão cada hum 4oa
■io-fe poi buma f6 nedi> pt* , dando hum cAala cam
IM. Sis a aadgo Efcali» « ded» polletai i t ttf
1;, Goo^k
94 ARTSPOETICAi
Prímiii âd extremiim limilti fib) : non iti prldem , '
Tardior ut paulft graviorque vanuct ad aures , ■{{-
Spon-
itfâi » prlitttirê fl atl ti «ttimt. ftl cQmpeSv éi pft.
Jamhit purlt ã íttâu ftmtlhaitii i petim pajjaii rlgaru
Umpr , para fs« tiv*fft maior patifa , e ehegafft.
ftm maiêr fraviiadé afi fuvtdei , jaffrt» ctmrntii fu*
jn tntrtdm-ijyem »s gravtt tfptitdtoi ittqatUei cafmt , as
faatí lodat elli itnitt tetupav» 4tjt ra^t d* diriiit , *.
tambcm batendo oi píi nu doui em cada coinpilTo ,
chão , como aoi enlin* ou mcdíiU , a que fe cba*
Quintiliano, L. IX. C IV. mão DiptãUs.
Uontira.fe Ariflotelea na a;4 Nta ita priderU' )
fita Poética , C. IV. b. t. Defde ouando oi Romtnot
Nnte-ra que oi Diamat doa conie^iião ■ compôi o*
G.eg»! ao principio coor- Teui Dramai. O* inllgoa
tavão de tfaa<;ai , e de can- Tragicoí , e Comicoí Ro-
torlii i niaii depoii pelu mano* , como Aedo , s
flecuifo do tempo preferia- Xotiio apenai deixirao pa-
(e o iifo da locução , e ra o p£ Jimtio ptimitito *
cantoria i Jança , e pot nttima ciCa de caja verfoi
ílTo adopti'ão o ferro jam- Mai não obfetTÍrio , a*n ilã
bo , que he o verfo pro« prUiat , i igualdade noa
— - - ■■-■ poii inarmo* verroa , " "^
que a mefma neturcia, co- lerao hum pouci
■no diz AiiHotelei, guiou do que Horácio ) de rnorfo
ot Pixta* no ufo do ge* que na cara ímpit adinJU
nern do rcrCo , que mata tiío o efpondeo , e pia
convinha ái PoeTiaa Dra- iguiei ao efpondeo ou jani-
naticai , por quanto pela bo , nncbendo poia aa ca*
maior pane na conveifa- fai mafcutinai fã com o
^Bo noi efcapio TCifoi ;am- jirabo t e dcfte modo f*
fco* Gonfonnáráo á esaAa dt1i>
a!4 Frimut aã txtremunt gencia doa Gregoi > qua
fimllU fiU.) I. h. Qiti Itti noi verToi Senarioi , ou
^tx/ataliii-efn/laiit I of quaea Trimetrot tem ou fó jam<
todói coniUo de jamboi i boa puioa , ou cettamentÉ
rendo defde o piimeiro jii em toda a cafa
■ti ao ulcimo com a mef-
a» meJida : ido be I quan-
do i> veifo era de jambot A fim que a cadencia fiifli*
I e ainda que iÍ*eBr maia siive . maii fii^
- - - da, * . . . - -
«•ii féi , Aaiáfl-fa fntiaf
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
Spondeos Habiles in jura pitema tccepil
Commodui & patieiís : non ut de lede fecunda
viltgi» dl Jaa nalttTf!p ; mai têánia »3» »$ «ãmlf
a fi , para Ihtí Ciitr a Jtfunia ê fuar-
iirji Joíntit* appertte rartã vez" "* "
ea/ú. Efte
aí 6 Spenátot ftaillii in
fura paUrna rtcepit. ) I. h.
Admittio oi^riTei p£i «T*'
pçindeoi no feu próprio
lu^ar , que de direiíQ lhe
pertencia , noi lugtiei ,ou
carai , que linha de fcu
Author.
Inr*iirãO'fe oi péi erp»n- ,
deot maii vifarofoi na*
verfoi jnmliicoí , para Jbei
dit peio , e forçi » e pa-
ta (DoTcr niiit oa aninioi
Slaiilet. ) r. )i. Firmot ,
immeiilei , níit eunmtis t
liiinei , imiDóveii , níio fluí-
do* , não coirentei ■ pot-
que Ct lirmão , ou conAão
de duai fjllabM longai. O
ri jambo pDÍi he como
- ■ ,. f,N.
tiitie , e d< buma lonfi »
c o tracheo ou cboreo *
10 contrario , de humi Ioih
gi e de huma breve. Efla
he a dilFerent;! que fax o
vetro trocbaico n mata
(UnqanCe , e o
inai
1 raltgn',
te de todo*
verToa i
eonipoim-fe d
e fe
if ou d*
como eflea
pêi ró tem t
tempoi (
faillo>re entfir
m«rmo eompj
íTo.
A!Cm o
terfo de oito
pé»
era ba-
ididaiou
compatf-o. . e
o 1
retfo de'
feii pci em i
. (jue
fei denoiDinat
a
ene da
TaUet bie-
, Note-re , como obferra
Batteuz naa Tu» Reãexõea
ao C, IV. da Poética de
4'illotelea, n. 6., que na
«erlitici^ão Grega, e Lati*
na ha dua* efpecíea de
t,etranietiof , e de trime*
troa t bum Ttpchaice * que
tein hum tracheo noa pci
parei ■ outto iiinbíco , que
%em bum iimbo neftei mer-
nioi píi- Sabe-fe quê o p^
tio de outo péi tetrame-
tro- O trimetTo jambico,
fuccedeo ao tetrametn»
tiochaico no* drumai i
porque o dialogo occupott
o lugar dai dançai , e dat*
dan<;it ratjrrlcai , illo he ,
que
etitão
havia
que o dialogo não podia
fuHei a inarchj faltanle ,
ou rapídã do fí trocbco ,
que vai como a «equeáoa
f-lto*.
3;7 Cttitmedm t^ fatiem. y
I. b. Suavit ft eefuaaiMut ,
fàciliê i fuave e igual , fa-
£Í1 poi cedef *1« boamea^
cGoo^k
9tf ARTE^OETICA^
Cetteret lut qnirtl focialiter. b<c & In Accl
Nobilibui trtiiMtiii apparet rarus , & Enal.
Id
witei Vtrfn JtnarUt i» P»tt» Ãttít , « t» PttU Ef
nh. vtrfê , f H# «fpartt* n» Jctn» t0rrtf«i» dt mmi^
áai»i ifp»ni**$ , frn* *a f jm m #>rtf f»l tjcrit» t»M
te do tem direito. O mef- mido. ConBn-ft o It. II<;
rno Honcie. L. IV. Od. Epift.I,
virr. ÃuFirt
Dfimrtmfaleraitrãtafã» faeuvíal â»aifamaM J—
etmmgdut , 0'c nit , Accias alli.
Nm ml dtjiie ftcania , B no L. I. Sit. X. r. !|.
6'r. ) TodiTia nío admít' Aí/ ctotíf tragM tmmttt
tindo oi píi crooadgoi ni Lmciliat Atei f
fetunda e n* quirU cif« ' Iftn ridtt verfu» Bnnl grf
Por quinto o veift) jimba vitait minerti,
exaflo è puro devft l«t O mtfmo timbem f* nb*
■ duti rci«« noi Tcrrai d* T*rc»-
II Tri- cto , c da Pliuto. He cou>
metrnt de Hnracio neftet f* pirmofa ver, quinta )!-
Epodoí , IX., e XI. ctnqa tomirto pira ft oi
Çaandt rtptjtam Caieatum Poetii Litinai not verToi
aififtat áaptí , tft, tiimetroi , e tetrimetro» ,
•PtHi alhil n>« ficatanttà íulgindo fer bidinte , f*
JKVat , fte, poicITcin ni ultima cifao
Sfl Steialitir. ) Bem co- pé Íimb«i aliit pondo nai
mo 01 que (io compinhei* outrat cifai pranifcnameit*
ro> , que icparteai entre li tt o anapefto , o tCpoif
oi ben* que tem. Dii o deo , « daâylo , o tribif
antigo Bfcoliador lo Epo- cbo.
io I. O Jamtict Ti-lmetrt aí^ IfaUMmi trlmetrh.}
TragUt admilti tJUi péi , Bm oi Tiimettoi , oi vac
itxirM , tff»nii»$ , újattr, foi Jambo* tio conhecídoí)
* primtlrt , ttretirt , a lio |;i*ad»*. Horácio pio*
fttiatt i fiaijirtt fúmiaa , « auneia ntHlitui «m fantt*
fiittr , t fituaia , » faar- do irónico.
tt , e f Jtxtt. Pedro ViAvrio em at
itic. ) I. h. Bfte pi que Annati(;6ei i Bpíftola II.
bê. hum jambo ' on efte da L. V. dai Fimiliaret de
verfo compofto de iimboi Cicew qoer U lia neft»
no fejtundo * qnirto p<. lufir M»WiHt , • nSo Nf
Atei. ) Accio t on Atiín , Ulitat ■ fundada em huma
■téi buta Poeta n«iM iffiir ■vtboiidadf 4e AtiA«tel«f r
cGoot^lt^
o E T I C A. fl
pondere ittCut « x6o xxvtl-
A R T E P
In fcenam mifTui magno
G Atic
itmefiaJa prega , t ptac» eeiJêdf i «■ tamUm f(i« Jt»
cuja intilligíncia LitnbU
na eiplic* ditFetentenien-
t« ,_ ditetida timbetn que
■ hçio vulgar, e teeebi*
da , (t deve conretvac i
máimente fenda cila cum-
ptovaJa po[ lod^i ot an>
«ijoi Códice». Delle epi-
tbeco atou o mtrmn Hc-
tacio, ao L. I.Od- XXlX.
^kuoi tu CtempUi mtdifiit
mHlts
Xiii-w Panaetl
Enrtl.) Ennio, Poeta na.
lural da Calábria. O aieriDO
Hotacio, L. IV. OJ vnl.
. . . . ífl"' eeUrts fa^.at
Rejtãeeqae retrtrJumHatf
nitalli miaeê,
Nen iatíndia Kartkagini$
JE;ui fui d*milã ntmta at
Africa
Lucratas rtdiit , clarilii
TMuáes , auâm Calatraê
Pitriáti ....
XXVII. O Pítia qu« def-
pfez." f u/t nttitraãt dot tf'
pendtes nii vcrfoi Jainiitti ,
aa St pitice exúRt , ta petttf
jierita na artt dtfaxfr vtrm
"'fio I» /ctnan, mlfai ,
«*£.) Tat he ■ l.<;ãoúcBi.i-
leux , d* Sanadon, de Joti
\»Un , e át Foinfinet de
St*ry t * póJit Tc com ra>
Aãa «ipói da fé , ou
do verfa jaitibo perfeito ,
• eaaAo , qu« Te ich»
maii larai vetei em Ea*
nio i é que crimiâa aqael-
lei vcifui recitado* no
theatio, a fakcr , va^oro-
foi I e que abuiidio em
p<a fpondetM i por cauft
d* excelllva prelTi ao com-
por I ÍAo he , mollri que
taci verfiii Te compaieci»
com negligencia , e multo
k prefTa.
Lendo-fe fegunâo a cot*
Mcçío de Míicilio Mí;;ui ,
em lugar dt .«iff^is . como
parece , a fanieo^a Rca>,
lia maii data ; e o ííu feo»
tido feiij elle. O vetfo jani*
bico com muíEOi pií efpon*
deot , a pronunciado no ta-
blado , irgUe o PoetA de in«
diligencia, ou de ignorância.
Juvenci pnríni dii ter ef»
crupulo em mudar a liqão
antiga , e que fe acha re-
cebida , qna.ilo mm po»
dendo eapnt-fa cdmmoda-
meiíte. De refto )u]ga o-
mermo fabio Interprete tilo
fer neceflarin mudar a atf
ligi efcrituiB , fe fe fizer
a panauação ftgjiado-f*
■ Heinfio derte modo
. . . . HlCS- ia Atei
IfeUlilits trimtlrii appá*-
rtt rarui -. tf Bnnt
la /ecoem aiiffeí , «V.
0> que lem mii/ui , vóíOS.
pauto itpoU d* Unnl< •
cGoogk
9^ A R T E P O E T I C A.
Aut flpcrae celetis nimium curáque carcntis ,
Aut ignotkUe premit artit crimine ttirpi.
XxvitiNon quivis videt immodulala pacmiti judexi
tnnpBr 0I^ vtrjes. ?ltm teJtf ttnfegulrJS § iett it /a/>
§aT t àifiinguir ti Pctmas faltts dt nãmtrê , t 44 mê-
Uiitfa teitntiú tm tt verj*$ \ t na vtrdmit t§f
•ÍDdt qaa f« conrma cf-
ta ^Dtuiqio , todavia Te
poderá ler mlfftt i e f ntio
fe entenderá * fenten<;a de
Hnracio fobte oi letroi de
tguilqucT Poeta , que intro-
duz coB) miior frequência
pé> erpandcot no verto jani*
bico , c não doa verrot de
Pinalment* 1endo-re mi/-
fut , deve-feibrolutamente
tomat de fura hurn iccu-
fiCivo , audorem fttum , ou
Dutro algum femelhante ,
como obferva Gefner.
Magat cum pinãere.) 1 h.
Multií O* pfaritui , fiiim
par fil , fponiíH tardalii :
ou grMveit ittidettt illíi , O*
iienilatii plrnts , Jti qnl
/uei Humtrtt non hahent ;
tardioi , e vagirofoi por
cauTa dof muUot , • de-
■naãadot erpnndeoi > ou cer*
timente fendo ellet «Ta-
vei , e cheioi de dícnida-
«le f mat que n5o tem oi
feua numerni , regunda ob>
Íer¥a Lambino.
9ii Aul epira€ nimiUm
ttltrií,&t.) Refeie-fe ■
^rtntlt crimine i i. h. in ao.
Atrt arguit erimtn. Prova
«10 feu Author , fM bum«
•bra feita k preCa , ou , kc.
■éi Frfmit.) I. b.Ontrat,
carrega , faa peiado ' Ho-
rácio poii dii ifto do jam-
bo , pela Ptofopopeia. ho'
fo 01 Tttfoi tambicoa trí-
mettoa maii Tigarofat t <•
h. , que nio tem tia fe-
gHtid* e quarta cafa péi jam>
boi , lio leprebendidoí ,
ou como ercritoi i piefTa,
e com nei;II(eneia , ou co*
mo feitoi e campolloi pai
hum homem itNperíto , e
ijrnotante doi prceetioada
arte.
XXVIII. 'RifMaft » Fof
ta que ítfculpm ti erret ,■
t deftilsl âl puma mat
pelide , t mel trdtnait , t
p»r iff» fem grafa.
a6} Nm fmivit vidtt, )
Sobentenda-fe , Tm dicas i
por quanto he huma Pto*
lepnt , ou Subjec^áo.
Immtdulala pttiHMla. )
Veifoa faltoi de número ,
e de cadencia i i. h- ver-
foi <{ue nio tem a Tua me-
dida própria , o námeio
dot tempoi , que a Regra-
deligna i qua cem de maie,
ou menoa. Po( exemplo
ttet efpoAdcoí em lugar de
trei jamboi , taiem hum
tempo e meio de inait.
^i ipiauo lia cettoi b^
cGoo^k
ARTE POÉTICA. 99
Ft dati Rominit vénia clt íodigni poetíi.
Idcireoue fig«r , fctibainque líccntcrf * Vt omnti aSf
G íi Vi-
etitr-f* <■» Ptitti Roínan»! hum* tit*>if» mmll9
txce^vú, B ptr ifít ttrti tu etrlamtnti rtijl» i* m»
Átixur hir m» «tmft , t 4* tfçrivir lictnei»fvm*nu Jtm
úttttiitr lí» rigrat i O» antti nJ* hti it ta firjuMr»
mcroi e ctJencUi , qnfl vct com nv^Iifcnci* , b cttin
coBiím a. cenu poefiit , icroi , • licenciorirntnte •
e não tHini t outtai > fe 1 aatti com mait tazão dera-
pnr «lemplft , ha nacalTi* mói não coininettei dafaít»
ria a prcfTo , urit-re-liio alfuin ^Haado ercrcTcnat ,
de píi daâyloi repf tidni 1 « tultiar qae todoí bio de
portm fe he pteeira paa- atiaai cem oi noIToi (l*r-
fa , e vifiT , ufemire «i cuido* , e faltii , fc ia tiou-
erpondeoi , Ac. Ora o vai> veTcm am nofoi efciitoi *
ia jambico d« feia pc) na e deAe modo «fiateniat fe>
fui origem linha noie lema ^uroi d« nio «rparai , que
pe> compoftni da feít jatn- impiinídamemtc bifnaioi d*
boi , conCeiídtr cada hum delinquir 1 e *(í]in nui
dellei letnpo , e mein ) acaiitclircDio* 1 quando nóe
depoii que fc lhe inTcn- mcrniaa noi privimioi d«
rá« píi erpondeot , podia toda a efperinqi da con*
ter ali dai tcmpoi e maio, Teguirmoi vfDÍa para noâbl
porque trai erpondcot ca* defcuidof.
cadem trea jamboi em ten» ata Vtnla Iniifia. ) Hum
po é meto. O qae defor* licença muilo cacclliva ,
denava o compiÀb no aet- que laat Foataa ná<> mc>
fo jambico Duit ciufia lecião , « que Ibei fer**
ba , porque oi Poettt ef- de vergonha i poii aut iii>
cravem con> negligencia, terpoiarãa raro* fambaa
« porque fjicm oi veiroa no) tri«atrot , a tctrime-
jiambic.» demiliidamente Iro* > c commtttírio ou*-
vagaTofoi I e contra a rc< outroi niuiioa defeitoii in*
{Ta I I. por que cooGIo dignoi cartamenta de >ev
que nem todo* Iiio da niá. Cenãra>fe o L. I. Sat,
conhecer oi feui dereitot. Iv. e X. , • o L. II. Epifr
9. Porque limbem Te perfua* tot. f.
dem que ninguém ficilmen- «í; Idtlrfene vager ) ) E
te dari com 01 eirúi doa pot iSa rse exirniiei dal
Voetaa , e aflim efperío to* Ltii , deverei por oi péa
divia que cAai fe Ih et le te- ao acafo , fem ter lefpet-
vatão I mal nem pot iflb , to algum i laaio unto
4i>tIo»fiO| dtTtiDOl cfem d^ Bi*i coiBD da bei mca
cGoo^k
10» ARTE POÉTICA.
Vifurot peccata putem mea , lutui , & intra
wit fB« Ui»i Kit dt :
fimprt Jtgvre , t «et
Spem
•r me*t éeftUtt \ t ptr Iff» efiar
tsladt im tjertvtr e»m diíigem
« imiiiTci * nigligtncU
doi Latinoi , do que > »•
■âa v«rfei^io « tDtthodo
ilot Grego 1 1
Dum lio a* obiecçSi*
tioi Tcrfoi aéi , e 3(4.
XerponilG-re tm ttrrí ,Id-
tirt»ni vtgtr , firitampiê
íittnttr i Em qu*nto i pn-
fneira objecção , Bf > <■ h.
tlUnifi i polia qui iD ef-
cicTcr de til modo me
yerfuadi , que , ut putem
«m quanto i fegandi ob-
jecijio Tobie ■ liceoqa ,
ffofto que,/ifl íatn» , ef-
tejí feguro , e também
tamtus , iMuteUdo , onde
III erpcTinçi dl licença >
|iel* que refpeit* ái fal-
tai que me (fcapalTem ,
tMlyam, CV. Afliin como
■quelle , que plU menoi
do qu« a lei permitte ,
«cia dentro doi limitai da
lei , iairm legam ■ affitn [am-
imem efíii acautelado -len*
tro d« erpetança ■)> licen-
4;a , inir» /peat vtniat eax-
tuitfi, aquellc que nis pro*
cura valer-fe de iodai a> li.
cenqji , ^ua Tegunilo fua cT-
f alan^a (t lhe podem con-
ceder. Tal fae ■ latctligeo-
cia de Gerner nefte lufat.
Vagtr.) l. h. Nullumjtr-
VMt* trvmiUm I vaf ucarti ,
nio fagilíreí vareda alfa-
íieentãf. ) l.\t. Vi impt^
tui tuUrit i confoTOi* B19
arrebatar o eftru i fem aifc
tender i arte , « pondo
meuoi cuidado e ditis»-
cia nai obiai qur cfcrevo.
AIRm Cictro in Orattrt
fcrf. fijlindo d« rubmiff(>
género , ou eAilo de dizer.
Sunt eaim faidam , Mtfciíf
tratirii naaieti , de fuitu*
msx d.ttma* , êhJtrvanU
rathnt fuadam, ftd alU i*
gentrt 1 in k»t tmalne ri-
liafUíiiil > /tlutum fuiddam
jit , tus vagam t»mtn , nt
ingtedi Hieri , nt» mt Ih
Vi. ) I. h. Si. ACbillaa
Ella^o , Bentiei , Cunlnga-
mio , e GeTnsT lem con
todo) 01 H«nurcTÍptoiKt,
em lugar de An , como
traiem algumaa EdiçÓel
àotnet vífttrps piecata pa*
ttnt m*» f ) Se antci devi»
julgar que todot hão de
«et oi meut defeito» í (If-
to oppõem.fa ■ , íftii foí'.
vil viJet immaditUta ptf
mata /adixi ) o que Te cu
o fiíet, ellarei Ceguro > C
do mefmo modo eftarei a*
cautelada , fendo.me tiia>
dl , e eortada tsda a ef'
peran^a do perdão > EAas
pajaviai poÍi , intra Jftat
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. loi
Spem veniM cautui > Vitivi deníqus culpam ,
Nnn
fia , («m« /* n3» liveffí e/ptránça alguma i« ptriãv I
Áittía ttffiat , ^jit fH( ctnftgui evitar « eitlp» , n3* mt'
Vénitt •orrerponJeni íqutl-
Ut, £f ^Afa Remanh vi-
»»• íy», O**. Aquelle que
«rpcM qiie «t feut drfti-
toi bio de Sc«r occLiUoa i
• defEonhecido) , oa que
h* de confeguit pin el-
lei o perdão, clhe nellíl
naii temenTiimeate : pe-
lo canirario o que nSo
efpeia nem buina , mtat
outra CDufa , acautrli-fe
para não cahíi em algum
*no I porém aqucTIe que
(Tila oietroi, *A« fim tC'
ti Tesuro , e acautelado.
aM "Ditut. ) Suppia>fe
P«U Ellipfe , Çuòt fuerim
'"ta* ] parque eíloa aper-
cebido , fefuro.
/«írfl y^/m vtniat.) I. h.
■In y^«a» váBÍaá ; na efpe*
i>n<;a de ackar «emia , )}•
<*Dqa para oi dcreitoa ',
S"« me efcapiSem i per-
luadldo de que eilci meui
dereitoi não lia maiort)
que aquellei defeitoa , que
o* deniaii efcriploiei tem
coinmettido em ruai obrat.
A- Gellío diUuramente
•tpcDde a robredita for-
mula no t. Xir. C. XIII.
I^a-fe « fegunda Diatribe
de Henrique Etleváu , que
valgamiente Te acha no
fim da £díqSo de Lambi-
rídade de toioa of Codi-
cet anttgot i e coofirmad*
paiol miit illurtrta Críil-
cot) quer fa lía > txira ,
eitrt fftm vtnUt t f*ni •
«rpcranq* de perdio para
0( meui deFaiioi , que to-
dol hão d( vct. Cuia iiK
ttlligencía h« cnncraiia k
fentenq* de Hocacio , paia
clle fata diquelle Poeta,
que pertende efcreier com
cautela , e coricãa mente.
Tal he também a Koiinui
Ia de L. Floro , L. 1. C,
III, [. quando icfera «
acção de Hnricio matando
a irmã , Intra gttriam ^
querendo díitr que fura
huTtia ac(;ão dentro doa ll>
mitea da gtirla } bem qatt
Juteiici , a quem fesua»
Dacier, dli qua fora liu-
ma ac^ãa fcm gloria t ou
como interpteia Bafltlo Fa-
bro r /atinai minai gltrim.
Affim Quinãiliano L. XI.
C. MT. Scripta HtrtenM
intra famam Jant , i. 1).
firínard fama. Cícero L.IV-
F. Ep. JHUãiei hec fatiam,
aut itiam intra ntfàunt.
Gouiiriio-fe nefte 1u;ar Sa-
nadon , Luii Defpiei , <
Oacier, • i^uem iieite lu-
gar ceiífura o nolTa Por-
luguex o illuftrt Cândido
Luntano.
367 CaulHt. ) Suppra.r«
pela IllipCe fcri>«ni. AU
l;, GOO^k
le* A R T E P O E T I C A.
Non liudem merui. Voi exemplaria Giaecft
r4tl Itda V'« tt Ituvtrtt { i* ttr efcrhi hum tptimt
Vttmo, ) VSs piU , fai mfpirah a cta/tguir a perfriflã
daArltPí,tlca,fílht«iÍ4 4i»,ftlhtai dt ntitt n kelltt
fim expendi Nonlo «ít*
lufii I E/trevtrti tftHtma'
ttla , t txatfãi , para mt
fetfr dieiê de vtnia , /*
ttmmttUr «Igum defeilt .
Diz maii o mermn Nónio i
fuf enia tfi intra Jpem t
tfi in Jp4 ■ s( qui intra
■étrtiam vir/atur , ejl ia iffa
JuTenei ic<;r«rcent( maii
«utii cxp1ica<;ão dtllG lu-
][ir, que linda aíflige , «
mquíera ot cTuditoi Diz
fait Htraeie tiavrr pautas
^ut Jaiiâ» difiingair ei í»ai
verjat dai máêã > e accrcf*
ccDta I Par vtntara , pm
fttt ia ptmCM /uix*t Ht-
nets dai ihrmM Pfttieai ,
ftrti maia ntgligtntt , a
Ãefcaiiaií fuandt efcrtvtr i
*u , pafio fat Jaiía fi>« ta-
dn hão de cêahtcir , t ver
*t meat arrea , tcdavia ir'
Titrei affoil* , a Jegara , tsnt
a i/ptrútlfa de aleamar t
perda» } Iftm huma , arm
anlra eaufa farei , diligen.
t* priiura^ei fugir , e evi-
tar a negligeruim , * t»de ,
* fMtfffa/r drfeitt ^uand»
'tfcrever Ntnt ttdavi* ptr
iffv merecerti tranda íaif
01 o louvot , e o pre>
I I mai. que convém o>
; com acerto , e perfei-
i tojo ião trei coufaa
iclle I
he I
DÍa baAa nlo cabic
«n defeito * pan (laiije*
ecedor de ciHigo > a 4)ue
la ot caniitiAite , nem
calligo , nem premio me*
rece < e fó he dicno de
premio o que obra . e fas
pirfei(;£e. Kclle penfimeo-
Pliuto abaixo citaJo.
Vilavi dtaifue taipam ,
eít. ) Nio baila pata fe
confesuir o louvor , o «f*
crever-fe ot veifut jambi*
coi com diligencia i Alfin
Plaoio Triiam. Scen. att. .
Si^uid animtnn arfa ientr
feci , aui eanfuimi fidt'
littr i
Jín» videar meruiffe la»-,
dim , c»lpã taruiff* ar»
O que evita o erro , que
deve , nem por ifTo mera-
ce o louvor ; mai fò he
loHvado o que efcieve com
eofvnho , com aceno , e
fegunrlo aa lefrai , e c«m
aiiilícioi e invenção pto*
pria de hum Poeta.
O nefino Uoiacia Ih 11»
Od. 3L
cGoo^k
ARTB POÉTICA. io|
Noâurnã verfate minu , «crfaie diurnl.
At vellti pfoavi Pliutinoi & numeioi 8c t?»
txtmplartt , fmt n*M JtlxdrS* $i Greg$t, Ptrlm u vf-
fat mai»rêt UuvárZa nã» fi M vr/n , mat lémUm a*
ff" r ' gélamtw à* Bttta fiamtt , mimlrtnia »m
. . . Htfrtt , ium prtcillês
Caulut htrreicU , nimium
íittui inifMMíH.
Ho L. JI. OJ.XIII. * li.
Qaid tfi/tae viut , HM*
faam htmini /alii
Càttium 4/1 in htrat i . . .
Ho L I. Epilt. XVI. V (■.
CaiUui tmm mftuitfivtam
No L. 1. ípif*'l. »-7)
Oiil» Itttd VUfptt Mff$t0
cauta Itanl
Btfptadit , rtfcram ....
£64 ífaOmrHã vtrfatt tua-
nu. ) Por energia , ou evi-
dencia exprime a alIiJuí-
dad* , e frequente ippli-
ca^áo, com qo* fe devei tõ
ler , e tomar a ler itpetidi*
. vexet o* Autborei Giego*.
Ncfta lecommenJi^iio, que
Hocacín fai mjndando a-
■niuilidimente^ ter , e imi-
, tiT na Compoliqão dói Poc-
nia* 01 Poe»t Giígoi ,
Ibei fai bum diAinfto lou-
070 Téfiri fMavl. ) Affim
lecáo Tegundo a abfeTvai;áo
de Baxiei todot oi CoJi-
cei de Limbino , t de Ciu*
()uio cm luf at de »»Jiri ,
cuji lição provou timbem
Viãotino, B abfolutKinente
amnini convim mi» i mo-
ácAía «Ic ^sugíd , qiM
coftuina lembraT.fe muita
bem de qye he filho de
hum Iiibeitinoi • de qu*
não tem cm Roma avói.
Peto ^ue refpeiit ao que
dia Harduiao que elle lu>
%tt lepugna ao que Horá-
cio primeiro diffe dcFlau*
to no L. JI. EpiA. I. fl.,
c 7o.( a compiriçáo defte
lugar facllmanle moAra qu«
Hiiduinonelk Te engtaára.
Diciíar ÃfranI laga fín-
Víoi^t Mtnaniri ,
Phalui ai txtmflar Sieit;
li fTêftrari Epifàarml.
.... Adfpiet , Flautas.
Qut paãe partei lultlur
amanlit tphtH ,
Vi patri* atttnti , lunit
, ut IniidhJ'.
Prtavi. ) Oi avói. A en
dem be «Aa , pater , pii ,
anua t »lf> , praavus , bíTi-
fã) ahavat , irifavò , ou
ttefavó , atavas , quarta
avõ , tritavus t quinto aiôi
a eiíei coirefpondem , fi-
íiitt , filho I ntpct , neto 1
praatptt , bifneio > aíatpatf
atntpii , qujctú neto ; tri-
ntpoi , quinto reio.
970 Platttinísn' nutãerut
ff falti.) I. h. Uítr»
B* jeeu I o* vcifoi , • o*
Salinteio*. flauta , natural
cGoo^k
104 A R T E P O E T I C A.
Liudav^re falet t nimiúm patitnter utrumc^uei
Mon dk*ni flulti , mirati : íi ir.odò e^o & vo>
Scimus inuibanum lépido feponrre ái&a ,
Le^itimunique fonuin digitit callemut & aure.
Igno.
Mtjt Jifrlmtnt» , ptr «3* i'V , iniiferttamtntt , Asmn
« tulra coKfa. Se at mt«», ta . « vit , i PiiUt , ./"-
^«11101 atferm^er * factfi f«ttnit , t ptliie áat g^f"
grtgtirai : t Jatimti tamttm ptrtittr t númtr» , t »
jlm d* vtrfa rtga.ar , e ptrftitf , nitlani» ti fiut fil
ftttt iiiit , 4 examlntnd» jua tadtaeia , ~ ' ' "
de Ombria , foi o mií* ft-
moro Foct* Cómico que
tinha appiiecido.
D:iii«t9 nota e fepreh»i>-
de em flauto oi verrai de-
falinhidoí , e petegrioat ,
' t galin-
■ <i altumaii
íò áni choei
via Flaute
Torei de Cictro ,
VeOffeUt ; d( M
L. Il~ Satarnal. C.
* propri
!o, L. 11. Epift.I.
'. ifa t que afGma citámo*.
ijt JQntUin patltnitr. )
. 1i. Kimilim mgligtnter -,
r m*Udia ff
Diflinguir hum galanteio
froffeíio de hum dtto bom
174 IWfiíiJ catUmtu V
«ar«. ) Se nói fabemoa co«
nhecer peloa dedoa , •
ptlo ouvido. Pelai dedot
julfi-re do rhythmo , ou
da mcditlt. Pelo ouvido
fulgi-fe doa fona , e da
aiu'dula<;á(i dni verfot i ^o-
TÈm oi kjut fdzem a Jimen-
■ãp áot veifoi petoi dedot*
tã6 pouco «xecciodo*.
Dlgilii. ) I li Levatitml
V pr.juiên« ãicifrum ; Com
O leuntar , e abaixar
doa ét-lo* , ao que oi Gre-
ehaiTjriíáo 'Agoiv eSíoiv}
poii ppnilo o dedo polle-
dencia ; com deroafiado fuf
hum doi outroi dedot, ou
frí mento.
f.)bre a patmi da mão ef-
KíramíM,) I h.liumtrcs.
queria dinin|;uião alTim ol
W falet
Tempo» , c oi Tont , ou
a?* Nên ) Tal he a Mijão
«ompiToi, quando medíáa
4o ooITo Poitu^Liei Achillea
oi Verfoi , ou Metmt ,
Efliço , que reguem Valatr,
Poininet de Sivrj- i Gefner
loi dei pít 1 poiêm dillD
poim , Baitcux , e outiai
fedi<;õí« vuleirei lem íie.
não tem preeiíío oi que
ni vetfiÍTCa<;io lío bena
íjl laurtmum hpiit. )
exeraitadof. Cícbio «ro b»*
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
IfnotRtn tra^cM genus invenilTe Camoenae
«uviáff. Centa-f* í"» T^í/píJ f*ra » frlmtu
• da Pttfia Trágica , ãaniti dtfetnhtciJã
ma £piftoN ■ Pipitio Pt'
to dit t Vt Sirvíoi Uh
Fapirit Patti fialer facilt
iittre ptttrat , Hie verfut
FUuti rui íjl , »it t/l ,
^atd ttilat heUrtt a>ir*Í$
nilaniU (tneritat poetaram.
Poii que oi onvidoí Tibin*
conhfcem Tem o auxilio
dot dedoí , que *ctfo le-
nlii . ou nlo tenha «• fcui
fH( a/d.
«I iniiai no tcfflpo daviM-
dlma «ffim na* ■ldêii,ca>
mo lofo tiisbim aii CU
dadei. Depoii começ^rio
ot Foet*i t porHi , como
b< coUnine a efer«««c
Tp^yof/a» , ido he , Cap-
mfa Aircí i ou ^/ Uret ,
BTii;e:tii , ifto hc , o Pne-
ini do hode , que «d cin-
CoBlir. Te o que iffima
cho fe inftil ao , Te ac-
^oiei >o *«rr« ari.
crefcentdrio, c fe fuhAltui-
Jl%\X CtmpUlfi M jrr(-
rio oulrat ceitai coulai ,
ttUoiftift », Pumtt , paga
e t\t di9ln[;r» entre dnut
Hcracit a fallar itt A<thf
ou >>i(i.rujeito*;e daqui re
rti , t áii Tavtnltrtt dai
originou o Drama imm •
Petmtit Tragieii, t Cfmitoi.
Cómico , como o Trágico,
97f Igafiuin Tra/Unt .
como também o Satyrieo.
e*c.) Horácio no* dl aqui
Em quanto poia ao inven*
hum picceÍTO , pelo qail
tor , certamente , com* a-
Tceommenda que »■ Poè-
baíxo obfeivo , antea de
tai, e oi EfentOTei coiri-
Thrrpia houTerlo Poelia
)ão c emenJeiíi muUii ve<
Dtamatieoa , na verdade
ze> 11 fuit compoRciõíi.
mait riidei i poríro diz>r*
Ora buftjuemo! de miii
fer Thefpii author , por>
longe a oricein da Tr-)(*-
que introduzia bom Ader,
dia r (tai Drjmai. Baceho
o qual , cm quanto o Cor*
havia enfínado a Icirio a
delcinqiTi tcoifo cantada
plantai víniiai 1 Efte racrifi-
por algam teflipo «i lou-
cou a Baceho hum hode que
torea de Bactho , celebra-
e convidou para clle Sactiifi-
com cantilena), e coiSaa ce-
]e^^ário a vinfança dn Deoi
dador da alegria. Afleniou-
1t <tu* tal racrilicio fe S>
ffclTe ielisioÍuient« tadoí
va eni Tcui vcrfo* , e Poe.
ftaa alguma inligne faqinha
de al|;um heróe ^ ou d«
algum ouKo vat5o affama-
do- Be maia dilTo ajuntou-
lhe outroi oinamencoa , pe*
)oB quaet fe illuftiou •
Jugt/li^. Coiiãiáp*(e *■ Bb--
cGoo^k
to* ARTEíOETlCA.
fiicitur , 8c pliuRrii vexiflè poeinau Th«rp» i
* QuM
rti , tm lugar i* ihMlrf , it tmrrtt , net fuáti ii Aã»»
Ttt t»m a* taiás untadas it fiv* dt vinhi t anáavãê
fcr*ii;Sc( qa« (iiemoi ao Agrículttin.
werta dt fncrma Poctics ' Tht/pii, ) Therpr* , Foe>
Carmine fMi trágica vil*m ta Grego , qu« florcceo rm
cirtavil tt hircum , <Ctc, tempo de SoEon mait de
976 Vicitur.) Uii-re, por felTenta innof antei de
fer carticnent* huma cuu* Efehyta , e quali oiten-
ti controverf*. Scali^eio ta aotei de Svfoclet, de
nn L. I. Poet. Cip- VI. es* qaem o mefmo Hoiacio
plica^fe afiam Qui prima» fiJli no L.II. EpiA I.v.ie;.
Traggtdiam deieril , haai <lu»4 Soplieclei , O* Thefi
ita pre ctmptrti haittur, pií , V ABffhjJui uiile
Satit cinflit éllad , a Thef- ftrrtnt.
fi ailiditrim faSam , fai Thefpii iatcoduiío o Pro-
f<n/!Ui fetnas in- pla^firit tasoiiifta , ou o hiftrii*
eircamegil' addidilfut nudiâ fallindo com o Cotyfco,
aritui /attem prt ptrjtiu. eu com algum outro d«
funtata. ) Por fiiora , Com. Bfchrlo depoí* ac-
«gueiendo fífnlIicaT oi G6- crefcentou rr!;undo ou o
101 rufttcoí, ou ot Saty- DtuterisunlAa. fiofock* fi-
ro) I como advcTt* Gerner. nilmenie acciercenuJo o
Ainda que AriHotelei ai- teiccito > ou o Tritaj-qnifta
tiibua a ínvenqio de cada apecfeit^ôan a Tragedia.
hum geaeto de Fabula* • Confita-re Suídaa.
Homero , lendo-fe expieCa Vlaafiris v*xi^* , fie. )
m Margite certa imagem Jt cairetaa feivião a Tbef»
<t« Comedia, e nallliada, píi de theatro , donde le-
c OdylTca algum modelo citiva oi Teui veiroi , e
da Tragedia t e ainila que poellii. Et)e não fe fervio
pelo parecer d« >l;uni , dat carreuf , pata tranf-
depoi) Ue Alceo Aihenj- poitdi oi aãorci de hu-
eor* , de Epígenei SIcyn- iiia para outra Cidade, co*
BÍo , e de outro* , o deci- mo aquellei flauliftai fe-
no Texto Ercrltor Trágico pultidoí em*inhaifeguii>li>
fe conta fer Therpii ; e ■ refere T.Livio, L. IX. C.
«lie por iOb como o maii XXK., oiquaeifoião ttanf-
céEebce Te attribue a orÍ- potiaJoi cm carroi 1 ibi*
gein do Poemi Trigieo em fim em qualquer Cidad*
Atbenat I onde floreciáo at levantou paia elle repre>
liella* An<* I e Sciencia* fcntar h ura tablado exteuk
, e dtviíuf , f a ponaeo, qu« te f(>iiiuv«
cGoo^k
ARTE POÉTICA. 107
Quie eanerent aEicTeniqiw peninâi faccibut. ora.
Fotl bunc perfánu , pallaequc teptrtot boRcftie
AEf.
ie ti-ra tm Urra rtprtftntani» €*m vtf* , t fiflts *t
PaeJUti Traiitai , * Stiyritt. Dtfif dt/lt Tàtjpii Vfi*
íoht» slguin** cirT«t3« (n> fantavio ai fua* Campnti*
nmadii , qut para efle 6m ijSea Dramaiici* ftoi Cot'
fe alusavia Neftit vtxlt coico algum <Jc hi(lriõ«i *
pMmaia , i, h. ncltaa cnfi- nu de adofct Ant«> de
DOU ai Tta^adiai . por ba- Tbefpii havia hum Cota
mi agradiTe) figurai • inteiro, que cantava Ot lou*
porque não fe diii vihi lea de Baccho i mii |iara
plau/IrU , fallando>re dal lhe dar tampo de dercan-
Trígediaa , que Te repr«>
feniio em carictit ) Ibeí-
p!i cnm a fua companhia
nlo «rã« Hamaxetitt , i>
h. nio vivião em carro*
como 01 HimiKobitaa , po>
vof da Sarmacia Europea ,
4)ue habitavão em (
afunit>u>rc huma p:r-
que
avcnlura» , ou a hiftoria
mait féria de algum He>
carro* róa ■ porfm lodoí da*ão
a , po> «ftat íaai. rtprefanUqdea
■opea , em canoa.
lairot j PtrmaSi faetiiat »r». }
ui'i erãi) como oa oatrof Not:>re primeiro a Cãnr-
virõea illufliet e de pro* truc^lo Hellenica. Oi Ac*
*~' '~ toiei antavão • cubrião .
bidade , como pot caem<
pio AtiHlppo que viajava
petoi deTeitoi da Libjra a
pé I por^ni com o andai do
tempo Pompeo Magno foi
quem edificou o primeiío
theatro. ConRri-re Argole-
}ei L. III Dt artt ãicindi,
Noie-feo Provérbio" E p/a»/»
írffíoiaii taxar , ciiticit li*
com a borra do vi-
Bho, depoíi de ergotadia
a* valilhai até ia boirai ,
como adverte o antigo £r-
coliadot , obferviBdo Cru-
quio.TibuIlo.LIl 1. v Ml.
Agricôta O" miaiii Jmfujut,
Bacehe , ruttnii ,
Primai imxptrU ituát ã* '
ert* ehtrt*.
. Iflo ,
I faaiác
ickhul
■ Notai
Pjetat Comi
377 C""' caairtnt , Wc. )
Outroa lem , ^«I taatreitt ,
'ffc cuja li^ão , GoiT.o noa
enSiia Gernet, perde , e
deUioe a agudeza da fen*
tta^t. Eâet aítorea cinta*
a afte ]u{ar dia que Ti-
buUu efcrevíra ilto em lou>
vut de Biccbo. Toda a ar-
te fcetiíci efliva debaixo
da tutela de Bi.;cho, ca*
mo uoa enfim alé AriHo*
fanei na fui Fabula , Auno*.
tjl Ferfinae paUatiut
tl« feua ictfoi f ê ugit; it»0ét rtftrttr. J Inteiusc
cGoo^k
lot A R T B P O E T 1 C A.
AEfctiyhis , & modicli inftavit pulpiti tignis ,
Et dociiit magiiumqua loqui , nitique cothumo, sS»
SuccefTiE rctut hit Comoedta , non Tine mults
Lau*
Bfehjh , Invtnttr d⧠mijtarai , i im vejtiiti rtçagantei ,
« htntft*! , t c*'ifirtt}9 , em lagar mah Itvaataãt , Jí pef:it-
11*1 tartttei « ecanliadê theat't , t tnfiniu aas Aáirts
foliar §m tJtHt mait apurai» , a a calçar 9 talhurne,
Dtftit Jucctitt m tfift m CtmiSi» antiga , a fual aa
da mircín 1 f d* Tíftido
if«;ifiniet ofido peloiTri-
(ícot A mífciri do thei-
tro eno hum» er|>eciei de
capacetci, que tinhio oi
loflot pintadoí , «onrorme
a Idida , o canãer , e o
Íipel da pefToa que Te repr«-
íittiTi. Íiín*fía* pnr anthi-
tlielii dito relit[T«nicnte ■
ftruntti fiíeeilai ara , cnmo
primeiro Horicío ditTeri.
Pallat ) PalJá , em Gte.
fo Syrma , crt hum veftí*
do grave , e honelto , que
chegando até >oi fit, >r-
TOjiTi peTo chio.
«79 AR/chjlat. ) Bfchy-
1o, o quil, como dii Ari*
ílotelM , {niraduxio ni fec
n) doui iítoret. Horácio 1
l, ir, Epíft. 1. V. líi,
Qati StphoeUi , B* Tiefi
fii , V AEjchilai uti-
U f,rtant.
O Poeta Efchyto ni bata-
lha da Miralhania nSo r«
ffl meiíoi recoimnend«»el.
379 MeiUit inflravit ,
Wc.) \. h ¥aut\i leíulti ,
«*« Mtiieis tlgnít tM em
dativo. Sobre liuni pia*
pouco coiTiptidoí póftpi ao
alto / e sutroi attaf eudoa
Mravit palpita , formoa ,
elevou ot liblidoa 1 qu*
ftr* li de chão ao* aftO'
r«i Conlira-fe o *•■!(■
Srchrlo poi* adornou «
Tragedia , c com o ufa da
mifcara feita a propofito r
e *om o* di|;noi «efti*
dot tilarei , e com o ap-
Saralho do Prorcento con>
mido fobre pequenaf Ira-
vetiiitliii I e a compói ent
kutn et^ilo maia elecante ,
que Soroclet depoii fe»
copinfo , « cheio de ma*
fcftade. ConSci-re Artfto>
telet.
Palpita, ) Propriamenta
era huma parte da Tcena 1
porjm Horácio neft« lufat
quii ligniticar toda a fce.
na ou tablado 1 e ell'« pe-
queno , fsgundo a defcTi'
pi^ão , i|ue Jeile fai.
lio Magnum Uçai. } Fat-
iar em tiunt etlilo pampo*
Cetfivrn», ) Género da
califado miii alto , propri»
dot Trasicoi.
iSi Vetttt Cêmttiia. ) K
atit!{>;a Comedia nadatinh%
de fuppoilo nem eai oa at«
{umeatot , aen era ai a««
cGoo^k
ARTE POÉTICA. 109
■IMé Ltmico , General doi e ■ irireii dii mulhere»
Athentenrei ■ reformou em pAblicii i O eflila , ou *
« iniio i;o de Bcrai edi- cor>o fe quizer dizer, ■
ficada , o que deo a oTigem frafe , ou diileâo da inti<
i Coinedii medi* , ctii i]ue
ga entre oa Grejo. er»
oi nomei crio fuppoftoi ,
inchado, beroTCo, e quaíl
uniforme i Tr»|adia = em
c verdadeiroi. A Comedia
a noTi eftiio , ou dlale-
antiga elleire em vipor no
ao er. humilde, farnilia/.
tempo da fegundi Guerra
e quaR pleheo i Srão íe
do Peloponnefo ) a Coine-
dia porém , que fe chama
da antiga , e da nova fó o
HIV», fe inventou no tem*
jambo , ou umbero rarai
po de Pilippe , pai de Ale-
vezei fe ailmittia outro
íandte.
metro diveifo. Em fim o
A Comedia lie niiii as-
apparato amigo rta magnU
tig» que a Tragedii, e di-
fico , e numerofo em oi
lide.re em amiga . veTba .
Cotai , e nti Perfonajeni,
e nnva. A antiga dífiete
que algumas veiei fe con-
taváo até quinze ) porém
i. h. , no tempo , no atju-
nada difto houve em a( no-
nenio , no ellilo , no ap-
va , á quat le tirou o Co*
parato, e no metro. Temo»
ro. A Comedia , que te
memoiia da Comedia defde
chaniaTi medii, foiíirad'»
tempo da guerra do Pc-
quando » liberdade ficou
loponnefo ■ como acima
verdadeiramanie catinâa ,
apontei , ifto he , quando
e que ot Poetai pela fu«
a liberdade do Povo «lia*
mordacidide eiãopunidoti
»» verdadeiramente em flot, pelo que foí neceflaria , e.
* a nova comeqou , extin- uiiliniroa a lei proinutsaa
Aa a liberdade popular , da por Alcibiadea Alheai»
quando Pilippe , e Alexan* enfe « a qual foi defciípU
d;« fe «poderírão da Be- nat XII. Taboai, como noi
puMica. O argumento dl teftlRca Ciccro : A Menafic
*nii;* Comedia «Ta fobre dro fe di o louvor da no>
ot MagiAradoí , e fobre ui- vt Comedia , e entre a>
que prelidião ao governo Lattnoi a Terencto.
da Republica í afliui cumo Da iniíga Coniedia fallt
fobre aquellet , que fendo o mefmo Horácio, no L.IV
«ommandaniei doi exerci- Sat.X. v. tf.
tea crão mal fuccedidi
SutTta, Da nova o argu-
1II*iic<bolj *l difcoi^iM (
iiaf ri/ca viril e/t ,
Htefiaiant , híc funt intl-
Ifniiíi { f Hff ntíff fuUktm
cGoo^k
110 ARTE POÉTICA.
Lande : ftd En vilium liberta* excidit , & VÍIR
Bignam lege regi. L» ell accepta , choruique
priatlfit ftl rtcttíiA c»m grtndé úpfíaufê , * Uivtr,
Mai ãiftntranà» » llttrdait tm, litctiía Jim Itrm* ,
IMM mantirt , ftl frtiifa haver Iti , fut à reprimifft,
PãUÍe*u-f* f»U » Iti , * úMtàa « Uitrãaàê dl iaf*^
Htrmtgtnts MHfuam Itgit,
Htfue fimiui ijle ,
Ni pratltr Ctlvam B* df
âus cantar* Cttttllum
Àt mMgnatH ftcit , fiiiã
vttHt Graeea Lathii
jaifeait. O feri fiuãif
B no mermo L.I. Sit.IV.
Ettpetii , MfUt Cralinai ,
Ari/líphantffmt priUe ^
Atfat alii , faoram ttmif
dia prifea virtram íft ,
" \ êrat diínms âtjcrl'
H •
£u tnufín , pigat , vicuí ,
aldeia , lu^r , e de aiSn i
t»HtUtiu , canlílena , ein>
tiga I ante* po!| ili fundi»
Jto de Achenti , tnda «
ttici CDHAava de Aldeia*,
e lufarei , poi onde coi-
liio, e {ytatão aftai can-
ita Std in vilimm , tte )
Ma antiga Comedia dcf-
creviiu-re oa eiraâcm . e
Goilume) doi homem , de-,
fgvado* pelo* Teu* pró-
prio* nomei i e nifto prln-
ClpaTmente fe cmpenhira
tt Coro ^ depei* prahítvo-
fii que fe'iiii> pyblicairein
M nefiBot aoniti ) tgdi-
«ia *i
mermai peffbai f*
dafisn.
ão debaixo de na-'
mei tin
giilai de tal raodo ,
que e
. f.cil a quJl^uel
conbec
■1.. . eeHa fecha.
ia media tof.aidia'
le obrervou-fe hum
abÍDlut
rcrpeitoiipefo»!
bebiTKo
denomei fin^idoí.
eapoae
ii?>-fe no theatro )•
ac<iõei
e 01 iricioi d. ri-
Ja coni
mum , e eft* fede*
aomina
u Camatdiu neva i
a Cora
dia nova.
9!«
ri viliam »xcidit i
e* vim
) I. h. Lapfa efi ,
degene
ou embuma liceiK
qa derenfreada i a tibtrdi»
: de diie
feui jurioi limitei . padan.
do ■ hurai derrarieida aia>
ledicencií. AHiin como o
nafnta Horácio diz na Epift.
s Aucufto , L. II Epift.l.»
o que abaixo aponto.
Vit , ifto he , o furot d«
dilicerar a tcputaqio alheia.
Dignam Itgt rtgi. ) 1. h.
Dignam ;«"« fratnmrttur t,
dígiitm de fe refreai , e d*
cohibiii villa que o* va^
iõet hnnefto* , bem cam»
O) maii «tão pelo* feita
mefnvi ptopuoi naoiffi \^,
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA.
Torpiter obticuit , Tublato jure nocendi.
Kil inttntatucn noflti liquiie PoetM ;
tir
' Jt pi:^t/uáietir f crtJltê athtU , fot f Cat» ( / ft.
'ts i CimUti At Bacche) Ãrigai* a eallar ft Ig*
fumiitt. Kiv hautu ftilrl rf( Ptf/ia , em fB< m
Fvtttí nSt J» txtreitãfftia t « n#iii graiftJrSt »«•
ftmadoí com diãeríoi' AT*
fi«i o mermo Honclo L. I.
EpIft.Xir. », ,0.
Sturra v»[ut , n»n fmi Cfr>
luai ftrfatpi tinirtt 1
Impran/at , tim fui civ*m
iig/lf/efll h^flt :
Çvíefiiet in fatmvh »p-
prtifiafingire Jatvut,
O mermo L. II. Epill. [■ t.
fi/ceaninã per Inif itivf
9a lictnlia mtrtm
ytrJUui alternlt «pprtMt
ruHic, fuiil .
■Litertaifut rteurreiíUt «f -
etpia per ennn
^fil amahiliter -.iiateiem
Jatinn apertam
In raiiem verti catpitJgtMj,
"" per hatttftat
"t domaã impané minax-
Oíluere Crutnte
l>lnU laceJSti ■■ fait lala-
Ah ^at^ut tttra
Ctndiíiont fuper eimmunl t
Potnafue lata , malt quat
neiiít carmine fíieai-
Ve/crit!. Vtttlre moinm
formiâint fafti* ,
éi ítne d^ctndum deUilaif
dum que rtJaãi.
íex efi accepta, ) Rece>
>»o.fe a Ltt , que veiia*»
■qu«Ita (Icrenrreada licen*
<i» 1 como Aca arficrtido
p«1a ^(flafeia do merma
Horácio apontada cm ■
Nota antecedente.
Todiiia , como obferra
S.tv-
lidid
I fetT
mcndo caila hum de fer.
vir deerpeaicuToaotmaia,
e de dtfcreditD i fua &•
Riítla I ícantelavj.re de Íii>
correr em defeitoi , digno*,
de feven repicheniSo.
Charatfttt. ] I. li, Gre»
Aãiram , W Camtedrrum 14- .
teri Patrit 1 a turba doa
AAotei , e doa Comedi-
antea do Pai Saccho )
como ohfeiva Cruquío ít^
guindo o antigo srcotia»
dor I por quanta ■ No*«
Comedia ami^t charit , per»
1 Coro
oalro Efcnlíador. Efta Co>
medra OTi^inou^fe , dilatan-
do-fe o Império doa Ma-
ceJoníoi , e eatinãa a lí'
beidade da Grécia.
QuaBde □■ Latinai Co-
micoí Plauto e Terêncio
imitirão MenandTo, Difila,
Filemon, e oultoi efcrip-
totei dl Nova Comedia ^
)á nio introduzirão nai fitaa
FlbvJ» oi Coioi| Conãti*
cGoo^k
ARTE POÉTICA.
metuírc decui , veftign Gned
Nec
AuCi dererere , & c«]ebrite domeftica Taâa
Vil cjui pnetexiat , vct qui docufcc to^atai.
Kk
(wr ifi/A , ( rtpttltfíe , faanda ttltt principalmtnti ft
MftIvêrM a deixar »s mtdílti , t txemparti ilt
Gregti , e m tratar «t àrgariuntet paltht , t dt-
mejlieti , au rtpreftntaad» ai façanhas dtt btràts "t
ai FatuUi , fu* Ji thttmãi Prttexiat ; au at atqSet iu
fe Dtomedei L. III. p. 4l(.
At Fabulii de Ailftòfiinej
eUivão e(C«nitamEnte im-
pkxii dii minelrai , e
««ftuRiei doi Gce^ui , piTi
ique 01 Romanoi qiiizelTein
^tfii>fe delUi 1 como noi
ftdvertí Gcrner.
XXX. Oi F»etai Rtmanas
muilt mait fe teria» avaata-
fmdt) ao glaria áeajcrevtr ^ft
trmialhajjera ttm paeiíacia
*m príir , e aperfeifiar at
Jtui tJtrUiit
sSòVtfiiela ) I.h. Exem-
plaria t ot exemplarei do»
Grego t : Primeiramente o*
KoiniTioi traiUdárão pira
M feat verrui Latinoi at
J^abula*, ent Hlflorlai Gre-
Sat , como Horácio noi
dia oí Epiftola aflima ci>
tad» V. iiij.
Sertit enim GrMttit Bdma-
vit acamina chartii ;
Et fiifi Pânica ielta fuielut
fuaeríre ctepit ,
Quid SapkoeUi , «* The/-
ph , (3* AE/chytai ulilt
Teitiavlt fitafue , rem fi
difjiè vertera pa^et i
Bt placttitfiii , natura ftt'
iliaiis <0' acír,
Nam fplrat tragUum fatís,
tf/eliciter aadtt ■■
Std lurpeia pata: irt fcrip-
til , melaitf ,e liluram.
Creditar , ex media fuia
res a etffit , haiere
Sttderií mininium > Jed ha»
íet Camiedia tanli
Vias aterit , fuanti vtniat
, qye
a!7 Aufi. ) Até
roji
deixi
fe >
Excnipiito Gregoi
que não ró Te lize ão dí-
gnof de louvor oa Aulho*
ns da Comedia Palliita.
ííl Prattixtas. ) I. h.
TragtediBí , it Tcasediít-
A PietCKla era hum ge-
borJada de
puipot
lellii
I Sacecdntei
I , oi Sena-
riaadii , quando aíliftiio
aoi josot públicoi.
Ot Kommoi , com* en*
fina o «migo Efcoliadoí,
chamirlo praitextalam *
f ceieuaJa , á Tm^edU , %
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. itt
Nce «irtttte foret cUrisVff pouniiui ■rmii ,
Quánt lii)guá , Ltiiucn , fi non offeiidetet unum- «99
H Quem- ,
hamtat par ticUíar et na f atilai faialat , faa fi chamiiT»»
laSai. Ntm t Laciê jtrm mait famújf p*l» ptdêr , » iMt»
l»r ét foBi iUvfirti' armai , it fa« fgta fua Ihtraiuraf
■ Comedia líg^tam , To-
(idai parque noa Driínat
picieiUdoí rcprerencivio
■• PelToii Nobrct , de quem
m pioptio o veftido chk-
■BtJo praitexta 1 e iiút Dci>
nw» togaJoi lepTcfentaTáo
»1 pflTouí particuUrei , •
» Plehe Somaiu , «himi*
d> eenj lafiita , por andaC
HIlida de tog., EJfívirãí
diz hum antigo Ercaliador
como obrervi Cruquio , aí
Ivialat Pretextadas , e Tí-
laias EUa Lamia , Anti-
•wRd/í , Cn. Mtnh , J^ra-
*•»! Ptriípcaia. Confica-re
pot ultimo Diomedei , L.
111. p. 4U., e feguinie*.
Obferve-re que Togatae ,
pofto (ú , e ibrotuiainente ,
''ínilica todo o generu Je
íoefiai Dr-matica», cujoar-
lumpio era Itomaao ) e en-
tão Gcnefpondia tPalliatta,
que CTão ■■ Peçai Xiagicai
nojofto fírego 1 mia quando
le oppõem pratttxiât a /1»
latít, o primeiro delJsna
■ Tragedia , e o fesund»
• Comedia , ou Fiiqa* ,
!■ 1>. 11 Fabulai tabernaciai 1
"* quaei rcpierentano a*
poiaai panicularci , e pie*
beiti , porque a PrtUxta
•fí veftido próprio doa
wMBde» , e a Toga era o
^ftido oídinirio do poT».
Oi Paetat Saraini
poi»
>■ de.
II Eueru. de Kar-
gotando do ócio d*
buma aUa , r profunda pai «
he Que Te ■ppliciíão a»
elluda não fú de tiiduiic
ai Tr/geJlii , e Comedias
Gregai 1 mai lambem , 0«
miltidoí 01 argumentoi ef-
tranhoi , de celcbric at ac«
i^Sei do Lacio, ercrcT*»-
iv, a* fabulai Tragicai ,
chimaL'ii Pretextai , e de-
poii ai Comical , cliiiiu.
d;>i Togitti > e então f«
dirtinjjuiião com louvor aa
Poetai £nnlo , Pacuvio .
Accio, kc.
liocitert. ) Adlm fallátSa
01 Larinoi á imÍtai;áo do»
Grego! , que dilTerão , iS"!-
S'a.aYíOy j por que Jactr*
faittlam , vai o mtrmo que ,
agtrt , txhittre , reprefen*
lar , ezbibir a fabula 1 diT
buma pe^a aot Comedian-
tei paia a rcprefeniaTem*
AlFm Cícero , ia Bruto, At»
fnf hic Liuifu , fui primu»
fabulam C. CUdit , 6* Mi
l^UdilM» Ctg. dtcuit. O
tnefmo no fcu Cala* Maltn
Vidi eliaiu Jentttt lÁvivm *
f>j fUHni Jtpiem aamit atf
li, fiMm egff natmi fuM,
fabulam dtcuigít , 0*^.
aÍ9 Virtult. ) Soteoten-
'da-íe >f/;j»iptla[<ii lúatt
cGoo^k
114 ARTE POÉTICA.
QuemqiM Poetarum |inii« libor & mon. Vo* , A
pompiliui fmnguia , caniien repcchendrte , qood no»
Mult* diei Cl multa litura co«r»ii , ■tqiw
pne-
f fAim fatanãia , [t ttits , * m maUr farlt it ntffM Pm*
tai Jt ni) tnfefiiegem étfár Itmff , t Irattlk» im Hmar,
* prlir perfeilaannle Jtas Pttmai. Vét ptis , iPiííti , ih
fajffrti dtJetnJintet it Ifuma Ptmfilia , ttniemnai tfa*-
It Fttma , 1UÍ nãt ftr tsrrigii' hama , t rnmilai vixtt
ftr largt iMff i t itpBii i* Cftiíiã» itx. vnf* «3»fir
aql Limat Uttr ff nwra.)
O trabalho , e b tempo que
culli pari polir huim obr*.
Condemni Honcio * pre-
guiça , e negligencia , ifue
oi Komanoi tlnhão em caf-
tigar , poliif e emendam
fuii coinpofi^Sei i e o mef*
inn Poeta recomnenda o
grande cuidado , e ■ diu-
turna diligeDcit que fe de-
ve pôr em emendar , e cor-
rigir o que Te efcreve ^
■o L. II. Epilt. T. «. 167.
Sti tvrptnt fãtat in fcríp.
lít, tiutuitfne Jitaram,
Ovídio , L. IIK dt Pentv ,
mUz. ult.
Siup* plgtt ^ .
Corrigtrt, if Itnti ferrt
Serrigtrf et res tft taitt»
magii artuã , ^ntnta
MagOMi Arifitrcia maftr
Híatrut trat.
Pára inaiat intellifenc'! do
que iSií Hnraeia , lea-fe ar-
CcntanMDte Md* a EpiAo-
)■ acima «pomada.
Mtrã, ) A det«ni;a. Affim
abaixo, «tttmnpte frtmmtv
iit manum.
99a Pempiliut fanguit. )
cendeii de Numa Pompilio.
Numa Pampilio , ttguae»
Bei de Roma , teve por
filha Calpo, de quem , Se-
gunda peitende, dcfcendiáa
•I Fiiõet Carpurnioi, '. b.
01 Piíõei da faitíllii Cal*
Mitigo ETcotiador. O mef*
mo Horacto L. I. Od. XII.-
». 19.
Ktitnlam ftfi hw>priht,m
luitlnm
Ptmpill rtgnvm mtm^
Que oe Pítdei foffeoi , co-
ma dii Hoticio , defcen*
deniei de Numa Pompiliv
pro*a huma Medalha io
prata , que Pulvis Urfiiro ,
vatáo doutiffimo aflim bm
Letrat Lnúnai , eomo P*%
Gregaa , moftreu a bambi-
no , qnflndo eReve em R»-
ma ; a (]ual Medalha na
preDb o [K>me de Numa t
e ne tefcrfo o nome, •
a cjbeqi de Cimo Piai*
Tice-Queftor.
39 1 CMreuit.) I. h. Str* '
rtxii , *mttti«vit I SuiigiVa
cGoo^k
ARTE P CXE T I C A. tif
ínefaiflum deciei non ciRif^avit td anguem.
Ingeiíium mireià qi<ia roíluiiatiul arte »fi XSXl
H h C(«-.
tejligadt , t hm fêtii» etm tftrapultfa erllica. PwfM
Dtmecritt eri , fa« mait vil Amn éHgtnht /*/ítt l"'
9g4 Prae/eâum iieitt . . , díc«i in. t, de Limbíno , •
«i RnCnrtR , e*;- ) Hao [<• de outcoí (inui de CTuquIot
lá poliilo , pd[1'<ii.'o-!he ■ lÍ(io approddi poT Mn*
uniu dei tciei. tr»»ftSuã rct«, e LubÍDo • e cain||[0«
uafait , unhi cortadii ttta «ad> depoli poi bum bl>
Ide licai >1;uin* deligu*!* vro do Vaticina,
dade ' porque oi Liiino* JU umgutm. ] Perfetta-
dizcin piopriímcnte , prat- venie , muito bem , cx«
/leare untniis , e daqut tâimente , fecundo a re-
vem frae/igmiHa. PUuto ,' gn. ConGra-Te o L. I. Sn.
Aalal. Qaiit ipfi príAim teii' V>Vé|i.
/ir Magaiíi áem/erat i .... Intirât Maietna»
CâlUgil *mma , S* aifiulit aiotmt , «l^ut
praiftgmina. Cicctiui , Capilefut fimut
Dii o antigo ErcoTiidot Foatíiui , ai unguem
fet hums Metifuii deduzi* FaHui Imint ^ AaUní , nttt
da dot Canteiroi , e Efcul' ■( magii aítit, «aiitai.
lorei , « dot que faiem XXXf. MfJIra Horacit <t
Dbrai de embutidoí , o* tau/ã it Je ler ^iaiidtnaá»
quae* pifião ■ unli* par # arMci» Ptetiea , pela ne-
fima dai Tum obrai pira glíttatia it algum Pum»
Te eftão bem tai ajua arti- Míitfiapr»
polidai,eperf:l[at , e hm
mella , f n* ie fi mtjmafní
ter ilfuiiiit deOguirdidei.
§ Fetla.
iqt MlfirS fertMatluí
Bcntiei ■ Sidónio Apolli-
aru. ) 1. b. Laittiafa , an-
nar, quí.no Livro IX 7.
xlB arte » Era maii bem
■lii . Ttia verteram firuãa-
fuecedida que huma art».
ra lliuiia prtrjnt , & áu- Uboiiora , que o) penof>a
ãilii I vtluti fUBin crjjittl- tiforqoi da aite 1 A quef'
Unas traftat aut tnychinli- iiu entie o Poetai en,
uat itttt itnpaõê âig^Ki un-< fe o engenho . ou Te a art«
fut ptrlaUluri fuipptjini' pcfTa »ait na Poell» í ÍHg*^
6il eum rimtfis rUeitut ex- mant , o G.n o , o eftro
ttptum lenax fraãura tf Poético i o <iam da Pueliit
maretur. concedido peia nalaceta. ,
Oulrot \tm perftáitm em O Poeta quer fomente di«
lus» de praefeBuM contia t«r qu* a Arte be <J><S:it
cGoo^k
11« ÀRTK rOETtCA.
Cnéit , & excludit finoi Helicòns poetai
vil faro o UUnio !»■
tuiiK
I>Jt. »•«** T>tm»crltê I co-
mo enflna o amigo Bfco-
liidoí . f«« a virtttd* P'f
tica ttaft/lt mau t» ã Hã'
ã fa( ji irã» vtriaitirel
3?ufat afuelltt , ftK si»
«rrítetaiat d» hui» ttrU
furor. , € tfira. O mermo
«oracio , L I. Epift. XllC.
«>
Hte fimal tiixU ,
Javirt ful«*
NiSurat tirturt mirt ,
futlr* iiarn».
E no L. IJ. Epift. It. f.
