^uicciie pcrb^atcrici pbilofopbi:
ac mcdicomm facilc pnmi opc-
ra m lucc rcdacta:ac nupcr
quantumarenitipo
tuitpcrcanonicoa
cmcndata»
ILog^ca.
©ufftcicntia*
j©ccclo^mundo*
S^canimalibus.
13©eintclligcntqe.
^lpbarabiue oc intcUigentqe*
H^bilofopbiapnma.
CBXeciliue 'fabimifie cmonkne rcgularis kcto:i.0.
TRuper auicenaeco22ccra volumina lccto:
3ccipe longaeuo quac iacuere ftru.
iZanonici fccere patreetne tanta lat mis
Condita fub putri gurgirc gcnjma f02ct.
£uolcr aerbereae nullo p2obibenrc pcr auras
£^uonuUu0roropulcb2iO2o:bclabo2.
.SftpMusbaccfupcrum lccrureinucnra parcnti
5nde refcr parribus qui tribucre pijs.
-Cum p:iuilcgio.
1508
MINERVA G. m.b. H., Frankfurt am Main
Unveranderter Nachdruck 1961
CSdcm adcnndem.S^.i: foelicitstcm»
jElectams qmfge pbylofopbandi Mio actatc^ confumis : cano^
nicos regularcs t>m auguftini niira pietate p2ofequcre.:^ui cum
9lia.2^um tibiin p:aefennarum nonuUa Suiccnae volumina quac
fanc(;quodnepl)asDicere^penefquallenria totaioeperditaci? lacc"
bant: vultuo reparata in p:i02e9:ejramuirim emucta:elimataq5 nn^
p2imcndaDcnuo fo^mato^jbi^etradidcrunr.B^untautcm eabaec
due mctapbyiica. Jitidcm fufficientia.Xum bc anima.Dcc^ aninialibus libel-
M permilcfi bia qui ad pbylofopbiam arpirant.Bc fibi pariuut pcr gradus vir^
mmmfamamimmo2talem.^tenim3uicct)aeingeniumqualceictiterit.jaua'
tfiuead naturac fccrcti02a fpcculanda oefcendait: q^ue magijopcre .anftotile
cum p2imo:neceo fo^taflis inferio2:aemulando concertaucrit:ncd(j cgo. Btd
necqmdcmmufarupatcrvnacvtparcityuiscumpcgaftbusilluftraret.ifeacc
autemomniacadidolecto2ip3lamfieni.i^uacb2e5 qmciJce cequi 'rjegitmm
fopbon.£tquac vel vna eit Dominis Dignitasifcire Defideras.lfeacc q5p2inm5
auro p2eciol!o2a aurocmcs.^n bistelccto^iacmra^fcciire Dolcbisnfi^.lll'^
iudpollrcmo vt cum Buicenam ipfum lectitando Desuftaucne.Sico pziniu^
qui mentcm illuminat:'^ veritatem oftendir.Bcbinc qui p^aeftitcre rcgularib'^
patrtbuspioonimoeftononingratue. 'Balc.
341666
BGSTGN CGLLSGB USSSARY
^^lfS§1^UT HILL.
N0Y7 TO
gmcttop^c
culanua t acu'
utiia.
Amecftnfsrpc
cub>[iue«qui»
(Kauc,
&peculatiaa »i
gniozenoicrcic
(jjpjacncc.
JBifiorc? 6gb»
cnrcm rpccuu/
(UMt
Seritasrqrque
pnt a:nudari a
momouplcxd.
"Rceqpitt oenn
dflriainotu(Ql»4
tii ii e rpolie mo
t^)oupUrpiUce/
Ikterark
•jjbrirna para
Cr^ticipit Xogf ca auicenc.
(LXaptin oejnirando aptid fctentias.
Itenttoprjieeftcom
lp:ebenderevcrita'
item omnium rerii
quantom poflibile
cftbominicompze
bedere.CCPvesau
j'te5qucfunt:aHtba
benteflenoejcnfo
arbitrio vel opere:
vclbnteffee^nfo
£;rbitrio loge.Co^
gnitioautcmreruj
pzimi membji vocatur pfjia fpeculatiua.05 cogni/
tio rerii5 feciidimembji.'vocatur pBia actiua.^f inis
vcro pbie fpcculatiue non efl nifi pcrfectio ar.fc, vt
fciat tantui.^inis vcropjacticcnoefl vt kmtanta:
fed vt fciat quid 05 agere 1 agat.<^ini6 ergo fpecula
tiueeflappzcbefiofentetieque noeft opusipjacti/
ce verofinis t^ cognitio fcntentiequecft in ope.vii
fpeculatiua Dignioicftcoparari fcientie.([;'Re6 m
tem que funt qua? eflc non eft ej: voluntatc nollra
vcl opere fm pmus mebzii oiuidijtur in Duo:in rea
que comifcen tur motui:i res que n6 comifcent mo
tui.(ir ftcaaiitquecomifcentur motui oiuidijtur
in Duorqz aut in ree quc no babcnt effe;nifi q: polTfi
bilcefteasadmifcerimotuijficut eftbuanitas-r q
dratura-zbisfiTia.Sutin resqucbritee abf(B boc
^llcautcsquenonbiiteflc^njfi qzpofl^ibile cfteas
«dmifccrimotuiitcf DiuidiJt in Duo:qjaut f»cfi»nt
Q>neceeneciniell!gipofi'untabfcgma,pp:Jo.ficHt
fo:ma btianaautarininaraut fic ap poflimt intelligf
ebfcB ma:fed no efle.ficut quadratura ad qua intelti
gendl no cft oino ncccflc appzopziari ea aliqiia (p«
mle.ncc confjdcrari f m aliqua Difponcm tticnis.
'ftcs aiit que comifcen t motuii^': biit cflic finc illo)
funt ftcut idetitas ivnitas 1 multitudo 1 caufalitas»
d'^^V- 3utcm quepoflunt ocnudaria motu f itas
t^:% }? cft Duplcpaut cft veritas neccflaria: vt ocue
c intelligetia:aut vcritas eap no efl: ncceflaria^fs fiit
fiicgjnoneftboccisimpoflibile^ficut efl oifpofitio-
ideritati6:x vnitas -zcaufalitas -zntlenis quicfl:mul
titudo.CT^t b aut pfideratur Pm boc qd funt id q6
funtipfe:iconfideratio earum non variatur in boc
qp fpoliatc funtfcd crunttunc Dctota confidcratioc
ciuc cft in rebue e;; boc qj non fun t in matcria:q: bcc
t% bocg? funt ipfa non funt in matcria.2(iit confide/
ranturpmbocgjacciditeisnon babere effenifi in
matcria.crScdbocetiamDiuiditurin Duo:qz aut
j)pter boc qd accidit:ipo(Tibilc cft illas in telligi:nifi
Cn refpecui ad materia^ fpcciale^ 1 motum:fieut :>iii
deratio dc vno:f 5 9? eit aer aut ignis:-! Dcnuiltis f 5
Qjfuntclcmcta:i oeca fmg? eftcaloiaut frigu6:i
oe fc6o intclUgibili Pm cp eft aia.f.pncipiii mot^coz'
po:is.q§ui6 fcparata ab eo pofljtejcifterc per feipa^.
CTfit tpuis boc non accidat nifi coparaticc ad ma/
tcriam 1 admi):tionem mctuartame a iiquado Difpo
Ittioneseouiminteliigiintur-zcertificanmrfincco'
fidcrationc materic pjopae 7 motus. Con fideratio
f 0 pdicta cft fic Dc aggrcgatione -z fcgrcgotioe': mul
eitudine 1 oiuifioe 1 rodicis iuenti6e:ct vt in cetcris
JLogyce
Sumatrpdudftf^jif;
ereicij eiTioMcs v'"'"'-^
rpc<ulatt;)ep^ie
£!6trafini'e^cii
ceeop' ivtMcic
Ss.z.maa ter*
i.§ ic. V.nd€lcp
fimepcticc ccoj'
Oiiponibus cofequunt niimerii:!3.n.?rcqHuf niicy :
1 funt in intellectu bominum:aut in c;:iilcntib"mo'
bilibue Diuifie fegrcgatie t aggrcgatie. ©5 int cllc'
ctusbo:u5aliquandopotcflobflrabialiquomodo:
ita vt no fit neccfle eie affignari fpccialcs matcrias.
<i;*P3rte6crgofcicntia:pfuntautfpcculatioDcc6'
cipiedo ea q funt cii B 91 brit i motu ce ■: e;:ritia 1 pe/
dente^m3ter^8^p:iaritfperij:outfpeculatiof5g7
fiit fcpata ob bie in itcllcii tifi:aut fjt^.fi.trepata ob^
Nsin cfle-: intellcctu.CL*P>:im3ailtpar6 DTiufiois
eftfcientianaturalis.CLSccunda cf^ Difciplinalisi
pura ifcicntiaDc numero.lJlla,qHeeflnotio::nam ;
cognitio Dc materia numeri cy boc cp cft numerus , jrogmtto nnert
nonpertinetadDifciplinalcm.(L*f>ar6 verotertia, eitwcqpe nfle/
cftfcicntiaDiuina.i^ofl$aute5caquefuntnatur0' i •'usnjcf'"" ?<l
Utcr fumunturbis tribus modis fcienticpr?rccct) ^'^"p""'"""'''
fpeciilatiuefuntifte.CPbilofopbia vero p:actica( t>ifiopcncefpo
fpectat vel od fcientias fentcntiarum pcr qiias ordi/ imcd rci?onom<
naturconfo^tiusbumanumcomune^ivocatur gU' ca$tett>icajn,
bernatiocuiitatis •: eft fcieria ciuilis:out pcrquas o:
dinaturconlo^tiusbumanijfamiliarcivocafuro:'
dinatioDomeflicaiiaautpcrquas o:dinQt modus
vnii»s bominis f m boncflatcanime ipfius:^ voca/
turfciena mo:alis.^ Ucritas autcm omnius boj: ©crttasmouUa
vniuerfalrcertificat p:obatione:': reflimonio lcgi6. ppjobaf tdhmo
joed vnijquodcB bo:ii figillatim ccrtificatur cj: lo n'" 'egtu oine,
geDiuina:finis crgoprMefpccuIatiuecflagnitio ve
ritatis^finis veropbicp:actice eft cognitio bonita'
' tis. CffTcntic vero rerii aut funt in ipfis rcbus:
autfunt in intellectu^Vi^tbabct tres refpectus^vnus
rcfpectuseflcnticcftfm qjipfacftnorelata od alv
q6 tertium eflbncc ad id q$ fcquitur cas Pm ^ ipfa ^"'"'^ •'"''"■ ■
eit fic.Sliu6 icfpectne cfr fi;; q, ettin bis fingulori/ a^f^n^ rcE tre«
bus.£t airf ni 95 efl; m iteltcctti. t (££1 ttic fequii/ i?nf refpcps 1 n-t
turcamaccidetiaquefunt^pjiaifliu6fuicflc:ficiit ptfcce'. 1 15 c q*
eft fiippofitio 1 p:edicatio 1 vniiierralitae 1 particii 1"' *''' ?"" *',' "*
laritasin pdicando iccntialttas 1 accfitaUtas in p/ b^cffZlTm
dicando-rceteraco^jquepoficafciee.CI^neieaiit -
qne funteytra n6 cfteflcntiaUtas ncc accidentaUtae
oino:neceft aUquod c6plcj:iimncc incomplc^rum:
nec^pofitionccargumetationec cctcro buiufmo/
di.Cu5 aute voUimiis ofidcrarcad hoc vt fciomua
casneccfleefteascolUgere inintellectu^itunc nc/
ccflTario accidcnt ilUs Difpofitiones que fun tp:op:ie
tantU5 intcUcctui:-: |:necipuc cum ptcndcrimus co/
gitadoapp:cbcdercincognitacycogniti6.ci:'|\cS'i -.^^.-i ~'''''
autC5 non funtincognitc:nifiquatumod nos.ijifpo xf,
fitio vero t id q6 accidit rcbus ej: co q) inuitamur g
cas Dc incognitis ad cognita cft Difpofirio ■: accide'8
qdacciditeisin intcUcctiuqpuis ipfe babeant cfTe
p:eterboc.(E£rgoDe neceflitate opus cfl frientia
od cognofccndum iUos Difpofitiones quot fiini; a
qualcs funntquomodoconfcquaturboc accidcng;
©ed(q:becconftderationoneft corfidcratio rc;:
f m g> babcnt cflc aliquo mcdo Duo^um modoaim 6^0 wi i re t?r«
p:edicto:u5 cfiendi:fcd fcpm boc cft vtilis ad 3pp:c •'"sulartb».
bendei'.dumDifpofitioncmillo:unmio:Hmce>iic -,-
fm gp fiierit pbia tractans -: Diuidcne 1 inquircne tXTt^l^
rcs f m cp babent eflc:': Diuiduntur in duo p:cdicta ftrurfitu' cai len
eflc:fcicntia b fm cum non crit pars pbiloropbic:f5 do pJptajv iw mo
fmg7p:odeftadboc:cri fmcuminftrumcntiim in
pl3ia.cr &cciidti5 qucm vcro pbio fucrir tractans _
Deomtiiinquifitioncfpeculatiua^-zDcomni m6:bec ^"«1«^« f*
fcictiaf m cu cftparspbic -z inftrumctii ccterorum llfaiXT
2{uic a z
re.tpoflrem.
b £>uppd^dica
tioivlitae pncu'
laruae prc(]UDf
ecnnasrcp ^u»
rtii in tntelkii.
£rqp5noarip
ponc rcalcji ncc
arsumetatioQt
Hccitaebsfet.
argiijftsdififit
circa iDgf civijt
fitBop^icvrnot
fiitfruftraifuB'
flU3.
laeratlosrciei
pte pgie.ni vni''
uerrapl^iaoidc'
batipcticajfpe'
culatiuJ 1 iHfa-'
le. 2>cl?ademici
iitoiieriit logf
cairenfice Ct«
p^ieefsviivfuef
otganu.piprl^e
ucrat^ccddtidf
ceozsand {pt^
Vt^itmamqi
ee 1 oiganu cof
pozie li^amam.
a i^uidfitlosr
ca.
b '^erfco twia
teocpfyo ico§'
(ccfMtitiffpter
feibonnvtfiat.
c xogfccnecef
fitas.
•HcB aliq fcinir
6uob'moie. vno
moflmpliciap^
|^eltoe.alto cuj
credutiiate aut
CialHtaaor«,
HnbSno iita
q6niielligii.
Crcderc^fupp»
lutitelUs^iDOH
ccenerfo.
tles M icosnt/
taouob'm6i8.f.'
fjiteirmfimpti/
ce. iSUo mo^ni
creduluatcm.
0uefolejtp!o/
defead fcicduj
idcut' itdtsne.
lciC.t qfr ea n cd
uemnt i vna ro/
•ccai»
JDialfloronte*
XosfutmHt
partiitm pl5ic.adijcicmus autcm poHca C]Cpofitioi
nem.CCictinde occeptioesquefuntoe buiufmodi
queftione fruftra z fuperflue funt:fruftra q: nou eft
oppofitio in bie oictionibnstvnufquifcp enim eozuj
intelligit oe pr?ia aliud^ aliu9.<5uperflue vcro q:
follidtudooebuiufmodind.pdeft. ^ £tl3fpcsfpe
culatioiB vocaturlogycaqueeft fpeculatio renim
piedictarum per quas oeuenitur ad cognitiones in/
cosnitiiei^^q&acciditeyeisejrbocQjfiit ad 15 tifi.
iBontam ?!K?i'
babens intcllcctuCficut poftea fuo
loco oftendctur^fiiit cognofccreve
ritatcm jjptcrfe ibonum p:optcr
fadcndii illud i acquircndum: fcd
natura pnma x incboatio bomints
folumicratparumvtilisadboc:-: gjplusbabct oc
bocnonbabcturnilT acquircndo:t1? acquifitio cft
acquifltio incognitifiacquirensincognitum eftco
gnitU5. ' Xucopouctvtpauffbomoincipiat fci/
requalitcrbabeaturincognitumpcrcognitH5:Tq/
liter fTtoifpofitio cognitorum i o:do in feipfis itavc
pzoficiat ad cognitioncm incc^iti.v5.vcl cu5 ^(tit
cta fucrint in animo ficutoictTtur:': fozmc illoail co«
gnitouim quicucrint in co ozdine quo ocbct:vt ttio/
ueaturanimusabeisadincognitumintcrrogatu^:
1 recognofcat iUud.(ir©icut autcm rcs fcitur ouo»
busmodis^vnovtintelligatur tantiT:itavt(cu5 no
mcn babeatquo3ppellctur>ep:efcntet antmo ci'
intcntio^cguis no ITt ibi vcritas nec falfitas:ficut cu
cicitur bomo:aut cum oicitur fac boccum crgo co*
pjcbcndcris intentionem etus qd tibi oicitur ia; in/
tellej:ifti.(Eaitcro vt cum in intcllectu fit crcduli/
tas^ficut cum oicimr tibi g> omnis albedo fit accns
ejcquononbabcbis intclligcrebuius oictionis in^
tentioncm tantU5:fed etiam crcdcrc ita efTe.Cus f o
oubifaueris ita eJle vel non eiTc ias intellejcifti quod
tibi oictum eft:non enim oubitas oc bocqd no itcU
Ugis:nec oc co qd ignozas^nodum tamcn crcdidifH.
Omnis.n.credulitas cft cum intellectu z non puer/
titur.^ntcllcctus cnis in buius intentionc^dcft tibi
ad operandum in animo fo:ma5 buius compofiti x
eozume^gbuscomponitunftcut albcdinis z acci/
dcntis.Credulitas vcro oc eo qd babemr in ammo
comparatio eft buf fozme ad illam ad qua cocomv
tciti\r.(n&cd metiri oilfert ab boc ficut rcs eft icof
gnitaouobus modis:vno Pm intellcctum: alio f m
credulit3tem:vnufquifcp aut bo:p non fit cognitus:
nifi acgrendo.Tlon autem acgrimr nifi e^: p:ius co*
gnito z c%. affcctionc t pzopdetatc qua bab5 illud co
gnitum:ppterqua5moueturanimus afcicntia co/
gnitiad fcicndu5 incognitHm.(r£ft ergo bic gdda^
q6 folet p:ode(Te ad fciendii id cuius in tellecms ne>
fcitunnoncftautemvfusvtintentiocontinensboc
(fmboc cpfcicntiaciu9^deftadfcientia5 intellige
di) vocetur c6is:aut foitafle n6du5 pcrucnit ad nos
Vt vna.Unum cni, coy eft oiffinitio:': aliud ocfcri'
ptio^t aliud ej:emplU5:'z aliud q6 eft fignum:i aliud
eft nomen (Tcut poftea oeclarabit .05 illud in quo
conueniunt non bab5 nomcn coe.^d aute qd oppo/
nit ei fit cognitumioeindc per illudcognofcif aliud
ad modiT credcndi illud.ctCiualcciicp fueritvoca/
tur. P»6aUaeftffllogifmus:ialiaiductio:'z alia fi'
fniUmdo:iaUaaliud.([;^ini9aut«fcieti£ logycce
XLogycc
pjodciTc oinc ad fciedu bcc ouo tantii;boc cft vt bo
fciat quaUter ocbcat cfTc oictio oans inteUcctus qui
alTcrat fcientiam veritatis cffcntic rci^iqualis fit q
etiamoftcdit illam^^uispcreamnon pcrueniatur
advcritateme(Tcntieipfius:t quaUsfit viciofaque
videmr boc faccrc i no facit:i ctiaj vt fciat bo qua/
lis fitoictioqucfacitfidcmnecciTarie vcriratis:it3
g)nonpofTitinfirmarf:iquaU8fitfacicns fidcs ve/
rifimiU'mdtnis:i quaUter fit cius modi vt putet ce
aUqua ouo:um modonim:ai5 ipfa non ,fit ita:fcd fit
falfa:i quaUs fit ita q> cogat opinari z flcctat aiutn:
^f\t(TiciatabfcpfidccertifTima:i quaUs oictio opc/
rans in anima ad quod operatur fides.f. negatione
1 affirmationcm i pzobibitioncm i oilatationcm t
conftrictioncm:non cje boc q? facit fidcm:fcd ej; boc
cp facit verifimiU'tudmcm:multc cnim vcrifimilitu
dincscomparanturbocmodogj operatur fides.
(ECum enim m oijreris mel cfTe bumozcs enozmii
tcr oefozmidat namra redpKqsuis non crcdat nuU
lo modo:aut fic ocfozmidarct fi cfTct ibi fidcs vcl R»
miUmdo quc cft pcnc fides:^ qiie funt oifleretie in/
ter iUos modo6:i quarc ftierun t ita.CQuifquis au
tcm Difcit banc ooctrinam: vt per cam tcdat ad bos
ouas intcntiones eget pzopofitionibus pcr quas ve
nitin cognitioncmbarumouaritmintentionum it
fc>ecooctrinaeftbgfca.(rContingit autcm bomi/
nivtaUquandomanifcftemrei oifTinitio naturaU/
tcr oans ciinteUecmm:i ratib facicns fidc:i ej: boc
e(t rcs non ooctrinaUs ncc fic vera qttin aUquando
faUat.G:Siautemnawrai inteUcctus fufTiciunt
ad boc fine ooctrina:fTcut fit in multis:n6continge/
ret in fcntcntijs tanta oiuerfitas i contradictio: nec
vnus iTomo con tradicerct fibiipfi aUquando: i aU/
quadonon:cumpzocedcrct fm intcUecmm fuum.
Tlamra autc; bumana cft infuflTcicns ad bocq^diu
non acquirit ooctrina:ficnt non cft fufltdes in muU
tisaltjsronibus^q^uisfcpecontingcrctvtfacit^tre/
ctam:fiatt recta iaculatio ceci.(ECumaiit acgfierie
ooctrinam totavimttcbumana:notamcn cftfufTi/
cicns fibi vndiq5:ita vt no fallaWr aUcjuo m6:aUqil
cni5 a Doctrina occUnatur in muUis oifpofitionib''.
(JC3pfacnim nocftoctincnsipzobibcs abcrro:e
muUis oecaufis.Zii q: ages no cftafTecutus Doctrt
na5 pfectc.ZiT q: aiTca;m8eftea:fcd plurimii p:e/
tcrmittit ca5 1 abitdatin fenfu fuo.Xii q: plurimu;
accidit oclTdem cc ad cjxrccdii ea i ptermittit caj»
(E©5 $uis ita fit fngrcs fcfam cu babucrit cam i
cj:ercueriteam:n6tantiicrro:i8 acddct iUi $tum
ilUs qui n6 babent eam.(E£t ptcr boc cii fcpe cjccr
cucrit actioncm aUqua fuc ooctrinc poten'tco::ige/
re erro:e vbicucp fiicrit in vUimo ftupo:c.(r£t qjf
ita cft n on ita accidct ci crro: drca occupationcs fue
ooctrincquasfepi^^ftudetejccrccrc^fiaitacciditcr/
ro^inncglcctis.ici^omocnim in conceptionibus
fuisbabetaUquaoequibuspUts intcndit:iaUa oe
quibus minus.*Dabes autcm ooctrinam logf cam
potcftftudcrcadccrtificandum vcritatem illarttm
f rcqucntando intentionem actionis (ucdupa regu/
lamfua. |bercj:ercitiacni5Doctrinalia peruenitur
ad fecuritates crrozis.ficut qui aggrcgat fcpc partes
alicuius numeri vt fiat ccrtio: dc q6nc^ptcr rctcn/
tionem totius fiimc.crtJcc crgo Doctrina nccefTa/
ria cft ad perfcctioncm bomini3:non cni5 fufTiilme
eftp»>p;ictateperqua3 cjccufctur ab inquilUione.
titlitaMitittt,
an3fimcirH«
tpnan^rirufficlat
fme ooctrina ad
acQredaoiironJ
Oatc fibi itell5 1
ronefacictefidd
£l«iibne creoic
ooctriafepi'ii^
IjHbctnos obcn'
rotc
tiotivtilUtattm
eoctriiie,
X»in'acadifer/
ro: i oociria $'
10 plue i ea ttst
ccmur,
Ibcrcfercitfa
Doctrmatiapue/
nifadiecuruaid
crroue.
rScIudit necclH
wclosfct.
CSparimoloep
ccadlociiHone;
(ntenoicm,
SreMitaet fu
dcenfntab vno
foio uttcltcao.
^ntclfe ftpe\?f
3ntdIigcervno
^boipaudeciv
tingit.
©nn i 01 apoft/
tovocaffimpfr.
Copo^fiiitco'
Snofcilira^flm
pUcib' pponcn^
nbue. ^
rotra ppbf. t.c.
j.totazcopolita
fat noB notio:a
ptib' -r aponeti^
b^.S ic. TtiidcE
ncgddo piiajtlo/
Qtur n^ £lut.6
(ognitioe pfccta
<iil?niib'ca$bf
pcanfajtvtinqt
auer.ppbr p.p
• «ofiKtudinrt
XXaoUgna Ute/
rcBilutu ptinct
ad ofidcratioem
!>omificato:(8: i
qiionon.
-Clilologfc^pfl'
dcratinfeiioncs
fimpiiceevcl c6'
pleraeif quoii.
Onoractonf
ccfTariafit plidc
ratio voai in lo/
gycaitquojogi'
cue filpsocnipa
ripcirca vocee.
•((bnma
(EiCompamtfo atite, binuB ooctrinc ad intcUcctii
intcriozein qiii vocatiir lociitio interio::cfl ficiit c6'
paratio gramaticiad manifeft-am fignificationcm
que vocatiir locutio:i ficut comparatio mclodie ad
metm5:redmelosnontantii5pjodefl;admcnfnran
du5 metra:fcnfus cnim cjrcufat ab bocg; ad grama/
ticam arabicam fufficit aliqiiado natiira nilticoni.
CT t>ac autcm ooctrina eget bomo qiii acqiiirit fci'
entia5Confiderandotcogitado:nififtteritbomoDi
uinitita infpiratus:cuius comparatio ad confidcran
tee eit ficut comparatio nillici arabici ad Difcentes
arabicum.
Piafepoiribilc eft S
'^ ri ab vno folo intellectu ad crcdcn/
dum aligd:bic enim intcllectus no
eftiudicium fadendifidcmeflendi
rcm vel non ciTendi.©i cnim fidcs
eflcfcbic intcUectus poneret res efle
velnon efle:': tunc ipfe inteUectus non valeret vlla
fidem vUo modo:q6 cnim facit fidc5 caufacft fidcj.
©ed impoffibile e(t aliquid fidei efle caufas altcri'':
Guebabcretcflefiucnon.(E5ntcUectusaute5fcpe
babetur ey: vno folo vcrbo.Si autem vnum no ftif/
ficit adintcUigcndum ilUid ef(e vcl non elTc in een/
tia fua autDifpo(itioe:nec facict fidem dc aUo. Cam
vero addidcris intcUcctns cflevel no Cflc iam addi/
dilii ei z aggrcgafti cumcoaUum inteUecnim : ficut
poftea Declarabitur fuo loco.t^oc aijt.f.e^ vno vcr/
bointeUigcrcin pauci6Conu'ngit:i^ptcr boc aim
plerifcpen:Diminutioimalum.Ci6aute5 in plerif/
(pDatinteiUgcrcfuntintcUecniscompofitifentcn/
ticccompofitum autem componinir ej: muUis:-; in/
ter multa funt vna.crgo in omni copofito funt aUq
vna:vnu5aute5inomnicompofitovocamrfimprj;.
kt q: cius q6 componitur ej: multis impofl^ibilc eJl
fcirinaturaigiiojatisciusfimpUcib^JdcopHcnien
tiu6 eft pzius cognofcerc fimpiiccs cp compofitas.
(£CoQnitio aute copofitoy fit Duob^^modis^qj aut
cognoicutur f m boc gp apta funt vt c); cis ftat com/
pofitio pdicta:aut cognofcfitur f m boc q» funt nac i
res gb^accidit t? inteUcct". a <E2d fititudine oo/
mus qne coponitej: lignis -z alijs coponentiiiicuius
opus eftcognofccrcfimpUcia Domus.f.Ugna i late»
rcs tlums.CScd Ugna t latcres i lutus brit Difpp
titiocs^ptcr quas fiut apta oomui:-? ei'?Un«ctioni:
taUas oifpones btsY bas ficut boc cp Ugna funt bui"
fii^e in qua ftiitanima vcgetabiUs^aut cp na coj: cfl
caU'da:autfrigida;aut3>oEatio eo?:intcr caq fnnt
efi talis vel taUs.l3oc afit fcirc no cfl necclTariu hp
tificiDomo:u5:fcdan trabes fit moUis vcl Dura:aut
fit fana vel puti ida:aut buin^neccfl^ariii cft fcire do/
mop artiftci.(r©imiUtcr cft in Doctria logpca:non
enim conftderatincomplcjra ba:p rcrum fm op funt
aUcuius Duoaim modozum oictozu^cflie:? m g? cft:
mbisfcnfibiUbus:autininteUectu:ncc vteftin cP
fcntia barum renim ey. boc q? funt cflfcntie:lcd P5 op
funtp:edicataaiJtfubiecta:tvin'ucrfaUa aut parti/
cnl3ria:aut bui^qne non accidunt bis iteUectibus;
nifiej:bocq6Dij:imu8inp:emiiTis.(ir2IdconfidC'
rationem autcm oictionum Ducit nos neccflTtas:!©/
gicus cnim ej: boc g? efl logycus no babct ej: boc p»
mooauparicircaverbapma:nifi qnantnm ad lo,
quendumct agendum^nonenipoffibileefl^ct logf,
par0 ^
cum Dicerc folo inteUccturita vt non confiderentUr
aUqua cius;nifi folus iteUectus nic fiifliccrcf . (L £t
fiDocto:artispofl^etrcuelarcidq6cftin anima cf
oUomodo:fuperfcdcrctfemga vcrbis:fed qj neccf/
fitas Ducit nos ad agcndum cum ^Jbis p:ccipuc(n6
cnimpotcftratio componcre inteUcctaquincfi il'
Us p:oferatverba:imo coguatio quafi locutto cft in/
tcripfumbomincm-zcogitatum riuimverbisimo/
ginaris}requitur vt verba babeat oiucrfas Difpofi'
tionespcrquasDifreratDifpofitionesintcntionitm
quecocomitanntrcfliein anima:tta gp fiantcis indi/
cia quc non babcrcnir nifi pcr vcrba.^^ict tdeo ne
ccflTarium cft in Doctrina bgf ca vt vna pars ci^^eflct
confideratio Dc oirpofitionibus verboHim:nifi cni^
elTctqdDipmus^noncfl^ctcinccclTarium ctiam ba/
beretJancpartemcumbacnece(Titate:loquieni oc
verbis comitatibus inteUccnts cft taqg loqui oe eoi
rumintcllcctibU9.C6gruu5 cftcrgo pziusloquiDC
verbi6.(E£tj3ptcrbocnon valct q6 illcDipt.f.g>
logfcainftinttacftadconfidcrandnmDictione^m
bocgj fignificant intcllecta;'; cp ooctrina logf cc eft
loqui Dc vcrbis fm cp fignificatintellccta. Opo:tct
autcm intcUigibocad modum qucm Di^imus.^Ue
autemnon DcUrauitficnifiqjnon app;ebedit cer/
tifllme fut?m logycc 1 modum cffendi eiuo pjopjius.
3nucnit cnim eite q6 babcnt res in intellectu:i idco
pofuit qp confidcrarc eflle q6 cft ej:tra (i^ectnt ad Do/
ctrina5 vel ad ooctrinas pbyficas. Confidcrare vc
ro cflc q6 eft in in tcllcau 1 quomcdo intcUigitur in
eo:fpectatadDoctrinamalia5 velpartem ooctrine:
nonotftingucns^znefcicsg^eaqucfunt in intcllcu:
autfuntrcs fojmatcin intellcctu app:cbenfcc>:trin
(ecus:autfunt rcs accidctes ei f 5 gp fiint in itcllectu
quc no fueriit rcp:efentatcin aliquo extrinfeco.Co/
gnitio autcm bo^p ouo?: fpcctat ad ooctrina vnam:
qiio^ vnu5cft (ubm ooctrine logpce f m accides qd
accidit ci.Q6 autc5 refiduum eft B fuiit pars.f.fcda.
CCfct q6 eft f m accidens q6 accidit ci r?.f.eit q6 fit
ceduccns nos ad babedum aliam fozma^ intelUgi/
bilem qna non babebamu6;vet vtiUs ad oucendu.
£t qm mi vcrc no cognoueriit firbm togfcc^ncc Ete
adquainftituraeft:idco DcliciHerut.ClXu atit po/
ftcactariusfcicsg? oisoectrina fpcculatiua babcr
fubiectii:': g? non tractat nift dc oiipofitionib'' ei'^ et
accidcntibus^ifcies g» tractatits oe fcictia fubiecti c
vniusDoctrine^itractatus occiusaccidetibus caL'
terius ooctrinftifimiliterocbesfcircoe oifpofitio/
ne togj^cc.
(ECaplln oicendi vcrbum complcpim 1 incomplc/
HMj-.i Diccndi vniuerfalc 1 particulorc:'! oicedi een/
ti8leiaccntale:t idq6 rttdet adgd.tqd no rndet.
^ff r^l iti °'"^^'^ "^ Difccdo
*^**-M? n» neccflario indige/
mus verbis:Diccmus qp vbn^ aut e
inc6plc^i5 aut oplcx:il(rC6pIc):ii
autcftin quoiucnit pars fignatiua
intettciiB g cftpe intcllcils fignaria
tota figiiatoc eentiali:ftcut e boc q6
oicimus bo fcripto:.l5.n.verbt't I56 figtiat vnu itette
ctu:tbocvcrbiifcrt'pto:figriataliu:quor vnuq6<g
cft ps bui'' q6 oicimus^bo e fcriptoz.figriationc rcg/
fita cj:\?bo.(r'J"<^opte]:ii aiit cft cuius ps no fignot
gte itclUis toti' figuat6cccntiali:fic 13 q6 oicim^^bo:
cpboimonb fi'giiant ijtes intctiois qua figriiat bo.
Zmc, a 5
£rl7<5cp5logr
cas ii ce ^mc W
vocibua.
Coduditneciuj
ti Xosfii iracv
re oe vocib^
£lic(tcrro:ccw
lufdajgvelebat
logfcaee t>voc(
buefjcpfigmfi/
cantinteUectfl.
Ano ta q fiit in
itellcnpritbHi^
pfidaart,
3lnnuitruB5l9/
Sfcccccnerots
Zractare i Tm
fu5ti c vni» Doi>
ctrinct T tractaf
ftei^acciitib^eft
altcri^ oocn-Mie
bocDictn idigct
piidcranone»
Horenplcr
.f-Compicra,
3ncompia:ii.
£luid:(>bn ppfe
niifeuw/rcom'
Plexa.
nnid *bB lco*
pJcni fcn vor f/
compicj«,
Htmouaonb'"
pas cocB icopit
xa^^m aiui4e>
Yte^feflo ilims
fecfcripnois fm
qoordam.
ScfennollIi*0e/
rcrtpcioiuo.
Sozexrci^ani
pMsntt,
aerbu} vd vox
cares itgnato ii
dlvcrbnt
•^orstiictidiai'
coplerevtacra
sanil^iliisnatili
cn foue lisna vt
B9inpo9«
CoAderatioftm
plicid ^cedit plt
derationc pplc
j:02um.
3nnuit dillone;
vocie icoplere i
vniuoca i equi'
iiocam.
et quo /egf g>
foHunail?uiuf
modi fut ^dica'
bilta 5 plurib^»
i^uaii stcat. cp
t^oc.ipedi'" e et
Eieiifeci^mac.
fcqrcgitV^Coc
«.-«nicSocratca
c6c plib'e tcrmi
nue eauociWt
iLogyce
Cr^n bac aatcm Oodtrina hot oebct colTdcran' c6
pofitio que efl ^m aiidttumiquoniism pars etiis non
fignificat partemtnteilectusiftctitbocqd oicimtis
Dominusccu; non intf dimus fignificare oo.vel mi'
nu9:beenim filiabc non luntDe verbis comple^.
)as:fedDeincomple)ds.lL)Q5 autcm inuenimr in
ooctrinaantiquo:umDeocrciiptionc verbonis in'
complej:oium boc eft.f.95 incompleja funt:qiiojti5
partes non fignificant 3iigd.tL G.a3S Deicriptione
multi repzebendunt Dicentes Dcbcre addiet.r.incd
plc^elTe:qt}02U3 partcs non fignificantaiiquid dc
intellccmtotiu9:qzcontingit aliquando partes in/
compicpjum fignificarc aliquos intellcctus: fs no
ftintpartesintcllcctU9tottus.(r£go autcm teneo
cp bcc repicbcnfioferro: ftiint cp bec additio no fuit
neceltaria ad fupplcndu:fcd ad cjcponedii. (TUcr'
bum cnimc^ feipfo fignificatomnino:aliogn omni
vcrbo Dcbita enj; fignificatio:qua nuqg variarct:n6
enimfignificarctadplacitum loqucntis: ficut cum
quisimponit vcrbumad lignificandum alique in/
tcUecmm:vtcanisciiDiciturpiolotrabili:'Z bec efl
eiiis fignatio:Deinde imponit ad fignificandii aliud
fiait pifccs^ct bcc e(t cius figitatio:fic ctia di in im/
politionefiierit vacuuma fignificatione rcmancbit
nonfignificans.(C£t^mmulto0auctorc8:necerit
vcrbum:vcrbumeni nocft voj:fmintcllcctiimuli
tozumlogfco:um:nili fttfignificatiuu3:t quando/
quidcm ita cd^t qui pzotuUt vcrbum incomplcjru
non voluit [xirtein ilUus feparate flgnificarepartc,
intellecmstotiusnature:tvoluit ilUus partem fi"
gnificarcaliquidaUudq^fignificare folet:t itapla/
cuit.£unc pars illa non e(t fignificatiuavllo modo:
cum fit pars cius in cffcctu.(L ©iaute; fticrit in po
tcntia:tunc foztaffe itgnificabitaU'quid:cum addide
rint ei relationem aliquas Deftgnatam:boc eft vt fit
i^bivoluntasloquentisaUquid fignificandi per ib
lam:omninoaute3non fignificabitous fiierit pare
vcrbi incomplcjxfcd cum fticrit verbum per fcCu
autcm fiicritpars non ftgnificabitaUquid vUo mo/
do.(n Ocrbum autcm aut ell: compiej:Hm:auf inco
pleoim.^am autem fcis cp puus eft confidcrare in/
complcptmq|complepim.(nibeinde intentio in/
complq:i:aut taUscrit q^non pzobibeturintcUe/
ctum:e7:boc q> inteUigitur muUa conucnire ineo
equaUtcnvtvnumquodc^cozumDicamriprumee
equalitcr:ficutbocquodDictmiis bomobabet in/
tcnrioncm in anima quc comuatur iSocratc t -p la
toncm 1 rcUquos vno modo: quozu; vnurquifcjjeft
bomo:imo ficut vcrbum folis 1 Uine vnumquodcp
fignificat intentioncm in qua non pu^bibet intcUc/
ctus muUa conucnire:$ui9 non fit in actu.(nii>20/
bibetur autem boc cj: caufa alia non cj: boc q6 intel
ligitur cj: verbo ipfo:vt ficut luiia aiit eitis intentio
clit vna licgj non pjobibcturin intcUcctu muUa cof
uenircinea.fincovnoquodtteUigit Dc ea.CrSi/
ciit in boc qd Dicimus ioocratcs^qz $uis muUi con
ueniant non conueniunt:nift ^m audicu; eius:at in>
tentio vna impo(Tibilccfl::vt ponaf vna in qua mul/
ticonueniantivnaetcnim fuarum intcntionum cft
fHbftantiavclefrentiabuiu9fingulari9:fedeffcntia
buiusfingularis vclfubftantiam pzobibct intcUc/
ctU9attribuialt}.aUquandoautemaim Dicit ©c
crates non queritur eius elfcntia^fcd aUqua fuartim
p{op!ictacumtnquainulticonuenutnt.3n bac oo/
tcmpartcDuiifioms ^uisnon pu>bibentur mote
conucnircqtianmmadauditumeiu9:t3mcnpjobi'
bcturciTeinvna ciusintcntione comitni comunio
in qua conueniunt.(L i>zim<i autem t^ars Diuifioia
vocattirvniuerfaUs^feciida ^o particularie.Xu kis
outcin mtilta cfTc in vcrbis od modum partis pzime
lin intcllcctibus muUi9 qui funt ad modU3 partis
pzimc:'Z bec cft intcntio oe qua id qtiod intciligit in
animanon pzobibctur baberc compararioncm fi/
militudinis admuUa.^cnonaircs autcm fm3
cp C9 logf cus qualiter fit 15 comparatio:'z an intcllc
cms cj; boc cp crt vnus(in quo muUa conucniunt)
babcat elTc in ipfis rcbu9 que in ipfo coucniuntvcl
eiTe fcpara tum cjrtra per fe pzctcr ciTc quod babet in
vnointeUccm:an quaUtcr babct in tuo intcllectu.
jTonfidcratio autcm bozu3 aUcrius ooctrineeft:aut
ooctrinartim Duarum.(L 3(am igitur nofti g>verbij
aUtid cft complc;:um:aUud incomplc^ms:-; s> inco/
plc):u:autcft vniucrfalc:aut particulare. Ilofti ctia
9>pcbemus poftponcie tractamm oecompleyis.
(L ©cias ctias nos non occupari circa tractatuver/
bozum (tngulariumtintenttonu5 tprarum:infinita
cnim funt nec numcrari polTunt:que ctiam fi cfTcnt
finita fcireea^9>funtpartiailaria non confertno/
bis perfectfonem fapicntic:ncc perticntemus pcril/
la ad fincm fapienttc:ficut poftca fcics in Ubzo fapi/
cnac.(L!8>ed q6 Dcbemiis confiderare eft confidc/
rario vcrbi vnitierfaU8:fci8 cnim cp verbu3 vniucr/
fale non eft vniucrfalc:nifi babcat comparationcm
aU'qua5:aut in eiTe:aut in vcra opinione ad particu'
la ria oc quibus pzcdtcamr.d^zedicatio autC5 fit
Duobtis modis:qz aut vniuocc ficut boc quod oijii
mu9 qi @ocratcs eft bomo:bcmo en im pzcdicamr
oe Socratevere tvniuocc:aut ocnominattue:vt al/
bedo Dc bomincDicimr eni; bomo albus 1 babcns
albedinem:necoiciture(Tealbcdo.@i autcm conu
gcrit Dici cozpus albti m 1 cotoz albus oifTinitio pic*
dicaribuiusnonpzcdicatocfubicctiscquaUtcnn»
ftta autes in ten tio non eft bic nifl oe co q6 pzedica/
lur vniuoce.CTirnumcrabimus crgo partcevniuer
faUs Pm Qp compKirat ad particulariavnitioce.-z oat
eisnomeaoitfinitioncm:muUaautcm que inneni/
mus faciiit vocem pzimo non inccdcrc folita via in
oiuifione vcrbozum:fcd poftco redibimus od illaj.
(Ci^iccmus gioe q6 cftieffentiam babct qua cft id
quod etttT qiia eft cius ncccflttae:-: qua cft cius elTc.
£fTcntia aiit vniufcuiufcp rei vna eft:fed q6 cft vnuj
abfolutum non eft id q6cft cj: muUis intcUccribus:
ej:qbus coniuctis pzoueniat vna clTcntia.i:j:empltt
autem buius no iniicnit in rcb' fcnfibiUbus: pcbcs
ergo niiccrcdere eius ciTe:aUquando oute crutvnu
aUquid non abfoUiwm.cuius cfTe 1 vcritas compofi
tacrteicreb^-zintcntionibtisej^gbHsconiunctis^/
ucnit ciTentia rci:cuiu9 ejrepUim crt bo^nccelTe elhn.
vtbo fit fubftatia bobes Dimcfioncs in fpotijs in g/
bU9 fiat logitudo 1 latitudo 1 fpiiTitudo:-; ^ptcr boc
ncccfTc eft vt fit btis oiam qua vcgetctur 1 fcntiat z
moueat volutote:': pzcter \y fit optus intcUigcrc in*
teUigibiUa:i kire artcs z oocere cae^nifi fuerit ^bi/
bcs cptrinfecii no ej: pte bilanitatis^cui oia q couc/
niiit ej: puetu oiu; couenit ce vna:q cft centici bois.
(Libeindc atitem odmifcenmr ei oUe in tcntiones:^
aUccaufcpzoptcrquasfitvnumquodcpfingtilariii
bumanozum pzoptcr quas oi cernitur ynumquod/
SnmritMHosro
eiaicoptcrevni'
uoceivrejf E|ii<
culdran.
loffrcnsvtflci!
blcurarcftclTc
vGom.
Circanhsfaivs
voccand^ottu/
fatiotcie.
CiMaaHo b*
Ubtiellcircapo/
ceerree.
fStedica^bupTc
VRiuoca tino*
nfaiios.
Ibcciremiardt
<ino4da$ cftm/
pierttqdippo/
fua.
Qtecmiareico
poiUc:() c ppoff/
ca adl>uc masi»
pponaf Dum ad
An0ti)na^it.
Ot ^6aBltaB cft
tentt»*ai\Rg»f
lari» \feia.
■HimUtasint
ccffiUK pfidcre
taradpK* ttQ'
tm» conflst ^
manUaa,
Serbfi tintiait
qutd.
accnralftfffn'
no actnialte gd*
Sul)iiariOf
Solml».
Coparatio no c
odrcipru).
ZIccfitaliaaKqn
cram Oi^aUai
<g (IngHUre ab alfo.-fVat t g? boc cfl-bzcijc -z illiid 16'
gijm^tboccftalbitstilliidnignimrnoncrtaliquod
iftontm b9.(j» fi non bfcc ifUtd fingitlarc i bfct alia
Vi£eeiu9:ncce(Tcc(Tctco::umpip2optcr boc.Sunt
autemtaliaqueconlcciuuntur tque comitantur.
CCClefMsautcm fuieffc non cft nifi bumanitas:
crgo id qd cft vnumquodc^ fingularc ell ej: cius bu
manitateifed fpcciale acquiritur c^ qetitatc i qttali'
tatc 1 cctcri6.iL £t bab? ctias alias^ipiictatcs p2C<
terbumanitatem in quibite conucniut bominee: fv
ajtinbumanitate:fifuntverc pzopjietates bomis
coiszficut bocqd eftrationalis.f.babens anima, ra
tionalcm:i ficutboc qo cfl rifibilis n3turaliter:f5 1?
qiiit rationalie e(i vnum couim: ej: quibus coniii'
ctiaconflameeftbomo^g^outcmrifibilie efl natii'
ratiter eftqodamqd cum bumanitas conflata e cy
bi6C):quibu9conftatfuiinece(Tc accidcre i comi/
tari:cum cnim factiis eft bomo ej: coniunctione aie
rationalis cum materia cius fiiit apttis animari:q6
animari fequitur vt fit in materia afFectio ridcdi: fi/
cutfijitaptusadaliasaffcctiones vcrccundandi z
lacb:]rmadi:tadmiranditpercipicndiartem-:fapi
entiam.Tlullum outembowrebabims eft:'z peril/
la Dcindc fubiectum factii cft aptum rccipicndi anv
majrationalem.ergobabitusanimc rationalis p/
cedit:-: perficitur per eum babitue bumanitatis: et
bec confcquuntur cum.Cus enimconfidcros buma
nitatem neceffaria funt.^a ergo patet ej: boc cp bec
efl vcra cffentia refci fun t bic pjop:ictate8;c^ gbuf/
damqtiarum:iej:ali)0conftatvcrita6rei.([:Que'
damcrgoe^bisfuntaccidentia que non comitan/
Ririncflcciiisvcrba -zvniuerfatia qucfigtiant cflc
vnius rei:autmulto2um:i illa fignificant ca quc re/
fponcicntur ad qtiid non a lio modo.(£S>i outej JI/
gnifiicant ea que rtecene eft pjccedcrc in eflc ad een/
tiam rcL-ita qj ej: coniunctione coium pioueniat ee
rci(]quo2»m alterum tantum non cft ce rei:ncc vcr/
bU5q6fignificatvcritatcme(Tcrciintcgre;fedpar/
temeiiJ93ocbctvocariverbumciTcntialc:qjrcfp6/
dentur adquid.Qdautemfignificat pzopuetatcm
quc cft pictcrilla oijorfiue fit coitas.-fiuc non: ipfii;
VOCC8acddentalc:iciusintcntio vocatur intcntio
accidcntalie.C^c materia enim bic tractandu5:fi
opouetvtintentiovcrbtvniuerfalis fit contincns
Hjtcntionem verbi fignificantie quid cft elTc rciQCv
aJtcomuneqdcontinctp:op:iH5)autnon.(iri3oc
cnim q6 oicimus vcrbum cfliaitiale figniftcat ver/
bum:cuiU6intentiobabctcotrtparationemadecn/
tiamrei.£fTentiaautemnon comparatur od eflen<
tiamrei:noncnimcomparaturalicui:nifiidq6non
eflipfum. 5dco q? putatur vcrbum fubftantialc con
uenicntius eft:vt contincat intentioncs conftimcn/
tcseflerci^ivtvcrbum fignificans cflie rei non fit
fubftati3le;vt bomo non cft fubftatialc bomini:fed
animaUrationalcfuntfubftatialia bomini. i£S>i
autcmnonponimr boc nomcn bomo fubftantialc
bomini:ej: boc cp cft bomo fcd vnicuicp fingitloriii:
titncneccflceftvtautcompareturpjoptcrfubftan/
tialitatemvcritatifingulari3:i boceftetiam bomo:
out vt oicatitrcollatio qttc fit fingularis;i tunc non
erit ipfum integrum:fcd pars cius q6 cft f m boc g>
cft coniunctum:iaccidet vt necanimal:,nccratio'
n3lc;nccbomo;nccquicqB;buiufmodi fit fubftatia/
U vnicuiq^ fingulari tantti.cr3cctdentalia ecias W
par0 *
cuteiu8CoIo::{g)enfi[iud *tt>Iatoni6 ibuiulmodi!
aliqttandocrunt fubftantialia;quado erunt partcs
conftitucntescompofitum:i tuncbomo non plUB
eritfubftantialcfingulariq^boc:iifieopini6c6 ou/
centnosad boc;vt fubftantialc non fit continens
qiiicqnidfignificatcflc.CLI^ocaHtcmqDPictmHs
fubftantialc^iiisfmnaturam locutionie ftngula/
riebobcatintcntioncm comporabilcm:tamcn fm
placitum logicojum fignificat aliam intcntioncm.
ttboccftgj vcrbHmvniuerfalecftquod Agnificat
intcntionem;cuiu6 comparatio ad fingulario taiis
eft qp cum putabitur non eflie fubftantia illojus par/
ticularium;non bobebiteffe.nonqjbojum fubfla/
tiaparticularium ocbebat piimum Dcftrui:vt fic
poflit putari illaDeflnii:f5 quia e^ ilUiis Dcftntctio/
ncfeqHiturDeftructioifiojum:idcmaHtcm eflan 15
cefl:ructofit veritas ftientic;on fitoe coqucd cll
ncceflariumveritatifcicntiequoconlTimatiinnam
bociilludfubftanrialeDicitHr.giautcm non fiie/
rit ita:fcd fiierit poflfibilc in efle vd in opinione: vt
fubicctummancatDeilructo pjcdi^^.autnofit pof/
fibile in eflc:fed oeflrucuo cius non fit caufa ccflru/
ctionisfubiecti:i bociionfitpo(Tibileinefl(f:na; iU
Ittd Deftruinoncotingit;nifipjiu6DeftrnotHr fubiei
ctum infe;itaQjipfumodlru!nonertcaufa Dcflru/
ctionis fubiectLfcd cil accidens.CL Jbefhuctum an
tc in cfle elT ficut ftarcvel fcdercqucfunt oebis quc
citoDertrHunturvclficutiHucntijs quetadcm oc/
ftniitur.vcl fiicutira tranqHJlli quc focile rcmoue/
nir:ificittmoze6quifadle tolluntur.CiQd autcj
ceftrttiturin opinione non incflieeftficutragrcdo
etbfopie.(£Cl6etiitem non rcmouctur:nifi pjius
remotacaufa c ficut boc ad q6bomo nafitcr aptus
cft:qdpoffibilecflremoucriabbomine in efle. joi
auttmpotentia Deftniitnr bumonitae ocflrttctHr:
no qj Dcftructio optitHdisnoturalis ad ridedus fit
caufaDcftructionisbumanitatis^fcdquia non con/
tigitrifibileDcftruiinififueritanteabumanitasDc
ftructa.^pfo enim rifibilttas non cftcauiaponcndi
bumanitatc5:fed bumanitas eftcaufaponcndi illa.
Ct>otctfginirDiHcrfitasqticeftiterccmparatio
nemanimali6irotionali6;ictiambomini6 od fin/
BHlaria:iintcrcomporationcmaccidcntiu5adifia:
pjimiscnim Deftructis Dcbcnt Dcftrui fingularia;
fedpjoptcr ipfamDcftmctioncm fccundojum non
oeDcretDcftniifingularc.icxbis autcm funtqHcda
queDcftruHntuniqucdamqueimpoflibile eft oc/
ftrui:nifiDeftruotiirfingulare.£tqHonia5 ita cftin
re:tHnc fubftontiale cnt contincn e quicquid fignifi
cat eflc rci.C3Qrti autcm manifcftum cft q> vcrbu
incompIepimvniHcrralcaliud cftfubftanualc q6
fignificat efliKi aliud fubftanriale q6 non fignificat
cflc:i aliud accidcn ta Ic.
CJt>e Difaiocndo q6 oictum eft oc fubftanriali i ac/
cidcntali.
fubftanrialcab accidcntali q^ fub/
ftantialeeftconftitucns:accidcnta/
lcvcrononcft conftitHcns^fcdinon
^ ... . J oifcerni'ttqualrc pftitucsi qlr no
pftitues.&i^cmtctg» fubftatiale impole cftpiita'
riDcftrHctu:vtrcmaneatfubm:accidcntalefopofli
bile eftputari ocftructum vt rcmancat fubicctu: po
2uic. 34.
Sfia(nr(r»bi
fu^aUfFrc.
Sccffria TtsabU
Uafmee«
ZTcctina fepiMf
Itafitiopfoac,
fbiope pairio/
ncencpiitrtiro
uerifjqjffapti^
radmcBtrs roluj
qadaciusfuoo.
i^ijo eflfructa
^o^nalialic^fpc'!
qcci^pairiooei'
Ifruiti illafpcs
iEpflosu».
SuMttutAex.
qoda qo rigi^ai
ciTtit qSdaj qA
noiisnaccire.
SnraalioySji
Rencfubalie ab
accidcDtati,
Smpugnat (tn/
ronfidera W 0
iRanoimrairo;
uucUcflitni.
tcftautcmal^sotYaitere verttatcm-rfalfitLitem in
bis.tCisi^^^^nMiscrgo.qzbocqddiceruntQpiiibfta/
tialccft c6ftnues;noncontmctoe fubftantialisna/
mraqdcllnonfigmficanecflexonftitiicns eni; eft
continensaliudaic.3amautcmincidcntcrnofti}3:
SiautemvoluntconrtitiiensintclUgcreq6nonin/
telligif e);fignificationciuinomini9;fed volunt in/
teUigercidemq6DefHBali:contingit coa inducere
nomen multiuocusqD abftulerunt ab eo cui pamii
impQfucrunt:ncc fignant intentioncs eiua ad quod
tranflulerunt:zcrit labo: idcm oc conlhtuente i oe
fubali:quoJum vnuquodiptata egebit ejpofitionc
quanta t altcp.lLXontra boc autcm qd nitunt oe
oeftructione in opinionc ocbcs mcminiflc qd pzcd'
ctum crt.f.q? intcntio vniucrfalis babs pjopjictatcs
fluefuntpmonecefTaricqufljuspoftca cf(icii:x baj
bct alias p:op:ictates quc cocomitan tur i fcquun t
cam:cum ipfainicntio nieritbabita:nibil autcm po
tel> intclligi e(Tc remotis illis ^pzietatib'' ab co que
ncccflarie funtciadbocvtbabeateiTe.cr^as enij
in pjemiflis oipmus gj rcs babcnt ein q^ e(Te earu j
etlaliquandoin viftbilibU8:aUquado in intclligibi/
libus^tqicfl^encccfTcvtbabeatalterumotuim eflie
non cft ventm nifi pofi^ boc dl td quod res eft in
ipfo efle:'Z impofl^ibileeH vt non babeat alterum ee.
FoztaflTsautc; bdbebitaliqua qucconcomitantur
ramincfle:fedpauscrttipfum efle:nam cualitatQ;
comitatur ipfa parita6;i trianguius comttatur rrce
angulos parcd ouobus rectie eiTc-non pzoptcr vna
ouum e(Te:fed o:boc gj cfttrt3ngulus.(f tw cp
go eiTe quod babent p:ccedcntia conftttucntia fe
e^ boc Q) eft eiTe:non babu it eflbnifi q: iila p:ece<Te
ntnt:cum outem ciTe non babuit.^nec babcbit eflfc t/
tclligibilis nec fenfibilis.ergo cum babuit cfle in tcl
ligibilis babcbit eiTe cum ilio intellectu id qd confii
tttit f m boc qd in eo conftituit .Cum autcm boc no
babuericeiTein intellcctu:impoiTibile eritipa remo
lieri ab eo.(C ^^ isitm" conftituentia oebcnt in tel^
Ugi cumintelU'gituridquodconftituttttr;vt fciatur:
5? impoflfibilc cft ipfa ab co rcmoueri:-! conftitiii in
inteltectu ocftructis iUis in intcUccm: in effcctu no.
i^tiico autcm ipfa babcri in intcUectu non ipa cbi
fidcrari in animo in effectu:multa cnim oe inteUigi
biUbu8noninteditanimu9:fcdoico g> impoiTibile
eft caconftdcrari in animoiieflcquodconftituunt
% ip5 intcUigi e(Te fine illis in inteUecm.(E£t5ua/
doquidem fic eft:tunc p:op:ietate6 que oiaint fub/
ftantialesej^intentioHibusintcUigibiUbus ocbent
neceiTaricintcUigiadfubiectumbec modo.cfle cni
non inteUigitur in intcUectu:nifi p:eccdat pziue eo/
rumintcllectU8.(E3cadcntia vcro alia inteUigcre
non eftp:iit8 q^ intcUigcrc ipfumcfle:ncc funtetiaj
cumintelUgituripfumeflfe:fcd funt concomitantia
t confcqucntia:q: non funt conftituentia ciTc:f5 fun t
intcntioncs confcquentCG efle.ergo cSiz. ftatuitnr fi/
neiUis:poftq§autemftatuimrfincilU8:tunc no eft
longequin inteUigatur ipfumcfle^^uis non p:eccf/
ferintipfa vel non accrdcrint intcUt'gt.(C5am aute
fcis gj boc intelUgere non volo otccre boc.f.vt cum
intcllej:eriBaUquid icofideraiierisin £tTcctu:Qjin/
teUiga? etiam partee fuo:um confhntentium in cf/
fecat:fo:tafTi8 enim non confidcrabia partcs in tuo
inteliectu.Sed oico qp fi confidcraticris conftitues
^conftitutusnon erittibipoftibileremouere confti
tiitum a confttmcn tc fc:taU'tcr vt vcttt; fit conftitu/
ttisn babcrc c<^s. in intcUcctu non babcntc e(Tc con/
ftitiicntcfc,£t quandoqiiidcmitoeft:cfle Dcbctim/
poflibilcca rcmoucri abeo.imo Dcbj babercifta fi/
nc oubio.(L Sccidentia autcm non ncgo:quin vcrc
Ibmantiir cfle in intcllcctu:cum non intclUgatur
babcne iUa:fcdintcUecws remouetiftaabcofalfo.
•Docautcmnonatfirmooe omnibus accidetibus.
(Iiaccidcntiumcnisquedam concomitantur cfle
p:incipaUterimanifcfte:nonmcdianteaUooccidi/
tK-ztuncimpoiTibilccftca rcmoueri abee rcmane*
tc c^t/L confidcrans illa ncceffe fimul c6fiderat:no
enim eft c^WiA mcdia inter iUa:ficut boc 9 triangui
lus eft buiufmodi : qp aUquod latcruj cius potcft^*
trabiin oirectum in opinioncajutaUud buiufmodi
q6acciditiUi.(El^o(TibiUreftautem Qjcflc occidc*
tisfitaUomcdiante:^) finonottendctur potcritrc
moueri a fubo:ficut boc q? oee duo anguU triangnli
funt mino:c6 ouobus rectis.GTSi autem fecunda
pars Diuifionis non t^ct vcra:non ciTcnt ibi confta-
tia incognita;fi vero pars p:ima non eflict vera non
VcrumctTet qd oftendimu8:fc5 ofTirmare aUquod
comunicans eflie qd fit medt'um.(rin)edium cnij
finoncefl^atcomitaricfTevelnon coftat babcriab
ifto:autininfinitum:auteftDe conftitucntibus c6/
munican6:incognitum(^ficut nofti>ft comunicoa
boc:conftimens etiamnoneft c6ftimen6:conftitu/
ensenimconftituentiseftconftituens:-! cft comu/
nicane iUud etiam ftne mcdio.<r£rgo cu; id qd co
mitatur oUud non cft:manifcftum eft:poflibile e(Te
opinari in modo iUud aUud comitate ocftructo ali/
quo modo:i non cftpo(TibilcaUquo modo.(Lil3o
dr.3 vcro poiTibiUtatis eft:q: pot in tt\\\%\ t eiTein i«
teUectu cum rcmotioeiUius comitatie ab eo in cffe/
ctu. R.efpecm6 ctia buius poHtatiseft f m iteUcctu
abfobimm:modus vero impotitatie cft quonia pof/
fibileeftopinaritriftcs in fenfibue ilU) comitante
rcmotoabeo:itavte):epUgratia.boc anguUitu ba/
beat e(Te no c):iftete comitatione q comitato cftiUd
in pncipio nae:aut ficut t^ trianguUis cet Duo:U5 : t
anguU cius no cfTcn t mino:ce ouob'' rectie;que op/
pofitio falfa eet:q: no eft pore:boc efle verus nec ro/
tionalc manifcftum:ficut boc qd oicimr trianguUis
eft refpcctu buius politatis:-: eft f m inteUectns qui
comitamrce.C PatctergocjrbocQj jppactatum:
qucda; eft qua pofc eft ncgari in actu:-z ^da cft qua
poCc ell in intcUectii ncga re babere ec:i queda qu4
polc eft negari in tntcUecm ab":i qucdas qua tpolie
cft ncgariee aUqiio modo cum fit acciis^i qda qua
impoilibilc cft ncgari cum fit fubalc.(E^iffiert aut
ab accidcn tc:co g> intcr fubas non offirmat p:eccdc
recncaUqdec:aute(Te ful3alc:f5 fo:ta(Tt6 aifirmat
piecedcrc ful3ale:accntalc vero inteUcctus ponit ee
c6fequen6:qpui6 ponat 1 no rcmoueat.drCrgo iam
manifeftueftquaUternonpotuitoccHrrcrcintetio»
niaccfitaUeifiibftantiaUeiUequi noUiit contctus
cffc Duob^^modie oftcnfionie qiioe piie x>iy.\xmo.
(E3dq& figtiatceDijrcnintcflcfignatiHum fubaUs
coie qgtiiciicp fticrit:i non pucnit ad noe Dc 15 plua
oifcHffiont6.(r Hos crgo pquiramue on id q& itcU
Ugi t DC boc verbo f m fenfu5 vulgare fit l? in tcn tio
on non:ion q6 fciunt mtno:c8 1 confcntiunt in co
taq|inautcntico;figniftcctiUud:cum cni^ fcccrim'
boc:oftcndcturnobi6magnavtilita6.3(de aiit itd/
«UttlpUCM.
€lu(d'fitflgnlft'
tmmtirci ^m
fcnfum rulgarc.
*jbonfte»<pfB«
Ufqd fisntcnc
AniTnR.
Auidftifignifi'
cattudcercifnt
rcn(tunmaio|t.
Ugimr f m (tnfum vnlgareminunc figniftcandiim.
(L©«gn'fi<^3tiuij.n.eficrcidlidq6 figiiat intetiO'
nesqua rcs clt id q6 cftircs aiit non fit id q6 cft nifi
cumomncsliiasbabctpiopiictatcefubrtantiaUtcr
tam cocs q^ pjop:ia6:b6.n.non eftid q6 crt ej:^q>
cftaiaUalioquin e^atalitatcbaberct brianttas.^o
cedo at g? aialitas eil ncceiTaria ad boc. vt bomo ftt
fd q6 eft:t id p:optcr q6 babi tum babct ec rei iqo
quideft: iquado quidcsitac tunc fubtlantialecoe
alicui cu alio in fua DifFinitione vcl p:op:iu5:non eft
cfle rci f, pars cfle. (Lil^ip auteeft oe multis qui
tcnen t gj fubftan tialc:i q6 figiiat cc: fiint vnii: i no
ponantgjfubftantialefitp:op:iu fignificatiuii cflTe
cius cui ell fubftaKale.f.id q6 vocabim^^poftea Df ia.
iDoc aijt ftultii eft. (CCognitio autcm oifpofitiois
eins:q6 fignat efle^m pofitione fc6am:'Z fenfus ma^
iom 13 eft.f.g? inucnim'' alal i fenfibilc p:cdicari oe
bofeequoiboue.Cieinde iiicnimus aucto^csartis
oicen tcs q> fenfibile i oino quicquid eft buiufmodi.
cjc bis vocantDf ic eoyqucDiciiturgeneraiponii
tur fubftan«'alia;i non ponut ca cflc aiiquid iUi'' tc
tius q6vocatur gcnu6:i omnc qd eft figrtatiuu ec;'i
ptinet multa oiuerfa:ponunt genus. d fijimiliter i
Difpofitio bominis roalis coparatione fingulo:p bo
minum.poniit.n.g>bomo fignatcoseflcntiatr; i no
ponunt g> rationale eft ita:vndc ponun t boicm fpc/
dcmaiali9:fcdnonrationale:q6.n.Dicitfignareq'
le qd fubftantiale c6e:ponunt oiucrfu; ab co: q6 W
gntficateflefubftantialccocergonontenentpgruu
ctTcvtvnumaliquidcomparationctmiltoi^zfitce-r
quale cfle.ita vt ne e^ eo cp conucniiit in co illa mul
ta:fit co?r cfle:': in boc g? pcr illud Dfnt ab ali)9 mul
lis fitcoy quale efie:ita vtep boc g? Df oe multw. t
cic eo g? conueniunt in co fit gcnus aut fpecicerptcr
|5eriteisofia:iedcuinueniuntgcnirGqueruntaliud
q6fit ofiaquc conftimatgcnu8:ficftq6 babetoif/
fercntiam conftitutiua;fimilitcr cum inucniunt fpc
ries queruntaliaejrtra ea:p eflentiam que funt earii
ofic:fiaute id non efletfignatiuii ee nifi cu ect gen'
aut fpes:runccumeftfignatiuii fubftatialis inquo
conueniun t iudicium eius efl^ct oiucrfum ab boc.
CrSuntauteml3quedamp:obibentiaverumcflc
q6 oijrenmt.f gj fignificatm fubftatialis cois citfi/
gnificatifi efle:fi quis autc bo^ addidcrit aliquid p
q6 reftringatur id q6 oicitur gcnusvel fpcdes ab 13
q> eft fignificatm elTcboc .f.g? id quod cft couenics
intcr fubftantialia in quibus conueniunt ocbct con/
tineri in figiiiati^e fubat'c6i6:t boc cft q6 non figtTat
qualequid vllo modo:ita vt oifFcrentia interilla fit
b^g» id q6 flgiTat qualc gd eft idem cii totalitate fua:
1 fiait eft fignificat qua le quid:id au tem q6 cotinct
fignificationem magis comuniii ex fpectalibus coi*
bus non fignat qualequidnifiaccidentalitcr: fignt/
ficatcnijillud vnapartcftiitantii: ficutaidtt vegc/
tabile qguis oiflcran t per illud aliqua vcgctabiliu j:
tamen nonbabentboce^romnicoee q6aialbab5:
fedei: aliquo eius: non enij facit animal e^ boc g>e
co:fnJs.g>edej: boc q6 eft fenfibilc:q6 p:incipaU'ter
ngnificatqualequid^ip^optcrq^figniftcatanimal
oiifercntia i quale quid:ergo animal no facit oiflrer'
reeTcfuaeentia:fede):partefui fcnfibileiquod ejrfui
c(TentianonfacitDifFerre.(rt?ocautcm cft inccp
tfi 1 non rectum.p:imo quia fi ita eflct opo:terct: vt
cum acciperemus comunio:c in ter tn ten tioncs^fic c
fdbitmoA % adiungcremus ci pu7p:ictate magis ^ /
T(b:ima paro
piiam figniftcatiuajaltctjiHs t^i^fTcutfioicercmHs:
fubftanria ratoalis ocbct fignificare cflrc:vteflct ^
cicsbominie^velgcnusvfDiff^initiobominisrautrui
gencris cfl^et l5'fubftontia rationalis.-fed non eft tta
apudeos:eiu6cnimDiflinitiocanimalrationalc:ani
malvcro % fubftantia non funtvnum^impcfl^ibilccft
autcm vt vna rce babeat oifFinitioncm intcgram i
certam nifi vnam.CI&i autc ptendcrint inducerc:
cii pmo coiomnia ea quc funtin mcdio o^dinis: c6/
ficictur q6 tencnHis:quia cum fignificotcc 05 ec c6
tincns perfcctioncm quolitati6:i tunc bic labo: oc/
dttcet noe ad I3:vt non fit necefiiE notare 13 vcrbum
agcns ce ab co ciii impofitiim f ucrat ad oliud placii
tum.i^oftautemoftcndcmusgjretinercl^vcrbitj
itey^ eftobfeniare p:ima5 dm impofitione:i faciui
nobis omnes modipwptcrquos implicat fic ree: 1
poft 13 oeftructur boc tomm aitjs modie-.cx quibus
ctt'amcftquodoefenfibili.j£tDeideeftquodoeoni
maltipfe.n.conftat cj:intcnti6ibus c6munibu8 ijj/
p:ys:fcd intcntioncs in eo c6mune6 funt:fic 13 g» eft
co:pus:autaliquid aliud:': q6 cft babens virttitcm:
dutfouuam aut qualitatem qua non otfccrnimr; q:
non oifccrnitur nifi pcr id quod magis eft p:op:iu$
$ ipfa:boc eft:quia co:pU6 aut aliud eft babcnsvir/
tutem compjcbendentcm finguta tali vel toli m6:i
c^illiseft(3g>animalq5uisnon faciat oiflcrrevna
parte (i\e intcntionie quc cft co^s:ied alia parte q
cftfcnfibtte. nostamcn fcdmviamconfidcrationis
buius non incedimu6:ncc attendimtis banc c6fide/
rationcm:noscnim non conrideramusanimal nid
fmg7eftanimal:animalautem e^^bocg^cft anial
vnum quidcm eft:'z ej: boc g? eft boc vntis ncccflie c
Vtfadatoifferre oifFercntia qticeftintcr ipfuin z ve
getabilc:aut non.Si oute; non facit oiflferre 13 6dit
Vt vegetabite comniat animo li in boc g» cft animal
q6cft impofliibile.Si aittcm facit Difltrrc;tunc iam
dduenit e^ ifto f m boc g^ eft animal otflerctia:qguis
adueiat ctta5 cj: vna partc cius;': fo^taflfis B pars cft
caufo p:incipalts in boc. Ciim autes fiierit in aliquo
caufa p:opter qua illud fit caufa alicuius oifpofitio/
ni6qulbabetcaufa:nonvidebiturp:opicrb.vtba/
beat oiipofitionem acdden talitcr.XDulto en i5 func
buiufm6i:ciiautefucn't atiquidcaufa p:opterqaa
fttaliud alicuius oifpofitionts:': caufa babet illa otf
pofitionem;nonideo oebetbabcrc accidentalitcr:
multaemmcj:rebusfuntbuitifmodi.C Hon ncgo
autem ibicflie quedam que confcquunmr id q6 po/
niturfigiTanseequibus oiflfcrtidqdvocatur gen'
vel fpcdcs a oiflijrenua.£t qucdom queconfequun
turoificrentiam qucbabetfcnfibilc;i non animal:
fed 15 non eftf m p:imam pofitionc:nec f m auctozV
tatem fumptam oc boc ob illie qui tractaucrunt oe
iftis vcrbie f m p:imam impofirioncm: fed funt nC'
ccflttatcdadqugsnos impcttuntbuiufmodi rcpu/
gnantia.(ECi'm autem manifeftc intctligitur oc ^/
bo aliquid qtio pofliimus eflc contenti;tiic itl6 poft/
ponere:iadaliudtronfirc:modus.n.euagati6i6cft:
1 pcrtinacie:ad que adducit ctotio: acquircdi 1 veri
tati 1 fo^^iencfdre ncccogitarccj^bis ^s oifim^qd/
nibusnificumaiidiuit.
^C^mn(\ """^i^moiTfumcc
^vvlllUt' gi vcrbiim incoplc
jcum vniuerfale; aut cft fubftantiate
autacddentale^-zqd cft ftibftontiatc
aticui;flU(cftsiptumfigiiare efl^catia
JmpoTe ^vntoa
rcicireprceoiffl
nutoes pfietM,
©ic.n.(Mb5lf«.
Tcd totic inclius
datio acQcfcctU
vcritant t {auB/
istsmftcano te
i3isnaB8f£mr
pQa fubflba<
Cblitdat
Solttrt»,
•no cft necJd «f
gegdtiomfigtw'
ficatfniWnoi»
tiertaii».
Sigfiafio noto
3)()c rcfpidt tnt'
mam iponc»
modo:a(« non ed aptu.Sigitff icatis aitwm cffe cft:
aut q6 figriat e(Tc rmtltojutn que non DifFemnt fnb'
rtantialucnaiit fignificat ec multoai; quouim ccw
tie oiffcrunt fubftantiaU'tcr.i:)ccmplHm aiitcfn pnti
ell nomcfi folia quando vocaturfol B Dcfignat : aut
nomcn bominisquandovocatnr bomo&ocratce;
1 tpfpocras.Cjrcmplum outcm fc6iel1: fignificatio
buius nominis animal quu, oe equo i afino fimul
alicui inferroganti qui funt rcfpondebit g) (antanv
maliaboccnimnomenfignificatvcritatcmeozHm
inte6ref5l3cidintcrrogatHrDecoUcctioecouim:i
queritur ccrtittido quam babcnt communcm.
(ri:>iflfcrcntia aiit duo:^ modop 13 cll:q2 pumus mo
diis eft fignificanscccollcctionis:-: tuncrniufciuuf
t^ nomcn cam nominis fignificat i intcgrc veritate
fiibflantialcmqua bobcnt ©ocratee it^ifpocras.
Tlcc ej:cedit cam nec reUnquitur ab ca nifi q6 pjo/
fttium eft vniufcuiufcp Dcpwpzictatibus accidenta
UbU8:ftcutiamnolliej:p2cdictis.(ri5cmodovcro
fcdo tu fcis cp animalitas fola eft fignificatiua cc bo
minis i cqui vniufcuiufq; per fe:ej: ea enim fola non
eft vnumqdcp eo:um id qp eihncc cjrcedunt iM ao,
cidcntalibus Diifcrenti^sicdfubflantialibue. Ouic<'
quidoutcmbabentcdmune Dc ce nomcn animalis
ltgnificat:fenfibile vcro fignificat partcm rotius q6
complcctitur fignificatio buins nominis animaLef^
igitur pars pcrfcctionis veritatis eorum in qua con
ueniun t non intcgrr-fimtliB cH Difpofitio rationalis
com^ratione bominis.CL l^oteft autcm bic alige
Oicereq^animal nibil fignificatqd no fignificetfcn
Ttbilcficut enim iton cft animalnifi cojpus babcns
ara;:ita fenfibile non e(t n iii coipus babes anima;.
CrContra rcfpondemusoicentcs g^boc qitodDici'
musnomcnfignificare aliqua intentionc; noneft
eomodoquo intclligif.f.vtqutcquidnomen fignifi
cat neceiTario fit ide; eiue fignificatio. iocis eni$ g?
bocnomen mobilequiifignificat neccfrecftibieffe
moucntem;t boc nomen tectum quu; fignificat ne»
cefTc eft ibi «^iTc fundamcnmm: i tamen ob boc non
Oicimus cp boc nomen mobilc figniftcet: vcl intelli/
^wr ej: eo moucne:nec e)c boc nomine tcctu; intel>
Ugatur autfignificctur fitndamenmm:fcnfH^ enim
oe fignificationc nominiseft:vtnomcn fit illiusin/
tentionipqueeftcjrpzima intpofitioe.vndeetiam f»
fueritalia intcntioadiunctapume e^trinfecus qua
pcrcipit intcUectus quado pcrcipit pumam: no idco
nomen erit fignificatiuum cius fm impofitione; p'
iTiam.3Iiquado erit vna in tentio pjcdicabilis oe q/
cunc^pzedicabit intcntioaltcrius nominie^fiaitin'
tcntiocoqwus cftcum intctionc fcnfibilis: -zdi in/
tentioncnlwbilie.^fntcnoo cnimqui fignificatoiui
lio eft Duobus modi8:puncipaUter i k6ario. piincv
palia autc cf^rficut boc quod oicimus animal figmV
ficare coniunctioncm cojpous babcnus naturd (en
libilis» j&eciidaria cltficut buiufm^iq6 fign ificat
cozpMs.intcUcctue n.ciusicUiditurin intcllcctuani
maUtatis^nccciTario crgo id q6 fignificatanimaUta/
tcmconrinctinteUcctucojpous:nong>cptrinfcai3
inuat ilUJ. i;rit crgo b fignf ficatio vcra ■; pndpalis:
1 fcucdaria: i fignificatio cjrtrtnfcca.Quando.n. ot'
ctio fignificauerit aUquid q6 fignificat: cognofcitur
JntrinfccHs:': aUquid cjrtrinfccus adbercrcci:q6 no
babcmrC)cfignificationcDictionis:nccvtcontentiJ:
tiec vt panci^>aU::ncc vtcocqtialc. iC&i autcm vo/
lumueboctotus complectitacqittrere:oicemu0g>
'Logsxc
fignificatfo oictionum cfl trfbus modis^q: efl figni/
ficatio parilitatl boc cp e\\ animal fignificat co:pu8
babcns animam fcnfibilcm:t fignificatio continen/
tic: vt fignificario co:po:is ab animaU: i figniftcatio
comitanrie:vtc;: tccri fignificationefundpmcntiis.
C£t quarido qiiidcm itacfi: rcdibimus ad id in
quo cramus Diccntcs:quia intcUigitur cj: fcnfibi/
Uidq6babctfcnfHm:animalvo intelUgimus g? fit
cojpusbabens animom:ergo fignificatio co:po:i9
1 fenfibiUs cfl fignificatio comitantic.2liquado vc
ro fm pUjcitum logicorum interieriintg? eft co://
pusbabensanimam fcnfibilcm. £ft crgo fignatio
cius Pm intcgramveritatem fignificario panluatis:
cadeiuspartcs fignificatio co(itincntic:fignificotio
fenfibilis vero ^m pariUtatcm non cft nifi pcrfcctii:
totiim vcrotaUaspartcsnon fignificotnift fmco/
mitantiam. (£ Ciim ergo Dicimue bic oictioncm fi»
gnificarcnon intcUigimHs biinc modum fignifica/
tioni8:Vt iam oftcnfum cft^que cft oiciio fignificons
ee:e^quomodo rcmouctur p:cdictaquefiio. (L i)i/
ctioaHtemfubftantiaUeaUcUique non fignificatce
eius cui cft fubftatialis;ncc vt gcnus: ncc vt ipccice:
impofTibile cft ee id q6 cft gcncraliue fHbiiantialib'
comunibu9:ti}C enim fignificarct ee coe aliq mod*.
£ftergominu8c6muneq^iUud:fcdcft optujad 15:
VtperiUtid DiiTcrantcontentafubco inter fe:efter'
goaptum ad qualequid:ergo cfte fubftantiale q6
non fignificot efTc reieft fignificans qualc quid.
(£&i quis autem Dt]cerit:qd aptu; eft ad quatc quid
ipfitmetiamaptu; eftadquid.&efibile enimqua/
ttis negatur fignificare efTe bominie:': cqui: i boui»
odmodumgeneri6veHi3cciei:non tamen negatur
fi^ificareeecomuneaiidicnri tvidenrit tangcti,
(L Undc non opo:tet fubfta tiale oiuidi in id q6 r»
fpondetur ad quid:': in id <}6'refpondet ad q le quid:
ita vt aUcrum non contineat in aUcro:non cnim c6/
ftat: vt quicquid fignificatierit quid eft : non figni /
f icct quale quid:vnde compellunt conccdcre quod
oijifh'8 oebere aUos Diccre.
(CPkefpondemusadiUiid gjp'qofoUict aim fciet
nos non negarcgj illud q6 fignificatquid luntaliq:
fignificetqHalcquidfuntaUa:quiac6ccdimu6 boc:
noncnimnegamu6nifiq:(verbigfa:) fcnfibilc cft
fignificans eflc fpeciale.Senftbilc ctcnim eft:fic ani
mal in fubftontialitate bomini equo •: boui: quonia
fenfibile fubftanttale comune eft multie qiiibtis ani
roalcftfubftatialecomune^tDonnegarinienifiqd/
dam aUud.fc; oicentee qy conucnian t in fubftantiali
tate:Diftieranttaiticn in boc cp onimal cft pcr fc figni
ficans cffe c^munc ilUs quibus vtriiqj cff (ubftdtia'
leali):vtco:po:i.(r£tpcrbnonDcbcteecontetio
in boc quod oicimus cp fubftantialc non cft acciden
talctnoftracnim intcntiocftg»noncft accidcntalc
eicuicft fubftantiale.dTQo ailt fcoa foUiit pcr3 g>
non intclUgim^fignans qlequid^aptu ttfi od qlcgd
flbfc^ gd:ita vt ci^^fignatio no fit nifiintcriointrifcca
ei in nominc fignificontecftc gencralc: aiit f^TCcialc:
fed intcntio conftitnriuo qua DifTeruntkCiim autc; oi
cimu 3 figniftcas q le quid inteUigimus bac itc tioc;.
(£&iai\tcm qtiiBDubitaucriticonfidcraiicrit qua»
U'8 fit p:ecUcatio fcnfibiUs oe aucUente vel videme:
<zran^ntc:on fitrefpondcdii Dcco:autquid:autn6:
1 quo modo cft pofTibilc: vt rclpondcatiir ad gd:qih
bcc crunt fpccies fcnfibitis i aliqua Diiicrfo oiffcrcn
tia:tunc fcnfibile non p:cdicabitur oc ilUs: ytidtfi
SiSrtaiioeicno
niimplj:.
'l^araUiatic c
iincimc.
£omitant(e.
Ot)(cct/0o
Sotb.
Hoipticatcvf^
kfitaccntalcre/
fpccm ouKrfo?,
9kbOsui9,
Sobitiot
SccJState MiptJ;
Codnditnnn-fi
Tiidionduquo
noUd €Ofi ulc
uirc,
l&tKpIer ftsni
fic9tnl?ui'vocis
gcti^itqnotrdf/
Utafuera adgc
nueloeicB»
rcfpodctui' ad qnftfcanimal cm'm cft pcrfcctioiis (i>
gnificationi3:quomo<ioenim non dc ita.cum ipfu5
fitpcrfcctius prcdicatu oi co 6 quo p:ccljcat coirer.-'
(n^ftc autem fic oubitans oebet fpcctarc radicea q/
Uter pjcdicctur gcnus oe ona:boc cnim notum crit
poftea:'^ poft^ boc in manifclh'i cflcotccmue gp fub/
fiantialc fignificansee vclc^uideft:vocaturid q6 re
fpondeturadqmd:fubllantialevcrortgnirfcaneq[e
qoid oicitur ad qd rei)x>ndetur ad q lc:vt in fua een
tia:autquale quid eft.CT^cidentalcvero aliquan/
do eil p^op:tum nature eius oe quo pzedicatunt oc
cidit ilU tan tum:fiatt rifibile i fcripto: bomini:'i vo
catur p:opuum:'z altquando dl ilU accidcs c aly: (0
ott album bomini i ali):^ okitat acddens pmune.
CrUndeeiTe fubftontiale vniuerfale: aut ftgnilkat
edc minus comune i vocatur fpeci'ce:aut notat q le
e(Te z vocatur Dtfferenttaitc vniuerfale accidetale:
eut ell piopttum t vocatur puipmas^aut contteni/
tint in ipfo muUa t vocatur occidce c6munc.(££ri
go omne nomen vniuerffllc:aut gcnuo:aut oifferen/
tia:aut fpecies:aut pzop:ieta6:au[ accidcs comune.
Doc autcm q6 dt gcnus no efl genus in fc:nec in co
paratione omnium:fed efl genus eozii que coueniut
in eo:fimilitcr fpeciee non efl fpecies in feipfa:nec in
comparatione omnium rerum:fcd in comparattone
eius qd cfl aUqnid in ipfa:p;etcr 15 e't oifferetia no e
oiflercntianificomparatoeeiud qdoiuiditurin fua
eentia per illam:rtmiU'ter etiam pzopiietas non ipi
puetasnifi comparatioeciuscuius nature accidtt
tantum:finiiUtcraccidenflcomunenon efi accides
nifi in coparatione eius cui accidit;-: no aft-.CTTluc
g loquamur Dc vnoquoc^eoju pcr fc:i ocinde loq»
mur oc co:Hm comunitatibus i oiffercntqs^fic ba/
bet vfu8;incedcntes f mviam aUojum.
Ocrcrtpttagnw
'Sr^flltlft 9' vcrbum fignifi/
J* ^fc-i ituv cans intcntione gc
n cris pzius apud cos fm puma; im/
pofitionem fignificabataUud: t oei/
dc per impofitioncm fcdam tranfla'
tumefladftgnificandt) intcntionej;
que£»pud logico8Vocaturgenus.3l'
U autem intentionem tn qua multi couenicbant vo
cabant genusvcUiti genus eo:um:vt cefarc6:aut pa
triam vt eg)7ptq.Quod.n.apudco8 vtcefare8:voca
bamrapud nos genus comparationccefaruj fingu»
Io:Hm:fimiUter cgj-ptu vocabanmr intercos gcnus
comparatione fingulo:ij qui nati fun t in cgj-pto^aut
qiuincacomo:abantur.Undectiam inquo como/
rabantuniinquoconucnicbantmuUicratgcn^^co/
ntm.Cefar cnim crat gcnus cefa:p:-r egfptus gcnus
tg^ptio:^}i bcc pars erat conueniciio: apud eoe gc/
neralitati.Ccf3r cnim caufa eft oe boc q6 ccfarietas
fitgcnuscefa?j:icgyptu6 caufadbocg» cgyptictas
litgcnus cg7ptioy:t putobant g? caufa oignio: c no
mincqp caufamm.Conucnitenim vtrii^ in fignifi/
cationcnominieantcig app:opiqiiauerint fibiieo.
ClUidemr etiam mibi gp officia i artcsvocabatur
genu8.<E£t quonia bcc intcntio que nuncvocamr
apudlogicos gcnus fmt vnum in intellectuqdfja/
bctcomfwrationemadmulta qucconucniiit inco.
Quia in lingua fua non crat ei nonic quo appellare'
tur ea que funt intcr fe fimiUa tranftulcrunt adbuc
1 vocaueruntgcnus boc.f.oe quo loquuntur oialcti
a:i oefcribunt oicentee g» eit;id q6 ^icamr oe plu
ribiwDiffercntibuefpecieincog? quidcft,Cirt'?i'>
autem i$ incipfamae ej^poncrc bartc oefcriptioncm
inuoluamus facile fenflim oiffiniuonis i oefcriptio/
nis^fcdDiffercm^cjrpofttioneseaE vfqjad locij quo
oftendcmufl quid fit fillogifmus bmcftratiu^.CL i^i
camus crgo qj p:imum q6 p:edicatur:'Z qucritur in
oilfin iendo boc cfl.f. vt nomcn ff gniftcct cfTc rci. £>i
autc intcntio rei fucritintcntio incoplcjra non com/
pofita tj: multis intcntionibus:tunc no ocbct flgni/
ficarieius fubftantia nifi nomineqd tatuj figniftcat
ipfam fubftantia."z boc erit nomcn cius tanmm:nec
eritaUquidquopotiusftgnificeturenerci^^pziii
nomen cius.iSUquadoautcm fignificabitur nomie
multipUcata-q6 e(l nomcn eiu6;q6 crit manifenius
q| ipfa.Cum vero ftgnificatio nominis non ocdcrit
aliquid ccrtii:crit ncceftaria aUa figntficatio quc no
tantiiiignabiteiu6fubflatia:quibus CTxitabitur in'
tcllectus ad intentiones pcr quas perticnict ad iteU
lcctum eiu8:aut contmis erit ffgnis abfc^ cffc: i no
comp:cbendct ilUid ftcut tu modo.Ouod crgo e bu
iufmodi non babet oiffinitioncm:lcd babct nomcit
quooftcndunwreicjrtra': accidentia icomitantia.
tL Si cnim intcntio fubff anric fticritcompofira ej:
intentionibus grquibus cfleuie cffe:ita q? 13 oent ci
effe:quia oefubftantiaUbus magi6p:op:ia funtd
genus z oifferenria.(^ficut oebcs in tcUigcrc cx pmif/
fis.^ iSifferenriaautem oiffcrcntie i gcnusgcncris
1 q6 componitur e]c illis babet media te aUo que c6/
tinenmr in gcnere vcl oiffcrc'tia.opo:tctidco:vt oif/
finirio fit compoftta ej: gcncrc i oiffcrcntia:cii autcj
Dcdcrintgenus p:opinquii i oiffcrcntia quccff poll
ipfumiconficietur e)c cis Diffinitio:ftcut 13 q6 oicitur
oe oiffinitione bominis g? eft animal r6nalc.(£ Qi
autegenusnobabucrit nomcn oabiitet oiffinitio/
nem au6:ft'ait ftanimal non baberct nome: oicere/
tur co:pu8 babens animam fcnfibilc.£>cinde appo/
nercturrationale.j5imiUtcroeoiffcrcntia:omnuio
anteoiffinitionemcomp:cbenditomnc8intcnti6c8
liibftantialcs reui oftenditcas^autfigniftcatioe pm
cipaU:ficutcij oftcnciitintcntione vnom contractaj
e^ collatione i fignificationc cotincntieficutquum
oftenditpartC6.{C3n ocfcriptioc vcro no qucritur
niffcvt componamr OMtio e% cofcqueiibue rem que
funt eiparia quc babcbit quicquid cotinctnr fub ea:
tinibil aliud:ita vt figniftcct cam ftgn iftca toc figni.
IL Couenicn tius cft aines; vt p:iu8 o:dinctur in ea
genu6:aut pzopmim:am loginquum. giocidc ap/
ponanturaccide'tiaautp:op:ietatce.g7fiitan6fue.
rit:crit tiic ocfcriptio viaoi'a.(L fijccmplij oute, bu/
ius boc eft;quii Didmr g? bomo cft animal latarum
vnguiii crecte ftaturc cminctium carniti: rifibilc:vf
cum Dicitur boc torii abic^ animali. (ECrgo pdica/
ri in oeclaratioc nominis gcncris cft:ficutbocqucd
vocamr gcnus.CTl^zcdicamsaijt aUud cft oe mul/
ris:aliud eft oe vno folo;crgo p:cdicatii ocpluribus
crit gencriquangcnu6:p:edicatii verono oc pluri^
bU9 no indicat gcnu8:p:edicatit vcro oe plurib'' co'
rinetgenustcetera.ocquintBvKb^.CTCu^oDici/
mus oilfcrcribus fpeciein eo q6 qutd eft.app:op:ia'
tur genu8.i)ifferc'ria aute fpcdc itclUgimus oiffere'
tia fubftatiaUter.Cfepcdea cnim aUquado of veri
tas omnis rci in fuoclTe i foma:i ita vt no confide/
rcmr ciuscomparario ad aliud;i p:ccif uc cum fuei
ritpofTibileiniteUecmp:cdicariDemula'6c6ucnie
tibu6 in ipfttin dfectuaut noin efTectiufcdin potea
ua 1 «Jotitateotnoni8.c:2d oftcndaidu m atite* q6
"noubc tiffStt
•e^siirtrtptot.
fiuarrfirj5fa</
pitoviciofa.
T^jcdicail ictf
fitvitocgiiia^fic
gcnuB.f.rnnotn.
^tcan tw 6 pn
ItisclicgcB'^
pir.qooi.
©Pftj»fof(U
'Pn» tvbiuao,
xxaopdtaribe
muliia fidicald
gncicptomerft
modciAttnS^
^oiai&aramcc
^uile0io qfifyiit
fcdc itcHote q6
ctiereiuicc ^t
carimoato.
SciiVtibimo*
#pOjpt>rrljc«p«
toUocrp^t
O6o^ma*
6c6a»
Z(rt(a«
fit g€nus:non eil nece((e contidcrare aliqfild bozu.
Ca enim miUta fncrint oiuerfa in ee.ft oeinde pze>
dicatur oe illis aliud tali p^cdic Jtiot: illud aliiid erit
gcnus.CCi>ebctauteintclligil3:q6Dictmu9Debac
re.r.g> piedicatur oc multis ad interrogationes pcr
quidrquoniasBiamDebctfierinift interro^tur oe
multis fimul non oebent quoc^ eo^ pcr le^rtcut ias
nofti isifferentia autc non pjcdicatur in gd vllo mo
do.iCSp^cics quo^ e^boc g? ell fpecies no p:edi/
cattir Dc aliquo p^cdicatioe butufmodi:fcd oe eo pdi
canir aliter.Si vero contigerit ipfam p^edicari talt'
teriam fitgcnus.CCJbebcsaute fcireg^nibilbabet
genus 1 fpeciem:(quepcrtinct ad rclatione.^nifi ej:
boc q> babet intcntione Diffinitionie eo|:.jCum aute
attribuimus banc oifFinitionegenen: pcrcipim'g<i
gentis.-percipimus ali^d infuper qd iudicaretur (i
oiceremii8.f.e;:bocg> itaellliplenius Dicercmus:
q;^ autem poilea app:opziatur nomie fpeciei poilea
fcics cpnon pzedicatur Dc muUis Diuerfis in Ipecie:
fcdin numero.SccidentaliriveronuUu p:edicat in
quid:nulUu8 igimr alio:;: eit boc p2opziii.Omne au
tem genus babet boc pjopziii:Diligenter crgo pftde/
rataintentlo buiufmodi DitTinitionid vocat geniis.
(^iContingimt aute eirca 15 quedioce multe:quarum
vna e Q^ fi genus babet aliquidrquod fit ei quafi ge/
me:Qi boc eit pzcdicatu oe multis.^ tuc gcnus pdi/
cabitur Dcgcncre: quod eft fupza ie.
(t^d qd refpondemus:q6 p:cdicatur oe multis pdi
catur oe genere vt genus:fcd genus Dc eo non:vt ge/
nus:fed vtacciden8.Tlon.n. Dtcitur cp omni pdica/
to oe multis acciditgenu8:nifi aliquo rcfpectuificut
animali accidit generalitas aliquo refpectu.f.refpcu
comunitati8.ficut in p:o;cimo oflendemuo: ita q> ge
neralitas non efl conftitucns animal vllo mo. Tlos
aiKcm non negamus quin intcntio minue comunis
p:cdicctur dc magis cdmuni:f$ non De omni.&i au
tem genus pjedicatur Dcpzcdicato Dc multis^ftcpze
dicatii oemultis p:cdicatur Degcncre^eflfetimpole.
(£3tefn qucritur oc boc gp accipimus nomcn fpecici
tn oiifinitioncgcneris.Cumenim volucris oiffinire
fpedem:videtur neceffario apponcndii nomen gene
ns:iicutpollea ollendetur.cu; oiciturq? fpccies eit
id quod ponitur fub gencrc.^ed intcrrogantt vide/
tur elTe ignotum.Oftenderc.n.ignotu pcr ignotiim»
non eft oftcndcrc: ncc Declarare;omnis autem oif'/
^nitiovel ocfcriptio efl; oeclaratio.(C3d boc outej
iam refponderunt quidam oicen tcs gp quia ouoais
relatiuoaum vnu non intclligittir eiTc nifi pparatio
ne aUcriU3:genus aiitem i fpecice relatiua funt:ideo
ocbctvnufquifcp eouimaccipiin ocfcriptioneaUe/
rius necefran'o,Unumqiiod(5cnim conim noncit
id quod eil niii e]c comparatione aUeritis.
Ct"DecaHtemoefcriptioaugctD»bitationcmfnal^8
quefuntpictcr genus % fpccicmrin quibus eft impH
catum^q&ingencreifpecie^aiigmcntiim vcro im/
plicarionis non eftcpplicatio . ClJ^ndagatoz ctiam
oicettibiadapta oiltiniriones rclattuoaim:cu5 oitfi
nitione generis i fpeciei:a fac fcire quomodo: ( quii
fintfitnulincognita.J)fcituraUerHmpcraUenim.
C^Jtemin folutionefolentconfiderari piopofitioes
queftionis i peftrui aUcra vel vtracpan bac aute fo
Uirione qua B inducit non cofiderauit pzopofitiocs.
TloncntmDipitgjgcnusifpccies vtracpnon funt
incognitaapudintroduccndus: nccoipt cumfciaf
aUe jj e% altero: QV^ix ipfum (it ignotum.^Tlon eit
boc Diccreignot«5pcrignotu5. iDocenisnegarciq^
polfibifcerateHm:necpoteritctiamnegarcQ7Docc/
re ignotii per ignotii no eratoeclarare. Ilcc oijcit g?
ej: oidinc baf pjopofitionii non p:ouenit: q6 qucri
ture^ei6:quarel3 non confideraiiit^pofitionesq/
ftioni6:nec luum if Uogifmum in boc fecit.
Cr£tctiamacciditcimaj:imu8crro:ej:boc gpnopo t^uu»,
tmtinucnirc Diffcrentias quccft intcr id qd icif cu5
aU'quo:t id cj: quo fcit aliud. CT^d cn i ej: quo aliud ® ' '" «cr fctmm
fcimreft idqdperlcfcitunifitpare oftedcdialiiid '"flj® ' i*™""
cui:quu adiiicta fucrit alia pare penicnief ad cogni **^
tionealtertu9:q6 ia^ cognitii fuerat nuncg anteiu6.
06 autem fcitur cum aliquo eft id q6 cum perfcc^
fiieritcognUio rciej: conuentu oftcndcntiii rem: fiX
ficut res etiam fcietur.£t cum non illa fcitur ill6 nit
qg fcictur:nec ej: illo fcicf re8.i!:t ideo e gs totius col
lationis que oftcnditrem:partesenim coUationis
oftendentisrem:quunonconueni'untfimul:n6fci&
turre6:vnaenimea:peft fignificanspartem cognir
tionie qua babet rcs tantum: i interdum partce oi>'
cuntunt nodii funt complete:ideo oicimus eft rce v
cognita.Cii vero complete fuerint:licHt rcs.tiic t fci
tur idquod fcitur cum rere veta vero non fciuntur
nifi fimuUCii autcm fciuntur alia cj: ali)6 legf :vt co
gnitio vnius fitpzio: cognitione alteriue:-! non cum
co^itione aUerius.£t idco id q6 fcitur cii aliq alid
eft ab eo ejiquo fcitur aliud.3d eni; ejc quo fcif ali6
prius cft in co^itione $ illud.CL Undc oicimus cp
relatuia non oifTiniuntur f m banc impcritias: qua;
inueratillcquiputat percamfoluere buiusqdne;.
@ed in oiffinitione i elatiuof eft quida modus cot/
lationis per quc$ remouebitur bec perplcptas: cui'
Oeclarationis alms eft locu6.Cir&cdc]cemplU5 ei* i
p2oj:imo eft boc:^ quu interrogatus Kierit quid cil
nibiloice8.*P^efpcdeo g? 13 eft qui babet fratrc: niii
oij:crit9>ille fratercuiuspareepater alteriuequt
oicitur e(k frater eiU6:'Z tiic in ouas partcs oeclara/
tionis qua;:nulla eft oiffiniraej:aUcro relatiuoai5.