Qaum feriu «* fuppltx pf
puti O^rafia eapti i
Jdtm , 'finith Jluiui , C
mttttt rttifti ,
OUurtnt JM talai impmni
íigitttitKt auris.
Mi/tri. ) Honclo f«llou
por Dljoiti «iD~ hum fen-
por fe ifflistr, « por juh
j»r Tet couri digiM <le com-
piUío.poii rectln>ina>quct*
)«■, que Dio r«suíio ■ *ir-
tuJc da PdcIíi , mm fim hu-
ni> «pinião ti t por qDinta
nlo baft» fó o «(CrciciOi
« >rtc paia r* conrtguir
fet bom Poeta ■ f ef»
crefcr Compol)i;8e( Poeti*
cai ( que inereçáo loniar.
D»-
txttte dt Htlitt* ts PtiUs
par }§» v4m fmt htm4 Í»m
ftt fins furtrt Otmêcritmt
fuimfuam fittam «»("'">*
ajr prffr. E iio L II. Df
Orat ad (Jlt FrdtMm- S»*»-
pi andivi , prelmai Unam
ntmiuem ( id faed a D#-
mKritt O* PUttnt m/írl'
plii rítítam aj/i âitmnt >
Sint inffammatiêna animf
rum txlfieri psff* , ft fina
taiáant affat» fuafijkraria,
O mefmo Hortcío L- 111.
Od IV.
Ah ma ludit amaUli* inft'
Cícero. Qul auttm fina Ma*
farum furara ai farit Pot.
Ucas acttj/trit , perfaafnrM
haimi fcTi , ut arlt Henta»
Puta tvadat i o" ipft iof
ftrftSut erit , O* f/Us Patm
fli fani himiaH , at infa-
nis , trfurle/is JUtim at/ca-
ratitur. O mFrmo Cícero
no L. IV. Da tagiíui , dis
que « Poeta Tentado na
ttlpei;* <l> Huf* iiáo cHà
em fcD iiiizo. Hoiacío de-
poit expllcirá efít qnefláo.
Findiro poríni fempre an-
tepõe a nitareta i doutrí-
rrza fem doutrina , princi»
pilmente no Pneia , podo
muito > ou , nhuDii pal»>
«r* , tudo p6de, Confirs-f*
Lii]ibino~que cíti o Inpc
. de Kodato com m fua «en
(io.
99i fixrlAl /<«« Sf%
cGoo^k
ARTE POÉTICA. (17
Ilíinocritm , bon ptn non un^ei ponsra cufU ,
Hon barbam ; fecrtt* peiit loca , biliiea «iui.
Kincifcetur «niin pretiuin nomenque Poetu ,
81
f*'l' a* VttM n3t tmiéa tm tirlar ti nnhts , mm «
*•'■*» , ía/jf» tt Imgarti it fólitariâ ntir* 1 fag* áu
tanbtt. Ha vtráadt gréngíard It d*t*i , t mnué it Pee.
*' »iut:u , fs« nunca seiffitr «t iaríth* Litin» /a*
«•w r—tas. ) Scclue 01
poetai fem cHro , r Tem
fiiror I i. b. Diz Honcio
flne he precifi alguma lou-
enri, para fabir ao Heli-
coo ) poia fem ella nSo f*
pode fei bom Poeta.
Saiuf. ) I h. Nan affiaUí
Mhta futimpi /pirita 1 aia
inrpindoa , nia cheioi de
■uoi ceiío liívíno erpiri-
^ i como dia Séneca o
Tiigico I Debaixo deita
palavra o Poeta enccode
^* efpititot flcuraatiçoi, t
faltoa do fojo de huma
tnaf inaçio »ÍTa , e recun>
O H»licon era Iiuma
nontanha da Beócia con-
f^Kndt k* Mufai , e tifi.
nliaTa com o Parnidb.
397 Diiuaerltai ) Demó-
crito era hora Filorofo de
Abdera , que Te divertia ,
c lombiva de todaa at lou-
Curai doa horaeni. Cooful»
te-re o ruKardeCiceraici-
>U citado 1 em a Nora de-
baixo da palavia , Miferã.
Coofira-fe o mefmo Ha-
lacio, L.I. Epift. XII. *.
]a.
J£rúmar , > Demetrin
34! Bahia vllal,') Não
fe lava , anda immundo.
Outroi referem iflo t ec-
lebiidadc e frequência do
lu^ar I porém Limbino nlo
■dmitie tal penfamento.
■tfen unguit ptittre , f^e.) ,
Nuitoi julgio , que deípre»
■ando o aceio exterioi do
BOTpo I ç como oftentando
huma ceita efpecie da lou*
cura , adquiiíráo a reputa*
çáo de booi Poetat.
9gS Nta iariem, ) Cettoa
Filofofoi confeivatão a bar»
ba , pari ollentirem gravi-
dade ! porem ífto noi matt
era huma prota de louc*i>
Sicreta ptlil Itea. ) Foge
da preren^a e trato dot
homem.
•99 Ifeaei/euuf tuim |
Cí, J Por quanlo fem di-
TÍda ellei fetãe Poetai ci-
lebiei , e como taei leco-
nhecídoí, O Poeta falia pot
Prilium.) U b. Htntrtm,
tpiíiínem f a honra , a ofii-
nião. O loermo L. I. Cpift.
l;/GOO^k
liS ARTEPOETICA.
Si Itibtii Anticytii cipiit infanabile nunquaiii jOC>
Tonfoii Lidno comuiirerit. O 1 ego hevut ,
Qtii
mahf* inturavtl , aiaáa ^aanii Itmafft tm rimtHf t»S»
• tUtttr» itti trts Anileyrat. Oh Cfmt tn l»a etrUintit'
U iniijerttà , f«< tuê parf» Ja HU aa friteifia da
Ant tlrtus ntm*n
inani tfi ,
Aiit detat V prttium rtlU
fttit txftriint vir.
joo THtut Anlieyrh, eV.]
8e nio conHir lo barbei*
ro liicino fui obei;! , ■
qutl nSo poderia cuiac nen
todo o belleboro dx irei
Anticynt t i. h. fe ellei
nlo fizem nunca npar t
fua cabeia dnidi.
Horácio nio cbtma aot
Poetai
itf'
reput
que
dcm ter ■
extluáit /anti Hilieíit pM-
lat. Fuli «nei taet Poeiai
aloucadot afFeitão de nla
torquiar o cibtlla , pira
«jue CTtfcids efla e def-
ÍNnhido oi r*çi de af-
peílo maif medoDho, e de
terfivel catadura , paia dei-
te modo reprerenturem ■
Gguri d« doido!-
At Antic
•bundáo
r Egeo , que
1 ticlleboro ,
CARI que fe Curió ot doí-
doi e furioro*. Seado duai
•■ Ilhai defte Dotiie qnt
oa Ceogiifoa com Strabío
*ffi|:nio , Horacifi dic frj>
tut Jàttitjri) pela li gota
Atixefit , f uMmdv Cjoifi^
car que iodai at tret An>
ticyi», no caro de ia ha>
*et , não teiiáa biftaote
helleboro pica farat a cá-
brea do poeta doído. Hb>
raciD, L. II. Sat.111. V. i%.
ííífcii an Ãnlieyram rali»
mu iejliitit tmaem
]ol Tt»feri Licint ) Lr>
cino , barbeiro r'qui(IInia ,
• liberto de Augufto Ce-
lac , que o fet Senadoí ,
por Te ter declarado int*
migo de Pompeio i ao quat
fe efcreveo efte Epita6oi
como refere o anlijo Ef.
coliador f-^undo ohrei*a
Cuiiuin t Marmtri» lamu-
It Lielnm /ncel , at Cat*
nulh I Pumpf/ut parv» t
fsi* fittn eijt J>i*M i Ho-
Taciu andi 'tnollra fer an«
ligo pattid.tio.
)ol , )09 O \ tgí laívui ,
fui puretr Ultm , «ft ) Oh
Gomo fou inilifcreto de me
purgar da cóleia j &c. Em
feniido ÍTonicn. Confíri-fe
o L I. Epift. I, I Mccenm.
FurgDT Ultm , he hum Hei-
lenifmo , em lugar de dt-
ler parfa tilam. Bm Hítm
fobentenda-fe carrupiam ,
iJlo he , nitlamthtliam.
Não ctnuiiu emendai-
como. algum penendenu,
«u f»Tt*t ou m*t*^&Q
i;;GOO^I>J
ARTE POÉTICA. n»
Qiil puTgof bilem Tub verni tctMpotit lioraml
Non alius ficeret melioia poiínata I vtrum
Nil nnti cll, Erso funnr vice còtii , aciuum
Red-
Primtverm I { A niê » farfr , ) ntnhum tnlt» VaU mê
txteitríii tm tfçMVtr veri»t \ ftilm nS» úfprtdt tm
twtt tfia gl*rié , t n*mt i t ptr tila rarpí }arti m vf
tf* dê piàra i* »fiar , a fam] piAê agvçar « ftrrt ,
ttm fm tila nttjma nS* unha vinuã* 4t ttnar i E»
contra * autbaiídidt At
todâi O) Codicet.
D* fcmelhanie Hellenir- il« mim que eu queira en«
ni« ufau Honcio no L. II. doidecec piri ercrevet in*
EpiA. II. «. i«(. Cjthpa fi^nei vcrfoi \ porque nio
ntovitmr \ • no L. II. Sit. euro difto , nÍo titio cifo
VII. *. ;l, Nafam Jmfiiw. algum i he huma Locu^ãa
A leAeiSo de Limbina , Comiea i dita com fil Ti*
ijU« le pmrg» HUm , díi tyrlco , e iionico. Ai/ edi
ene não oMtann poder>r« ufado coma Adverbio. Dtf*
díier i miNsira doi Gre- ta mefma I>ocui;io uriria
£o» Purger aitimum , tff o( booí Efciiptare». Cite.
fttt\ ^e todavia nio fe ro,L. III. Efijt. ai Aiii-
dí s vulgaroienie , Parg»r tum. Juratui IÍH piff»m
mffrtaiH , maa w*rH , ou dittrt , nihil tfíe tartti. O.
mortf. Conãia>fe Lambi»» mefmo Dt 0§t. L lí. Efi,
nefte lutar. . uUa rt% íanli , aut t»mmf
Hrraot. I l'. b. Tfmftjlf ittnt uUum iam txpeUit*
tem í M cAa^io da Prima- dum , ui virí tmi V 7>'<iti
vera. iorem , «* «natn amitiat f,
)0) Ntm alia» fae*ret , Cor>6ra-re o mefmn Clce-
lf«. J Sem illo ninguém m na Oiiijáo pr« g. Jlv/eí»
ftria mclliorei verfai do Ctmui*- Titullo , L. 1I>
4)u« eu. He porque eite fe £le<r. ]II.
f4iia ilruin tanio loucu Haai imfant tictt ftrnw
\a4 Nil taiti tft. ) 1. h. fat irifiUuf agrit
Hlhil taitíi aijiimt , at tfut Ãtáert t nua tantijaal tum
attintadi ftadio ■ O* eupidi' mufía pattr.
tat€ inctnfut , Infanirt vt- A lacuqío contraria he >•
/ím I ntdum tanti pttmata quella igualmente ulada ,
fadam. Não he coufa de Efl tatili , i, h. Tailifaíi' ,■
tanta monta i eu nSo com- nttt mintrii atfiima i »\\xm»
p(o tSo caro o nome de em tanto i nio faço nicnot
ÍOCU) ^uiiCAdo ptittti a eâimi^io. Oi tuirplo' i^
cGoo^k
t» ARTE POÉTICA.
RedHere quie frrrum n]ft , e«roti ipla frcinifl. jef
Munui & officium , nil rciíbens ipfe , docebo :
Vnile pirentur opN : quid >lac fermcique Poetam ;
Quid
mtjmt , p*fi* f H« n3» /e/a Pteta , é E/trltfr , tnSnartl
mm ittlr*i yn^ rjtrtvem , laal /t/a » pjficii dê tim
Fetla , « » í<" tllti devãt f»Xfr > maflrar-lhti-hti 9 í«*
fórm* * aulrt ê Fttia t t fut esnvinha , m «S* i fM<«
conftantet, O mermo Hon< Poema •
cio L.II- Epift. IT. v.iif. oB Ottn
Bit, uH tegnatorum tpU iioníci,
tut enristar rtfiSat , 1^7 Oplt. J f. h- Maltrlaâ
Expulit htSltitr» niertum ad tarmiaa feriitnia % rtt ,
Ultmfltt meract , W* facultas poética \ oi mi-
^tTtiit «ijíff Pui mt tíri»et, oi auiilio. para
iteiUifíit , amici , «fcrever com dignídid*
3itn JtrvàfiU , «it ■■ tttifie «erfoi , • todo o ^nei«
txtsrta valuptai , àe compotiçõei Poeiícai ,
JEt dtmptai ptr vim intit^ como not enliDa o antigo
tis fratijlmut trrer. zrcoliidor , fecundo obrei*
proliga-fe por diinie i li- va Cruqu*o. Dcbiiio da
.^ão dafta Spiftota. pataita Opts fe entende ■
{04 Ergt fungar vice o- rica faculdade, e virtude,
tit ) 1. h. Eg» igilur liicum ■■ belltz» da Poefia.
<tlis ettintlt ■ agt cttis Ftrtnet. ) I. I1. Eru-
«■uniu etitt , fuat fsrre «• ãiat , txpiliat , infarmet \
tutra ptlejl , jaum vim Jf InUrua , aperfeiçoe, inftrua.
tanái ip/a tttn Aaieat. Lo. ConSra-fe o L. I. Od. X.
to t lâ que nÍo quero fi- Mírcari Jacundt , Ktpu.
«er-me Poeta com hum tat AlIanHt
parcílio de me enlouque- Çui /irts culIMi ktmitiutÊ
«ST I faiei ai vezet de pe- rtcinium
dra de aSat , &c Hoiacio V»tt f»rmijii catmt , Vf iê*
•irou eíle penfamento , ou carat
lie ITocratei , como alfunt Mtrt palatfirat,
pertendcm , ou de Ari''o- N« L, IJI. f>d. XXIV.
telet, feiundo a «pinião Et itntrat mimii
ú* outroi. Meatts a/ptritribmt
. I06 ManMt ft igitium.) Oi Farmandaejitidiii • . ...
deverei , e n Begia* da £ na Poatics , ou Epiftola
Poeli'. ao Piíõei , *. lot.
Jft/ ftr'ttnt Ipft. ) Ftrmat tuim Kaiara pribã
VSa espipando ea metmo mj intMt tul tnuum
cGoot^lt^
ARTE P o E T IC Ai iii
^td deceil , <]uid nen : noò virtui , efiò fersC error,
Scribendi reâi fapere eft & principium & fon».
Xem tibi SocrttKK poHruat oHeiidere chattac : {lo^uxi'
Ver-
/í/3* «( MfiTifli vtriaieirãi , latii ai viellíat t falfat.
O fintipla , I a /tale ãt ijcrjvir Um t *' etm «:trtt ,
íf hunt fuixp ti» , t ehíh it fatiieria , i pruitatia,Ot
ílvn de SitrtUs tt ptdtriH Jnmlnijlrar ai a§»mf:tt , «
Fertunarmm hatitum i /a> stcto , !• IV. Certi fimltiM
vai , aat imptllit ai tn utra^uê mfirkm , fuum
iram. ■ aptinU fatttirtmus , trrar
£ no L. n. Eptll. I. ■ Au* f»it- O nalTo Rondo no
«ufto , ». i)t. t II. Epift. ■ Juli, Flart.
Max ethm peáut praita- Et áemtai par vim maittls
pfiifarmat ernieit. gratljlm.
B no l: I. Sii. III. XXXII. Hirécia paga c
• • . . . . . Sit "" gfra a fat/T cirUi reSésiaa
f":"^?"/ PI'"'" ■''2,": /•»'■' • ^"^ ■ f rtcamm.^
^J°\.^"'"-),^^*^'^^ da fa lais» „ cha, dai Fi.
tio J.flV Ho«c,o viril,, em i,f/, . p„,„, ft ^ FilaMm
iiet arí »iite, fitmMJlra a faeuUada , a
tego fe dli agt- mííírij para je efírtvar
^n > como nota o antigo c»n acarta fuelfutr Paam
Krcoltidoi. ma.
Errar.) I. h. FiVieii» , «r« I09 Sapare.) !• h, J«ir(
til ienaralii 1 o tUío , o fuid Jeritat 1 faber o «jua
*ler«ito , a ignorância da bajai de etcititii i. b. o
■rtt , dl virtude poetíci 1 bom fenfo , o bom juiio ,
Conio enlina • intíjfo ET- o bom goílo he o mimo*
Coliidor ptl* obCeivi^âo de ciai de tnda a boa obra,
Ciuquto. E por iOb mara* |iaJR<ni. ) A* coufat , ai
«ilhnfimente pãt o Poeta maaimat , a Moral.
/trai, leve, acrchatt , eo< Steraticat thartae. ) O*
•na Tc fe entenfleire Jt Elctiptoi de Sociatei 1 po>
bum incerto imputo , ou xim a Poeta não quet f!<
poT melhor dizet de huMa , Eoificai titi Satralicac thar-
incerta infaoia. ' laa , livrai erciiini potSo*
ARim Cicero ira Mariiu. cratet, eomo adverte Lara*
3fan patier tt 1» taala ar- bino t p*i> alie não «rere*
tara varfari. Ofaetmo 1.. vto coufa alguma 1 na< co«
lia JJa Oral. Adl^r« cnínt mo Socratai o maii fibi»
míflar ncâ dtttããt t*rêr. O Pilorofo da Giecia fai »
9*imt Epiltola aiici. Sul< primeiro fut iratou n^
cGoo^k
1M ARTE F O E T I C A.
Terbaque pfovirain rem noa inviti fequenturí
ftnfamentat \ efeito a rica
ximat ia FiUjifiu Maral ,
FHofofi* » Monl, ouEthl*
c« , ■ qual delle ipríndí-
no PIttâo, Efchinct , Xe-
tiofoate , « outm muiin*
feai dircipuloi i por iflb o
PoeU porilluião fiz mta-
^Bú da* obrai , cnm <)u«
Oi Difcipulo) íltuftráráo ■
doBtrini de Teu Meftre So-
cratci. O irífina Hoticio ,
L. IH. Od XXI. V. n-
Nm iUi , iKamftmtH Sr-
eratieii maitt
O mcroM t..'l. Od.XXIX.
^Miflf tn tumptti andija*
Litros Panattí , Sterath
tam V^ itmmm
Matari larieii Utrii
P»nicitu$ melitra , Itn^
.dl$ i
V no L. ir Sat. iv. i. 93.
• Ãt mlhi cura
2fín meiUerit latft , f$it-
tti ut eiírt rtmttilt ■
Aliai hanrire futatn vílaa
f raie tf ta ha tal.
Daniel Heiítflo em lupt
de Sieralieae ehartai quc*
Til Te lÊITe Sicratlci ehar-
ti f por ferelle penlimen-
to exlrihido de Lucllio ,
no h 111.40, que dUi
Iftc Jie •>! Grnecl , iiíl
nane Soenliel cltorti , f bjc-
f«M faatritii fitimat ; mii
toda*M iiiii(uciB fcjuio e&
Quid
ta liqão I como obfetva
Gernet
Rim . • . • piterant «fie»"
itrt. ) I h- Seritindi aíi"
latem fratMant 1 miniftn-
riS , fornecetíó , datáõ ■
uherdide , ■ abundância d«
rfcrever. Cicern ■*« Brati.
HaUal amntt Fhil»f»pltia*
nttm ts* traQatst Ueot ' m''
hil mim dl riligiant , ní-
hil it piítale , nihil dl ca>
ritatt palriat , nihil dl mgr*
li , nihil ie h»n''t reiat aãt
tnatii , nihil de virialitat
anl vitiii , nihil de ejicii,
nihil de dtlort tS" vilaptat
It , nihil de perlurtatianíiul
animi V irreritui ( fifat
faepi laiunl in eaufai at
in paemata Jaepiffime ) nihil
«mpli It cipliii diei •* ex-
plieari pote/l. E nWtro lu*
gtr diz. Omait uilrlal 9*
^aaS filva iieindi t dif-
paiatiinihtti pkilaftphtrum
daãa ejl.
(M Vir^^ae frtvifam
rem , ■'c. ] Aa palavrat , í-
h. 1 elocuqio , de li mef*
mit fe ajuftáráo ao ilTuin-
pio que tivetei concebi-
da , bam digeiida i poit
aisuni
ídltade , conrrto
cm abundância at palavrai,'
e dicçSet ■ í. h. DWái a
pmponlo , e comaoerrida
coDvenitnGÍai AiSm mtfoiv
cGoot^lt^
AR T fi p O E T ! C A. laj
Quid didicit pitriae quid debeat , & quid amici» j
Çito fii amore paiens , quo fttter amandns Si horpet :
Quod fit confciipti , quod judicia officium , quae
Partei in belliim mifli ducis : iHe profefíò JM
Reddere pctfónw fcit cònvenientia cuiqiie.
R«-
ut etuja
amigti I
mtate virM p»r fi mtfmti para f* txprimirtn
lim Htet deneja aJma. AfuelU qiti apnnde»,
Wew» 4 luit p-fh, t fxt "«J" deva »vi jtu
tem f<í amtr ft diva rtfpiUar e Pai , a Irmaú , » ft'
r'g- íf» 1 qual Jtja * «ffici* Í0 hfmem Stiadnr , fual »
d^JulZi luati ftjSo BS ftt>ieç3ii io capiíãt laviad» pa-
rm fer e ccmimniantí tm huma gutrra \ tfit ttrtamen,
U jaiird «etttnmtder a cada ptrjinogim « tefiitmêi ,
f« «ippmio HoTicio L. I. E-
P^ft XVIII. 1 Lolio, » roç.
Sit tana lifmrum <ff pr»v'f
Jaefrugit In emitnt
Ctpia
Cicero, L, Iir. D* 0-at.
Ktrum emm etpla verhram
ttpiam gi-nlt i B" fi tjlhe-
neftas jn rttus ipfit , txfif-
til fx rerttm natuta faidam
fpUndtr ia virHi. ConKta-
h o que díi Díonyfio de
HalícarnalTo jn Lvyío.
O mermo dilTe 'Polliio ,
como iio( a(i'«ite n inti-
to Er^oliiJoT. Aíall Htr.
fie tviniat veriiã , niji
veria reai /tfaantar Mf
nand*i- e/im Faiatam ãlfpa-
Jui^it , ttiamfi nindurn vif*
fiiaã adernãSit , dlcttai ft
tamen jata timpU^t. Mil
irli certamenta ái piUtnt,
quando ai palaTiii não Te»
guidem o argumenru. Me*
nindro quando tinha a Pa*
bufa ^irpolta , linda qae
a não tivafle ainda adorna*
4« cffiB ot «Nf<oi I i. ht a
tivcSe pofto em verfo ,
com tudo diiji que ell*
já ■ tinha completido.No-
te-re a douliini , ■ UtilL*
dade defte pieccito.
jia Qa\ dlditil patrUa t
<^t. } O que Uo oi Li*t<H
dii Obtigaqõei Cívft >
lÁirot dí Offieiit , Iflo ha.
ntgi KiSrxOiiToe . como
inteipieta o antigo Efco>
lUdoc. Sobre cAet *atioa
oIRcÍoi do homem , e da
Cididio , confjrjt-rePlatrip,
h. V. D< Legiias , Ce,
{14 Cinftriptl, ) Sohen>
tenda-re Patrii , i. b. Sina*
t»rii I do Senador. Ot pri-
meiroi Senadoiei que foiia
creado) pot Rómulo , eiio
cem, oi quaei fc chimá*
ráo Palrts , Pidrei , oa
Fail , ou peli íilade , or
pelo oSicio) oa pelo pa-
ternal cuidada , com qu*
fe deviáo poiiar para cota
oa eidadãoi i a efte* ae*
«rafccntou Tatquinio maia
fCO). Siuto I • piimtii»
cGoo^k
114 ARTE Poética;
RerpicCTC exempliT ritte morumquc jubaba
'^ " I imiutotem , & ' vtrii hinc ducere vocci.
M ear»ãirti , fn« Ih* tâ» pr»frUt, O flmtír» , ê » muiâ
ntetgari, prtteil* , f«t ih dju me Perla , lae dam-i-
miaU fmtr imitar , t txfrlmlr fiilmtitti ai aCfSet dm
Conrul (cerefccmaa ouiroi nífíltaK , i. h. Imltatia ;
cem , c eh«mii[ii>-rtt Patris , jmiMçin , e « Coined!*
fnjcrlfti . Padret confurip- b* • itn4geiii di rida ,im—
tot, i. h. efcriptoi com oi gi vila*, cnma not «ollDa
•uirol I « cnin o indii do « \nú%,a Efcalíidor , ob-
tempo elli dfnominiqáo Ta ferrkndo Cniqu!a.
CKiendco ■ todot oi de> Na Mmefit . on Imita^i»
«laii SeniJoKi, ou carpa foi admíribíliffioio Home*
do Senado to , pcirqije nid« ha pofto
. )i7 Refpitert tximplar no trato delia vida , s nas
vilat 1 e*r, ) T, h. Philt/t- Eoftumei coiumuni , oq*
fiiaa MtraUmx a Filofo- afta poeti nío exprimiOe
ia Moral. Tal foi ■ aatiga multo aÍHftadinienta , e
CKplicaçio Je Jaaio de com huma ceita fublinií>
Voret , com o qual con- dide iDímitarel, Tanto da*
corda Luíllas. Logo o Foe- veo clle i nituteia, e aot
ta, paia foimai hum per- eftudo) piimitívoi , t orieD>
Csitiflinia ciemptar , deva taea.
«Audar a vida commuiu > Vtraã vtett.) I. h. Rti
•t dilfeientei coHumti doa mataram vari exprimtntei t
lloment , paia propor a li teimoi pcoprioii qua pia-
a imagem, ou a idéi nlo tão, que eipriniáo bem
4e qualquer bomem parti- ao vivo , vetdidciramentc
cular, mat de bum homem a natureza dai coufai.
peifeitiffimo I c em todo o Bentlei pãi vivàt en
fentido cooipieto , como lugar de virat , Tem raii»
dis Platio t e em confor* alguma i porque vivat tae
midade defta imagem , «a inierpretaçáB do Kfcolia-
idía efcteva e diga o Poo- dor, não porém li^ão va>
ta , exprimindo pela imi* rianta.
ta^ão hum perfeito mode- Hinc ^ Ve.) I. h. Ex vi-
lo da vida humana. la eimtauai , V mariiat
|il lMÍtal»r;m. ) Soben- hamiiMm vtrai vaen ali»
tenda fe Cêmleam i o Co* f<r« i cxrahir da «ida com-
■■ico ImíladoT i porque a mum , e doa coftumet do«
Toafii , fegundo PUtão , liomena aa Terdadeiíai «O*
iliiAotelei , e outroi nã* aai , ou eiptefifict*
ka.oiitia couf), do que a
cGoo^k
ARTE í O E T I C A. »f
ToterdtitTt fpeciofa locii i moritacjue te&b
Fibuli , nutjiui *enciis , fine pondere & arte , )io
Val-
tuitrrfp humana , hi ftr miâUt^ , t tíft'V* e»m /*»$
fréfri»! ethn t ttrtfãg it mtjmi ktmtoi , fug ht * tX'
tmplar vivt ia Ja» viia , t ttjíaimt i t At^ui dfrívt
ai veriadfirat vv t ' ItcufStt animadas , rua fnt piH*
ng Spaeisfa Uelt. ) l. h. tei lugarvi coitimunf. ííri-
Ckareãiritui decora \ díco* pMfEM falpl , 8' puralal m
*«r» peloi GiraAcm , i. h- Prttagcra reram iUnfirium
orndi doi lujitei com- dlfpnlatientt , piae nant
nutii da Pilofulii , de fen- càmmttnti apptlltnlur ípti.
tfn^it, que evpfiinem cx- O mermn Cícero in Orat.
aãamcnte ■ nXureii dai Virfeã Nec v*ri JieliCtíci»
CourM , c ni cofiam» , mtii Jil inftrttSui . (ti IM'
pofle que ren algum or- teai emnih FliiltftpUae if
mto dai pilivrit I neliei /» tr treUaUt Item Niiit
lufMtet commant , que con- tnitn it Rtligitnt ', nihil dê
fervia n^oí , como hem mertt , nihil di pUUte , nl^
fe ripllc* Ariftotclti, le til dt caritolt patriae , nU
inolliãi) of fxtnitt Tenti- Aí/ de tèait retui , aut ma-
nentoi e paiiõei , como tis , niiil ite vlrtetltat , ant
ie imor , de ódio , de te- viiih , nihil dt tffieia , Vt,
«Of» de inieja , dj »elhi- fi*t ta , ^«am iixi ,~/eiiif
ee 1 *e. pela» auiei . co- lia graviler . aaipTÍ , c#-
ptui dici , S* explicar! ptr
tefi. O mbfino ao tugir ■•
pontido. QaJm tnim Itiit*
Lteat , o lugiT , poii lie errum ifi , dt fiitlisiMii ,
equelU ordem , que Cidi funnt aptii anant indicem
liam ^uirdi no feu modo dicai ,.amp1iffimii veriiitff
de viver t e nat Scetiai , hcit uli ccmn.nnlius s ie
*ú Dramai chamão-fe paf majeftale vert popali Rtnii
tet , Farlet , come dii 84«- fummilje , fl* fnilililer t
: ,..,. *,» Afíraf» rífli. ) I. h. íír-
AchiJUi Eftsqo H ;«<* vdnj Eíflji . Que pinta ,
JptCit/a , porim Gcfnct dii que reprefenti bem 01 eof-
que t«l liqio Dio qui. tamei . Confira-fe QuinaU
«M eoM a renteoçi do limo , L. VI.
foít*.
Ho Kulfítti ventríf ) I,
Aprendi» oi Meninoe b. KulUat Upirii t de ne-
íelle lugK , de Cícero in nhumn {raça , i. h. Tem or-
«■■/*, qut e9uU fejio el^ iiit«i tiUiUdoí» fem «le-
cGoo^k
tiS ARTE POÉTICA.
Vtldiúi obleâat popiilum ■ meliúsqua morituf,
Quáni vetrui iiiopet rerum , nu^atque cânone.
(( »» naturat ai mef^Mt aíçíít. Ãlgumai v*xf* atft.tt
fue a Comtdm «a Faíula dtci'tfa pt'oi jíui caruâtrts
t fs< exprimi txaSamen-i ei tcflaniti , itm ft a^US
falta ií ^'P^a , it gravidade , e far^a , t du me ma ar'
te , eoitja muitai vtXfi maitr praxfr , * eniretem melitr sê
gancia t\gaai» , fem belle- {uma , honi fú pela arte i
■1, como dlt o antigo Erco»
O inernio Hotacio »eí- lUdoc Tegunilú a obferTa»
ma, V. 41. qão de Ciuquio.
Oráinis hate vlriai erit , OIt Limbína qne bum
e' ve''us. certo erudito . e d9uta
Siat pendeie. ) I. h Nitl- julgiva que efte vitro fe
ta rerum , ou veriemm ira- deveria emendar , lenda-r*
vitati I fem giavidide al> derte iiindo ■
guma de penUmentoi , ou Qitàm verfut . Ínop*s mó'
<lc palavrai , ou fem ver- ram .nugae^ut cantrai.
foi haimoníofai , e cheio* I h, Quim ver/ut lepidijl-
de força. rui «" culliffimi , nallii lê-
)3i ValáiUi aHe&at, «"r ) eis communitai itlufirali ,
Huma fabula que eiprime O" inanes . do qúc verfot
bem oi coftuintt , e o* ca- muito engractdot ■ e mui-
raaetei dai pelToat , que to polidoí , fem ferem or>
patenlía e Utcliia o pcn- nadoí Uoi lugaiei comoiui *
famento , e vontade de ai- e frivoloi.
[uem , ainda que ii«a r;ia Nagat cgnírae. ) I. h. Sê'
muito polida, nem eng a- nõrae itagae t higatello fo-
cada , deleita , e igriJa noiai , pompofai , brilhut'
muitai vezet maii aoi tC- let 1 verfoi ciie''Oi fò dn
peâadorei , do que 01 mef- foi» dii piiavtaa i cem quã
moi verfoi muito potidot, hiimoníofoi pela fui mo>
• (utto* , qae não eiicer- dutaqãa , e numerofoi ■ tliá
tIo fentenqa ilíunii , nem movem, iiáo (ocão tan'it ,
guardão o ilecóio dii pef- coroo oi que for^m pohiea
coâumet dot homens. penriinéntoi , em rentcn*
AUralar. ) l b. Detiiel , qii. Perfiu , Sat. V. ». 19.
dctfoi , 4emara. Nea equiãem hac fttidet ^
|ai Verias inffpet rerum.) MIatis ut aiiki nugis
Verfui fdltoi de coifai) Fae.iaa turge/tat , dari
I. h. Nullã 1'enleailã , /til ftniut idíata fumt^
• *rU fiai i tem fcncen^a «1*
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. 117
Gnjit Int^eniuiii, Giijis dedit ore rotundo x:
Mufa loqu) , pntttt liudem nutliui ifarií.
Romani puen longn tacionibut alTem III
Dif-
<í( dl tnffia , e /<m /tnlrn^m tlgmma. A Aíu/4 trntf
ief ats C'eget * gmif nalhrel ia invintâf i i tamitn
Ikíl ctyictdee a iltençãa , fará /e éxprèmirini tat frojtl
harmínitín» ; ptrfue dt itínhuma tufa tfuja irãa aitt-
iiew/íi i9 fuf da gltria. Os mtninti Ramanti htje já*
menií apteridtm ptr miii ét l*ng»icalea «t a rtpariir ti»
XXXflI. Dd fíirarlt a
rai3« I ftr fvr #» P^tUs
G íggí txttdlrSt , e ítvã'
w3t a palma att Rtmanti ,
a/Sm if engenkâ , t«m» na
heaçS».
}3| Grajis ingeniami !S*f.)
NDi«-r« com qiiani* r«-
commentlx^áo louve Hori-
cio tão repetidi) »eie« oi
Grsfoi , e com turtií» ,
foi* que ellei efcrciiârãa
com Í;u>] fabcdori* que
c]e{;aticit , tagenhotiraeti'
que Fãrfiâms 1 perfeito ■ m
«ffim fe lê em Cícero 0r<i-
lor rituadai ; Ortdoí per-
feito , completos Cenfirmtt.a
ritBitda I Cunllrucqio nu*
moori, fono* ,hiFmonÍora.
)14 Pratttr lauitm iw£>
lius avarit. ) Ambiciofoi ,
m»ii qoe à» jlo-
rui iJiiuirir efta
alhÍTã<
oelV
tetjai» ,
.fpiti
Ore rttunfy) l.h.Pltti*,
et aihil ãefit , em fuptrfit \
mlundi , prtjii , tnutleaU ,
tUguntâr , Juavitir ; elo-
ininidii ) com frifei har-
fnoniofii , com ciesancia.,
com graça g plenimente i
compleiimcnt* , poNda-
utente 1 com fuavidade ■ Tem
faltar > nem robejar coufa
«Iguma. Ketandut entte oi
^tln«i fipiificR • mefino
Illuftre Proioçem .
ctarecido Apeflei , como
fioi cnliiia o antif» Erca>
liadnr.
Sanadon \Í Frepter Iam
áem miltimi avarit ; queren-
do dizer nuo poupando
coufa a>gum* paca meTe«
cer Inavotei , paia adqui-
rir gloria t inlInainJo que
a inielligencii de Gcfnec.
de Baxter , não hl ai)ui
feniido ilf um. Seguem tam-
bém eAa ll^io d< Sanidon
Valart, e Peinfritet de Si*
viy.
19; Rtmml purri , tfe.}
Of menino* Romaitoi ( que
&eqB«ittw aiifCQlM.Can*
cGoo^k
Ill ARTB POÉTICA/
Difcunt in partei centum diducere, $ Dícit
Filius Alblai , Si de quiiicunce "
firl-rc ArifloUlet ,
Rher. XII.
Horicio fiienda o paril-
l«lo doi Rominoi com oi
Giegoidiz, que eílei «m
«inpenhi*io miii, da que
«n ■dqiiirii glorii < f^iua i
• que iquellei , ot Koni-
noi , punhío Ioe» ^^* <'*
feu cuidado ni giBancia ,
C ajuntar grande cabedal i
a que ruppafto , não eu
coufa maraiilhofa , que nio
■ppiieceOem Poeiai excel-
lentei iia íaa arte.
Ltngit TatisniíUM. ) Cniii
rom-
repat
, dlini.
lulliplii
abatendo- Hoiicio cenfura
com acrimuaia a diligen-
I que
pu.
feui Fllhoi noielludiit da
Aritliioetica i nai Efcnla)
de Ftavio Magno , e tfto
por huma eicelfifa ataie*
sa I c ambiqio de accumu-
lar riqueiat.
Hotacio L, r. SatVI. T.71,
Caafa fuit fattf liit , fui
maert ftapir agellt
ÍÍBJuit in FiavI li^lum mi
miUtr* t magài
Qat futri magnii 1 ttntU'
Lútv» /ufyta/iUclai ta>w
lami»t lactrlê ,
Dant , íâtnii refirtaits
UiòKt atra,
O Ãs RomiDo valti bum»
libra, que fv dividia em
doie oníjit. Stmiê , feia
on^at era a ameude do
Ât. TrieoM , quitto onça* »
At Gonfi(*-re Varrio l^ IV.
Dt Lingua Laiita
]36 Dicat Jíliut ÃlUia I
Cr.) O Kilbo de Al in»
diga. Eihopeia. Bentiei ni»
mudou coni maiur taaio
Ditat em Ditai i poianão
alteadeo i £nilli|e da
FeíTea , que he urbana , ■
elejajite cm femelhanta
Díalogirma, e qu« fe de*
te ptononciar cia hum ton
Cómico. O merrtio Hoiacia
ufou it dicat inieitamenre
nefte mefmo rentido , L.I.
Od. XXVII. V. ia.
Dieat Opantiag
Frater MtsUlúi , f M >M*
IBt
Vtlntre , fui ftrtmt J—
gitti.
Albino «ra Hum ururaria
muita lico di^uell* ten»
(0 I o qual mandava iaftníl
cGoo^k
ARTE POÉTICA. t0
VncU , ^uid fuptiu ? S Pot«f«s dixifla , Trí«nt. $ Eu I
Kem poteiíi Imate tiiaiu. Redit uncii : quid &t í
$ Scmit, g Ah , haec «niinoi aciúgo & cura pecull | )o
I Quum
Sth fofís, [ttieiú nifo,) Par vtntuta , fuanit t/la vU
tiofa ctthça , t euidaál it niaatar Jinhtirt in/ítltnar
huma vtx. SI ntfjtt animts , efptramtt fut ft pt/iit tf'
trtvir vtrfíi mtrtttdtrti it ft utttartm ttat tltt dê
rêu filha na Arte de lucrai
dinheiro.
M7 Çjilncunce.) Quitteunx, •
32g Suptrat.) J.h.Saper-
tft I Tefti, lict, robei«.Oucrai
com Valatt lem , fupirel.
Ftterat dixifft , TtUnj.)
Podeiiia dizer tu iticrmo ,
refluo quatro onqti t que
he huitia terceira parte úa
Às, &■ outrai ftartet do
tnefmo At ião eftii ■■ Jex-
taat , duii oncii i fuatrjiit,
Iret oiiqit t /eiah , ou /í-
mij^í , feít on<;ai ■ fípiuax,
fete onçatt iii . ou htffit ,
e intigamente I>tt , outo i
dedraas , uiive i átxtani ,
ilezt dunx , onae. O Pòli-
r»s dixiIJe he bumi ;ci-
cioTa Enallage dai PelToat ,
a qu3| contí
> Po et
I PaUv
potqu
n» boca da fingido Mear
que Citava perguntando o
menino Albino, inftando-
l^e pita que lerpondclTe ,
trltns.
, Outroi lem com Sana-
doB Ptltrat dixifft , equi-
valendo a PittJI dUen t el-
]_e pôde refpondcr ' porém
<u ligo a Ij^ão de Baxter,
Ât Gtlaet, dsVaUtti fcC|
Ett ! ) V6i Gtega , íu ;
que Ta) o mefmo que f»mi »
ttlli , nmnodè I hei» , bel*
lamente , a ptopoÉlto , ez»
CEltentrmente. Slopalatrtai
do Mellte que pe reunia, a p*
provando ao mefino lampo
■ boa lerpofta.
H9 Rem pfltrlt ftrvara
laam ) Podetii coHfctvai «
tua fizenda.
B.tdit natia. ) Aecicrc*
huma oní;* át cinco pri>
OBid fil i] Que romtna fatí
Stnih.) Befponde o dif*
cipulo I iSVntí* , ou StOliffi»
ião Teii onqaa , aiDetad*
do At.
An , hate. ) áHim hc *
miii corrente , e natural
li^ão , e não ÃitiatifCa-
mo ia Cunioçamio i a pri-
meira líqio 6tma-rs na au.
ttioridade de trei escel*
lenlíllimoi Godlcei , cama
dizem Baxter, e Gerner.
HrtíC «trnft 5* cura pe*
CHlf. ) Efle roedor vineno.
c Gubiqa do ganho ' De>
baixo da palaviai AEraga
defigna o Poeta em fenti*
do lianilato ■ aturada Ídí«
cGoo^k
V)0
ARTE POÉTICA.
Temei jmbueiit , rpêtamm cirmina finfi
Poíle línenda cedro, & Icvi feivjnda cupreflb?
Aut
teJrt , r dt ft guaréariru em taixat dt píHd» Cyprtf-
le. i O alve dci Patlai Cómica ke , tu ínjlrulr , eu d/Ui'
lar 1 ca ae mtfma tewpa àeleiter , e injlruir , áatiát idenent '
diãtmei fut rtgultm mffn pírtamente , » m«Í9 de vivtr.
Tftzi , e itnlii^Io ; porque
. fiemfici
fignifica
ro . poi» que m »vareij ,o
exccfllvo dcTejo ãe ajun-
tir rique»»» he como liu-
ini (txragtm, que corrom-
pe , e depriva oi en£enhoi
illuflrci , e nafcido
lem i pofterÍJ*de,
Piri fe conrervtrem ot
EO EhoWailoT, UBtEvio-re
ellei cnm o olfo de ce.
àto , * fectiivão-fe em cai-
I gayt
1 feie
>i<r» 11
t fublicT
Fetall.) peti
eçi lugjt de Peeulii.
cnllam , o pecujlo
porque e(t«i Uuftt
não ipedrecem ,
nem fe cnrrompíro. Flioro
L. XVI. C. XKJÉIX. Ceirl
rítê perunAa materiet nee
tíneam , nic farltia fentil.
A efte I
ipofico
irxbilho
I IT pelo feo pio-
e Te
vjliao peli autlioridade, e
permifíSo i!o fuperior.
115 Lineitãa ttiiri ) Ih.
Digia ^um ferviíllur diu-
ti,ffímè insariupta ■- digna
çfloe namiiuam cênfumnl v/*
taUnt I ^ qaat ptrpiluò ff-
vaat.t nlgnoi de fe unti-
r«m cnm o oleo de cedro i
i, h. digno» de que fe con-'
Cetvem por inuiMi tempo
íncoriiipioi i dí(;nni que a
■ntig;uíd«de nunca <» con-'
fum» ; e que .durem perper
tutmenie t' diguof d» im-
tnortaliti*de, «u de piSTa»
quelle diftlco de Aiifonia
au Livrinho fobsc hum cer-
to Poeta por nome P óculo.
Hb/UJ in atlllrif íjt/iu It
juvetiefcere cedre ,
Seu/uteat ãurií vtrmliu»
Livi tapreffí. ) I. h.
I ga«e
> feil:
de
iboit de cypiefte
polida». Plínio , L. XVI.
C. XL , e XLII. Cfpregat
catitm e" vítufialem nat
ftiiiit. Mvtr/us tarUm ti-
niatqae firmi£ima. Contira-
fe o I>. II Od. XIV.
XXXIV. Caia Sai» íts
Factot ft propt-x , f ftfui»'
/tu iiftftntt .lí'" ' «ííí. H»-
racit fuaes díflti Paelai «•
Brofátãt t' mtibiir i t tafind-
iunUmtttle fui eta/a eevvt»
cGoot^lt^
A R T E P o E T I C A. n»
Aut prodefTe volunt . lut àe\tãtie poetae , zuiv'
Aut liinul & jttcunda & Honei diceie viiM.
QLiicquid praecipica , eflo btevi* : uc cicú didi j)(
Percipiint inimi docilcj , teiiuDique fidelei.
Omne Aipervacuum pleno dc pefloce manat.
I ij Fi.
Jfti frteelUi fttt kttverti de iar , euia em ftr hrtt
Vi ] para fui »s tfpiritm dos fut aprtiitm , at ftrsv
Kf i* prejja, , e is reunkàa fiilmiKie ' Tuia a f»* h»
Jttptrvanit , i iautil facilmiHie pajja da memtria , fuaa^
df tfii arnit» c/ieh , ( bem como ■ igut tiaibocda
nhã a lada lia,m dii generti.
4e Pêífta.
jjl Ãut prodifft velutil ,
e-c.) Efl». duM.io ..vir.
I dl FaelJi
: delti
t fnbre
dá Honcio eílci dau> pce>
ceitfli I Vt decrai aliliUr ^
tfia trevit i Vt dtUBtí .fin-
ge Vírifimilia : Piri qu«
enlinei com utilidade , iS
breie > Pin que deleitei ,
fiare coufit veiolimeir
Dii Hbi
■ hum I
oróm
.gr.di
porém Mteif, e agiidaveíi.
1)4 Fi(ii« idonta cal fi-
mal , tsTc. ) 1. h. Vtilia ,
ateammtda t coufai uteii ,
•ccoromodadii , tdoneti ,
proprUi píi» regulíi oi cof-
iccfo VobTF iquelle de Vii-
tilin da £neidi Tl- «Í9.
. Jl'ie tnanvs ai palriam pu'
gnaoda valntra pajfi,
Hf Qnicfuiã, fíc.) Com.
pUta a propoã^áo «nteccr
dente. Prtdtfft vtiunt Pet'
t*e prtttipiende ■ t fobr^
JII ití );7i Deltâert , e
fobre iRo tiita dea de a
veifo )|t f e poi diante.
Horac-io lecommenda f£«
biiment* que oi preceito*
de*em lei britei \ pirft
tnaii facilmente fe ' cora-
prelieiideiem > e Te confet»
O qu».
Pact
, p.bv
dii
efte Ii.E«
Som a condiria
ue Teiio tmtia
, quantat focem
diíTe, ». af.'
BrtvU tjj* íaíira j
Chjfarut fia
Ij6 Pareipiant mnlmi ia-
ciles i '6'c. ] Pari que oa
miimoi (lóceít , i. h. doi qu«
apr«ndem, percebi» maia de<
preOi , e retenhão fielmentS
o preceito , que fe entre.
gou i memoria.
|}7 Onme Japtroataum i
tfe. ) D;to por triniliijâo
do vafo cheio. Tudo o qu«
he inútil e fupeivacaneo,
d(f rcíCk taJOi d« memsiia^
cGoo^k
i|* A R T B POÉTICA.
FiO.a voluptati) cauriã fiiit ptoxima verii .
l!iec , quodcumque votet , porcat fibi fabula credi;
Nm
par Fura io «afo muito cheio. ) ái jScfSes btvtnuáaf
a fim ãt âtUiler , Jevtm aprexiinai^/t mmit» ia vt-
iait I ntm t Autbtr ia Fúta/a /f arrâgae iê iirêil* it
bem como traiborda «juaN
quer licor pelo varo qu*
eAi cheio > I. fa. Eftindo
c^eío o nalTo enteixliiiien-
to , e mcTuoda do precei>
to, quando huma Tcx com*
prehendtmoa o preceito
qu: Te nnt enlina , todat
ai mait coufit paTtiu i e
como deitáo por foca , alTim
Coíbo , qnanJo fe pettendcr
raTo cheio
n lie
nniiii
i pot
qualT
, p«rqu<
> pódc ji conter. Horácio
aponta que modo, e ter>
ihu fe deteri obretjai cm
■t Pabulaa.
Sanidon , Jorí Valatt >
íoinlinet de Siiry i e ou-
(rot fabioi Ciitico> rcjei-
ião efie verfo , como ef-
purio , e poHiqo ■ polêm
Geraet, Cuningimio , A*
cliillei Ediqb, Luiz Uef*
pKi o aUmiiteot.
l>iz Sanadon , i. Se o
fypeiHuo hc fó o que ef-
cipa , e foge , oada ha la>
go a lemei d» longat in-
ilrucçSei. 3. TU»» ftãor»
d4 a giatidc tdta de bum
Ít^irito enriquecido ■ que
t diffuode exterioimeste
pira communicai: aot ou*
fioa oi hello) caobeeimen'
tot, de que t&k cheio ( i
«bundanie.
])! 'Flãa velttfttttlã tao»
Ja , •*(, ) 1^0(0 fecundo
eftc prfceito vem ■ tti
reprehendido Vicsilio , co*
mo nota Luia Dtfprez , por
dizer na Eneida X. t. «j.
que ag nioi de Enti* (b*
tão tranifocinadaa em Nyn-
flia , e na Eneida VI. que
Eneai defccia aoa Infernoa
por meio de hum ia mo de
nuro t e na Eneida IV. que
Iiit úetetTi do Ceo a cot*
tat 01 obeilot ■ Dido i ftc.
Prexima vtrít, ) Veioli-
raeia. Confira-fe AiiAotclei
que diz Tct confeniente
que o Poeta fijaanteicou*
fai pioraieii , t, h. coofat
que pofião f«T , e fazefret
improvável)]
erofim'
. h. que
aão por-ão Ter , ou fiaei>fe.
; tg 2ffí , fuaicutnfut vt-
hl I ff. ] Ea« pcMramen-
lo tem dom Tentidoa i 1.
A Comedia não deve eii*
gir que fe lhe intt«duia
tudo o que a feu affumpia
parece requerer-' 9. A Ce
media nio tem direito pa*
ra requerer que fe lhe a*
credite tudo o que quiict
Fazer acreditável , ainde
mefmo o que he incrível»
■ tfFaftado da fi humana.
Elle r«otido parece maii
aatuial , como obrena 5a«
cGoo^k
ARTB POÉTICA.
Ncu prinliw Lainiaa fivum * pueium exti^it ilvc
»M f«rfr atrtiitmr tttâ» *
ntm ft Jtjii txlrahlr viV- _.--._. ,
feira a mtnin» , fa( *ilm ptusa ónlti dtvtrtu. Oi n»^t§
Oon(!ra-r* o <)u* dit Dio*
daro Siculo , L. XX. , de
Limii , formofa , ni*i erurl
Kilnhi de Libya. Houvs
ni Iiilii t»mb«ni bum R«l
doi Lcnrífáti , chiiniUo
Limo, o qyil , feguntlo To
diiii poT ficf in , detoniia
homvni I Bftii Limiii «riw
■noiftrot , ou «rpeâroi rm
fijun dl mulher, eomo o
vul|o crii , que **gue«fãa
de iioit* , e com ellit ■■
«IDM mcttiio m«(lo iicri>
t1«i . poi ,.. ...
■refit , ou Exporíeis do ver>
fo ■nucidencc. Alfum co-
dicct iDcIgoi lem , Hit
I40 NtmfTtmJat LamUt ,
Ve. ) Nio firii o Poeia
buoi menino divorado pe-
la Ltmii , OH Bruxa , •
dcpoii tirado vivo do fia
mefino ventre 1 o que na
xealidade be ceilamente hu-
na coufa inciível peli fua
invciijiinelhinça. Tilvei
Honcio critique algum máo
Poeta daquellc tempo , que
dercteveo efta ficqão , eer*
timeate ridícula, e alheia
d» naturrii.
FiloAraio põem a La-
niia , a Bruaa , em o nú-
mero dit Pantarmai j Seato
Pompeio « reputa feiíicei-
»■ ! Suidt) dli fet huma
inulbet Formofi , amada por
Júpiter : outro) íe explicio
por divetfoi niodoí. Anti»
gamente fe diiláo fei aa
Z<amiat bumsi mulhccei for*
an^u
■nora.
t* que foião affim chanij.
dit , porqge attebativio , e
■íflfcdi^avi» 01 flicningi.
quando choravlo 1
como dil hum anti-t> Ef-
coliadoT. I^iuím* , lobt)bQ<
ment , a qut a> Frinceiai
chimão Uufã-ga/íux,
Dit n amigo- Srooliador,
como nbferva Gruquio, que
a Lamia era monClro da
Cintura para finia com figu'
Ti de mulher , porím da
cintura para baiio tamatv
va em pji de. íutnentn.
Ercievc também Árido»
telei no L. Vil. De Mirir
iat ad ífitim, , como noia
Lambino , que no Ponto
houvera certa mulher , qua
abria , e cnilavi o vtntre
dat mullieret gravida* , c
que devorava ai crian^af
que eitrahia do mefmo venr
tte. Conliia-íe o Interpre-
te de Ariltofanet i» Viff.
cGoo^k
IJ4 A R T E P O E T I C A.
' Centuriae fenionim avitanc expertia fmgii í
Celli pticteteunt luAi^ta poemaia Rhamnes :
velhfi ( ts Sinaiirti ) re/eitã» , e rtprtvãt »i vfios , i
Ferfiai , f»* nSt tnetrrSt iffirat^ãf ulil i perlm oi '»^' I
CÍ**» Rtmaan dialta prt/apia tem dejpre-zf fienfafiiS* |
341 Ctnlvriat /tniarum ,
Wc.) AiCenturiai, o* ban-
dò< dai velhoi I i< ))• dot
Senidorei , que enaváo Ji-
) Pbm
cftavadlTidido por clilTci
C par centuriai. Com beN
]■ *l1u<ão dito, como fe
fe RielTeni o< Comicioi pnr
Centurta*. Oi homem ve-
lho* fó íe aptaiiãn dt Pno-
íili , C verfos ferlof , r ^tx-
vei , nteii para fe fo miiem
Oi bont colluine* , e eoiri^i-
Tem oi miai. Oi Stnadorei
ch«mavío-re Stniarit , por
csufa d* fua idade, da fua
gravidade, ou da fua dig-
nidade { pelo qje «ráo re-
putado! fat>íoa, Csntariae Je-
nierttm pódt Ggnilicit em
geral « velhot.
Ancigaoiente em Roma
tcpartida em cenluriaa ;
poi( Sérvio TuIPio lif. an-
uo i!s de Romi edifioda,
inrtiCuindo o cenro , ou ai-
Tolamento , dividio todo o
povo em rei) clalT:» , â
proporção de Tuaa polTea e
cibeilaei. Sabre a divitio
«(aaclilTei, e dai Ccnturiai
coofira-fe Nieupoort , Di
"Ritiiui Rtmtntram , Seft.
J. C. VII D* Cenftt <Sf 4t
Ctmitiu Ctnturiatis.
AgUant. ) I. h. Ay$imnt ,
exfiHI*Ht\ defpreião, der*
■tcendem, anupão > kc,
Expirlia frugíi. ) I- ^«
Nugatfria , qaaê /«'««'
juitiares delfSaat t fH»lel«
l.h
, que :
gníti dni
. peçií q<
ilgum
IliM
Mi Celfi ) I. h. ElatI,
fafiidie/i, JuUimes , excet^
J» aalm» \ foherbo»', fífti*
dioroi , ufanoi , elevadoí i
de animo ilevintado- Ctt»
ftts vem do lermo Grego
v('mç, que fiffnifica huin
ca.allo , hum civalIeito.T.
Lírio , ii. Vil. Sigaam pof»
cant ingenli clatnore , ccífi-
que , O' /pi hauá dttiia ft-
■rscis ia prtrliam vadunt.
Rhnmnet) Oi Cavallei-
Tot , e oí moqoi pertítitlein
CDul'.. agri.da»ei_, _. e fefti-
valfeií..! em trei Cetitu-
riJt ] os da primeira chi-
maván-re Rhamnit, ou Rfia-
aintnfet , tomando o Teu
nume de RamaU -, os da
feíunda , chamuváo-fe Tff^
«/« , ou TatUnf,. . to.
mando o nome de Ti/« Tc
th , Rei doa Sabinoa ; ai
da terceira chamavão-fe Im-
«ffM, tomando o nonft^d^
cGoot^lt^
A R T E P o E T I C A. ijf
Omne tolit punâum , <|ui mifcuit utile dulci ,
Leiiorem ttelíiflando , patit>*T(]ue monendo.
HÍC inttel aet» IJbnSoriit : hic & man Utnfit, t4S
Et
dti fut i3t g'ãvt* , e Jirlai " Ctnfeguh ptii m apprtva»
fSf dat vtliti , € dti meii mtfn c fue Jtutt unir »
Ulil tem 9 ag'aiavtl , JtUilaniit , 4 cc mtfmi Itmpâ
injíriíixii t Ltittr. Jluni tal Livrr leeufletii tt lãvrti-
ros Stjian tjl'futrt Liar» pa§a m martt farm Jir tranj-
de
irifir» Ariealtt ,
Lacamm , R*i Etrufco
com oi quati Rómulo t
Tih« cAibeleciJo illiini;
C- Nepi>:e o úH em te
.moi eipreíToi. Tudavi» 'J
.LtTto , L. I. C. XllI. di
-fcr incem a. ciufi Ao at
AraoDÍo Peiiia
diz que «Tribu Rhimnen'
f* tomara cAa dennmtna-
<ãa do nome de Rómulo.
PeiUo cfiiria loi Cxvillei-
mi Rominoi Rhimiict. O
n&merO di> tritiui Cicrceo
depoii até tiinta e cinco,
Rhamaet , e Luterti ião
vocabuloi Etcufcoi.
PraeUrtaat aufiira put-
mata.) Dsfpreião ai Gom-
paliçõ;a Cáiiti.
14} Omne tulit ' puttííwn.]
S. h. Tallt O" ftMhrum «"
/Kaiírum fafraiia > Conf*-
. Mece
>fjv
todoí , regundn
feellaria , qae havia proht.
biJo fe votiffe de viva
voi , am íiat oídenairi qua
r* deOTím «■ votot aoa
Cmdidatoi em 01 Comi.
ciot , maioando hum Pon>
to no fim d* Ttu nome 1
como noaaitvErte nantijo
Ercollador, O mefmo Ho-
rácio »n L. II EpiA.II * 9«.
Di/ctá» Alcmus puaSa il-
IÍKt I il/e mtt tjais i
Qaii nifi CallimacSut i. . .
Elle verfo Omnt talit ,^c.
com oi tiei ruhrtguiniei,
pende do) antectdíntei ,
defte modo 1 OmitUat igi'
tar tianiuoi /uffragiit pree-
ftaatijimut potta /adicandas
efi , ^tti alilimteta tum vf-
tuplaie conjunxil ; Logo pot
univcrfal voto de lodoí de<
ve>re leputai fer o maít
r;reg!ú , e eiccilente Poe-
ta aquclle, que unío a uti-
lidade com o prazer I pot
quanto illo mefmo pciten*
bro , dí) vetfo ;|4<
Attt fimul <B'fmeanãa , 9*
idiítta dieera vitae.
infinúi qual fej*
maia inii^ne , e
Sofiit. ) J. h. Prcmti
affert pieamam 1 Eo"
iM Livieiíoi 6060*
cGoo^k
1)« A R TE P o E Tl C A.
Et lonjrum noto fcriptori proro^» seviim.
*>SV Sunt delJâa Umcn , quibui tgnoviíTe veliniilt :
Nam neqiie choidi foaum itAúit quem volt miRt»
& meni ,
Pof-
f»rtái* m tftrenhti paixet % « faz eititrt * lumf ie ftm
Ãathtr , immvrtati-wnílci. Ha lo/rtipia ol%uni dtftilts ,
fut ht ra^f Jt rivtítia aii Prtlas , ptr faant* nem
jtmprt a cord» ia Ljrm iá apttlíe Jtm , f«« ftrtenéê
* mi» , »■ a vantait ia tacaier ) t malte* vrifi fuven-
t-ftti
I conipnduret.
I tffimtdoí LÍTreiíot ,
oi4 CopiadaTCi de Li*roi ,
*m Komt por aquellet teni-
poi. k «dei Copiftai , íi-
traríit , <)ue tr>il*dt*ia , e
vendiio oi Livrot minur.
crítot ruccedítio O) iiifToi
Typosrafoi , que imprimem
format ú*t letrai em clium-
to, ftc. O mefmo Hoca*
Cio nn L. I. Eptft. XX.
Vertamnum laaumfut , li-
itr , /ptSari viierU i
Seilieet ai prejies Stfitrum
pumift munam.
Hie f mar* tranfil.) Et
te timbf m ptff* o mir pi-
n fer levado it niçãe* ef*
Ifinhii , que o pedem. Dii
Bimer, qur o Poett infi-
nti) que oiGregoi timbem
■bio de ler eíte Teu Litro i
fatim Gernei dii que Ho>
Xicío quer defi^iiir oi mon-
«loret dcAfrici, • ilte^a
cíle vecfo do mefmo Horá-
cio , L. I. Bp^fl. XX. T, I).
Mt fugitsVtitam , amt
ViiiAít mitttrit Dtrdam.
XXXV. Defiatptm/t ú»
Pgeta ei fettcês , t VgeU
rei iefíilet , fu< H# tjcm*
párãa ptr intrt trtuilaf vir*
lud/s , e ítUíZal itjprf
t_efe ettullí PeeU , ^t
repttiitt vnfi f#<Jr* at
Ith , t ês prectitts ia orle.
;47 Sunt itiiãa , «*« ) Ha -
dct^itoi que meiecem >.
derculpa , « ■ *cTi;ti.
Ignavifft velímus , «9*t. )
I. b. Víllt itttmai , ou AE^
faum efi igmviffe ; qu* de-
vemot querer , oy que he
juRo pcrdoir.
)4t ' Nam nefut ekerit ,
ifc] OCitharilla alfunii*
veie* deraOina , « o fie>
cheiro também nem fenf*
pra di no alvo a que fii
O Poeta Rio. dii ifío
li mplei mente, como fe con*
tia fu* natureza a corda
maia grave podeiTt dar bum
foin agudo ; mat porém dil
illu , que muita* veie* a
corda ou demafiadameate ■
ou pouco tenfa fiz que f*
ái hum rom divcrfo da*
quelle que pede ■ folfaj
da aulica. '
cGoot^lt^
A R T E r o E T I C A. t»
tofccntlqne gravem perrMpe tamlttlt icutuin ;
n<c femper feriet quodcunque niinibitur aicui. t {<*
Vcrúm ubi plura nitent in caimin* , non ego paucít
OfFendar mtculit , quii aut incurii fuHit ,
Aut humtna pRcúm civit natura. Quid titm eH?
V( '
é* ãltt faxtr huM f*m gr»vt ■ «# ftrlr m Mria , tfla ]k*
rêptlt Abri /em aguie i t ntm ftmprt § artt acerta ttm
H /rieMa B» atv9 , e ^ut ftz /"* penlaria. Per/m quati'
é» tm tttm Puma /ttrt/ahtm , t trilha» atah telUjpt ,
au nS» tae t/tandalijjirti dt M'gumBi li^tirat faltai , fm
p»r dtjtuidt tjtaptfftm ) * éat ftuti a bumans nalurf
7fl p»' Jaa fra^Uiiadt ftl» (t piit fri/trvar. Lt[a fua
tt t fat ptrtindgt I A^m eiai» ai* mer*e4 venia alg^
Mtiti.) I h. Prifijitdtii i moi nó* defcalpar, a díf
a íntent:Ío , o propafilo: fcçiT.
t(o Ktc ftmptr firitt. ) Ji' ^»» '£* P^ffi' *ff*»-
Nero fctnpre o fircheiro dar matulit. ) Não iqe «f-
acerta 1 , ou diii tio >lvo , ciadilízirei com q) peque»
a que IJifr « pontaria. boi defeitnt , que , ftc.
Çatdtumfut miiuUlMr. ) Co;ifira-fc OJonyfio LoDxi-
Sobentrodi-fe ftnrt. A da , no Teu Tratado, Oa
«jiral^uei iIto , a que fízei S*iiimUaU.
pontiiU. O mefine Hoiiclo ){* ^nai humarta parlim,
Zhll. 5at.lll. V, 9. <fe. ) De que a natureia
praitlar. n„r,anl„. ,p„eebet.fe.
1)1 Vtriítn uti plura. O*;.) Humana natura , i. b. In-
I, h. Vtriím uti flnrti vir- gtnium h»maitum ; o enge-
tutu , plura^ttê trnairunta nho humano 1 que de G
àrt/ant ia ptemai* , fuim mefmo propende para ca-
jaaeaJat o* irrata , fuiM hir em etio > por quintf
vf/ impritdtnti , 0*«. Poiim do huitiem he o ecrir \ oeni
quando fohiefiheni no poe- podemoi ainda acaute]an>
ma ffliia billeMi , e iniii da-aoi prever tudoÉ
«rDajnentsi do que difei- ^nii «rf* tjl t ) Solen*
to* , e errot , que ou {m>> tendarfe ^anf velit, Qat
idem efcapai ao Erctilot le^ra poit queret que Te
■mptadente , ou que leva .guarde niflo í
■ atten^ão a outra coiira, Áppôz-rc tfi redundo o*
nu qit< humana menta fc HanuCeiitoi de liiinbiifOf
VoromottelTeni, tflei.Jcit* C de Ciuquto > c pela ai»
1;, Goo^k
i}l ARTE POÉTICA.
Vt fcripter fi peccit idem librarius uíqu* ,
Qunnvis eft monitui , veniã caret ; & cichatoedus Jff
Rídctur , chordi qut fempet oberiac eádani :
Sie
MO miaelle etpifia iti Livrti , ú f"! , "S» »ift'iU Ur
JUí aipírtiJt , eakí ftmprt n# m*(ma trrt i * ajfim et*
tu* /* ftx tfmtaria iãQuelU cUkarifta , ^at femprt ir-
ra , imaait ttta » aitfm» tuia ; Jtmelhanttmint* tfM»
' thorldade doi intigot Bf-
chDlúdoTei I al^unt porém
|(4 Seriplar lUruriut. )
O Copilla doi Livro*. O
■BtÍ€o Ercniiador entrnde
do ÉiUiepila. Seriplor th
trariai devetn-ri ijuntar ,
paii n^niSca aquelle que
tnilidi oi Llvtoi crerevent
do d* fjB própria n>iu.
Ptccat iiem a/jat ) Com*
; fempTC o inrfnín ei*
fir de diíer , ^MmvM jft ,
por caura do K.ikeinp)ia'
ton 1 aflim tacnbem Virgl
lie , Kc. III. V. td.
Ptllltl aniat ntgram, faai»
vlt iji raflica, Mufoai.
Et citbataeilrii.) Algum
Codieii antrgof Ii
eilheratáas.
Itã Chardã fHi fempir aíi
eidtm.) Qi
Vt
femp-e
[to • fe eahe ,
fenipre no mcfníB erro ,
fendo advertido, hc indi»
gno de petdSo ; afHni itm*
bem o Poe», hc.
Uem ptteat dito regan-
do o tifo , e com praprie*
dide. Cícero L. I. Dt !fat.
X>etr, Atqae etiam Kena-
■phon peucieritus vertii ta-
éem ftre ptccat. E n* Ora-
çio prt Martna. Nõn mu/*
/« pictat. Pela mefma ta-
xSo diffe Catullo.
Ifímlram idem tmntt faU
O noAb Poeta L. I. Sat.
III. v.ii;.
Nie vincit ralii tantum'
itm mt peettt iátrufut ,
^al ttiirti eauítli , Ve,
]f) Quamvittfi.) ímiu*
mcfina
- fem-
pte huma corda por outri,
Apenai Te Taz hoje prr>
cifo , como infiii^i GtU
IO diquellei , que defte
Terfo fe fcrvirãa como de
huma Paremia , ou Adagio
contra oi que não podeT-
fem uraf de variação al<
»pMei
te íntellifencia de
i ftt , com que al-
lonas iírmilat J
tomadem fuandtfat na ac>
cepçúo d« inttrimm, o qu«
contradii o penfamento do
Poeta,
cGoet^lt^
A R T E P o B T I C A. i|9
Slc niihi , qui mullitm ceífat , fit Clioerilin ille ,
Quem
■.f«rt * Pe$ta,e fiuil ifià ftmrr* a trrar , áfuilli Cht-
lir Çw* tnult&m et§at. )
I. h. Qvi ignavui tft ; fmi
/aipiui iittrs O" ncgliglns ,
B* iint trihilts pieeant (
iiue he dernilado , qiie he
. inerte , e dercuidiJn roajt
veiei I c por iAb ciliindo
em maii tepetidot defei-
tot , e filtii. Q in«rn)o Ho-
Mcto , L II Kpiit. II. V.14.
.... Semel hic teJavH.
j(7 Fii CliDirilut ) Ni
■ fer
quil o Pacta Cherilo , de
quem fe Inuvio ipenii fe-
te verfoi , catuo noi enli<
na o antiga ErcoMirior Ou-
trai crcieycin Cktrilstt , pn>
rim em Grego erciETC-fe
.X£!^pl^Of. AkxjndtC Mí-
Sno , que «dmliava 01 ho-
iiient (le giintle mereci-
mento , nío pode crnire-
-£"■['■ pira efcre*» ai Tuu
façanha* , e gilbatdiai , r«
não hum Poeta ião p£(S-
ino , como era Clierilo.
Acron efcieve que Ale*
•xindre Te aiuflárt com Che-
rilo deAe moito < que to-
da* a) veiei que o tal Poe-
ta 6zeSe . hum «erro bom
lhe bavia dai lium Filip-
-maeda r • quaado tizefle
hum máo verfo , Ibe darii
hum boFeiáo : e como Cbe-
«iro fizelTe tancoí vetfoi
múpi , finalmente vtio a
motrer de bofctõef. Em
ttmpo de iLlesandie Magoo
O m^rmo Horácio no Im
11. £pi<l,l. a AutuOo, V.
Gtúíui Ãhxaaira regi ftb>
gaa fitil ille
Chttrlíit , incultiipii vtr-
fiiui ac mali nális
Rtt»lit acctpttt , restl*
nemifma , PWipptt.
Sei vtittti Imãela metam
laiimfut remiliKHt
Alrpmcnta , /tri /crlplt^
Spltniíida/aãa Haaat.idem
Rex ille , pítma
Qai iam ridicala^t Iam C^
ri predigas (mil ,
EiiSe veluit 1 n* f«J /f
praeltr ApeJIen ,
Pinífrct , aal aliui Ijffip'
po iacirtt atra
Firtli AUxaitdri oaltunt fi'
malantia ■ çued /1
íadiciam ftthlili videnáit
irriitui illui
Ai litros 'S' ai haec Mu/a-
Beeitnm in caffe /ararts
O Filíppo , ou Filipptco
mada , por ter lido Íniti<
tuida poc Filippe, pai de
.AtexanJre' afta moeda ei>
de oiro , de prata, e ile
cobic i porím ot Erudicoí
ainda não Gràrio bem
Ma certo o fe« "lor 1 po-
cGoo^k
%49 ARTKPOETICAí
Quem bti ttr*« bonum cum rifu miror ; & idem
Indignor , quandoquo bonui dnritilMt Homerui.
Vetúm oMií lonro fii cíl obrepere romnuai. ]6o
Vt
rilt , a fHfiR , ríitif , aimir» i ftrfa» ht ttm cnt itmt >
«tt iret lugarti t e ea mifmi ms eg»fit etmi(» , ^aand»
^Ktr jBt attnteei aa ttm Htmtrf dírmitár. M»t «m
iuma *tia maii illattda h* iignt i* itjcitlpa , ê
de vciia , fe aejj» Ji tntiatrtr agum ligeir» itj-
lita « mtioE pirta he d*
ptieeat, ^u« o Fifippo d*
moeda de França , pouco
tiiaii ou meont.
){l Qutm Ht Ifffue tê-
HUM.) A quem admiio por
efcrtvet bera em dout ou
*m trei Inçarei i poi não
«fere»ec íempre mil.
Cum riftt. ) Zombando
delle em tudo o maii.
Aelle CherilDpnit fe af-
feroelháo aquellet Poetai,
tm cujoi ereritoi fe en-
contrão mati defeitoi , qut
lielleiti, e peifeiqõei.
ífg Jdtm iniiciír , «*; )
Xu meTmo ao contiario me
■tafto , »0.
Quitnãe^vt dirmital ) I.h.
^nenãicuaqut ,Vfc. Todai ii
vaaei que , quando aciin*
tece eirar Homero , o iniit
ínfitne , e o maia ejiegio
■te todot 01 Poetai p pnrím
Tatoa lio oi defeito* qu*
ttelle Te encontrio. Hir-
duino dii fer fnlecifnw o
iifo de fuaxdífxf ■ e com
laiáo , fe eltÍTetTe ufado na
■ccep^ão de interdam ; maa
totni-fe na accep^ão de
fmandfeuHíxt i imíu^ão dei
»7-
Et I faanitfue ptttnMr
lutrgií muntrítui ri/erii
aemuli. '
Bunui. ) Poeta alUi tl«
exciTlente.
Honeio pertende que o
bom Poeta dija fempre
bem , e a propafito- Cícero
porím dii , ftetart huma-
num tji i e Plinló i Ntm»
tfi fui amaitut, baris /#•
O rnilTo Poeta, poii pare-
ce alludii ao que Atiftote-
lei nota cm Homaio , di-
zendo que efte Poeta ef-
crevíra contra o decoro*
e a razÍD , quind* tepre-
fenti Ulyffei , vario ein !«•
do prndeniiffimo , e visi-
lantifiima , fepultado em
hum fanino profunda , it»
rebataJo de bordo da faa
nio peloi Feacei , e es-
poíto na praia de Ithacei
tíQ. Outrai nuitai cenfu'
Tai fe faxem a Homero , e
igualmente a Viifilío i pe*
1d que conGra-fe Maaro*
bio , kc.
}6o 0ptri Ungi, ) Tal ht
cGoot^lt^
A R T E P o E T I C A. 141
Tl piâiira poeíii , crie , quae , 11 propiúi Rn , xx
Te
*m!át. A Vtefia êffemtJhar-ffka tHuiti 4 Pinturê % ptrfa»
tãinrd ttrt» futiért , fB/ vifit dl Maií ptrU tt tatam
■ cmendi d* Bentlci tm to oi Poct» , cona ai Pin-
tugir de tpere in Itngt, tn- torci Tc oecapio cm Ími>
thoriíido poi muitnt , e Ut ,< exprimir oi ininliaf^
«Rctllrntíffimot auihorei, e «i courM inanínxdti.
•tiCre «« qiitti ipptrccc CtinlirIo*f* Ariltol*l*>,P««>
até o mefmo S. Jironjimo tit., Plutircho, «x Simt-
«■ EpiUali a Pimmicliio i »idi , Vc. Cícero , L.V. T.
« a mcfma lição Tegue A* Ç_. o. tt^. Tradunt Htmtrmm
lesandie Cuninigamio, e*ee»m /kifft ; »t í/tii plSM*
Fai e/t. ) ]. b. Ifttt efi rmm um pitjim vidtmmi ,
siti grav* trimen t nio b* fw rtfit 1 fa«« »ra i faj
tio griv* crime. Quinâilii* itcu$ GrotcUe i fta* Jfê^
no , l, X. C. I. ASb Jfmp*r titã /trmat í f«a* PiV"' *
inltndunt onintunt , sneri fuat atiãi I fiitd remifiam t
ctãitnt , faiigaatur nanaam' fui mfint htmiauiti , fui/i-
piam I 0' Cictreni ãfmilt' rarum , aia ila exfiãtu ifi^
rt Dimefihrntt , »* Hínnf ut faae ip/i ntn viJtrit ,
rus Birati* vifi i magni tni ut vidertmtkt iftttril t
tnim funt , himittis tanun, Hotacio noi dii naft»
3CXXVI. Riratic advtrtt prceeit» que não tcmnt*
•I Piititt para fu* tempf iccimcnto ilgum a Poe-
nhâe Juas oirts ariifichftf ma , que nio for óptimo.
wtate , t tom tido c cuida- O Abbade Bitteuz ■ Pro>
dl, per fuaalí a Fitfia a/- faflor Kegio , diz que nef*
fim lama a Pintara nãi te lufiT não Tc tratava da«
deve temer, nem recear o Attei comparadii entre ú*
Íul\> de algmtm. * Affiaidé' mat dii obra). Ha pedaqot
de da Pintura tem n Fei' de Poefia , como o* da
fia. Pintura I Vt piSurt fit fatf
f 6i Vt pWura,petfii erit.) dam trit piefis , fuaê...
Vnh e Locução vardadei- )6i Quae , fi prtpiút Jíei t
ramcnte Latina, bem pro- 0*«. ) Affim como ha cert»
pr!a do cftilo de Horácio, pintura , que agrada maia
A Poe6a , comodiirm,he vi(t» de maii perto, do
liuma pintura que falta i a mefmo inodn ba Poelisa
pintura porem he liuma eltganju , e esiAtmcata
roafia callada. Platio , L.X. fiitvi , e por muito tampo
Z>r Rep t dis qaa o* Poe* ttabalbadai com engenbo ,
tai lio fcmelbaniet aot c aite , pi quie* fcodo vif*
fintam i a evfiua ift tan- tai , • esaminidii eora
cGoo^k
14»- ARTE POÉTICA.
Te capiet magii , & quasdam , fí tongiú) abílev.
Niec amat obrcurum : volet hiec fub luce viderí ,
Itidicii ar^utum quae non formídat acumen :
Ilaec placuit femeí : baec dedes repetiu placebit. |6(
O
Uri wh I « ntra ptrim at eêntrarlt , Je tfiiotrts mais
mffafiaã» ■ tfia pintura pede /e vtia im lugar Jtmtris t
tjftitlra , fme »ã» teme es tihoi de tritict mau fuitlt,.
t txpirti , geftará ie fue /e vejo em etara lut,' Eflm
Jepeií de ■oifia , agredia ka-na ji vez- tfta ^ (eode rtpt'
lida dtz vezf* , agradará ftmpre. O' ta,i rnaie veih»
Diiudeta , a dílígeneia, e
faiáõ ■ admiração , quanto
mtii foiem viliii i t iíla
porque fobrefahem fcntp-
prt , e brilhio novii bcl-
jecii , que paUí fui) ^ta-
— tncaiitip oi efpintoa
fifta-re da Tua natural ef*
fenci
i &c.
I lei
! alTiin
I outrai piatuiai de-
: Ter viftai de longe ,
elhaotemente ha tam-
bém Peqat^ e Gompoliçi
Foet
I que
lid» Tem
mitor reHexIo , ra^/iM ,
como ii caiiidai , talvei-
■gradirió , quiçá por fe en*
contraiem nellai em doui
ou trn lu^aret algumai
helleiai , porjm examínan-
io-Ce com raaioi atteoçío,
apparececiõ muitoi defaU
toi , e Tictoi, peloT quaei
•fcandaiiaado o leitor ai
■eleitart. BclIilCina compa-
Dii Lamhino que fe pó<
de maia facilmente tot , t
conieBiplar , .D que hs pto-
prío de buua coufa ) po-
icm o que he alheio i
■erma «eura, diila, c af-
fia Ãifiet.) Diz HarduK
no fer hum *ertH> fiaicio,
porím Beatlei pertende
também que fe reponha no-
V. fl. da Bpiaola XVIII..
do L. I.
Ae., ne te retratai , tS* iif
excu/aiilii atjiet '
Cunirnsamio poieva \è atfit^
)<t Obfcurum. ) Soben-
tcnda-fe pela Eirpfe heum.
Sut lace videri. ) Ser vif.
lua.
dilTemeUiaii
a piD<
peitende
fer «iHa cm huM lugac
pouco claro, e quafi efcu*
ta ,- porque be peior i <>*•
tra porím , que aia recu.
fa íer villa i clara lui ,
cenamence ha muito me*
Ihor , e maia bella.
]Í4 ladícií argulum. ) I.
h. ludicls fattilt , <eft. à.
«tfta fubtil do maia 6do
Gonhicedor , do Critico a
inaii illultrado.
jíj Haee iitíeiTepttítâi
ffe. ) HuiDR « mutua *«•
s» TiÚa. . '.
cGoo^k
ARTE POÉTICA. uj
O maior jiivenum , qiiamtii Sc vocc puernl sxxvit
Fíngitis *d leâuni , & per te ftpk , hoc tibi diâum
Tolle meitiot ; (ertil incdium & foleiabile lebui
Re
iei Pliâti , ftfle fai jilia fi (e]at inJlruHê ptr tiM
aifmi Pai efm faat llfiti , paia mtrtttrti * vtrdtiii-
M ttmvir d* Petfia i mal tavihtm pir ttut mt/mt' Hf
i*<ift 1 ã tjtaiis Jaitat , fM/ /<r/<i t/tt mtritlmtntt
ttafuiHmait , Itma para li , t pitm «m mtmarU » §a^
tt vt% a íix/r I tm eêrta$ Mrtêt , t maitriai ia hmm»
JUalmra virgt , 9Í fingltni'
Iam nane , , . . .
M rt/tam ) I. h. Aá v^
ram -, ao *erii«dciro i o qnal
Te compiri ftfynila • aoi>.
)ít TtIU. )' I. h. Tiíi ia*
>tf , e* reptiu i Jatat i ttm
pira li , julga , (ama, «
iBpÕcm na lua lembrança.
O mefnío HoTacio , Ih !•
Kpífl. VI. V. 44
. . . • Partem vtl taUtrtt
>' h. in6nltif veiei.
XXXVII. Km as áemait
«■lei a aiedietriiiidt nât
diixa ie Jer liavaia i mnij
*ti Pttlas n3t fe ttnitit
* miiiicriáaât,
)í* O mahr javtnaat. J
Luçio PíftÓ , que CO o
"laii Tílho íioa nifiçoj Pi»
ligo EfcotiadoT. Acifo Ho-
'•e'o fe perfuadio que tt-
U >;nonv« o> Teui defeirm t
í^iníuem ft dtvi rtpatar
fitia, ft â^t » ^at far >
mííJ emiainie ntfia Jaili-
aie faealdaáe.
JÍ7 FinRtrit ai rtãum. )
I. h. íitflllKirii , íntfarmO'
tli; T* Inftruet, apr*ndei,
edudit para bem ercrevef,
pira hem íul^ar dai cou-
fai , e toia madurei:!, n
mttma Pneia , L: I. Epilt,
II.
• U-
Fiai;il ejaum Imtrã dati-
Unt eervlct stagifier
Jrt viam t fitam meitfifat
B no L. ai, Od. Vil
Exilii dfmíii tfi , uH «*í.
Ctrth mediam S* Ultra*
Ult rtiai , <fft. ) que hs
certai coufai , em que •
Riediocrittide lie fopporta*
v«] , « louviTc] 1 poiím af-
ta inedincrtdade , os raeia
termo em o Poeta Ment
he 1oav4*(l , nem fe «of-
tuma peimiltiri o que li«
o merino , como fe Hott-
«io dllTciTe, que o Poet«
ou ha de fir excallonte ,
ou delifta de tal aftudo ,
e que cnniéra que ell*
deixe de boa mrnie o no«
jne de Poeta. Oulra pare-
ce Itt a opinião de Ci*e-
cGoo^k
1« ARTE POÉTICA.
RtAè conndi . ConTultiit jurii . & *ãoT
CiuíTaTum mwiioctii tb^ft virtute dilcrti Jjtt
ncflalia , nie fcic qii4ntúin Cifcelliui Aulut :
Sed titnea in prctio eft. JAtdiocribui ett poetii
Hon
mtáUinia , fa« «o» r«^ /< ptrmltlt. Hum Jarifetnfaí*
tt I t Aon aivtfi» meáUcr» tftJ muita Itngt df Ifuvtr ,
f txtaiUntiã d* iiJtreXa Mtfala i ntmttm m pr»fandei»
d4 faititria , t trudifSt deAuttCaJeilHa. pflm tedavlit
tem /ta mertcimtnie, ífiat «/ Dtajis , nem tt hctntni ,
Tum lãa fttttt as calumitat Jaffreai »t Paetai de otedit-
t7o Atefl vlrtul* di/trtl
Mtjjalai.) ZAÍL htm JiAia-
t« dm til**lat e ám •!«•
qa«ncU de MelTiU.
Vlrt»U. ) I. h. Léimdti
fTaefietilia \ do loutor , da
escellencU.
Diftrli. ) Cbini-fe diF>
ciito *queUe homem , qu«
faIU • difputi ■ propofi*
to I e conccttadamante ; e
cham«-fe eloquente iquil*
te , qu« move , dclctta , «
inArue.
171 M*IJalat. ) Men«1t
Cocfii» , oiadot díílTetiffi*
mo I « eloquentinimoi A-
Ibo de outro Orador. O
nor» Pocti , L. Hl. Od.
XXI. *. 7.
Carvinê -juieute,
E no L. T. S>t. VI. T..11.
Uet liH PautlMti
Si MâBala vUerh l ...
CaJulUát Ãatms. ) Aula
Cifcillio , caoatleiía Ro-
■niiia , foi ham f^moliHJ-
mo , e doutilGoM Jurífcon*
fulto I i quem facundo te«
fate Jiiio de Noiet , le*
•ommenda Vi leria Miak
10« , h. VIU. c :iu. %
Hamtre fali heus «jf ( ut
d* Graecu lefuar ) aat At'
fhilKha , aut Stpiael! , aut
findar» , fed herua vel ft'
etmdii , vel $tiam infra /e-
Teleraíile. ) I. h. > como
f« ilStSe , TaUraêilitattai.
Médium. ) I.h. Mtdltetjm
ittUm ) mediocridade.
I6f ReSi. ) i. h. Cam ra-
tiane f Com tuia.
Caitfttitat Júris iS* aãtr ,
^f.) D£.fe a cida bum o
Teu , defte modo > farircon-
Atito 1)1 , q«e nio Tabe ,
quanto fibe Àulo Câfcellio 1-
algum ad*ogado difta mai-
to «m a eloquência d«
MetTaU Corvtm 1 todavia
ham e outio , ainda que
nfo he fuperiot, e o maia
eminente , tem feu meie*
O Patrono adTOfa*a ai
caufaa < o Jurirconruito po-
rém refpondia «m cafa Cò-
mente íobie o újieiío t co*
mo obr«ifa Fnncifco ]««i>
cGoo^k
A R T E r o E T I C A. mi
Hon bominei , noii Dl , non concefTer* colummc.
Vt eratas inui maÇn rvinplionia difcori,
K Et
íí-í tngtnlt. A^m cem» em as fifiitt tfpUniUtt ah"
rtctm a mujlta dt/affiitade , w ptrfuMti cr*jjtlrt$ , ê
ScaeviU eUrigmai Ligum- nhlo cm ii eolumnif
lattr funleicam^at de iart ■m-r^â-íiií , i, h, e^ditaei >
Praeálatgrh eenftílchatur , que defigniTÍo o dii , cm
aã Vnriítm O* ei Cafc4llimm. qu« hi«úu lie r«cit«r ■•
tonfuliBríi rtiieiíiat fuii Compollt^õei Poelieit i
)7; Nín híminti. i Cer> Eftai columiiai , f* ni *cr>
tamrnie oi eiuditoi nun- foi oiila bom , TigutiJo »
ca quitetío ouvir , aem ler fict^io Poetiri , retumbivla
ol verfúi medioGran. em «ppIíuTat , > fe crãa
IÍ91 Dl ) Nem o* íleo- náoi , lerojvío cam (*n I-
f«i ( < eAei ião Apollo , meotot ,ruptat Itãtre ttl»'
Vtcchn , > <• MuTj) I ou mnae. CoiiKta>fe Alciato ,
tambcin mo oi Dtotti , L IV. Parerg. Júris, Cip.
em cuiu feftiiid.Jff» fe XXVll.
cintitáo HytHBDi , « C«n' Ai lojai , e oilicinii doi
çEei , Carmina , e h lEpie- Liireiroi eftavlo conii^utt
fenixTão JQgoi , e crpciSi- í^ ilpenjriijai , « poilicot
culoi. E ceriimtnte aoi dot maiotei edificioi pti*
Dsafti n*di Te deverU of' Micoi. O ircrma Honcio ,
fereccT pata que Ihei igri- L I. Sit. IV. *. ;i.
difle , qua nlu fuffe o iniii Nmllv latrraa nitas hnhíat
«icellente. n(f« pi/ii liielUi.
Nta íeiumiat. ) Nem m Todavia n^iu fe^ íbtuida
columnii , uu pilaiet ; por- algtiin entendertoi>re arfít
que aia tehtikâ cumpra* lu^ir oi Portieoi , ou Aiiiot
dutc* ; mil jaxeiiõ no pá , yuarnrcidai de columnitii^
e no efijuflci mento. A» co- era que oi Piietai recita*
lumnai , du pitaiei eiào o* via li fuii compoll^ó;).
Lufirei , em que «i Livrei» Talrei H^mcio nbre[vad'e ,
loi iUixavío ot tituloi (loi ta erctever eitsi còurii ,
Livroi que eipunbáii á VCD- hum e outro coAume, co-
<}i. Lo;o Horácio pira ri- mo doi attveite- Gefner.
diciilizar «t mioi Poetai, Cercjiinente o> Livreiío*
e TTccgfá 7T«0<rj^Oxiav I i. nãn rolTFem ai coiiipuliqósi ,
Ji. para e>pe<3a^io indo- e FoefiM de medíacra me-
datio Ctlumaai. recimento , purque não ii«
Ol Poetai poit, comodit tio lucro ou inieielÍB d*
o aotíra Ercoltadot feguO* laei ohrii , >c.
éa ot/eira Ciuquio , pu* iJ-s Gratas Inttr mtojésj
cGoo^k
i4fi ARTE POÉTICA.
Et cralTura ungu«ntum, Sc Sardo cuin okIIc pipaver, JT f
Of-
/ate* dai itrmíitirat mifiurai» tem t mtl ia S^riè'
nha i pirfue Ultatatnlt Je ptii» ttUtrar » ftfiim JtM
Zntre a primeira e fcgun- chtírorii. Hnracio L. III.
dl mttx t i regunda me* Oil. XIV. t. 17.
ia. _ I , pfie angaenlttn , puer,
IToncío prnTi o que â\t . B* etranti.
com irei femelhinqai ! po( Sarit eam mrltt , ffe. )
quinto ellei Teifoi vão Oi docet feitnt com mt)
unidoí com 01 aitteceden- de fabor p^lTimo , e amar-
tei! Aftinicnnio, diz o Po<- gofo , qual he ninei de
ti , Tc aJguem tm hum fef- Corfej» , e de Cardehha j
tim , ou banquete der b|- e ino por stura dai mui*
juma rfinfoiíia , e mulica tus tciíot , e de hervat
defiílinada , fem moduUqlo, amargofilTimai que ba na-
é dircorde ' Te o unguen> quellai Ilhii- AlGm Virgl-
to , e a pomada de clietto lio Ecl. Vil. v. 41.
derasradaTel , e de nenhum Immi egt Saritii vliear
valor ; fe a dormidetri cnm tlU emfrisr kirtli.
o mel amargoro , e muito A femeiíte da dormideí*
mio rrcandaliaar o( conví* n branca torrada eotre at
dido) , porque podiSo díf* anClgoi , punha-fc com mel
penfar ellai eoufaa g nem na feguodi mezi 1 como
at requerião com ciopC- noi enllna }afaS de Norei.
nho > do mermo modo o Plinie , L. XIX. C. Vlil «.
Poema, Tendo o feu prin- n- Ptipaverít /ativi tri»
cipal fim deleitar, e em fanl 'tncra. Caaiiimm , ca»
fejundo tugar ínílruir utíl- jus Jtmcn Ufiam in Juum.
mente. Te Te aA«lla bum ia menfa cum mellt apti
nada do ponto da Tua per> antiquti. daiatur. Horácio
feiqão , he o maii péllimo. L. II. Epiit. I. *. 114.
Synphmia dí/cers.) 1. b.
'Cúicenlui áig»nui t A fyni- Naviía agere Ignaras na*
fiinia deralfin4di t hum cao< vis timtl : aíretenunt
certo mulico dilTonante, atira
, )T( Cravam uniatalum. ) Nun audel , nifi fui dUlcíl
J. h. Pingue , nan ttnui dare 1 f umI meditirmm
idsrt ; EfTencía , ou poma- ' <^i
dagroITeira ■ declieiíomáo frmnlttunt mediei 1 tr»»
e dcfagraiUcc), &c. 0( in> Baat lairilia fatri 1
tignt poc delícia uTaTÍnde Scriiimuí inãaãi dtãifat
cltenciai , de uiiguentoi ptemata pajint.
Ddotifaroi » de pomadai Fcifio , Sat. V. v. loi*
[;:„ifKi:,C'OOtíl>J
A R T E P o E T I C A. 147
OFFendunt ; pottrat duci quia coeni (íne fHíi :
oic animi) natum inveniumqut poeiiM fuvandji ,
Si piulúm a rninino di:cefri[ , vtfgic id iinum,
K ii Lu-
tfias t»afái 1 ftfa mtfma rtii?» m Pttfia it. /•• fttfri*.
ttaiurt^a invtitaia para itiiiiar , $ iiijlriiir «$ mnimeã ,
J* S* iff-fia h^m naia Jt mait all* apite U /nt/imi-
4ãât , Uceabe a§ mau infime atelimenl». Ai»tllê b»mtm ,
int oj» jate ãf[rimir , i Ifitra ts txtrcWm d* taa^
Ifavent fi pt/cat fiti ftrt'
nalai craltr
iMcifiri rudU „ txcUattt
MtlUtrtt firiijj*
FrenUm dt retut. Titi rf
a«v
* tah
Ari dtdit i d* veri/pt
digne/cere eallei ,
A> faif /Ktaerat* miadr-
fum tinniat aura i
Quatftu /ifuenda ftrtnt ,
^uatq** tvUaai» vicifi
Illa frUi$ treta , mtx haee
tarhnt nríajii i
J7Í Dmci. ) I. U.Prtdatl,
exlralii , traduci i dilalit-
f* , tflender-re , piflifre
J77 Sie animit natum,ffc.)
Ciceto , L. I. de Oiit. C>p.
LXI. Iiafut nti raueit-fnt-
pi alttnti^mi eaâiri videt.
tenet taim rcs ipfa , atfar
tauf». Al AEftpam.fipaul-
tum irran/tril , expltdi Ã
quitui tmm mhil pratttr
vetuptaUm auríam lastri-
tur , ia iii «ftitditur , fi-
mal alfua ttn^laMiiar ali-
^uU dt rolnplaie. In eltfuti^
tim m*ttm multa /uat , q»a*
ttntant , amaê fi tmnia Jam'
«M n»H Junt , {'f pltrafue
tamen mapt» Junt , J nttif'
fã ejl , ttt ipfa , tiat/uKt i
miraiilia vidtri.
A Potfia foi iaventida.
pati recrear , e tnover oa
cfpiritoi I Tendo la|o «A»
o fcu objeão , railio he
que defi^ride rodo o Fofl>
j;l Oteelfit. ) Lei« aflim
cm lus>r de rfi/«>í , fa-
{uiado a authoriJadc da
<luatro apcimat Edi^õea , a
o vnto daGerner, &rmada
na liqáo do aatijo Ereo>
liadoT.
VirsU a» imom. ) I. h.
Si nin íjt exeelUm «" /nWi-
me , ftrdet at repit \ fc
não he ritce1l«nte
blirae , defagrada
derpmlTil , nSa tem pic
recimento airum.
XXXvIIT. O igntranttia
arte Piitlca tit lemerarit^
/e tmprthcaJtr fa^r vit'
Jai 1 afuiltt perérn , fai p»e
temor aât deixa de tjeitt
vir vtrjai , <<■ alguma am*
ira etmpefiqãa , dtvt fvjti'
tar atjeui efcrites aol alhaSt
t Juiifl dat Cenlerts , e eaf'
tigallot , t tmiadallts nmttt
Uaifi im teja.
«a
cGoo^k
HÍ ARTE POÉTICA.
j(XX7mI.i3rfíre ítiii nifcic , campefltibus abílinet armi
Indoãuiqne pila« , difcive , irochive quiefcit ,
I»»
jM Mareie , iepõtm et vmes i tfuilii- fm n3« tftui**
t >ii?ii ia pila , tu 4-I iarra , va á» pile -, itixa-ft ifiar
fuiíte , para ftt* # gra»ie ajuniãnifnt»' d»t tJptOaâtiti
i;g Imitrí fui ire/cU. }
Por míio de humi feme-
Ihan^a con£loh4tli isoltta
Luitrt. ) I. h. CerlarF ,
laãori , jecalari , eurrere ,
tqaitare , aelarc , Jnlirt t
J^gar, i.h. Hnirír í.n cer-
l.imrn , lutar , «rrtmeffar
linqit , correr , tndir a
ciiaUo , Hídar, Mui' ex-
arciciot effc . cn que Te
oicupiVR ■ Mncidide Ro«
Hqi
>. ) Abftem fí ,
s 4\h<^>
injuei
I oAcnti,
ignora j par*
, L. I. Od. VIU.
. - . . fur apreçam _
tlií^r/í campam , paiicni
purvíriíaiçmfilii I
Cttr ni^ttt mil i tons
liUer aefuaUí ei;»Uat ,
G»l:ien ntc Jupuiii
Ttmperat ara fremi t
Cur limtt /lavam THírint
tangtre I tar ativuut
Saagaiae vlrerim
Cautiíis vilat í nt^ue /am
lívida feffat armli
Braciia , faepi áif'",
Saepi trais fínem jacitla
neilHs exftãita i
quid lafet
ea/npe^rUus aí^inet «r.
fiber „ ^_- .„
não fer o ilvo do
tia Poética pptim totiel
querem pirecer que fibem
e são al^uin* coufa.
Amtli ) Confira-re ■ Ode
vril. do L I. «cima apon-
tada.
]Sa InieSas^at pitat. ) O
que não Tiba ioga) a péla.
Ai holai , de que O» Ko"
inanni fe remfião noa feu»
jo^ot , erão de quaiio for-
te) f o que fííia quauo
«rpeeiei (fe foE'" d^ P*'""
Horácio, h. 1. $»t. V. 1.
'*''■ .....
ísaiaque piífl iippil ciiini»
tum «' laãere eruàii,
Zno L II. Sat II. *■ 9.
.... leptrent fta»tMi ,
Laflits ai inãemit» ; vtt
fi Rammia foligat
Mililia ird/atlam grattf
Tl /tu pila vthx ,
Míllitf aafttrunt ftailt
falUnie laierim t
Seu ti difent agit , pett
cede 11 em atra ilft* i
Çuum Mor extni* UfaJUt
4ioifittu$ t inani»
cGoot^lt^
A H T E P
Sf*fnt ti%mm viltm i nlfi
Ufmttli» mtUd Btltr*
^' Hhrl, ifíau
**'/«. ) m hirra. O Dif.
« eri bumt |iinde pilhe*
J» de fijura [(donda , e
IWfcul.r , qu( r» Jtrpe-
J"» com hum* corííi , ou
'? «om ■ mio 1 tíeBe jogo ,
^V<"<<" o n)ait«.ii;n(me
'« Elít.eo. Efte iogo ni
'"» origem eri círtamenU
"■"'i inveni;So tio» Gís-
tf*, àot quiet palTou p>-
*• O' Rominoi. Confira^fe
•,OiI. VIII. doL.1. ■cimi
1>M»Í. ) Troehuj , er»
num trinile circulo , oo
nnf« (te fetTo , fuaraceida
por dentro com anneli ,
<|ui fe fiiii rolar mov«n-
'^* com bunii baijueti ,
oa viTínha de ferro , e lam-
)i«m com hum* cariii • O
<*'"« , e tinnldo Jqi innei'a
•dfetti* ■ gente pari Te
der»J„. H»*ii duaierpeciei
dcíle género de iogo , do
qu>l faIU o nicfmo HÓr*.
ciD, na L. III. Od. XXIV.
*• (7-
Stm Créitt JattâS trtcho.
O Trtciut , » piio , ou pi-
«rrt da primein efpecic ,
O E T I C A.
149
lalenli ludt txeretat , Uls
afíet hettnS
Curvtlil ferlur fpatiii i
ftiipti infeia lurta ,
Impiiiii^ui nsamt , atirai»
velaliU tuxitm '
J>ant aaimf* pingue i • • •
A Tegundi efpecie ded«
fogo , que eri bem díverfa
ipul.íi
de >
:onniU]
r<ulo
dr ferro i ou de cobre , i re-
quitii irtt e cftado para
fe faber hiniar . e efle [o*
go BÍa convinha tó aos
rapaie* i e do jogo delia
redunda erpeeir he a que
Horácio allude nrrte lufjar.
Turiiebo dii que era hu-
psra tt defpEdir Com iiTaioC
ficHidiile, com hum iii-
neii erfeiícoi mettidoí rm
»a 1 e defte falia Virgílio
tn.VII. V. |7I.
Cea quendam ttrtt vtlitant
Jiii verítri luríf,
QatMputri magnt m fjr»
viio pata Te deftiiireni. Pro-
pccio, L. Ml. FlíK.XlV.
Inertfat «S" vtrfi elavii aS.
Hnfd IrKhl.
Marcial também fai nen-
são do Trueht, no L. XI.
£p>!^. XXII
gnim celtr mrfutf li'/»'
E no l XIV.Epií CLXVIII.
laáuetnda rtia Iji ■ dat
ntUf utiU munai
Jfit iitchus putrit , «I
miU eantÍM* tril-
Epig.CLXIX.
ittt «rti vagutur i
C4-
cGoo^k
lí» ARTE POÉTICA.
He fpifhe tifum tolltnt impuní coronae.
XJui nefcit , verfiií tamen audet (ingere ! § QuU ní í
Líber & iiigeiíuui , prufeitim cenfut cquctliem
ii2í /< pinha a rir impunerffte : AijueVe peis , fut «3»
/ãi/ a Artt Patllea , aftVí-lí lídavl* a fa^r vffitt
~ 'rta* nSa { dird alguém J n3â fa'A tiu verfts i St ti-
ht bum hãoitm liv e , í ãt illujire linhagem , t fH( /(
Milil ttr ai rindat nrici di aata fer da trdea /««/-
reputa ttr at rtaitt p
Ceàat ttt ergulif ttvla
Trteiat na fua ocitem he
TiM Gregi , ■ qit» cotcíf-
I^DNile t Latim Reio'.'Ntfi.t
jogo poi
So^ellte^Ja•^e , dicet alh
}«i Ri/um toUant. ) t. h.
Citbittntniar i d«m gargxthi-
<!«« de rifa Atllnt diz *.ir f>
Ramani tllltnt e^uUti ,
peãittsfae caeHianum.
Impani ) Stm Ct poder
«inçit i i. h. tem temida
a diKer pií* r« derculpari
jogo era juHiiTiente eTcac-
aecido pcloi efpeâaJoret ,
)t3 qui neftlt , vtr/as ,
ffe. ] Semeihanie a eiie he
o penfamenio do mefiiio
Horácio no L. It Epill. J,
« Auguílo, *. 114-
ífavem agtrt ignarui na-
vil limtt I atrtimam
Zfm »udtt , lúfi fui didi'
cit , dart t tUfi medi-
ttrttm ifi ,
J^imittUHt mediei , Ira*
&ant fatrilia fairi i
StriUmM iitdtãi , dgãi^m*
pfemaíà pa^m-
£irjAfi i > foiíuf não >
d3de , a not>r«ia ,
fubrtdioi necelTui
Poelia.
(Sj Lít*r.) Hoipem li*re,
que ao prcTente nSo ferve.
íngttttas. ) Homem de
nofíre Daffimenio , de il'
íuftre fjmilia. Ingtnuuí tem
hum» sccept^ãa maía for-
te , e diveifa dai)ue tem li-
ter iporque atí hum perejii"
no pôde fer |i*re , littr. íi<t«
go por ilTo mefmo que tcabo
laei qualriUdei , me feri
licito fjzer, e efcreveriu'
do quinto me der na lon-
Cen/iis. ) Patticipio ds
vai,, e llgniRcK^áo paffivi.
PoUo em a refenha doa
Cenforei no nltmero di*
'ailei*
Koiaiiioi. A tenda i
nual , que devia tet cada
cavalleiro Romana eia
)i9aeJtooo tíil, fatértmgeif
ta millia aerii -, ou de qu»>
UDCcniot fifteieiot ^ i. lu
cGoot^lt^
AK TE POÉTICA. ifi
Summam nuinmoium , vhioqua temotui ab Omni.
$ Tu nihil indtl dicei , fac)eiv« Minerva: )^i
Id
trt ) « étmãls ilfft ht Himem 4* prítiátit , â Jítn
neta , aa vUit alfitni. Tu , S Piíâ» , tue riptOtéi , nem
tjcrtvtrdi etuja migtm» ttntrm * Itn ítnit , t taltnif
eAt
ind* I
fegunilo oi tempat. AIjli
Interpretat diiím que pin
tnittt na ordem equellie
inxà ter o Romano a ri*
queti de bnma motda do
*iIdi de huma diicma de
«aro , oa de iau dracmai
de prata.
O meftno Heneio i L-V.
Bpnd. IV.
Llttt JuptrHt ãwlimia pt-
Virtuma iMn mutat finmi.
E DO L II. Od.XV V- ■(■
Privatis Uli* ttn/ui *rtit
trtvlt.
EnoU I. Epift.I. V. 41.
.... Vide* , f fM< ttiaxioi*
E/* mala , exigaam c<«-
fmm t lurpim^ut rtfaU
^uant» ÃeitlUt animi tap'f
li 11«* íaitrt i
Do mermo puliciplo tam-
bem ufa Cieiro na fui O-
"<;■ pr» Areh. Peefa. Cenfut
t"tlKinm«di inditat lum ,
faí fit cenfut , ita f* iam
'biu geffi^e pTt eive. t na
Vcrr. in. Sanxit ia pojti-
**m , fai pefi eis Cenjoret
tenfat t§et , ne qui$ here-
^'m virginem , nevt mulit-
rtm fattret. Dritm alguni
40« neOai palaviai fe def-
creve , « nota o Mímofra*
)l4 ViiUiai remitui at
omni. } Nunca cenfuridn ,
nrm coiTÍ|;ido pelo Cen>
for.
O Poeta paiTa a dlter
quaet láo o* |V>cGorro< ne-
calTariai para formar huni
bom Pceta
(li TuHãU , Cf.) Nía
dutido que hajif de f-izet
e de efcrever tudo dauta
e fabíaitierte , attcndidi ■
tua boa Índole , o t
agudí
e capacidade , conheço et-
tei teut dotei, caa tua fx
bedotíi i itiit com tudo,
quando houverei de efcie.
alguma obra , olha
, confulta
te liei I
:nda
Horácio nafla adlncuqãa
ao Pitio iniii velho not
inftrue qucnto coniinha
ouvir o parecer de hum
Juiz ídoneo) e definrerelTado.
Inviti Minervi. ) I- h-
Ingeai» repugaanU ; Repu-
gnando o engeolio i fei)»
terei oa taleatot necefli-
l;, GOO^k
iji ARTE P O F. T I C A.
Id tibi judicium cH , ea inent . Siquid timen 6lim
Ccriprerii , in Metii defcendat judicn aur» ,
natural l tal llt » ttu ffitf l tal t leu praitnt* eenf*-
ik9 i Je eim tni* tm algam ttmp» vlent a e/crevtr
alfama thrt t vS* frímiit» pela tarrtc^S» , t ctnjttra i»
riot , c doni ««turiet ptn Spario Meeio Tiipa fiil
ilin Locuçio Prn*e>hitl , Aum optitno Critico nf
a mtal «xplici Cícero . L. qucllri tempot , douto, •
levero \\\\t, , p iTillailor dM
Gonipolíqõtl PoettCBi I co>
ttiQ dii o ■ntiti> Efcol!i«
dor refundo > obfervíqS»
cTeC-uquioi o qu*l fni ef*
(ibclecido piri eximinir
I obrii , e decidir do pre>
mio , c merccirnento entra
AI Poetai , que ai liân pu*
blícimentc na Blblioilieca
Palatina , prefididoa pela
nermo Au;i>llo Cefar. A
ellet Poettt poí) diiijt
Horacip ai aliadai frecbaa
de fui Critica nefla Epif-
tola , (iHe atavioH com a
malt fíno Sa) AltJce , •
Satyrico , e belllfimoi peix
fimentni , Ac.
Bentiei Te^urndo a li<;lo
de alrriini Ccdicea relli<
lo Mocei. Porém Baxiar
li , defte modo
£.-« qut mnfil Imtrglt ,
fUáU fit dicirLm illué , idíi
fui* nihil itttt InvUã ( st
«iunt J Minerva , ii tfi , aâ-
Vtr.anti B" repagnani* na-
tura. NaJ» poCfm oi Ar-
lificei fitiiiiente empre*
kendet , Te tbei fajtar o
■uKÍlio de Mlnccfa , Oeofa
que ptelide a todai ai itte».
Li.go lecominenda Horá-
cio que nenhum Efctiptor
emprehcnda obra alguma ,
para a qual não tenlia ohiu-
nl propensão; por quinto
nunca a defempenhará bem:
)86 lã tiH Jaiitium tjl ,
ta mífU. ) Til he o teu
tom juiio , tal a tua tnen-
le a efte refpeito.
ladieiunt. ) I. h. Vthmtat t
I ter
Metias
Defculp3 , • modiÍTCa a
■ dvettencii Feita ao mn<
cebo Pilão < Ainm » inl^/ti
tu mefme , ii^iii e àítttmi-
..A/n".
]J7 /o Metii âejceaiat \
tfe. S Keciía-oi ao Juiz Ma-
cio 1 i. h. fobníctte ao jui-
M) dn JAacio.
terprete Spur
Térpa , e que por i lio nas
Copiltat dt>« Livroa , que
tio ludei , e inetcenarioa
Horácio , L. I. Sat. X. *.)■.
Hatt tgê luit ,
Quat nifue in et^t f*iient
teriantia, índice Tarpa,
Ntc Ttitant iterum atfM
ite-mm Jpiâmia tht»^
trU.
cGoo^k
ARTE POÉTICA. i||
Et Patris , & noUr» , nonuntque prematui in inouin,
JUembianii uniu poliiij , dalíre licebit ,
Quod
M*eía , £ ptla it ttu Pai , i ptU minha tamiim , t
guarJr.Je fichada cii fajjartm aeve "«mu , nctlkidn ãif
trt da gatinttt lí manafcritts • fffiii «m ijuéntê ft •>3»
Cícero no L. VIT. Epift •
Jrtjrio. ífetii nttitm ferpt-
tUnia , ^aat Sp. AUeiu*
fratavifiet
|tt 'Et Patrit ) O Pai
doi Puõet erj na verdail*
bum homem muita fifst ,
ençenhoro , « Tobt* tudo
muito er.dto.
Et neflrai ) Soffr» ■ mi-
nha coirccção, a qual co-
ma de hum amigo , ha d*
fer liet , e lincen.
Nonumque pre-niatar in
annum. ) 1 h. Supprimatur i
ellej* rupprimlda, fechada,
0'j gumidada nove annni ,
i.h. lon;o tempo i pari f«
lim»! com delcanqo ; e
depoii de polida náo re*
cear o fetero juiio doi
doutnt , quando te di*ulg;ar>
Reftre n antico ETco.
liidoT que CInna ercrevíra
bum l'Tro , que fc intitula
S.ityrna , o quil não deo á
ieamtti i ne noiis fcriptm
ntftra quaft rccenili feíla$
ilanJianlur . tS'e. Cinii-t
Smynam ntvíin annii ac-
tipimaa fcripiam t B' pant-
gyricum //«/•-•'- ■"- ■*•-
l XCII.
— — tullo B-.
I Smyrtt. Glr
Smjrna mci Cinniu nmam
pfi áinifae meffítn.
<laim (tepia tfi . nínam-
fue edita p*H hyimem , .
Millia faum iníertà fii/n>
finta Hmttnjiut itiu
Siuyrna cavas Ãtratit pt-
nílht aiitUlar ad un»
}u:
, Ce I
, L. X. C.
IV. Emendatit pari fadlf
rum lenei utiHjfi-ma ítte
Jint cauja críditum cH , yW-
lam nth mlaks agerc ^uutu
deltt ■ huiai auttm aperit
tfi , aijicãre , dtlraiirt ,
ttiularc Scrifta ri-
pwaantar ai ,alifuid Hmput
at aâ itt ftfl inliTvallttm
velai ntva aífue éiieta rf.
El laxai fctmirii Jaf
pi dahanl túnicas.
Parva mei mihi /unt ãi
mtmiitenta tahris >
At papulut lamiáa
gaitdtat Ãatimacbo.
II9 Mtniiranis ) Ai mein-
de que latlf iinenie Te ufa-
fe afi aíQila eniie niSi pa-
la Cartai , AlvaiâJ • ftc.
latlit,) No teu gabiuo
t« I HM tuM {avetu.
cGoo^k
í!4 ARTE f O E T I C A.
«xilx Quod non tdiâetí» i nefeit vox ntilTa reverti. )fo
Silvellr«i bomíiiu facrr jnterpresque Dcorum
C»e-
pttfUlf , ptéti-ft-it rifesr, e Cfrríi-l-^ § ^ut ti3> tivtrti
iaít J/iHi psrfM puUcanii-Jt ji [t n3l ptdtti tnl3» taicf
'ar , egim tema a vix., fut hima tift /r prrfirU , (t
«í» fii: )i Jupprimir. Orftt, Sictrdtit, t lawprtte á$i
J90 Q,a»ã tttit tJiderií. ) I. Sttnl âtlan faí itM n>j»»
h. Eiai/trit, Aflim como ti hahre pntaat.
pilivrai proferidat , como hltrpreifu* Detrum. )
lè elUi tivtiTein aia$ (tttc- Oifeo eri Sacerdote , e
frfiVTac .epilheto d«Hpitie- GtOt-iyoí, i. h. Interprete
n>) balriídainentc Te per> dit couf» pciteacemei i
tendem recolher 1» boce , Religião , e culto da O»
i. h< fe remrio. &igo t pon> *índ>(le , Tfieoloso. Hart<
tua^Ia de Bíatlei , eonfit- C)o interpreta nefle lugit
tniila por Gefner, O mef« ■ Fabula de Orfeo.
mo Horácio , L. I. Epill, Oifeo en filha de Apol-
ãá Litram fnum , v. 6' lo , e de Calliope , foi
NínerittmifftrtiitmtlHi. grande Poeta , e ioúgne
MuliCQ , Hareceo em tempo
XXXIX. Oefertvffi , « de Moyr^i , e detie nio
rteommtnda^fi 4 utilidade , temo) Hymno, ou Canti*
txCtitntia , t dignidade dé co algum genuino , bem
Ifatfla^ que (aibamoi elle oi fíi<>
ra em honra doi. Ocorei ,
19» SUvtfiret hemlitet , • enOnira at ceremoniai.
Ce. ) O» homem feraiea , • ritoi Religioroi ao» ho-
faltot de policia , e cuttu- meni , ainda Tepultadoa na
ta dl humanidade, barbaridade falvacem 1 pai(
SUveJlríi. ) vivendo dif- que fe aliuientavio com
peifoi pelai relui , e hre- carne humina , e behião
nha», bem somo UfaStm f»n;ue. Oi HyRiooi poi»,
fcrai. e eutrai PoelJii , e*erroi,
Sattr.) Plitio chama «of <!"" fem taião correm dí-
Poetai divinot. Cícero n« biizo do feu nome 1 tão
Ofsçáfi prt Areh. c. i!. Bi»- "* "erdade do Poeti Ono-
niai ille n»^tr fanias v#> micrilo. Confin-fe a I*. I.
ft pHtat , fBíif ^nali Dta- Od. XII. v. 7.
rum munire commendatl Á»t fupir Finda , ftlidave
wiil elfe viâeanfur. Ovídio. in Haems ,
Ai /atri valei , O' divúM Va^t vataltm Umfi im/n
tara vntmut. tatat
cGoo^k
ARTE POÉTICA. iff
Ciedibut ft viflu foeHo detetruit Orplieus :
Ciâut nb hoc lenlre ttgrei , rabtdasque leonet :
Dtãus & Amphion Thebanae condiíot arcii,
Sa-
T>e»feí aftrlta »i htmmi > f»' "n «f prlmUívft Km*
fiM hoUtavtt ai Jelva< , ii" matBpi mfrtanáaáti , •
ê"fiH»u »í a deixar t fvjltntt ftrimi , iiztniffi pilt ^M
tl!e damdra os travei ligrti , t ot laivefts l*3ts ; t
ftr ijj» lamhm /$ dijj* ft Ãai^ã» , funiaítr d»»
Orphtafilvae
Árlt materna rapidet IH*-
ranltm
Ruminam UÍ/m* *<!*rii'
mo" , V. 4«.
Orphtéfue in meih ptfiut,
Jilvatia* /efutitts.
Ot bari'arui melhui fe it-
trihem com ■ Munci > do
que c<ím ■ Filoroliii dii
»ir,
ivím
ção frt SíXii.) , que ifru-
dencia , « ribedorii doi
bomeni fe devem tantoi ,
e Ião Hnsutirei bcDi. O
ciefmo Horácio Jlz no L.
I, Od. X. que Meicurio po-
lir* 01 primeiroi homem >
■indi Mgrttttt com o dif«
GurTo , e com oiCMtcici«i
d* palea».
Mercar} , facnnit «epe»
Atlanth ,
Qmifereí euliut htminum
Vecí formafii tatus e* ét*
Mert falatfirat.
E Com o que dii Horicío
CODi-oidi Ariftofmei.
19) Raíidffifae Itcnet. )
Efti be ■ liçio de doui
Codicei do Vitieina , de
Cleiíco, dl RuITirdo, e da
outToiCrIticoi. Al;um*i E-
diqõei vulgicei Ifm raph
dai. Horicio poiém fi\\*a'
Ao do Leio «o l>. I. Ode
XVI. ufou do epithelo , in-
. ... Et íajani letnis
Vim ftemacht apptfuijj*
ncftr,.
)q4 Amphita, } AniRtÕ ,
filh^ de Júpiter, e de Aw-
tiope , ceicou de muiot , e
ftirtiíicnu com hum Caftel-
lo I Gidide de Thebii ,
que Cadma havii Tundedn
tioo innoi «me» de Jefu
Chri<lo , Tejundo oi Mai-
morei de Arondcl-Elle poíf,
como tBlIene que era em
a eloquência , c em a Mu-
fica , quB peTitiineiite fa-
cGoo^k
lí8 A R T E I*
bli , iTtieiou , e ■itrihio
com eitet feai beltoi do-
tei na bomeoi agiGAci , •
rudet píloi reui hroitt
coRumet , oi hibitadorei
dl) hrenbii , t ptohtícot ,
e d« biibiMi 01 tnrndu ci-
vl)f • huiniilot t induiin*
tio 01 Thtbinot , homeni
UUMg!n> , t ireullo. com
• fújvitiiJe dt rmi minei'
nt docei , e agradavcli , a
que fundaffêm a fua Cida-
' de t e pot ifo fe dilfe que
ao fom da fua Ijra TCTin-
tira aa murajhai de The-
bai , cujaa pedraa de fi
■Dermti fe accommodiváo
SOI luxaret , que devião ac>
cupar. SoTino , C. XIII.
Kcn fUffã lyrá /vã fmxA du-
Xtrit , ftd lubd Juavilfr af-
fetus htmtnet rapiuai aeco'
tas , «* incultit mtritui ra>
4i$ ai ti/ifuii civUii pel-
Uxfrit iijeiflinam. Horá-
cio , L. III. Od. XI.
Mireuri , nam t* d>cUÍt
mmgiftra
Mtvit Ámpkioit lapides cor
■ noL I Btii<t.XVIII. V.41.
Gratia fie fratrum gcmint-
rum . Ampltíeiis ct^a*
Ztthl di/atuit : díute /tf*
ptãa ftmr,
CMtliMit lyra jralernts
ttffilje faUlur
Msriius Amphitii . tti,eeii
Iitniius imptriis
Areis. ) AJgunt Codícea
. lítio Vrhlt i mal bt inter-
O E T I C A.
NaS Tc atteveitdD 0« Tl)e>
banot a habitar • fua Cí-
did« , pot olo ter mura*
Ibai, e biluitiei , e por*
qu« oi Ftegreo* , povol
firintiot amiudadat veaei
. •■ po'
do abiodoux
(lho,
CidJiJ
fuidiíão a que Itcallem , •
ciagUlo a Cidade com tot*
iti, e fortiHiinai muralhai,
■ prafundiltmoi fulTai. Ef-
te fucceflo pnii dto occa>
fiio i Fabula , que dii que
AmBão , o maíi infigae mu*
nco , actrafalra coro o me-
lodiufo Tufit da Tui cilhata
de tal fofce ai pedtatt que
cftai de fi Rierma* , e Tem
trabalha doa otfciaea fe
aiuniá'áo paca a fonifíca-
Ção daCidide, e conftcuc.
ção dm meralliat. Hoiieta
poríin (Impleimente dit qut
Zeibo, e Ainttio farão o>
fundadorei , e conllruaore
rjlhai
bali-
■rteaThetianoi 1
•cciefcenta fobie eita Ka>
bula de AroríSo. EurlpiJei
toca eiia Fabula !■ Phst-
nifi. i e FilnftiaCD ia Ima-
giiitui também pinta eili
fibulofat eadmiiivel csa-
AiuAuia da rortileia , •
muratbaa de Thebai. Pto-
percin, L. III. £Ieg. II.
Orpheu itlinaige firãt , «*
ctacita dieant
Flumine Virsitiâ /uJtiMlif-
J» tyã.
cGoo^k
A R T E P OK T I C A. tf
8«ci movire Tono teOudimi , & prece blandá j
Ducere quò vellet. Fiiit baec fapientia <]uonJain ,
Publica ptivatii ríceinere , ficri profanii ;
Concubitu prohibíre vago ^ daie juia tnaritii }
maralhat , t im Giait it "Iliitti , mtvU , t }tv«v« M
d*ce /õfft d* /»a /jwB I * tom a /uav' mtiguiet dt fw»»
hrandat fatiai , pata tnii faer jat Iht egiaJava , #*
darat ptaedti. Nit /tculei htrtnoi , na idade dt cu'»
hmvi mfutlla fatia pelitka dl iijccmirtm u Filt/tflt
f*r meie da Fnjia et inieri/?íi pi.Uicat dt» parttcul*-
Tis , ai cau/at Jag aJoi dot prifunai , de prthihir a df
vacidã» dti njtumei , ttnttnd» ti adullfiu i di frtjtrf
í«
Op.
Súxm CUkatrtniíTkíhaí a-
filata ptr arttm
Sptnií fa3 ai mwi -mia!'
ira Ciiffi firuHt,
I9S Scne itfiudinit ] I.h.
tífree cani» ) com o Toib
>]■ Lyrk.
Pr4c* ileniá. ) I. b Ora»
timt tf alltíui» Jttavi p pe-
ta doce oiiqio 1 pela Tua-
it idlocuçãa f pela do^uia
joS Fait haet fapUnlia
faendam. ) Oi Poetai anti»
samiDte ciío o> fabioi ,
01 Huficoti e oi eloquen-
te! , e em f«u» íerfoi «la»
ftai pin f» viyer 1 e cer-
tamenic , porque ■ Filnfo-
Ga da feculo heróico eia
ifitciíamenie politica. Sa-
bre oi prímeirot bomcni t
c o feu fuftenro , c trata
conlira-rc Lucrécio , h. V-
),7 P«WÍ<« privalii Ji-
atrnm, rfe.) Separar »i
coufai pltblieit dii pirei*
Gulare*. Por quinto em /1*
temf Dl ptimitiTM 1 e ii{tf*
que ot homent eloquealM
e fibio) humiaiiiffcm , •
citiliiilTcm oi boment ff
roíei , e agteAei , não ha>
*ía diUeren^e il^um* entre
o pCiblico , e o piTticutiT,
prio i pai* que toJ» ■•
tufai trio
públIc
I fof
Kote-f« qnt im alguna
IWt»> manurctitai Te «ch«
eCcrito Fupliea ■ • em oh-
trnt , Fuplita cm lugar d*
Puílíta.
Satra prt/hah. ) TambciB
por iquellei tempoi aia
havia culto teligiufa , que
.contiftlTe ot homem ikn-
tio doi limitei do feu de*
«et Lo^o a RelÍ£ÍS* hi •
verdadeira vinculo , qu*
prende , • une ■ fociedadc
civil.
tql Dart jura marítU. )
Ptcrctevendo , e conftitiÉ»
indo nío íò 01 legitinu»
cGoo^k
ttS ARTE POÉTICA.
Oppidi inoliti ; legu inddeie ligno.
Sic
V(r « hit a»i te}éU$ , ii éiifit» tlimitt \ À* frtmuU
gtr l*Í4 , grttvanítHU *mt t4t*«* > para Jtrtm txftjtaà
tniirimoníoi , inti tanibCM p«^r
prohibindo oi idalterioi. Rtmé fertx iart jwra
Muitoi •■pltcio elle 1m< Mtiii.
gir alHm : Dart jura mat Tirgilio , En, I. *. 19S'
ritli , i- h. Mulla lartiri , Cana Fidei. ^Vefta, Rim»
tf amitnart viris , C /*- cum/ratre gairiíiM 1
minis I ftti malrimtnif em- Iara éatant
glatinentnr , fittf« fr«ii af(i- JUaritis J Aoi cifadoí ■
netant eatlitts t Faiet mui* «iilende-r« tinto doi ho-
ti« liigucHi, e donitivot, mcni, como dai mulhetcit
I. b. dottr ganciefimcnt* por quinto «atie <>■ Liti<
■ot honeoi , • ái mulhe- noi 1 mulher chuna^fe 3<r
ttt , que cotitrihiio entre rita , xíTxm como o mi ri do
nio .confeguiío ot faltei- Nicfilmarita itíae rttam
tO( I paiím ■ prinitiii iih- dierilius
teilifencii', que he ob>i< Onafla taccis amMit.
tifidnt a giiidit jr,g Oppida mríiri. ) Fof
íniriola*«i , e intifta a cif- dit cidadei por caufa dl
tidide do mitiTinonio , lir- rocícdide , e do mutuo au-
>na<fe pala fot^a d» mef- silío entre ot homem.
RIM pili*iai de HoTicio Ltgts inciittr4 lignt.) At
Dl lutboridide de CritI- ptimeitai leit cfciitat em
cot de boi nota. Vit[l!ío verrot gravárão-fe piimei»
En. I. fíiIUnda de Dido, ramente em labellaa
Diidelta I • depoit crcul-
pirão-rc CRI broute , a nAi*.
xivÁo-re no« lu(«rei públi*
lura dtmfftfat iatam, coi. Sabemoi que ot antt*
B na En. V t. j%%, |oi Egypiiot , « Penicíoa
Iiulitltfaefiiram,^patrh fabrica. ia certai coluniiial
yas áai jura vecatis. de tíjaloitque levintiidai
T. Líiio , L. XXX. Ra-na noi lustrei pablicoí poi
«« Karthago jara gtniitas meio de lerogHíicoa, e d*
Hartt , unte cr^ftinam ncãem cariAerci mollravâo ai LeÍi
/cílor^f, O mermo Horácio , reiativit não Tó i lleii»
L.lll. Od Hl. V.41. Eiio, oiti iimbem at tta<
.... Stat CafiUtiam to da Tociadade civ>l.
Fu/frn* , iriMmfkaNífM» LigM- J Sm tabou étf
cGoo^k
ARTE P O B T I C A« ijy
Si( tionor & nomen diviqíi vátibui itque 400
Cirminibui vénit. Poft hoi , infi<!nii Bomirni ^
Tyrueuttjue maiei animoi tn Mittn belU
Ver-
tm fiUict I Ht/I* luêit lã» Si *i Vttiat , fut ff t»i^
Umplirli símo divlnãtntnti injpiraits , mai lam(tmj*m»
Vtrjtt graiftárài henrtje aêmâ. Diptit úi Otft*. ê i*
Amfiãii finicf a ir.fi^ne Bjmett, t » illufin Tfrt*» ,
iijuaei am /em vfftt txeilárSf §s énlm»i i»t $vtr'
tiiris hirétt para »t Mtrcimtl têmhlléi, Ba v*r/ts ftt
inideiti , parque tind« ■■
nio linhão de cobre. Cof-
tum(vIio oi Giegoi, e de-
paii 01 Rominoi pôr no
Aro (* leti crcutpidii «m
hminii , ou pnnchii de
dfllii
inbecin
«dl-
noi Figert , * Rtfigeri tf
St:
Uiz o intíso Ercolia-
dat que por ilTo ainda em
Aihcnat ■■ Taboai dat Lti(
de Salon fe chamio Axt-
II- A diveindade d* pi-
Kceret doi Eforitoiet To-
^re a matéria , e forma dai
tabaat de Solnn fit cnm
que eíle lugar feja enlg-
■nilíco 1 porquimo danar-
nqlo de Pluriiclio na vida
de SoTon , dia Gerner que
fe lhe faz provável que eião
faunt cotpoi de muitòi la-
I que por n
'llli* ,
veiíiteia ) fe podcaeia )
de Ioda a parte i e que
daqui fe deiivou fua de-
nominarão.
iú TcítUm.
400 Sie àtatr , &r. ) Em
razio doíla fua fabedoria.
491 Jfe/ i». ) Sepoia da-
qiiella ptimoiía idade d>
Poefia ( em que floTecIris
0'feo, t AmGio I «eia ■
fecunda t *"> ^** Hamero*
e outroa Poetat dignamen-
te celebtátáo aa aci;ôeijili)a
capiíãca , e doi vatflea dtf-
tinãoi , e aISgnaladoí pof
fua^ illufliei fa^anhaa 1 Itc.
40a Tjrtatui Kár*t diij-
nici , <6'c. ) Tyrtao aninow
ao combate oa coraçõe* va-
tonit , i. b. guentiut i iofc
pirou aoi Lacedemonias
bum valor guerreiro.
FloreciaTyrtco itão muite
tempo depòii de Hamcro ,
quaS fetecentoi annot ante*
de Chtiflip : era natural d*
Atlifuaa , defpretivel Mef-
tre de Efcola , vefgo , coÍ>
zo , e aleijado I Ae. paleta
todavia pelo oráculo de
Apollo foi fleito General
doa Lacedemenioa na fuei*
ra contii oa Mea'enioa 1
porém elle, ainda que era
«. Iiriíão ,dof que o viio t
c bem que pouco felii t«
1;, Goo^k
iSo A R T 1 P O E T I C A.
Veifibui cxacLitt. Diâu ftt carmina fortet (
rlf ieiãt ai rtfv»ft'i i*t OrataUs ; * »i frtetUti da
IPilifiSa Mêral ' mmttm f* t/trevirit tm verj* ; i par»
pti-
Melfen^ot. Cont*>re qUi
mefino Tyiteo foTi o
mairn quC achiiu ii mo<
duli^Sei , a aliina^io d»
tronibct*. Ainda fe confcr-
«ão ilguma» preciofat tf
liquiii d«Itsi PocGa , com»
h« o reguime Diftich*.
deo. ,
feui vcirni fohre o verd*'
iI«iro valor , virtude , e
tloti» ^ e recitando-oi k
freme doi fem foldidot
antet d« dir batilha , d*
t>] modd elimulou « *a<
loi doi coml-aientet , lot
qutti inflinimivi diienda*
Ibtf qulotloriofo «ri dii a
vida pela defenfa da pitria i
TtSSvàyívtitt yig ««íJv ítri •rtfO/*«;çg«f( -Kititix.
A»J'g áyetiSiy , Ttfgi n TtjtTfij'! Aíctgvá/ítto» :
41) Exacait. ] I. h. Bx»
fílavlti excitou, animou.
Cícero DtOrnI aáQ^.Vrat,
Ai vií exacainioj acttiU'
madajii Bratiantm miam.
Diítat ptr tarmina Jbt^
lis.) Ot Oraculoi federão
em «eilnt i a« rerpÃflai To*
lia dadai por ApuDo em
lerfn. Apollu Oelricn da»
O qual em Latim dii i Faí-
thram taiiri la frima aeU
fugnantim pro pelria vi-
Tum ísnaut : Foniiora couTa
tatha pelcijinda pela pa<
A elli Tyrteu touvirão
Ptatio no L. I. Oi Rtp ,
Paufaniai in Mtffinieií ,
Strabão , L. VI., Aiheneo ,
no L. X(V. , e Stobeo ic>
petinda niiirto) vcrfoi do
mermo Poeta Tobre ■ ifToi-
teia betlica i Juilino nir.
lando larfamerile ■ hillo*
lia doa L^cedemonioi , «
doa MílTenoi , no L. III. ,
Plut,archj. Suidat.&c.Qucm
defejar maia «erro* de Tyt>
teo , Ília a Onsão dc !•;•
pollai
terroi cerumen*
I , e por ido o
verfo Heróico tampem f*
chamou DelUco , e Pythio t
ou por. melhor dizer, ca>
mo no) eiilioa PIídío , ti,
VII G. LVI. o ««iro He-
róico dcveo a Tu) orgeni
• efte oráculo. Verfmmkt'
rríemai Pythi» tratttt itliat
MM. NeAa aecep^ãa luf
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA.
Et vitae monllfata vit «ft ; ?í fnti» Regum
{"ieriii teiiuia irodis : luJus^qu* repcttui ,
f* Cêtcitíar a grafa
valimtnU Ítl R#f» /t tntprt-
4at Pitridrt I t lvtatJ'âi-f*
fa* y« rtmatauSi bê
SÍIÍ9 ■ pdivii Jtrt
• Rneidi IV. *. |4(.
Sti nane Itatiam luagnam
(írynaemi Áptllt ,
ItaHam Liciat j»fíir* ««•
mermo Horácio nafta E-
SêrtiUglt %tn âifcTtfnit
f*ntiHtia Dtlpki»,
ClcíTo , U II. UtDimn.C.
l'V'I, Cam ftrt illa láíla
ift'»fultHtiff'imê regi Afiat,
Crnclut Ralym penetram
míjnam per^ertet opum
^Krfarain pulavil , p*rverlit
'attm /uam. E oulta vít
V" merisp tutEir. Aa/pieia-
rt/lanl , •* /rrlei ta» , f «a<
Jaeaiitmr , aan illaa , f Bd«
vticinatiaaafaniaaturt juat
tracula variUi ilieimai , cTf.
Caniiri-rr l'lu(atch* n* Vi-
íi de Thífen.
404 Vitae mtnfirata via
*fi.) Ou fc entendem ■■ M»
>in>M da Monl , como %3»
01 VerToB <Je «utn de Pytha*
(oraa , • ouirat femelhan-
tei compofi^ãei t ou te en*
tende dai CnmporiçÕei
Poeiicai fobre nt fccredoí
da VyHca, • daNalur«xa,
<)**enJo-r« r«i;und* efti in>
tellifcacia tomai-fe vUati
■* acc«p%ão de uâtKrt» >
pTimein !ntelltg«n>
ciiiem miii paironoi.Sobi*
■(te argumento dia couTat
natunet crcrevírin Empe»
doclei , Luciecio , &c.
Cralia rtgam , Vfe. ) Oa
PoeUi Rieráo-fcagridiveia
a beni quiftoa do> Pfincí-
pei, pela doquia do« *et.
foa , «■■ que fublimavao.
feui helloi dolei , e u Teit
goTetno I por iflo in«iec£<
rão ■ eftimaráa de feua
Principal, Cal|ima«ho d*
Piolemeo , ETchylo, e Ana*
creonte d* Púlyciatet, Fu-
tipidea da AicheUo , Sí-
mouidei da Hieron 1 a aiá
Charila da Al«>«ndra 1 Xn-
nio d« Scipiiia , AicliUf
d« Ltieullo , Viicillo , e
Hoiacio 4e Augulta , t it
Mtcenai , Cla(iili«na ds
Itonoiio , Aufonio de Gia-
ciano, fcc. Aifim eaniatl
O^idio.
Cura ántum fiterant alim .
regnmeiít feitae.
4o{ Fitríii leniaia nto-
dís, ) I. h. Catminilat fuaf
Jka tfi ; Te grangeou por
ifoM
landa 01 feue (auvorei 1 af*
fim como fai Theocnto
elogiando a Pioleneo.