Oui autem 15 e;;pedieris iam oftcndifti rationcs rc/
latiuozum fimul.CL 1i>oft^ vero iam oftcdimus il stxomt» ad
lnmnibil6tcrmiTiaiTeredibimu9 ad id aquo oigreP <cda)otjt}itdc05«
(i fumus oiccntcs cp oiifimtio generis pcrfcaa eft^lj
non accipiaturin ea fpccies^-fm boc gjfpecics eft; %
refcran- ad ipfum: fed fmbocq> cft ciTcn tia.jCii cn ij
intcUigitur ejc fpccie elTcz veritas rci -z fozma:(j)lc/
rumcB.n.intelUgitur ej: ea boc:f m vfum C0ZU5/) no
crit tunc fpccics adpenu6.Dim.n.intcltigitur. (oif/
fcrcn tia fpccic5.} Ditfcrentia incfTc -z fozma:iam gfc
cta cft oiffinitio generis.Cii cnim oijrcns cp gcn^pze
dicatum oc multis oiuerfis in feipfis ciTc ■z fozmis:
1 fubftatialibiis ad intcrrogatione pcr quid ibnt:ia$
pcrfccta eftoiffinitio gencris:-: non eft necefTc f^'m
ej: boc gp eft rclata poni in cins DifFinitionc:$ius re
latio aUqiio modo B intelUgamr.Scd non cft fic:vt
pzoptcr boc fit Diifinitio que eft cozum: quo;: vniij
oitTinitur cj: aUero:fcd rclatio quc cft b in tclligifcfk
l5ec.g?quu oijceris g> eftpzcdicatum oc mltie oiucr
fis in e{Tc:ia5 poatift i oiucria in elTc pzcdicari oe ijpo.
-zboc eft quod inuif oe relatioc quetibi accidit,
CirQ6autcmnon feceritoiffin!'tionemco:Hm:quo:p ©oluit &uWu3,
alcenim oitfinitur cpUcro boc eft:quia pare oiffini
tioni6 eft eiTc;fcd vmuerfalitae ou!crla in eiTc no oif/
finitur per genus.CEtrgo ia5 oiffinifti gcn"' taU oif
finitionc:ej:cuiu6 fine t in potentia oiffiniri (pcciei
que refertur adgenus q^uis non pofueriKcam in eti
Mxoifatk,
lafpci^tnaHalo
Stam.
plcs.f.coia-xp'
f>:U fcu fpalifli/
ma.
6pc9coie(id<
epedcsfpdltai
nuiquidt
bfia itcr TpAn
connfrpcjfpi/
bfiinia.
erfpcacfisnon
fu licuf gen'ad
fpiikirimdfpc;*
iQnismc^rpci
6ip:iot.
fecta:(Jn\ ep cft relatiaaO paiteofffifnmonis gcne
ris.(E£»cd oifpiitare oc bac Ettia Diffinitionum cjs
babcnt rcrma:i qiwrc fic e(Te dbcot:-! qiiomodo pc
tcritconfidcrari:idq6babetvni)quodrcbtmojiim
per le non : vt p:edicetiir comparatione alteriu6:po/
fteaocclarabiturars.
1 'iCSi^nca «"^eapud grecos ol
IW^^**'^ cebatur^saliamin»
tentionem p:eter fpcciem logica: no
mcncniscidtranftulerunt grccipBi
ad tntcntione; fpcciei logicc paius v
pofuerant Pm p:imam inftituticncj
fo:mevniufcuiufcp:tqui3poflca inr
uencrunt g? ca que fun t fub codcm gencrc babet foj
mae:': e(Tc quc funt p:op:ia vnicuicp coy ;ideo voc«
ncrunt ca:e): boc cp funt:ita fpecics: •: ficut nome gc/
ncris continebat intentionem vulgarem z logicam:
itanomenfpeciciabfolutecontinct intentione vuU
garem i logicam.CI^t fic nomen fpcciei logicc con
tinet:fm logicos ouae intentioncs: qiwf vno cfl co
niunio::i alia magie p:op:ia.(rtomunic: Qimin'
tcntio eft bec qua Diciit rcfcrri ad gcnue:-: oiffiniiit
oiccntcs gp e(t pofita fub gencre:aut oc qua p:edica
tur gcnufl fnbftantialitcr i alia buiufmodi. (T^nte
tio vero magis p:op:ia eft qua aliquando ocfcribut
f m aliqucm rcfpcctu oicetcs g? eft fpccics fpecialiP
fima: 1 13 ert que fignificat e(Te;q6 eft comunc pluri'
bus non oiffci-entibus fubftantialiter. (Eict bcc in/
tcntiovocaturfpecie8:fmp:iinamintentionem:qz
13 nu^crit quin fit fub gcnere. (CiSctoicitur fpcciee
fmintentioncmfcdam.CScdintcrbosouoeact^
cft oiffcrcntia:qHum tantum fm p:imam intcnti6c$
rcfcratur ad genu8:fcdi f m fcdam intentioncm no
rcfcratur ad ipfum:ad boc enim: vt pdicetur oe plu/
ribus oiffercntibua numcro in quid non cftneccfle:
Vt fit alind quid comun ius ^ ipfa:q6 p:cdicatur oe
ipla.CT^tentio autem fpecici;f m p:imu modii non
cft:ficutgenu8:Pm intentionej fpeciei;iuj:ta z"" mo/
dttmconftiniensillam.CPoffibileeft.n.inopinio
nc:vt id q6 eft fpccics boc modo: pamo non babcat
Ipccicm^uijrtaz^modus. 'nonp:obibetur cnimin
intcUectu intelligcrc vniuerfalc q& fit p"'; i non e(ie
fubcovniucrfale.£tp:ctcr Bnon oiuiditur oiffc//
f eni^s:ficut piinctue f m aliquo6.(CJ£t qd eft poiTi
bilercmoucriinopinione:etiam non erit fubfta'tia/
le:ficutiam nofti:qdautenon fueritfubftantialcnd
crit genu6:fcd fi neccffe fueritibieflc non etitnifi ac
ddcnB comitans.Sliquando aute oicitunvt fpecies
fpecialiffima.(rCi6 autem intelligitur oc boc g; cft
fpecics fpccialiffima:non eft idqd intelligituroe B:
cp eft fpecies:^m intentioe; qua oicitur oc multis oi
uerfis numero in quid:quo eteni; cu ej: bocgj c fpc/
dcsfpecialiflima:fpccie6 fit ci:vt gcnus intras in ei''
ciffinioonc: p:opter qua refcratur ad fpecks q funt
fup^aeam.^^Liieindcccrtiffimc nefciovter eo:um
modo:um:Pm logicos fuerit p:io:;n6 cft.n.longc q>
id ad qd p:imu tranftulcrut nomen fpecici fit id q6
cft fup:a fingularia. J£t oeide p:optcr boc $> accidit
ei babere fup:a fe aliam c6munio:emvocaucrijt;q6
eft fub comuni butufmod! fpcdalitatcm. Tlcc ctia;
cft longe q> alia intenuo ontiquo:ij fit:fcd q: bac in/
tentiocjcomitabamr: vtcffet fpecics fpccialiffima:
1 p:optcr fuam rclarionem rcftringcn te fpedalitatc:
tantum abfcp generalitatcpofuerunt oignio:ej: tiic
nomine fpeoaUtatis:'! quiaeft ftatij poftfingularia
vocata eft fpecies.l^ocftutcm cll:q6ego ncqueo oi
fcernerc:^ui6 magis fouca gp nomc non fucrit pua
impofitufpecici.f5rcfpcctii quorcfertur adgcnus.
([^iScbcmus autem fcirc oe fpecic quc vnaeft dc gn/
c$ in oiuifionc p:ima;f m quc ifto;j modof cft fpes.
CCjbicamus crgo poffe ce;vt 13 quinc^memb^is oiui/
fiofiattaliter:vtincludatvnumtantum ouo;:mo/
dorum:': non alium:cum.n.oicitur qj nomen comii'
nc fubftantialc:aut oidntr fignificarc cffe: aut no: II
cft fignificane effe;aut cft fignifica^ cffe comunc oif
fercntibue niiero non fpccic;tiic mcmb:j: fignificaa
dTcconrincbat gcnus i fpcde quc eft ftarim poft fin
gularia:i ejrcludit refpectii lpedci:f m intcntiones q
eft in relatione gcncrie:? 5 mcmbp p:imu. (TCt po
ftca p:cdicanij ocmultie siffcrentibu^fpccicin ^d
oiuiditur in id q6 cft fic;oc quo no p:edicatur aligd
buiufmodi:': boceritq6vocatur gcnue tantii:'Z in id
q6 p:cdicat oe multis oe quo p:edicanir aliquid bu
iufmodi.£tf m bunc refpectu crit fpecie8:fcd bcc oi/
nifio non attribuit numcpfpecialitatis^fmintetio/
ncm relatam abfolute:fcd oftcndit nobiepoteftatcs
buiufmodifpecialitatis;fmbuncrefpectum.f.9ieft
gcnus^ibabctfpccialitatcs^toftcndit nobie natur»
fpecici:? m rcfpectum p:op:iii faluam *: intcgram.
CiStpoffibilecauteoiuiditalitenvtoctnobisfpe
cicm quecft f m intentionem comune;; 1 fpccics P5
intcntionc p:op:ia fit in fc6o memb:o;itavt fitin id
q6 cft fpcciC8.aut q6 cft rpccice fpecialiffima:tanien
acciditeffefpecie.(fmintcnrionequapoftiimu0ce
magie pzopziasO<ip ^^ fpecics que fit gcnus.CTCii
autcj oiuidimr vniuerfalcf m q6 cft vtc comunica
rio: cofideratio oe illo e(t:vt oiuidamr oifione quaj
babet comparatione infcrio:um fuoy gbus eft xnv
ucrfale:-: nincrcmoucbiturfpecicsB intcntioncm
c6munc:i non babebitur poftea nifi ejc alio refprii;
1 tuc fpecice que p:imo pcrcipitur erit fpedcs:? 5 m/
tentioncm p:opria.!Si autcm non curauerit oe boc:
nec oe oifpofitionibus vniucrfaliii:': oe accidctibus
co?r quc funt inter illa:e>: 13 g^ funt vniucrfalia: Q fic
boc cp vnn eft comunius vcl magie p:op:iii compa
rarionealteriusnoncomparationefingulariii.^tiic
p:ouenict tibi fpedes rclatiua:ficut in p:o^hno ofte
dcmus.([rTlon oebcr autc quis crcdcre: vt 15 gnt^/
meb:is oiuifio fit includcns omne id in quo oiuidi/
tur vniuerfaIe.3liquando.n.altquidoiuiditurin ali
qua 1 qxludnnmr ab eo alia quc non includunt ni/
fi in alia oiuiftone.2nimal.n.cum oiuidit in loqucs^
1 in non loqucne non erit nifi bimemb:i6 oiffcretia
a qua e%c[ttdimr rolatile 1 grcffibile:': tiic erit neccf
farium ficrialiam oiiH'fioncm.(CTlon ocbes ant^
pcrfifterein oicendo q> 15 oiuifio qufcfemembzis oe/
bcat includcre omne intcnrionem cuiufciitp vniucr
falie:'; refpec tuu eiu6:fcd oebee fcire gpno tmcit noe
ad boc implicitij:nifi q: ouo memb:8 oifcreta couc
niuntin vnonomincq6eft fpccice. CCConuenicn*
tiu8 cft autcm oiccre g? cri 15 gncp babita fucrint^*
ucnitcjrcompararionc quc cft intcr illa aliquidali6
•f.oifpofitio cius q6 cft magis p:op:iu5 intcr ca que
p:edicanturin quid:comparationemagi6 pmunis:
ita g? fit fpecialitas magis p:op:ia:ficut anteaccidir.
bccctia5 fingularitas'; indiuiduatitasquaepjeter»
miferun t fic currentcs oe eis.^EJBiautcmvolnerit
faccre oiuifioncm e;: qua octur nobie fpecice: f sin/
tentioncm relatam que cftc6munio::ninc conucnit
oici g' nomen rubftantiate:autp:edicatur tn ^dmi
CLuie nio<l*rpA
cltvnujcxfiiuB
vtibiis.
S>OiOt
TeSifiRoiimg
mffotpHrpM
iimc vulsata.
pratu ii ^dicaf 6
Sfniib^fpctctcri
rpimdo fiiTiitaa
< boiufmoi.qff
tc.fdluem.
THota Umitatto/
ne oiffoniB fpci
rpaUlTtmc:cul'li
muatdiefuiiau'
ctoj2lu(cc.lj.vt
Harraiait>cr.in
vlib;i3,
Mon:id autem q8 jjjcdfcattir fn qiifd tntctUgitiir c6
mutic id qd conuenit reiponderi ad interrogationc
factas oe multis quid fint. t:€inde oicemue q> ca q
pzedicanturinquidDifferant incomunitate ipjo/
p;ietatc.Quedamcnsmeo,r,funt comuaia -4 queda
commmmej: picdicabilibi.s autc; in quid id qt> e
comunius eft genus frwnuG comunis: i minus com
jnunc elt fpeciee comunioasiinucnta autem ipecje
oiuidem^^atrDicentes^necefreceaut vifpecics fiat
genus alij fpcciei aut non.£t bec oiuifio oftendit no
bis quintp manifelk;i natura fpccici fm intcntoc,
comunc; continetur in ca.£»pccies vero z"'intc'tio/
ncm fecuda inciudctur in ea^liquo modo:fcd in oi/
uifionepumanon fiiitita. CL Uulgataaute vimfio
boias quincp affinio: clt p:imc oiuifioni.£)iuidirur
cnim ficomnc nomen incomptej;un) fingulare: aut
fignificat vnii aut multa. Significane autem vnus
tit nomen fingutare:iignane aute; multa:aut figni-'
ficat mntta oitferentia fpecicraut niicrc.Signae ve
ro multaoiffercnttafpecic:autett fubRantiaicaute
acciden talc.©i autem eft fubrtantiale: aiit p^cdica'
turin quid:autin quatequid.Signansautc^multa
oifl^crcntia fpecic in quid ponitur genus^fignificans
quatc quid eft oifTcrcntia:accidentalc vero eil acci/
dens c6mune.i>eide oiciturgj id q6 fignificat mul/
ta oilTcrentia niicro:aut pzcdicatur in quiiieft fpo
cie9;aut pjcdicatur in qualc qHid:a fic c pzopactas.
CrT3ecautccojz oiuifionon incliEiditfpecicfsinte/
tionem relatiuam: nec oiffcrcntiai J>'.m q> eft oiiTere
tia:non cnim continctur »n ca oc oifferkTnt^s nifi qd
pzedicatur oc multiB fpeciebus.llon cft .intes B na
tura of ie:aut B ejc 13 g? eft Diffcrcnti9:non cnim omt
nis oiiTercntia cft ita ficutpoftca oftcndctur i£&i
autem con(idcrarentq6 tupollea (cic& non poffent
rcpzcbcndi:(cd fcics co6:nec conltderaiTc:ncc pcrce
pifTc:t idco non poiTumus coe ci:cufarc:fo:ta(Tis au
tem Doctozum pzimus confidcrauit.Ctt in bac oi
uifione non oiftinxerunt intcr pzopzictatc z oilTere/
tia qua non babet nifi fpecies.CTCt ej:clufcrun t ^/
phetatC5 quc cft pzopzictas fpecief mcdic x compar
cius.Tlon enim alTignaucriint pwpzictatc f m g? clt
pzopzictas fpeciei:icd fsgped pzopzictae fpccici fpe
cialilTime;fiait non afTignaiicruntfpccicmnififpe/
ciatifTimam.
Crtificemu^rS!?/
ptioes fpeciei oicetcs gp fpccici.(f in
Qjfpccies non rcfermradgen^^.^per
fpicitur oilTinitiotatis:gj ipfoeque
picdicatur oepluribus nucro oifTe/
rcntibus in quid:in qua non conue»
nitcuca:necgenus:nccaccidensc6mune:vniiq6cp
cnimco^ pzcdicaturocmuttis oifferctibus fpccie:
non aute multis oiffcrcntibus numcro. CL troc dt
q6 of pzcdicari Dcmultis wffercntibusniieroDe/
bet intclligi.f.oc numero tantu.llifi eni? fic intelli»
gatur:C):!>ocgjpzcdicatur oemultis Diffcrentibus
numero non pzobiberetur pzedicari oe multis oiffc
rentibus fpecie:pzcdicaturenim oemuLtis oifferen
tibiis fpecie atiqti q6 pzcdicatur oe multis oifferen/
tibuB nHmero:quare pzopzictasbuius nominisno
cd: fpeciei;fed titus eius q6 pzedicatHr:nifi fic cficlu
datur id q6 pzedicat oc multis oiffcrentibus fpecie
abeoquodinteUigiturDcboc^-zboccftpcr q6oiffc
runt a fpeciegcnue z sccidens: autpcr q6 oifccrnit
3togycc
abeaoiffcrrcqucpzcdicantuf 0« multie oifferenti'
busfpecic.Ct^uiiisaHtemoficejrcmptucftidqd
Duiiditur in ouo equalia:c cnimoiffGrentia paris f 5
numcy :fed atiquando oicitur oe linca 1 lupcrficie t
cozpoze:nonenimparelT tantiiq6 oiuiditurin ouo
equalia:ledcu additu fiicrit numero q6 cft ciquoft
gcnuseritpzopziiiparis.CCSed non oifccrnif pcr
Boc fpeciee a oifferentia que cft pzopzia fpcciCLficut
cft rationale.f babcns xirtatc Difcurrcndi. bocenis
folus bomo battet.Quod enij ocangelo pzedicatur
boc elT alterius intentioni6:in qira non conuenit bo
CH5 angelo.CTSliqHi oute verbofi poffunt e^cli;de
re ab bac oiffinitionc.Cf m buncmodum oiicerncn/
di.^ fpecicm a Diffcre'tio.XDcdu6 vcro bic eff: vt w
catur e)c natura fpecici f m banc intcntionem cebct
non picdicartnifi oe muttis oifferentibHs nunicro;
fed naturc oiffcrentienon oebet boc.j£t bic mcdue
cft e):ccptus: icd pcr 13 g? pzcdicamr in quid Ipccice
0 oiffcrentia abrotuitur:i ctias oiffert o pzopzietatc;
pzopzietas enim non pzedicatur in quid, CL ^rgo 13
oefcriptio elt rectc affignato que non comitatur nifi
intentioncs quc oicii ipccics ipccialifTima.CL ^pc/
cics vero fm gp refcrtur od genus babct ouoe 6fcri'
ptionce: quarum vna eft l?:qua oiciturQ? eif pofita
fub gcnere:attera vcro qj c id oe quo pzedicatur gc/
nus in quid.CL i^ebemus autcm 13 cofidcrare oice/
tesgjfiqc.Cpofitafubgencre.) itcltigiturgi fitma
gis pzopzia qg ipiHm in pzedicatione;ficut q6 pzedi'
catur oc partc cius ocqua pzcdicatur oicitur effe id
fub quo 13 efl:fi in^ ita clT tiic fingulare 1 ipccics 1
oiffcrentia 1 pzopzictas coucniunt in boc. CL ^i ^o
intcliigatur.Cpofitum fub gcncre.) oe eo q6 vtc cfl;
tantii:t non fingulare;tiic intetiigitur g> non oatur
Ej: fignificatione nominis:? pzcter 13 Difitre'tia 1 fpe
cies X pzopzium conueniunt in bocCL ©i vero itel/
ligaturcj:pofitofHbgenereq6cftpzopinqHiue(ibi
coniunctii in itlo fine medio:tunc c^ciudnur fingtv
larc:ied non pzopziu-z oiffcrentia.CL ©' vero intcl»
ligatur g) eft fibi coniunctus non in ozdinecomunb
tatis tantum:fed in ozdine intcntiois^ctiam cxcltide
tur pzopzietas:fcd non Differentia.CEJoi vero itcili
gitiir gp cft in cuiue natura eft comunc.f.id q6 eft fu
pcriuseftcontentiiinlignificationeciU6:appzopzia
bitur bcc ocfcriptio fpccici:gcnue enij non eft in na
tura Dfie:ncc pzopzietatis:fed eft quafi fcm cn cop:i
non eftintra enientias eo:^:i cft romparatic cius ad
illa:ficutc6p3ratiorciconfeqHentia necefTario: 1 no
comparatio eius q6 introt fubftontiam eo^: ficut ia
nofti.1r'Oc aute5 nomcn.Cpofltii (ubgencK.^ no fv
gnificat banc intentione ej:pofita5 tot modie.^icc f 5
impofitioncmnccfmvfiim;noncnimmeminimc
oliquo loco iibzo:?: wcto:^ buiue ortis inucniiTe boc
nomc fic oebere intet[igi.CL fcefcriptio vcro fc6a 13
eftgjfpccicseftoequa pzedicaturgenus eiuBiQd:
autfic oicitur:g7 cft id 6 cjuo pzedicatur gerius eius
in quid.CEContra tiic ft tnteliigit pzcdicori in quid
quod iatnoftcndimus: opoztet aligd addiq6 cft oc
quo aati6 pzcdicatur gcous cius in quid: -zcrit boc
pzopzium fpcciei:De Differcntia etcnim non pzcdica
cur genus in quid vllo modoificut nec oc pzopzicta/
te -: accidentccffe autes indiiiidui non peificitiir gc
ncre tantiim.CCSioutcm e%boc q6 intclligit inter
com 1 Difi^^crentiom t^piictote' -z occidcns oiffcrctia
intelligitur:inter com -z ftngulore non cft oifferctia
nifi contineamr in ca gj fit vniuerfale buiuimodi.
Tpre fpdlilVima
amiafpci fnia
alio;;.
^^V^-Xipiit*,
©cfcTipriocrpei
cdie q rcfcri ad
gcnue.
i@i]0 iiciligcda
fitilla Ofcripfio:
fprs c q ponutir
rubgcncrc.
Ptttne (ntdlf 11*
illi^ Kfcnptoie.
£!cni!S i !^f\ fe/
mc Piffcr<?t!c txi
p:ii:ndni mtrat
fu^am co;:.
duci rtclIigMa
Ht 2" Diffo fpti
coievbicrcludi)
tur nniiti inicUe
ctiie falfi.
Ctnu9 «aptcxt
epiatut^tx.
Cam» triptic.f<
&uptnn0.
jQbcdiom,
SnAmum.
lofie irifitx,t-
&tipttmi,
£)&edia.
Jnfuna.
Coo:dratio^dt
camcnrDCc.
^oebiabi fm
vid lllaiomco /
rn:quactpop^I>
riu8 i ^c fcquu
luscftiiri l^ocQi
a& infinc capti
tnoderabuurat>
Sluiccn.
lopioi cguoca
adillos (rcemo
doaf pci,
R£ouet eubia .
eubrptfpaiiiri/
aitfum(ut3ta
vtta.
CrSTanicn adbitc intcr cam t Dril gcncns iion crit
Oria.C'^"' ""j^ oifFinitDiccs g? fpce cllid qde ma/
gisj?p2ifi Dc Diiobusvlibiie pzcdicabilibijs in quid:
nclciuntDiffinirefpcm.l!on.n.pucnitDitinifific.r.
cpt(txk ma^ppiia oc Duobiis vtibus pdicabiU'
bu9 in quid.t): quibus aut icics B.-^nifi excraicm
pncipia i locos que funt^paa DifFinitionii.(£ £)ice
mueaiitnucg^gcnusa ibellgcnusqd ipolecfieri
fjxm:qtn fupza ittud no cft aliud cotue gcniiB: z ali6
e qd f m aliu refpectii potcll fieri fpe8:qz b j fupja fc
gcnus coius $ fit ipfum.£ t fitr Ipc8:q2 alia cli fpca
quaiporecfi:fierigcnu6:ndnon cftfpeeminus cois
^ ipia:'!: alia cft quc alio rcfpectu pot fierigcnu8:na
fub ipfa elt aliafpcs minue cois c$ ipfa. d Oidina'
bitur crgo gcnus muUis modi8:q: aliud eft fupmu;
gcnH9:q6 non eft fpeevUo modo.i genue mediii q6
eftfpccies:-! genU6:fub quo cftfpccice i fupja qdcft
aliud gcnu6:i gcnu9infirnu5:q6 eft fpecicsigcnus:
fub quo non cft gcnus.(L £ilr i fpc8;qi alio cft in fi
ma fub qua non cft fpecies vlio modo: nec cgcnus
aliquo modo:i c fpcciea fupicma fub gcneraliiTimo
gencrc:ifup2a el no eft fpes aliquo mo; i eft fpccicp
media que cii fpes i gcnu6:fed no vnius cft gcnus i
fpccie8.CUulgatu atc^replii buius cftcatbcgojia
rubc:f«bftantia ctenim non babctgen'' fupza fc:fub
qua eft co:pu6:fub cojpo:e vcroco3pus aiatHm;lijb
co2po{eaniniatoanimal:fubaiali: aial roalc mojta/
lcrliib oiali au t roali eff bomo fub boie vero eft ©o
cra.i 1i>lato i fillia.CSoites sil^lato i Mia funr
nngularia;tfubaeflgenu6gnalifTimi}:nationc(lfu
p2a eam gcnu8;bo vero eft fpcs fpalilTima:na no cft
fub eo fpes.Quc aiit funt inter B funt gcnera i ipcs:
1 media refpcctu inferiof gcncra:rcfpcii fupio^ fpc
cie6:vt cozpue fpecice eft fubc^ieft geniis aioti: aio.
tum aiit eft fpccics cojpojie i fpcs aiali8:in quo con
ueniun t vegctalMlia i aialia;atal vcro eft fpcs olott:
•: eft gcnus roatis ofali9:in quo ;Hieniun t aialia irra/
nonaliatb6:aialvcror6alceft fpcsaialist gcnue
boi8.Conucniunt.n.bomo i ongclus in co.C t rgo
aiatroaleeritgenus ifimij.i fuBo gcnus fupzemti.
Cozpue vero t gcgd cft intcr illa cft gcjius mcdiu;:
fcd cozpufl cft fpcciee fup?ema:'Z bomo cft fpcs infv
ma:aiatu vcro q6 cft intcr co eft fpcs media:fubaf o
relpcctu eiu6 q6 fub ipfa:eft gcnus gilalilTimii i fup/
tnum:': qm non b, refpectu? ad aliquid q6 fit fup:a
ta eft id q6 no eft fpes^bo vero refpcctu eo:j: quc fU'
p2a ea funt erit fpes fpalifTima i fpce !fima:fcd rcfp6
ctu infcrto?^ eft ouobus modi8.f.in refpcctu eo:ii q
funtfubipfa^fmbocg^non funtfpcs. £tctfmg>6
illis pdicai :refpecm6 ^o quc b; ad id q6 cft fub ipfa
f m^cationcrattribuitciintentionc fpalitaris noit
relatiiieadgcnu9.£tbcftinictio rc6aciu6 qooctii
eft.aiiUBvero rcfpectueattribuitciqjcftfpeei no
penuB:-! q> eft fpce fpaliitima.-fpcs aiit non eft gcnus
icft fpes co modo quo Dipmus.Cir^flteUectus aut
eo:?: triii ^uis fint comitantes fc:funt tiT DiucrJi.©!
aiitfpes Df vnaquccp ida^ intentionii; oicct Dcbia
tribusfola pticf^tionc no{8:fcd Diflfocs ipfo:p intcl
lectuenmt Dincrfe.Si vcro vnus tin co;i fpce funt
ipfa Dictio oicet quababcbit vnus crit DifT6 cius : i
0° alteriiis erit Dcfcriptio cjus que non intelligif cj:
bocnoienon vtfignum a^mitiisiUa. ([ £>icnt aut
fub fpc l'pali(Tiiaa funt fnbt^ vtia qpuie no ftnt fpce:
fic fcripto: nauta^etbf ops fur ftib boie.(E£'irr no e
tonge qitio rup:a goiue giTaliftimii fint pdieabtlia q
non funtgenusjfcdintetronca comftanrcs fn gb^co
ucniuntgcncraTgcnep gna ficutaccn^^ificalio
que pdican t oe mltis gnaliffimis.fic poftca coij,ke'
tur.(L 3llo aiit of io qua attribucriit fiibc guemcns
vfcp ad boicp no eft recto:^ui3 no ipcdiot intcUigi
id q6 intcndif ;cojpu6.n.bn8 oio; cii pplectif vcgc/
tabilia cii fcnfibiUbU8;n6 pplcctif angclos ntfi folo
gticipatioe nois;gcojpus biis aiam no erit ptinene
ongelos.(I ©ilr aut quii of roale bo i ongelue; no
crit boc nififota gticipationc nois.^P^onale.n. q6 cft
ofia pdicata oc boie no pdicaf oe angelis: i qfi gde
itaclhtuncaial roalcnocft gcn^boiusiangclozii:
neccojpii6bii6aia5eftgenusboiU5iongcloy:nec
cojpue bnsaiajcftgenus vegctabiUii i ongcloai t
aialiu:i qti gdcm ita cftmojtalc non cftofia quam
necc fit poniin Diffoneaialis rationali6 per boicm i
non bomincm.
'2fivrrrifl> ncmenfmlogt/
^ii VI viuiv (ce inrenticnes
pjima figtiat i fc6am. (£ tJeaurcm
intentionc6 no funt;licut intcnticca
grits 1 fpci.-f-jima.n.pofitiogcncris
non fitit nifi avulgo;traflatiq f o fiiit
amaiojibus: fed ofienome pmii lo/
giciipofuemnt:iDcindetraftulcriit.C^uiu6pma
pofitio eft B cii Df grof ra cft qua DifFcrt aligd ob ati
quo fubalr.Cn^on^ igif iic factii cft 05 ona pdir a
ti oe tribus fs fnius 1 poftcrius.itaf.vt of ia alia cet
cois laliajpjia taliamagie^pjia.CTiCoisat ofia
eft id pcr q6 pt aUgd oifferre ob aliq:q6 itep. p6t oif
ferreper illird ab ipfo:i per qua aUqd pct oilfcrre a
feipfo in ouobas fpibu6:cuiu6 cvcplti funt accfia fc/
Eabilia:vt ftorc fcdtf .©ocro.n.oliqn oiffertab f f /
Do.p boc g? illc cft fedcns 1 no iffcii poftca oliqiT fit
ep.Vcc g of ie ipofitio cois c vtrifqj.ffitr foztc&alv
qti oifFcrt a fcipfo ouabue bojis in q?: vna cft fcdes
toltera no fcdcns.ft bcc cft Dfio cois.CTI^^zopQ f 0
Ofia eft id q6 acciTtibus eft pdicobilc c omitans.iTus
cni of aligdoifrerreaccideteifepobiliabeoq^pcr
ipfum ciffcrt:f^ erit ofia <pp2ia:vt of ia bois ab cqiio
boc gj eft carnis nitide.C~l3ec.n.Df ia eft ppa bois
c6p6n«;cqui.'pcrquaitc:;i nopotcquus Diifcrrc ab
boie-.nece cft.n.vt aut nullo mo fit polc cquu bobe/
re bancj3p2ictatc:«utvt fit polc.^i Ipotc fucrit bfc
aliq m6:tunc Ipofcerat banc of io; clTe intcr cos nifi
fi]com.Sif 0 poflibile ftierit vt cquu8 beat ea :n6 oif
fcret per ea cquus ab boIe:fcd coucnict. B igit ofia c
quo no b5 nifi altcp Diiii tm.(r©iit aiit qda; pcrci
fp fit Dfia:ficut cjrcpUi q6 pofuim".": BcftjJpctas: 1
fttnt qdd quc funt fcibti fui gbiis fit Df ia fcd no fcm'
per;JTc nigrcdoquaDtffcrt ctbfop6oba!iobolc;ob
ctbj-opc.n.no fcpaf nigrcdo:illii fo oUii bolcm pote
c ficrinigp: 1 tuc nigrcdo n6 crit Itcr eos oiffcretia.
(T Cii aiitnigredofiieritofiaerit^pa ctbfopisttfi:
cii "(o no fttcritci^^po^ttic no etiteim ofia.Coie at
nocftito.peripfom.n.aliqii iUrdoifFcrt obboc:-: 15
ab illo aliqn.(ri^cr ofia; vero cocm t^pjia aliqii
Ofnt fingularia eiufdc fpei:pcr p" ^o mnr b:p olfio/
nisjjpjicDfienon ofntfingulariaeiufde fpciinter
fe;comitanf.n.n9;fpe'i:pboc.nq6acdditalicuifin/
guloriii|i fic no rp of t pcr ea. ©i at accidcrctaii ac
ciditin p cfTc:fic biit bolcs a pn" natiuitatl g> poftea
ipore cft acadcre:tunc polc cft cfTc in bac of ia a! icd
quoDifFcratobaliofingulari:ieftIpot'c no oifferre
Vtlo mo ab boIc:ctenan fingulari poft e(Tc(uii ca vit
Q p gcn'' gtii
liiiinMlfumaUi)
fidicaij;
iS^odcrat fupe
riuc poiita i«e
plo coozdinauo/
ma i)\iuamtntl
fu^ctqziUa non
funt pipaii^ciice
Mcra.
t>:iafpofirtoge
ntria 1 fpct luit
fcaavuIsoif;^>
raaipofittoefte
futtfcdaiapicn/
tit»U8.
£r (luopj qpbH
factiacfianalo
0aadirtafignift
cara.
SfUCMSfld.
BfiatpUi^f
g>efia^p:f(o<j
nopomtcficmn
lua rcfpcii cjrtre»-
niozum.
j6jrqaopj9>6if
(eretiajfipt titai
ouo); niodo;;.
JBiiftingait inttr
vnii modujofic
A-PiiciTOfidcd/
muHcni.
billietiirncrcff
fcrcita cctixjff
pJid lc^i moi cjc
vnacititojiam
ppciafiroinjodi
eralta.
pziagd»
aUlr MtKflonra
siffcrenne.
iQaobtfreratal
icraxiifaUad.
famcnHfton
IBarran rtfibili
ini^iu riftbilesfj
itK^turdniiie*
:@iildfbM(rere
Haq^vnum cr
qBincp vfib*
Supplo fteffri'
otiocs oiffcrctie
qCtcriiu^tJica/
Ule,
fccsTitpitdpiiieendubocigit crftidpcr q6 Diflferut
fing«laricjipriii3fpei.(r£>fia vcroquc vocat nia/
gt3 ,ppa'£i cft pfhaitiua fpci que cii adiungit n ac gc
ncria efficit illud rpem:'! oeiiide coinitatur i accidit
quicgd comitat t accidit:-: t? cft fubalis nature gcne
ris q5 3l^ituitur iii ce fpei:'Z b oat cfTc i oiftinguit i
oefiignat:ficutcftr6nalitasbominique oiffert acc
tcris quc pueniun t cii earjjpaa.n.non p:imu5 ocw
rit naturcgeneri6:i accurrit i gficit:cctere vero no
adueniunt nAt coirnifi portq^aducnit l?;t adaptat %
pzcparat ad oia quc aaidiit % comftan t .I3ec eni no
aducniuntnecaccidi4t:nifipoflbancpp:ietateqeft
licut ronalitas bomini.(rUirtus.n.quc vocat aia
ronalis ty: boc qj coiungitur mac aial fit ronale i g/
ccptibilc fcic"tie i artiii:vt nauigationis i agriailtu/
rc-radaptaturetia ad mirandu-z refpiciendu; p:o/
pter miraj:': lacb:f inadum i erubcfcendii i facien/
duni cetcra quc bj b6:non q: t% piunctioe alicuius
bo:umciiatalitatC'b;antalaptitudinequa fiat ro'
nalcfedq^aptitudocoisivirtus coisbumana cft
:pptcr qua vocat ronalis.^Jlla aiit funt accidetia ei'
1 pfequentia eaj.CClDoc afit kixi potcft focilc i cer >
tificariinaflnoninucniret in boie virtus pmaapta
ad cognofcedum i ad inteUigedum:n6 baberetbas
fingulas aptitudines.que virtus cf^illa ^ vocat ro/
nalita8:,ppter qua fit ronalerquecft ofia pfHtutiua
(tibftatialis nac fpeciei.Qd aiit efl; album vcl nigrit
vel aliquid b^ non eft oc eis q aduenint nature fpei
aut generis:-! fcparat i efficiunt ej: eo gdda q6 ptin/
giteitcb6.C»ebC3auticirccertilTime:quia ofia iter
ofiam magisjjpziatillasofias T? eft.(rUif ptoi/
ci9)Ofia»aliel\intrcB3btlc6alieinfepabiiC3.3fnfe/
parabiliii vero:alia cf^ futJalis:altac(l accidcntalis.
(175^5 pot oici qp Ofiap alia facit aliudralia altcra/
tii5.3liud ^oclhdcui^^nacltaUa^alteratumfo cft
coius $illud.Omne.n.q6 Differtabaliocft altera/
tti5:n6 at'it omne qd oiffcrt ab alio eft aliud fiintcllt
gat aliud id q6 eit oiiicrfua fubatr.(E 5tc?^ ofiarHj
alia eft faciens alteratu tifcfiuc fit fcparabilia vt fc/
dcrc: ftare:fiueinfet»rabi!i6:ficut rifibile i lativn
guis:rtftt)ilc ctcni qsuis ncceffc fubatV oifferat a no
rifibili:tnbDiucrfitasnonptingitinfuba:c):boc£p
rifibilcq: rifibile ^ccidiit fccundario.poft^ oiucrfi/
tas otina,it in liitJa fineeo:-: Deindeacciditill6. -piii
mujaute; qd DiuerfitateelTicit cft ronalitas tantii:
impofTibilccfiaute vtrifibilcfaciatoifTerrc fuljalr
fel oe quo pdicat ab co oc quo n6 pdicat :f5 ^ ap oif/
fcrat fuBafr no elT ec rifibili:fcd cj: alio q6 e(T rona/
le.iif ia ergo que cft m3gts.pp:ia cft ca ccntialis oif/
ferctic facicntis aliudfm placitiiauctoy buiusar/
tis impondtiii boc nomcaliud.^Cllof^ra autcj ini
ten tio bic cft pffderare bac ofiam tifi quc clf vna vp.
quincgtnoalias^cui^^ccrta oefcriptio cft bcc:g?eft
Vte fiinple]: pdicatii oc ipc:in quale gd elf Pm effcn
tia5 generis fui.(C £t boc ct q6 pdicat oc fpc in q lc
quid b5 etia multas ocfcriptocs DtHulgatas: ficut 15
q6 oicif g? of ia cft qua oiffcrt a gcncre fpcs^ictiam
qua abfidat fpes a gencrc:i ctia qua Differiit quc c5
ucniuntingencrc^tqucpdicaturoeplurib^^Diffcre/
tibus fpe in quale gd.(n£5cbemu8 aut oiligeter cbi
fiderarc bas oefcriptioes i certificarceas. iiiccm''
crgo cp cii addiderint vnicuic^ ba:p Dcfcriptiomim
aliquid crit parf? aiitcft vt oicatur fulialis:': 13 fub/
ftanaalc eft id per q6 oiffcrt fubft.itialitcr fpcs a gc
nerc.p:op:ieta8,n.(q|ui0 per ea; fpea oitferat>on
eft taliii fntSal.CTSifr 05 oicioc co q«o oiffcrt fpce
a gficin fua efTcntt'a:'i DC bocgj ofnt futJalr eaq noti
Diffcrunt gne:'; Dc b Q' pdicatur cfrentialr Dc phiri/
bus in qualcgdcft.d^ jbcfcriptioncs vo tres po:c8
(pui3ftntpare8CU3Dfia:n6triincludutidq6cftin
of 13: vt gen^cius^quo.f.pplct oiffinitio ^uts finceo
poffit babcri figiiatio liibalis equalis:fici)t fialiquis
oiceret qp bomo eft r6nalc mo:tale:figiiarct.n.natu
rambois^tectciequalis^fednongficcrct nifi noiai
rct id q6 t\tti quafi gcnus q6 eft aial. £«ed cur aut
quo cft boc poftea oicct in fuo loco. (COd ailt e qii
gcnus Df ie boc eft vIc:D5 g addi illi. (]_ 3n 6fcript6e
Vo ia noiaf vfe cu of pdtcari oe multis: p:cdicari.n.
oe multiseft Defcriptio vlis:g iam attribuif et oefcri
ptio aliq quc eft q fi gcnu6:$ut'6 n6 Dcftgncf vf: no/
minc.(L *t5oc aut q6 of oc pluribus oiffcretib'' fpe:
bj tree intellectU8:vnu que no ccipit qui vult perle
gerebuncli^bf :quepofteaoftendemHs in ftioloco.
dJCcteri vero Duoi>pe manifcfte funt qf vnuseft:
vt na of ie cotineat ^icatiot plures fpcs finc outtiio
p:eter vna illa fpem a qua oifTerf .(Taiius vero cft
Q^ na of ie 05 pdicari quale gd eft vntiq6q3 multo:ii
oifferentifi fpc iter l'e:qfi oicat e^ ipfa: pdicaf t'n qk
gd n6 6 oib''^ Hf; ^vnoqcp eof g fc: vcluti fi oiceret
cp cnfis c q pcutiuf boiC6:ii 5» botcs oce illo gcutia/
tur:fcdciHtciicp.C1^ccaiite]cp6aliea etno rccta.
(CSiaiJt pofe fuerit boc intelligi ejr ea nifi q6 pmii
intellcctii cft: tunc 15 ocfcriprio 13 modo itcllccta crit
viciofa.n5.n.ohc e;: 15 qj eft of ia no D5.(fic tu fcis.)
no e(Te j7pa vnius fpei:boc.n.contingit:aliquddo.ri.
accidit 15 uligb^^^accidit.n.tS accite nge ofie^f; n6vBr
oicteone.£t pp boc no eft acciie coc oibus ofijsiita
Vtl5 (ttin ocfcriptoib^^ficut oiia in Dilf6nibu6:boc g
viciofum eft.(C£ftautq6 in bocqjof pdicariin q/
lequid:becaiitDi(feramH8Vf(^ad iltii loctt;qloq/
jnur oe ohja iftop giicp.(CQuaui8 fi intellcj:crim'
Dcfcriptione' Pm rifa pncipia.t /; boc q6 cj:pofHt'm'
ars:Eficictur ocfcriptio: -: erit oefcriptio mHlto:wn.
(rfiosautnon gfcrutamurbac DcfcriptioncinB
ioco nifi f m boc qd intclligiit biqui tractant Deea.
(Tfcebct e't kixi q> nulla ofia coftituit Dc fpebus qa
Otinctgenus nifi vna tin.({7i)eidc oficDuas hwbct
PEatione6:vna5 ad id q6 oiuidHnt.f.genus: t oliam
adidtn q6oiuidunt.'(^6alectenimoiut'ditaial il70
minem 1 o^tait boicm:g eft oiuifiuu gencrist pfh'
nttiuii fpcctei.Si aiitgen'' fiicrit giialiffimii noba/
bebit ofias nifiDiuifiuas:fifo fticritfubgnalifTimo
bebit Diffcrcntias oiuifiuae 1 pftitutiuas. 1 1 of ic oi
uifiucpftttHtiuc:funtquc oiuidiltgcTiue ciue tpfti/
tuunt fpem c^ co:gcnus.n.cii oiuidif ofijs giiaf fpe'6
fubgne,£>iuifiHCi^ofuntqucDiuiduntifttidic6ftt'/
tuunt fpem fub co.(L XonftttutiHC>?o giiis non fimt
minue cocs tp ipfu5:fcd cius Ditiifiuc fun t min'c6cs
(p ipfum.(E6cnus grialifTimii b; Drias Dtfi'uas:fcd
non pfh'mtiua8:fpc0 vcro fpaliffima b; pftitutiuas:
fcd no Diiufiuas.Cr Tlulla ai^it coftitiitiua eft nifi oi
uifiua.fciuifiuarii aiitQf m qp vidcf >iliqua cft non
conftitutiua.boc aiit rt6 eft nifi in ofys ncgatiuis fi/
HC puato:i}6 q vcrc n6 funt Df ic. Cii cni Dicimus, qp
atalaUudeftronalcaliude irrationale. irronalcno
ftabiliuit fpem aliqua oppofita; rationaliflifi foitc
contingcret g> qcgd Gftirr6nalc efTct vna (^es.ficut
ldq6 non oiuidif in cqualia fubniicrocftfpcs vna:
1 cft impanaut fi bomo non cnibcfccrct poncrc ani'
mat irr6atc gcnus b:uto;t 1 fpcm aiaUe.C^cd (j|
£)ifT6tq'npoflf>
lurgcn^Wfrtnui
IjiigiKinaiotifi
nin':Ht ci cqriri
triclf ppiaa.
biffercntie.
Srcriponif ttr'
fcripn6ib'fdic«
titiuifj iJfeTipnff
viislocovDe.
£luo rtcirm 1II6
qoDiia^dtca<6
pIurib*oiffcren»
bua fpc.
f>2iin^iieUu«.
€c^u0.
Zercw9<
Jmpugnanofl/
(opintcUeemu.
SfielTiitbncc
pparanonea.
Bfiaglii«Btia'
linuni nd b; mi>
»ni pparatiocj.
fixqpjcpabfo'
lutc loqncdo oc
ofiatnpt etcici'
i^a i\t niasid ^^
niiiHio vl minuR
gnllocul^cPfa.
lHecgen'0iMli!"
firauniiRCC fp':f-
fpatiflima l^ab'.
Trrflqjofia5.f.t>*.
nifiuat oflitnii'
uam.
OiiooieOfiac^
nituiuiacotliuii
fjnonep.
fufcipiat magte
flnt miim0«
ui9 boc ali^s facercttadbuc ti! o([idm^cp irronalc
vcre no eft of ia:fecl e qucda coiraa .Sirr oe oib'' pw
tiatiinsrpuatiue eni comitantes funt re:p:cdparat(0'
nc intcntionum:gbH6 carent.^rronaleeni non itel/
ligitur nifi rcfpectu ronaUs.CUSpes ergo babj itc'
tionefuatDfiamfHasquecftaligd ejciftens in een/
tia fm:i oeindeconfegturvt non pzedicetur oc alio.
Craiiquadoautcm cogimur nomepuatojiii ponc/
re pzoitcntioe quaj babet ree in fua eflcntia cu non
fuerit cius nomen:^pter boc autej no opoztct qj ne
gatio 13 fit^p:iu5 eius nomen:fcd eft nome coicans
illarqd trlffcrf ab eo cai iditum eft ad I3.(l Si aiit
c]c aialibuB non eet pjeter boiem nifi binibilc: binv
bilcectDfiaeius.i>eindeliect bocnome loiccret
irrdnale^zitcUigcreturc^ceobinibile^tuncirronale
oabitlignationem ofie,(Cl^oft^ autc irrationale
eft quodda; cdius $ of ia vntufcuiufq; Ipecierii ant
malie:'z non b; vnu3 aligd coe ponens affirmatiim
pio quo poitct poni irronalcin quo coueniat lignus
eius:ni(ic):itenti6epuandirdnalc.(E'1^uuationcs
vero q: boc qjfunt puotioee no funt ite^tioee confti/
tutiue re;::fed funt accidetee 'zcomitantee rcfpccti/
ue:poft$ ia funteflienticeoip^tijcirronale no cft ve/
rcDfiainciuaconueniiitbzuta^-zque fit coftitutiua
co:|j.(E»iaiitaliquisvolueritponerc iliud ofiam
1 ftabilire g? anial ronalc piiue eft fpc6:i poftca gc/
nus:'! ponere q) aial oiuidit vna oiuifionc equalt in
fpemfpecialiiTimam lin genu6:fimul faciet: z tunc
cp ois oifTcrcntia oiuifiua crirctia pfhtutiua.(E!5«
autemvolucritmodtiquibabctvcriffimc no erat
ifte oifferetie:quo.n.cffent oifferenticcii non confti
tuant aliquam fpcrum.''(iri>iffercntie cni) vere no
funt nifi que funt c5ftitutiuecu5 oiuidunt. (££:>€ 13
autcmqdquidam putanf:q> oifferentia?: quedam
funtcdfcrctescfrequeDiuiduturiDcindcej^pectat
Doncc alia veniat of ia •: pftituat fimuhficut ronale
cp fo:tafTis putatur anial oiuiderc : fed e^pectat ad
coftituendam fpem:Don ec ei adiungatur mojtalc.
(E;t)ec opinio falfa eft.iif ia enim que no oiaiiit i
IKOuenit q: ca conftitutio fpci non eft nccefTc omni/
noivt fit cojilKtucns fpcciem fpecialilTimas. "Jntcr/
eft entm an oicamus cp fpecie$ coftitutit- aut oicam''
rpconftituitfpemfpcctaliflima.'i^6nale eni5 ^iua
conftituatboiem qui eft fpcs fpecialifTima: pftimit
tfi ronale aial:q6 eft fpes aialie -z gcnue bominie: II
cfTct ve:p q6 oicit .f.g7 ronalc coius cft qg bomo:'Z g?
animalronalc pdtcatur oc boic -z oeangelo non fo/
lac6ioncnomi8:fcdvniuocc.(irt?ocaiitq6Dfaial
ronalc eft octfi cui'' iunctura b, itentioncs itcllecti/
ua5 que cft min'' q^ aial:-: no cft of ia Jed of ia eft ps
ciu8.f.r6nafe:neceftj3pjiij:gfineDubio cf^ fpcs ci'.
Sifr ofiditur q> fit gcn us bois:ficutmaifeftauit ait/
cto: yfagogap afe.'J\6nalc igif iam oMait fpc5 ad
quacratgenu6:cum ergo oiuiditconftituit fineoii/
bio.CTConftat autc? oc boc cp vnaofia non p:edi'
catur pzima p:cdicati6e:nifi oe vna fpc fempcr: nec
pzcdicatur in quale quid dc multis fpeb'': nifi fc6a'
rioimediatcaliquo.dr^iccmusautnuc ap cfTcn/
tiavniufcuiufqsrcivnaeft.drOpsergovtclTentia
td necaugeat :nec minuatur.Si enf5 cfTc rd-z effcn
tia clTet ides q6 cft vcrum inter terminos antcdicte
oiuiftonis:fed qd cft augi nen tatii eft p:eter oiminu/
tum;tuncaugmentu5eft p:ctcrefTerei.&imfrr ficc
cius cfTet id quod cft oiminutuj.fitV fi efTct clTe mc/
diocrc.^ntetio aotem cois tribiB quc »6 eft vna ntt
Tlbrima par0
mero no eft ipfa cflfcntfareique eft vna niicro.-nS.n,
p6tDici^augmcntaturo ■zDiminmum conueniat
in vna itetioeq fit ccntia.ergo centia rci non rcc/pir
magisnecminu6.(ESiaiitaugeat:pfhtuit cf cf/
fcntia^-zepeiueaugmcto.tucci'' effentia eft magis.
©i >?o ei'' een tia n6 pfHtuif cf augmeto f5 e;: oirnu
nuti6e;tunceiu8 clTentia c minus:fi i^o c;c nullo eo/
ium pftimitur;tiic non eft c6ftituta ej;augmefo ou»
Diminuti6e:fedcj:ireti6ec6i.(C£teibiqftioquam
p:edip'mu6:$ui8cntimpoliefit Dcbie itcntioibne
oici cp cii augef radi;: b5 cfie q6 augef :fcd cii auge.
tur Diftrabif id qd p:iuB babcbat ee:in cuf ocflnu
cti6c c oeftructio cius q6 p:iue conftitucrat:? in ci''
Deftructi6ec ocftructio ciue qd p:ius erat pftituf u.
(EJSitfrctiaoCDiniinutioeradijc cni n6c ^aea/
dein oifponepma •zfcda Difp6neXDiminuti6c ; tiic
maifcftu; icpqc magie^pa no reftHcit magis % mi
nu8.(E3li38^o of iaecq: aducniiit poft eentia nibil,
pbibct rccfgemagie i minus:fiuc fintfeeabiles:fic
rubo: -zcrubcfcctia 'zpal!o:e;c fimo:c:fiuc fint infc
Uabilcsvtnigredoctbfopie. ^ (E£t ^uis boium
ali^fit fubtilio:;ali''i^ bebetio::n6 tii virt^ronalis ^
rccipit magie i min'':l5 et alige ccf g oino nibil itel/
ligcretficutifan6:l5.n.3ccn8n6eeiei''Dna:ei''.n.Dif/
fcretia cft q6 in fua fuba c virtus;que quii nibil^ bi'
bucritopabitur r6nalcs oponcs;': F? virtue e vna. '
CE05 aliq« acciditei oefectusinftrumcntojJi-zali'
quando ouritia linolscdiet ia eop:tiT varianr actio/
ncB ei'' aliqn in tarditatc i i Dcftructionc;': aliqn in
magis 'Z min^^.^ntcntio afit ei'' pzcdicta c pmancns
ftabilis q c vna na ci';vari3f actionee " fm oiuerfi-
f atem paticn tiii ab eo bos modoe oiucrfitatis ; qiic
aliquado fiiit Debilio:c6:aliq ti fo:tio:cs:': boc fit gg
nam C): qua 'Z in qua ogaf :fiir co: i ccreb:ii fun t ct n
tra vtutis ronalis quib^^eficif ei'' pot e'tia:vt actio in/
telligcdi-zcogitadi-z b9:e)ccqualifates •zinccjlita'
te fuec6plej:i6is ^uenit oiucrfitae ba|i OE6nu3:r6
cni^cintellectualis^fgcgdcftb^non eofia confti*
tutiua bclp:fed funt acciftia -zjjpzietates^^zj^fecf no
cftnifiinaptitudincquefitifcr Duas aptifudics.C
aptitudincmagentis^z aptitudincmpatientis:fcd Yy
qua niic b5 agene n6 variaf.(E£>cbe6 aute (cire cp
Df ia q eft vna oc gnc^ eft (icat ronale q6 pdicaf oe
fpe abfolutc:r6nafita8 aiit pdicaf oe fpc Dcnomiati''
uc.(E1^ccgncp funtvnii qddam.f.B nomc vlc.cui'
founa nois in illis oibue eft vt pdiccf oe otbus fuie
fingiilarib''^ pueniiitin eo:fic vf attribuatei nomc
fuii^zDiftoncs fua:r6nalitasn6oafalicuinome fuii
vcl oiff initioncm fuam:boc autcm fi vocaf of ia:fit
of ia:fed altcruis it etiois ab ea itctioe oc q logmu r:
(L Joilr itcUigc.ppctate ■: acciis:l5.n.gnq5 ccbet p/
dicari ad modii pdicatiois gcneris t fpei ?5 13 q^ cft
pdicatio:q§uis ti fit ita q ad fititudine i accnt alitate.
mop2teta6SsS'S
di6:vno modo q: of dc oi intent ionc
que cft ^p:ia alicui'' fiuc abfolute fi/
uccoparatiocaUcui^^.alio m6 q: of 6
aliquo qd c ^p:tTi aliaii" fpci p .'C': fl
=J alteri^^.aiiqn etia jip:iii of q6 c fpci
ois 'Z femp.CI 1^:(^Jiii aiit q6 cft bic vnu5 oc gncp
Pm logicos vtputa idquodeftmcdium ipfo:«5 cft
quodp:cdicamrDeindiuiduisvniu6fpeciciinqua'
le quid non fubftantialiter:fiue fitcoe fcmper : fiuc
non.(EQ6 enim cftcoc fcmpcr(^fiue fit fpce fpaltf/
2uic. b
b;ici:aliqrrt>iie
Ueiskbilte paca
desqrfpiitferrf
pcrcrnagtsTitit
nue i codc ftiBo
nuoiCT (imiias:
l; rcfpcu t>tix(o;f
fnrcipiat itiagi»
iminue.
a '8\cinou(tt)D
biuiii.
b airt'r6nar:i
pprisrcnalcnd
rnrrtpitmaste <
tninue.
c iS^fquAibms
ronalisiirnrctpi
afir3si3 tmtn*
ci" opcnce fufci/
puitmagtoimi
nue.
dSaonvatiii
fs oinerfiiatc pa
ttentiii.
tontidtra ^tqt
viveilecp ratto/
nalcruDfiamat
ronalitae i ma0l
.n.fflcciffcrrero
nalitae&roate:
io B ocrn vtdet
outitabtle.
iftonalirascDif/
fcrfnaifjiifji}»
of ia pfiderat ^.
q.o.g>c ofiaq^/
td qd facr Dtffcr/
rciiiaiit^tii ad
prt.er ^b^foIuiE
ro lupi' taod.
Ouflli.o.cp cbet
priJ>ptib*:ficijt
0^tfpe6:iliii c|
ad prt acciitflrr
coucniat cti giic
tfpe.
duidfit pp:iii$
qocnmo «nq»
pbilib^^lBilofi}-^
cos.
p:ioqi)cquar(u
3mpu0nat(o
opuuonw.
Dimbaitaa fl ^
;pf)Ui! fj rlfibiic
tl?oc itdUge fic
<V n cppiifi iqj'
tu ^dicabilc.
Oi accm qd cft
qitcuvrenntiUo
qopdiuidifad
fuBanit
Jnnnit^cr^c
cdcrctu accfiiaic
rignarfvird(8.f.
fo2ntat(a&m>
JLogyce
fim3:(iue medtOni^gis.PP^»"' eft q| B.CTSi aiit
boc edet jppiicms qiie cet v. i a ce quin(p:tuc maioj
elTet oiaifio ^ in gnc^fed qmais bcc appjopzietur
ipetali} tii pjcter boc pucfjietitis cftnomen ,ppii):i
alia intetio cfl: magis ,ppa cg itla:po(T»bilc e aute vt
omnc acciis q6 eft ^ppaii aiilibj vti oicat j^paiuTt/
ue iliud vle litgenHS gnaLiiTimus^fiuegcnus fubal/
teriiiJ:fiuefpe8ipiliiTima.(LUfu6aiiifuitj?pzium
accipiidqDclljjpjiumfpei': piia Dfiam.£t ^p:ie/
taa qucelt vna oe gncp eilid qd p:cdicat oeindMi/
duis aiicui'' fpci jih i non oc 3lij9;fiuc ft i coe illis ov
bu3: fiuc no fic coe oib^^^fiuc rpea fit media : fiuc fpe
ciiliiTuna.iL Quidaaiit volueriitoiaaliaptcr p^o/
pziu; ponere inter accidctia coia:ita vt fi no fit nifi
vniu9 fpei tin:red no omni:aut alicui eius parti 7 fif
poiTtbile illa parte illud non bfe:fit 13 acciis cde:ita
Vtaccidesfitvni^fpei-zois-zfemg:^ fit 13 p:op:ie^
tas vel no fit ita;fed fit multajj fpeciejt vcl vniu8:fj
non eo mo quo ot^amus x fiit accidens coe. CCSed
bec oictio eft viciofa non figuans rcm vel coitatcm
eius 1 jjpzietate eius i vnitatem eius:fed ^m aliud:
nomeenimaccidctiscdis ponuntopponi pzopiioi
poftqj aiit non ptingit appellarejjp:iu5:nifi fm boc
qdefVvniU8lpei;ergotiicc6en6 pucnit oicinifiqi
ell vnius fpeLergo quu oictmiis bocnome ,pp:ium
no ptingit vt pofuimus id q6 clt magis pwjpaus oe
tribus modis fignificare intentiones que c^ vna oe
quinq}-i£CLae acceptio coio: facit pzop^ictates w
uidi in quatuot.f.in p:op:ietate quc conuenit aliciu
|peciei:fed non foU vt bipes comparationecqui:': in
eam ciue cfl: Dignio^f.in eam que cot ingit omn i Q7e'
ciei;'z in cam que puenit foli fpecici;fed vcl cuiqsvel
non omni;vtnauigatto agricultura bomini;t in ea$
quepuenitomnit fEvrrinbitc vel btpcs^nlfrau»
tem animo femg vt iuuetus bomini.(£;-(^:op2icta9
Butcm quc ofgnio: efl cfTe vna De gnip efl itla quaj
oipmu6;quc.n.c6uenicntio: eil efTe^ppuetae eit coi
municansiempcri pueniesfpei -zomni % fempcr,
(E;"Doc aut q6 oicimus g> fk 1 l!c fempcr cft j:»p:ic/
tasveraqueappzop^iaturfpesinonefl vna oe oir
uifiionequiq;:n3m cotradicitad 13 q6 oicimU8.f.q2
id q6 e(t oe oiuilionc quinc^;q: vero ^ppuetas f ; |3:
non q> ipfs fiit vero p:c^acta8 q| conucniat cfTe pt
p:iu5 fpecictCCjbcbes autc fcire g? pjop:ieta8 que
c(t vna oe quinc^ cfl rifibiic n6 rinbilttas:t nauiga
bilc no nauigabilitas x alia b^^ficutoijrimus in oif/
fcrctia:aliquado tame conccdimus in ^bis x accipi/
mu6 riffbititates toco rilibilis.CCSccidce vcrocoe
cfl id q6 cftpzedicabitc oc pluribus oiflfcrentilj^fpe
non ful5alitcrvtalbumnon vt albec!o.<rnon cfl
aute boc accfis ittud q6 efl oppoff tii fube.ficut mul
tiputant:ipm.n.nonpdicawrDefuo fuljtofic vtfit
ipm:fed ocnoiatur ab co nomc;l5 aiit gntp .p:edicak
tur vno modo:ficut iam fcpc oi^imus. (EScciis aiit
coe q6 cf^ biccft ff cut album;t fiait vnu^;': alia b^.
oicitur cnim focrates eft albu6.i.foceft aliquid i al
bcdo;rc8 autem biia albedine; cll id quod p:edicaf
oe foc.pjcdicationc vcraifed rcs biis albedincm no
cfl accidcns eo modo quo eft oppofitii fubftatie^fed
cfl piis acddcna Pm banc intctioncm:,ppter 13 ctil
quiioicimii9Q)co:pu3autcftcrcatiiauteftctemti:
etemii aurcreatii:nec eft genue;ncc ofia;ncc .pp:iit;
nccfpe8co:Ei9;f5CDccottccrioncpdicabitiii B mo.
crcatuaiitn6 eacoisfmbacitctionc.Si.n.ita cet
tanc 9ccn» ptcdicaret oe co:|x>:e no c>ettoiaiione:t
fic co:pue eet acctT8.(r3ccii8 aiit in tclligit Y>paii
ciden tali;q|ui8 no ff taccidcns f m vcra intetioncm.
Scciitate aiit aliud elt,pp:iii attud cocaccritalc aiit
cftoppofitiifulJati^zcentialtaccrievero oppofitii c
fi5be.'ilTentialeveroaliqiieftaccii6;vt gcnus acci/
deti8ficutcolo:albedini:aliqiicftfuba;acciitalcfl[/
mirratiqiieflaccii8;aUquandoe fub3;bicaiit acciis
nonintciligit nifiacciitate;$ui6 n6du5 ofledimus
oifponcm accideiis q6 elloppofitii fubflatie.(i7i:t
boc cfl q6 p:imii non confiderauit qui ppofuit a(Tj/
gnationcgnqj bo:um aii togyca^.tL iseindc accris
cocbab, oefcriptioncs oitit!lgatae;ficut B que oicit
gp accns eft q6 adeil i abeft pier fubiccti co::uptio/
nesii ficut q6 oicitur q) accidcns eft q6 poteft idcm
baberc % non babcrc:'Z q6 eftnecgcnug^ncc fpccies:
nec oifTerctia:nec p:opaum:femE autcm in fubicct»
fubfilTcns.CL Confidercmue crgo b^oefcriptioncs
oiuulgatae:pmaaute multis modis viciofa elh^ii
q:non nominaturincainte'tio queef^ciqfi gcnus.
3[am aute inuimus fimile buic in aligbus oitf6nib''
oficCEXusq^fiintclligitcjcadciTczabefTeficrii
oelTrui;tunc acciitia c6ia infcparabiUa non funt iti.
5J^autconoeduntg7accide6c6munc aUud cft fc/
parabilc aUud infcparabilc.CE £i 13 aii t iiclligif cj:
bocgj cftincfTc ce in ojMni6ein vtrocfe;tiic ia5 oatur
nomcn q6 Pm cos efl trfi voce coc.boc cnim qd boc
rtominc^adclTe^Df ince;'z abopinioncof equiuoce
f m vocis participatione5 tm:fcd boc cfr oc bis que
iarn p:obibita funftficut poftca manifeflabimr boc.
CE^f^oft 13 autem.accidctalia quc non ftint efler tia*
Ua:queda$ fitnt quibus rcmotis in opini6e impoiTi'
bile eft remancrc id q6 clT:non co::uptum;ffcut ias
oflcdimus in p^cdicris:-: qucda poft que no eft ipop
fi[bilcinopini6cremanere;nonco::uptum. ibe b^
aute$ oibus non fit menrio in bac ocfcriprioncq oia
inueniunturin feciidaDefcriptioRcmuttaeni q-ac*
cidentibus funt fcmp pcrmanctia:fcmg aiit perma/
nen8n6eftpolen6ciTE:nifiin opionciin;ipfc aute;
non noiauit opinione.Si autc5 noiarct fcqrctur q6
Dij:imu9.CC5noefcripri6cautpcrnegationctcrtia
fingtilaria accntium puenitit.CL ©i aiit addidcrint
eicpe vle b^ app:op:iabif accii ri c6i.aucto: autem
buius artie addidit ei g? c in fubro fubfiftcs^B autei
noaddidinniff q: putauitej: |3accri6q6cfTbic vnii
oc gnqj effeaccnsq6cfT opp"' fubcCL 5a aiitDf 9»
vrilitas bui" addiriois no cnifi vt oiftinguaf itcr iU
Uid -z nome q6 nibil ftgfiat;fic c Dub'".CL&5 e fabu
lofii.^pe.n.cj: dyp oi%it ri ecgen^ri itcllcjrit: nifi no
me q6 fignat ite'tionc vfes q ncc c ite'tio gcnerie^ncc
fpei;necDfic;nec^pa}.5il3riptienit ciicov^bii riti/
giian6:l3.n.p5g5audif riDifFinitaccri6;ita vtcu of:
gj n c gen^ncc fpc6:ncc of ia ncc ^p:iii;pucniat cuj
co i 15 ali6 noifi q6 nibil figiiat: vri opo:teat apponi
ofia q c itcr 15 1 itl6;fi.n.l3 oictio ri figriafnifi f 5 qd
audit:PHcniiiticaalianoia auditaq ff fignan^^nec
funtgcnus;nccfpccies;nccDfia;nec^p:iu5.
(££xpleta cfT pars pma lib:i coKectibnis pmc;^ oeo
cui nibit cfT ffmilc fint gfc mfinitc.
oiuifioncboy cjuintp fuflFicprisciJ
agcndum oc c6itatilHi8 1 oifferctue
quc lun t intcr 15 qnincp.C Uius ««
tc5fuitinlib:i9 introducrionii age/
fCDf bis.faciWgficiilUpfiderateg oijxriir.t C'
Carrxtlatemtt
po:p(?r.
©c9nj.
CcntDia.
(roducto>iot:fu'
it agcr^ 6 cbita/
UbHtitfcriiiia,
ntneioiK,
/DBtociUfinrol'
mt.
•poff^bicicfi''
tc pBb' ptiir $_
accue:q: nuUu e
gcu'' qD n poiTit
prialmm''6Dn
«b'fp:b^r5biie
atiq;i iiccne qs n
p( pri niii 6 vna
loUCpcivt pja-
ftniitatcigbufdi
alijeaccAtib^co
putoiia.
z*^|>(taacora/
don»
dpiemu3 a cdftiittbus Dicetttee Q^ coftas In qua con
itcntunt becquinc6:eftf3.f.gj nuUa ftnt.f.picdicabu
Uaoeplurtbud:fed oiaconueniant in alio.V5-q: qcf
quid p:cdicatur oepzcdicato eoaim vt oc fubiccto:
illitdidcmpzcdicat ocfubiectoeo^ .llatiira enim
generts gnalifTimi piedicat oeomni eo Dc quo pdi«
caturgenuefubalternus^iirrgenusoifferetie^zofia
one:ftrnitr id quod pdicatur oe j^pzio x accnte: colo
ratumeniq6eftgcnusalbip2cdicat oe focrate aU
bo.Sitr viftbilc q6 eflacddens albo pzcdicatur oc
rocratealbo:qihpdicatDeciusaccidcHtec6i:Dfcni
omnc album vifibilcfirr autem ni^utatio que clt gc/
nus riftbiU9:oi3 enim T? pjcdicant vniuoce:etenim
oe quo predica tur attribuunt nome fuum i oifimv
tionem.Cir6cnus autcs i oiiferenria conucniuntin
Vuigato:naturaenigcneri805 picdicarioe fpcbus:
fed fi no fuerit neceffe:non taih crit impolTibile:fitir
no cft impoiTibilc naturaj ofie pjedicari ocplHrib'
fpcdebiis:fcdcftq6damptrariubuicq6 iam eppet
diuimusin pdictis.C^JCcplumaute buius pofuci
runtronaleqdcontincatmultasfpes^^ztu nofli gd
fit in boc:qf ficut nofli non bene feceru t:in ponedo
boce^mplitmrdnale:q^i8.n.pt(neat phires fpee:
non tamc ille fpes pzopinque funt ilUusifed fiit (pe r
dea vnius fpeciei qua ::>flituit ronale qunm adiun^
gitur aiaU.iE&i aiit noUtnt bec oicere oc fpeb*' ^#
pinqut8:fcd oe f^Kbus quibufcuc|^:tijc opcjtetvt no
obUuifcanmrbuiusciialTignantcdttatemtnterge/
nu9 1 rpccicm:aliqtta eni fperum eft quecotinet plu
res fpedcs.^pft vcro non poniit b^ coitatem ee iter
gcnus 1 fpcm.C^^oitasautQ fc6a Diuuigata e(t b
Qj genus t ofia pueniunt tn boc g? gcgd pjcdicat oe
iltisingdpzedicat ctiaoeilUsfpebus que centine/
tur fub ipfi6.Xu autcj nofti q? b coitas no eftjjpjia
gencrts i of ie:fcdcft cois ctia al^e.Si aute of qp id
q6p:cdicat DciUis ingdpiedicat et(pe bis fpcb'
que ptinctur fub ilUs^in gd;boc oftendit mani^cftg
q6 Dcm cft:i tamen (i oiccrct veji clTet fi intelligat
pjedicariinquidaUudq^pdicat ad intcrrogatione
per gd Itcut in ^^irao oftedcmus.CComunio ve/
rotertia DiuHlgat3cftb:q>Dcftructioco^ca eftoe/
ftructionisipcrumqucptinent f midcstps. fccftru
cta cnisaiaUtatczrdnaUtateDcftniit b6'J cqu^^tc.
tDccatitcditadconfcqHcnscftadaliam cditate^ q
cft radi;::boc eft:qj vniiqdcp eo:;: pars cftfpci -zcon
tinens ipfaj^bcc ergo eft radij: i i[\a cft ramufl:-! b i
pjopjia coitas intcr genus i of iam:q non muenif tn
ali|8.<E*P>Jopjictatu)?ogbusoftgeMJ9abalt)6p/
ma Dtuulgata Yyedxfi genus pdicatur dc plarib'' $
ofia -: fpcs t j?pjium i aaii9;fed boc qf pdicatur oe
plurib'' ^ fpf 6 ofia i^pjiii manifcftum cft:j?pcia9
eni ppjia cft vn ius fpci tm.fimitr i of ia.C t>e acci
dete afit no ita p5 pcr fe:an ocbeat ee minus gcncre:
j)pjictascni50ccepdicameto:;iDeqbus poftea lo/
quemur funtaccittiacoia fpebus co:p:-i non funtin/
fcriojcs gcncrib^in fua coitatc.fift aiitqucda ej: iV
lis coio j 1 maioj liatt b q> fuba ita eficpnon recipit
magis-zmfntts^b.n.coiojcftqgfuba.CrSi aute gs
oi);erit qp B negatio cft que no ptinct intcntione ali'
qua:poiTumu6 inucnirccotcanria i acciTtia quefiit
coioja vnoquo* pdicamcto:;::fiaitcft vnii i cn6:i
ficut incipe vel rieri.(ri5fia aiit fcfta q alfignaf itcr
gcnus 1 Dfia? B c:q> gen'' ptinet ofiam in po". Cit.n.
pfidcraucrisnamfiibtajgnaUtari^DfiasefTe no cft
neccffcnec iporcifedci^^eeeftpot&cui^^poUtae epof/
Tlbnma par^
10
(ibiUtasqndefteqUsnScgcnerie^r^ui na generis
remanat ciopp"';i potitas altcri'' Dftc:i B e uitentio
ptinctie:ptinene.n.D5adeciritorirci; i fuge)ccedere
partc.(L ^ia vcro tertia eft q> gen'^ puseft of ia.-gef
ncrid.n.aUqri iucnif ofia Dcftgnata:aUqii vero of ia
nonb5eenifiingcnere:i^pterl3 oeftructano oe»
ftruit nam generis.C 5n bis autc ouab^^DitTcrctijs
eft qda oubtctae^cp qda orij:p eft e%tra gcncris na<
tura5:fic oifio in cqliaqcftofia pari6;ficut f u ta t ^
cjctra nficf .(L 'i^nUo afit ad 15 poftca maifieftabif
af6,(Ei3uarta aiitDfiacft:^Dfiapdia)fin qlegd:
genusi^o in gd,C05 bfolu ocm non ponitoria;:
ouob^^cniattribuercouas^pjietatcs oiucriasno e
boc fignare ofias q cft itcr ca:fi gs cni otceret g? oif/
feretia iter platone i focratc c ^ !5 eft fenfibilis.-illc
rdnalis:i b eft nauta:ille ^ arrifcpno fufTicit 15 ad
oilfcredu.Cmeeni pprimtea q funt oiuerfe in itcU
lcctitfojtaiTi8eidepucnirepiit:nec cloge gn plato
ritfenfibiUs.Ut]iq^ti6itellectU6b90iuerfus fit ab
boc 9* focratce e r6nalie:non tri iccirco op5 vt pts/
co oificrat ab eo:non cni ipotc cft cp vnufquifqs eo^
cii boc q> eft fenfibilis fitct r6naU8:^pjictate6 enij
po(Ttbile8inintetlcctu:aUqttado pueniilt in aUquo
brite^pzictatcm:ficut nauta i artifejc^fed ocb; iter
tlias vi0cencgarioni8:ita vtfcnfibile comitef non
c(Ter6nale:ir6nalcnonecfcnfibttc.Cjbeide 13 g>
genus pdicatur in gd non^ibet pjcdicari in qua te
quidfmpncipiaifto;::nccPmco6eftbic vis ncga/
tioni8:pcrtdcniq6pftituitcilci«n6cft impote re
otfferrcabcoq6non b5iltudec;ita vti P5 B quo iit
eopuenif pdicef in9d:iftiibocipcrillud quooi/
ftinguitur pdicemr in qnalc gd.Uri non eft impolTi
bilcgenuealicuiuseeofiam etia:ouob'' rcllpcctib'':
fi of ia qucqueritur fitcrit bcc.llon aiit ^tcmt im»
po(tibilee):bcc9>genu6aUcuiu6 fiteiue Dfia:feug»
of ia aUcuiue fit genus altcriue:boc non eft impotc
fmg7ttelUgo:(icntlcnfibitcqnodcft genus aUquo
m6 audicttei videtis 1 e ofia atr.(f7©i98 aut oijrc
ritgjvnualigdaliqricgcn^^iDfia alicui*':^^ ^i\»
fitgcnueiofiaalicui^^.-tn rerpcctu6'quo eft genu9
cft rcfpectue quo eft ofia: z oijrcrit noe non vclte ni/
a oftcdcre of iam que cft in ter ouoe rcfpecttie: quo/
ru5 vnu6 vocaf gnaUta6:i alius Oiffcrettalira6:noft
aducrfabimurct:necptcndcmu3ciieo oc appclla/
tionc:alitts cft eni bic ab eo cii quo nobie fcrmo eft:
nofbereni fcrmo cii eo cft q oicit q> nomegencrie t
one figriat oitas naturas oiucrfas.ita vt nibil vnuj
fitappjopjiatii Duabus naturis fm vnu fubm^fj po
nit vnd ouaf namra:pcompctente vni ouappjrdi
cationu:iaItcram ati) pdicationi.ClitDodusaute
f m que pjoccnimus in oftcdedo id q6 eft pdicabile
tn gd 1 ^icabilc in q tc gd oftcdct ttTji q> Bdicabite
tn gd no cpdicabilein qlegd.b g oiffo no c eo m6
ftabilis.Cl^otaiitalige Dicerenobie:vo6ia5 fepe
aptc Dijaftie q> ofia a liqri pdicaf i gd:i pcipue i li".
t^m^ftratiois.CCoo^aquf oicem^qtfi itcreft intcr
15 q6 oicim^^aligd pdicari i gd.i aUgd pdicariqfi in
9d:ficitercft itcr 13 q6 Dicim''cc.i 15 q6 oicira^^c^ti/
ncriin ce.Cli>Jedicabitc.n.qfli in gd eft oc id q6 c6
tincf in intcri6cfactaDccc:iiU«dfolum nofigriat
effc.Cl^ jedicabile in quid cft id folu5 quod rfidef
ad quid.fciffercntia vero ptinef in effei qfiin gd:
quoniamcftparsciusquod rcfpondemrad quid:
fed in quibufdami nonin ali)s:genu8 vcro fem/
pcr figniftcatquideft:fcmpcrcnimmonftrat pjin^
2ui& b z
oUfercnc
Kubitmia,
jQuiru .p^«M
gHietefie.
Tp>utna ar^cc»
Sc6m»r"'»
JBbieaio.
Solutfo»
Aingd.
3Lc0Vce
£Lu(ntfl pbttaa
sni9 1 Ufiiriiv.
jObiccoio.
eoIui(o.
€fmapp:«ta$
gmsf oitfcrctic
l; tit ficma.nAt
Hucr.p mco,c.
17.
']^2(ma coitas
giusiDiffcTciie
2»c6it«s.
'^tia&fUs^*
tfpc».
citHumrefcnentfe.CEi^iflfei^icvero foztiilTie liint
coparatioes-zreroiieacidacnones^itxiiTioncs i ad
aliai-zeEbocponit genuscouenietiusiitis rcfpon.
Iioni ad gd. (E3n quibiis verbts ouplqc eft erroz:
vnusgjoriequefuntb^ndfuntcolTituttue; fed co/
tnititee.aiius.qz cii aUgd oiffcrt ab alio: 05 vt ill6
babeat of iam iltam tm 1 non almd.&i aut Df ia po'
niturfolovbovnomaioiczmeliojeparteverbi^vt
verbigfa.Dicat genusertccoucnicntiuiJ refponderi
adquid $ Dria:tunc oiuerfitas no erit fm b:f5 f m
aptitudincm quecftin vno eo:u5 1 no in altcro.&i
autcs boc fcccrintcritbic ocuiatio 3 certitudinc 6'
moflrandi ad aliud ali(|d relm accidctalc. £; i aute
boc no feccrint crit intcr genus ■: a Uquae illarii Dif'
ferentia in oiffoncC^rw autcque eft poft bac clt
becg? oegeneribuefpcenonbabcntnifi vnum. ^
(E 3n boc aijt oicto abfolute crro j cft:nam fi aaipit
modo qualicuc^ genus no p:opinquum % ptinuum
cantti : inueniutur ctid vnifpci gencra tnulta:genc/
ra zniy oiucrfa coitatc al iquado funt multa vnius.
(EiScd non oia funt verc gencra iUiu9;q: queda illo
ru;funtgcneragcncri6 fui.&iiraUqn inueniuntur
ofie multc oiucrfc in o»lie:fed vcrcno funt oifferc/
tie aUcuiuKnas qucda ca?i funt Differentic fui gcne
rie.([r©icutC):eplumq6pofucrunt.f.r6nalen6cft
pjopinqua oria boie:Pm qp ozdinaueitint oiuifione
fu3:fedeftDfia fuigenerisMfmbac fniam non ici'^
of ia ^pinqua nifi mo2tale.(i; Tooc aiit f m eyeplus
cop vnij eft.ficut cui geniw j^pinquuj ci6 no eftgc
neraU(TimuCfmciu8e;ccpliHn)cftvnu:itatofia^'
pinqua(que non eft of ia gcnerie^fm co?: cj:cpli» e
vnaq6eftmoitalc.^cd tbisloaspilt iucnirialia
e^cpla:ficutfenfibilctmo2talc.voli)tatc autc funt
fmqjvtderoueofie^l^uiqueaiaiisergogcnus^/
pinquu$ non cft rifi xmA oiffcrentic.ppinque alt/
quSdo funt plurcs q^ vna.(r?tc eft bic aUue erro::
fc; qz pUirafunt gcncra:quo:p altaptinent in al^s:
oonccvltimiibabcat vnumgcnu8:pUircsaijt ofic
legregatcfunt:necpttncturaUc{naU)s:ledfulTicere
vcrbisinbocaUcri^^cftooctrinc.CL^i^ia vcro que
cft poft bacB eft:g' genus eft ficut ma^of ia vero fi/
cut founa^Tl^lenio: aiit fenfus buius eft vt oicat
c|7tdee(t:ncutmatnonma:ma.n.non pzedicat oe
com|X)fitoq6?pofitumfitipfa:genu8 vcro pdicat
oc fpc:ita op fpcs e ipm:m5 etia fubiectis ouab'' foi/
misDiuerfisnoncoparaffld vtrafqp:nifi in ouob''
tcpozib^jgcnus \?optinct vtraf(B oriae oppofitae in
todi tepozc.(E0i»t aut I: ic aUc of ie;que nunc oiffe
runtur ats oiccde:qnquidem gcnus non cft ma:nec
ofiaeftfo:ma:fedcficutma;coq7naei'' in intellcu
eftrecipiene of iam cuiquii aducnit of ia fitipm aU'
quid c^ns in ac W:quaUs c oifp6 mae 1 foz'. (L Q m
aiit eft gcnus of ie ficut c ma foime:t oilTerentia cft
gencrificut foima materie patet.
iftlftld DiuulgataitcrgcnuBCt
iiMII|i4 fpcmeftcoitasqua ba
bcbat cfi of ia : qm vtraqj pjioza fii t
cis Dcgb^^pdicant .f.ei3 quop fut gc/
nus-z fpes.dJiScda ecoitas gnaiis:
fc5 vntiqdcpeoy e vniucrfalc: 1 qui
banc coitatem affignant indicant Q)
bcoitas cftgeneraUsquaitcrujrepetit.Si autem
bicaU'tervoluitacdpivniuerfale:tuncDeb5inteUi/
ai p:etcr vniuerfalc abfoluwm.f.gj eft coz effc fuo^
ringulartum.(C'l>2i<naquof Diffcrentiaeillaqua
b jbebat a>5 oiifcren tia.f.qj fpes ?tincrur fiib gcre*
rc:genus autem non con tinet fub f^.(£ 3tcm aUa
oria in qua eft fenfus idcm cft:q: natura gencris cft
p:io: natura fpei;i boc q: pofita natura generis non
ponit natura fpci:fcd ocftructa Dcftruit nas fpci:De/
Itructa vcro na fpei non ocftruitnam generi6;f5 po/
fita gonit.(£ 3te5 aUa ofia atfinis iftis c:q: gcn'' p/
dicaf oe fpe vniuoce -: vniuerfat'r:fpe'6 vero no pdi/
caturocnagcneris vniucrfalr.CCSed I? oiffcren/
tia inctuditurin ofiacontinendiinon ptincndi:nec
eft oe Difft.renti)8 que funt in vi ncgandii affirmon
di pncipatr;boc cnis effct fi oiceref q? genus pdica/
turoc fpevniuoce % vniucrfalj-^-roeinde 13 p:op:ic/
tasremoiicrcf 3fpc:Uautemnon negaturafpe fm
buncmodum:fedaUter:fcdq:n6p:edicamr oe gc/
nerevniuocczvniHcrfarr^bocautcsnegatm n6 cft
iUudaffirmatu.fo:maverobiu'usDficb tit:qp fpee
no eft pars generis in eo cp bs gcnus erga fpeciem,
(C3temalJaDifferctiacftg?vnijquodc^ gencris x
fpei c]ccedit altcrus eo modo quo altey non cjrcedit
altcrum:genu9 eni^ cjrceditfpcm vniuerfalitatc: c6
tinct autem multa alia fubiccta p:eter fubiecta fpei.
©pccies veroejcccditgcnusin intetione:ptinet eni
in fe intetionem gencris 1 infuper intetioncs mcSv
cut cnis aial otinet fub fua vniuerfaUtate bomine 1
q6 non cft bomo:vt q6 eft p:eter bumanitatcs. Si/
mitr JTomoptinetin fuaintetione aiaUtatc laliam
intentione vltra animalitatc.f.raa'on3litate. (E3te
aUa of ia quafi ex:o:ta ab illa cftg? inter fpes non e
genus gnaliffimu5:ncc inter genera c fpccialilTimii:
$iu'e in vnoquocB fit mediii.(E6cnu6\5o "Z.pp^ius
pueniunt in boc g? p:edicanf oc fpc t, pfequunt ad
cam:qu'ipofitafpeponif p:opuum.}j autc5 conuc/
nien tia aliquado cft cu alio p:cter p:op:iH5 : piienit
cni in B cii J3p:ioc6i.ir5teaUa c6ita8 cgjnagenc
rispdicaf ocfpcbusfubicptentisequarnfpee enis
aialis equalitcr funt afalia:nec recipiut magis 1 mi/
nus.0ifr etia j^p^iu^ vt rifibile oc finguUs boium.
iJZVtc ailt coitas fi oefignaretur in coitate que eft
tntcrgenus 1 fpecie % DfiammeUuscfTj^fed ibi p:c/
termiiTumponitbic.irQuauisnonpueniatomnt
p:op:io.Ucrecudia cni^ in cffcctuj3p:ia cft boi que
noncequatriillie.Silrmultaaliainalijs.CQua
afitratione ppofuitbicb6:velquainductionem ad
ocn)6ftradu cp ^pu5 e ita confidera:nec pofuit nifii
vnu ejxplii oe b:qui modue oemoftratiois no c 00
ctrinaUsin oeclarado id q6 n6 c p fe notu5.(ElDoc
tirccrtevc^peinaligb^^p^ijsncinoib''^ fimt ^/
pziaaptatia-zpiitiafo^mas^iq brltipesoce 1 fcm/
per.-f^^op^iaVo fubaUaqucpfcquunf mae pturiu?
recipiiit magie •: minu6.(L S5 qui b oi):it:qfi obli/
tu6 bui'':!^ fequetib'' ptrariii ponit ciu6:cu5 affignar
p:op:iil cius luodi cui n6 puenit b of ia ficut poftca
fciC9.([r3[te;:ealiac6ita6.f.g5vniiq6(p co?; p:edi/
catur oe fuis infcrio:ibu6 vniuocc 1 nominc t oiffi/
nitionc:t ctia^ poffet oici oc alqs p:ctcr ip^.Oixi^Cfi
autem audierit b ■: intctlejrcrit 1 c6ncj:crit:Dcbebit
noncbliuifci ciusq^Diciturin Ub:o catbego:iariJ:
cum putatur gp p:edicatum vniuocc eft fubftantia.
le tin.(E'f>2ima aut ofia beftgjgcnus p:iu6 ccen/
tialiter:j)p:ium veropoftcriU9:,pp:iu;.n.n6ftt nifi
cii fit fpc6:i ,pucnit aut cf ma:fic latitiidovnguitim
Vctaliudbuiufmodi:aute):fo:ma ficut pcrceptibi/
lcDoctrine:autc)cvtrocpvt rifibile.Ci5c6a vero
ofiacftgjgcnuscontinctmultasfpcs: pp:ium VC'
z°cfia,
fb^ia.
A^tiia.
'bocuclli0c6co
tinciia actualKi
n 6 potcttattua.
5'ef(a.
/Jbiiniapucnie
tiasme^zfpct.
Scta pticuictia
BniB if psi;.
^mpusnatlate/
tcrpo:pI?rri6,
"ip>2itno,
Sci5o.
Ccrtio.
2)ccrat6 ghue
jpziietftvcpcp
Afurcipmtmasl
aut niin':'c 0 q<
bueooik
jfcrtia?ucn(cn'
tia$iii*ajpp:ii.
^jfanfiafinis
■tpjopji).
"^topauquarro
1116 mprr.
Scba oha giii»
ip:op:t|.
'Kb^ra TL
ft
J.ofia.
,4..tfii.
.i.oftej
fbiia pucnicn/
cugnieiaccn!^.
11^:13 &fiagiTia
? accidcnilo.
ScSadfla,
ronort nift vnaccna.CTertii omcdqiQenPpzo
dicatw oe vnaqtp fpc vlr i non piicrtit : no eni, of
Q7 oc aial eli b6:ftcut or g? ois bo eft aial; piopjuim
^o puertif :ois.n,bomo aptus natus efl; ridere: z om
ne aptiT ad ridendii e\t bomo:)3 aiit oria efi mtcr ge
nus t^pjm coc fuDalc.CPort banc aut fequit alia
of ia que ?tinet in ea.f.Q5 qguis ^pjiii bifat f[ie3: i fg
ficut b5 gcnu9:non tn bs iUo alia fpe6:ficut bs gen''.
(tjtem alia ofia qucclicit cj: pma.f. gp cj:gnc bllru
cto Dcftruif 43p:iij:fcd non puertif . (L £>i luie autc
voluerit occipcrc bac ofia ptcr of ias que cft f$ piC
1 poftcrius non occrir ei r6:fcdcrit ei labouofum.
CTSenus vcro z accns coucniunt in boc q> vnaqt>q$
co;ppdicaf ocpluribue.CLiScdBcoicatio cftgna'
liKqjliifalte oiceretpUirib^DfntibHe fpc aflignarct
coitatc^pjiaitergcnus laccnetiiulicsnon affigna
ret alil coitate.CTI^zima ^o of ia eft q> gcnue pus c
fpe:ficut iaj nofti:fpcH ^o poj cft co q6 ei accidit.Si
cnis q6 ci accidit^uenitab d'' fpalitatc: tuc fpalitas
iam pflimta eft ej: of ia:i ocinde accidit cigcgd acci
dit qd ia aEtcejrpofuimus.iSi-ergo fiierit Oeaccnti/
biis e)ctrinfecue:fpc6 pus crit iam facta fubm t apta
od rccqjiendu ipfum accns cxtrinfccus. U aij t of ia c
ctiam in tcr genus t^p:iu.(]i3tc alia ofia cft.f.g7 ca
que funt fub gnc pueniunt fn eo ccjrnquc vcro funt
fub acciue no pucniun tin eo equatr.(ji Vec autem
aiTighatioDcfctjmatfteft:oftcndimus.n.Dfiaquceft
intcr fuba eo?i:i eft ite^ opus ondcre of ia iter ipfa.
Cr£6ucnicntiu9 aut cfTct oicerc g> gcnus no pdica'
tur oe fuis infcrioubus nificaufafnaccns vcro cqli
tcr:'; enfet cfia cognita in ^ma afli^at6e:Debcrct.n .
ofe gp acctdcntia aliciii pjcdicant ineqtf : vci il non
g^oiaacciiapdiccnfincqrnficutqdranguUtsttria
gulus^zfiUa^cuiuslectiofacitopiariQ^omneaccne
pdiccf incqfr.(EConfidcra gcicbocg? poftqjacci/
dentiij aliqua pntpdrcari icqrngs^bibcbitetias 13
fieri inppi\is.i££t fwtaflts CE boc g? acciig e com
muniu9:^pjiu ^opanattribmf iftiqb non attribui
tur illi.(C 1^011 bac fo fcgf ofia.f.g? accn tia cviftiit
in indiuiduis pncipathgiia vcro i fpes funt po2a in'
diuiduis.G; t)cc cjcp of ia obliq c i iuoluta: 6bcrct
cnioiccreg^acciiafuntin indiutduie pncipafngiia
vcro 1 fpcs no funt in idiuiduis pnctpath aut oiccrc
g? giia funt pzioza fpcbus:acciitia attt non. Ouis .n.
^bibct qii aligd ftt pmu:vt babeat ce pncipalitcr:'
.4.Mii sni» 1 (i^^tcaliaDfiaeftgtaccidentia pjcdicanfDc indiui'
""" duis nullo mediate t'n quo pueniant:vt cft fpce.-gen''
vo foztaflis non ita pjcdicaf . nomc aute fpci no erat
cincce.^pfe.n.non intendcbatofias oflignarenifi
intcr gcnus i accifs.CTl^oft bac aiit cft of ia g? gita
prcdicanf m quid cft:accidctia ^o no.B ct of ia c in/
tcr gcnus i pzopzium qitam illic pjetcrmifiit.
fouenieiia biic (Ei^ifferentia aut i fpcs pucniut i boc g? pdicanf oe
1 fpci. fub fe ptcntis eqt'r:t in boc g> funt fuBa[ia:fcdB con
uenicntiacftintcrgcnus 'TDfiaquaibi p:ctermifit.
•^a-" T^m^" (CiJifferunt aitt in boc g> fpcs pdicaf iii gd: of ia ^o i
2i,fpc . qij9iegd.b6.n.q5uis?gnierefpondcafadqlccj:am'
malibus : 13 tti no babct pncipat'r:ncc cy feipfo:f5 ca
rationalis qd iam oudii pertractatum cft.([;£)iffc/
rentia fcda cft.gj fpcs non pdicaf nifi ocplurib^^oif/
fcrcntibus niicro tm:Dfia vcro plurunij:aut frcqite
tiusp:cdicafocpturib''ofntibusfpe.(LC!ucDifcre
patia ejtcr of la i (pes fpali^'": ii iter of ia i fpc5 abfo
lute.(L ?" vo Difcrc''^ c gp of ia c poz fpe:a pofuit ej:e'"
iTuiite fm oeftructione oiccns gp ronale fublatu rc/
i;t>fi9gnt6!JC
cidcnne.
«S.tifia.
\S36(\n<0 rndcf
adqkoaialtb'»
fcd vtT accne.
.z cfia.
Ttota Itmitatoes
I?ac! qi abfolute
loquendotjojia
elVctfalfaiifici/
relligc po:pl?f/
nuiii.
.3.Mia.
mouctboicm: fcdnon rcmouct fublatoboicyjngcl'
cnimrationalis.CTlecpofuit ofiamifpcm qfunt
fimul;fcd accepit of ia giiis boie t pgauit boi. £>s fi
aligs oicerct q> fpcs eft pziozof ia quc cft roalc; efiet
ocuius a vcritatc.(C Sifr fi bic poncrct of iaj i fpc5
qucfuntcqlc8:Dnaeft pziojfpefmboc g> cftcau'
faeiuscBB qita 05 bf e eflfc:cuius pparatio ad fpes eft
ficut PEatio fozmc ad copofitii. C3tetn afl^.gnauit
aliaofiam oiccns g> oue ofic altquado c6ueniiit ad
pftituendl vnam fpcm:fed ouefpce non c6ucntunt
ad pftitucndatcrtiai fpcm:'Z pofuit cpcmplii ouaruj
ofia^ roatis 'zmonalis.Conftatautbos non cflN^cq
lcs in o:dine:ficut iam cjrpofuimHS. (L T^cc aiit ov
fcrcpantia of ej: vno ouoj: rcfpcctuij.f.aut vt quum
ponanf ouc oficad ttiodu Dictii.f.fcnfibilie 1 mobif
Voluntatc:aHt vtoicaf gj oue ofie oiuerfcin o:dinc
quiipiteniuntc^ca^pitetuciieocii quo pueniunt
^ucnit alia fpcs oiuerfa abvnaqtp illa?t. Jbucf 0 fpe
dcs oiucrfc in o:dinc non pueniiit: vt cj: cis^ucniat
fpcs alia ptcr vnaquatp itlap.c6io:.n. e% illis cft gs
minus c6is:comitatii f 0 n6 cft a tiqd pftatum ej: ea/
rumpcHrfit:fcdidq6cftc>;vnaca^;Due vero fpes
Diuerfeqitcnonfuntoiucrfc ino:dincnon pucniijt
Vllomodo.dll^otcftaiitaligs oiccreg? rationatc-z
mo:tale funt in fc ouc fpcs aliq? rcf :$ui6 non fint
Duc fpes boi6:pucnicntcr vcrO fecerun i fpecicm.
Cr^ifrtnultenacoiucrfefpcciipucniiitp:oucnitej:
cap c6uenm tertia fpes^ficut ej: otiatitatis:'! tcrnali
tatis pucnw fitgnarictas:quccft fpes tcrtia abiltis.
(Cad B rndcmus qtn intcntio pfidcradi b9 oifcrcpa
tiam alia cft ab bac nfa:ctcni5 in tctio eli B oc ali)8 q
pdicanf Dcat^sgbua funtc6ia.£iiaiitf(tcrint ofie
vt roa le moaalc quc pd icaf oc atigb''iitbti6:'z cu ve
ncrint faciant q6da tertia qd critvnfi cj: fpebus illa
rum rc;:.3lle aut rcs crunt illis^ficut inciiuidua fitt
fnbta fpc:|r:cft aut fic roalc aial intra cfli^ illo;: indi
uiduojt^fcdnoncftintracn^croBlevelmo^tale.Uii
toate 1 mo:talc n6 (unt Duc fpes c6parationcillo:ti;
q^itispdicenf ocittis:aI(ogn cfTcntmcdia inter ipfa
indiuidua 1 gcnus qd cftatat:etcnim oue fpcs fuba/
lcs non Ditc ofic oiuiriuc.^CJam gin oftjeinucniu
tur ouc of ic pftituetes vna fpem cocm iubtis q6 no
inucnif in fpcbu6.(L0ed g» fint fpcs oiucrft ef q?:
pcurfu fiaj fpcKcuius fuBm fit p:ctcr fubta ilia?:: p
non negaf .CTJt^fia vero 1^3^:111 pucniun tin B $> p/
dicanf Dc fub fcptcntis equatf.£)cbes aittfcircboc
non ptingere nifiin aligbus^p:y6:ey quibHseft^/
p:iHm coc q^cft fg 1 fo:malc.*Pkifibitia etcnim oia
riftbilia funtcquafn ficut roatiafunt cqualf roalia.
Cr£tpueniuntin bocgjoiabntitla tfcmpcr. J3.n.
ct bippiia coc fp inbercne. (Cfcificruntaitttn boc
g7^p:iii vcf non cft nifi vniua fpci.£)f ia vcro aliqtl
multay:tu aiitiam noftiboc. (L l^oft bac fcquitur
alia ofia quafi cadc vet pfifis.f.g7 of la aliqn no pdi/
catur puerfim:non cnim of gp cffc roalc cft bo: vera
aut^p:tctas pucrtif .(LConucniunt atit ofia 1 acci
dens infcEabile in boc gp fuBm fg b5 illa. (TS^ oif/
fcrunt in boc:gj ofiafg ptinet id cuius eft bfid: fs no
ptinef ab co.(r£»ij:it ct vir ittc-g? acciia otinct alia
p:ctcr illa quc bttt:cj: boc gp lunt coia: 1 ptmetur ab
ittis:eo gj fulJm non cft^p:ie rcccptibile alicui^co:!!
q6 cft in ilto:fedcft fubs altcrins:': 16 ptinet itlud:fi/
cut ptinet accns q6 no bsx^pzie p:cdicari Dc vno trii
iuo^ fuBto;::fcdaccidiralt}6. (LDblitusat fuitbfl
q6 Di]ccrat,f cf vnfifubm aliqtt multas bj ofiae quc
llota 6cctiitor;i
qttiacrpofitozcs
P02pl7fri|.alucr
txponattfou
.4:taia*
t>uplexitdlcn«
p^oiK,
0^0 pma,
&ci».
QoVopmc,
3rnnu(tforoflcm
rc$e>
•pii» pucnietfa
tiutxpiif.
Scia puilitia.
'^uibiiappzif
^oiie.
Scba^iia,
toumietia tUc
ni acciite ircDa'
bili.
TP>:ia biia itcr
02ia;iacci!e.
latcntcr carpit
pojplpfrumi.
eotrish ttibid
po:pt>frtf.
,T. f^tlA accSit
mt.
Cotri po:pl7r*
4.0f(a>
toileBt^tta fpa
-tpptij.
•jSzia&fiafpeit
*P2*r
£arpu povbr^
poipl?rriJ'
;.t)2ia<
4;6trapoipl?r-
f oueni^tia fpe<
1 accnti«.
© j(e fpct 1 accl
dentie.
T^rima.
feeda.
Zcrii3.
Ouana.
jCoueniciia jpf^
■t flcciiiti! infepa
bilio.