Tentar* greliam rigeiM ,
ha buma lucuqão piopiia»
ia«U« de Boraeitt , e it^
cGoo^k
1«« ARTB POÉTICA.
F.C lon^snim operum fínii i ne foitâ pudor!
E>{ tibj Mufa lyiae foMen , & cantor Apollo.
fim 01 Utfu Irehlhti , ( parg Juavt rtereo^Zt iii t{'
piriíts ) > Lag» nãt Ir envtrienhn a acaft de cultivar a
ftijia , ptr^u* tamhtm ai Mufm t,'cárât t lyra i «m
iãf pene» tetliat ft/i d* tanltir vtrjts , fiial etttr» Aftlli.
4i com rvmmi bellczi , do petoi tribilhot lonfoi,
querendo íifnificjr , afph t feríof ■ I030 oi teríoi,
mr , tmprihenitr een/egtilr ■ cintocU , o batmoniafo
# valimeata dn Ktii , ttti concerto (Toi ínftrumentot
Prlntiptí , ffe. Porfm 01 mufieot tio o innoctnte
Lirinoa mii) frequente- pintr •locnra^io humino.
Diante dizem, Teatare far- O mefina Horácio, L. II.
ttmantt Tettíori rem 1 con)o £p- !• ■ Augudo , t. iIo>
difl* tambciB líTinta no L Vatial rit luiitra ,
ir. EpiA, I. • Augnft, T. Jini*
3)7. Pmíma ntgata macram,df
Si fumtum emptre^ , ptf. nala rtilutit epiatnm.
/tm fuefut I /ed ntjae 40a Et hnívram epertim
jiaroum finis. ) E o ram*te doi lua-
Cirrnen tnafe/ltl rtcipit foa ' tribalhoi 1 e eltci , co-
taa i net mem aadtt mo entende Gefnet , rátr
'Rim ttiiarc paSer , ^uam Oi trib*lhot ruHicoa , i. h.,
O inefino Hoitcio , L. II. coinpríiloi , tanga , aa* que
Od. IV. ». 17. oa detém fazer. Depoia def.
O tsfiaSinU aurtne tea trahathoa canipencei ,
Xyufcttu fia* firtpilum , « tudicoí celebr»vão.fe eiir
Pitri , Umpírat. O mei de Septembr* o>
Luãai. ) I. h. Rtmiffii; e* J«tui Romanoa , e entre
ctií^aClií aninjtrait , ctnittt eílea oa Scenicot , oa Thea*
rflitr , trugetdlaif miini 1 See- tiaea . Horácio , L. I. Epill.
nica DruHMta 1 o allivío, I. r. >i.
c recreação doi tíji-rUot , Vi 11*11 Unga , luitmi nu»'
at comediaa, aa tr^^ediai » tilar amica , 'diesqut
nt bohAi de comejia ) aa Ziênta videlãr ^01 deitali'
E^eâacutin I 01 Drama* h4i t ut pigtr anntu
tliettraea 1 a com larãa , Pupillii , fuis dura prtmit
£M« que aa Fabutaa , e ta Cfjltidia nralrum.
omedías río prop-tiaa pi- 407 Jtíafa hrae /ellert, )
» alliviar , • recrear com  Mafa petiia na ait* de
t«cvi e decantar, c qa*
por iio rnitda i Mufi^.
cGoot^lt^
A R T P P o F. T I C A. 16»
Ifíhifí fier« laudíbile «rintn , an »tteV it
L ii ! Qu«e-
r« áttfítiáê miti M Filffffat a ^vifiSt , J$ , para fe
tfireoer «uat Pitmii tem a/u/ade , t Hen» di huvar ,
itnctrria oitii a Nalarixn , dt f cr « Attt > fiai f*4;i-
5yntiK<
Note-fe co
■OM, « pr«pu -
o^u^l aJ>cãl«
intinl
mefmo Poet* t>.
IV. Od. VMI. ».7.
Hic faxa, li^uidit ilU tf
Stlltrr rtUHC hgminem p»iit»
Tê , nune de»m.
% Ao mernio modo 1119*^ L>
l-Od. VI. -o. 10.
IinkeriilfHí lyrat muf" fff-
ttiil vttat
Laud<i egrefii Caitarli tf
tuas calfã dtttrtn in^
O Poeta pôz Aíu/a íyra*
JtIUrt, como U dUIelTe ,
iUJa Lyricd , ou Lyrict-
rom mtdotum ptrila t «
Uuf> lyrlci , ou pitiu eni«
Oalar ApoUe.) ApoKo o
•ulhor^ o Deoi , o Piffi-
dente tli Pacfla t ' doi
v«irai t Houcio ilehiUo
delU pcnfaineiilo ekc >
fuMínfidide d> Po*i'i i «
deAc mntlo inlinjia i PiíSo
i)ue .mio tt eavergonlie
>]uii;i dt parepcr Poeta.
EAe Cantoi Apotlo ctie-
Hou ••tamaoba dignidade ,
q«r cm tempo de Neto
firi diftlne«id« eam Mfda-
Ta o bonoiíRcaicm , • c<*
ieb raiem.
XL. Prapótjiff* «s eaufa»
geradirai ia Ptelita. í/è-
íurí^a , , Artt.
4aE í/alurS fitrtt , «*<. )
tiga
[fia bt
fa
tuta o Poeta
^a f ou Te faça ■ porím pa-
ta feconfcguír o nome dr
Poeta lic precifo , ^ue T»
unãa reliimenic o tn^t'
nho , e arte. Confiia-re a
Nota iquelle lugar, In[t-
nium miftrS fula firtana'
tiui arte , ^c.
O mefino Boiacis , L. I.
Extirpam numert. Ifei/ut
tnim cencludere vtriai»
Dixeris effê falit . nffu*
fi^Bii Jcrihat , ull nst
Sermiai prepirra , puttM
hune efe poetam,
Ingenium ni J'' 1 caimtna
dJviaier , alfut ei
Magna ftnaiwaai, 4ti ntm.
minis bajui htaarem'
bem fe eiplict
Allii
vililm
Ovídio ao L. VI. faftormmt
S/l i4Ut in m>Ut I afitm*
te ealejcimut Hl»
Jmpetat Me JfcrBi ftttm
cGoo^k
M4 ARTE POÉTICA.
Quifiilum «ft. Ef!o nec nudiuin fiae divit« T«nt ;
Nrc tÒAe qnid ' polTit video int^eniutn ; alteriut Ac 419
Atter» pofcit opnn rcs , & conjurai awicc.
t* d mil) , ea v<f< fB( » i^kJí «"ia ffi*. fiitf' ff
ham f€mê ftlíz t mat * g'"'* /''''. ""<*• '""■*"" f '*
/fH a arte , t caltura i if fn/ /*r(» fe euxitiã» mat»*'
mtnlt , ê Mta lút fnaviiítdt niuiat ctnjfiro» « Naiar^
OTÍdta f^lli d*quelle c«r<
to difino efpiritO) e roe-
tlcro furoc , «u entlialiifiiiOi
c»mpór rpii
rrcb>l3o to
fublin
efte rfl
tido pHar regrn ,
ceitor ds PoMÍG* nao po-
dem birer PoetK in11|;nri ,
nem Ji^na* tompofiqSet, ftc.
409 Çuaejitam ttt- ) -Sol»-
«nttnda-r* 1 PhiUfiphit 1
■i'(patOI>-h , conlruverteo-
fe pefo» Firofofii j como
acima (h aisn^ão , *o t ar-
fo 9íf.
Egt nte flaâSum , «"í. JI.
h. £nw «»/// índf/í I Sam
bum rico fundo 1 fem Inim
|lo^^e mgenho.
Veitã: ) \. h. Sine ttninlt
, fem a bon.
i^fjlari.
410- RaJe ingmiam.) Ham
engenho rud: , não cul'^
»do , não polido , fem ef-
tudo. BelUTpr-nrr Ptutarcb«
dide nituT
mil»
! <:di I
na f'jc1o jrra Ãrchla , rt,
Xvfll, Sic a /ummis hrmh
mttar iraditiffímiigai eccei
ftittia ff áiãrina •" fnf
tt-plii W" artt cmfiare ; pai'
Inm iUtara ipfa valtre , tf
mualit viriiut txtitmri t <Cf
pie- tureza Fel» a diTciplin
Kuáe. ) I. h. W.» exftlí-
tam ittOnaS , ni» polido
pela (loucrini. Outra tr^n**
líç3o.
P«i!!t. ) Era Tuíiar de prr-
Jil i e p«t* luthoridade doi
tne}horrt Godícei , e ilTo
maftra Bentlei.
4[l Alterlas fi» aittra ,
Wr. ) Cícero no lus.raci-
mi citsdn. Setplij ad laa-
ãínt (5* viritttim natura J^
tte ánSrina , faam ãtitriaa
fiitt ntttira vatuit. At fs*«
tiJ naturam e^íimiaat ^ it^
dam 6" nn^rmat!» âtâri-
nee , lum Vlmd nefcia qaii
praeclaritm ac jm^alart txt
fijiit. Csntirt-fe também
(^ulnAiliino,
Coniarat «mlfè. > I, h.
AinicaUfíttr cmftMit i cont
corre juntamente , coadjava
pan fiorniar hum b«i» Pocut
r tJe
cGoo^k
A R T E P O E T I C A. ttfj
Çui findei optitam curfu coniingere iMUin, j(
Ihill* tuNi reciíquí puer ; Tudiívit & alfiC ;
Ab.
t? t « Arle, Afottli Aihltla , fK< it/tf» ttm trair ai-
t^nqar priauir» na earrtira a tntia tm »t Jigai , tra-
tt.ita , t jtpt* ntaii» *m Jua m»cliad$ i Jupparttit •
O mcrmo H«Tiei<i, L. I. Od.
Cinjarata inatrutHftrâ nu-
rtias.
Dond< U >ê qu* Ccnjartf
r* ht também vribo hontf-
linimB , como obrer» Gef'
Quando diiemot Va/eu"'
t«r ptrtaí , oi Poetii nir-
«m I o qur róralMe fe
quer dizer he t]ua o eAu-
do fem o Ulenta niluril
&e inútil.
XLI. fài dtjtia fer re~
paiaJt Puta , afpli^mt-fe aa
afiuAt da Ant Pttilca' cem
Mt dtJvêU , * áilieeiícia,
Hama fama Immtrttt nSi
fi «n/íjr"' "m a ifitnta-
í'* 1 HMí fim t§m t Iratalhe.
4}* Qiti fiuàtt I 0*« ) Por
neio delii compiriqio to-
••HiJi dot jofiiii OÍympi-
'"i I noi qmet, ptra fe
■Uinçii o piemío di <iU
*oii» , era ptecifo che^ir
Wlmeito , ou pifl-.r . hi-
"M , rnollri Hotacio fer
■^cuTirio traballio , • in«
íuíri» , t tei ipifnttido ,
* eiludido detiiUa ds dif-
«iplin* de r>bio> Mellret,
l"r» fe poder floreccr em
■• Aitei 1 e que por iiTo
«bravio dercuidadimente ,
* Com negli|encia iquet-
Vt, qu« , aboiFCCCIída o
trabitbo , • É appliciqltt,
todavia querem fer conia*
do) em ^nàmero doa maia
illuftrei Poetai , por fe pet>
fuadiren ellii mefmoa que
ião boni Poetia , ou como'
taei lãn apregoado! peloi
feu> lifonjetroi i quanda
ninsucm pôde Ter bom , •
excelJsnte Poeta , fera fec
polido pala cultura, t eftudo
<le huma longa erudii;ão.
 fenien^a de todo cite.
lugar ■ -----
I gui
fe (
pãem todo fcu ef-,
arte , em que pei-
irmuni fet eícellentíi i
fulFreni fuminoi trabalhoi n
declarão guerra ■ todni oi
Bfipeute) , e priierei > iii-
itía com Tunima continen-
cja , e com muita lempe*
Tini;>. Oi Ruminoa porím ,
fem faieiem eftudo algum ^
e Tem emptceirem alguma
diligencia , «trabalha , iul-
gão que eilei tão ioGgDef,
c excelleniei Poetai, e
moftMo que «liei fahem j
Mílum. ) O I
a.íe ,
ti , Ac
41] Malta iBlil.) Díi
l;, GOO^k
166 AHT K P O è T IC h.
AbllinuTt Venen & «ino. Qui Pytbu cautat
ttitipui o fraatijl' fxf mnta ts Hfman Pylliitt nu
tntigo Ercolixlot , coroo
obtent Cniquio , quc ot
Jlthlttii <|ue fe inatuiia,
e ippartlhairãa p*n o C«f
timen Cumlt oio comUo
c«riei coziJii» , ma» fómen*
1e idTidit no fogo. Antei
de Pythi(ari) oi Athtetii
vfivio de Bgoi ■ psTíin ci-
la anãnou-o* ■ comer pãet
«rnos 'Ai^uítaí , e ci-iK»
alHd» , ^u> C« chamavio
Kijihíifiit , abflinhão-fa ác
todoí oi cliveriiineaioi, qu«
o( codeOem eneiHr i lic.
Fteiline pmr. ) I. b. F<>
«I/ fnsin r»*'' '^'' I P*^
Tendo ripai. O mtrmo Ho-
nclo t L. I. Epift. XviII. a
Lollio , f. (1-
...... lienifttt faivam
Militiam patr , o* CaatO'
trica Mia lulifti
Sut iuet , f ai Umplit Farm
l\ariimfi*<M refixit-
^fe no L. II, Sat. II. V. ki.
Qui mafU hit eni^ti • patr
hune tgt pafvaa Ofellam
JnUgrit tpitm nrvi mn la-
liiit u/um,
^hàm nmne aetl/Si > . . .
SuJaoít ^al/ii.) Acaftii-
Mou-re ■ rofTret a calma ,
en fito I fífondo o coflu*
CBliiu o antigo Efcoliador.
414 AifiiiniiiV$Hett ,n'ç.}
Quinto concociio pai* a
«taiMiíaa du bnak Artaa,
ecrenciai, a tempecant;!'
e ibAinencía , hcilmcota
fe depreheode, pot quinta
o «rpicíto nio r* xtuinar
nem it foiçai f* enervãot
c eaffaijuecein. 5. Piuto «^
GfevcQilo aoa Corintliíoi»
Omnet in flaáit turrunt f
fed una-i aecipil irtvium ..•
pui is a[tni ttaUttdit at
fimiifut amiatt , . . ul Ctrf
nam teeipht.
El via».) Poiarinat lè , 1^
Batth».
Qul Pyliia caalat. ) Sftb-
•nt«nda<re carmina, O qae
ctnu ot Hymnoi ry(hi»f
em tianra da Apnllo fytMft
noa )a)>oi Pythiol , quB ft»
ião ialtiiuidoí par* cele-
brar * vh:loTÍa fus u mef-
mo Apolln alcançou mft-
tando a Serpente PytboDi
Nellei Fogol oíleotavio o*
fiautilUi a fua hiliilidid».
Taltei que Horácio ai*
luJi a ceitiii Csnti*
(itor, chainxioi timhem Py»
thtoa , que erãn fenielhao*
tet ao* que Te rípíiíão em
honr* de Apollo Pythio t
c «(te* Sk caKCxio em o«
caro* de certii Comedi»,
em qutf hum tocador d*
flauta , o Fytkaultt , t*U
paodja fó ao* cinloi dtt
diatamenie depoi* tia cana
t«iia doi CaflUcoí PytkiiMb
cGoo^k
ARTE r O E T I C A. Uf
Tiblcen , didicit priúi , •nttmuitqiie magiilratn. 4i{
Nec fatis eíl áhiSTt : ,. Ego mira po«inata panjo 7
,, Occupet extreinum fcabiei : «lihi ruipe íelínqui cft ,
,. Et . quod noti didici . Unè itetciíe fateii. „
• Vt
/#eM dl ApaV» , frimtiramtitle eftuãs» a /«« ari4 , (
Umtt mi Tiprthtniatí d» Mtjin jivirú. (A0m pura fer
tiat Petta ) «2» iafta qui Ji díf = i> ^"'« fjcrevs vtrfit
„ adiairaveii i áíjgritítde da Poeia i/ut ftr i ultime ; pa-
„ ra mim ttrtamtitl* hi <»«> vertinlitfa t ftr in kú-
„ mer» i»i uítitnti , 4 canftyar inginutmttMi , çut ,u
> afttnii. I. O Peism ruo , fn« Iti»
B 'gn§rt
como ídíette Hysino, fe-
cundo cita Turneho. EA«
' I Pyihaulti pt-
i tuia.
difficil.
temidora. AuMiv S'í Uu-
Slnolí ttirMÍí -niviSOí cn-
ftctÍMi. A(ivirta-lé qtie nef-
lei Jofrat he que Iikíi a
contcnla entre oi friutiO
til , e C;tharífti>
42 j Didieit prihs , Vfc. )
EHe frjuftlfta poU eftudou
primeiro , e te«e rerpeiío
■o Meftre, com quem f
prendeu. V<rrão dii ■ Prliii
faim in erelitjira pjlhaalii
infiel IlHat , ãtmí f»at ra»
H\b ííic.') 1:11131« tem en-
te. Algmnat Bdiçõei lem
Vunt , c outrit A#» i pa-
tim Bentiti , Bixler, e
Gerner lem ífie t polt ípno-
t>>re ■ quem Horicio f;re
nefle lufar com a Tua critica.
S.g9 mira Piímata pao-
f* l Pal.vrat de .Isum mio
Poeta , e infulfo.
4íT OfCupit ixtrímant
fiaUes.\ A [UM ai no ut*
timoi i-h. Mal baiaiqu*)-
Ic , que íut o ultimo > i. h.
que nio Te díltinsuir , a
iiíer progteflbi, na Poefia.
PIO«e^^Io deduiido do jo-
go do» ripíiei , com o
qoal ellM mutuamente í«
comoqujUIlítpmBueiaváB
*ii (jue clic^JlTe uliima i
baliu. E Horácio iccrtfcet»
tau ill« fflgundo feu fen'o,
jMÍ/ii lurpi rclH-.Çui tfi. )
Eu não poflb CotFrer que al-
guém me lí*e 3 diinteira ,
mf ti.e o primeiro lugar i
p«i» iulgo ido toiro enuf»
indigna de mloh» pelTi»,
4i3 Sani,") í.li. Infenait
JDgenuamtnie, funcamenie.
ye/tire faiiri. ) Defit
modo fe vai mulliplicando
eeftendetiil* ■ importuna e
funeAa tai;a det máoi Poeta*.
XI.K. Vijírcve-fe a P»í-
ca , íHi altrahe ti Criílca*
lífúnieimi , e fHf «•" /"^f
âilctrnir e amiz> vtrioitii.
ri defarj» , i fihgUí r í«fl7
Jtja § veriaiiitt , » J«W»
cGoo^k
iSt A R T E P o E T I C A.
[I Vt prteco , ad mercês turbam qui cojEit emendai ,
AfleDEitnrei jubct id liiccum ire Poeta 43O
Divei igrii , divei poHtit in fo*nore nummii,
Si veto elt , unÚum qiii tedc poiKn poilit ,
Et
tnttilti friiUi , ^at len maUiit i'mhelr0i flHtt a iu'»,
t fuf fiX. 'iuntiir- eê fi át fi »t oialtiitrii interiffthêt
ht fnal tutrf frer»iirt , fue a/vnia , e ehama t pw* fa'*
timptar as ntireaàtrioi , 9"« je vendim tm tti!3a, Sf ,
«lim iiff» perém he tSt 'ict , t Hitrat , íbí paffa fS'
hi"n efpliitiiia , e Jumftaafa ianftltlt , a ficar par fia»
Ur da /matam pairt , 4 J*m traiiU , t jaXvll» dat
€tn^af ias Ctmftíçãíí P*e'
titat I fKí faateta deva dt
havtr na ejetlha àt Iam
Canfcrti . fará fae ifiVJí
asm franfneia ftni velm.
4t9 Vi frite f , W'c) Ho.
' P*"-
eto dl
ni;Ío do Poett «oin o
dere
I nercidoriíi
enfíni
L fe«
Efcritotet deiein clegier ar-
bitrai , e cenTom fiíit ,
que coBi finceridtde cot-
riiia , a CKiminem fux
CofTipnlTçdet-
Cuffií ) I h. Congregai ,
eenvfeat , allkit , atfu* in'
vital tratiit \ ijunt* , con-
grega , cnoTACi ,' atlnhe ,
voniaje.
4ao §tnftaTtt juitt ,
•*f) Sohenieadi-reÃ- Uef*
te modo ham Poeli rico,
atirihc, e en;odi , por aT*
fim me eiipTicar, com da-
útvu 01 lironjeitot que Ibc
louvem feui verfoa , c«ni a
mira no intereffh. Conliri-re
Fcnio, Saí. U Mania) 1 i.
Ktn la , Ptmpgiii , tatnã
diferia lua ejt.
Hnricío dí neíle lu^ar pni>
dentei conrelhoi aoi que
Rncerimeite querem que
Te 1h«t apnntem , « moF*
trem ot defeitoi de full
ebrif pira oi emendar. &
primeira quitidide do ler-
didcicoCenfar he fec def-
iittereíTido I po'irB ■ niiíot
pane dm Efcrtptoreii buf-
cão maia depretTa lifonjet-
rot , que «erdideiroi ami-
Ire. ) I. h. r^nire , »lr.
411 Divti aftii , Ve. )
EHe Tcifo elU repetida
na S«r'» n- «l*- I" 1-
411 Si veri efi, ) Selire
tudo fe reencontra ilfuem.
Horácio dilTe ha pouco
que «ir lirnnieiroi , e adu-
ladurei coHui
fere
e rco
compoí^Óe» doi Boe-
lat neoi 1 agora porém díi,
que O) inefmoi aduTodorei
attrahidoí petot banqueiei ,
OU beneficioa , cu obiifu
cGoo^k
A R T B P o E T I C A. i<9
Et rpondite levi pra paupere , &. etrpere atrii
nigroi dtmanitis , tm f(r« eftã tnrtiãit t
t m» Ptãravh
mefmoi beneficio! , cnm
jnuito maior «i»p«nho hio
ée loBVjr ot poemti lin*
dl ot miii indlfcretoi , e
fiilioi de todi ■ iloDtTini.
Logo ellei lae* aia iio
Vnãuitt- ) Sohentendt-fe
pelo Ellipf* , citam, #»/*-
niant , ttnviviam , tpulam t
i. h. pulmeattriam itai tt-
ftum I hum bom binquete (
Itumii papii Vem coitdii i
e , ciimo dii o aniigttEf-
GnliadoT , Horácio fe ex>
plica tm hum tom hij-
\.o%o marivilhof* coura
feri , fe poder em tset cie
cumltmciti Jiflinguii , •
differeo^ar o imigo TuiTe ,
« Tincero do falfo , e Rn-
tido. Ctiullo dilTe , Vnãa
fatrimtnU , querendo dí-
ler , palrimtnia laala , tpi-
rttGa Setyr» I. ». ». w
. • . Calidum /eh ftntrtj»'
Seii omitem htrríMam
tritã dtHart lnurni ■
vtrum miii iititê dt
tn/.
(lai folt í vi4 ditam i me
frit ■■
Gefnet tulg* qu* ■ he me*
Ihor eaicnder.fe o wiSam
tavido em o h«nho , e per»
Turnsdo de eíTencIsi vlí ar-
fenttr-re i mcii ■ e allefi
edt lugar do mermo Ho«
ncio, noL. I.EpiA. XVII.
Si preiíffe lai» , paulltfnt
tiaigniar ipjaitl
T/ lraS«rt vtlii i ACe*d*$
fitcas itmn&atB,
Si prandertt alut palitnteri
NtHet Afijlippm I . .,
Neftí intelligendi Pattert
fígnilicani o meTnio que ctl'
hrarr i ícciunífe /atert ctif
vivam I Collocar , *ccom<
modat i manilir (ITentii i
meu o convidado r e nef-
t» mcrmi accep^ão ditT»
Oiidio , L. I. Alt. « tti.
Saepè illic pi/iii, Confiráo»
Te 11 Noiíi de Burminno
■o dito tugx deOTidio-
Rt&i. } I. h. Omttitatfiiit
aamirii t completamente ,
fem faltar nid*.
49) Spsadire,) I. 1). Inm
Itrveatre e' Jldtm dicert ■
vadtm feri ; Interitir , •
abonar, lEan^ii , licar pol
fi;.dot.
Ltvi pr» panptrt.) I, h.
Pr« paapert Itviífidtif por
fatim pobre filto de ctcdi»
lo t Cuja fidelidide ke fuf*
peita , que nio tem ft. qu*
DÍo tem credito pica com
Qi ctedorei.
Limbino expt-ci Uvi def-
tc rnado í fui fKfvif impth.
cGoo^k
■ 17» ARTI ?ORTlCAi
Lltfbin ImpHcitum ; mitahor fí Tclet intei^
Nofcere tnendicem . verumqu* beion imiciiitl. 41)
BLI11I'*' ^'* ^«i^áiii > leu quid donara votes cui ,
Nolito id verfui tibi Uãat duc«te pknucn
Lse-
n*'<i , fi *}!* , f H* ft ialga ã'Uft , ftvUr iijtlrrtlr »
mmlg» liJéngiWt ii amig» fiaettt , e viriaieW», Ta , ft
tivtrit áait f tm fuixtrti dar algum prt/eittt aaifaem,
ttauiela-te it ikt rrcHar H»t vtrfti , em juãtti ell*
minia tftivtr tkti* tt aherlé ptlt prtftnte ka fntc» ti-
Htttr tmdamentt fpt 1 ^aa
k« Uvido pita quitquCT
fitrte com • erpecin^a do
Dtrrrflf.
Atrit-ntlHs.) l.h.Dirhf
tri/litat I coffl nt%tit , com
crucit , eotn tiidei drmin-
Ora'Renttei qi
Poitico , emendiT artii , i.
t. arãit , ftn lugir de alrii.
414 Impiititum. ) r. h. Ir.
rttltum t emmitantitda ,
CmSiraqidi) > rixedada, tm-
ferdlhido.
'■ JHiraftr fiftitt ) (Íí.) Ad-
inJo'
mo (a pet»
fui
for:
te.
«Htd Poeiico ; ou também
frlit , e dítofo pot podír
<l ffknnqiT do T«rd>d«;Ti)
«migo o liroDJcito , e fil-
í».
êrvtfM eUgtr h Ctnjtfit %
t Crilhffs i.i$ Cumpafi^étt
Pfttictit , lanfaãai fira ai
aáiilacíli.
41* Ttt feit Jtaarii , O"*.)
Tu, ó Piíjo, >c)i.(«li-ce
quem > e o tempo , em qae
hst d« let >• tuai eompo»
lt^3ci , piFi confesuirei To-
bre elli* hum veidideim
457 Tiíi fnSíi. ) r. h. Ait
tefaâtt 1 feito» , compoAut
higire* dot Authotei Clif*
' ficoí . oue eomprováo «fta
T.t
lemoi /d«
VlítTUai /eftiUae , B**. )
Cheio da tleerii , c con-
tente , tiu porque erperio
premio , oa porque ji o
Hoiicio quer fi;t>ifictl
que iquellet , o« quiei oh
efperSi receber , ou ii re*
Cthi-ia th* Poeta aTf um ia-
te refTe , não lio oa Juiíet
inrobnrnavei* , e (inceroa t
t que nunca hia de \ulftt
mm intaicua, e eam vcif
•lEor
cGoot^lt^
ARTE POÉTICA. 17»
lactitiae : clamíbit enim . PVLCHRÈ ! BBNÈ ! 11E-'
Pallefcet Tuper his ; etiam flilUbic «nicii
Ex oculis loremj filiet , tundet pede Urrai
*iiíd» , p»r ftflt fxtUmarã , Betlament* ) Bem I A4*
Biiravelrnentr ! AHm diljt tnad*rá d» cSr i tti it frUM^,
ra itrramari lafrimat de jtu$ 9lhís i Jálttrã , ttterd
iom t fi m thã» p ' aJSai etm» »t fN« a§al»r'fiu vãé
dada. líoga nó) devemoi
eleger pir* ou*intei , t
cenforet d« BoSai Compii-
ii^Õei aqueltei , que com
Itbcrdide , e feni puiíSo ,
•u íncoiTiiptívelaiente , 1.
h. , Teiti rereui coaDnngi*
doi , ou por pTomelTit ■!■
gunii* , on pela crperunça
d«i beneliGÍ«) , ou peloi
mermot bcneficiot ji >ec«bi*
doi , pionuTiciíT o feu pa-
recer, e o que n* verda'
de fcntem , k.e.
41Í F^chri 1 ieni •■ rtSi :)
Bello 1 beilitlimD 1 adniSri-
vel : Sía vciei > com que
Te eipticlo 01 dtffiiBuUdoi
lifonieiro) , quando toa-
i;raialáo i c ipprovio n*
prcieniia doi &i '
hut efcripl
. Cie
II. de ÚTát. daaré teni , O*
praedari fuamvii faépe «»•
Ht dícalar: Mli, ti" fé/'
, I.
/"*/* '
tive ,
Pe.fio ,
Std nãi , jffMTMH" exiri-
Mamfat , ifii rititjt
Mugt taun , «' itllà , uam
ttlll hcr, exeult Itium,
BoMcio poit TsaoniiBiiida
que fe exaaitHcni , e ooa-
fidercm eiUi Mcluns^êei^
c eppliure* t • fe nafceiB
de hum animo Tincero , «
439 Vãliífctt.) Pafmará»
•ircbatar-fe'ha quafi extait'
CO , e obftuperiflo em *i-
inirar tuai compollçõet.
Saptr h!í. ) 1 li. Ad bote %
Muito iniii , al^in dilTo t-
Note-re a clesai"!' deft»
AmiciÈ.) Dito em Tenti-
do irónico , como ohfciv»
Baxter. Ou vetdadcicxmen-*
te amigoi , ou certament»
diíGmulanclo amor, e ariil'
aade , fegundo * iatelt»»
gencia de Gsrnar.
43il 4)o StillalrU ex »■-
lit,Vft.) Detianiará tema»,
lagriiR'1 ■ e certaracnt* po»
catiCa da fingida atcgiia ^
t atlniliaijão, He di^na de
obfeiea^ão o veibo filllorm
«m fantido aAi*o , coar*
truido com accul^tivo.
O mermo Horácio , L. I>
Epift. 111, a Meccna) , v.
rUU tnlm manara
fetlica mtUa
Tt Jaiitm , libi pulehir-- . . .
Tundft ftie t*Tiam. ) U
b. XrM Uttitla /alttiit »
l;, GOOgk
171 ARTE POÉTICA.
Vt qut conHuâi piorant in funere * dicunt
Et fieiunt propè pluri dolentibui ex animo :
[HvOerifor Fero plus lauditore movetut.
Reges dicuiitur rnaltji utgain culullit
Et
turftr n«i fuHtrats , m f««» ií-jf'" i ' f*V»> maitres
étmmJlra^Stf de iir , t 4* Jintlmenia , i» fme afaellti
wtfmti , fae ãe veras ft aperá'àí ; a^« tamttm * li'
/iif -irt e/carnett4fr , m*ve-/e niair á« ftt ê mmit*
fiaetrí , ^ue nii IpuVh etm Vfdai^. Ç^uand» os Rtit
faertm efihtctr a fatiit Hum htmtm , pura jaitrtm jt
f*ttxti de ile^rií. Nío fe
•ncenda for pateiiti , qii«
he (iniT de quetn mof* , e
derpre/.n o que au*e.
4(1 Vt jui cenitalU , cTc.)
C^mo at inli^i cirpidei-
n» ( fecundo o cnftume
iot Rominoi, «■ quie* com
llSrim» , e punto» , artin.
cindo oi cibelloi , dando
]>unhidi* no peito , ■(rifliio
aoi funenet , e acompinha*
vio 01 defjntnt i Trpultu-
n. Poríin valgirmente hi-
Tiâ certii mulhereu , eh».
mídat Prttficae , choridei»
n> , pranteado»! , carpi»
drirat , ■ quem de ordini-
rto por c«rri para fe en«
•arresava efte trilíe orticio.
Ho , euio tuçar trinfcfíTeo
jillim Nonlo. MircMi late
««ni(«AiTf fleit alitna in fa*
nere Pmèlicae maltn W ca-
ftllêt /einiant W elamant
tnagit. PUuio , in "D-traUn-
.... Sl»e vírtute orgtilHm
eivem mihi hattam prt
Çfut atin ttllMaiit, tapft-
Neíio
■h nm priteã.
ate qaii meher CM»
U praenea efl , fRM fie Dtfr*
taurn tal/a uilat,
411 Derlfçr vtri pÍMí leu-
dittre mfVttur.) l.h-.Scur'
ra , fi&ai iaaiatir , fiSal *•
miciit ; ilgiiir ; o efcamece-
doT , o facetáo , o fingido
louvador , o diifaTi;ado
amigo 1 e Iifonieiro que «f»
ti mofinda paiece ellae
*ido) faz maioret demnnfl ra-
zoei , ftc. O inefmo Hnra-
cio L.I. Epift. XVIII. v.ia.
Alter in aifejaium ptai ai^
çu» prtnni , w" ínri
Deri/er leãi , fie iiaíum ii-
Sic Iterai vetes , 8" verta
coáeniia tel/it .
Vt pueram treias Jaeve iU
am» mafiãr».
'Keiiere , vel mimatH par^
til IrnRíire fecaniet,
XLIV. Oi Pielai devem
fwr meie ite hama certa len-
eer , e experimentar es cri-
ticef , e cenferet it Ju*$
Ptefiai , e verjte.
cGoo^k
A R T E ÍOE T I C A. ijj
Et torqufre mero, (]uetii pcrfptxifle * libOtent 4)y
An fit «niicitB itignus : (i caunini condei ,
Nunquatn te fallint animi fub volp« taienicf.
Quin-
ÍÍ digiu êt Jbb filvanfa , ttnla-ft fat * tntSt t*m
muitti eipos , t Iht iHf o d'ct tBriwa i* t faxfr hf
ttr mailt vinh* , ( a fit» dt » atriggmt » faUar m v.r>
dadi ) I Ta , ft tomporfií vtrjoi , nanta tt ins»ntm rt
anlmtt tjcandiiat ietúix* da ptlU dt tapeXft. Se rui:
414 Efftt /icanttir mattit
«rgire culullH- ) *.' Tetra i
Siz-fe que o* Xcii eiipt*
de íinho , faiendo ^ebe^
baftinie íquelle homem ,
pin reconhece[«ln Te Jie
Allldor , ou fe hebedo te-
«elari , c iffoilhiTji ol ftpre-
O mermo Honcío L. 1. OJ.
• ■ ■ ■ JVmt tfrtt, easiiit
s.ii.,..: ,
invtiuin ftmliiiin i nec wi*
ri t etjila frendiias
X'i dlvaiii rapiam . /arva
Itae cum BeneyHiU
Ctrna tympana , ftiaí /uh
/'fuitur c ateus amír
fui , tf
MlBlItns vaeuum plàt ní-
mia gUria vtrlietm ,
Arcanlia efiies prtiiga^tr'
lucidhr vitre.
Curai ^ ârraattmieetfê
Cenjiliuia relegis Lyaít,
Ptitii. Ckíuíli, copoi , pu>
caroi , ou cilícei ttitot ám
lie que ufaviío a*
1. 1,-01
Rom
I Livi
OJ.
JUtrcalfr ix/íccit calatlh
Vhia Sjrã rtparala mtr-
DIt carx* ipfit I . • •
í iw L. JII. Od. XXf.*.ii.
A {ene itrmentxm mftnU
iltuni Livrot inligM
lê-fe Vrguer,.
4H TerfBÍre vnn.) D»i»
lhe humj tf(-«cie de tom
lem ■ indoTe , e ciraâer
de algueni , o qtrit muita
pnncipíliuente fé deixa
ter, e tranilii ni bebedi*
ce , ■ quit fii diíet tudo
quinto fe f^he,
Çiiím perfftxiUe , (fe. }
l.h.hlm» tatm rire vtltnt,
en Jttã aji.ititiâ Jtigmt JH i
■quetie * quem dere|eiii
reconhecer t fe por vento-
ti reja digno di fui pit-
íaíarínt. ) T. h. Sttáiani \
átft\em. AIcuDtlivivllMRt
latvmt.
cGoo^k
174 A R T E P
4t7 FatlaHt. ) I. h. Lalf
ãnt \ t\\t\la occulto*, af'
condidoi i nuDca te h\ia
cleTcçiihesiili». O in«rina
BoTDcio, L. I. Od. X.<i.if.
' V/te^ahifUi igmti , W íhí-
fBo Tr,'/te
Cfiraf*fmU
Onite Ftftllit vtl o mer-
ina como f« diíTei* t Paf.
fm ii /aí meàe ptr meie
4«S «rreiatl ãe% Grigtl f- 1
ra *i nJa$ it AchlUet , fat
4* aingaem f»i canhedâi ,
4 nem /e fBír vifia. Dot
exemplai ibaixo fe aolhe
l}uc o *erba FalUn fori
uriiipido por Horicío em
lugar do Grego X(tv9ávcií ,
•ue CArrefponJe lo Latino
i^ttri. Horácio , L. III. Od.
XI. V. ífl.
.... StterMM <ff fetlifiat
Palíi furirtt.
E ot Od. XIV. *. 1« do
merino Livro.
Spartacum fiq»a peluit va-
gante iti
FalUrã tifia,
B na Od. XVl. v. ifo. da
Fuigente imptrie firtilii
AfrUai
FoUit /trtt teatitr,
% no L. IV. Od. IV.». 4».
StSamur ullri fuft tpimiti
FalUrt «■ «/l(ff«r# êfi
'% 4in outioi multoi lii;i-
te« ufi deAe vetbo com
(unimi elegância Horicio.
TetcncM na Conciiu « H«-
O E T I C A.
Hnm mtfefiílit Ufct U
Cícero no L. IK. Epifl. ad
Alt. Kllem Hlam ipfuiu ,
fuem/efalmar, multa ftfel'
Itrnnt. 1. Livio , L. III.
Nan fefellit Ackaeos I , f*i
Jpe&afjtt tam ítnigiu ptllh
citatia.
Anhiii fui votpe laltnlts,)
I. h. Animi intra vulptm t
delcfi iff/ulUcti 1 duplictt t
iríli , infiâírfí i animo» ef-
conJidoí debaixo d i peite,
ou dentro á3 pelle de »-
pofa ) animo* doloroa , «
eneanadorei , dobradot , e&
condido! , Rtca'i;oadoe.
i5'ii> velpi. ] I. h. Sut !•
citiat fptclc I debaixo da
apparencia , ou c>pa i como
vutEaimente ditemot, dc
finíeridaJe , e de amiiade.
Hoiaclo illude k Fatiult
que Elbpo defcreveo d* Ra.
pofa , e do Corvo , na qual
■ RapoTi fe moftraia rim*
piei ao Corvo , pira Ihft
fiirripiar o queijo , que el-
le tinha no bico , o qual ■
indircxeti ave itludida dl
fignz Rapiifa deianu ctliit
do bico I quando queria or-
I Tua
■ "i"!
Sapofa liie loutrava. Elta
Fabula dercieveo Pedra
elegantemente L. I. Fabula
XIII.
XLV. Trapotm-fe » txtm-
fh dl vcrdaáeirt Cen(er am
Pt^ta 4* Quinam» Vara.
•^»
cGoo^k
ARTE
Çulndlilio íi
„ Hoc , aieh
POÉTICA. I7f
reciíatet ; „ Coirí«é , fodei , XLT
hrc „ , Metiúi te pofl« negam ;
erqus eupeitutn fiufliã : delcre jdbebat , 44»
Et malè * totnaloi iiicúdi leddcrs vetrut.
te(!ts a» Ptelm ÇulaâHi» aliam verftt , tllt Itg» "
dn.i» I tmtnia , Ji c*iit , Ifit , t Mtnitm i/le 1 Si la li*
áiy»' , dtptit ii tftt fraftroiíioitnU Untai* iuãã
ã Irtt vrjfi , fuê n3» pidios tjertvtr têm Wt4lk»i-
acirlt , mandava ri/car , $ meittr dt ntvt m Hg»"i»
»s virjtt mel t«rn*aiUt, Ptrloi , fe ^ui%fS** éattt dtfti^
4)S QaiaãUh. ) Quinai*
o Varo , nituril ile IW-
Po«U «BrcgLo
Critica ■certimo , e perf*
p'ci;ifl!ino , que lulgi^* fe*
vciiiDcnic, • com inipar-
ciilidad* 11 obni , e cooi-
poli^õei litteiirUi ) Foi
yraiide ân.Í;o dn Poeti \ ir-
filio. Contiia-fe o <nerni«
Horácio , L. 1. Od, XVlli.,
c Otl. XXIV., que tíeititn
Quii dejiãêrí» fit fadêr, aut
Tam cari capilh l praieU
pt iaguti-ís
Cantnt , Milftmtnt , eú
lifaidam Pater
Vecem cum cilhara dtdit.
Mrgí QainlUHaat ptrfttutti
Jtfer
Vrfuet i tai Fodir, tf IiêJ-
tiliat fírtr
Mntarrapto Fidts , nadafae
Vtriías ,
Huasdi ullum imvemtnt
rartm )
Corrige , ftdes. ) Quisâi-
6d Vaio diiU I emenJa iT'
to , e iflo , e mah Ulo t
ft te aticvU) S* aáo ba
lugai da Si vit. Tcrcnci*
na Cumeilia Jlndrii, a. I.
Tcl.
Ktfitaíatn 1 A/Hj p»er,dit,
/tdei fui4 h*ri Ckrjji*
dtm haiuit i
Ciccio, L. Vil. Epiff. «I
AU. Hl. '£»rtt/ium i/hm
tuam miii ecieanll fuia >
Jadít , nnmmtj curare. Em
Pliulo K-rc inteiro / 0«.
dis. Dic titihi , /i »udt» ,
fUBt cfi , qttam díicart viã
uxarfm 1 coina icfaie « »*
liso Ercoliadoc áe Fetúa
•D> ■ Satj'» III.
4^1 St maU ttmaipt in*
cmdi ftddtrt verfat. ) Em
S. Metafórico. Ub.'Ei rtd*
dite iacadi -vtrÇmt -mali
tUtcralts ; e metter outr»
*ei^ na bi|;ania , i. h. tmcB*
dar 01 veirnt anil trab«llia<
dai ,nu1 fcKos. Algum {«»
wião tem crímtnailii Hart*
Ciil .poi txr BJllBtldo du4it
Meuforai, e eAat mtre fi
contrariai , vataa >i« a ^b
bifo ma, iuanuD tutu ^. fac*
cGoo^k
«76 A R T E P o E T I C A.
^ , m»\\n ;
ruiiwbat inanem )
Qui„
éer ê t*tt trra , i» f>f imtiieUt \ elU fQ» reflicava
dixfid» mtii huma fi palavra , t nem ftean^ova inwil-
menie , frm «d> imptdir qu* tu Ji tt amajjes a li
Si defendere d«lidum , <{uãin verl
Nutlam ultti vaibufti , lut operai
rciro, « da tomo, ioftru*
tncHto d« toineiro , s do
outro* artiftit « e poi iflb
bum l«ni «om Benilei ttr
tiflrt , e outrut com Sini*
don , e Dfcicr fermatis.
Qu«m nia ti qje Itrnntei
clli cm hum fencídc lijfu*
ndo I e que com bellezi
fc accommod* para expri-
tnu ■■ virilt , e diveifai
mi femelhtnts M«tiFon (o
explici Juvenil Sal. VII.
Sti vatem egregium , trí
nm fit fuHica vena ,
Qui ail txpofituM /ilttt
dtducirt , ner f KÍ
Ctmmnni ftriat eermt»
Por i
r.sUqi,
, fal.
i pecfeitai , fem if'
pemit , ficeii , docei , e
•grad*«ei) ao ouvido i bem
Como ai voltai i|ue o Ar.
titice dl no loino i) fuaa
obrai , e Te eflaa fahem
farra bui hentat » e que fa
não podem polir bem , fe
metteiti outra vet na bU
goinat pira fe Ihei dar no-
nt pancailaii e depoii vão
fahirem bem polldai , e fem
cfcabrolidadei, ftc. He bo*
je ceufa vulgar o tomes*
rem-fc •• obiat de metal,
e que muiio , fe oi anti-
soa pelo teftemuDlia da
FliiliA , h. XXXVl. C. XIII.
até toineavão columnai in>
leirai 4e pedra. Ora Hii-
duino pela femelliaD;* dò
feu Idiomi dia que ttrna*
toi V4rjut tem f^bor de
«iaUiciúNO, Quafi pai bii>
landndui verfui , ufou de
ternas , Propercio , L. If.
Ele^.XXV. «.41.
Incift iom tnguli» vtrfttt
iicludert tem».
Meu daulifTimo Medre o
llluftridimn Deputado Al»
tonio Pereira de Kigueire»
do rerpoRileo eiudilampnie
li objecçnei de Sanadon ,
e i Cenfura , com que Bea-
tlei critica Horicio nelle
lugar no Teu Difcutfa fo*
bre ai Idadei , e Auihnrti
da L ngua Latina- Conâii»
reGefneT nefle lunar,
Ineudi rtiUrt. ) 1. h. £«•
cuàirt , emíndare i recu*
nhar , emendac , dir-lhea
nova forma. Outra truta-
qia diHereiíte da prioiein^
roai continuada.
441 Verttrt. } I, h.JMato*
44] Nultam ultra vtrtum )
Suppri-Ie pela Ellipfe Ka*
tittat I Hia diiia idiU kh
U«H algiui
cGoo^k
ARTE POÉTICA. 177
Quin fiiw rivtli teque 8c tu* folui amttet.
Vif bónus & piudeni vtrrui nprchemkt ixwitett 441 xLv»
M Cul-
mtfm$ , I ai tu»i »i'*i Jm rival. O tra/tr iiOévtlt ^
ttm t ftm Juijf rtprthêndtrâ M v*rf9í Imnfui»
nÍn(>mio , Potolinet de Si*
Tf]' lem eHe Terfo aHiin >
iftl ttUrà vtrhi , ant ipe-
rat infumiiat inanis-
DoutCodicei do Viticdno,
muito* lem , inhmtiat.
444 Sina rivaíl.) Anti Teu
mal , ou competidor aquel*
It • que ama alguma peflba
iport
Sum PoT tianilaqao Te applE-
C» iquellei, que prezãa mui-
jão «quellat confat ■ de que
nenhum outro fit apreso
■■íuni. PoAo coma Imni
rchema Proverbial , e com
baftanie fal fityricn Affim
Ciceio L. III EpiH. VIII.
a Quinto feu Irmão. Hir.
rat a»eier fire videtur. O
Ai fuÁm iniftus t luim /a
ip/t amam fia* rivali i
Ttfu* ^ lua Jalut ama»
Tti.) Tal be ■ loucura do
min ^oeta. Cícero g. IVt/r.
tAdhue neoiinem ctgntvi fre-
tam , çtti fitl nt» aftimut
videratitr.
XLVI. Dtfcreoe-ft a etri-
fafSe dl bam fiai tírreãêr i
tiadtmtuffe a ctadtfeeaitn'
tia da eeafir lifin/tir» ,
lama pertiitiafa d rapmia-
fSa^dii/eu amift,
, ^j Vir UwH 9* pr«tfnH.)
I. h. Et UnavêluM O* iâ*ut %
o vario não fó benévolo >
mat também douto i o ^u*
não be liTonjeiro , c tem jui*
1« I e en^eDba «om fabedo*
Horfcio ínfinúa n rutei-
to , a quem fe deve pedlc
Vtrfm . . . intrtet. ) I. b.
Ãrla ff virlate cariiitti »
/me /piritu C aarvii , oit
atn /a til ateara li faSft.
Verfoi filtof de aite , •
de forçi I fem erpirito , •
fori;a. O mermo Hoiacio >
aflima verfo Isa
.... Sint ptndera ff artt*
Ed« L. U. Eptft. II. V. loâ.
Ridintur mala f«í ctmpa-
Caadint /crltratii , O' /e
vtatraniur , 0" altrb .
Si lactai , laudanl \ ftiid'
qaid fcripiire iiati.
Al fí Itgilimani capiat
ftciffe ptim* ,
Cam laMis animam cti*-
J»rÍM Jumat hinefti i
Auátiit , iBarettoifae pa-
rantfpltnderis liataímitf
Bi /a* pfvdtrt trmt , •*
bantri indigna ferrniur.
Virta mtvtrt ltt« s f»am-
vil iovita rectdant ■
Et verftatur adhae intra
ptattralia Vifimt,
Confi[>-r« efta Epia«Ia poE
diante, < ff aOmitiiU «■
cGoo^k
tlt ARTE POÉTICA.
Culpibit duTOi ; incomptif iHinct itrum
Trinfvaifb olano fignum ; «mbitiofa recldet
ptRrinientot panlleloi lo*
defta EpiHoIi.
446 Darn.) I. h, Kifi-
dtt , iltcpiítft , inctneinnet ,
n*n ftaítralaí , m^li /êitait-
Ut ■■ Ouro) , iCpeiai , groT-
r«Íroi , ímpolidni , triba-
Ihadot ímpeifei ti mente ,
mil foantei , cruisi , ciiji ,
coinè dii Pftlio. O mefina
Morkcio no «iUilo L. II.
Imxuriímtla eamfifctt ■
nimit ajftra Jant
íevot}t eúJttt I . . ,
Inctm-pt'i$ allintt attamfi-
fn»m. ) Mareirl com bum
fignil ptetu i i. li. lífcarâ
01 TCrfo* que ião defili-
nhidoí , t Tem graça; ao
qual (inal oi Grezi>i chimão
^th'i\t\i, O in (frumento de
lifcar ,
apaçai
mudai y c
ma certa vaiinha direita,
<iii ponteiro pontagudo 1
chamado ó^thií , cttm o
qual o Ctrlico picavt ot
veiroi e lugarei difaoi de
cenfuca. C-cero Lib. I1Í.
Kpift ai DilaMJaai. Prf
feri alter , ut gpititr , duf
tus virficBlh txpenfum Ni.
eiai t alUr Arifia-thus h»$
Tranfvtrft calam». ) Com
"% pCuDa acra*e<rada.
44; AmUtitJa rttíiít tr-
namtnta. ) I. fa. ( fegunifo •
antigo Ercnliadoi.) iVimi*
trruta , 0" luxurimntlá i tlé^
toí irnatut amfulaHt 1 cof
tari ot omatoi ezcelliTl-
rnerf^e pompofoi e eítereiíi
ot fíliúi bTÍlhmtei. Omef-
mo Horácio L. II. Epift.
II. a AuguAo , ,. .20
Fttitiei epti , LaliamfU
t<aHl divit* linguâ '
íttxwiantia tsmptjett 1
nimis ajptrajeni
Latvatit culta 1 virlatt
tartniitt tslttt-
QuinAiliano , L X. C. W.
dl. St^»llur tmtaiatU ,part
Jlaihrum hnge utlliffima Nic
cnim Jltc coaffa crtiiiMm tfi,
fiylvm non minLs agere, f««i»
deitt. Híf/Ki autim Ipirit *fit
idjicert , âetrahert, mular*>
StdfacHiui in kit fimplicimf
que juiclum , inae rtpIciU»
vil dijicitnda fKnt -. prtmcrt
veri inmen i« , hamitia ex-
têUtrt , luxuriantia aâftrim
gire-, ititriínala digirere 1
/«luís Cfmpeiure , txuíiim-
lia ctirctre , daplicii opera*.
Nam <í damnanda fuat fuat
^acittrant » ■* invenitnia
fmat fwerant- Sec âuHmm
cfi , *ptimum etic mãoisnii
geitat , JS /cripta iit ali fm*i
tempui repeaaaltir , Vt.
De Ac f«u meímo pr«>
ccitg pitcce tM<f« tímàf
cGoot^lt^
A R T E ? o E T I C A. 17»
Otnimenti ; pirúm claris lucem datc coget ;
Arguec tmbiguè diãum ; mutaiid* noubit :
Fiet Aiiftarchiu : non dicet , „ Cui ego •micum 4{0
M ii .. Of-
ftnné I etrtard ti tmaminitt MftSaici \ f-irà tftlmrutr
M fa« efiãt cheiti àt tjturiiai* i trguirJ ai anifiMf
fiat ( M ifuivttri ) : titlard at emjai fnt ft ievtm
muimr i tm Hm fti » §0tie ia ftvtr.» Arifiarthf
tUe aS» dird, Ftr fot ro^» hti dt ea sf*nd€T , é auf
cido Horaciv ,
poit que
mo coirigio o feu cAilo
}uvenilintn(* fogoro , atia
eottou 01 demaliidot ■ t
exccilivui pcnfamento* , n*
fua Epiilola XVI, t, il. dú
LI., qu>ndo hum e lim-
pTcz penfameato bi1i*R
ia repetir, A cada paffb
caniTa eAe preceito Te al>
lucinátão Séneca TTafien ,
Lucano , ftc. Gonlirt-r« Ci-
ceio ia Bruto , onde argae
poT tlTo Gorgiai.
44t Lucsm dart. ) l. h.
áftrtUrmfaare \ faier mau
pitentet , mili claru.
AmUgui -diãum. ) I. h<
AmphiUligitit , huma e:i-
pref>3o equivocai ai am<
fibologiat.
Mutaada. ) At coufat que
fe devem mudar , frinci-
ptlmeate aquellat , que
menoi ajTadâo ao feu x"^'
to , bem que fe defcsnhe-
4{a Fiei Aríflarckui.) S%-
^aumente , acremente , fiel-
mente BOtaiJi O) defeito)
de feu amÍ;o , fem lhe
perdóir nada , e com o
*M» furará , e niarciiá oi
*eifo) I que não forem di*
Ariftaicho fot humGriM*
matico e Critico de hum*
penetri<;ão infigne , e d*
huma fingular reâidio lera
natural de Alexandria , e
eentempataneo de Calli-
macho, e Medre do Filbo
de Ptolomeo Ftlidelfo ■ caf-
tigou com feveiM critica ,
e Gom muita exaúidão ai
obiat doi Pacta) Gregol ,
e nia obrai de Homeio re-
parou muitot verfoi aduU
terinot dnt legitimot i •
fea pela fua re«iião huma
ediqâo de Homero tio co^
reâa , que feu nome 6coii
feriindo de atttibuto, •
de denomiaaijio de todo
o critico de )ão juiio i •
de profundoí eíludo) ■ e
elta fua Ediqío d« Home*
10 he a que ptefentemen*
te imitão ai iidi<iãef vul-
gire) delle Poeta. De tia-
io> volumei , que efcteieo
efle fibio Grego , nada noa
tella. Gicero , L. III. Ep.
XI. AriJIatchui Hcmerl ver'
/ai íffã nifabat , futt nait
prtíaíat ■■ /ic lu , li^^l taim
mihi lesari , fHiii difirtum
ntit trit , ni pultrii mtum.
O meímo L. IX. £piyf. Kt-
atíi. X. fr^trt tUlfr ^ »t
cGoo^k
ífo AR TE POÉTICA.
„ Offcmlam in nugi* > ,i Hae nujEae retit docent ^
In mila dMlfnm fenwl , cxccptumaue Hniilrfe.
Vt
tiSesr t meu amigt em ttufai de nenhuma -mt-iia i
Vtrim eftms ctafat it ftasa menia , e- de «ed» tal'
v*z ' txfêrád a veriaieirtt fíxaret , ê amargarat , /'
vier » Servir de alvt de ri/e , t * Jer ridiculamtutt
§fin»r ) iaeiUM verficulh tx*
péit/nm SUiae i aUer ÀriJ.
tarchui hei *J^^i^(l. E-^o,
tanjuai» cri ti eu i anti f um
íuáiealuras /um , mlrlim
fint H no ChXI^^Epiíl.
ai Ali. I. duid malta i te-
tfm hunt leeum , quem ín
Arijltcratia ege varU mtit
eralitmtat , jaarum tu Àrifi
tarckat ec , Jehe pinfere, ie
fiamma . ãe ferr» , I3*t vaU
dè gravittr pertexuit. O
tnermn Cieero ni Oriçlo
ín L. Pi/enem. Verumlamin ,
lafiiam tign Arifiarehum te ,
fti Pkalarim grammatieum
haiemai , fuia run netam
afpeaas aã maluat ver/um ,
Jeà pittam armit perfífug.
re 1 /f/r» cupi» , fiild tan-
dem í/ie in ver/a repreliendai.
De Ariftarcho f*z tani'
hem mtn^ão Plutaicho nl
Vida de Homero. E por ir»
fo illuriyamentc oi Cenfo-
tea doi Efcrltoi ilheioi ft
quinto r«n<to eDganide bv-
mi fú vez pelo atiaiqoida
lironjeiro, cUm ninheiíii
CTdide!
»lei
tiiiõ (
£ que mal peloi pode icon»
tecet ao EfcTitor , doque»
induzida dii vani rfonjat
peiruidir>fe peio fea imoc
próprio de ijué ke hu»
óptimo Poeta , « de que
■áa egtegriít fnii compo-
úqõet , petíiniado ao loef-
mo tempo em bum perpe-
tuo e veigonhofo erro >
juâi^a fiirm zombaria f He
íono efcatoecido aquelie
Erciitoi , que bc louvad*
carreiro. ConSia-fe o vei»
fo 41 !■
Dirífnm ftmil , tfc. ) I.
h. Quiim fèmel a pgpule ir»
rifui fnerit O' mali exte^
plú$ I ou tarohem , ^«Dm
Jemtl illum derideade laom
dam falfam O" finifir»
If^n dicet , Cur ego , fTc.)
T«1 he ií.f,n,e coftume
do bumi vez fat «rcanii'
e razáo do adulador.
cada , e mal recebido do
4|i Hae nugae feria da-
povo ; ou quaado hum» »e»
cent in mala , »"«.) Soben<
tu por zombaria louvando-o
tenda>re illum amicam- Sim;
pronunciarei fobre elle hum
titai e:lai ninheiiia caufi.
fiirn , e (iniftro conce-to.
iSõ hum verdadeiro dofcre-
Exceptum ^ifiri. ) J. h.
ttiio a efte amigo < {mi
Perwrii traOalBm , fidieii,_
cGoot^lt^
ARTt POETICAw itt
Tt inala <]u«tn fcibiei int morbni repus urguK , XLVti
Attt fan*(icui citor , & iracundi Diina ;
Ve-
ttaiad*. A^m etnn ft /»[t defutlU h»mem , fs* paáf
Cl lepra , tu iairitta \ »u ttm «j //ai íiatidti ftriur-
fadti ptít féimtijmt , la iKMliett pila tvUim it Diaa» ,
U hiUtum , dum criiH lar--
fiter a/ltntaati i lni>)iia>nen-
te trttaito , iii}iciil>m«ni«
attendiJo , em axnto acre-
dita ao qna fcamente o
XLVII. O Fiitã In/ipUit-
ti , I iniaiil , ê fue ttia^
vU fi ctmprax, "«"í" '"»
Jaat cimptfiqitt , teftama
fer mal acctití , * taufar
tediô.
4%í Vt mala fuim/taHri,
•*(. ) I. h. Vt fagituil illum
qaem /taHit urgit j Como
fe fnfC iliquelle , que ellt
accommeltido de humt
moteftii contigiofa. Quio
periçof* peiruiião !
Mala featitt ) I. h. £(•
pra incaratilU i a lej^ri in-
duiavel , como diz o anií>
go EreolUdor I re^ttnáo ob-
fcTva Croquio. Cbimão-fe
poit peloCbaiieniirmo mi-
)et lailai ■■ courii , que Te
lepulio CTue>>, e hoTiendii.
Honcta rettati bem ii-
«antente ■ dergraqidi con-
diqán do mio Poeta , a
Am de o difluidir , e de o
apartar da mania de fazei
JUaríui rigítii. ) A iAeri-
cia ' alTiin «ppcilidadj , por-
?ue «lia tnfarmidad* pata
e curar requer fer trata-
da dílicadaueate , com ez-
Dinta>
irofoi , de que f6
oi Kcii utio por caufa da
exceiliva defpeia. 0> qus
a pidtccrn lulfarmenie cha>
mão-re Arftiati. Também f»
ehama lãtrui do notne da
hum ptlTiro de cor aina>
relia , chimido lãtrat , on
laiFft , m oropenduli « a*^
e timbem fe denomina Au-
me* , por ctuTa de cãr
amirella > femelhante i do
eura poiquc o* doente*
fe põrm imarelloi , ou aça-
froiídoí pelo lofto , por cau*
fa da eatravafai;iio do fel-
Plínio, I- XXII. C. XXIV.
T. i). Varrt fiafiiini cign»-
tHinalam intrtum arfuatum ,
fBM< mal/a earentar. Con-
6ra-re Camelio Ceifo , L.
III. C. IV., Lucrécio, no
L. IV.. e o que enUna fo-
bia efte lagar Jaiáo da
Vreutt. ) 1. h. J^ifit ,
iiprimit i afRifC t abiic ,
4f1 Fanatíeui errar.) I.h.
Demetiti* i a demência , a
Inucuia. FanatUat traz a
fua origem de Fanam , i.
h, Deluh-am , o Templo
dai DUindadai , porque ii
portai doi Temptot fe cof-
ramio pôr oi doidoti co>
mo repaiadei do icfio do
cGoo^k
ríâ ARTE P O E T I C Ai .
iniit povo, on por e»ati ...... .Vt Mali /mut
àt peilír efmola. Bftei tie* Aifiriffit Liter Satyrif,
m gytio por onde lbe« di He digna de fe conCaU»
ínfurc
n fe , e
I Ta-
.. illuftriqío do antigo Ef-
cotiador , e x eiudlt* '*'>■
t« d* Getact ■ efte luc>.'-
ConSii-fe Ulpiíno no ti*
tuia , Dt AEdil. Ediãt.
Irae%»ts Diana. ) & ii**
cunda OUnt , porque torni
oi homem lynifaticai. Hon-
Stadoi , e de continuo m»-
vem ■ cibei^i , coicem <
«Ibof , B meneã» tlgumi
veie* o corpo iodo co
gt&ot eztiioidiDxrioi f Jc
IMi ciufi dii iini e qu
verica) HmiTmai que de ^Jo Ggaifíc* o eniino di-
Pacta he c
pjiitst. Tal foi Oreítei
Íue por tei moito Tua mã
e Tovextdo, e peiTegi ^ , ^__
do dat fuiiat. O) vqiadoí meio Ja «Audo ,
dai fuiias fíoítuítoi , ira.-
niacoí, chamio Te finatíco),
fimatici. Dii o mei^o Ef-
coliador 1 Famiiicum irr»-
rtm fati áicuniur fui a _
Paunit pircttiiuittur , ii tfi, te « Profeipi
fBÍ lymfhatiet /piritn agi- noAurna
tMitlur. D z-íe que padecem
> cKtravjgancia fanática
■i;afl)«i que liio bitidoí
peloi Faunoi , i. h que ião
•g-tado) pelt> efpirUo lym-
filtco , i h. por hum ef-
pitito de loucura. Oi Fiu-
noi poít e oi dBinaii Ma-
net , excepto íé Titeliai ,
'- - >utio fet fátuo*. O
:cit*da poc hum
. e divino ef*
trina, acompanhada ,
da com o génio ,
da aatuteia.
Diana , a qual Denfa tam-
f« chama Lua, Beca-
i divindid*
t**el. Jul-
gBTa-fe que efta eta JOo-
rúa , mãi do> Lar** , e
que 1
Ia EpilepUa , ou Gota c<
tal , a qual raoieftia a e
tolída creilulidide doa ai
IJgoi aitribuio a Harculi
locttbáo , ou a ElialLei ,
h. ao Fcrj.d<
u cnan<j** ena
cada hum doi Intetluniot .
i. h. no crefcente , ou min-
guanK da Lu* ; e que apea-
da do feu carro , cheia de
cólera , e indignada o* pu>
nha cm furor, pitncipaN
mente nÍo fe Tcrpeitandoí
oa feui Saciiãcioi. O* ho-
mem enfuiecidoa poi Dia*
na chamavão-re lambent
Luaalicoi. Que cega , e
lUei, i, *ã crença; Aflim em So*
Hdiicio foclea Aias fe tomou tu'*
riofo. Atí Fan fc icf uta««
cGoo^k
A R TE F o E TI C A. it)
Teranum tettgifle tinent fugiuntquo Poetam 4fi
t^i fipiunt ; agiunt pucti , incauttque requuotUTi
Bic , dum Aiblimis vetfut luâatur, Õc errat.
/tmelhatiltmtttte *t hêmem fetin Itmem t»i*r , t f§i
ftm dt P»tta liiáit , ewf» /uixf tfii rtrdUt it fi mtf'
me -. at rcpaxft » ■ptrjefutm , # tp^z til* v3e êi <íe/l
ptre^HJgi. Efit Puta em faanM ctm et t!h»S tUvtdtt,
* »m* fxtatitt rtfiU t»m iacAtçãt /tui mrjts , t áef-
vairait gjrm trraiU* ) 'éiajt fu* , cabiniê étntra it hum ff
com» hum Deot tnfsllo ■
« por íflb fe chimitãa T*r-
Ttrts pmiei , tiirotei ptnt»
,C«*,oi nicdoí fera e^u[^.
MfS Véjnmm tetififfe ti-
intnt , (fc. } Tsdi efla paf-
f«gefm Jie aUegotic* , c
piaca cnergicamems a lou*
ca , e obftioid) iadotili*
diila doa mia* Poeiat , qu*
enfurecido! fe embrivccem,
quando fe thet eenfucío
fua* obrit. Horácio poí*
noi iQlitiúa que eftei taei
Pnelai fe devem abando»
■ar a fi irefraot , e ao feu
tlepravado juízo, linda quão*
do citei fe precipitem deii'
tro de hum pot^-n , i. h. ••
inda quand* cllet digâo
oa maiorei defprofolttai ,
derencaiaadot , kc.
Tttigiffe. ) Pot EniUage
•m lu^ar de Tan^tre.
4(6 (luifapimnl.) Oi que
cllão. en ftu perfeito )ui*
so , oi que não láo lau-
Agltant putri. ) Ol rapa»
Ml ot cottem , e petfe-
fuem pelai raai , fiiendo»
liifi iDil bictiaiicroa tídí'
culot para o* ioquietatem.
Intattti. ) Por EnalUge
em lugar do adverbio /n-
eauti , inc«nlÍdeT*dameBte,
com imprudência , fem cau-
tela í fem rerpeito algum >
fem que pe)o alguiD ot
coiitenbi. É ceitimente ,
porque o) rapaiei não te-
mem o contagio ■ e perfc*
gueni 01 futiofot ■ cono o
otijeâo da feu rifo. Cice>
TO inVtrrtm, IV. C.LXVI.
Himt riiicali lajanas ....
»t (SM pntrl fcáentar.
4t7 Oum fuUimis vtrftit
ruSatar. ) Ao —
plindo
O Paet
ilclhoi
I Altroi I fufpeii-
' cheio de G mef-
fvanecido , arrota
fe ei
^ í.tyri,
( kc.
Seguindo oi Manufcritof
de Cruquio , e do antigo
Incerpretc , ■ firmado na
authotidade de GeCner, e
de Cunimgaitiio , leio /a*
ttimii em lugir de /Ȓ/i-
' Hon
dicutar
cGoo^k
i»4 ARTE POÉTICA.-
i vcluti ncralii inteatm dtci^t «Mccpf
f« , #> A hmm UfatirS* frtfunU , >«» ron» ê fcffarlttleirê
fUé tfià á tfrtita para ufmr tt mshft , pfjit fM tfi^aft
náa Poeti doudo > o fija-
ti com Dl othoi paftoi no
Ceo , eoaio contemplando
•■ Aflrai , o Cco , kc I e
por iflb DcAc lugir JtkHi-
mit defifn* «quelle , a i|utm
es Gregos chamáo /:ietè-
«goi , i. h. qiK fomente
ofba pita . ai ellrellai , e
^efpreii ai couraiiafeiioiet.