E>fia ppniTac/
cidciiireGabir,
iaenimtin illo. (nTlomcn a5tptincndi cftnomc
atnbiguu no ooctrinolcrnecoji agere ocillo. (£06
aat itelUgit 6 mo ptinedi qui attribuit accnti •: giii:
Diucrfum e(t a tno qui negat ab cis. (££rat afit ali'
modus que oicere meli'' fucMt.r.gj accne aliqii pti'
netur laliciit ptinetifubm enij fm aligd cft coius i
fy aligd mintts coc (imt albu qd ficut pdic jt 6 a lio
pter boic,:'; fic bo pdicat oc alio pter albii. Un nec
ois bo eft albus:nec oe albu cil b6:fcd aligd b^ cll il
lud;'Z aliquid illiufmoi cfl boc. (L "Dec aut oifcrepa/
tia cH ab aligb'' accntibus non ab oibus. Sittcndeg
qtlo pofuit acciie rci cui no cH coe c;:tra vn iuerdta'
tem accidcntis:q6 in pdictis vidcbat ec i ca i e;:ca:
boc autc io fic pofuit gin accntUa quo oiftiguit oiffe
rcntiam.^ttribuit necio pucnirc fpcm i aliquid am.
pliU0:fo2ta(Tis aiit noluit banc oifcrcpatia cfTc ab of
accittefcd ab ali^. (EJtc alia c.g? nulla oi^ia rccipit
magis 1 minus.lJjTlo.n.Df ic^bibcnt recipcre ma
gis iminUB!qd.n.cftaccns non pbibcf bfcboc. bic
autbo abfolutc oi^itq» accidentia rccipiunt magl i
ttunus 1 of ia non.(L Jtc alia oifcrcpantia eftiep oid
fcrcntialitas.pbibct oppofitas of ias beri in vno fub
f ccto:ita vt ide (it roalc i irroale. acctitalitas aiit no
^bib, boc.?aa.n.oeaccnralibu8 fceubiUbiis oliqn
bnt fiibm vnu.(CConHcnit aijt fpcs cu ^o ^piio m
bocg^Dcfepucrfimpdicatuniin bocgjvtruqj fg:
fit: b5 e(tc.(EJ^fntatin boc g> idqdcftfpcs alic' fit
genus aLtcrius:j)p:iui?o no fit^p:iii altcri^.djloec
aut of ia minus oifToluta cfhp^^quidein pmiffis non
pfiderauitofiasquceftintcrfpem quceftfub giic;
iaUud:fcd fg intcdit oc fpe fpaliifima: nunc aiJt pjc*
tcrmittitillud-zintenditoefpc qcftfub giTcqdad/
buc p3pcrat.(rrfc»5 fi oiccrct g> fpcs aficuius aliqii
fitjjptiu altcri^^rjjpnii vcro no (itfpcaPHemens cet
Dfia:fediudiauocfpceiTctfalfum.(E©ii5ooiccref
^fpcsalicutusfitgenus altcriue:^p2iu;aLit nullC
fit gcnu8.Congrucoiccret bocfcd iudictu oc^pzio
cflfctfalfumifedficutfpes nofpaliffima fitgcnu8:fi/
miUtcr^pzietas()xinon fplUiTimcfitgenus. izii.n.
ppyctas ftiBious fpci:t cft genus fua:p fpc;2 : ftc co/
loz qui cftjJpctas t genus.(L ©i aiit ofct q» fpccics
oUcuius aUqn fit^actas altcrias.-^pctaB vcro ali.
cuius no fif j)paetasaltcrius eiTct pticnics. (| jSUa
ofia cft g? fpcs pzio: cft C dtc: ppzictas # poftcrioj:
1 boc eftitelUgibilc i pccdedu. (C ticinde fubiiijrit
alia of ia; f .qz fpce fp cft in actii: j^pziu aliqn. (ESs
bic crt piictai?.Si.n.vuU oiccre ppziix^M qui eii in
cfTecm:tunc iam occUnabit a via per qua inccdcbat
Vfcp mafi v5o oi):critj»p:ietatt aptitudincnalcm:!?
fg eft in actu.(r£5itr B of ia.rfi ^e.) ocberct ct po
ni intcr genus i ofia cii.Pp:io".(i; 3tc alia of ia q> co/
rum DitToncs funt oiuerfc.CrSed B of ia cois cft oV
bu9:t non c,pp:ia titi itcr fpcm 'Z|»p2iu.(L iSpcs^o
t acdis pucniunt in boc cp funtvtia.^toijcit no cfle
muUa in gbue pucniiit co qp funt nimis oiftantia.
(Liifia vo B cft:g?iUa eft in c(Tc:boc aut nofL £tg>
vniufcHiuf(p fubc fpcs vna cft:accii8 \5o non e vnu;.
(LScdi li ofia inucnitur intcr genus i accne^Tintcr
fpem -z.ppjiii.^EJict qr fpcs pzioz ell accidcnte in ee
intcUccto.CTCt gj fpe'fut5ta cius cq t'r pticipant:acd
dcntc f 0 n6:$ui9 fir ifepabilc:vt nigredo ctbiopia.
(f^-Piopiiu f 0 1 accns ifcpabilc coucniunt in 15 g» fp
bi!turafuBt!6.(E0cd Dfiono ocbuerat ptcrmitti
tnter fpem i accnis ifcpabilcC C)fn t at in boc:g7,p »
puctas cft vnius tm fpcL-acciid ^o ifcuabile c phifi$
vnius fpe7:(Tait nigredo ctbiopis t conif. fccbctaijt
bic reminifci cius q6 oipit i p^Etc.CT^tcalia ofia q>
accidens infcgabile cqlr non gticipaf :^paiu5 vcro
cq fr.tu pute (cis quid ftt caufa inB. (Lt^c funt cow
tates 1 Df ie oiuulgatc qs pofuit qui gntp vlibus pzO
mus Ubp fecit! gbus nos ptcnti fumus iujrta ouJinc
ipfius.(t Quicquid aiit oi)Mt oc onjs quc non funt
c6c6 ptcoxrigijficvt Dicaf.^.g.Qj ofia no folct ftc ce:
icrit B coiruptio fuc lcctionis; fcd B non fcmper,
(L®i-n.rcctcincciTi(Tct 6bucrata(Tignarc coitatceq
fun t intcr gncp:i oeinde quc funt iter qtcrna i q ter
na.£t Dcindc inter tcma i tcrna.i Ddde intcr bin«
1 bina.(C©ilr oebutrat pus affignare of ias vniuf
cniufd^adreUqua qtuoziiocindc ouof adtria.£c
ocindc vniulituiuft^ ad altud^pzic. £t fi Diligentcr
luilTet: vt Debuit non dTct ibi coitas vcl ofia itcr ali»
quaDuoqsptrrmittcrct indiifinitci no a(Tignaret
eas iter alia DUo:qfi fouafie aiTignahvbi ptcrmifit:
puenicntiuecfTct.
oiidim*
Z.t>£(f>
3fngb»eotrtg?^
d«9Htpopl?}-tt*
titt>,vriu.
vtia Dcbemus fcirc: qm id q6 e% ilUs
cftgenUenocft gcnuevniufcuiufcg
rctfcdfoUusfucfpcf.Sitriofia no
cftofia vniufcuiuftp rci: fcd ftn boc
q6 cft oiuifiua eft vniue gnis: i f j 15
g» eft pftitutiua cft ofia fpei ilUue gtiis. (L t^cbcs ct
fcire q> vniiq6cp ifto:p:pt c(Tc gcnos vcl qfi gcnus:-!
ofia.ifpe8:i^pjiii:iacciis.(r©cnfibilcetcnimcft
qfifpcsapif*cndcntis:icftgcnn6 audicntie ivid^
ti8:i cft of ia aiaUs.JScncrabilc ^cg c gcnue bipcdis
1 qdnipcdi6:i cft fpcs mobiUe^ijjpctas aialis; i cft
coc nois boiu5.(L3liqn cgo illa gntg coucniunt iit
vno.(r6enu8 at no cft genue offe vUom6:nec oif/
ftrcnna cft fpes giiie:fi.n.ita cettiic oficcct alia Df f/
fercntia:Dfia.n.cft intcntio qctra nam gnis. 15.6316
etcnim no cftaial biis roej^fcd qudda bfie rocm^qg/
ui8ComitefiU6ecaial:aial.n.bnsr6neb6c.(L©i
autaialc(Tctintr3intentioncr6ali6:tuncciiDicercf
aial roalecct qfi oiccrcf aial q6 eft aiat:biie.n. r6e5
1 roabilcide eft.(LCii aiit gcnus pdicaf oc of ia cft.
ficut cu pdicaf accne infcjjabilc oc co oc quo pdica/
tur:i non cft i ntra oc ci^fs gcn^e of ie qfi ma^cui^co/
paratioadipjqdiJ^mocft.ficpp^^pzij qftnon cft:
oisDfiapftjtuitiDateicein cffifctu^uis infit itra
oifllDncei^^ici^^ce.ftfcftitraqlecc rcf ci^^ific mac
fozma;fcd B cft fi fuerat ofia giiis abfolutc: i no fuc
rit cjitra ce ei^vllo m6.^' x^o DiUgetcr attedif vnii»
qfmp co:p f c no nifi 6 ipc pdicaf .iDCc dt oia adifcc»
in pBia p^C®? ppogiiisadDfia^cftfic ppo accn/
tiscois.CScciioVococaliqnppoegnise.ppctae:
1 aUcin pponc fpciaccnsc6c:fic mouerivoliitatc:<i6
cft^ppctas aialisii c6c accns boiu5.(LSliqn ^JPV^'
tas gitis fupiojifiific albedo q cft oc^pctatib^cozpo
ris ppoffti^i cft coe acctie boiU5:i aliqti c Dc.ppctati
busgnis giiaUlT»mi.(L2liqn acctiB coe no cft ^pc
taealic^giiis^accidit.n.ali} ejrtra catbc0o:idilla5.fic
nonrccipemogisimin^^qftcftftcoitanVliibc.icft
cociUi 1 ali}:ncc cft.ppctos olic^gnis^poftca .n. fcics
qrii alia ctgnaUlTima bnt f5.(LC6EatiooiaU6 ad 15
aiol:f m gy eft aiol:i oddif ci Dcfignatio: n6 pfidcra/
taincor6aU'tatc.eftcpp6giii9adidinidna:qiicpet
pdicof Dcco:vi fpc6:q cft fpcs rc" fdiuiduo;p: oc idi'
HidHi8:non a"r vt gcn''.!!^ cft.n.gcn^in pponc finga
loy ataliu f m Qjfca funt roalfe» vf Pgoe b^roalts no
Hiae giiqs vtte
•liqiipueniDiiii!
vno.
<lJ5en'n5fitg6>
ii*D:ie:necoiia
fitfpcee<'»o>
<Vgen'n6fit(ii/
trai((Uectu Ofic
biuifme,
iStio ^ieef ge/
nueticnia biffe^
miaciiiua
£luerit?p6C£ie
Difloc ad Qtmt
tcc6ucrf0.
£lni)ciliqdipi
piid fini» 1 acci/
dcecocfpci.
IDare aliqi} seri
d/ecocqt^no^
i)pndalicDiU9.
Orio afal fit cS/
pariad iTocaiii.
maltrtgciiDa:c
Ono goi'mifce
cwcuofUi
£luogcn'n]irc<
nircaacciiK
ncne cii^pzio.
T^CTmirtdoJie
cussncpio^oi
occtite.
confidcrata in eo mlime.en.nMf[^ f m intetocj
qul Dij^im^.C tt ide c. vt of ia fpcs •z^piis.c.n.of 19
fingulo^ aialiu.rifibilc ct cftvt fpce buic rifibiii p6
^fidcrato f m boc qp cft bomon c.n. ^pjifi nifi boi»
1 idituduo;: bois.tCioirr it albii bmc albo:(rc";c«
iu9 c albu dfignatii.) evt fpcstacciis qcg coe n ccoe
nifi reiq eft fubs: Vt fit t? albti:non buic albo f 5 g? e
bocalbu.CC^bctetfciriojBgncBaUqn comifcc/
tur intcr fc multis modi8;gcnue.n.cu of ia; appben/
dene.n.cn: qlt genus Df ie bois q cft •■6ale;aut babee
0135 q6 cft genus roaliBci fic cfl: genus Df ie.^a aute
accidit ei: vt fit of ia giU6:bn8.n.aia5 of ia eft alic^gC'
neris medio?r que b5 bo. CC^liqn aute comifcctiii'
genu8citacciite:fic colozquicgenue acciitiusbois
que funt albcdo 1 nigrcdo.(L Vec at pQ,o of r a p^iii
.n.D5 vt gcnus Dfie pftitutiuc e(Tc gcnus fpci;-: pot vt
genue e((e aans ad ipfas.CTJConcedo aut g> genud
Dfic aliqn eft Df ia oflitutiua gfiie aut fpei;-: pg 13 ge
nu8 accntis eft accne giii t rpci.(E*f>ermij:tio autc
gttis cii^pjictateeft;ftc admirane in actu q6 c: vt gc
nu8 ridentis in actu quod eft^pjifi^ivocifcras c gc/
nu9 binibilis q6 efl^pjiuj. (JT^f w etaliqn mifcct
CU5 gnc:ficut fenftbilc q6 cft Df ia 1 gen'' bois. (££t
mifcet cu5,PPMetatc:ncutPE6ad Duos rcctoeangH
lo3 cius cuius tres angulioicun t cqles Duob'' rectj,
£ft.n.Dfia •zjjpetaa triaguli.(r2liqn at mifcetcuin
flcciite fic Difgregatiuu vifus q6 eft of ia accntl vifui.
•piermirrfopio (]j-p:opcta8aliqnmifcet ciigilcgrefTibile.n eppe/
pvi '•n siic eiu tas cois bois.dT^t aliqn mifcef cu Df ia:': plcrijcp H
1 4ccntt. oefinit ccrpctae fpcualiqit eft coioz jjpjietatc fpet:
boc atit elt cu Df ia fiieritcoi6:fiau Diuidi in duo cq/
lia q6 eft Df ia parie^bne.n.mcdiii qfijjpctas cft bu'
ius ofictCaiiqn atmifcetcii accntec6i:vifibile ev
enim cft^petas colo2ati.Colozatii atit cft acciie coe
boi.(Caccns aut aliqn mifcei cn gne:nec Dcfinit ce
accits fpei.£ft.n.acciiB fpetfcdeft oc nijero accntiii
fpci:nec eft coe accns giii:fed eft ^petasciiie. £ft at
aligd q6 cft accns coc vtricg:t cu 15 et filr cft acciie
oiffcrcntic 1 p:op:ietati8.
(CCopleta cft fc6a pars Ubjf pami;i ei qui Dcdit fd/
refintgraticinfinite.
^na fiirf VtcugncBBDiftt/
^^wx? iwn- gueret.Dicerctfm
:boc 9) vno rc" funt nalia:': alio re" lo/
gicaliaii alioitellectualia: 1 fojtafTis
ctDiceretQ7vnore"aintabfcp multi
plicitate t alio cti mltiplicitatc: 1 fuit
vfus:vt tractatus oe bis poneret pti'
nuuo cii tractatu gtiis ■: fpci:$ui3 13 coe fit gncp vli'
bu8.(r^K^^'""S6''"'tate8po:esg7vniiq6cpeo:;r
quc ponunt ejrcpla p aliq ifto^ gncg eft in fe aligd
Qliud:': in 13 gjcft genus^aut fpcs:aHt ofiajaut^p^ie
tas^autaccfiscoccftaliudaligd.CCli^onam^^aijtin
Btjreplii giiis Dicetes:Q7 aial eft in fe q6da: ■: ideeft
Vt;: fit fcnfibile:aut ftt intellectu in aia. 5" fc atbu/
iu8:nec eft vle:nec cft fingulare.©i.n.in fc effct vfe:
itagjaialit33e);13g7eat'alita8eftvfis:opo2terernul
lum aial e(Te fin^ilare:fcd oe afalcflet vle.Si autc5
flial epl^gjeftaialeetfingtare^iporeect c(Teplufi$
vnii fingiilare.f.ips fingulareaii 6bet aialitas:': cet
3ialiB fe^aial ipore3li6fingularecfl'cai3l.(r3ialatinfceq6da5
«fi. itcUcctii in mcte q6 fit aial:': hBq> ttclligit cc atal
no e nift aial tin.^i at pter 13 itclligit eevt'e:aut fin >
gulanaitt aliQd ali6:i3 itelligir ptcr 13 q6da.8.idq6
eaialq6 accidit aialit9ti.C^ial(ta9.n. no ftt fingu'
Tlbara HL
IZ
•J^entiijnlo ac*
cidetiscnali/o.
iHialirctnrceft
Anstorencc<ire.
laris DefignatanifT:q:adiugtt etalfgdqd facit illa;.
feitreftin iteUectu:q:n6 fitfingtoriBniftaddidcrit
inteUcctU8aUgdpcrq6fiatfingulari6.(Cteidcn6
Eiccidit e):trinfecu6; vt ft t vl'c;ita vt ft t vna een tia ve
rifTimcquecftaialcui accitin vUb^^ejrtrinfeciie: vt
ipfa eade bcateflie in muUisrfcdin mete acciditbuic
fo:meaiaUtati itellecteM ponat ppo ad muua:": vt
ipfius vnius fojme fit pgo ccrta ad muUa q fimilan
turiniUa:intcUectU8.n.pdicatillaDcvnoqcpillo;r.
(C©ed qtr fit 13 vUerius attcnde: q:ita ftcut 6 figu/
ravcl Deali)8.aut ficut panus atbu8;panus dt alb' i
fccft q^da:-: albcdo aliudquc ?jungif:fic q6da a\L
udcftcj: vtrifcpppofitii.dJSitraial iitcUcctu q6'
das eft:-: eius vlitas fiixc giiaUtas aliud gdda: •: boc
q6 cft aial gtiale aU6 q6dd.(r£t gfialitas vocaf ge
nus logicii:Dc qua itelligif q? pdiccf Dc mtitris cf n/
tibUBfpeadintcrrogationcfacta pergd; tnocjcp:!'/
mit vel Deftgnat aligd q6 fit aia t vcl aUud aliquid.
(CS>iait atbii q6 in fc eatigd itcUcctti. !5cd g? fit bo
awt lapis ciTet pter id q6 itcltigif oc it lo:fed pfcg t ad
illud:': putat eflie vnii:': gcnus logicii i boc. CL tla'
leaiitgcnuBeftafal f m g7eftaial:q6eftaptit ad Br
yt ei q6 itelligif De ilto ponaf ppo giiaU'tatis. Cii.n.
iam intetlectu eft in aia fit apttl; vt intclUgafci giiolt
tasicui no eft aptii id q6 itctligif dc ©ocra.nec q6v
telligif oe boie.([;£rgo nS aiatita tie que bs ec i fcn
fibili^b^tof t g 13 acciis a na biianitatis •: a na ioocra
ti8:i6 q: cft eiuB modi:g' cti itclligif fit apta:vt plirq
tur ea vlitas.f.gtiaUtas que cft cu ipfa: z no b5 cjrtra
nifiaptitudinc5: vii of .CC£rgo 13 q6 Df gcnus.(^iqd
VuUinintctUgircs nalisqucfitaptain itettccmee
genus:': in naturalibus no eft gcnHs:fcd q: admifci
tur ei quc funt atigd cetero:;: na tiii.^ no cft U)nge vt
app:op:icf ei nome b^ ttctiois^-^vt ocnoief 13 nomc
ab eo q6 accidit ei aliq m6:q6 eft giiatitas, Cii autcj
gfialeeiintcltectu:l3eftq6intcUigifDcgnenati.fc5
ppofttii.SiialitaB at intcUecta p fe.(f m 13 gj cll pc r
fefola in intcUectu^teftgcn^itellciis:?^ gjc aligd 5
cis E q tractat togiais.) eft gen^togicii.CCTrioc aute
gcn^logicii qguis np bcat ee nifi in in tetlcctt!:n on tii
05:vt id q6 ttetligif cj: 13 q6 c itetlcctuate: fit id q6 1/
telligif cj: 13 vteft togicii.': no c idc:ci'i onfa fit oiuer
fitasvtriufcprcfpectue.CC^tcinfra gcn^togicii duo
funftvnii.f.ljpesei^c^ bocgjcftgcn^^^attc^futjta fua
gb''accidit.Spe8 aiiteius funt q: gcn^^abfoUitc evni
uerfatiUB $ genuB gfialilTimii 1 gcnus fubattcrnu^.
i:rgoipfumattribuitvnicuicpeo|: gtiu5 octermina
to?i q ftit litb ipfo;DifFonc fna t n ome:-: vn iiqfc^; eo^
ru5 of ee gen'':': oif^nif Diffone gfiis^fpeb^f 0 fubto:p.
eiu8 no attribuit oifltinc fua.nec nome.bo.n . C g eft
fpcs aialis Pm 13 gj cft aial.) no pdicaf oe co cu aia-
litategiialitaeci acciditaralitati.ncc noie. ncc oifFi/
nitionc.boicj.n.non 0; ficri gcnus:ncc noicnec Dif/
finitionc Pm 13 g? pdicaf oc co aiatita6.(C)Si autes
atiq fpe^r fit genus 13 non bse% gtc fue giialitatie q
cft fupsj ea:fed c^ ptcco^p q fun t fub ca.fiicn^aiit na"
leattribuitciqd eftfub fenome fuii tDiffoneejrgtc
fuc nalitatiB.f.cjc P.f .g.q> aial c aiat:n6 e^ 13 gj c gc/
nus nale.f.aligd q6 cii inteUectu fuerit appctcf fieri
gen''^): 13 g? cft ita:fpol'e.n.c vt P no beat id q6 c ifra
illHd.CCff oio ct"i of q> gcn^^nale oat eiq6 cft fiib fe
nomcfuii':DifF6ne:15noeftfati8ve|j;nifiacciital1'.
no.n.Dat c]c 13 g? cftgcn' natc:fice"t noocdit ei 13 q6
eft gen^^togicii:^: no Dcdit nifi nas q eft apta cc gcn'
nale:l> at na g fcipfam no eft gcnue nalc fic d6 c qo
0DO atilfiat
vreeitcUcuj.
£en*Io2icufl(U
£(en*B|[egdi
Xicsgenlogicfi
f>dlcci of fpcb»
fuienote^ oiffi/
nitice. notii^di
cafi rpebTiii»/
lecto;: fuo^ Ipoc
tnodo.
® lio itcIUgcdfi
iUudcrscn'nS'
Ic!)atnq6criib
fenoifi.ieiffcr5.
^togycc
•riis sff(« qil<a
bjee^ loiitcV
Itctat t>ckie i fm
fibaib' t qnqj
ecenuerro,
SCdjfttriptes tS
vlis.f.anreiire.
1 poil rcni*
5n fligriribua
crcra itellco} n^
•notafttnuSgt'
ney gnalifTinio?!
fpc?fpaliinma?
1 tndiuiduo;:.
0pfsfpfli(r(me
mrro^^dKfltnc/
to^fantifimte.
•fllo poffum' in^
tclUgef qt fintfj
nikp.ppctaiee?/
bcce'^ fpe}ade<
(uduuduatc.
ims logfcu.C Sf aiit n5 vultirelUgigcnus nale tti'
ft ng p''b fe q eft apw gnalitatux no itclUgit gcn^nS'
Ic qo nos itelligimi»9;tiu: :?gruij eft oicere q> gen^^na
lc ei q6 eft fub fc attribuit luii notne i oiffqne;"^ tijc
oial no eft gcn^nale t^e:nifi q: cft aial tin. (L attede
g fi eft rectii 6 itellectuale cile lub? ■: bfe gnalitatej
vel :3poiitione:bo:ji aut oiu; ludiciu f intellectu c.fi'
cut iudiciu nat'.(ECoucnienti'' auteft: vt aialitas in
l'e aljqii vocct fozma gnat;'Z aliqn foima itelligibil';
fedej: 13 qjcftaialitae^noertgcn^vUo mo; ncc in in'
fcllectH;nec qrtra itellectu:qz no fitgen^^nifi cu adiu
gif eialigs rcfpectU8:autin itcllcctuautcjc.^aautc
inucnimus bos ouos refpectus. (T^a at itellectii c
9> na gtiis eft ouob''modi8;aliqii.n.eft in itcllectu p:
% oeindecjriftjtin fcnfibilibuftt ejriftit in multiplici
tate q:tri(] {eca:fic caqe itclligit pzius aligd artiftcia
le;'z poftca efficit illud in actu:altqtl p b;cfte in fenfl
bilib'';^ Dcinde fozmat in intcllectu:fic cu alicui ptf '
git videre aliqs bof e8:i cj: eis fpzimtt fozma btiana
in eo. CSt oio aliqn fozma itellccta eft ca ejdftcndi
tn renfibiiibus fo:mae q funt in eis:z iiiqn foime q
bnt e(Te in fenfibilib^^funt c4 aliq mo eflendi fozmaj
in tellectiua.f.^ ocifttt in f tellectn: poft$ ia babuic
ecin fenfibilib^^.Ssqiofusquefunt pgoad oeusi
ad angelos eft:IU oQo artiftcialiii que funt apd nos
ad aia; artifice:to id qd eft in fapietiacreatozis z nni
gelo;: i oe ^imc cogii iti i ppbenft ej: reb^^nalib''^ j
efrcau multitudinc.gcgd aiit ftelUgit oe illis eft ali/
qua intetio.JctDefdcacgiit eceisqdeflin multipli^
£it Jtc:z cii funt in mfttplicitate no funtvnii vllo mo.
Jn rcnftbiUbus.n.fo:infec''n6'eft aUgd coc nift tati»
oilcretio-toifBfio.iJeidc ite^bntur ite[Uge'tieap6
no8 pofti^ fiieritin mftiplicitate. i£t>oc aut. 3> fiit
aitmfiipUcitates^^qtt-fteiligeticfuntvnfcentie.-an
1 B multipU'catgBilla6:aitt nocuius fttlitudinee cp
fliit 1? nf tractatiui no fufTidt ad 15; qz odaUii tracta
tum fapie Etmet.(ni5ebes aiit fdrc: «ji boc ci6 oid»
mus oe gneejccplii cft fpci z of ie z jppetotl z acciitl:
q6 oeducet te ad via copzebedcdi q tr B funt intelle
ctuaUa 1 logica 'r naUa:t q6 ej: eie cft in mttipUdta'
te:i ait.-i poft multipUdtatc. Cijcbcs ct fcire c% te
9jqueinnafuntgnagenc?funtplura$vnijifunt
finita:fic poftca dclarabim^^.ga 'io q funt fpes fpc?:
quciuntferuatciin na:funtfinitc:ipfc^oin feinfini
te funtinpoa.!3pcs.n.fpe:pmulta:p catbcgojia:}rq
fequunt poft:n6finiunt:ficfpc8fpc:p ^titatisi qU
totis 1 fitus t alio:}:.(E5ndiuidua io funt f finita f$
gniitionc t potitatc t pofteriozitatc i fcnfatoe; ■; col
locationc oc cis in tge tcrminato finitu; eft oiuifio^
CC3ndiuiduii atn6fitindiuiduiinilicii adiungiit
nae fpeijspetatcs cjrtrancc coicdtes: atit H coica^tee:
iiDefignafeiaUqmaBvelilla.^r^Jfitpofeeatadiii
gi fpci ppetates itelfcctas qtqt fiicrint:qj ad vltimii
non erit ea^ Dcmoftrarcintctioncindajiduontc pg
i^indiuidunconftituafiniteUccni.Si.n.DiccrcsQ>
•piato eft longU9:fcriptoj pulcber talts i taUs:qtqt
jjpetates appofueris^no tn oefcribef per iUas in in»
teUectu indiuiduaUtas IMatonis.-iboflibilccftH.vt
intcntioquecoponif cjcbis oibuBbcatur aplurib''
q^ ab vno;noii aiit oemoftrat tibi eti nifi ce; i onfio
in tcn tionis indiuiduaUs; velut (i oiccrc f g" cft filfue
ilUus 1 eft in taU boza longus pl59:ptigcrct illo boia
nullu aUu pucnire cii co in iUis jjpjietatibus:-; ptin '
gcret te fcirc bunc vifum;tijc fcires eius indiuiduali
catcqucsdmodu fcires id qd e fcn fibiU; (t oigito on>
par0 IIL
dercftibfcvciutifiotidcret ii>latob«a tcrtfa: tcin.
certificarcf tibi indiuidualitas ilUtie^^zboc effet tibi
oiidcns idiuidualitatc eius.CL lla aut gnis tm:(nt
fi aU'gd aliud in fug adiiigaf ci^^^fpofe eft ptingerein
camuUitHdine;boc.n.9)oicim''-p>Uitoncfeu©ocrs
tem ee idiuiduii no eft nome equocii:i]fcut multi pu
tant;nifi intcUigaf idittiduu aUqd oeftgnatii: indiui
dHij.n.abfolutu no figriat niri vnd intentionc coe;.
Cii.n.Socra.Dfceidiuiduij^nccvoltim^^oiccfqjftt
©ocra.fcdqzb9cft9- idqdintelUgif oc eono pot
puenireali):iinbacinteti6epucniiitalglpjcterip5.
CT/crgof^uidualitaecftDeDifpqnib^qucaccidunc
naturis fubtis gnalitati i fpalitau;fic acddit ei ^nai
U'ta8tfpaUtas.(rt»ft«atquec fter boicjge fpcs:
1 indiuiduii bof s;q6 eft c6e no ttn noie:fed et pdica
tione oe multis;B cft.ibidmu8.n .qi in tcUectus 6 bo
mine:qui eft fpc8:cft qp fit aial r6ale:97 aiit oicimus
DC bof e indiuiduo cft g? 15 na accepta CU5 acctite:q6
accidit ci:piuncta eft alf cui mac Defignate:t 13 eft ftc
cii oictlnus bo qda .f.aliqd afatr6ale:g afal roalc efl
c6iu8 (p boc;aUqti.n.eft fpce aliqii fdiuidtiii.f.|3vnit
nofatii:fpe8.n.cftaial r6ale:ficafalr6alc fdfuiduu5
eft aial r6ale.(CC6io aiit of t i rcbus c6ibu8:qz qda
cft ^m fubta pticularia;ficc6ita8 q afal c6iue eft bo<
mine:i qda eft f 5 refpcctue ptingete6;fic 13 q6 e ani/
inal:eft coius q§ af al cii accipif genue: t cp af a l cii ac
cipitur fpcs:': ^ afalcu accfpif indiuiduii.6naUta6
S 1 fpalitas 1 fdidualitas no funt fubto?: Eticulariit
qiji vnuff t fub attero:fed funt rcfpcct^qui ptigunt cu
1 app:op2fant iltud:'; fic b6 aUqii acdpf f cii aUq ac
cidcnte:fic b6 rifibili6:i pdicaf oe Eticularib^fiibtis
oeqt)ufcuc^b6tifi:ftc tbo fingulan's.l3nita8.n.efl:
oe bfs q comf tan f rcoe gb^^poftca oiidem ■ 9> no fiit
pflitucntia ecntia rci.([;j£rgo cii vnitas piiigif bua
nitati ^t b6 ftngularis vel fndiufduu: in q pueniunt
oia indiuidua:nec tri 16 efl fpc8:qz cft ptanctio ex na
1 accntc vcl n6 comitantc vcl comitontc:fed n6 pfli
tuente:': qtie funt b? no pfhtuiit fpc6:fic b6 cii rifibi
li X lacbzymabiU -z mobilit gcfcenti tertius cii rccc/
ptibili putcb:itudi8:t vni^no eHaUa fpc8:q: bo e fe
eftfpe6:qtn pfequiif accritfa quefunt acciia fpei n^
ptenta fub pip gbus oebeat efTc aUa fpce noua:t b
poftea certificabttur in p^ia pma.
(£'Piicij^& jSiakine pBi ogica auctojc Dco ejiplidt.
^uclitbfiaitcr
t>oicjquiefpe«
t idiutduii l?oie
qSccdeiiitii»»
roitas (H rcbw
PupleXt
jaam l^ c5c
(.idiuidun l?oi«)
nd e tpes fin^ra»
riii l?oiu;i Ij i eo
pueniatoiallU.
Tjbrobcmwtn
nos au^ilto Det ab co q6
()pu5fuit pponerc butc
noftro Ubzo.f.oe Doctri'
na panutatis logfce ar'
tieiocbemus nunc ape<
rire fermonc; oe ooctri'
na rcientie naturalis,- fs
modujnoftripjefipco'
nit):9dquemia;nof^ra
IpeaiUitto guenit:qi vt
ponamus online in ipo:
ad fimilitudinem o:di'
ni0:quem conrueuit(4>]7lofopbiaperf patbettco:fi:7 ac
dngamtis noo in id quod remotiue eit a manifellaaone
X a puma fpeculanone:<! in qtio aduerfariue longius xi»
detur eflc a pcrf idia.T^emittamur aute in eo in quo vcf
ritaa octcgit faciem fuam: i con « incit aduerfariii in boc
oe fua faliitatc i mcndacio:? non confumamue vita no'
ftramin oeflruendo qualibetrententia:nec occlincmus
a btcuitate obuiando et8aliquantnlum.Oua multu; p'
cermifcmnttractato:e8rcicntiarum:eo g? Iabo:aueriic
inoeltraendovcrbu5 oebilc:<:fuerunt oiUgentitTimiin
ejcplanationceiusqucftionie^cuuisvcritasper fe pate/
bat:enumerante6 omnem vim:-: certificantes qualibet
Diui<lonem:'z pcrfcrutati funt vnamquac^ afTcrtionem.
Ouidoautcmfluctuaucruntinintricato i peruencriit
adpartematnbiguampertronflerunt tranfairrcndo.
CITlos autcm conftdimus cp in boc erimus in via illis
oppoiita:': in femfta illo:um fcmitccontraria:': fludcbi/
mus pw pofTc^vt en>licemu8 rectum eo:um cjui pxccO
fenutt nos;': ptermittemue tranfcurrcndo id in quo crc
dimuseoserrafTe.jStbocen:quodnoe p:obibuit elucii
darc libws coaim:t ejponere auctoatatcs co:um. Xi»
niuicni$peruenireade3:inquibuscrederemeo8erraf/
re:ne fo:te eflet necefTc aut e;:cufare eoe:t induerc ratio»
ncm quc viderctur efle p:o eis:aut manifcftc aduerfari
ei8.0ed ocus libcrauitnos ab bocg oeftinauit illis bo«
minesquiomncmvimfuam appofuentnt inboc i qc/
pofueruntUb:o8 eo:um.Quifgs aute; oefidcraueritfci'
rc oicta co:um:e^fitiones oocebun t cuj ^ fufTicicn t ci.
loed qni appetit fcientiam i intcllectum:inucniet ca cof
aceruata.fcdm qp cociuiftnit modus noflrc inquifttionis
atm b:cuitate noflri tepo:i6 in bis Ub:is quos fecimue:
«appcllammu8U'b:osfufficientic.£tDeu6fit oato: au/
jcili|. (TfijcpUcit p:obemium.
CL ^ncipit Uber pamu8.)Capt}n.Ljbe caufts t p:incipt^8
naturalium:<: oe afTignonda vta qua peruenitur ad fcie«
tiam naturaUum per puncipia caufarum.
191 m ff-ijl-i ^?:tractatutnquoeftfct/
JU.III ll^llU entiapwbationiequaab'
b:euiauimus^fdcntiarumaUefuntvniuer
rale8aUepam'culare8:t fdfli comparatidcs
aUaru; ad alia6.£t ntic ocbes fcire:q: fcietia
incuiusDoctrinafumueeftfcietianaturaUs leius fub/
CttbiKtn iectum(quandogdem fciftig? omnis fdcntia fubiectum
6i« iH 19. babet)eft co:pii8 fenfibile:fm boc cp fubiacct permuta/
tioni:i id quod inquirit oc eo tn :lla fun t accidentia que
flccidunt euejc boc cp talc eft.gt ca fun t acddetia que vo
canmrefTcntiaUa^^zfuntcobercntia^q: ri cobercnt ejreo
g; c(l co:pu9 fenrtbilc:ftue Itnt fo:me:ftue fint acciditia:
fiueconiunctaqEilUs^ficut intellextni:'! ree natnrales
z.pt)yflc
funt becco:po:a fcdm btinc modum:t quicquid accidic
eis e^eo9> funt buiufmodi.£t vocantur omnia nanira/
Uap^optcrcomparationcmqueeflinterillatvirtutem
quc oidnir natura:qua tu fciea poftca.CTCluonim quc/
dam funt fubietta ilUus:qucdam vero funt imp^cfTiocs
tmonisj-zoifpofitioncequcemanantcj: iUa.CC&i rcs
naniralcs babcntp:incipia vel occafiones t cavdie: no
ccmficatur fcicntianaturaU'8:nific^ilU6:q2 iam cjcpjef/
rumcftin fcicntiap^obationisgjnoncft via adcertitu
dincmcognitionisreruj qHcbabenrp^incipianifT per
comp:ebenffonem fHo:um p^incipiojum:-: per comp:e/
bcnfionem p:indp(o:um babeturcognitio carus.Ouia
bocgenus ooctrinecftooccre quomo perueniamr per
illud ad ccrtitudinem cognirionis reru:que babent pn/
dpia.d^tcm fi rce nantralcs funtbabentee p:indpia:
nonpotcflefTcquinipfapuncipiaftnnautRngulaltngu
Us partiailarium:<: omnia non comunicat in p:tncipt)6:
ttunc opo:tet:vt fcientia naniraUs vtiUs fit limul:': ad
affirmandum quia fun t bec p:incipia:': ad ccrtifica ndtt;
quid funt:aut (i rce naturalee comunicant in p:incipt)e
primis qucomnibue funtcomunia:': fnnt p:incipia fuo
fubiectocomnni toifpofitionibue c6munibu6;f7ncou/
biononcritafKrmariobo:um p:incipio:um(t eguerint
p:obatione in arte namraUum:(tcut cognitum efl ejc
tractatufcripto oefdcntia p:obarioni6:fedin«lteraar/
tc.3(mo conccdcndumeritponendoq: funn-zfciendnm
imaginando quid vcraciter funt:et becerit naniralie.
CI3tem ft res naturales babuerint p:incipia comunia
omnium carum:aut babentp:indpia p:op:ia: fiait e(t
genits earum:vtantmatum:ant babent p:indpia p:o/
p:io:a p:op:i)s.'queftintaliqucfpedes fuartim fpecie;::
xt p:incipia fpeciei bominis earum.i5i au tc; babuerinc
acddcntiaefTcntiaUa comunia omninm illam;:-: bec.f.
oUaoomuniavnigeneri.taUacdmuniavni fpccicterit
in bts fbuna oocendit oifccndi rationabiUtcrboc fcsvt
indpCaturabeoquodmagis comunccft: tpemcniatur
ad tdquod mogis pK>p:iu5 cft.^am enim fcie q: gcnue
parBeftoiffinirionisfpecici.ergo oebet vt cognitto gc/
nois (it p:io: cognitione fpecici.Q: cogniuo partie oif/
finirionisp:io:cilq^cognitiototiue oifTinirioniert co/
^iriooifffniriois p:io:ef>^cognitio Diffiniti:q: cogni/
tioncoilfinirionie cognofdmr qiiid fit Diffinini5.([;Qj
€r£o (icell:oebcntcognofcip:incipia rcnim comunium
priitii^rcscomuncs^tres comuncs p:iufi$ ree minus
comuncs.cr^bcmusergo inciperc in ooccndo a p:in
ctpt|8 renim cdmuniu:q: res comunce magis notc func
qutmtum ad rationcs noftrae^qguie non (tnt note quan /
(umadnaniram:boc efl quianon funtres quas natii'
raintendifcvt perficiat cfTc in ipfis.CTTlon enim epgii
tur a natura facere animal abfolutc:vcI co:ptis abfoUi/
te:fed vt(tntnaturefpeciaUum:f cum natura (pecialiai
babucriteiTcinfingularibuefietaltquodindiuiduum.
£rgobocintcndintr: vt nature fpcciaiium faciant cfTe
aliquaindiuiduain fen(tbtUbu6:nonautem intenditur
bocindiuiduumc^p:e(Tcfignatum:fcdin natura pant/
culariquep:op:iaeflipfi indiuiduo.Quia (i intenderc/
tur boc indiuiduum e^:e(Tum:ocftmercturefTc t o:do
eiu8:quandooellrueremrindiuiduum:vel qtiando oc/
iinerctefTc.^temmftintenderemrnaturacomuntetge
neraUs cfTc t o:do cius perficeremr cum fieret:(icut cit
fierctco:pu8quaUcticgmo:vel animal quaUdii^ mo/
do.grgo ias pene maifcfTu c(t:q: boc edgitunvt nS fpei
opcfindiuiduii^nd j3p:ie oefignatu:t H c pfecrio t finlB
vKs^i q^edpuus t magisnoti} q^tu^d na3:l5 ell:t no c
t>nc aliq tao
fld nam.
cipiu^miU.
Pi, I.I.Z.p^.
Z7.X vb((B
io.|«ll<,c.4
B
prakrate pn'
cipio9cpm9
Pt)f.t€3r,#,,
'^tidpia nS
jpbflftrcia.p
Pt>rfi.ri.i.p»
P0ft«n.«.4.«
meta.
OideteetH
ncppi?r.if*
t»e.«.texii7.
C
£( fireWfft
Sp^eptib»
aialiuj.cap.
ap-pp(>r.t.
co.z.
pmaapifi.9'
actTi Aipp*
fmfijpfyt.
C^ na ftMt
idimduuva/
gn:no ont IV
enatum.
^nffi*
ILihii
^mrtii pAa«
^(titHapo
mcca. te. i4*
3« poip^r"
cDefpc.
Ct fysc Sji,
Kjr.cd.4,
11<H««
boc pilfxs nUXi itelligimud p:i(i6 ficttt Dcin e in catbego/
n)6:fcdtntelligimu6pjiitspzo ftne.i(ir£tomnc& bomi^
nesrunt quafi conuenientce in cognittone natumrum
^munium i generaltum:redoit?erunt:qz quidamillo/
him rciunt fpccialta i pertingunt ad illa i perfcrutantur
oiutfioncm.Sl^ vero pcrdurant in fcientia generalium:
alg.n.fciunt atalitate:algbuanitate.£tcufcia puenerit
ad nas fpales i ad ea q accidiit eisxeffabit ingfitio:'^ no
curabit cp Defft ei fcietia finsitiarii'i:ncc oiucrtet ad illd.
(TTlotum cft autcj g? fi comparauerimuo inter rcs co/
munesinocomunes^tcontulerimuseas inter fc qua/
tum ad intellecatm:inuenicmus rcs comunce notio^cs
quantumadintellectum. S>edcum contulerimns eas
inter fe quantitm adozdine; ciTendi qui requiritur a na^
euravn(ucrfaU:(nuenicmu8re8fpecta[es notiozcs qud''
tumadnaturam.Ouadoautemcomparaucrimusintcr
(ingitlaria Deiignata': res fpecialee: i condcraucrimue
quomofuntquantumad tntellectum:non tnueniemus
rtngulariaDelignataquantumadintellectU3:necpofle/
riojanecpaoza nifiinteruencritvisfcnfibilis interio^
qituncfingulariacritntnotio:a qp vniuerfalta. ©tngu'
laria cnim Dcpinguntur in vi fenfibtli in tert'o:c:'z poft ejc
lllisitellectusabrtrabit comunitatcs i otuerfitatc8;ct
abftrabit naturas comunium fpcctalium:i cum compa
raucrimus ea quantum ad naturam inuenfemus comu
nia fpecialia notio^i^qgutsinitiitm abllractionis eouim
cftafingularibus ocfignatis.djnaturactcnisnon ap/
petit facereco:ptt8:nift vtper tllitd pcrncniatad facicn
dumbominemvel aliitdciufdcm gcneris:': appetit fa/
ccrefingiilarelignatum^gcneratu-zcojjuptibilc^vtna'
tura fpcctei babeatelTe:-! cttm potueritbabcrcqdappc i
titin aliquofingulariqd taleellicuius materia non cft
fubicctacouupttoni-zmutationi^non cft neceiTc vt fa<
dat fpecicialiudfingularcqitaliafuntlbU luna ic.c^f
uis fcnftts 1 imaginatio in fuis compjcbenfionibus par/
ticularium incipiuntp:imum ab imaginatione fingulari
que magis babct fimilttudinem ctt; inteUecmcomuni:
Donecperucniat ad imaginQtioncm pcrfonalem quc eft
indiuiduumpurum cjcomni partcCScd Dcclaratio
buius qualitcr'cft:bcc eft cp co:pu6 eft intellcctus comu
nis:teiceovnde2ft co:ptts:potertficri fingularc:': c((e
bocco:pU8.3tenim animal eftintcllcctus comunis et
magi8^p:ius $ cojptte:-! vnde cft ant'mal:p6t fieri fiw
gulare^-zeffc boc animal.3terii bomo cft inteUectue cov
muni9:tmagis^p:iU9q|animal:ivnde eftbomo pot
f icri fingularc^teflc bic bomo.£t qittt? coparauerimus
bo6 o:dinc9 virtuti comp:cbendenti:i oftderaucrimus
in iUts Duas fpecics o:dinatiois:tnueniemu3 q< ilUtd q6
rimiUus eft comuni i p:opinquiu6 fimiUtudini:iUud no
tiuseft,q:nonpotcftapp:ebendi fenftit imaginationc
gjboceftiftudammalnifiant&appbendertt q: cftboc
co:pus.£tnon app:cbcnditur g^bic cftbic bomo:niJi
fnius appjcbcdatur gj cft bocanimal -z boc co:pus.SU''
quando autcm app:ebcnditg» bcceft co:ptis:cum vi/
derit a longe ; inon app:ebcndit g> cftbic bonio. 5am
crgoDeclaratumcft "z ratu5:g5Difpofitio fcnfus eft in ic/
<undaDtfpofitionerotioni9:q: quod magis fimilat c6/
mune:notiu9 eft in feipfo quantitm ad fcnfum:fed in tii
po:e imaginatioacquirit per fenfum indiuiduu; fpeciei;
non (ignatump:opzictote:p:imument'm quod Dcpiiigi/
txc in imaginationeinfanti6cj:fo:maqua5fcntit fc6m
affectioncm c);eaimaginatione:iUitdeftfingulari6 fo:/
maviri:autfingulari6fo:mamulicris:nifiqin6Dircer'
nit tn ter fxxvm quicft pater eiue:'! Tiru3 qut non eft pa
CapFm* L
tcr eitts:': i:iuUerem que eft mater ei«8:t mulierctti q«c
non eft mater cius.Scd poftca Difcernitur abeo vJr qui
cftpatcrcius:ivirquinoneftpatcreius:': muiicr que
cft mater eius:^ muUer quc no cft mster ciue.fit fic oc/
inccps non DefiftitDifccrnere paulatim becfingularia.
£tbec imaginatio queoepingitur in eo ej: indiuiduo bu
manoabfoUttononp:op:iato:eft imaginatio iteUccttis
quivocatur:inccrtU9Vcl vagusivndcDicitur onpliciter
nngtttare vagiim:quandofo:maturin fenfuoe fingula/
ri eminus apparen tt:': quondo imaginatur q> eft co:pu8
abfc^app:cbenfionconimaUtatis vel bumanitatis^con/
uenit vtrifcp nomcn fingularis vagi vntuocc:quia qttod
inteUigitur Dc vcrbo ftngularis vagi in xteiltctu p:imo:
boceftg? cft vnumfingularcej: fingularibuefpcciciejc
qua p:ocedit non fignatum:quomodo eft vel qualcfin»
gulareeft.&iautem fitaUquis vtr vcl aUqua muUcr:
eritquafiinteUectus fingularis.i.non comunis muUis
quictue participant oiffinitionem quafi adunans intcl/
lcctumnaturefubiectcfpcciaUtatiaut oiucriitati:fcd fit
ejc iUie vnus t'nteUcctU9:qui vocatur fingulorc vagitm
vcl tncermm:non fig»iamm:ffcutbocquod fignificatur
cumoicimus anfmalrattonalceft vnum:inon tiicitixv
Dcmulris:'! DifFinitur bac DifFinitionc. £rgo oifFinitio
fingularis critvnumcum oifTinttione nature fpecialis:
lomnino boccftfingularcnon fignams.ScdaUucleft
bocfingulareco:po:alce]cp:cfre ocfignatum:': non cft
aptum vt fit aUud.Scd quantum ad in tcWtctixm aptuj
cft:vt adunetur ci intcUcctus animaUtatis i inanimaU/
tatisrnongj rcsinfeipfafitapta^vtvniaturdus co:po/
raU'tatiquiUbetbo:um Duo:um tnteUcctuum.©t'ngu/
larc aittcm vagum vel inccrtum in p:t'mo intcUectti
aptttmeftquantum adfenfum: vtfitin c(Te. ©tngula/
rcquodUbet eius gencris -: cius vnius fpeciei:': in tntcl/
XcctVL fccundo;noneft aptuj fcnfui;vt fitquodUbetfin/
gul3retpfiusfpcciei:quianoncrif n/fiboc nngttlarc fii
gnatttm:ift't tamen aptum quantumad rcnfumoptittt/
dinc incertitudinis vtriuftibct vtafTigneturanimafi/
tati fignate tantumabf(^inanimaUtate:aut(nantmaU/
tati fignatetantttsabfcp animaUtatc;fignatione quan/
titmad fe:poftc^eiu6 iudicium eft:quod in ic nonpo/
tcftcffe apttimad vtruUbct:fed vnum tontum figna/
tum.CL3nteUe]cimu8 ctiom comparationes inter cmi
fos acaufata^icomparoaonesinterportcsfimpUccs x
compofitas^tcum fltcrintcaufe inteUecteincfTc coufa/
to:um fi cut partcs eo:um:ficut Ugna i com figura qua/
tum ad lcctum;ert'tcomparatioeo:um adcaufata: ftcut
comparatio fimplicium ad compofita. Sedcum fijc/
rintcoufcremote acaufati's:ftcutcarpcntariU9 a lccto;
erit ibiaUaconfidcratio^ivtrccpcomparationcs babct
comparationem quontum od fenfumct quantttm od
inteUectum'Z qttantttmod noturam.!@ed comparatio
quantumadfcnfum intcr caufomct caufato bcc eft:^
quandocaufefuntremotc:fi fuerintcaufeicaufota fen»
ftbiUa:n6 crit ibi mogno pjio^itos vel poftcrioiitos aUo/
rum ad oUo fcnfibiU'a.£t fi fiierint non fcnfibiUa: nuUa
(Uo:um bobebunt comparotionem quontiim od fcnfu^.
©imiUtcr ctiain cft iudicium oc imaginQtione:fcd qua/
tum ad intcUcctum:fo:tafli9 coufo potcft cognofci p:iii8
qg caufatum:i rotio p:occdt't a caufo od coufatum: ficu/
ti cum bomo vidct Uinam coniunctam ftcUc cuius gro/
duscftin o^oconeifol ftierit ci oppofitus per oj^ame/
trum:iudicobit ratio gp eclf pfis crit.SimiUter cum fcic/
ritgjmotcriocft motoad putrefcendum :cognofcct q>
fcb:i9crit,<^o:tafT(8aute$aUquandocognofccfcaufatij
Stgula
vagu 01
Plcj:.
«3C.35.
prfnl^caufamtt ptoccdct oe caiifato ad canfam. ZW
quandoautempercauratumfciet caufam:nunc ftgnift/
catione:nunc fenfu.^oztalTeqHandocp icict pzius caufa'
l«m:':e;:coperuenietadcau(am:'Z iterum c]c ca caufa
«d aliud caufamm.Sed tam Declarauimue bas omnee
confiderationes^in ooctrina noftra qua ooaumus arte
p:obandi.@cdcomparatiobarum caufartim remQta<
rumafui8caufati3:beceft:gjfc6m comparationem eo/
rumquantumadnaturamx]uodciic^eoat; fucrit cau'
fi} finali6:ipfum eft notiusquantum ad naturam £t qd/
ciicpillouimfitert'tcaufaelftcien8:non quod ciTe illtus
eft vt fit caufa efficiens etus quod facit ipfus eflc crit no/
tuis q^ caufatum quantum ad naturas-S ame efTe fue
rit quanmm ad naturam:non pzoptcrfeipfum;fcd vt fa'
riatq6babete(1cpcrillud:Donec facmm fitfinis cius:
nonfoluminfaciendo^fedettamtncfle^fiftjcritinnatu'
ra rC9 buius modi:non eritillud notiua ^ caufatu^lmo
caufatumnotiuaeritilloquanttim adnamram. Sed
cotnparatiopartiumcompofitozumad eaque funt c5>
pofita ej: ilU8:bec cfticp compofitum notius eft quantii
od fen fum:qz fcnfus p:(us fen tit •: compiebendit romm:
ocinde Dircemit:': quando compzebcndit tomm^appzC'
benditiUudintenttonecdmuniozi quod eit co:pu8 auc
qdcftanimaUoeindc Difccrnjt illud.j5cdquantum ad
intcUcctum:fimplqceftante$compofimm:q: non fd/
tiirnaturacompofittnifi p:iufq§ cognofdmus fimpli/
ria ciu9.£tquinoncognouenteitt8 fimpU'cia:fo:ta(Ti0
tamcn iam cognouit illud per aliquod acddcns fuo:um
occidenttum:aut pcr genus fuo:um generum : i tamen
Ron pcntenitadcfTcilliustaqlfinouifTctco^pue rotun/
diim:autgrauc:autbisfimiUa:^nonnoui(Tctcefuciiib/
ft9nu'e.©cdq0anmmadnaturam:compofimm efi q6
appctinirinpluribusrebus': partesappetiimnvt fiat
ej: cis perfcctio compofiti.Sed quod cfT noritts quantu
ad intellectum:e^rcbu8c6munibu6':p:op:t)8:': ej: re/
buo fimpUcib''icompofiti8:funtc6munia': fimplida.
&cdquannimadnami'amp:op:ia 'zfpecialia': ca que
funtcompofita.Scd tamcnficutnaturainoando cffe:
incipitacomunibusifimplidb^^iDeillisfadt ei par/
tes fpedales i compofita:fimilttcr oifciplina a c6muni/
bus 1 fimpUctbus;': ej: illis fapiens fumit fcienriam (pc»
daltum t compofito:um:: oc vtracp illanim ccfl^at injji
Itriop^ima^quandoinucniuntfpccialia^zcompofita.
C;Capt'm.lI.£>cDifponendi8 p:incipy6 natijraliii fm lc/
gem p:cponendiiconftituendt.
jetncepa poftqul ISK
p^icMjia^enumcraboio^dinaboillaficutqci'
_ _ gito:do illo:um:i oemonftrabo quid fun t: ct
*^oicam.C€fe co:pu3 natttrale cft fubftantia
©cco^e j„ qi,3 pojftbilc cft intcUigilineam vnam:taliam lincaj
fccantcm iilam fupcr rcctos anguloe:': tertiam alia; in/
tcrfccantemambasillasftipcr rectos angnlos^-zcj: boc
eftq7buiufmodicftfo:ma.quaco:pu8eftco:pti6:tco:/
pu0 non eftcovu9:e):co q> babet tres Dimenfiones oc/
ilgnatas:^: covpm babet cfTc co:pu8 conftituiu j: qpitia
mutcnntr Dimcnfiones que funt en co in efTccni:quia cc/
ra aut pars aque aliquando babct oimenfiones in cftc/
cni.f.longttudincm tlarimdincm': fpifliwdincm oefi/
nitasfiii8termini8.©edquado c6mutatur ftgura:co:/
_, j , rumjMturvnaquccpillarumoimcnfionumDcftgnataf :
bimficca tfucceduntlocoiUarusalieDimcnftoncs icj^tcnfiones:
itcrmiate tco:pu9remanctin fuacoqx>:eit3te:necpcrmutatum:
f in aaic necco»upuim.'$ounaautemqua afTignauimus.fc; 9
IL
14
ipfumeftciuemodiin quopofitHceft intcIUgibae oi/
mcnfione6:ncceftpermutatanccco:aipta.<ocd m oc
biaate innuimuertcognouifti q^beDimenfiones ocfi/
gnate funt quantitaseictremo:um eius que aducntunt
eii pcrmutannir:fedfo:marucfubftanttenon pcrmii/
tatnntbecquantitas fcquitur pcrmutotioncm accidcn
tium in co:aut fo:marum fictit aqua cum calefcit augc/
turcapacttas.CSsboc cozpusnaturale vndc cftco:/
pu6naturalebabctpancipi3:fed vndeeft generatum 1
co::upiibilc 1 omnino permutabite babct etia ampliue
ftip:a p:incipia.Jocd p:incipia quibus app:ebcndirciU8
co^po^eitas^quedamfuntpartceefl^cntieetue 1 oemoni
ftranten^enttasdus^ibecoignio^a funtapudeoe voca/
rip:incipia:bccautem ouo funt:quo:um vnum fic eft
co^poaficutmateries Icctoaliud vcro ficut fo:ma lecw
tas abftracta a lecto:i quod eft in eo tai$ materics in Ic/
cto.vocatur f lc fubiectum:materia:o:igo:i clemcntum:
fedDiucrfisrcfpcctibue^iquodcftincoficut fo:ma lc
ctitas in lccto: vocamr fojma.Scd poftqg fb:ma co:po/
rdtari6:autcftpa'o: cetcrisfo^miequefunt namraliii:
1 gcncribus 1 fpecicbus eo;: aut fimul iuncta cum illie:
itag7nonpof1untfeparanabea:tuncboc quod cftcoz/
po:iq6cftmatcrie8lccto:ipfumctiomcft ali}6 que ba/
ben t bas fo:itia8 in boc o:dinc:q: omnia babentcfTc cii
co:po:citatc:iboccft fubftantia.06 quum confidera/
tum fiterit in fc non relatum ad alia:inueniemr in fe va/
cuumabbacfojmainacm^icritciue apritudo rcciptc/
dibae foimaczcobcrcndicis^lecdejcapnmdincna u<
re fuc abfoUitc vniucrfalie eft quafi gcnue Mtarum fpe/
denim quanim vninfcuiufgj p:op:iii cft rcdperc quaf/
dam fo:ma8 tanm;:-: no alia8 poft co:po:eitatcm.&ed
e^aprimdJnep:op:ie fiicnamrccftc6munt8 omnibue:
tipftimtottimcftpotensrccipcre omnee bas fojmae:
quafdamfimulquafdamvcroviciflifm tantus:': babc/
bit in nanira fua comparationem aliquam cum fo^mie:
vtfitreccptibilcillamm.eteritbcc comparatio quafi
e(fct in illa:picnira vcl vmb:a vcl tmaginatione fo:ma/
rU5:tcritft):maipfaperftdensbancfubftantia in actu,
CLi^onanirci^o naturaIitcr:gjco:pu8e)cco qy eUcoi'
pU8babetpancipinmquodeftyle:i p:inciptum q6 eft
fo:ma:fiue fo:ma co:po:aIi8 comunie : fiiie fo:ma fpc/
cidlie aUqua ej: foanis co:po:um;fiue fo:ma accidenta
Ud:cum acccperis co:pu8 fc6m cp cft albuj vcl fo:tc vcl
fanumi^ponamritcrum^q: bocqd eftf lcnon oenuda/
tur a fo:mi8:vt qriftat per fe vUo modo:q: non babet in
recfTein effectu:nififticntin ca fo:ma pcr quajbabeat
efTcinacni^ifitfincfo^maqneDifccditabea.g^soifcef/
fiodtisnonfitnififucccfTioncaUcriueqneexaifetcam
1 cjaftat vicc ciu8.aiioqiiin co^umpcrcmr f le in acw:
1 bcc f U fc6m boc quod cft in potenria rcccptibilis fo:/
tt^eautfoanarum vocaturf Ie:i fcom boc g? efl in actu
fuftincnefo^mamvocaturfubiecmm.CTlonautcbic
accipimu8 fubiecmm ficutin logf ca quando oifTinteba/
ttir fubftantta:q: f le non eft fubiecmmcj: bccintcUccttt
vllo modo.£t fc65 boc q? eft c6muni6 omnibue fo:ma/
ti6:vocaturmatcria vclmafl^a^ifcSm boc cpcmniaret
foluunmr in ill3:i cft ipfa pars fimplcj: reccptibili8 fo:/
mctotiuecompofituvocaturclcmcnnim.ClSimiliter
criam quicquid eft ficut illud:i fc6m boc g? ab illa inci<
pitcompofitio:vociwro:t'go.(E0imiIitercriam quic/
quid cftaltud quodcftficut illa^fo^tafl^ecftquando mci
pimrabeaougo:quandoautem incipimra compoftto:
ipemenimrad iUam:vocat clhmm:q: crntucft fimpli/
do:par6compofiti.£tbecfuntpuncipiaqucfHntccef/
i^ £ z
:&
tenS.S^yno
dleoicta.
JnBcflrpft
7. mctapJ?.
eviSmfk*
VOauria,
JBriso.
S-mti\f».t.s.
©uffi^
t^ibii
©ef(n«t rf'
fici^te,
catoeizsci'
Ittace 6 ^ma
5.meiab.z'
^ i.z.pi^jrn.
rotracoa q
ticatdmno
l;>iccdm effi/
aenK?H«
8
De pttcipye
fecozpori3.Scd co:pudbabetaUapji'ndpia:e(ficien8 1
finale.fiificicns autcm eft quod impjimit foimam
que eft in cozpoubus in imteria comm:': perficit mate'
riam pcr fo:mam:i ej: vtrifcp conftituit compofitum
quod agit per foimam;-: paticur per materiam.-^inalis
elt j?pter quasimpjefTe funt fojme m materMs:-: qz no»
fter lermo eft oe pjincipijs c6munibus:tunc erit efficics
(icat bic accipimus comun . :i finis c^ui bic inteditur co'
munis.C6muneautembic intclligitur ouobusmodis:
vnocnimmodoefficienscomuniseft illequi facit pji/
mum opu3:e): quo cetera opera babent oidinem.Sicut
tlle qui atcribuit pjime macerie pzimam fojmam cojpo/
ralcfi eft ibi res quc iic eft:fiajt fcies fuo loco.C^t bic
eW qui oat ojiginem pjimame^ qua completur genera/
tio queciic^ eil: poil eam:t erit finis comunis: finie qui
intenditunnaturalibus omnibU8:iieftibi quittc eilft/
cut fcies fuo loco:t bic eil vnus modus.Slins aute mo/
duseilcomunis q participatur admodusvniucrfali?:
ficutefficienscomunccft idquodpjedicatur oe omnif
buB factojibus particularibus rerum particularium: et
finis vniuerfalie cft illcqui pjedicatur oeomnibus par/
ticularibusfinibus rerumparticularius. £t oiiferenua
quecilinterouosmodosbeceft.f-Q' comunefcdm pji/
mum intellcctum eft in ciTc eifcntia vna numcro:-! inu/
itinteUectusgjipfacft:-: non competitcizvtoicatur oc
pluribus.£6muneautcm fecundo modo non babet in
cnfe eitentiam vnamiimo eft res intellccta complcctcns
efTentiasmultas conuenientcsinintcUcctufcdm quod
fuhtefficientcsautfinales:crgobocc6muncoiceturoe
multis.(ir»ed pjincipium cificicns comuneomni fc/
cudummodumpjimum:nrcs naturalcs babent pjin'
cipiumbuiufmodtnoncritnaturalcqj omne naturale
cftpoft bocpjincipium:i ipfum babet ad omnia rela/
tionem:eog^eftpjindpiumcojum:nong' (tt naturale:
qjftpjincipiumclTetnaturalc:tunc efTetpjincipius fut/
ipltus:quod eft impoffibiie.Sut pjimum pjincipium cf/
ficicnsectaliudpzctcr boc:iboceftimpo(Tibile:i qua/
do quidc; boc ficeft:naturaUs non babet vlU> modo tra
ctare oe co:qj non comifcetur cum naturaUb" vUo mo/
do.^oJtalTe autempjindpiumerit boc naturaUbus ct
n6 naturaUbus:': cius caufaUtas babcbitcomunius e(Te
q^ caufaiitas ciu8:qd pjopjte eft caufa rcru; naturaUus:
irerumqucbabent relationem adresnaturaleaficft
ibi res que ftc cft.Conccdo autem poiTe cf(e:gp vniuerfi/
tatis rerum naturaUum fit ipfe pjincipiuni cff icies om/
nia nawraaa pjcter fe:non pjincipium eflficicns natura/
UaabfoUttcfnabcpjincipio autesefficiente comuniin
fecundo modo^noneftmirumficractatnaturaUs lcijm
fuam oifpofitionem.7^odu8 autc; tractandi oe co bic
eftivtfdatoifpolitionemomnisciusqd cft pjincipium
efFidensaUquodrcrumnaturalium:i quomodo ocbe/
atclTcin ciuspotcntia^iquomoocbeat elTe relatio cius
adfuum caufamm pjopci k)nge:icquidiftantia i op/
pofitioicctera:igjpjobet.Cit<e fecerit boc: fciet natu/
ram comunis factojis naturaUum boc modotpoftqg fci/
uerit oifpofitionem quc pjopjia eft ei quod cft natura tc
efficicns naturaU'um:i bocmodo cognofcet oifpofitio/
nempjincipi)c6muni8.©edqj bccpjincipia funtqua/
tuoj:ociUisadbucftgillati5 tractabimusint^tu funt in
fubftantia nawraU':vt pjobatum eft in pbj-Usfopbia pji/
ma.Sedcojpus q:boccp eftmutabilc:i ejrboc qpeft
perfcctibile:aut ccpit eiTe:autgcneratum:babet infiipcr
aUudpjincipinm.qje):boc g>eftmutabileaUud cft cj^
ej; bocg^eft perfectibilr.ic;c boc Q^ccpitefTe: aut cft gc/
ncratum:aUudeftcp cjrbocqjcft bec Duo.QuJa quod
inteUigiturej:bocg>eftmutabile:boc eftfcdm g> erat
aUcuius pjopjietatis babite qua oeftructa (ucccfGt aUa.
gftergoibiresftabiUsque eft mutabili8.©cd affcctio
que babebat ciTc pjiuatuni que aberat cepit cfTc. 3am
crgoomninoDeclaratumcft:qj ejc boc g?cft mutabiie:
babetaptitudinemrecipiendiidquod rcmotum eft ab
iUo:fdl; rcm rccepcibilem eius quod mutattun eft oc iV
lo:ieiu8 quodpermutauitiUud: i fojma babita.i pji/
uatio eius crat cum fojma permutata. 0icut panus g>
permutatur oealbedinc in nigrcdinem.nigredo pjiuo'
tuncumalbedoincipit eiTc.Q6auteintcUigitur ejc boc
Qjcftpcrfcctibilc boceft:qj contingitres quc non crat
ineoabfc^ remotione aU'cuiu6abco:vt quiefcenscum
motietunqjoumquiefcebatnon crat nifipjiuatio mo/
tus quieftiniUopoiTibiUtatci potcntia.lboft^utcm
motumeft:non cftabeoaUquid remotum:niftpjiuatio
tantu;:itcut tabulamundaqnandofcribitur inea ftcuc
perfectibiU:necciTe eft vt babcatefTentia; que fiiit pjius
impcrfecta:ipoftcacompleta eft:irem que acceffit d
ifuiuationem qucpjcceffit.qjpjiuatione opiiseftpjo/
pterquasreefitmutabilisoutperfcctibilis.Sienisno
cfTct ibi pjiuatio:non polTct ciTc perfectibiie aut mutabi/
lc:imoperfectioifojmacfTentin eo fcmpcr.jicrgo mu/
tabilciperfectibilcncccfTe eft: vt babeat antea pjiua-
tionemquoufcp certificeturQ? fitmurabile vel perfc/
ctibilc.1^ jiua tio autcm non babet opus inquan tum cft
pjiuatio:vt fit ibiperfcctio i permutatio.'l^emota enij
pjiu3tionc:necclTccft:vtrcmoucaturmutabilc i pcrfe/
ctibilefcdm boc^^cftmutabilci pcrfcctibilc. 'l\emo«
to autem mutabiUi perfcctibiU:non cft nccciTcvt remo/
ueatur pjiuatio:ergo pjiuatiofc6m boc pjiuscft: ergo
eft pjincipium:quia ii quid eft neceiTarium:vt babcat ef/
fc/qualeciic^adboc vtalitid babeat c(Te:fed non econ/
uerfo.tunceritpjindpium.3ut (t boc non fufficit cp rcs
fttpjindpiumquicquidncccfTarium cft: vt babeat cfTc
qualcciicp:nifi cp necciTarium eft:vt babeat cfTe a re qtie
cftcipjincipiumfine pjiojitatei poftcriojitatc:i tunc
pjiuationon critpjindpium.Scdnoncft vtile:vt con/
tendamus oc nomincvndemittamus nomen pjincipt):
1 oicamue cp opus eft finc conuerfi:onc3nuenimu6 er/
go receptibilemutationis -z pcrfcctionis^i inucnimua
pjiuationem:i inucnimus fojma: que omnia opus funt:
vtcojpusfitmutabilci pcrfcctibiici bocclarcfcctno/
bis CU5 pania inipcctione.Sed quod inteUigitur cx boc
gpcoipas eftgencramm:atttccpit cfTcfacit neceflarius
affirmarerc5quefit:ipiiuatione pccdercCrSed res
generata ique cepit ft babetnece(Tcg>pjecedat fuum
tnitium ifuam gencrationemefTcfubftantic quod bai
bet>at coniunctioncm cum pjfuatione fojme generati.
1>ofteaoiuifitfc:icojjuptacftab ta pttatio:beceft res
quetamcito nonclarefdt ficutiUud. 3mo pjius oebet
poni naturaU pofitionc.i ftifficienti inductione:i pjoba/
riin pbf lofopbia:ifojta(Te poterit ars tbopicojum fa/
tiffacere voUintati oifcipuUi faciet eum quiefccrc Sed
ooctrina pjobationis non mifccwr cu$ arte tbopice oif/
putationta.grgo cojpiis babet oc pjincipije quc non fc/
parantur ob eo:nec etiom ob eo q6 vcnit in illud poft ef/
fentiam:iipfQ funtquc non pjopjieoefignamus nomi/
ne pjincipiojum.Scd ej: boc cp eft cojpus abfoUitc: f lc
eft 1 fojma cojpojaUs fignata qua comitaf ^titatcs ac^
cidentaleeaiitfojmafpecialisquccapficit. @5 e% boc
cp eftpcrmHtQbile:out pcrfcctibi[e:ailtgencratuj: addi/
museicomparationcm pjiuationieqticbabs conueni<
paiTio efc
aiuatco:
ruptiua.
z.oe lua
"^ccitas
fiuaitcia.
4-P^».7
«4.
f.pp.u*.
5.p5.t.s<
Jpl?f.no
«>: ptigc/
nfitpiin'
gcne.
p. p(?rli.
0
7'Pl?f.
ap.fimo
p^f.t.CO,
5s,
5.nina.
f> pi^rfif.
ennam aim fita p lc ontcd| cjriitcrcfc-z crit boc p:incipi5
ficut oictum cft.Scd fi scccpcrimus fcdm cp eft comu/
nepcrmutabili:pcrfectibiU':': gciicrato:crunt pjincipia
flKtaflfcctio-zpziuatio. Siverofc6mq6pjop:ium elt
pcrmutabili;cruntpa'ncipia yle-.i cotrarictaaxjz ad mcf
dium non mut3tur:ncc oe mcdio:nifi cj: boc q> c(t in eo
aliqua contrarietas.£t videmr cflc Diffcrentia in ter coi
trarictatem i affecticnem -zpiiuationcm qua tu iam oi/
dicifti^ifubftantiaecbocqjcft liibftantia:affcctio cius
eft fozma:-! iam te fecimus lcirc oiflcrcnttam quc cft in/
tcr fo:mam i atfectionc5.Scd mutabilium x perfectibi/
lium non in fubftatialttatcaffcctio eoaim cft accidcne:
fediamvfusfijitivtinboclocoomnts affectio vocetur
fo2ma.£rgo vocemns nos omncj atfectionem foima^:
fc5 vt^ptcromnc q&fit inrcceptibili:rcccptibile fiat
cciignatum p:opiictatc.£t f lc oiffert ab vnaquacg ifta/
rum:q:inucniturcumvnaquaq3illammaIiquomodo.
£t fo:m3Differta p:iuationc:q: fo:ma cft cflentia per
ftipfam.f.cft addttU5 e(Te fupcr eflrc;q6 babet f lc.-paua
lio vcro non addit eiTe fupcr e(Te quod babct ylc^fed co»
mitatur cam ad modu; comparationie eius ad banc foz
inam:cu5 non babueriec(Te:nili in potentia ad recipien/
dum illam M!Stbccp:iuationoncft piimtio abfolutftfj
eft p:iuatio babcns aliqucm modU5 cfTcndi:q: cft p:ina'
tio rci cum p:cparatione i aptitudinead illam in mate/
riaoefignata. "Domo eni^nonfitbomo crnonbuma/
nitate;(edcj:inbumanitatercccptibilibiimanitati6:igc
ncratiofitpcr fo:mam:non pcrp:iuatione5:icoz:uptio
fit per p:iuationem:non per fo:mam. £t oicitur q> rcs
fit cj: f lc % p:iuatione:i no oicitur gj fiatcj: fo:ma: ficut
oicitur q> lectus fit cj^ yle i c)c p:iuationc:t no oicitur q>
fiatej: fo:ma.q:cunioidmrlectU9fieriex: f le ■: p:iua/
tioc:intclU'gitur.f.e): lignis ■: ejc non lccto:i multis Iocib
certiimeftoici gpfitcjifleiiin multis non eft ccrmm.
CCScmper autemoicimr^lttcjc p:iuationc. Tlon.n.
oicitur gj q: bominc fiat fcripto::fed oicitur g? bomo fit
fcripto:;toiciturg)Cj: fpermatef it bomo: 2 oicitur cp
q:Ugni6fitlectU8.Caufaautemeiu6 qdoicimr cTcfpeo
matcboc.f.e:q:c]cpoUaturfo:ma ipcrmaUtati6:q: p:c/
pofitioc)c.babetbicintcllecmm Dcpoft:ficut fignificat
in locutionibug eo:um e]cp:iuatione:licutcit5 oicitunqj
cj: non bomine fit bomo.i.poft non bumanttatcm.Sed
cic materiaUtcr: vt cu5 oicitur qc Ugiiie fit lcctuerquia It/
gna 1 fi non fian t obfcg fo:ma U'gneitat»8:fiut tamcn ias
cum ipfo abfcg fo:ma qtiadam.quia nifi mutentur Ugns
fcdm aUqucm modo:um 1 aUquam ffgitrarum craden/
do 1 oolando non fiet e% eis lecme:nec figuraUtur eius
figura.£rgo afTimilantur fpermati oUquo modo:co cp
vniiquod<i5 co:um mutatumeft 3 fua oifpolitionc:': oi/
cunt ibictiam p2cpofitionem cj:.({r£rgo in bie ouobus
modisfubiccto^umtmatcricrumcj; Dict'mr'cj: intcUc/
cmpoft^iinvno modo fubiecto:um:ot'citur p:cpofftio
c]iJ:ioccj:aUofenfu.Ucrbi grotia.q:quado oUquafiiit
fubiccta aUcui fo:manim:i fiunt fubiecto iUicomirtio/
ncautcompofitioealiquaU:oicimraUquid gencrari e%
iilieiz fignificattuncp:epofitio.c]c.aut.De.bocfc5 g>gc/
ncrammconfttmtiicftej:illt6:ficutC):galla 1 ottrame/
to fit incouftrum.CTfit videtur odbuc etia^ qj in p:imo
modo oicimrc): p:cpofitto intellectu compofito ex poft:
lej: bocintcUcctu.Sicutin fpcrmate vclmatcriccnm
fitcjc illi8qdfitej:boc intcllcctu:fcil5quiaq6cft:p:t'u3
crat in oifpofitioncaUqu3:oeindemutamm eft e>:ea aU'»
qut'd:i conftitutum eftc):cogcncrotumquod oicitur
fuifTe e)c ilU9.j!crgo g? fuitquafi fperma vcl atramcntus:
non oicimr q> fiat ej:eo rcs gcnerat9:ncc oicitur q> fpcr/
n. «
im fiatbomo;nec Qttramcntum Cncauflrum: ficut oici/
wrgjbomofcriptojfitnifi oUquo modo tranfumptio/
m's:aut modo quo oicimr aliquid altcrotum cft.i.co::u/
ptum.gt e)cco q> cft ficut matcrice.aUquandc oiciitur
biouomodi;quia oicimrg?e)cmatcriefitlectH8:q: ma
tcrieenon co::Hmpimradmodumco::upti6i6 rperma-
tis.(L UndcafTimilafurbominifcb^boc g^pcrc^itfci/
cntiam fcribcndi.©ed q: fi npn omifcrit fjgurom;nd rc/
cipict figurom lecti:indc ofTimilatur fpermati fcgm q>
mutaturad bumanitatem.gt fcdmgjbocnonconucnit
vt oicamr oc illo cjc.Sed cum adiungimrici p:juario;af/
finnamr;ficutcumoicitur.£>:bomincnonfcripto:efit
rcripto:.£t ipio p:iuatio non conucmt ci vUo modo:nili
vioicatur cump:cpofitionc.e)c.T(oncni5Dicimr q> no
rcripto:eft fcripto::quiatunc efTctfcripto^non Ccripto^
CCctus cftautemg? fi non inteUigimr c)cnon fcripto»
rc:ipfemet non fcripto:.@cdfubicctum oc quo p:edica/
turnonfcripto::fo:t3fTctiicDtcctur illud:fcd p:cpofitio
e)c.potcftoiciDeeofemper:q5Ui9boc omninonon affir/
momcc cctera buiufmodt^quia foztafTe lingue oiuerfifi/
canturinvfu DicendibccinonDiccndi.imooico g?cu5
inteUcj:en'nt oe p:cpofitionc e^c.ouos modoe qtioe oijci/
mue:rccipicnmr vbi recipimue:i non recipientur vbi
non recipimus. {rtiicmt autcm in boc loco f lc ofTici
oefideriofo:mc:iflca(nmiiantfcmt'nc;fo:mamautcm
afTimilant mafculo:i boc cft q6 cgo non intclUgo.gt oc/
CderiumanimaUenemo eftqui non rcmoueat abfle:
ocfideriumautcm namralequo trabitur ree ficut lapis
oeo:fum:vt pcrficiatur poft imperfectionem qua babc/
batfuiloci naturaUs.^UHdetiamDcfidcriumlongc e(t
abea:pofTetaHre5 boc concedi g? f lecft ocfiderans fo:/
mam:fi ipfo cfTct vocuo ab omnibus fomne^out clTct of/
fecta foftidio fo^mequc odiunctacft eimt finon efTct
contcnta fo^miequc perficmnteom ifaciunt cam cfTe
fpccicm:autfipofTetipfflmoueriperfe ad fufcipiendam
formam:ficut lopisad confequcndum locum:out etlas
fieflfctincavirtuemouens.ged non cftvocuaobom»
nibue fo:mi6:nec conucnit ei faftidire fo:mam babitoj
Vt ftudcat camejccutcrc 1 abijccre a fc:q: fi p:opter acg/
llrioncmalteriu6fo:mc:vcnitfaftidinm babite fo:me:
iccircog)babctcam:mnc ocbct vtnon ocfidcrct com.
jSiautcmfaftiditcam p:optcrlongcuttatcm tcmpoiis:
tunc ocfiderium accidet ilU' fc6m tempue:i non crit oe
fua fHbftatio:fcd erit bic coufa que boc focit oeberc. ©$
non conccditur vtfit noncotcntaco qt> babct:quafi oe/
fidcrct vt coiungantHr contraria in fe:q: boc cft inconue
nicn8:q:inconucnienecftfo:tafTcq6 putatur ocfidcra/
rc ocfidcrio animaU'6:i ocfiderium vebcmcns non eft:
nifiodfinemin noturapcrfictente:i fineenotHrolee no
funtinconuenientce. jCiim bocigiturquomo concedi»
turgjflemoueoturodfozmom^cum fo:ma non adue/
niat eiinift cjc caufo quc p:iuo rcmoucteiue fozma^ quc
erat:nonq:tpfaacqHiratcam fibi fuomotH:i ctiam fi
non acciperentbococfidcrium eflTe fo:morum confti/
tuentiHmqucfuntp:imc conftitutionie^fed fccudonim
conftitucntium quccon lequtimr:acceptio buiue ocfide/
n)adbucefTetDifficiU9:ncdH5 cumottribucrint ei ocfi/
deriumfo:morum conftituentium^vndcpiopter bcc
omnio.DifTiciUe cft mibi tntcUecme buiue vcrbi;qj ma»
gis vf boc c(Tc Dicrio.figuratc loqHctiii qg pbf lofopboE.
Fo:tafTc potcritaUHebocintcUigcre rectoitellecm:vii
in boc couertJtHr ad ilUim.Sed fi eflfet loco f le fimpli/
citenoUqua f leiom coftituto 0 fojmo noturaU:i contin
gerete):ipra fo:ma naturaliqueeftin co^moms ad per/
fcaione6ilUu6fo:mc:ficuttcrrain ocfccnfu:i ignie Cn
;Suic. c i
£fq6matt/
rieefultaf.
£B>ncicov
ruptibir fm
cemiapp^r
fi.inftrtc.
15
P pi?rs<.
guffu
'Libti
ti
Oi coitai
pttbile ■: iiv
coiiupabO
le efiu pluf/
qjgencrc.
ccli 'ccoinft
ttJidnn.
x.maai f p
afccnlit:foztafTi8bcclocim'(J9dbitccctpo(TibiU's:^m'6U'
lud oefideriiun no attribiieretiiraiifi fozme ageti. £>ed
in f le fimpU'citer Defiderium no intelligo.
CCCaptin.llI.qHaUter bec pnncipia liint coia,
3 '^ ntl I d «ti ""'^''^ fpccitlQtio fuit bic 6
1, V^^lii4ll| cojbus piicipi)s:ccbemiis
iconfidcrareinbispacipgstria coikj:fm quc
■Duoiu? piedictouij modonis funt coia. poftf
modu5 autem oeclarabitur g» coipoy qucda
fiint rcceptibilia generatiois i co«uptionis:boc eft quia
qued3$iuntquo:u5flercnouatfo2mam'z amittit foif
ma5.gt quedam funt que non funt rcceptibiUa gcncra'
ttonigicowuptionis.-fcdcfrceoiuscft perpctuum:i qn
quidcm boc fic e(t:non erit flecomunie fm pzimii duo/
ru5 p2cdicto:u5 modop:q: no potcft f le cum fit vna:vt
aU'qua"do rccipiat fo:ma5 generatoiu, i co:iuptibiUu5:
-raUquido rccipiat foimam ciue qd non co::umpitur in
fua n3tHra:nccbab5generationemmareriale:q: boc cf'-
fetimponiibile.Sed fo:ta(Ti8 :3ccditurQj fit f le cois ali'
quibus co:po:ibus.i.co:poub'' gencratis cowuptibiUb''
quo:um aUa generatur ej: alqs^zcojiumpunt alia:ficut:
Dcclarabitur ej: oifpofitione quatuo: que vccantur cle/
menta.(C*^o:taiTi8aute5ponitur'materia fubiecti fo:»
mcque no coijumpituni fubiccti fo:mc que co::umpit
materia vna in ic apta recipcre omnes fo:mam.iocd ct
q&n6co::umpiturcontingitilUtd:q:adiiictum cll: fo^
me quc no babctcotraria.crgo caufa gp non gcneratar
1 non co«umpitur:crit e% parte fue fo:mc que p:obibet
rius matcrias ab co q6 eft in natura cius:non cjt: Ete ma*
tcrie obedien tiaU3.(ECu$ ergo fic fucritimo poft$ fic
cft;fiait poftca apparcbit:tunc crit f lc cois fm biic mo/
dum:i fi fit coie omntbus naturaU^bus^aut gcncratisc):
conuptibiUbus ej: iUis^eft tamc oe numero perpetuc^;
co 9? no cft e^ rc que mutetur in aUud.CJSi cni5 ita ef/
fefcopuebaberctaUaf lc^iillaalia eiTctp:iot ea-z cois»
CrScdfinatur3Uababetpnncipiumfo:male coc fm
p:imii modum:non inuenitur in fo:mi8 gp putemns fic
c(Tc:nifico:po:eitatc3,Q:fiperroutatioco:po:um in ge
ncratione i co::upti6e non fit nifi poft forma^ co^o:ci
tati8:i?bi gr3tia;(Tcut fo:ma co:po:eitati6 quc eft in aq;
quado mutatur in aerc5 rcmanet ficuterat in jaqu3:tiic
critpncipium co:po:u5 fo:malec6e ilUs oibus ftu buc
modu:q:poftbocpncipiu5:adbuc crunt ilUs p:incipia
fo:maU'a:quo:p vniiquodcpcrit p:op:ium vniufcuiufc^
illo:u5.Scd fi res no ita eft:fed cu5Co::umpitHr aquci/
ta9:co::i5pitur co:po:eita9 que erat in f lc cius:^ptcr co
fo:t(um co::uptioni6 aqueitatis:-: generata cft co:po:ei'
tasalianumcrofimiUsiUiin fpecie;tunc non babebiint
co^Jow quale boc eft {nincipium fo:male communc:
polTca autcm apparcbit loco fuo vcritas bo:um ouo*
mmmodo:um. feibaberent cozpoia p:incipium fo:/
malebuiu9:cu5qucdamepi6babeantfo:ma5 qne no
feparatur:tunc iiUid puncipiu5 fo:maIc cfTctfempcr c6/
iunctU5fuematcrie:znone(Tetc)ciUi6 qucgcnerdtur ct
co::umpiJtur:fedDcpcrpetuis.(LScdDe p:iuati6c ej:
fiia Difpofitionc cUiret g» ej: omnib^^p^iuationibus ; non
conceditur aUqua elle comunis fm p:imu5 modum: q:
becp:»uatioeftp:iu3tioaUcriu3 reiquepotcft gcncra/
ri;i q: potcft gcnerari:non eft bngc quin gencrct . £rgo
tunc non remanebit ip(a p:iuatio:n6 crgo tunc eritc6i3.
iScd comunc fecfido inodo q: ouobus potcft ineniri in
vnaquacp maneric bojum p:incipio:u5;rc5 gp fit comiv
neomnib^^gcneratisimutabiUbus^q: omnia coucniiit
in bocijjvnuquodqjconisbabetfo^mamimatcriain
-zpuuationes.i^tboccomuneDicHnt gpnon generamr:
Capliti* m.
nccco::umpuur^ptcrbocQ5 vniucrfaU'a no ofcuntur
generarinecco::umpi.£ed vniuerfaliaDicytur nctge/
ncrari nec co::iipi oiiob^^modis. ^ntcUcctusvnius mo/
dig> vniuerfalcnogencratur nec co^umpitur cff bic.f.
c}: no fuitbo:ain miidop:imain quabobuiteiTc p:imii
fingularc;aut p:ima fingularia:in qua non p:cdicaretur
oeiiUs aliquodvniuerfalK-zfuit bo:aantc ilUidin qua
nuUus eonim babuit ciTe;': in co::iiptionc ccntrarium.
grgo buius modi fiit aUqui qiii oiciiugp bcc p:icipia c6«
munianec gcncrdtur nccco^^iipuntun-zifti fiieruntbo
mincsquiDiccrcntq^inmiido fempcrcft gcncratioet
co::uptio % motus;-; ^diumimdus ec babuerit.CI Sc/
cundi autC5 modi bic cft.f.vt confideietur quid funt; fi/
ajtquideftbomo^-zvtconfidcrctunan bomocjrboc g>
eft bomo:gcner3Wr ico::umpitur:i inucnietur gp inteU
lcctus cjuo cft gcncratus:': in tcHectus quo eft co::ijptu8
non cft inteUcctus quo bomo eft bomo;imo eft quodda
q6concomitaturcum:xnoncftDcfubftatia cius. £rgo
ficDiciimrbecp:incipiac6muniaiuj:K» fcDm modu^ejc
Duobusmodisp^cdictecomunitatis^-znoftrafpecuiatio
Dep:incipijscftbicbocmodo.Tion cni5 loquimur bcc
Dep:imo modo iSed cuaccciTcrimusad fingulariaque
babet c(Te ej: iUis:inucniemus matcrias quc gcneratur
•:co::umpiimr;ficut Ugnaod lectum:'Z gaUc ad cncau'
ftru^^iflcp^imcDcquainuimue Qjnon gcneratur nec
co::umpitur e(Tc cuis cft pcrpctuH5.Cirfecd fo:marum
aUcfuntquegcnerantur-zco^^umpiitim-zipfefuntque
funtin gcncratisicoKuptibiUb^^^iaUe funt quenccge/
ncratur nec co:njmpiitHr:'Z ipfe funtque babent c(Te in
fcmpiternis.SUquadoautesDici^itur ncc gencrari:nec
co«umpi aiia rationc^q: fo:tafl'e oicit gp fo:me que fun t
ingcncratieicouuptibiUbU8:nec gcncrantunncc coz/
rumpiitur bac rationcf.ci: no fiit compofitc cj: matcria
1 fo^ma^vtgcncrentur^zcc^^umpatur. UoUtntct.n.gC'
ncrationc$c(Tc aduentus fomicadlubicctn^:': c(Tegcne
ratu5 compofitU5 cj: iUi6.£t conuptioncm quc eft ci op
pofita.fed puationis generatio;fi ipfo bab5gencratione:
boc eft.f.vt fitpoftqjnon fueriti-z efreeius i accefiusn5
efte(Teq6 babcateiTe in rc:fed cft c(Tcp nccidis:qz puo'
tiocftp:iuatiorciDefignoteinreDefignotain qua eftil/
la in potentia.firgo babct aUqiictTi modu5 gcnerationis
etiamaccidetaUten^zco^^uptionis accidcntaUtcr. grgo
gcncratio cius cft ch$ fcparat fo:ma a matcria:-: fit p:i/
uatioboc modo.Scdco::upriociu6eftcu5recipif foi>
ma^^ztuncpuatioquecftbuiufmodin^babct c(Tc; qzitg
bec p:iuatio cft p:iiiatio accidcncaUtcr:ficut c(Tc cius cft
accidcta iterqiieftco^iuptiofo^me^tciuspuatio cftcc
fo^mc.Sspcrfcctioformczcflcnon eftnifi ej: compa/
rationcp:iuationi6quec6tingitciaU'qHo rcfpcctu. Con/
ftitutio aute p:iuation is -z cfi'e:cft ejc ccparationc ipfius
ad fo:ma5.£rgo p:iuatio puati6i8 eft rcfpcctns aliquis
qui c6tingit fo:mcc;: reipcctibus rclatiuie cr quib^^fo:/
ta(Ti6 aUquie accidit ci aUquando vfqs in inftnitiim:'Z po
tcntia p:iuationis cft boc o:dinc:q: potentia vera cft in
comparatione ciTcctus 'z pfcctionis. f t no eft pfcctio in
p:iuatione.ergo non bobet vcrum cfTcctum. (L. i^cbes
etia5 fcirc adbuc bec tria p:incipia c6mun»a quomo fm
compar3tione5 co:u5 conucnisntvnicuicp iUop queco'
tincntur fub cie.q: pigct nos quod Dicun t.fc5 q> nomen
vniufcuiufq3iUo:u5 eft tronnotiuii:q:fiit3 fucrit: lobo:,
pbflofopbopcritirritus:qu!impofHerunt multis p:in
cipijB tria nomino:quo:p vniiquodcpcontincat muUitu/
dincjoUquaspncipio^us^-ztria noinina contincont oia
p:incipia:q: fotis potcromns cj:cHforiin boc;vt itcr no8
coucniremus tn oibue:': vniuocarcmur in eis^t fi boc
f'Cdi.t.8
Stiartp/
pciua pu
uaiiuc
7-mtta,
n eoacur
fpa:f5 fpe
racnca.
5.pt>rli.
JCXai voi
cdt al^ 6/
iiiione lo
srcam.
ppl?r.4>
itric.
C6,8Z,
Siti.pwo
f.plff.K.
^npp^if.
n alibi. p
meil^a*}.
ccU.
faceretntie dutnS facer€n\ti6:ied recipercmtie: q6 (ecei
runtipfi:nonc(Tcntin manib^noftriernifitria nomiaiT
fgnoiaremtte itellectus p^incipioziis vllo m6:vnde ma/
le fecit qui boc tantii contetue elTevoluit. Ho poiTumus
ctia; Dicerc g? vnuquodcg co:um picdicctur oe contcn/
tisfHie vniuoccpure:cumcadantfub vnoquocp illoaij
oiuerli modi oiucrfc pzedicatioie^qui Diucrfificatur in i»
tcUcctu pncipalitatis f m pjiojitatetpoftcrioatatcj.Sj
pot:imo o;: vt ngnado eo;^ fit iigtlatio quafi eguoca: fi/
cut fignificatio eiTc eft pzincipy -; vniue.^am vero oidi/
cifti oiffcrcntia; inter vniuoca i cqutuoca^tqualt equt)
uoca in logf ca.C£rgo quicgd oicitur effc f lc babet na
turasquegcncraUtcritclUgiturg^ell reequefolct rect/
perc aUa; rem in fua cfTcntia qua pziue non babebat.lcC
boc cfl vnde ell quicgd e(t:i eft boc in iUa non acciden/
caUter:iaUquadoe(lfTmplc;c.-aU'qnado compoiVta pofl
fimplices^fiajtmatcriee lccti.fit reccptUa aUquado cft
fbzma fubilauaU6:aU'quandoeflaffcctio accidcntaUe;et
ciuicqdoiciturefTefojmaboceflafftctco rcccpta in bac
re pzcdicta:q: quibus fit aUqua reru; boc modo compo
ntionie^-zquicgdoiciturpuatio^ctlnonefTe idq6 voca/
tnus fozmas in fuo fnfceptibiU.iSt tota noflra fpccuUitio
oefozma^ioceiuepncipaUtateadid pcrdudtur.fc; q6
e(t pyncipium cp inteUectu: q6 ell vna ej: ouabus parti/
busgencratinon qp fitcfTidene.crSi autem conccdi/
cur 9? fozma Itt ef^ns^iam oeclarauimus gp naturaUs
nonbabectractareoepzindpio efficicntdpzincipio fi<
naUcomuni^mmoduspzimu; omnibus namraU^bus»
;grgo ocbemus traccare oe pzict(Ho efTicie'te comuni na
niraU^b' que funt poil eu;.Ouadoqmde; iam qcpUcaui/
tnits oc pzicip^s que magis ocbet vocari pndpia.i.con«
ftituentia gencratii fiue cozpus naturale. CTisebcmu?
ergotractarc ocpzindptjsqaemagisDigna flintvoca/
ri caufe:'! ej: iUis nocu; facicmue^pzindptu^cfTidens co/
munc nataraUbu6:qd cft natura.
ClCaprm^^Cjeimpzobauoneeoziiqucoijccnuifibar'
menides z iDcUfTus oepzindpi)6 eflfendi.
^ftnn^ autc;adbocperuenimu8:ro
X^um$^ gaucTtitnos aUqui oe focijs
noftris:vt loquercmur oe fcntetijs quas od/
|inueneruntantigoe pzincipijs naturalibus.
5ameni;fuic vfus nominadieas in ingrep
fu fdcnticnaturalis:-! vtinducercmus verbum oe n^tu/
ra^iipfcfenteticfuntlicutlcntentia queoicta eft XDe<
liffi 1 •^armcnidis.f.gj cns cft vnum no mobilc.(I7iii/
jiit eni; iDcUlTus:^? cft infinitU5:fed-lbarmenidcs gp fi/
mtu5:qziiaitfentcciaciusquioip't:gjCns vnu; infini/
tU5receptibilemotU3:auccftacr:autaqua;autcetcracjc
bis.gt fiau fcncecia eius qui pofuit pncipiu; infinitum
nnmero.f.g7 aut funt atbomt oifperfe pcr inania aut mi
nima cozpoza BmiUa eiqnc gcneracnr q: eis in aqueito/
te^-zcarneitate-zacricace^zccceris^omniacomixca in oi:
tcctcrefencetiequcenumcratur in libzis perbj^paccti/
cozu;:qz ecia; q> loqucremur oe eis fm modum quo iUt
Deflmj:emnc fencccias eozu;.Sed oicemus g? fencetias
:CDeUlTi 1 1i>armenidi8 nos no ppzcbcndimu3:ncc pof/
iumus intcUigerc incenciones cozum:nec piicamue eos
adeo fuifTe impcricoe:ficuc videcur in verbis eozu;.'?^!!
cni;eciam craccaucrunt oc namralibus:'! oc muUitudi/
nc pzincipiozu; eo:u;:licut li>armenidcs concedii tcrra
^ ignc;:'Z cp omnia gencraca componiicur ej: iUis.Unde
Videcurinucrc:gjen8ipfnmeft:q6babcc venim elTe:fi/
cuc fcice fuo loco.i g? cft inf inicu non mobile:'^ g? cfl in/
finitepotcntie:zg?en:finitU5intcUecm fmcp finiseft:
adquesomniaperueniunt^^ztnbocQjpcruenitur ad il'
mi.
u
zptff.u.e^
31nnie(t;>a.tif
altgd^ Bcii'
pp(?f.ta.<jp
lum puranir finim;:f m g^pcrucnittjr ad iUnm.ant vt>
detur cp intentio corn; fit aUa.-fc; gj natura cncis: vnde
cft natura cfTcndi Jit vna in intcUectn:oiffinicioe oi« oe ^
fcripcione:-; qp cecera cncia func aliud a natura iplTus ee:
qzfunttaUaquib^^aduenic clTc-zcomicacurea^flcuc btu
manitasincns^-znocft ipfum cfTe:necelTc cft oiffinitio
cius;fed cfTc efl cj:cra oifTin icionc; ciue^-z aducnic een cie
cins:li'cut occlatatum eft afe.Uidccur crgo cp ie qui oO
jat finim;:noUiic inceiUgere terminatu; effc in fcipfo:n6
naturos eiites in multimdine in infi'nitu;.j£t qui oijcic u
finiw;:!ntcUe]citideo g? aducnic rcbus infinicie.gc boc
non enccibiobfcumm epcis quc oifccs afs^qz bomo itt
eocp eftbomo:n6eftcns:inquatumcft ens.Sed inteb
leccns eius eft ejm-a iUu;:-; jppter boc cft oiftribuciovni*
ufcniufcpremmquccocincnturin pzcdicamcnci8:co g»
vnaqueq^illaramcftfubiectum entie:-: cns comitatur
illa;.aut fi boc nolucmnc:fed pocius pzoteraierfic: cunc
noeft mibipoiTcaduerfandi eie.Qim argumctario qua
impzobetur COZ05 fcntcria:crit ftnc oubio compolica cjc
pzopofitionibns quas opoztet in fe elTe manilieftiozes co
cUifione.CrSednibil inuenio manifcftiue bac conclu/
lioncaut vt fint concelTe ab aduerfario:fcd non pofTum
fcirequac^ ipfis pzopoffcionn^ns conccderctqz f< ipfi
conce(Terintbocabfurdu5:quicpzomiccccgj ipfi aude/
ancncgareaUqna^ejrfnopoficionib^quc pofice funtin
argnmetacione concra illos.£t etia^ qz inuenio pzopofi/
tiocs multas quibus opponituralU» minns noias ^ fit
conclufio jjpter quas volumus illas iducercl^icut oi/
cicur.-qz fi cns eft fubftacia canca5:non cric fifnitum nec i/
f inicum.*Dcc cni; ono «ccflfibilia funt quaricatu-z quan p pt)r>tctf(
titasacceiTibiUBfubftatie:tnnccrgo fubftana cns.-z $/
titas ens.crgo ens erit plnf$ ouo.Sed cum atccndcris:
inueniesfinitatfaucinfinicatiopusefTe ad cercicudincs
fuiefTe:vt fit quaritas concinua.f.meTura ccrta.©3 mul/
tum opus cft ejcponcreg? quatitas ccrta non cft ejciftcs:
nifi in matcria -z in fubiecto:qz 15 no cft ens:nifi in (abie
cto:qz boc non poteft cj:poni per fe:f5 cgct ad e;cpofi'tio/
nem fui no modico ftndio.CTQuomo ergo aaipiemtie
T> pzopofitioncB ad concludendii q6 paict per (e:Bimit
Uter-zilludoij^criii.f.gjinfinitti^eft oifWnitus partibne
fticoilfiniciois-zc.CrScd fcnceciammccccrozns bomu
nu5 inucniemus ocftmcrionc5 in boc loco: aliqua facili
fignificaci6c.Tloseni5ia50ifpofuimu8vcrbum cc bis
quepofteafcquuturpcr q6 cognofccs rcuclationc5 fue
tczricudiniscognitioncfufTicieci.(r£tDiccmu6 nuc cp
bis qui oijxmnt pncipins vnn; efTe:po(Tumu6 opponcre
ouobus modis.vno qz oijrcrunc ^ncipiu; vnum cfTc:ab
tcro qz vidcrunt g? boc pzincipiu eraC:ouc oqua:aut aer.
JScdopponercilUsquioircriJt:g7pzincipiu5eft:3Utaq:
autacr:ibicritmcUn6:vbiloquemur oepzicipijs gtner
ratozu;cozzuptibilium:n6vbiloquimnr oe pzincipija
c6ibU8:q:ilU pofueruntilUidpndpiu;gcncrati8 1 coz'
rupcibilibns.joed ocftructio oictiois g» pzincipius vnii
cft:becefhq:eo:um fententia ponitofrnce rcs conucni/
reinfubftonti3:'ZOifTerreinacctitibu8:'z negont cfTc oi/
ucrficotc; in cozpozibue ej; fpccifids onjs.fcd in fcqucn
tib^^oeclorabit gjcozpozaoifFcmnc fpecificis oifTcren/
tijs.Quiaiicpicuncgjpzincipiacj: gbne gnantur bec ge
neraca:infinicafnnt:iacognorcuinrignozaregnata:i6Q> p,pl?r.55»'
oiciic pncipia co;i infinica efTcvnde no copzebcdunt ca
fcicnria:nccc6pzebenduntg7gn9iHrcj:ci6.l^oft$crgo
non funt tn via fcicdign 9ta:quom6 crgo idrc potcrun i:
gj pncipia co:p ifinita fun t.Scd opponere illis qui Dij:e/
runt pncipia illa ifinico eiTcatbomoe Difperfos cc p ina/
nia:3ntpoCca in c6mi;:tioncanelius cnc tbi: vbi loqmur
T&aic c 4
Snaiienc,
a
ce pncipys gnatop co«upfibiIiuj:polt$ aHtem E»Hent'
mud ad bmc fincitcrminemus boc capt\n.£apttulu aw
tCin boc incidens eft in boc noftro lib^o Uri fi quis vo/
luerit iterferere:iterfcn3t.g aijf noluerit:n6 iterferat.
duaplm quintii.Dc notificatioe nac qutd fit.
3CCmU<\ g3Co:poabH6qiicapudno3
V-vl 1 1 141? ijjnt.adueniut actioes 1 mo/
I ms:i iucniemus gp queda eof ven iii t ej: cau
Bfis q funt cjrtra ca:e;: gbus fiut i eis ipc actio'
*n€Q% motue^ficut catiditas aq i a fcefus lapi/
dis:^ iueniemus cp gbuidas eof aduenifu octioes zmo
tu3 er fcipfi3:nd c% ca e>:trinfeca:ficut aq calefacta cum
eimittit Bfcfrigefite):iua natura^tlapisin altum j3ie/
ctii3:cu relingtur oefce'dit ejc fua na.ict foztaiTis nra opi/
nio oepucrfionefeminuin 3lia:'Z fpermatil in aialia erit
ftnbancopiones^tinueniemuset^jaialia aguntur in
OCB fuos motue fua fpontc:i no videmiis cp ipellentem
babeat^trifecus.qui agitet ca illis motib^^.-per 15 ergo
fozmabit in nfisaiabusopiniorqjmotusioino omncs
actioes i paffiones q eueniiit cojpoiib^^^aUquado fut ej:
caufa cjrtrinfeca x percgrina:aliqnej: feip(is:n6 ec caufa
33 cj:trinfeca:fcd eo?: q funt ej: fcipfis n6 ab e^trifecis: nos
in pma fpeculatioc pcedimus^g? quedaj (mtiditim ad
•■l*f fi.i«.r« V"" al^gd^"! non oeclinant ab co.i:t qdaj funtinftituta
ad multa:'Z ifuper ad vartos modos:? pccdcmus g? oiuj
bo;: modo^. alij adueniuntfp6te;ali) n6 fp6te:(icutad/
uentus lefiois ejccadcntc lapide^zcobuftio ej: igne vje/
te:-: boccft qd fo:ma t in n f is aiabu3.iboft boc aute gs
faciet fdrc cp bec cojpoza quop n6 iuenimus moto:e ep
trinfccu5:moueant -z aganf e;: pncipio ej:trifcco qd nos
non copicbcndimus nec0fentimu6.©3 fojtaflis angeli
Oicutur monere firmamctij:aut vi firmame tii remotuj
e(t 1 n6 fentitur;aut foztalTis cft fenftbilein fua eiTentia:
5 no in acti6e:boc cft qz no ell fcnfib/lis babitudo que e
wteripfu5ipaticnsabipfoqiTgnificeiq>c)c ea fmih^
actio:ficutboquinonviditmagnctcm attralrctem fer/
ms feniibitnnec cognouii intelUgibiiiter q> fit attrabes
fcrrum:qj oiificiliseftbecc6p2ebenfio fue itelligentic.
Cu5 viderit ferrum moueri ad ipm:nc erit loge ipfu5 pu
tarc g> moucat ejc feipfo:fcd facicmus ponej qua concc/
dat naUs:-! pzobet oiuinus.f.gj cozpoja quc moucn f bia
motibus;quoticfcucgmouenf cjcvirib^quefunr in eis:
quc funt.f.pndpia fuo:j: motuii i fua? actionu.^llarum
viriu qdas vis eft quc mutat i puertjt:': vcnit e% ea actio
vno mo non fpontcict eft qdam alia fponte:'Z eft aliavis
variop motuum z actionu; fiDs n6 fpontc:-: eft aUa via
CraiUs fponte.Simirr eft oiuilto in quiete.ibzima crgo
Oiuiftonumcft ficut vis lapidis in fuo oefccnfu: x quica
ciusincentro.gtbccvisvocaf natura.Seciida vis cft
licutfoUs in circuitu fuo apud fapicntiozes pl5o2um :cc
yocaturanimaangelica.^ertiaeft ficutvis bcrbarum
£ in nafccdo -r crcfccndo i quiefcendo:q: (pfe mouen f no
rponte:-: oiucrfis motibu6.f.erigcndo:radicando:Dilata/
do:elon^ndo.£t vocaturaia vegetali6.Cluarta cllvis
animaUii^ivocafanimafcnfibiUs^-zfoztafTisomnisvia
ef qua venit actio no fpontc:vocatur natura.Unde aia
VCgetabiU8:natura vocaf.(E£t foztalTis vocatur natu*'
raomiU9vi8,ej:quavcnitfuaactiofinecogitatioe •: oi/
fcreti6e:(icutarancaDicif tej:eree):nanira:ficut i fimi/
lia aialia.ioed natura cft qua cozpoza naU'a funt naU'a:t
qin volumus bic ingrcrc cft natura Pm pzimii modum.
intOimi cftautem iUudqd oicunt.f.gj quiinquirit:an
ipfacft:ccrteDeridedu6fit:fedputobocco6 noUiifle in/
telUgere;gj naUe fi ingrit an natura eft:Deridendu8 cft.
Jdco q; vuli ef ipfa fua arte^bare pncipia eiuQ.&i m
z.jX?j.t.?>a
Opfm. V*
boc voUicriit:aut aUquid aliud b9:fcd voUterutbocfc?
qi effe butus i^tuiis manifcftii cft pcr fe:boc cgo non aui
diam nec oicam quo m6 boc Dicam:cum Diffjcilc (it iue/
mrc motozc vniuicuiufq? rei motc:cH lamttias in I? oiu
labojaucritipfcquibacfniamDedit.Ouo ergo Dcridc/
biturg moiu5 videt:-: querit r6nem:an babeat motozc.
£t qucrit ab co vt coccdat cfjc motojc':': g» fit ey.ra. ©.
vc:?j cft:q: Dictio dc efic nae pncipium eft fcientie naliii
tnaUsnonD^ refpondcrencgitieas.ios cius oijfinitio
pcrtinet ad tractatojcs pr?ie p:ime:nalis autc Dcbj fcire
ccrtitudinemgdeft.fediaDiffinicruntnam Dicentcsg?
ipfa cft pzimii pncipius motus rei in qua cft i gctis eii\9
pcr fetpfam:n6 per accus.l lon q: necclTc eft:vt omni re»
naU fimul fit pncipiu vtriufcg.f motiis ■zgctis^lcd vtper
fc fit p:incipuim aut motus (i ftierit:aut quictis fi fiierit.
S5 poftea vifus ftiu cuidam g fiKcefdt q> bcc Dcfcriptio
cflet imperfecta:vn i voUiit ei addcre oicetis/q: bec Dc
fcriptio effectU5 nature fignificat:non fubftatia : n6.n.Ji/
gnificatnifibabitudineeiusadidqdvenic ejc illa:t id
opo:tet:vtaddaturciui; ocfcript(o:tDtcat g>na eft vir/
tusDitTufapercozpozaqucattribuiteis fojmas i figu/
ras.gt eft pncipiii fic i fic.1 los autc incipiemus cccla/
rare intetione Defcripti6(s pofite ab aucto:e pzimo:': po/
ftea redibimus ad rcfcllcnda bui^^garruU fugiluam ad^
ditionc buic Dcfcriptioni Dem6ftrate6:q: q6 Di]cit:pefli'
mu5 cft 1 falfum:-: n6 cftopus co:nec ctiasadcomutan/
dum.^t oiccmus qp iteUectus bui^^q^ oicitur pnc^^ium
moms bic eft.f.pncipiu5 ^fidensxf. quo venit motue iit
aliii a fe.f.co:pus mobilcgt q6 oictum eft p:imii:intcUc
j:imus^pinquii.f.vtinterilU)d'zmobilenonfitmediu.
^o:talTisanima.n.pncipiumeftaliquo|rmomu5coqx>
rum in gbus eft:fcd mcdiate aUo.'3fam.n,opinati fiit ali*
quiboium:g;an(ma facitmotus loco:;:mediantc natu/
ra.@ed non video g? na conucrtat motum meb:o^ co/
tra feipfam ^ptcr obedictiam (Ui ad aia5.£t fi fic natu/
ra ?iierteret:non ptingcrct Ia(TitHdo;quando c6pellit il/
lamaiaadidqdnacnoconucnit^toflficiumaic non ac/
traberet ad fe oflldti nae.Si aut voUiit oicereg? anima
facit appcterc:': ejc iUo appctitu mouef .fimirr etia natu/
ra fadt bocficut poftca Dcclarabif .£t foztafl^is ifte appe
titus n6 eft moto::fed cft res per qua mouct moto:.£t fi
anima babHeritmediij in moucndo:n6 erit iUe itcr mo.
tus locales:fcd iter motus gnationis i vcgetatiois. UiT
qzvoUieruntg^Diflfinitio beccfletcoisoibus motibus:
ideo addiit ei p:imu.q: aia aliquado c in re mobili:t mo
uet aia id in quo ipfa e motuvcgctatiois 'Z aUerationis:fs
non pmo:imo cum adminiftrati6e narum •: quoUtatus:
t boc Dcclarabif poftea: fcd q6 Dictii eft rci in qua c:boc
oicif ad Df iam nae ab artificiaU i violcto:fcd qo Dictu;
cft per fe;bicia iteUigitur Duob^modis^vno in compara/
ti6c cius ad rem mobile:': aUero in coparationc eius ad
moucnte;': in pmo m6 fic itcUigiwng» na mouct pcr fe>
ipfas qn eft in Difp6ne: vt ipfa moueat:q: non eft pofl^iTji/
le. vt ipfa no moueatmifi ipediatur aliquo motu contra/
r('o:fi'cut eft motus cogens.iccdo aute m6 itel iigif g? na
mouct gcgd ipfius mouct pcr centias no ejctrifecus. £t
qdDcm eft non peraccns^itcUgif etia Duob^^modis^vno
in c6parationcnae.fc6oautcin coparationemobilis.^n
c6paratione aiit nac fic:q: na cft pncipiii eiue q6 mouct
certe per fc:no pcr accn6.£t motus aaiitalis c ficut mo
wsgcfcentisin nauie):mom nauio.CJJocdsautemo/
dH6eft:gjqHadopamouetftatHam:n6 mouct nifiacci/
dcntarnq: n6 mouct ciTcntialr nifi c6:non autc ftatuas:
q: ftatua vndeclt ftatua;n6 mouef a na ficut lapie.ict io
medicusnon critn9:cuipicfib(mcdcr.^tpbfrica mo/
S.mna*
llb^rmi
i
6
'otra fe
coml.
uet (\6 in ipfa cft.-q: cfl m co:n6 vn eft tnftrmitstfed vn/
dcemcdiciis. Qtiiacu mcdiciis medet fibiiciirjf; no
curat vii cil medicue; fcd vnde mcdicatiis. Citua vn cft
tncdicatiis cfl alius:-: vri mcdictis aliii6:qz vndc cft mc/
dicue cft efficicns medicina •: coponcns. vn aiit mcdica
tue;citrccipicns medicina t infirmiis. @cd additioil'
la quavoUiit addcre ille qui voluit co:r«gcrcp«mo6:cft
tnanisiqjvirmequapofuitquaftgenuein Defcriptiene
n 3C;boc cft vis efficicns;-: cii ea Diffinicrit:Diffinict gp cft
pncipiQ momevniuo in aU'ud:vndceftaliud. ^titcllciis
f tutis non eft a[itis:nifi qz eft pncipiu; motue qui cft in
re:i no cft in tcllectus penetrantis: fcd q: eft in rc: i nort
cftintcllcctus fozmantis autfiguratis^fcd potiue epnt
tcllcctumouentis.igtnoeftinteUectuscuftodtendifot/
mas 1 figura6:fed c^ intcllectu quietan di illas. £t fi bic
bo Diccrctg? na cft pncipiii cpftes in cozpozibus ad mo
uendurn ea ad fuos pzofectua:': quietandu ea in eis:': cp
eft pmu3 pncipiu motus rei in qua cft;*; quictis cius per
fcipfam.nonperaccidcns:^fcnone(Tct nifi itcransver
ba quibus opus non eft. £tt'r ficomntaret aUquaj par/
tcm fue loquutionis pcr i^bu qd effet multiuocu ad iUa:
repctcrct verbij:ncc putarct fe repettne;': per boc cozre'
ao: illc fperfectedfcriptionis lTcutcjaftimat:putauitg>
ciiDiptvirtutc:iamfigniiicauiteflcntia non rclatiuam
ad oMig? non vticg fecit.>qz q6 inteUigit virtus boc piin
dpium motus z gctis i nibtlaUud:? virttis no Dcfcribi>
tunniftepcoparationereUitionis^vrinon rcceffitabca:
qn ^ipt virtute.Quicgd g bic bomo Dij:it:n6 fiiit nifiva
nu5 1 falfum.^ntcUcctus crgo eiusqd Dijrit Difftnito? p/
inus.f.Q7 e pncipiu motue t qutetisinon voluit tiicere.cp
fit pn°'motU6 locaUs tmtita cp non fit pn"'motue PsqUV
tatcm^fcdvoIuitDiccrc^gjgcquidfuerit^n^^cuiufcuncp
motus per feipfum:boc eft na.Sicut pn"' moiusquicft
in^titate:iquicftin qUtatfttquicftin locotincctcrl:
n fiierit aUquis motus.@ed poftea Dcclarabun f mane
ries motuii.Sed pn^^motus quo m6 cft in qptitate(boc
cft^.f.Difpo nac en qua vcnit augmetii oiUitatois in fpa
rio:autpctt'opftrictionis in fpacio:q:boceftmoueriDe
^titate ad CBtitate.£t ft voUieris intcUigcre crcfcerc ej:
natift-rcjrtcnderctacccperisnamejrinteUcciuvrius
intcntionii p:edictajr ttfi:fac.J5ed quo eft pn^^moms in
quaUtate:boc cft ficut.f.oifpo nac aque.cii5 acciderit ei:
Vtrecip^tquaUtateej:trancaquanonbabetpcrnam.
C^rigiditatcetcnim b5 pcr na5:vn cij coactio remota
fitericna fua conuertet aqua in ful q Utate^: t quietabit
eain tlla.@it'rco:po^citcomimpunf complejriocspo
ftea n itimr na:t reuocat ea complejrtonc conuenicn te;.
JSed in Ujco manifdhi eft:q: boc eft fia\t oifpofitio nac
lapidistquiimoucteiiDCojfum^ictfponaeignis^quHm
mouet cii furfii5.Sed qiio cft pn^^motus in ftibftatys 6
cft:fiait oifpo nae:quu mouet i pjcparat ad fo:ma maj
cu apparam q^titatis -z qUtatis: ficut fcies pofteo. Sed
fozmam ei foztaffis na no attribuit:fed pparaf ei:'j b5 cl
aUudcUndc meUus eft;vtcognofcaf boc cjralia fcietia.
in£rgf> 13 c oiflfo nac quc eei gnaUs x puertibiUs: i Dat
vnicuicp naf qiic funt fub ea:intcUectii cius.
(CCapfsfcptii.cccopoe nacad mas i fo:ma ■: ad motu.
^ fna S^vniiqdcgcojp^bsnam:
vl ititJ mastfo^ma^tacciia.Tla
ciuscftviscjrquavcnitmomsciuettE/
mutanoiquedtntin ccntiacRis: fitVges
cius 1 ftatU8.fo:maciu6 cft eflfen tia efue
ej: qua eft td qd cft:ma ciu8:cft id q6 iw
" teUigif :fuBm e(Tc fuc fo:me. acciia funt
caqueqii roacoy fiiiiinfojmata foanacojKipftjtura
©ertum *^
fiteritco:jtfpaU'tas:aHtfimnlconcreanf;autacddiitej>
triijfcais:': fo^taftis na rcialiqiieritipfa fo:ma;aUquan
do non crft.Scd in firnplicibue na cfi ipa fo:ma:iz natu
ra aquc eft ipfa fo:rf la qiia aqua cft aqua.Scd na e vno
rcfpcctu:'! fo:ma oUo refpcau.£Hm.n.pfiderat fs actio
nes 1 motus que venjun t e;: iUa:vocaf na./Ctn vcro co/
fidcramr f m boc gp pftimit fpcm aquc:'Z non attcndun
turmomstfpjcfTioncsqucveniHntcpca^fo^mavocaf.
Unde fojma aquc;fo:taffi6 cft vis quc ex ma aque con
ftituit fpem que cft aqua.Jgt bcc eft non fcn fibilccj: qus
veniuntpafTioesfcnfibilcs^vtfrigiditasfenftbiU'^:':^©/
derofitas fui DCfccnfus quecftinclinatio in actu queno
eft co:Et':qn e in fuo tcrmio nali.crtrgo aciio nac ficu/
ti in fuba aque cft;aut rcfpcctu patietis ab ca frigiditae: 25
AM refpectu agcntis in ilUi biiiditae^aut reipectu U>ci no
p:op:t) momstaui comparationc lodj3p:tj;qHie8:ibcc
frigidiias-zbiiiditasfuntaccidcntiaquccomitamrna/
mra:quu non fiicrit q^ ^bibeat.Tt6 aiit ofa accidentia
lcquunwr fo:main co:po:e:q: fo:maaliqtieft pparas
mam ad patiendii a rc ci>;trtnfeca que accidit: ftciit cum
p:eparat ad recipiendu accidentia artificialio.": mrtaej;
accidcniibus nattbu6.&edin co:pou'buscompofit] na
cft ficutaliquid fo:mc;<; non cft ipfa fo:ma;q: co:^ c6'
pofitanonfuntidqdfuniej; folavirtutequc mouctea
eiTeHtialiieraUcubi;$uisnccitieft:vtqiifuerintq6func
iint in ei6 ipfe vinutes.^cd veluiiipfa virtus fitpe fue
fojme^^ztan^fo^ma co|rfitpiunciaci:multi8 intcrio/
nibus 1 adiiata;ficui buaniias que rctinet in fe virce ne
mrc -z viree aie:q: qii piungunmr aUquo modo piuctio
nisbecoiaconfiimuniefTcntiabumanas.Jccdquisfit
bicmodu8Coniunciionis;mcUuseft vtDcclarcfin pBia
^ma.&iqui aiit votuerint appeltarc nam:n6 id q6 nos
oilTinimus:fcdt'd ejrquocucpveniuniactionce rciqciicp
modo; ritie fit iiie modue que noe 6 na Di;ctmu8:fiuc no
fti;fo:ta(Ti6 na attufciic^ret';eritmnc fo:maeiu8.j&3 ro
nfi^pofiac):igit:vt nomc nac ci ponamus qft oiffintui/
mu8.(ir*l3o?:autaccidcntiuqucda funtque accidunt
e]ctrinfccu8:quedafuntqHeaccidunicj:fubarei.iStit.n.
quedam quc pfcquun t mamtvt nigredo ctby opis:': cic«
triccevutncpt-zeicienfioftaiurOountctquedaqHeco/
fcquunf fo:ma:ficut fpcs i gaudiu 'Zpotcnt ia ridcndi 7
cetera in bof bU6.0uia 13 q^uis ad ciTe fuii neceffmo ejii
gant;vt ma babeat ce:tn o:igo eo?: i pn'" ey fo:ma d-q:
ctinuenicsaccidcniiaqticcomitanf fo:ma: ioiiimie% .z.ietit^
eaii accidiii ci atio modo:-: non cgcnt particii^toc mac
j£t boc fcics qii oecUirabimr tibi fcicn tia oc aia.£>iit itc
rum accidcntia qucegcnt ma -: fojma.-r o:iunf c j: vira'
C0 ea?::ficut Do:mitio i vigiUitio; ^iiie cjc illis quedam
funt ^pinquio:a fo:mc:vt vigilatiorqucda vo ^pingo/
ra mac;vi Do:mitio.Quc vcro pfcquun f e% partc mac:
aUqit rcmanct poft fo:ma;ficut cicairices vulncy: i ni/
gredoctbfopi6poftmo:tc.£rgonaveraeft illa qiiam
fnuimu9./ct o ilftrcniia in ter ipfam -: fo:ma cft itla qua
fnuimu8.€i ofia inier ipfam i motii:multo manifcftio? Bf Wcois
cft.boc aijt nomcn nac iam accipif ej: mulrie f tcltecrib": "'' '^"ft • «-
fcdquimagisoigni-z^p:!) ftini:tresfuni;Dr.n.na:pnci™ P'?f"*'-'«
q6p:cdij:imus.£)iciturna;quapfttmit fuba cuiufcuc^
rctof iia;e(TcniiacuiHfciJc^ rci.Qui atoiciitnas^id ^ co»'
ftiiuitur fuba cuiufcutp rci;merito DiHcrfiftcanf in co f $
Dinerfitatcfttap fcnicniia:;: 'Z inteiionii. Qttia quiDiuer
tit ad D6m qy pars quc oignio: eft od pftrucndii omnca
ftilja8:itla cft ma eo?: i fte.Dt'cit g? na cuiufcuntp rd: eft
maeiu8.QuiaiJtDicit:g>fo:mabic magis mcref ponit
camnam rcfcfoztafTisaiitintcrtractatoJCs fticmntalig
gpiitaHcrunn^moiuecftpmiipn^^qdacgntrubftanjs
Bnffi.
30
UXX0,7.
«s.pt^r.tcca
tms pcrfcctfonee:': pftitucrimt illu$:n9m cuhikdqs rei.
Qui vero oicit nain cuiufciicp rci foimi ms: ponit cas
iti fimplicibusxnfcntii illoy:^ in compofttis eo:p coplc
jrionem.Sed pollca fcies quid fit c6plepio:nunc tn inte
rim aliquid oicemus oc ea.Ci^icimug ergo gj comple
jio eftqualitas venieas ej: redp:oca psjffione qiwlitatii
^ih^in cozponbus fibipermittis.antiquiat pozeofo
lebat nimis comendare ■; p:eferre mam:': oicere gp ipfa
crat n5.C£j: quibus crat antipbon que noiat ooctozii
p:imu9:oe quo Dicit:g> conftituerat i ratnm babebat gp
ma erat m:x illa coflituebat fubftantiaa: z Dicebat:^' fi
foatiaefrctna rei:lectU6 cumputrefceret:ouertercturin
id qd faccret ramu5:i eius ramus f jcret lectus.Scd no
eHita.imo reditin ruamnamligneale: inafcitur lignii.
Q.mfi bic bomo vidiflet:g> nl eft m9:i non oia ma: (€d
ma cuius eflentia pfcniata eft in vnaqc^ permutatione;
1 tl$ non oifccneret intcr fo:ma artificiale i nalc.Sed
non oifcernit inter id qd accidit:-: fo:ma:nec (ciait:g;> c6
ftituens res: necelTc eft:vt fit oc cfle eiHs rei quc non cft
neceifc in puatioc eiu9:vt pcrmancat cu; fuerit p:iuata»
Quia quid p:odcft nobis:vt res fit permanens in oifpo
fitionibus i effc du9.''cii non fufficiat ad boc vt ree beat
e(Te in actu:ficut boc qd cft f lc:quc no oat rci cflie in cfFc
ctu:nifi boc qd ci tribiut potentia fui cflc. S; fo:ma cft
que Ducit ad cffcctij.Tl6nc,n. vidcs:^) quii ligna i lapi/
dc9 fiuc lateres babuerint efle:Domus erit in potentia;
!oed eius ce in efrectu:babcturet fo:ma fua: i d poffibi
[e eflet fo:mam eflc fine m9:ma non effet ncceflaria. Q:
13 bomo igno:auit:g7 ligncitas fo:ma e que fcruat :etia5
tnnc qn nafcitur.CTfitgo fi qd ncccfliiriii cft intclligcre
cflie nam:boc eft qd oat rci fubftantialitatc fua: tunc fo:
ma adbuc oignio: e.£t qm co:po:a fimplicia fun t id qd
funt in actu q: fuis fo:mis:i no fun t id q6 fiit ej: fuis ma
terijs.aiioquin non Diuerfificarent.tunccU|:cft:q:na
noncftma.Scdinlimplicibu6cftfo:ma:iipfainfeeft
fo:ma fo:ma?J:non mama?:.Scd in compofitis no te
latct:qj na oimnita fola non oat cis centias coy :nifi cu5
adiiincta ftierit altjs additi6ibu6 cjuoufcp auocct fo:m£»
co:;: perfecta:na:ad modum multiuoco:p. £t tunc oe ft
1 Dc p:imo:oicetur na coiter.Scd motus boc cft q? ma^
gis I6gccft:vt fit notura rc;:.Quia ille eft:vt manifcfta/
biturpoftca:quiaduemtc)coifp6neimperfcctioni9:icft
peregrtnus a fubftantia.
CTCaptm fcptimu5.Dc vcrbis oenominatiuis a natura: 1
Dcclarationc fignificationum fua:p.
jP^ rimr verbaque ponutioiciitf.
iJd. lUlll- naturanaturalc:iq6bab3
n9m:i qd ee>: na 1 naturalni q6 currit cur
fu naturali. (Cioed nale eft: quicquid e coi
paramm nae^icoparatii naccft: autin qao
eft na: aut q6 cft per nam: 1 in quo cft n9:l3
cft cp fo:matur na^aut cuius na e:vt pars fue fo:me.)55
q6 eft per na^: boc eft.f.imp:eflionc6 1 motU6:i quicgd
eft eiufdem gencris cu5 illie^vtloais 1 tempus 1 cetera
alia.©cdq6babctnam:boceft q6babctin febocpn"':
1 boc e co:pus mobile ej: fua na:i quietii e% fua natura.
Ci;£>edqdefte)cn9:boccftcuiusce cftinactu:aut fua
cjnftentia in actu ej: na:fiue fit cfle pmii:ficut indiuidua
naUa^fiue fit eflie z™: ficut fpecics nglcs.Scd q6 oiciwr
ratiirarnboc e qd imitatur nam quocutp m6:fiuc fit q6
abea e):igitur:ficut indiuidua 1 fpccics fnbftantialce: fi/
uefintcomitantiailla:ficacctdentiacomitdtia:autfubf
fequentia.©edq6cHrritcurfunaturali:boceftficutmo
tns 1 quietCB quaa facit na pcr fcipfam 1 per fua ccntia:
t no p^ter foUtii;q: q6 eft p:cter foUtii^aliqti eftec cau>
'Libzi C^pVm VIL
fa e^tranca:aUqji cft per feipfam:c]CcaHfa rcdpietfactio
nem cius:boc eft matet ia.Quia caput latum 1 oigit' fu/
perfluu6:non funt currcntee curfu naU': fcd funtnatura' 36
Utcr 1 cr natura:q: caafa cof. namra eft: fed n6 p:optcr
fc:fed EE rccipicns^boc eft qma matena cft in tali oifpo
fitione fue quatitatis 1 qlitatis fue:vt rccipiatifh3.£t na
tura oicimr ad modu particulari9:i ad modii vniucrfa ^ ^
lis.Sed quc oicimr ad modii particularisiboccft naw ^^,
ra p:op:ia vniufcuiufcg indiuidui.&cd que of ad mcdii traaa .
vniucrfaUs^fo^tafl^isauteritvniucrfaKpfidcratavtfpe/ ca.ii
cie6:vtcritvniucrfaUsabfolute:iambc non babentce
in fignatis indiuiduis:nec fun t eflisn tie cjciftcn tC8:n ifi iii
inteUcctu.(rii>ico.n.Qj n6 bntcfl^e nifi t)articularc:vnu
aute5 eo:;2eftq6 intelU'gimus.f.Q7 pncipio eius modiq6
Dat oibus fingularibus fue fpeciei cflie iUo^.&cdm aute
cft q6 itclUgimus oc pncipio q6 ptinet oia qc^ in fuo oz/
dinc:i ia5 putauerunt aUqui-q vnuqdcp eoy cft virtus
babens et(e,Q>ed pma eft oitfufa in fingularibus fpci:i:
altera eftoiiHufa ioibus.£tquida5eo:p putaucnmtq;
vniufcuiufcpboy^fuiicflieifuao^jgoapmo pncipio dl
vnu:fed oiuidiwr f m oiuifion^ totius:i oiucrfificat in
rccipientibus.Scd nibil bo:p ocbct audiri: q: no babet
cfl^e:nifi vircs oiucrfc quc fun t in recipientibu3:i nunq^
fiierunt vnu:q6 poftea oiuiderct .£>ed c6cedo cp biit co
paratione ad vnu: 1 illa coparatio qua babcnt ad vnu.5
q6cftpncipiii:nonaufertDiucrfitatcca:p quababct eje
rebus:nec facit eas comparatas nudas vf abftroctas in
fe cfre.Quia na non babet eflfe e% 3 inteUcctu:nec in een
tia pmi pncipi|.inconuenien6cft.n.vt babcat in fua een
ti!i aUqd q6 fit ey:tra.neam a fua ecntia:ficut fcics poftea.
tlcc funt vnu in via veniedi ad rc6:ad modu; aUcuius
fluentis ante^ perucniant:ncc babcnt ciTc vnui aU'q6in
rebus fine oiuerfitate. C&cd na cuiufciic^ rei:aU6 eft C
in (pecie 1 numcro:nccctia c;:emplu qd oant oe oppari
tione foUs:cft ita:quia a fole non 6fcendit aUquid q6 co
(tittm vnii aliq6:ncc co:pu9:ncc accide9:fed eim radi":
fit in recipiente:i fit in vnoquocp rcdpientiii aliu9 niie
ro.fitillcradiug non babctcfl^ein n6 recipicnte: nec cft
aUquidq6 fit e;t: coUectionc radi) fubftantie fo[i9 q 6(cc
dita fol£admas:vcl ocgit 1 veftitcas. Scd ^cdog^fli
non variarei rccipicn9:i efliet vnu5: imp^cfl^io eflct vna
fS iUudtuncSed certitudo bui^^occlarabit in aUa fcia:
tamen fi fuerit na quc fit vniucrfaUs boc modo: no ertt
vniuerfali6;i6 q: cft na.Scd q: aut cft intellecta ap6 p/
moequifuntpncipiaa quibusoefcedit oifpofitiooius:
aut q: cft na alicuiue pmi co:pc:i6 ej: cclcftibug co:po:i
bus^gbus mcdiantibusfcruat o:do.£t non crit oio vna
na que fit vnain eflrena'a:Difrufa in aUa co:po:a.!oic aiit
DcbesinteUigcre natn vniucrfale 1 particlarc. (CPoft
boc at fcJreDcbe9:q: muUa funt ejctra airfum nann-alcj
partiailare quc non (mtejitra curfum naturalcs vfcm:
q: mo:s ^uis n6 eft Cf. lege nae particularis: quc e S>o
crati9:eft tit ej: lcge nac vniucifaUs: (s muUis modi^tii
.f.vtanimaepiatnraco:po:c adfcUcitate beato:p:quc
cft caufa p:optcr qua creatus cft bomo. Q>ed fi ocgene/
raucrit:bocnonfitcaufanaturc:fedcaula malcelccrio/
ni6.Zu5Vtalijbominc9babeatefl'cquitantU50cbcnt
babere efl^e^quatii 1 bi qui modo funt.Quia bi fi fcmper
Viucrct:cctcros n6 caperct locus:nec fufl^iccrct cis vict'':
necinpotcntiamatcriacetfufficictiaaUopcuiipfisDC
beamrerrequalccftbo:^ cflcinccilU mcrcrcnturpua'
tioncm fcmpcr:ncc ifti vfta^ fempcr. CT,?; rgo B 1 cctcra
alia:acquirunmr c)c na vniucrfali.SimiUtcr oigitus fu/
pcrfluws acquifitus e cjc natura vniucrfaU quc oat vni/
mc^ materie gcqutd fonne p:eparatii eft ci finefupcr/
T|i>2ifin'
Bctmnm
(s
n
,2. pljyfi.
((;. (o.is*
z.pl?r,te.
(«.tPt
:&
fliriratc.Siattte fuperflititas fxierit m materia qtie mei
i^cHir fozma? D;gitale:non p:obibet necoiminiut.
CLCaprrrt.VIIl.Deqiiibiieoebetintcndcrcfcianalis:-!
in gbiis piicntgtcii alijs fcienti)9:fi piicnit.
mIl^ fr^ lclttl "^'^ "^5: •zfciseaq fiint
'J Uilttp mni natitralia:titncia56cla/
»^lratit5eft tibi apertiffimc oc qiiibus tractat 13
.fcia naiuralis.Ht qz^titas Diffinitae(t:vna
sSje^ bis que comita t boc cozpue nale^iej: fuis
accittibitseflentiaUbus.f longitudincz latitudinei fpif
fititdinc Defignatis:t figura eft vna c% bis que comitan*
tnr q5titatc:tunc figura eft vna oe comitantibus cojpiia
nale. Btqi geometricfubiectii eft ^titas: tunc fubicctii
eiuseft- vnit ejraccidentibus buius coipoas naturalis:?
q: accidentia De quibus tractat geometra acciden tia fiit
buius accidcntis.Cl i: rgo H boc Seomctria fit particu
laris aliq modo apud fcientia namrale.)Sedgeometria
pura non coniteiiit cij fcientia naturali in queftfontlJHe.
<3ed fcia numeri eft remotioza couenientia cii na: ■zeft
maiozis fimpUcitatis.©; funt aUe fcie fub bis. ficut fcia
oc poderib'':': fcia mufice:-! fcia 6 fgis mobiUb'' 1 fcia oe
afpcctib'':t fcia 6 aftrotogia:': iftcfut ^pigojcs ?ueic'tic
fcic n3U'.Sed fcietia oc fperie mobiUbus: fimpUcioj eft
omnibus iUis:t eius fubiectit eft fpera CU5 motu:i mot''
mttUa babet conuenientii cu q^titatibus p^opter fud co
tinuatione:q§uis faa continuatoC) no babeat e^ fua ecn
ti3:fed ej: caufa cotinuicurfus aut tempojis:ficHt poftea
ccclarabimus:': et pwbatioibus quas induatntin fcia
oc fperis mobiU'bti6:non ponunt jjponcs naturalesvUo
modo.^Scicveromufice fubiectu; funttboni^ztepoaai
cbabs pncipia a fcia naturaUij 1 fcia numero|:. Cl&itr
fcie Dcafpectibus:t fcie dc poderibus fubicctu funt^ti
tates comparatcad alique fiius vifus:i babcnt pncipia
a nafuraU'bus : 1 a geotnetria : 1 bc omnee fcientie non
conucniun t cu fcia naturaU in queftion ibus vUo modo.
©cd oes tractant oc bis quc fitn t fibi fubiccta f$ g? biit
q^titate:-! fm cp accidunt eis coaccidetia qptitati.Hecqj
inteUigiituraccidcreqBtitati:Dcbettdcirco poni^titas
in co2po:e namraU' in quo eft pn^motus z quietis:qt no
eft neccfl^c.gied fcic aftrologie fubiectit c m3):mia pars
fnbiectifctenaturaUu^ipziciptadusfuntnaliaxgeome
tr jca. £>; naturaUa funt ficut boc q6 vr.gp motus co:po
mm celeftiurnecefTe eft:vt fit fempcr vnius modi:': cete
ra fimiUa bis oe quo muUa Dij:erijt in pmo Ub:o 2lma
gefti.©edgcomctrican6funtoauUa.i:tgeometriaDif
fertabaUjsfcie^tysin bocgjparticipatcii fcientfa natu/
raUin qonib^^et.CL Crgo fubiectii fua:p qucftionum eft
aUquid oe fubicctis queftionu fcienaturalis:': etiamp:c
dicatum tn ilUs eft aUqd accidens e)c accidctibus co^po.
risnaturaUs^qdeftctiamp^cdicatiiinqtieftionib^^fcic
natitraU's.©icut tcrraeftfperica: -: cclii e fpericii t ftmi'
lia.Cfrgobecfciaeftquafi fitmij:taep naturaU-roi'
fcipUnaU.Cum oifcipUnalis pttra fit abftracta no in ma
teriavUomodo.fctbocquafifitponensbacabftracta;
in matcria Defignata.©ed p:opofitione6 quibus^ban/
tur queftiones que funt comuncs tractato:ibus fcie'tie;
aftrologie 1 naturaUs^funt oiuerfe. Quia ^pcnes Difci/
pUnalesfuntinueftigatriccs fpcculatiuc vd gcometri/
ce.0ed,ppofitionc8 naturales fumpte funt ab co^gg ci»
ius ee cft natura co2po:i9 nalis; : aliquado comifcet na/
titraU':i rcdpict p:opofiriones DircipU'nale6 in fuis^ba/
tionibus:': cp.©itr comifcet oifcipUnalis;': rccipit^po
fitioncs niiles in fuisj3bationibus.£t cu audicris q> nS.
Us Dicit:g5 fi terra non edet fpcrica:q5 remanet oe Utna^
ri eclf pfi;non cifet actuale.^ctas quia lam comifcuttu
atmaudieris:(;' oifcipUnaUs ctct't:q:c):(:o:po:ibue iU6
eft otgnius q6 eft oignio^is figure «luecft rotnnda: -rqd
partes terre inouent adiUudin oirectii; tfiUa bisrfciap
q: iam comifcuit.C^ttede ergo qiio DifcipU'naU's ■: na-
turaUe oifferunt in jDbatione bu/us.f g? aU'q6 ij: cozpo/
ribus fimplicibus eft fpei icii;q: DifdpltaUs fumit od oe
clarationem buius qdinuenitin Difpofitioncplaneta:p:
ino^tu.f.eojrtoccafurtreceffioncabbemifperio^taccef
fi'oneadt'lUid.Tlon.n.l3efi'etpofl'ibilc:nifiterrae(Tetfpc
rica.£tnaturaUsoicitg5terraeftco:pusfimple]c:gfi'gti
ra eius naUs qua oebct babere cj: natura fua:cin toto fi/
bic6fimiU8:ergo eft incoueniens^vt fit in ea Dinerfitae.
Oi fit in vna cius parte anguUis -: in aUa parte recta U'»
nca:aiitg7iaU'aparteeiit8 fitaUquismodus curuitatj:
1 m aUa oiucrfus ab ea.CZ^Pzimm crgo oiicit^baticea
fitmptas ej: comparationeoppofitionii ■: fitttii:': oiftan/
tia:;::ita vt non fit ci opus aUquo intcUecttt virtiitis na/
titraU'8:vt per cam p:obet inten tione ful.Ctinncnimue
cp fcds iBducit pbationcs fumpras ab eo q6 oebet natii
ra co:po:i8 naturaiis^vndc eft naturale.(f;£rgo pmua
oi)ct't:g? eft.a.-: non oij:it cam: 1 aUus oi^it cam: •: quarc
eft.Tlumeris aut e% quo funt niieri:altquado inueniun t
ca que fun t nali3;cii inucnitur par eis vnii; -: aUud vnfi,
£t boc q> vnuqdcp co:p eft vnu:n6 cft bocej: fua emia,
V.g.Undc c aqua:aut ignis: aut terra;3Ut arbo:: autcc/
tera.Sed vnitas eft que comitatur iUud cj:tra e(Tcnn'a$
cius:': bec ratio illo;: cuo|r vno?:.vndcfuntaU'qHo mo 5
cffendi fimuUeft fo:ma onaUtatis in iUo cffe:': filf in ce/
terisniieris^tBcft numerus nileramsqui firrctiam in/
itenimr In efTentgs non naUbus:quepoftca occlarabun
tur tibibabcre cflicntia t cp'fte'tias. (Tf rgo ntierus no
continetur fub fcta naturaU':quia non eft ps ein6:ncc fpe
cics fui fubiectLncc eft^p:iij accidens ciu8:q: cfTcei^no
cftnecefevt pendeate;c naUbus: ncc^ ex non naturali'
bits.*Pvatio.n.pendendibec eft; vt ^p:iii efl^e eius c 6 of
pendcrc;fit e% il\o:i oebea t fe ci.^fmmo eft oppofit^^vn i.
cuicp iUo:p ejciftcntia 1 oiffinitoe.Scd fi pendercab aU'/
quo nccefl^ariii eft: tuc ab cfl^e c6i:q: eft ej: iUis que cc mi
tanturiUud.crfrgona nucri.vndeeftapta inteUigi:B
eft.f.nuda vel abftracta;: oio abfcp matcria^ttractat'' 6
ea;fmbocqdeftnaturaniicri.£toceoq6 acciditei q:
b3cparte:cft tractatus nudus abfc^ ma.ged poftea iaj
acciduntoifpofitiones oequi^bus tractet aritbmctidw.
Ve oifpofitiones non accidun t ei; nifi q: ia; ocbuit fuu
pendcre ej:i(iemie in ma:$ni8 non oebet fnii pcdere cu
iUis materic in oiffinitt'6c:nec materic fignatc. C£rgo
fpccnlatio oe natura numcri erit f m q? eft fpcculano w
fcipUnaUs.Scdcgtitatcspueniunt cu^pcndcntibus cjc
ma^ioiffcmnt ab eis.Sed ;Duenientia eap cii pendcnti'
busej:materia;beceft:9j$titate6 funtoebis qucfntelf
lignntur fubfiftere in matcria^culdubio.Sed oria ean
eftmultis modis.Uno q: fo:ma;r naturaliu qneda; eft
qHeftatimpcrfcintelligit non cffeapta acciderccuilt^bs
matericificut fo:ma quc clt aque qua cft 3qna.'3[mpofi'i/ p
le ctenim eft:vtinueniatur in ma lapidis quadiu fticrit
in coplepone iUa:non ficut rotfiditae qne poteft c(fe in
qu3Ubet oua;: materta:^;': in qttauis alia.Scd ficut fo:
mabiianitatis '^eiusnaturaqucipoiTtbilecft ctTeima/
teria ligncaU':': bcc eft loqnutio qua ccrtiiTimcinteUigc/
renon eft Difficile:q: ad manii funt ej:cmpla ciusraltero
q: fnntqueda ey: fojmis naturaUbus quas n6 e(i ipcfTi
bileacciderc cuiuis mae: ficut e albedo ■: nigredo '^aUa
buius gencris.^ntcUcctus etcnim n6 cimt^im ponat
cas in qUbet materia:fi ratio 1 DiU'gcn6 pfidcratio facit
poftca cognofci g? ns albedinis ■; nigredinte n6 pt acci/
^affi. ILibzi
^crenffl[cottiplCFfonii;p;eparatfontj5pzie.Q6.n.aptu5
e(t nigrcdini ^m in tcllectu colowndi no tingendtno cQ^
recepiibilc albedinia ca raiioe pjopter aligd.f. q5 cll in
(m coplepone i na.(ri3cd $«'9 l^cc ita fint;tn non po
teH altqua illaf intelligi: nili coniuncta cu alio ab ipfa:
qdeft fuperficics z q^titas que in intcUectu oiucrfa funt
0 coloje:Dcinde conueniunt bi ouo pzedicti modi in vno
,f.q: intcllcctua no pcrcipit aliqui illa;:: nifi qz ia5 occcf
fcrat^pzietae comparationis eius ad alittd:qi:e coiucta
cft cij effentia cius ficut fubiectu.'3ntcllectU8 ctems cuj
pcrcepcrit foima buman a-.yns eit: vt pcrcipiat ctias cii
ca coparationeeius ad m|5 pzopjia.Quia non pcrcipic
nifi RcRir emm albcdine:cu pcrccpcrit intcllmus:co'
fcqucnter ctia$ perdpiet latitudine in qua cH neceffarto.
^ Cui3ndvultintelligialbcdo:nilIinteUigatcu$tiiate.
•* £t notiicll:qz albcdo alid eft a ^titate;vn coparauo al/
bcdinis ad (^atate ftmilie e(t coparatioi qua babet rcs
adid qd cH fubiectU5 cius. i^eindc ^titas oiffert ab b ts
ouobus modis in quibus coueniunt. Q: intcllectue ed
pit ^titate nudl.quo modo.n.non ecipit fic.-^rii itellciia
multacgcatinciuijlitoein tractando:DonccpateatQ7$'
titas non inucnitur nifi in m3.£t oiffcrta p modo:i vno
qd elt piopa'ii.f.q: intellectus qn intclligit coparatione
^titatis admam:non eftncceitariiKVtalTignet ci mam
p^opua:-: oiffert a fci5o mo in bocg? ficut intcllectui no
eft nccciTariu ad intelligendti $titatem: vtaitignarct ci
mam p:opaa:ita ratio i intcllectus no cgcntboc. Quia
ratio ad injcUigcnda iplam qptitatc:non cgct:vt ca intcl
ligatin ma.iratioctiamnon iudicatgjqsritasbeatjj/
p:iammamipccialeDcfignata:q:q5titasnonfeparatur
ab aliqua ma:p jgrgo no ctlj5p:iavni foU mae:-: tii curo
boc et non eget in intellectu ■: oiflFinitionc ma. 5^5 autc
qttida putaucruntg? albcdinis-z nigrcdinisidc e(t iudi/
ctum:fed no eft ita:q: nec inteUcctus imaginans nec oif
finitioncs ncc oefcriptiones qo arfignant eis: piit elf icc/
re:vtnoncgcantma:cu5 multiiinquificrintt otligctcr
tractaucrint.&ednon oenudant amanifi alioitellcu:
f' boc elt:q: fo:ma non eH; pars e^ifientie ea;:: ficut efl gs
^* ejciftcntic compofiti. Scd cit pars in ea?: Diffinitione:-:
mulrafuntparsDifTinitiontsalicuttisque ndfunt pars
eiten tie eimxu in oifTinitione ciue aUquid fucrit.cfi ba/
bet coparatione ad aU'ud:q6 e cjctra eentia oiffiniti. Ji
etiam oeclaratii efl ti^bi boc in Ub:is p:obationi8. £rgo
Ooctiinantieritooctrinagcometrie^funtDueooctnnc:
que non babent opus in fuis ^bationibus attendcre ad
mam nalem:autvt afTumant j^pofitionesrquc pueniant
mae vllo modo.gcd ooctrina fperc mobiUs^-rct plufi^
illa:ooctrina muficc:^ pUtf$ et illa: ooctrina oe afpccti/
bus:'! pluf$ ocs ille: ooctrina aflrologic: afTumtint ma/
teriam:autaUqd fuo;:accidentiii materie.f. q: inquiritt
Cifpofiuoncs eius. Unde nccelTe cft: vt alTumant maj.
Duia beDoctrinc:aut tractantDcnuorci:autDc^tita/
tc:aut 6 figura qtic cft in rc.£t n iierus •: ^utas i figiira
funt accidcntia rebus naU^bus i acctdiit cii nticro i $ti
tatc sfcquutioncs clTcntialcs^et numeri •: ^titatce:': cu
roUicrin t vt tractcmus oe bis qucaccidun t Difponibns
rumeri % q^titatis que acddunt vnicuicp re;r naturaUii:
confcqHituroino:vt nccelTario pfidercmue illa rem na/
turalcm:(iuafi c octrina naturaUs fit copofita: i geomc/
trica fit fimple^:': nafcunt cjc iUis aU'cDoctrinc;q> fubj
efl vnius Doctrine^ip^cdicata fuay qomi in ilUe^fiint al
teriUBDoctrinc.ictqiiquidem in aUqbue fcientijsq c6/
parant oirdpUnaU: opus babet intellcctus refpiceread
mam:gj2 comparariones que efl itrter 11138-: maUa:qua/
co magis ipfa fcietia nauiraUe.*' C ^fQO f»Vi cilopinio
CapPm IX.
ilUus qut putauit:Q7 fo:ma ttfi eil td q6 oebet traccari m
fcientia naturaU:': nullo modo ma.
(ECaptm.IX.Dc aiTignado quid c oc quo potuio 05 inti*
dere naturalis in tractatu fuo.
iFjTjliamneglcjccrunc SS^
|U] y^^''^^''^^ Sntipbon:attendcrefo:nidrci:-:pu
IU| BF^catteruntq^ma folacflquaoes oebentiti^/
™^i??SMrerc •: cognofcerc.Que cii aftequuta fiterit cc
tera que cofcquun t cam:accidetia 1 cobercn tia funt ifi
nita;quc non comp:cbcndunt.£tvf mibi g? bec ma cui
obU'gauerunttractatufuii:cmaco:po:eainfo:mata:nd
aut p:ima tanqg fin t obUti pymc.^o^tafTis.n.aliqui eo^
confir.mabunt boc qc artibus artificiaUbite: facictcs co
paratione inter naUa 1 artificiaUa:-: Diccnt; q> quic;ctra/
bitfcrf:intentiociusenoeferrobabcndo;neccuratcu
tus fo:me fit.CU^t quioefccnditin ^fiindiimaris^intC'
tio cius cii acquirendi p:eciofum lapidcm:non curat cu
ius fo:me iiti qp magis nobis Dctcgit infirmitate buiiis
fnieboc efT.f,g)p:iuaremHrcognitioncj?p:ictatii rcruj
naUti 1 fpcci3litatU5 c^-^ quc funt fo:me eo^ . £t g? c tia
aucto: buius ixnc fierct fibi p:ius.Cuia i\ fufFicerct ei co
gnitio mae non fo:matc:tunc fulTiccret ciad omnc fciC'
tiam cognirio rei in ic no babentis cfTc in actu^fcd fic efl
res que eft in potenria.Dcinde vnde^ccdetad cognofcc'
dum:pofT$ ncglc^erit fo:ma6 -: accntia refpucrinaccti/
tia eteni5 -: fo:mc funt qnc trabunt inteUcctus noftros
ad3pp:ebe'deda fapietia. ioed 1 fi fo:te no fuffcccrit iii
bi cognitio mac non fo:mate: -: con tcnderit cognofccrc
Qi ma babct fo:ma: ficut fo:ma aqucitatis -: aercitatl -:
cctcra:tunc ergo ro p:ctcrmifit attendere fojmas:-: boc
qd piit3iiit.f.g) qui fer?: cj:trabit:foima5 no attcndit:cll
opinio falfa:q: eius quifcrf c^trabit:n6 cfl fubicctti itii
artificg fcr;:;fed finis. Quia fubiectii ftie artis: f unt co:/
po:a mctaUina que intedit fodcrc -: fundcre. ix 13 opus
cfl fo:ma fui artifict);-: pmo ac^firio fem eft finis fiii ar
tifici)^.i^eindefitctfubiectiiaUo:parcificio^;quibu6n6
fufficitacqnifitio ferri:nifi vt labo:cnt in oando fo:ma$
1 accidens.(r£tiam fitcrunt et alg cotrarg cjc tractato
ribusfcientienaU6:quiptempfcruntmam oino oiccn/
tcs;q: non fuit necefTariii opus adefTc:nifi vt apparcret
in ea fo:ma cii fuis imi^cfTiotbus.iEt q: p"' opus no fiie
ritnifi fo:ma.vndequi plcne babueritcognitionem foz
me:non cicfi opiis intcndcre ad mam;nifi vcUtintedc/
re ad rcm que non efi opus.£t ilTi fiierun t nimis pium/
ptuofi in boc q? p:etcrmifcrunt mam: ficiit iUi fucrunt
e]ctra viam in ptcrmittcndo fo:ma.£t pter boc oifTicilc
qd oiciit in fdentt^snaturaUbus ficut inuimus in caplo
jpcedentc:adbuce'tn6fuffccitbisboc 9> poffpofucrunt
coparationcs quc funt in ter fojmas 1 ma6;q: no omnis
fo:ma puenit omni mac:ncc ois ma einrcccptibilis om
nisfo:mc.Cluia fojme fpales nalcs ad acgfttionc fua^
cffentia?r:babentopU6:vtbabeantma6fpalc8p:op:ias
fo:mi6:gbu6conftitutiieiTelTcca?:adbancfo;ma;qua/
muUa.n.accidentia funt qiic non veniunt cj: fo:ma: fcd
C]c ma;-: qii quidem pcrfccta fcicn tia;-: vera c6p:ebcfio
non eft nifi oc eo qd eft:fi'cutcft:-: qd comita t iU6.Jt flen
tia aiit fo:me fpectaUe egct ma pjopzia:-: fuum cc cotiii/
tattir ma5^p2ia.Xunc qilo perficterfcia numericjc fcie
ria fo:mc tin."cum non fttcrit bcc otfpo cognita ap6noe
vcrc.gt qiio crit bcc oirpofitio ccria a^Hid no8:cu no tA*
tendcrim'' ad mam:cii in iriaterys non cft aligd mogia
c6e;ncc magis rcmotii a fo:ma ^ ma pma.-' jocd Cf. co/
gnitionc naeciue:-: q^ in potctia ipfa cfl ota: inde ac£|rc>
musfaptentia.q:fo:mc quein bdmaepllunt; oNtenc
»
a
»
cefTarium vt rmoucsmmr qn mutantur alie pio ipfie:
aut e(t pofTibile; 7 n on credibile.Onde que inte'tio e me
liozintereaqucidrioebent^ intentio oifponis reiin
ipfo fuo efTe:an fit fo:ma:an mutabili8.<Sed naturalis i
fuis^bationibtts^zinperfectioneooctrinefue^opueb;:
Vt retincat omnc cdpzebenfionc mac 1 fozme fimul. £t
fozma confert fibi fcientia.f.quid ftt ipfa res in actu:ma
gif(5 ma.fit matcria confert fibi fciam potentte eflerdi
in piuribus oirpofitioibue:': q: xtri(c0 perficit cognitio
oefubftantiarei.
CrCapl'm.X.Dca(Tignand8 pwpyetate vniufcuiufd^q/
tuozcaufarum.
11 gnificanteeclTecammalem:-: camcfficicn/
31 tem:^ cam fozmalc: ■: cam finale. Tluc aijt
uari-Tifi oebemuecognofccrc Difpofitionc6ba:pca»
rumiperquas in fubfcquentib^^babcbimusfacilitatcm
gucniendi ad cognitione caufato:;: naturaliu.&3 cp om
ncgeneratiitcozruptibilc:? gjomnefubiaccs motui:i
omnc copofitii e)c ma z fojma:bnt caufas inuentos que
font be qtuo: 1 non plures. Jn bocnon ocbct fatigari
tractatns nalis:qi boc Diuinicft.i5edccrtitudinecaru5
quid funt 1 fignificationc fna;r oiipofitionu ponere:l3 e
0 quo naturalis non potcftej:aifari.(Ei>icemue igit:g>
caufc efTentiales re:;: naturaliii funt quatuoz. tfficiens:
materia:fo2ma 'Z finis.^t cfTiciene in rcbue nalibtie aW
quando oicitur pn'" motus in alio a fc:f m boc qd c alid.
Jocd intelligatur motue bicois cjatus Dc potentia ad ef
fcctu pcr fozma in matcria.£t boc pn'" efl caufa conucr
tendi in aliud:': moucndiDepotentiaadclfcchi.&icme
dicus cii fanat feipfum^pn^^cft motue in aliu:v>T i aliue:
qzipicnon mouetnifiifirmii:tinfirmU6aU'ud eftame
dico ^n boc qp efttnfirmus.£t ipfe non fanat:nifi f m 15
cp c(t id qd efi.f. vnde cfl medicus.&ed (uratio cius t re
ceptio fuacuratidis^-zciusmotusadiUa^noneft e>:boc
cp efi::id qd cft.f.vnde efi: mcdicus: fcde^partcqua eiw
firmu9.C7l^2incipiu autemotU6:autcftp:eparaB; aut
cftperficiens.Sedpzcparanscftid qd pzcparatmam:
ficut motue fpcrmatis in pcrmiuationibus pzcparantt/
bus.£t periicienseft td qd tribuit fozma conftituentcs
fpccics namralcs: 1 cft cjrtra naturalia. £t non pertinet
ad nalem fdre boc verifiime:lcd tifuvt ponatgj boc cft
pzeparans-zattribuensfozma^-znoDubitctg^pzcpara'
toz fit pncipiu motus:'Z cp perficienseft etiam pncipiu;
moms.QuiaipfumcftvercqdtrabitDcpotenttaadef/
fectum.^am aiit aliquado en iicramr confiliatoz t adiu
tozinter pzincipiamotus.&edadiutoz videt cfTcpars
pncipi) motus:ficutfic(TetpndpiiimotU8 qicrcime rc
gisttadiutoz pars du6:fed ofia intcr rege 1 adiutozc; B
eft:qz re);mouctpzoptcr fincquieftfuue^-radiuto: mo-
uet pp fine qui non eft fnue finis pzopter aliu finc: q no
eft ipfi fini6:fed regi acquifitus e% motu. 5mmo e finis
alius: vt gratitudo aut rcmunerao'o;aut bonozificatio:f5
con filiatoz eft pncipiii motus aliquo media te:qz eft cau
la fozme in alij s que eft pncipiii motus pmii ad rem vo/
litam.£t eft pncipiii pzfncipu.t^oc ergo eft ^n'" efficicB
refpectu re:p naturaliii.Sed quu accipitur pncipiii effi'
dens non in refpectu rfp naturaliii tantu:f5 refpcu ipfi*
e(Te:erit coiozis intentionis q^ fit boc: 1 erit boc quicgd
eft ca e(Tendi:fed remotii a fiia cfTentia.Undcafit cftre^
rnotum^tvndcnon eftiU6e(Te ppipfum caeftcfTicies.
(Cisicamus autenunc oe pndpio materiali: qz pncipia
mllia conueniunt in vno in tel lcctu:boc eft: qz illa in na
turts fuis funt acgfitiva rc:^ e^tranea|::t babent babitu
©ecimum
19
dincm ad copofitii cj: ilUs cffcntgs c^rancis:^babcnt
babimdtne adipfas cfTentias.ficutcozpus babet compa
rationcad ppofitii.f.albii:'z comparatione ad fimptejc.f.
albedinem.£t coparatio eius ad copofitii eli:ficu t com
paratio caufc fcmg:qz cft pare pftitutionis compofiti:i
pars in feipfa pzioz cft tota: qz conftimit cfTentiam ciae.
(oedcoparatio cius odilla non intcliigit nift tribue mo
dis.vno.f.gj nec pzeccdit:nec (cquit ea in cfTe.t.non eget
co in confhmaone.£t alio gp ma cget tali quale boc cft
in conftitutioneincfTcctu:q6fitpziU8cain cfTccfrcntia/
U':quaficfTefuii n6pendeate):ma:fcdc):ali)s pncipi^e:
!oed comitamr iUu cii inucntii fiterit: vt pcr ficiat mam
eiu8:<z oucat ad efTectu: ficut funt multa quo;: pftitutio
eftciiaUquo^tcomitarilludpoftconftttutioncfuam^vt
conftituataUud.@ed foztafTecoftimctilUidaliud oifce
dcndoafuacfTcntia:taliquadopftimctati6pcrc6mip
ttone fuc efTcntie:-! b? vocatur fozma: 1 aut babet ptc m
perficicndo mam pftimtione fuecfTcntie: aut ipfum cft
confhtucns pzojcimii, ictocclaratio buius cftin pzima
ooctrina.Zertius atit mcdue e: vt ma fit coftituta i ilia
efTentia:t Ducta ad actu:t pzecedat rcm:t pftituat casii ^
boc cft q6 vocamus accidcns pzopzic:qguieaU'qua'dovo
cemu8 accidcne ocs afTcctioneKcrgo erit pmue modus
fmrelationemcfTcndtfimul.l:tDuoali) modi fmrchat
tioncm pziozis 1 pofterioz(8.ioed in pmo bo^ duo^ po
ritae eft ciu6 q6 eft in m^:*: in fc6o co;: eft pozitas mae:
1 modi pmi non manifeftatur cfTe. @ed fi q:emplu5 b5;
(Kt anima:'Z matcria pma:qit coniungunt ad pftituendu
boicm:fed Dc ouobue alije modie ia^ fcpc Dijnmue: fcd
materia cii gcncrato e^ ea aiitie ipfa eft pare cfTc: babet
1 aUu modu rcfpcctue comparationteȣt oignii cft:vt IS
comparatio adaptem r fozme:<z ma aliquado fufficir per
fcfola^vtfitipfaparsmaUe eiu8q6babctmam:7i5fit
in aUqua ma re:^:t aliquando non fuffidt:nifi adiuncta
fiterit ei alia mH e;: qua^t ej: ipfa cofletur quafi vna ma
ad perfiicicndu fozma ret.<z boc fit in aUa materia rerus:
ficut berbe ad elccmariu:t ficut bumoze6adcozpu6.£t
quii fttcrit materia e% qua res nd^ucnit:nifi alia matc
ria fiierit ei adiuncta:aU'qn crit e% comixtione tifi : ficut
fingularia boiu5 in e^ercim:? oomuein ciuitatcSUqii
erit c% coniunctionc 1 copofitioe fimul tm^ficut latcrco
t trabee oomui.Sliquado erit cj: coniunctionc t copofi
tione t couerfionc:ficut clemeta generat(8.tDuibU6 eic/
mento:p non fuffidt fola c6iunctio:ncc fola copofitio co
tingendi fe^vtobuiandi (ihkz recipicndi figura: vt ct: 15 p
babcant cfTe gnatoinifi t aUaagant in alia:t alia patian« ^
tur ab alt)8:quouf(^ e^ cis quiefccntibu8 in coniiictione
pzoucniatqualitae vnifozmie que or complc^o: t mnc
coaptabiturfozmcfpcciali^^zppbocetriacba^iquicgd
eft f^mileilli:qz qsiiis comi^te fiierintfpecics ciu6:t con
iunctc 1 compofitc:non tit adbuc erit triacba: ncc bebir
fozma triacbitatis:nificii moza tempozieqiioalicagant
in ali)s qlitatibus fuis^t^ucniat e^ eie vna qualitas ta>
$pfimtli6illi8omnibU6:tficj3uenictopu8 ejrca^ par/
ticipationc^tba^ fozmecfTcntialcefunt fixetj^inani
tcs:fcdaccidcntiaea^e^qbu6patiantpafiioneconuer'
fionis:mutantur t puermnt conucrfionc muniedi fHp* , ^f„.^,
abundantiaquecftinfingulis eopquoufcp quiefcatin ^""'""^*'''
ets qualitas oominatiu^minue $ erat in oomindtibus.
'Jam au t fiiitvfU8:vt oicatur babitudo pzopofitionii ad
coclufione fimilis babitudini fozmaf ad matcrias: fcd
meUus eft:vt fozmajJpofiticnii fit figuro eay;'z pzopofi/
tiones cii figura eaf :afTimilan t caufc efficicn ti:quia ipe
funtcfTicictespclufione.ftpclufio qcbocQJCftconclu 2.cbi tf,*.»
fio eft rcs pzeter ipfa8.55ed q: adinunerunt g? quando
©uflfi. TLibzi C^pVm XL ^ XIL
B
maTo: tcnttinue t trino: coucniimt: p:oiicm't inde pcltt
fioii iam erat snce bocin argumentatione.3cciditeid 1?
opinio:9> in arguinentatioe cit fubiectu pclulionietad^
cientes etiS efl: ipfa argummtio eft fubiectii oclufioie.
©ed tcrmino?tmaio«'3 z mmozie naturaeft: vt vtcrqj
fitfubiectua fozmepclufionis^^non funt tunc tcrmin''
maio: ncc mio2:fcd funt fubiecti:vt funt termini maioz:
ncc fun t tunc fubiecti pclufionis: q: vnufquifc^ eo:^ qu
fiierit aliquis modus babimdinis vnius adaltc^:nmc
crittcrminus maioz i terminus mino:.£tilleell mod'
fm que coparant ambo in cfTcctu babitudine ppzin ad
mediilbabctcp babitudine ad cdcluftoncitcut ad id q6
eft in potcntia.@ed qn fuerin t alio mo confiderati:eri4C
|{ibicctipcUtlionisinactu:quimoduscft:vtvnu8Con/
fungaturalu^m babitudincpzedicadi 'zfubtjcicdi.auc
enteccdendi i pfcquendipzcter babimdineetiam qua;
pjius babebant.3c per boc qui eH in argumcntatoc ter
minus mino: aut maio::non cil ipfcmet qui cH tn potcn
n'a tcrminus pclu(!oniB:fed alius m(dc fpectci: q: no e
poflfibilc^vt oicatur Qjrei vncin niicro accidat: vt iit tcr
minusmaioiautmino: tfubiectuspartis coclufionis.
"nccintelligo quo ocbcantponipjopofitiones fubiectii
ronclufionis.Ut atit comparauimus ad ma3:-z id q6^'
nenit cjc ca:aUquado materia crit ma ad recipiendii gc
ncrai ionc;-? aliquando crit ad rccipiendii compofttiocs
« conucrlione fimul.£t boc eltqd Dfcimus oe caufa ma
Ceriali:fcd t fozma otcimreentta quequado fuerit babi<
ta tn ma prtimet (pem£t oicimr fozma ipfamct fpedee:
«: of fo:ma:figura i oep ictio:i of fo:ma:o ifpofitio pgre/
gationis^ftatt foima exercitus i fo:ma^pourionii o:di
nata^:z of fomia:o:do viuendi f!ait Ieic:t of fo:m9 ois
ailecrio quccuc^ tverit:^ of fomia ccr timdo cuiufcunc^
vdifuxc Itt fut Hatia: (iiite i!t accidcne. @cd oiffert a fpc:
q: \i altqit of gen^^gndUflimu^aliqit of 15 fot^itcllciie ab'
firacms a mU:i fo:ma qne occipifjp vno ejc p:t'ncipt)8 e
fs copara tionedusqd cfl compofttii e^ ipfa i matena:
q: dl pars cine q6 ipa pf^mit in actu qualcciiq; fit iU6.
& matcriaeft parsquc non coihmitin aau:q: e(Tc ma/
terie non fufficit: vt (tt in acttt rcs:fcdvt Itt in potetia.£r
8oresnoneflidqde(te^fuama:fcde):cefomicfi[trc9
tn acm.fe4 pflitucio macper fotmafit aUo ntodo. Cau/
feeteris fotmaUe aUquado eflrcfpccm generis: aut fpe
dd t bec efl founa que conftimit nume:p:aUquado e re
fpectu aUus modi:'Z p c(l fo:ma (ine qua ma fit fpedes:
quia ipfa fijperucniens e(l:(icut fo:ma figuread-lecmm
^aUTcdo refpccm co:po:i8albi.fcdbic nnis eflinten/^
tio BQ qua vcnit fo:ma ad ma5:t bec eft pars vera t ge
(^uepntatuf vcra:': ptoptcr biic finceft momequi^ue/
nicabcincientenonaccidentarr:fedcentiarr.£tciricies
contedit cificereq6 eft bonii rcfpecm iUiu0:<t aUqtt erit
l^ereaUquado vero eric in opinide:quia ipfe auc Itc etit:
autiicjputabimr.
CCCa|*n.Xl.oe copararionibus caufa^ inter fc.
^firtVlKI <iu<x^rcfp^du dtci fmis.
3 lii-ivilt' Quomodo.n.noneritftccu
cfTidcn s It t q6 facit ffnc efTc.-' £t finis aUo rc/
fpccm c(l caufa efTidenris. Qiio non crit lic:'
cii cfltciens nil faciat nifi Epcu5:i non niJT jj/
pter eum faccrct aUquid.£rgo finis mouet efRdcnte:vt
fit efficies Unde cii oicimrquare cverdtane:': oico:q:
Vt fancr: crit h)cc rnfio^ikut (i oiccrct. Qua rc fan"' fact"
ee:'Z oicere: qi Cjcercitaui me:e(Tct rti(io:q: ejcerdtatio e
caufa efrtctcns fanitatis^ifanitas e(l caufa finaUscjccrd
tationis.05 fi oiccrcmr.Cur queris fanitatc:-: oicere:vc
i>;)cerdter.non effct vcra riifiomecj^babtUs^Det^de aim
q«eriwr.Cur queris cj:erdriii.t rcfpondco:q: vt fancr;
crit rtifio ccrta. (L fifficicns aiit non e(t cau(a cfRcicndi
fine c(Te finc5:nec vt finis babcat cfTc in fc:imo eft ca:vt
fit finiSjPp:ius:q: ofiacrtintcrclTcaUquid^-zefTcftcias
oidtcifii.£t finis eft ca p:opter qua? clTtdcns babct cfle
cfTict'en8.£rgo ipfe eft ei caufa;vt iUe fit caufa. i cfTides
non cft caufa finis: vt finis fit caufa.gt boc occlarabit C
I^Bia pma.£>cinde cfTidcns i finis.-ambo fun t quaft ouo
pncipia;nonj3j;ima compofitd caufato. £tefTicicn8:auc
erit ptcparato: mgic:': tunc crit caufa faciendi eiTc mam
^pin^ caufati:non caufa p:opinq caufatt.z:ut eritattrt
bucns fo:ma:t tunc erit caufa faciendie(Tc foima^pin/
$.ict finis cflcaufacfTiaentis in^tii ctlefTidens: leci
fo:me i materie mcdiante motu quo mouct cfficiiB co
po(Ttii.l3cd p:incipia p:opinq rei funt f le i fo:ma;t no
e(lmcdiuinteriUa tcdpofitii^fed funtoitecaufe ciusqi
(iin t oue partes eius pititticnte& iUud (Tnc mcdio.q|ui8
oit1cratp(Titutiociu8vniufcuiufc^iUa;p:aim B fitcaufa
qucnon e(liUa.0edaUqtr &ccidifM fo:° ■: matcria (int
caufa cu medio i ftnen)cdio (imul ottobus modis: I5 qit
^pofita non ftterit fpc9:fcd ps:': fticrit fo:'':!!^ q.ppc no'
miat fo:°;f5 affectio acciital':ttic erit ma oftitucs eentia
ilUueaccidcntisqdpcrfecitpartetUatti pm g?e(Tpar8.
£rgo critaUqua caufa caufc:-: cii ita fit: tunc vnde ma c
pars compoltti:': caufa matcriaUs: indc non e(t inter ea
mcdiii.Ss fo:ma qii fttcrit vcra fo:ma;'z oc p:cdt'came*
to fubftaric:-: fticrit gfccriua mac in efkcta: t m a fticric
caufacompqllti:mncbecfo:macritcaufacaufecompo/
fiti:-: cu bcc ita ltnt:mnc e^boc g) fo:ma cft pars copofi
tt^icaufa fo:rTiaU'6;indc non eft itcrea mcdiii.Crgo mo»
teria quado faerit caufa caufe compoliri:non eft bcc vn
ipfa eft canfa materie compoltri.0ed fo:ma quado fue/
ritcaufa caufec5pofiti;non cftB vndcipfacftcaufa fo:'
malis compoltti:i aUqn contingit^vt ciTcnria cfficicn tis
1 fozmei finis Itt vna.gt erit ip(a cfTenria cui accidit: vc
fit ipfa eiTicies 1 fo:ma •: ft'ni9.q: in patre pndpiu cft gc^
ncrationi8fo:mcbuancej;fpermatc:anon eftboc totit
qd eft p3tris:(ed tanrii fua fozma bumana:': q6 cft in fg/
mate non cft nift fo:ma bumana:t non cft finis ad que$
moucturfpcrma:nififo:mabumana.!3cdvndeconftt'/
ttiitcu materia fpcciem bois^cft forma^tvndc finimr in
ea motus fpcrmatie^eft ft'nis.£t vndc incipit ab ea com
poltriocin8:eftefTtcicn8.iSedquadocomparatmatcrie
1 compolitioni: eft fo:ma:': quado coparamr momi.-aU'/
qiteft f&ii8:aliquadocfiTcics.Scd finis rcfpectu termit
narionu motne:': beceft fo:ma queeftinfiUo.£(Ticicno
aute5 refpecm incboarionis moms: 1 bec cft fo:ma qtte
eft in patre.
([^C<npim,Xil-xxQif(crenttiB caufantm.
i^^X caufa:paUquandoefteen
^"^M^ tialV^aUquadoacddetafr.
SUquadocftpzopinq: aUqnadoeft remota;
LL^Ti^|aU'quado p:op:ia:aU'quado c6i6:aU'quddo q/
lHfiiiM2Jttcuiarl:aUquado vniHcrfalis; aUqtt fimplcjc:
aUquddo cdpolita:aUquado in potctt'a:aUquado in ciTe/
cm:aUquadocdmifccnturintcrfeaimalU8.£edba8Di
ucrfttatC6p:ius a(Tt'gnemu6 in caufa eiTicicntc:DicemHa
igimngjcaufacfTicieneefTcntiarr cftficut mcdtcuscus
atrat:autficutigni8 cumcalcfacit.Hcftvt caufa litpn/
cipium efTcn tic iUiits opeiis:': acdpiatur fmq>e(t pnci*
piu5iUiu8.£tcaufa cfTidcsacddcntarrcftid q6Dt'tTert
ab boc:': cft multo:^ modo;::c): quibus cft vnus quddo
cfiidcnseftquiopcramropus.Q6cd rcmouct contra/
rium p:obtbene fuum c6trarium:confo:tamr aliud cof
trariimi:tmncafcribimrcieffectu9altcriU9Contran).
SicatfcaraoneaDJdtHrmfngidareqiiandoc^peHftco
lerain rubcS.Jtcsaiip modo efficicijs efl::q6j3l5ib5 alid
0 ftio£icmn3turali.duauisp:obibitionon fitejccotra/
riet3te:fiCHtqimquis remoiKtaliquidcuialib mitteba
tunciicB i^ ceciderit:Dictf ille boc DeiecifTe.^tes aUo tro:
cum yna rce accipitur multis refpectibiis que hs mftas
pzopjietates^-zej: vna tlla?^ aliquid crit piicipiii cflentia
\iter alicui actui:-z tamen non refercrur ad illam: fed ad
oliq6 alioE que cobcren t ei:ficut cti oicitur^g» medic^fa
i, pi?i.74 bncat.f.qD eftfubiectu mcdicieil fabjicane. ^abzicat g
J& vnde cft fabjicato::non vnde eft mcdicus.Sutaccipict
fubiectii folu non coniunctum ilU'pjcdicato:iDicct: bc
mo fabacat.^tes aUus modus eft:vt ciieificiene fit: aut
nattira:autvoluntateien3adaUqucfincm:adquc3:aut
perueniet:aut no:fed cii eo aaidet alius fYhiffificut lapis
cum vulnerat:boc non accidit: nifi q: ipfcpcr fcipj ceci/
difcvt aUq6 caput eflet illi obuiii fuper q6 cecidit fuo po
dere."Z vulncrauit.£t aUquado oicitur rcs cfTtcicne acct'
dcRtaU'ter:9uis ipa nibil feccrit. J6 cp accidit [epiusivt
fcquatur aliqitid laudabile.autvt fiigiat tcrribtlc:t cu 15
rcicritrvol; illd appUcari fibi:fi fitcrit rcs laudabiU'6:aut
ebngaria fe:fi fucrit tcrribiU8.£t putabirg? ipftue pfen
tia fticrit caufa ilUus boni at Jt maU.Sed cfficiens ppin/
quum cft illud in tcr qd -: factum non c(l mediu: ftcut la
ccrtus ad mouendii memb:a:iremotii cft iU6 intcr qd
1 factii eft mediii:li'cut aia ad mouendu membza.S; ef/
ficiens pjopjiii eft illud a quo non patitur nifi vnu folus
fingulare^ftcutfpecieeqiiafumitfpoee^opat in folocoj
poie eius Jct eflficiens coe cftilUid quo participant mul
ta ad patiendii ab eo:ftait acr qui conuertir mfta: qguis
rint fine medio.Sed partiailare eft ill6 q& cft ca fingii/
z PW.J6. laris caufati ftngularis.-ficut medicus buius curationis:
autvtfitcaufa fpiUscaufatifpecialis^equaUs illiino:/
dine coitatis 3ut^p:ietati6:ficut rucdicus curationis: fj
vniuerfalc eft: vt ipfum (it materia:non attributa ilU ta/
tum caufato qd refertur ad ipfum:fed c6io::ficut medi/
cusbuic curarionf:autefficies buicartificio.fjfimplcj:
cll cum opus p:ouenit C]c vna tin virtute vt ottrabcrcr
c;:peilere a virtutibus coqx):alibus.£>cd compofitum
efl cd opus p:oucnit er multis virtutibus quc iunrvna
in fpccic:vt multi boiCB cu mouent nauij^aut Ditierfa in
fpecie:ficut fames qtte fit q: virmtc attractiua i (entkn
te:fed qd efl in aciu:eft ficut ignis refpcctu reiacccnfe;f5
in potentia cft ficut ignis refpcctu rei in qua nodu cfl oc
ccnfus:fed pote Ht acccndi in ca:i poien tia 0 liqfi cft jDpi/
qua:al'ciuddo reniota.'PiCmotaaiit cficut potcntia puc
ri ad fcribendti.1>:opinqua aut efl:fiait potctia fcripto
^ ris qui adeptus cf^ babitii fcribendi ad fcribcndum. Ja
crgo pofTibifeelhvttn comifceae caafcdrclinqnim^ca
tuo irgenio:'! a(Tignabimu8 bos rcfpcctus etia in ptinci/
pio materiaU'.&ed ma eentialiter cfl illo que ppfc^iom
rccipit rem:fiait vnctii infiamatione.Scd que eft accit/
taUter cft multo^ modo:;: in bocvno:cum motcria-c cu
fo:mac6trariaal^ fo:mcque remotoaduentu ptranc:
occipi p:o materia fo:me acquifite:ficut oicitung? aqua
cft materiaaeris:': fperma ma bomini3:fed fperma non
eftmateriaeiu5:iquatiieftfperma:q:fpermalitasamit
titttr in generatione bois.Sut cumaccipitur fuba cii fo:/
ma qiie non efficit fubiectd efl^e fubiectii:fed ^uis n 6 cft
contraria aly fo:mc babitcitamen fit fubiectu:fiait Dici
tur gp mcdicus medetitr ftbfcq: non fibimedetiinvtt cft
medicus:fed vndecft infirmus. £rgo rubiectti curatoie
infinmts eftnon mediais.Scdmatcria^pinquae: fic
inemb:a co:po:i: remota ficut huozcs:^ adbuc ctias elc
mcnta.'JCK)ateri3 siit pwpua ficut cozpus bois cii com,
©ecimum
10
plc)cioe fua fo:mceius coi6:fiait ligna lectaccatbedir:
•z fic Dcceteris.Sed oiffcrentia e iter^pinqua if^piias:
cp. caufa motcrialis aUi^uado eft p:opinqua i c6i8:ficut
ligna lecto.XIDateria vero ntiailaris eft: ficut bcc Ugna
buic catbcdre:out bcc fubftitia buic catbcdre.Uniuer/
foUs oute ftcut ligna buic cof bedre:aut fubftatiabuic ca
tbedre.iDateriaverofimpIej;:ficutf le oinnibus reb'':
out Ugno quatiiadfenfum omnibus ligneoUbus copofZ
ta:ftcutbumo:e8 cojpo^tt ficut fpcciee tyriacbcma in
ocntftciit co^ue bois fuc fo^mc:-: in potcntia:ftcut fpcr
ma tl(i:out ficut ligna tfo:mia odbuc finc mogifterio ca
tbcdrc:-: 15 ct potentia:oU'a eftp:opinqua: alioeft remo/
to.Bcd i(ti modietiam pueniunt fo:me:cft.n. cilentioli j^
tcnvt figuro cotbedre.fed fo:ma occidcntofncft ficut ol
bedo t nigrcdo carbcdre:<z aliquondo bcc p:odcft ei q e
eiTentiothftcutDuritice ligno^ ad rccipiendom figuros
cotbcdre.aiiquado fo:mo erit accidetalr caufa cobcrc/
tie:fiatt motue quiefcenti8:cii oicitw quiefccns in noui:
moucri 1 mutori occidcntot'r.£t fo:mo pzopinqua c:fic
quadroturabuicquodroto.£tfo:ma remotacft ficba/
bene on^lii illirz fo:mo p:op:io non Diffcrt o porticula
ri:ficut oiffinitio rci.-out Dilferentia:aut^p:ict08 rei:z co
munis non Diffcrtob vniiicrfaU ficut gcnusab bntibus
j7p:io.^o:mavcro fimplc;; cft:ftcuf fo:ma oq out ignis
quecft fo:manon conftitutac^ fo:mi6 multis numero:
copofita aute ficutfo:ma bominis que eft conftituta ej:
multis viribud:te); multis fo:mis quec6ueniiit.fo:ma
veroinactucognitacft:fedfo:moin potentia eftaUquo
modo potcntiacup:iuationc. <L ioedomnes ifti reipe/
ctus cofideront etiam circa finc:finis enimcfl^entialitcr
cftodquetcnditmotus nalis: out voluntarius p:optcr
fe.*n6 p:opteraliud: ficut fanitas medicine:finisvcro oc
cidentatrmuItismodiseft^vnociiaUquidfitnon^ptcr
fe:ficut contritio mcdicinc: vt bibotur.fed^pter falutc:
ibiceftvtili6:velquiputaturvtiIie:fcdp:imuscftbo/
num velqui putot bonum.aiio modo eft fini6:q6comi «
tatur fincaut q6 accidit fini.2>ed q6 comitaf fine'; c fic
comcftio caias finis eft egcftic.£t bec comitaf finc: fed
non cft finisxi: finie eft Dcpnlfio famis^fcd q6 accidit fi
nueft ficut Dcco: Cf: c]cera'tio:q: ej: cyercitio non intedi»
tur Deco:.fed fanitas:-: e)c fon itote fcquit Dcco:. 5te olr :
finis eft ficut illud od q6 motue non eft veniene: fcd ipe
opponit ei:ficut vulncrotio lapidi oefcendcn ti: -z fic qui
fogittammittitadaucm:'zfogittatbomine.SItquadofii«
nis cflrcntioUs fimul cftetcuoccidentoU: oliquado n6:fs
finis pzopinciuus vt (anitas mcdicine.^l^cmotus: ficcJl
fo:tuna medidnc.finis p:op:t'us:ftcut inuentio 6tidcra/
tiamia'quumqucritiir.c6isficutcxpulftocoIcrec);po>
tu monc qtte cft finis illi z potui violo:^. iScd finic par/
ticularis:llaitquu quis capic fuu; Dcbito:e pzoptcr que
capiendii Diu percgriname cft.Uniuerfolie:ficut aUct; i*'
vindicta dc maIcfacto:c. fimplcjcoutcs finie; vt foturo/
tio comefti6is.C6pofitU8: vt Dccc: -z colcfoctio ex vefte
ferica. £ti(ii duo fince certe funt pmunes.fs ftnis i octu
1 potetia eft ficut fo:ma qiree in effccm -z potctia.Saas
aiitqj caufa in potenria el^contra caufatii in potentia:qj
qpdiu caufa fiierit in poten tia ca:tadiu caufatii erit in po
tsntiocaufatum.iStpotefteflic^vtvniJq^cEteoj: fitinef/ ^
fectuoctu Diucrfa?: fpecic:j::ficutfi bomo fit caufo: i ci» *
tum lignii:ergo erit bomo Dolato: in poteBtia:^ lignum
Oo'atumin potentio^-znon potcfteiTe: vt eflcntiacoufa/
ti:babeat eflc cum p:iHationc coufevllo modo.igt fo:taf
(z oiibitatione generat bic.f. cp fab:ica reftat etiam pcft
fab:icante.Sed Dcbcs fdre:qi fdbzica n6 rcftat poft fo/
b:icoto:c:fmQ7fab:icocftcdtiifabucoto:i6:q:coufotu
t».p»?rJ*«
:&
©ufi. JLitei
f9b2i<ato:i6noncftnilTmoitcrcparte9fab«'cead?iun
ctione:i boc non renianct poftcum.0cd ftabilitas con
iunctionis i pofitio ftgiire ftabiliiintur cauiatie gmane
tibus:qiicquado comlixtntuncojrumpit fabnca^f, ccr
titudine buius fentcn tie:i alia?i pfimilius quae p:emiu
nrns omittimus pbitofopbie pamc. £rgo fuEfedcamus
abcisvfcBiUuc. , _,
C£aprm.xni.oc fato i cafu:i oc oiucrlitatc fcnticndi
occiK-zOgClarandavcritatcincis,
icafHsi-rgcgdacciditej^fe.aquibuldascom
putaniurinter caufa9:non cft,p?etcrmittcdii
- _ ^Jconliderarc oc bie:vtf fint intcr caufae: auc
nonlintJtfifantcqiiomodofuntintcrcaufaB.Scdanti*
quifliimiantiquo;:olim Diflfcnfcnint in intellcctu oe fa^
fo t cafu.Tla quedaj fecta fuit ciue negauit fatii i cafus
eflcocnumcrocaufayitncgauitcaitelligiciTcvllomo/
cfo:0iccns:q7 poft$ inucnimue vniucrfis rebus caufas
ej: quibus encnnint i videmtie eae^inconucniens eft: vt
p:ctcrmittamu9j i poftponamus cas quafi no fint cac:
-z incipiamus-qucrerc caufas ignotas^fatii fimul i cafuj.
<o(iox cteni5 cum tbcfau?: fubito inucnit:oicunt impiti:
qj omnino faiii fcUj:fibiaccidit.0edq«3do offcndit in
aUqd:i lcdiroioint abfoUitc: qi fatii infeUj: iUi accidit:
cum fatu nuUo modo cofcquutii cft:q: omnis qui fodit:
fuffbflusinHcnit-zomni^quiinccdiftpjcceps ruit.et oi
cnnt g? aUquis:qz iuitad fo?i ad fcdendum in meritozio
fuo vidit fuu ocbito:e:t confequutus cft ab ilto ius fuii;
1 boc ftiit opus fatfcfed non cft ita: imo potius: quia iuit
od locnm vbi crat ocbito: fuus:i q: babcbat fenfum vi
dendi:viditeum.£tquaui8finisfHieicitusadfo:umnd
lticrit,bic finC8:tamcn non oebct oici c^tu ad fo:ii non
ftiiflc veram cam pfequcndi iue fuum a ocbito:e fuo:q:
poJTibilc eft:vt vnii opus babeat muUoe fincs: i pfa ta/
Ua funt.Sed quado accidifcvt acto: iUius opcriejjpoat
libivnuejcilUsfinibusfinem^ap^ctcrmittataUaqltHS
nr fe cft:non q|tum in re cft.Cluia in ipfa re aUus finis c:
ciucfimiUtcrvtilccifetp^oponcrczaUujpzetcrmittcre,
Tlonc enim vidcs q> fi bicbomo p:cfciflct ocbito:c fuii
cfle in fo:o:^ideo c):iflct:vtinueniret i app:cbcnderct:
tnnc non oiccrct fato bocaaidiflc:fed ^ptcr aUud a fa*
to 1 caiufClBteP «a vidctur cis cp q: p:opofuitiUe fibi
fincm vnam c)c rebus qu| poflibilc erat cofcqui €% fuo
eicimad fo:um:idcirco negcture):itus non cflc in feipfo
caufareicuiuseftcaufa^quadoopinatifunt q^boc mo'
uebamr fuo^pofito biuus ^pofitoas . £t bcc ftiit vna
fccta. C3tem fttit aUop fecta buic pria: quc nimis ep
UiUt fatu'.9 oiuifi funt in prrcs fcctas. CQi«'da.n.co:ii
Dijcenint cp fatitmeft caufa oiuina occulto qul non ap^
feendit in tcUccws:adeo cp quida coy pofucrunt fatii ec
cui omnes oeberent adbercrcvt oeo:fcd pcr cuUii fati:i
Inftiwerunt ci templii:i ad bono:c citis idolu cui ocfer'
uircntadmoduidolatric.C^tcmftiitqrJidlfectaque
f m aUquid pzcpofuit t p:cfecit fatii rcbus namraUb'' oi
ccns Q) mundus fato condittis ftiit.£t bic ftiit £>emocri
tus:i Beiu9 fccta.Diccbat.n.^ pncipiu omniu fiintmini
ma co:po:a indiuifibiUa p:e ouritie fua i p:iuationeina
nitatigquefuntinfinitaniicro loifperfapcrinanc iftni
tumfpado^ig^ fubftantiaeop;in natura fuafigurabiUs
eft:fed figuratio eo:p Diucrfa:i funt femp mobiUa pina/
ne:i cu contigerit vt obuient fibimulta fimul: i coitm/
gantur inter fe fm affecttone aUquam: tunc piouenitq:
cis mundu9:q: in efTe multi miidi funt ficut ifte infiniti
numero^tj^pterbocoijcerut^gpresparucularesficfen/
Capfm Xiir.
fibiUaivcgetabiliafuntgencratanoncaf«.C5teali6/
nim (eaa ftiitqui non fticnintaufioiccre mundu cum
vniuerfitateftiageneratu cafuifcdgencrata e):pn(ipi)d
efementaUbue pofuenm t gencrata caftuSed qd contin
gic e% aflcctionc fuc coniunctionie cflc apttim od pcrira
ncndu -lad ppagandu:remafit': geneiouit: iqh no fiiit
ficnon generauit:q:(n ^macreationc generabant alia
oiuerfo:}tmcb:of loiHcrfapfpcciep.-zgenerabaturani
mal qd oimiditis crat vttuUie:': oimidius capcr:t cp me
b:aanimaUum:itavtfuntin fuis oimenfionibus^zafle/
aionibus i quaUtatibus non (mtej: intcntionc alicui''
Vtilitatis:fcdcaufaUter .f .g.@ccudarM octcs non funt
acuti ad incidendn:nec moUircs fun t plani ad molcdtis:
nifi q: cattfatr matcria coniuncta cft tn bac fo:ma: *: cl/
Uteracctdit:vtbecfo:maefletvtiUsadaptimdinetjma
nendi:vtper bocf.ipfa res permancrct: i pcr boc fingu/
lorc babcret wam q6 babuitgcnitaUa^crcauit fiUos:
nonvtfpedes eins remaneret:fed cafu.(L £M'ccmue igif
cp re;: qticdam funt femper:queda vero fepe vel frcqiie
tcr.£t quc funt fepc: funt vt ignis qui fcpi^^coburit Ugn»
ciiconiungiturilUs^-zfiaitquiegrefl^ug^vteatado^tu;:
lepiu6perucniatadilU]m.Quedavcro nonfunt fQnec
fcpe.fcdque funt fepeilla ft intqtie non funt raro.C£r/
go eflcco:^ poftq^ non potcflie quin fit:aut erit q: confue
tudine folius fue nattirc ret:autnon crit fic:-z cii non fue
ritfic:atitcaufacgcbitaUapancaHfa:atitpartrcipc:atit
rcmoitentepjobiben9:aut no indigcbit. fed cii caufa n6
indigiterit paricjc iUa pari caufa^non oebct magio ec'^
noR cflc:non magis oebct cflc ev caufa $ non cife:q: no
eft in ipfa:ncc tn iUa fola:nec in iUa copartvt ocbcat ma
gis effeql noncflc.^dcovtbecrcscxiUacaufapoiius
babeat cflc $ non cfle:crgo ej: illa fepiue non cft. iS; cii
non cgucrit pari:aHtparticipc q6 oiicimu&opoztct vt fe
piu8fitpcrfc:nifi^bibcataUqHtd:autaducrfetfibiaU/
quid:q:j?pterbocfalUiin raro,Quap:opter opo:tct:vt
ciinibilp:obibuerit:nccreptignaHcrit aUgd: tfcruaue^
rit nSm fuam:ninc^ucniatfolito curfu. £tbec cft oiflc«
rcnna inter fcttiper 'zfcpc:cogj eiq6 cft fcmpcr: non ad/
ucrfatur aUquid cotrariti.Undc fcquittir: vt q6 eft fepe
cii oitionc rem ottendicotrariat jJbibentia fiat neceflij
riumsahocin nalibusmanifcftucft^^zin rcbus volunta
rg6.Quia voUintas quu firma fuerit i pcrfecta^-z mem/
b:a ftierint apta motui -z obedientia:^ non fticrit ibi cait
faquc p:obibeat:ne caufaque minuat vcUc:'z fucrir ill6
q6 appctimr poflTibitcvt ad itludpcntcniatur^tuc clo:p
eftin^flibitecflcnon inuenircad itt6:jzqtiadoquide
id q6 cft fcmpcnvnde cft femper no otcit :q: fato eft.tiic
boc ctiam q6 cft fepe:eiufdcm gcncrie eft: <z eide iudich
fubiacet.Concedo aiit q? fi apponitur aliquid: aut remo
ucwnfoztafliec): remorioncciusqdadec fotel>at:Dtce/
tur fieri fato vct cafu.£t tu fcis qp boiC9 non oicunt; q6
eftfepc ej: vna caufa p:op:ia:aut vtq6 cft fempcr:fiat ca
fu vel fato."P»eftat crgo q6 eft vtrnmUbct^-zqd cft raro.
C jbubitari at potcft dc eo q6 eft vtruUbj an 6bcat oi.'
ci cafu -z fato:an non Debcat.C5ain oliqui pftinicrunt
pofterio:c9 pcrbipatbedci:vt qd eft cafii vcl fato no frt
nifi boc q6 raro accidit cx fuie caufis^f; qui p^cfignauit
banc via non ficinftimit.fed vt non fit fp:ncc fepc q6 eft
cafuvct fijto:': q6 induxit pofterio:c9: vt ponercnt cafuj
pcndcntccj: rcbiie raris:': nonej: vtruUbct: funt fczmc
oifponie:-zboc clarctin rebu9 voluntarue.Qz ifti pofte
rio:c9 oijxrunt.g> comederc: non comcdcie:'z ambula
re:zn6ambuUire:funtej: rcbue qiie ad vtrfiUbjvcniut
ex fuis pncipi)e.&$ poftcj? ambulaucrit an)btilato::8ut
comcdcrit comeftozvolutate fua:non oicemue d aifmi
r,rt?(*49
e
.f.Zhr.M
.d.Sti z.
4s.l3hoc
nd luriaC
«picfle i
il?cmifHo(
rsmasiei
3o4.0ri/
maiicoi.
pito;^
le tfkJSed nobid no vfdecur recm addidb buiu» c5(it>
tunoniKfuper boc qd conflituic magiRer.£t oeclarabi'
mus iudiciu buius fentetie paucie verbi8:boc e(l qz vna
^eadem res aliquando cx vno refpectu i (epcSed necep
tarUuz alto refpeccueH vtrulibet.fed raro.^ed quando
perfecteconnderata fuen't.t afTignate fuerintomee eiu9
cirpofl[tioneB:fietnece(rarta.!Sicutquu5conrtderatur97
materia Cf qua gneitur manus conceptuabiidauit fup»
idq6en'enru3e(tDeeainqiuntgDigitis.£t qz virt' oi#
iiinaquefluitfnco:po»iuenitatnitudinem vel babili«
KatemfuffidenteminmanaturaU ad founa$ Debita:qt
ipfa qtiado talequidinuenitrnon permittitefifeociofum:
erit tttc necelTanii:vt creetur Digitus fuefluue.lcrgo erit
l$:quluid eius poif ibilitas fit rara et inufitata comparai
Kionenaecdie.-non tanturarum velinfolitumcoinpani
Cionecaufarum quas nominauimu8:fedetiamnece(Ta«
num.£tfo{taffi8ingf{tiotractatu0DecIarabitnobi9 31
iie9cunonoebuerite):i(leree):fuiscauf!8:nec e]ccedere
nampofTibilitatis^non e]dftetperilla8.0ed Declaratto
^ bnia8^c5ftmiliu3retardataefladp5iam^3.C£r<
gopofltg ficefl re8:ndefl longe:vtfItvna natnra in cot
paratione vnius rei fepiiTima:«ih coparatione «Iterfns
reivtrittibecqi DiflantiaqueeflinterefTefepertemni'
libet:magi9^ihqua efl ^.oiflantia queefl iter necefTa'
rium z rap.UiT comedere 1 ambulareqit comparantur
voluntatct ponit voluntas ibi eetranfeiit oe Diffinitio<
nepofTibilitatisqneellvtrulibetad fepe.t cum oeboc
e^erint.non erit coueniee vllo modo vtoican t cafu fiei
ri vel fato.!Sed cu non comparantur vel refieruntur ad
Voluntatem:fedconftderatur in feipfis quado.f.equeefl
pofTibile:vt fitcomedere:verifimileelltnncvtoica( in
tantii ad illn;:? cafn acddit. vt comederet.!^; boc in cd«
p3ratioeDicifintroini8ndvolutati8.^imi(itercumDi>
Iperit aliquis obuiaui iUi:t cafu accidit vt ambularet:vel
obuiani illi:t cafu acddit vt federet,q: boc totum vfita/
rnm efl i famtliare:ideo efl f[rmu3.Sd fiimam aute cn$
re8ftteritinfenecfperatanecfo;midata:qznoneilfenv
pernecfepe:tucefl:conuenien8 oicere g^caufa que ott/
dt ad eiTe:ftt cafu8 vel fatU3.£t t? fit:cnm pofTibile efTec
e% ea euenireqd non folet ejc eaenenire:necfemg nec fe/
pe.fed cii no potuerit ep ea enenire:nec oebuerit ee ejc i(/
la:ficut qc pfentia alicuius eclfpfis lune:tuc non t^ oici
Q)piefena'ailtiu8cafuacddit:vtee'tcaecl]ppfi8lnne.f3$
poteftoid9>cafuacddit.vtefTentf{muLergopfentiailr
lius noneritcanfaeclfpfie Uine:fedcaacddentaliter ef/
fendipfenteeclfpii.q:e(Tefimulcii eclf pfinon eftecly
Q pfi8.C@edaafimamcumfueritre8tali8e]cqnaorno
nonpo(1it^uenirealiare8:ipfatuncnderit caufa ilfiue
cafuali8:qt no erit illius caufa cafualismifi cu3 pomenc
puwenire ej: ea qd nec ^terit femper nec fepe. £t fi pze/
fdretagensquomdoicuturmot^oiunvtfiirmifTimevet/
letteligeretcafti8:certi(Timusftbif(eret fini8.Joicut fi
e):iens ad fout^pzefdret g^ eius oebitozefl in via:boc fi/
bi certii p:oponerec fine5.£t ejcirec mnc a oiffone vtrii/
libet 1 rarL&5 e^ims illius qui pzefdt oebicoze; fuu ee
in partemfnie):itu8:ouciteumfepiu8adobuiandum iU
li.&ed e^itus no pzefdenne f m q> eH tfdus foztafTis ou
cit eum:fo:ta(Ti8 no:i mnc e(l cafus comparatione epf
iine condittone addita:t ednocafuecomparatioe efU
CU8 babita conditione.Un manifdhim ede^ boc q? cae
cafualea funt:cit funt ^pter aliquidifed funt caufe efTici/
s.p^r^ic* entes eof per accidens.ergo cafus ctt caufa re^ natura/
lhim:7Volutaria;iperacciden8:necfemQeuenien6nec
(epe:t eft: in quociicb eft per aligd:? non eft caufa eentia'
lis que iUud idu](eritw9Uquldo ant^ ocddHt re* no yo
xm. "
Iuntarte:nec fittt cafu vtfmp:efTib veftfgi) tn terra: cun»
egrediror ad capiedum oebito:em fuusrqi Itoc $uie no
ftate)cvotiitate:tamenecefTariueftvolito.&edporeric
ali980icere:Q)aliq^oicimu8.ftctftc accidit cafu:q^/
utereefttfreqnetifTimaftcutcumoicit g^iui adillu e;c
negocioali(}uo:?cafu accidit g? inueni iliu in patatio: ec
ndfhiftracinboc^bo^eog^illefoleateiTein palatto fe/
pi(nme.C[:J3edrefp6fioadboceftgjbicn6oi):itl5f$ ij
9 res e in fe:f3 f m q> opinat^eft.&i eni magis putaueric
g>illeoebeateein oomo:ndoicecciic Bcafu accidilTe: (f
Itno iueneric oicecg^cafu accidicfic.3[mo oicec 3 qiuis
eque fiieric in putatioe eiue tn ip^ boui tln ipfa oifpone
Q?fitin Domovelnd fitinoomo:terittiicfuaputatioiii
ipfa bottitniudicio vtriuflib3:nd iiudicio efTendi fepius
ancneaK$ui9inc6parati6ebo:erotiteefepf.aii$do
aiicputac oemnltisre^naliuq ran'(Timerolentee:ftcut
ai^ qdnafdt magni poderi8:autbf acintue quee^cedic
mefnra fblita:g) ineniat cafu:eo gp boc fiat ran(Time:fed
no eita:q: n6 ponit re3 fubcafucu pfert ee abfoluto.&s
cu ^m cae eff ideti ee rari(Time:ptigit ea et ee e^ il ta ra«
rifTime.l5enianpvetl?bficint'n6fucniutejccaefTici/
enteea:imoe):ftntefuaf l2Cabudatiammultemae.gr
qii gde bic ficetiic b90(Xi8 no euenit nifi qcfeipo femii
autfepeeuemn«(Ii.£tOicem^97 cacafuatis polee vtg/
ueniatadfuufineeentiale'.tpo(Tibilee:vtn6pueniat:fi/
cut qui vadit ad merdmonia fna:': tuenit oebito:e Huus
cafn:fb:tafTi8retrabif per S afuo flne eenttali:fo:ta(Tia
ndretrabit:f3Vaditadittii:teuenietad illii.aut (iclai
pie6fcede8qiivutneratcaputatiq6:fo:tafTi6ftabit:foz'
taflisoefcedetfUooefceibJ^tfi^eneritadiftufinena/
lcm in c6parati6e ei^^erit ca eentiatis:^ in c6parati6e Hf
ni8acddentalie:canracafuali8.(i:@3din6guenertta(l 3
illnmc6paratioitefini9accii»tie.'eritca cafuali6:t fc6«
parati6e finis een tiati8:fmftra.ficut of cp bibit pononef
a(Teltandi:7n6afTetlauit:'zftiitciuebiberefmftra:<:icdr
parattonefini8acciitali8.-eritcacafuali6.([:3tem puca/
ueruntfieritacciderereend^pterfinefedlenirate^nec
tamefiericafu:(icutg igno:anterapp:ebeditbarba fus
fceterabf &edn6eftitafIditpoftea oedarabimue in
pbia^macertitudinemreiinilli8.<bei'ncep6au^oice/
inu8g;cani6c6io:eft$fantmtn bacnoftra tingua:ctt
omnef)tiieftcafU8:fedn6oiecafueeftfamm.3ftienini
fo:fiiann6oicuntfatum:nifiq6oudtadrem oticui' p/
at-A du8 initius eft voliitae oAi arbitru qni ftt oe rona/
bilibu8adutti6:$ui9Dicatur fatumatiudetiam p:eter
bocfieutl^umqnodoiuidimnteiuepare vna^Dicac
boneftis vfib' z alia ije cloace:t ttla of ft>:mnat8:l5 aute «.pbrd»
infb:tunata:fedboctranfumptiueeoDidmr.Soedcuius
initium eft narorate:non oicimr fiti(Te e^ fato:fed fo:taf/
liBattribuuntdnomeneiU6qdefte):feipfo:nifiaimc6«
paranmr ati) puncipio votuntario.'(\e6 autes cafualea
adueniuntejcconcnrruDnarumrenim:autplurium.@s
inomniconcurfuonoconcurrentia.-auteruntambomo
bilia^vtfttHconcnrrant^auteritVHumquienimtalteK
mobilcadillud.C[:Q:fiambogeucrinttomboreftabnt lc
inoifp^nen^pcurre^diinqeratpue^tn^ itenteniet aii/
ge?airfu8iteritla.£tqngdeBficc.tficporce:vtg>?n'/
gat ouo mot' e^ otwb' pncip^Kvno nSti:? a Itero votu/
tario:i pcurrucad vnii finc 9 i pEone votutan|:ant erie
bonupdorusaiJtmalupdofus^ierittiicfaciiillfjSsm
pparac6e mot^pncipii nalie no eric fatii:q: ofia iter ifo:#
tuniii 1 matii pfiliii b e:gj malii pfiliu celigere caj q fe/
pfoiuat ad matii f inct ifo:tunitt I? e g> di no oncit fepi
adfinemalu:f3illuifo:mnatiigf^dtill6educit ad iiiu,
£tfo:tnnasfte};quamulC8 bonspwueninnt fepe faco
3utc. 0
24^fiCi
»
Bnffu Hibri
qttando fpfa babemr.^nfoJtunuim attte ej: qiio fepe ac
ddimt multa inata fato:quando ipfuj babetur.ergo cj:
babito pzimo fufpicatur gp aducnict cu ca bonum quod
folet euenire.ict fufpican tur cjc babito f cciido q> eiicniet
CU5 eo malum q6 folet cucnircict aliquando vna caufa
cafualis babebit fines cafualce indcfinitoe. U nde non
pofTunt cuilodiri a cafu:ficut cuf^odiut fc boies a caulTs
efTcntialib^ifed ount ocitvt liberct cos ab bis ma Us.