SaUimti em accufitívo
concoiilando com vir/ui ,
paia 6%tíiSic»i ititot fublU
■nei , CMpolIldo* , flevadai,
affallidoí do fentido com*
num, tratando fó dii nu*
:e1e(lia
jju/ Jum vilet hvmum,n»-
tu e" inania cafttt.
nenhuma «nergit , ou em-
ttR paiece encctrir. O que
■ITai fe dcclita pelo fe-
RuaalMr. ) Erpalfaa , ie>
pete «erroi pelo eftto , e
ímpeto t t não fcfundo ■■
Icii dl Poclii ' arrebiiido
«1« h
t de Teu
«fpUita di
mento , e vomita veiroi i
«U tlTnl^em: Vxr.Ki ruãatur ,
póde>re «iplicác, Patidtt ,
iittptti , S* nanfirtaiít ver-
(ui fácil •■ raãui tiit , nta
vtrjuí \ fil vetro) podrci ,
incapase* , e que Te não
fsdeoi ítíKitt I ái airotoa ,
não «eirot.
Oa Antifot ufirSo ieuit*
mente ie Jtiid* , * de Ka>
Otr em iccepi;So aâlia,a
qual fae di{ni de Dbfervc
çio aU peid fea ufa ttani*
lato,
Errat ) I. h. Snl admira-
tione inftriatnr ; fe embiii-
(a con 1 admira^So de fi
propiio I demafiadamcnte
cicduto da* fatfai , e iidi>
lai adulaçõei.Commumtnta-
te explicío outro) > Errãt ,
corre, er'* • *»''■ "dio )
e perdido por huifla , e ou*
tra parte , fem fabei pot
O mcfmo Poeta « L-Ib
Epift II. *. i)S.
Hic , mil ctgnattrum tf''
tui , curitfut rt/éã*l't
ExpBlit eltehri atarHm >
Hlrmfut mtraca ,
Et rtiit ad feft I P»l M*
tcciáiftU , amici ■
NeaJ*rvSJlit,aiti çmifie
txlêrta vfluptaã ,
Et iemptHt ptr vim tiumilt
grati^mms trrêr.
Cahe, defpenha-fe dentro
de hum paqo i oa da hu>
ina fiande cova i Íé b. o
mio Poeta cahe fempie n«i
erroi oa maii palmarei , «
evidente) , Jic.
A%t Vtlfti mtrMlií /«(«-
lui aitcfpi.) Como o paf'
rariobeiíw, que *At i *f'
cGoo^k
ARTI ?01TICA.
Il,
longiim
In puWum fovaatnve •, Ikit SVCCVRRITE . ._ „ _
Clamet . lO ClVES ! non fit «ui tollere curet : 460
Si quii ctiKt opein Teite , Cl flennitt«r< fun*m ,
„ Qui fdi an prudani huc fe ctcjeceiit , itquc
., Sef-
hitft Itmpê e triii»r «m v»i, íH< («»/* 1 ftectrrii-tnt , «J ,
ê CidaiStt \ n3» hávttj fHcnr aiviita a liratlt iaqutll»
ftrigt I Ptrim Jt a'iam cempadtciáa prttKrar /*tetr'
-rtlla t ê dtitar.lht huma terdc 1 ctmt J»tti , Iht direi ,
/é illt de frtfefit» , 4 ptnfaiominte Je lançara Jttfit
:uli.
preiti
■ffai
Dteidit in putium , 'fc. )
AUude i hiHoiia , que fe
Tcfeo de Th*l«i MiltHo ,
e qual , >d tempo qge eaxi-
tenipU» t e obfcTvm a*
Allroi , cabio dentro de
bum po<io í cnmo noi eifi-
va Lacrclo ni fua vida ,
Clalio in Jteattf , Vc.
4;^ £jc . . - Itngmm tta-
niet. ) I. h. Ueit diu cia-
mtt I ii civei , /aetarrilt ,
Jaeearritt i e'c. por niali
^ne brade par muito tem-
I ó lá , Cidadio» , foc-
de
ninguém karttk qi
«m tírallo. Haracio cxpri-
tnt« o dito de Homero ,
na.<igiv àuotv , como ob-
ferva Lambiiis. O mermo
Haracio, L.I. Epift. XVII.
ííec femtl inri/tt trívHi
adtalUrt eurat
WraBa crure pjanum 1 licét
illi plurima mantt
Laerima ; ptr JanSum }»'
ratui éitat O/iria ,
Credite , ntn luda i erudf
lt$ I tiUtte elaitium 1
Çttseri perigrinurn , vicl»
nia rauee rtelamat.
Alfunt lem unidament»
Ungam com O ye-bo/uí-
eurritti i. h , Valdi<tf mul-
tam predaBum , fendo no-
me ( cuja fyniaie não def«
approTa Linibino : outroi
porím ajuntão o hngum
com o veibo clemct ; e fe>
gundo cfta ryntaae o ac-
cufatiio abfoluto Unfttm
cRii poíln em lugar do ad<
tetfcio Imgt.
Titlere. ) I. h. AttelUre i
Icvanta-lo pat> fiia do po*
4;o , fte. O tntfnía Horácio,
L.I. Epift. XVII. adSc^e-
am , ». 6r.
Credite ■■ «fii !ada > erndf
Ice tellite .claudum-
4to Curet. ) 1- h, Ãnimum
appellat y attenda , empe*
Qtti /cie i ) Kífete.fe'
dicata. Como fabei
ic (tirai ! He huma Etho-
Eia t pot quanio HoraciO)'
Baitei ,
proferio ifto como fe o
dilTefle a peffoa de alsum
viGnho que alli U acliits
cGoo^k
I» AKTE POÉTICA.
„ Serviri nolit * „ Diciin , Siculique Poctae
ftriftfê pajft , t nSt futira fa« <
€fiâ réfptit» dirtii
fnfcntt't ou antM com
intti titia , como rtBe&e
o doutíflimo Gernei , «Itai
palavTiiiSo ád mefnio Ho*
ncio, conio fc illi «ftivef-
fe pr«fcnt* iquellc confli'
Ao.
Tud>) o mtti por diin-
te he ■ continiit^io def>
te difÈurfo.
FrwlãHt ) I. h. Seltm ff
vtlens I Por Enillase em
lutiT àf Prudetittr j i< !«•
ãnjlrla i De ciTo penfa^o ■
«tc pioDoãto , adrede , ipof*
tidimente- O mefmo Ho*
Mc!» L. [I. Epiil. II. «. il.
Pruiem tmifii vitiafum.
D*itetrit. ) Se dtrpenhi-
n , h pr«cipitiii. Efta li-
^in de ititíerit quadra maii
■efte lugar ao fantido ,
que oprt/ectrit de Bcntlei,
«le Jouiency , de Defpceit
kc. porquanto EnipedoGlea
derp^nhou-fe , precipitou-
fe , lan^uu-r* para baixo
na boqueirão Jo monte Et-
4«) Sieall PatUt, ^c.)
Refeiirci, contarei ■ mor-
te d* Empedoclei Poeta
da Sicília.
Eirpedoclea Poeta , e
Vilofofo de Agrifcnto ria
Sicitia , derpenhou>re , Te.
Kuodo a HlAoría, nai cham*
nat do roonte Etna, para
pcifuadir aoi hotnent qu«
«11« batia ddo airtbatad»
pira a companhia doi Dto-
rei.
Efte Poeta Boreceo quafi
quinhentoi innoi ante* de
Jefu Cbrifto , e trcreveo
bum Poema fobre a Natu*
reii dai courai , ^« rtrnm
natura i affim como Lucre*
efcreve» ea-
I Lati
linoi ; que
:cle.
aiefmo Ea pede lei
■o L I.
Qii*runi Aeraftntiimt tMM
atimis Bmptdtclfi «ft ,
In/uU fmtm Trifntlrit Hf
rarum gtffit in trh ,
iluMiH fitulam eiremm »»•
fniã at^aãitas «tfutr
Itaimm gltutis ajptrgit vU
nu ai ttaáU j
llalime terraram »r»t ãfi*
nitui ti»*,
Cícero , \a \. if Orat. , ".
aif. Bmpeáttlii Piyjkm* f
grigiur» PtiTna ftclt. O
merma Horácio , L. I. Ep>
XII. V. to.
Vil f»ia nattiram matar*
pteunia ne/cit ,
Vil fui cunáa putas Md
Vir tule minera,
Miramar , fi Dtmttritl
ptcat eílt agilUs
Cullafur , dum ptrtgri tfi
ammut fina e§rp»r* w
Qmm t* tantam int*rftê*
titm Vfetniagia Intri
Itil parvi lapiat , V wttBf
juHimia euriã ■
cCoo^k
ARTC POÉTICA. ily
KarAbo intMituni. „ Deui immoiiilii tiibeti
„ Duin cupit Empedoclei , aidontcm frigidui AEt>
aani Aif
„ In-
áa S-cUla • Emptittta *V lewpt fue ie/ef* /er rtpatf
d-' pT hum {"'wHcn immirtal , perdpitiuj* Al /■">£■"
frit nt mtif dai thmmmat i* mfnie Etna, TtnÚf f»i*
SUllai fptnle Jua . ju^at-
ni vtgtritar <'f trrent '
Çuid prtmel t^feu^am lu-
nat , ^aii prtftrBt f-
. Çfíii vtlit at p9(Rt rtrum
tttteardia dijeci i
Smftdtelts , an SlertlnU
am dtlirti acameit.
4S4 Dius iaimtrlalis, ^e.)
Empedoclrt , encheo-Te do
gnnde defejo de (Iqtí* ,
« pot ifTo p[ectpitou're no
Etm , m Bin que oi homeni
fe perfuidiflem , dc que
elle far> tiinrponido pi-
it o Cea, «omo huna Di-
vindade.
Itle FITofofo eftafceleceo
como piincipio dii coufi* >
o fafo , o tr, ■ *%a» , a
ti*i « concórdia ,' com
que eltei fe unem 1 e o
choque , com que Te dilTi-
5 ia. Arilloielei o repie-
endeo pTincipalmenie no
L. I , e no L. VI. Ut Frin-
tipiit.
4ã{ AtienUm frigidas. )
Horácio fcrre-re de huma
belliffin» Antiihelii , para
vtuir, e conTencer o incf-
declel peii . como obferv*
o antigo Ercoliador , álxi*
fat ot tngenho) trio etnia-
raijaiss ptr eaufa ii fanfU*
frio ae pi iai intranhat •
EmpídeeUt enim âíciial !*■
ftnia frigida cir.ca praectr»
dia Jangttint impediri, O
qual IJogma , ou Doutrínt
também exprimiu Virgílio,
L. II. Gítrgifen , ». «li*
Siit . hai nt pijpm nalurM
eecidtre purUi ,
Frlgídus «iftitt: it tire»
pratetrdia fanguit,
Diogcnei Liercio , L.VIIf.
XIY. rtfere ai diverfai
npiniõei Tobre > morte de
Eirpcdoclet , e «té ifta
mefina tibuti , ou nartaçúi.
Mil Timeo lefutando ffia
opinião tlii, que Fmpcdo-
ciei morrEra no Pelopon*
nefo. Confira-fe Menajfe ena
ai Notit ■ cfle lugar de
Smgtnrl Liercio. ,
Horácio moHra pela HIC
tocia, ou Fabula de Fnpe-
doclei quão penifera , «
petnicíora lie t «aceUifa,
e immodeiada fede, t aai,
bi^ío da gloiia 1 « bom
Frigidm.) I, b, Ytf«r»i
cGoo^k
«IS ARTE POÉTICA.
„ Infiluit. lit jui , licHtque perire PMtii :
a, Invitum qui fetvat , idem facit occideati :
H PtíUi a áirtiti , e pirmillã-ft-lhti t mtrrãt ttm* ^
* faanif ttm Ihei paricer -. Afutlli fme /atva hsm htmetn
unira fitú vt«"it , faj. o m*fma , tfm» Je lhe tirtffa
fteUiaif dtfifirido , louco,
. tonto , fem iuizo ; ou Seitnt
O* fraitm , ntn aejlaans Irã \
Mrâ nu afftãiít *
í feio, dclib
xeiminid* i reToluti
determínadimance i não tU
tando Inflimmido emin,
«nfermo de metiincoli*.
AEtaam.) O Ein* , hoje
Mía-Giitl I he buni« inoB-
tanha di Sicilii que vo>
init* cfaammii > e iritmeC'
{* com ímpeto pedrai,
4t6 Infilait. ) Se «Tremef.
I«u , Te darpeabou j ou pa>
T« conre^Hii a fam* de
Difindide I como dilTe tf-
■ peii
Porím irreneflidii pira
fora pelo lago , e fogão
do monte Etna , juntamen-
d« t
chincl
que e
gem alsuni Te defcubrlti
<i encano e fraude diquel*
le Filorofo.
4if Sit jtti liceal^ut,<eíe.)
Elli iBhamana afperei* he
femelhinte iqurlla , que
lemoi naquellc Ediíta dot
Spírtinoi , fegundo lefere
£liaiio , L. U. V, a., G.XV,
fiOml)! , Litíãt Clatominiii
hidtetater Jt gtrtre \ Per*
ta-re
Cl.i
indecotof4>
conduiiie
467 Invilam ^mi fervml. )
O mermo Horácio L. t. E>
pift XX. ai Litrum /«Mt ,
r Uhret.
liem faeit tettdenti. ) T.
^. Eamiem rem facit , •/•
fH< ecelitns , ou is fui
hune eceliit ; Faz a mef'
ma CO ufa , como fe fora o
aqutlle
tRt hnt
. Hel<
leniTmoi NoLcfe que
Grés» i itUTOí , idem .
Gonftrae-fe com ditivo na
Língua Giega. Da luerma
locu<;ão uTou Luciecio t L-
ri. De Primit Ctrferiius.
Qtti pelerant igiturrerum
primtráia Hei ,
Et Itti vllare via* , ani*
melia luumfint ,
Alfue onimaHiu' fiut mer-
teliíuí una , eaitm^u i
O rnsfino no L. lil.
.... ilttsrum UMM Utme'
cGoo^k
ARTE POÉTICA. 1S9
„ Nec lêmtl hsc f«cit ; iwc , fi rctriâtit erit , java
„ Fiet homo , & ponci FamofM nwri» imorcm.
.. Nec
r vfV« t AVffi Ite a primtira vtt_ fut tfi» ttmim etklê
■m tal itfalin» ; ntm , ãinit fuanit t rêtlrgfftm át /tiittf
V» , « àejtfilria ia iijtfi ■
O mefitio no L. IV.
.... JV/mp' eadtm facU ,
B* fcimus fattrt tmnia
Confím-re rohre cita l.ocu-
cão , «it Sintaxe Pedio Vi>
aotio , L. X. Var. LiS. C.
XXI r.
4tl tit€ Jenul ètefieit- )
I. h. Nem hum* fó vet f«
derpeohou , ou Tt precipi-
tou no BoqneirSo do mon-
te Et ti*.
Ntc /am fiet kamt, ) I. h.
Atimal ratitnaUf Nem \i
itiRÍi toinirá 3 fcr hum mi-
mal dotado de nzáo i ji
maia fabio > Tegundo dii •
Definiijío do hamem ; re-
dundo obfcr*! laiáo de
Norei , ou como ouirot in-
teiprctio > Alan raogii irit
ratttnit eimpet • infaniit
ftmper ; Nunctt maíi piiti*
CÍpaii da ttiia t enlouque-
cetá fempte. Poíi que nun-
» dtiKará da querer fei
Mputado tinmorlal; julgan-
do , por caufa de -fui lou-
cura , e Tobtiba , tudo quan-
to he bumino alheio de
íi , e indigno de (i mermo.
Fitt hema. ) 1. b. NíC /a-
ntit trit. Ella ftare cotref-
ponde á primeira ,
Dtut iimmtrtalit hattrl
dum emfit.
I Je fmtfT UUhrt , * affa'
O que elU doído i ni« he
homem -, • afta ha a intel-
lifcncia daquella lugar de
CicrtQ , L. II. Epift aUl,
tratr. Stá fupnt vtntrit ,
virufi It putatí , fiSailuf-
lii Emptdiclta legerit i jt«>
minem nan futalt ■ i. h. pa-
lienlem , 9" fartem te pala'
*» 1 / Ugerij I /eá parhm i«-
tilligtntem , 9' paríim fa-
nam , V prapemtitum inhu-
manam. Tal he a iotelli-
gencia de I.aitibin<i.
4(9 Fame/ae martis , B**.)
O defelo d* huma itiixla
que fi^a (eu nome cela*
bre , affamado.
Ati antigamente o fui-
cidio era huma coufa in*
Tegundo diz Arilto*
tele
efe te
■nào
: KÍC<
e Ptan-
ha , c
cifco Luifino,
ConAra-re o grande PlAtúo
lefeiindo e que Socratea
cm outio tempo diffe ef.
tando pata moiier. Hfla he
a laxáo , porque otHomí»
cidii de ii pToptioi Tedei-
zaráo iDrepultoi , i. h. por
Séneca , íit Canlr.^verfih.
Conrulte-fe o eradiíiflimo
Gutheiio , de lure Muniam.
Adfirta-re que Gelner be
de parecei que o adjeâi*
cGoo^k
190 ARTE P O E TtC A.
M Nec Tatii ippiKt, cur verfui * fiâttet . utrum 470
., filiaxcrit fn pUrioi cineret , ta ttíHe bi<len(«l
,. K--
Htúã» etm a fea nttrtt. Nem «« ttrU hm ft (ait , i.ar
fHê rnfio tenuu a mania àt f^v' »"■/** = /• ** ""
tajllge it Ur frefanai» aã tmtf* i* Jta pai t «b de
TO famtfae nefte lugar t«m linda depoíi ilt monoa ;
humi U^aificiqío media 1 poit qu* a contrario ei
poi quanto alie homem o niaíã nefando crime- Pai<
doido peciende que Te fil> fio • Sat. | v, ii|
!• da fuá morte i ou (le1> Pi» t duti tnguti 1 paert.
I depoii de Tua tnorle. Jactt e(i Ittut ,
Alcuni luJeão devci-fe MtjUt . iifeti» , . .
t fermtfat em lugit da Nole-fe que oianl'goici
famtjat. tumavio p ntir dnu< dra-
4;o Citr vtrfttt faâitât ) g5c< , que indicavíu fet
Foi que crime, ou milda- conracrado o lus^t (ind*
de pacelle cummettidi te- eftiiío pintadoi. O Poeu
nha incorrido na inJíenm- cxpiime-fa por illuiío e
^io doi Deorei para devei com hum f-il Tit^rico. Con>
fef punido com a pena de fira-f; CafauHono.
fe macerar fazendo máoi ^71 An tri/tt Udtntal nta-
JctÍM aliftttd perpitrúvcril nou o tujai ferido do t ^io f
'frcftcr futd punirideUat, J^ijit \ Diio p«r 1» lo.
<fft. como diz o aa^igoEf- nin. I. li. Cai» magna rcve-
coliidoí , como obfetva T»ntia iradandum 9^ htrríi—
Cruquio. dum 1 Que fe dc«c tiaiar
Faâitít. ) Outroi lem , com {land* leverencía ■ «
àiãittl. horrfndo.
471 VtrKm mlnxtrit tn Bidenlal. ) Como dí* o
pttrht cimrti. ) Se por intif» Efcoliader : eião ai
iientuia profjnade ti cln- leliqutai dpi laini , at quie*
zat de Tea* paii. Bri paia 01 Pontilicei eniarravãa
hum ;iaviftimo crime nia com hum Saciificio, PoC
lefpeiiar ai ciniit pater* quinto immaiidii dual
nit. Niilo Se commettião ovelhiii ni Arufpivet , 0«
doui deliAoi I que erãa vio- Siceri]o'et piocur.iTã.i tiet
I»r a fincidaje do lugir, prndigíi» ,. e aipiarío o
a* quil fe deve religioro mcrmo liigir , canT-gr^do
Tcrpeito í e falIiT 1 pieda* hum ariar no lugii oude
.de que todoí nói devemoi tinhi eahido orai», o ^lUal
• nolToi paii, aeiMudo-ot por ilTa h cbanava BíJsb:
cGoo^k
ARTE ÍOETICA. 191
„ Moverlt inceflut : certè furít 1 ic , veUit utTui
t, Objeâoi civeae «iluít fi frangcra clachtos ,
„ Indoâum doãumque fugit recitator tcerbui :
„ Quem vtc6 ■tiipuic , tenet , occíditque legendo , 47{
ttr tam impUéii* fmertUg* vUlaiê s lufar ftrii* é»
rmit. Mas t fat nt vtriaãe ctttfia , bt qnt tile tjiá furit'
J* , * f H' Jtiutlhantt at arft , f ar procrra ft pSJt armhtar
at grad i pêfiat na tita da gaiela , recilaier imptrlunt , ã ■
ieihi-mant fo^fatir » Jatit ', t « ientranu ■■ áqatll*
ptrim f(" fSit agarrar , nunca « larga , t liaii-Iht Ituâ
1*1 I poit que A'\t Peno; i* Ut ttt , i* Briunnirh
Siienta! Hcttaut Itmplum fnitu/darK Daemtnum at Ha-
faaédam , ^aed ia ta hdtn- ra»"! injulh Conliti-fe o
titat h>fiiii fatrificartlUT . meftno Pluiarcho no lu^ir
E» cftt o fepulcio Aa citado, p 416 , D.
Numíni Te por «tniura a 47I Inttfi*t. } !■ h. Iffl*
fe.ida «-quíilt do riio f« piut , impura! t ímpio • im*
tinha pda mattt de al^um puio. Chaaia*a>ra Caflat ,
G«nio I e ot Antigo) te> caRo tudo o que «ra /an-
piitavio todot «I Mtico- âat , pius t ttinãn , pio. O
toa como Deofca 1 e An> meímo Poeta, L III. Ode
joa de Júpiter i o que a II, «. fç.
cada paiflb fe pôde Kr em Saepi Viefpittr
e« Poetat 1 como noi cn- Ktgitãut inttfit aidit im
fina Baxter 1 porím o que tagrum.
ede erudito Filólogo , oáo
lulgarmente inCruido na Ctrli furit. ) Sei» qo"
Antiguidade , noi dii a>jui for a cauTa , ou o oioti'
da morte dai Genioa an- "o, de certo eonfta o ef.
aunciada peloa raioi , não feito,
ke muito Tabido , e conlie- 47) Oi/eOas elalkru.) Km
eido doi litentorca media- Gie^O *>,ii!f(X, , Jepimeitla,
namente applicadoiao pio- eaneilltê , iticti ftrrtêt t
fnado elludo de lio *alloi ai gradea , at ctncefla) d>
coDheaimeotoi , aliii Tairoi f*rro , ai feriataj , que fa
«m feui principioi. Ceita- oppõcm á fua fuK'di. Piau*
mente Sixter , como ob- to , in Miiit. Glari»/». Nam
frtva GeTner, apiendeo e ctrti ntfa* /tlariutn apad
cjclrahio iíta án que refe- nu tft, ntfut hortat uHuê,
re Plutarcbo I>t Orac. d*f, nt^ut finifir* . nifi dathrata.
p. 4iq. E dl certus Vhas 474 Fugat. ) Com o fcii
Briuaiúcat dt Gtiutt , f faftio , • aboticcimcato | •
cGoo^k
19» ARTE POÉTICA.
», Non miffuta cutem , nifi pleu eiuotii , hírudfl. ,.
I pí!U
mata, ctmii a faitguis&^a , que nanta largarê
Jim f«« primtirê Je encha itm ii fanga*.
com o m«tlo <li fui pra-
lixa , e impertineai* reci-
tíçá...
RtcUator ectrhai. ) I h.
Htcitattr afax , immifíTi-
ttrit a Dr-Cbmiilar infof)-
portável ■ ttrrWeL i iníom-
paUlvo. Tal foi I-'gu
cíil ,
iiito)
47t QutM verh arrif%lt.)
I. h. Qiitm ie fafa frehtit-
itrit tf ad f* rttiéxtrit t
Aquetie puríni, > quem pód«
mgarrtr , e puUE pira fi
4)uinili> fuKii-
Ofcldil Ugtnia.) Mita-o
leniio-lhe oi íeu* verfot.
Tal he o que á\t a m«f-
mo Horácio , L. I. Sat.illl.
T. II.
Amaras
Pfrreão /ugulê , eaptivm
ut aaãit.
476 M/ plína, cruarh íi«
rvit.) { Bellilliin* fecnethm-
<;a I ptli quíl compir» á Mn-
(uifufi o Poeta defafifadot
c mui prefumido de fi f C
qne caufi lídio ia recitar
*«ut verioi inlitiidot.) Nem
larfão . ou deizão o qu«
«ftá owrind.i repetir leut
vertoi , fenio no Sm , «
depoii de Ihei terem dido
muitot ■ e repetido! louvo*
rei I c t*«> Poetm lí» bem
como * laiiguliu^a , que
depoit de le itFettir á pel'
1« , nao ■ !»{• , lenio dtr
poii de altir bem cheia,
« inchada de lantue.
Do meiRio oodo com-
para Theocritu o Aiu<rr t
■anguiiusi. Pliut. na m
Cotnedii , Epid.
Iam egí mt variam in ft»
raàiatm , atine herum exfâ»
geht /an^uinem , Jenati foi
cclumta tlaenl.
Hiruit, ) A tanguifu^
he liuma eupecie de bi*
cbinha, ou de cobtinhi, qn*
vive n'agui.
Cora belleii dticrefe
Marcial o Poeta anfadonbo,
c impertinente , no L. III,
Eplerartima LXIV.
Cecarrít tiii 0emf fti4Í li"
Qaed foacuoifKt venit,/»'
g0 efi, ar ingeiti
Cirea te , Ligttrine , /ttt-
tadt'
Quii fcit , /tire eapií l wh
mil Ptita e/i •
Stc véldè vitium pericwlt'
Ktn ligrit talulis MaM
raptii ,
Xttt iipf»' fit**i» p*ra/lã
Sait ,
Nte flc feerpltts imprttia
timttitr.
Horado, L 1. EpiH.II. «.|4<
Si nafei /4naí , tm-rts hf
drtpittti.
C(infita-«e no mefina Uvi*
J. Epm.][. V. f^ e a Epift,
XVÍ. ». «■
1;, Goo^k
REGRAS ANALÍTICAS
BXTRAHIDAS
D A
J RT E POÉTICA
o V
EPISTOLA,
D B
Q. HORÁCIO FLACCO
AOS PIS9ES.
D.,
I.
'e/Ji o verf» 1 :^ Ilumino capili , &c. até »;<
1) Serpentei avibui , S:c,
O que houvrr de tCctevtt , ou compor algumt
Obti , excOgitará iodo o irgumento , depois d« «•
Cogitida , e inventado o dilporJ ; t diCpoRo oBr-
naii de modo , que nelle nada faaja ferawlhance ».
hum monllro i ou em fi mefino Tcpugnint* i mai
t^dai as coufas kjio a fi femelhantei , e entic fi qua»
diem , e íe ajulleni.
Logo em primeiro lugar ^áo necelTaiias três cou<
f» : I. A Excogítaçáo , ou Invenção de toda a Mate*
lii. II. A ajudada ecouamía , ou dirpoiiçio : porém
aicoufai que fe houverem de narrar em hum Po«ma ,
tem huma coltocação differente daquella , que fe obíerv»
na Hiftoria. III. O ornato da maieiia dcpoii de díf-
polla ( no que attenda-je i elegância , e ao decoro,
OBSERVA qXo.
Efte preceito tt obrervari umbem aa Oratória ,
f «ffl atalfucc mitn Comfo<i<ií9 láttiruia i « •■« "*%
cGoo^k
t94 REGRAS
mefnnt Artei , Cor
fe átit lefpeiur,
II.
VtfJf e vtrfr 14 =: Inceptit gravibui , &c, útiw
vtrf» n Drniquc lit (jtiod vis , &c.
Não devem log* o) quc priDctpiitSo hum argu-
mento f;rave , ou que protnetlâráo fallar com gravi-
dade , ingerir com impertineiKJa am feii aflunipto
coufas de pouca monta, eu algtiin tanto dcleícaieii ,
jtofto qua dplendidai , e que para ellag nos leve , ••
^ue paicce , a mefina natureza ; por quanto he ne*
ccITatío que qualquer argumento Ta)] ao ineno) nm-
pjei 1 e^uiiiformet i. h. ttnha limplicidade , e unitta-
tle. Kaião , parque fc deve prevenir a oíTentação, e
jaâancia de engenlio no que for menos apio , e con-
forme , como Horácio iiot adverte , e tuArúe cen
«Ac {MopiiiíTuiio exemplo.
111.
P«/Vr * vtrf» 14 =r Máxima pars vatiim , &c. MÍ
«• vtrf» )« zzSpíflandum nigris oculi» , &c.
Faremos a tranliçáo para outra mataria , de mo*
io que a nofTa Compofição não fc aflemcihe a hum
monftro 1 e a hum portento prodigiofo. Demais dillo
nio cvitaremoi hum defeito de maneira que incort*'
mel em outro maior, ou ao menot igual : mas ten-
do n6) emprehendido bum argumanto propvrcionado
is forças de nofTo engeniio , • faber ■ o tratareinoi
da modo , qua o fim corierpoiídt ao Teu principio ,
V maia. Aquellcj porém que cnllnSo couTai totalmen-
te diverfas , muito farijo , fe houveíTe unidade em
todo o corpo da obta, ainda quando feui meinbtoa
Joffem divciíoij mu não lapujiuntcf.
cGoot^lt^
A N A L Y T I C A S. S91
IV.
D fJe e virft t^ r^ Sumita materiam veHcit > &&
até ãa verft 46 = Hoc >met , hoc rpernat , &c.
Como poii nói nSa podemos emprehender obti
■Iguma feliimerue , icjual repugne ■ nofTi Índole na-
tural , como fe dii I invitâ Mlntrfà; \op> devemoi
coDruitar nofTas forçai , t enião provaremos que á
proporção dcRas toiriimoa humi matéria , quando
tratarmoa noITo alTumpto »5o fó com elegância , mat
também com liuma ordem dectnte , c accommodada.
A ordem poii decante no Potma requer pela maior
parte que fe comece a narta^So , ou pelo meio da
matéria , ou depois do meio , « depois traier , • re-
petir com decência as coufai , e círcunfiaociai qu«
fe tiverem preterido.
OBSBRVAqXo.
E<le Preceito vemoi obrer^ado , e Feliamenta
defempenhailo no* maii fiibliniei Paemai > como aallia*
4a de Homero , e na Eneida de Vírsilio.
D<y</< • wrf» 4t r= In veibii rttam tenuti , &CJ
mtí a» vtrf» 71 =Z Quem penes atbhrium , Stc.
Em formar , e compor vocábulos fejamos parcos ,
c acautelados; poderemos pois com ai palavras tri*
viaes , e do ufo vulgar merecer o c«nceito , « a gra-
ça de Dovai ; Te ai copularmos , e unirmos com ar-
te • fiigacidada ; f, h. fe as ajuntarmos por meio do
huma certa tranilaçSo , ou conflrucçlo nio vulgar.
Sendo porím neceíTario dar , e attríbuir bum voca~
bu)o noro ím eoufai principalmente novai , e de frel^
CO inventadas ; nits lho attiibuiremos com modera^
ção , com prudência, i. h. pedida de antemão a ve.
n» e licença j ; oiim que traga fua dciivajáo de ori-
K ii fciit
cGoo^k
t9i REGRAS
{em Grega. Nem tão pouco noi lie prahibido fermat
com decência oi vocabuloi ; quiniío a mcrma naiure-
ji indica , e moflra a ínnovação das coulat ; a <\ui\
fe pcTinitte , e tolera unio nat palavtai , como ms
demais coufas naturaei , e humanai, i. li. artificia»,
forem devemoi cmpenhar-nc» com todo o ermeio
em ufar muito principalmente daqueltax palavras , e vo>
cabuloi , que fe achSo comprovado! pelo aâual coDu-
me , e ufn dos varões doutot , que >So os Juiies com-
petentes nella natería.
VJ.
Zh/Jtf ver/ã 7) = Res geftae regumque , &c, ali
«• vtrfo 74:^ Quo fcribi , 8tc.
As ^loriofat acções dotberóet, «Ínclitas proeiai
iot Ptincipet , • varões efcUrecidos e alTignalados re-
querem , fe defcrevSo einverfo heróico, do quat ufí.
tio Hoineio na Tua Iliada , e Virgílio na fua Eneida.
VI!.
Difàt • verf* 75 ^ Vetfibui iinpatiter junAis , fkc,
mU o» fierfa 7S t= Grammatici certant , Scc.
Os argumentos trifles , e lamentáveis , comoepi-
tatioi , e 01 triftes queixumes dos amaniei , convém
^'veifo ekgiaco 1 cUío author h« incerto,
VIII.
D(/i/( » vtrfa 79 ^ Archilochtiin próprio rabiei «
8cc. ati aê ver/>=z Vincentem Rrepitus , &c.
O) convicios acre* , as affiontas , e maledicência* .
de que Archilflcho ufou contra Lycambei , competem
«o verfo Jambico ; p»r£in os Autbores Cómicos , •
Trágicos o adoptiráo por caufa deliia commcdidãd*.
cGoo^k
A N AL y Tl CAS. /«
IX.
J>efái o vtrf» S) = Mufa dcdit èShm , jcc. ali
m» verfa 8; =^ Et juvenum cutas , &c.
Aoi vriroi Lyrícos , e it Odct , ou aot Cinti"
«01 , e aoi Hymnòt convém os louvores doi Deoras ,
dos H«róes vencedores , e dos Athletas , e dos Gival-
los que corríío lat os Joíos Olympicos ^ e até ot
ianoccnCes amotes juvsnis , c o* feftiai.
Vcfát » vtrfa S6 1= Dercriptat fervars vicet , &e,
até o* vtrf» III :^Si dicentis eruiit , &c.
Como nenhum que for iraperilo da Aite Por-
lica , pela qual fomos enUnadoí a guardar ai obriga-
ções civis e da fociedade , (jue nos prefcrevérão nof*
íhi maiores , e a obíervar os juHos , e competentei
ornatos dai obras , pôde ufurpar para H com a ap-
provaçáo dos doutos o nome de Poeta , esfcrçar-noi-
homos , em accommodar , attendidns os varioi oSicioij
e caraàetís próprios do lio me m , a qualidade dos ver<
fos a matéria que fe derctevc , nSo tratando em tra--
gico coihurno hum afTumpto Cómico , nem cm Có-
mico Tocco o argumento Trágico. Com tudo , atten-
<lendo-re ao génio , e cataâer do Interlocutor a Tra-
gedia algumas vezes delce da rublimiilade que lhe he pró-
pria } e outras vezes a Comedia pela itiefma raião fe
eleva á ruhliinidade caraãerillica da Tragedia. E por
ilTo devem-fc conliderar a Tnituna , e génio dos íujeí-
toi que falião : • liavti>do-fe refpeito a ilto , efcre-'
veremos Poemas não fomente bellos , i. h, petfeitot
c completos ; mas também doces , i. h. deleitáveis ,
e auviados pelos fcus ornatos: Porquanto, como at
palavras , slo ot figoaes • figuras , que reptefentão
os penfamentos de noffa alma ; tal deverá ler a lin-
guagem , c o femblani* de quem falia , qual he ve-
fofimil quo reja o Teu iniino.
XI.
cGoo^k
I9> REGRAS
0£I.
T>tfJt » verf» il>:=: Si dicentit erunt , &c. mti
t» verft 134 =Z Perfidui Ixion , &c.
Logo d^fempenhe-re , e guarde-fe com todo o
cuidado o decoro d» i>cfroas conrorme a fítuação ,
«II fortuna , ■ idade • e ■ prgtiai d* cada hum. Quan-
do porím defcrevermoi u vidai doi Aijeiíot , h slo
coiihecidoí . devemoi feguir a faina ; e dSo noi af-
fafTat do que prercrevfião nofTot maiorci : porém fo
áo contrario forem novas as pcfToas , e qu« as figu-
Kmbi tm nofTas ficçées ao aoQo arbítrio e faiitalia i
nós ai deverem»] fingir taas , que em nada fe dcl^
niatáo ( « contradizáo.
XII.
Deflt » vtrf» ii; = Si quid inexpertum fcenae ,
ê(c. alé »» verfi !{> = Primo m médium, media
at, 8cc.
Aquelle Poeta , que quizer fegundo ■ lua fanta-
ÍM finjir buma Perfona^em nova , i. h, não decanta*
da primeiro por outro al;;um Poeta , a deverá fingir
unirorme a íi , e em tudo feinelhanle , e proporcio-
nada. Porém como lie coufa difficit , e aidua tomar
de fua invençio , e fiicr propriamente feu iitim argu-
mento novo ainda nSo emprehendido por outros Efcri-
ptorM , e por ilTo commum e franco ; f«tà mais acerta-
fht trasladar , e traduzir a> invenções dos outros , que
• Efcritar então Tara como de Tua própria invenção ,
Te nio guardar abfolutamente t mefma contextura
d« argumento i mas dííTer muiiai coufas por outro
modo , e por díverfa fórma. Por quanto aquelle , que
pertender traduzir «tguns efcritoi e campoiiçdei , ain-
da com fidelidade , nlo as trasladará palavra por p^
lavra; ma* fim o penfamento, c o fentida por outro
t};uil penfamenia e fentido ; poii que nem todas m
expicfi5ci fe conformáo do mefmo modo ■ divcHai
lia*
cGoo^k
A M A L T T I C A S. i»
liigim : Mii iMm fará hum exordi* pompofo , in-
chado , • arrogante , por quanto deve crcfccr , • ■!!•
ginentai-fe gradualmente o eflilo do Erctitor , bem
como a voi de quem falia. Nem ■ nartaçio fe irá
bufcar de muito maii alta principio ■ c de muito mais
longe do quem convfm , e he raiáo ; mai enca^
mínliando-fe aprelTadainente para o leu fim palTari era
filencio muitai coulal , como íibidas , com tanto que
fejio patcntei e vulgaiec , i, h. Tabidas de qualquer ,
e deixará por dizei muit» coufas , que fegundo a faiw
talla , e imaginação fe deverião accrefcenEar , fe o E&
criptor reflíâif que aa nSo pódc diaer com boa gra-
ça , e de hum modo pomporo. Nu (-.i-çõai pstcm gu-
atdar-fe-ha a verireraelliança : • em todai aflai belleiat,
e fubiime) virtudei Poetici) , d« comHium conlêolbf
Homero excedeo a todot oi mata Poetai.
OBSBMVAqXo.
Era ■* Kotit ao lugat do veifo if} qne dís < S
JVirr virium vtr>» , tfc. deixo advertido que Horacto
not enfína que o Imitador nio deveri triduaii t le*
tra o* lujitei dai ou tio t Poeta) , e Erciiptoict , aquém
imiti , como Je«e faict o Tiiduâoi 6el , que nun=a
deteri iH^iHir-fe d* Exemptar , que copfa trailadan-
do-u pira (ivtro Idíomi ) parque nelle cafo o Imer*
piete hc qual o Pintor, que efti obiigido a «xptip
tnrr coro u pincel, quanta lhe fm palli*el bem ao na-
tural, e fegunJo todai ai fuai ptoporqõet ,_ e aptlta*
dei o obieíln , que intenta icprefentaii abaixo era a«
Illuaia^Õea dilucidarei maii ella doutrina, e pieccito.
XUL
Dtfie é vtrft Ifl ^ Tu , quíd ep , & popnluf :
&c. ali a» virja 17»=^ Semper in adjunâis , 6(c.
Paia que poii poiTamot agradar a (odoí , dev«-ft
obfervar o decoro corre fpondente a cada idade , do
maneira que inttoduiindo-re hum menino , feja iivcli-
nado Ml bidacoí , • ao> josoi j fácil «n fa enfadar «
promp-
cGoo^k
«00 REGRAS
|>roinptO em Ct derenfadir , e nas demaii coufat inconl^
ttntt c mudável, O mancebo porém pugibaiba , logo que
fahio d> companhia das críançai . e ellá livre já da Tu*
Miçio do pedagogo , ou do aio , folga de ter catai-
loi : e cSei de caça , e tem ptaier noi jogoi cam-
pedrei ; e£Eemma-fe ; e lotiia-fe flexível : porta-fe com
•rpereia a refpeito dos que o advertem , e lhe dão
bons confelhoi : he de génio aveflb , e inimigo di frif
^alidade : propenfo a fec pródigo , c defpefdicado : ma-
gnânimo : • appetitofo de muitai courai , aa quac« toda-
via logo abandona , c defpreia : PoTcm á mocidade Í6
quadtáo pifTatempot amororos , divertimcntoi , e cck
meninas com oi da fua igualha. Mai e(]e mefino
moço , quando chega á idadr viril , i. h. de homem ,
pãem o leu elludo em adquirir tiquejat , c ^ran^ear
amigoi : cuida em confeguir o* cargo* honrofoi da
Republica : Mas o velho hf rahugento , e impertinen-
te : propenfo para a avareza , e exceilivo cm louvar,
e engrandecer at coufai que fei em Tua mocidade :
• ido tudo Horácio noi defcreve no feu texto CQiH
toda a peifeiçio , e bem acabadameme,
XIV.
DefJe 0verfê 179=: Aut agttuT rei in Tcena , ScC
§U «* v;r/« iSJ= Quodcumque ollendii mihi fie , &c.
Podo que mais nos movio o coraçSo at coiifas,
que vemos , do que as que ouvimos ; todavia nem lu-
do (e exporá a viHa . e olhos dos efpeúidores : co-
mo são , por exemplo , ' ai conras de Ti mcfinai ob-
fcanas para Tc verem ; ou as monflruorai ; nu as de-
malladamence triviaei ; mas depois d* fuccedida* no
interior da Icena fc euunciaráÕ difcretamAnte,
XV.
■ 0«/.^« # vtrfé iÍ9=: Neve mínor, neu Cit , &c.
êté M vtrf» aai = Vt icdcat mifttii , Stc
cGoot^lt^
ANALTTICAS. »of
À Cotn«dia ptec iram ente conftará de cinco a£loi,'
nem em hum» fceni lè inirotluiiríÔ unis de quatro
intcHocutoret , e tiinbem o quarto interlocutor Tall*
ririi vezei, Porím em nenhuma Fabula , ou Hiftoria
fe invoque Dcos , ou Deora , nem fe diga que inter-
vier» o feu poder , e »u»Uio , quando i acçSo fe po-
der executir peias forcai humana». Na* Tragediai poii
o Coro defempenharáo cataâer. e dever fegundo fe
lhe piefcnve no Texto.
xvr.
TStfdt » vtrft Joa = Tíbia non , ul nunc oiiehil-
co , &C.. «ti aú verf» 219 = So(tÍlegis non difere-
fuit , &c.
AÍIlm como 01 appiratos , e decoriçóei theatraes in.
Cenfivelincnte reccbéiáo adiantamento , do mefino mo-
do fc augaientou em os Põem» o peio tanto du
palt*raj, como das fentenças,
OBSERVAÇXO.
O Poeta no* adverte que pelo progrero do tem-
po fe fia «rio muita) mudtn<;«i 1 e alteraqõei ; e oap-
pro«a com o luxo, e pomporaf deeoraqóe» do thea»
tn , tnaftnndo como ette fe auEmentou , para haver
de diaer por additamento alguma* coufai fobre o pro-
greflo , e o dee6to dai Fabulai.
xvn.
Jiefil* o vtrjB jao — Carmine quí trágico , ítc.
élé «a vtrja 2); ^ Intererit Satyris , &e.
Por iffo o* Poeta) Trágicos , ao» qiiaei fe dava
cm premio bum bode Tragai , para deterem com ga-
lanteios , e griçts urbanas o povo dado aos pafTatem-
poi , inttodutitSo 09 Satyro) , donde veio a origem dai
SatyrUf ou Fatçai , naiquaei entrão pefToa* ridtculat.
A cujo itçòui compete , que 01 Pcofet . 01 Hctoei , «,
cGoo^k
•o» KE GR A S
•* Vvtfts díllínâof , e principaet obfamm entre of
aicfmoi giliDteÍM , e jocoliHades fauina locuçio de-
cente , bttm tnie também decente , e próprio di
majeflMle io% rujeitoi , ^ve oi AãtKCi reprcfentão ,
■lánname na> TragcdU* , tf»e não devem perdei feu
decoro , • }>ta*idade , bem que adiniiiio u gT>çi* t *
làccctu , i. h. dichotes : e iAo á exemplo daquelln
mtrantf , qtie nai felUt dum faleuiDei frm enctia
nai dançM , e bailei lioneflos ; idm Cogem , • evitía
«t riltos dercompdlloi , como impróprio* que lá* di
entidade do feu caraâer.
OBSSRVAqXo.
Con(irSo-fè « Kot» m Texto mR* lugar.
xvni.
Dí/Ve • verf* «14 ^^ Non ejo Inomata , & domi-
IMntU, &c. âli a» verfê ajp rz AEquif accipiuM
Animii , Kc.
Via bafte em u Satvras cbrerrar que ot »ocí*
fMilot Ibet fejáo accommodádof , e fem otnato , i. h-
alsuiR unto nifticoí , e menoi cultos , não fi^ura-
dsi , mai que dominem pelo peio du fentencir : de*
ve-f« porím procurar que as palavrai , e ctprcfsóef
quadrem it pclfoas , par quanto a liaguaicin e m«do
de fallir do fervo differe da liaguajeni da criada , «
a do Satyro também he tUverfa da linguagem do ho^
mem polido , e coiteião. Nem poia oi Faunos , e ot
6aiyroi , que lao hun^ DeoAs íilvenres , fallaráó de
modo que pareçfo nafcidos , e familiar) lados pela
trato eni at Cidadci ; nem tão pouco uTarlõ de tn-
tnot tão obfcenoi , que firão , a efcandaliien oa ou-
«idoí dos ctrcunftantet ; ma* em o feti ar^rumcata to-
mado das coufas triviace', e conimnns , i. h. em bu-
nta matéria inventada a capricho obtervor-fe-haf tú
tempero , e tal nexo , ordem , e colloeação das- pa-
lavrai , que pareça na verdade fet lo^fa fácil , mas
« lua imitacAo- íèia coufa difficulMãfiiaia.
l;, GOOt^lt^
A N A L T T I C A S. ao»
OBSKITAqXO.
Ci>nGtIo>f« mtRe lugir jii Nota* , qut Tem loT»»'
XIX.
Dc/dfe • «ir/aaji= Syllabi longa hm\ rubjefta ,
&c êté o* vfjo *i^ z=: Legitiinuinqus fonum digi-
tii , &c.
O rerfo jimbico toma o feu nome do p^ jiin>
to, o <}uat , pofque conHa de huma ryllilji brevc ,
e ouifi toflga , fe tleaominou ptt dlut tf fratcepi «
pc fapjjo c prccipitido , e conHava na fua origvin
fomente de íe\s jambot ; mai foi chaitiado triinciro »
i. h de rrei medidas , porque dois jamboi por ciulit
da Tua ligeireia faziáo huma fó medida ; porím dc>
poii para fer maii grave admittío nai carai imparei o
efpondeo , maa todavia náo deixou a fcgunda , e t
^naiia cafa ; o que certamente Te obrerva rarai vezes
tios trimetroi do Poeta Accío . e do Poeta Eiinio.
Todavia por ede íó pé , ou pollo como convém , ou.
preterido, podcmoi fazer juito, ou 4a diligencia. , ou
<fa negligencia doEfcriptor. Mai nem tadot conhecen»
O artiRcio do verfo , e concedeo-r* ao* Poetai Roma-
nos buma exceflita vénia , e permiti ío- Te- Ihei huma
licença , pela qual todavia o Poeta diligente, • applj*
cado não fe portará com negligencia ; mas examina*
li , e folheará de noite , e dia os exemplares dai
Grego* , nem tomaiá exemplo das facécias , e dicho-
tes de Flauto , OU de oiitrn Poeta Latino ; porque es.
doutos M teputio menoi diligentes. ( Ifto eutende-fg
em quanto í primeira lição , e conllrucçlo , porém
em quanto i fegunda entende- fe do feguinia modo.}G
pofto quBqua]qtter,nií(i feja hábil pid'a reconhecer quaa»
íejlo oi Poemai , • verfos afpeios , e Tem harmonia *
i. h. qiK nSo tem at medidas , m fíi» juítos , e nem-
por ílTo os refute; e podo que aoj, Poetas Ramanoa-,
ft tenha peinittido litiina licença Tem limitei ^ cona
cGoo^k
904 REGRAS
tudo nSo k fegue qite podemoi vaguear livremcRte ;
nem noi conrím que nos proponhamos para imícu
9> Romanoi , mat fim oi Gregoi,
OBSEBVAgXo.
Para fe perceber toda ■ forqi defti Analfre be
^Tecifo recorrer ii N«tM , que pui ao Texto cm ot
veifai aetm* apomadoi.
XX.
DtfJe • ««■/• «7S = Ignotirm Tragkae gemii,
ÍCc. alé ao vtrfs 194=: Praefeaum decici oon . Sc.
Tudo quanto nelle) verfos dii Horácio tem por
fim o lecomineiidar o grande cuidado , e diligencia
que os Authorcs devem empcegar em corrigir , e
caftigar exaâamenie ai luoi obrai primeiro que ft
publiquem , e dem á lui.
XXI.
Dí/i/e « wer/i 195 ^=^ logenium mirara , &c. ãti
m» verfa {ja rr PoITe linenda cedro, &c.
Pofto que Demócrito julgou que o bom Poeti
nafce ; e qot fe faz maii depreíTa por hum belloea-
gcoho , e cifro, do que pela arte e erudiçúo ; toda-
via nSo fe deve omittir a diligencia para fe adquirir a
eiudíçio, e fciencia dai tagras , e preceitoi da Poé-
tica % por quanto ai material qu« fe deveráõ efcre-
ver , hão de fe extrahii dos Livroi Filofoficos ; e ai
varias obrigações, i, h. os officios do homem defere*
▼So-fe ein conformidade dai regrai da Moral , ou
Ethica ; adquirida! pois com fundamento cftas iioçÒes
H palavras de fí mefmas , nan iavita , fe feguiril5
»0 argumenta depois de excogitado. Pata confeguii-
tnos poii efte fim dereremoi admirar, e imitar antes'
os Gregos , que fó amavão a gloria, e o verdadeiro
louvor , do que os Latinos ambiciofos de dioheiío 1
c pot jflò avatcnifoi.
0B>
1;, Goo^k
ANALYTICA5. «o»
OBSERVAqXo.
ConlÍTáo-re ■■ Notii an Texto > que vem em oa
auacMt dt» veifoi ipontarioi.
xxir.
Dc/i/e • vtrf* ) n =: Aut prodelTr votunt , 8(c,
úli a» verfa )ti{ ^ Kaec placuit lemel , &c.
A três coiiIm afpirao ot Poetai ; I. Inllruir r<Sm*iv>
te , e tirar fruão di doutrina de feui vetToi. IJ. De*
leilar fomente , e reciaar oi animoi com a nielodio-
fa fuavidade de feui vttfoi : III. Conr*guir , e pòr
em effeito ao mcfmo tempo huma , e outra coufa*
i. h. inftruir e deleitar. Oi t]ue quiíerem Ter uteii ,
enfinando alguma coufa proveitofa ; devem obrervar t
bievidade > e a clareia j i, h, devem falJar com huma
brevidade inteliignrel : os que pertendem deleitar, fe-
)io doces e amenos , e guardem a verifemelhança ;
nem as fuai ficç6e( ccmtradigao a verdade : Oi qu«
potém são igualmente uteii , e agradáveis pela do-
çura de feui verros } conTeguem gloria, e levlo ame*
Tecida palma. Porém fe lia alguns Poefas que nao
podem defempenliar íflo abrolutair.enie ■, com tudo
nem por ilTo deixem de fe fujeitaf i correcçSo , nem
tão pouco ufutpem para fi , i. h., façáo ufo em qual*
quer mediocM Poema daquella licença , que virem fe
cencedeo em Obras maiores , como v. g. a Homero ,
a Virgilio , e aos demais Poetas de jerarquia maii
dillinâa , e Tupetior. Ante* pois cmpTehrnderáõ obffti-
var es preceitos da verdadeira arte , ii> que a deleí*
tavel imitaçãs , c femelhança : de modo que quanto
ínais no interior e bem no feu fundo forem conhe-
cidos , ta,nto mais deleitariú e fsrto efllmadoí , bcAi
como o são também at boas , e escellentcs pinturas.
OBSERVAljXo.
EAa AMlyft melboi fe percebei! , ndeilini^o-te
cGoo^k
•oé REGRAS
Tobte ■ doutrint dn Notii, que «era iniinediitfinei<
te »a Texto ■ coma também íe refleAir fobte «i II*
lullia^ã«t , que r«t>te eíie lagar *«in edl>nt«.
XXII!.
VtfJe • vtrf» %66 =Z O major juvenum , &c. tté
«V verf» 190:^ Quod non edideris , ficc.
Ainda que em as demais coul» pela miíoT par»
Ce louva , e peimitre a mediocridade , t«divia elli
nSa fe tdmitte em 01 Foetat , <» que* , a não fc-
t4m mui rupsricrei * « perfeitiflimoi , não merecem
Jouvor algum ; por quanto aijueUai cóurai , que le
(liiigwn p«ta o praier * não fendo deliL-adifTimat no
feu género , fe rejeitáo , e deípTeiáo , como quando
por exemplo Te apprefentáo aoi que ji ellão fartos
Dl doces meimi uborofos , e groireiros j por ifTo nin-
guém feaflbite a publicar bum Poema, que nSo for
rigarofaniente caftigado e' corrigido; approvado pelo
juiao de bons , « làbioi Cenrores ; e para que nlo
•grade logo de lapents pela fua nativa . e freíca cõr ■
Kcolha-Ti! , « guardeafe fecbadn até piflar o anno no-
no , porque fempre vem a tempo , e he oppotiuna a
emenda dos efciitoi nÍo publicados ; b«m alTim , como
a palavra que, depois de dita , t de pronunciada , ;á
1« nSo pôde racolber.
OBSKRVAtjXo.
Af reflexões dai Noti* lo Texto nefte lacar da*
vetR-fe conferir igiulmenie com it IlluítnqCei , que
v«n tM fim.
XXIV.
DtJJt * vtrf» )9i = Silvellrei hominet , &c. *U
4» verf» 407 n Sit tibi Mufa lyrae , 8(c.
Nem por iflb , attendida a difficuldado , fo abaif
ifone o «xetcicio , e emprego da Poeíia , pois deve*
fe refpeitar a fíia utilidade, • dignidade. Sim a u(i*
lidadc ( potfue « piimeirat mAhidci Iwnwt, eu
gth.
cGoo^k
A N A L T T I C A S. aoj
^rltnetrat leii , e at Cid>d«) recommendaveJi pela Tus
hiBx , forSo «flahdccidai , e fundidai per vhúbi in-
íignei ni eloqurncii , e ippMcadoa ii Hluftt , • con«
lêtvãiáo le fó por adquirir aquella glorU , ^ite ei vCf
fni fazem alcançar, A dignidade petcin , porque Apol<
lo , que lieo o% leiíi oracutoi em verfot hcroicss , «
pnr iffo chamados Pyihioi , fe comprova ter lido »
man perito na Mufica , « pela mernia ratão tã« recoin-
wendsdo peloi Poetai ; e porque também oi louvorea
alTiin dos Deolei , como do> honieni fe cantavão , s
fe cxalçnãe cm Aiblimci hymnat^ « verfui.
XXV.
lytfie • verf» 40S m Natura fieret , &c. «ti at
vtrfv 4}) ^: Derifor vero plui lauditore movetnr.
Ainda que lenlia fido feitio afTái debatida , Ca
para fe efcrevcr , e (è compúr hum Poema divno d«
tnu«OT , concorra mait a Natuteia , i. b. hum exc«U
lente engenlio , e Ituma rica veia natural; ou a Ar-
te , i. h. o efludo , e ■ erudição ; a ctuno , fegundo
(> Teu penfar , Demócrito , o que também alfitma
Quiníltliano , concíde maii efle dom a hum borti
hatural , í. h. ao ellro , c veia P«etka ; todavia ella
dom natural , e ellro, efta veia Poética Tem o eftu-
do , eafcitncia do) precciloi dí Arte, nunca com ef-
fcilo formará hum Poeta completa , c acabado , poif
fó hum tal Poeta fe faz aciedor , e benemérito dot
touvorei : Por tanto afTtm como nos outroi exerci-
ctoi , e difputas 01 que pertendem levar es prémios ^
fe expãem a muitas ttabalhu) ; alTim também o de-
verdó faier 01 Poetai , 01 qrraes não devem levar-fs
do amot próprio ; nem iSo pouco acreditar aos adu-
' ladorcs , e liionjeiroi , principalmente aes que delles
dependem.
XXVI.
. Dí/A • ««•/# 4í4= R«S«* dicuntur , 8cc. *lé m
«(r/«.4fi = O&atbm ia nueis , &c.
AíCm
cGoo^k
•oS KEGRAS ANALTTICASi
Affim como ot Reii-, oi Ptincipei , e prandai
Senltoi«f coflumio dit > totturi de vinho , part qua
e> feus Miniftrot Ihei revelem , c conrefTem o que cd-
les guando nío Um bebido diílimulio , e occultão ;
do iTiermo modo o Poeta vigie, eobferve, qual feja
o Cenfor , que f«ça hum juízo verdideito , « impar-
cial Tobre o» feus verfos ; como foi o illuflrs Quin-
úilio em tempo do noíTo Poeta Horácio. Poiém não
baila com tudo conreguir-fe hum Juii fincero . que
faça *er , e aponte ot defeitoi , hc pncifo con-
defcendei , e eilar pelai fíiat advettcaciat , e coríto^
xxvn.
í DefJt « verft 4U = Vt mala (]uem fcsbiet , 8lc.
ali «» vtrfo 47* C^ Non mifTura cutem , Scc.
Devemos pôr fummo cuidado , em que não per»
fiflamog coin afiinco em noflV opinião Tazendo-nea ia-
cnrrigiveis ; e quando procurarmos com empenho a glo-
■ia , e formos atrai do louvor , não noi façamos então
dignos de defpieio , e ridiculoi ; vicio que bellamen-
te poderemos evitar , fe attendérmos , e dermos ou-
vidos ao parvcer e confelho dos homens fabíos ; re-
fleâtfldo fobre tudo na douliína , que Horácio ttau&
tnittio ncila fcu áureo Opufculo.
11^
I L L U S T R A q E S,
A D D I q E S
JiS NOTAS.
I T±u
l Vm«n» tãplii.") Qiiinâiliano no L. VIIT, d;
III. ufou d«i1e principio cm toni <l« Prove ibio , para
provar ítt vicio DionUruoCo ajuntar em huina oraçSo
O fublime com o raneiro , ii palavras antigas coiQ
« novat , as Poéticas com as vulgares: %.'jm9fiií ,
í. b, CeiBiHHiiia , •ftitque app4Ílatar ^tt»cdam mixta t»
varia raihne tiaguarum aratta \ ut fi ÃttUtt V>tr'^
ta , Itaica , ÃEaVtea ttiam álS» etnfnoiai. Coí fiml-
Ic vitiaia eji ayaá aei , fijiiií Jahlimia bãmillhul ,
veterm nevh , peelica val^aribai mifeiat. Id enim (<)>'
ie ejl mtnjlfam , qu*U Htraliat Íit prima ptrle HM
de Artt PtttUa fiagil :
.Hriniaif» capitl e<rviteni piSor e^aiaam
lungeie Ji velit ,...•....
O" ctetera ex dioerfii oeiuris Jubjitiat,
Atrum. "y I. h, Turpem , fttdam \ torpe * hediondo ,'
f«io , &c. Hotacio por figura ufa de Attr na fignific»-
çlo de JVíWoj , trifiii. E a(;ui na F»|jcd difle , v.4i),
........ Erípere atrit
Litibut implieltam,
£ no L. IV. Od. XI. V. M-
Minu^almr atra»
Cermine coroe.
4 Viefiaat ia pifctm.') Remato em peixe. Tal era â
«Ratua da Nynfa Eurynome , filha do Oceano , •m
Paulànias in Areedicií.
IO Qaidiitel aadenál .... pattfittl. 3 Afliai Ovidio;
J-IIJ. Avtr. £]«£. XI.
.0 f "H
cGootík
sie ILLUSTKAq5E9,
. ''. . .... Fêetmaéa lUtitlU v«t«m.
Plínio L. IX. Epin. XXXni. QuU Ptelae lum ftét>
E I*iui)eapio ne I» II. cmitta Symuiicho : \at Pot-
lafmm, Luciino ni Afltgia i»i Imagfti , diz ; 1«
Jmi ntt vtéri nte ire patlat 0* piUarts ; c no Her-
tnotino : = P»ii4t V PiBtrts liiin.
la SU a»a at olatidii.') O Poeta que Te tffalta
dot modeb» que Iht appfefenu a bella e varia m-
tatei* , dcTande-ro com m aimai di liberdade ; porém
Horácio , tigido ceiílbc , defpcdaça cflai aimu , diteiw
do aíTtifl : Até »g*r» livtrS» ei Patlai grenJt lieta-
f* , mat ctm a cléufula dt aãa jí a^ajlartm dai.vcf-
ligiu dm oétmrttm i Í.fli mermo pceceico tambci» dco
Titiifvio aoi Píntorei no L, VIU. C. V. widc dii :
nSur^ inwg» tji ijai ^aad ijl , fta fotafi efe \ a Pin-
turi iw ) iiua^ein diquelU coufa que «xifle , ou p6de
csiHir. E tal foi o collume do* antigos Píntotei , que lè
«ncoiiavâo i natureza : díc m)i]. Sei naar pioguntuf
SeStriit maif/ira vatiàt , fuim tx rtha* fiaílit imafi-
mti t4rlà*. E dabi ptofegue á dcFJaiiur concTa fciao
Ihqntpi inonlltpi.
1 1 Serptnif a\ithiti gtmiatalur.') Se componh» tiom
certo bifocn» uiim^t (k ave , • de krpciíte com hunr
incrível , e inaudiío , e cílnpenda ^nero de monftro.
14 Magna ptcfe/fíi, ) Affim também fe explicou
ClCRro ao h. h De Oral. Maga» prtfireri,
1 1 PuKpitriHt ■ - - - (HHtnHí. j Elle penraqncntfl ex-
plica SiiTouÍ9 na Epift. a Leontio. Sed petiàt , ut tf-
ricui FÍaccai ia «rfij Pe4licae velamine praeeepit ,
mtultii iiidett^u* furfurtis leearum ccmmanimn pani
mit femtt iatkaatat material iccenUr emleaJit , (Tc.
Emeodão-re por lug^re* coinmtini as digrertãci ,
como poi exemplo at dercripçúe! dos liot , «u áot
montçf , » outroi femelEianiiei ornamentoi do Poe>
ni% T^ hp poii I iJiterpTe[4ção da Servia em a Ek
X. , apontando efíe lugar de Hotaeio , dizenijo que
e* Ktnandos cncamtdot , pamioi purpúreas , liv
dêjerifliéiut ptr in^èxiíín , i. b. f^r Jêgrej^tm. Po-
cGoo^k
E A D D I q 6 E S. 211
réin tn que Rervio chamou ^x&àcíi; , ou dignpenet , ái-
fteítôts , ctian^Oii Ariltoteles íTXtnoí'ia. , e|)jf«<liot, co-
mo no C.\U., e CXVll. do Livro di Pcetici , Thucy-
díd«s difTí ú^o^ài; t^oy, Confi[a.re Xuilio no L. I.
Ep. I. »d Au. , e ai Not» de Matcilio á Sat.l. de Perlio.
lÊ <lavm /«rui «■ ara l'>itaat.'i EnKnda-re paili-
cutarmcnte da felva, corAigrada a Diana Ariciíia , i
qual pieíidia o Rn Ntmtrtnjii , O Rei daí Selvat , ou
NeiroTenre. Os Pfwtai Hoiranoi d« continuo Te occa*
pavão na defcripçáo defta mata , como Ovídio ao L.
III. Fajlir, V. aâ{. a pinta.
Vallii ^ritinae fyluà praniiiCIaf êp*tà
Ejl iociii , tnlufoè rtUigiaitt fatir.
Toda a fiiva , cnino obfervou Strvio tm o L. IK.
Gt»eg. foi confunda a Diana.
Note-fe poréni , cem» obrerv* Tyrnvbo , qus
nSo fó «m Alicia havia iium bofqiie , e huina aia
conTaerada ■ Diana ; mat que toda a brenha , lacuf ,
ainda quando cta dadicada a outros Deoféi , cti taia>
bem confai-rada ■ Diana. Virg. L. III. G. v. }{'•
Sieuhi magoa Itvii «nli^a» Ttbere ^Ktrtãi
lijgtiitrt leiíjat ramtt , aut JictiH nigrmm
llicihaí trikrU fatrã ncinui attahat ui^rà-,
Confirlo t« a* Notaa de Setvío a efíe lugar. Obrervc-
fe taiTiben) o que dii' Juvenal na Sat. II, illiidiíido áa.
ambiciorai defcripçóei , e o que dii Horachi , iti Satyr.I.
17 Et prtptramtit tquae. ) He a Fonte d« i,%9-
ria , que Ovidi» pintt do lugaf aciím citado. Coitfi4
la-fe Juvenal Sat. lU. , e T. Livto , no L. I.
Ftr amêiHti , , , tgrti. ') Pelas amenas catnpÍBas ^ •'
florellas do valle Arictno.
18 Aut finmea R.htaun>. ) EncMtrSo.fe defte ria
TCpetidaj pinturas reiías pelos Poetas que ontavío as
viâorias , * ot tfhinfos , que AuguAo , < Germânico
liaviSo alcançado dos Germanos. Contíra-b Suetoai»
na Vida de AueuClo , C- XXI., e na de Cláudio , C.
I. , e Diãa Caltio , L, LIV. Geegrafo ditando que
am Ictt wivps vira o* Roíuangi peleijac 0« Germa-
1^ ii KÍa,'
cGoo^k
ai» IlrlU ST RAÇÕES,
nia , refere : Et veri jam triamphoi ex é» pleriíqni
»raavire fatriam , Ve. O IRcrmo Hmacio L. I. Sat,-
X V. )6.
Tufeiáoi Mpinai jagmlot ium Mtmneita , áum^ut
Vijfiagit Rhtni liiífum ctpul , katt cga íaá* ,
Q,iiai net ia AEái janent rerlantia , judiceTarpa i
Kec reitant ittrum alijai iltram fptUtnda tbeatru,
Ovidio no L. ni. PoQi. Eleg. IV.
Alter tnlm 4t te , Khtat , triumphai ttdij{.
E mais n'ouiío lufrar.
SquelliJut iiimittat frmãa fiA arandiíu crinew
Rííniw , e-c. .
lS 4al plavim Jeferibitar arcai. ) Ot PoetIS ft-
kiSo igualmente muitai d«rcripçãet fobre o Arct/'
íris , por frt Iiii > menfagein do» Dtok» , c hum»
PerfoiMíem muito frequeDte noi Poemw.
19 Caprtfam. "} Oj Pmiíires coUumavSo nai Pin-
toras de taçadai , e de meio oiiKito , purtrga , pin-
tar cypTeftci i tMi Ião 01 pequeno» iiavioiinhoi coin-
pridoí , ou Traçatas de Apeiles , coiDO lemoí em Pli-
iiio , L. XXXV. C. X. , e no L XVI. C. XXXIII.
ao Scii /imiilare. ) Ouira fenteiiça , em que dis
que Te aíTemethão aos Vmloiei ainda aprendiíeí , e
qiie apeMi pinlSo cetioi ornitoi tofcoí e fem perfei-
çfio , aquelks Poeta* q»e emprebendem efcrever al-
gum grande Poema ; quando todavia «penas podem
ainda explicar as amenaí defcripçoes doi rios , e dw
floreíla» , que «So pHncipios , e enfaio! , prtgj/Miiafi-
ntala , e que pot ífTo «9 não Tabem accnmuiodat em
lugír competente , e com ta« Bitempeflivos oníaioi
deflai defcitpçóes «ffeJtio , e «iciio o Poema. Taf-
be o <pé áiz Perfio , Sat. I. ». 69.
Eeu madi htraei ftafai éftrre vidtmui
Nagari fetitel Gratti , ntc p*ntrt lucum
Arlifieti , ntc rai fatiirum Uniare ; «•(■.