CrCaptm.Xini.ibcconuincendoeosquierraueruntm
fato tin cafu:"! ocftruendo fentcntias eozum.
J^n-nti(f t33Declarautmu6qutdfi:tC9'
^Z/UKiwa fu8:tanfit.ocbeniuaiuenire
oellructionesrdnufalfaiioc cafu:$ui8 me/
lutselTetoiilerrebunctractatum poit mrw
ram in p^ia puma.qz pzopoftttoncc quas fu
mimus ad bunc tractatumrpUtrcs c]c eis funt qttafi pof»
Ciones.-fed qi voUtmus placere in boc i in alqs^ftcut ftiit
Vfus:Dicemu8 otraintetioneeius g oino negauit cafnm:
argumen tas q» gcgd eflb; cam cognita3:t ideo non elfe
opusinqrereciuscaufamqueeflcafus.l^oeitts no c6*
tludit q6 querit .Hon cfl enij vcrtij cp q: inucniunt lln/
QfAis rebus caufajcideo cafus no babeat ce.@cd foztaf/
fts ipfa que e(t caufa rei e;c qua rcs nonpuenit fcmp nec
(epe.eH caufa cafuaUs vnde Itc ell.iSed qut oi^it cpvna
resbab; multos fines fimukfalfi^erubintraititineum
jppter coionem nois finisrqz linis of id ad q6 rcs pcrue/
nitquocucBindgjoictatrfinisrid qdquerit e):o(^rc:g>
aures qritur ejc motu naU efl Dtfftnttti t quefitum e)c vo/
luntate.'efleti^ oiifinitum:qt nosnointedimtis bic nv
fi,oefineelTentiaU'.@edcdtraeumquiDiptq7fi'nisnon
t>3ConuertiinnonfiD^j}pterpofitione5.V3.q' atm po
(ueritfinem capereoebitoje^xrttres nofataUsitcu po/
fuerit fine; e^tum oe merito2io:erit res fiitaU8.'(^efp5'
fioeritbecqtquioiptgjpofitiono connertit oifponej
buiufmodi no eil credendus.TIdneenim vides cp pofi'
Ctoinvnofacttrefepiu6:inaUoraro:qtquifurpicaturg>
(itusDebitoiui viaeHr^eicitadiUumcapicdus: vnde Y>
ficelirepecaptt.£tqutfufpicat:ei3't oemeritoJio fuo:f$
non cafMt efi fepe.Cr£rgo fi ^pter pofitionem oiucrfaj
variatnriudidu reiin fepe !S>imirrvariaf iudiciii rciin
bocg> eHcafuale velno cafuale.!oed ibemocritus^ pof
fuitcreationesmundicafurtvidetq^generatafnntnatu
ra:g) manifellat falfitatc; fue fnicrboc ell vt ollendam^
eiqd rttcafU8:a9>ipfeellfini8accntaUsndrolum rdna
turaUs aut volutarie^fed etia violente:qz violetia tcrmi
natnrnaautvoluntaterqdpoftea oeclarabittir.vn viot
lentia vel coactio potl coactione; non potcfl procedere
in infinitii.£rgo natura aut volutae in fe ptio: efV catli.
£rgopmacai^amiidieftnaturaaut voltitas.$uis coz'
pon oe qbus oidt x videt g^funt oura t puenietia i fub/
ilantia:fed Diucrlain Cigiiris:^ videtq; funt mobilia cj:
feipfa pcr inanerquc cii piungutur fibi t contingiit fe:fed
f m ipfu; non ell aUqua vis nec^ fotma:nifi figura tatii;
coniitctioeo:p:tft'gureeo:p:nonconfolidanteaiterfe.'qn
po(Tibilc fit illa oifpergkitavt femp fint in ftio motu:que
baben t ct; feipli[s.C>ebctcrgo e]c fua centia fcmp illa mo
itcri X Dtuidtcita vt no maneat in eis cotinuatio.Q 6 fi ita
eflret:nonciTetceliicuiuBce^ceditvno moin tractatib''
fubfequcn tib^in tcr ouo c):trcma te'po:is.C©cd (i oice
retqj in fubltatijs bop cotpoy fiit Diucrfc:virc6 1 cp ac>
ddit ds vt pcurrant a conftringatur intcr fcfcd cp oebi/
le e^ eie fttin tcr ouo conftringctia.'z con ftrictio vtriufcp
coftringenriuadequat fmcqualitatcmDua:}^ viriumt-z
15 elTet fit.'<5o:ta(TiB eftimaref oiccre aUgd ooncc Dccla/
remua:qz nec bicqui eflnec cotingct ficuc inueniemus
Opfm
poflea^tiirtt; efl autem cp rcm que eft femp ctu no acct'
dit e;:cedere otdinc.-ncc ed rce ctii acddit gnari fato atit
cafu vllo modoiponitcafualctponitrebue partiailari/
bus finem:i in iuis vidctur etTccafu8.@cd abcndedir t
confimilce pofucrunt particularia cafu:t ctia mifcucriit
cafum cuj necciTario:i pofueruntcafu babitum materie
t fo^mationeeiusexfua fo:ma nccctTarionon ^ptcr f%/
ne5.U.g.Di;cerunt cp ocntes non fnnt acuti ^ptcr incide
dum:fed cafuaU'tcr.q: fic babita fiiit ma:vt no recipcret:
nifi banc fo:ma$.ergo iiierunt acuti nccefTario.^am ^0
in bocpfenfcruntrationibus Dicentesqiio eiTet naturs
que fecit jjpter aliquid.na3 fi fic clTetJio ciTcnt oefo:ml
tatcsifugfiuitatcs tmois in na vllo modo. t^e enitn
oifpofitioncs no inteduntur.fed cafu fiut:q: materia ei^ .
modicfl.vtfcquaturcamb9 ot'fpofitione8.CQuiafirr ^
ell iudicium oe alqe rebue naturaUbue ptcteritis q ftie/
nmteiu8modi.vtinci8ectvri ita8.tn6 comparaueriit .
eacafui nec necclTitatimateric.CiBs putaueriit g? tpfa "•'"'•
non cucniunt nifi ej: cfficiete q6 facit jjpter aligd.C£t ^ontr»,
fi fic eiTct:n6 ciTct nifi femp t ctcmu: t no oiucrfificare/
tur.iboccftficutpUmiaquafciuntccrtcgnataceejcne/
cefTitatc macq: fol quum euapo^at t afcendir vapo: ad ^^"^
ipacin frigidu3:infi-igidaf t conuertit in aqua pondero/ "**
fam:': DcfccnditneccfTario^tcafuacddifcvt p:ofit.'3fdM
putauerutgjillcpluuicintenduturana^ptcr illas ro/
moditatce Diccntc8.gj n6 attcnduntur co::uptionee qe
rarofaciunt.-zoixcrutqjacciditinS tractatu aliud.f.g>
o:doinuctu6th gnationc re^inaturaUumt-ieap p:ocef/
fus e(i ad id ad qd oebet necclTitas q efl in matcn)s.& j
noncftidqd ocbcamu6app:eciari:q:fiadbuc pcciferi/
mus cp vcgctabilitos t gnatio babcnt o^dincfimin oe/
tcrio^ariiircadcouuptioncm^fuubabcnt o:dincm nd ^^
inferio:e5iUo:quicftficuto:doetbicefeb:i8 afuop:ini
cipiovfcBadfinceiuscontrarius o:dini vcgetabilitatl.
grgo pptcr boc ocberct ctia piitare:gj ctbicajppter ali/
qtiideft qd efi mo:8.iicinde fi na facit^ptcr aligd;ad/
bucquelWo relTatDeiUoatigd^quarciUdnaturafecitfic
VtclT^tffquenturinterrogatiocein inftnitum.C^iye' £
rutcrgoquomonaturacritetTicicnsjjpteraligdqjcuj
natura fit vna:Diucrfificatur cius opcra^pter oiucrfita
tcmmatcriap:ficutcalo:quifoluit aliquid:vt ccram:i
indurataUquidvtfalioua:crgomiru5cftQ7 calo:c ef/
ficicns c6buftioncm^pter aliquid:fcd tomitaf b necef/
fario quia materia eft eim modi: vt quu; eam calo: tcti«
gcritDebeatipfac6buri.!Sit'rcftiudidiiocalt)evirib^
naturalibu8.C£fe aut^ nos Dcbemue oicercin B tra/ ^f .at
ctatuifcnfirc:boceft.f.Q> noneftopue oiflcrere an ca/
ftie fit intra gnationem rcrum nalium.r.in comparario/
ne fuott fingulariujiq: babitus buitis cefpitiB in bac pte
buiustcrre^Tbabittiebui^granitriticciin l3nouaU tcr/
rKababitusbui^fpcrmarieinbacvulua^ncc eft fempcr
ncc fcpe.iScd fatis facicmus conecdcn tzocp3t quicgd
eftconfimile fitcafualcafTignabimus autcm bocqd 01
cimusin gcncrationc fpice granitriricci per attracrio/
ncmalimentiatcrra.t conceptie):fpermatc pcr attro^
ctioncm aUmenri a matriccpoft cafum illum:t inucnie/
muB.qz non eft cafualcred cft rcs quam natura facit : et
viBaddudt.CSimiUterconfcntimuscueis inbocqS ^
oicunt Qjmateriaquccftin ocntib^^non rccipit:niftbac
fo:ma.£icdfdmii8Q>bec matcria nonbabuit bancfoi
mam:co cp non potuit accipcrc nifi banc fo:mam. Scd
bec fo:ma babuit bdc materiam: idco op non potuitmo/
teria rccipere:nifi banc fojma5.5n Domo eteni; n6 fub/
fedit lapis in imo 1 trabcs i f un )o:co g> 15 c grauio: t illa
leuiQ;:^; q: 15 eop' artificvcn(placuumagi8.vipiuctJ9
H^tmi
xniL
zz
I»gito|j cj: fuo opert eit tali modo: z idco coim%it€3 tk.
iSed certus tmctatus oeclarabtt c£rtitudine$ buiue qd
Cfcimusiq J vna pars terrc ca cecidcrit in ca granii ttiti/
d facict nafci fpicaj triticti fi ftierit granum ozdei facict
nafci fpicaoidei.fit incoueniens cfl vt oicaf q? Qtcs ter/
retaquemoueanf perfcr-zDiffnndantin fubftatia gra/
ni 1 augmentent:qd poHea oeclarabit q> motue ca^ q:
(aiB locis no cft q: feipfi0.qz mof quos bnt ejc feipfis ta
cognitifunt.i^rgomotusca^iion funtnifi attracnones
Virmtii latcntiii in granisattrabetinm cj: licetia crcatO'
ris qiii eil cjccclfiis. jbcide no potcfl ccquin fit in imo no
uaUterrcraucaliepartesqfuntaptcgnationi grani trv
tkdii alie apte gnationi ozdei:aut vt q6 cft aptum gcnc
ratioi tritici:ide iit etii ipm apmm gnationi ozdci.Sied
itid q6cfl;apmmvtric^ ea:^cftvnap9rs:tuc<ia; rcmo/
ra eft necciTitas coparata mae:i puerfa eft rcs.f.g7 neccf/
fitasnouiter jduenitmacci: fozmato^cqui attribuic d
f lla foyna:-: mouet eam adilla fozma.^llecni aut fem/
^ perautfepcboc facit.(r5a3ergoocclar9tu eft gjgcgd
^ fic eft:opus e qjvcniat c^ ipfa rc te'detc ad illud:aut icm/
pcr qnado no babucrit (pedimetumraut fepe qti babucf
ritimpedimctu.gtl3eftq6intelU'gifnu6:cu oicimus fi.
ncm in reb' nalibus.Si aiit partes fiicrint oiucrfc: tunc
fiCtitdine que cft iter i^tutej que eft in grano:*: iter illa;
m3m:granumi3ttrabit mam iplas^iattrabitea ad ptem
piopiias fcmBautfepe;vbiattribHif eialiq fojma £rit
igif etia virtus quc cft i grano moucs per fe bac ma; ad
iUa foana; fubftantie: i qlitatie i figure:i vbi:-: no erit
boc neccfTitate mae:$ius ncccflariu eft ma; cc cius mo/
di:vtmoucaf adbac fo^ms.dTli^onamusaiit. gfa c^C'
pli.b 3cq6 B9 mace^igit banc fojma:-! g? non eft rcceptt
bilis nifi bui' fozmcTlo tn eft nccefle: vt fit ei • mot' ilr
Incvbiacgratipfajfojmaquapziusno babuit ncccflr»'
tatc quc fit in ea:imo c^ alia ca que mouct illam:'^ attri'
bmtei id qd ipfa lantii apta cft recipcrc i nibii aliud.£j:
biscrgo oibus maifeftii eft.g7 motioncs maru? a na fut
c)c lcgc nalis apperims vfcp ad cjrtrcmii oefinitii:t 13 eft
ftmgaut fcpcr: boc e q6 iteUigimus cu oicimus nomcn
finis.([rii>oft 15 etia manifcftu e.q> fines qui ej: ma^ue
^ niut qft natiira eft eius modi: vt no ipedimrncc ei repu/
gnaturoes funt bonitatcs.©; cii gucncrit ad fine g ma/
Uis cft:ilUjd pucnire no cft ej:ea:ncc fcmg : nec fepc.^ta
tTtnoftra alaquadoc^ admirans incipiat cquircrc eius
clmaccntc;.£toicamu6gdcaufcfiiit:g7 bccplanta fic
aruit:autgdcaufcfiiitg7becmulicr abojriuti; fccit. Ht
quadoquidc fic cft;tiic na mouef j?pter bonitatcs t no
cft 13 in ipfo aiaU tatu j:aut vcgctabiU tan tti.ied ct in mo
rib" cojpo^r fimpUciii i fuo:;: o\k^ quc fluun t ab cis na
mrarr:q:illa fcmg tendiitao fine.intcri5 oii no impedif
tttrfuu6motusabo:dinc^p:io:ncctrafgredii!turillU5
n ifi ca rcptignante.Sifr fagacitatcs t igcnia cf funt t ani
mab^aiaUum J3p:ia nidificadi-rtcpendi i fitiu3:imita/
tur rcs nalcs:': fiutjjpter aUque fine.ioi aii t rcs cafu ac/
cidutcur oegrano triticec no nafcif o:deum.-£t cii non
nafcif arbo: copofita oc ficulnca -: oUua:ficut apiid coa
rtccidit cafu bircoccruu8:tcur no rcdeunt illa cj:tranea:
velrcnouanf mira:fedrcmanctfpccie8 fcraate fcpius.
CCScd q6 fignificat nobis cp rcs nales funtjjpter finc:
3 Beftq^qnfcntimusimpcdiri autocbilitari nam:adiu/
uamu8ca5arte:ficutp^f ficns facttquifcitg>qn remo»
uef 5num:aut adiuuaf virtU9:na ^ficitad fanitatem i
ad bonii:q: q^uia na carcat oifcrctionc:no tii iccirco 05
iudicari qp opus q6 cjc capcedit:non tedit ad fincq: oi/
fcrctio non eft:vt cfficiat opus bf e fincm:fcd vt aflignet
opusq^paudsDcbeatcUgiintcr cetcra opcra cjcqnib''
poflibfle eft iUud cUgi vniiqHodc^-quo^babet fincj p
pa'u5 ftbiipfi.jergo oifcrctio efijppter oefignandii opus:
non^pter faciendii iUi fincm:etfi ania cflet immunia ab
omnibus affcctioibus oiucrfis ■: a fuccedetibus ocfide/
rt}s.n6 p:ocederet cj: ca nifi vna actiovnifo:mi3 q fcm/
pcr f m vnii o:dine oifcurrerct fine DcUbcratioe.J&i aiit
bocpcraUudc6p:obarcvoUieri8:attendeoifp6nc5bo/
rum artificio|r.Tlon cni oubitamus quin artificius fiat
jjptcrfineaartificiiicum ^ucrfumfueritin babitii:non
critopus Delibcrationc:adej:ercediiiUud.5mo contra»
rio conringet:q: fi ocUbcrarione ibi adbibueritturbabi
turpeririflimu6:':bcbetabitinagcdoq6folcbat.£>icut
qui fcribit:aut qui tagit Cftbara^fi icipit Difccrncrc vnl/
quacBlfarum:3utvntiquecptbono:um;t voUtcrit fdrc
numcrum cop.bcbctabit 1 impcdief <: no p:ocedet fuo
o:dineinfin^Usqitcicepitagcre;nifiin coqd facit fU
ne DcUbcrarioncqguisuiitium tUius operie i appetims
cius no fiicrit nifi cjtocUbcrariocfcd e;cerccrc iUud p:i/
musin pndpiocftfineocliberarioc.CSimilrcftquuj ^
aUquis bibens fubito adberct ad aUgd nccadat:-: velo/
dter rccurrene maniw ad fcalpcndu meb:ij p:urien8 fi>
ne cogitam 1 Dcliberatidc:ita gp fo:ma cius q6 agit non
p^iusbabucritinimaginarioe.iqdcftclariusboceft^fcj
vp vimis aiaUs quc qn mouct mebnim:manifcftii eft q>
eUgit ad moucdti;:-: cognofcit cp mouct;non mouet tl^
pcr fdpfas ncc fine mcdio:q: q6 moitetj3pa'c caro eft \a.
certi:i motua meb:i fegtur bociata no pcipitqj carncs
moucat^qBuisbccactioeftvoliitaria-rp^ima.©; ro oc
fo:mitaris rc:j: -zpfiUum bcceft:g?qdam funt ej: oimi/
nutioncz b:euitatc curfus nalis.Queda vcro funt cj: fii/
perfiuitatc.Q6aut eft oiminutio -: turpitudo eft ej: piia
rioneoperis^pterinobedie*tiamateric.nosautemn6
cogimur oiccrcgj nanirc femg eft pofllibilc mouere 0 ej
matcriam ad fuum finem:ncc concccUmus cp p:iuati6ce
fuartim actionum babcant fincs.Sed pcedimus g? eind
opcra in matcnjs fibiobedie'nl)U8 funt^pter fincs: 1 3
non cft contrariu5 ilU.Scd mo:6 -: ctbica funt^ptcr dc/
fectu; namre co4»:aU'6 in comitado in matcria fo:m5
cius;i confcruando cam in iUa per reftitutionc; eius q6
refoUuumeftejcea.C[:0:doautemetbicen6eftvt om/ %
nino non tcndat ad fincm:q: o:do etbicc babet catifam
p:eter natura; co:po:i impcran tes.quc caufa cftcalo::f5
caufa calo:i8 cft narara.crgo caiifa etbice eft na:fedacci/
dcntaUtenvnicuicBautembarumfinis cft:fcd finis ca/
U5:i8 evt moucat bumiditatc^ 1 conticrtat cam:-: aficrat
ci nutrimetu5 oidinatcgt biccft cius fini8.Tlaturc au/
tcm quecftin co:po:cfiniscftconfcruarc co:pHs ^dia
poflibilcftieritcumnHtrimentopoftnutrimcntum.!&5
cumfc^mnutrimcnmsacccfl^crif^fcciidumnutrimcntii
minus crit $ p:imu5 jPptcr caufas quas poftea oiccm'
infcicnnjsparticularib^^UttdaUmentu^critcaufaac/
cidcntaiis o:dini8Ctbice.£rgo etbica fc6m gjo^dinata
cft 1 tendit ad fine^ cft opus naturcqguis no cft opue na
turcco:po:i9.Tlo6 aute non conceflimus quodciitg fuc/
rit in rebus namralibus:Debcat cflie finis nature que eft
in ipfa:fcd oijcimus gjomnis namra agitfuu5 opus p:o/
pter fines quem b5.©cd opus aUcrius poteft cfllc no ^#
ptcr finem que babcat.Zl3o:e antem 1 oiflblutio •: ctbi/
ca -: oe btiiufmodi q^uis no fin t fmie vtilis ^tiis ad co:/
pus iUi^g bcc patit :funt tn finis g 05 cc ^tu ad o:dine$
vniucrfitaris.£tia inuimus 15 ieo q6 pccflift.CLCii aiit tO
fcicrisoifp6nc5anic;euigilabi8adfinc quieftmo:ri ne/
cdTariuB^tadfincsquifuntocbUitarinecefl^ary.Ccdfu
pcrflnitatea funt ctia gencratc ^ptcr aUquc fineq: ma/
teriaquadofiieritfugabiidans^mouebitca^na^aoucct
2luic. 0 z
@nffU
tLibii
n
eamadf<nmaaclqiao$e)eeaaptititdinequeell in illa:
no enis permitcit ei ociari.2:rgo erit in ea opue nae pzo'
pter fine:$uis id qd Dui:it ad bunc fine:iUud eft id quod
cafu acciditxa.r.non nSlis.&ed illud qd oicult oe pluuiii
no oebemus cocedere^fcd oicimus cp ppingtas folis et
remotio eiu6:i acceftus caloasjspter jspinquitatej ei';-!
frigtditati9eius^pterremotione:(icut pot^ea fcies^ell
Cfl 1 oido multarum rep que funt bono^ finium in natu
ra:q2 ejc Defcenfu folis appu>p(nquatis:i eiue motib'' in*
clinatts^ueniteuapojatioque afceditilluc vbi infrigi'
iihx oefcedit neceitario.£rgo no fuif icit ad boc neccf/
liitas mae:fed eH B opus oiuinu q6 facit mam peruenire
od fuam neceflitate-.ac per boc pfegtur eam finis. Oem
etenis fine aut pluree e]ic finib^^comitat neceffitae i ma:
fed caufa mouene inq rit mam i fadt eam eius modi:vt
coniungatur fo:me nece(Titate que efl in q^fa q erat finis
appetitus:qre b cdiidera in artificus:qz oicemus eie ad/
Intc cp qz motus bs finem:t opue fincno io opsvt oie fi>
nis babeat f inem .vt no reftet iterrogario oe quare^qi ftV
nis verus ellgitendit pptcr fejjpterciue icctere reeap
petiiitur.^^e eo aut qd appetit ^pter alig d oeb; interro/
gari quare.-: regri refpojio oe fine.(r0cd oeeo qd ap»
perimr ^pter fc:n6 couenit iterrogari: quare appetif .qz
non of atr queris fanitate:aut cur querts bonitate;: aut
quare fugis ifirmitate.>'aut cur fiigis maliVfi autem mo
nti vninerfalieet finie quare eH aut qreeil finie:opo:te«
rettuc vtois finisbaberet finem.©cdeftei finis fm g>
tft ibi remotio t renouatio que venit e^: ca materiali auc
VOlutaria:inonop3mirariq7calo2operet alicuius co'
buftione:q: ve:}r cft qj caloz operatitr ad coburcnduj et
fidodlruenddc6bulhim:tcouertcndum in litimdine;
ftu:autin fttitudinemihbtlarie in quaen.q! no eftcafus
^finisaccidetalte:niiiinq|tum c6burit pdnos aliciiius
pauperi9:'zbicn6elleifinisotno:qzn6 c6bitrit illoe^qz
funtpanipauperte.-necqzfltin tgnebecf ms c6burcne:
ii^^pterbocfed vtc6uertatq6tagitin fubilltiam fua:
toifToluatqdeftaptum oiitoltu^^ziduretqdeil apti)in>
dnrari.C tluc outem cafu accidit-M i(ti pan i tctigerint
Alum.£rgo opus ignis in na finem babetr^uis non fiie
rit eius obuiario buic patieti:nift accittaliter.Tlec tamen
ideoDsnegarteeftnise(tenttalis:q:finis efTentialfe e(l
otgniozfineacciitali.5gituria:Declaratumefte}: bieoi/
bv» cp ma i>pter foana$ eft:i qz ipfa pzeparat ad recipt/
cndiieatn:i aduenit ei fozma.@ed qcii^ attendit vriUV
tatee mebzouim aia lium.i partee vegetabiUu:nam m
bitat quin ree nalee fintppter finem.^ed podea facie^
mue te olere oe boc aUgd in finc noilro^t verbo^ oc na/
turaUbue.f.q7p2eterboc n^oebsnegariin reb'' namra/
Ubue ee res nece(rariae.f.qua:;: quibufdam egent ^pter
finem:i quedam comitantur finem.
CTCapimJCV.Cluomodoperrineantiftecaufe ad iter/
rogationee factae per quare.-: ad refponfa.
nPKvtiJ^n-mifix oeclaratueednumerueca/
|S6/ 1 •■4W«»7 farum i cantm oifpofitio:
'Dicemue qj naUe oebetintenderKVtvUtates
.earum compiebendat:-: ma^ime fozmarum:
_ y ioonec perficiat in co c6p:ebenlTo etia caufa/
ti.Sedadre8DifcipUnaleen6pertinet p:incipium mo/
ttJ8.q: no babcnt motum:i fimifr non pertinet ad cae f iV
niemoWe^ncc ma vllo mo.ioedopsconfiderarein ilUe
caufae fozmalee tantiirq: oebea fare;q: in interrogatio/
re oe reb' maUbue ficuri in quare;fo:talTt6 itelUgit aUq
caufarum.foed fi iteUigatur in ea eiTtciens ficut qiui; oi
cininquore Utigauit iUe cii ilto.^-Ji^oiTibile eft:vt refpon/
rio(Ufini8,(tcutcurefpondef:vtv(ndicarctfeabilu>:q;
CapVm. XV.
pofl[ibilee(lvrrefp6dcamrConfiU'ato::aut efTiciee ^
efTicien te.£t bic eft g ou j:it ad efTecmm:ficut cii oicit g»
iUe ?fuluit:autq:auferebatfibiiusfuii.q: biceft cflFici/
ene fo:ma electionie ej: quajjcefTit vltima actio.(t JSs 36
fi refpoderi oebeat fo:maUs aut maUe^boc odbnc oifcu
ticndii eft.q: fo:ma eft fo:ma ogis.i.litis.i n6 e iterroga
tio n ifi Dc caufa fui effe ej: elTiciete: vnde no ciT aptus re/
fpondere iUam.q: ipfa no elTca fui cffccjc efFiciente.nifi[
merit ilUi fo:ma que eft finie finiii.grgo erit ej: feipa:no
ej: caufa que moueat cfFicietc; vt fit cfficiens f m modii
quem inuimus in oeclaratione coparationie quc cft in/
ter cfTicietcm i fincm.q: per boc n6 erit ca ^pinqua cf/
fendifpfasin ipfamac)cc(Ticiente:fedelTcaefficiedt ip$
eflfendi eflficietem:q: ej; boc q> bs ciTe in matcria non eft
caufa Utie.fed vii eit effcntia i in teUccme. ios cH fiierir
interrogario oe illa fi bj eflfe^non oebet eflfe refponfio oe
tlla vnde b^ ecf; vndeeiT iteUectue leiTcntia:': fo:tafln»
fo:maoequa interrogat:eritipfemctinteUcctus cotcii
tiis in illa vcl acciis iUi:i incedes fm eam.£t crit apm$
vtfitipfeinteUccmsrefpofioficutcii of.Quare iUe fac
iulTitia.refpoderur.q: iufiitia pulcb:aeil:i piilcb:itudo
eritquaUtasiuftitieadfiUtudinemfo:mc:i ipfa fb:ma
non crit rerpofio pw qua factaeff iterrogaiio:f; aUa foi/
ma ab ea que eft aut pars DiiT6nis:aut acctdce ei.q: pul/
cbatudo c6munio:is iteUecms elT q| iuftitia:-: mt e acci
denscomitas:auteiTpar80iflf6ni6llibilatiaU9.)Scdcu5
apta fucrit fo:ma ad refpodendum eam bic tiinc f m cj»
ficeil ia continet in coUocutioe oiccntie i moucnrie ad
clectioncm:q: oe materia idcm eft iudiciii:q: cii of.quo*
re ooUiuit iUe bec Ugna i fcci tcj: cis lectri.-"j^cfpondct .
qz babebat ligna:n6 c(T fufFictens^nifi addidcrit ei cicce:
q: babebat ligna firma i apta ad faciednm c>: eie lecrii:
1 non crateiopue ad aU'ud.CCS5 in reb^^volutarye otf jr
ficileeftafTignarecamfuflficientcq: voUmtasct adbuc
moucf :po(T^ complete funt rce quae oifTicilc eft nume
rare:-: fo:taflfi6 muUae cy de n6 pcipiet vt enumcret:fcd
tn reb' naturaUbue fufTicit apritudo mac i pcurfiis vir/
tutis eflficientis.firitergo oeea refponfio fola babimdo
coparationismaterieiniUiequado noiatafucrit in itcr/
rogationc pfentiaeflficictis.S5 qiT itcrrogatio fucrit 6 fv
ne:ficut cii of .qre curams cfT iUe.-C6gnia erit refponfio
oe pn^eflFicicte^ficut cu refpodcf .q: bibit medicina:i cft
congruuvtrefpodeafpn^malcadiiictiieflfidcri.f.Dica/
mr.q: c6ple):io (ui co:po:is e fo:ti6 nac:i fufFicit noiarc
fola mam.©5 fc:mc foUue noiatio pa?: fuflFicit ad foluc
du5 qftione.vt oicaf .q: eiue ppfo tcpcrata fui^t.vti tran/
fibit adaUa itcrrogatione que oucit noe admam aut ef/
ficie'te.S5 cii fuerit itcrrogatio oc aptitudine mac: ficut
fo:taflfi6 cii of .cur e co:pu6 bois rcccptibilc mo:ti6;pof/
ribileelTvtrefp6dcaf cafinali8:ioicof q:ficfactfi c:vt
cu pferta fticritaia:euadat a co:po:e q: c poflfibile^vtre»
fpodeof ca malis i oicaf :qicftc6pofitii qc otronjs. £t
no ellpoiTiTjilevtcfficics rcfpodcaf ad itcrrogationcj
faaam oe apriwdie:qi nd c poflfibilc: vt cflficics oct mae
aptitudine.vtq:fi n6 ocderit:non fitapta.CTiSs fi apti fc
tudo itelUgif aptitudo Bfccta:fo:taflft9 oabitea cflficies:
vt cu of Dc fpeailo.atr rccipit fo:ma:i refpodcf .q: poli/
to: poUuit.©cd aptitudo o:iginali6 comitof mSm:i cfc
pofTibile:vtrcfp6dcaffo:ma:cuipfQfucritpfcctrt>:opti
tudinis.ficut cii oicif oe fpcculo.q: cft politiim i terfus:
q:omninointcrrogationinon?HcnitmQteria:tiifiqua/
do comp:ebcditur cum fo:mQ:i itcrrogonircecaufa cf/
fcndi fojmam in ma.Sed cum itcrrogatio fiicnt cc foz/
ma.ma fola no fuflficit:vt rcfpondcamr p:oca:fed op5 vt
adiiigamreiapritudotcoparemr ciTicicnti ifintvt m»
XXutea*
»
Bccmii
fpodeitjp illa.gt 015 voUtcris poftpoiteregcgdmfnua
plencof.vtokiJsremccrtam.Sciasgj rcfponfio ccrta
ndcibnifinoiesoeecauraeqitcndftterintcctentetn in>
terrogatiocq: cum noiatef uerin 1 1 cofumatc ccrto finc:
ccfTabititerrogatio. CdpleturtractatusDcnaturalibits
au^^ilioocitgratia.
CT^ncipit Uber fccitndus De motu «coitntilibus.
ClCaprmptimum.ibemotu.
^(f^ll^ perfcdmitsli^bmDcpn'
«^l ii|l|^ cip^g comunibus rcntj
nSUumroebemus ^ccderc ad loquedii
avw3-v^>rfi Dcsa9«ccittibusc6ibus:fedmill3funt
I t^^^'^^ magiscoia^ntotustgcs.CIfitquies
I iJ^^I^S ficutpoftcaocclarabimusoifponecius:
v!^— ~gdy cftpuatioutotits. iscbcmusgpusagc/
reoemotu:': oiccmus.^ eo:^ q funt.qdam funt in actu
omni m5.qd3m ^o fun t in actu f m ali^d;f m aligd in po
ten tia:'Z ipoiTibile edm aliqua rcs fit in pote'tia oi md:q
non babeat ee in actu aliquo mo.Crcdatur b t cocedat
ficpofttum:$ui3in^)cimopoflitcognofci;Dcide(jcgdc
Cn pot cntia folct epre oe ca ad effectum ^ ett oppofitus
ei.iQt2 aut tpoflibilc cfl c;cire ad efl^ctum no etl ei poten^
tia ad illii.©; ejcitus oe potctia ad effectu:alius fit fubi»
to^xaliasano lUbito.fcdg eflgnalitcrvtroqsifloy Pm
97Cl^gnllioz:eftre9 que accidit oibus p^cdicamentis.
CCHulla cni catbegoaa efl q no babeat ejritii oc poten
tia fua ad fuii cffcctit:aut in fubia:fkut C)cit^ bois ad cffc/
ciU5.poftq^ fuerit in potctia aut i qUtate:flcut cyitus ni«
gredinisadeiTectiioe potetia:autialiq6.vt e^citus pris
Dc potetia ad effectii.aut in vbi.ficut cleuat furfu5 in ef/
ftaiii poft potentil.aut in qit:ricut Cjcitus antig ad cffc
ctU5 oe potetia.aut in fitu.ftcutejat^ ftatis ad effcctii oe
potetia.fifr in bfe:fitr m agcrci pati.CSed intcUiis in
quopuenerutantig in vruappellandimotii: noe illcin
Quopueniunf oes iftimodiejrcudiocpotetiaad cfTcm.
©ed ille g eft motas ej:eadi no fubito:f5 gradarij. x bic
no :3ueait nift ccrtis catbego:t)8.licut qlitattqz bds ^li^
tates in potetia.pofTibile e vt pcedat ad cfTcctu pst ttlnlis
oonec pueniat ad illum.@it'r bns q^titatem ipot^tid £t
nos oeclarabim'poftea q fnnt catbcgoue:i gb^pole cft
cadere buc ejiax$ oe potetia ad cfTectu.t in (jb'n6 cpof/
fibile caderc.S^ nifi 13 eet g> in oiflonc tepojis: necelTa/
rium e ponere motit:'Z q^ cdtinmtio i ozdinatio rccipiilt
ceimsin (tiioifT6ne:fubim5Ctrccipiuntinftlstn iiti oif/
finitioc.Qmoicit gjfubitu5cftidq6eftin iftattt Q>i/
ftan^ rccipit tcpus in fui oifTonc^q: ipm cft ejctrcmitas
tepou6:t 9 tepus rcdpit in oitTonc mot^:facilc cct oicc/
tcgjmotuscfte^citue oepo^adcfTectU5intcpo:c contt/
nrto % no fubito.Scd in oibtis iftis ocfcriprioib^cft dcla
ratio circularis implicita.cr3i6 ncciu5 fiut:vtg bac oo
ctrina nobis tradidit iccderet alia via.C6f?dcrauit enis
oifponcm mobilis:qn c mobile in fe.t pfiderauit modii
eptdi g ^puts i momi in fe:i ipofuit cinome efccrion^
1 actionc fup:agnationc in efTcctu^cufopp"" eft potetia,
Sliqitcnisreseftmobilisinpo^t aliqfteft mobilis in
cfTectu -: pfccti6c:q: tunc eX' cffcctus x ei'' Efecrio c mo/
tus.£rgo motus particijKit i puenit cu ali)s pfectioibus
fm biic modu.£t oiffcrt ab al^s pfecri6ibus fm alium.
<\i c\x alie perfecti6e9 btitur.rcs eft ciiillis i efTcctu:': n6
cftampliuBin po^aUgdoecoq6bdbcf ieflfcctu.CTTl»'
grii cteni cit fit nigrum in actu:n6 reftat in po" aUgd oe
tota nigredic qul b5.£t quadratu cu fit quadratu in ef/
fecm:n6 reftat in po^ aUgd oc tota qdratura qua babct.
i rSed mobile qit fit in cfTecm mobile:putat qp adbuc
fit ia po* tnobile CB v^^itatcj tctiusptinui mot^et l?j cc
2J
Tlbriiimm
in illo in po* et aUus motnsf tcr biJc qno monet .pg qtia
eft mobilc.j£t iucnit iilitd in po^:etia aUud ptcr p q6 eft
mobiIeiefl^ecm.q:centiamobiUsin efTectufi n6 ftierit
in po" aUgd ad q6 moucat :•: ad q6 g motits applicetiir:
tiic qit e in motu n6 c eiue otfpofitio i eius ccparatio ad
aUudq6cei inpote'tia:ficuteeiaitmotij.CQ: in boza
quietis aii motii eft ilUtd in po^ abfoluta.imo babs oiias
pote"tias.vnaiainilU):alteraEueniedi3diU«d.£rgob5
ti'icouaspfecri6e6:tb5adeas ouae coparatiocs.&ed
jpoftqlacgficrit perfectioncvnius potetiap^reftatodbuc
inpo^in illare:queapperit a ouab^potetijs^fedinvtrif/
ct:i(|uis vnailbabcatincfTcctuqcvnaDC Bfectioni/
bus 1 pao:.tii n6dii c Uberaf ab ecndo in po" i vtrii(p:
vna ad qul imr p mom5:-:altcra tpfc moms: q: motus
ficut apparct n6 coplcmr mobiU gn rcftct i po^vUo m6:
vndc motus e pfecrio pma cius qd c in po^^fed no c^ oi
parte:q:potceft:vtq6cin po^babeataUI pfecrionem:
ficutpfeaiobumanitarisautcabalUtatis n6 pendctc);
cfTcndo in po"f mq>adbuceft in po^Cliio.n.pederct;cu
illan6 1:bereturapo^Dumb5ce:ncccttn pfccrioe^foft/
q| babita ftierit. fC £rgo motus e pfiecrio pma eius q6 c
in potctia:^m 95 cft adbuc in potcria.(C3a aut oifTinic
ntnt mo wm Diftonibus oiucrfis 1 ambiguis:-: 13 accidit
^ptcr mutabiUtatc rci in na fua^cui^^na cft vt n6 iueni/
anmr oilp^ncs cius ftabiles in acm 1 ee ciu8:ficut vf eft
ijiter id qo iam p:eteritum eft:-: id q6 fittu^ eft.CCCui/
dam aute c;c eis oifTinierunt cit pt r altcritatc; eo qj facu
atJlteritateoifp6nis<:inducatalteraquc no crat:q:ct
Nc nefciuit:g> q: idncit alteritate:n6 ideo 05 ipfc in fe ec
alterita6:q:q6inducitaUgd:non oebctee ilUid aUgd:cr
fiailtcritaseetmotU6:riicgcgdcftaltey:eetmobile:fed
n6eft itaj([rj£t oijccrijtalij gjmotusc na idifTinita.QS
bcne poflet ita efTe:fi bec^pzictas cet illi n6 conuen iens
ali) pter mowm.CScd eft aligd aliiid q6eft b^.ficut
infinitasitcpus, (L^t oij:eriit al^ cp motue cft cjciVab
equalitate:fo:ta(Tis.n.ftam9 rei:vnom6cquaUta6 eco/
paratioetotiusfuiftatusinquo gfkit.CSfd copara/
tiopartfiimotustoifp^nu^cius^n^cftcqlis rd q mo/
uet intcpoub'' oiuerfis:q:mobiIcin loco in>vnoquocp
mometo bs aUiid vbi:-: alterabilc in vnoquocp momen
10 b; aUI quaUtatcq: ad bas ocfcriptionee non i ndu>uc
eos:niii ncccfl^itae 1 anguftia vicCC Tlo cft autc5 nobia
opue rcpctcreeastocftnierc^q: fano igcnio fufficit ad
falfificadumeas.id q6Di]cimu6.CSedq6oi):eriit in
oifT6nc motus cpeit oifccflio a oifpone in oifpofirioem:
aut^ccfifiooepotetia adefrectum:eftcrro:. Czbabitu/
do oifccfTioni6:autj?ccfTionis ad motii:n6 eft fiatt babi/
tudogeneris»3utqfigeneris.fedfiattbabitudonominu
multiuoco;:.T)ec eni ouo noia -: nomen moms ocs ipo/
fttcrutana mutationioctoco.tpoftea tranfumpferunt
ad oifpofitiones.C16 aute bic fcirc oebes boc cft^gj cum
oc mom fcictts quamm fcire Dcbes^itienieg g> eft nomc
Duop itellccmu5.CrUnus eft g? n6 eft poflibile vt ba/
beat ciTc in acm ftabite in fignatie:': atius qp pprc eft vt
babeat ec in acm ftabite in jignatis in idiuiduis vel fen/
fibiUb^^ODomsctenifiitcltigit ee rcsconrinua quam
intclUj^nt in mobiU oe pn* ad fine5.1?cc e rcs que noi»
acquiritur mobili vn^ou^ cft inter pncipiit 1 fine. &$
putant9>iam acgfieritaliqueDimodii acgfitionis cum
fiterit mobitc in finc:': ibi cft bn^nrinuum itcUccmm
annicbitam^ e]c parteefTcdiio ergo potcritbabcre vc/
rum cfTccu Jjcc rcs non babeat ccrtiflimc ecnrias ftabi/
Urm in ftgnaris in fenfibiUb^.^CScd ocfcribimr fo:ma
ciue ftabilie in itcllccm ^ptcr comparationem mobiUa
ad ouo toco^vniiquemoiroiftt^^zaUumadqiieperucflit.
auic. D )
mmowb
fl&obiircft
moocf JtNi
pUdpo*.
mop*a?<fi
mpoo.
£>
£&onieqrc
siffomb^eif/
frmanir.
lS\SoaMqfi,
aiio? oors.
£oiura.
SkoTf Mffc.
ronirc
Comra
^OlfifflMIIC
t>; cnplicc f/
tcllcctumt
Bnffu
TLibri
ot0rnoi*cci
KnvKC»
tua of ni. .
t>
ce m acra.
*Re9 vtSs nS
dioiclaie.
2ut Defcribitiir in imagfnarioe aUo modo.r.Q> fo:ma rci
niobiU'9:cii ipfa resbabeteein locoiibabjj^pinquitate
^rcmotione5co:po:u5:ia5impfiraeftin illa:2ponca ad/
ncnict ei fcom fenfum alia fo:ma ^pter alia^ occapatiof
nemaltcriusloci:ij3pteraUamp:opinatatcm i aliam
eIongationc5.£t ipfa pcrdpict vtraf^ fo:ma6 quafi finc
vna fo:ma motU6:fed no b5 in e(Te occupauone ftabilcs
in itcllccta-q: mobilc non b; ftabilc ec in ouobus cj:tre/
mis liTTml:nec oifpofitio que etl itervtrtic^ b5 Aabilc ec.
Cr5ntellcctU9 1^0 quo b5 cffe in actu cui nomen accidic
Vt (it motus g cft in mobiU ipfe eH oifporitio cius mcdia
qpdiundeflin pnciptomotidis:nccpucnitadbnc ad fi/
nc5 eius:f5 ell in fpatio mcdio fic g' tn illo fpatio no c in
aliquo itlantiii q6 babuit in tempo:e fuie;:itu6 ad effei
ctum.£rgofuitefTequadociic^ notaueri6:erit p:eterie9
locnm $diu ftieric in trafttu.a bec ell founa mot^ quc e
in mobiU:i bcc cft medicta^ iter pn"" piopofita 1 fincm
Xvt in quo piicto pofucri8:n5 (it in eo ampUus (lcut ncc
antea:nec pon.nd (icut ouo terminic]ctremicatii:q: bcc
medietas tit fo:ma motU8:t eft ^p:ieta6 vna que comi
cat mobile:t no oifccdit ab eo q^diu ell mobilcCoccdo
aut^gjpermutantterminimcdietatia acciitafn': mo/
bile no e(l btid medietatcq: eH in boc piicto:-: no i aUo:
rcdel^inmcdio:q:cllilliU6,pp:ietati6quaoi^imu8.f.in
quociiql pucto ftgnaucris rco:nec fiiit antea:nec erit po/
ftca:q: q6 cfl b^ cfl qddas qd comitatur feme in ^uocii'
£5 piicto fticrit:-: non pdicatur oc co jppter vnii inftans
fine aUo:-: bec cit ccrtilTimc perfcctio pma.GTScd cum
ia5p:etericritiftas.critbecadcp«'o perfcctionie fcdc:et
bec cade fo:ma iuenit in mobili:cit5 c(t in ipib tilanti:qt
in quocuc^ iilanti poiitii fiien't.conuenit oid q: eH i pti/
ctomedioin qno:nccfijitantca:nccerit poltea. C3lli^
autcm qd or q^ots motus eflin te(Ki:e:(i motumvoUinc
InteUigi oifponemquabsrcsitcr pn"" ifincmAid qucj
pcruenit:ftue in eo (ticnt:fiue no.ipfa oifpofitio oiltenfa
eit in tepo:c:q: buius oifponis elTe eft ficut cfTe rc^ o| p/
tereunt:-: oiffert ab cis aUo mo.q: rcs que fticrru in ptc/
ritona5babuerutceini(Tanttpteritoq6tuc fttit pfens»
&ed boc no cli ita.crgo bic motU6 eil tra fttu8.fcd (i mo/
108 itelUgtt Qfectio pma qua ot]cimu6:t eft ee ci"* in tgc:
non q: boc itcUectu.f.vt tcptw comitctur ilUi5 Bificario/
nc.(ri3ed q: no pot elTc quin fit in trafini t buic tranR
tui cocquet tcpu9.£rgo no pot ce:quin fit tcpu8.q: tra '
fitU8 eft ftans in vnoquoc^ Ulanri ilUus tempous eiitift
cnm eo.^i cfi autem oijxrit nobis qd clTc in loco in quo
nec antea nec poftea fiiit.(itlter relario ad iUu 1 qp voca
mtts il^ane:cii res vtiter iteUecta que non b5 ee in actu:
q:nonb5eiTeinactu:nilig}el>inboclocoi quo necan/
tea fuit:nec poftea crit.Simirr t relario ad iUud elTe^fed
res vlis no babct ee nifi tn idiuiduis.^Uud autes no cll:
aUquodvnu5(ingulare(icutc6ucneruntin boc oocto/
res Doctrine bui^^^oiccmus q> ee in \oco ftn g> of oe loca
ris mulris.fine oubio ita efl vt oij:criit.Sed fm g> or oc
vno locato in multis no (imuUl5 ell oubiii.q: no cft 16/
ge:vt vnusiteUcctU9(itgencraU6:tDicatoe vnare ouo/
bu6 tcpoubus.q^uis no babeat elTe^nifi vnu5 fingularc:
ficut co:pu6 nigru5 quado albificat .q: co:pus cum e ni<
grn5:eft in eo nigredo que cft coU):;i colo: eft ficut pa rs
nigredin is .pptcr j?p:ietate cx qua eft nigredo;q: poft^
fucrit album:n6 polTumu6 oiccre qp ipfa rce cui accc(Tit
^imctio .ppiictatiaiitremanes.iacccffiteipoftca p:o/
paetas aUa:fiCHt Ugno.cj:epU gf a.q& cft in oomo cii tali
p:op'aetate q? eft pars parietis.i poftea ip5 (itpare tecti.
•SediUudnoertftc.imocftiicutfiocftnieret paries et
Ugnuq6e(tinillo.igtpofteafierainDomoaUu» paries
OpFm
1 aUudjigniNn eo q lc iUud.£t Be(l.q: nigredle non Jic
ocftriut of nria.vt rcftet ipfa po:tio nacgeiieris eiue que
cft adiiicta cu ipfa;aUogn non ciTct of ntia fpcdfica:f5 cct
occidce no fpecifiai^.l^oc aute iam cognituscft e^c aUjs
locie,(iri£tqu3dogdem bocfic eft.c6ftderabimu8ifiiu
diciii ciTendi in loco in quo eft bcatu aUquldo adiuctu$
p:op:ictatic(Tendiin 13 loco.iaUquadoadiiictumalgp/
prictati ft cft fiait iudiciu colo:is aut no eft.fcd ivuiiciaf
d.tt8C(t (icut calo:i3 iudiciti q caU>: aU^doopcrat in 15:
aUquando in iUo. ^ut ficut bumiditatis que aUqnparic
ab iUo:aUquado ab ifto:cii fit ipfa vna 1 cadc5.3ut ftcue
alicuiu6 aUerius accidetis q6 rcmanet vnum t ide.t ac/
ciditei^prietas poft p:oprietatem.Uii oiccmus nucg^
bec^ptietaeciTcndibfcautibicjciteUectu locunoe rcs
que babeat elTe i actu ipfamet:ficut poftea maifcftabit.
lCC6tinuumnon'b5partesinacni.fedaccidit ei vtin/
terfecef J3ptercaufa8 que iterrupiit tranfinim^ioc ilk>
fiiit in actutrafitus muUi f m aUque modii itcrruptioie:
1 intcr termios iUius icifioni6.itc:p funt tranfitus g non
polTuntcoUigifub vno iftanti:autfijb vnomotufy mo/
du5 quo oidinus q> motus cft in iftari.!o5 inotu qui cft
f5modijtraieundicuicoequaftepus.f.itctiociU3appcl
lamits iftans.nocftmuUipUcara in cffcctu in iUo:q:ill6
no muUipUcatur tn actii:nifij7ptcr multitudine trafitue
in actu.i£t quadogdcm no muUipUcaf tn actu.t motus
eft in vno ftibto.f.tranfitu g verifTtmeeft.-z no eft pUires
numero.tiic nccelTario eft vnue niimero.Cr TI6 eft aute
quemadmodu colo: 1 cius oifpofitio funt in fubto:cun>
ipmeft inoifponenigrefcedivclalbefcendi.q: mot^no
facit ocbere ce iterniptionee in actu.fed ijmanct ei' coti
nuatiotaU6:cpc^can6oeb5cemtitatio bttiiid oiljpdnis
c6pararione fubti:oonec oeftmatur in ea re8.que eft fta
bilis tdiuidua tr.q: coparatio in actu no oiuerfificaf : ni«
fioiuerTisinactu.tnomulripUcaturvnum in actu.ni({
cum muUiplicato jjpterc6pararionem.qu3do.f.c6par9
tio facrit muUipUcata in actu.£t qtn tranfitue eftvnus:
ttjc in c6tinu3ri6c n6 eft oincrfitas.fed poftea oiueriifij
caturc6parationeadilUim:nec^pter boc Diuer(ificac
nuems vnius rei.CCl^oftca vero cii acddcrit tranfitui
oiuifio aUq.i oiuer^itas.t bcc n pcdcate^ motu.nec mo
cu8e):iUa:nec vnu5 co;: ponitaUuderit ouaUtae q accu
ditejciUon^muUipUcatacjcfeipfa.fede accn6.i jppter
copararione vnius ad plura.£t ?paratio eritc^rinfeca:
n6 oeclTentia rd vUo m6.£t oino n6 erit bec oifpofitio
ficutoifp6colo:i6:qcftcertc:n6j5pter c6paratione rei
crtrifcce:qiJcoiucrfificaf.fcde):adiiicti6e oiffcrctie nO
gredinis-zalbedis.Undeecmobilein locoabfoluto no
^ecpUjraq funteein B loco tin iUo:q: in trafitu motus
n6eftDifc6tinuatioinacni.neclocue bicfignanis titu§
1 no alius.Ut ideo fit potc qj locae abfolutus fit gnaU'9
aut fpaU'6:g fpecifTcef aut idiuiductur ca fuc c6parati6i8
ad loca muUa in actu.(EOp5 aiit fcirc g? motue pcndet
cj: (cj: reb'.q fiit motii 1 moue6;t i quo cft;-: a quo eft: z
ad q6 eft:-: tpe.Ss q? monie pcdcat cy moto:n6 c oub'":
fed cp pcdcat e>: mouetc:q: q6 cft moni:aut babcbit mo
tu5e;:fec^ }3 q7eco:pu9 nale.autbabcbitq:aUa ca.!8i
aiit bfet motii cj: feipfo.t n6 e^ alia ca vUo m6:mot^ no
pauaref vnq|:^iu fijcrit ccntia coqwzis naUe q6 mo/
ucf piUii:f5mot^fcpcpiiaf aco:po:ib'' pmanctc eenria
corpop.cr^tc fi centia mobitis ect cd mot^^.ita gp idcm
ect motum t mouen6:tunc motus octtcrct ciTe c% feipfo.
fcdn6ec^feipfo:q:inucninirecnria coipous namraUa
quodnoneftmobile.£rgofi inucnitur co:pu6 nanira/
le femg mobilc:boc cft p:opter p:op:ictatcm qua bob$
p:eterfuaco^)o:aUtatcmnAle5infeipfo:(imotaen6eft
@ecundi
ob eprinkcoAM cdejrtra ipm fi motus cfl ab ejxri(eco,
Oino aiJtcs non cft pofTtbilc vt cfTcntia rci fitca fui mo/
tus.r.vt idcm ftt motu; t moucns:ni(I fit ipfamct moucd
pcr fuam fozma;': mota pcr fuus fubm.aHt moucne ac
ccpta vno mo:': mota acccpta alio m6.£t pcr boc occla/
rat :q7 nulla rce pot mouerc fcipfa5:boc eflg^omncmo
iicns am moucrit:aut moucbit:ita qykno moucat: aut
mouebitita^ fc moucat.@cd ft moucne moucrit ita cp
fe no moueat:tunc iportiibile eft:vt moucns fcipfum mo/
ueat:fcd ejxra cft q6 mouct.Si autcm cum moucrit mo
net fc:": motu qucm babct in actu mouct:fcd intcliectus
moucndinoneHniltvtinaliquomobiliin potcntia fa/
dat motu5 cfTc in actu:tunc non mouctaliquid oc pote/
tia ad cffectum:nifi q: motu qui clt in ipfo in actu. £rgo
impofTibilc efi-Mide motus ftt in illo in actu 'Z in poten/
tia qua fit ei ncccfTc acgrcrcUcrbi gfa.Sicut ft eet ca/
Iidumqi]ocalcfaccrctfcipmfuocalo2e.f.fiieflcalidu5in
efTcctu:quomd critcalidii in potenria:vtacgratcalo:em
fibiipfi.-'©ic cni5 ciTct calidu in cfTcctu i in potentia Jtf.
XO (LOino aut na co:po:citati9 b e.f.na fube bntis logini/
dine5 -: latitudine^ i fpiiTitudine.&cd bic terminus rcs
vniucrfaliseft q:qua non p:ouenitmotu6:alioquin ce>
beret co:po:a conucnire in tllo.&ed fi addiderint fuper
biictcrminu5aliqua5aliamintcntionc5e): qua co:puo
comitct motU8:ita vt fit fuba babens longitudincs i lo^
ntudtnemaii^ifTimdine^^^zaliam ^p:ictatcm cum illts
p:edicti9^ptcrquamoucat:mncp:incipiii motus crit
addirio quc cfl fup:a coditioncm que cu5 fiicnt gcnera/
biturpcrilla5co:pu9.!oifoflicritc^tra:erit boc mani/
feflius.^am aute^ oijcerttt in flabiliendo:^? omne motu
babctmouentc5:Dicrione5VcrifTmile:q: q6 accomodo»'
riu6 oici potcfl oeilU)boccfT.f.9iomnequodmouet:(i/
cntpoftea Dcclarabitnncfloiuifibilcbabensgtcs quas
nonp:obibctopinanquictasnamra co:po:citati6 qud
babet:q: (i boc ;pbibucrit:p:obibebit etiam aliud p:ctcr
boc.Scd omnis opinio oc rc qua non p:obibct natura:
cft opinio pofTibiliB qgtum ad illam naturam.£rgo opi/
nari partcm mobilis gctam ej: boc gp eft co:pus:eft opi
nio quc no cft impoffibilis nifi cum oictionc:': ipfa pa rs
non cft illud totu.Scd omneqd eft mobilee^ fcipfo po/
nere gj no cft ipfum.fed aliud me quietu^:-: p:ecipue cuj
iuerit non ipofTibilc in iemon p:oucnict ej: eo in opinioe
quietum c(Tc:q: c^: poftrione cp ocs partcs co:po:i9 funt
quietc no ponitur quics totiu9:ficut ej: canfa ^ucnit caix
fatu5:quics cni totius ficut poftca Dcclarabit:cft coiun/
ctio 9etU5 partiiuctt fucrit partcsactu vcl potetia. £rgo
T» nullum co:pus eft mobilc ej: fcipfo.CTSi autcs oijrcrit
aliquis bec noftra oictio.f.mobilc ej: fcipfo no gefcicciij
aliud ab ipfo pofucrint gcmm^non crii vera:nifi cu^gc/
fccre illud aliud fiierit impofTibilc:t no ftierit pofTil>ile:i
«inc fign ificabit boc q^ quicfcerc illud q6 cum eo ocbet
quicfcerc:cft ipofTibile:': no eft po(Tibile.j3cdcu5 quiete
ilUusfiicrit jpofTibilcefTe:mnc C)c pofitioc quietis bui''
p:ouenict quics illius q6 cft mobile cjc fcipfo:q^uis ftt 15
tmpoffibilc:ficut multa impoffibilia vcniiit e% al^s im/
poiTibilibug.£rgo pofTibilitas quieris mobilis ejcfeipfo
nopoteft cc.fed fi pofucritaliudimpofTibile pofTibile e:
Vt comitcmr illud ^cs eius impofTibilr.q: no cft impof/
fibile:nift cuiusquics cft tn ctTc^fcd nomiategetC5 cius:
quado pofuerint impofTibilc q6 ncn poteft cfTc.': quado
pofuerin t etiam quod rcmouet ab eo gp fit mobilc ej: fc/
rpfo:boc cft cp non oeftruit illud vcrum:q: illa cft catbc/
goa'ca:i beccft bfpotbetica^q: 13 cfl:ficui fi poncrcmua
g> ccnmm pars funt Dcnan):n6ne occcm tunc cfTcnt cei
nim 1 aUud.^^ed boc non eft non eai$ ocbet^er boc
r. ^+
Vt noflra bictio q> oecem non fun t pUirce $ ccnmm fit
falfa:fimiU'tcrDemobiUcj:fcipfo.(tSipofTibitcft opi/ O
niooequictefuepartiscj:bocg>co:pu6 clT.tame poffi/
biU'9 non cft e)c boc g? cft pars mobiUe cj: fcipfo 'Z cj:na/
tura fua.f.q: q^uis pofTibiUs cft ej: natura fui gcncri6:im/
po(Tibili6tamccftcj:namrafua p:op:ia.fcd nonpotcft
poni ficSoicwt bomo cjc boc g? cft animal non cft impof/
fibilevtfitauis:fcdcft impofTibilce>:boc q> cft bomo.
£rgo quandogdcmboccftimpofTibile:ia5 conclufuseft
e jc pofitione ipofTibiU pofitio impofTibtlis.(n Tt os aute ^v^g^e^
non conccdimus fc»oc g? mobilc q: feipfo non gefcit p»/
pter gctem aUcriu6:nifi cum quice altcrius fticrit in ee:
QUtin opinionc opinato:is.aUo vero modo oicimue fe/
qui:vt mobileex feipfo gefcat aim pofucrint quicte im/
pofTibile5 in aUo.-ioiccmus rcfponfionc^ buiu6:q: pars
coipo:i8ej:l5ocgjcftco:pU6n6p:obibetura gctc:f5 ejc
aliaintcrionequc acciditp:etcrco:po:citate.Od fiitae
ninccaufamotusin vnaqiuac^partecftaligd addiais:^
inbocconfcnric't)Scdpotcrit quisoicerc nobi6:g? nc/
ccfTitae noecopuUtinduccrcpartemipoftqg via ratioci/
nadonistaliseft:cnrnonpmumindu)cifti9 oe toto.-^Qz
q§ui9putenirquictumc):eo g)cftco:pus.non tameeH
pofTibile t% boc cp accid.it ei aUqua adairio fup:a co:po/
reitatcm:^ptcrquafacnimeftmobilccj: fcipfo:t ncccf/
farium moucndi.t ipofTibile quiefccndi.£t ft illa ro fuf/
fcdt bec magis fufTicerc oebct.iBi autc; id qd in ilUs rs *{>
riontbusintelU'gcrevolunt.aU'udcftqg boc f.g? p:imue
flucto: nec voluit intclUgcrc:ncc oicere \\\o modo:f5cil
potHts oeco:atio quedam qua apponunt verbis ciU6:cii
ille non piitauerit pofTibilitatcm banc poncndam in eo
e^bocqpeft co:pus:nec attendit po(Tibilitatc5:fcd oi;:it:
cp quicquid eft p:cter q6 putatur aUquid aUud quienij:
cj:quofcgturilUidcfTegcmm:noncftmobile ey: feipfo
'pocnoneftconccdendum:q: idcftiicutia^ occlaraut/
mus in confcnfu p:imc oubitariois quu ot>:miU6 g? pof»
fibilc cft:vi ftt aUgd mobile ej: fcipo:i Dcinde fi putatur
oc eo aUquidimpofTibile:accidite)ceaopinioncilUid ei
non mobilc cj: (Icipfo.£t no fcquinir ilUid impolTibilc:vt
permutct eius iudiciu ad impofTibile q6 fccutum cft et
iUo impo(Ttbili.j5cd pofTibilc eft vt mobile ejc femetipb
cum putanir eius pars getamon fit quicnim:fcd mnc o$
vt oeftruatur.gt fi oijrerint g? fx>c cft impofTibile : oice»
mus ita e(Te:q: iam confecutum eft aUud impolTibilc q6
ante bocpofucmnt.!ccd buius oicrionie retpcnfio: non
cftadmanu5:ifo:ta(Ti6aU'usp:ctcr me poterit ad bec
refpondcre.£j:iftimoeni5g7 ratio buiue oifputationis
ncnfacietnoeindigerebi6:t70c cft:q: p:opotitio bcc fi
conce(Tafucrit:critgefcercautimpofTibilc:autnont'pof/
fibile;i compiebit ratio.li>«ipofitio fiquide quc cft bec
oicrio.f.g5 omneidcuiue monis ipofTibiUs eft^ptcr po»
firione^ gctis in aUo q6 eft p:ctcr illud:cft ipoiTibile aut
nonipo(lIbilc:quafiDiccrcmu8.g>gcgdipo(Tibilcemo/
ucri^pterpofitionepoffibiUtatisin aUo ab ipfo:n6 cft
mot>ilee^ fcipfo.i:t fi pcciTerint boc ia5 pfecta e oictio x
argumetatio:fcd tonis labo:cft in ccrtificado bac ^po/
ne5.£rgo ftudca t alius ptcr nos cj: aucto:ib'' bui'' ronis
Cnccrtificatioc bui' jjponis:^ fo:ta(Ti8 fict ei focilius q6
nobis cft oifTif ile.CrS5 in bac r6nc alia e Dubitatio: qz q
continuo $uis poflibileeft vtafligneturpartcsitii ipore
cft vtputcnf iUepartc6-.autmobilcs:aut gcte^nifi acci/
dcntair^q: n6 funt bntcs fitii:nifi qpdiu funt partcs cotv
nui:nifi accntaUter.llec funt bntcs fitum:i boc e q6 po/
fteaoccU>rabitur.)£rgoquandoquidcm opinio qnictis
parris cft opinio que n6 poteft ccrnficari nifi oiuidatur
uiacnt:tuncbecDifputariofacili6erit:nifi fcntentia aU/
Ji\\k, 0 4
^uffi»
JLibii
aviHUmo
iShaxiioii,
cuius facriucp optnio feparatidis -z qitietie ed iima 1. jSi
aiittuputaiicrisin^porita partegeteint^zilla fucritco'
Cinua:ndp'.italli niit itcUcctu qui puenit cietifolo nomi'
ncqzveraoifFinitiogetisnopotcftpiitariin iUa partc;
ftcut nopoHunt putari rce impofVibilcs in tteUectu i ma
gnitudie fimul.£rgoalij qui cotizcbcdent bac r6ne:fint
noftrivicaruiniUa.!s£>edg7motu9 pendeat cj; bocf.DC
quo eft:i ej; boc ad qi> cft:colUgimu3 ejc cius oiff onc: qj
^fe eft pma perfectio que acgritur rci babcti perfectio/
ncm iticedetcm fecii ad illa que bj oifponem potetie ati
Vtracp perfectionc.l;t bec oifpofitio que eft gfectio p;i/
ina:eft DereUnquere ca.f.potetiam:': tcndere ad feciidas
perftctionem.(C£t a liqsdo id oe quo eitA ad quod eft:
eriit Duo cotraria:-: ali$do eriit inter otio contraria.&3
vnum eo2U5 eft p^opinqus alteri contrario^:t'3lterii al'
ten'.£t aliquado nec^erunt ouo contraria:nec inter ouo
contraria:fed erult oe rcbus que babet coparanonem ad
contraria:aut ad oppqiilta aliquo modo:'z ttic no conue/
nientflmuUficut eft oifpofitio firmameti^cui^^motus pm
c^tindaduerfaturfinteiu8:nectarne fiituil coniugcn*
fur.€t aUquado id oc qito eft:'Z ad qd cft tale cp perma/
Jiebit in ee aUquo tepoje;ita cp bs ctia in ejctrcmis qiuc/
tem.2ct aUquado no permanet in eo ftatu:ncc cft ci ftat'
in iUo cu pofuerint ei quafi terminu in actu:momctfi:fi'.'
cut celii in cuiits motu eft relinqucre pncipiu5:i tcndcre
adfinc:fed no b5 in aUquoiUo^ ftatu.(Ci>cindepotcft
nobisaUgsDiccrcgjtcrminiincotinito fm iteUcctum
noftriino bnt elTc in actitfcd in potetia:qz no fiiit i actu:
nifi in incifi6e:aut aliqua termin i Defi'gnati6e:aut tactu:
autequtdtftdtia:autaccideti:autpofit(6e:fiatt poftca ot
cemus.pndcvbinulUibaf caufa^ fiterit in actumon
erit ibt pncipiii nec finis:': vbi no fiicrit pncipium nec ft-'
nis oefignatus aqito icipiat motU8:'z ad que no crit mo/
tU8.icrgo ceUi5 R no babuerit cam terminalcm: non erit
mobile:qd elt impofTibile.Q6 autem ad boc refpodebi/
imis:boc cft qp motus bs pncipiu i fincm f m potetia:et
Pm cffectum Sed potctia eft ouob^modis^qj ifm pt
pfngtatem ad effectu:': fm el6gationc5 ab effectu. fijre/
pU gratia.2n3obilecii mottcf bab5 in potetia p:opinqu9
termini't:q: tu potes poncrc ilUtdiam pueniiTc ad iUum
in quocticp pucto pofiteris.ict tunc erijt b ilU ccrtiflimc
in poteaa.05 no ftet tcrminus in etTccttt:nifi ctim i actn
(iterit vbi pofuerimus vel vbi inciderimits in actit.j£t cu
boc tame no cciTabit:fedj3ccdct intcr terminii qitem rc/
Uqitift^^tcrminuadqueaccedit.JctPm boc g^cft tcrmi/
nus motus:n6 cft poiTibilc: vt f iat in actu tcrmin its mov
tU8 ppttv pofiitioncaUt ^ptcr cam tcrminatam in actit.
©ecl b5 necefle: vt pcrficiat trafitti vfcp ad ilUtm:Donec
fiat b^.f.vt fit ibi aUgd qd polTibileiitponi pndpium:6t
pofTitponifinis^^^oino vtoefignatio termini qudponis
in mom in vnoquoq; motiiii ceU' qua^ inuimus in bo:a
certa •: tenemtt8:boc ponaf .aU^do eni5 ponimus in co
pn"" ':fincm fcparatim rcfpectu Diio|z ptictop oiucrro;:
que funt ouo termini iUius mcfurati pcr motii in ca bo/
rain qua fignauimus.aUqgdo cft vnii puctum q6 idem
ipm cft p:incipiii % finis.C Sed pn"' cft q: motus eft ej:
iUo^^^efifinis^q^motuscftadiUti^^^eftRciin Duob'' te/
poabu8:vnde qp motus bcaUs aut fituaUs bab5 cfTccjc
pncipio 1 fine;e;c [5 eft gj ct'i tu fignaueris motii -: tranfi/
tum fignabit cum boc pn"* i finis ftabiUs p fcipm.Sed
0? mobile locaUtcrpcdctc;c pnci|.M'o ■: finc:cj: 15 e vt boc
fit in effcctuci:autin potetia jj^ima efTcctni:l3 quociiqj
m6 fucrit:pccdcmu3.c^: nos n« pftituimusvnu cr iUie:
^modiipwp:iu ;fedotnoq:ambopcndcnt ej: pncipio
4flnefmbacfo:mami?ftitutionem p:enotata:non qp
CapFiri*
Vtraq5 fitin acm.li>oft bccaiitvertfimileeft: cp mottts
imouereimotiofHntvnaclTentia.©5CU5 accipitur in
rcfpcctu fuiipfius eft motus.Cii aiite accipif in refpectu,
eiusinquocft:noiatur moiio.Cumaiitaccipif in c6pa/
ratione eius a qm cft: vocaf mottcre: ^: nos 05 iftud ccr/
tificarebic^-^DiftinguereconfidcrationefubtiUo^c^fit
iUis vcrifimilcCricrgo oicemus^gj veritas cftptra bac
fo:mi.f.q:motioDifpofitt'oeft mobiUs:": 13 g? mot^ c6/
fertur mobiU' fm qp in co cft.Difpofttio eft motus n6 mo
bili8.q: ^paratio motus ad fubicctii eft aUa ab iteUcctu
c6parationi3fubiectiadmotti.(^uisfecomitcnf in ce.
<BiXx mouer-e oifpofitio eft mouetis non motus. £t pfw
ratio motus ad mouente:Difpofitio cft motus no moue/
ti8:£rgo q^do gde boc ^ic clhmotio crit c6paratt'o fubie»
cti ad motu:non motus c6paratus ad fubm.Uii non eft
rootio ipit motus qui eft ^pter iubm.C£"cut nec mo
«ereeft ipfcmotusquiclliin fubiccto.gt no muitum im
ftabimu9:g7motusc6paratusfubtofit intentio inteilo
cta;ftcutc6paratusmotoa'. S5 bcDucirttctioncsn^fi/
gnificabiiturbisoitob^noibus.iDotumatitpederc.ab
eo in quo efhf m g? eft in aUquo pdicantcto?^ non conce
dimus c^c fubm et'u3:nec id qd itcdif acgri per motii;q:
mobilecii moucf:Df e(Tc in mcdio x>m^ rcru5.r.t'nter id
qd reUncjuit:': id ad q& tcndit:aut vbi;aut quaUtate: auf
cetera aUop:cum motus cft mutatio rci n6 fubito.grgo
crit boc mcdiii intcr Ditos termios:q: enmt aUcuius ca/
tbego:ie.f.aHtvbi;autqualitati8autcetcro|::': tunc oi»
cctur motus ciTe in iUo pdicameto:pftea aut argumen/
tabiturbuius rciDcclaratio^cumfcicris cotnparationej
motite ad p:edicamenta.
(iriCaptm.II-Jbe coUationc motits adcatbegozias.
tbego^ias.Quidam cni Dixicruntg' motuse
p:edicamettt5 pattendt.3li; vcro Di)ccrunt qp
bocnomen motuscaditfitpermancries quc
funtin iUo:fola cafitaU parncipationc nois.Ouidam ct
eot'5 oi;ccrtitg» boc nomc motus eft nome coeSiaxt ^bu
efle-zaccidcntisqdptinetmultanonvniuoccneccguo
ce:fed participationccafuaU^fcd mancric quc ptinentur
iub efle ■: accidete pma con tincn tia:funt ipfc catbcgo:t'e.
XDancrie vcroque ptinentur fub noiemotus funt fpcs:
aittmanericp:eclicamcnto:ttm:q:Devbiq6damcffge/
tum;'! qSda cft pcrtraficns^qui cft motus in loco.^t Dc
quaU' qSdam cft quictU5 1 q6da5 pertran fiens: -: bic cft
motu8aUcrati6is.(E£tDe$to quoddacftquictum:i
q8dameftDifflucn8:i bic efl motus in quanto quf eft
attgmeti 1 Diminutionis.gt fojtaffis aUquts coy pcrdu/
rabit in fn ia fua;ita vt tmm g? fubftatia fimifr qucda cft
qut'eta:iqd3mDifflucns:i biccft motustn fubftatia.f.
generatio 1 co::uptio.£t Dijrcrunt g? bcc ^titas oifflu/
cn3:vna eft et fpecieb'' quati continui ^ptcr poiTibt!t'ta/
teminucnicnditcrmintic6cminca.ScdDitTcriit in 13:
g> boc n6 b5 fituu);i ptinuu5 b5 finim t quictcm;i Di]ce/
runt qp nigrefccrc 1 nigredo vnii gcnus funt^led nigrcdo
eft quicta;nigrcfcere Vo cft non quicttim.)!: t oino ptran/
{itioin vnoquocpp:cdictogcnerceftmotui.©5 quida5
Cfi bis Dijrcrun t:g> quado motue rcfcrtur ad id in quo e:
cflp:cdt'cametumpatiendt':cumveroad idaqtioe; eft
p:cdicamctum agcndi.Quida outcm c^ cis app:opinqV
ucmntbticrcfpcctum quaUtatipcrtrdfcunti:': rcnjoue'
runtmotiiaDttobuspjcdicamctis agcndii paticndi ft
Difcozdaucrtit aucto:c8 in boc noic pcrtrdfciidi q: gdas
cjrcisDiucrfificaucruntinternigredinci nigrefccre Di/
uerfi(3tcDitTeretiefpecifice.Ouidaaut e^ei« Diucrfifi
n
i'VW- i
»
£Il>ftra''
cta pf iit a
pcrct; iiifi
mfiuie.7.
nicca. t. j.
«i piir;.c,
6 iclaiis..
■©p.Si,
auertint non Diucrfitatc Difterentce fpecifice;fcd qim i
Itcut additio que sddicur lince quc fit maiozit tamen j> /
jjterboc non cpt afua fpccie.ii>nmiaut Dij^cnintQj ni
grefccrc f 5 boc cp cfl:nigrefccre;eft nigredo pertrafiens:
qd non cft ei aliquid pjeter efle ipfim q: boc cpsil nigre
fccre.firgo oiftat a nigredine permanen ti per oifferetia.
C in^pommus aat Dcclararc falfitatem vtriufcp fenten/
lieifcd pma Dcftruitur pcr nuc^n fc6a pcr albedinecuj
fit rcg quc non cftp:etcr cfle albi cj: boc g? cll: albii finc
VllaDfia'£ilauteadbucbictertia fententia qua Diciit;
Q7 nomcn motus q^uie (it comune ficut DicttJi ett: tame
maneric quc funt fub ipfo:no funt fpccies p;edicameto<!
rum ftn modij que oixcrm t.Quia nigrefcere non e fpe
cies qualitatia:ncc adirc fpes vbi-qz motus non cdtinef
»ot' bit nir fub qualitatc: idco cp qualitas fit gcnus ei^CT Tiec
rueto j cttamqjfitfubiectijciU3:tfmbancintcntionc:n6coif/^
liirti^ crepantia in cis: fcdciiEnwtawreius fubftatialitas: Di
' '* ccturilla.permutatio^diupermutaturmotusifubfta'
tia.^i autem fuerit in vbi:Dr motus in vbu-z omnino fi
fiterit id dc quo ell:'z ad qd e(t qualitas^motus eft in qUV
tatc^i vero fucrit q^titas:motus ettin q^titate:'Z oe om
nibus iihs motibus picdicatur motus vniuoce. Oi gfc/
ctio qulaccipimus in eius Dcfaipuocquafigenus: c oe
niiero vcrbo^i.f.ens -z vnitas. ift tu fcis cp q^titas 1 qua>
lita8:tvbinon funtfub vnognc.icrgoquado quidesB
p:edicamenta non cotincnt fub vno generc:tunc necco
paratio perfectionis pme:erit eis a liquid q6 cotincat ca
contineua gencris.ict fic non babemus ratione accipic/
piendi rnotu in intellectu gencraltq: bec oefcriptio oat
intelligi cp non fignat oc illis nifi noie tantum comuni.
CTSSnic igitur que magis attcndun t in bac inquifi^c:
be tres fun t:fed mcdia non mibi placet. Tlon ab^on^eo:
q6 oicunt in m.\jap nigrcfccre ^xt qualitas.i augeri ^'ai
tas^tjjzecipuc boc 3» nigrcfcerc ftt nigredo quc intcndt»
tunqz intenfio nigredinis eft:imo in tenfio eft fubiccti in
fua nigrcdine:boc eftiq: cu pofuerimus nigredinej intc
dimecclTe eft:vt aut ipfa nigrcdo babeatefTe:-: accidatct
ciiintenfione augmentii:aut non babcat e^e. ©iaijt no
babuerit efetunc innpofiibile eft: vt id q6 p^iuatu cftt
annibilat!i:DicamrclTc qijo intenditur. Quia g>pdicat
c(Te;opo:tet vt fit res babescllc:-: rtabilis centic. (L)Si
fc vcro ftjerit nigredo ftabilis efTentie:tunc non eft pcrtra
fiens fiait opinati funt g? fit qualitas gtranficns.iocd c
femper ftabiU'e:t accidit ei augmentij:pa)ptcr q6 no cfl
ftabiU'6 in fua mcnfura.fed in vnoqcp momcto bsaUam
menfura.fit bec augmcntatio continua eft motus.no m
gredo.(E£rgo intenfto nigredinis icius fluj:u8:aut in/
tenfiofubicctiinfuanigredinc:-:eius pcrtrafitio incas
motus eft:non nigredo intenfa: % p«)ptcr boc criam ad/
buc Dcclarabit bocetia;.Quia intcfio nigrcdinis ejcbit
eam a fua pnma fpedc.Qz impole eft: vt oifcemam'' in*
tcridqdbabetciTeDcilla^iinteridqdpoftcaeftimad/
ditum % adiuctij:fed ad queciic^ terminii pcruencrit:qU'
taseftftmplcj^vna.bomineeautesoes tcrminosgfunt
fimiles terminonigrcdinis vocant nigrcdine: -: oee qui
funt fimiles tcrmino albcdinisf. qui funt pzopiquiojcs
ei:vocatalbcdinc:fed nigrcdoabfoUita cft vna: ieftej:t
tremitas vera.i albedo fitr.ccteriaijt ab cis funt: vt co/
xnip\:i comittii non eft vnij ej:tremo:p:ncc conueniunt
cii co in certimdine in tcUcctus: fed nomie. ©pcdes eni
oiuerfe no funt nifi in mcdio.Sed aUcui q6 e(T circa aUV
qd ejrtremof :accidit vt conferat eiiLHt q: fcnliis aU»
g quado non oifcernit inter illos:eftimat eos vna fpecicj:
1 tn non eft ita.Certitudo autbuius rci cftin fcietgs vni
Her{aUbu9.Slia aute fnia eft vaUdio: q^ tfta que no cou
©ccundum *^
mitatur eam nift in vno qd comune eft vtrifqj fentetijSi
Cuius fiindamentii talceft Q7 qui impofuerijt pdicamil
tis bunc nume:p:cogunt ad vnu ef. ouob^^.vt aut conce/
dantg» motuseft vnii ocgencribusgnaUftimis: autvt
addatur numerop:edicamento?i additio ncccnaria; qi
manerie motuii no intrfl't fub aUqd iUo^ gcneru in pdi/
mento patiendi;$uis ille ftnt itellectus vniuerfales^pdi
catiocmuUi6p:edicarionegene:p;fed ficontcnti voliit
cfTc oenario p:edicamcnto^:Dcbe't permittere.vt ponai'
mu8 p:edicamentti paticndi ipfum motii: t non qucrat
in p:edicamento patiendipura vniuocationc: ciiius vi*
demus eos biceftc fauto^c^:-: ea in algs non obfcruann
C_ 3am.n.feceruntin p:edicamcto bnditata pmiiTiocj
qua magis oebercnt pcrmittereficrfin motu.^ui9 no»
eftlongeg) verbu pcrfcctioniB tafTcct' fitcadcsin fub*
(lantia:t in reUquis nouccafu oubietatis.fcd co:ij cafus
fupcr mancriasmotus non eftapcrta oubieratc.Q: ou/
bictas cffccit vcrbii cft vnus f m in tellectij;fed rce quas
fignificatillcintellcctus oiucrfificant fm po:itatemz
pofterio:itatc in illo. ©icutcns p:ius eft fubftatiarum:
1 poftmodii accideriij:fed intellecuie motus qni eft per/
fcctio p:ima cius q6 cft in potcnria f m 9> cft in potetia.
non cft.f.g? illam (xrfectionc aliquie qui oicitur motus
babeatc]c aUo.Tla; q: monis UtcaUs eft buiufmodi: no
eft bcc caufa^pter qua aUerario fit buiufmodi. 0ed cft,'
po(TibiIc:vt cfTe motii Uicalc3:fit caufa efTendi alteratio'
nem.CTfirgo poatas 1 pofterio:ita3 crunt f 3 intcllctn.
verbiefTc:non fsinteUectii vcrbimotns:fi'cut oualitas
que eft p:io: ternarietatc f m intcUectu efTendi; 1 no cft
p:io:ca;fedfmintcllectumnumeradi.Q:nnmcralita8
Vtriufc^ iUa:p cft fimul:fcd numeralitae no eft ternaric
tari im q> eft ouaUtati:q: cfTc tcrnarictatis pendetej: ei
ouaUtatis.Quod en i3 intclUgit oe cfTc: aliud eft ^ qd U
teUigituroe nijero:7tuiamfciftibancintcrioncin alijfl
U)ci64rj£rgo no eft longe: vt pfcctio j^uis fit quaficg*
uocaincoparationealia^ rcrtj: fit vntuoca in compone
aU'a;::i vnica in coparatione bayificutnon eft longc.vt
fitquafi equiuoca tn c6parationealiqua:jr rey ;i vniuo/
ca in coparatione cius qo eft fub aliqua illa?:. ©cd rcdi
bimueadidin quoeramue^iobMcicm^^ouabus fccris
ficQuid vidtie oe pdicatfito paticndi.-^£ft ncipfu^ipe
motus.-^^Sn cft pparario monis ad fubiectii ftcut oiciris.
£>i.n.ftieritipfemotu6abfolute;tuncmotu6cftvnijoe
gencribu6:aut fi cft aliquisvnus ej: motibus.f .g.Sicut
moois locaU'8:aut aUeratote:ntnc opo:tct vt addat nue
rogene^i.foi.n.monjslocaUs fueritgcnu8:alterario (0
militer gcnus crit:i motus augmcnri genus. ClJoingu/
lo:Hm.n.bop ttn ocbcnir vni c|tu 1 alterf. ^ut fi fucrit
motus locaU'8 non genu6:imo nomcn ambiguii:ninc in
uenictur fub illo in teUectus qiu eft genu6:^uis fit min^
vniuerfale;^ fuii conrincne.CTiSi atltp:edicamcntum g
paticndinon fucritipfcmotuefimplr; fedcftcoparatio
tnoms ad fubicctu;ninc non pot efTcQuin ipfu; fit aut
motus fitnpfnaut aUquis monis^f^fi ftierit monis fim/
pUcitentunc non poteftcfTc:quin monis fimpn- p:edice
turocfuismancrysvniuocc;ttuncmotU8rcfpcctufue
ciTentie;eritGcnu9.gtgeneracruntpUjra$Decc.®C(l
ipfujciTcgcncris refpectu fuccfTenticmultomcUuecft
q^ Vt coparatio eius ad fubiectij fut"! fit genue;a« t fi non
eft meU'u8:non tii minus 6bct vt fit. ioi aiit fuerit oict'*
ambigue;fifr p:edicamen tii patien di q6 cft cogo buius
aiiuBnomcncftambiguiiadfubiectiKDiccnirquaficg/
uocc:t fic non eft genus.fed (i p:edicamen tii eft compa/
ratio aUcuiuB mancrie motus: tunc fifr 15 ocbcntbabc/
re aUemancric:-! ficcrft pcr fc vnii genus.j^t in compa/
a =
CoiraSa»
5.ceU ?.C7.
5.pl?F,ie,te.
IDanoflpoc
alii^d.7. mc/
to.5.pt?r.ie.
«.pognone.
ratione fuiadfubfectuxrft olmd gcmiB:-: augcbunf gc/
ncramultaaugmcntationc.iSirrctiam oebcnt interro'
gari oe caufa^quare.f.ipfani qualitate pofuerun t genus:
inon coparatione cm ad rubiectum pofucnint gcn^jq:
ilUc aacpcrunt coparatione motue fimpl'r:aut alicuius
motU3 qua fcccrunt genuo:'! ipfum motu non fcccnint
gcnu6:fed fi q6 fumunt eft natura rc:p:': cfTcntia canim
abflractandcii accidetibuecomparationti quaebabs:
antaliqua aliop:tunc oebentponcrc pzcdicamentu pa/
tiendi ipfam eandc oifpofitionc paticndi:n6 id qd eft c6'
paratio eius ad aliud.£t tome bic fermo n6 certificabit
tibi:niri poftqp fcicrie illud qd oipimus oUm oc oifponc
agcndi ■: paticndi t moucndi z motionis. (TUndc mc
lujsefteis:vtp?cdicamentij partiois-.i motij:ponat vni'
contincntic fiue ynius equipoUentic. no6.n. non cogi/
murobferuare banc rcgulam famofam qua oicif gjoc'
cem funt genera;4:p vniufcuiufcp eft certifTima gcneraU
tae:i (p nibil cft cj:tra ipfa.CPot aiit oeclarari bcc ra/
tio ci qtu pofuit motui nomen ambigtui; abfoUitc.focd
poftql oiftinctc funt fcntenticquas pofiumus: t non re>
ccpimus cas^rcmanftt vcritas vna.f.fentetia pama: fcd
poftql iam oeclarauim'' pparatione motus ad pzcdica/
mcntum.gt maifcftauimus intcUcctu noftri oicttf. mo
tum efle in pzcdicamcnto quid rit.occlarcmu8 amodo i
quot p^cdicamcntiscadat.
(f Capl'm.in.oc codein.
SRS^Ini^ntua fundamentujr^uisopo:/
rW|i2^i>vii»us' teat aUgdrepetere ocbis
lifliqueDipmus. gtoicemusg^oictit noftru;q
^Mloijamus in bac vcl in illa catbcgojia motum
|L^3) ciTetpotcft ttcUtgiquatuozmodis. Unuscft
q> pzcdicamcntit $nis non eft fubicctu motus pcr (exit
tit fubicctii eius cum medio:ficutc^remita8 cozpo^is q
mcdiatcacdditco^pozifuperficies.CE^cdsmodusno
innenitur in Ub:is.ijrXcrtius eft: gp pzedicamctu gcn''
eft motus:t moms eft fpccics ciue. (ITOuartus aute eft
Q;(Ubftantia mouctur Devnafpectequeeftin vnacatbe
goua ad aUam:t oe vno modo ad aUii. Quia intcntio q
noftra cft fnia e bcc vUima:t oiccmus q> boc q6 oicim^r
cp in fuba eft motus e oictio ip2op2ia.q2 in boc catbego/
ria non cadit motus.Tlatura.n. fubftdtiaUs cii Deftruif:
oeftruif fubito.igt quado gencraf.-gcncrae fubito:t non
eft intcr eius potentia puram:t cius cffectus pu;p:pcrfe/
ctio media.Ci2 fo^ma fubftatiaUs no recvpit magis i mi
nus.CESi.n.taipcretmagisimin^^nccelTario^ciifuba
eftet iter magis i minus:aut rcmanercteius fpecies:auc
nonremancrec.!oiautrcmancret:n6 mutarctur fo^ma
fubftantiaUe aliquo modo:fcd q> mutarcf eflet accidca
fo:metant(i:qzqde(1ctm3gistminu8 oeftnieref: fuba
autem non oeftrucref :q2 mnc edet alteratio: aut aUa ej:
eis:non aut generatio.^i vcro fuba non rcmanct cii ma
gis.tunc magis indu^it aliam fubam.joimitr in vnoqc^
puncto quo nt magi8:generabitur alia fubftatia: i pma
oeftrHCtur.fitcritinter fubftantia ifubftantia poflibiU
tas fpecie;: fubftantiaUu infinitap in potctia: ITait in q/
Utatibus.lCiocdiamnoftiqjveritas aUudeft abboc.
(E^rgo fojma fubftatialis gcncraf i cojriipif fubito.t
cuius taUs cft^piietaa non eft inter eius potcntii i criFc
ctum mediti qd ftt moms.^te oicemusadbuc: q> fubuj
foimapfubftantiaUiinon coftituiturin effectuniftper
receptionc fojme ficut fcifti.fCCt ipftim in fe non bj ec:
nifi rea tantii quc fit inpotetiaicfTentia:non babcns cc
in actu.(J7i:rgo impoiTibile eft:vt moueatur oe aUo ad
oUud.fed fi motu3 fubftantialis babucrit ee:i mobilc il/
Utd babucnt fo^mapcr qua cft in actu;tuncerit fubftait
CapRn Iir^
tta iam pcrfecta:q> fi iUa fubftatia fuerit illa quccrat an/
tca:mnc iam babet effe in boza acquircndi iUa alia fub/
ftantiam:nec cozrupta ncc pcrmutata a fua fubftatiaUta
te:fed tantu afuis oifpofitionibus: fed fi ftierit fubftatia
aUa pieter eam que eft aqua i ad qua:tunc erit fisbftan/
tia iam cojnipta in fubftantia mcdia.Quia fic gnata eft
fubftantia in efTectu:q: Dictio oe bac erit: ficut oictio oe
fubftatia a qua oiximus fuifTc motu.Qz aut erit i toto il/
lo cempoze in na fubftatie ad qua mutatti e: aut no erit:
fed fi fuerit in natura fubftdtie ad qud mutatti e:aHt fuit
mutano ad fubftatia; fubito:aut fuit in aUqua pteilUus
tempozis fcruans fud fpem pmam^tin alia parte iUi'' te/
ponscadcnsinaUdfubam linemedio.Odfiita fuerit:
fcqucf qd Dipmu6.f.motu; oe fpcde ad fpecie fubito ee:
^erit ilUtd tempus parificatu motibue altjs a motibus
fpeciaUtatis fubftdtie.Q: iam fiierunt moms in fubftan
tiaU'tatc:non in tcmpo:c.(riSed no p6t oici g? banc oi/
ctionem fequatur ctia moms aUcrationis. Tle eteni ^>
tum ad boc in quo modo fum^^ncccfTaTifi cft fue fubftan
tie:fo:ma effe in actu:-: cii fo:" babuent e(Te in actu^fub;
eiu8fictfpecies.(Lgrgofubftantia queeft interouas
fubas:cft res babcnscfTcin acw:non pcr accidcns.non
eft autc:ita in fpcciebue quas eftimant inter ouae quaU
tate8:q:nonfuntncce(Tariead conftitucndti fubiectii in
acm.(L 3tem affirmant g? in fubftantia non cft motue:
eo cp cius natura non babct ptrariu:q: poft^ eius notu
ranon babctc6trariii:impo(Tibileeft:vtpcrmutef o fua
namra odaUam nam f m modii augcndi:aut minucndi.
ito vt oifpofitio in qua c in bo:a motue:ftt oifpofitio me/
dia intcr ouo ejctrema quc non pueniun t:ficnt inter ouo
vltima oiftantia in tcr q^ue eft p:ictas.£t quia Dcbcmus
nos oifcutereboc iudiciu oiccmus: g> neceiTarirt efitto*
bis poncre mamvel fubiectu in oiffone contronj.Si^o
accipimr fubiectii ve^pbabcns eiTcin actufpccie;.f. rece
ptibilc;accidentiu que babetiUo fpecies: tunc fo:^ fub/
ftantialie non babebtt c6trariu:q: ipfa eft in materia no
infubiecto.SutfifubiectuaccipiturquodUb;fubnftee:
vidcf gp fo:mo focaUs c6traria eft fo:mc aqueali:n6 ea/
nim qUtatcs tati1:q: in boc nuUo eft Oitbitario. cp o fo:/
ma Dcfccndunt quaUtates quas bab;. 2^iie.n.fo:me j^ti
cipant vnu fubiectu:ivicifTitudinantur in ca.ieft trer il
los mafima oiftantia.iftboc ctoeclorat ompUue ille
qui oi^t:g> cclu n6 cft gcneratii eo q> fo:ma cius n6 ba/
bet c6tran'i1i:quafi ponene:q> omnis gencrati fo:ma ba/
beat c6trariii:i ad illud mutetur.Unde ponit ignis i oe
ris 1 aque z terrc fo:mas ptrarioe. Quorc ergo negaiut
fo:mam fubftan tial^ babcrc ptrariii vUo modo.-(L Ui/
detur at mibiq» ptrarin q» bic nominouit fit id inter q6:
-zaUudcft vUima Diftantia.ncc cft intcriUudi aU6 vl/
tima Diftantia:nifi cum fucrit tertia res quc oiftet ob ea
minufql illo aU'a:i fit media:fic vt poiTibile fit fubiectus
pcrmutariiniUaoiftontia:ficutq6oifcurritinterDifta/
tiam Dua jj rcf .(EScd intcr fo:ma6 liibftan tialce in g/
bus e p^ pmutatio:» c mcdiii ad biic modii: fic iter igne
1 aere n e me"':aiit vf ei^^liiia €c:qi viciffitiido qud poit i
Oiffinitione contrartj:boc eft vicuTitudo oiuf rer inter
qnos eftmapma DiftaHtia:ficut Di]:imu6.-f>ofTibilc eft:
Vt fitfincmedio:ergopo(Tibilceft;vt rciiioto vno cotra/
rio:um:acccdat aliud fine aUo mcdio.Quduie ctid pofTi
bilceft:vtfitDiftantiaciivici(Titudinemcdu:fifticritibi
mcdiu.^E^s^fgo mtttatio cft p:ogrcffu3 intcr ouo cictrc/
mac6tinuu8.i5cindcnovidetureiqjfubicctii;:rccipiac
fo:mam focalcftatimpoftoqucale:ita vtnon pjius rcci
piot fo:ma; ocris mcdi) finc pjogrcffionc continua: fcd
affirmoCQ} quiefcic finc oubio i fozina aerii\i,Zvic crgo
fdgnSnc
ieF,i*«
5P\?UJ.
tbio fca
pcefl.za.
5n pnife
capfo ec
©ecdndt
JCcitmm
9J6
B
fojtiw a^aljs nm eficontrnm fozmcfocali: qipermu/
ta tio non tendit De \>m ^d aiits);:fed oe focali adoeriale.
Tlcc founa focalta ptraria eft fo:me acriali: qz no cft in
tcr illas vUima oillantia.Unde li eius intentio fiiit bec
tntentio:tuncbccinquifitio Dcboc reditin occlarationl
p«ma qtia tractauim^.lDcc.f.crt gp natura fubalis no 6*
nudatur |:^ulati3.Q: no recipit foztttudine ^ Dcbilitate:
fic vt fojtitudo 1 Dcbilitaa fint duo e;:trcma que ppzic
appcUcnt nomic fo:mc.(El!>oftea vero oeclarabimus
in plTta pma q^ fozmc fubHatiales no recipiun t magis i
minus oeclaratione manifeflio:i.&cd q: vidctur q> fp'
mafitanimalpaulanmtgranii fltaiatii.putat q» fittbi
motus.Qd aiit dc boc fctrcocbes boc e(t.f.cp fpma quf»
(^gcncretanimaLacciduntcialicgcneratioemquaecd'
tinuant pcrmutationcs fm qlitate i $titate:t fgma no
celTat pcrmutaripaulatim;cu iitadbuc fpcrma quouftg
pcmcniatad terminii quo Dcniidet a fo:ma fpermali:t
l^taturin coaglkitii.gtedciusDifpofitio Rcquouff^ver
citur in on;::Dcinde in oiTa: t ncruos i vcnae t alia que
nos non pcrpcndimus.crSilr etiam qufcBredpiatfoi
inamvitalcttDciRdcetiamfifraltcraturt permutdtur
qufcg co:robo:atur t fcparat :red apf^raua oifpolitioid
fecitputari:Q7bocfitvnap:ogrcnio Dcfo:ma fubllan/
m\i ad aliam fomtas fubftantialc:q: putatur^pter boc
^in fubtiatiafttmotus:fednoneil. jmmofuntibimt/
ri metue 1 quictcs mu Itc.
([:i>cqualitatc.
i^^A ttK^riim e<Tcinqtialitate:boc
KM. mviwn manifcmicft.)outot
"Miinter bolcs aliquiquioicunt^g? motus no ell
u||tn oibus fpecicbus qlttatis: fcd i viilbilibus
slvifui fubiaccntibue tanm$. £t oicunt q? fpes
otfpondonis t babitus in anima babctcfTet cotpue ns
turale non eH eo:p fubm:rcd potentia i impotetta: i ou/
ritiestmollitics^tfiliabiscofequuntur accidctia que
acctduntrubiccto.^pterquo:p acddenttii aliquod fub$
fitfubicctiicajf.ettuncfubicctii potentienon cftipfuj
q6eftfubiectijimpotentic.!£>irrautem contingit resin
ouritic 1 molUtie:fcd figurc t coftmilia iueniunmr fubf/
toin materiaquercdpitca6:inon rccipiuntmagistmi
nus.ncfcio autcm quid oicunt oc curuitate i rccutudi
neacctcrte:fedapudmenon cftita vtoicunt. Q:i fnb/
iecto oifpofttionistbabitus fitKfttanima^fTne fttco:.'
pu3:fiue vtriicg fimul:^ Difpofitione participationis^e
perfectio eius:q6 cft in potctia fm q> cft in potetia in ali
qua iuba. (CCt boc qd oij:crntcp ouritieii mollitiei no
cft vnii fnbicctii:t potcntie timpotctie: oeftruitur in ati
gmcnto 1 oiminutionc:q:^ eo^ oictionc: opo:terct nd
efTe motii:fed in bis rcbus non oicimtts fubm: nifi nam
fpccici reccptibilis accidentiii:qua ourantc natura:non
pcrmutabiturfpecies:ncc co:rupcrfo:ma fubftatialis;
q: fubtcctii eft pcrmancns.gt no curamue fi^ptcr acci
dens qd acddit ei:aut p:optcr ougmctu q6 accefTttd:fit
(ubiectii p:op:itt otlpofinonis:t cen tic eiue in qua e mo
tus.C6cedo aut Q} figura^ indidii videtur ee aliud a iu
dicio aliaf qualitatum in quoe cadit aUeraiio.f.in 3 g?
fubitogcnerantur.