Nefle lugat cenlura PcrGo squellet Poetai , qm em-
prehendem obras f;ravillimat peIo5 feui argumente*
próprios da Epopeia , c demtn diSb lu^iom tfr
fuás
cGoo^k
It ADDiqtíSS. .3IJ
fun forças , quindo edai nem ao menos ferilo fuffi>
cientei pira traiar com dcHteia oi «gumentoi dft
iDcnor circumnancia. Coiifíra-re o que enfina Lubino ,
• Calàuboiío neíle lugar , e o que dií ocfle lugit Tbeor
.doio JHatciJio.
FraSii navlimi. ) Confira & » Nota* ao Texto ,
c como ttmbem Ferfio Sat, I.
ai ^mphtra ettflt iajlilal, ) Parafrafta ella lu{!ar
S. Jeronymo na Epiil, a Leu fobre a educaçio da
filha : Lepfm poeni fum ai aliem mattriain , V tur-
reate rata , dam Yrtemm Jatttt cagila , ampiaram fin-
aeit maaai , tfc. O finto Doutor inverte a o(d«in
de HoTicio , e fai primeiro o púcaro. !>)ilonio ponim
guardou a ordem no L. JX. Epift. XVI. Ne fi epila-
gii mmjiell oput prtfaaum çlaaferimai , fetuuiòm ra*
galas Flaeei , ubi amphera eaepit iaftltmi urtem par-
tiiii €xi{ft vidtalur.
Começafle a efaevar hum magnifico , e inllgns
Poema > e empreliendeíla enornallo , e aiaviallo com
cacelTivai deftfipçóei ; m» ignoro como fuccumbífle
por fada de forçai proporcionada) a tamaiilta emprc-
aa ; e ha;cndo tu entrado atn Inima obra grande ,
a viefle a arrematar em hum opuículo ; poii tendo ta
começado a fotmar huma talha noa fiíeflei hum put
catinlio,
O vir a terminar ■ cantata em hum pucarinb»
he o que. Horácio dilTe primeiro : Sirpcaltt avibas
gemiitóre , C tigrthat aguei. Deixai oi piflbs da ii>>
tureia , e perturbar a rerie dai coufii , e dtfunir ai
coufat ligadai entre G , copular , e prender oi coD-
Iranoi , e ai coufai i que entre (i repognáo.
H Deaifae Jitt Vc. ) Va^' thtma feja /impltt , (
iam. A primeira , e a mais efrencíal d» regrai da Poé-
tica , e que Horácio eftabelece como hum principio fun*
datnental , heque o argumento do Poema ítlt^mplt» ,
e hum : e elte he o reruttado , ou confequencia dos vifi-
te « doui verfoi que precedem a efle. Mas Horácio «
como noi calina o ^utiiEaio Bitteux , di ao prin-
, cipio
cGoo^k
314 fLLVSTltA(;6E3,
Ópio da mniiaét hama extentSe til , qual , cotrops-
rec« , M Comuienudoret nlo peiccbftSo fufficitni**
mente.
Que cosra h« ■ Vniáeát em hum coinpolto n*>
tutil , ou «rtifícial ? Em a Naiurera lie ham ■qnetle
corpo t qundo todas as luas partes eíláo naiuratirwn'
te liidai entre Ci , t rcpaiadai das outras de qua^
tpiKt outro corpo : c el!áo liadas , e unidas entre d
naturatmentc as partes , quando ellas são feitas pani
A ajudarem , e concorrerem jimtai para a pcr^eiçjOt
c confcrvaçlo do todo. Ficil coufa li* Tormar-fe f6>
br* ifto a \àit da Unidade que deve ter toda a iini*
taçlo peetka } poii confifte em compér hum tod«
•ttiRcial , de partet entre li concordes , aa quaes fe
encaminhem d> hisma maneira direúa , e inTenfiTel
> hum fim commum. E para aflim as dirigir he que
O Poeta coineçaudo o leu Poema , propúam o lèu ar-
gumento , e dii ;
Eu e—itQ n cifef ie ÂehlUti.
KHe thema attrahe a fi todas as partet éo Poema ,
« qutes refine , fasendo delias hum fó fujeito : Tal
lie a Unidade do Todo : Porím ha tambcin a Uoí*
dade das partes , que eflas devem ter :
I. Vaiáãie át nataetia : Huma cabeça humana cu»
caixada fobre o pefcoço do cavallo , romperia efta Uni*
dadt; porque o homem., e o cavallo , ainda qna dtt
Riermo género , nSo são da mefma erpecie.
II. Vnláaie ie otjeBt : Queres pintar hum mis>
fragio ; • pintas ptincipElmente brenhas , altares ds
Diana i o que he deixar a teu objeâo para te occii*
pares em accefTwios vSos,
III. Vaidade d* ffparçS» : Começafle huma gran-
de canthata , • nSo vens a faiei fenio hum pucari-
nbo,
' IV. ValJadt dt e»mfltmenta : Huma parta cfli
«empkta , e a outra apenas desbaflada.
9{ Dteipimiir fptek nãi.') Enean»m»j'n*i ««m m
*pp»rtnti* 4» b»ia. Da Unidade pauí o Poeta d variei
cGoo^k
I AtfDiqttis. %i;r
dide ; na qua) r maior pirte doi Poeti) f« «nfpini ,
«flim coino em outroi pontol ; Pr^eàm-ft ftrtrevt^
/«■/« tfiar^. Ptru.ulc-ft f» « oir, ftj, p^Ud. , «
timaJa ; a liiaa a gtfia t tnfraqiitte. TtfmÃcnt ^atã»
■do /e (/í/e^it variar kam aJJmmfU , (/ca;i< élgumèít
vtttt kiim maravithtft it tafrithw , t f^a Jà ntiu-
m: Aflim Quinâihano no L. IV. C II. Ki.iHtiHt
stripltntti emaia ftifulUlr «ifrurilít. E nt» L. VIU.
C. in. Ciftí-Xvsoylai bmíí Utiltalti ft^uiluf »t/èl>H>
lai. Paullo Orolio L, 11!. Semptr tfi éijetta ttevifJti.
30 SaSaníem hvla.') O t^uk pert«ndA Hvtt ver<
fin polldof e brilhinHi , qtiici A JoifnadM N«co
fez , a quím Perfio mofa nt 8at. I.
ííírui dt/ifiiiat. ) Confirí-re CoTnificto fio 1* IV.
«^ HtTtmn. úenai Jlceadi fitit ntrvit 6" ârticullt.
97 Target. ) O rtiermo CArniticw no L. IV. .i<W
Sttrtnn. Oratia turgiJa (T iitjiala.
)0 DtlpkiamM fiivU appingiu ) Kufino tn Eplgraah
jluikrlagiae. L Vil. A verilo «lo Grego tt tómpU-
faende n«fte diftfcbe.
ttr jagã frtnitji laJet SeJphh Eri/mantki
CtrvBt e* iaeanii JioUlbui ia petagi.
jl Si tarai arte.') St he falta ie arlt ; i. h. ft (a-
iguaria ai prtctUai d* arte, A Ifre , d« qtte ttéftt
lugar faIU Horado , nlo ha a atte da ^uri , he t
Irte do homem. EA* ht htim certo taâo dM Hmlte*
precirof <1o bom , que percebe , e c6iitiecc atí quA
ponto Ta pdde fer breve , fem fer afcum ; eterado ,
fem fer inchado ; «arfado , fem fer ctpHehofo , e fan-
taDico. Conrultem-re ai He;r«« : ercutem-re 0« ami-
dos fabiot , e illuftttdoí ; mai fe o Efcritot nlo tem
em fi mefino lium confelho Fiabictial , quando ^er
evitar hom defeito , cahirl «m ouitò , e trki^i ftiaior.
jB Faiar intoj.) O Aothor do pfety««ico ^tofó'-
n , e l£ Faitr Moai , rm Prftlofo do L. VI. Porém
he melhor ler, imat, A Sala Emília , onde- «ri o jtf-
£0 de ergiima , eflava fituada no outavo bairro de Ro-
cGõo^k
■ílí II.I.V3TRAç6B3,
tna ; como noi enfina Pedro Vi&otio na TopogniiB
de Roma. CoaRtSo-k ai Notas ao Texto.
31 M filei imitoiltur aert capiliat. ) Tutnebo ;uf-
(ft ^ue Horácio allim filia , porque 01 Gtegoi , airt*
da que o bronie pela Tua mateiia feja afpero , trab^
Ihavão todaTia com tanta «rtc , e perfeição at efta-
•nai, e ai imigeni, que ptidendo eRe metal a fita
dureza , e arpeceia , parecia adniittir a flexibilidade , .
.e macieia como de hum vi*o animado. AiOm Virgí-
Jio El». VII. V. I47.
Extujent *lii fpWaatia tnelliaã ttm ,
Crei» tquidtia : vivai tlmetni de marmcrt voltai.
}4 <2.ai» ptuere Ulam. ) O mefmo Horácio , L. IL
Sit. III- V. sa.
<luU fealptum infttri , ^aii /ujum dnrlui *Jf«t,
V ]S Pontri } Cm lugar de Faetrt á imitação dot
Gregot. Porque neUa accepçio Homero ururpou mu»*
Jtkt vtjtt a verbo Tifiími, Ò mefmo Hotacio , L> 1V<
JOd. VIII. V. 8.
Sfllen aaac kamlitem paaere , aune deam.
)7 Sptãandwn nigrh ttalu.') O mefmo Hoiacb,
ti. Od-XXXII.
Et Lycam aigrii oculii , uígrtjat
Criae ditaram.
Ol &^oi , e Romanos faiiSo muito apreço doi
olfios pTÇtoi . e do cabello preto ; « hoje em dia oi
logleies. Gatullo , mtratando huma lapiriga feia , dti
no Epigt. XU.
Snlvt nec mlilma putlla nafa *
Net helU ptdt , ate nigrii atellii,
Kee leogii digitit , nee are fieto,
Nec fmné almis elegante liagua,
AfTnn Fropercio no L. II. V.h% IX.
Et eapul V digitei , (T lamina nigra piiellaa.
Confiri-fe Luciano i« Diarum luditit.
Nigreaue eapiUa. ) O mclmo Hoiaci* L, I. Oi
XXXI1.V. u.
cGoo^k
,E A OD I ( d B S. XI7
Et Lytum nigrii acoUl nigrtjue
Criat itc truta,
C na Spift. VII. do L. I. v. atf.
Fwf* ialui , nigrfi «agufiã/rénle etpHlai.
Oi Giegoi poiim , e os Roinanoi também tãiião
tpnço dos cabellot loufot. Catuilo no Bpithilaiiiio
de Peleo.
TIavml Afitinat vtrttx.
£ Propercio no L, I. Eicg. II. tioibem aittibue b
Cynthia cabelloi lourot.
falii* cema tfi.
O noíTo Horácio , L. I. Od. V. ». 4.
Cttl fitv»ni relig*! c»mam.
E no L. 11. Od. IV. v. 14.
Phullidii fitvae ãtcartat partalei.
Porém o Po*U ncfl» lugaiei vítupe» ci> cabellot
louros , alTim como cUramente o dii Propercio no
L. II. Ele;;. XIII.
Tarpit Rtmtito BtlgUui êre tsltr.
Confíra-r* o que díi Sertio explicando aquelle verfo
«j»S de Vlrgilio na En«idi IV.
Ksnium illi fi»vam Preferpiaé verlite trintm
Aíjalerãt.
40 Ciii /*fl« ptlviler erit rei. ) I. h. TIani pleni.
f«c ; cabal e completamente. AiTin) fe explica. Auré-
lio Cafliodoro , no C. V. De Divinli LellUailai, Se-
eaaáai Libtr Sélemtalt ^ui adptlUtnr BccUfiaflti «
heata Hiertaj/mê ptltater exptjitui eji.
1% Oriluii haee virtai erit ty vtnui.') A virtude,
O ■ formofuta da ord«m be a economia , ciiOvo/^/o.,
quando mudamoi pela ordem da prudência , e do
confelho a oídem da natuieia , do lugar , ou do tem-
po : Nafta economia , 011 onlem ião infignei o» Poe-
tas : For exemplo o primeiro L,ivro da Envida de
Virgílio dcíia fer o terceiro , e o Tegundo devia f«(
primeiro. Aflim pois Horácio a exemplo de Home-
ro declarou nelle lugar qual era a virtude , e a belle-
u da oídeiu ; o que Cicêio exprimio em bum Ten-
tid»
it8 ielv8TKaç6bs,
ti<!o piremicot i. h. proverbttl noL, f, Kfifi, gi Att.
XIII. Filo HerennTo nu Lirro Ot Smiiniii ttindinguio
TcE^ii , í, h tréinfit , 1 ordem , e àmoyofiliív , ■ ect>>
nonla , ou dtffeafati»n*m , ■ dillríbiiíçio. Dii Cicer*
RcJ L. I. D( Oratart , que o o9icia de RbetoTÍct> he :
JavMfv ««fl f«ltim trdiat , feJ elUm m»mtat* qa»il»m
at^ae jaditlr dlfptaftrt 'tjMt diffntre. C«nfií*-fc
Quinâilniio , L 111. C. ll(.
Obrerva o Froíetor Regío Bitteãx qae Bentltt
dti fer efte lugar diffitil di inte)tí{encia , difititii I*-
sul, Sanidon pcrfuide-re que j*in nane , quando ft
répttf , quer díier , algumm vetei , de ^aaade tM
fuenja ; como iiiquelh lueiir , anda Horácio dJt :
JjiM nane ajlringei , jam nane grtaaria laxtt,
Parím nelle «xemplo jam teiii trum fantido ditjuOJ
Uivo , qual nio Te acha no verfo da Poética :
I0M autt ditai , jam nmne dthentta dtci,
Para que 01 dout exemploi fofTcm paralleloi , ftrfl
precifo qtfC A lefT: ; lani aane dical , jam naitt «•
éitat : qoe houvelTí o^pofiçlío entre 01 dout tempoi ,
C 11 dual acçõei , como a nSo ha.
Explica-fe naturaltiMnre cAe lugar pelo princi>
pio da imitiçSo , que he Tempre a fonte , e i cspli-
caçlo de todii a« re^r» dai aifei da f mi taci o.
Quando em huwii cidade acontece algum boH*
ço acompanhado de algnrr K&o de violência ; todo
o mundo acode a ver. Ao cliepar , *ê cada hum pof
fi mefmo o çiie Te pafTa , e ln(true're fwlo) feut pro>
prio) olhoi. Havendo al^um aiomento de íntervaTIra ■
per^vnti-fe aos que pndérSo Ter teftemunhai deile
bolino , que he o que den caur» , e dccaftlo ao fuc-
ceíTa , e todas at circumflanclas que lhe precederão.
Eii-aqui o modelo Ha ordem Poética.
Reprerentil^ o Dtenti Iwi«sinari» : A theatro
te abre : o doente continua > fazer o que edara fa-
lendo : laat nane dieat , jam nunt deientia dical- El-
le calculava : continue : Trrf e deut /atem elne» ,
tfe. Ma quetn h« «fts hotetta > Tam tllt filhm f
Co-
cGoo^k
E ADBlçâES* ai9
Come (fl condui elle com etlH , e ell» coai dle t
Quil he o Teu cariâer í De que Te tratai Qtianiio
for occafíio fe te dirá : fraiftai ia Umpai gmiitat.
Eaéai parle de Sicilia i elle abordava i Italii. Quem
hc Eníaií Que fci í Donde vttat Que pertende Í
HuRM tempefLade o fai abordar a Kartha^ : alli Ai-
fis indruido de tudo. Nós o tomãmot no roaixienio ,
cm que ell« foffre liuou tcapcnade : pintetnoi a teo^
peflade :
Jam nune Jletí , j«m aaat Jtktaíis diti,
41 In vtfiit Jertndií. ") Na ordem , e modo de Te
collocarem ai palavnf. Sutndii vem do veibo fera ,
Jtrui , ftrlam , que fignitica aalr JMalaineiilt , Hg"' »'
flhear Jegmdamtale ; deíle vcibo crai Tua origem
Jtrtam , {grinalda , ramalhete , capclja tecida de florei ',
ítriti , ordem , contimiacfo , fermo liuma conveifaçío
ligada , Virgílio dii En. VI. v. lío.
Matt* iattr ftft varia ftrmane /trthaat, ,
O noITo Horácio J. P. v. «42.
Tanium feriei junliuraijae paliei.
Os Interpretei deduzem ferendii do veibo fera , ftvt ^
/atam, que fignifíca fimear , laxirtar , fater nafcer ,
trear, E ella Jntelligencía oi fez cahic em hum fen-
lide contrario.
Dii WeTcilio Ter obriga^So do P*e(a formar , «
jnnorar paUviii. Cicero nai I^ia dai doie Taboai :
Fiagere uamind vire paetat. Varrfo no L. VIII. Oi
íiag. Lat. dii : £j/e irai feetâe movi» virit Jetlít
nalieaibai eanfaetaéiue fuirigere a arei pepuli. Do
mefmo modo Cicero 00 feu Perfeita Oraãar , in Par/,
Oral. attcibue aoi Poetai > fiteali*m fatiendtrum jua*
gendtrumqae veriarum.
4< H#c amet , Aee fpeniat. ) Serv» louva efle lug;ar
.«>i* huma \ò vei em ■ Eneida IV. , e atí o apoBia
na Georgica II. Deitei lu|:arei fe dcprebende , que
«(te Preceito <te Horácio póde^e tomar cm doui ien>
tidot ; a Caber , ou qu» O Peeia obfetve a ordem , \
«conoDiíi t ^itOtO/Alm i OU qua iotetpooba umbémi
D feti
cGoo^k
2M itLVSTRÁçãBS,
o fra juito , e louve o que be bom ; t vitupere o que
o nSo h«.
framifi earmlnls saSer. ") O Autlior d<* Poemi pr»-
metliáa , tnrianeiai» , tfftraJa á» piíUiea. Batteux ira-
'duz : O Author ds hum Poeira canfiitrovtt \ de lium
Poemi JiUtaJe ; dc huiTi Poema de hama eert» «x-
Uniãa. Turnebo potém entende d*quelle Poeta , que
no principio da Tua obtt infinú* , e promette que
clle ha de efcrevcr hum Poema , allim como o do>
datou Viigilio no principio 4a fua Eneida.
Arma virumiiue tana,
Aflím como também o mefmo Horácio maii adiante.
neJU Bpíft, V. 1)7.
Partunam Pritmi canlth» (T tlcHlt tellum.
£ lo];o immediíiamenla dii,
QttiJ dignam tanta ftret hie pramiffar bialu.
47 Dixerli egrtgii , natam fi talliJa veriam , Ríd-
JU€rit jiiaHura aavain.) O mefmo Horácio , no L,
IV. Od.II, V. IO.
Sta per auda;e> n*va Diíhjramlat
Vtrba devalvit , numerlijae feriur
Ugt fattttU.
lanllara taltida. ) Perfio imitando a Horácio dilTe
na Sat. V. *. 14.
. . ...... luaãurã callidaf atri,
Perlio falia da União , do Nexo em a Oraçio , ou
cm it palavras unida* , • ligadii ; niat Horácio en-
tende da en;;entiora unilo , ou compofição- de cada
hum* das palavra) , ou dii flmplicei. Do naso da
Oraçlo dix allim Horacie abiiio :
Taaítim feriti , junííara^ue palUt,
JO Cinãalh nan txaudita CelkigU. ') ConfirSa-fe ai
Notas ao Texto , e como também o mcfmo Horácio
(ia Epift. II. do L: II. , • A. Gellio no L, XII. C.
III. , Propercio no L. IV. Eleg, III. , Suetonio na vi-
eU de Caio , C. XXXII. , Ovídio noi Fafloi . L. I. . «
«O L. V.. Fliaio . L. XXXIV:. C. V. Cicetp as «hi.
cGoo^k
E A D D I Ç {í ■ S. 22t
Jipp. II. , ca Houti , e OLtcnTi Nota de Theodoro
JUarcilio tt efte lugir , « > do eiudíio Tuinrbo.
Si Gr»tte ftatt tei»at.') Como m paUviai fe d»-
nvem da IJngua Gr««a para a Latina , o noiou Ser>
vio louvando cfle vetfo iqucllc de Eneida VI. )). j4.
€«ia frttiauí êmaim
Ttrltgertnl eeulii
Forque como ot Crc«oi feivem-re do verbo yfí^t
para iipni ficarem /criiere 6" pin^trt , efcrever • plD«
tar, alTim também póde-fc diíec Latinamenta P*r/«-
gire piHargm , como fe fe diiTara /fcccpHv , ou ftrU
píurAia. Potém oiiiro hc o parecer de Quinãiliaiw
no L, I, C. V. acerca dai palavrai deduiiiai de orl-
ffim Grega ; e de Ckeio no Pioemio da L. Ill- £>•
Fiaiiiit : diiem pois que fe devem ufuipar ai pala-
vrat Gregai faltando at Latinas , como por exemplo
cm oi nonwi das artes , dai hervai , das doeiíçai , k
de ouirai coufas rirfíe geneio.
51 Haítkuat fáim.') l, h. Htbtiunt anSoritatem ,
eu rieipUntur i Kráo authoridade , Di> re ceber-fe-liÍo ,
admittir-fc>hão. ÂuStrUa» , « yiàei entre fi tem fua
cogojçSo : e por iflb Cícero coftuiuava ajuntar cila»
palavras. Certamente da autlioridatle nafce a fé, ím
Muãiritate fidti : poiém Fidts he hum nome que Cs
accommoda melhor ao verfo , do que a palavia «»•
Striíús.
;ã Invidi»!-.') Tratando com mbanidade da iniw*
vacSo Poética dal palavra) difle nroteiicamente iavi^
Jt'„r. Prirciíno no L. XVIII. C. VII. obfertou ^av
f hcco ufira delW verbo por licença Poética.
}9 Sigaatum prtteftnit «tlm prgductre nemtn.^ IDp>.
iwvar lium vocábulo marcado com o cunho ufado-
ao piefente ( alTim como corre i tnoeda cunh/da com
• marca , e dívifa aãual. Horácio ei^pllcou-fe Attio*
Bwnte. AlTim formou-lè enlie di Latinei Armtimr^
do verbo vrnia , e yeBara do verbo vth*. Ti-rencio-,
na (lia Comedis Eunucho a. IL fc, JIL diffe Carstif
rum na nefjna fóuna , deduiiado-fe de Car» i e a if-
cGoo^k
321 ihLvsrnAç6*St
tD bfl que Horick) chiima mamr, e cunbaf bem eo^
tno 1 moeda bum vocibulo com ■ forma ufada , é
Tcccbida. CnRfira-re farfio , Sat. I. , Juvenal Sat.VIf..
c Qoinâiliano L I. C. VI
(S- 19 Sivt receptai Terra N tf t anui.') Sobre ct1«
Potta JulJo confífale Sueionio na Vida deAu;ii!10(
C. XVI., Diáo CalTio L. XLVIII. , Geojrapho no L.
V., «Sérvio em aj Notai ao L. 11. dat G«ofgi-
cai.
<f SltTiRjqiit diM píht.') A lagoa Pontina , a qual
fe feccou totalmente pela diligencia de Augulto , co>
Mo referem ot EreoliadoreS Acion , e Poiphyiijo ; o
que tambcm aponta Qvíiiâilitno no L. III. C. VHT.
Porím arjuetla obra não fe completou de todo pelo)
éaus Cefares, pai c filho, como prova Pltnio , no L.
XXVI. C. IV. Por quanto lombando dai vant pro-
meflat , e da omnipotência fanática dos Magoi , díi
que elie» fariio coufa proveitofi , fe efgotafrem , e
faccaffem ai Lagoai Poncinai : poli que of Alados (è
gloriario de que com a barva ma^ka da Ethtopia fe
feccavjio rios , e Canquei ; JlJthpiJe herba tmuti 9
fitgi" ficcari t 9r. Diz niaif o dito Naturaliza. Sit-
erirtur hȇi< AElhiepiJt Ptntiaat palaJet , taaimniifae
0ffri fubarkeni reAé^ar Itatiat \ Ve- Ji atiKI doi Ce-
rarei tinha dado o Senado hum Decreto , cm que
mandava fe feccaRcm eíla* Lago» , cuja execuçfo fe
cncarfegou ao ConfuI P. Coinetio Cethefo am o an-
no t72 de Roma edificada. Confíia-fa T. Lívio , U
JtLVl.
Logo lie poit huitia tdulaçlo do hèta , qnandv
41t que ai.Lagoai Pontinas tinhCn ftdo rotaíniCDte
feccai pelo Alho de Cefar. He confiante que al^ma
ptite defla útil obra fe deve aoi Cefares , camo fii
yi de Juvenal rfa Sat. III. , onde dit que eflas lagoa*
fe acbavio tnfcnadit de roabidorei , ptincipalment»
Da* pirtet onde ellavlo \i fecc».
Já (ica advertido em as Notas ao Texto que a
«Mm»- de SMut iielU tnfo So actia bíev« por liceu.
cGoo^k
K AfiDIçãtS. 13]
^a Toetlca; i. h, pcli ft;ura S^UIt. Conliri-re PriT-
ciano , L. V. , • iict*» «m ai Noui á EiieitU JV.
(S9 Scrmaamn, ] Sermtari , i. h. Vfclmla i Ot vo>
cabulo*. RhcniÍDÍa j^alemo na fua Arte dii atíim ;
Veriam fmmi pr» ^uevii firment , í. h, vcttuU. Sér-
vio em aín. III. dii : Sctltrart , ftrmuttm tfft Phit-
tinam , i. h. vcmbatam Jrcijntiii (a yí^'* PJOuli. Stf
Urare be bum vocábulo fiai^uenic no cílilo de Flau-
to. O mefmo Scivio explicando aquelle vcrfo 44 d»
En. VI.
Vndt ruuat tttidem vteti , rtfjtanf* SibfUae,
interpiMia v»cti pela palavia ftrm»aei. E no nitrcno
lugar , . Stmre ftrmaaem tfft ftijftmnm , r. h, vtca-
iutiim iomIi» figaifictai ; fitre he hum vocábulo áo
muitas ligniticaçúes, £ na En. IX, dii : Vn» laniàm
ferm»Bt imutat» , í. h. veabaU -f mudado fomente hunt
voeabalo. E diz também na meru» Eneida , jtgmtm
eft ftrmt ylyftmai ; Àgmr» be hum vocábulo pt-
Ijftmt , i. h. de muitai AgniHcaçõe).
71-7» Si Vêltt ufai . Qtttm fcucs arbllrigm 4/i ,
V jui ar MM-ma /«f u«fii/i. ) & tiâim o í^antr o vío
que he • arbilra , o juit , * > rtgrg Jt lingii«g*m,
cAas palavrat nada nienoi láo qbe ryncnyiras, QuMit.
do & fafcita alguma coniellaçáo era tnfitecia de Nn-
yuagem , o ufe decide na quellio, arbiirima. Quan-
do fe deve cortar com authoiidads , Tem ttiío , t at6
contra raiSo , o uld tem o diíeito para a fiiei , Jau,
Finalmente qnando Te dtvam eflabtiecer Icii , ou abro-
Xá-las , o luruio utb he a hi , «a norma , aarma
U^atadi. Efta ufo Jiãt , fabfran» , « Iti tíli em p^-
der doi Itomeni {[raves , quer» diíer , em poder d>-
queltet que teodo fido «ducados . e inftiyidos com di-
ligenciai tem fempre vivido naqucllet lugares, ondo
h* 3 foiíte , e o manancial o mais puto da lingtr»-
gem. Vau^taa flie accrefcenia , e com ruie , os boni^
c fabiof Efcritwei. AOim A. Gellis , L. XII. C.XIII.-
CtafuatiiJé fttfiM «mitiani dvmiat wtram ^ tam maxi—-
mi vtritrum */• He conls çmieQ&m* i"-í* udeel>i
cGoo^Iií
1x4 iLl.vsT«Aç6ss;
tt C»pttu]n de A. Gellio , no qual , difputando fo^
bi« que (ignificaçSo , c intellijiiencia fe devi dar s
Infra tetendai , dii belleíTiinoi p«nrimentOi fobte at
Ke^rai dt linguagem , e quem ai prercreva , e como
eflai i'e prelcrcváo , • por hum tactto confenfo fe
■broguein. O mefino Horácio L, II. Epift, II. v. ilj.
Ob^^tarota áiu ptpmfa Itfnat erntt , atqae
Prt/trtt In lacem fptchf^ voc^iuU rtrnm .
Ç.««t prifcil mtmtrata Cataatbui alqut Ctthe^ít
JV«.if filat ioftrmii premit , C ácfert» vttajl*i.
■ Adjeifttt atva . firie GENITOR prodaxertt VSVS.
74 Qaê feriU ptffiat tiHmer*.') Em que jrenero de
verfoi íe devcfiío cantar as proeiai , e illullres faça>
nhai doi Reis , dot Capitle) ; Scc.
(la* niiiaeraJyOt Latinos emendiSo por If amer». hamu
vetei o que fe chama Pi ; « oult» veie« o que Te cha-
ma MtJiJú , ou RAjflAiR* , em £m o que fe chama Ca-
átaeit , 011 Compleftnla , e fim ia Jraft. Nefte \ufK
Numerai páde ter (rei íiitelligcnciai : I. Significa Pe !
Cl pci do verlo hexenietro , ou heioico , iSo o efpon-
deo , e o lUâyb, II, Si^nilica Medida: ■ medida ,
ou a exteiiiáo dn verío hcxanletto he de 34 terapoi
(contando duai breve) em hum tempo ^ cortado* por
numa tefara , ordinariamente depois do decimo ten»<
po. Hl. Significa Cadiitcia , ou ConiftemtnU : o com-
plemento do verfo hexametto fai-li: nndiãylo, e no
efpondco ; o daãylo o anima pelat fuai fyllabai bre-
ves , o erpooden o firma , o TulTenta pclaa fuai dual
frllab» longa). O Grammatíco Viâotíno no L. I. C,
De Metrit interpretou lambem eftc lugir,
7 1 Vtrfibtti imparUtr janclii, 1 No) verfos junlol
de (i<;ual mente. Affim lemot em Ciceio tia OraçSo pr»
Arckiê. Epigremma alteriiU verfibut lengiafealh. Ho-
lacio ufou do adverbio Imparittr em huma accepçao
figurada , como notou Teiencio Sciuro em Sofipa>
tto , L. II.
cGoot^lt^
E ADDIç6eS. I2j
Algumis vtzes fe •cha a mera , i. li. i pura Ele^
^ii fem hcximettos, comn iio Diadirineno d« Elio
LtmprJdio } imi pela maior parle millurida de lon- '
yo , é hiTve , qiie lie a rií-jithtyita. , i; h. a Blegrii
H«roica de Zonarai em o Aiinal III. O Elegidion .
ou pequcua Elegia coima Commodo Anionin* tie i
Ctmnuiat HenaltaM atmtm haheft tmpit ,
Aattalatriim nta piit»t iffi iaaimi ,
Esftri liammi jarii tr iiaptrii l
Spcrani ^ulaetiiim tlúriai ijfe DfHBt ,
QH.im fi fit prinetpi nimiaii tgreg;: ,
JV«,i trit ijlt Dtin , nec tamt» tilhii itm».
Algum iniladáráo em Grego eflei verToi , es qtiiM
f« podem ler em Maieilio , que nota oi defeitos d» »er-
aio Gteja , pslo que' confira-le o mermo fabio Expofilor.
7 5 daerimenU primiim.') O Cinto lúgubre, a Ek-
jia , ou fobre hum defunto , nu fobre ilgum lamen-
taçlo , « BfTuHipto trifls. Coiifici-re Proclo in Chrtjtt-
mtthia , e o Interprete de Apollonio ao ]I. ^rge--
mar. , que dii que oi antigos ufárãú das Elegias noi Epi-
tifiai , Elcgiiá uR tntiqiii la tpitaphih. Diomedes ,
L. III. C. IV. dit : Elígi, r>So n btatilttnált JiMt
lúudaaiU mtrtair. Feri enim defanHoram lauátt hae
€armÍHe tamprtheaithant ; cbamoii-fe Elegia por nella
fe abeiiçóaiem , ou louvarem os defantos. Pela maior '
parte pois nelle género de Poelia compreliendiáo 01
louvores doi derunflos, Mário Vi£)otino no L. III.
Grímmat. dii ; Elegiacum JiHatn qtitd matrtrí rtbui-
f«e triflihiii madtti ctrutn aptier tjft viJealifr , Vc.
Terenciano no L. De Meirií.
Hêt elegtt iixtre , Joiet ^uaã clâufala latis.
Trífiibat , ul Iroduat , apiior tjfe mâiii. '
Porím , diz Maicilio , nem Roracio agora nelTelii^r,
nem os maii expozCrlo ainda a caufa delta conveni-
ência: e julga certamente que cRst cauTa fora, por-
que ilTifn como fís ânimos doi que chorúo , e fe laf-
tisúo , *Síío d<ò*a t f desfallceidvs f t cooio cAxos ;
cGoo^k
tzS ILLÍSTRAÇÔÉS,
•niin também o ni'ime[o da Elegia he quebrado li. h,
defahiinado , e coxo. Por tanto Ovídio pintou a D«>«
fa Elsgia coxeando, no L. III. jimemm. EItg. I. T.7.
Veiiit adoreloi HUgcia nexa cayilloi :
Et pule pei illi leagítr eller trai,
Kòt<-fe porím de patlageni , com que elegante faiW
taija di Ovidio i Elegia , e á Tiagadia figura humana ,
e acções , moHrando juntamente com huma maneira
engraçadtílima os atiríbutos , que propriamente com*
petem tanio i Elegia , como á Trsgtdia,
Confira-te laminem Papinio , guando fallandó da
merma Divindade dii , L. I. Silva II.
Qiiai inter vulta pclulcai Elegi» prcpingaat
Cttfier fjfucíe , divuiijue hwtatar tr ambit
^/fírnar» falii.ra pedem : . . . .
Onde devemos entender Pedem «llernutn , cerro Te
diíTera , Verfum olttrniim : eflando Pe$ em lugar de
Verfiit , como lemoi em Cícero no L. XVI. lípift. mi
jíl/. XI. C(.(, Bi Arijhphmi Arehiltchi jomiot , fc
ipifiola leiígipma ^vaeljue eptima viiletur. O Etymo-
logifta dá também outra rai3» cm t^«^0{ ^ a rabet,na
Elegia deixa o Peniametro ao Hexamelio , alFim c(v
mo a vida falta aoi deíuntoi.
176 Vtti ftatenlia ceinpti.') A Elegia, como fica
obfervado , primeiramente era própria doi alTumptot
fúnebres , e depois foi também dos ífTumpios galao-
tei. Aflim o mefmo Horácio , L. 1. Od. XXXIIÍ.
Ata, nec Huleai pUil ninúa mrmcr
Xmmitis GlycerBe ; ner miferabile»
Detanlet elegoí , cur till júnior
haefn priteiiitent fide.
Ofídio na Epiflola de Sappito , v. 7.
pleadiif emtr meiíi e/i t elegeia flebíle carmen,
í/ea faeit ed Itcr^mi" hatbltei tiUa meai.
Pelo decuifo do tempo Te appticou também para (t
cantarem nella argumentos alegres , e divertidoí,
77 Exigiiot ehgai,') Oí verfoi elegiicos pecjuenoi,
porque lio curtos , i. h. mutitadoí vtn liuoi pé ; aC
fim
cGoo^k
E A D D I Ç á E S,. 227
fim cotno Ovidio 01 cliamou txlguvt ntúdat ,' no t»'
VI. Fafleram , v. a>.
Au[t per rxigiiat m*gn* rtftrrt maiti '.
I. li. tligot. E 110 L. J, Amornm , Eleg. I. cbamoil
aoj vcrfos elegíacos brtves , allim como chamou ao»
hexametro) longoi , í. h. compridos.
Erga adtt CT lengii vtr/iui aãdt hrivel.
E no L, IIJ. Amtr. Elcg. ]. Dt ElegtU Dea.
Í''eíii7 oderatal Elegiia aexê cepilles :
Et pala pei illi Ungier elltr eral.
E no merino L. 111. Amrr. Eieg. IX. j em que chora
a inorti; de Tibollo.
J^límuana Ji nuiltr 1 mater ptaravlt Achilltm ,
El tangant mognai Irijlia ftle dtai \
Vlibillt iiiiiignpi EUgtia Joive eapilUs,
Ah mmh tx ver» auae tibi «tmem i«tjt.
Kcíle lugar teonoi *if1e o etyiron da palavra Elegia,
Peta merma lazão chamou Ennio aoi vetlnj he-
róicos comprídcs, como lemos em Cicero no L, IJ.
das Leis , e em A. Gellío , L. XVIII. c. XV.
77 <2,uii emiferit aaSer.') Qiiem foíTe o primeiro
Auihor. ácft vecTof Elegíacos. Terenciano 110 L, De
Metrif , dii que algum ião de opinião (]ue o Teu ut~
thor fora Cillinoo ; mas o mermo Terenciano não
fe leiblve ■ decidir. Suidas no tKtyilftiv fai author
a Theoclís natural da Ilha d* Naxos. Mário Viao-
rino no L. 111. dia que parece 3 algum que fora feii
author Caltinoo de Efefn : outros dtiem que ArchU
locho : outros que hum certo Colofonio , p díj,
B)aÍ5 : Super quorum eplniont »puJ Grammalitit mar
5 ta áijfenfie tfi. O mcfmo dii Ifidoro no L. I. C,
XXVIil. Alguns poiéin liíeiáo fer iquelle dloroi
nio hum certo Tccpandro.
79 Areltilteliam prtpri» rabiei armavit iamla') Ovu
dio também ia liin fez turcntor do verfo Jambíco
•o mcfino iVrciíilocho. Outro» faiem fer Tu* author»
ioM» jDUifaci clwouda Jambei, como w» tniira »,
cGoo^k
3l8 I th UITK AÇÓES,
«uthvr Etymologifla. Lea-fe Dioiredei no L. XIIT. C
II. , • EuAtthio i OdylTei , L. XI.
O qtie Horácio dii nefle lugar he (jwe o Poet»
Arcbiloeho irfir» ào ftu Jambo , i. h.. dn veifo Jim-
bico ATchilochiu para exprimir ii fuii maledictnciii ,
e conviciol : , Por quanto sSo Oi Jambicos Hippon»-
ãeos , « Alcaicoi. Pui Horácio, como cenho adver-
tido , o yé Jambo querendo íignificar o verfo Janibí'
CO 1 coino depoii diz no verfo !o. Hanc fectl ctplrt
ftátm ) i. li, vcrfum.
He também o Jambo h uma Écloga , ou Idyllio,
ou Cinçáo , ou hujna psqnena Poefi» , Fatmatium,
de wrfoi Jambos. Cic«ro no L. TiVI. Ep. ^J AU.
diz : Nfinit aeccfl a íi /iaei : mihi at Ãrijtophani Ar'
ihilechi Jambiii , Jic epljhla hiigi^ma qaaeijiic optimé
viáetur. Adoptou poii a Comedia , e aTr3:;nlia o Jain-
bico Arcbilociíio , poi fer apto para oi colloquios^ e
fali» de muitai perfonagens em hunia merma fcent.
8o Hune ptàtni. ) Ou o pè Jambo , ou verfo Jam-
bico, Ji fica advertido acima que PrJ tambcm figiif-
Sca o mefino que vtrjai.
O veifo Jaitibico , oD pé Jambo fot adoptais
para o tlieatro , porque be vivo , ■ breve faz ir a
longa : fai-fe perceber pelo contrafte brilltantc da
breve , e da longa : be nacitnlmcnte próprio para ■
acçSo , porqiw Ke defembataçado ; porque fcus nume-
roí íio pouco fenfiveit , e porque a todo o inflantc
ÍV encontra nas converfaçõei familiares.
Si AUcrait aptum jermtaibmi.') Próprio, c accom-
modado para os dialogifinoi , « colloquioi tbeatraei.
Ariltoteles no L, de Pict. C. IV. diz : De tajet et
Aelraí maii »<commfáado para a pratica ptpular At >
J/imlica '. Oittniiim mttttrHtn fermeni pepulrr! iipit0mum
tfi Jamhicaig , Ve. £ fobie )l\o mermo difputa no L.
J?I. aáThcudtSia , Cl.. eVni. Confirafc Cícero no
ftu Perfeitt Credtr , e Quinfliliano no L. IX. C. IV.
nii Cícero no L, I. <;. Tufe. qut o Fpi!;ramm« con-
fia de verfos alteinoi aiais cOtàpridoí bui» ijue outros.
£f
cGoOgk
« adpi<;6bs. 329
ll - ll £f fépmUnt vlaeiotmm jirepitat.") E qiw
vence os cUmarei , e o funurro qui o povo j e a
muUJctão (til pcíToai juntas fai no ch«atra ; porqua
comprimidoí ot mermoi ellrepitoi Te fat mellior ou-
vir , e peiceber : dadei eSrepicoí falfa o inermo Ho>
rácio na Epidola a AuguHo. Do tnermo modo Diio
Cliryfoftomo na Oração IV. De Rigaa dii : Hljlri,.
ntJ acali tr inlintè tUmari. Luciano In ÃMtharfii»
diz; TT»g«tÍtt inyítjs, apK^iiV, magawn vteifcrarl,
C4>m*eiíi n TfOv ILaSv , remitiu ila.ita,e. E cm Phi.
lodraio iwL. V. Afllanii. Tr»g»idiis ytyMii (pPiy-
yna-t , elaaiui proniintitl.
Í2 Et natum rtial «geadii. ) I. Ii. Âlfitai fc»tni-
tac , ou gijiibat hifirianis ; E por Tua natureza accom-
itioilado paia a acção theaccal , ou para n gíflos do
hillríão.
S j Mufa átdit fiiiíal Jivti , pri(r»igae Jearam ,
«•c, ) Notí-fe o que Pcalio dii Sal. VI. v. j.
JUIré api/tx ttiimtris vtteram primtrjia remm
Arque murem Jlrtjiitnm jiãlt iattnAiJJe Latina»
Max javenti agilere jacas , V paliíet hontjla
Efrtglat luftj^e (tati i
Neflei verlos denola Perfio qual feja o afTumplo pró-
prio da Poefia Lytica , que ni Romanos Horácio,
BalTo . e outroi í>octai Irasladiráo ~^i Gregoj pata
jOt I^tinoi.
Os primeiros Ljrricos pois cantavSo em Tuas Pa«>
lias os Deofet , os Krroei vencedores em os JogOl
Sagrados : e elíes ião oi piimordios das voics anti-
|!as 1 porém com o andar do tempo os Poeias , e ot
Mulicos começarão a ercrever veribi lambam fobre
fts amores , e galanieíoi juvenis , e o luxo , e gta-
ccjos do) vcljios ; e nelle género de argumentos o
Poeta BafTo tinlia repartido o Teu Poema '. o Jatat
javeati , e lacai ftnet de Perfio devf-fe entender aC-
iim lacai juvtailti ; laetM fiailtt ; pois be liuma
EnalU^c Latina por imitaçSo dos Gregos , quando
£e mio 01 fubftaativoi concotdadM cotn cutios fub-
flan-
cGoo^k
h^O í L t U S T R A Ç 6' E s',
'Jtaiitivoi i maneira de adjefltvos : NeHa int^lli^nct»'
diverGficSo , e dilcordão oi Interpretes. Horácio na
appliiação da Preceito fobre a Poefla Lyrica ex-
priínio-fe de hum modo iiiaravilhofo : Confira-fe Tur-
ncbo L. XXX. C. VII.
£6 Difcriptm fervúre victi «perumgue cvhrtt ,'Ve.')
Se' eu não polTo , e nio fei guard&t os vários to-
que» , e earafleres delijnado! , como lou chamado
Voeta ? Horácio acaba ds os defignar. Mas não ha
fomente , expliquemo-noí com os mermos termos do
Poeta , a c6r própria de cada género , do heróico ,
do trafico , do cómico , do lyiico , &<:. ha também
certa còr , caraãer , ou ornato , ptoprio e peculiar de
cada aíTumpto no lèii género ; o alíumpto póvíe f«r
cómico , ou trágico mais ou menos. Cada parte em
hum mcímo alTumpto tem Tua cãr que lhe Ne par*
ticular : n'hiima palavra nSd ha parte , por pequerta
(jue fu-ji , que nSo diva Mr fila própria differença
delicada , e quafi infenlitrel , faltando a qual o Poe-
ta náo he Peeta ; eur egâ Patta fulator > RHis de-
licadas é qnafi iiifenílveis differenças , ou accidentes {e
percebem , e como que tefaltáo em Homero , Virgí-
lio , e em o noíTo llluftriHimo Camões , cujoi paral-
lelirmos com o Poeta Grego , e com o Romano são
o derempenho , e o credito da Poefia Lufltani v&c.
Jtluitas veres fuccede applaudir-fe , e louvar-fb
lium vprfo trágico em huma Comedia , ou hum ver-
fo épico em hum» Tragedia : lie certamente hum
bello «erfo , mai eflá fora d* feu fu*ar : ífea gntvit
videi , tre.
Vicei , as variedades ; entendáo-fe em quanto i
matéria , ou argumento , e i ioveiiçjo j CtUret , »%
cores , os ornatoi , os carií^cres , entendão-re em
quanto á elocução ■ e i elegância.
89 Verfiha$ Irngicít res ttmiea.') Daqui vem aquel-
le dito de Plauto '. JaáaSiir guim ia tmgaedla eamicl.
9j Et vnctm Cumaeáia ínilit,') E algumas vezes a
Comedia elevit o tom. O que oSo obftaote a Come*
dia
cGoo^k
E A D D I (; 6 E S^ 131
âU não (kvetá nunca fublr ao loin heróico : do iref-
mo modo a Tragedia , ainda quando (e ab^ce , e def-
ce de fua fublimidade , todavia (lan der» atií ao raf-
teiro toin Cómico. O efiylo de FuJra dafolada li«
(luebrado , abatido , por aflim me explicar , mas lie
fempre liumj Rainha i^ue Te lament» em feui queixii>
mes , que geine.
Devc-fe obíervar , e confultar a erudita pKplíca*
çáo de Donato áquellei vetfos de Terêncio na Co-
media Àdelphi , A. V. Sc. III.
Hei mihil ^uiii Jaciani >. quiâ agami quld tramem,
eat qaerar Í
O ceelamt * terra ! o marta Tfeplaai]
Eftei douj vetroi «rtainenie são fublioies , t
elevão-le ao tom próprio, c elevado da Tragedia.
9a TtUphai V Ftlei" , ifnam paaper , & êxul,
uteriiuí.') Não Ce confunda a pontuaçãe , porcjue h
confund<^ e perturba o peiífamento. Por quanto nain
Tclefo na fua peregrinação da TiíeíTalia foi dellerri-
do. mal- pobre ; nem Pâleo pobie , mas deRerrado ,
como fe obferfa nas Tragedias. Da fua mendicidaiJa
, falia o mefmo Telefo em Ennio , ia Telepha.
Regaiioi retlqui feptal mcaàici Jiolà.
O mermo em Euripides i» Telepha aíTim começa s
fallar ao povo , e aoi circumflantet ; tianfccevo fó-
■nente por brevidade a Versão Latina.
Ke mi invidete priíieipti Gratiiít viri ,
Meodicut ialer optiiuatei fi leijutr,
Aflim o narrou o Interprete de AriUofanes ia Aear^
naaei , e i» Neiuiat , e Suídas i» Tr.htfOÍ. Sobre o
cxterminio de Piileo conBca-fe António Liberal ia Me-
tomtrphtfi , Ovid. L. XI.
Magneiat adit vagnl exfal , Vc.
O que Horácio nelle lugar nos iniinúa lie , que
quando fe inttoduiem , e faiem apparecei em Tceia
Telefo mendigo , e Peleo defterrado , ain !a que são
Perfonagent de caraâer trágico , ou ainda auc falUo
na Tragedia , todavia fervein-fe de buina linguaj^em
pc-
cGoo^k
n
332 ItLVSTBAÇtíES,
d( hum eftilD humilde , e evitao Tubliiriff.
1. h. dão Tc ferve , abdcm-fe do ufo d« palavras em-
poladas , de pi e meio , fift/ulpedulHui , i. h. trágicas.
Oí que jntetpretio divcrrameiíte , afFaftáa-fe o m»i«
que be pofliveJ do fencido do Prtou,
97 Projieil ampiiltat. ) NSo fc vale, não Te ferve,
nio ufa de paUvcag altifomntes , omitte a elevaçáft ,
t a ítiblíme magefttde da nracio ; como fica dito : mas iiLo
íè entenda ^ue fe nlo dii Latinamente Profíccrr empat-
ia! , (]uerenJo fi^ntlicar uti empallit, AtTirn pois diz SU
fenna em Maicello PrejUere mentUarm ; L. Séneca Epift.
I. Prijictrt verba y fiopercio L. IV. Eleg. ull. VcrU
jaetre j T, Livío , L. V. lacere jacai ; Lucrécio , L,V,
Jàcert voeei. D« huma lociiçáo lemelhancc a eflai
ufáráo Heródoto , L. Vf., e Homem na lliaHa XVIII.
Porím a inteliigencia dt Prtjleit anifnlUi , rta
dignificação de uti anipullii , defconvém , e nÍO qua-
dra com o penfamento de Horácio , digão o que dif-
ferem outros Interpretei. O Poeta poi» quet que Te
entenda o que com verdade difTe Appíano in Punieh ,
O que em Latim íòt defle modo ; Ne:i eji ia taU-
mllatihiti gUraliaai lacui ; nas dergtaças não tem hl-
gar a jaAancia.
Sefgaipeilalia vtria.') Por iransIaçSo dito, e toma-
da dos Archiceâos ; como não racax veies fc expri-
ni« Vitruvio ; Alguns entendem das palavtaj mMÍ
compridas , dai quaes le ufa no3 dithvrambicoa. Con-
fira-fe Turoebo a efte lugar. Cieero' 110 L I. Epift.
JI. N»a Umtit amaina Marai iiajlfi XMicuftouí ./«fi»
mai , ijuotiet paulíim itincre áeeeilere nau inUnipejU'
vil amaenitalibai aiataathaimir Horiíeio fer*io-fe da
niertra tranalacão , c«m que Cicero fe exprimis. O
mefmo Horácio , L. 1. Epifl 1!I. v. 14.
An Trafica dífaevit , V ampullalur in arte *
Con(ira-fe toda efta elegantifTima EpifloJa. Advirta-(è
com tudo que a elei;ancia , c a amenidade da Ora-
çSo fe coltuma ajuntar pela maioc parte com a mag<
liiloquencia , c gravidade.
cGoo^k
e ADDIçtfES. ' 133
99 N«a fílh tfi fultkré tfft paemat* , Jiittio fuá-
'la. ") Nio bifti que os Poema* fejáo fotmorot , iejio
docei , i. h. affeãuoroi. Palckra , formorai , tUtali»'
nr , na elociiçáo : diihia , doces , teraoi , mntu , no
' affeâo. A Elocaçán he poii qiitfi com« vtrfiteUrla ,
cambiint* , it variai cores , de fuilacórei. AriRoteks
potíni no L. I. «J ThetJtíitn , ç, XJ, noi eofuia <]aa
' a ortç3o ff fai doce , affíãuara , terna , fuave ^los
affeâos que move , i. li paibetica. Con6ra-fo Cicoro
no f«u Dialogo D« Pffiit. Otat.
Hoiacio fallou em eflilo de Lf°iilador , áuItU
fant». Ha dout maios , ou maneira) de faiei hum
Pgeina affeduoro , paiittica , tacanie : I. OAâords-
' ve exprimir 01 fantiiTientai , e affe^oi , que pertende
'Imprimir no) outroi ; ou que deve cautár-llieit ouiroi
diffctentes d») feu» ; e por ilTo ic fe exprime a trif«
tesa , cHa fe imprime noi erpeâadoiei ; íe a colara ,
efta imprime o temor , e o receio. II. O edilo tle-
M* fer conTorme i Gtuição , e ao eflado daquelle qtle
falia, e que o A^or enuncia pelo Teu exterior: cm
dual palavras ; O Eflilo e a Acção coiirurmem-fe
coin a fituaçáo 1 e ellado do fujeito que fe repre-
fenta.
101 Vi rtJialihn* arriátnt , ila fliatihai adftat.)
Liçfio confiante nos Codkei , e Alembranai de me-
lhor nota.
AlTim também fe «piimlo Flauto na Comedia
Pífrui . Sc. XIV.
. . . Vt mifitt , fH« illuJ gtjla fêciat JaeHiui,
E na Comedia Perfae , So. 111.
StJ Icngi ah Athtnit fe gnttati aatuaiil ,
£1 rit aáflíaí , eam ra memarel.
Adfitrt , propiíamente fiiinilica , chorar juntamente
. aquellat coitra* , que alguetn dia chorar por caufa de
fe ratíreoi actediíaveij. AfTim leinoi ÁJUerumtire ein
J^puleio no L. X. Premmpit ia ^adtcum , V alurttat
adlacratnant , tsrc. Adfitrt poit fignifica , ti aUqatm
fttt . choiar' iM preCiaça d« aigiiem j aílím corno
cGoo^k
3^4 ILLtrSTRAÇÕES,
■WUntibai aifiere , fígrifíci , ai fitmXtt firt \ chotar n«
prerençi doi cjue chotio ; ou , como em inetliot Pot-
tuguei , chocar com os que chotio.
\tíi Tormal tiúm natura; Ve.') Conrulte^re a ex-
plicação deAç lugar em Quinailtaiio , L. XI. C. lU. .
e PJucarcho no Livro Dt AaiUiid.' PMmal. , e Siiiip«-
£>c. Problein. 1. L. V.
toS — 109 ^á fmaem fartangrun habitam, ") Vtrm
t»d» ã v»ritdai« , e fiiMfáf ie faríaaa. Horácio pe-
la palavra hthllai quer defignat ai mudanças , e va-
riadadiei da fortuna , por amor dai quaej , ou no)
tlegramos . como naa felicidades; ou noi cntrillece-
noi , como nas advcrlidadei ; ou noi agaflaoios d«
fn , como liai affrontai C contumeliac ; &c. Da mef-
ma palavra Habilai ufou Albinorano » ia Cênfataliê-
n* Liviat ; na Confolaçío de Lívia.
€uií/ fi nan iatila At /e ge/^ffet <i amai ,
Vt fua iMi) íjftat inviitafa bana >
Certamente tm toda a lituaçáo , ou eftado de fortd*
lU , privado , c AuguHo , ou Auguílal , e Imperato-
rá.
Ill lattrprete liagui.') Sendo a lin*ua a interprc*
te , a que exprime nelTos atfeâo). Laílancio L. VL
C XVIII. tiiígma iattr^rti aitimi, Cícero no L. I. Jut
ítit. litlerprttiftit ejl mtalU artilio. írudencto no Hjr-
tono de S. Romão.
. ■. ■ • • ^'"S"'
láttrprtí animi , tnaatiairix fenfaaim.
Kernef» C. ■- D« Nat, ham. ( A versío Latina do
Grego dti afTiitt. ) Artieulalai ftrm» , inltrprii nt»-
tt4 Davtiite la^aalar, aa Htrat.") Se por ventura
falle o criado Davo , ou hum HertSe. Horácio neUe
lugar fai hum belliffimo contrafte oppondo aiidadet*
<• os mefníoj género* de vida , e as pátrias } como
os velhos, moços : matroii» ; tncrettiies : mercado-
ras , livradoms : os de Colchos , os AlT/tioi : os The-
' '4iMi , 01 Argivoí. B lèguiado poíi elle exemplo nio
cGoo^k
« addiç6bs. ijy
«pp&S os fetvos »01 fervos, mas os fervos aos jllul^
trcj , e >ot heioes. Em algumas membrana) l«aios :
Divuf-ie hqnalur, tn litríi(
Lição (]ue foi muito apnrovida por alguns , porque
também Hoticio mais a<liant« difTe por Inuna renie-
Ihante variedade :
Ntc ^aUiimque Dcai , ^uicumqut adhibtbituf kerti.
-Porém lie muito grande a differença , e a intdligen-
cia : por quanto nelle veilo Horácio falia ii^diníi>if)a-
niente de hum Peoi , e de hiim Hiróe , certamente
querendo defi^nar huina Peifonagetn trágica. Ora pro-
ponha-fe como em liuma tabeliã , e eiiliiia-fe o atti-
iicin Hella jfrte ne(te preceito. Horácio quiz notar , «
defignar as diif^rençai , que coirpetcin ao mcímo tem>
pn alTim d Tras;edia , como á Comedia : Logo deH«
modo a lição corrente em todo» o* Códices , c tri-
vial nos Exeiuplatei , eíTa raefma he a melhor j e a
n,.!. I.gi.r. :
..... Davaine Uquatar aa her«i.
Var quanto fe dá muito grande dil¥erença lè faltar
Iiuma Perfonagem Cómica , ou Trágica. Certameríta
ufurpou o nome do fervo Davo na delignação de
qualquer Perfonagem Cómica , porque a peflòa de
Davo he frequente nai Comedias. E alTHn (anibein
dine o mcfmo Horácio no L. 11. Sat. V. v. 91.
....... Duvaf Jii ttmUai,
Aílim como também iíedulio no princípio do L. I.
tifou do nome de Gtta para icilinuar qualquer outra
Perfonagem Cómica.
Tfa^irove tgala
Ridieahve Geta,
Ji todos fabem que os Heróes são Perfonaçens Tra>
picas. E por iflb Pírfio , Sat. I. difle : ZZ lítraat
Jeafut.zrz tnttnAKaÃo as Tra^ediaf.
Também outros lem alTim eíle verfo.
.... Oavaint l«^a«tmr htrafna.
Ufas tambeiti Mircilio refuta efta Jíçio por dwai r».
Kãei : I, forque tal diffecen^a náo pôde abran^
bum
cGoo^k
i^6 ILLVSr* A ÇÔtLSi
ham e otitro Dnma , ■ Comedii , c > TragedU : II.
foKjM em todu n AtLKbianM ie U eíciito o.noute
Utrtt. Lambtno.l» afliiii :
Daviiine Uqutlar Erifat.
Como le Horácio fiteffit ■ difEercDca de tium fetvo
perverro , como Dj*o ; c de hum fervo fiel « am*a-
t« de fcu Tenhor, como Erot. Poicin ul differença
he pouco illuHre , e mageRora , poit que verr* no
melmo freiKro , i. h. fervil. ConSra-fe o que maij ex>
tenfimente nota Marcilio.
Mdiarufnt Jenex.'} O* velKoi chainSo-fe madurai,
dii Turntbo L. XXII. CXI. Virgílio En. I. v.7i.
Htt Eli/mat faell , hte »ivi mmiurat Jcefifi.
Kota poíi Hefychio qu* o* Gregot (iiiião iXíTuifía,
querendo íigaiíiçít âaui. Ovídio, Ad Liaium de aut-
"*# filil.
Quiã namtrti anan ? vixí maturifr anaii,
I. h. Jeaitr; e logo depoii fegue-fe o pentain«tra.
AQã ftrtem faeiunt , hatc numtttitda tUti.
^\^ Mtrcatarat vtgui , tallariit vireatii mgelli, ^
■Ou kam Mtreedtr j«e leia fy"''"'" p"" muilai terral.
Vir kmit agricultor. Horácio oppAi o mercador , e o
agricultor , alTim como ao L. I. Sat. 1, op^ie o inei-
icxlor , o lavrador , o jutirconfulio.
O Jirtaneti mureat«rti\ gravit .aaiii.
Milil ail , malta jam ^raãat membro taiare,
Caairi merealar , naviai jaliantibat ÂujlrU ,
JUililia efi fatiar. Qmd êaim ? euneiirritur : harat
Mamento tila mari veait ,. eat viB^rÍA lacta.
j4prit*lam latiiat Jaril legam^ne ptrilal ,
Snb galli taatum eanfallar abi a/lia paífat.
ille, datil vadibui , fni riirt extmSaiiit urbem «fl,
Salai feticti vtvtatei elamat ia urbe.
Horácio oppfiem o Mercador , e o AgricMltot , remo
fajeitoi muito differentes no Teu teor de vida, Aflioi
hãm «oiiso F«eu fin SofipatK>,i L. 1, .chaupu ao
cGoo^k
-S ADDiqÔBS. 237
Cyclope , AElnteum tallirtm , como fe diflir» AEtomê
mfdtíj «gríe*lav> ; agricultor do monte Ktna.
119 Aal famtm fei^aere , aat /ti tt>nvta>e.i<i« j'w-
gt. ) Ou ftgiJ€ eia triai etalpu/ifôel « Fama , i. h. •
9«« 0J .«ír»l PctUl já dlpri» . »tt ft /attl baai»
atra dt to* invtafit . ladat ai fiiat portei [t ajaf-
Um « tmctrátm entre fi. Hoimío neRt Preceito tra-
ta de dom senatoi dn pcrr«n^er.f : hiiin íjoe fc t».
me da lliiadi , ou OHyffe» de Honieta ; o outro po-
rém he o rovo , que o foeta Cómico, ou Trágico
inventa , e exco^iia. No primeiío género convém que
o Poetí íi^a a Fama, i. h. que fe iiurediiiSo Perlo-
nageni , laei qttaet Homero introduz. O Poeta din«
¥*mam querendo dÍKr JFabelUi Hameri ; »s Fabuta-
zinhai de Homero; AíTun Narcial in Sfeilttulii ,
Çuir^má Ja"!* tanit , danat arena tiii,
I. h. Qfiicijaii in faiulii , tudo o quv encerrSo. u
Fabulas. No fèpundo género aiienda o Poeta á co-
hetencia , c uniformidade do todo da fua Compoíiçio ,.
i, h. que nlo introduza algum campeão bumai *eze«
«orno iracundo , outtai »ei<í como brando , e meigo.
Ao primeiro geneio pertence aquelle dito do Teguia-
te verfo , Scripter kfntratam , Wt. Ao fcguodo po-
rém , Si ^uid inexptrlam.
Toda ella paflasem > como dii o infí^ne Batteux ,
ati ao verfo i}4 efli cheia d* dítficu Idade >. Vamos
a explicá-ias nella llluftraçSo humaidcpoii de outrai ,
attendido o ncxo^ com que «áo encadeadas humas
noutras} e ellai ít, ajudaria mutuamente para retém
dilcutidas.
Reprerentar figuini* a Fama , he tepterent»
hum fujeilo fecundo o que o maior número dot ho-
mem cfi , ou Tabe-, ou dii. Uoiacio não dii fegmf
Ja a verdeje ', por quanto a PoeJia fó fii occupa dOt
Para mellior Te explicar edi matéria , podem-f»
<lifIÍr>guÍT quatro cfpecÍM de mtindoa : o real , qu«
«xifle , «t da que nói v^eOie» Êiiviqst paitt : o híC*
cGoo^k
SjS ILtUSTRAqÕ IS,
torico , cheio de nomei , e de faâos verdadeiros ^
mu que nán rubnUern : o fabulofo , ou fotrfico ,
pitfltizido peloi Poeta* Antigos , ou Modernos , que
tein dido humi efpecie de exiilíncía ao que ellei
imaginarão : finalmente o poffível , ou ideal , que ex<(le
nu idéat de cada hum , lé^undo ■ extcntáo d« Teu en-
genho. Soctalat em at Naveat de Ariftofanes' eíiàvt
pofTuido do mundo rral : oi Horacios de Cnrneille
tSo do mundo hiftorico : Medca , Édipo , Oreflas per-
tencem ao mundo Poético ; Zaiio era do inundo pof-
fvel , ou ideal , primeiro qire a Tragedia que tem o
feti nome , otiveffefeito pafTar ao muiiílo Poítico, Ot
três primeiros mundos comprebetidcm-fe no que Horácio,
chama Famam , ■ Fama , ou a opinião commum ,
verdadeira , ou Fairt , com tanio que efta Te tome por
verdadeira; o quarto pertence á fícç3o pura, a hu-
tna producçSo inteiramente nova,
Àat fihi emivenienlia fi-igt. ) Õa fe ta faiei iuiaa
utra de tu* invtiiçár , tadm ai fiiai parlei fe ejaf-
um , t ceacurdtm entre yfi. Quando O Poeta repre-
fcnta conforme a Fama , fegue at ideai alheias t quan*.
do elle produz , fegue fomente as Tuas. E então , fe-
^ndo o preceito de Horácio , o Poeta ' deve ellibele-
cer de liuma vez , data , e conciramente , o caraãer
da Perfonagem que elle inventa , e repterentá-lo f«m-
pre fcmelliante á fi mefmn : fibi eiaveaieitlia, Fi»--
aqui pois duas maneiras : Reprtfentar frganda « F*-
ms ; ou Reprrfeiitar de jiroprin invenção,
Horácio nos iconlelha fobrc hum e outro mo-
do ; pois d>i fer difficultofo tratar felizmente os af-
Aimptos de pura invênçSn ; por quanto parece fer
CDufa mais Tegura tomar fiijeitot ji conhecidos , o
ctijos caraâerei eflefSo decididoí na opiniSo p\íb1ica ,
do que imaginar fitjeitos aeriot , ou ídcaei , dos quaes
ninguém atd agora tem ouvido fallar.
120 Si forli repe.nt Jíkillim.') Se a aeafe de no-
V> repftfeiitai ÂchiUe$. Outia vei fe fazem appaiecer
■I Perronagcni de Hcineio , porque ptimciro u £es
cGoot^lt^
B ASDIfÔBS. 239
o mermo Homero «pparecer na Tceni : porem nSo at
perlonagcni novai que i^ora apparecem , e Te põcoí'
na Icena. Afliin Juvenal Sat. I.
Stmpef egvfudilor lantiii»} niinqiiemnt repciíem.
Alguns Interpretei de Juvenal entendem o veibo Re-
ftaam equivalendo na íignificacíb ao Veibo Vhifcar»
Confira-fe Turncbo L. XX. Adverf. C VIU. , &c.
1 2 j MeJeo ftrax, ) I. h. NiUU timtai ; dcílemida j
como íôa o feti merino nome.
134 Trijlit Ortfttí.') Aflim fe explica Virgílio Ed,
III. V. }|I.
. ... Et Jctltrnm Fariii agítetui Ore/lei,
E na En. IV. v. 47'.
.Aal Agamtmttoniai feenli egitslai Ortfitt.
136 Servttnr «rf imnm. ) Dtjtmftnkt.fe , guarit'-
Je I iitflrve-ft ■ » /eu caraSer »té «a fira. Niflo confew
guio Hrfmero , « juílamente , os piincipaes louvoret ;
fohre o que aflim fe cxprímio Origenes no L. VIT.
etntra Ctlfum. Nomera lie maia admiiavel que oi ou*
tros Poetas > porque defempenhou os caraâerei , e aa
perfonaveni dos léus lieróci taei , quaes os havia tn>
troduzido ao principio , como a perfonagem de Nef*'
tor , ou de Dioiredei , ou de ^gamemnon , ou da
1'elemacho , ou de Penélope , ou dos outroi mais «
a quem elle reprereniou.
118 Jyl^cite ffi fr»friè ttmmuniê iitert.') Difieat'
tvja t«iif» he Jiitr cum* prtpriti ci ceafoi etmmmai ,.
fabidãi. Diz Hoiado fet enpieia arrifcada introdutir
e tratar as petfonajieni de Homero de modo , qu»
pareção Ter ji daquell* Poeta que ai trata , nio po»
rém daquelle Poeta de quem forSo tomadas. Na ver-
dade couTa he efla nlo muito Tacit,
Traslado aqui por extenfo toda a IlluRTaçSo <t«'
cilcbie Eatteux a tfíe lugar.
Trati-re agora de determinar pieciramet>le qual Teja
o ftniido delia! duai palavras PrcpnV , w Ctmmunia ,
de maneira que fe ajuflem com a explica-lo.
EBu 4uat palaTiai «iUo em oppofísSo relativa .i
• *
cGoo^lií
i^O 1 L I, TT'I T .R A Ç 6 í S í
e a definição de huma deter minarii a definição <h
«ulii.