(Cttequatitate.
jllH qultitate ItrTiS^
||eftf m augmentii additii quo augctur fu^:
|h f m oiminutione c% oifToUttionc qua minui
'I tnr fubm: fcd eitts fo:ma in vtrot^ pmanet:
t boc vocamr augmcntii z oiminntio. Slius eft finc an<
gmento iibi addtto:i ({ne oiminutione fibi fubtracta:ci»
rubiecttiipfuinredpit menfuramaio:cmt mino:c?cj:
DifToUitione velrcftanratione finc feparationc fua;: par
tium.£tboc$ui6comitctur permutationej cfTcntieq
eftejc quaU'tatc:tamcn aUud cft ab augmcnto i oiminu/
tionequefunt inquantitatc:tq: bccDifpofttio.f.^grcdi
oe potentia adeffectii panlatim^eft perfectio eiue q6 eft
in potcntia:crgocft motns. (L ©ediam oubitaFg? ma^
gnum tparuum no funt c6traria:cu motus omnce fint
inter ptraria:t Diccmus ad boc. (£ Q: nos no cogimur
afftrmarcqjomnee motus fintintcrc6trariatin:tn6in
aU)B. Cum.n.fiierint aUqua oppofita que no cducniant
fimul:'z p:occfTcrit res oc vno ad aUud paulatim: voca«
mus ilUim rem mobilc:q§ui6 no fit ibiptrarictas. XOat
gium aitt 1 paruu itcr que mouetur vegetabilc i eircki*
i(c:non eft fpfU; pamii t magnit abfolutc:fcd quafi na«
tura pofucrit fpecicbue fcnfibilibus t vegctabiUbue ter
minos in magnitudine: i terminoe in paruitate qs non
cfxedmti mouennir inter cos. /crj^o magnttm ibieric
magnuabfoUtte:tnoneritpamiicoparationcaltcrine
magniineademfpec(e.!oi(rparuu3cntparuumabfolu
te.t qnado quide boc fic eft:iam U>ngc eft: vt fin t fimtUa
c6trart)s:rcd funtc6traria. (CieiautaUquts oijieritcp
vegetari monts eft locaU's:nam locus mutamr ptopter
CU6. £rit rcfponfio becqj noe cii oicimus vcgctari mo
tum cfTe f m qnantatcnon p:obibemu6 quin etiam mo
tnelocaUsibifit.Tlon.n.negamu6quin in fubiecto vc/
getanonis fint ouemutationee: vna qnatitatts: i alten
vbi. £rgo in eo ono motns fimnl. 0cd in p:cdicamen«
to relationie vidcmr g? pUiree e>: motibus non fnnt nifi
e^ vna oifpone ad aUam fubito.aut fi oiucrfiftcanmr i
aUquibus locie:mutatio certifTima pzius erit in aUo p:e
dicamentocutacciditrclatio.*l\elatio.n.foIetc6tingcre
in ali)e ptcdicamcntie: i non ccrtificat per feipfam. qz
cum p:edicamentii fiierit oc bie quc recipiunt magie t
nH'nns:fnbiectit relarionie recipiet: i comitabitur illud
receptione puo:c:'z crit motue in re cnt accidit relatio g
feipfn5:t p:imo t in rclationc t accidentalieer i fc6arto;
CScdinp:edicamentovbi:monimelTemanifcftiieft,
fed inp:cdicamctoqnado:videt(p mutattooc rcadrl
fitfubito:ficntmutatio oeanno adannit. i oe menfead
menfes.aut vider q> oifpofitio ocqua^do fit flcut oifpo»
fttio relarioni6:in boc g? in ipfo quado non mutamr 6 1%
«drc5:nifimutario p:iuefiatin qulritateant qualitate:
1 Ut tcmpue comee ilUus mutarionie.t caufa illiue acd
dat in quado mutatio. fed id in quo non eft mutario.po/
ftea fdes.q: non cft in tcmpo:e.qiio ergo babebit motii
in tcmpo:e.-' (£&cd in ptcdicamcnto fitue. iaj oi;cerut
Q7 non eft mot'' vllo modo.q: non eft in fitu c6trarieta6.
Cum.n.monet rce a ftando ad fedcndit.fcmpcr eft in iu
dido ftadt'.quouf(:^ fiat fcdene fubito.firr i cum monet
a fcdcndo ad ftandti.n6.n.ceiTat elTe in iudicio fcden tie.
ooncc fiat ftane fubito.£t veritaeafTirmat q) in fitu mo
tuffcft.t gj non cftmultii ncccfTc.vt fit vcra c6traricta8
intcr ouo ejctrcma motU6.i:t boc occlarabit tibi:quum
confideraueris motit ccli.qBHi6 in ptcdicamcnto fit* no
eft longe.quin fintc6traria.ficut refupinue ptrariue eft:
^citmbeti.£t B oi^crut g? mutario ad fcdcdii e fubito.
il volucrin t intclligcrefcdcrcqj eft cjrtremu.q: 1116 acg
ritur fubito.filr nigredo cjrtrcma. i vbiejctrcmii acqui/
runtur.fit fi omnis fitus ej: quo mouentr ad fedendum
fit paulatim qufcp pcmcnfat ad c^trcmii. q6 eft fcdere.
C£»itr oifpofttio bec cft.ficut oifpofitio mutandiocfur
Tum ad ocotfnj. Jccd quaB- motne babcatelTc in fitu. 15
e.f. vt omnie qui muta t fitii.n6 oifcedat cii omni totali/
tate fua a kK0.fcd vt babimdo fua;;parttti qucerat ad
SulXMti».
i^crponno.
jQbltctio,]
HtfpoOo»
5.plnr.t(v.(Ai
3
sn^rttt,iH
^ntfinStft
pataomtci
motn».
Suaot (tK
finclpfo^
@uffi* JLibii
partesrutlodmtuetadpartesalMs^boceflmobilecfle
jn Rm itne onbio^t locus eitis non eft mutatus.fed mu
cacus eit fitae em in Tuo loco:'z locus e(l (de ipie qui pii
mus. vnde cu emutatio fucrit in fita.z in ea fiieritjjgref
flo paulatim:erit illa gmutatto^motus in fitu. q: omnis
motus cft Emutatio oirpofitionis ad buc modu:t rcuer/
% lio:ftfr erit relata oifponitioni ad qua miuata eil:non ad
aliud adqd no ell mutata.Tlolo at bic oiccre: g? oc mot
bile in fttu ftt tlabile in loco fuo. Tlon.n. babet ej: mco
vcrbo qd oip.f.omnefipa in fuo loco mutans iitu fuum
gradatim:boc eft mobile in fttu fit ita.Tlon.n.negogj te
pozalis rcs no mutat fitu: ntfi cu, mutauerit locu fuum.
7Wea.n.intctio bcc cft;ftabiU'rc.f.mobiie e((e in fftu ft«/
biliendo mobile aliqd in fitu.fcd fi polTibile e vt res mu
tet foln; fitu fuu no mutando locu fuii:Dcbcs fcirc banc
4«l*r»«.45 poftibilttatecflcmotus celi. CTCluia aiit erit: fic firma/
mentum qd no eft in loco e;; intcllcctu tci mini circiida/
ttstUud 1 cotincntis:': cqualcf m g> intclligimus locuj.
auterit in fuo loco:-: no oifccdct a totalitate fui loci: fcd
pcrmutantur babitudines fuaz: partiu ad alias etes fui
loct quibus ocatrrit.£t cii no fucrit ibi nifi bec pmuta/
tio 1 locus cft idem:-! bec mutatio cft mutatio buius ba '
bitudinis.i bec babitudo cft fitus^tunc no eft ibi: nifi 15
motus qui eft in fttu:fcd ^ motus ce\i eft locatis: coftat
apud cos:fedbic motus no cft in ^titatc: ncc in qualita
te:ncc fubali:ncc in alio pzcdicamcnto nifi in fitu. q: cuj
in fingulis catbcgozijs pcrgficris^non inucnic8:q6 con/
ueniat buic motui^nifi fitus i vbi.fcd non cft in vbi: titc
l&iibita^. remanfit in fitu. tL Si aiit oijccrit aliquis: q> omnis ps
XD firmameticft mobilis localitcntomnecuius omnisgs
mobili3cftlocatr:ipfumtotijcftmobtlclocatr.'»Nefpa/
«crpdfia, fio ad bec cft g» veritas aliud cft ab bociqz firmamen tu
nd babctpartein actu qucmoucatur:fed fi poncrcm^ci
partC8:tamcnnonoifceduntalocofuo:fcdvnaqticcpili'
larii parttu oifccdit a partc loci qtii cft totiU8:fi totii ba/
bct locum.TIon cntm cft locus partis: pars ioci qui eft
totius.fcdfo:tafri8par8lociquicfttotius:cftpar0.q?E3
lod qut^crt totius no drciifcrtbit partc: i locus ficu t fcis
eftarciidan8.fcd foztaitis continuii non babct etcs i lo
co nifli iii^tcntia:fed iam oiuulgauerunt iftud in fuis li
bas:g) c^uis otnnis pars oifccflerir a Itto toco: non opoi
tet tam^:vt totii oifcedat a fuo locoj3p:io:q: oifferentia
cft in oictione noftra qua oicimus ocm partc t oes par/
te8.q: omnis pars fo^taiTis crit'alicuiu8 modi: i totii no
eritillius modi.Q: totalitatis ccrtitudo vel oiffinirioj? »
paa:eft oiucrfa atertitudincfingula?: partiii.£t non vv
dcs pamiixi:omni8 pars^pars cft totius: i totu non eft
pars:-! omnis pars occe cft vnii.i occc non funtvnii.fcd
redibimus ad inquifitionc noftra:-: oiccmtis q> poflibi/
le cft.vt locus circijdct aliquid q6 babct partcs in actti;
ficut arcna -r fimilia^ivnaquccg i[ lius pars oikedit a lo
co fuo.-z totu non oifccdit a loco fuo.fed oc boc in q mo/
do fumus no oubitamus.$ui8 crcdimus: qy omnis ps
ctusoifccditafHoloco^p^io^Tipfum totiinon oifcedit
a fuo Ioco^p:io.Q: non cft oubitatio: cp totu non c mo
bilc tocalitcnqeuia ols pars cius fit mobir. C Uidctur
ergo mibt q? omnis quipfideraucrit q6 oipmus •: ouu'
*«w.«/«. ^^^i'^'"" wftKDuudicabit ccrtifltme cp in fim c motus.
wmwmot (JL^o:tafft8fialiqu{8Di>:crit:q> intcllectus oe motuin
loco;non elt:vt mobilc oifcedat a loco: fed vt fit mobilc
«cfeSfic, 'tame^fumin loco:q|uiBin6Difcedatobeo.titcet tilc:
Q> boc qo cft mobilc x mutabile^Dcbct intelligi: vs.vt ii
B q6 cft mobilet mutabilc:non cft io op oifcedat abvno
1 eatad aliud;tunc boc no eft motus certiflimcncc pcr/
mutano;fcdmotu8tpermHtatioqtieDi(iofttnticomn/
nioncfoUusnois.iSiaiiteftidcoqftpcrmutaturtnon
in loco:tunc cft ibi oifpofitio aliqua qite permtitat .<: c in
ca motus jjpzicqeuis rcs fit in loco. (T^rit crgo rcs p/
mutata:t tn ipfa in loco. Unde no opo:tet. vt pmutatio
fit pcrmutatio locaUsiqsuis fiat in Ioco.'z noftra opinio
oc motu qd fic cft.non cft intellcctus q? mobilc fic c:fcd
ita vt tu fci8.<E'P:edicamcntu babcndi ego vfcg modo
non ccrtiffimc c6p:ebcndi.fed (t ita eft.vt oiy:emntq> 15
p:cdicamcntU5 oicitur eflc coparatio co:po:i8 ad id q6
circudatilludtcomitat in motu: tuncpermutatio bui''
coparationis ^m modu$ p:imii non cft nifi in fupcrficte
circiidanda:-: in loco.t f m tota mca ofM'nioncm:non c in ^
co pcr fcipfum ■: pjimo motus. (E&s in pdicamto age>' ^
di 1 patiendi foztaffis putabit effe motus multis modis.
Quia aliqn rcs erit fic q> nccg aget nccg parietur.fcd po/
ftca oifponctur paularim: quoufcf» fiat agcns i paticns.
£t tunc qd aget i patict crit finis illius oifpofitionis ad
limilitudinc nigrcdinis quecft finis nigrcfccdi. £t ideo
putatur q> in illis ouobus p:edt'camcntt'8 cft motU8.3U
qtiadoaiitmoticntrresqucncc patiturcalo:c necn^t:
1 iit poftea patiens calo:c:autagcn8.': fit bcc|>autatim.
1 putatur idco q> fit bic motus.aiiqn paffio crit cu mo/
ntpaularim.'z poftcapaulatim o:dinabit qufcpfiatvc/
10% 1 intendatur:aut ccoucrfo:': tunc putat gp bic fit mo
ni8vclocitari.fcd oicaro g^in p:imo mcdo no cft monis
ad agcndu 'Z paticndii.fed ad acquirendii affectioncs i
foimi ej: qua poffit confcqui actio aut paffio. (11^5 fc/ 5,^^,1 t.n
cundum modti foUtit id q5 poftca Dcclarabimu8.f.gj no
potcft ptinuari atrfus calefaciedi ad frigefccndii vf cco
ucrfo:nifiintermmpat:cfitin mcdioftatue atitmow.
CTSedintcntiomonon cftqjquisponat pcrmutatio/
ncm paulattm oc vclocitate in potcntia ad vclocitatc tn s.pi?r- k
effcctu motii. $ui8 fit pcrfcctio eius q5 eft in potetia f$ ^ 7>
Qjcftin potcntta.©ed boc cft in vclocitate -: tarditatc.z
becn6funtmoms.necact6c8:nccpaffionc6: fcdouoac/
a'dcnria:aut ouc qualitatcaaut ouc affccriocs mot'.aut ^^W.k»
aaiont's.aut paffionis.jDItt oino impoffibile eft: vt na/ '^
nira agcdi:aut pariendi fit moms f m modu quo motus
Dicitur cffc in p:cdtcamcnto.£t fi poflibile cft: vt fit mo
tus inter frigefccrc 1 alcfccre paulatim: tuncimpoffibi/
le cftc{uinfitboc calcfccrc:aut oumfrigcfcit: aut poft$
Dcfintt frigcfcercq: fi iitcrit boc calcfccrc oum irigefcic
^z c6ftat:q: monis ad calcfcendu iam babet in fc aligd 6
natura calefccndt:'Z na calcfccndi babet in fc aUquid oe
natura calo:is:ntnc cu f rigefcit calefcicz cum mouet ad
f rigcfccrc moucr ad calefcerc:q6 cft falfum.£>i mte ett
boc calcfcere:poft$ ocfinit frigcfccrc:tunc cft in ftatu g
cft poft frigcfcerc.ficttt poftca fcics. £tcii 13 eria.; ncccf/
fc crit ninc aut vt motus fit ipfum calcfcere:aut mot'' ad
catcfccnduj.Siaiit fticrit monis ipfiis catcfcere:tiic no
crit intcr frigcfcerc 1 calefcerc:nifi tepus quieti6:aut ncc
erit ibi motus ncc quies^ficut poftca fcics.dSi "io mo/
tU6 fucrit ad calcfccndii:impoffibile crit: tunc cii mouc/
wnquin aut babcat in feaUgd calo:is:aut non bcat. Si
aiitnon babucritnmc non cft bic pmutatio atiqua vtlo
modo.Siault babuerit:tunc finc oubio cft ibi aUq partt
cipatio nature calo^is:-: boc c calefccrc.iL ^rgo cfi mo/
ucmr adcalcfccndii:iambabetin fecalcfcere.Si at fo:'
te pofuerimus calcfccrc.id q6 eft in finc.f extrcmii 'z mo
tum ad illud:idq6 cft rcmiffius ^ fit illi?d:tilc 6bc9 fci/
rc q> calo: ipfcz omnis motus oiuidunf tcmtK»:c.fic po
ftcafcie8.QzcHmcaIo:pcrficit t'nmonjento:iamn6cft # pw , 7
ibi calefccre.©i.n .calcfccrc ibi cffct:cfl'ct pcr fucceffioej:
flut pcr partcs.t omnis pars calefccndi cffct calcfccrc. 1
pars p:io; cffct remiilio:..; ftc no cflet f inis, ncc effet ca/
»
gccundi
lefctre f m banc mtioncm.)Scd iam pofufmus ill6 cale
fccrc:crgo boc eft inconucnics.fcd IT ftjcrit calcfccrc no
Dtuifibile vUo modo:tunc no erit motue colefccrcf; ca
loi.S5iafitfiteritDiHifibilc.tuncnibileritcalcfccndic6
fit ftnis.crgo n6 c necciTe in cal£fcere:vt ipfum fit finis.
fcd vtpaulatim calefcat:taccipiataUqiud caloiisii nti/
q| pcrfcac caleat.!S ed poftqj ias fcts 15 oe iJbo ca lcfcenr
4i Q? efl: paiTio:iam etil ejc boc fds oe verbo calcfacfcdi
g> lageret boc tibi fuificiat.£t oimittc qtiicqnid B ico
pimus:iam enim ej: pmifits patnit cp moms no cadit ni
fi in quatuo: pzcdicamentisiquefunt ^titas x qlitas:?
xbix(im9.([^3am9utixsn<mtic6l\atmimoms ad
pzedicamenta.fedpoflq| tamnouifli naturam motus:
oebesfcire.
([;Copt3.IIII.dafTignatioeoppolit6i6itermotu«aetc.
\1llPite\Wttm ocq«««cperplejcu8c.
iniwilvtmt» autaDiuulgatafniana
turaliu eil:^ oppofitio qne cft inter motu; «
jquictc:cftoppofttio pauationis t babitus:nd
'oppofioo piio^i^. tOanifeftu cft aut cp itcr il>
ia non ocbet efie alia oppofitiornifivna ifto^ oppofitto>'
num.f.aut puuationisrant ?:ietati8.Cir3am aiic acccpt«
mus nomcn motus e^ intellectu vcrbi fo:malts no pi/
uato:t):cti oipmuB cp inotus eft perfcctio pama.i5i au
temoppofitio fueritoppofitius p^iuationist babims:
tunc impofTibilc crit quin alter eo:p modus fit p:iuatio.
di^icemuscrgo^^co^pusciiftterit pitatiimotu 97 fo/
lcbatmoueri:oicctquietii.(r5ntcllcctU8autcbui'qd
Dicimus.f.Q7 folebat moueri Hc efl.f.vt oitt fit id c^ quo
pcndetmows qttieHin illoraut vt fitin loco 1 in tempo
reetiam.q: cii l>abuerit cffe in vno loco aliquo tge:oicc«
titrQjcftquietu.ficergooucfnic funtbabitc Dcgctc.
Una e(t p:iuatio motus eius qd folebat moucri: altcra
vbiin qno babet e(k aliquo tBC.Undc fi ftierii quics p*
f (Taf :t alia comitatur eam:erit tunc quiee p:iua tio. & i
flut quics ftterit fc6a t pma comitattir cam:tunc no erit
quies p:iuatio.(ir*f>onamu6 ergo q> quiee quc c oppc
fita motiti:ell intenriofo:mali6:q: oifTinitio eius fignat
cp forafe.fit cuvolucrim^faccre collatocs itcr bac oiffi'
iiitionemiDiffoncmotU8;opo:tet: vtpolTimus cliccrc:
aut oiffin itiond mottts e% bac oiffinftoc quictis: wt bac
oi(Rnirionc5 a Diffinitionc motuscftatt oocet regta jjba*
tbnidDeelicfcndooiffinitionc; vniuscotrart) a oifllone
altcrius.Tlon aute oico^g? rcguta oiifiniendi vnii p:iu5:
fit vt fitmat eius oiflfinitio a oiffinirionc fui cotrari): q:
bcc eft res qua p:obibuim'': cil oocuimus analeticba: 1
foluimus ea aliquo mo: cu Docuimus topica. (r©5 t>it
rimnsg? boc^uis non eft ncceffariti^ncccft rcgula t*uc<
nicndiDi(f6nem:tamcnpofTilJiceft.f.vtDiffinitiovniu8
cotrart) fit oiftans a oiffinirionc alterfus contranf.tp*
batio b5 via ad illd.CTCt (i fup:adicte oiie oiffones fSc
rint fibt contrarict oppofitciSofTibile efl mnc:vt qnics
fitbabim8.25i aiitillcouc oiffinitiones non opponunt
fibi:non erit tnnc buiu8 intenriois quiea:q: quics oppo
fitaeflmotui.fcderitciusintentionisqueccmitatinte
rionem quictis^^quies cftqua fignificatoiffinitio p:iua
rionia. (tlbamoergooicemuscpbec oefcriprion6cft
oppofitap:cdictcoefcriprioni motusquccft oatafs^
nomen mottte.Quiailludq6Dipmu6g7motU8 cftpfe
ctio pm\a ciu8 qd cft in potetia fm q> cft in potctia.Cti
volucrimue aptare motui local/xonncrtemue oicentes
ficcp motus cft pcrfecrio ^a in vbi cins q6 eft in potc'
tia in vbi Pm g? eft in potetia.(]r£t bec oilfinitio n6 op'
pcmitur oi(finiti6i quieris qua pofuimus.fcd fo:tafTi6 co
mitotur eam0liqu(dq6eiloppofitu illi. gtboc non nc
©uartum
Z7
gamus: q: conccdimus cp fcnfus vntufatinfcj^ Duartim
Dfcriptionti qitas afTignauimus quieti: vnus comitatur
aUHm:i non funt ide.(r©iaitte volucrimus diccre oif C
finitionc quicris cj: oiffinitione motue: ftc vt intellcctiie
quictis (it intellccnis fovnalis^tunc nccefTe cft: aut oica
mus (p (it perfectio pma ciue q6 eft in cifectu in vbi f $
cp cft in cffccm i vbtaut oicamue gp (it pcrfcctio feciida
eiH8:c^d eft in potentia in vbi f 5 q6 cft in potcn tia i vbi.
JSed pmu bo?: non crit oiifinitio comitans quictes:-: qi
quics vnde eft quie6:non cget vt flt pfecno p:ima:': res
babeat perfcctionc fc6am:q: pofTtT?iIc cft: vt intclligaf
quics elTequies:cu res non h>abeatin fepcrfectionc:nifi
id tantii q6 babctin fcScd ocfcriptio fcda figiiat cp nc
ccfTarium eft adefTcvndc quies eft quie6:vt p:ecedat it
Ind motU8:rcd boc non cft necefTc£t fi rcmoucrim^Vcr
bump:imi tfc6inon fernabimus legcoppofitois in Dif
finirionc:? (i mutaucrimus aIitcr:non erit intellcct^^ccp
tusvllo modo.Si aiitvoiuerimus induceit dppofitoe;
pcrfecrioni8:critnincin potentia^tquics critccrtifTimc
oc rebu8 p:iuato:^8. (Cfrgo iam manifefTii ettcpimt
pofTibilc eft eliccre oe oiffinitionc momd oifTinitionc pa
rem oiffinirioniquictien^t 1 quies fit oppofita illi.£t cu
bocquicfcit babin]8.@i aut pofucrimu8 p:ima oiifone
quierisqua oi):imu6:p:imii cadetin illa temi.4i6:autqil^
pcndct ej: tempo:e:': fic oiffiniet pcr motii:-: eritgcs oif
f inita pcr motii.(C!5cd cotrario:^ non cft vnii pars in
DefcrtptioneaIteriu8.£tadbuccttatp8eritin6fcriprice 0.tept.av.Si
mottis:qui cft cadens in ocfcriprione ipfius. (TCt mo/
tU6eftp:io:tempo:cin itellecm:<:n6erit pofTtlTitctuc t^
Vt motus fit p:iuatio:fi fiterit quies babit':^: puatio no * f pt>r ( ft*
contincntr in intellccm babiWKfed ccotrario fit: q: mo
tu6contincntrin oi(finitionctcmpo:is tj^corinentr in
Oilfinitionequieri6p:cnominate intcnrionis fo:mali8.
(r£rgo cla:p cft ipolTibile effcf.vt oicamus oe boc cft'
ccrcgj motus eft cii co:pu6 no babct vnu vbiin atiquo
tempo:e.videamu8 ergo fi boc cticcrcpofTit oici vrficri
a ;io modo.(E;£t oiccmue g? id q6 pot mcliu^ oici: 15 e.
qjquics eftcjriftcntiain vno Vbi atiquotcmpo:caiiq6
1 poft qd eft in illo.iDotU8 aut eftcpltcntia in vnovbn
ita gpnec antea:ncc poftea fuerit in itto. £rgo in noriftci
catione buiu6 rctpofuimus an tc tcmpo:aIe x poft tepo»
ralccii ipfa non termincnir nifi tEc:-: tcmptis terminat
per monim:crgo mottis acccpms cft in noriftcatioe fui,
£rgo pftat g? monis non poteft itetligiboc modo: crgo
noneocrcriptio.gtgjcftadbucocbitius.boceftq6cfl
q6 targe accipicntcs oicunt.gj quis cft epftentia in vno g
Vbi atiquo tjseii motus eft ej:iftcntia in vbi non aliquo
tgc Quia ad boc confequit c|6 oipmtts ante:tconfeq t
criam atiud:oifpofitio.f.mobili6 m pndpio rnoms 1 i fi*
ncq6 cft eyiftere in vno vbino aliquo tempo:c:cii ipfuj
nec fit motus nec tps. (LJas g manifeftii cft: g? nullus
moduscftcerriftcandioppofitionc oiifinirionis moft
Di(finitionisqiu'cri8:itavtDiffrnitioqnicti6fitc):intellc/
ctubabittis.(t'f^eftatergovtDilfinitioquieti8fitejci'
tettectti p:t'uanoni8:i fcias cp vnicuicg mancric mofefl
quies que eftoppofita.firgo 1 vcgetationi cft quics qne
eft oppofita.CrSitr t ottcrationi:': ficut quics quee op
pofi'taalterationi:rtoncftquatitasquc babetcfTein ali'
quo tcmpo:cf5 cft quics in ipfa qnalitate. (nGimititer
quies quceft oppofita motioni:non cft vbi atiq6:f5 ge»
in ipfovbi.j£rgo quics eftp:iuatio motus.CITCrgo poft'
qg loquuti (itmus oc mont z quietcopus cif nobis:vt af
figncmuscertitudincmintellcctus Dccoq6 oiciturlo'
cus:': oc eo quod oiciiu r tempu6:quia bec Duo funt que
multam babent affinitatcm cum motu.
0uffi. JLtbn
irCaprj, V« 5" piincipfo loquendi oc loco; oeftgnatide
runt ranones eozum qiuiprum negauerunt:'! rones eo^
qui ipfum eile aifirmauerunr.
iRtmiirM ^^ ocipfo tractarc dbem'
ir\UIIUlii|,oceft.f.ipau0ClTefidllO'
! cusraut fi [oc^non babet e(Te vllomodo:^'
i uie no6ej:noieloci;non intelUgamusei^ecn
P tiam:ni(i coparationc tatii qud babet ad coi
pus qd mozatur in eo:i Difcedit ab co:t ad illu; accedit
^ motii. Quia tractatus oe cfTc rci aliquando efl po(t$
ccrtificat cius ccntia:i aliquado eft ante^ certificctur
eiuse(fentia.i^.g.CDim ptigerit bocqdiam cognitum
ftt aliqd dccidens cius.0ed nos ks cognouimus qt bic
j^ 5 aia tt,xU elt rcs quc babet banc copationcs pjcdicta: ncc fdmus
qHidfitipfarcs.£rgobabemu3 opusfcircquid fitipfa
rcs:'z tuncciicognoucrimus fuam ciTcntia:opoucbit vt
occlarcmusciusc(Te:Deindcfi nonconditerit cdgonc$
illam b3berecfTe:erit nece(Te vt oeclaremu3:quc eftccn
m cui app:op:iatur illa coparatio:-! boc cft qd Us 6cla'
ratum eft tibi ars.C^icemus crgo:quia fuerunt boica
quinegauenlt locit babere eiTcomnino:t fiicruntalq 3
aftirmaucrunt illum cfTc.C/Scd illi qui ncgaueriit:ra'
tiocinati funt boc multis ratEoibus:q;i intcrpzetationc;
^ nos msnifcflabimu8.t)oc cft gj ft locus !?abet ciTc;ncce
eft;vt aut iTt fubftatia aut accidcn8.©i aut fuerit fubfta
tia:aut fuba fenfibilis aut intclUg{bif.&i aitt fucrit fuba
fcnfibili8:t ois fuba fenfibilis babet locii: tunc locus ba
4.^,ttXif. bet locil:': ik in infinitiJi.!Si aiit fucrit fubftantia intelli/
gibiU's;inconuenicn8 cft: vt oicat .q? liiba fcnftbiUs acce
dit ad illam:aut oifccdit ab illa:q: intcUigibilcs fubc no
funt ocmoftrabiles vifui;i non babent (itum.Sed quic
quid accidit ad fubam fenfibile3 vcl oifcedit ab ea:c mo'
lirabile 1 babet fitum.0i vero fuerit accidene:tiic id in
quo crt boc accides eft:(lcuttd in qiip cft albedo. (E3fd
QUtcm in quo eft albedo oenomtnat ab albcdinc: x oici
s.iop(. z,ttu tur albefcens aut albii.jfrgo fuba in qita eft loatso; no
minari a loco: vt Itt iph locata.CScd Ujcus locati e ac*
ddes ctergo oebct comitari iUud in motu: vt eat cit iUo
quociicp icrit.£t ctl boc fucrit:non erit U)CU8. vndc mo/
ttcQir.fedcii quo mouetur.Uos aut oicitis cp locus cft:
vnde rcs mouet :non cit quo moixct.irjKs nccelTc eft:
Vt tocus aut fit co:pu3;aut no cojpuB/Si aiit itierit coir
pu3;t tocatii cft in tUo:tunc locatii pcnetrat iUud. f$ coit
pits penctrarc cozpus cft impoiTibilc. Ziiccrgo qiio erit
cozpu3:cum ipfe no fit vnu cfco^pojibus fimpUcib^^ne
c^ ej: copofitis.*'® i aiit non fucrit cojpus: quomodo co>
aptabitur coipoziii parificatur ci.-'gcquid en im cft cqlc
co:po:i:co2pu3 eft.cn^tcs motua nibil c:nift comittatio
a tnoptoic adrcmotius^^zbecmutatio.ficutacdditco:
po:i:lic etiam acddit fupcrficiei:i Unce 1 puncto. ©ed li
esbuiufhiodi mutationc:mutabilc oebct mutarc locii:
tunc fuperfides oebct mutarc locii:': Unca locu:t etiam
punctus locii.£t manifeftum eft:q: locus pitnctio? e(Tc
equalis d;quado quide iam pofui(tis:gj loats cquaUs c
locato:co qj non capit aUud p:eter iUud.@ed q6 cqualc
eft puncto:punctu8 eft:crgo locus punctipunctus c.£r'
go quare e(Ttvn ii eoiji loais:i ol tcf locatiim.-^Sed fo:taf
(is vnuqdcpeo?: loats cft 1 bcatum.fitvnfiqdq? co:u5
ejrrcfpectuiUtusadaUiid cftU5catii:ie): rcfpecmiUius
ad boccft locus.fed boc iam ncgafti6;poftcp non vultie;
Vt locua fit locatusin eo qd locatii cft in ipfo. (CJtej et
odieccrunt oiccntcs:(i punctus babucrit locu: cgto ma/
gis ocbctis ei attribucrc pondcrofttate aixt lcuitatc."' £t
boc ctia; intcndcrunt iUiqui ncgaucrunt motii oicetcs:
g> ej: nuUo inteUcctu Dicctur co:pU8 babere locui 1 mo'
CapVm V*
ttimcjjquo non fimilitcr afFirmct pttnctus bFclocusx
motum. Clnde li attribucritis puncto motii:tunc ia; at/
tribuiftisd:': attribuiftis eipondus aut lcuitate:tpftat
boc cfTe falliis.C^tc q: panctus no eft nifi cxtrcraitaff
linec:f; cjctrcmitas Unee c iteUciie puatois^q: I? itclkiis f>
puatiois quomodo babebit locii^autmotus.-^ibucmsi^o
cft eictremitas Uneeq: eft finis:f5 finis eft in quo tcrmi' fiaie*
naturrcs:vUraquenon remanetcjrcaaUquid. Uttcuj
punctusnon babucrit Iocu:nec co:pus babcbit locum.
iCt qui affirmat co:po:i locii:aiTirmat etia t pacto lodu
Cliltcm locus apud vos nccciTarius motui:q: oidtl mo
tumcgcrcco:ergoeft vnacpcaufismotus: fed noecffit'
dens caufa motus:quomodo cnim ciTet:cu omnis mot'
quclocalemoicitisbabcat pnctpiiicfficiens cognitup/
tcr locii.Tlcc ctiameftpncipiii matcn'alealtcrius:nam
moms epftcntia non cft ni(i in mobili:nd aut^ in U)co»
Tlec ert pncipiu; fo:male:quia loais non cft fo:ma mo'
tus.Tlec cft pncipiii finalc:q: apud nos cgen tco: an tc^ 4 pJ?*-»
pcrucniat ad finem lad perfecu'onc:(icutegent in puc' *+•
tionc.CSiaiitlocusfiieritfinisnon eritfinis ideoqt
ci^ locu8;fed q: eft locus in aUqua oirpofitionc.fitcd no/
fter (ermo non eft oc loco:ni(i f m qp eft locus abfoUitc^
Si atit locus crit perfectio:ideo ^ ilUi oclidcrat mobi'
lcaut natura;aut voUintatc:c(tetctvna oc pcrfectionib' ^
bominis^vtcfTctinlocisquedfiderat.qpuisperfectioq' .
dam cft^p:ia:i qucdl cois.gt p:op:ia cft fo:ma rci: Uv ,^2«?*
cu3autneceftfo:mamobiU's;nccfo:maniotu3.£6cm ' *
autem Bfcctionc babct vna res t aU'a:locHs vcro non eft
ni(ip:op:ius.Sivcro co:puse(TctiB U)co:tuncco:pow
vcgctabiliacfTcntin loco^tftin locoe(Tent:locu8augcre
tur CU5 cis:': ciTet eo;: locus mobiUs: -: locus babcret lo
cum.fcd V08 ncgatis becomnia.Qui aiitaffirmat locitj
efTc;p:obant boc cj: co cp vidcnt motiim oiccntes.cp mo
tus fine oub» cft oifccnio ab aUo ad aliivi.Q>cd non fit
pifcciTioa fubftantia:ncc a quaUtate: ncc a ^titateefTcn
iia.[iter:ncc ab aUjs infcllectibus.Quia oia bcc rcmanct
cum motu.iDotus ctcnim non cft in fe oilcciTio a rc in g^cta»,
c[m co^p^^eratquapoftcapcrmutafctboccftcui nomc
impwnim^^locum.dr^tcaiam ratiodnati ('untboccj:vi
ciilimdinc qua vidcbant DtccntC8.Uidcmu8.n.g> co:p''
meciieft:': poftea videmus cp oirccdit:ividcmu8 (p aU'6
co:pu6 fucccdit in loco vbi illud crat.fi jrcpU' gra.vrce'' 1
quop^iuscaquatpoftcarefiinditurincoacrantolcii:
mio oijudicat:g> bec a[teratio permutauit banc rem: 1
fucccint aUud i re (n qua altcf crat antea: q: p:imii crat
p:op:{atii in ca:fcd modo iam abeft ab ca:-: quatitas 1 q/
litas non cft in ciTcntia aUcuiue co:p:nec fubrtantia:f5 in
locii in quo crat p:imii fucccnit z"'.(rOmncs au t bomi
ncs cognofcunt cp crt bic oeo:!um 1 furfum non fcrt rc3
in furfumt oeo:fiim ppter fuba; qud bcat autp:opter
q3titatc:autp:optcrquaUtatc:autp:opterccteroaUoui.
CT® cd^pter id qd vocamus I0CU5: vfcp adeo qp figurc ^
OifcipUnalcs non imaginantur:nift attribuantur cis fit*
1 locU3.Quia nifi ciTet boc ci6 locas non babct clTc nifi
in co:po:ccii fuo ciTc ■: (m fingularitatc •: fpa"U'tatc ip,-
p:i)8 1 Diffcrcnti^6:non ciTentaiiqua cojpo:a qiio:p alia
ejcnatHra (iia moiicrent fHrllim:t alia oco:fum.(f "Jaj
autemtraaum inolcuif loais g>imaginatio muUitudi'
nis negat cffc aUquid q6 no fit in ioco.fit affirmat g^ lo'
cnscrtrc3perfefubfifte8:incce(Teeft:vtparatusfitad
ejciftedo co2po:a in co.fCUndc et "Domcnis vcrfifica .„(,-,n.»
to:cum voUiit oiccrc vcrfus in quibus loqucbaf ocor' *
dinccrcanirc no vidit aUquid qd poncrct antc cfTc loci:
1 idco oiptcp pmii qd oeus creauit loc'' eii:x poftca bac
terram adeo Uti. Qed oifToUtere roncs quae idu);crii(
negantcs locu3pofV(wnemits v(c$in bo:a qua ccipichc
demus eilenttam loci.£rgo notificemus p*" eentia loct.
Cr£ap;m.VI.3[nquoenumeraritur otuerntates boius
tn fentiendo oe loco i inducunt rones eo^.
(j^m<m locivulgusaccipitDnobnsmo
z^lllvll di8.aiy.n.intelliguntlocu5 id
in quo ree fita efl:g poftea non oitlinguut an
locus iit coppas q^ eJl inferfran fuperficies
fupcridz co:po^ infeno2i6.Sl^ vero oe vul/
go quaft animaduertentea putant cp locus efl fola fuQft
ciee fupertoz cojpoiia inferioiis fine al^8.3lu aiit ttelli/
gunt locu e(Te rem continentealia:ficut lagena vinu;: x
Domu bominee:tomninoidin quociic^res efhq^isno
reftdeatin eo:'z boc eft vfttatiitsapd cos: qgnis illud no
latis intelUgat:qz maioz pars eo^ sifHrmatcp fagitta lo'
ctt5 penetrat.icelti i terra (|tu adeosquiintelligiit foz/
itiam mundi:fita funt in loco:q^is nulli imitantur. &s
rapientto:e6 oep:ebenderunt:g' idcuiattribuit boc no'
men loci 9m intentionem fcda^ babct bas j7ptietates.f.
Vt Rt id in quo eft ree:i aquo oifcedit per motii.? quod
nocapitaliud cit illa:t reci{Nteaqne mouenmrad fe: q
pofleap:ocelTeruntpaulaamquouf(^putauemntg7 lo.'
ai8 efl?ttnen6:cu locatii oidt efli; in eo. ibeinde poflq|
voluertint icire efTentiam buiue rei i effe: quaft oiftlxe/
runtinco:dibusfuisoicente8:g>quicgdeft^p:iiivni''
rei:Q) non eft alteriu6:neceffeefl:vt aut fit oe eflinitia ei''
autejceffentiaeius.-fliaiitfueritoeeentiaef.auteritma
teria:aut fo:ma eine. @iaiit fiierit extraeftentiaeiue: z
faerit ei par 'z app»)paetet-tunc antefl temunu64.fn]2ff
deequeapplicatebtcirciifcribittlludttnrtnonalittd:
ant efl circufcriptu t drdifcribene qdltbs eo^: aut e fpa
ctum qd adequat oimenfTdi^bus eine i circiifcribit illd:
nec permittitoccupariab alio ^ueflin iIIo.;9li| vero
putauerunt 3> bcus efl f le:quomodo.n.nd:cn f leflt re/
ceptibilis viciiTitudinis.iait) aiitputauerunt locumeiTe
fpadaDicentes:Q7intere;ctremitates.vafi6continenti8
funtfpadainfmita permanentia:t vicifTitudinant teis
cotpom ptenta in vafe:q: pwceflit ree vf(^dco.vt oice
returbeceflcopintocdie.(Qr^edq:naturalie eflei ro:
ideo omnee iudicankQ' aqua quecfl inter terminos va/
its:cumipra remouet 'zfeparatunrecipitur aerin code;
fpado.Quia ratiodnati funt ifli etiam multie modis ra
rionum cotra eos qui tenent fn ias oe fuperficiebus oice
tC8.(C& ft locus cflet fupcrfides retmnc motue ect oike>
dcre ab vna fuperficie •: ire ad aliam. jCiic g volatilc q6
etledilens in acre i lapis qui ep.(tit in aqua:cii aer •: aq
Cmutatcircaea^ivolatilc^xiapismutantDcfupfidead
(apficie: oebent localV ee mutata:q: bic que vocatis lo/
cumriom pcrmutatus eft drca ea.!Si aute fiucrin tgeta:i
quolocofuntquictar^auiaquietiabttiidbvtpmaneat
f n fuo loco aUquo tempo:e.i oc gctp vcra cft bcc otctioi
Jirgo quado quide non comitatur ea ipa fuperfide6:gd
efl q6 comitamr ea.-^nifi fpadii quo drciifcribun t utuod
nec aufer t :nec mutot .fed fcmper cfl vnii t idc.jQr t)ij:c
runt ctiam cp ad res Rmplicee non oucit nos nifli refoUi
tio 1 intcllcctus abflrabcndi i oifiiigendi vnuqdcg eot
rum que fimul c6iana& fantii poll abflractione fiingu/
lo^:id qd rentanet in intellcctu:ipfu5€fl: flmplc^ qd ba
bct cfTcin fe^q^uis per fe folum non babeat epflerc . £t
^pter boc cognofcimus mam i foitms i fimplida que
funt vnu inrcbue compofitte.ftctit cii ptuaucrim^^aqul
1 cetera co:po» remota non c^flentia in vafe:feqtboc:
Vt fpaciii fit flabilebitsciTeintcr cius e):tremitate6.iir/
go t boc etia» babet efTe:qtt illa babuerin t efTc cum illo.
C^^txcruntct^qtboc 9> cotpnsfefl in loco:non babs ej:
gejrtum ^
fit»fnpeifictebu8:fede]cfuafpiflitudfeffua$titatetvi{
neceiTariii efl: vt id in quo efl cu fna coux>:eirate: fit e^t
Ieci.£rgocritbocfpadiilocu6:q:loai0 dbetcflc cqlis
locato.t locatii cflcotpna qi babettrce D(menfi6es:er«
go locue eft babens tree Dimcnfioncs.CLi>i?^criit etiaj
5> locue oebetcflc rcs que non pcrmuteFvn^:iiec remo
«icatur vUo modo.ioed fines contincntie aliquado mu
tantur aliquo m6:aliquado rcmouen t .(Etsi^eriit et ep
bomines oicnnt locu aliqn efle vacuii:aliquado cfle pl^
nu5:t non oant'q' fuperficies aliquldo efl vacua: aliqil
plena.(r^'^crun t ctia g? tcncre banc fntam oe fpacus:
ponit cp vnuqdcg co:pu8 efl in Ioco:fnia autem eo:;; qne
tft oefUperfidecdtincnteafTirmatq^aliqd co:po^ non
eflinloco.dr^ti^cruntetiagjigniscuiiismotueeflfur
lum^^ztcrra cuiue motuecfl Deo:fu5: qucrunt locii tota/
Uter.-z incoucnicne efl: vt querant e^emitate co:po:iB
qd efl furfum aut oeotfus: q: impo te eft: vt cotpue tot»
Uter fuperficie tangat.ergo querit gradii otdinie in fpa«
do.Vt funtrationcs oocto:}: De fpacio abfoktto:fcd Do/
cto]: buiue fpaci) funt oue fententic.Quidam.n eo^ no
confentiunt:vtbocfpacitiremaneatvnq^vacuiirincim
plete:l'cd affimiant g? nii$ feparamr ab occupante: nifi
Uiperucniat aUtid occnpan8.^tquida5 eop non fentiuc
ita:fed ita cp poflibile cft: vt boc fpadu5 aUqnado fit ple
num:aliquado vero vacuu:': ifli funt Docto:e8 fcntentte ^
oeinani.(r@5cicbi3quifuntDocto:c6fme oeinanigr O
dam funt qut putmt:g;> boc vactiu non cll fpadum: fed
eftnon rcs^quaft non flt rce nifico:pue.CCiP>:imii oute
pupter q6 vifum ftut eia tenere fniam oe inani: tiiit I5.f»
aer.Quia opinio p:ima vulgarie bec eft.cp id qd non efl
co:piis:nec efl: in co:po:e:ilUid non ed.-poftea eo^ p:t3
opinio oe cfl^c co:pu6 bcc fuit.g' no fun t co:po:a:niii ttit
vifibiUa.": qd non fentit vifu putamr non ciTe cotp'':^!!
tudicant cp non etl aUquid.cr5deo iudicat oe cfTc aerl:
cp no eil aUquid:fed nibiU O: fo:taflfi6 vae in quo e aer
non putamr ^m p:ima fniam:q7 fit in eo aUgd:fed puttu
tnr g? fint ibi fpacia'vacua.&5 p:im'' ad boc icitauit coa
perbocg>otienditei8Vtreeinflato8quirefiftunttangg
tutper tactumoocuit eo0aercefTcco:pue:rtaitcetera
co:po:a:inqgmmco:pu8eft.<ze);bi8 qui bocviderut 9^
damcduerft funt:vtno tcncrcntampUue fniam g^ino/
ne fit 15 aUqu(d:q: boc q6 putabatur effe inane.f.aer:vi<
fumeftcieplenum.(r^ticruntaiitaU|qui cdccflifrut:
cp aer non cft inanis:fed plenu6:fed comixtue cii inantt K
ndfcparatue ab inani.3[nuenenint etenim ratioeetarf
gumentationee ejrquibue cocUtferunt:^' inanceft.t rd#
nee eo:poe boc funt be.crt)i^emnt.n.ndne vidce quo«.
modo co:po:a oifTolunntur 1 coftringunt nibiU) intran
tcauteiceunte.vndeoifpcrftoeftetongattopartiuafeM
U'ter:vtremaneantinterilla6U)cavacua.8tcoftrictiovC
Dcnfatio eft rcdime illaf partiiipcrillud inane Difpfuj.
& Di}:emnt:noe videmus vae plenii cinere cum quo tii
tlmm colUgit in eo 6 aqtta:$tii folum impleret ill6.tif
)cemnt etiam cp cu lagenaimpletiir vino. ^de fi pona
tur ilUtd vinu5in vtre:'z vtriic^ pofteain Iagena:Uigen8
cotinebit vinii ? vrrem (tmuba nifij^ptcr boc 07 in vino
eftinanciuictacapacitatevtrisKmpofTibileeiTctvinum
a vtre flmul capt in lagena qua folii implebat p^i" vinii*
Crjbijcemntetq^ vegetabile non vegctamr nifi^pter
aUquid q6 oifliindimr aligd in pleno fed inant. Qutdos
0iiteo;:pofuemntbancrationemgeneraleDicentC6.-g»
neceflc eft:vt mobile moucamr.aut per inancaut p ple/
num.Sed fi mouemrper plenuplenii itratin plcnii: re
ftatcr^o vtmoueamr per inancCrpuidam auteo:u$
conatifuntp»)barebocper barudineper.quacn aqtta ^
@uffi«
'Libii
fi^tunmoj: aqua fequif <: faMtrat que fi plena cct <i\V
qvai non colligerctqd in eamingrcdipofTj» (ni:>ijxm
it cp mobilcqni mouetrnccc cvt aut ipcllat plenu i mo
neat illd:aut vt pcnctret i[\i6.&$ pcnetraf no pt.C:'^c
ftatcrgovtimpellatimoucatiUudiifirrfacietidquod
lmpelUtur.inq5tij mouetur.fequimrcr^ vtcii aliquod
mobilc motii fuerit:moueamr totus muduB:jz cii aliqd
mobilemotumftieritmomvcbcmentfcfcqmt vt totua
mundus vacillct foztitcr ad inftar pyozia motus vebe*
mentis.fcd boc q6 oiiccnmt lociielTcid in quo ree lita e
acdpiunta vulgo:q6 appcllat fcdcs fuae loca ftia; i noa
non curamutf fi buiufmodi appcllant loca.tlon ent op''
dl nunc certificarc bunc locii in quo locatu cit. Sed g>
Di^erunt locit efle ptincns t cqaalc:eil necefTariii omni
mobiliquocu(^modofiicrtt:(iuis no initaturfuQ cis.
!oed quioijKrunt gp locus cil fupcrficiee quodic^ mo<
dofiterit^oi^cmntqjflicutfupcrlictesvrccteillocudaq:
fiti-fupcrficies aqueeH locus vrcet.Quiafuperfiicie0aq
cilfugficiesquctangittotl fupcrficiesaltcrius reique
coutngimr fibi.<i:£t wjxrmtg? firmamenta cft mobi
lefcd oi mobilelocumbabcncrgotfirmamcntusba"
bet locum.fcd non ell fuperficics aliaiiue circiircribcn«
cisqueilUtmconttncatlocusaiitciusell ejiterioi fUQfi
riesceli:q6fitbipfocft.ergon6eftoi8locusfupcrficiee
rirciifcrtTjentis contincn3.fcd co^ qui oi?:erunt: q> Ux?
eftfupcrfictescdtinen8:pofteanominabimu6 fniam: z
certiRcabimuseam:p:iu8 autoebcmus ocftruerebae
rnia8:t perrequi eo8:i dtegcre fallacias que funt in argu
mentatiombus coatm.
CTCaplin-VII.ocoeftructioncfcntcnticciusquiputa'
nit cp locus eft materta aut fo:ma: aut quelibct (aperfu
des contingcns aUatn aut fpadum.
'£dx>ed3ritiot^,'%
\ ditgp flcaut foimacftlocu8:beccft.vt (fciat
q> locus eft a quo oifccditur vfacccditur pcr
tmotii.^dflcatitvcladfoimanon cftmot''
vUo modo:'! gcqd gencraf^quado gcneramr mutat lo'
cnm fuum nlle:ficut aqua cum fit acr.fed no mutat ma
tcriam faam nalc. CJ" pndpio autc gcnerationis rcs
fnius cft tn toco $ in fozma fua.i:t vicilq> ligna fiunt le
ctus.i oidtcp er aqua fit vapoiit cj: fgmate bomo: i no
oidf q; locue fiata liqd co:pu6: necej: loco fiat cojpue.
C3tllo3 aiitquioij:erunt9J locus cft quclib; liipficice
contingcns atia fuperftdcfiue fit ptenta fiuc continensj
pfequimr vt ponant vnu coipus in ouobus lod8.©cg t
cnim et eoy rententta:vt vrccus babcat ouo loca: locuj
.f.quieft fuperfidesaquequccft in eo:-: locii.f.fuEficie5
acns qut circudat eum.red iam cognitu cft q>vnu cozp''
non potcft cflfc limul in oiiobus locis:ivnii locamj non
babet nifi vnii locum:a noncopuliteos 13 oicerc: nifi qi
jgnari fiierant moms ccli:'Z ptitaucrunt cii cifc localem.
£t adinuencrant cp vltimu co^jus non cft in loco 4 dr.-
cufcribatmobile:igj cftcpcrius motu locali. ($ poft^
cognica foerit intendo noftra oemotu fituali:libcrabiin
inr ab bac coactoe i euadent banc nece(Titate.C©5 c]C
bis qiu oicerunt 07 locua eft fpactu e^^iftes inter eictremi
tates copiebendentis i cop:ci^enfi:illi qui oictintec im
pofTibtle^vtbocfpadufitvacuu a locato:conuincunf q
boc cp ncceiTc cft: vt boc fpadii:autibabeat e((e ca co:po
re contento vel occupante: vci non babeat c(Tc.0i aute
nonbabueriteiTc:tuncnon critlocuslocato cdftetein
loco.Quia locatu eft 13 cozptts cotencii^-z locue cft B fpa
cium q6 non b abet efTe cii bac occupatione cojpciie co/
tentiaUudntiero.imncoifcrctiieftabilloredpienspzo
Capfitt* vn.
tKletates:^ accidentia que funt alia nticro ab bfe colTmt
libus eo:p que ftint cozpozis contenci: aut vt non ftt ali6
ab illo;Tcd li vniamr cii eo:tfiat idcm ipfum.jSiaut fiie
nt aliud ab illo:mnc eft ibi vnti fpaciu icer cjctremitatee
concincncis q6 eft locus:': ali6 et in loca li q6 eft iter ep
trema continentis aliud numero ab iilo. fcd intellectne
noftre oictionis oe fpacio fingulari q6 cft inter bec ouo:
biccft.f.Q>bccre8concinuaquc rccipitinterea bacoc
ftructioncfit vna fingul3rt8.QHicgd ergo c iter bac ep
trcmitate x illa:eft boc fpacius q6 eft incer ouo q^trema
terminata:ergo finc oubio cftvniiindiuiduii no aliud x
aliud.£rgo quicgdeft inter banc e^cremicace % iilas cft
fpaciii vnu fingulare:non fpadu t fpadii.^ct quado gde
boc iicefhnon erit intcr boc extremii t ilUid: fpaciu co»
poti vnii 1 aU'ud.fed fpaciii coapis q6 eft in co2|^ b; ctTe.
crgo ilUid aliud fpadu; non babet eiTejpjcrcr boc.!oi at
idemipftnn fiicrit:tunc no eft ibi fpadu pzetcr bocSitr
cnm aaelTcrit aliud co^M]6.nd erit ibi aUud fpaciii: nifi
q6 babebat pzimii co^xts^ergo non babebiteevUo mo«
dointercictremacontinentisfpaciu q6fitaU6 afpacio
contenti.fed non eft poiiibilc ap6 eos: vt fit vacuti aligd
a locato4f rgo fpadii no babec efTe folum: nift cu confe«
quutione inconucnicntiii.^.g.ficut (i ptitares remanere
ipfum cozpus cotincns non cotingcns qctremitatee infe
rio:ee:aUascuali;enullo coipo:e coc^aftccein eo^iboc
efttaq|fioicercmr.g;coputauerimus quinc^ oiuifaitt
ouaecqualee |»rte8:cmnt tunc augmetacc fnpcr impa'
rem adiecttone vniu8.C ^d poft^ boc qd fegf rcpu/ q
tamrincontienien8:non opo:tet vt illa ouo fpacia babc
antcerntndinc ecndi.Qitomodo.n. eft poiTibile: vt fint
ouofpadafimuhciicdftctgjomnia ouofpaciapta funt
q^ vnii (padii:q: funt ouo et piuncta no refpecm alccri".
tomnieadiuncciofpacij ifpact}:maio:eft ^ vni^^.XDa
iuscnimcftidcuaddimrfupermenfuraaiterinsaUgd
p:cterilla$: i maius in $tirateeft:ficutplus in numcro;
1 q6eft pUiriii menfura|: intcr mcnfuras:iUHd cft mai'^
ergoaimfpaciiiintraueritintrarpaciu:ftidq6intratan
nibilamr.mnc fpacium q6 babct cfTcintrac in annibita/
tum.&i aute permanfcric id -z q6 incrat in illud coniun'
cta:': ouo coiuncta maio:a funt $ vnuq6ct? eontm:ninc
ouo fpacia crut maio:a qg vnuj. iScd no ita fe babs rce.
q: adiunctum qdeft inter ouo e^crema ipfum cft mefn'
ra vniufcuiufc^ tllo:p:'z ninc adiuncmm no eft mai^^vno.
•^oteft aiit aUquis bic itcrrogare ce linea oupUcata: fic
vt vna mcdictasiungaf ali) mcdietati:': fiantoue linee
cp ej: otipUcatione logicudinis ea:p non addicur aUcui Is
timdiniaUatius ca;:.fcdboc falfum cft:q: nece(Tccft:vt
auc vnaqtiecg medictas feparef ab aUa in fim: i coim*
ctio vcrariic^ lincarum faciat aUam otmenfionc; maio
rcm q| fit Dimcnlio vnius ea:p.)5ed fi no fuerit in rcctt'
tudinem ouplicario vnius:oimenfio non crit rcceptibiT
coniunctiont8:fedfeparabitur oimcnftoa oimenfionc.
aut vt fiat vnum:': fi pofTibilc eft boc:mnc non eriit ouc
lince:fcd vna.(L ©cd boc q> co:po:a p:obibenir ingrc i^
di vnum in aUiid:non j^bibct boc co:pu0 intrarc in ill6
collcctio cocius que cfl in co:po:e.f.cain fo:ma:^ $ qua'
licacum i alio:u buiufmodi.Quia bcc fiue finc fiue non
fint:Oitm co:pu8 babucrit cfTc: ingrciTio vnius in ali6 (q
critp:obibita.nccf leeft q6p:obib5intrarcin f lcaliii
numcro.quia cu ot>:crimu6 qyk p:obibctur intrare in
aliam yle:aut oicemus boc ad modiim ncgandi:ficut oi
cimus q> vojc non vidct fc:ant cu; oicimue g> anime no
accidit momstquontam non folcat vncjp; oe ouabue wat
tcnjBOid^gjpofTibilefitalteram inaltcra.; nigrcdi:aut
non cx bocintcUccm:rcd pociue ejc intcltcctu oppofitiof
Bccmii
VIIL
zp
nkqfiitfto^fiias fngrefTtont oppofitioe piopiia.3n
Kllecius cniy ingrclTiois bic ef\:g? cu qiulitxt vnd oua*
rusrtpin fcintrantiiiaiTumprerieraligmcl Dealtcra:ba
bebitcfTc in fitu ca aUatqz non feparat vna illap in fitu
•balia.Simitrqdeftoppofitumbiucboc cft:vt ee'ntia
bnius fit feparata in fitu ab centia illiue:': partce buiue
lintfeBatca parrib'' ilUua^vnde fi Di):erintgjma j?bibc
tur ad tngrefTione ej: inteilectu negadi qui e(l ptna inte'
lfo:ndeilnticnobis fermo Deboc&itaiitnuncdcclTum
bocqt flcin fc b^ clt.Tlofter aut fcrmo eft oe intetionc
ftciida:': bic fcnfus feciidus no in telligit in j^lc-nift cum
«ttrtbuiturcifitus:bocaiitnonf(t ficnifiper acciteifc;
;ppter caufa; oimefiois que^cadit ei ^ptcr qua fit apta
f^ odfeparandii^zDiuidcdii.CLOzaptitudo.flc.f.vt oica/
tnr oe ea of^Qtio bec que efl (ngredi 'z no ingrcdi:qd e
oppdfitiiilU. I^escftqucacdditciqcpartc oimefionis
queDirnefioeftcaufapptcrquaacciditeiof:^fttfo:ii/
piimit in ca.i£tipfae(ica^pterqtilf lenon ingrcdit in
f lcScd fi Dimeftoni boc cet poffibiie:': in fola na yie no
^et aUa^bibiuo of^fita buic ingrefTioni.TIon tameu
pwbiberef f lc ab bac ingrcffioCiUnde qno e(i podibU
le vt bcc f lc in qua e(t oimefio ^bibeaf ab boc^ptcr fc:
1 ndj?ptcr .pbibitione oimcnfionis co:po:aU's que pzo/
bibet vt cfTentia cius nd rccipiat aliam Dimefionc cozpo
ralcmcqz non cil f le b9:vt no redpiat nam Dimenfionis
^rctineatmecctiam vt non recipiat nam Dimenfionis i
augmctuj.Tlaj q> recipiatboc oeclarabirtibi vci Igref/
lio vel infttfu}.ai3 ea certificauerimne i notificauerim^
grgo fi Dim^fio nonj?bibctur recipcre aUam oimcnfio/
nem in fc:t f leapta eftad fufcipiendu oimefione:': in na
fna q e fU rto c vt feo:fu5accipiaf fola df fi opp" ifufioi.-tc
05 vt ifiifto vni^cojgis i aUd Ri polis.qj oe ppo^^ejc ouo/
b'':^© c nifi ipa ?iucta;nifi accfdat iTji alteratio 1 pafiio q
ftt fo:ma tcrtia.-z intcUcctus tertius ab ilU's:^ iudiciii oc
imoquoc5illo:p:idcm efi: q6 oc compofito.iCus aiit non
inobtbuirit ilUtd vnuquodcg illo?J:nec p:obibcbit com
pofi'ttt;.0ed totaUtas co^ris^bibetinfiindi aU6 coj/
pusirt fc.crgdve?:eftq6in fuispartib^^babct qdboc^/
bibet.i:t qj non funt oes non p:obfbcntc9:f leaiit no eft
caufa p:obibes boc:nec ell illa ^bibitio ej: actionc eius
$ p:op:ia aut palTioe .pp:ia.(r'l^efiat ergo qj na oimcn»
lionie no patiatur infundt.^; (lexboc ocb j vt f le ifo:/
mata oim^fione no infiindat in alid oimcnfione tuc im/
pofTibile tn^ft cojpits infundii f in oimcnfionevUo mo.
(C5te5 locattt; qd cfl: in vafe 1 implet iUud.ncccfTe e vt
matcrtacius 1 f le:aut ifitndaf in iUud Ipactul inftnitum:
autnon.Siatitfeo^fumefl^-inon intrat in il[ud:co:pus
quodbabctillasflenointrauttiniiUtd vas:ncc imple>
ttitil!ud:q:fpaciiiinfinitii rDUimeftperfe e)3ftens:i no
eftadiunctiimaterie vel cd:po:iqdintrctin iUud.Qutd
corpo:is q6 intrat in ilUtd:n6 eft centia vacua a fna mit
tcria:ftd fi iUud fpaciu pcnetrauerit cfTentias materie cn
oimcfionequcefl in materia continget boc cp in ma ias
penetrauentn t ouc oimefioncs cqUalce conucnientcs in
^ natura.cr»? 135 notii eft gj res piienientcs in na q non
fpca'ficaturoiffercnti|6 fubftatiaUb^-npn multipUcant
e):e(Tc:fcd e^ matenjs fufHnen^biis^vnde cii materia eo/
rii faerit vna:n5 muUipUcanf vUo modo:vnde no furtt
tne oimenfiones.Siautepofucrimus q> Dfmenfio mUl/
tipUcatur in materia:cnm fint in ea ouc Dimenftones:':
9? boc fit cj: p:op:ietate oimcfion aU':a q? boc babet ma/
tcrta ei: boc gj vna oimefio penctrat illam:i q: bob; fua
p:op:ietatcm pcr qul aUa oimenfio penctrat iUam:nos
tamcnnortinuenimu8inmateria:nifivnummodiicon/
tinuttatis:t vnii modii oiuifionis:t'ta q> fi oimefio fiierit
in ea vna tantmfozma erit cadc5,l7oc eil autem q6 cicu
mnsadoeftroediiccb^fpaajiftnitf.^aaijt ofjt^rfit ad
OCfinictidc; ci^^qddl copofitii fu2 I3:fc5 q> ipotc e vtfpa
cia babeat ce i fpacgs finc fine.£t noe vfcp mo iT potui/
nius 6 intcUigerc nec ccrtificarc:': tii oebcm' adbcrcre
eis.Ssi fcaucn^b^autnosoicemusBrautaUus^ nobis.
CCa'". Vni.Jbe puice'di8 iUis g tencnt fnt'35 oeinani.
€vniRitfiiim ^l^^bcmuscieoflodereO n
P«i imillUlil e(t.f.Q,inancn6cftmbilab/
Vri|foUite:fi[cutpntantmu(nc^ ilh'e.gtfi inane
I j^^^|omnino nibil efTct:non ect bic contentio vUa
lS^ts3linternos'ziUos.£rgofitinanc aUgd q6 ba#
beatcfTe^ipcedamnseiebdc^tjjp^ietatcs quas aRru
bitunt inarti: p:obartt gp Inanc b5 efTc;i gj eftquantita«
1 9) cfl fuBa:'X b5 potetia efTident^.5mpofnbiIe eft ctenf
Vt nibil fit q6efl inter ouo magie 1 minus.3[nane aute
aUquado eft inter ono coqjoza magie 1 minu6.£t in ane
q6 menfuraf inter cclu 1 tcrram maius eft;$ qd mcnfu
raf intcr ouae ciuitatee in tcrra.gt cfl iter iila aUqua c6*
pararioiivniiquodcBCo;rinucnifbabercmefura5.£rit
ergo vnii inartc miUc cubitoc:i aUud oecem atbito:u5:
1 vnnminanc tcrminabif pleno:iaU'ndfcrct ininfini/
tu5J£timpofTibileeflvtbeomrtC60ifp6nesoicanfefrc
eine q6 omnino nibil cfl abfolutcjSs q: rccipit bas oes
j?pactat66:ibc^[»ietatC6eenttaU'tcrfUnt$titatie:qua
mediate funt cria aUo^ ab iUa:ninc nccefTc cfl vt inane
redpiat bae ^piictatcs autcfTcnttaUteraut aaidcntali/
tcr.SiafitrcceperitelTentiarrcftqgtitas.nvcroaccidcn
taUtcr cfi rcs que b; $ritatem:aut accidee btis q^titate:
aut fubfiatia babee $titatcm:rcd accidee non potcfi ba
bercquantttate:nifiq:b3crTcinfubiectobabcnriqnan*
titatc5.&e9mrcrgovtinancfemgfitconiiictufubftan«
ticbabcriq$ritatem.t>oc autn6 eritnifi quantitascon
tinuarcceptibili60t'uifioni8intrib''oimenfionib''.£rgo
nvnac{uecBfuba:pautqgritatiibabucrttee icentia ina/
nis:ioisfnbaq eb^ccD^p^^ginanceco^p^CSiatftie ^
rintcjctrifec^^eiadiiicta:^ iiplh'ttieriaip5:riiceritill6acci
dce i co:Ecaccil8 at q6 e i co:Ee.it recifnt itra fe co:?''.^
no rccipitco^p^^inancfoi at rccfpit centian-;fine otibio e
qstitas centiat'r.£t nale cqgritariq e ^titae centiatr 1 q
toiflWif trib^^oimcfiotb^vt ifo:mef g ea ma;i vt fit coti
nce:i afTecrio co:Eis fcfibit.©i at ti ifo:maf p eas ma:!?
n6 b5 ej: 15 gj c q|a'ta6:f5 e%eocp fibiaccidit.£t 13 accti»
ncccevtautfo[eateeitifui)o:autiifolcat.&iatfolete^
no i fubto:i ia piuctii e di fpacio:tfB fpadii necc c vt fit
piucturctep!riiiifubtopteri[16:iidcuiadiijgifrpact'tt
* ejriflit icocjciiri e fc e iub5 i q ejafiit fpa" ianc£t fubm
fpacy iti aUop e B fe ii i fbo:i adiiigif ei fpa*" 1 pficill6.
& at ii folct ce li t fubo;ii bcbit cecii co q6 e fecii nlfiin
rnbo.g qiio erit (fn^g. iU& ^06 ti i fulxxcii ip5 ti pofTit ee
fline fubo.Si a t oijccrit gj fub; ci" fpaciii e.q6 quii e f ino
ftlbo:facvtfub; fuii li fitlfubo.^ntcirs fisictioiBeriv.cp
f d qd li b5 e):ii^5 p fe:di accidit « q6 ti ep(Ht p fcTs irnbo
fact'Udej:tfierpfc:iiifubo.£ttccrutaUqq Tf cyna Tua
acdia:iacctt cis: vt fiat fubc.fit crit f Balitas aUgd q6 ac
dditaUgb^naturis.S; b''mai'" e tc6uenie6:i^pcip|5l9
p*:i oio f^'" q6 inuif reccpri''vtriufc£; rd:e navna I nu6:
1 ii princf ipa nififubvno gticg crit ipa na autcneic''^^
cifubo^autcnec^^ceiicifuDo C5tefialiqliipmftjcrit C
fuba:i aUqti ftierit li (liba.qn ftt ti mija id oio 6flrttcta e i
eo ipi^^cen" itarii q? rccciTit a giic gnaU'"''^^^ rubalitas:
itc fine oubio c 6ftructa.q: adbuc et fi Tua fpce puarcf m
n gcn''ci'' gnaU'":ii tii remaerctei'' fuba:$to magl nccii
puaf d''gcn''gna[i(Ti". Uidee q> pt rcmaere eP fpee: vit
efi: fuba.@i aute ftteritbecintentfo accidene inrcparabi/
le;ninc necc(Tccfi:vt aut non fcgarcf ab inanico g> tna/
ne e fpaciii oiftefus trib'' otmefioib'';^ tik no lie^bif ab
aui. e
©uffi.
tibri
Ol fpacfo:-: fic oe fpaduerit cjrpcrs mac.gj e icoiicniens:
fliit no fcgarcf io g? fcgt illd poft^ c fpaciii oiftcfii Dimc
fioib^^.Snjo eade oictio cric oc B g? dc fiigio3i:fcrif 15 i R
nitu.£t t? ofecutio no e fic pfcciitio itellcus oiRcrctialis
ad itcllcfn gnale:q: na fpacq cii fticrit oiiiifibilis trib^oi
mefioib^^tiiccrit na fpllis menfiirc vcl cigtitciti9:fice na
linee:-: fic e na fugf iciei.qi of ia itcr nam gnale* i q6 ?fe/
qHiteraccntib^i-ritcrgnalc^tqdpfcgt c]c orntye.b e:
Qj nagnaiis oiuidit eofiasq pfequiint najPm gpina.
fc (rS5Ctlin6pfcquunt:itelkii8tnecipitgjocbcat pfe
quuiimaginatca^ificpoflimtapiJcii.jfllabfeceioino
of ia ei'' eft idej: quo cft:q j quu of fpaciii abfolutuj.f.qd
recipit oiuifionc vndic^ abfcg dftgnatioe a' bif.fcf ia q
^fcquir 15 c.f.q e in vna Ete:aut in ouab^^^aut i oib^ptib',
J£t 15 ofia q ifoytiat g? itclligit oc rpacio:t fac illd bf i iit
ce z itellcctu.-^ itcUcijs cget ea ad itcllige'du iU6 ee in in«
teikctu |2fccto.©j Bqjfpaciualid^qdpiiigif albcdini
8utnigredini:«lide ifCEabitcama.ialidcepits abfcg
ma.l^oc no oifccriiit fua fpalitate:nec cgct eo ad cogno
fccdii gd fit fpaciu z pftittiedii.©5 funt talia q pfequunt
illdcrl^g) eima.tej: 15 g7b5Ce.£toiftiguiitci''centia5
cjxrircais.Tlaofiefuntgb^^pffifUitcenriareKfiucbcat
ee m idiuiduo.fiuc no.i ofic fiitgb'' fit q lc cc rci:fiuc rcs
Ijcat ec vna nucro.fiuc no.tJui-^aiit iti gficict fcia i aUa
oc)ctrina.S5 na fpaci) cflFicit fpaciij i fuo cc:cii babucrit
aUque modii oiucrfitatis t Difiefiois.ict ptcr 15 criit aC/
cidetiaaduenietiailUqnofutcincccjtariaadcc fpaciu,
K C»5 poftqs ponit g>b5 Ce ia no eopus itellcctui app/
bcderealigd3U6Bq6be'atccci''fpaUt3&.!Sicnoneop»
poft^ coloj b5 Ce:3utaial b? ecM fiat a ! iquo mo fpes q
beat ee:t io no i pofcapiid itcllcctii (i of ia ccrta ocftruti/
tiir t fpe'8 q remancatci ponio fiugcncris.Ss 15 iJclarar
bit al8.gt $dogde 15 fic e.tiic bec oiucrfitas q c itcr fpa
ou qd c in ma:-: fpacius q6 no c in ma no crit oiuerfitas
Criefpccifice:f50fiaaccntiiiifeeabiUiiqfuntcttrac6fti*
mtione nae fpaoj t fpcdficaaone ciV«en cni^ q pueni/
unt in na:n6 c ipofevt accns vni^^attribuat alterf. ^ed
fo:talTi8CritiporeaUquo^bibete.f.auttEC.autcae):tritt
fcca.Uf aiit mibi gj nuc oigrdTi fum'' cjrtra tractatu5 oc
quo crat nf a itctio log:g tractaf e fidio: verbis naUbus.
5 Ci^icem" g g» fi aUq6 fpaciii fiicr Jt oiuifu^ a ma^nccc e:
Vt aut (it finitu:aut no fimta.&i nainanis f 5 ocs g affir
matei^^ce^eftgjnofitiiarnifipcncsplcnu.fiautilldplc/
nu ftjcrit fmitn5:finiet dtiU6 pcnes inanc.Op^ g vt iPm
C08 fitaUq6 fpaciiiifinitu 15 m6 ficutpoftoeclarabim'.
JSrgo ipore c vt fit inanc ficut oiciit.C^te fi inanc ftie.
riKnccee vt plcnu itrttiill6:autn6itret.Si aiitplcnum
Itraucrit i illd:ncce c: Vt fpaciii inania aut remancat in u
troitu illi" bns ce*:aut ocftrudt .Si atit ocftruit no 05 iu
Uid appcllari loc^^id.f.q^ oc inanicircfidat co:p«qd cco
luctuilU:tq6iipfoct3tij.i5cftructiic.n.ia5 q6 cratitra
1II6 Dc fpacio inanis: gj totii ct ill6 n5 crit locu6:f5 crtrc/
mitas e£ q c drca locatu.q: fi totu ill6 piitaret 6ftrtictii
p:ctcr b ertremii tuc locatii ce't in tali:cp fi moucrct oi/
fcedcrct ab co:-: reUnqrciU6 paratii ad recipiedti5 aliud
co:p q6 fibi fucccderct.fL 3re gcgd eft pter 15 crtrcmii-
mo:ant icoco^po^amulta^iloc^^rcinocapit ciieoaU'6
co:pus.£t ptcr 15 fi 15 fpaciu aUqn 6ftniit :•: aUqii b? ce-
tucaUqit c in potetia.t aliqn cin cflFccfu.Ss oe q6 fic e'
ldq6cftin po^citcUciis^geanceiUi''^ narecipietc ei
S eiU3.(rCreda"t 15 nales 1 tencit qfi ftmdamctii pofitu.
fcrgoeritinanccopofitii crfpaciotmaq info:maf illo
fpacio^-rerit bns fitii:': crit ocmoftrabilc.t 15 e co:pu8 a
manccritcojp^^.Siaiitrcmanctbnsee itroeiitc altcr^
tunc cnt fpaciu q6 itrat in fpaciu:': bui-^ipolitatc iax oc)
ftrupmu8.c:3(«oicimu3gjimpoiribilecftvtininani
CapBn
tit motus aut ges.Scd in omni loco cft mot'-: gce.crg»
inanc no cft locus.S 5 gj in eo no cft mot^^.er 15 cft g? oia
motH3.aiiteft violetus autnalisrfitDicimusgjin inani
n6cftmofusnaUs:q:motu6naU'3.aufcftcirculari8.aiit
rectU6:cjrc impoiTibilc cft:vt in inani fit motus a'rcula<
ri8:q:inaniBnacft:vtnon finiat nectcrminet:nifi fuc/
ritpoft ilUidco:pu8 infinitu q6j)bibcat iUudcrtendiiit
infinitii.£rgoponamu8Co:pu8q6moucatcircularirer
fupcr rotas quc eft a.b.c.d.-z fit rota ipavoUibiUs:-: fit ei»
ccntrU5 1.-: ponam^^crtra ea linea rccta quc fit b.r.infini
ta5 ec^uidtfta te a.c.a.aut in inani:aut in plcno:aut i vtro/
qi:i fit linca t.c.quc cotin eat itra cen tru 1 puctii c.q6 eft
VoUibiIe:quocii(p mo voUieris circiifcrre.": q: linea tx»
cftpcrpediculari3:auf quafipcrpedicularis liie d.b.n6
vcrfus 5.cii.ptrarcris a puncto cin ifinitum.^no pcurrct
cii 5.q: fine oubio piicm^ tb$ parte quc n6 c ad partcm
b.5.fi'nita qua circudat vndicp rota a.b.c.d.555 noe non "^
poiucramtts fic. voluat crgo tiic linea aut logimdo q no
concurnt ciJ jb.5.DU5 eft in ca partcfluouftp cadat ftieU/
nci a.t.i Dcide ptcreat:-: r iic finc oubio intcrfccabit B.5.
1 qii ftterit in etc b.5.t fucrit epcndicularis aut n6 Epeit
dicularis fue a.c.fi^trabat in ifinitii itcrfccabit b.c.Jine
Oubio in piicto aliquo b.j.fcd 15 no cft vnii piictum ocfi/
gnatii:q: potes ponerc in linea b.5.piicta multa 1 conti/
nuare ca ad ccntni t.Uncis multis.gt quotics c6uenerit
knca t.c.fue aUqua ilia^ ponct in rcctitudinem icifiois
pucti:vii j;tract3cftitlaUnca.£tq:rcctitudoc poft no
reaimdinc:op5vtfitinpmomomcto teis rcctitudinia
q6 eft in oiftatia iter ouo tepo:a in rcctitudinc aUcitius
puct i.Sit s pucmj U ponamus piic tii t.t pofTum^^con ti
nuarc itcr t.r.q.pcr Unca que eft t.g.fcd Unca t.c.ctim in
circuiedoencncritquoufc^obuietUnccqeritinrectitu
dinc Unec q.fed linea b.5.eft p:io: |nicto b.t p:io: mome
to b.q6 e pmu puctu aii rcctimdine lincc b.s.t 15 crt ipof
ftbilc.£rgo n6 e mofcircularis in inani q6 pofucrunt.
C73[tc5Dicemu9g>nccmof naU8rectii6:q:mof nalis J .
rccti-eft oifcccUn-e a loco 1 ixe ad Iocii.£t op^ vt id a quo
bifcedit fit oifcrctii in na fua ab co ad q6 itur.q: fi id qd
rclinquitfttcritinoib^fuis pp^ictatib^^qlecft ilUtdad
q6 ininfmftra reUnqrct na vnii:iirctad aU6 fil^ iiu':q:
nale rcUnqrc;15 eft fuga nali3:i ippte eft vt fugiat ob co
Bd q6 itur naU'ter.©5 repetcm''^ pn" oicetcs qp mofna/
turaUs necciTc evtauttcdatad lociirautno tcdat ad \ot
cu5.^5 impolfibile e:vtmof nalie no tendatad locti ^t
p:iu.i5iaiittenditadUiai:neccnccvttocusii!cautba/
bcat ce aut n6 bcat ee.Si aiit no babucrit cc:ipole e: vt
Difccdaf abco vel eat ad illii.Siautcm babucrft cc:aut
crit rce ttcUigibilie^cHi^^centia no b5 firii.ncq5 c ocmon/
ftrabiti8:aut bcbit fitii:': crit rce 6m6ftrabili8. Smpofc
cft aut:vt fit rcs tteUigibilis no bns fitu:q: ad boc nibil
n6mouct.'B»eftatgvtbcatfitii:q:tiicnccce:vt aut fit
rcs q n6 oiuidaf ee f^ 9» paulati itur ad qekida i co.aut
Vt Oiuidat .©i at oiuidif :tiic aliq Es ilU^crit magisjjpa
mobiliq6 mouef adilUiajd qua cii mobile eucncrit:': ii
fueritin parfcilla:funcE6 iUacft tocus ad qiie tcndif:ct
q6rcmanfitcftptcrillii.(r©iaiitn6dum ftierit in lo/ R
co ad que tcndit:fcd op5 p:cterirc illu:tunc ilttid via c ei
ad tocCi.non pars loci.gt boc iudiciii crit fimitr oc co qd
rcftat poft iltu.Si autc non oiuidif er boc^g? aditlti tcn
dif:tuncnccc(Tecft:vtbocq6n6Diuidif:aut n6 babcat
oino q6 er na fua impoflfibilc cft poni in ca Diuifi'o:q: ej:
na fua cft qp t alc no frangif ftciif Dirimus oc ccto:aut vt
fit rcs que non oiuidif vUo mo.Si aiit non oiuidif frai
cti6c.fcd pofitionctunc eftcoipusertra inanK-rmotus
non eft tantii in foloinaniabfolutc.fsin co:po:e. £t boc
(o:pueetia.nece(Teeft;Ttaut(it tantii altcubii no alibi;
&ccmdi
mxt noaltcubi mta.^imt faerit alicubitdtitu.tuc ali/
qm pars inants Dtuerfa e(l ab alia per nam:io cp e(t mai
£jb aliaibi $ alibi^ft aut non e(l potius alicubi taru ttic:
poftibile efl tiic Tt ab eo oifcedat.gt cii oifceflerit ab illa
parteinanis.nccefTeeft vtillud coipusad q6 ponimus
inoueri;autmoucaf fuomotunaliadparte piim$ ina'
nie in qua e(t co^>u8.Sut vt moueaf ad alia partes tn q
eft co:pu9.S5 non moucf ad p:tma parte5.aliogn mot*
dusadillaparteelTetmotusnaltsquem bs enenriarr:
qtilltc02p02iqdineaelt.ipfaacctttaUtereft.Tlec e pof.'
ribile: vt naliter moueat ad altas pai-te.Co:p«i8.n.mobi/
1 1 nifli perceperit aliquo morq? cozpus ad q6 ibat 1 erat t
illa:iam motu e(l oe loco ad loci}:quomd cotinget vt oi/
mittat parte qtta appetebat llio motu.teat ad illa gtem
naliter.nii! ^i^rit illud cotpus tale ej: quo pzocedatafle'
ciioaut)?tusqueritpa'ncipitimotu8 coipotis ad quod
mouet nalitenficut illa que eft intcr magnete 1 ferrii.et
Rinc motns erit violems no n aU8.@i atit perceperit:erit
% ibi adifcere;t erit motus voltitarius non naliB.(£&$ 15
cotu falfum ell:$ui3 U>cutio oe mom illius cozpo:is an
fit natura:aut non na.redtt ad id qd oeftruimus 1 nega/
mus.Si aut id ad q6 tendtf non oiuidit ej: boc q? ad iV
lud tendii vUo mo.t b; flmm:mnc eft aut piicmm : aut
Unea.aut fuperfide8.£t tunc necelTe e(t vt omes partes
fint conitmtles in$tum funtpticta:aut Unee.autfuperft
cie8:aut vt fit vna pars piicmm.'; aUa Unea^ialia fuperi
fides.Siaut partesfuerintpimcta.autUnee.aut fuper/
fides.puncta aiit 1 Unee 1 fuperfidcs non oiuerfif icant :
ni(tautacctitibU9queilUsaccidtit:aut accntib'' ^p:i|8
quibus illa taUa funt.ant extraneis ab illis.': ota bec co/
mitantpunctii^Unea.fupcrficiesjjpterresquap (Ygure
litnt oiuerfa^ namm que funt e^tremttates carus.^ed
fnane no e(t ita:ergo tpolTtbileefl vt (tt tn eo oiuerdtas:
ita 9> fit vna ef parspuctuj.ialia Unea.taUa fupcrfici»
es-aut aUo aUquo mo vnde pofTit oiuidiCuo enis e poP
fibile vt fit in inani in vna parte pucm; tantii in eflfecm:
{ in aUa Unea:aut fupficies aut aUud.3[nanc aute totum
Vnu5 cotinuum e(t in quo no cft incifio:eo q? no b5 ma$
y pter qua rccipiat bas oifpones.^am aute oij:im':q: 15
non e(t nifi caufa co:po:is:qn iUud oeclarauimus.Ergo
in inani no eft oiuerfitas partiu.-z poft^ non eft in eo oi/
iterfitaspartifltlocoji^wncipofTibileeft.vt fitineo lo»
cus qui naUter oimittat:': loais ad quem naUter tedat*
ergo noeft in inani qtties naU8.q: non eft in tnani locus
in quo poti' quiefcat namralr $ in aU'o.(E5tcm ecntie
iftof co:po;z^ mouent naUtcr ad aUquas partes.'Z oiuer
fif^cantejcbocincito -rpaulatisjjpteraUquidqd e(tin
XO mobiU.aut ^pter aliqd q6 eft in tranfitu.(E!3edq6 eft
tn mobJ U':fo:ta(Ti8 eft^pter oiuerfitate virtutis que c in
confimili:q: qd plus b5 poderofitatis oefcendentts:aut
lcuitatis afce'denti9 cj: fua i^mte.aut e% maio:e magnitu
dtne iUudeft citius.^zqd minus.iUudetardius. SUq|do
aut f it e% oiuerfitate fue figure.U.g,quadratii cum inci<
derit fpaciii fuo acumtne.no ita incidit ppter fua^ fugfi/
dem:(iicut to:natile acutum inddit fpaciii acumine fuo.
D:doeft.q:bocneceiTeeftvtmUUamoueat.': bec funt
cuicticp obuiauerit p:imu.*Duic aul non cft neceiTe mo/
uere muUa.grgo femEcft in ca velocitatis potetia 1 vis
itnpeUediidqdp^obibetrej^irefiftitei aUq obiectionc
1 virtute irrupcndi:q: q& potentiuseft ad oiriipcndum:
boceftdtiH9:iq6eftoeb(Uu9:bocefttardi''.gt boc tO'
tum no intcUigit in inani.2»5 oimittamus nilc buc mo/
du5:q: non eft in eo magna vtilitas q^tu5 ad boc oe quo
modo tractamus.Sed tarditas z velocitas que eft p:o/
ptcrfpadubeceft:9)q§tofuertttenuiu9inciditcitiu8:'Z
vnn
3»
qdegroltiusinddtt tardiu8.(r£tofnocaefu8bcc efb Tl
fc5 potetia refiftendi ipellentt t interriipenti:aut oebitt/
ta3.q: tcnue magis p6t impelU -: interriipi. SrolTius ^o
c fpiffiuseftmagisobftas.et jjpter 13 noneft penetra,
tt'oreimobUisinaere.ficuteftpenctratioei''in terra vf
in lapidib''.i eius penetratio iter vtracg.Scd tenuitas t
fpifTimdo oiuerfiffcant in magis z minus.Tlos aiit ccp
tiiTimc fdrtius cp ca bni' e refiftentt'a:que ^to mto: fue»
rit:fiet citius.t $to matoz ixicrit.fiet tardius. grgo tar/
ditastvelocitastdtatiomobtUsoiuerfificantfmoi/
ticrfitatc5 refiftet(e.q:$tominu6obftacuU pofuerim':
moms 05 elTe dtio:.': ^to plus.05 dTe tardie:. trgo cuj
mouet aUqd in inan(:nece(Te eft vt iterriipdt fpacius va/
cuti mom in te'po:e.aut no in tce.&cd fpore eft vt fit no
in tepo:c:q: p:ius idditpartefpac^ $ totu fpadu. i^rgo
op5:vt fit in tepo:e.loed 05. vt iUud tcptis fine oubio ba
beat copararionQ; aUqua ad tempus momeg eftin plc/
norefrenanri.£t vtcdparatioouu5tempo:p?it copara'
cio refrenatidi8:fi e(Tet in inani ad obftaculii pleni.^cd
impoiTibile cft vt tps motus vbi no eft refrcnatiobabe/
at copararione ad tepus in ciuo eft refrCnatio a Uq . Qed
op5Vttp8non rcfrenationisnobabcat aliqua eopara/
tione ad tps rcfrenationis aUquo mo.icfgo op5 vt mot'
fit non in tepo:c.fcd ia erat in tcpoie.£rgo boc e(i ipo(Ti
bile.Tlon eft aiit necc(Tc:vt in bac nfa oedaratide^pona/-
mus banc refi-cnationc cui' eft bec pdicta coparario oe/
bcre ee:aut non ee.{£<5$ oicimus q> tepus bui' motus Q
quieftin inaniicftcqletepoumoms alicui'' refrenario/
nis fi ect.ict bec jjpofitio vera eft.^am enim occlaraui/
mus ea e(fe vera.»ed ois moms g eft i inant':eft moms
rei in qua no e refrenatio.£t bcc itey jjpofirio vera eft,
gt ois motus g eft in puattonc refrenariois^no cft eqna/
U'8 vUo mo motui qui eft in aU'q refrenatioe aliq copa'
rarionc fi baberet ee.crgo fegmr c); bisjsponib'';^! nul/
lus motits fit inani:cui'' tepus fit cquale tcpo:t moms g
cftinplenorefrenSri irefiftcrialiqcoparationelif bfet -
tti fequit ej: bac 1 ef p:ima.q: nnUus mot" eft in inani:
-rq^motuseftin inant:q6eft ipotc.crii>6tante5ai^p
Oicere:gjo^ vi5mouetecicinco:po:c:05comitari tps
iujcta mefura co:po:i9 f fua magnimdie:': iitjirta mefuras
iUi^^in fua fo:titndfe 1 oebiUtate:$uis no fit ibiobfiacti
lU5 vUo m6.£t poft 15 fo^tafTis augebut tepo:8 Pm aug/
metii aU'quo:p obftaculo:;:.©^ no op5;vtqdi(p refrena/
tio fiierit:beat aU'^ affcctione in co:po:c.Tl6.n.o5:vt cti
aUq refrenatio alTidt co^^^^ei^^vna medictas efficia t vn5
nTedietate:t altera medictas afTiciat al§3 medt'etate:q: ii
op^cualiquotbofesmouetaliquamole tmutat ea:ea/
m fola medietas moueataliqd ci^^.SUoqn ciiguttemul/
te ef^atid fugqdcadiit.vnaea?:faceret aU$ alTectio/
nc.gtgo pofe c: vt obftaculu aiftps e ^ta tps obftacuU
inanis.nobcataU^qj aficctionc.nece afTcctiomifi aUe/
ri'' refrenariois fi bfet cc.(ir'P'iiftim oiit ad bec B c.qtfi ^p
nos accepim^^refrenationc P5 9' e refrenario afiicic6:cui''
tpsetpsmotusin no irrcfrcnatioc.Sino opus fuerit
oicerercfrcnattonea(Ticiete.q:curefrenatioDf no afft'<
cies;idc c ta$ fi oiceret refrcnatio no refrenatio. ©en»
(lisenircfrcnati6i3:affectt'oe.inibil aU6.©5 Y? affcctio
fitouob'' modiB.Unus eoiminutioi^mtiBUxitvmris
puenicdi buc vel iUucScds aiit e. vtobftacuUim faciat
quietem:inonce(Tent fieriquictesin fingnUs obftaat*
lis.ficut nuUa earum per fe.fed coUccrio omnium fen tia/
mr fiait affectio guttomm.S^u autepoftea fdcs g> nul/
la cft affectio f m aUqu^ DU02um modo:um oc qua non
fit in nS mobilis polTe recipe min'' ea:fi afficies (it ibi:q:
ttffJdai.;ergo fcgmr ej: 15: vt aUqua j: ilUi}: refrenationfi
^ic, e z
^uflfi*
£.ibri
quas r€cipitnaco:po:is:(Tttp9«qlctepojinon refitna/
tioisiq) e ipore.^a g manifcrtii e:q> in inani no e mot"na
turalisvUomo.iiicem^ctgj nccmot''coactU6.aiit ecii
piijctiocmoucti9:autrep3rati6c.©iailtfuerit cij piun.-
ctioc moueti6:fiTr moues cft mome:': ipfe e't eft mot^aut
f>cr violetia:aut 2aia5:aut p nam.Siafit fueritp viole'
tiam:tunc tadinpcedct fermo quoufcp tcrminet motus
O in aia vel na.Siaiit fuerit pcr aiam:aiain aia mouet ap
petituquioiucrfificat Debilitatei foitimdie.i££t oet
bcmus oc boc t:>icere ide q6 oe motu nali.Si au t fucrit
nali8:op5 fcqui q6 Di):imu8.0i aute aialis ant nalis mo
tus nofuerit in inanutunc no erit in inani motus coact''
pcr que mouens piungat cu moto.Si aute^ mouens rc
motus cftcij facitmotu:?rcgtur tunc oiuerfitas cjreo in
quo fit motio:'Z conttnget gcqutd oi):imu9 oe motu nali.
(r5tC5 motus coactus g cn: feparatus amouete fo:taf/
fisbabebitcemotozcciusabfcnte.fit incoueniense vt
babeatecipfe motus quigficit renouado continuc eius
ca no epftcnte.Srgo opj vt ITt ibi ca que facit motti (w
pcrcflcitvtipfacafitinmotocfficicns iUud.fit bec eii
ant virtus accntalis qucvcnit in rc5 motii a mouente-.fu
cutcalozinaquascjrigne^autaffectioei^cui obuiat rcs
mota 1 penetrat iUud.j£t bec affcctio iteUiQit ouob'' mo
di8.f.aut vt pars pma ei^ in quo c motU9:q: jpulfa cft a
motozc per motii ptingecem iUaj.^pfa impulit qd erat
antc fc^-z.pccfljt ftc vfc^ ad fine partiu5:i bcc rcs impul/
fa 1 imi(ta:q2erat fita in iUo medio:opo:tebat vt moue/
rcturadinltarilla:ppartiitimpulfapquemoucbant ci/
rius $ motus buP rei imiffe qua impiUit moro::eo g> fa
ciUozcs funt ad impeUendii qg rcg iUa imifi'a;aut vt (it i/
tcrruptio impeUetis iUud co:pU9 mediii per ipulfas re,:
quecogitrem:vtconftringat -z pbat rctro.-: ^iungat:':
fegtur ejc bac piunctionc vt ipcUat co:pus.£t erat vlte/
rius^tboctotu no fo:maturin inani.Ctbe oiuifiocs no
fiunt totnifi q: motus aut eft e^\?tutc:aHt ej: co:po:e:q6
IV mottet tagcndo.(n05 oc eo q6 mouct tangedo:ide e iu/
dicifi q6 eft oc co qui po:tat.©iaiit motus fuerit coacf
in vniucrfo ex virtute que cft in inani:o5 vt fuperfit mo/
tus:i no cclTet vUo mo:nec intcrrupaf .q: virms cii ftjc/
rit in co:po:e:ncccite cft vt aut femE maneat in co:po:e:
aut vt pauct .Si aute rcman ferintunc motus femp erit.
j3i aute p:iuabi t aut oebiUtabif rnccefle eft vt puef aut
oebiUtcturaliquaca:autpa'uef vclDcbilitef e]c fua e(t
fientia.i5ictioauteoep:iuationcoocebittc regulam oi/
ctionis oc oebiUtatc.bicemus crgo q> ipofl^ibile e vt p:i
iictur ej: fua eentia:q: q6 oebet eflfe p:iuatu C)c fua cflen/
tia:lpoflibilccft vt babcat ec aUquo tepojc.Si aute p:i/
uaturc)caU'aca:iUacaufa:autcritm co:po:e mobili:aut
crit cjftra iUud.Si aute fxtcritin co:po:e mobiltfed lam
crat no ca ilUus in elTectu cu5 ccperit motU9:q: ?ratiun/
cta^ipoftcafitca^tuncvtfitficaUquaaUa cam bab5:et
rc9inboctedetin ifinitii.Siaiitfueritcaufa ej:tra coz>
pus:autadiuto:caufeqtteeftinco:po:efuerite}:traco:/
pu9:opo:tebit vt iUa efTicien9:aut adiuto: efficiat ta'gen
do.aut non tangendo.Si aute fecerit tangcdo:tunc coz>
puseftqdtangitmobilefedinpuroinaninoeftbecca.
£rgo motus coges in puro inani nec cefTat nec gefcit.Si
autes facit no tangendo:fed aUq caufap eflficit que e fc/
parat3:tunc gd caufe fucrit q6 pmit ipfa no alficit illiid.
£t erit oictio oc boc cade que oe ca que eft in co:pojc:f5
meUuseftvtconfecutiorcfrcnationus cotinuaftt idq6
OebiUtat bac violetii:': p:iuat ea.q6 eft ipofltbile:fi mo
tU8fHcritinpuroinani:tboceftfica motUB fucritcoa/
ctio.Siautccauramotus fueritco:puBtangC9 q6 mo/
uet ad modu5 po:tandi,aut iiftcndi:redibit oictio oc ca
que coniiicta mobiU comouct illud.&e qua ia ocm icp
oicendii fucra t.g is. cla^ cft g:» no cft mot'' cogcs i inani
puro:fiuc iit adiunctus mobiU:fiue (it (cQitVis ob co.,8cj:
bi9 ergo qite oi;:imu9 iS manifeftu5 cft gj in inanino eft
aUg^rrtotusnecnalis^neccoges^ietoicemue adbuc qt
necqHieseftineo.£>icut.n.idq6quiefcitcft id q6 non
b^motii^-zfoletbrc ficininani:ficutn6foletce mot^^^ita
necges.(r535autgucniterro:eoy qtenct fnia^ 6ina.! Q
ni ad I5:vt ponc't ilUtd ee vim attrabcte aut moitcnte.Di
cen tes g? rete'tio aq in vafis q oiain f furariaqna no eft;
niji qc attractioe inanis q6 p:imum attrabii id q6 e fpif/
fius:': Dcinde q6 eft tenuius.^^i^criitctiam ali^g? tnane
mouct.co:po:a vcrlus furfu^.q: cu5 oifpergif co:p'' pg
motii inanis q6 in ipfo penctrafcfit lcui".-: citius ofccdit
furfum.(rC6traq6oicim''.q7fi inaniincfTct vis attra/
be8:impo(TibiIe eet oiucrfificari Etes inanis.vt ca:p alia
cetfortior:ialiaDebilio:.q:vnaquecgE9 inanis ita cct
ottrabeng ficut alia:t tiic no opo:teret.vt plus attrabc/
rcf ab vna jste $ ob alia.fed fiid q6 octinet aqua invofe
furateaqua:inanecfl:q6implct itlud:curtiiccu rcUngE
vaftDcfcenditaq.-^q^opo^teret^vtretineretaqua in (ee%
cuftodirefznoemitteretegrcdf.nccgmitteret etia vaa
in quo eft oefcedere gp aqud que retinetur in eo. Xilc g
reu'ncreo5 et fimul i vas.Quid at oiceret Dc va(e:fiiU6
focercmus lcuf q^ fit aq.-^CTSilr iU6 q6 oicut ce eieua 2,
ti6eco:po:pEPinanc:necec vtoittinancoi pcrges ptcs
co:po:i6 fparfi (it id quo mot^^fcrf furfit5:f5id ex quo res
eft vt fegabilec abea:-! tiic iU6 inanc erit ifcEabilc ab eo»
inmotuci^^.-ztiiccritiensciieo^ietegebit loco:fi fiierit
mutatii bits oimcfioes i ftatutu i fitu;aut vt no fit ifepa
bilc ab eo:f5 vt fit non cefl^ans mutore inane poft inane,
)Si oiit rtc fuertt:in quociiqs inani pofuerim'' taget iUu4
in mome'to.f5 in mometo nibilmouet ill^.ipoftmotus
noerittdges iU6.©5 fo:tafTisoabitei vtuteaUqu^iiUa
virtug ofucfcct remancre i co.t moucre iiU!d.U.g.fic fi
calefaccret;autfi fierct i eo aUq affcctio q rem0neret in
co:-: alia afTectio cet moue9 1 non ce(Taret:i illa affectio
adde^do^imoffclTinado.SsgjiUa affectio ocbcatmo/
gis ad vna pte inonis^ ad aUa:cii inanc totii fit ?fite (i/
uevnifoune e ic6nenie9.©5 m^: egp ej: oifperfi6c ina/
nisintcrpartesaqucEUcniataffectio in piiicti6eEtiu5;
quc no vcniat ftgUlatim invnaquaq; ca;::q: incouenicQ
eft vt fint partes fcEatc.qua?i vna no moueatur a cauloi
mouentc.i tota coiunctio ca^ moueaf ab iUa.i55 opoz/
teret vt ef(et ^iunctio copodta qc partib^^fcpatis aut c6/
tingetib^^fftquc no moucrcnf nifi ^pter centia^ motua
quiafl^icit vnaquacB partiii.fit tunc Difpcrfum cai'' par<
tcs funt oifpcrfe^ptcr inane no moueref nifi,pptcr ina/
nRiEUcnirctantca furfus vnaqucce figillatis pars ei":
fed vnaquccp illa?: portiu no cft oiuerfitas:cri occepcri/
muscaPm fimplicitatcpartiii:3fifiu5.£rgonon fiteiua
afccdcrcjjptcr oifperfionc inanis:fcd pE ptincntio^ ina/
nis q6 circiidat iUud:i tiic vidcrcf g^ ci'i quo adtinatum
fucriKifueritmultu^non patief^pterinanc.CCXu^afit U
oilpcrfum fuerit:i oiminute fuerint Ete9ciu9 patienttir
partc6 cfporuiiTimc ob inoni:i ptinget ev,boc q> gcgd i
mouef furfu5.£t cii 15 ii oio co:po:a potief bdc pafliocs:
f5 co:poKi tih q bnt n99 J3pa9 pp qe 6be't fpargi pp ina*
i\e:i certinido buiu^ cft bec^q» na aliquoi: co:pop eft vt
parte9 elongatc fint o fcipfi9 poftqs recipit oinKnfione,
iUa5inani9,pptcroifpcrfioncs.£tnaaIio:p cojj^o^p eft
remotio: ob boc.i mirabile cft imoginori fiiga iftarum
partiiT que funt vnius generis a feipfie quouftp fcparcn/
tur:qiio contingat i qtio vna pors naUtcr fugiot furfum
7 alia Deo:fu5:i alio DC):tro;fU5:i alia finiftrozfuj quouf/
Bccmdi
tgacddatoffpcrtfo.yidct ttbig^oibtis bis partib' accV
det bec fiigarautg? rna eani5 cftgcta pcrmanens:-! alic
fiigicntcs no permanetcs.Scd mirabile cft gj vna carii
non fiigtat:a[ie fugiantraij ocs partcs fint confimilcsrct
inane qd in cis cft flt conff te.ict ite^ mirabile efi-.cpvna
pars vadit ocjDtrozfiis.-z alia finiftrozriis^ciivtriiifcg vnii
Ht iudiciii in na i in eo in qiio moiict non fit Diucrfitas.
£rgo cj: bie manffcftu cft q» inanc nibil en-.CjSj in va/
fts pdtctfs:fiuc fn illfs qiic vulgo oictint ccdaqtia no ac/
cfdf t alfgd q6 vfdct c(Tc cjrtra n§m:nf ff qz ipoiVibilc c g>
manebabcatefle.fitq: ftipcrficiescozpo^rocbct fccon/
fingcre:cu fxicrit fbf e^contactu coactfoejcqua cft,pptcr
tangcnte viciflitiido oefcedcntfs fubf to:-: tuc feparat fii'
pcrficies vna^b alia qtic ptingcbat eam.£t qi fugficies
«que quc eil in vafe forante aqua:Debet nalttcr tangf fu
perffciealteri'cojpozf8:ficHtfHpcrffcfc ofgiti:fccirco 05
Tt fit rctenta •: no Dcfccndat:cu5 fupcrficics illa rctfnuc/
rit fc fn fU3:vt non oefccdat cu ca.^jdco opo:tct ncccffa/
rio:vtreftet.0f autc5 po(Tibilceftc(refnanc:'z fuperfici/
cs coipo? Difiugi^pofl^ibilc eflet tiic attrabi aqua no f m
vicf(fitudine.3edattrabft aquafn vafepcr fti^fonejeo
cp ejrtrcmitas d'' qd oefcendf t tangf t ejrtremftatemaltc/
rfus^ippteripofTfbflitatcsfntcrrHptionfsifcparationfs
que adtienft ^pptcr ec fnanis:': jjptcr obcdicntfa attracti
fttgendoatrahHEntf.Stfocft pofffbileeleuarf magnii po/
dus ppter vafculii paruu q6 artificiofe fit pofitU5 fup ib
lad:i alia multa ejc opcrib'' mirf s que ff iit ^ptcr f mpof*
ftbilftatcmeltendf fnane.
CECaprm.IX.i5c ccriificando gd fit locus:-: oe ocllrucn
dofententiaseo|»quf Di>:erutlocii nfbilcfle:': ofjcerunt
nibil oeeo.
ill^ fl^^ltld^ tocuseftidfnqtioeft foln;
lSi/lim4!4^ cozpus^-rinqtioipoflibilee
2'cfleciieoaliud p:etcripm:q: eftef eqle:a cft
.qd renomi 1 qd feparaf ^i in vno f llf "^ vicifti/
jtudinant multa locata:-: bcoes p:op:ictatcs
«ut aliqua illa:p non bnt cc nifi f n yle aut fo:ma aut ina/
ni:aut fupcrficfe ^tingcntc quocilqs mo.Scd oes no in/
uenfunt inf lenecfn fo:ma.5nancaurcnon babcat cfle
nec vacuii:iiipcrffciea ^io non vaaia no eft locus:nec oc
illa eft alfqd ptinen8:nifi ciue eft finie co:po:i8 contine/
tis:tijc ergo locus eft fugficics quc cft finfs co:po:i6 co/
tineti9.in6inalia:q:ipfc cftcontinesicqiialis': Ema/
ncnslocatis.ieaimplcntlocata^^tnibil plu6:i oifccdit
ab ca f n motu:': acccdit ad ea5:cii locatii tcndit ad ea5:i
Smpoitibilc cft cc in ea ouo co:po:a fimul. grgo ia oecla
ratii eft locii baberc cc':': gd fit.©5 ali^do contingit vt
locusfitvnafupficics^autmultcfuperficies cjrgbus ftt
vnus loais:ficut locus aqttein flumfne:': alfqgdo cotin/
git vtalfqueffta|jfuperficie:p fintmobiles accfdctatr.i
alfque fint quicte.£taliq§do ptingit vtoes fintmobilcs
circularitcr fup mobilc:cii tp(ii;^fit quietum:': aliquado
contines-^conrentiiDiucrfificdt incoiuctioe fictit mul/
tt celo^p.gt ocbcmus cdftdcrare cil literit.ej:cpligratia.
aqua in viceo.z in medio aq aligdaliud qd ctrcudet aq.
0ed i35 fcimus q> loats aque eft fupf icics c6cattav:cei.
grgoipfafolacftloaisci^^aut fpfa:': fupffcfes cjrterioz
tiimida co^:is q6 cft fn aq fimul fiit locue aque:ficut
fi eet aqua in tali f igura:Q> ptineret cas fupficies exteri'
0: tumida:': alia fuperficies pcoua:-: alie duc fupcrficies
bocm6.0u|2ficie8.n.concanaptinenti9folano cftloc'
ciu8.f5 adiiicrio fuperficiey que tangut oes (Mrtes cfus.
j£rgo vf cp adf uctfcfuperficicB que tangut aqud in oib''
partib^ciusXconcaue vzcei^^tumcntis cjcterforis qeft
coH)o:i8 qd eft intus in aq fit I0CU6 eiU6.C!oed ^ c q6/
IHonufn
j»
»
daj.f-gj concauftas figtirc qtia p^efignautmus no conti/
net f lla fola:fcd contfncnt cas fupffcfes adiijcte q fiint ff/
cutvnaft1perfjcic8.jetillicn6eftftares.f5 pcatutas fuf»
ficicbatadptinendu:fiueectibf fbpficics tumcns erte^^
rio::fiue n6.JS): ouab^^aut fuperficiebus oiftuctis no c6/
ponifvnijalfgdq6fitloai6bocmodo G ©cdfnpdi
cta figura componit cj: ouab'' ftipcrficicb'' conringcntf/
biis fc vna fupficies que tangit vna fuperficiem q cft aq.
Uidct ergo q> qgdo ejrconffictfone ftt vnii:fpm vnii ccn -^
f iictu fit vn«8 locos:-: partcs contucti ITnt partes locf:ct
non fitaliq fllap locue totf.vbf aiitoinocomponuntur
nofitbficutinifta. /:;^ ©ed^ronespmdncganriii
locii efle^nos fic oi/ IJf/ cimm:g> locus accidcs eftrt
pofl^ibile eft abeo ocnominarf nomeeffn quo eft. ©ed
non oenomfnaucrutabeo:q:non c6p:cbendcmt illu;;
1 multa talia funt.0i aut ocnominaueriit non op5 vt fit
nomc eius boc nome q6 cft locatii:q: locatu oenomina*
tiim eft a locarione.Tlo eft aiit locatio q> ree babcat ac»
cidcneq6fitlocU8eiu6/li>oflibileeft.n.vtfn rc fit acd/
dens^^zabcoocnominct nomc altcrfreuficut gcncra/
tio que eft in pari-caut ficut fapicria q eft in fapicn te a q
ocnominaf nome rci fapitc in qua no eft fapientia.£rgo
poflibileeft vta loco ocnominef nomc locari:qpHfs loc»
non fit m co:(ed fpfc fn loco.©5 boc q> co:pH8 ptinct aliS
co:fHi8:ftaQjfUEffcfe8eiu6itctto:fit locH8eiH8:bec eV
tcn tfo f ntellecta .1 pofl^ibf lc eft vt ocnomief ab ca nomc
illius continentf6.CS5 fi ocnomf naref ab ea nomen r
cct vcrbii ficiit locare:locus aiit n on eft ^bum:nec con*
gruft ligtie vt iponcrcf cf nomen b^.Tlcc tn fdeo mf nue -.
oebet I0CU8 efle accfdes.CCScd ptra ronem fc6am re/ -
fponfum boc eft:g> locu8 nec eft co:pH6:nec cfteqlccow
po:i'.©5redpftfllHdc^bocfntellectu.f.q> coaptaf fufe
cjctrcmitatib^^pma coaptatione.*Doc aut q6 oicimus q>
I0CU8 eq If 3 eft locato cft ofctfo imp:op:ia:q: cnim volu
mus oicerc q> locus ppzf fis eft locati:vifum fuit certc cp
eftet ei equali8 cj:tremitarieiu8 extrinfecc:i6 ppzim e(t
ei ccrri(Time:q: impoftibile eft vt fit in tus co:pue p:cter
co^pn^^aii^^cjctrcmita^ ejrtcrio: cqlis cft illi cjrtrcmita*
ti que eft locuB.etcii id q6 oij:erii t oe equalitatc loci ad
locatU5:nonfit,pbabileq6crediDebeat:nec perfe fatia
notuq&,pbari6en6egcat:tucnHlla e otibitatio.CTiB?
Oubitationetertidn6ocbercmu9bfe;nifioiccrcmH8:3>
ois mof qualifciicp fuerit fiue cflcntialV: fitic accntafr:
ocb5 ftabilirc locu5.!Scd nos n5 oicimus boc:imo ticit
musgjmomsrciecntiafreft vtfef>aref abomni q6 cft
cu illa:t ptineat illam fcparationc eflentic fuc non caufc
comitdti6.£t boc cftjpptcr q6 ftabilimr loais.CS ug/ ^
ficiee ailt 1 linca 1 punctii comitanf co:pu9 in quo funtt
^ non feparan f ab eo vllo m5.©ed co:pus ali^do fepa/
ramr ab omni eo q6 cft cii eo:': apttd ipm eft:': q6 circu/
fcribitiUHd.Unop5Vtlincafeparcfalfnea.':fuper(iici/
cs a fuperficie:q: fipoflfibile cflct vt linca t fuperftcics t
puncnt5fcpararenf ecntialitcr^^motufui.tunc eet fdcj
itidiciiiq6oij:crunt.©5q6oij:cruntgjpunctii eft pua/
tioDffcutfcndiieft:fcdal'9 necpertfnctadp:efen6:q: fa$
offculTum cft-CCScd ratfo quarta n5 oeberetecnffi ra
tU5 eet:gj gcgd neccflarf u ef\:eit caufa.S^ non eft fta.qt
ca f ndfget caufato •: comftantfb^^caufamstq tame no ffit
cae.Sicut caufatu indigct ci 1 comitdtib''cam.': tn nul/
lu5 eof eft cd caufe.CQ: cd eft quc nccc(Ta rio eft ^(ex
nonperaliui-^illaepzio^.crXocu^aiitcftocbis qiie •^'"'"«
nece(Tariafiitmotui.©5 locu6n5ep:io: moni calitatc; locu*
fed eft p:io: co na^ita q> fi ftierit monis:ent locus. Ilon
afit fi flicrit locu8:erit motus.Scd bccp:io:ita8 alia efl
a C4ufalitate;q: op3;vt ce ilU'' fit cfi ec iflf.z pftituat cflc
^tc. c }
©uffi*
ILibii
illi'':qiteadmodun6b5eecaiiratumTiftierttca:'z 15 cerv
tificabittibiinaU'aDoctna.grgopotee:vt locits gnali'
ojfit^ niotus^icomiref motits^nectitfitcaei^^iite^ <p
motiiB babeat ee m mobili. t) oc no negat ita vt locits e't
fitei^^ca maUs.XDulta.n.ejcreb^^bntccin oiiob'' fiibie/
ctis maUb' Pm mitltos botitm.q2 mot'' c feparatio:-: (no
cftlogevtbabeatee-zafeparato.iabeo aquo fcparaf:
1 vtruc0 fti fubiectft ei^Srgo erit motiis i mobiU' liloi
£ co.CTSi aut boc oeftniit :aUo figde, mo Deftniit no^'
pter bac cenitudine g? mot'' bs ciTe i mobiU.i oino loc''^
id qd comitaf fubiecti'i motH9.q: fubiectu motus ej: boc
cp eft in effectu (itbiectit motus.f ejc d cp mot'' bj ee in iU
lo tatu eft in loco fine oubioiqguie eius qd e in loco no e
ca.£rgo Ipcus cft comitas cdm males motus.(n©5 ra/
Cioquinta nd oeberet ec nifi vegetabile q6 cit in loco ec't
permanesfcmgin eodeloco.S^qz femgmutat locum
poftlocu:ficutmutatq5titatepoftqBtitate:i6 non cura/
ptus qd oit;eriit.i)eftruamu8 crgo fn ias eo:^ g malcfen
fcrutDecentiaei^^.argumetatioaijteo^rg oij:erut q> in
loco vicifTititdinanf res.-z in yle viciflfitudinanf iam fcis
q: b no eft aUgd c6cUtdens.©i enis oijrerint q? id i quo»
CUC0 vicitTitudinanf :locu3 eft.no pcedimus I3:q: loc^^no
eft nifiaUgd in quovicifTitudinanf.f.cozpoza locota.Si-'
mifr 1 cotra id q6 oijccriit g> locus c pmii.ptinens -z cir/
atfcn^bens.-z i6 eftfo:maf5.q:locu8n6eftgcgd cpmus
ptinens.fed id q6 continct aUgd oifcrctu a fc^ict fo:nta
non ptinct itra fc aUgd:q: i^tincns oifcretu crt a ptento:
f lcaut non cft feparata fojma.C^te ficircfifcribes vo/
tunt appcllarc extremitatc qua res tcrminaf .no e aitcto
^ ritas cp locus fit b"?:-: cp no eft vc:p ia claruit.fTSiaute
(irciifcribens volitt itcUigcrc id qd eft ptincns:tiic e no/
men oenoiatiuu ptinentis:i fenfus bui^eftfenfus iUiusi
Cr3tc locus cft id qd ptinet locatit ■: circufcribit:id aiit
q6 eft locatu co:pu8 eft:fo:mc aiit ptinet main:': no e in
cisco^p^^.Ssroneseoy gtenentfniam oe fpacio cuiits
fitndametit cft ^.i.qp fupficics c pmutabiUs.Xocati aiit
Iocu3n6Bmutaf:f5n6eftibiaUgdEmanc6 nifi fpaciit:
cicetnus nos no pcederc cp locatu n6 mutct locii ftuim:
eft cni c6muta8 locu fuii:fed cp 13 g? eco^p^^.ncc eft mobi
lenecqctU5.3deo aiit f m nos n6 e gctii:q: n6 eft in vno
loco omni tepo:c.Si aut cii of getiT no iteUigiit bocfcd
id poti'' cui'^ coparatio ad res fijcas in co no pmutaf :tuc
quietii eft 15 m6.aut fi id q6 fi oimittcref in fua oifpone
■z tn fuo loco:tcncrct fuu locu:^ no mutaret eu gfeipfum:
fedfcmEtencretvniilocii. 11osm6ndaccipimu8getii
ej: pmo fenfu nec cj^ifto.Si.n.accipemus cy: vno iftojus
Duoy^fenfuucfTetgetii.Tlomobileetenieftida qHon6
<■ - cft pn'" motionis.XDobile ctcnis certe 13 eft a quo c pn/
cipiu motionis.f.in quo c pfcctio pma ci'' qd eft in iroten
tia cj: feipfa:itavt fi oia q funt:ita vt fint oia apud ip5 ma
fieat in fua oifpone.ci'' tii oifp6 cft vt mutef .fvt cguis ea
quecirciifcributipm.ifuntadiuctailli.Diafintperma/
ncna ita vt funt:i nibil,accideret eis.tii q> acciderct ipfi:
0 cetpmutatioc^parationisineis.CET^ocautno eft ita:
q: n6 eft neccfTc: vt Co:pu6 finc oubio fit getu aut mobi'
le.Co:pu8.n.b5Difp5ne6gbu8neccftmobi(c nec gctii
in loco/z alias gb^no b5 locii.ppjiu.i aUas gbiis b5 locii
p:op:iii.q: b, locu.fcd non bs ipm eiide5 in oi tcpo:c.vtt
ipm non eft pn" oifcedcdiab eo.iaUas gb''^^ locu quc
b5aUquotepo:e:n6inoitcpo:e.11o9aiit non accipim''
in tcpo:c nift f m 15 g? eft in momcto.grgo co^p'' crit uec
quictii ncc mobile.CScdc6tra boc q6 oitreriit oe refo
lutioe 13 eft:q: n6eftrefoUitioeo m6 quo ipfi oij:crunt.
•RtWuffc CP^cfoUierecteni cftfeparare in intcUectu vnaquajp
^*'"' ^ pamiirciquefuntinilIa.j[;tbecfcparatioofteditnobis
CapYm.
flc:pbatcni giibicrt fo^ma.i q:Sfo:ma no c^iftttpcr f€,
fcd in ma. ' rgo p:ob.iturgj in bac rc fcnfibili eft fo:ina
1 ma.Scd fpaciii qd Di):criit:no3 vcro acccpim^^eo mo:
q: fpaciu non gcipif inteUectH:nifi remoto locato ipzu
iiato:q:fo:tafristitccu5remotiiipuatu fiterit locatuj:
opo:tebit in opinioe fpaciit itelU'gi.&5 ma n6c6p:eben/
dif :nifi cii itcUectu c6p:cbededi fo:ma:non aut cu5 iteb
lectu remouedi velabftrabendi.(L £>i aiit refoUitioncj 13
accipiunt ep aUo fcnfu.ptingct tiic crro: ^pter coioncm
nois.q: rcfotoncm bac accipimue nos et: infcUectu opi#
nadire^puatam.iciib^opinionebabucrimus oc fo:^:
fcqwr tiic Dcftntctio mae.non c6p:ebenfio.£): remotio*
neaiitlocatinon^ucnitnccoeftructio fpacij ncqj pofi/
tio.Scd id c% quo n6 jjucnit ocftructio (pacy.nobis nd
cftopu6.q:^locuto: noftcrn^oijcit.Ss nec pofitio ili
Iiu8:q: ejiipisx folaoeftructione locati:n6j5ucnit fpatiti
cenift addidcrint aUgd:boc.f.g>co:po:a rctinetia loca/
tu5 babet cfte gmanetia in fua oifp6ne.©5 fi fuerit vnii
co:pu3 tantu q6 putef p^iuatum e^ p:iuati6e fue priiia»
tionis:nonfeqturintcUigitalefpaciii,q6finoncet.puta/
tio p:iuationi8 co:po:is n6 inteUigeref .©ed intellectus
femE fegtur refoUttione ad c6p:ebendedii fpaciit infin^
tU5.fiue fit ibi co:pus q6 remoucaf :fiue no. ©cd fpaciii
cfle Pm fenfus mcfurandi:non cft itcUectus mcfurare p/
uationcs co:po:i8:nifi in regula feniadico:po:a retinen/
tia iUudquc menfurabat fpacm tcrminatu^.f t nifi cftct
p:opter mefurarc.non ciTetopuspuationc co:po:is ad
intcUigcndii fpacium.£teE boctom^ conccdamue iaj
cp & fpaciii contingit in inteUcctu:cu puatur co:pu8.aut
co:po:a.CrS5 vn fcjemusg? bcc opinio n6 e falfa.quo» 3
ufqj «'''afTeaitio n6 fit falfa.fit fi ve?i cft boc q6 pofuim'
ec pofTibilc:ideo vt 13 q6 fcgtur non fit abfurdi5.fo:fa(ll8
aUg9iudicabitq»itcUectu8 oifccrnit.igcgd c6p:eben/
dit:c6p:ebenfu5 cft:fed no eftita.XIDulte cni5 funtcj:oi<
fpofitionib^^qucbnt cfTe:': funt oinerfc ab intcUcctu. £t
io redibimus ia5 ad initiit fcrmonis i Dicemus:^) rcfolu
tiooiftigHitrc6:quapccnificafcflein copofito.fcdfunt
Bmijrtaapudrones^ioifccrnitaUas abaUje coftituedo
1 tcrminado.jgt funt aUq eo:p. qua:p vna fignificat ec al
teri''.^^ cii infpcctu fuenf:pcr vna cognorccf aUa^i crit
tunc rcfoUtcre e>: fenfu rcUiiquedi i oifccdcndi ab co ad
aUud:nonej:intellcctup:iuadi.lL£'cdptra rone^ que
banc icgtur refponfus boc cft.f.g) oictio buius g oicit g>
co:pu3 egct loco no ^pter fuperficic^ fua:fcd loats eget
co ^pter cojpo^citatcci^^^fivuU oiccrc q? ej: boc gp e co:*
pus 05 efl^e in loco:Dictio vera eft:n6 tii opo:tct vt io lo/
cus ei'' fit co:pu6.1 lon.n.op5 vt quoties aliq rcs babue
rit aUgd .pp:ic que b5 aUqua rclationcin ad aUudjjptcr
aUqua p:op:ictate5 qua bab5:vt iUud ad q6 refertur ba
beateandcp:op:ictatcm.11oneni5opo2tcf:vtq:co:p''
cgetp:incipu6quibU8fitco:pu3 non gbus babeat cfTc:
iccirco opo:tcat etia5 p:incipia cius cfle co:po:a.11ec q?
accidene indiget lubiccto ej: boc cp eft accidens:ideo oc»
beatfubiectiiciuseflleaccidens.ScdfivoUiit c^ccre g>
omnis oimenfio co:po:eitati8 ocb^ babcre oimcnfionc
in qua fit.bcc eft rcpctitio queftionie pmc:i oino ad co:/
pu8 Deb5 babcre locu:n6 iccirco 05 ptingcre locn^ tota
fuaco^pc^ettatOoicutifiocberetbaberecotincns^/
ptcrfuamco:po:eitate5:nontamcidco ocberct contin/
gerc contincns tota fua co:po:eifate:i omnino nondum
cftconccflHmg>co:pu6 0ebeatbfc locH5Pwpter fuam
co:po:citate:nifi$tumconceflH5eftg7^pter lua^ co^
po:citatC5 05 babcre ptincns.Scnfue aufc, vtriufcg oi/
ctionis bic cft:g:» totu co:pu6:q6 itcUigtmus in aliq re:Oi/
cimus gj cft i|t loco.ig' eft in ?tineti.GrJ55 q? rej cuin **
Bccmdi
fm totaUt&te ee in aliqtio:nd e(t ipfas tagcrc inud fua to
eaUtate:oidmu6eni5 gjtotabecaqua -ztota eius colle/
ctio eftin boc vjcco.fed no volumus Diccre.g7 eim tota/
Utas tagat v:ceu3.(C»5 contra ronem que fegtur poft
banc que e(t oe qualitate loci ad locatum iam e^pediui'
mu8 refpon fuj.Scd oe ea que eft poft bac que tenet boc
Q>Iocu3n6mouer:conceiTu5cflg>locu3 nomouetur g
ipm.Sed gj no moueat accidcntafr:boc non e(t conccP
fum:nec Diuulgatii:qz vulgus no ncgat q? locus rei non
moucat:videnteni59> v:ceu9:locU6eft:ip6tfm eos fu
ne Dubio moueri.(r^5 contra ratione que efl poft bac:
i inititur vfibus vulgi.pmo oiccmus q? no cft illa ro in
rcb^intclligibiUb^fiSoqjficutnotiment oicere fpaciii
infinitu5 qdeflin v:ceo:aUq^docfreplenti:aliqnvacuij.
jSitr non vcrcnt oiccrc gp fuperficiee vicei concaua:ali'
quado dl plena:aUqit vacua.ioed boc fi vulgus in telle'
iccrit vtru^ fenfu5:qi iUi no oebent oiiudicare ^ba:quo'
ru5 fenfum intelUgere no confueuerint.Uidet aiir qj fa/
cilius itclUgercn t locii efte fuperfide concauam $ aUgd
aUud:plenu5 eni^ in vfu coy boc cft:q6 cotinct rc^ totaj
cumfuamolc velcozpulentia.ita vtvndic^ptigat illa.
Tlonc enis vides oici iter eoe gj v:ccii9 plen us eft:ivter
plcnus cft.!S5 oe fpacio q6illi oijccriit^ncfciiital^dcflie
ia VKeo:nifigj cotincns ^pjie fignificat bac .ppactatc.
Condncs aut magis videt e(Te fugficies qg fpaciii. &pa*
ciu5 enim nibil ptinet:fcd fojtafTis rcs quc tmplet illud:
cotinerctiUud^fibfeteiTe^-zidcopfuatit vnlgus oiccrc:
Q> v:ccus eftplenus:'Z rcnuilt oiccrc gp fpatius qd eft im
tus fit plenn5.0ed v:cctt8 eft nome fitbftatie terrcftris
fab:icatc f m figurl fugficiei in teriozis cotinetis.lct ft t?
fuperfiaes po!Tece;:iftere per fc^ipfa eet vice viceki oice
rct oe fuEficicgcgdniic of oc viceo.firgoiamanifcfhtj
eft:gj cii iUi oijccrit v:ccu5 c(Te vacuii vel plenu^:-! accc <
pcrintbocc^rcofcnfuquoofaUgslocitseft vaatiis vcl
plcnu9:g> pjoptinetebocoiciit.Conccdoaitteos nolle
oiccrc oe fupficie ab lolute q> fit plena vel vacua. ©up/
ficies eni5 abfolute no eft locu3:fed locus eft fugficies e%
intcUectucirciifcribcntig.Sedciim accepcrint fupcrft/
ciem abfoUiti ej: iteUectit fueficiei circufcribcn ti9:n6 nc
% gabunt boc.(£&ed ratio que eft poft bac quc oicit g?
cu5 pofuerimus fpadiicfTe locu:tunc oc cozpus babebic
lociiU:tDij:cruntbocc(Ter6nabiIetratii:bcc ratio ina/
nis en.Qi enis n6 fuerit nece(Tariu5 omne co:pusciTc in
loco ncccfTitatc ruiipfiusitiinc nofter labo: in affirmado
boc erit cafTus.f oJtafTis atit verius cft:95 aU'q6 coipo^
eftqdn6eftinloco.Siaittemfueritbocn6egctnfoin»
gcnio fiue c6fiUo.Si autc bcc^pofitio fuerit cuidcs cp
omncco^us eitin loco.inon fiterit pofTibile.vtoe coz'
pus circiifcnbcn6.aut aUq6 aUud opinabile babeat locii
n6 fpaciii.nifi fpaciti ifinitii.t fpaciii ifinitU5 babuerit cP
fc:tijc crit nccefTc vt fpaciil infinitii fit locus. TluUa aute
ifta:}:cftnece(Tana.Uidc8.n.^tae becfeductio qua la/
bowmu9.vtomneco:pit3 fitin loco.C6cedamu9 autej
^omnccozpitsfitin loco:n6eniiccirco opoztet.vt fpa/
ciu5 fitloais:fo:tafri6 cni^fpadii no b5 ee. C6cedamus
itegj occo:pusfit in loco.igjfpaciii babeatefre.non tii
idco fcgtur:vt locus ipfc fit rpaciu:pofTibile eft eni^ vt in
boc fpaciii n6 fit U)cu6:fed fit comitas locum.-z fit c6e oi
co:poii,ppterc6itateU)ci.S>iautC5 voUterint Dicere:g>
magisvf multitudini.f.g>oeco:piiseftin loco:n6 ebec
ratio:vt aucto:itate buius fnic fumat e^ opione multitu
dinia-z vulgi.Tlon.n.beneftabiUiitfnt"am qua tenetcj:
bocgjtcnetioicunt^ficutcftin rumo:ci ej:ifKinati6c.
Tlos aute pofTumus attribuere ilUs alia fnta^.f.q: oe qd
(ft:eft in loco:i oefignat .^i^t be oue fnie equales imtvm
THonum
?2
quatum tcncteas vulgus:fedpo(Tum«scos aucrtcreab
cis c6ucrtcndo i ooccdopercreatura iteUectualem t ra
tionalem.^as cnij oocui tc modos ifta^^p6nu5 quado
loaitifuimusin Of aletica.i oecUirauimuegj opiabiles
funtn^iteUigt^biles.iiononDcbemus curareoc eis.-qg»
uis bocq6iudicatomneco:pu9ce'in loco;n6 eftp^ eos
ita ratum ficut boc g? omnc quod cft:cft in loco Defigna
tum. 3fpfi enim non intclUgtint oc locatione aUiid: nifi
quodinielUg!intoefitu.©cdlic5 boc cfTet vcrum:non
tame quod oixcrun t oe fpacio ocbct efTe vcru5:ficut oe/
clarauimu8.q: pofTibile cft vt aliud fit locus q6 babeat
eein6fpaciii.tgjvniiquod(peo|:fitin vnoquotp co:*
po:e.vnde boc g? fpadii eft ptingens vntiquodtg cozp':
non eft r6 vt jjptcr boc fii Ukus ci^^.i^ofTibilc cftcni^ vt
omncco:pu8babcatDUo.quo;:vnii fit locueci''': non
aU'nd.Sedgtencntr6nequecftpoftbac.ocbcntfcirc:gj
ejctrcmu querere fit ouob' modis.q: aut qrit q6 eft pof/ P^S;*^,
fibile querere:ant q6 n6 eft pofTibilc.qucrcrc aiit q6 no ""^ "*"*
eft pofTibilc boc cft vt co:pttlentii querat intrarc cii tota
mole ico:puletia fua in fuEficiei in extremH co:po:is.
CQucrereaiitqdeftpofTibilc.l3cft vtquerat contige/ rn
rc ilUid tantii:qucadmodum tangit circii fcripmm fttum
circufcribens.etbicfenfus vcrus eft:cii fuperficie^ pot
fuerintk)cii.£>cindefin6qucritc;:trcmu.non tn ocbet
p:opter boc qrcrc locii vcl ozdincm in fpactjs ordinatis.
0edfo:ta(Ti6querereto:dincminfttu terreqsuis non
cfTet necefTe.vt ois fitus cfTet in f pacio.fcd fitus eet reUn
tio vnius co:po:is adaUud co:pu6:qD eft tiib ipfo irrali/
qua parte:ita 95 n6 ect ibi (pdciu:nifi oimcfioncs co:po
ru5ctingentiufe.(LJ5cdptrar6ne6auctopfnic&ina/
ni rcfponfu5c6tra ca quceft oe raritate 1 ocnfitate:l5 e;
gp oenfitas fit ouob^modis.Una enim oenfitascftq fit tiaiRtM r,t
ejrpmctionepartiuoifpcrfa^jinacregcft intcr caeqiu «wbCoiIr
quu e):it oc iter cas ipfc redeut in locft tuu5:ita vt non fit
inter ca inanc.cui oppofita eft rarita6.£t aUa ocfitas eft:
n6 qz partcs oifperfe piungutunfcd q: ipfa ma aUqti re/
cipit'maio:e' co:pu lcti3":aUqii minoie" co:pule'tia. Utre/
CQ enim funt oue res accidctales.^rio eft cnis vni earum
ma magi60ebitaq5ali).Cumaiitrccipitmaio:c co:pu#
lentia of g? fiat oenfumxui'' oppofitii cft rap j£t boc cft
q6 in aUa ooctrina occlarabit :q6 C0ine bic n6 oicat :n6
ot«ft.5ntctio cni3 bui^^cg? bec ps ocftruat;-: remaneat
illa aUa parsocqua locutifumus.S5 locutio oe vafeci/
neris oino falfa cft.q: fi eet vcra:efTet totii vas vacuii:ct
n6 cinis in eo.(E&5 c6tra locutione oc vtre -z vino:pof/
fitilceftvtmefurcquab5 vtcrn^afn^reat oiftatia ab
aUa fcnfibirr.i pofTibiSc eft ptingerc;vt vinii minuat : cii
ejiit Cjcco vapo: aut aer 1 fiatmin^jet pofTibile c vt fiat
min^^EB pftrictionc' nale aut violcnta:ficut poftea fcics.
(IlSs P Ujaitione oc vcgctabili:cui'' nutrimetii oifiiin/
dit iter ouas qftib^ ptcs co^pop; contige'te6 (e:i e%tedit
eas gpmutatione fui ■: rcmaet iter iUas^-z oilatat carum
co:puletia.©iautnutrimetiipenctrarctinancan^pe/
netraret^-zpoft^ penctraret:cet vna-zcade cozpulentia
fineaugmeto.(n©5PloaitioncDevafepcrflatiiattrai
be*teaquarcfp6fu5inititeiq6Dipmu60e oefitatcz ra/
ritatcUf cp pofTibilc e:vt co^^^^recipiat maioze^ co:pu/
lctia -z miozc:-: ei'' aUa fiat p na5:alia g vi5.Sicepofl^ibi/
le vtcoip^^calcfiat-zfrigefcat^-zcalozis -z frigoas flU'6fi't
perna5:aU'udB vi5.!5irreDifp6in magnitudie •zpuita#
tc^-zqngdcl^poffibilcetiicquoricsminucrit aUq pars
cozpo^is^n^enccen^cvtqd remafitrcmancatin fua pma
co:puletia.Tlec cu5 accipit aliqua pars oeris que implc/
bat V38:eft neccfTe vt quod rcman fit remancat in (mpt
p;iaco:pulentia:'Z fitinanequodcft poftiUam.£tcnm
;9uic. e 4.
0tjffi. ILibzi
Tl bocnon fuerit nccc(Te:nmc non cogct nos illud. CCuj
autem aliud &bboc fuerit:polTibilc cft vt acr Dcbca t ba^
bcrc naturalitcr aliquam co^JiUcntia;:': poftea erit nc/
ceiTe vt in alia Dirpofttioc fiat maioi.idco q: fumitur oc
eoaliquaparspervim:itavtnon poflit attrabi cojpus
aliud in loco vd comutatioc cius vcLvicc eius quod (w
mitur ejc co t Dc cius co:pulctia.£ t poft^ aflumi oc eo
bancpartenoncftpolTibile;nifific vt oifpcrgatur.et rc/
dcat quod rcmanfit in pnoicm quantitatem:qi ncgatur
ibi c(Tc inane:i qi oebct e(Tc plcnii.ict bec oifperfio cra
EolTibilisadeo conatum eft ingenium cduccrcboc pofTit
ilc ad effcctum.gt qi trabit fe in vnam partcm:i fupcr/
ficicseiuscotingitidqdcftanteilludin alia parte:'Z (ib
bocficutfiDiffijndcrcturtcrcfcerctpcrvim q& obedit
cogcnti.i Diffunditur DiflFufwe magna.i ej: illo quod di
latatur aliud cft cjrtra vas.-: boc cft quod fu jaim c(t:i cll
q6 rcmanetin plcno vafis quod implcuit fua Dilatatio/
nequenccc(Tceftp:optcr attractionemt fuponcm. £t
cum rcmota fucrit bcc iupo-.z fucrit pofTibilc vt redcat
adfu3mbabitudincmp:iojcm:ideoq: attrabit aquam
aut acrcm qui cj:iflit in loco vnde cft motum:con trabc/
turtrcdibicinfuam quantitatem.C'TIo8 autem cum
fuftiauerimus in vas:i fmircrimu8illudinaqua:c)cibit
ci:eaventusmulmsquiDifperget aquam:-: poflea rc/
dicnsaquafiibintrabitinillud.grgofcimus finc Dubio
Qj iammifimus in vas aliqutd per vim:quod rcmota
yi cgreiTum cii.et boc neccfTceft vt in troitus eius qnod
imifimus pcr vim fit aut pcnctratio per inanc aut g Dcn
fitatcm eius quod erat ibi;quccc(Tit ingrcdicntipcrvij.
ScdillaDcnfitasffcut Dijrimus i innuimus.q: eft pcr
vim:rcditin naturam fuam rcmoto cogente. Qi autcm
ftierit p:opter penctrandum per inanequoufcp perucni/
at ad locum ciusilocus noncft potcns nec abboncs cov
pusaerisquoimplebaturqucmrcmouit afe t rcpulit.
Tlcccftcxnaturaacrisvt Defcendat Dco:fum p:opter
inanequodfitin coDcrc^futaliqui ipcllitaqua. Opoit
tet ergo vt non Rt nccefTc acrcm oircederc ab co i rcmo/
ucrlSi autem inaneeft qd abbo::ct cus^cur non abboz
ret alium acrcm.-Si autcm abbo::ct:cur cuj fo:titcr hv
gitur 1 Dimittitur:Donec ingrcdiatur aeris tantii quantii
folct cgrcdi:T mittitur fubito in aquam:cu5 fubintrat aq
in eum.^Siautcminaneabbo^ctaercm tcxpcllit cu;:
plus Dcberet abboz:erc aquam.fo:ta(Ti6 autcm fi inane
abbozretaerein naturalitcM attrabit aquam:cur pcr
mittitaquamfparfamin acre quccrat in vacuo vt dc
fcendat.-;Si autcmpondcrofitaseiuseftquc vincit fu'
)noncminanis:curmouet aquamcum ponitur vas iw
per ca;:': aqua non vincit inane:fed attrabitur.-^fkctinc/
re autcm pondcrofum q& erat contentum in eo:non cft/
oifTiciliHs^cleuarcpondcrofumqHoderatDifpcrftjm.
O d^oft(g aufcm Dcclaratum eft inconucnicns buius
parti9:rcmanfitoftendereg5C3ufa buius bcccfl:g? net
cc(Tc eft vt aer babcat quantitatcm mino:c5 p:opter c6/
ftrictionemquarcmotaDifpcrgitur •zrcdit inquanritaf
tcm fuam.£t q: cft ibi alia canfa p:optcr qua^ Dcbct ba/
bcrc maiorcm quantitatc; quc cft calefactio i renuitas
p:opter conftrictioncm morus fuf flationis.^dco no po/
tuit e(Te quantum Dcbeat c(Tc;p:opter Dcnfationcm con
ftringentem que babct maio^cm vim ^ tcnuitas btnue.
31am autem acceiiit p:obibitio i p:optcr calcfactioncm
qucaaidit oebuit fieriacr maioas quantitatis ^ babc/
b3ianterufflationcm.£tq: ipfacalefactio cft accidcn/
talisquierceret:-zcontrabcrctur acrad ftiam quantita/
tcmquaDcbct babcrcnaturalitennifieiTctibi illacalc/
factio 1 inciperct aqua ingredi;idco q: impofTiWlc ett yt
CapVm
fit ibi inanc i p:optcr boc videmusrq: id quod tnflatur
pcr vi5:pjius cgrcditur ab co acr:i poftea attrabimr aq
ad re:ficut fi claudcrctur os vafis Digito:aut R calcface/
rct ad igncm qui ilUid calcfaccrct i non' frangcrct:i po/
ftca mittcrctur rupcr aqua5:contigit pus vt rcfitgiataU/
qHidc):acrc;ipoftca fugatur aquain varc.CSed re#
fponfumcontra roncm quccftpoft banc fimilccftbtiic
.f.q> mobilc impcLlit quicquid cft aeris an tc fc.i qrtcdit
boc vfcg ad partcm in qua non babebit acr impulfione:
icontrabirHrDifcurrensinterimpuirHm inon impul'
fum:i babct ncccfTc rccipcre mino:cm quantitatcm.Qd
autcmcftpoftillHmcftcconucrro:q: quodda^cft oeiU
lo q6 trabiturcum ipro:i quoddamcftqttod non rcpu*
gnat 1 non trabitunfed Difpergitur quod eft intcr illa: t
fttmaio:isquantitatis:icontingitej:boc ejriftcntia cd>
gruain babitudinetcfnperata.£rgo fufficiat nobis boc
q6 locuti fumus Dc loco.i loquamur amodo dc tgc.
(J^Caplm.X.Jnitium loqucndi oe tcmpo:c i oc DiuerlT'
tatcrcnticndi oe co i oc bis qucopponunt crrdtib^Hn eo.
mactatus t.e 'SSKS'
tuiDeloco.q:ipfumcftDcrcbu8 queco
mitantur omncm mottl^z oiucrfitas bo«
minum in fcnticndo oc c(Tc i oc cfTcntia
dus cftficut oiucrfitas fcnticndi oe lo»
co.fHcruntenimaUqHiquincgaueront
btcmpus bacrcclTc vHo modo.Quidam autej kjttribuc
rttnt ei clTc:n6 q: Rt oc fcnfibilibiis ejctcrius vllo modo:
fcdq:eft aliquidopinabilc. aiijautcm attribucrunt ci
efTc:non q> fitaliquidvnum in fc^fcd q: cft aliqua com»
paratio aliquo modo ad aliquas rcs qualcrciicp fucrint
iMjrcrunt cnim g> tcmpus cft aggrcgatio bo:amin. !© j
bo:a f ft accidens cauratum aiius ene ponitur cj: cflcal/
tcriusaccidentis^tunc cftbo:a altcriueaccidcntisqna/
lecu(§ crcatum fiierit.Quidam autcm attribucront te/
po:i cfTc 1 cjaftentiam ftabilem.CQuidam autcm po/
llierHntillud cfTefHbftantiam cj:iftcntcm pcr rcipfam.
0cdquinegauerHnte(Tctempo:istnitunturcj;moltie
rationibus:quamm qucdam eft gp tcpus fi babucrit ce:
aut crit Diuiftbilc:aut indiuifibile.Si aatem fiierit indi*
uifibilc:impo(Tibilccft vtaliquid ciHsfitannus z men»
fis:i oics 1 bo:a:i p:ctcritum i fiitumm.Si autcm fiie/
rit rcs Diuifibilis^babebit cfTccus omnibus partib^fuis:
1 opo:tcbit vt p:cteritHm oc illo i futu mm babeat clTc
fimul.©i autem aliquc cius partcs babucrint e(Tc:i ali/
qnc no:nccelTc eft vt aut fit bcc oiuifioqua Dij:imuB c5v
tincnsp:cteritum:p:eren6ifttturHm:autcontinens ta/
tU5 bo:as i oies ibis fimilia.Scd p:cterimm i fiitorii
nibiiruntaucto:itate omniumquialTirmattempHs ce.
11>:crcns vero R fit Diuifibilc : rcdit ipra cadem qucftio.
Siautem fHcritindiuifibilctempii6:critid quodappcU
laturinftansqdnon cfttempus.iftpjctcrbocetiaj im/
po(Tibilc cft vt babcat c(Tc in elTcctu:q: fi baberct c(Tc in
acnt:nccc(TccffetvtautrcmanerctautDcftmcrcmr.Si
autcm rcmancrct aliquid ciue e(Tct p:iu6 1 oliqiiid poftc
rius:i totum non c(Tct in ftane:p:cteritum autcm i futii/
mm c(Tct fimul in inftanti.q6 totum cft impo(Tibilc. Gi
aatcm xieRmiti\r:nccef(e e(t vt Dcftmawr i ocfinat cc
in inftantic6rcqHcnti;intcr quod i ip5 cft tcmptis: opoi/
tctvtcj:iftataliqHo tcmpo:c.3^am autcm odTmjrimua
jjoc.SiaHte Dcfinitcnfe in inftanti;q6 icqutturpoftipj:
crit inftane poft inftane continucita qr tempue non in /
tcndatintcrilla.Scdboc ncgant a(Tirmato:c6 tcmpo/
ri8:Dcindc oino quomodo tcmpue babcbit c(Tc:q: quan/
tiicti(^tempo:ispofHcrimue fmeum quipofuerit;tcr/
a
:^
0ecundi
tmnabiturotiobu3mftantt'bii6.i'nltanti.f.p2eterito:'zm/
ftanti qd comparattone pjeteritt cft futtirus.Tlun^ au/
tem potell eflfeivt ftnt fimuLfed vnum eo:um erit nibil.
Cum autem nibil fueritrquomodo potefl effe: vt (it res
que eget c^rtremo qd n ibil cfif^m quomodo ree babct
eptremusqdeflnibil.-^-zomnino quomodoerit aliquid
continuis inter id qd eft aliquid i inter id q6 cfl: nibil."'
/ctbecertfoztisratiocjcqua pcndcntnegdtee tempus.
<E jbijcerunt adbuc ctiam:^» fi necefre cft motuiinqgtuj
eii motus alicnius.vt babeat tempus:non tamcn cft ne/
ceffebuicmotuiinqgtumcftmotne: vtaliud enamco:»'
- pus moucatur nifi co:p08 eius. (C&ed fojtaffis 15 erit
*" neccfrarium in aUqtubas:non vt fit motus:fedvt quia g
facitmotum:babetnece(Tcaimmouctvtmoueotur.£t
boc non edcaufa motus c^ boc qd eil motU6:nec eH oc
numero comitantium motum.^c quando quidcm (ic e
qua lemciicp motum pofuerimue eiifcfequitur cj; boc cp
cft motus: vt babcat tcmpus.Tlon autcm fcquitur ej: 15
Qj cft motus:vt fit ibi alius motus. £t poft^ fic efl: om/
nis motus coraitabitur tempus pcr fcqd no pcrtinctad
olium motum:ficut comitatur locum pcr fe.Tlon babcc
autcmomnia vnum tcm[Hi8:nifiqucmadmodum om/
nia babent vnum loaim.f.vnuj comunione ocqno mo
dononloquimur.Cumaute3ft]erintmotuefimul:tcm/
po:a cojus fine oubio erunt fimul:': ttinc nccciTe erit. vt
fint fimulaut in loco:autin fubiccto:aut i oignitatc: auc
in namra:autin alio pjctcr fimul tempozc. ©ed oc om^
nibus modis fimul impofTibilc eft:vt fit aliquis po: vcl
pofterioj.f.aliquie qui babcot elTe:-: aliquis qui non ba'
beateiTe.'{\emanfitergovtcojU5 fimul fitillud fimul
q6 elT tempo je:boc clT v t mu Ita fin t in vno tempoje:aut
iti vno inftati q6 eftej:tremitas terapojis.CTScquitur
crgo ej: boc:vtmulta tcmpoza babeant vnum tcmpus:
1 crit Dictio oc toto illo tempojc aij illis^cius fcnfus cu/
iiis oictio ocillisq coueniuntin illo. Opojtebitcrgovt
fint infinita tempoja fimul-vclTra autem fcntentia e q>
tempoja comitarur motus.grunt crgo tunc motus inft'
niti fimul.£riit crgo i^bi mobilia infinita fimul.£riit er/
goibi cojpojainfinita fimul.ictboc eft itliid impofTibi/
le q6 negatis.i pjobibetis babere cfTe^-jpjopter bas ra/
tione8:i qiopus clT:vt temptis babcatefTe: fiierunt nc/
cedarij multi bomincs qui attri^buerent tempozi alium
modum e(Tcndi.f.elTc q6 cft in intellectu. £a autem quc
funt in intcUcctu funt ea quc compjebendunt intellect''
cumintelligunt ipfa i ojdinant:t'ntcrquos gcncrant fo:
mccomparationum qucnon babcntcfTcnifiin intellcii
tantum.Ciiijrerunt crgo tempus effe quoddam quod
fojmatur in intellectu oc comparatdc mobilis ad ouos
terminos tranfitus qd cftcirca vnum cojum in cffecni:
1 non cft circa alteruj in effectu: quia boc q6 eft illic no
babctciTccumbocqdeftbicCJn fcnfibilibus afitba
bet cffc in anima.babct cnimefTe in anima fimHl:i ima/
ginatio vtriufqj:': imaginatio mcdg q6 cft intcr illos Ri
mul.non babet aute, efTe in f?nfibilibus aliquid ejriftcs
inter illos.(ir.!i:ft aute in intellcctu aliquid q6 imagiat
*^ in rationc.f.qdintcrimoummobilccftbicrillic^cftoU
quidad cuius menfura, perficitur tranfims^aut in boc
cito:aut in boc tarde:qucbabent iftimotue: aut quia ba
bcntiftos ejrmotibus multis-jquietibus compofitos.
icrgo tempus eft mcnftira curfus motus que non babj:
ririqui3ratioDepingitea5infe:aimfo2mantincavtri
qj termini motue in cfTcctu fimul.!3icut pdicarc -z fub^
cerc 1 ppofitio i bis fimilia quc funt talia que ratio ad/
inuenirrn rebusintcllcctis^^zcomparatidcs quasponit
interillasqiiojum nullumeftoenumcro ejiftentium»
IBectmum
H
(Ttiixit autcm fcntentia qua pjcnominauimus:Q? tem
pus non eft nifi aggrcgatio momentojum. Cum cni5 tu
ojdinaucrismomentafibi iiicccdcntiatcoiunj:crieno
oubitabis quin illojum aggrcgatio fit tcmpus. f t quan
do quidcm fic cft:tunc cum cognoucrimus momcta:co»
gnofccmue z tcmpus.ioed non cft momcntu^ nifi qud»
tttm conccfTit momcntatojiboc eft.f.vt fignct initiuj ali
cuius accidentis quodacddit illi:'z oicat.^.g.crit fic -z fic
poft ouos oics.Cuius fenfus cft.f.95 crit cum clcuationc
foUspoftDuasclcuationcs.frgomomcntumcftelcua»
tio foUs.firgo cleuatio folis non fit momcntum: nifi ^/
pter alTignationcm ilUus qui boc Dij:it, iSi cnim voUiif/
fct:aUud fignus pofuifTct: fcd clcuatio folie cft comunio:
1 notabiUoj 1 oiuulgatioj.t idco clcgit boc: 1 alt) buiuf>
modi ad oeterminandum tcmpue.^r^o tempue cft col
lectio remm que funt momenta oefignata:aut quc folet
poni momenta ocfi'gnata.£t tifemntg? tempue no ba
bet ciTe aliter nifi boc modo.&citur aiitem boc ef roni-'
bus pjcpofitis. (rfc»i]cit autem alia fecta g? tcmpus cft g
fubftantiactema.Quomodoenimnon erit fubftantia:
cumfitnecefTariumefTe.2?anta cnimeft neccfTitas fui
cfTcQj non eget pzobari ratione:quia quo tnagie ftuduc
risocftruerc tcmpue^iucnicrisafiirmare tcropuecfTc.
CTT^ciuoucbiscnim tempu6C(Tc:autantc aliquid; ant
poftaUquid.Cumautemflcfeceri6:iamfecifti cflc cum
rcmotionc cius pjiojitatem ■: pofteriojitotem."ziddrco
pofuiftitcmpiis rcmoucdotempus.*Decenim pziojitas
aut poftcriojttas quc cft buiufmodi no cft nifi in tcmpo
rcz cum tcmpojc.icrgo tempus eft neceiTarii] cfTcDm*
neautcm q6 ncceiTarium cft c(Tc:impo(Tibileeft non ec.
Dmne autem q6impo(Tibile cft non efTe:non cft acciie.
Omnc autcm q6 eft:-: non cft acciden 8:eft fubftaria .vil
poftq^ tcmpus cft fubftantia:-: neccfTarium cft quid tiic
impofTibilc cft: vt clTc cius pendeat ej: mom.£rgo pofTi»
bile eft: vt tcpus fit^-z fi non fit motus. £rgo f m eos ali*
quondo tcmpus cft cum motim mcnfurot motum. aii'
quando eft fine mow^-ztuncvocatur arabice adbar:q6
nos poflu mus^-z fi non fatis pjopjie:oiccre fempitcmuj»
iDe funt opiniocs babitc oc tcmpoje.CT^CDcliue cft au*
tem nobie: vt pjiue oftendam'' tempus babere efTe.*^ gd
lifcivtafrignemusviamodcognofccndum ipfum efTc
perclTcntiam cius.ibcindc rcdcamus od rotioncs iUas
1 foluamus cas.CTiiicemHS ergo: cp quiconccfTcriit 9»
tcmpuBbaberee(Te:eftvm'u6intcllcctus:oi(Tcnfcnintet
intcr fe:quia quidameojum oij:erunt:Q' moms cft tem>-
pus.iCQuidam vero oij:crunt gj motus ceU eft tcmp': ^
non aly motus.aii) vero oijccrunt cp rccurfus celicft te/ '
pus.i.vnaraiolutio.3lt)vcroporuerunttempueipfum
ccUim.Scd quipofueruntmotum clTc ipfu5 tempue oi*
^erunt gp inter omnia que videntur c(Tc:ipfe motue tai»
tum cft qui rccipit in fe pzeteritum 1 pjcfene:^ qp mtara
eius cft: vt babcat femper otias partce ad bunc momm.
Etquicquid cft ficeft tcmpue. (TTloe enim non ptita/
mus elTe tcmpii8.-nificum fentimue motii.^nfirmo cni
vel oolcnti elongamr tempus: 1 abbzcuiatur voUiptuo
fo:idcog7motusDiucrfiretincntur mcmojiter inmeni-
tibiis illojum ouoju. fed oelent oc memojia voUiptuo/
fi pjopter voluptatcm eiue.(CQui autc no percipit mo
tum:non percipit tcmpiie.Sicut oojmietcsin cauerna. 4.()^(.t(,c9.
quia qiunon perccpcmntmotUBqui fiiemntinter pjin/ 9z.
dpiumrcciibendi-zDojmicndi -zinterbojam Cjcperge»
fccndi:nefcterunt fc nifi vna oicDojmiuifTe.aucto: oute
pjimus fignificouitq^aUquibus bominibus oiuiniscd/
tigit fimile buic.£tfignificatboja^iftiantcafucriint
c^ oo:mttoje9 C3uerne.t)c funt oictioee antique oe cer«
©ufTi*
Itibri
tificatfoneeiTe tempozis. lluUcaut^ iftaritm verc fMnt.
©ed gjinotusnoneft tempijg bec eft ratio:quia aliqul
doeft motus velo]c:aliquando tardus. Zcmpiis autem
non eftvelocius nec tardiua tcmpo:c:fcd b:euiu3 aut 15
gius.^mpliud etiam aliquando ouo motus funt fimul;
fcd ouo tempoza non fun t fimuU Xu (cis autcs g> aliqni
cao motus CMUcrfi funt in vno tempo:e:cu5 tcmpus eo/
mm non fit Diucrfum.CT^iffercntie autcm moius alie
liint a Dilferenti}8 tcmpo:i6:qHC autcm comparan f tcm
po:i funt ltcut:ecce fubito t momcntii i paulo an tc: que
non funt dc clTentia motus vllo modo.XcmpuB autcm
potcft accipi in oiflKnitione motus vclocis pars oiffcren
tic.2:Dotus vero non m accipitunfed accipitur idco:q{
«11 pars p:io::poteft enim oici g> fubitum vel velo^ ell;
i[6 pertraniit curfum fuum in b:cuio:c tcmpo:e: i non
cft ratio:vt oicatuf in motu b:cuio:e vl' vt oicatqd pcp
franfi)tcurfumlongio:e5inmomb:cuio:e.Cir3wdiciij
autem oe motu celedi e(t boc idcm iudicium.'fCatio.n.
ep^it vt oiCAtang? ipfe c(l velocio: omnibus motibus:
quia tempo:e quo illc pcrficit curllim fuum: nibil eft q6
tantum in eo peragcrc poiTit:imo minus: oc quo pofTca
toqucmur in cdfequetibus.<;t boc tempus fignificat alt
quid p:eter duos motus^ftgnificat eni; intellcctu cui co
parantur ambo motus tadequantur in eo:fcd oiffcrunt
in mcn fura curfus:fcd boc qd bic in telligitunnd c(t een/
m alicuius co;;. vnus.n.eo^ non coicat cti alio i centia.
0 coicait atamboinrem quafunt.CCl^otaiite^Bappa''
rere oeftructio fentcntie eim qui pofuit mometa accide/
tia que fiunt momentaalijs accidentibu9.(i;;3fpli enim
non ponunt momcnmm ipfum accidens qd cotingit f^
cp ipfum accidcs eft motus aut gencratiois i co^ruptio^
nis:aut albcdinis t nigredinis autaU'o:u$.3mmo necef/
(e c(t:vt oicatur q? momenmm ftt ef oefignationc: i dl
necelTc vt ponatur ciTe aliud cu; elTentia momcnti:'z oe
bacconiunctionc:iDcbocltmitlbocintclligituromni/
no q6 oefignat vnuqdc^ accidcntiam. 0cd omnia ouo
coniuncta in aliquo c6iunguntur:'Z omnia ouo quefunt
ftmul:inaliquofuntfTmul.£rgo cumco;:elTe fueritfi/
mnl:fcd clTe vnius eo:^ cft octerminare id qd babet clTe
ctim clTe altcrius.Zunc intellecms buius limul fine ou
bio non efl id qd intelligitur oe quolibs illop, Scd boc
fimul e(t oppofitii intellecmi quo vnu; p:eponitur:i al/
teru5 poltponitur:t boc in quo e(t fimul e(t bo:a que c5
rangit illa ouo quop vnumquod^ poteft poni in fimul
quafialiquid a[iitd:p:ctcr illa cotingcrctin illa bo:a. Bt
ii bocipfum oeterminarc bo2am elTct bo:a: tunc quu re
rtaret aliquod tcmpu3:qd cffctvnum i idem: opo:teret:
Vt tcmpus rcmanendi ■: initiu cius clTct vna bo:a. TToa
antem fcimus g? bo:a oefignata cft tcrminus in tcr pus
1 pofterius:qui non oiucrfiricamr. £t f 5 boc gj cft mot'
aut quies: aut alid oincrfificamr.grgo boc quod eft ac/
cidcns:': qd cft motU8:aut quies non cft boc qd cft pua:
aut poftcrius out ftmul.©5 certitado piioiis aut poftc/
rio:i3autfimulaliudcft queeDifpof(tiotempo:is. S$
r3tioco:umquipofucrunttempu9ciTc motu5 initiip'
pofitioni non p:ob3bili, ibictum etcnim eft g> quicquid
oebct babere in namra fua aliquod p:eteritu 1 aliqitod
futurum illud eft tempus.lDoc autc, non eft conceiTuj.
^nlta enis que non funt tcmpu6:funtp:cterita 1 f^tm/
ra:ficut oituitiii 1 oicsvltimus.Onde opo:tcrct: vt fit p/
ter boc alia conditio.f.g? quicgd cx fcipfo cft aliquid ci"*
eftp:eteritiaialiquidfutHrum:itavttempu8fitnarura
rciquccomp4raturalu:boceft pcrfcipfum p:cteritum
aut fuwrti.iDotu8 autcm cum p:ctcrtjt: nonicft ipfuin
e(Tc motum qd eiTe pzetericus^fed eft coniunctns cii p:e'
CapFm XL
tcrito.St idco poteft oici motus in tcmpo:c ptcrf to: noit
poteft oici motus idcft in motu p^etcrito.CJSi aativo
lunt Diccre vnum motum cj: pteritis:Dc boc non cft niic 13
noftra intentio:f5 vt motus fit adequams cfTc reiin qua
eft.ScdqHioi):erHnt gjtempus evna reuolutio firma
men ti;ofteditur impofTibilc pcr boc g? omnis pars teni
po:is tempuB eft:par8 autem rcuolutionis non cft rcuo/
lutio.Quc autem remotio: cftanno: eftopfnioeo:uma
putaueruntg>tcmpuseft celump:opter ffllogifmnsg
conftat q: onabus affirmatiuis in figura fecunda: ^im
vnac): ilUsp^opofttoibusfalfacft: Di>:criitcteni5g7 om
nccoipus eft in tempo:e 1 omne co:pU9 cliin cclo:boc
autcm non eft ita . Uerum eft autem cp omnccozpiis
quod non eft celu5:eft in celo:fcd g> in tcmpo:e fo:ta(Ti8
cftomne co:puscftintempo:e:fo:ta(Ti8eft omneco:/
pus abfolute.Celum enim ipfum etki in loco cft eo mo«
do quo co:pom funt in tcmpo:e.@cd poft$ ia inuimus
fententias falfas oe clTe tempo:i6:ocbemu8 nunc inuere
eiTcnti3mtempo:i6:e):quoctiam occlarabimus nobia
elTc tempus.i Dcclarabimus etiam ej: folutionc rationii
p:cnominatarum cfTc cius.
CCapimlum.Xl> ^c certificare quid ftt tcmpue:'z (ts/
bilirc ilUtd.
'Sr^ltllK? ^i^tctticlaif^eflciqypofCibile g
^kvll IUf eft.vtouomobilia ftmulin/
Lcipiantmoucri^iperficiatcurfHmfimul.vnii
|autem perficiat mino:em atrfum: 1 alternm
Fmaio:cm.£t fiat boc mn p:optcr DiHcrfitates
velocitatis 1 p:io:itati9: autp:opter Diucrfttatem quic/
tum pcrmi)Cta^.ficutmulti opinanmr. ii>olTibiIecftct:
Vt incipiant ouo:-! pcrficiant ouos curfus equalcs.Sed
cum vnu3 pcmencrit adfincm curfus^alius nondu^ g/
ucnerit:iboc fiatptopter oiucrfitatem p:cnominatam.
fBcdinterpnncipiiiomnismouis v(q$ ad eiue fincfcm
pereft poltibilitas pcrficicndicurfu^ ipfu^ ipfo mom cu
tusvelocitas itarditas DefignatafHnt:aut compofitio
ctusciiquietibue^-zpolTibilitaspcrfidendicurfumaliii
maio:em ipfop:optcr velocitatem ciufdcm motus: aut
pwptermino:emadniii;:tioncmquietit.i:tpofTibilita8
perficiendi curfum mino:c5 illo p:opter motu tardio:e
Cllo:3Ut p:optcr maiozcm admixtionc; quiettj.ict ipoiTi
bile eft boc aliter ciTe.firgo inter pjincipiii motits 1 fine
ei'' iap:obatii cft clTe pofTibilitatcs rci tcrminatc P5 com
parationcm motusivclocitatis.Cum autcmoimidia/
uerimus curfum ipfum:i pofuerimus candem vclocita/
tem aHttai'difatem:eritibialia polTibilitas interp:inct/
piumilliuscurfua^-zfinefucmcdictatis.Quia in illatar
ditate Itue velocitatc non pcrficictur nifi mcdictas cur/
fus.iCSiTiilitcr ctiam in ter bunc finc5 Diinidiatu mo/
dopofitum:': intcr finemp:imii.£rgo pofTibilitas ad fi/
ncm:-: a finc crit eqHali8:ivnaquccB illap eft mcdictas
polTibilitatis qua pofueramus antca.£rit crgo polTibili/
tas qua antca pofuimus Diuifibilis. niic autcm non cii
rea: vtrii boc mobilc pona? efTc rcm que ccrtifrime mo/
ueaturin loco:an I0CH5 quem affignes mobiliin fitu:qd
vidcturcfre mobilc localitcr.isifccditcni? a tactu alicu/
iu6p:optcrtactH8aliof continitosautab equidiftatia
vniuap^optcrcqHidiftantia^alio^HContinuae^ifinitur
qdpertranfitaliquo curfuqualicitcpmodo. Ilonenim
p:optcr boc oiuerfitatcj iudiciii oc boc in quo modo (u> JS
mH8.<r^iccinu6 ergo iam p:obatu c(Tc g? bcc pofTibiU
tascftDiuifibiUs.ScdomncDiuifibitcmcnfuracft^aut
aUquidbabcnemcnfHram.tJcccrgopofiibiUtasnoeft
cjrtra men liiram: ncccflfc cft ergo vt fit mcn fura curfue:
aut aU'a mcnfura.Oi autem fncrit menfura curfu0:tunc
©ccimcJi
XL
34
cqlia iitoirftticmt eqiia in bac pofhbilmteifed no e iw.
Icrgo mcnfuracllaltcriiis rei.f.q:autcft mcfiiramotii/
lis aiu non:fcd non cfl menfura mobilis.gi cnim mcfu*
ra mobilig enfet:mobile maiii3:enet maiiis boc mcdo:f5
.non cft ita.£rgo cfl: mefijra:ncc curfus nec mobilis. £6'
HataiitgjmotusipfcnoncflbcccademcnfHranecvc/
locitas ncc tarditas.^Botue eni^in^tu funt motus cd>
ixenimt in motu:t aliquado in vclocitatc ■: tarditate:^/
uis DiflFerant in bac menfura.aiiquado atit oiuerfifica/
turmotus in vclocitatcztarditate-zconueniunt in bac
incnfHra.grgo iam ratu eft clTe menfura^pofTibilitatcm
cadcndi motum itcr pjius i pofterius:e): qua p:oucniijt
curfus terminati:quc non cft mobilis ncc curfus:nec eft
tpfc motus.St impofTibile eft: vt bec mefura e;:iftat per
fe.Quomodo enim ejriftcrct pcr fc cii ipfa oeftruatur cii
eo q6 mcnfuramr. Dmnc aijt qd veiinit cfTc i cozrupit
eft in fubiecto:aut eft caufa fubiecti: bec igitur mcnfura
babet effc pjopter fubicctii:': pofttbilc eft:vt fubiectiiei'
p:imii fitmateria mobilis p:opter boc qd Dijomus.f. llt
eflet q^titas materic (inc medio:materia p:optcr ca: aut
ficret maio: aut mino:.2cft igit in fubiecto mcdia tc alia
affectione.£t impoffibile eft: vt fit in fubiccto mediante
affcctione pcrmanenti.ficut eft albcdo i nigredo.Si.n.
ita efret:illa affectio poneret in materia alii mcnfuram
C ' permanente5.(r'l^clinquimrergo cp menfura eftaffc/
ctionis non ftabilis que eft motus oc loco ad locii:aut 6
Rta ad ritum:inter quos cft fpaciu in quo fiat motus fi»
tualis.fit boc e cid vocamus tcmpus.jEu fcis aiit g? mo
tai accidit viaidi in p:iu8 ■: pofterius:': non eft in eo pua
nifi q6 cft vlterius in curfu z poftcrius: ipoftcrius nif?
q6 cft circa fine curfu8.£t cofcquit boc:q: q6 eft p^i' in
motu:non eft ch pofterio:e in eo: ficut p:io: -: pofterio: f
curfn fun t quadocp fimuUTlec eft poffibiie. vt id oe mo
tu q& cft comes i par p:io:is in curfu:fiat poftcrius.nec
Vt qd eft comes pofterio:is:fiat p:iU8.©ed boc cft poflt
bile in curfu.£rgo p:io:ita8 1 poften'o:itas in curfu p:o'
p:ietas funt que accidunt ei ej: boc cp funt motus: no ej:
boc gj funt curfus.lct numcrant pcr motu. XDotus eni
peripartes fuas numerat p:iu6 1 pofteri''. 2l3otus crgo
non nucrat ej: boc qo ipfc babet in trafitu p:iii8 1 polte/
rius.iDoms etia; babet menfura p:op:ic mcnfura tra/
i> fitus.cn2^empu3 aiit eft bic niicrus i bcc menfura.er/
r Bis eif go tcmpus e nucrus motus: cu mxifas fticrit motus in
^lSf ' P*'"^ "*■ Pol^^i^i^s non tempo:e fed tranfitu.3liogn e((et
^ ^'■''' in bac oeclaratioe Diffinitio circularis.Sicut pimm ali
quis cj: Difcipulis:^ crrauit.£t boc tcmpus eft ct id q6 g
feipfu5 cftmcn fura omnis cius q6 cj: fc ipfo babet p^i' i
poftcrius^-zaiius poftcrius no eftcii p:io:eipfiu6: ficut
inueniturin alijsrcbusp^optcripfumquafdaj pyo:c8:
quafda vero pofterio:e3.(n*l^e8 cnim in quibus cft p/
us -: pofteriu8:e):boc in tellectit.f.g? p:iu8 Dcfyt efle:'z po
fteriU8noneftcilp:io:c.Tlon funtita c):feipfi'8:nifiq:
babent clTc cii aliqua ej: partibiis biiius tempo:is.£rgo
idq6comitat parte.;quceftpao::Diciturp:iu6: -rqdco/
mitatur partc pofterio:e:Dicitur pofterius.Coftat autc$
cp be rcs funt mutabiles^in quo cnim non cft mutabili/
£ ta8:einibil p:eteryt nec fum?ie. (EBt 13 tempus no eft
p:iu8 1 poftcrius p:opter aliud.Si cnim ita e(Tet:id cius
q6 eft p:iu3:non elTct p:iu6:nifi q: babuit eflc in p:io:ita
tcalterius rci.(r£rgo illa rce:aut aliqua alia rcs iqua
f inirctur o:do in vltio reiicflict ej: feipfa p:io: i poftcrio::
vidclicj ej: fcipfa reciperct rclationes f m qul eft p:iu8 1
poftcriu9.£tconftatquonia5ipfumcft rceinqua pmo
cadit poffibilitas pcrmutationii queadmodii DijLimusrt
t>einde cadit^in aliudabillo pu>f«er ilUid, j!;ritergoill5
menfura quc menfurat polTibilitate; p:enominata5 pcr
reipfam.(C3lIud ergo c in quo fumus:'Z nibil oiid.llos
enim non pofuimus boc norncn tcmpo:is nifi rci que cjc
fcipfa cft mcnfura po(Tibilitatl:in qua cadit p:in;itt!6 pcf
fibilitas p:edicta.C]r2.T^£inifeft ii cft ergo cj: boc cp men
furap:cdictacftqucpcrfcipfa3rccipitrcUitioncp:io:is ^
-zpoficrio^is^imoqueDiuiditur Jnp:ius -rpjDfterius.ict
non Dico gj tempus eft p:iHs rclatiue: fed Dico cp temp'
p:optcr feipfum comita t bcc rclatio:i et comitamr ali6
p:optcr tcmpus:qHia cii aliquid Dicitur ef(e piimti ill6
no fuit tcmpus:fcd motus aut quics^aut aliquid b^: crit
tiic intellectus eiu6 bic.f.g7 cft cu rc quc cft in tali Difpo'
fitionc qua comitat cii comparata fttcrit oifpofitioni al
tcriits rei babcnti^ p:iU8 pcr feipfa5:bec comitantia per
fcipfa5.(E3lItid autc q6 p:cccdit aliud antc$ fit. boc c
q6 babct c(Tc cu p:iuat6e altcrius rei quc non eft ipa ba
bcntc ef(e.£n ergo p:iu6 eo rcfpectu pjiuationis eiiiB: i
cftcu eo refpectu eficipfius tatii:q: in aliqua Difpofitoc
eft cii iUo:ergo no cft p:iH8 eo: ideo cp illud babeat ee itt'
ouabus illis Difpofitionibu6:q: oiftiofitio eius quo erat
p:iu3:non eft cadcs que cft cius cfi quo cft.£rgo fine ou
bio 6ftructii eft aliquid:id.f.q6 babebat p:io:itati8:qHa'
do fit cii illo.CT t?ec igitur p^cccfliio •:po:ita8 intellcct' Q
eft que babet non pcr fcipfasrncc permancntc cii exitto
tia fuc efl^cntic cj:iftentie:': impofl^ibilc eft:vt 15 inicUect'
rcmaneat cu oiflpofitionc alia aliquo modo p:optcr ittn
poflfibilitate fui ipfius. CJnipo(Tibilecft.n. vt fit pa''^
cu co:fed in eo q6 babet bunc intcllcctii: non eft boc im»
po(Tibile:quiaaliquadobabctc(Tep:iu8:aliquadobab3;
c(Tc cum eo •: aliquado poft:cH5 ipfum fit vnum i idem.
ClSedipfaresqueeftante^^zpoft perfeipfasr^uisfji ^)
incomparationcimpofl^ibilcefttamcnvtremaneatipa
cadem: i fitpoftcaquacrat anfea:q: fcnfus oepoft non
conting{t:nifi cii ocfinit cfl^e q6 erat antea. £t id q6 ba/
bct ifhtd cft remanene cu Dcftrticrioe eiae q6 eft antca,
£t boc.f.tcmpue impofl^ibilc c: vt fit comparatio ad p:i/
uationcm tantii:aut ad ef(e tantu:q: comparatio eflie rcC
ad no ef(e reifo:tafTi6:ita cft p:opter p2io:itate: ficut per
poftcrioutate.Similiter ctia cft ^tii ad cflic^fed cft com
paratio ad non cflic^q: cobcrct aly rciiqd cii adiunctum
fuerit eifiet piias^i cii alg:fiet poflerius.(r*P2iiiatio at J
in vtrac^ Difpofitionecft p^iuatio.f.no efre.gimifretia?
eflie^fimiliter cius oppofitii adiungit ci q6 fibi coparat;
q: c6paratu5 ct ia comparatur ei retrogradc:-: bs ide iat
dicium:q: eft tcmpusvcl comparatio ad tempus.lBi at
tempH8eft;tunceftq6Dicimus.Siverocomparatioeft
ad tcmpu6:erit cius p:io:itas p:opter tempHs:': redibit
p:io: Dictio.f.g? buius p:io:itatis:aHt poftcrio:itati6 pii
mumfubiectii eft tcmpus.E^empus eftcnis idcHtcj: fc
ipfo accidit ante i poft.imo id cuiaccidit cj:feipfo antc i
poft tcmpus eft. (t3am.n .Dcclarauimus cp i^m pcr fc/
ipfum cft mcnfura pofTibilitatis ocfignatc. £t poft$ c6
ftat gj tcmpus non cft aliquid e j:iftc6 pcr fc.Quomodo h
eni5 cjnfterct per fercti n on babeat eflientia: tuc cft q6 fit
1 Dcfinitcflie^fedomnc q6cft b^^eiTe ciue pcndetcj: ma/
tcria.firit ergo «empus matcriale:-: p:etcr boc cp eft ma
tcriale:non babet cfl^c in matcrianifi mcdiantc motu,
S3i.n.non cfTct motus i mutatio: no efliettcmpHS. Qiio
cnim eflet tempus:cii non cfTct antc i poft:quomodo at
cfl^ctantctpoft^cunon fierctrc^ cojruptibiUs.-Tlon.n.
fun t fimul ante i poft:nifi cefinat ef[e rcs p:io: f m boc
gp cft p:io: ad boc g> vt fit rcs poftcrio: f m boc q6 c po/
ftcno:.(r£rgofi no fticr it ibi Dincrfitas ■: mutabiUtas: %
VtDcfinatcfTcaliquid^ifiataliud.non eritibipoft: qui»
noitfuitantca.Tlcccritibiantca:qHianonfuitibipoft;
JLibn
£rg(3 Kmpus non bs c(Tc nifi fucrit rcnoiiatio Difp«5ni8
in qua opoztct:vt fempcr eijt:alioquin non crit tcmpug:
qi u atjquid fucrit lubito^cii non ftt aligd vllo modo:q/
uic^ fiat aliud rubito:nccc(fc cll. vt aut fit intcr iUa poflfi/
XD bilitae renouationis aliqua:p rcf :aHt non.(L £>i autcj
fucrit iter illa politas rcnouatois rcy.tccrit iter illa an/
te 1 poft.ante atit i poit non ccrtifican t nifi p:opter rc
nouationc aliqua:p re^.^a^ aiit pofueramu9:g? non eft
ibi renouatio aliqua;j re?:qz boc eft incoucniene.ioi at
non fucritintcriUabecpo(Tibilitas:tuncerunt coiiicta:
z necerTc eH: vt illa adiunctio fit fucccdcdo continue aut
non.Si aiit ftterit fuccedcndo:tunc iam adepti fum' qd
p:opofuimu8:$ui8 ftt inconuenicn8.gt pofl: occlarabi^
fl tur eiiis inconucnientia.(L ©i auf^ fueritinterruptum:
redibitpzima oictio itc|:. £rgo opouct necciTario: vt fi
tempu8fuerit:fitrcnouatio oifpofttionu autconiftcti;:
aut continue.Unde ft non fuerit motus:non crit tepus:
7 qm tcmpus:licut oijcimus eH menfura i cotinuii t pa/
riter comitans continuationes motuu i cw(m: tuc tps
fine oubio bj oiftinctione putata quc vocaf infta'8.
CrCaprm.XlI.£>c occlarationc «nftantis.
'Br'^ftll1rt Q^cognitioinftatis babetur
J' ^-vl I WV ejccognitione tempoas. Tla
j qz tcmpus dl cotinuu fine oubio babct oifli
ctioncm opinatd:tbec vocaf inftans.TDoc at
' inrtans non babet cflie in actu vlio modo:fed
jn intelkctu i in coparationc ipftus tcmpozis.Slioquin
interrumperetur continuatio tcmpoiis.Sed non ell ei''
elTcnifi inq|tii accipif in inteilectu cotinuans oiilenito/
nes in oircctii. (EContinuans aiit no babet e(Tc in actu
in eo g? babet oiftenlionem rectd:^ m q> eft continuans.
^UoqnefTentmultacontinentia 'zinfinita:iiait poflea
oeclarabimus.llon.n.babercnt elTe in actu: nifi iterrii
peretur tcmpus aliquo modo intcrruptionis^falfum ell
mt op intcrriipaf continuatio teis^q: li ponif itcrruptio
(n tcmpo:e:nece(Tecn: q> illa iterruptio lit:aut in pncipio
tempo:is:aut in eius fine. C©» 3ut fucrit in pjincipio
tBi3:opoztcbit. vt iUud tcmpus non babcat ante. t fi no
babucrit ante:opouebit g? oe non e(Tc:n6 peruenerit ad
efTc.Si aut poft non cfle cepcrit cc:crit cius c(Te pofl no
efie.crgo eius no cfTe pjcccdit cius cffc.ergo babebitan/
reneceflario:t erit illud ante intellectus alius a puatioe
p:opter qud p^edicatum e(t oe illo quo md oiximus afs.
C; J^es ergo que recipit biic modii anterio:itati& babe/
bit e(Te non ej:iftetc tempo:e.i:rgo antc boc tcmpus erit
tempu6:q6eritcontinuii cii illo:ill6 ante:ibocpoft.j£t
becoiftinctio.f.inftansconiungetilla. C_ 3amaiitpone
batur oiftingucnaergo boceft falfum. ©imifr fi poitur
oiftinguesqucadmodiifinisoicitunneccflee.vtpoftil/
lud fit pafTibilitas eflendi aliqud rcm:aut non.Siautcj
f mpoflibile eft:vt poft ill6 aliquid babeat cflie^ncc nccef
farium eflc:ita vt ipofTibile ftt aliquid e(Te cti p:iuatione
finisadquepentcnifctunciam ocftructii eft:vt fiteius
e(Tc nece(Te:poftq3 oeftructa cft pofl^ibilitas^eflc autc nc
cefl^arium i poiTibilitas abfoluta niiq^ oeftruunf .©idt
poft illud fuerJt bectuncbabet poft.grgo eft illudante:
crgo inftans cotinuans eft non oifhnguens.Xeptts igif
non babet e(Te in actu in inftanticomparatioe fui: fed in
potentia.fpotentiap:opinquae(Tcctu:boceftq:contin/
git: vt in tpe fiat inftans femperaut actu alicuius ponen
ti9:aut vt motiis jixriKniat ad ipfumit faciat illud oifti
ctionc c6e5 inuif(bile':ftcut p:incipiu afccndcndi ad o:ic
te5:aut oefcendendi ad occidcnte: aut aliiid aliquid.i 15
verc non eft faccre oiftinctioncin centia tempozis^ipfi''
fedin reuelationeausadmotus^ficutcontingitc); oitf«
CapRn XIL
rcntgs rclationii in $titatibus multis:cu vna pars cov
po:isfeparaf aba[ia paneco:po:is:aut pcregdiftdtia:
aut contactii:aut p:optcr bftgnationc alicuius: ira tii vt
non fiat fcparatio in actu aliqua in ipfo.Sed fit in eo oi
Hinctio aliqua cii accipif in comparari6e altcrius: i iU6
equidiftans cii fitcrit babitus comparationc b^: no erit
eius p:iuatio bcc in omni tEC:q6 cft poft iUud.CT^icrio ^
aiit iUius cqui ^ijiit:g> neccfTc eft: vt p:iuatio eius fit: aut
in inftanri q6 confcquitur iUud:aut in inftari q6 non c6*
fequitur:l5 eflet fi conccdcrcfQj eitis p:iHatiobabet pnj
cipium -z in ftan8:fed non cft ita:imo pncipiii puari^is ci'
eft cjrtremitas tempo:i8:in quo toto ipfum non eJl. Tlo
eni5ej:p:iuationeinteUigitur:nifi vt res oefinatccpoft^
^ babuerit cflc.fiflc aut inftanris in boc loco:boc cft vt
Ittcjrtreinitaetcmpousin quo totoipfum n6eft.*p>:iua
tio auit cius non babct pzincipiii a p:iuati6e que fit pot
tnftanti in quo ocfi^t ee.^nter ee.n.iUius i eiuspuat6es
non eft nifi oiftinctio que eft ee:t nibil aUud. £u autcm
poflea fcies g> quietu i mobile:': generatii i cozruptum:
nulUi eo^ babet p:imii inftds in quo fucrit mobile aut
quictii:autgeneratiiautco:ruptu.Xempus.n.oiuidifin
potcntiainfinitc.fcdquiputaucriit pofl^eoicig» inftana
aut oeftruif paulatim i ejrtcdif finis eius cii co ad nibi»
lum:aut oeftruif fubico.£t tiic eius ocftructio fict in int
ftanri."Duiu6 oicti6is nos ocbemus occlarare falfitate.
CTijicimus igifg? fubitooeftrui vel fubito ficri.fi vno
tnftanti:non cft oino oppofitii ad paulatim ocftrui i ad
paularim fieri:fcd cft minus $ opi»fitii . Ham buic op»
pofitii eftq6 non tendit ad ee velad n6 ec:aut ad pcrmu
tationem vel adcctera paulatim:q6 eft vc^ oe eo in qd
cadit fubito:t eft et vc^ oe co:q6 cft in aUquo toto tcm/
pox nibibi cii eptremitatc ipfius q6 non cft tcmpue bj
eflfe:'! et oe eo q6 in toto aliq tge babct ec: ■: in c^trcmo
iplius q6 non cft tp3:fit nibil.(L Q"w txc ouo no fiunt B
nec oefinuntee paulatij^pmii eriam fitr:boc eft cuius ei
velnoncccftin inftanti:fed fm oifTcrta pmo:q: in pmo
ponituritidicioDe inftanri gjfitcjctrcmitas tg^ieedent
rialuer:ficuttudiciiitotiustpi6.&cdin fc6o ponif iud^
ciuminllantis oiucrfum a iitdicio tgie:ita g> non ponat
inlians poft inftans oiuerfum ab iUo.aiiogn c6tingcret
puctae iter inlTantia:t ill6 inftans eflfct e^f rcmitas ce»/
rialiter.Tlo eft aiit noftra loquutio oe boc fc6o m6: fi af
firmaHireiusceautnon.Tlos.n.nonlogmurDecoP5g>
tit ve^lted f m qp oicitur negatiuc. ircc aut ncgario eft
bcc(jcp nec Itt nec ocftruif paularim: i iteUigif nibil fie
ri vcl oeftrui fubito quc cft generalio: $ nc^rio. 6na/
lio: aut non comitatur inagis p\p:ii: ncc 05. vt id q6 int
teUigiturp:cdicatii:autfubiectii babcatccvcf autno.
5am aut cognitu eft boc in ooctrina ofalcticc. {££r^o 1D
poftqgbecqitdoicimus.f non fierinec oeftruipaulatis:
c gcneralio: q^ beccii Dicimus fieriaut 6ftrui fubito: qj
q6 babct bec incipit eein inftanti:tuc oicrio cius qui 01'.'
j:it cp efle^aut fubito aut pauiatim co m6 non cft vcrum
quo modo cft vcritas c6tradicto:ia^ quap vna qciffen
te vera:aUera n6 cft vcra.q: oppofitii eiiis q6 fit fubito:
eft idcuius p:incipiti n6 inucnif in inftanri:-: fineoubio
non fcquif .vt fiat vcl vt effe oefinat paulatis: fcd aliqii
eft ve;^ cii ilio ad modu5 quo oiicimus. &i aii t voUierit
oiccre occo:q6 babet ee fubito.g? non eft inftans in quo
non babeat cfle.ncc cft aliq6 inftans in quo cat p:oficie
do.(C©ifr in ocftructo fubito:fcd (i bocvoUierint.tunc
boc comitabitur oppofttii.i affirmabif iUo:p iudicium.
Tlon opo:tebit aiit.vt cc iiiius fit inceptii fubito.atit oe'
ftructum iiibito.icft aiit bic quoddd.icpiiis n6 pertincat
dd bunc locu.q6 Debctif U9 nominarc.vt (tt nobts m ^d
©ecundi
ccm*fi<:ai.du5qoDt)H'mus.boc.f.q:fcircocbemtt3.g)m>
ftantiqd ell coc m tcr ouo tcmpo:a in qiio:^ vno rcs t(t
xno modo.i iti alio cftalio modo.fi in iilo inttati res cft
innulloillo^modo^.aHtcfl-inaliqiioiUo;itantfj.in6
in alio.Siautcmfuntbcc ouoin vicontradictozia^ .fi/
ait tangcrc i non tangcrc.i c(Te inon cffc. tunc impofli'
bilc zd.vt remoucantur a rc illa ouo in illo inflanti poft
ta.(rOpoztct crgo finc oubio.vt ITt in illo inftanti aUq
3 illop modo^.fcs quis fcitquo iUo:p modo^ fit.^iC^ici
mu9 etiam gp ad id qd e(t ftne oubio aduenit aliquid •;
ocHruitillud: tnccciVccllillam rcmque aduenitpoffe
aduenirc in inftanti:^ bcc cft ree cuius DifpoJltio no va/
riatur in quocdc^ inflantiacccpcris tempozis fui ciTe.i
non cfi necelTc: vt in^tum fit comitctur cam rcmpus.T
g? ita eft.ipfumin inftanti coi app:opaamr pcr ipfH}.fi/;
cut tangcrc i quadratura z cctcris oe affcctionibiia pcr«
manentibus:quo:peflcidemc(lin vno quQciiic^ inftant
ti.fuicnc.fedqdDifltrtabboceflilludcuiu8eee(ltnfn/
Itanti-zin tcmpozct futuro taniu. 3fnftan8autcm oiftj/
giien3intcrilla;nonpatiturboc.£rgocritibioppofitu5
ciu8.ficutDifcertio:tnon tangerccinon moucrc.Sutat
quedam quo^pcondmilis cfl oifporitio in aliquibus in'
(iantibus fui tcmpo2is:'z non in omni buius pzoptcr pn
cipiumqd accidit ibi.£tfuntqueda quozum oifpofttio/
nem impofTibiic ell efle confimile; aliquo modo. 06 at
cfl: portibile eft.ficut non tagcrc q6 eft fcparaiio.l3oc.n,
non contingit nifli motu z oiucrfitatc Difpofstionis.i cft
ftabiic in bacjjpactatc.q^ efl non tangens. imo;fepara/
tum.Sed quo:p oifpofitioncs confimilcs funt.q5Ui3 eot
rum oifpofitioncs fMcrint aliijdcnon cft boc c^eo cp cfl
feparatio vel non contactus:fcd idin quo cft.boctmpof/
fibile:B efli.licut motus ams oifpofitionii vna non e li
milis ali) in aliquo inflanti: fed in vnaquacg rcnouatioc
efl pzopinquitas i clongatio noua intcr oifpofitioes mo
tus.Qd autcm ert non mobile cum motum fucrit.i tan
gcns cu; non tetigcrit in inftanti oiftingucn ti intcr ouo
tcmpo:a illius poftq^ non cft pncipins oiftinctionis nec
motus:tunc cft in co tactus i pauatio motueiicd boc $/
uis eft p:etcr noftra; intcntione: pzodcft tamcn ad ill6:
^adalia9multa3queftionc9.Sedboc oequo logmur
eftinftansrcircudam; pzctcrito-ifuturo qdcftaccides
tcmpo2i.i acddit ei pzopter cflc fuum.2=t boc in ftan s foi
talTis fi volucrint polTunt accipcrc alio modo:ta^ ft ep
trcmitas mobilis fit aliq6 punctum q6 fadat fuomotu:
^ fuo impctu aliquc airfum:imo aliqua lincam: fiait fl
Dicerc5 gj fola ej;trcmitas e mobilc: oeinde in illa linca
poflunt poni puncta non quefaciunt lincam. fcd quc pu
tanmr contincntia in illa.Sitr vidcmr gj in tatipoic z
in motu fit aliquid.ficut boc q6 fuo curfu lineam hduz
aliud.flcutpunctaquecontinenmrin linca:fcd noncffi*
ciunt cam:quia fi putatur mobilc % tcrminue in cnrfu t
in tcmpozc cft ftcut mobile:tunc efficiet motti continuu
in curfu continuo i comitabitur tcmpus cotinuu. SiK/
tudo buius e bcc;q> mobile ante oifpofitione que comi/
taturilludinmomcft ej^tremitas iuifibilis cfTiciee fuo
curfucontinuationc-zcomitaturilludoccurfupunctti:
1 oe tempozc momcnttj.Tlon enim eft cum illo longitu
do curfus qua tranfi)t.nec motus quc intcdit pcrficcrc.
q: um pertranfi)t:ncc tcmpus.q: iap:etei-^t.i nibil ba/
h rum crit cum illo n ifi extremitas inuifibilis. CCCrgo 6
tempoze nibilerit cum co nift inftans.': Dc trlftm nibil:
nifi id q6 occlarauimus effe vcre.f.motum qui eft oum
rcsmouetur.EtDecurfupars: autpuctfi autaligdaHd.
Bt vnumqdcp iftojr cft finis -: mobilc: ctia finis e fuijp/
fius ^m boc g? mouetur.&ioit ficfTct aliquid qd c);ten
XIL
35
ditur 9 pztncipio curfus vfc^ ad loaim ad qucm pcnic/
nit:ipfumc):boc.q6mobiletenditap:indpio vfqjad fi
nem:i cnentia cius quc modo eft continua: cft tcrmin''
^finis fugpfius g: boc gp iam motum cft ad bunc tcrmi
num.cr£>cbcmu9 crgo Difcutercgj ftcut mobilc c ce'n %
tia vna.t fuus cur liis qui fccit g» ipfc c tcrminus i finis,
fccitctiam curfu;. iSimilitcr eft in tcmpozc aliquidqd
cft modo fiuens:^ facit tempu&ftio fiujcu: qd cft aligd i*
uiltbilc.vndc ipfum cft ipfum.-: ipfum eft inftans vnde
cft ipfum;t cft non pcrmancno c>: boc 9> eft inftane:-: no
eftpermancns nifi cum terminaucrit tempus: ficut illd
non cft mobilc:nificii terminatq6 tcrminat.q:ipfu; in
fecft puncmm vel aliquid aU'ud.£t ftcut mobil( accidit
ej^hocgpeit mobilc: vt impofTibite Rt efTe bi8:oeftruimr
eniminDeftructioncfuimotU0.(r&tmiU'tcrinfta6.v>i Xl>
eft inftans.non potcft elTc bis.fed td qd poflibile eft cfTe
bis:noncftvnummobilcc): bocg^eftaUqUid cuiacd'
ditmotus.Q6 fiita fiierit:c6fta.tQ7 inftane ii\oflix%afsn
dt tcmpus:-: non cft boc inftls q6 ponimr inter ouo te/
po:a: vt con tinet illarftcut punctum q6 putatur fuo mo/
tucfTiccrecurfum:neccftbocpuncmm:tlUtdq6putat
in curfu.!oiautcm B inftans babuerit cltc:iUud eritefli:
rciconitinctc cii intcllccm:qucm certificauimus in p:e/
miiTisqjfitmotus^cumquonon iucnimrncc p:iusnec
pofterius.fimiliter eft (icat boc q6 babct locii cum tran
fitincurfufadtmomm ficutctia; bocqdcftbuius int<
tioni8:qua appellamus inftans:cum p:occditin curfuin
puo:itate-:poftcrio:itatcmotU8:fac(cttcmpu8.crgocd
paranobuiusad pziozitatcmtpofteriozitatcm cftbo^
tnftans q6 in fc cft id q6 facit tempue:-! numerat tps p<
pter Diftinctioncs quos facit in eo.Cum accft^it vt iftas,
1 fadt po:itatcs i (K)ftcrio:itatcs nitcratasjficutpuncta
que lineam numcrant:co g? vniiq6(^illo?puncto^ cft
comunc intcr ouas Uncas relatiucTlumerato: aiitverif
ftmus cft id q6 p^imum attribuit rdvnitatc i muUimdi
nem in numero itc:j: -z itej:.(C3nftas autc q6 cft b^ mi fl
merat tcmpus. 0i.n.non eflct inftans: n6 numerarcmr
tcmpus.lbzius quoc^ i poftcrius numcrat tempus al^
mo fm g» eft pars cius.-z acquirit ei partcm pzoptcr cfTe
inftantis:'z poftq| ante -z poft liinfpartes tcmpozie:t oie^
pars potcft Diutdi ficatpartes linec: ttuic vnitas magi^
conuenitinftant::-znumcrarc magis conucnit vnitati.
5nftans aiit numerat qucadmodum -z puncmm: i noa
oiuiditur.XTDotus quc^ numcrat tcmp{is:idco qz facic
numc^ tcmpozis quo eft pzius -z pofterius. Xps aut^
numerat motum:ideo gp ipfu; cft numcrus moms .f .g«
Ouia.n.bominc8funtcaufa.vtfitnnmeru8.f.g.iScce3.'
tunc pzopter ef(e bomtn u:babct eiTc Dcnareitae:^ eozu^
ocnardtasnonfccitbomincs cfl^c bominee:fcdpuera/
to8.f.babentesnumc^.Undcanimacumnumcratbo/
mtnc8:numcrari no cft natura bominis:fedcft oenarci/
tas quc accefTit naturc bomis.CL3nimo crgo jjpter bo q
mincm numcrat Dcccm:fitr pp momm numerat temp''
Ocintcllcctupzcdicto.tnificfTctpzoptcr motumc pzo^
ptcr id q6 facitin curfu terminum pziozitatie i poftcrio
ritati9:tcmpus non baberetnume:p.fedtempiis mcnfu/
rat motum.'z motus menfurat tcmpueXpe afit mcnfit
rat motum ouobus modis.vno quidem modo facit eu$
babcrc mcnfHra:aUu8 qz fua $titatcoftcndit q^titatcm
fuc menfurc.XIDoms aute menfurat tempue:eo g; indi/
cat mcnfura;eius peridq6fitin eop:iuetpofterius.x
eft Diflcretia in ter vtriicB modo:^:q: indicare menfura;
aUquando eftSicat mcnfura iuclicatmenfuratiJ: -z aliqn
Itcutaim mcnfurammiudicatmefuram.C@>traU'qiT ^
curfue indicatmenfuram moms; ^aUquado momein'
©uffi*
£.ib:i
:&
dfcijt mcnfnram airftis: qx aliqiildo Dicititr. 5tcr octd
niilt3rio:p:'; aliquado itcr vnius Dici. @cd q6 attribuit
tncnfuras ali):3Ue:p cof cn: boc.f. q6 per fcipfuj cft mc
fura.nnde qi tcmpus cft continuum:buin8 nature e q»
pot oici lon^ii •; b:eue.i qz eft numcrus coparatioe ^o/
ris -r pofteriozis.ficut pdi^imue:ptingit oici mftii z fi^u/
cum.^itr % motus cui accidit cotinuatio i oifcontinua^
rio.crgo oicunt oceo^pjietatcs continui t oifcontinui:
fcd boc accidit ei aliiide.Q6 autes appwpziatur ci.l? c.f.
cito % paulatim.^am ergo oftcndimus modii inuenicn/
di inftan s in eifcctu (L e(t inftas in efkcm:i modum (w
cfleinpotentia.
ICCaprm.XlII.fec folucndis oubitationibus t>ictis oe
cempo2C:'Z oe fozmandis intcrrogationibus tempozali/
bus.ficut oe eo q6 cft in tcmpoiC: aut q6 efl no in t]jc.i
i fcmpiternii.'Z fcmpcr % (Ubito;i cccc T paulo an tc -? pau
lo pofti cternatr.
^ <-(^iif<>m qdoicituroctcmpo:cg>
«^ V^mtm nibilcft.-zgjnobabjec:
cpboc intellectu oicit .f.g) no babet eiTcin ^
inftanti.0ntcreftaiitanoicaturn6c(Teabfo/
iute:an oicatUr non cfTein inftanti q6 md eit,
Tlos aiit concedimus i afFirmamus:^? tcmpus non ba/
bet cflc boe mo^nifi in anima i in in tellcctu.fed cc abfo/
lute:q6 cft oppofitum ad non eflc abfoUitc.boc cft vcru
efle^qzfiboccncnon flicritvtp^cius negatioerit vera.
a£rit igitur vcf .vt oicatuf cp iter ouo cjctrcma alicuius
ipacg:non eft menfura poiTibilitatis motus ad aliqucm
tcrminu quemcertiflimc pcrficiat vel pertranfeat.'z c6
|)ecnegatiofueritfalfa.f.g>motus babetinillo tantillo
ritiflimo menfuram aliqua in qua potcft jpcrficere vfB'
tranlire tantu fpadu:'r pottranfire minus Oe illo ;pptcr
tnagis paulatim:^ plus oc illo.^ptcr citius^lTcut ias oe/
clarauimus:tuc affirmatio que cii buic oppofita crit ^a.
15 eft:q2 inefle eft mefura buius polTibilitatis: i afftrma/
KdoftenditcfTereiabfolutC:^ii8non oftendat iU6ba/
bere eflie in boc inftanti:aut alio modo:fed boc ec nc ba/
bct pzoptcr intcllcctii:qz lic5 n6 boc intelligcreturtame
baberet btmc modum eflendi:': bunc modii affirmandi
tfCe.(£-pzeter boc aiit oebes etiam fcire:qj eo? que fut
queda funt que babent cfle verifltmc:io,aeda funi oebi/
lio:a in eflc.Zcmpus aiit videtur cfle oebilius in cfle $
motU3.q: eius cfle vidct cfTc re:p que funt ej: copara ti6c
aliay:^uistempu8 ej^bocgjerttempus noneftrclati/
aum:fed comitatur iliiid rcUtio.£t q: fpadii cft: fuit id
£l8 folcteiTe in illo:autcomitansillud:autq6 folctptra/
fire:aut q6 foleteiTe menfura pertranfeiidi e^ occultius
q5 cfle fpacij.Si aut^ oi)cerint:q> non babeteflcvUo mo
do:critfalfum.Siaiitvoluerintattribueretempo:ieflc
buiufmodtnon erit nifi in intcllcctu.grgo^pofitio qua
pofuerun t g> tcmpue non babet vc:^ cflc.f. non b? ee in
vno inftanti:eft p^opofitiovcra.Ht bec non negai tepus
babere eflferno in inftanti:fed eius cfTc cft ad modu; ge/
neraiioni9:q: quccuqj ouo inftantia pofucris: crit inter
f lla id q6 vocarur tcmpus:': boc non cft in aliquo inftan
tium aliquo modo.£t oino qui inquirit cp il tcmpus ba
bucritefle;eiu9 effc critin inftatt- aut in tempo:e:aut in
boc q6 quCrit quado babet e(Te:boc nCgUgendu eft:i no
oebemus curare oeiUo.CTQuia tps babct efle.nec in {/
rtanti.ffcc in tempoK:nec babct quando:f5 babet ec ab/
folutCiQiioenim baberct cflcin tempo:ccum ipfum fit
tcmpua.-^firgo boc q6 oicitur q> tcmpiis aut non b? efle
ininftanti:autbabcteflfe pcrmanensin tempo2C:n6cft
Vt^:qz id q6 non babet Cffe no eft oppofitii ci. q6 babct
efle in in ftana:aut q6 babet eiTeperinanens in tempoze.
CapVm. KllU
jSedtcmpusbabcteflie^^non eft vnti5 ilIo|tWio|te(Te.