Cammaiit p6de fi;rníficir bum direito , hum po-
der de iifir , que pertíitce iguiimenu a todos ol ha>
mens , como o direito de refpiíar o ar } e então fob-.
entende-fe íui , direita eommwn. Pódc flgnificar
lambem ■ meíma coiifa perli^ncendo a todoí 01 ho-
ipens ; entán robentende'fe ntgotiuia , obem , 3 cou-
fa commiim. Eii-l^iii as defiiiíçóei de diitrlta. Ha-
roais buma terceira fijjnificação que Te cbe|;a algum
tanto i redunda , e he quando Te ufa para íignificit
huifa qualidade , ou hum attribuio , que convém a
muitoi : por tanto dii-fe que a faculdade fenfítiva lie
huma ^iiãliáoJe cMtimam tanto ao homem , como á
befla , ainda que em duai efpecici difícrentes : que a
rwsãa he ctmmiim a Fedro > e a Caulo , ainda que
dous indivíduos difTerentes na merma efpecie : Fttè ,
diz Quintiliano, c,mmum« £*'>"■-'•'• [""'• Logo ca.»-
ntuitit tomado nefle fentido lignificará todai ai coi»>
fài genéricas, i. li., cominuns a differentei efpeciei
no meOnn geneio , ou > diffeientet indivíduos na mef-
Prc-priíim fignificari poli, pela raiSo dni corre- -
btivos , o direita de propriedade , ou a canja perten-
cendo como própria , ou finalmente huma tjualidaJt
frafria- E como ha qualididci que são cominuni ,
OU a duas erpectes no msTmo género , ou a dout
ilndividuo! na iiierma erpecie , ha tanibem qualtdadei
que S30 propriai , ou a huma efpecie , para a diítin-
][uír de outra efpecie no niefmn género ; ou a hum
individuo , para o' diHinguir de outro individuo na
mefma erpecie, His-i tocamos no fentido de Horácio.
Mas primeiro he necefTario diíer íimbem -que at qua-
lidades que são próprias a huma efpecie , nSo Ih*,
são próprias fenáo relativamente ao género . e que el-
l^s ião comiruni relativainenie aos indhiiduoi : poi
exemplo a laxão que he própria á efpecie humana
, confidetada debaixo do fcu género « be liuou qualida-
cGoo^k
B ADDiqÓBS; 141
d« commnn) 1 todot oi indivíduos liutnanof. Logo
por confeqiiencU propriain tomado no ícntido maii
rigoiofo , • mati ríAríão f6 pAde convir ái quali*
á»d»s individuaei , que cnnflitu«m a exíllenctii )iro*
pria e fingulir d< hum inditiduo , qualquer que ell*
feja.
Ora eftai qualidade) dillinâKai doi indivíduos
fio atttibutoi I e modifícicõei que d« nenhum mo-
do tocáo a enencia da elpeci* : íDo fEtsi , confide-
lando o individuo da paite do corpo , a tigura , a
còr 1 o ar, a eftatUEa , o gefta , a f^fionomia , o foin
da voz , em huma palavra tudo o qua fax que Pe.
dro aos olhai dos quo o vam , não he o mefmo
4)ue Paulo. Conllderando^ por outro lado, iHo feri
o narcimento , a fortuna , a educaçSo , os coftumet ,
o pocumento , as acçíies , o caraâer , em htima pa-
lavra , rodas aa qualidades civis , e morats que odif-
tiuguem na fociedade de todo outro homem quo
não fajã elle. Eílcs tão os traçoi , ou finaes , cuja
reunião forma o que íe chama hum cirader próprio
■e individual : e lio por eflei íi^naes diilinâivoa qtto
leconheceremoi Acliilles . Alexandre ,Augu{1o Cefar ,
o nollo primeiro Rei de Portugal o Senlior D. Af-
ibnfo Henriques; &c. e Íf1o quati lèm 09 nomear pe-
los feus próprios nomes. Mas , fe em lugar delíet
nomes conhecidas , e c ara âe riza dos , ou por huma
«xijlencia real , ou recebida como tal , ou paia Uillo*
fia . nu. pela Fabula 1 hum novo Poeta que nada quer
dever fenáo a li meOno , emft«bende retratar hum
Fulano, i. b. hum tal homem , o qual apenas tem as
.qualidade! communs e genéricas da humanidade , con-
.trapondo-lhe logo por antagoniza hum Itcrano ; bem efl
ti.. Para fe aproximar ao reaj , dará a eflas duai ptr»
ibnagens affedoí , e paixões que entrarjõ em hum
mutuo contrate debatendo, para confesuirem , e merece^
,Tem tal premio,8cc. Figurará fembiante* humano<, paixóta
humanas. Fará apparecer figuras que obrarad , e que faf-
UtiO como lè í*z cotie «s homent. Mis leiá coufa ba&
" ' Q taa.
Goo^k
34% IZ.LUSTnA(;dB3,
ftintein«ite difficil dir ■ <fla acção , e a eflet lâotet
■quelle canflet de vrrdade j e de individualidade , que
nSo fahc bem , fe não d« hutna cxiRencia leat , dipcilt
tft. Grande felicidade feri , fe ã medida do defcjo fe
confeguir o (im pTcineditado : e para não arrifcar a Tm
cmpreia , acanTelharia ao author principiante que buf-
cafle o feu fujeito , ou argumento na Fabula ■ ou na Bif-
totia , o <^ual coin tudo feja fimpliiz , e uniibmc, co*
IHD noi perfutde o mermo Horácio diiendo~n9i :
KeaiUi llUeam tarmca dtdacU in /.Sal ,
Ç_uim jí preftrrei igi>«t' iaiiãaifae primui.
Km a iflo rcfponderã o Author ptincipiante : Aflim
náa darei coiifa alguma , ()uc não pertença a todo o
mundo \ caufa alguma , iju* qualquer outro Efcri-
tof não pofla adoptar aflim como eu , para lhe fer-
vir de afTumpCo it fuis compoljçóes f Que mercct-
mento teieí eu poii cm huma obra , que abfotutamen-
te nada encena, que feja de minha própria invançSo ^
Ha certo meio de fazer d* hum afTumpto , que
hs commum , hum argumento próprio , e particular ,
failita materíei frivati jnrit ifi : c he 6e nio leguir
« Fabula , ou a narração de Homero pa/T» a pajr ;
e de não referir os dircurfos de fuás Perfonagens pt-
Jtvr* pfT palavra , como he obrigaçSo de hum Tr^
duâor fiel , como dia o noffb Poeta.
Si
Nte cirea vilem palulairtqat mêraberil trhem >
Nec vtrium verh» «arabit rtditrt , fiiitt
Horácio falia com e Author Dramático , que titã
e feu BÍTiimpto de Homero : no teu Poema , diz 9
Poeta , ha dua* coufas : a Fabula que be como o
«oaterial do ediRcio , e os difcuffoi que reveRem , e
lOrnáe efte mefmo mat«rtsl.
Quanto A\ coufaa , tu nSo fetiuírát pelai mA^
jnas pizadai a rarraçlo de Homem Poderia «ccrefcerv
«af-lbs aduM iuddeatei , fuep limit m antijof . tranf-
cGoo^k
£ A D D I 9 6 S 3. £4)
pòr , tirar rfo lugar , ausmeiítar , diminiiir tanto rias
caufas , como nos efFeitoi , e nas circuir.rianciai , í«m
te alligares a efla imitação , ou para melhor diíer , «
efta rfpeiiçio fcrvi! , que TiifToca o génio , o i qual
podem checar oi Erciitoret de talento inaii otdina-.
(io , e miit acanhado :
Neí tlrttt vi/ent pntalmmqut marjífii «rim.
Quanto aos díTcurros , iiSo farái repetir pelo teu Agi>
mcinnon , ou pelo teu Aciíilles tudo o que livercni
dito o Açamcmnon , ou o Achiliei de Homero , pa.
lavra por palavra , coino faria huma menfageiro , ou
lium Interprete , i. h. hum Língua , coinr>' vulgaimen»
te diícmoí. Mas tu que és Poeta , e que tem toda
a liberdade de empregar peiífamentos , ideai , raióet
travai, que ferão propriamente tuai , e que nalceri6
das novas (ituaçõe! , que tiveres podo ra Fabula da
teu Poema, obTervando o que diz Horácio :
Itfef vtrbam virit carobii rtidert fiáitt inUrprei.
Advirta-lè que a cxptefsâo Fidai interprei , de qu9
alguns Tradudlores dt valem como de hum titulo ^ e
de huina authoridade para juftiiícarem as fua» liberda-
des , nada prova a feu favor , e quando fervifle da
provar alguma eonfa feria contra clles. Nada prova «
{eu favor , porque Horácio nelle lugar não falia nem
de traducção , nem de Traduílor ; mas trata de hum
■ PocU , que tira de outro Poeta hum argumento pa-
ra efcrevcT fobre elle hum Poema j pois deve fomen-
te tomar o que lhe convém fem fe allígar á Jeir»
nem das coufas , nem das palirra;.
Provaria contra ellss , porque a traducção litte-
ral defle Texto feria que o Posta queextrahe o* pen-
famentos de outro Poeta , nSo deve verta-lo* palavra
por palavra , como lie obrigação do Traduâor fiel ,
porque Horácio diz :
Net veriam verbo eumBii reJJere fiJat lalerprei.
Lo;:o efte ierfo nSo fe deve citar a favor das tradu-
ções livres . e pirafitfeadai , coi;trji ai tradu^âes lit>
te^act ( • liéii.
es »■
cGoo^k
344 ILI-USTItAçãES,
119 JUiacum carnitn.') Hum verfo tindo ilallíadt,
ou dl Odynea -, por quanto fe prd« deduzir pari
01 Aâos Dramaticoí , nSo fá 1 Iliada , inai também
a OdyfTea. A Ilíada na veidatle he propriamente C»r-
mtu Wiacwn , m» também a OdyHea fe pôde tomar
como Cármen lliaeani ; porque de quando em quando
toca at couras Iliacat. Algunt eftáo vulgattnente pei-
fuadido» , como julgj o Authoi da vida de Donato,
que ai Peifoiíagens Trágicas fe vÍo bufcar á Díada ,
e que as Cómica) á OdylTea. Mas Ariítorelcf no L.
J>< Piet. C. IV. julga que ai Petfonageni Tiagicai
fe extrihem tanto da OdylTea , cnino da Jliida ; que
as Comicat porím (é tirSo «x Margile.
tfi PubVita maltrtti prioat! júris erit.") Pi (Te Ho-
rácio fer huiita empreia grande , e difficultofa diitr
como couTa própria o que he commum . e fabido ;
continua agora a díiei o como fe poRa ÍAo fazer ,
bem que tenha difficutdide.
Se^ndo Horácio commuaia e* paifica : prapría
V privaia tem a mefma força Significativa ; poriiin
no Direito Civil tem entre fi maior difTerença.
A matéria do Poema de Homero , ou da IFiada,
e da Odyííea he púhiica , porque , c«mo díz Syiir-
liiacho no L. I. Ep. XXV. Q.uiiia fmul a U carmtn
profe^am tjl , jat emae ptrrlidijli , grafia paillcãta ,
rci libero tjl. L. Séneca Epilí. VMI. Paufi fitrt »(
me iatcrraget • ifuari tani malla ab Epicur» heae O-
Sa rtfiram pftiíii i/uAm acjirírum } QaiJ tjl tamta
çuúie tu ijlai Epitari vates pntet tjfe , aaa publicai.
-O mefmo Horácio L. I. Epift. III, v. i{.
Privolai ut fuaerat apti , tf tangera viltt
Seripltt Palãtinui ijuaecumqut reeepit Apalla,
Note-re o que dh o Poeta em toda efta Epillola.
Peccáo poi) , diz niarcíMo , ot que crfm qua
Horácio entende por matéria pública , e comniuni
aquella que ainda nio foi tratada, nem experimen-
tada j poiím Tuinebo diz que Hoiicio entende pot
Pif
cGoo^k
E ADDIç6bS. 3^7
Pahtita materiti Y\iva argumenta tinda nia tratado
por outroi Poetag : e que tal argumento fera de hum
direito particular , fe algum Efcritor o derempenhar
de modo , que nenhum outro depois , ou fe atreva i
cfcrevet fobie o inermo alTumpto , oii o pníTa melhor
defempenhat ; o que certamente confeguiiá , Te ufac
de fcntenças nem communs , nem triviaes. Os Gre-
gos a quem Horácio imita com tanta diligencia , cha-
mão iyM.\ix>,lt>. , i. h. circularia , circulares , is coufal
vclgirei , c obviai , e que cHao patentes a todoi. De-
fejSo pois os fabloi Gregos achar no Efcritor fan-
tençai engenhoTas , agudas , (iras , t não vulgares.
Aos rabiai ProreíTotes de Eloquência compete Teguir ,
e abraçar deftas duas opiniâet ■ qiis mais bem lhes
1 ja Nee elret vHt"! fatalumifae .... trhim ) Or»
fobre a iiitelligencia dede lugar debatârSo-fe de con-
tinuo todos oi Interpretes ; mas como fe fofTem onda-
hatat, elgrimidores de olhos vendados. Somente Porfyriiío
apercebco ao longe o penfamento de Horácio , por quan-
o explica-fe delíe modo: In eoj áicit , qai a principia
úd fintai llieda Hemeri diferipferunt ; tPe. Horácio Tal la
contra aquellei Poetas , que copiárSo defde o princi*
pio até ao fim a Iliada de Homero , &c. E certa-
mente s mefmo Horácio fe interpieta a íi mefnío
deite modo , por quanto mais abaixo introduz o Poe-
ta Cyclico principiando aílim o Teu Poema :
Fertaimin Pridini caataha O* noiíle itiliim.
O Poeta muito bem argúe efle cyil» , ou circulo,
pelo qual quer fe entenda a indifcreta , e infulfa imi-
tação do Poema de Hotaiero , que foi tamanha , que
3 maior parte dos Poetas Cyclicos não fó coiião aoi
feus esfarrapados veílidos , i. h. i% fuás defalinliadas .
e inTipidas compofiçúes lindos pedaços extrahidos de
Homeio, ma) tambcm atí fecubriao com toda a Tua
capa ; í, h. nenhuma outra coufa mais faiiao que co-
piar e trasladar Iliadas , e OdyíTeas. Poliano Epigram-
matico delctevendo , c letiataudo no L. XI. Aaihota-
cGoo^k
1
■246 1LL7STRAç6e5,
chama >o> ditos Poetai Cyclicoí auttOiTutkC
hi^Offiov i-niuii , i. h. farts fUcntram verfuum , fa-
ér6ei doi veifot alhe'oi ; e ido porque f& Ce tm-
pie^avSo cm copiar Hutnero , Tem mudança alguma
de palavra, Ln|o nenliúma admíraçío deve caufir o
chamar Horácio a elle circulo , ou cyclo víltm fa-
Itiluniíjae erhem. He vil , vilis , por caur* da* fabií-
laynlin , e lie.fempre patento , e aberto, patnlui ,
porque n^o coriHa maii qu« de huma copia , ou ttat-
laHn de Homero. Algui^s qitiíerão recriminar , mai
não podfrSo , Iforacio por canfa dcRa Tua locução vi-
Jím patularaque eríem , porém não advertirão era k
fiia neceffaria dtfferença. Coiifita-fe Atheneo , L. VII.
C. III. O KuKMlffTTlxaí também he patalai V vUh.
O Cyclo épico , ou be antigo , ou he novo. O an-
tigo começando derde o Cios vro a rematar na ter-
tituiçllo de UlylTes i fua Pátria , como bbfervou Pro-
clo ia Chrifimnathia : O novo principia na origem
da queira Ati Tioiá , OU de Thebas. O Cyclo epico
do primeiro modo he ell« , cujo principio Horácio
póem allim :
Ferliiaam Frínml çantaho V nelilU hcllrim.
Tambein a Thebaida de Aniimaclio : hum e outro
K< bem patente , e vil não tanto pelo feu melmo
género . quanto pelos vicioi dot Poeta», Torfavia hum
e outto be bem ordinário , c vil compatattvamente
átd uutiAOt ÈTTinàv , ao cyclo epico de Homero. Qual
he pois eíle cyclo epico de Homero f dirá alguém.
Kerpondo : He aquella economia , e ordem , que Ho-
mero feguio no leu Poema , de que Horácio falloii
primeiro no verfo 41. :
'Srdinit heee virtat trlt V venui , «s/ eg« falar ,
Tor quanto Homero principiou a ivt Ilizcfa não d*
confpifaçSo , e partida do» Princípei Gregos para Tróia,
mas fim da pendência de Acliille» , e de Acamem noti :
e a Odyffea não a principiou do tempo em que Ulyf'
íes fe retirou de Tróia, mas Hm da Ilha de Caly
pro. Lo2'> ^ C}'clí> Epico de Uotneio he do >reio
P«-
C3.ifKi:,C00^k
B ADDIÇJSlS. 347
(lia o princípio , « da principio <l«poii pira o m<io ;
e por iffo cfte he o miif louvado «ntre 01 Weftrct
d> PocCa. Sobre efte Cyelo , on Circulo con(ira-íb
Arillotalei no L. I. C. IX. reprchendendo o( Sophif-
tif , onde dii : iti 0'j4npiiu -noínGií ^Hf^K , J^ic^ toJ*
H-JmAOv > H»mtri ptt/im ejjt figurtm , pffttr tlrem-
í$m. Vor raemplo , fe argumeniireni «ITim : O Cirtu-
h ht Figura , e Ptema de H«merf Ac Clriuh , hg»
« Pttma ãt Hvmtro he figar*. Pordm efle foRfina
Uinbem tocou o mefiTto AriRoiclef no !U !• C. IX.
Dt Demtn/lr. como quindo alguém capciorainento
perguncaflè : jnae emaii rlreului figar» efi } Annt
0tilem pcemm efi tireulus í Mil certamente Filopono
advertio muito bem que iHo fe pôde entender , ou
do Epígrammi circulir , qual hc o Epitáfio do Rú
JHidat em Platão , ou do Poema , <]ue propriamente
fe chamou circulo , tirealui , kvkhOi.
Ella he a ntelhor diviíSo , que Cs poderá accanu
modar aoiCírculoi Epicoí , Tem vellicar a authoiidi^
de de IfidoTO , como fe efte fabio ETcriptor no L.
VI. fe pcrfuadine que o Cycl* Eptico dcduiia o Teu
nome doCycto Parca) ; quando fcmethante penfametv-
10 nunca veio á lembrança d« líidoro , nem fe (|uw
por fonhoi \ mai ellr pcrtcnde fe entenda que afllm
como da fimplet ordem doi annoi fe chama o Cy-
elo Pafcal I do tnermo modo também da fimplea iW-
lie doi verfoi , e da matéria fe cbamio cyclot ot
Poemai. Ota digSo pois 01 fabiot Crlticot , que dif-
tincçâo maii verdadeira Te pôde dar, ou em que Iit-
%nt cabe menoi aquella eaclamaçjto reprchcnriva :
Haam iaeplam ejl , tTc, líidoro não dedui hum Cy-
elo de outro Cyclo ; tru compara , e fat o paialle-
]o de amboi em huma coufa teicefra , i. h. naqnclla
fimplicidade natural de que Horácio falia,
1)4 • Ift Nee áejitiei tmiutor ín mtOam , Ynie
peiem priftrre pudir vctet »at »ptrii Ux.") Se por
hum exceiTo de temor te nSo atrevei a aíEíftarite em
coulà alguma 4o Autbtt ^ do qocm tiiai ■ tua Fa-
bu'
cGoo^k
34S ILLVSTKAQUES,
huh , podetii acontecer cgue , coinponito tu nSo hu-
ini FabuU Epici , como Homero , mis huma Fabua
Dramática , que tein regrat differentei daa da Fabua
Epica , te mettefTei rm tal embaraço , ao ponto qie
i)lo podejTto recuar , Tem te envergonhares , nem r
jior diinte fcm faltar as regras , e ái leis da Arte,
que rerpeitSo « género de compofiç5o , em que tn-
lialhas :
Vaáe ftitm preftrrt puder vtltl aat »ptrU /e»
Os Editores , • Commentadores , e parttcularm«Rt>
Juvency , e Sanadon , que Tempre Te tem complicS'
ito em novas lições , lerão rtftrrt em lugar de pr«.
ferre ^ Tem attenderem aos dous nominauvos pudei
4T eperii Ux ; rios quaes hum , que he paJcr , per*
jnitte embora referrt ; mas o outro tpérit tex , re»
<\ver froftrte. Horácio, que lie avarento de palavras,
c Tempre concifo em Teus penramentas , ufou elle
verbo em prererencía a qualquer outro , porque ex-
prime em fua fignificaçáo igualmente ai diras Impref-
s6ei que refenie o autbor embaraçado , Tem poder f»
l)ir em hum indo pafTo , in arílt : elle não pôde ti-
»ar leu pi , profim , nem para recuar , weíaí paJar ,
nem para profe^uir lua compofigão , vtlat eptrii tex,
A lição de preferrt lie abonada pelo fabio Pro-
feíTor Gefner , que a admitti* , e comprovou , a qual
«» fesni iguaíiHente na lição do Texto.
1[6 Vt fcrSplor cyc/icm alinl. ) Camt em putr»
tempú » Efcripier Cyelico , i. h, cemo nos eolina Tur-
nebo o Poeta Épico Rhapfádo ; por quanto os Rha-
pfódoí , i. h. os authorei das Rhapróilias expunhio
cm o theatro verfoi beiaicoí , os quae* lalvet etío
como O! verfos dns dithyrambicoi. Algtins Commin-
tarlorei perfuadírSo-re que Horácio cenfutaia o P«-
ta Stalimo ■ author da peqnena Iliada , mas repu^
o mefmo principio deila Ilíada ; por quanto não he
alToprado , nem inchado , como be «lie que Uoricio
põein nefle lugar :
Per-
cGoo^k
• Terttniaai Friam! ttnlab» 0* noiile btllavi.
O Poeta Stafimo poÍ> pTÍncÍpiou modeiadamente , •
«m hum eflilo filudo.
ÍMoy ádS'tji Hoti Atifiíityiíit ifintiinv.
Areti Itlaeai eiin$ , Í>ariaatam^uê niUnltm,
A\im de <jue o niefino Horicio pouco tniis abiixo
nioflra que elle repreliende , c cenfuta o principio da
pequena Ilíada , nio cottio inchado , e em demaiia
cmpolBfto , mai como deduzido de longe : Poíi tal
he preceito que o noíTo Poeta piefcreve no vetfo
«47-
í?tt gtminv btUum Trtjannm «rJitar aí av9.
Contira-le o que ofaferva Turnelw no L. XXVlIf. C.
XXIV. onde cita eíle veifo de Juvenal , Sat. J. v.j».
Haie ego n*n agittmt SeJ gaia magli fíeracleai ,
Aat Diainedeat , aut magitwa Laiyriat&i ;
El maré ptrtiijfam pucrt , Jahfum^ut volaalem,
1)1 Tantt hialu.') 1. h. Exeriíh Iragict , V fafjla-
1» ; de hum exórdio trai;ico , e iiichado, AHude Ho-
rácio áqudie liiata , ou eberliira de boca , i. h. ao
principio próprio doi Author^s , ou doi Keprersnta-
dotei dai Tragediai , de que faz uieiiçáo Periio , Sat.
V. r. ,,.
Fahala ftu motjlo ftnalur Iiianda IragneJo.
Onde hiaada vai O mefíiio como fo o Poeta diflera j
Magno fpirila (f greaJi hiala pronaacianáa ; qlte k
deve pronunciar com grande elpifito , e com gtanda
abertura de boca , í. h. em alta voi ; porque o eflí.
lo da Tragedia he altivo. PerHo ufou do epithets
ntaejio attendendo a natuteia da Tta;redia , cujo fim
como feja Juâuofo , por ifTo fe initoJua a Trágico
reprefeniante também trifle , e afílido.
I}9 Nalcelur rUicalai inai.) Nalcerá hum ríHicu^
lo lato. Diz Quinâiliano no L. VIII. I. Oral. C. III.
^' T'''g'l'' miramar Ulad :
Sacft txiguuj mat,
Nam
!;,■ Google
a;o tLLvaTUAçSfíSt
titi» epitheton (txi{uui} «pluai propriun e^eeit ^
■« flui fxfptRèrtmut , V tafui fingaltrii mtgt! ác
ttlit , V clúuJHla- ipfa uaial fyltabae , nta aJitaU ,
mJJit gratiiam, Imitíit»! eft ilaqat ulrumqutharútiuti
Nffctlur riiiealiii mai.
fite muftittla ftmpcr trMi» , fié juimilttnd* noaaam-
^uam tft. Vim rtimi ali^umad» V ÍfJ« vtritram Aw
QuinâiliiDo diiendo , ImilatM efi ntrum-
■^t Hvralimi , Horicb imitou huma , e outra cou-
lá, quer fignificir , tjue Noricio attendeo tanto ao
que [>ettence ao caf» finjular , como também ao que
lefpeíti í daufula de huma ryllaba. Confira-fe o que
«bfervB Sérvio em ai Notis i Georgicx IV. > e i
Eneida VIII. de Vitgiíio : e ái obretvaçóet , e refle-
ndet de Sérvio convõm também ajuntar o que dii
Hermogenet no fito do L. I. Dt litii.
141 Ca^M Tr»jat. ) De Tioia conquíflada por
tJIyfl'<!t. AíTim o mefmo Horácio , L. I. £piR. II. t.
Rmrjum ^atd virlm , (T fciíí fapitniia po0t ,
f ri/e propvfalt nthii <xemplar Vli/ffim ;
Qiti domitor Ttojae muUarum prtvidat uries ■
Cl móret hpiaiau/n infpexit ; latamquc ptr negaor ,
Damjibi , dum ftciit reáitani peral , afpera mullm
PtrlmUl , vivtrfii rtrawt immeifaíilh aadit.
Confira-fe Homero na OdylTea , L. I., Plauto Batthii,
'A, IV. Sc. IX. Nee inagii idem ttptram eppUnm. (He
■UlylTes qtw Tília , e confiilte-re no Original toda eT-
ta ek^antilFima Sccna. ) E no verfo 147.
Salult iiofif» alqat arbt etpla ptr dvlam
t)tmum redact integram omaem exereitami
O mermo Plauto , Pfeadtlai , A. IV. Sc. VI.
Vift flHiV reram meui Vtyfei t^erit ,
■taluae haheet fignitm ex aroe BaUiant;
14) Nen fumant ex frilgtre.') Toca Horácio por
allusSo 01 Itgmei di guerra , que são o Samo diur-
cGoot^lt^
t AODIÇÔKS. 15-1
nn , o luieiro ■ ou clirSo noiíHitno. Sobre cll«i Ih
gnsei confira-fe Vegecio no L, Hl. C. V.
146 M laieriía JUeUngri.') Principio triiíctct <l«
muito lonoe , como são 01 que tiimheiTi Papinio diQ*
demna na Thebaida I. Advertirão pois bem os qub
dizem (jiie Horácio neíté fUsar cenfUra Antimacho.
^o que parece Horscio neRe lugar ciittca o Efciip-
tor do Poema intitulado , Dieincdta , qualquer qub
elle folTe.
147 Nic gentia* erJítar mh bv#. ) Como foi por
exemplo SValjino , ou , como fe_i;(iinh) outioi o dtno-
minárSo , ^'ita(irno, author A(à CyprUen , ou di
pequena tliaita.
14S - 149 È' '" ftJitij rii , . , aiidltfrem rapít.'^
£ arrtiât» o «utíiate farii a mth diíi eirufiíj. Horl-
cio dii no verfo 4( : Diie atyrlaeipic • ifue ke ^rb-
prio Ja ittjlaate , em gne fe ahre <» Jcena ^ W jeln
mine dUat. Agora porém rfeAçni o Poetí o pAnto
em «lue convém principiar, Potier-fif-liía retnontafi
defcrcvenc^o-fe ■ guerra de Tróia j ítí á primeira 'fó-
mente , ou caufa do TuccelTo , ate ans dotn óvoi que
Leda teve de Jupiíer rraniformado em dlne j de hum
dos quaei niTceo a bella , e gentil Ke|ena , cujo
roubo caufou a guerra de Trota : tal he ■ ordeói
própria , e carafleriflka da Hiflorb. JílSs 'outfti he a
ordem que fegue Homero, Neve -annoj hflvh que du-
rava o cerco , e litio de Troía : no decimo ^líno ,
Achíllei reiíhio, e nendeníiou fortemente «om Aga-
msmmon : pelo fucceíTo deHa pendtfncia tíeo Homero
principio ao feu Poema , fuppondo o tiitOr ji itiP-
truirib de todii as cirmnfhncia! qiie lhe havláò pro-
cedido.
149 - MO (1'iae áefpirtt impala nitrfitfe ^ejje ^
reliii.iait.') EÍIe ileixa * ijae nSo pMe tratar etm rfi-
gnidade. Muitas sezes o talento do ArtiUa lic me-
ro! comprelienfivo que a arte. Quando o ETcrip-or ,
confíderada a extensão do r=U talento , n3e pôde de-
reniperihiT o .argumento > que fe propvi , depoir- de
díf>
cGoo^k
a5'l ILLVSTKA^ãfiS,
difTcientei enfâíoi , e eiforçoi , em tal cafa enfiníb
ai regia) «la prudência a deixi-lo.
1(1 Sie vtrif /alfa remifcttJ) Introduz é< permeio
fabulai : E por iíTo lemos em Seivio no L. II. dai
Georgicax , Tatalat injertac.
i{( Àttlota mãntntis.') Até que íc retirem ai ta-
peçaria! : ConfitSo-fe ai Notai ao Texio. Propriamen-
te Aalaít compctiáo ái Tragedias . e Sipari» ás Co-
medíai. Juvenal na Satyra VI. v 67.
.... Qattíti aalaea refnãit» teffant.
Dii Lubino ■ efle lugar de Juvenal que Âalatm erSo
huni vellidoa peregrinos , ou cambem huns pannos
pintados , com que fe ornavão 01 tbeatros , e Te fa-
liio ai fuat decorações. Apulfiafino no L. I, Ora tt
mulatam Iragitam dlmoveta , O* Jipariuin feaenumm
templiceít, O fipaiio , Jí pariam , era O panno que fc-
chava 3 boca do Tbcairo.
ijí Dante Cantor, vai plauJlle , ditai.") He de pre-
Tuinir que u Hiftriao , ou o Ador da Fabula, quai^
ào derpedia o Povo 110 fim da rsprereniaçáo da Fa-
bula , repeCia em huma cerca cautoiia , e modulação,
Vai pUuJiu. Aflim efcrevia a eíle rerpi:iM> o antigo
Poeti Prudência , como noi enfína Tutnebo , L. IK.
C. XXIX.
Vt tragicai tantar ligit» tegil era cavata ,
Graade all^uai cii/ut per hialam trimea unheíatm
1(9 Signal kamum.') Papiíiio na Thcbaida IV.
.... Paeram teiiira figaaaUm gramlna grejfa.
Confira-fe Laãancio iiede Jugar, onde repete , e in*
terpreta «Ra palTagem do noffo Horácio,
l6t Ceiem i» vitium feãl. ) ElU he de eira para
fe aiaelifar at vicie. Com raaSo dito , porque 01 nun-
cebot fe tiiclináo mais deprelTa a abraçar o vicio , do
c^ue a feguir a bella , a amável virtude ; porque jul-
gáo que no vicio vem , e acbSo huma certa apparen-
cia djs l'berdade. Errado capricho !
I7j Ãiuii venientei.^ Oi aanai qae vem , qae eref-
tem. Depende a iocliigeiícia dcn<:i dous veríoi áx
cGoot^lt^
E ADDI<;âB9. l^;
mineira , com qite oi Anti^ot repaitifo ii diffcreit-
tei iHid«s do liomem. O msi) alto periodo dt *i(f*
liumana era • idade de ártcoenia annoi : até a elle
termo aercia a idade , e defTe teriTio por diante de-
clinava : em trás palavras , fegui^do AiiHotetes , Ja-
vtalui , vigor , feneeim. Note-fi: ífla locuçío provei
bill : Jli til ciiicttata anati cínte-fi , Jtpth Jai cia-
.««M Jcícontafc.
\-li) Aut agilur rti ia fciaii , aul aHé rfftriar.")
Ott o acçSt Jt extinta a» Ihettre , »u átfii J< txe-
euUda J« rtftrt. Tudo o c;ue fc prefenta no tltea-
lio , prefenta-fb róments debaixo de duai formai , ou
fazendo ver > mefina coufa , elta he a Dramalita ;
ou dtiendo o que a coula he , efli lie ■ narrativa ,
ou a narr/içã». Deflai dua« fútina) a maii viva , e a
mais tocante he a Dramática : I. porqne os efpeâ»-
dorej fião-fe mais dot fctis olhos , que dos olhot
alheios , «euíii fiátliiai > querendo diíei , acniii gai-
tai maiar fidei hahttar : II. porque os olhoi indivi-
duSo as couTas com maior ciicunfpecçSo : III. fina^
mente, porque de hitm fó golpe fe appprefenta á ima>
■inaçío todo o feii objeão , e ifío Tem esforço algum.
Mas por outra parte coufas ha , que a Arte nSo
pede prefentar com dignidade , • com decoro para
illudir o cTpeâador i oel^e cafo pois recorre-fe i nár-
nçSo : Refeie-fe que os Horacios combalérlo na pía-
nice ; que Hyppolyto indo em feu carro fora piecipl-
tado pelos feui cavallos , e defpedaçido peloi roclie-
doi: A raiSo delia conttapoflçSo provém de qiw o
ouvido exige menos , e he menos difGcil de fatísfa-
2er , qde sSo ot nolTos olhos ;
Srgniiii irritaat aaimat demi_ffa fir aurtm^
l8ã Nee paeroi etram papal» MeJea trnelJtt "}
Nem Mtdea iilncere Jeat filhoi na preftnfa Ja Fava
afpedaáar. Confirío-fe as Notas de Maicitio i Salrr*
V. de Períio , onde tSo fabio Commentader exptica
efle lu^ar de Horácio } e juntamente as Notai que vem '
ao Texto.
1S9 Ha-
cGoo^k
s;4 iLLvsTSAç6es,
iSf Ktvt miatr , ntu Jit faUU freduBlor mfta,'^
'^ Faiflm Uri frttiftmeale tiat» tHti. I. h. dividrr-
fk-b* em ciaco paite* «lepeodcntet hum» deoutrai,
C íoimtaào juntai huma ÍA acção compleu , cujo
obj«ão oíi ilvo ft> devera anounciar no piimeifo »ão.
Arillotclef porím nZo díftingue os aúot , e fó Falia
lia duração inleJta da Fabula, que naturalmente con-
ÍÍB de Ires partei , o fio ; I. Emprthtmitr ! II. F»r-
vejtr têittf* »t ttjltieaht • lU. Viaci-iei , •« fuceam'
Ur é tfit%.
191 Ste Dtat iattrfit , alfi Jigaai vlnálee aaJat
Jvidmt. ) ÍTeirt ialervfiha DhiaJaJt , fenát eccerrtr
hmn ni diga* dt fe ftliar ptU jeu ptdirefa Nam*.
A intervençío dos Deor<i pertence ao Poema Fpíco,
por quanto be liuma lãuCi quem refere as catifa) ;
alSm Virgílio fai ny Invocação do íéu Poema . v.12,
Mujt mihi taufai mewre ; çus Namiac latfe,
Raião . por que «in hum Drama , que be huma em-
preia puraiuente humana , íi fe devem empregar for-
(U huminas.
Confíra-re Aiifiotelc) . C. XV. D« V*itiea , Sér-
vio em ai Aias Notai á Eneida I. , e I3C. Apuleío
fhrida IO. tratando do Cómico Phileinoit chamou
»p% DÓt , ou (liQiculdad,es tr a nifccn dentes ixaáts s Arga»
jntnfa Itpldi infltS9 , ec ntdti lacldè txpllcalvt. Al
.vulgares Edições cm lugar de explicalti lem ccnat»t ^
«u agaatút ) porém a primeira lição deve-fe preferir.
Cotvfira-fs o melhio Ariflotelei no C. XVIII. Dt
Pnetita.
I9# Ste gatria ptrfiati.^ Explica tfiuita bellatnen-
te ella palTigem Diomedes , L. IJ! C. IV. , i cuja
explicação pôde tambcm dar luz Júlio Pollux. nm L.
IV. r.XV.
I9( ABorii parttt tfiarui.') O Cfra fari • o^cie
'it hnm 4lfo'. Qu^r dii^r Horácio, que o Coro atn»
da que cnnfle de muitas figuras , ou fujeitoi deveri
' 4ereiT\p.eiiliar as funcfúes de hum íò Aãor, ou de
tijuinA unict petrona^m j come no Aiax de Sofoclet
cGoot^lt^
B ADDIçtíBS. tSf
9 Coro (ferende >t partet de Ái?jc ; t também d«
Tecmeffa , « de T«ucto. No mefroe Sofoclci n* Ek-
âra , o Coro toma o partido de El«ã» ; « ne EHív
po Tyianno , o Coio favonía ao tai. O inefino Ho-
tkío dii particularmente qual fcja o Oâcio do CoE**
lile taiii fautMtiae , V can/Uelar emith ;
Et regai tratos , (T éintl ftceatt iimtnitt I
III* Júpct landtl nt*afat hrevit : iHe Jalishftm
^ajlitiam , Itgtt^ue , V *p*rt'ii «tia parlil :
Hle Itgat timmiffa : 4t»i^u» prttttup V trat «
Yt rfdtat miftrif > ailal fartaa* Jupâriu.
Por^m ia ÂJvtrfaríii , nos Apop ta mentol , l- XIX.
C. IX. lemoi Auãêrii parti» : cuja liçlo abona pia-
tonio , o qual dii que por meio da Coro as Poetat
Gonumavfio defender-fe a H mefiroi , e louvavlo o
íea olBcio , e emprego , o que pela maiar patLe Ic
fazia na parahafis , i. h. na digrcfiáo , como Gt der
prebende d« ArifloFaiies. E o Interprete de Euti^iidei
i Medea dli : Ck»ram ia Faeta prrftaa jufium (7 «f-
fudn JtfenJere. Por tanto huma e outra liçSo «S»-
rh , e auBorii tie pfovaveJ ; niai qual das áut* feri
ma» verdadeira í díi Mircilio que Iw a da Âãrit .
a qual fegtiem Gefner , • os Critícos ia melbor ns-
tne. O Coro pois em Sofocles fegue oi preccitoa d«
Arte ; porém o efcopo , e a nira de Hosacio ite fm-
lilicar , e fazer ver nlo os Neoterifitios . aia* úm
quaei feJSo os preceitos da Arte Pmiíco. CertamenU)
pois Horácio quii exprimir o ofGcio do Coro, qutl
vemoi defempenhado por Sofocies ; e Ífio conforma
o <]ue nos enfina Ariftotcles na Poetic» C, X¥II. S.
'<., diiendo , fnc • Ctr» Je (ume ptr Jiam AHar , t
fue ftj* parti éa laia , nSe ftt *m Euripiáei , mgi
lanta tm Safarlu. Canrutte-fe toda a doutrina ét A>tJ-
ilotelcs a efte refpeíta,
NoW-fe que eftes , « ontrot muílos (èmeUiantn
•irai dot GopiftH -HÍvlliiío á* afinidade doa tiaq^
cGoo^k
IfS ILLUSTRA^ÓKS,
<>u[ai , áx qnil pDi mero tnnrejo , e jo^o fe fervia
5*nio Agoftinlio n« L. II. Dt CivUait D,i . C.XV.
^na ratimt Imftmtntat a8eTe$ , ivuarealar ouílertS.
ApuIeJo F/arirf» I. Ex Ttba$ aSii V taHit. Alímda
^u« muitM vciet (e pãein inuiUi pabvrat em lugar á»
outnt , como âHt em lugit de Aailar , coino femoi
em Terêncio iio Prologo da Fabula Piírmio.
Qutd Ji iattiligeret , çuam Jlelit «Um aava ,
A<5to^i* oper» /nagif JhliJJe , fa"'> fiia.
■ 9) OfiàurafHt viriU á^eoiat. ) I. I). Difpute ,
centanda a fivor da jultiçt. O Interprete de tnrípi-
dei iaPhé«nlffai. Stmptr Chiirui libtri lafuitar , If
atífuitati prepugnat , Vf, Elle l)e poii o ofiicio do
«aráo forte. Logo Oficiam virlU equivale a fa mt»
■aifili parte. Diz Horácio , como teflrãe Turnebo,
» C*rt éifpate ftbre a tbrigafã» ■/• Paelti , e itepiii
mojlrc t«tn Iciiver ijae t Pveta dtftmpcnhara ptlafat
parte , e tnihtra a exptiÍBfSa dei circuajlaittti , anã-
■J* h«ma Fabula elcgaulí , pellde , t graciofa,
194 - I9J Ift» qaiil mediar intercíaal aHiil , Q^uai
mau prapofilo tenJacat (S* haertet apli. ) Turnebo en-
tende )Áo do Coro faliaiido nm coltoquioi com 01
tiÍllTt6ei , ou graciofos noi merinos aâoi : por quan-
to fora doi Aâo) p«la maior paite cantava argumen-
tos tiradoí doi lugaies coinmun) , alheiot do argu-
mento , 01 quiei timbem nelle lugar, poiém maia
abaixo toca Horácio , &c.
199 Aperlti alia ptrtii. ) Nota Horácio que no
tempo da guerfa ai partas das Cidades Je fechSo ,
'« no tempo da paz Te abrem.
■os Tiiui aaa , aí nane artchalea vinífa , luiat-
fti* eemala. ") A fraut» aniigamtale nót era , eama
■*gtra , tãa tamprlda , e guaraaeiJa de arei de latSa,
Entre os Antigos ai palaviai dai Tragediai , e das
Comedias eráo cantadas , e acompanhadas humas ve-
ies com a flauta , outras veiei com a cicfiara. Al
-ftautas etío. feitai de oíTos , Tlbia , da buxo, de Tal-
-fueJKu 1 de htua Itmplez canudp de «na. Ao pfto-
cGoot^lt^
ft ADDIçfÍES. i$f
et^iâ erSo <lelgidii , c tinhio poucos furoi , Unuii i
faramia» faut»'. nÍO havU inaif que huma , fimpUxi
tinháo • Tom baixo , e pouco agudo , efpirart uli-
lii. hm t«inpo de Horácio as fizetáo maii compiidas.
kccrefcentando-lbei dífferentei canudot feguroi com
■nneíi de latão : aagmtatuín-ft-lhes os furos , pata
áeUtt te tirarem foni maii agudoí : em lugar âe hu-
ma embocaváo ot Fratitíft» dual , huma i d#eila ,
cutra i efqmtda , tiiiii átxtrit V finijlrií. ponfio-
ÍK Titijcf na palavra Tibia, O Poeta paíTa agoia a
inoftrir a raiSo dtftat mudança*.
Quando o tbeatio era pequeno « e o povo pou-
co nuiuetolo i fabio , e fobrio , o Tom doce e gravd
da fraiita antiga, e fimplei bailava para acompanhar
oi Coros : mat quando a Cidade de Hoina fe aug-
mentou . e qua o Povo le fei mai) nunierofo , e oi
■rpcâadorei menoi fobrioi > foi precifo marcarem-fc ,
e diRingulrem-f* »aii oi rhythmoi , e que tt entoa-
ções toiTem maii fottei , e mais aliai : fem o qud
bum «rpefiador^que nia dava atcençáo , femibebedo ,
pouco inftiuido na arte , não perceberia o oierecimen»
to da Melop<a.
Depoii logo o IukO « iaxuría , accrercentada í
Mune* , fe communicou ãi decoraçfits theatraei , a
«M vefiidos dos Aflores. O tnefmo ellílo dos Coros
padeceo fua tal qual mudança , e novidade. Oi Poetas
fe dnxitia levar de todo o feu eiitliuliafmo j e fal-
liráo a linguagem dos oráculos , que ou fe entenda
com diificuldade , ou muitas veies nSo fe entende ,
nem fe percebe.
3oa "Tuiatqiàt atmula.j Por t'aragramma dito pe(<j
^oeta : AlTim Apuleio Flotida ]. Vaa tibia vttut
Uttt tuia. Ptopercio h. II. Eleg. IV.
THU/antjia tri/íitr ília tuia.
±oÍ ~ acij Ptjiqiihm cícnií agrtt ezcienieré iilíler /
» UTh€nt Laíier amaltBi murai. ) Talvex , como 6lr<
R Am
cGoo^k
ifS ItLVSTRAÇãES,
ferva furnebn , Horácio dig* que ninguém tinha dit
reito de dilatar al^um efpiço de terreno dentro do
recinto dii murallitt , ( irnlm pamatriam ^ menat qtW
Bio tivelTe accrercentado algum cimpo ao Império Ro-
mano. VopiTco in Aurdiano : Pêtnieri» auttnt ntmiai
prineipmm lícit aiáert , nifi ti , qai agri Barlariei
àli^ua parte Ramaaam Rempablicam lecuplelaverit.
■ 309 - ato Vinatjat Jiarn» Placarí gtniat, ) Nota*
elo falia dos eiMíToa coinmettidos faíos magmficDi ■
« latito) banquetei , e comezanai nos dias feOivoi
contra o Edião dot CenTores ; cuja pratica antes d
ttputava como crimínofa , e nada boneAa.
2 1 1 Namtrií, ) I. h. Aos vetfes , ái modulações ,
aos canto).
319 Indaãus tfaid eaim faptnt, } Em quanto O
povo Romano ignorava at artes , e os praieret cxoli>
CO) , em quinto os Senadores , os CavalleirM , e a
plebe ifTtflia aos erpeãaculos até então fem diftirto
cSo 1 nenhuma maravilha nos deve cailfar o Ter ■ frau-
ta , e todo o ipparato e decoraçSo theatral ténue c
iTioderada ; porém nSo nos deve fttvir de «rpanto
quí . Te crefcendo o luxo, e dilatando-fe o imperíot
ctefcelTe também c fe augmentalTe o apparato , e as
decorações do theatro. Sobie a miftura , e confutio
dos Romanos de todas as ordens naquelles tempos,
confira-fe Cicero na Oracío De Jíanifpieum Refp. , T.
Lívio L. XXXIV. , Vakrio Máximo L. II. C. IV. , e
Aeron. Coiifira-fe a reflexSo de Tutnebo , L. IX. C
VI. que dit nSo ha/er toda a evidencia , e cetteia ,
a que propofito venha o que Horácio dit nelle luf^i
114 Et luxuriem aJJil arti. ) Plínio no L. XVl.
De Tibiit , C. XXXVl. dii : Paflquíim varUtút éeeef-
fit V eantdi qaaíjue luxuria.
aij Traxitt/ue veJJent.) I. h. Sfrma , Roupa roça-
gante , veftido trágico que arralla pelo ehSo. Julio
Pollux , L. VII. C. XIV. Sipp^ct rfxymiy ífififAM. eiti-
eiipilfievOv.
O mcrmo Horácio L, II. Sit III. r. j i.
. . Um
cGoot^lt^
E A D D I ; tf E S. ' ^^
Hbc $t
Crtdt moát iafanum \ nihiU ut fofitntitr illt «
Qui te JeriJet , tandem trahat.
O trazer o vcflido de rojo pelo chSo he proprta ae*
fia doi qm indáo com fiHo , « fpbtibi , como ef
que andáo de veílidoí talarei , • qiia varrem o chio
com a comprida cauda , íkc. e debatxo deite penfa*
mento allude o Poeta équcllei , que defTanecidos ds
f\ fe julgío maii fabioi que cn outras, Confira-fe O
que dii Perfio , Stt. IV. O veflido roçagante era pro>
prio doi frautilTas , e doi cithariftas , e tambein dos
Sacerdote! Gentilicoí : VirgÍ)io O attribue ao mcrmo
Orféo , na En. VI. v. tf4{.
Ntt n»n Thrticiui Itnga eam vtjle Sactráai ,
Ohioijaitar namtrii ftpltm ilifcriíniné vircam,
Virgílio introduz nefle trage Orfeo , porque era igil>
almenta IHufico , c Sacerdote. Parece também quC
Tíballo fignilicára «(íe veftido, quando cantflu :
Imo viJclar lalU Uladtr-e palU,
í lauto na Comedia Mentiechmai , a. I, fc. III. v.lf. '
Sujiine hcct Penienlt, txuviítj faeert , qaat v*vi, ntl»,
Ctd» . StJ elfecr* htnle , fella/c cam palia ftflta.
Os que faltavão antigamente no Tablado , e canta*
vio , e tocaváo cítliara, coIlumavSo eftar vedidos com
feu manto , ou capa comprida , e por ifTb fe ped)a
no Patafito , que faltafTe com a capa. Cornilício a
Herennio , diz : Vt CithâroeJant , qoam pfaiítrit apli'
tnè ve/iitai , palIA laaaratã iaátttui , tuM thlamyit
furpurta , coltrUai voriii inlexta.
ai6 Fidibai ftveris. ) Cicero , no L. 11. Di LegU.
diffe : antiquai Mafitat ftvtrtlal.
«17 Tatanáia praeteps.^ A precipitada , ou a arrO'
batada eloquência qual rio , ou torrente de agira. O
■utirmo Horácio L, IV. Od. It. r. {.
Maatt Jeeurrtm velat amah , imlrtt
■ ' {««M fi»p4r HtUa alatr* ripai *
•--- Ri» ftré
cGoo^k
Z69 ILLVSTRAçãlS,
Ftrvet inmcnfuiqae rait ft»fumá»
PindnrM tte.
O mefino Horácio L. I. Sat. VII. v. %6. e 27.
Viuthtt
Fluifeniit hibernu'».
Marcílk» não approva > íntelligencii c]ue fe di a
frtttcft , toatando-fc na accepçáo de audax , ttmerf
rh. Confiri-re L. XIX. Advirfar. C. IX.
119 StrtiUgil acn étfcitpalt fenltntia Delptit.") A
fiiiUafa ttãii ft élfirtttfía dai rtfpoftas dm Oraeal»
Dtljie». Q Poeta quer fignifícar que as lentenças «to
Coro nlo Como inenot certai do que 01 oráculos de
^pollo .Del^co . Por tanto as frntcnçai genws , e
^rjiipt\tií antigamente chamáráo-fe oraculoi , mraealé ,
alfía copio 01 ditoi de Catlo em Jun. Coluniella
no L. II. Dt^RtB^Jl. C. I. fe chamar áo também £>r^
tMln. Confii«.fe Plioio no U XVIH. C. XIX. , o qual
(^p. IV. do luérms Livro dii a razSo diHo. Cur nam
vidiantw oratuU n ctrtiJKnia D*a maximtfue virídí'
eo , ufa préfeãa. Confitao-re Safoclsi , Euripidei , •
outrot. Convém advertir qu« eftei doui verfos
. - Vtiliamque f'gax rteam tií divin» futuri
Seftitegit haad difcrtpait ftatealia Delphit,
aio sSo da fácil inulligencia , como logo á primri>
ia viila parece , e fendo tão vulgares na boca quaG
de todoí nSo fe decifra a fentença que ellea encerrão*
Horácio, fecundo a que Te deprehende , noi inlinúa,
como riifleâe Tucnebo, que a licença do Coro, fe
.alargou , e chí;!ou a tal ponto , que 09 Poetat pelot
feiís efcuroi rodeini 1 e efcoi)dÍdoi véos de fentençat»
que continlião certamente oi pteceiloi para a dirac-
ção da vida , e das acçóei humanai , pareciSo faier
vaticínios , que em nada quafi fe differençavSo d»
t«r|)n(las , e nraculoi de Delfos. Logo efle preceito
fefpeita i% fentenças , e ás coufa; ; aflím como o
vetfn antecedente refpeita á ínfolente audácia do Co-
to no ufo das palavras :
Et talit tl^^uium injtlitiám f^cuadi* ftatetpi.
Cti
cGoo^k
■ íiddi(;6e5.' i5r
Ckêro no I>. I. P« Divinal, àeCpteit cites advinhaclo^
Kt , que «m as ruis coUumavão , deitadis a> fortetf
não íó prognollicir o futuro , mai cambem mentiff
para ganância fua. Taci fortei era mexidai, e ttra-
4ai pela mfo d« hum menino , conume que aind»
boje ft pratica. Tibullo, L. I. E)eg. 111.
IIU f'tréi patri furtet ler faflulit , illh
Rttlalit t triviii omnia ctrla patr.
O mefino Apolio também fe (bamavayuríí/efB*, Adtfi-
nhador, porque igualadai at foitet alfrumai vezes va-
ticinaíTe os oráculo! , 'ainda que a Pythonrfra também
ellivefre pofTuida do furor. Ceitamente fartei , ai for-
tei também Te cbamio OratuU , oráculo), e a Sinua
no Templo Dodonao , como efcreve Cícero no L. II.
De Diviímt. didipou ai foriet : que ai fortes , fortei,
fefTfin Oraculoi , OrataU , le colhe do que dii Ho-
tacfo ,
Serlilegis n»n Jifertpait fenlentia Defphh.
JSo 01 Jiiream.') Ailim Tibullo no L. 11. Elcg. I,
,Agrítefé affiàu» primím fftiêtmt trgir»
Camtêvit eerte rujtita verbm pedt •
Xl falar primum ejt mejatatin avena
Ctrmta , at ernaloi Jictret ante Dem,
AgriíaU er minU fnfufai , Eatc/ie , rubinti
Primai iaixperta daxit at arte eherat '.
Kitie datai a plena memarabiU manut avili
Dux paearit Hircut
MI Jlf*a! etiam agreflei Salyrai aiidavit.') Dtpais
• Pêtta lambem intreJaiia , fu apprefeattu em a Tra-
gedia niis »1 Saibrei agrtjiei, DcHes Dramai Satyrt*
cot Te «ncontra huma imagem nat Peçat , ou Faiçai
Italianas , em que o Arlequim tem parte do caraãer
dos Satyrot. A mafcára , o vcftido , o cllilo , as agu-
dezas , o tom de voa do mefroo Ailequin , toíío ef-
te complexo quafi rept«renta huma maneiía de Saiy-
fo. O Satyro dos Ant)|;aa affeaelliava>fe ao bode , o
Ai-
cGoo^k
^6% IliLVÍTRAÇfÍKS,
Atlequla dm lulUnoi ao ^ato: o fundo da i<Ma ha
O imímo , qiM be o lioinem disfarçado na tigutt de ani-
nal.
No Cyc1o|>e d* Euripidei , ■ uníca peça cleRo
fcncro que noi refta , ai perronigeni são Polyfemo ,
Vlyffet , hum Siieno , e o COiu dos Satyros A acçlo
he o perigo de UlyTet na caverna ik) Cyctope i e a
maneira tom que elle Te falva da mcfina caverna. O
caraâer do Cyctope lie a infolencii , e huma cruel
fCTOcidide : o Siieno he jocofe na fua maneira , mia
gracejador, e algumas vetei obfcfno. UtylTet be gra*
ve e r<iio t parecendo condefcender atgumai veies
com o génio de Siieno. O Coro doa iiityrot tem
huina eravidade burlefca , e alftima) vciet Te torna grace-
jador bem como o Siieno Alíin de que de pouco,
ou de nenhum InierelTe be remontar á origem di.fl*
cfpeâaculo. He certo que em tempo de Euiipidei ei)
hum mixto do jocofo , e do Terio. Como o> Roma-
noi conhecíiio o theatro Grego , pot iíTo imitárSo
cfte género de Farçat , nio fá para entreter o povo ,
tnas também pata algumas veies dar entre a merma
feriedade dis pelToai llTudas , « graves hum certo re-
goiijo , e recreio pot meio deAe conttaíte do fetio ■
• do jocoro. O mefmo Horácio no L. JI. Epill. 11«
T. 6o.
Illt Bisath ftrmenHas , 9 /efe aX^ru,
Debaixo da locuçSo BitHtit ftrmtnitui entendem-fe u
S*tifMt , poil tomSo cft* nome de Bíon , Poeta Trá-
gico I e Satyrico.
A Tragedia dividio-fe em duas efpecies : Tr^c*
dia pura , ou Tra<[cdu genérica , e Tragedia mixta ,
eu Tragedia Fatyrica. A Tragedia pura he aquelia »
cm que Tómente figurSo ai Perfonagens Trágicas ,
taes alo as de Euripides , de ETchyle , de Sofocles ,
C de outros : a Tragedia mixta , ou Satyrica crc
aquella , em que eniravSo Perfonagens parte Trágicas,
parte Satyrkas , como he a Tragedia de Sofocles .
\Sawii Stijfi ( w Séljfrêt fure»! * a qual touva o Ii^
cGoot^lt^
terprcM de Apollonio ao L. I. Argonaut.^ Inventou-fs
«de género de Tragedia , pira com o rifo , deiraC^-
tto , « dicacidade doi ítaiyrot fe abrandai , e adoçar
klguin tanto a feverídade dai pefToai Trágicas. E por
iíTo Vicruvio no L. V. C. VIU. edabelece irei gene- .
rot d* Scenai , Trágica , Camict , e Satyrit». Na
Scena Satyrica .deve-fe entender a Tiagedia mixta ,
ou Satyrici , ou a Scena Tragico-Satyrica , ou Saty-
tico-Tiagica. Conlira-fe Origeiíei no L. VI Cealr^
Ciljum , e iracio noi feui Prolegomeooi m Litnph»-
mtt AdvitU>r« poti que a Scena Trágica he media ea>
tre a Trágica , e a Cómica , e participa dt ambai ;
pois que conda de ctiorot , e de prantoi conto •
Tr^dia , e de gtacejot alegrei , e fellivot , como t
Comedia. Do que fíca dito fe deprehende a raiio,
por que o> Aniít;oi unirão oi ^latyros á Tragedia,
DJonwde* no L. 111. C. XIX. \t êrnavil em lugar d«
nuJtvit.
ííi laeum tentãvil. ) Tenltu , tti Prteufaa « éif
vertimtat» , ai grafai para divertir , fem raia tad»
Jaltar á gravidade prapria ée_ /tu gentra. Quer diíer
Horácio , que hum Herõe Trágico , Ulyfièi , por ex-
emplo ■ confeivou Cua gravidade no tlieairo, ittalami
gravilale , e que em irente do mermo UiyíTes poie-
rlo , a par , hum Satyro dá , com mafcára , e pis de
unha cachada : contiaíle que deveria parecer multo di-
vertido ao efpeâador femibebedo , que í& pcrteadiy
ffpeâaculoi , c grace)ot licenciofot ;
£• f»U
llltachrit erat , V grata navilalc maranduf
SptSalar , funUmtque fatrii . V petas , (T exUx,
33) Grali aavitale ntaraadat.') Dtotnedei no L. IIL
C. IV. li : Grata navilalt mavendut.
314 PanSui facrit. ^ A intelli^encia perfeita dellf
pcnfimento de Horácio pende lambem do que Ho>
rácio dia na Eptltola I. do L. II. dirigida* Auguílo;
Confitão<lè poM Dioraede* no L. III. C- IV.. e Da>
oito 001 FfoleEOiiieRpi ■ Terêncio.
cGoo^k
%£4 ILtVSTRAtjÔES,
tíS Riferei , dlcteei Salyrtt. ) Ot Sãíyrts fuiiat
farts , e mardaiti : O feii caiiâer eri : Vnir de mift
tara « gr'Vt ctm a Jacef» : UlyfTei filia com giarí-
dada e decência, o Satyro refponde com jocafidaAe ,
ou com huma cxprcfiiD groíTeira , e tofca. Confira-fe
Petlio S»t. I.
3Z9 Migret Ía aifciirti AuníJÍ fermone lahtrnai. )
O Aalhtr Trtgie* aáa fc avilie par hum tjlUa bai-
«o , e rnJJtira. A tazáe defle Preceito confiRe em que
fendo o coiitralle o Tiindo do «rpeítaculo fatyrico ,
ft o cflilo do Aâor Trafico degenera também cm
baixo , ( rafíeiro , igual lo dii S^yro , não í» dar/a
conirafte. Maia : hum elliio inuiio elevado , e fubli-
me torna T-r^-ti ia inintelligivel para ot Satyroi. Qual
fera poii o eflilo da parte Trágica^ Affemelhar-fe-ha
•O exterior de huma matrona de qualidade ■ que dana
ça em hum feflim público ; niai clieia de modcBD
pejo ella Te porta fempre com a decência , « gravi-
dade COT lerpon dente i Tua condiçSa : Por meio dellc
paratlelo Te percebe a força do penramento do noflb
Poeta.
O Poeta dílle aífcurai labtmei em hum feniido
li;;urado , querendo fifinificar Faialat Tabtrnariat. So-
bre eitat Fabula* coiifíta-re o que diz Diomedes na
1.. II. C. IV.., • Donato no) Prelcgomenoa a Terên-
cio , e at Notat , que vero hnmediatat ao Texto net
1* luga^
3)0 Nttbtt V inania taplet.^ St tttvt â$ novena,
f vá ftr ajfti artt. Q Interpieie de Arillofanes ín
Vtbalai^\t: Natt ret nibil inumai , V nmhrmi , V
mebulai Jieimai. Horácio também quii exprimir ao
mefmo tempo tanto ai coufai de nenhuma moBta ,
como tainbem >t que são aflòpradai , • cheias de vtor-
\o , i. h. vans.
Diz Turnebo no L. XIX. C. IX. que fe nSo pcp.
çeti« , e cçmprehende bem o que Horácio diz oeflc
\etío :
Q
cGoot^lt^
B ADDIftílS. tSf
O que o dito Sabío entende he que hum certot Poft-
tat mormente oi DithyrambKos iffeâivSo a inchai
çio , e a fublimidade dai paUvnt ; e cites mermoi
Poetai pela maior parte efctevião febre o Ceo , as nu>
vens, e o ar , c iÁo com maior mapoificencia de pa-
lavras , do que com peio de fcntenças : e pot iflb »
eftet taet Poeta) efcarnecia AiiRofancs.
3)1 Mélrtaa mttteri jujja.^ A Mlliona que era
mandada dançar pelo decreto doi Pontificet Gtntioi ,
como leferc T- IJvie , L. XXVIL AlTim Ptopctcio ,
L. U. Eleg. 11. V %.
Aat quum "Dutiehiat VolUt fpallalur md arai ,
Gtrgaau anguifcrae ptBui aperte camii.
Horácio alludio ao cofluma Komano , re|undo o qual
et Matronas lendo cm ai mãoi tochas accefas dianto
doi Altares de feui fajros Deofes djnçavão , e ftt
movifio imitando em feu f,tAo grave hum baile , •
dança fevera , e mcdeíla : Virgilío IV. v. 62.
Aat ante ara Dtum píaguei fpttUtur od era*,
EAe verfo de Virgílio ferve de ilIuRiar o lufiar ds
Koracio, nio tão claro, t preceptivel igualmente «
Iodos,
3}4 IV#n tga iaarnaU.') Além do que fic* dttO
em 81 Notas ao Texto, acciefceneatei aqui o qufdtQ
Marcilio. Horácio inlinui-nos neíle preceito que ti
lingoagem da Saty» deve fer mai) lublime que a ruf-
tica , rtiai maia humilde que a trágica , de maneira
que 01 Satyroi , ou Silenot fejSo fupetiorei aos canM
ponezes , inferiores porém aoi Deofes , e aos Hcróei^
X){ Setyratam fcriplar. ) Se tu eferev4j/e Oremaê
Sútfrieai. Horácio em poucas palavtaa lieícieve as
Regras da Parte Satyrica, Os Saiytos faliem das bie-
nhu , /Ivlt diJoãi : alGm cllei não tem a polidei ,
e civilidade doi que nafcfrSo corteiãos , n« velai iwt
nati Irivlit. Por outra parte ellei são «omtadoret . o
anoidaiet , rijarei tr iieates \ mas entre os feui gra-
. cejoi nio piofirSo grolTitiai , nem expreriõcs obfct^
pai , que úSendcm 9 pejo , 'a^WÍA ftfttt: igno^f-
II M7
cGoo^k
166 julvst%aç6m$,
mi»fi^mt Ji9é ; e «tumente , porque u peffbu bòt
Mftai , polidii , e corteiei fe ■fcaadaliiio )
Ofiudantmr eaim ijmiiut tfi cf ■», (f fnttr , V rti.
Oi Satyro* nío devcrio mfFeãar oeflilo (te bum Cria*
do de Comedia ; porque efte iie refiiiitk» paia hum
Sileno I que fahe du mstai : por tanto o fcu eftilo
deverá fer fimplet , natural , in^nuo , fem artificio |
• o fcu merecimento a pura liaçáo » e o nexo na-
tural dal ideai.
> 9(6 Ifte Ji» taifr,') Continua poii agora Hotacio
■ diftinguir a elociiçio Satyrica da Coiníca : A elo-
cuçio Satyrica h* ruAica , a Cómica he uibana , «
Attica. Na Satvn poli entrfo perronigen) campef-
iiti , coino o* Satyrof , que eáo Deoféi ruflícoí : N4
Comedia entrio perfonagena arbinai , i. h. Cidadáoa.
Logo delle modo por meio dai fobreditai notai , ou
caradcfei dillinâoi noi mofíra Horácio ferem trei
clocuçõei difierentel , S'l^riem , TragUt , C»miea.
*\Í EmunS» lutratm Simtnt.') JuTio Pollux no L.
II. dii que Emangere , efcorchar , titar com engano,
ke hum Verbo Cómico , e interpreta alCni a fua ao>
ccpçSo I Emangtrt , i. h, étfrtuiart , circmnftrUtre ,
félltre alienem at lucrtre \ enganar alguém para lu-
crarei. Flauto Epid. A. III. Sc. IV. v. jt.
dai mt emunxijli , mueiiam mlalmi prttiu
Terêncio , Pharm. A. IV. Sc. IV. 1.
Bmuaxi argtnt* fmti.
Confirio-re Taubmanno , e Donato em at Notai aot
fcbreditoi Jugarei.
■40 - 94t Vt JIH ^mivh fptrel iJem. J Tal he •
nota da eloquência abatida, ou attenuada , e quait té-
nue. Cícero no (eu Perreíto Orador , in Perf, Orit.
Cr*iiiin'ii (uitilitat imilMíii ilU fwiVcn vidtlar e»'
i/iinfittl , ftJ ttikil tjl txptritmti minut. Nem de Oia>
tto modo ft explica Quinâiliane L. IV. C. II., • no
h. II. C. I. , Ifocratei ia P«m(A(mm« , • Flutarch*
■a Vida de Lyfiat.
' «49 Vríãi tittrii tmpttr. } O têmpnJêr é» grS»
ttf-
cGoo^k
Hrrai*\ l. Í. hmm hamtm Js pMe , dm gentalha , ^
qual ordioar ia mente fe alireientavi coin pobrei con)i>
itt ; &c. Horácio poii falla em tom Provetbiil. Al->
gunt Interpieres enginadaiiiente tomárío o fiiHumti-
ttr de Horácio n> mefoia iauliigencia , efentido, em
que lemoi o mmdidum eictr de Marcial , L. I. Epier.
XLII.
Yeniil fni wiúdidani tíetr etrtnat.
^ na inerma iotelligencii em que lemoi Upiéum «»>,
ter do mermo Marcial > L. I, Epigr. CIV.
jljt eittr ttpUum eaajiat V ajft Venus.
O citcr maJiJam he elixum ; o grão cozido : O c»(r
yriãmia he ttldum ; fecco , torrado. Por ilTo o Cmei-
fait de Flauto, quereNdo ftgnilicar que eUe havia dç
fazer com qne Teu fenhor íicatTe exhaullo de dinhei*
ro 1 fecco , atido , fem lucco , ou chutume , e fem faii*
giM-, dii :
. , . , Vtrfah* tga Ulant kaJie fi viva ffahi ,
T«M friãuM tg* tUam rtdium ^uint /riSuot tfi
OlTiano C. I. C»Uat. VIII. diz : Jitlndt adptfuit /«-
Um , tlivai ttraai. t^aiiat pfji hatt .faptrlntulit ««-
Btfirum hahtni citir Jriãum qutd lUl trtgalia vtraal ^
tx qaibui fuiaa laatàm fantfimut grana , rnlxaria Íf>
ma , ttritei Jtagulat , Ve. EJi-aqui temoi em hum
açafate o tit*r JriSam , e como poit fe poderia deU
tar no açafate a tUtr moiidum , o grão coiido eni
caldo í £ da mefina comparaçlo devemos notar , qu*.
cm Latim também fe ufa populaimente a voz traga*.
iia querendo deíi^nar o friãum tictr, Aflim timbem
Petfio , Sat. V. V. 177.
...... Cittr ingtrt lati
Rixaitti p»pai» , (Tc.
Nefle lugaj Periio allude certamente ao Cietr fríSum,
Hutit.") Oj antigoi também fritavío , eu tortavSo
U nozes. Confiia-fe Plauto na Comedia Pairai Sc. 1.
Atbeneo também do h. II. maílra que u nozf* , o^
•velJans fq coiíSOf oti frilavSo^ ou toitaváo. Plinia
1;, Goo^k
l68 ILLVSTSAçtiSS,
«o L. XV. C. XXII. ih : «acei avelUaas Urrerí. t
Fedo ia Kueti dii qua nti F«(lif de Cem fc cor-
tumivSo dcit» it rebitlnh» ■■ noiei totndtt : fp4r*
gi J»tUat CertsIUui natei aftéi.
Jjí Ptt iita$.') I. h. írataadui j P< npido ; i. h,
tncundo. Nste-fe a Dilt^it. CIitina-re ligeiro efle pé^
ou porque tem fácil cadencia , «u porque nos *«rrot
Jambicoí puroi tio inaíi frequentei as rTlInbis bre-
Mt. Aífím o tnermo Horácio , L. 1. Od. XVI. t, aa.
Cinpefct mtateni : mt fnsfuc peSerú
Teittavil ia Jiilci Juventa
Ftrvgr , (r in ttlerei lambal
Jiilifit fareaUm ;
E no L. Ep»i»n Od. XIV. v. t.
Dtai , Dtttl nam mt vtlat ,
ínceptQi , «Vim prtmijfum earmta , lamta»
Ad umhiíleum addactre.
Na Od. XVI. do L. I, ilTiina citaito.
Quem erimintjii cunque veles Biaáam
Panei lambii i
SIo poii os verfos Jambtcos praptiiffiinoi para a tn-
TcAivi , e maledicência. Aflím lè explica Suidas. S^
tut lamhtii t* brtMt VF Uaga tanjlal ; iia caatmoteRm
e* parvii iniliii aJ magna prtcedil. O verbo Grego
tit.H.vl\ín , fignifica , MelediUli infeSari ; ultrajar , in»
juriír , Scc.
a{ } Nêiaea Jamheif. J O Poeta Horácio quer (•
entendSo 0( trimetroi chamados Jambicoí por conlV
tarem de puroi Jamboi. O verfo Heróico nio fe ito-
Te denominar nem diâylico , nem erpondatco , por-
que nunca pôde confiar , ou de puros pés daâylos *
ou de pUTOi pii fpondeoi , fegundo a lei do verfo :
o verfo potfm Jambico o mais ajuftado di leis da
nMtriiicaçâo he aquclte , que confia fórnente áe pés
puramencp Jambos , como forSo na Aia origem todos
m Junbicos ; e tal he o Jambico , de que adiante
lalla Horácio / v. 3]{. , quando diz:
Pfimui ad tsetrtaiMm JimUit ^U •. (Te.
»»4
cGoot^lt^
r E A D D I Ç S B S. t6^
■• 914 ^uiHn ftnti rtiiieel Í8ai. ) D«bÍ« fih ttn-
pnfti, trr. O (iicímo Horácio . L. IV. Od. VI. *. )j.
difTe :
J.ttti»ia f*rvtett pciem , meSqmt
Pallitit iSam.
Tottm lãui- maficat , • ^olp* , 011 compiflb muficft
póde-fe tomar em trai fcntidoí i I. cada hum dof
pct feja de bum f6 golpe > ou pancada , «(lim como
lloracib nadí lugar díz qur o verfo trimetro , ou fe-;
nario tem ftatt iSiu ; II. que em cada pé fe deia
Jus iíiat , áout gnlpet , ou pancádai , como dii Te-
icnciano no Lívto 4t Pedibut. lííibai fuiu fit áaabui t
fsrt : E do melino modo também fe explica Díomedet
no L. Ill' C. II. EHei doui golpet , ou pancadai sá^
«p<rir , o levantar da voz, e Pètfif < a paufa, o abai-
xar da voa,, a<cadaQcia , ou como falia Viâorino no
J^, III. Grttmm»t, €. á* tTtmttr» verfa , fubUti» tf
fttjitit. III. finalmente que em cada compafTo , ou di-
wiíSo vão dou) pia , ou lium metro , ou huma dipo*
dia, ou huma iru^wyiK , conjuncção. AlTim no vcrlb
£et)atio , ou Trimetro dáo-fe trei compilTos * ou di- '
vilões , como noi enlina Tetenciano.
StJ ter fcriiar , bint Irimetrut dieilar.
«^uinfliliano , L IX, Jnflil. Orai. C. IV. dil : Stx
fuJei trei pinii^anei kaheat. Piifciano no Livro De
JUtlrii dil : Q,u*niam ter feritar kie verfai , trei<jae
dipediat habet , _/íve trtt ptdei JapUeti trimtttr diei'
tar fivt Urnarmi ; ^e. E Viflorino L. III. Gtemm.
diz que fe chama ttimetro : ^uIb jagotii per dipi-
Jiem binii pedibai , ^íe ferilar : e mais adiante ; Fe-
rílur iimtltr dipedlil tribui , hiae m numera pertii^o-
aum trímilriim Graeci dixeraaí. O nofTo roefmo Ho-
lacío , L. I. Sat. X. v. 43.
/. Pollio regtin
FeSa ennit pede ler pertujfe.
I. b. Trimetrh. PolliSo canta ai façanhas doi Reii
«dl verfos .fenarioi ; 01 quaei tem Ut% dimensóet.
4] 4 Ifea Ha frídem.") llluHia.re cile lugar com ^
d«U-
i,Goo^k
ijO ILLVSTR Aç6KS;
doutrina de Tetenciaiio no feu Livro De Metrít , •
tatntisni com a doutrina de Viâorino no L. III. Gr«m'
maticat.
• Só Spanden fiablUf. ) AfTim umbem Te \t em
Auronio Epill. XXI Spondii Uatipiátt.
' »19 SnhtHhut irimelrií. ) I. h. Natis Irimttrli ; em
ti nthrtt , i. h, cnaktcidai trimelroi Jai Poetai AecU t
e Eaalf. Horácio condenina e cenfura ot Po«ta* Ae>
do , e Ennio por terem introduiido muito* efpondeoi
noi fjus verfot , o cjue oi fai pezados e lentot , Ca*
tendo defcontiar de que feui Authorei tlnhSo lr»ba>
Ihado com muita ptefTa , ou , o que be o peior , dt
que nlo fabíáo a arte da metttlicaçSo , erímiae larpi.
Pelo qus pertença aos Irimetrot conlirlo-fe at An-
hotaçSes i Poética de Ariftotelei.
aéo Ia fetaam mlffat.') Efla he a líçlo do inUgnt
Critico Pifcator, o ^ual interpreta aífim efla luf;ar ,
perfuailido de ^«e Horácio queria diíer : Verfus (/«••
lieel lambUai") ml^iii ia feinem mugaa eam ptnitft
X,h.e. cammaltii fpondeh ndmlxth') Ptemil (^feUUtl
Pattam ) crimine tarpi aat eperae tehrtt nimiàm ca-
râ^ue carentU , aat artii ignarmtae. Nlo fd Pilcator ,
mas também IHarcilio conjeflurárão fer a liçio dé
mljfai em o nominativo do finguUt , e nSo miffts nã
accufativo do plural , a mats conforme á fentença da
Boracio ; e cfta merma lição rcgufrio , e abraçará*
com prudência Dacier , Poinllnet de Sivry , Vaíatt ,
fcc.
Mtgta eam paaitre. ] Oi Apontamentoi , Aivef
faria, L. XIX. C. IX. dizem , e interpretlo : fllagnt
gravitati O* dignilate plenai ; chetol de gravidade , •
dignidade ; ainda que taei verfai não tenhán Teui jur-
tos numetoi,,e medidat , ou compalTos. AJIim lemot
em Cícero in Argia • Ma^na eam pimitere nautat t
bem que Teja ditr> ^r Cicero em dlverfa fi^nilicaçSo ,
fra rrlagiiB mnliifiini C ceaala j com grande conten-
çSo . e aíoti^à : e o mefmo Horácio no verfo jao
cGoo^k
C A D B f ; fí P S. 171
' .,.,.. Sia» ffniir* V »rU,
Soracio porém infinúa , e quer fe cntendfio m fre*
qii«nt«t erpondeo) , de <)ue eftio ciiregidot , com*
de bum peio , 01 veTfoi trimettoi, ■
si) Ntn qaivii viJet.') Antet delle verb pite»
ler efcapido aquelCoutro , que de Hvndo aponta
Sérvio am a Eneida V-
Neí tautà tu mttrii vcnià ctn€tdUmr mtU
• 66 - S67 Talut y O" iDlnt Spem veaUf raarM. )
Dic Horicio : Aiadm ^nanda tfitfa JtftniiJa , t a fah
W0 , e efptrançaiB nt Utenfa Pattica , Uéaviít nãf
mtreei louvtr , ainda fuí evitei a dt/eila, GcrtameoM
os Poetai nfo fnn^lio grande louvor , quando errte
noi píi , ou no verfo , bem que Ce valbío dai licen^
çai , que lhe tjo concedídai. Coniira-f« o qiM oblèr>
va TfieodoTO Marcilio fobie a ponâuaçáo orthogra»
fica dellet veifos.
S70 At ve/Iri Praavi") Tal be a liçfo de Gttnef i
que eu fegui no Ttxto ; porém Marcilio dii ièr axr
cufada efli correcçio ; por quanto Horácio ainda que
filho de liiim Pai IHertinr , todavia como jj'cí3adÍo,
como cavalleiro , e como tribuno militar , podia mui-
to bem dizer atjlri prtiavi ; nofibs avAi. L. Séneca
tinda que Ibero , Siftainhâ de Naçlo , todavia na Ip.
I, difle afitm : Sejlrit maierUui. O mefmo Horácio,
L. IV: Od. XV. ». »9. diffe.
Virtutt fatiííoi inore patrum , dutu ,
Lydls rtmifl» carmine téiis ,
Titjámifai V Ãathifen , V aJmoe
Progiaitm Ventrit eaaemus.
370 - 171 Plaatinti V numiret , tf lamdéverw fa*
liei.) Horácio tiSo condtmna nem a elocução de Plan-
to I nem o Teu eftilo cómico ; cctifura , e crimina
feui gracejas , que pila maior parN pafíáo a ler baU
xoi 1 e iniii^nos : cenfura mai> 1 Toa verfiikaçãn , em
que o nilmero dof efpondeoi e dos djâvios faz pa^
líer O tempo , «11 compiflò , c a Iiatmonta do verfo ;
cGoo^k
±7» ILLUSTRAqfiKS,
• tempo f que Te tneát levatitando-l« , e ibaixanila
fltccellivimente o (ledo polle;;u , digitt i a harmonia «
da qual fe julga peid ouvido.
Rm fumma Uoracto iniinúa que o louvor da Ar-
te Poética Te deve ír buTcar maii deprcãa aoi Gre-
gos , do que nos Latino* : e prova illo com o exem*
pio it Plauto ; porque ainda que efte Poeta tiveflt*
fido muito do goflo dof Romanos , todavia nSo ex-
fce<le'neni cm ot numero) , nem em as graças , 011
líriunidade, Mio excede cm »s números , porque ot
fttts trtmetrot «líáo carregados , e cheios de elpoa<
deoi : nSo excede em as graças , c ^lantcio) , por*
(fue são pela maior parte liumis chocartices infípidas t
defenxabidas , ^ofleirai , • defcortezet , e como dia Do-
nato , intrcprete de Terêncio fíafOMyiití , parvoiceÉ
InTutras. Dit porím Marciiio que Plauto fe pôde mui>
to facilmente defender em ambas eftai eoufas : Eirt
os nomero) , pórcfue eth os trimetrol fa louva O *l*
ciar oi jambos. Terinciano o confirma.
Sed /fdi pedejirtt Jáhutút f»tte prenaat
l^t quat hi/ttantur famltt de via palel i
. VllianI iumiai traãikai fpêááaicis ,
El ia fiçunA» tr etterit meifui lecií.
VUtmqiie ^ÍKt dum pracurtat fitbalií ,
I» mitra peecaat arie , nan iajtitiã.
E V>£torino no L. HT. dii que os Cómicos de pra-
pofito , e d; penfado viciao os jambos , nSo ÍÁ para
que a conTonancia trágica fe comprima algnm tanto
nas fabulas ; mas também pata que «lepois do cílilo
profaico , outra vei fe levante ao eftito cemicoí
Em quanto ao* i;Tace|os (ambem fe pdde facíl*
mente defender Pbnto : pnr ouanto elle Ç6 he cho*'
cwrreiro nai peffiiis dos críai1'iibni , e (los parafitos «
ou gractofos , em que .fempre ap^tirece humi certa de-'
COTofa aftucia , e malioia , ou minha. Ora oppanhamo»
aoa Críticos de Piauí» ,hiim arbitro, ^e autliosídadt
cGoo^k
K ADDiqtíai. 17J
»5o Inferior , tft« be Cicera , o qual no L. T. De Of-
fie. louva Plaulo como cxcelltnte : Gentre jecaadi tle-
g*ate , urtaao , iagtniefa , factt» , qual» m Atlice-
rum vtUrt emnftdia. O mafina M. V»[30 , doiiio
■predador da> VímÍu , o louvou também. Lonvitão-lha
também oi Teut galanteioa , e graciofai facécia» A.
Gellio no L. III. C. 111. , Macrobio , L. II. Sotara.
C. I. , e Sidónio Ctrmint XXIII. , o qual em quanto
ái gtaçM , faz Pldito fuperior ^oi mefinoi Grcgot.
£t U Itmpart qai fatii fciiero
Grai»i , PUati , falei Upete tranfii.
Todavia S. Jcionymo Âful. la Rufiuum difle FlaalU
nwn falem, qnecendo l^finilicar fianiltml e Donato
em a; Noras a Terêncio difle Plantinat nagai , e
Pttati (í'jLfQ}.oy!a.í.
J7t - »76 Jgaatam Tragit«t gtaai invenljfe Camoe-
ate DIeitur , cr ptaujlrii vexiffe poemata Thtfpis. )
Dii-fe ter fido Therpi» inventor da Poefia Trágica;
&c. Porém he ella liuma quellío bem controvertida
entre os Efcolíadotes, Coi)fiião-fe Laércio na vida de
PiatSo , Suidas na da Thcrpis , Diomedes no L. III.
C. IV, , e 01 Prolegomeno» * Terêncio. O mefmo
Plutarcho porém na vida de Solon attribue lambem
a Tliefpii efla invenção ; e dii que não fó efctevéra
as Tiagediu , mas que lambem ai repreíenEára mui-
tas vezes.
277 Q_uae e«aerenl egerenlque,') O Coro ontava ,
e o Comediante reprefentaya. Quando cantava o Co^
10 , defcançava , i> h. não reprefeniava o Comedian-
te , e quando efíe reprefentava , callavi-fe o Coro.
Thefpij foi o primeiro que inventou o Reprefentan-
te , para que nerte meio tempo da Tua repreièntacao
Coro defcançaíTe ; por quanto ao principio as Tra-
gedias eiáo ti reprefentadas pelo Coro. Confira-fe Laér-
cio na vida de Platlo.
Firanlíi fatclhui era. ) Conflrucçáo Hellenica. Cem
01 cerei harrades de lerrat ie viahe. Confi[3o-(e OS
pioIe^omcDOS a Aiillofanes , e a leimçio, 0« Co-
cGoot^lt^'
374 It-LVíTRAÇÍES,
niecliintei timbem vínhao ao tsblado reprefentir cont
« orat pinudai de vennelhSa ,. ou d* tinta fino-
pli , como noa inftnie Tibulto„ L. II. Eleg. I. v.jT.
Agrícela (T mi«í» fafiifaj , Batchi , rahtati
Primas intxptrla danit ai arli chtfot :
forem pirece fer mais vcrolimil que Tibullo poetí>
catneiite ávx;>;('o*iÇE(» diffefTe mini» querendo Cgnil^
cirr a borra do vinho tinto ; poii <]Ufl cetcamente o
vermclhSo dercubrio-le em hum fcculo pollerior í
idade de Thefpií. Confira-re Prínto n« L. XXXIIl.
C. VII. , • Eullathio á liíada II. Suidai porém na
vida de TheCpii dii que Tiíerpis reprerentava com
« cari untada de alvaide .|.t/^MvO/u> , talvez entenden-
áa debaixo da palavra P^fimmyi/tium , como julga
IHarcitlo , a cór , ou poftura encarnada , a que os I^
tinos chamío ParpariJJum , e Rnòric» , rcbique cor ,
db que uravio as mulheres. CoaRra-fe Flauto oa Co-
media Traeuleittat,
He própria dos Tragrcos a cãr encimada , por*
que he Sacchiea : c certamente ai effigíei de Baccho
alo muito avermelhada! em o rofle . como noi eu-
fina Piufiiniai ia Athaieii (!■ Artajicií.
17! Ptrjtnat , pnlUtque rtptrfr haiicjlat.') Efchy-
To inventor d4 mafcára honella , e da opa roçagante
também honeíla ; Tegundo a a£cepç3o , e intelligencia
éo liidictofo Marcilio. Ou a mafctlra era hone fia com-
parativamente >i borras , ou era honefla porijue re-
prerentava bem ao natural a femelhança daquelles ,
que erSo taxados , e notados em as Comedias , de cujo
cotlume falia Suidas la ifyi*-a.ayíhoi. A op* roçagan-
te , Paila , era honefta , porque elle «ra o veflido do
pai Baccho , ' I. h. vv^pm , cotno nos anlina Solina
C. LV. Tal era também o veftido de ApoIIo , como
canta Tibullo , L. III. Eleg. IV. v. jj.
Ima viãeiatar lalii illaitrt patim ,
Nemqac hace in nitid» t»rp»rt veflii tftt.
Confira-ft Ovídio. O rouplo > ou opa roçagam* tam*
bem cil o veftitio , de ^i(e ufivSo «i citlíaríAu , 90«!
cGoot^lt^
« de Orfro em Virgilfo En. VI. , e e de.ArioR em
Ovidb , L. II. Pafi. , e Cícero no L. IV. «d Hirtaa.
Geralmente ufaoio deftevellido oi CithatiflH , porqus
«ftavão ilebaixo cia tutela de Apollo ; e uTavio tam*
bem da Palia Irtgita , da epa roçagante trágica *»
Reprefentantci Tragicoí , porque eftei ellav£o tam*
bem n« tutela do pai Baccho , ín /«(</« Lihtrí fatrít»
AlTnn poii lemoi em Marcial Syrmm Ungam , quereu-
do defignar Palh Tr*s>" . I- X"* £pigr- XCVL
Traajlttlil ãJ Trmgictt fe nt^ra TktUa talhara»»
Aftafli hngiim la ^uojut fyfi* titL
O inefino Marcial no L. IV. Epigr. XL, v. I.
Mufii aet iofaao f^rmtte atjlra Immet.
NeUe verfo de Marcial tonia-r* o Syrmete lignifican*
do o mcrmo (]ae ftil» Iragie» ; em o eftilo piopiio
da Tragedit.
H« por tanto Palia , ope roçagante , hum ron>
pSo que arroja pela chão, veflido conveniente, e ac-
commodado aoi l>)gicos , como hum veftido divino ■
fó própria das peiToai áo» Detirea , e do* Hetáw , ce-
nto aponta Filoflrato ao L. VI. de Apollonio.
37g AEfehylai.l Outros também , alem de Horaeíot
dizem que Efchylo fora o inventor dl marcara , ea-r
mo Suidas na vida de Efchylo ; p '>rém Ariflotele* no
L. De Ptet. C. V. dii que fe ignora quem fofle 9
inventor, e defcubridor da marcara. Segundo ^lêT>
vou Diomedei n« L. III. C. IV. Rofcio foi o piimw'
ro que introduzto o ub da mlfcara.
FiloRrato na, vida de Gorgiai , e no L. VI. A»
Apollonio , e Athneo no L. I, com effeito faiem EC;'
chylo ínTentoT da opa roçagante.
êSo ííiti^ae catkarna. ") M talçar * ttthurm» , m
iarttgulnt ; Filoftrato na vida da Gorgias , e Suidas
na vida de Efchylo attríbuem também efta invcnçSa
do ufo doi cothumní ao mefino Bfchylo.
aSi Suect^l vttuã hij Caaudít , n»« fina multe
SM «»?
1;, Goo^k
-27^ ILLQfTItAçãES,
muitê Ituvir % L h. Appartttm « oiiliga Ctmtil» t»m
haflaat» ptitfpa \ ttm maitt luilmenlo. A antiga Cf><
media devia a (ba origem ao gencto Satyiico , ou
Jainbico ; género, cujo alvo era aiacar as fcSoas,
(lifFainá-Iii p«tos feui golpes , « farpóei TatyrKoi , e
mordazM : e como allim , não he muito de admint
«{ue vindo a antiga Comedia de liuma tal origem ,
vtefTe tambcm a fer a nteAna Comedia antiga n<ordiZ(
■ falyrica. Envellia com ai mefmai propríat pefibat ,
e ai detignava , e individuava peloi feui iiomei pro-
príoi. Sabf-fa que Soaarts foi liiyiiiado alTim pela
leu exprelTo nome ia Nubibai , em ai Nuvens da
Aiillofanei. Ot Migillradoí . aoi quaes nem ao me>
nos acataváa , abíleiídg-Te de oi fatyritar, piotiibfrSo
por huma Lei fevera que Te defigniire cxpreflamente
quem quer que fofTe pelo feu mefmo nome. Depois
delia lei fiagíiáo-(é , c disfarçarão- fe os Domes ; mu
continuiíSo. os Foetsi cm tomar para afliimptos de
fua mordacidade acç6e) verdadeiras : e então Te «ti-
pt\oix a Cuntdia mrdia ; menos petverfa , porém mail
maligna que a antiga. Publica-fe nova lei que prohibio
também aos Poetas o tomar para os aíTumptos das
fU3i Fabulas «cçõcs verdadeiras : e defde então tudo
foi fingido e figurado, nomes e acçne) : ella foi i
Ctnttiia nuvii, como ide Menandro, de Flauto , da
Terêncio , donde ffl derivou a noITa Comedia.
■ t{ L«» tjlaecepta.') Puhlitta-fe » LiÍ , pit-fe *
Zti. VJlt lei foi publicada em Athanas por hum cer-
to Antimachn , e «lia diiia ; fín iTtt» nojutuftí» tÇ
iiiixtíioí , nt gait mminatim taxtfttur in tam»t4ia \
que le nio taxafle \ i. h. que Te n3o infamaffe algwem
na Comedia ; como lefere o Interprete de Aiiftolãncs
in Areanan*
291 Límae /aí«c} AíTim canta Ovidio 1 L. III. dt
Font» Eleg. ult. t. 17.
S»tpe ali^uoi eupitiu «rrtsm mul»r§ nlíufM» f
ludifiam vim ét^imuMtftê aniim.
cGoo^k
B ADDI(;íÍES. 177
Sêepe pigit (jfiiid enim áabiltm tibi Vtra faltrl ?)
Cerrigtre , (T /oflg-i ferre laboril tnas t
StriOtaltBi juvat ipfe favor , miaultfae lab»rtm,
Canifue Jut crejeeni peBtrt Jirotl opui :
Carrigtrtut ret tfi Unto magii «rãua , quaatê
JHngiul Afijioreh» major Hamerut trãt.
394 Perfeãam Jedei , Vc") Hunt Interpretei per-
tendem qii« Hoiacio tomáta efla locução figurada
do) canteíroi , que apalplo piíTando por fima com a
unlia ai juntit dat pedtai ; outroi porém infinuão
que a tomira doi oletcoí > que formão , e apcrfeíçõío
com a unha ai fuai obras : porque os taet artificM ,
e O) Bftatuarios priíneiratnente formão at fuai obras
tofca e grolTeirainance , e depoíi at vSo aperfeiçoan-
do , e exprimindo com aquejia gtiça , e belleza que
devem ter , apalpando-ai muito, e pafTando-ai cnm
as unhas ; e por ilVo Polycleto dilTa que o mais diF-
ficil trabalho era quando latum tffrt in angat , O bar>
ro fe palTava pela unha ; i. h, quando fa arrematava
a obra. AITiiti Horácio , quando qHiz «xprímir hum
homem elegante polido , perfeito, e ornado doi niaia
bello) dotes, dilTe ufando da mefma tranilaçSo no L.
1. 5at. V. V. ja.
Ceeceiai , CapUa^ut Jimal FtnUial 1 aJ ungMem
FeSai bem» ;
E por iir« Perrio diHe Sat. I. t. 6(.
Vi per lútvc ffveroi
Eyattáít junBnra uaguei.
2ÇJ Ingenitim miftrã gaiu fertunatiat »rlt \ Ve.")
Horácio nos moftta que os Romanos ainda que apai-
xonados dot verfoi defpre7avSo a arts Poética, • o
eãudo , e o conhecimento da Filofolia , * que con-
fiados ao feu engenho , ou ellio natural , fe peifua-
diáo de que finalmente rom o tempo vetiío a Ter
01 nuii eacclientca , e infigne* Poetas-, muito ptín-
cipalnwnte fe imítaflem, ou affeãalTem hum moda
dp louGoi , I totiiáex «m M feut vfllidoí , no feu
cGoo^k
^yt tLLVSTKAq<>K9,
trigc , e trste de fu>i pcObat. No que engrtçtdt^
tnenie , « com bcllcii lombando nota os Efcriptorcf,
PoatM RomantH de loucos , t <le ignorantes ; por
quanto niait abaixo dia qu* o piincipio, e a fonte
de f« efcrevor com aceno , e diCctiqSo he hum co-
rhecimonto p«t£eito , • huma complata fciencia da
Filofofia.
]oi P rg0 Ue-oMi , Qai fiTg*r iiltm , Vt.') Efla
he a melhor liçio , e nÍo , como cortigítio algoni ,
Hui furgt iiltm. Pois deve-fe fobentendet o ablatho
« mtdic; O mcfmo Hoiado L. II. Sat. III. t. sS.
£( m»rhi minr purgatam tt illiui,
O Poeta fcmpro apaixonado dos Qrego) imita ai Tuas
locuções , ou Syntaxes. Hojacio pois urbanamente to-
cou a Tua bile , bUcm , da qual falb no L, I. Epifl.
XIX. T. 19. -ao.
O Imitútartt , fervam ptcat ; nt mi/ti fiitft
Bilem , fatpt }»tum vefiti wvin lamaltui !
E na Epift. XX. do merino Livro , v.. a(. difle ;
Xrtfti etUrtat. E no L. II. Epift. II. v. 1)7.
Exputit eíhhtrí m*rbam biltm^ut mtrmc» *
El rtiit aJ ff/e
Horácio n(o K 4]uii tocar , coroo diAe , no fcu «enEo
colérico , niai também naquella bíIc , ou cólera Poe*
ticfl , de que falia "Petronio.
S04 ErgB fnagtr vice e^tif.") ImttOH Horácio nefle
dito Bodiâado de Ifocrates , fe^nHo fai menção Plu-
tarcho na fua vida ; b-m que Stobeo Serm. CXXIX.
o atttibue a.Ariftotelei : porém Sexto Empírico o
refuta na Tua obra ^i/urr/ai itfatA«nurír#/ , C. XVIII.
\«6 Nil feríbeai ipft. ) Hfta cxprefjSo fe dilucida
pelo que o mernio Poata diz ; pois que elle oai Sa-
tyras . e Epiftolai he nurai fermaciaat^r , hum puro
•traaoador ; nas Satyrat falia com 01 ^ilorei , e nai
Epiftolas porém difcorre com feui amidos ; enuncian-
do igualmente que fuai Satyrai , e Epiftolai nSo erio
Potmas , mas fim Praticas , fermtatt , »u Xàyovç. Ho-
ftci« Itt íoeti fómtBM oit Odet : poii que no 1. 1.
Sat.
cGao^k
B A D D I q 6 B S. 379
S*t. IV. V. ]S. elle meímo (e cxclue do m'imero «lot
Poetas.
Primum tg» tnt illtriim, Jedtrlm juibat e/^e F^elit,
Sixttrpam aamem. Ni^ue taim tonclaátre virfum
Dixcrii cff€ fatii; nec Ji^aii fcribat , uti n«l
Sermani preplir* , piittl huae tjft Voetam.
lagtatinl* cai fit , eul meni dtvtniar , atqne gf
2Hagat janalariim , dti niminil hujai heaareni,
Idcirtt qttidam , Ctinacdia , itêcnt Peem*
EJ^*I 1 quatfivir4 : quòi ectr fpiritui , at vil '
Ntc vtrliii , me rtbui iittjl ; aiji qaid ptdt etrtt
Diferi fttJiwai , /ermo mtrmt. ..■••.
Talv«i digM que as pratkai , e coníMfaçSeí fo tt*
icm «m oração folta , e não em vecfo < e que as S«-
ryras , e ai Epiftotsi de Horácio cfíío ercritas ein
vufot. Todavia, lerpoiído , juHamente ft ciumloSer-
minei , praticai , atiaioamentoi , difcurfoi ; e ílm,
porque não lie ti veifo , mas fitii a Imitação , a F/c-
f-ía , a Fahula , que fai o Pofma ■ como eugenhof»-
mente difputa Arillotele», 110 L. De P*e(. Cap. I. , e
(ecuinte!. Plutarco no Teu ícatado fobre o modo com
que lé devem ler , e ouvir 01 Poetas diz que não ha
verdadeira Poella rem'3i ditas três virtudei ; e ac
crefcenta que as Óbns de Etnpedocl» 1 e de Par-
ipcnidei fobre a FyJica , « as Sentençai Moraes de
Tlieogonii , não são veEdadcitam^nte Patjia , mn
que eráo hiimas compofíçães medidas , e lijiadas por
pé* de verfos , i. h. humas meras , i íimplíces v«-
íiticaçõet a fim de evitar rómrnte a cbaneii da P ro-
la ; o que também nos adverte Gerardo João VolTio
no Teu único Liyro Dí Arte Petiita , pa;;. á. Logo a»
Satyras , e Epiflcías de Horácio são huns difcurros ef-
critos em verfe ; mas não Poemai. O ireCmo Horácio
o nSo diflimula , porque no L, II. Sat. VI. cliama tia
fuás Sstyiai , e £piftolai Mafam ptáe/lrtm , dizen^ ao
«Cifo 17.
^êiá pr^u iltu^rcn /aUrii mtitiqw ptjtjiri.
He
cGoo^k
iSa ILLVSTUAÇ^BS,
He fim Maja , porqua canci ya^o\\ « lie ftigjlre t
porque cinu difcurrot , e aia Pocmai. Ha poii Mw
Ja ptdejirt , Mmf» ftiltjlrit , mi Satyral , e EpifloUs ,
CO m pita tiva mente *ot Livrai dai Odei : por tjuanto
iieftei brilliSo , c fobrefabeia nío t'ó at verfo* ; mal
rambem aqucllat bellez» , e víttudei praprúmenie ca-
laâeiiílicat da Poelia : e por ifTo nu Odes repctidii
veies Te f;Ioiia de fer Poeta , como quaodo dia na
Ode I. do L. I.
(luti fi mt Li/rUit Vttibii tnftrtt
fnilimi ftríam fiiêrt vtriitt.
E no L. II. Òd. XVi. v. |S.
Mihi p»rv tara V
Spírílum Gttiat Unutm Gamttift
Parta atn mend*:* dtJit , V maligiium
Debaixo da Palavra Spirilum entenda-fe o cftro , O
dom da PocHa , de Poeta , o qual Horácio íllulltou
com a aturada liçSo dns Poetat Gregof , que faiiSo
toda» ai fuat delicias , e occupaçãet,
E na Ode XXVI. do mebno Litro. L
Mafii amUai , iri/iliiam r metut
Trajam praUrvii in man Crtticam
Partart vgatis t
Na Ode XXXI.
Ç_uiJ itãicatam p«fc\t ÀptUinttn
Vatti f Quid arat , 4e palera novam
FaaJen, li^«trtm >.....
E na Ode III. do L. IV. *. io.
Sei ^lae Tiiur a^uot ferliU ptatflémnt ,
Et fpijfat atmirum eamae , ''■',
F'mg*nt ÃEalia carmina nêhifim,
Kemae prineipii urbium
Dignatar fabaUt íaUr aiaeiilet
Vatam ptutrt me ekarai.
E na Ode VI. v. 19. do merino Livro.
Spiritmm Pteebut tuibi , Phatbmt ãrltm
Camiaii ■ «MiMfea á$dit Sattat,
Eo-.
cGoo^k
B ADDIÇÕCS. iSt
Cntr« u Odci , e Strments teiT) hum meio oi £p«-
i/at , por alguma Ccmelliançi que tem com u Odet ,
e Strmoati. Tem por tanto alçíuma cnuTa do erpjfí<
to Foeiico , de que carecem ai Praticas , Sefmtues,
Lo)!o com ptopTiedade a partição dai Obrii de Ho-
lacin he trimembte , Oátt , EpiJi , Strmentt, O Hy-
itino fecular, Carmtn fatsalart he Oáe , ■ Arte Poé-
tica , AriPtelica , Epiftola. Oi Grammaticot nio ti-
lerSo ■ partiçio dai obtit , c comporições de Ho-
rácio , tnai elles ii diiiacetáráo. Hoiacío adoptou
ao que parece , o número ternário , em attenção as
trei Gragat , e o> que apenai fabem folettar, • co-
ohecer as letras ■ llurUnti , o tizerSo fenarto , e ■
cdei todavia fegue Sidónio , como fe vt do feu C«i^
mtn td Pefittm. "
ifún fuei per Saturai Epifielarnm
Strmtnamjae falei , n«vunifuc tpodêit
Libras terminii , ac Peilici"» arlem ,
Vh»thi Itadiiat tf vagae Dia-)«e
Confcriptit voiuit Jtnart FIéttai.
Confira Te A. Geltio , L. It. C. XXIII. e Marcílio m
fua Expo(içá« pteliminai ás Satyrai.
I/ihil fcribeai, ") I. k. Nallum paem» Epieam , ou
Drmniallciim ; nSo efcrevendo , não compondo eu aU
guni Poema Epico , ou Dramático ; pois que Horácio
«reteve fomente ai Praticas , ou Difcurlos , Sermaaei,
que elle tinha com os feui amigos.
J19 Spccitfa Iticií.') Efta he a lição de Gerner , e
de outro) Critices j Itlarcilio porím li , Spteiofa /0.
til t i- h. urbana , & jtecfa % Urbana e gractora. Ho-
rácio apaixonado da urbanidade , e do* galanteios ,
fempiB por ilTo procurou com empenho el!e loutor.
Também em Ovídio no L. I, Fajlarum Te lia >ntiga>
mente , mas com menos correcçSo Ittit , c hojs att
EdiçfiM corre Ai ((imas lí-fe jatlt,
£1 bnmiah namlaa aúxtá litiu
1 |a»
cGoo^k
sSz illvstkaç6bs,
)30 VuHiu$ vtntrii,') pirá ■tguem , como Te coiw
cilÚri efte huUíus Vtaetii com o aatecedciiie fptci»-
/<* jwM ? Rerponde Mircitio. Honcio agora nefle lu'
gar debitxo da paUvri Vtnarii aio quis entender a
boa griga , o bom at nai graçai , mat Cm na doeu-
çSo , e na ordem. Em huina FabuUiinha he ba(lan-
tc o galanteio , em hum Poema a fetiedade , e fifu-
dezi ; até h« neceflaria a boa graça e belleia , ou da
elocução ,,e ecanomia , e do pezo , ptmltr^ , ■ fibei
ftmtcitliarnm , dai fentençai , e da Arte , arle , cct-
Camente ftiKt.
)ii Vatáiàs tbltSút,') Altim O dii Artftotelet no
L. II. êé ThtfdtH. C. XX, FaítUee eaaci«aibui aptat.
jsf Or< r»tuitdo. ) Confira-fc o que dii AriÁofa-
mi de Euripidei em Ptutarcha no L. De Aaiitni.
Paem,
)14 Pratttr laaitm , nuHlmt ãtfarit.") Dii Q. Cur<
«lo L. IX. Avaiitia gltrimi , O* iaJhlUbilit tupidafa-
mat.
)»f íeiígii raútnibui ajjcm , &*.') O tnefmo Ho-
acío , L. I. Epiít. I. V. f )•
O tivel , tivei , ^asertad* pteania frimèm efi ,
VirtMi p»JI nummai. Mait lanai fammat ab ima
PraJpett : hatc rtciítiinl javtaet dlãatu ftatt^at,
Lteva fufpiafi Uealai laialaoiqae lertrt».
Si ^u«áriageatu fex , Jtpltin mUlia iefuat ,
Bfi aalmmt íiii , fuai marei , V liagaa , fiáei^ne *
Pkh$ erií. At futrl Imdaalti , ÍU« eri$ , eimnt ,
Si rtSi fatia.
Bortcio por cita Irónica Froropop£a quis Agnilicar
me of moradoKi de Roma cmpenhavio-fe inaii vta
fsier enCnar a fem filliot « Aritbmetica i do que a
Hlofõfia , a Rhetarica , a f oefia , e at OHtrai bellai
Artes, e difciplinai Jiberaei ; e com butn Tal fatyiic»
moteja os grandes Senbo res de Roma róownte occo-
indo* cm tratar du Aui contai . c de coatir , « de
cGoo^k
B ADDIÇ^BS. 18)
niiont6«T o dinlieira , ttc, Confira^e o <]uc dii mais
mermo Honcio no L. I. Sn. VI.
jsS - ja9 Ea '. Rem ptltrh fervart tuàm.") Ea
pofto em lugar de Eatt ; bellamente ! admiravelmeii'
t« ! cxcejlentemenie! Terêncio na Comedia EtmacA*.
A. 1. Sc. ir. V. 74. Ea Bêjitr \ lauda. PctiOnJo. C>m*
pltfit Triínatii» manai , 6* Eu , inqult , erg» vivlt»
i )o AErtigt, ) No mermo Tentido Rublg» cm L.
Séneca , Epift. VII. Efta ferrugem de ({ue falh Horá-
cio , ha aquetla avareia , e aquella grande cobiça que
01 homem tem de aroontaat riijueiai fobre liqueiat j a
<)ual de contínuo Ihei tflá roendo , e attligindo o in-
faciível , e ambiciofo coração , berti como • Terrugeni
tóe de continuo o feno ; &c. Dedc modo criminava
Horácio oi Roraanoi porque cm rapaiei nSo apren-
diáo a Filofofia , nem fe appHcaváo aos elludos dai hii-
inanidadei ; e que quando crefcião á idade de homem
einpre{;avSe-fe todoí em amontoar dinheiro, viAo qua
em mnçoi ló fe tinhio applicicJo á Aritbmetica.
)j9 liec queJeamqae volct ) Confíra-fe a Intcrpre*
taçSo de Sef*k> em a Eneida XI.
)40 Vivam putrttia txtrtkat alva,') Bem remelhan^
te a efte penfamento he o que diz Ariftotelei no L.
VII. #J Nie»m, C. V. , e Clemente Akundilno ia
Vrtirtftic».
)4i Ctnlurlee feniaram. ) Horácio atrende , « allu-
de í diflribuição das ClafTei em oenturiai de Telhoia'
e de moçoi.
342 Cel^ Rhamitei. ) Oi txioçot cavalleiroi
Romanos , que ainda vivem ao fòldo , e eflipendio
da Republica , fe deleitfo , e preiáo mai» ai Poeliai
divertidai , do que as graves , e Iizuda). Dezoito cen-
túrias de cavaJlciTOi fe accrercentlrSo i primeira claf-
le • como noi enfioSo Dionylio de HalicarnafTo L. I.,
e T. Livio.
Nore-re a belleia com que Horácio pfiem o at-
tributo Cel^ , não Í6 para fignificar aue 01 Cavallej.
m montiÃit i cavallo eftSo IcvtJitaaoi , t altos,
fin
cGoo^k
2 84 ILLVSTRAçtfES;
fuhtlmet e* díri ; tnai também pari fígnifícar ao mel^
mo tempo t -rindeia , e dignidade da Ordem equef-
tre, AlTim Papínio
JV»n lahenít Nama Jiç Carla felijt
Púmptig ate ceifai eqiiel,
E Ammiano Marcellino , ludieihut ttifit , ilidem^aê
mlooribai,
Omae taVtt punãam ) Mcreee» • afpreva^S» gfaí
ie ttiti, Oi antf^ot Haminoi nai Eleiçúei dos feui
Magifltados efctevião o< nomei dot Caitdídatni em
bumai Tabo» , ou Pautal encetada* , a* quaei nos
Comicio) f« apprefetitaváo aoi que votavSo , e eflet
|)unhão hum ponto em o nome diquelle pertenden*
te a favor de quem votaváo : aquelle poii que )eta-
va mais pontoi em o feu nome , efte eia o perten-
cente que era elevado , e promovido i MagillTatuia ,
Cargo , ou Otficio da Republica ; * por itfo noa Ait-
ttioret Lotinoi , e como nefte lu^ar de Horácio , P«n-
Bam fignifica o mermo que Stfm^ium , voto , &C
Sidónio no Panegytico de Anthemio, ou Caim. II.
io.
Tc earia phafa t
Te fatiílij ferlpfcre Iríiut.
.0 mermo Epift. ult. no íim. Cai fi extnimu lai fu»-
fue panãa trtbiiaatar , VTc. A elle filhar ajuntou Sa-
varonio mai) exemploi. O mefmo Cicero ufurpou eU
ta palavra na fobredita accepçio ; e Menckento ín Ob-
fcrv ~L. L. colliglo todos 01 lugaret , «m que o Ot^
dor Romano ufurpa a palavra PanSfam na infinuada
■ccepção. Cícero na Oraçio pra Murtn. Quantum hat
quatjlimel ia Staeta haiiltc puaíltram nàhil ietraxf
riat . i. h. fafragiaruin ia CfntliiiJ Advirta-re que
n» Tabellaí Judiciaei efcreviSo-re letras , lilerae t o
nasTabeltai do) Comicioi punhlo-fe pontos . f«w9a.
Confita-fe Fedo na palavra Safragatar.
)4) <ltii mifcait atile dultl.'} Conlira-re Agatbiu
00 principio do L. IIT,
Í4I f«/íí/0 Confira>rt Flntiicbo m FtralUt.
II0 Ifte
cGoo^k
E ADDI96BS. 185*
]fO Wie ftmftr feritt. ) ServJo «m a Eneida XI.
louvou , e expltcou cAe lugar.
Quoácumque mínabilur, ) AlIiiD timbein ft «Iplica
Ptobo ifi Arliam Injiilalii , C. VUI.} e alTim também
fe explicou o nolTo Poeta , (]uaiido no L. 11. Sat.
111. y. 9. diz :
Atqai vultiit trat malta V prêicUrt mlaaalU.
Setvio o exp6em cm a Eiftida II. illufltando a pala-
vra PrêmilUalii. E na Epift. VllI. v. 1- do L. I.
Si gaatret , qaid egam : dit mulla V palchra "•<-
nanltm.
Vivere ntc rtSk , ate faawiler : ^ . . .
Em ifrual fentido diiTe Virgilio «m a Eneida I. v.i66.
Hint alqae hiitc vejtae rapei , gtmiaiijae aiinaatar
Jn tte^um fcopuli :
Onde miaaatar ecjuival a tmJuat , erguem-re , levan»
táo-re até ao Ceo.
Ifl - jj* Paacii Ofendar oututil. ) Confira-fe
Longino no Teu Tiaiido D« Sahlimi.
]{iS Bbirrat tádtm.') Erra feinpre ao tocar a meT-
tni corda. Confiia-fe Fe^o. ^
){7 Fil Chterilai ille , Vt.") Dia Tuniebo que
Horácio não tem maior lazão para cenfurar tão acie-
mente o Foeta Checilo , quando 01 Teus Tcribs , alem
de não ferem dignos de lombaria , parece que mere-
cem al,sum couce -to > e admiração. Ora 01 verroi do
Poeta Cberilo não eiSo tSo íncultoi , nem tão defa-
linhados , e faltos de graça, pois que todavia mote*
círão fer citados , e louvados , como vetfos de hum
bom Author : « certamente os Gregos não etáo tio
fáceis em prodigar louvores ; &c,
){9 Q^aandeifut benut dermilal Hemtrai.') Eu mef-
m« m€ iffjlijt ^u*nd» alguma vct écenUte a» tem Ht^
rteia a darmitar. Em ai Notai ao Texto guiado pe-
las luies do erudito Gefnei , e de outros lábios Fi-
lólogos obfervei que Q_aand*^ae equival neíle lugar é
■ccepçáo de Q.a«nd9cuo^ac. HoracJo exprime-fe em
,toai de quem d<!ivida , e nSo •m tom da quem profen
cGoo^k
28^ ILI.vaTI(AÇtfBS,
buma alTefçáo pofitíva ! e ella fua merma dúvida h«
logo Teguida de hama juflificaçlo ; ,
Vtrum tperi Unge fat tft oirepere ffmnam.
IRaj «m liam Poemi tio exlcnTo como a Diada , ou
a OdyíTea releva-fs o dormitar hum momento, i. h.
cahir em algum ligeiroi defcuidog, «m aígumai fal-
tas de menof monta. Qiiinúiliano L X, C. I. toca
filie dito , como huma erpecie de adagio. Confin-lè
S. Jeíonymo Epift. nd Paminachium , dt Errcrih. Or\g.
J7a Mejhcribui tffe peetii. ) Náo Je fe^re aet
P»et«i o Jertm mediatret i i. h. nát /c admitle eai
Véttat » mediacridaJe. Todo o Aulhor que dá ver-
foi ao público eíli no cafo do qu: refere hum con-
to que dii : Oavi huma maravilhm. Se o teu objeâo
fae inflruir-noi , tu jiádes ftllar-noa em profa , a cou>
Ia fera maii clara , e o noffo mafmo interefle no»
obrigará a darmoi attençSo. Se ta noi fallat em ver-
fo ) he pois porque pertendet deleitar-noi ; de boa
vontade aat quetcmos recrear, e divertir: mas tu,
6 Poeta , cumpTe tua palavra para comnotco ; e lem-
bra-te que nós nSo Qoi encanlamot Te não com a
que he bello , e maravilholb. Cícero no L. I. De Oral.
C. XXVI. Ilaijat ia iil artlhat ia ifaibui nan alilital
aaaeritur necejjoria , ftd aoimí guardam liitra ahtt'
Halia , quàm dHigenttr (f ^aim prapè faflidiaiè judi-
têiaut f Neijat enim liUl , ntfat' cantraverfiat faal
^uat cegant haminei , ficut tu fará nan banai Crata»
rei , item in thtalra Aliaret mahi pt,-peU.
j7( E( crafíoM angaenlam,') GMÍira-fe Plínio L.
XIH. CHI.
Sarda eum mttle papavtr.') Plínio , t. XIX. CVOT.
Tapaverii falivi fuum tria gentra Jiai, Primam ejl
tandidiim , cujui fimea tajiai» in fecunda menfa cnal
tnelU apttd aallifuat dabatar, E Diofcoridei , L. IV.
C. LXIV. Papavere hatttnfi tam mtlte pr, fefam»
vlanlar. E efla he a raiSo , porque Petronio díi ;
fed mtUitat vtrbarum gUtolal , 9 amtita Jiãa fa8^
jw jBa/í fapavirt C fe/ams ffurfa , Ve. Lojo H»-
cGoo^k
K Á D D I í IS B S. 3S7
ncio nefte lugar toei aqueDe coflume di fegunda
raeia , e dii que íeria coufa abAirda.. c imprópria*
fe fã poteíTe na meia a fementc torrada da dormi-
deiía btanci juntamente com o mel da Sardenha ,<[u»
he amargolillimo. Virgílio Écloga VII, r. 41.
Imnii tgo SarJeii vidrtr lUi omariar hertit,
)So IndeUalqut pUte Irpciive , (TcO £"> "■ No*
tai ao Texto fica explicado que o Trothiii era hu-
nii erpecie de piorra , ou pifo de muitos aioi , que'
fe deitava por meio de huma ata , o qual ao correr
fatia huma grande bultia , e ruido : o deitar poit ■
piorra era coufa que pedia fínina arte nlo vulgar , e
para que os meninoi o foubeíTem deitar , erSo amet
ttadot , e enfinadoí nas Efcnlas , deflinadai para efta
exercício. Accrefcento porím agora efíe lugar de Am-
miano , pelo qual fe virá melhor a conhecer o Teu ofe.
Qaiim apiij Parl^ai nilbat Caefar JuHanul ^uatttas fca-
Iam varíii motlhui excrceretar in camp* , axUiilis , f «i-
iui aríli erat compaginatai , fn vaaum ix(a0i , anfà
rtmoafcrat fila » quam retinent valida maau jlrlngtbat,
jSl Rifam .... tallont certnat. ^ Em contrario
fentjdo o diz Horácio na Epift. XVIII. do L. I. «.jj.
Prailia ftijliaeas camptflria.
)t6 ílonamqae prfnatiir in annuni.') Quinâiliam
repete effe mefmo diíto como huma efpecie de Ada-
gio na Epiflola aJ Tryphonem. Alguns tem drtimant'
^ut ; porém Horácio iempre fe exprime por numerai
impares , ou redondos.
Julga Turnebo que Horácio derivara efle Teo
preceito t f>^ confelho Ntnnumifttt , Ve. do Poema'
do P«eta Cinna , intitulado Smyrna , o qual Poems
teve huma giandiflima voga , e «ftimaçSo entre o«.
intigoi : Cinna trabalhou nede Teu Poema nove annot
aturados, e rucceíTivos, Do Poema de Cinna allim el^
crcvia Catullo no L. I. Epigramma XCl. v. 1.
Smyrna mii vatit nanam ptjl átniqae mefftm
Çflim ettpt» (/I , atmm^ut tdita pafi hyemem^
i9»
1;, Goo^k
iSS ILLUSTRAÇÕBS;
)gi HtttrruU Otpheui. ^ Confira-fe Ariftofinct i»
B«nrl , Dindoro L. IV. , « Suidal ia è^níniutl.
}9S Vere jura miinlii. ) I. li. Vira V uxerl , ao
vaiáo , e áliiulher, mérito V m^ritae , *o marído ,
e i mulher que tem mifido , como no L. II. $. 11. Dt
d»nal, inter vir. tr nx, At Gloiai Martla- wyi^H.
40tf Nt ftrti pudarí. } Certamente porque ein tem-
po« anteriorci a Horácio os Poeta* foiáo cliainadof
Crafaurtf. CatSo eiii A. Gellío L. XI. C. 11. Peití-
t»t ctií /lanoi aeit traí , fi i/ui ia ta re Jfaiebat ,
tiit feft *d eaavivia «ppliculat , çrajjatar vetaiatur,
Confira-fe Ciceto no troemio do L I. dai <Z,itJlSet
Tafeulaaai. Gntjalór , entre o? Anligoi Latinos co-
mo noi enfina Fefto íignificava o me^mo que JJu-
l»t*r; e afTiin também o Verbo Grajjari , donde fo
deriva GraJJatar , fe ufurpava na accepção de aJularif
e a razáo deita accepçáo veio de que oi Parafítoif
Parafiti , e Adutadores , AâuUtaret , graflaváo , e an-
daváo p»'as ruas pita alcançarem o ir comer áí me-
ias alceia*. EHe indiano coílume não dirrprexáráo al-
gum Poeias famintos , ou golofoi , e deíle modo pto-
flituiáo , e vilipendilváo buma fciencia tjo Juhlime ,
e tio illuHre pela fu a origem , e peloi feiu fim. Con-
-fira-fe Reinefio L. XI. í*«r. LíÍT. C. VII. p.i?a.
407 JWu/«e íjífue jeUri. ) Todo» 01 Poelai ufárSo
da Lj-ta ; ma< muito principalmente os Lyrlcos. Em
Homero [13 Iliada Apollo toca a citbara , e as Muiai
alternadamente rerpondem , ou acninpanhio com a voi.
Confira-fe a Ode XXXII. do L. I.
414 — 41 S 2"' PytMn santat tiUcta , áiãSeit príài,
Vc") Oi frautiftas , que tocavão nos Jogot Pythios.
Higino dii 1 Hii qi-aqae ludii P^lhmílie , qai Pylhia
etnlaveraiil. CoiilÍr3o-re a» Notas ao Texto,
^20 Jfftniiiiirei.') Etitenda-fe , como fe Horácio
diiTelte .'^iV aiifcnliiitrtf Confira-fe a EpiftoU »i Aa-
gu/Íii<n. Do mermo modo abaixo dii : Vefanam itti-
çijji timení , ire. como fe difTelTe , Sic vefanam, Cr.
4£3 Si veri ejl , uaHuiu f«( rtlli fatrt fifii. )
£m
cGoo^k
E A D D I q {} E S. tt^
Em Cal5o lí-r« ualla brefu» , i. b. altQ €»náita j COU*
ves («niperadai cacn aieite : pois «rcreve : VcriiM a^
fam traj^cam , W aoHam taldam , falit paiilum , Jtf
ta hemini jejua», Mn também Va^am ohfanium h«
tmdilum ; conHuâo temperado : e ettnare fiat r>nA«,
1. h.Jnt ptfanh eandimcalii pcrf«(a; Vc. Seoeca L.XXIf.
Epill CXXIII. diz: Hane pitunl amnei ijii, ^ai , ut
ita Jieam , rtHi vivanl : querendo diier ; qai Uuti
vivwil V afiparè : qiie vjvem regaladamente , e coni
abundância , com te^alos , e afHuenciai. Portanto ob'
ferra 'Turnebo (]iia Horjcio ditTe rtSi tin&uin , que-'
rendo lignifícar , cibam apparaii tanáitum \ bum guí*
lado ipparaEoraaieute aíTaionado com oi feui tempe*
rol.
416 Sta ^iiii donart.') I, h. npOirqiwvtív tm. Ca-
tullo dit : Cui daaa hutte \ &C. Horacio na EpHlohl
ed Aa^ujlim , 7.167.
iP* rnhfam piagai danatat munert , & una
Cum [eriplare mta eapiâ tarriSat apertti ,.
"Deftrar iit vieam veadtatem Ihai , (T tierei ,
Et pipct , O* gaicqoid chartit tmlcítúr iaeptil,
Horácio bem claramente infiniía ,'e moRra o ilergra-
çado fim , e forte . que tem 01 rudei , tofcoa , e in^
íulfoí verfoi , vindo os livroi que oi contòn ■ fer-
vir de embrulhar adubo> , &c. O mefmo Horacio L,
1. Epift. XX. V. 1».
Coiitrtílalai nbi manlbml fordefcert valgi
Cteptrii : aiil liittai paftti lacituraat inertei.
Ao Grego -n£piC|i-^Wi<Tei? correfponde o latino Ma»
atra. Cenfira-lie Cicero no Proemio doi Paradaxai , 9
no Teu Ptrftita Oradar.
434 Multit ureutre etttuUU.') ConfirS-re Períio na
Sat. I.
4)6 ^i tarmina eendei.") Como fe dilTera o Poeta ;'
Sie tu Jt carmina tandei ; Vc. AlGm como Ol KèJI
cofhtmavSa euminir bem que fujeitoi hwiáo deadmit>'
T tit
cGoo^k
tir i.{u» piiv«nça : do mefmo itwdo , ou por iguri
ntio o Poeta dcre conliderar att^nCamente . qxnes Te-
jSo oi fujeitoi dignos da Te confuliaicm toiro Jutiei,
e Cenfocei de feus verlos , e Poefiai j para qui ein
lugar de ítnm Ctui Juiiei , e amigoi , fe nSo tornem
feui loinbadotei , feus loedoies fatyticos , c fcu) ef-
carnec«dorei,
441 £f mâli teraeltt iiteadi rtáátrt verfat. ) £
Uraar a metttr n« iigoritú *i vtrjti mal torand»f.
Ji obfctvei em u Notas , que vem aò Texto que
alguns com Ijentlei , Cuniiigimio lem ler natos ; a
qual Kçáo Batieux pertende ítrinar com o que Hoiicto
diz no L. II. Ep. I. V. 3j{.
Gratmi Alexandre rtgi Magno fatt IIU
Ck»irílút, iaciiith fut vtrfibiit m malè Datil
Rellmlit acttptoí , regale ntmifme , P/ulippoi.
Elle vecfo El mali Irraaíai , «Te. ferve de rerpoíla ao
antecedente Bit Itrqut experlnm fruflra ; Vc. AlTim
i2,ain^lUt mãaég que. a Fatia áepoU ie lir lealada em
vSa dual t trtt vctti a torrceçáa de ftm verfai , ai
tarne de »eva a metttr na bigariiú,, puta Ihet dar
rtfarmar , e cempbt de aulrt modo. Dllil operaç6el fe
empTCE^io na PoeH^ , 1 di inv^iiçáo , e a da exprefjio ,
qu Iccuçáo. A primeira fígura-fe pela bigorna , e pelo
mariello , que dão ao ferro hunia fárma gtolTeira , e
tofca : a Tcgunda figura-fe pela lima , que lhe dá o
pelído , e a petreição.
447 Tramvtrfo ealama ^fignum.y Toca , e allude
i nota do poLiteiro , ou àAiXOu , qui] pintou Epifâ-
nio no LKto De Poaderibai , Ifidoro no L. I. C.XX.
Lea-fe também o que diz Euflatbio i lliada I. A/fim
tamhem noi demait rcrticulos parece que Horácio to-
ca os Jiiiaei , ou n«tai dot Críiicoí ; porém por ab-
breviat a* omitto , c confirSo-fe as Notat que vera
ao Teitp.
4S ) V.f wh/* coem ftaUet. ) Horaci*. compara •,
ambíçio 1 c o enceiírivo delejo d« Elludo Poético com'
cGoot^lt^
K ADDiqÓBS^ 29!
a mi iepn , ou faTui inctiravi:! , e com outras en-
fcrniídidei , qtie como coiitagiorii cortoitipem a faii<
de. AlTim Aufonio tomando ede lugar de Horácio
dh c«m a ihaioT «rbanidacti poífivei no Prefício do
Ttruarít , ou Gri/fa : Hane Itcam de íeraario numt-
ra illiea utjira ■ tila Ptciiea Jeabiet eatpít exítttptre.
te prurig» cammigret. AlTim 'taitibcm Fulgencio iiO L,
I. fllythahg. diOe : Paetitae prungiaii Jalceáiacm
4ixil.
AíTim também Pefllo , Sat.I^T. i).
Ifam^ue ejl fcabiefai , O* «eri
Bile tamet :
^S) Aat mtrbai regíui^ A tertcta , O fel dacrama-
do. Os Romano) parece fe perfuadírâo que efle mal
ata de algum modo tontagiofo. Conliiio-re at Notai
«o- Texto,
Ot Hebieoi também tinliSo hum grande horroi
aon leproToi , como fciidoa defte mal por Deoi em
CíHigo da abominável , e feia enormidade de Teui cri-
mes , como lemos n* Deuteronomío ; 8(c. Obferve-j«
que Tyndaro em Flauto , in Caplivii , finge fu;rir de
Arílloronte , por eftar raivofo , e fanático , t Mene>
£hmo fin^ia-re doudo , e louco , pata ^ue oi homeiA
fugilTem delle ; &c.
4;4 Aat fauaticai errtr,') Oa m hacurt , »u a
faria : Aqual niolellia pidecião aquellei . que, como
dii Ulpiano L. I. $. p^n. de AEdil. ed. tire* /atm
bttccliuiilitr , vr iiaa/i dementei rtfpeiifa re^duní ; Ve.
Cefles taes fanáticos havia muitos geneios > como ol
Gtílat de Cfbelei , as Bacchnnlee . os BetUnarlei , Ve.
B todos eftet certamente não deixavão de fer coota-
giofos.
Et iracaaJa Diané.") Acci<Jentef de gotta coral ,
oli epileticos , que Te denon.ináo também em Latim
Morliui eaiucui , facer , eu cgmiliúHi ; por quanto
cfta moleftia fe attríbue a Diana , aa í Lua, Arte-
midoro na L. I. C. Xit. dii que á epilepria , ougot-
1;, Goo^k
£
«9^ ILLUSTBAÇlÍBS;
tt cotil r* fótaia etii a fantafia ao dormir ni fi{!urs
lie hum Cyiiocefal* , por ier efta betia conTigrad» á
(jUa f e diz : Aiaat euttm veltret m»rham ^avqae iU
ium tdfisaari Lantt. liidoro no L. IV. C, VH. tc|.
tando doi doentci de epilepr>a , Jt eaiaeli , ó^t. i Hat
vutgui laaaticti vocal , quai per hanc turbam temi'
ttlmr eai iiiftaia datmanum, EaJtm V ItrvaiU, Ipfg
tfi Wr markui eamilitUi , ij tji , maitr V Jiuliaai ,
m» tãJaci Untatur. O Interprete de Apollonio ao
t. !• Ár^anaut. díl : Marhti rnajtreí favtnliae cam-
fa , faent tf tonai vacanl. Cornelio Ceifo L. III. C.
jCXIII. dil : Mcriai ^ui camitUlil vtl maitr aomi^
natur. HiAimo iamb«m no L, IX. enrina que oi Epi>
Iqiticoí iSo luQaticos. C^Jatal Innalicus , là ^aòJ ctr~
tú íempart Luaat patiatar. ARvn também JuIio Fi^•
nico no L. ÍV. C- I. unio tedicat , V_ luaatitai »
CM epilépticos c lunaticoí , ou como Te folTeni ob
iwrtvQi , OU como nJo milito differcniei. E muito
claranoenu S- Gregório de Tourt>no L. II. C. VIII.
3?^ MiracuUi D. Marliai ttínt» o Lunático cotno bitm
epiléptico , e faz Ter a merma moleAía , Marbui tit-
aftfi^uf I tpiUptUtu t eaáatu$.
Qvidio porim no L. I. D( Panta Bleg, I. attiíbue
ft ^ÍVi\ <» vattcinadorei , ou oi batioloi.
Stimui ah imptria fieri níl lali Diante
Vadt tamtn vivai vatíeinal^r katel.
De Plinio Te Taz evidente que o mal eadat* , ou epi-
]4pl|> he também huma enfermidade ^pntagiora : Dii
poja IH> L. XXVIII. C. IV. Defpai/nas camilialei mar'
hft , hoc eft . contagia, regerimat. b- no L,X. C.XXIll,
Camirialtm maibam difpni fuetum. F. Plauto ca Co-
media Capteivei , A. IIL Sc IV. v. i &.
Et Utit iftl , fai fpatatnr , marbal ialerdam veait.
Praia la ai ijloc pracul reetdai . ultra ijlum a mt.
ain', vciera,
Jfit raiàaffin ? atifat mfeítatBi» tffe hajth mttim
memartt pairta t
Et
cGoo^k
B ADDIfdKS. 29J
Cl tum marlarn mihi *JJt , at f ni me tfaijtt iafpM'
tarler-
0> intigoi perfuadirSo-ra que fó çpni o ciirpo ft
faravSo os doentes epilepeticoj, Caníira-fe Pluurcho ín
Sympei. L. V. Problem. VII.
Quindo algum homem intigimente , cetebnndo-
te os Comicioi , cihia cm algum accideote epilepti*
CO .pOiafTinentei não contiauavão osmcfmos Comiciof,
Sobre o que coBÍra-re Scicitn Sammonico , c outioi.
4{lS Agitaat fttvi incaufifue /ffuuntnr, ) T»l he
poii o coRume dos rapaies , que coftumSo andar atraf
dos tjoudos. Aitemidaro h- HT C. XLII, Pa*ri /<•
çuaalur iaf*n»t. Dilto C^Fj^odomo Oral, ín Cteienit.
^amn icmiaem ata faatkni pueruli fpeCleatur,
4t7 Verfut ruliatur.') Confira Te o que enfíaa Ver«
vo em Feflo fobre • verbo ruSare.
■ Et error;) I. h. Furit ; apda furiofo . louco. Q
mcTino Horácio na epifloU a Augufto uíou 4» p*li>
\n trrtr na accepçSo da injaai» , v. 144.
Et ndit ai /e/e ! Poi mt oceiíifiis , «mrti ,
N»a ferilãfils , cit : €ui fie txUrla veiaptai ,
El dcmptits ptr vim mealit grali^Mui trrat'
Congn-fe no L. II. Sal. \\V. v, 4f.
. • . . Kate papttUi , ieit "lagmai f*rmal» r^gu ^
ExcepU /«pitais , ttatt. Nuae mstip4 , fvare
Dtfipieiít »mittt. ,. atfai «t ta ., fM tibi aamt»
Infaií» pajiaire. Vtiut filvu , uii paffim
PaUaltt trrtr ttrl»- dt Iramilt ptUit ,
Jlhfilujtreiwii , hie dtxtrasum ahil : unas atríqué
Errar , fid variji illudit partiiai . hot li
Cltie moda infanum ; iti/ula ai /apienlitir ilU
^uí tt derlJet , eeuiam trahat. EJl geaai anuot ,
Slahitiae , nihilum mtlatnjit timeiílii : ul ignu ,.
Vt rapti , fiavianfut ia tampp »hfiare quettinr.
E DO I, U. Epjfi. I. v- 117.
Seribimui ÍnJ»llÍ Jefliijae ptemala pajfim.
Mie errar tamta , V ttui* injania quaatai
Yir-
1;, Goo^k
394 iVLvsrviAqÔes , e adoiç^es.
Virtatií haÒMt , Jic ctllige : vatii avtrui
Ntn Umeri tjl aaimui i verfai omnt , h»t fiuitt
4tS - 4(9 Deeidil. , . la puteam /nvearnve^") Se •
Pveta tah* em ham poç» , tu tm huma cava. Toda
«lU palTagein he itlegorica , e retrata hum inio ?tse-
M que faz vetfoi , que oi tnoftra , e que náo quer
fer criticado. Horácio ttev«o ella JtçSo aot Poeut in-
tioceis. Hum Cenfor fabio , qai fapia*i ■ acautela-fe
biuito de tocar noi feus vcrfoi , tttigiff'* timent s fó*
mente oi fatuoi , e os que ot nSo conhecem , *Ío
quem oi efcutSo , 'e oi criticlo : egitaat pvtrl , iif
e»allqut fe^uaniar. Se pois hum Poeta dcila efpecíe ,
« caadiçfo , cabe em hum abfurdo , ia palcam ; por
maii que brad« , por maii que chame , meui i«iu
mmígrt , ajudat-me com os Teflbn conTelhoi SVCCVR-
X.ITE: acautelai-voi em lb« dar algum conlelho ,
n»a fit çaitfllere emret. Hum tal Poeta fe -admira ,
até na Tua loucura : elle a fei muito de propofita ,
pradeni , ft áejcclt. T>t-{* me credito , nSo lhe dígaii
palavra : Victat ptrin Peelii : fc vo) li feui TerTol ,
he pna Ter louvado ; ipinhou-te , fegura te , e não te
latgará fenSo quando eltivet bem inchado , • farto de
louvorei. Tal a expIkaçSo , que aprendi com.outiat
muitas erudiçãet , e doutrinai doi lllultriflimot Sabioi
Thcodoro Marcilio , l^tineho , Batteux , Poinfinct de
Sivty ) e- do incem paravel PTofefTot Jofc Valatt.
464— 46( Dtui immartalii hãh(TÍ Dum taptt Em-
pedteUf.') Tatvei Ulpiatio quii tocar eRa loucura,
quandn dífTe L. VI. §. Vil. O. que alguiu Fibrofoi
queriSo morrer pnr caufa At jaâancia : ja3aíil»ae ^atf-
iàm Pliiitf-phtt mori vellt.
' 4SI Frigldui. 3 I. h. laeplat ; tonto , pateta , &c.
tinha pois cento e nove annos de idade. Defla mef*
roa maneira galanteou Luciano a lefpeito do Ftlolbfa
fciegrino.
FIM.
X,o„glc
KimSram faptre tft abjelfii alitt aagii
Et Itmpejiivnm paerit etaciiert ludiim ;
^c nca verba ftifui Jijibai mtàulenáa hatinlt j
Se^ veret numertfqut moáaíqme tdifcere vitae.
Onoflb doutiflimo PoeU L. 11. EpiH. II.
ed AasuJluM v. 141.
Foi taixado este Livro em papel a qua-
trocentos e oitenta réis. Meza 17 de Mar^o
de 1794.
%Am três Bjibrtcas.
1;, Goo^k
cGoo^k