Tlon cnim eft boc nifi. (icut fi Dtccrct op aut locue noit
babct efle:aut babct ciTcin loco: aut in c^trcmitatc loct
Hon enim neccflecft:vt aut babcat c(Tc in loco aut tcr*
mino loci:aut n6 babeatcfle:q: alique funtrcp qucnul/
lomodobabcntcflcin loco^ocquibus locuscft vnU6:i
aUqua fun t que non babent C(Tc in tempo:c oc quib^tps
cft vnum.ficut poftea fcics,crContra boc aut q6 oixc/ <>
runt:gj fi tcmpus babct ce opo:tet. vt omnc motii comi
tetur tcmpus:rcfp6fiobec cft:q: multu intcreft an oica
tur g> tcmpue eft mcnfura ois motus:i an oicatur cp ei'
cflc pcndet cx omni motu.i.nullus motue cft qui per fe
non babcat tempue.fit ctiam intcrcft an oicatur g? ecn
ria tcmpo:ie pcndet e}: motu admodu accidctis ci: i m
Dicatur g? oceflentia moms pendettempus admodum
quo tcmpue acddit iUi,!ocd o puma oicimus boc:g7 id
<l6mcnfurataUud:non oebct efleaccidceilUrie^rifterc
in ilto:q: aliquado feparatii mcnfnrat id q6 cft feparatii
ab illo equaUtatc aut cquidiftant(a.!Bed c6tra fc6a;:g>
cu cflentia aUcuius rei pcndet oc natura alteriue rei:n6
eft ncceflre.vt nawra iuiue no feparctur ab iUa: t noe no
p«>bauimue oc tempo:c:nifi q: pcndet cjc motu:t dl af
fcctio ciU9:nec oe mom : nifi q: omnis motus menfura/
tur tenH'o:e:': p:opter bas p:obationes non opo:tct.vt
vniiquecg motum comitctur pcr fc tempu9 p:op:iii:ncc
vtquicquid mcnfurat aUquid fitaccldcns illi:ita vtois
motus babeat tempue p:op:ium.q6 accidit iUi tanmm
per fc:fed ej: motibus omnibus qui babent pncipiu i fi/
nemnonpcndctcxcietcmpue.Quomodo.n.pcndetc;:
cie tempuB.-Si.n.baberct tcmpus: ipfuj tcrminarctur
ouobus inftantibue.fcd iam ncgauimus boc. Ci^oncc 6
doautemg^cuiiierittcmpue motuiquicft buiufmocU
gpejieo oebct pendcrccfTc tcmpo:ie:'z mcnfurcntur pcr
iUud alt) motus.jct bic motus oc quovcrc oicitur op cft
pcrtranficneit non tcrminanf ciue e^trcmitates i actin
J5i aut quis oi)ceritgj fi nocfTct iUc motus: non ee't tps,
ita g? in omnibus motibus algs p:cter tlUim:n6 eet pus
Tpoftert'us.£t ficm oipmus in opinioibus. i co:p'' non
babet ncecfTc.vt fit co:pus mobilc ad motus oltcri^cw.'
po:is.£rit ergo pofl^ibilc. vt moncatur:<z no fit tempus.
'I^efpofio ad boc bcc c: q: poftca 6clarabimuB:g7 fi no
efliet monts circularis co:poas fperici: monis rccti non
babcret loca:ncceflentmotusrcctinaturalcs:nececnt
motus pcr viS'£rQO poflie c(Tc motiivnius co:poMs tan
tum abfqg algs co:po:ibus cft impofTibile. Quauis bcc
impo(TibiUtaen6dumcftmanifcfta.Tlon.n.omnisim/
poflfibilie impoiTibilitas manifefta cft. :CDuUo^ ctcnis
impo(TibiUu non manifeftatur impoffibiUtas: nifi 6cla/
ratioflC piobmdis,i£ ©ed fi c6tcnti fttcrimite fola opi %
tiione:i rcmouerimue monimcircularc: 'zaffirmaucri'
mue motu rCctu finitum in opinionefitV potcrimue af/
firmarc in opinione tempus terminatu. (L Dpinio cnij
non negabit bocz nos no attendimus boc nifi id ^pter
q6 affirmatur cffe tcmpus.firgo cius cffe pendet c^cvno
motuj^zmcnfuratiUum: 'zmenfuratetia? ceterosmot':
quosimpoflibile eftcflc abfcpmotuco:po:i9 cfficietia
tcmpus fuo motu nift intcUectu:q:boc eft.ficutmcfura
queeft in vnocozpo^c-zmcnfuratetiamqdcfteioppo/
fitum ^ cquidiftas ci.Sed q: menfurat ouo co:po:a cii
ipfum fit vnii fingiUare:non opoztct tamc ob boc.vt pe
dcat a ouobiis cozpozibus. ®cd pofllbile cft.vt pcdcat
ab vno qd mcn furat:': mcnfurct aU'ud ctiam a quo non
pcndet.ZDotusctia non babct mcfurarc nifi pp fpaciii g
q6eftcontinuum.(C£tq:continuita6fpacy fit cdcem '^
dipziuB-zpofteriueiitmotuiipioptcr becouofit mot'
©ecnndi
caufdelTendt numeru$ etue: -z bic niunerus edtempus.
£rgo moU9 cotinuus eH 9; Duabus partibus.r.fm fi»
ctum'zf3tem|xis:fedipreinfenonefl;ntTtperfccttoei''
d6ell in potentio:? non continetur in bocintellean con
nnuatio nec^ men furatio. Tlon enim in perfccttoneefl:
qd e(l in potentia:nec in mutatioe alicuius ad aliud: nec
in cptu oe poten tia ad eifectiiuntelligimrvt inter panci
puim -z finem fit aliquid reccptibile oiuifionis qua reci/
pitcontinuii:fedboc(nteUigtture]caliomodoconiide'
randi.f.quointelligimrgjbictntellectusnoneftnifioe
^titatecontinua 1 no oealio.&ln.putarem'' tres atbo/
mosinquosmediomoueturmobile:tunc ciimoueref
oe p:imo aa tertiil-efiet in eo perfectio enis qd cil in po'
t> tenttarqgois non eiTet bicmotus in contuiuo. CTiicrgo^
pter bocgpipceft certitudo perfectionis illius q6min.
potentia:non opouet.vt motus Diuidatur.J!;t ideo oum
nefcierimus alia nefciemus gi boc eneo(x>:teat. T16.n.
e(lDiuifionificontinuireceptibiiisDiui(t6i8.Undema
nifdlumeH^cotinuatioenqdda accidesqd comitat
motii E2 Ipaciu 1 Eg tps: 1 oio fi n attcdcrim'' fpa"" i tge
n iueniem'' i motu ^tinuatoe;: 1 1$ cu nece fiut mefuraf
moiii necelte erit nominare fpaciu aut tempus. ie>5 caa
lacontinuationis tempoits fimilis ellcctinuationimo/
tm in fpacio.TIon ell enim caufa cotinuation is tempo/
ris continuatio motus tontii^qz pzopter continuatione$
fpact) foUimodo:(t non eflet ibimotus: non contingercc
continuatio tempou6:ftcutpo(Tibileemoueri aiiqdmo
bile in aliquo fpado:'z poDea quiefcat:Deinde icvpiai in*
de moueri % moueamr quoufc^ perficiat fpaciu: tiic erit
continuii:'; tempus non erit continuii. fed opo:tet:vt ca
continuationis tempoas fit conunuatio fpaci): ita g^no
3 n:tibiquie8.(E£aufa ergo ptinuationis tempozis e pti
nitatio motus fm boc gp efi; cotinuatio moms:'z boc no
eft nili continuatio fpact) collata momi:i3 e(l:vt non (tc
ibi quies.2ct bec continuatio non e(t caufa qua tps ntco
cinuum:fedeftcaufa vnitatis tempoas.non enis ctp»
aliquid cui accidat cottnuatio pzopua illi: imo ipfus e(l
ipfacontinuatio:ifi aUqiiidDarcttempoii cotinuatio/
ncm no cp intellectu vnitatis effentie tempojis cotinui:
cunc continuatio edct accidens t£i:non enentia.£t Itcuc
oi;cimus op aliquis caiozett caufaalterius colous:-: qIU
quis caloz fit caufa alterius caloiis.f.q: fit cauia elTendi
aUum cabzemaut colo:em:non vtquaUtas fit calo:.
|t ([jSimiUter oicimus qj aUqua continuauo eft ca efleit
di aliacontinuationequenonertcapjoptcrquaiUacd
tinuatio fit con tinuatio.Duia illa cotinuatio pcr fe e ?ti
nuatio.fiicut iUe caloz eit cabz per fe. Unde nulUis pot
Dicere nobis rtc.ii;go no intelUgo in motu prinuatione:
nifl ejc caufa fpact) vel tempozis.Zu aiit non vis vtcott
nuatio fpact) fit caufa tempo!i8.Tlec eH polTibile. vt oi/
cas g> con tinuatio tempo^s ell ca tgi8:t pollea Dicis q^
cotinuatio motus ellcaufa tgis:cii non fintibicontinua
tiones^nifiiftcoue.adlJrefpodebimus oicetcsgj nos
cotinuitate fpaci) non ponimus caufa tempozisabfolu/
te:ni(tfmg7eltmotui:imotus fitper illarn cotinuus.
<[;'^efpectu9.n.c6tinuationisfpaci) in fe eHvnii quid:
•zetus refpecf adiuncte cu motu ellaUud.3(ntelUge niic
qz connnuatio fpaci) f m g? eft motui cit caufa que e een
tia tgi6:q$ e(l per Mpfum con tinuu:non caufa qua elTen
tia tEis fit continua.bec cft.n.res que non babet caufaj:
1 idco oemonftrat cp tetiipiis res accidetaUs eft mottu:
q6 non eft ei genue.nec Dna:nec vUa fuap caufa:p: fs eft
% resqcomitateii^-rracfurafcipj. Ciseqoib^^attEaUb"
q f iutvt fcia t qiio e res in tce. (E fcicimus g? res no c i
tEC: f spiincipia que ppofuim''ni(ie):iteVlcctubiidipii*'
ipofteriU0;iomne qd babetin fc intellectu pziozis 1 po
XI[L
jtf
ftenoif9:atitcftmotu6:autbab<^motfj.Scdmom6ba
bet B c^ leipfo.iDobile vcro babct Ixc ex motii:fcd ^5
bocqjoiciimr fpcsrci-jciuepartcs-zcius fiinesg funt
aUquid in aUquo fm 13 piius t poftcriu6:t inftans ctia":
^bo:e 1 mcnfcs 1 anni oicunmr elTe in tcmpo:c. ©5 in*
Ibns eft in tempo:e.ficut vnitas in niicro;p:iue autei «
pofterius in tcmpo«:ficpar -: impar in nuero:bo:eaute
1 oieeix mcn rcs:-: anni:(icut ouo -: trcs 1 quatuo::': occc
in niiero.XDoms aute in tEcficut oece accidcntia tn 61
narictatc.XDobile vcro in tEciicu t fubiectii oeccm aa
cidentiumin oenarietate.cr^uicsautautputaturper XD
reueran8:ftabiUs fcmpenautputat accidifTe ilUpaust
pofterius accidcntaUter:': boc p:ius 1 poft babet e;c oxt
fa Duo;: momum:q: laterales funt d.Tiam quies i pua
tio motusin ilb qd folet moueri:n6 puuatio mome abi
foUJte:-! ideo non eft tongc: vt quies fit tnter ouos mot".
Bt quies buiufmodi babet aUquo mo p:(U6 *: pofteriue:
1 p:opter boc g? eft ouobus modis quictii:boc ptinet in
tempo:e accidentaUtcr.Undc ideo emutarionee q funt
rimilesmotuilocaUin bocq^incipiunta fiimovft^ad
fumuconnnenturin tEcob bocg7babentp:iu8^pofte
riU8:t cu aUqua permutatio fubito ocoipauerit tom; c
mutabile:': inceperit minui vel attgeri oe c6tinuatiDne
nibilbabct:nifi continuatione tempo:ie tatii:ideo g? pd
us 1 pofteriu6:non eft ntfi in tpe tantum:t q: tpfa no efl:
efticiens tcmptisconrinuatio motue in tf>ado: aut in eo
q6 videmr fpociij:': cu boc cft babene p:iu8 1 pofteri'^
pendete):tempoKsrgoe(TeipfiU8 cftpoftcfTe cacteia
que cft moms ej: quo e mutario locaUs. £t be mutatio>
nc8 conueniunt cu moribus qui fiunt in fpacus e^ 15 g»
menfurantur tQCi non conucniunt cnm eisejibocg? ei
tcispendete)cmotit)uequifiuntinfpact)£:7eftcanfatit
eoj:.£tboctanntmeft in moubus qui fuuit in fpacqs.
Cii;3(unaiitnoftiqtndveUmusinteUigere:cu$oicunus f|
moms qui fiunt in fpac^8:fcd rce in quibue non eft pu^
out pofterius vUo modo:non funtin tQe: q|u^ fintcum
tge fiait mitndus eft cu grano fuiapie:fed no eft in gro/
nofinapis.&iaiitaUquidbabneritp^ius-zponeri^^aliq
modo ej: t)oc(.q> eft mobiie:? aUo modo no ftierit rece/
pribilc p:ioas z pofteriozis ejc bocf.cp eft e(1enn'a.3llu(l
ej: bocgj non recipit prius '«poftcriu6:non cftin tge: fc4
qi aUo modo cftin tec.^Uud aiit qd eft cum tee. 1 noa
eftintge.f.cuiU6elTeeftcuoiuturnitatetoriu6rQiB:b<)C
eftfempiternu:tomncDiHturniicuiu8clTevnu5e.5lt6
eftfempiternum.f.qdinbacDiuturnitatebabeteiTevni*
1 idem.ficert in omnibus bous c6ttnue quafi fempiter
num fit comparatio ftabilitatis ad n6 ftabiUtatc': 1 comt
paratiobuiuscomitatietpisciifempitemoeft^ficutcd/
paratio babitus mobiUs ad tempue:': coparatio perma
nentiu re:p inter fe t coeuitaB qua babent boc modo:eft
intellectusfuperfempiternii.videtoutmiT3i9>meU''no
men ilU qp pt imponi fcmp eft:'Z g? omne Diumiinu; efl;
fineomniEmutationeabfoUuc^^fiineaUquacoBatione
bo:epoftbo:a:boccftfemE.{C2;^uo: atoebocqdoi ^
ciit.f.g>fcmpiterniie oiuturnitas getl: autg? etpe ii nue '^
ratii mom.Oiio.n.ti:cu ti itclUgat ctas vrtp6:nifi idit'
cen^e p''': pofteri''.': cii fuit ibi p'' <z pofteri^^^febebit reno*
uariaUciei''Difp6.ficDipm'.gneci''cetmot'.3ngeteat
iucnitp^^tpoftcri^^.ficDij^im^^.ZpsfonecaaUc^ret.©}
q^iin tra oiutumitate tpie giian t mulp ■: co:rijpun f :q J5
non apparct caufa manifefta:idco in ptitaueriit lx>c bo»
mines tEi.(i:n6inueniuntibiaUgd aUudadiunctiinili
tp3:nec Qcipiunt.Un cii res bonaeft:laudant tps. Cnm
f 0 mala eft:accufant:: tiirc|: que biitelTeplerijCB caufc
manifeftefuntp:iuationi8vero 'zcomipttoisdieoccuU
tefuntXura.n,fabmndicognitaeft:caveroruinciDei
Bnffi* JLiber
'p ftmctionis plemcg non intcUigif .(irSitr cft et fi voluc
ris inducerc multa particulariaXotingit g ej: boc: vi qt
fcpius cooperat tjsi id q6 cft oc rcbus piiuatoiijs i coz/
nipto:i}s.ficut obliuio i labcfactatio i dftructio i anav
bilatio mae ■; cctera:idcirco boies accufant tps i loqm
tur malc oe eo.Sempus ^o babet accidentia multa quc
fignificant aligbus noibus que oebemup noiare i nuc
rare:Dequibu8cftin(lansq6 aliqnintelligit effe lermi
nus coisiqui eft incer ptcritii i fiitu;:: oe quo ias loquu/
tifliimus:-; nibil aliud:autaU'qn intelligit ots terminus
cois ^uis ftt oiftinctio re^ ptctcrita^ aut futuras.2ut
aliqu intelUgitur eiTc finis tgis^cguis no dfignet coitate:
qui cii oebeat fQ intelUgi terminus cois ptinuas: tm ac
cipitur non ?tinuan8:q^ispieterfig!iofiem notsfdar:
q: oino eH cois:-! non eft poiTibileM fit oiuidene qi> (d/
tur cr: aUo modo conliderationis pzeterin teUectii iigni/
0 ficattonis nominis. (Ci^Uquado aiit of inflans: tps q6
eft muUuppmquu pzefenti iftatui cft minus b:cue. cer/
tificatioailtveritatisbuiusoictiois beceft:Q;oc tpsin
lyio acddat aliquid:babet ouoe terminos fine oubio: t
funt ouo inftantia in intcUectu:q|uis ipfa non Qcipiat il*
U:i bec ouoinftantia funt in inteUectu pntia fimul fine
oabio:i trt aUqti inteUectus pcrcipitp:iou'tate vniusit»
efte^zpofterioiiiaiealteriuft-zboc fiiQg longitudinem
rpaci):quceftinteriUa:ficut percipitinftans q6eftpu8
Iiitcr inftantia bo:c oiei.a aUqit ouo inftantia adeo eruc
fibijjjcima: vnum eo|J.f.circa aUe^;9> inteUcctus no e«
dpiet in pmointuituinter iUa fpaciii nifi cii mo:a: i oiu
pfideraucrit: i itellcctua percipit iUa quafi cotigerit fir:
iquafifint vnitinftans:q|ui8Con(ideratio tgfcrutatio
tj^ ^bibeantinteliecttiabboc inpmointuitu.Cioed^
diu noredit inteUectusadfcxondpitouo inftantiaqff
fint itmul.;be verbis aut tQaUbus vnu eft id q6 of : ecce
qdeftpQatioreiacddentisin tgecniu&qjtitas nonecif
|x'tur Qg bzeuitatcei^^adfuii tcmpudu:uilUires:ncc ftie/
rit i'eparata:nec p:ecogitata.i8t oe bis verbis cft ct id (^
Df fubito:'Z B eft gd figiiat alic|dacciderc in inftatk^zali^
quandofigifat oppofiiuetue:q6 of paulatim oe quoiaj
loquuti fuimus. ibe bis et verbis eft iUud: q6 of paulo/
poft:7 boc cft qd figt!at tnftans ^ta:i^fipma pnti: cum
non facile Qciinf q^titas fpac^ inter illa cig bteuitatc ei'',
6c bis et eft;id q6 of paulo aftt boc c: q6 iignat ppara
g tionem inftantis p:cteriti.p]n'mi inftati pnti. (fSs tpa
*^ q6 eft inter illa non gcipif .£rgo paulopoft of^fitii eft
in futuro ad paulo antc in pteritd;t q6 cftpzius^f; in pie
rito fig.iat id q6 remotius eft ab inftad pnti:i qd cli: po/
ftcriua fignat qd cft oppolim buic.fcd qd eft piius: fj in
ftituro:fignatqdcft,ppinquiu9prtti:pofteriusaiitcftid
qd eft remotius a piiti.Olim eft tps q6vf longum inter
ipfuin 1 boc inftans piis coparatoe oppofitop termio^
tEis.OUmeriasintempozcabfoUitcivcrilTimeeftiU^:
cuius tempus non babet initium.
CCCompleta eft pars fc6a partis pmc:Dc coUcctoc naUit»
fitdg 6dit iteUigcregfe fint ifinite. ^fndpps j^Ca"".!'
- rf? Uij»qbtitnaUacj:i3g)bni$titatc5.
*** *^*^ 1i>:olog'''6qU'tatctractadi.ppcin
[|boc UbMlaUa funtcozpai oifpoes co2po:p.
I Qultitas aiit pmij^ta eft cii vtrifcp^qgtitas a t
J quc eft co:po:5i;funt oiuifi6e6;f5 cgtftas oifpo
fitionii co:po^ clicut tps i cetcra q comita f co:pa; aut
M acctttalV;auteentiarr.(ribifpocs atcojpop comftaf q^
tita8:aut pE qgtitate co:po?: in gb' funt:-: cii qb'';^^ pp
tps:liait tps comitafmotit.aut pp pgSne aU^niieri qui
guenit ej: iilie aot pp aUqua ^ritat^. iSj ejc oib'' modis
comitatie qgtitatis bic eft rcmotio::': B cft g? of ifinita:fj
VArieucee refpectuu gbU9 pfidcraBf ^titatee; funt out
Xcrtim
Difpones qscoqja pnt bfe pcr fe fola:fif cflffitftami Iffi'
nitas in magnitudtnc:? fic finitas i ifinitas in oiuifione
velfcctioe Baii.aut in coponcvnius ad aUa:vt comitai»
tia 1 ptactus i pttnuatio i bis litia.(rSed oifpoes co:
po|: funt motus i tps.Q6 at pftdcrat oc oifpoc ^tita*
tumeo^l5eft.f.fibntpn'"autfinc:autiindfuntita.f.n5
biitfincfcd vires eo^ plideranf ej: oifponib^^^titatu q
funtin ilUs:liappctenf rcb'' btitib^^fineaut non bittib^s
qui quo modo B poteft e(tc in iUis.
i£CapY5.TLt>e comita tia i ptactu i cmijctione i pitictde
1 Dtltticttone i medio i e^tremo:t fimul i fegatim.
I^fi^m 'oQniw^^^fiintatccotpo?::-:!»
vnv%>^} oifp6ccopinmagnitudie:ocbe»
I mus pus log oe eo^ fmibiUtatc i ifinibiUtai
tc in Euitate i iti kctioe,@$ m B dbem^fdr*
tlcomitatia i tacuonc i penetrabiUtatc i pgln
tinatione t ptinuationc:t qd c mcdietas vf c^tremitas:
ivt fciam^iil i loco i fcpatis.Crfi^icem^^g g» ouo pfia fiit
illa itcr q:;: p"'i ^'"no e aUgd fui giiis^ficoom^^pnteB fe;
q: q ^ieq i pma5 e iUa iter qul t pml no e aUq fui giiis.
CTSs aUqit pucniut (n fpc.fic oom''i oom'':i aUqn fiit
Oiuerfa in fpe; vt bo t cquus:t mons i arbo::t tiic no ac
cipiunf pna H 13:9? funt oiucrfa in fpe:f5 f 5 15 g> vniunt
in aUq coi aut eentiali:vt e co:ceitae:au t accn taU; vi c al
bedo:t ftatio i ade:i ituit^^ad vnapt&Cultit fitcrit iter
flla aligd 6 15 q6 btit c6e;tc q6cuc^ cot;!, accegit ^'"^oicet
ecpiis alteri^.f g.!5icfiacciBetpdcaf5 Bqjfijtco:j^
e^rita^equ^^eet pite bo{:i poftea mos i arbottft at acd]^
ea ?5 9> fut a{aU'a:cqu'' cet pit s boHt it mons^nec arbo:.
foi It acciQet f 5 9 botes fiit:n6 eet ibi aUgd q6 pfeqref
fingfari^boiQ:ni(lcctibiaU1)6.(i:!S$?tigeseftiditcr
^''eTrtremitatetcictremitatcei^ci^tagifabco^itcapitati
gd q6 bcat fitii.£rgo ouo ptigetia if ea q^: ouee^remi
tatcs ff fiC-ii i loco:f5 i Citu g pt inui'.£):tremitate5 eten i i{
fi t loco vUo°.r$ bitt aUque (Itu.^^iictu.n.bs aUque fitii.
fit^aiqUlbseB.f.vipolclitotidiecalic^EtljJpe^ptigeti
b''at pueit tafr oitdi i ouab'' fuis e^ctremitatib'' filCvi dt
tiicrit ouo:q;?C)£treitates li folii fe piingiit.fscentiavni'»
ptigit totl eeniil alteri'':tt erit B tagef fs pmifccri *^er /
mifceri ctetit fi e nifi cu tota cen^vni^^ii^dif i totl centil
aUieri''.? 15 iliidi n e niiicuvnii tlgit gcgd of ifudi i ilU^.
iBiat fuerit eciUa:tt entvni''al^d.q6 it tlgat aU6.)oi It
Vnu ejrceffcrii^n erit to^^itrls i iUdiniii f$ B ttn. q6cqle
lei.(irCertitudoltEmi):t6i5c.vtnibil(it6ecn'vni''qd
fi tlgatecntilalti^^ncc remlcat aUgd 6 vno q6 li tlgat
dUep:f5 cp ouO pmijcta lini illa q ff Ceodc loco p13 idqd
pfegf emij:t6c5;itell!if it gd fit ipa.i q6 itcUif cei^ 15 e
.f.tact''torr.q: cu aligd tetigcrit ali6 tolr.t aU6 it eiccedit
ilW.tcgcgd te^erit vnu eo^.iUd idc tagct aii6. aUogn
^''taccti tucirct i aliq iUo^ aUgd vacuii ab aUo.nos It oi
%era[Tfcp vnii tageret to"" a[i6.i n eetaUgd fttpejrccdce
i vno q6 n fft i aUo.i 3 e pofe.g cii ouo pttgcrit (e torr.tc
gcgd ptigerit vnii tlgct i reU'quii.i vnii no .pbib^ ptigi
aUud.neccrefciimolesaddirionc milUii eiccis.itcutet
fi raiUe piicta piiigercf .(CCii It aligd tctigcrit ali6:': iU
lud 1 iUd tlges tctigcrit aUa res q n terigf t p"'.tc b5 i fua
ccn^aUgd Ipli'' pter id q6 tctigit p"'.-: iU6 apli'' fiiit iU6.
q6 Sueit ali6 ptigcsvacuii a tacni p*.': 1116 fitit 15 q6 tcti/
eit.i ft potuit tlgcf ^'".1 15 ota clara ff ircllciii.ftl'r cua\if
gd occupaf i lage'' aU6. pp qd oii tag!t..pbibcf ligef a \i
gd aU6.t5 It erii occupatii toiil .atit aUgd 6 illo.fi at tota
ftiit occupatii tc ii potcrii ill6 tlgef ptigef aUgd aU6 j*"
vUo°.0i ItaUgd 6 iUo.tc occupatio.i tact^it cnt occupa
tio tor.nec tacf tof.fit bcj;>p6ne9 gfe notefunt.
(££j:p}ic fuflf i".autc. optle caftigata i eme'^ g caii.reglii
rcffQiui^g*.! md4ftc°oiniloa.6vtrtdflrto pmodtesr
tlide iit
mo c(U
ab a^M
text.p, z,
vfq^ ad.t.
p.4. iclu
fiue.^bi
li>nmrofa
tradiuin
®e cclo
Cr^ncfpitUbcrSiuc.Dccelcrmundo.
CTCollcctioncs ejrpofitiontim ab antiqiiis grccis in libio
Mri(t.oe mundo qui oicit liber celi 1 mundi. /S^pofitio/
ncsiflcin.i<5.contincntur c^pfis.
v(irCaprm.I.(D: co:pu9 perfcctius cft omni qultitatc ■: cp
mundus poHcrius e(t omni co:po2c.
i>3ffcrcntta '^,
ipus-rqualtbctaliama'
I ' gnitudtne bcc ef\:q> coz/
j pus Djffundit ad oes oi
, me(ioe&:fcd magnitudo
qucbjvna Dimcnfionc
vocat linca:? que Duas
Dimcnfiocs vocat fugfi
cicsrquc vcro bj tria fpa
j' cia vocaf cozpus:-: pofl
itriarpaciano rcl^atalia
, cjuarta DimelTo. ©cicn >
tiaaiitbui^reibseffcin
namra intcUigentia:p:q: intcllcctu no p6t imaginari ali/
quid alittd ad qd imutetur vt addat ei alia Dimcnfiorfic
mucat Unca ad planitic; cu addic fongitudini eius aUq
latitudo:t Itcut etia mutac fugficies ad co:pu6:quado in
fnteUectuaddif ciue tongitudini 1 latitudini aUitudo.
CTCoftat igif cp 13 gj rcbus $titatc bntib''co:p'' pcrfc/
criu8Cfl:cog> otinct in k oes oimenfioe6.(|7£t vnijq6/
c^ ej: co:po:ib'' quc fun t in miido pcrfccmj cfl 13 mafed
nd efl Qfccmm co q> no tcrmincf pcncs aUud co:pu8:to
ta8 vcro mudus efecms eft vtrocp m6:q: bj longimdi/
ncmt Utimdinc i^fundum^-zqiterminatioci^^noepe/
nes aliud co:pu3.([j-p>oftca vo ocmf auimus no ce fwf/
fibilcvc ceUim fft infinitumri gj non cflpoffibile: vt vl'
trailUid fttaliquid aUud.
CCaprm.lLO: naturaceUeftpzetcrquatmo: namras:
1 g? efl co:pu8 fimplcj:.
ral^rtiHI aut^X noncflpofTibde vtmo
S^ KXW amt^ msfenfibiUefitaUeri';
1 nifi co:po:i3 ro bec e(i:q> oc q6 moucf e nece
I vt(itin[oco:motU3Ctenin6enifi mntatio6
locoadlocu^^^znooccupatvcl iplct \oca:ni{i
co:pus.Dp5 g cj: I3vt moms no fit nifico:po:i6 f jfubti
jjp:ietatc.(r£t qiigdcs boc ficeft.oico cp no pot co:p'*
nobrcmotiifibin3le.q:cu fucrint oueres.qHa|: vniu»
na :3uenit cii naaUerius f m aUgd^ioiffert ab ea f maU'.'
qoid:^ :5ucmunt in actioe Pm aliQd:i Differiit in actionc
fmaU'9d.Op5 Vtcaacti6i9in qua^ueniiitfitipfa nain
tiua coueniiit;': vt ca actionis in qua oifferun t fit ipfa na
in qua oifferunt.Xics gdem nalis vigo: motus mouctie
fcmE priiisfit motui:3pofito:um: -zpolt^ iucnim^^vnu»
qdcpcojpus PE oifponcs que in eo funt in co:geitateba
berc motu5 oiuerfU5 a motu quc babet aUiide pter ipfas
t)ifp6ne3:tuncncceiTecvtcaDiucrfitati8 inmotib'' co:«'
po^fitoiuerfita3fua:;ioifp6numn9Uum:i moms ipfe
in quo pueniiit C): eo e in quo ?ucn iun t.Segtur g ej: boc
necefTario.vt oe q6 cftco:pu3 beat motu nalcj.CScd
motuii ali) funt ff mpliccscali) c6pofiti: motus autc fim»
pUces funt Duo.circulariB 1 rccms:-: motus ppofitus eejc
ouob^^motib^^.CC^f-^obatio aiit q> vnufgfqs motus fim»
plcpaut eft recm8.aut drailaris bec e.cp ipote e mocuj
ee:nifi fm linei:(» lincc fimpliccs funt circuUjris 1 recta:
nec itclUgif mof aUus ab bi8.([:Ci6 et maifeftaf g vi/
fU5.3nucnim''eteni5ej:9b''nale5 fibi qucda motii pfegf
co:pu3 motii ois cozpozis q6 e(t i miido;aut ad fuii mc/
diiKmt drca fuii medtii.CL^t mofg ecirca fuii medii)
£t mundo
$7
cf ratlaris e.6uo aut mot^g fii t ad mcdtij^ a mcdio recti
(ut:(s g fiit a fuo me^fut ^fus furfu.(rCo:po:j: at qda fiit
fimpU'cta.':qdappofita.ciu8atq6eflfimpt'pmot''o5ee
fimplej: 1 pum6:i rius q6 cfl copo"' 05 ec f m oriantc5 in
eo qlitatc:': vtin motii fit(^pe rcs ej: qua e(t 3pofit'')oi/
uerfita8:ficemoms Ugniin quo accedif ignie cii mouet
oeo:fu5 mouef ficut iII6 Ugnii in quo no e acce(m ignis.
(H&S cu fticrit moms circularis i miido. -z n6 e potc vt
mot^circularis fit acciitali6.opo:teret.n.tiic vt ce't poi
co mot^^naUsdrcuIaris^l^cq: rcsq moucf circufr.-zB
acciis non moaetnidex req mouef circufr 1 g nam ad
quiete.ot:^ Vtfitin miidomofcirculariscircagete tcir
caraioIutioncEpctuus.iosoismofeco^po^is^icuiiis
mof nalitcr oiucrfus fucrit a motu ceterof co:pof :ei''
ctia na cft ptcr co:jr nam.CTDps g vt fit in mfldo co:p''
0iucrfu5 in na fua ab algs co^pb^ib''^^ moueatur motu
drcularig nas fua.CCSi aiit of gp e(t vna ej: q ttuo: na/
turisq mouef momcirculartoicim^^.gjvnaqueq^ qtu/
o: n^ motu nalc bs fibij3p:iii •: i oirectii.': n6 c vt vim
coipijeat OUO6 mot'' nalce.firgo ipofc eft vt vnaqucq;
qtuo: narurmoucaf mom circulari:nifi p vis.i 13 mot^e
p:ctcr nas fua.£rgo necc e.vt fit aUud co:p'' q6 moueat
motu drailariej: fua na.Cii aut mot^^circularis.fic oij:u
muKftierit fube fimpUcis.': mot^fimplcj: non e nifi coi»
po:i8 fimplici8:opo:tebit tuc vt mot'' circtaris fit co^gie
fimpUcis.C Si at of gi e co:pi6 ?ponti.mot' a t co^Eia
ppofitfcficDij^im^-ef^Dnanteico^tucops vc co^p^iquo
nibil onaf fit finc oubio co^p" fimprj:.!!! ^ai"' cft g ej:
bis q Dij:im''.g7 mobiUs circu tr cu fui8 pteci8.i.ccU na cfl
pcer qmo: co:Ea q fuc f3 co^''fimplcj:.': g? moc'' circula/
ris e ilU naU'8.q: fi no eet ei na Us jpfeao bf ec fine oubio
aliu ab illo mocu nalc.q: ia Declarauirn''n pofTc ec co:p^
finc mom nali:vn fi bfct motii nalc ptcr circularcs bf ct
Duosmot^^fibtnales^qdlligiusrcpudiatiicO.
(i;Capt'm.III.£6 co:pu8 ceu non recipit augmen tu.
"'^ — ^ ^ ^ftt ^tl f f 1 ^^ incrcmctu q6 co:p«a
^**lt)ii»vi»n* rccipitinfuistnVoimc/
ifioib'':^ fiit latimdo longitudo -z^ftindii:': q»
J fitcqlc inoib^^fuisptib^^^ita vt n6 iueniamr
i~'maiu8 in vno loco ^ in alio:necplus in inte/
rio^ici''^ in cjfferio:i:': qifit fite finc of ia bui'' ':ilUu6:i
finc pmutationc co:po:is q6 crcuit a fua Difp^ncCQi
fi nos cogitaucrimus corp'' pgelatu q6 rcfoUitu5 e inuc/
nicmue augmctu in fuis trib'' VYametris.i inueniemus
oescius gtcs pfifcs:': augmctus in eis ccjle:fcd cfi: a pma
oifp6ne pmutatii^a io q6 erat pgelatu ia oiffoUitii c.g 13
noofaugmentiiteogjcuaUgdcrefdt.ficut oijrimus 05
ee vt rcmaneat in fua Difp6n'e non mutatii.(r3tc ficogi
taucrimus vltimiincruu5g ej:tendif:iucniemu6q7 crc/
i\it:i no inuenicmue ipm incrcme'tu in aliquo loco I6gi/
tudini8 cbo:dc pUif$ in aUo:f5 iucnicmus latimdinc^ t
^fundiioccrcuiffcpm q)creuitI6gitudo:':iuenicm'' 9»
ncmu8mutatu3 cfl a fua DifponcvsJi: iucnimue eu in/
duruiffc:': in cbo:da pmutatii.g n6 vocaf 13 augmemm:
q:angme'tii.ficutoipmus cfticrcmctu': latitudistj?/
funditaris.Sugmetii ncmi g qctendif no e nifi I6gitudi/
nistm^ej^quoetinUititudic^^fiinditatepfeciuuta e oi/
minutio.(t£t q: crcfcens fic Dij^im^^remaet in fua oifpo
fitionc.Tlcmu8 ^o cu5 ej:tenditur induraf ■: fit cbo:da.
ClJtem fi cogitaucrimus vcficas quc inflaf inucnicm"
eius l^gimdinc': laamdinecreuiffc:fcd inuenicmueci''
altitudinc f m fpiffimdine fui co:po:i6 oiminutas.q: illa
quato magi6tei:tcndif attenuaf ^^: i6 ej: boc no oicim^caj
crcuiffc(rfcum aut cogitaucrimus ncruos: aut vcnas:
autoitaDecctcri8meb:<6co:po:i&cfeuiiTeinuenicmu9
;8toic. f
£ocIad(tlte
cellarm (fTc
oari Qnmm
cop^ riiiipUt
qo or quiiua
qoul«
^n attgmf/
laiiocojUld
qoauscire/
matie ice.c
Ot>ocvi(le p
t>enatioe.iCi
CO.JJ.
^n flugmcn
laicc t>} ficrf
acmciu l^m
oej otmcAo/
iicm.
^e celo
in ad vcratn
jQFctlunon
^taugert VI'
de et a;: p
celi t,C9^Q,
dngmetum nifi fucrit a fiw oifpofitfone rcmotum : quia
aimneruusc^tcnditurattcnuatHn-zidcocjrboc no oi/
ccmus cum crcui(Te:cum autem contcmplcmus cozpus
(^dam vei mcmbiu; equaleiquodencraticu; oicimus:
conftansej:ncruis ivcnis carnci olTcxrcinlTe imcnii
musaugincnmminfuabngitudinelatitudfczpzofun/
doaugmcntationecqual(:ita qp rtantcaugmcntii figna'
uilTcmus figna in longitudine i latimdfe i ^fundo mc'
b2t:tporteaconfidcrarcmu8quantU3intcrefTct intcr iU
la figna:poll^crcuit inucnicmus augmctum inter quc/
iibet ouo ftgna mcbzi:'z qp cxmit cquali pzopoztionc ad
totti augmctti:q6 ell inter quc(^ Duo ftgna ipftus mcm/
b:i:xinueniemu9q) ipfumaugmentusnon fecit inmc'
bro qd creuit oiucrfttatcm in fuis partibu8:i inuenicm''
cp totum non eH mutam; a fua oifpofitione:iTcut muta/
tur congetatum aim rcfoliutur:t conglobatum cu fpar/
gituniconiractumcum c^tcndir^fcd inucnicmus illud
(n lua oifpofttioe in qua erat anic^ crcfccrct.([7;etqu5/
doquide5bocftccft:tuncnccciTc cftvt aliquod inmn/
datur ci q6 non crat in eo:-: qd fit oc natura cius. 3lUid
autem qdinfunditur non porcftcflcquin ftt:aut ocna/
nira illius cojpods q6 cxcmStd eratin alio loco ab illo:
f?d motum eH adillud:aut vt fttaliquid pzetcr naturas
ciU8:fed pcrmutatum cft •: conuerfum in naturam illius
co2po:i8 q6 crcuit:talc autcm crcfccre poteft oici^magia
tamen ^m quantitates:qz nibilominus mancns idc fub/
ftannalitercrefcit.C3d boccrgo vtfiat augmenttim:
Vtoi^imusopouct vtiiindatur rei augmcntandc aligd
q61it oe cius natura:velconuertatur in eSdcm namrl.
CT^ftienijOuomodinonpolTtintconuenireccfefienij
Di^erimus g? illudeft oe natura cius ccli i motum eft ad
illud':infiifu;eftet:tuncnonpotcft.elTcquin illud mo/
ueatur ad illud:aut per feipfu;:aut ab alio mouente tl[6:
fi autC3 oi]cerimu8 cp mouet ad illud per femetipfu3:tiic
ncceiTeeft g? aut fit furfum:t moueamr oeozfum:? tunc
cft pondcrofU5:aut fit ocoifum i moueatur furfU5:i ttlc
cft lcue.Sed nos occlarabimus gp in natura celi noeft
pondcrotitas ncc lcuitas.crgo noneft poiTibile:vt mo/
«eamr adillud motu fuiipftus.CTSiautcm oi^crimus
qp mouctur adillud ab alio moucntcillud:tiic non opoz/
tet vt in fundatunfed vt adiungamr tantu3 cius fuperfi/
cici:boc autes no eft:qi ponderofu3:aut leuc non pot ba/
bcre momm in celo:'Z nibil cft quo fit leuiu8:aut pondc
rofin3:coipu6 autcm cum mouemr ad co^xis^fi mouc/
tur furfum:eft lcuiu8co:(i vcro moucwr ad mcdiu3:eft
pondcrofiU8eo:celum autem nonbab^aliquid pondc/
rofitati8.autletutati6.autj>ptereafit aliquid pondero^
fiU3.aut letiius eo.ergo non poteft elTe vt tfundatur ali/
quid vndefuitaugmcntueius pcr motus altcri^.CTfit
ciibocfit:noneftpolTibilevtDiffundaturiUud pcr oes
partcs cius cqualitcnfcd ia octcrminauimus op augmc'
tum ixi crefccnte fit in omn ibus partibus ciua equalitcr;
K poftqj non cft polTibile vt id vndc celum crcfcerct mo
«catur ad tllud:nec motu fuiipff^ncc mom altcriu6:tuc
iam Deftructumeft:vtfitaliquidoenamracius q6mo
ucaturadillud:idcovtperillud fiat augmentum cim.
C ^t^at ergo vt confidcrcmue fi cft poffibilc eflTe ali/
q6 e;ctraillud:cuiu3 naturapermutatacoucrtatur in na
tura3 celi:': infundat ci ficut bumoi pcrmutatus fit cum
venis^venacusoflibus^oBcumneruie.neruus autc? in
cartilag(nibu6.(Ci5e celo oica; ctii ilUid no cc poffibi/
lc:q: iam occlarauimus q> conucrfiono eft nifi oe con/
trario in con trariiji.Cclu aute non b; c6trarium.ergo no
cftpofl^ibilevtaUquidconuertaturin namcelcvt qceo
fiatau2mentiiem8,([;SJaiitDi):er»tqui8Q> pcr motii
alicuius q6 mouet ad furfum:mouemr aUqutd q6 eft Dc
namraceUquoufc^iungaturcuicuadiuncttim fiteri' d
attrabit illod ad icqz eft cofimile quoufc^ ifundat etfi/
cut niuriendu3 attrabit fibi cibu quoufc^ infiindatur et.
Cr^><^mus qp rcceptibilc nutrimcti non attrabit cibii
quoufq?infundat e(nifivtreftaurct q6 oiminutumeft
oc co.Celu3 aute non minuit :ficut poftca occlarabim''.
crgo cclu; non attrabit ad fc q6 coniugitur i\.\i quoufc^
infiindat ci:q^uis fit oe namra eiue.
Cr£apthi.llII.€&cclumnon recipit gcncrationem:nec
couuptioncm in natura fua.
•cl^Hv L|WUU cffectioeftcyouabus
caufi8:vna eft ma ei: qua fit:altera cft p:iua/
tio.Simifr cius q6 ocfinit clTe non fit 6ftru/
ctio.nifi cii tf, oifpofitioe fua imutatur in fuu
contrarius^-zomne q6 fitq: rcb^^contrarije fibiipfis tiw
Dcftructio fimifr fit cf, rcbus ?trari)8 fibiipfie:fed poft^
$celumcftco:pu8 quatU3 ficutoijcimus.pjetcrqmot
clemet3:t non inucnimr aliud co:pus q6 fit contrariuj
ilU:quiamomicircularificutoi):imu8 noneft pofTibtle:
vtaUquis motusfit contrariu8:tunc iam manifcftum
c^rboc gicelum nonrectpii gencrauone':ncc co::uptio/
ncm:': quandoquidem boc fic eft:tunc iam manifcfium
cftQ) noncftmutabileabvna DifpofittoncadaUamq6
fempitcrnum cft.
CJCaplm. V.©: cclum cftfinitum.
am t)cclaramtnu0SSi$
cfleco:|Xt8.f3Diffinitioco:po:i8 eft vt babc>
at iongitudincm latimdine^ i p:ofiinditatc:
icdlogitudof latimdo eft ftiperfides^fuper/
ficies aute; eft finis co:po:i8.ergo opo:tct cjc boc vtcov
pusfitfinitdmneceflanaidcog^co^po^icftneceiTartu:
Vib^catlongimdinem latitudines i fpiiTitudincm: fcd
fupcrficics non cft aUgd nifi longimdo i latimdo. crgo
fcquit ej: boc Q> omne co:pu6 babet fuperficiemrq: non
cft poffibtlc vt co:pus fir finc fopcrfiacfed fucficies cft
finisco:po:id.ergoomneco:pu6fine oubto babetfinc.
crgo non cft poflibile vt co:pu8 fit fine fine:fcd ccluj cft
co:pu9.ergo celum finc oubio cft finitum.(r£5fco etia$
cp co:pu6 non potcfteiTcfine logimdinc latimdineet^/
funditatcergo no eft aliqua pars co:po:is qua non mc/
furetlogitudolatimdo «zp^ofiinditaB.Unde poft^no
cft aliqtia pars co:pou6 qua non menfuret longimdo la
timdo^zp^ofunditae^mncnon potefteeco:pu8 finc tp
trcmitatercog) fie]ctremitatem nonbaberct:ope:tcrct
tunc vtvltra idcuiuspartcsmcnfuratlogimdo latitui
dotptofunditas^cflctaliquidq^non fimi itcr mcnfm
rat longitudo latimdo t p:oftinditae:i boc cft falfu5:q:
qui cogitant qp cclu3 mcnfurant longitudo latitiido ijp«
fiindita6:fi mcnfurant illud p:im» cum alio p:etcr ipm:
tilc c6tinenturincoq6metiturlongitudo latitudoi ,p/
ftinditas fednon metinuud longii Ujmmi p:oftindu5.
Cl^Piixxwi ergo cft aliquid q6 cft additii fnpcr id q6 me
furat longus latumtp^ofundiKQjfiitafiicrit tuc gjp:i/
mu5 mcnfurat longu l3tU3 1 ;)ftindum q6 erat p:iu6;eft
infinitum:icdiameratfinim3^ptcrfuamrcccpticncm
addirioni3.'?am crgo manifcftu cft cjc boc g» omne cov
pue q6circi'ifcripfit logimdo latitudo ■: jjftinditas fini/
ms elt:fcd oc co:pu6 mcfura t logitudo Uitimdo i j?fun/
ditae.g no eft poflfibile vt co^p^ftt ifi^^.CTt^icoc^tQjnDn
pot opinari gsceluec ifi"':q: R cclii mcte pcipit ftati» cc
gitat co:pus.Co:pu6 aiit tducit fupfide: fnpf icies 1^0 in/
\m imii fic nuUu &>if cj:cogitarip6t infinitii.({:Uii
pcclii.t,p.
zo.
^ccfos
flt finirus
mflsntm/
dinc
IDcrinfta
(ccclKtua
admasnt
ludinevi
de ap p
ccli a t.?.
tc.c6.43«
Z*t&,
4"r5,
£t mmio
mmtm»
tnabM'
tto»
fti,
Kiqpcuilicjiimoaetz tpsin quomouet elf finitu:tunc
motusinquomouet inipfotgefinttuselheo g) tps co^
mitat motu et ab initio tQis:-! finis d'* cui fine ipftue ell:
Vii poHq^ mot'' finitus e.tiic logitudo fpacijCin quo mo'
lus eft^ffnita e:eo cp mefura mot' pfeg t mefura? logitu/
dinis (pacqAn quo e mot^Si atit tpstn quo mouet celu
ell hnitfi:ricut fpacyt vni'' Diei:tuc moms g e in eo finit^
ell:eo g> b; pn'^f.initii) oieLi fineXterminii otei.!6(at B
moms fueric finims:tnc logitudo rpaci) e finita.Si at 15
gimdo fpaci) e f inita.tuc cozp'' cui^^Ce ipfa ldgimdo>f.ce
Uim e f initfi.GT^t certificabit itld et 15 ejccpIo.Cui'' oes
partes finite fun t:ipm totii finitii e:fed oes gtes mot^^fip
nm\eti(^ oiflinf^unt ftngtis reuolutioib^^^finite funt
pio fpaciovni^^oiei finito.s mot^^firmameti finif e.-: $m
nrmametii finitu.(L l^onam'' igf circulii i ei^cctrus 9,
« quo jptrabat Unea; vfcB ^^ t^gat fere fupenoje gte cin
cuferc'
tiein^
*b.qt I,
Hacot
phtlv
neadr
CUltfU'
p:ace/
trii a.t
ptinu^
mouea
tnntiic
05b.ne
cefla'
rto ad
eunde
ptmctiiredHtVitepuit.C^mpIiusaligdnobreftnem
or ouob''modis.aut fm potetia agedi^cui nibil pot refi»
ftere>ut H ^litate:cti ei* Diftenfio 1 logitudo 1 magm''
mdo 1 rotiiditas n b; terminii pencs que termiat »Tluc
aiitadpnsn6eneciu5ill6q6eifini"'p5po™'. 5lli atg
oij:eriitgj miidus ifinit^^e.no voliit itelligcre ifi^^.nifi 3»
f m ^titatc co:Bi6:aut f 5 ^titate fui tgis e ifi^^.CJSt ni
bil pot d e)ccogitare nifi trib^^modis^q: aut cogitabit id
qd b5 eevel fuit vel e pofe fore:aut id q6 n b5 ee:nec fuit
pofe fitifliKnec c pote foiC(£&i at oij^erim''^» ^titos ifi
nitabj ee incurremus tcoueniens.V5.q: ois q^titas q b;
efTcgcgdedeiusneceiTeeftvtbabeatec^gipm totu b;
ciTe:qz fi ipm no toms b; efTe:ttinc aut aligd eius bs dTe:
autali9deittsnob;eiTe:autnibileinsb5e(Te:netitraaiit
barum oictionum cft vera.^deo g? nibil efteitis q6 noti
cjciftat 1 babeat eiTe.q6 aut infinitii eft no b5 totii.q6 at
non b5 tomm:n6 bs e(Te:q2 totii no eft nifi c6p:eben(i'o
oium fwrtiii rci.g ia maifeftii c qp ^titatc ifinita n6 pot
gs opinari brc ec.GT^t poftqg no c potc opinari $tita»
tetfi^^5bfcee:tiicmagi8ipotl2eopinariilla babuiile ee.
Qd aute babuitee:t mo no b5:aut non babebiti q> oefi/
nit eiTe.aut ocftnct bf e:i pteritum 1 finitu l.q? aute infi
nitti c m^ p6t pterircTIulla nac^ ps eternitatis trafit:
1 ficut no pot Qtranfire ifinttu:nec pot ptcrirc motu fuo
fpaciu q6 c ifinims^ita no c pole ptranftrc t pterire q6li/
bet aliud ifinitikqz ncc initiii nec terminii b^.C^t boc
m6 p5 et:qtn n6 c pofe vt igtitao babiti(Tetati$do:i mo
n6b5 ciTc ifinitii:i cii 15 mi(Tct:q6 ftitu?: eft.filr etranfi/
bitaptcribit.(C5am gpftatgjq^titasifinita :n6 c6 rc*
bus qs boies pofTunt opinari vcl bf e e(Tc.vel ee pote ba
builTc velbabimras ec:n6 c crgo iteltciis nf e oictionis 6
opiatioetgtitatl iftn(te.f.vt fit q^titas exmaifefto qptita/
9«
mm ptertotum ifKnita^euinopolTetal^daddt:^ qnon
fit aligd maius vel ma;cimu.qz nibil ie:f. reb^ bntib^ma
gnimdine 1 logimdineq6 in tin crcfcere pofTitvt no pof/
fit aligd addi. &$ itellectue nfe oiictiotB quaOicim^nos
opinari ^utates ifinitam bic e.f.vt fit b^^q^ fuftineat fibi
flddi aliud poft aliii fcmp finc fine:ita vt non ce(Tet:t vt
qutcqdeftifinitiifitb9.f.vtpatiamrfibiaddiatiudpoft
ali6 femp:atiogn no erit if(nitii:eqle cft.n.vt ree beat ec
(n fe:'z oe eentta fna nibil oefit fibiipfi:': vt 7p:ebedat ab
alio:fic vt nibil eius oefit ?p:ebendenti.crigrgo q6 mo
b5ee:atttq6f(iit:autqdfiitu2:eft:tpoteeft vt fit ifinitu.
3^ qzfuftinctaddifibtaligdinfiitu^.tndetermin" in
quo ceiTet:ipm aiit fuftinere fibiaddialigd in fatan3 i
Q) fi eft ei termin^euenu 15 qj ia finit ct Ifinita fitfinitit.
C5tcp ompli^^maiftftabit B gp oijcim' etg nuep.l5 eft
g? nibiIniier(eftq6ndpofTitoupIicar(taugeri:ficut nu
meri9funtabvnovfc^adDccc.vit poft^nullus niier^
eft ab vno vfcg ad oecequi non pofTit onplart t augert:
tiicnueruscum niieropofTct additfienmaio:^ erot»
CPoft^aittvef eftcpnoeftpotc^titateifinitasbfe
eiTe:necf(tifTe:necfUmrafo:e:mnciam.ai'"eft.q:q§titas
celt in A(o tpe 1 in fua eentia terminata eftrz inittii babj.
i:>ico et Q) fi celii eet ifinitii.g itellectus mouetopmione
i$titati6 ifinitcci: potis eft ej: rcbl^titib'' logitudineset
magnimdine.cp itep pferre fibipofTunt cut no polTit a\u
Haid addi aliud poft aliud femg fine fine:ita vt no cefTet
ompU^^.ibcmeaiitifuiititndbfe totii:totiiaiit Didnnid
q6b5in fe:toeeefnonfl7(lDefitfil)(ipfi:i vt ?p:ebedic
no fjlfa imaginati6e:fit vt nibil ci^^oefit cop:ebendeti.s
q6 bs ee':attt q6 fitir.autq6 fiim^ eipotee vtfit ifinitus*
3:dco qt c pp:eb^fibile t fuftinet fibt addiaUgd in fiim^
Vteitermin^^eucniaciiteirciifinitifi^fitfinitii.ampli^
diitpQftq^mai'" e3> no epofe $titate ifinita bfcelTc vel
fiunevelfiimrafo^c^tiicquoc^mai^eg) ^titas ccliin
fuo tpe 1 fua eottia f inita e.(n£t ite:p oico et qj fi celum
tet ifT.i bf et motu ciratlare:drculu8 ilte in quo mouc/
ret oebcret ec ifinims^f; nullus drcuUts e ifinims.s co
la no e ifi^^.CTi^ico ct g? fi co:p'' ift"" moueret circurr 0$
vt fit mot^^drailaris ifinit":ita gp nullii ci'' piictii redcat
adfuulocu:l5etmaifeftauit3:p.in Ub.Dcaiiditu naiicp
mot'' cotpis ifinfti 03 ee ifinitU6.36 cp fpadu in quo mo/
uef 05 cc ifi^aiiogn ptigcret vt fpaciii ei"* finitu pcedc/
ret magnimdine ifinita:f5 fi fpaciu i qtio e mot" fiierit i/
finittt.tiicnoeetpotcvtmot^^cprcdatilld^ipoft^nop/
terit.ne^e):cedit ill6.tiic in illo fcmp erit fine fincfcd R
eet mot" circttlaris ifinims.tiic oporterctvt ciraiUie cet
infinimd.fic aut n6 eet circuUis nec Unea recta:z filr no
eet mot" fm circulu ncc f m Uncas recta:vit q: no e potc
circulii ce ift'":!^ nec c motus circularis ifintt".(ir Tlon
eft aute pote vt fit co:pus ift'":^^ moueat -z non circulV:
vndefegtur e% bis vt cclu no fit ifinitij;ipm.n.cc ifinitu
eft ipot^ CU5 eitis puncmm redeat ad locum fuum:vii q:
n6 eft potecirculum ee iftnitii:ita ncc eC moms circula/
ris iftnims.g motus cotpous ifiniti n6 pot ec circularis.
5deo gj fpacium in quo mottet 05 ee ifinitu; q6 moueat
tn6drcufr.feqitif crgoej: bisvtceliinonfit ifinitii:eo
gp motus eius drailaris cft.q: no cft pote vt ftt co:p" ifi''
nitu5 q6 moueai drcurr.cr'?'"" ct^bat alio modo no
pofTeeeco:pu6ifinimm:q:n6p6tee:quinoc co:pu6 fit
autptinuu5:aut Difcretii:fiauteof g7Co:pus inrinitiico
ttntiii cft oicamus gp nibil eft co:po:is ptinuiq6 non pti/
nuet ali]:-z poftqj nibilefteius q6 non continuemr ali):
tunc oportct vt nibil fit eitis: nifi qdeftconiunctum ctts
alio:-: poft$ fic cft mnc necelTe eft vt co:pus continuum
bal^t e]ctremitatem:quia finon babuerit c^trcma
Suic. f z
Oifftcfifii»
Btmffodci
7'r»,
Bidtjxijoc
B9.pctli.»
tcrt.c6.44.
vftB ad.54*
•'r«.
opo2tcbft vt totumbabeat eiTc ipltisr^ifltid Rtal^d
aU'iid;ibocfalfumeft.qz g oijntgjaligd cjiisbabctefie
poftrcmitjfiQjpiisertfueiit^tinuiicus alio:tunc iftud
^tinuabif iit co qp pus crat oti" cfi rcliquo corEis.5 iain
cepit addici q6 p"foit oti'":^ qn gde B fic citunc q> pmu
erat oti'":': oiccbit ifi^^fuo toti cui^^qlibs ps ^tinuaf aly:
I poftql fic cft nccefte c vt co:pu3 ottnuuj bcat cjcrremi'
tatftco q> ptinuatio p totum ocfccdat:': rurfus connerta'
tiir.crgo ias manifcllus eft 9»omne cozpus ^tinim babj
c>:trcmu5 1 fines.^ co:piia inf mitii' no cft con tinuum.
(TSi aute of efle oifcretus oicemue q> ptes ei' no piit ec
ntft bis trib^inodid.r.aut vt vnaqnec^ eaf fit finita:aut
vt vnaqucq; ea:^ fit ifinita:aut vt qda ca^ (tnt ifinitc:'z
qdj3ftnite:ndpotatvnaqucq; ptiumee ifinita.aU'ogn
pofl vnu infinitu eci aliud liii additu:ncc pot a vnaque<
qspartiucefmita.qjfipartescent finitcct nucro.opoj/
tcrctvttotuectfinitii.CSiautDfgjffinitus fttnucr'
partiit.Dicemu8 cp oiuiito co2po2f s in ilias ptes no pt ce:
quin ITtautitegrec5pleta:autndttC0re:9plcta:fi aut of
Qj itegrc copleta cft:tunc gtcs cius finitc lut niicro:fi at
Of gp nodu; integre coplcta cil ciic gtcs que ia oiuifc fu t:
finite niiero funt.*': illud co:po:ie q6 nodii oiuifu; e(t ad'
buc talc elt q> fifr pote eft oiuidnficut 1 cctcre ptcs.qiio/
ciiq5 aiit otingat vt in oiuidcdo pccdai fcmp ptcs fini'
teeriitniiero.crgo ndepole vt partiiico:tw:i3 ifiniti ifi'
nitus ftt nueru3.(ni>oftq5 autcno poteeco:pii6 gn ftt
conti^^^aut oifcrctu5.Co:p'aitt infinitu; no pot ce con ti'
nuusiiec oifcrctii^tuncnoeftporegj co:pu3 fit ifinitii.g
e.I.cap(.re« ccliifimtuscft:': l3eftq6^pofuimu80cmfarc.Cr£)r q
qucti0 r.« r. ciutpSt^bariQj mundus vnuseft:t gjbic folus e in quo
itammidi rumus:t rto alius:-: q> poft ipm no erit aiiud Co^p^CC^t
boc cft g> vniiqdqj coifx);: bj motii 1 quictcs aut nalir
ter aut g vi5:vnicuiq5 aut co:po2i locus^adquc^oue^
tur>ft naii3:fed motus g vij eft mot' oe loco ad qucm
monet co:pu8 nllitenad priU5 cius locivii ttiotii fitit:qt
in quoctiqs loco geuertt motus co:po:i8:motus ei'' nalis
no eft nifi ad i[iix$ locu5:ad cuius prium eft motus eitts
viol|tus.CESigsaiitDi)cerit q> nopotcegn tcrra mo/
Iteat :aut nalitcnaut p vi5 nifi in mtido tm in quo e mo:
f cd ab illo mundo ad iftu5 no e pofe vt moucat . aut na>
litcraut per vim.0icemu8 g? ff B no c pofKet fit tamen
pofTibilecl moucri ad bunc mundu q6 fi ita fucritt ma
nifcftum fiierit g? Ep nuUam iftap gnq; carum ^bibct
moueritcrrainmiindoinquocgn mouat adbiic mui
du5.aut nalitcr.aut per vi5 tiic maifcftabir g> pofc cft vt
terra moueat in miido in quo cft ad bijcmiidii5.aut ng/
Uter aut p vi5-Bl2 q6 aute' man ifcftabif cp nulla iftarum
gnqs carum j?bibci tcrra^ moueri oc mudo in quo e ad
bunc miidu.boc cft q6 Dica5.f.g? no pot Dici gj na fco:po
risq6mouet.fVuefittcrra.fiuc(itali6.autnaco:po:;:q
mouet 1 tnouct in illis i illo miido fit alia a n a co:po:i3
q6 mouct t co:po^ in gbus moucf in 13 mundo;q: g? ib
lc miidus copofit' (itq: co^poztbTimplicib^alijs a co:/
pozib^ejcgbusppofifcbicmudus.ficutia pdi>amus z
adbuci ampli^Diccmusin fequetib''!^ no c pofeec:q: ti
cft copoff tus c% cozpozib^^tiic non coicat cii 15 miido:ni.
II in folo noie:i abfurdii fit vt oicat miidus ille g e poft
biic miidU5 ppofit^cj: no co:po:ib'':non.n.appcllaf ppc
bocnoic:nifiq6eftco:pu8.Tlo8aiitn6intcdimii8 bic i/
f f rmarc nift fniam efg oijrit g> mundus e ali^^ptcr bunc
mildu5:g eft finc Dubio copofitus qcco^pozib'':^© aute e
pofee)ccogitareco:fK):afimplicia oUaptcrbcccrgb'' c
copfitio b"mundi.g no c na mobilis.vt moueaftn illo
miido •zno moueaf ad bfic mitndu; ncc Dccct na cozpo/
ru5 que mouet mobilcctin gb^^moucf in illo mudovt fit
^cdijlai»
'Bc cclo
pzeternamcoipo^rqein Bmundoqfimoucatilla? j?/
bibcanf moucre ifta:i moueri in iftis.
(j[;Capfm.VI.©: munduscfttantu; vmis.
Ctermtnanduj fJ^"i?"J
bic folus cft in quo itimP-.i no a tius.C Qivo
alius cft ppone b5:q: fi no c ppofitus cj: coz/
po^ib^^^tucnocoicatcu 15 mtido nifi f folo no
mfc:quc CU5 ita fc beant op3 vnuqdqs co:p'' altcri^mijf
diad fua nam,ppcrare:q6 fi ita no e.nccce vt ptigat^
aliquo ifto?: gnq; modo:p.f.aut pg oiucrfitatc Baccius:
aut ppoiucrfitate nalium co:po:p q mouct mobilia x in
gbus moucf .aut pp Diuerfitatc menfura|r il{a;|!:autpg
oiucrfitate mcnfure ei^.aut Ep oiuerfitate mcfurcfpacq
in quo e mof^nullusaut cjrcogitarc pt a lia ca; pter bae:
PE qua pofc fit tcrra moucri i miido in quo e abfqj 15 cp
moiicaf ad biic mundujraut nafr.autp vim.CT^anij
fcftabff oiit g? nulla ifta:?i cani; j^bibct tcrrd moueri 6
mtido in quo cad buc miidum. Q: nec potcft Dicig>na
co:pfs:fiuc fit tcrra:fiuc aliud:aut na co:po;: q mouet t
moucf in illis in illo miido fit alia a na co:pis q6 babct
inoucri 1 15 mudo:nccc c g vt alteri^^miidi cozpoza mo/
uean f motib"' i rurfus q6 e fuEi' od biic mijdti:i qficg ta/
gatfpcraignisb^nfimudi^ci^ mifccaf.CTSiatDf g»
mefurcillo:}zco:po?::qmouetiiUomijdo:n6 fiit mefiw
rcco:po:p b' miidi.36 g> e maio:.tfic nibil^bibct fi tcw
ra moucaf EPcdicufr ad biic mudii:gn ocaipct 1 oppa»
matcctrub^^miidi^itavtqdaEtes fuEfluat-: exccd^R
mt mio: fucrit qltitas illop co:po:p:tuc n6 crit fcoueni/
cns min^^mafo^i mouerf p obcdictii vcl qccciljonc poft/
<p n a attrabetis vel ci^^motozp vi5 poteft iUiid moucre.
CrSi aiit Df gj E fpaciii vctat aligd trafirc ad biic vnw
dii.C^iccm''^? logitudo fpacu no ^bibci aliqufdmoueri
fito motu nalf .!S»ic.n.vidcm''leue tgrauc mouerCfiuc ftt
rcmotii.fiue fit ^pinquu:nec ct ^bibet moticri fi fit mo
tojg moucrepoitititps bcat.gnuUacqttuo: ca^rq^/
bibcataUgd iUi^miidt moucriad buc mundii:autnafr.
aut E vi5:q: nec fpaciu.ncc tps vctat:cu ois mot'' co:Efe
pcnes id vcl aU'6 co:p'beat finiri.cr2nDdi"'c et cp nec 01
ucrfitasmcfuremobiUspzobibctoc miido iUo moucri
aUgd ad mudii biicq: fi Di^rcrim'' 15 ce ee mefura ci'':tc
erit I5.aut ee magnfmdine.aut paruitatc.CTSf of 9 dc
miido iUo tcrra no pot moucri ad buc miidii pE fua ma
gnitudine^tiicfumam^^aUquaEteei^^quapofc fit mouc/
ri ad buc miidii:': 6 illa fit nobis f mo.CESf dt of q> eb
puf tate fua podcrofu; atigd 1 ti fit EuifTimii^b; tit aUgd
p6dcrofitati8:fictlaiccufttcritEuf(Timii.b5tit j^ti aU»
qua leuitatis:gcgd.n.Etc b5 lcuf tatf s aut ponderofitatfs
finc oitbio moucf Eca:q5Ufstardef mot^cfMlos.n.fue/
nfm''!^ maf" f c(l5Eteterrc:cft ca clcuam"': oimfttim'':
t|ui6 fit EuiiTima. CL ©' a t of g> mefure co:pop q mouc
ret mobfle:i i gb'' moucf f mfido iUo:n6 ff mefurc bo:ii
cozpoy qmoucrctmobilc.tingb^mouef in 15 mfido:i
io mouef in illo miido 1 no moucf ad biic miidus &$ (t
15 of io ecg? mefura illo;: co:po|: c maio:.tuc no pbibf
co^p^^Ccii 6 na ipfi^fucrit moucri in co:EC>t moucaf in
maio:i fc:fic moucf in mio:i.giU6Cfiuc nafr.fiuccjrcoa
ctioc fucrit mot^^ci^^^pofc e vt moucat % moucaf in puo t
inmagno^poftcBmoto^ci^^Evispot iU6 inoucrc.criSi
aiit Df q> fpaciii in quo moucf i illoniudo:c ptcr fpaciua;
in quo mottcf i 15 miido.co q> fpaciu t q moucf i h\o mfi
do 1 Etranfif :mafus cft fpacioin qito moucf in 15 mun/
do:t p:optcrca no mottcmr.i>fccmus q> tongitudo fpa/
ct|nonp:obfbctcammoucrifno motu naturaU.Ufdc/
mue cn im lette 1 podcrofum moueri oc loco fuo: liuc fit
f>^ ro <f
vii' im fit
q mSvtdc
lia.teco.
7*. VfCf
fld.te.(«.
9t,
£t mundo
59
rcmotillTuejjpMiquiijiiccjJbibcrmoueripcr r«n:fi fit
moroiquimoucrcponititpB babuerit.(L£rgo nulla
eHcaquejpbibcataligdtlliusmundimouertoe illo ad
biic mudu:aut naliter.aut per vis^^deo cp oiuerfitas in /
ter motum in iUo mundo.-z moms in boc mundo:nd po/
tefl e>;cogitari ef. alia ca^nifi e^ vna i^a^ quinq; caru5.
3a3aiitnulla iftaf caru; jpbibetali^doe iilo miido mo
iteriadbuncmundum:aut naturaliter.aut per vim.
(n3 te fi oicat Q7 terra t vniiqdq; alio:p triii no pot mo'
Remo' ueriicctotionopotcevtterra-ivniiqdqs aliof triu$
«ct qfdaj moucat oc illo miido vfqj ad buc muduj.iiiccm'' qi 13
na/fow'. ^^ t^l" ^bibettcrra t vniiq6q$ alio:p triu moucri tn fc
no poi ec nifi q: aut mot^ ei'' priua c motuici^-aut q: no
eft priu6.5a aiit videmus terra moueri i rccii mot* c p/
rius momi ei^^^fiicut ignie:^ in rccum tnotus non eft con/
irari"' motui ei^ific aq.g celu no J3j>ibet terra ncc aliqd
criumoucriin fcQpB.tLiSiaiitDrQ^aqacri ignis no
IRobibct cerra moueri in rcnili qt aq e poderofa:? aer i
ignis leuia:cclu autc ^bibct.to:qz no cn: grauc nec leue.
([;£>icemu8 qp magis pgruit rc lcu^ moueri in kxs> 9
motus grauis ^vPi mowi [euis:t graui magis pgruit^
btbere graue moucri in ie g vim:co <s> mot^grauis nalis
prius etl mowi cins q vi3:ei autqt^ e ncc lcuc nec graue:
magis copetit no ^bibcre moucri in fcaut nai:r.aut pcr
vim id qd b$ aliad grauitatis ant Ieuttatt6.cr?te3 fi of
Q7 non cfl porealigd graueaut leue moueri oe B mundo
ad aliii.ficut no cft poFc aligd poderofus aut leuc mouc/
'^oretm/ rioealioadiftU3.C^^usq2porcof multiemodie
»(r t»i. quospollcnunierabtm''.^^ fuflnidatmd vtadpiisgdem
oicamus:qz no po^c aligd e no potie cf. fcvifo:aut cn alia
ca.qd aut no cft pofc q: fcipo poncrcpo^elt qua pfequii/
tur multa abfurda.id aiit q6 ell non pote ponere 9: ali«
ca:p9''equanonofcquuntaUquaabfurda.£^epUgfa.g
oiiceritaUque ftate; federe no qi oifjpdncfed zf, fcipfo: e
impote.ipofito bocfequent multa icouenietia:fi autem
Di;cerit gs aUque poitarc ccntu miUa talen ca.boc no e i/
polTibtle cj: reipfo.eo 9 centii miUa taleta poztabiUa fint
in fe:fede);aliaca ndpoztanfrautqznoinuenit aU^eil/
la:p viriu; ^ poztare poiTit.aut qz non vadit ad pouadii:
ii aiit pofuerimus cetii millc taleta poite po:tare aUquc:
1 vcniflfe ad po:tandi5 ca:n6 fcquimr vUum incduenics.
d&^io <P oij:im\i8 ee ipofevt aliqiue oc 15 mundo mo
ttcat in celu;:aut naUter aut p vim:iftud tpore no eil oe
pmo mo-f; oe rcdo.i.qih R poneremus rc; aUqua ce tan/
tc virtutis que polTet leuare terra quoufq; mitteret caj
in cc\u 1 Etr3nfiret.feq retur tiic tcrra moueri vfqs ad cc
lum:'Z tiic non ect boc icouenicne neq; abfurdu;.ibicrio
eni; nfa qj terra eft in aUo mudo q6 eh non pofc moueri
ad buc miidu;:cfl: oc pmo mo.q? eft ii poflibile cjc fcqin
fequeret terr3moueriadfurfu;naUter:q6 fi pofuertm'
fcgmr tncoucniens 1 abfurditas b.f.qm fequit terra mo
tieri ad furfu; naUtcr.C^^^go ^ manifeftii eft polTiTjile
ee terra moueri fcdo mo ab illo mundo ad iftui mundu;:
& fit aUgd tantc virtutis q6 eam poflfit impcUere vel le/
uarcCSi aiit of g; in nailU" tcrre no e nifiges:-! in n5
ei' no e motU3.£>icem'';qd no b; motu nalc; no mouef
per vi;.Q6 aiit nd mouet ncc pcr na;:ncc g vim no mo
uet vllo m6.©i aiit oc id cui'' na eft no moueri pofe eft
moucri.ergo Unca fUBfides tocus 1 tps fcietia pbia 1 gc
quid eft aPna no moucri polTut nifi per vi5:fcd 13 eft ab/
2' To cf turdii:Diccre co:p'' ec': no moueripolTcC^am et oica*
vn^tm fit mu9fubtiUus.quiaficiTct miidusortrabitncmundu;.
mndus. ^ip firmametii moucret rtuc eius ect mot" contrarius:
f> iut ide cii corquo^ Vtrtt; con ccdat ad Icoucnies ouc:
qitucopottereta^eePfiKtusvtriuftsfpberenti^ me»
uercntfteUeft'j:e:autvtperj5uent^tf4motuu50uploci/
tius raecnt planctis.(r:i>fccmtt8etadbucgj ficocedit j'rt,
e(Te aUu mudu; in cui^^mcdio eft terra quaUs e ifta:cdcc/
det etia vcreaduews ilU'' terrc oc medio iiU^^mundi ad
biicmiidii pobedientia autgvz3.f.q:poft$aliqua co:/
po:a funtCquo^-vniiqdcein fc potmoueri^mouet nal'r
aut E vt'm:tiic no erit icouenicne opinari gj vtcrcp mun/
dop totus poflfit moucri aut nalitcr aut p vim.1i>onam^
ergogj alter co^jrtomsmoucat adpartcaUcri^^naUtcr:
aut B vi;:ita vt piictu centri vtriufcp miidi tangat fupfi/
cicm princte5 aUii:q6 cii fuerit:cuc ^m vtracp pofirione
idc3 mouebit nati"i E vim.ndl'r i6:q:.n.nali'6 c^emo
b^miiditerramotaeadmcdiriilU^mudi^mouebitnccio
ad fuu cen trii.ii>cr vi5 aiit i6:q: oc mcdio ilU' mudi mo»
tacftadeprcmiibui^^^-zlSeftic^uenienafcdmmudiici
quiputetmoueri.itavtaUgdci''itrctinaUgdtfK'';c«3C/
fcctus fit tn ie:i in co nibil fit vacuii.tnc6ucnieeeli g pu
tareaUumBdttcepterbiic.C©«aut^of^op5 8>oi8 Hmotm
terramoueat adcetrii miidiin q cita g^ eeeci^^.fimiti^t fai(»s auSc
ignisosmoueriadfugficiequc ptinctbucmudU3.i69> "^*
dt Bs ci'':t c in eo.Ci>icemu6 g? fi ita res ctuc fuperio/
rttas t iferio:ita9 no funt oiifintta ncc ptia.ncc mouis ad
fuBUis t mot^ad iferi'' funtoiuerfo m6 oiiftnit{.autcria
prq^fcdpotpccdig^fuciuefitadiftri^^^tmot^^adiferius
fit motusad fuciu0.q: fi nos putaucrimus q> aUue mw
dusefuQbiicmundii^tputaucrimusin eoigne moueri
naUter:tiic motus ci^ no magis pacnit:vt oicaf ad infc/
rius$adfitQiti8:eog)fieamcdioiUiu8mndt.ia3ctiae
od mediii ifti'' miidi.&it'rfneficiee q princt biic mCidii
buic miido eft ftip:ema:t itU miido e infima:B aiit c fal/
fu3^ abfurdu:ois.n jnotU8 nalts g e oc vno ad aliud nc/
ceflfecft vt tter id a quo eft mof:': id ad q6 eft motue:fit
prietas:ouoaiititerquefitpricta8:ic6ueniensevtvnii
eo:p fit aUud.g ncccfTe c vt vn iiq6cp eo:^!. fit oiffin itu oif/
finiti6e:in qua n6 c6tcetaUc?:.U.g.curaricft mutari oe
languo:e ad fanitacc t n6 pceditg? laguo: fic fanicas^ne
ceflfe eft auc vc lagiio:i Diffinicio fic j)p:ia q no ficcois fa
nicaci.0itrciimotU8 fit 6loco^ru6locuaUii:tuncnecc
cft vt fit prictas itcr vtriicB locii.f.iter fupiue 1 iferius:':
n6 pccdit g> vnus eop fitaUus.vel gp DiWinitio vni^^con
ucniat altertq: moms co:po:i8 nu$ eft ad n6 priii:niff
in circulari tm:q6 cii ita fit.op3 iuenirc DifF6nc 010 terre
pria:q6eft ic6ucnics.C 3aet monftratii eft in Ub^g cft
poft fcias naltu5:g5 n6 e miidHs pter bunc miidii.-r ^Jba/ *'•"*
ttoncindefumpfimuB^q^iucnitincelomot''^ n6 ena/
lis.3riucnif,n.g?vnuquodq5celopplaneta?oifcurrcn -, ,.
«umouet momfibi^p^ioDcoccidetcino^ictcs^tmoue if S'o,2
tur cii circulo ftctla;: ftjca^ ois oiiobus motib'' c6ibu6 cit nsiw,
oibu8ceU8:quieqles funtin oi^bus ilU8:quo:ii vnus cft
vcrfusoccidcte.alterado:iete.£>icemu8erg0.g>poftq|
fk iuenif vtDiximu6.tiicop3 vtmotU6^p:iu8 quo mo/
uefvniiq6q5CCto;rplanetajrcurretiufiteimotU6nali
ig7vnu8Duo:pmomu(gbudmouef circuUts ftcllaru;
fi]capxiui.f.cftDcoccidcteado:iete>PfefiteinaU's:nc/
ccflfc eft.n.vtvnus ouop motnij gbtis mouef :fit ei mot'
n3lt8.crgopuenietiu8cftvtmotusococcideteado:ien
te5 fitci naU8:n5q: naccUeft vna na:motus aiit oiu5 ce
lop qui cft ei naUe crat monis ab occidetcad oactcops
tiic vt moms ccU naturaUs ciTet oe occidcte ad o:icnte.
Cl^oft$atitmom8vniurciit'ufq5cclo?jve!ocio:cmo
tuceUcirciidanti8ilt08:cetiiautC5fteUa?rfij:a;j cft cin
cudans oe3 celos:opo:tuit tunc ctia vt eius mot'' ect tar
dio:motibu3illo:H3:tmotU6qiiiincclo elt cardio: bic
motuscft.XDomsaute^ quiin cclo eft velocio::!? mot"
eftgeftoc oucntead occidetc,C£rgo ia manifcftii eft
;9uic. f 3
bfs t)Uob'modf3;^ oe his Ouob'motib' nttUug eil: couc
nietio:vt(ttnati3celoftcll3^fi^a|r:$ mottisqijo mo'
ococcideteado:ietc5.C*A>ort^ autbmofenalis cei
!o ftellap fi)caf .tiic ceteri ceii ti6 moucntur 3 mota nifl.
22 motiib'' celi.Tl6e(itic6iienie3VtceliifteIlaf fi;:a:p
(port^ ip5 mouet cctcroa cclos B motu) vt motieat eos
no tigcdo vnaqdc^ eof :fed vt moucat vnil eoE tagen*
do:q6 tactii moueat aliud tagedo:': fic relig reliquos co/
fcquHnt.gitoeporevtmoueante^tccrcrifingHcclojum
motii celi ftellaf fijrap .(j Qilr mot^^vniufcuiufqs cclo/
rii cet mio2 motu fteliaf fi)caf :ftrr mofvniufcuitifcg cc
lof cetmio: motu cclictrciida'tisillij.f.qznulla rcscq
moueaf motu alteri" rci(quazi altera no fit ifijca i alia)
ciii''mot'' podit eqri motui mouctis k. tDof.nAnoait]
mio: emotu reiq mouct abipo.nosatinuenim^^jocs
celi moucrt t motu celi Mlau f ipf cq rr^t in nullo cclo/
rii e I? mot^mio: $ in aiio.crgo fcquit ej: 13 vt aligd ccli*
ftellaj: ftpaf tangat vniiquodq? cc!c:um •: vt ilUid qd
implctinteroiftanti3scclo:u5po(l^iut oe'3 oiuerfarii
circtifercntiarusfit Dcnaturafpercautplanete:ii6 mo
uet ftelLasfuo motu:eo g? vnumquodqj iliorum ocai/
patti ell ab iUa:': quando qde 13 fic eHxcli tn oes mouct
alio moturg ell: ab o:icte ad ocddcte':tuc no p6t :xcdi vt
lltefccundusmotus fit naturaUscclo.-g liefletopo^terct
tuc vt vniiquod(p cclof babcrct ouos mot" naturalcs:
«bocnocratpofl^ibilccrTlon cftctia pofTibilcvt fttl?
motus 3 co:po:c aUo ptcr 3liq6 iftof celop: fi.n.b edct
motus ab aU'o co:po:c:opo:tcrct vt ipfu; co:pus firma/
mctit3ngcretvmiquodq5ccU>?:.3fmpo(Tibiieeftautvt
rit 3liudco:pu8 q6 moucat ab o:icntcin occide'teqd ta/
gatcirculos i motieat illos fuo mom;fi aiit tangantur a
ouobii8Co:po:ibu8:qHor vnumnitcrctur eos moucrc
Oco:icteadoccidente'.taltCf ococcide'teado:tentem*
tuc no mouercmr iprt.nec co:po:a que vidcrcn t mouc/
rc ipf(39.ncc Jtcru5 motu fup:avolanti8 co:pori8 potcriit
citartcum vifu ipfo pcrcipiamus cp firmamcntii cu fuia
contentisin febabcatmoucri.jr^tcrminandu autcs
ctia nunc eft q6(ilU qui Di^renit firmamcntus efrccrtra
bucmunduimobile>'ntcl!crcrunt.&iccbataiitomnc5
motuejrtrib^caufis^ucnircauta^P^ictatc^autaco^po
rc:autab aia.qd fi ita cft tuncides incefTantcr -: niim mo
ucri:nccciTc cft vt concedat:q:abufU5 eft firmamenmm
ciccrc 1 aUquo ifto^ motmi pofle moucri.CQd.n .Pm
cominatc5pp:ictatemouct lincams fcgturmomm. qd
vero a co:po:e fo:tio:i violetia patit:q6 vcro ab aia vo/
luntaric mouct.-iad quictc kfe byfic eni videmue mo/
ucriboisco^pusi belUiaf .(fQuiautDicuntq? aiaUs
crt ceU motus:tunc (i aUus mundus fuerit op5 vt ipfius
ccUim babcat aUu moto:cm:ficHt eni non pot cjTc vt ng
l3mu6aniaU'8moueatco:pusaIteriu8at'ali9:necvtani3
iftius animaUs moucat co:pu8 aUcri^aialis.CTSimirr
non potcft c(Te cp fi aUgd moueat cclum:fiait ofa t natu
ra mouet co:pu8:vt moueat ce[u5 aUcri'' miidi.CSe/
quitur ergo q: boc q, fi aUus mudus cft:g) babcat aUu?
moto:emptermoto:eiftiu8miidi:q6cft impoiTiWe i6
^moto:ccU(ficutnarrouimu3>6cftco:pu8:'z qd no
cftc02pM8 no b5 mam:qucaute pfingit in na cor oiucr/
rita8nocftnifie>:m3.Cr!Sioute5nacoisciu6q6eftin
iUoaUomudofuntpucnicMtescum naturisoiscius qd
cft in boc mudo ■: be non funt oiuerfcab iUis:nifi q: ma
vniurciuufqs eay eft ptcr mam ba?::tunc op5 vt na mo/
twtsccliilUusmudifitipfacadcmqucnS morozis ceU'
iftiue mtindi.q: no cft oiuerfitas p:eter illa q>ma bui^^c
p:etcrmamiUiu8. 5a5autcmonftrauimus gjmoto:^''
tcunobj mam.io q: ao efteo^pue:-: q: nibil bs mas nv
Be celo
ft co^pus.crSi atit moto:cclf mouedt illud ftKi voUtit/
tate oponebit et cj: boc vt no ff t aUus mundti3:qm fi cfl
alius mudus 'zboics bufmundi non babetopus boib'*
ilUus miidi:nec boics illius mundi veniunt ad iftu5:nc/
qs inticnit in aUquo mimdof nifi q, inucnif in alio.pof/
fibilc aiit erat vt ciucs vtriufq5 mundi puen irent in vni»
mundu:-: tunc cgtas oiuinc voUitatis fecit viderc vt no
cffetnifi vnus miidus.Cfirgo iapateecftcj: jjbatioc
tbeologica z c):pbati6c ocmonftrata namraUno cepof»
fibile vt fit aUus mundus.
(nCaplm. VII.Oj motus circuU' ftclla^ fijcaruj ab o«e<
te in occident^ non potcft cflfc a co:po:c.
( ^^ cp co:pu3 mouet co:p«8 Duob'' mo/
' ^^ dis.f.aut motu nali fiaxt aq fuo mo
tunaUmouetrota:autmotuafcquc eft fco:
ffcut b6 1 cctera afalia moucnt molcndinuj.
(TCu autem co:pu8 mouetco:pu3 vt natu/
ra fua.aut afa que eft in co:tiic motio mouctis n6 p6t fic
ri nifi trib''modi3.q: autcrit impcIlcdo:aut attrabendo:
vcl vcbcndo.impcllcndo ficut aa fpcllit rotam:attrabe/
do ficut lapis magnctis attrabit fcrrii.vcbedo fic aq ve/
bit ratc$ i rccto:c eius.GTTlo eft aiit porevt moms ccli
ftcllap f ij:a:p Dc o:icte ad occidete fit a rc que f pcllat iU
lud:vcl a re quc attrabat ill6 fup:a cetrii ilU^^mofgnvi/
cat aliii motii i ocftruat.ta^ aiit videm^^celu ftclla:p fv
jca:j:moucrivtroq5illo:pmotuii.5falfificatue gj mot''
quomouef abo:ie'tead occidentemfitcjcmotu co:gi8
qd pcllatilld vel attrabat vcl natr vel arr:i cp faciatcc*
trit mutare.([;£»iccm''ct q> no cft porc vt mot^^qtjo mo/
uef oc oiiite ad occideti fit a co^ec q6 illudvebat motu
nac fuc vel aie q e in eo:Co:po:a.n.quc vcbiit aUa motu
nae:n6 vcbiit alia nifi f 5 PBone vni^^adaUd^qua b5 in lc
uitatc:autf poderofitatc:f5n6cp0rcvtcclii fit aUcuiu»
grauitatis aut leuitatis.g fcgf ej: 13 vt motus ccli ab o:i<
cntcin occidctc n6 fitcj: vcbitiocco^pisqd moucaf na/
U'tcr.(Ei>ico ct q> mot^^firmamcti n6 p6t ee cj: xebitioe
co:pori6 qd moticaf ab aia q fit i co.Co:p'' ctcn iq,md^
ab af a:q c in co:neccnfc e vt beat motii nale aliii ptcr mo
tU5 afalc5:ficutco:pus afalis:q6 mouetafa motu volun/
tario:t mouef narr motu quo moucrifolct yiolctcr f (vu>
cafu 6o:fu5 qii oimittif oe furfu5. (£&ietofq, co:p've
bit cclu5 motu aie qiin co.^iccm'' q^ nalis mot^ ilUue
corpo:i8 nd potei gn fit aut circularis aut rccf^no caut
potc vt moucat ill6 moto: g moucf g aias^c' mot^alis
fiit^ircularis mot^^ctcnf p af 35 gcgd moucf :cgct vt f ni/
taf quodamovnf ptici^ijmouet aliiptccius adlocuj
aUu:cui poftca initaf itey .t ptigit ej: B mutart cPmot^fi
gura.Tl6 c aut potc vt pmutcf figura rei c'' mot^nalis e
circularis gn dftmaf ei'' mot^^ngtUs.ll^ oiit dftruit ania
motti nale cojpis in quo c ipa:f5 pfcruat i co mom^ ipfi''
nalc.iattribuit ei aliit motii ptcr ips.CT^rgo ia mani"'c
no ecpoKr vt id qd mouct cclii fit co^p^^afolc^aifmotus
of alia fit circularis.*P> cftat g vt moto: ccli fi t co^p^^aialc
aii^^mot* nalis fit rcct^.H^ c aiit porc(ficut fupi^clani/
it)vt ill6 co:p'' tangat circulfi ccli ftellay fijray ncc fiib/
ttie ncc fup:a:co q> maifeftii c n6 cc porc vt poft cclu5 fit
co:p'' qd moucaf rctte:ncc fupi'':^© q> finis co:po».qHc
moucnf rccte e ifcri^^cictrcmfi fub circulo ccli.CT Joi oiic
gs oijrcrit q, co^p^^afale q6 mouet celii:poft cclu e.dftrui
mr ejc 13 gj fi mofci^^nalis fiierit circuIariB crit ps ccli.t
ttic no crit pofe vt vebat ccIij:co gjcircnUjri^ n6 pmutot
locu fuii ncc initif ci circularis.(f Si autc Dij:crit q, na
ci'' e moHcri rcctc^icoticniee crit:co g- na co:pof (quo;t
mot'' c rect'')^ vt fint itra ceIii.(r£rgo ia mai" icpm»
cue ceU Dc o:(e'te ad occidete no e potcyt dt a co^e.
45.
ZM, ite.
co.zz. vr
qj ad.?5.
Btractatip
niateria
abHii.
q» figura
fptricafit
pueieiioi
celo.
i? «ro.
z.ro.
9i,ti{r9,
mifatSt
^j ronej
rTiio:is rc
fpcn mc'
furatii
>;. rd sd
4)»lono
poment
conueire
9lia fig"
^fei^ro
tacta >z,
celi tc. p«
«7.
(TiCdprm. VIII.©: figura celi fpberica cft»
^lftlfflrt ^^^^'"''ondcrcgjcpoib^ligur]
1 ir\lll|U nullacpuenictiojceloqlljpberi
glca:T oein oiidem'' n ee poic.vt alias b^t niii
li fgica.Cri>iccm''gg:' ejroib'' figurl nulla eco
_ aj ueietio: celo $ fgica. 56 q: ce'.u pofitij e fic.
vt ptineat gcgd e i mijdo:figura at feica oib'' figurl fug'
ficie biitib^^latioi i capacio: e.(!2Jtc qx tp5 mofceli ne
cciTario c mcfura oiuj motuii.fic patefedt 3 ari.! .^.li?
6 audim nali^qta noiauit ip8.3fo cp mot'' celi e min'' oib''
reb^^.tceqTmot^-zprimi^^tfp.^fn oi.n.gncre;pq mcnfu
ran 1 05.vt id q mefurat fit min''oib''q mefurat :fic c mi<
nus i nno vnita5:o:agmaipodere. cf afi mefura.crgo
opo:tuit q: B.vt tps mot!^ccli.(co qp p ill6 mefurat tps
oiu5 re:;z.O fit min'' oib''illi3.iDin'' at tps co:pop biitifi
eqle motu e eof q funt velocio:i3 mot'':^^? g ej: B.vt ce
lii fit vclocioas mot'^ cetcri mof re:p q mefuran t per
motu celi:co:ga et eglia i magnimdic % oiucrfa t itgura
cu mefura qd i^trafcut oc (^cio vno tge ftient eadctnc
qd fitit vni'' linee aut qd fiicrit paucto:p linea^ circiida
tiii feerit velocio:i3 mot^icFco^Eib^^cqlib^^magnimdi
neifldcpaucio^plineais^qd^ecoip^^circulare^gfegte):^
vt figura pucnictio: cclo fit fEica.Ci^icem^^ct qp mlris
modis figura fEica c pucierio: celo $ alia. vn' c)c eis dt
Q> cclu erat co^p^^fimplcj: ivnCnac:': necc fiiit.vt bfet fi
gnra q eet finita i gfcl.Zatat e figura fgica.atj3.n.f igu^
ras fuEf iciales pter circlm ambiut mlte lincc i mtte fu/
gficies.fpicaat fola c iterocs figuras co:palC3 qua abii
vna fugficics.circls.f.[5 folus e iter ftguras bntes fujjfi'
ciej que ambiat vna linea:vnu aut ^pigus e fimplici q|
id q6 c apU^^vno^nuUa a t ftguraz: e qua termietvnii nili
circls 1 fga.Cficia pdijcim''.) Cclo g nulla figura;: pue/
nietio e.(r£)c Erib^fibi o^iW^ct neaa crat ei fig^taCq:
erat co^p^finitu.tiic e^ oib'' figurl fpica fiiit ei pueietio:.
Joqpcj: oib^^co^pib^^figura fpica c magis pfiliu gtiu.fic
cj: figuris alys bntib^^fuEficie circls e ptiu magis pfitiu.
Cctcrajr aiit figura:;: co:gca?r aut fupficialiii nulla con/
grait cclo.^to q>oc3 oiucrfa?: funt gtiu5 1 no pMu. gej:
bis q oijrim^^t^.g? cx oib^^figitris fpica e pucnictio: celo.
CCP^eftat g vt mollrem^^no ec pofc aliqua alia:;: bfe ni
fi fgica.£)icem''g qj gna figura;: 3^funt. q: qda fut lica/
rii rccta:5J autcircufie>:a?i:qdai^o rectaf i circiiflej:af :
qdafofunt vni^^Iineeambictl vndicg.-figurc atmrtarii
linca:p oes bittangros ad i^tc fuEcminetC8.fi at fig^celi
cct vna illaf q funt mlta:p Unea^r. tfcii moucrcf circu/
lariter vt volubitr.nece eet.vt p'' ip5 cit loc' vacu^^quc;
aliqri occuparct angfi i ptes fupeminetcs.t aliqn oimit
teret:f5 tii oetermiatu c ab ari.f li^.oc auditu ngli nibil
ce vacuii poft^at poft celii no e locus vacu'' no cl> ppfc
Vt mot^^ccli fit nifi reuolubili3.CeU at fi ect figura fEica:
poft ip5 cct inanita3.6ecjt g cj: 15 q? no bs figura q bcat
mftas Uneas.CT^igure at q vni^^fut lince: i no funt nac
rotude:fic figura oui ■: Ieticule:cii nos cognouerim'' cas
raiolui:n6 erit ea?: rcuolutiovnifo:mis:q: ptib^^ea:^ pti
geret q6 ptigit f iguris btitib^^plcs licag:-: ct^qpuis eo mo
no fcqret rcuoUmoes ci''. vt effet vacuitas^q mo feqbat
reuoUit6c5 figura:;! mltas lineas bnriii^fcgt tii ali6 ipof
fibile.i5e:q:accitifinitii:c]creuoUJtocat fpe nofcgt.Vt
^''^{''abitii fit vacuitasvUo^.ficcp rcuolutoeoiu^figura
rii mlti Uncap altcri^^modi.Cf igui^c i?o q fiit vni^^Uncc
^ no fiit nae rotiide cu rcuoluun t fcg t gj feqbat ej: rcuo
Inrioe figuray: mftiliea?:. €1^5 oio feqrct i aU'6 ipole:
Q) opoteret vnii ce ej: Duob''.f.aut vt no moueretfirmai
mcntii.fi£ iuenim^^illd moueri fug ouas ajres oiuerfasrt
dftrtKref si''mot^ icqlcs:cii u6 pt(uaref fib^pfiBMt di
mundo
40
obuiaretfibi)pfi6:autpccdediicn't.vtmoncaffHEVna;
a%c5:i tc dftrucf ei''^© -: ite'rio pE gua pcfiti fii t ples ceU:
Vtriicp atiftoy e ic6uenie9.(i:De'6 igr figuf fiit iftc: aue
fig^mltaji Uneap i mt'ta:p fuEficic:p:aHt c vni''lince:': ii
c ^e rotiida.2ut q e vni'' fuperficiei.i e^e ro tiiida:': pter
bas no e aUq alia figura:n6 erot at potc.vt fig^ celi cC[ct
figura:q e mftap fuEficie:p:nec figura q e vni^^fuEficiei:
indc^fc rotiida:opoztuit gq: I5:vt no eet fig^rotiida:):^
g cx fup:adcis q6 n c fig' ccU n ift ftg* rotuda. J5i aut alr
eet:nibilaU6 oicem^.aut p:io.q: fi qui5 oicat fuE.z.aj:eS
ieqles firmatn^ab o:iete ioccidctc volui.aj:i6 g oMeta»
U8.Cciib:euio:fit.^EE'"ai03C abitU5 6ftruef.fi ^ofuB
vniaj:clatenfignismoucrcf:ncciuectnalco:dincEif:
tviccs tepo:p variariq ccterl bo:i6 reatrfioib^^fide^ ad
eade loca vidcm^^cuenire.CCfcico ct q? tps mot^ccUicfl
menfura 01115 momu:q: ^o mot^ccU vn''^ cctcrl q moue
tur 15 mom.'36 q? mot^^circrarl eft. 1 ptinu't fE.3in oi.n.
gitc rcp q mefuranf os.vtid q mefuranf fit min^^oib^^illf
q fs modu mefuraf ^fic vn'' i nit6:D:agma i podef : cyat'
i mefura:g opo:wit ej: B.vt tps mot'' celi eo gj e »116 me
furaf tps oiu5 rep fit»itin''oib''iir.(EXDin'' at tps copo
rubiiriiieqlcmorii:eco:pq ff vcUjcio^ismot^^.opotebit
S ey J5.vt celii cet:n6 cci alteriTig' $ fEtce:q: tiic cct tar
dto:is mof .Co:Ea.n.eqlia i magnitudiet oiuerfa i fi^
ciimcfura ei^^qua Etrafeiit 6 Hwciovno tj^ ftjit eade tiJc
Q)fi ftiitvni^^Unee drcudatlfecritvclodorlmot'.^!!*
at gj b9 e circlaf .g fc^cp I5.vt fig^pueietio cclo fitfpbe"".
CCaprm.IX.£c ftgura torius mundicft fpcrica.
iBrHiTH pxmim siif«tj^,^'if.
IEiJI Wltori^miidi fgfca e. ^og^celiippbeditgcgai
ILjl yLjimudo c:t fEicc coerc5 itra fe.ntbil.n.fpera co
WL3iaip\etnifi fEicu. C^l^^eUgt g.vt oftendam^g?
vnuq6<6co:poppndpaliiiqffitraccUj.fitfcicii.C«m
.n.l5 oiiderim':t 6 pfcgf g? fig^ccU iterio:fEica e.Cri5»
co g g) co:po^ q mouenf a nais fimpUaV:aut pE l^uta
ce.autEE grauitatc.aut ee ati6 grauitat1:aut leuitatl. 0$
Vt figure co:^ ej:tcrio:cs fpice fin t. Co:Ea vo q mouef a
nais fiimpUdb^ff i^iis aer aq -: tcrra.C^ncipiam'' aiit
^baf ab eo c^jjbatio e cuidctio:.r.ab ag. (r£>ico igf g?
f ig^aq e taCq: 6 na aq e. vt ciipfudio:e locii iuenerit q|
fitIoc''iqe:vt6flHatiiUu.2Iiai?o^p6eg)Ioc'^fiidioi
cctro c^pigo.q6 fpicii itclUgim^Tlc at ej: |5.(^qiiociitg
acceEisl5q6vocaui cctp.^^cctvttm fitvniicxpiictl.
•fboam^gPce^tip.a.ttcgjDfaduertafillo.CCaUaifojj/
batio egj EVna EOcula terrcgnatr oiidem^^aq n95:q: fli
ql5aqplanaiuenerit fUEficieterf.fEa^facfi i^rotuida
faltcdrcuciido ad mo^^fEC feb^^nifi fotc^bibeat loci bi
tu°.(E'f>6am'' g 15 cet^.a.t^trabam^ab eo.z.liea5 cq/
le5:q fint.a.b.t.a.c.t ptinuem^cj^trcaea:?: e Unea.c.b.ita
vt fit figtriagula:-: ocidc a pucto.a.jJtrabam'' nirfu5 li/
nearcctaad.c.b.Uneavf($adpiicrii.d.me^.gUea>a.d.q
«dadfdes
laafliS.ccU
tc.cd.z8.
.r.mctflp^*
eidtc.p,zf,
i«z,ccU.
«e.?.|#.
9>fl^lbr«(i
(Ifl.
f>*r6qtdgiC
flp^.z,ccU
tc.?.5l.
«Z.r^
roplan^tni
^inc ronist
jCintmot»'
Ikai tart t
emaitttiq/
burdicab^
tBlnif cumo
rofitatee i
ennnitUpv
im tcrrc nd
fomaat ti
iioMccrra*
SclpacmS.
vtde.z. celt.
arcr.p.js.vf
^'cacetro^.vfi!^ adltnc^.c.b.entmio2Vnaqc^ Itnea:;;
q ft.a.b.i.a.cr j?batio cfB c:q: fiadm^circliij ruecct^
.a.?iigctc c^iTemii aUc^lieap q ft •a.b.vl.a.c.': tc vtrccp
linec 5 rf .a.b.'r.a.c.?tigiii circiifcrcoa^pofiti circK. "Lv
nea at.a.d.nd Qti^t ad circiifcrctia.fiit g tres Itnec ^ fiit
•a.b.a.cz.a.d.ejceutee ab codc cetro:qf ouc q fftt .a-b.i
•a.c|2tigiitvf(^ ad circiifcretia.Xertia atrcUq q c.a.d.ii
|2tig(t.g liea q c.a.d.mioi cvnaqc^ Unca^ q ita.b.^z.a.c.
gg0.d.c^piqo!cctro i ^ftindio::qdctt.a.^et^*c>'Z.d«
3aat oipxvPcp aq dcurrtt ad locii^fudio2e.go{9 vtaq
Dcarrat ad Qte Unec.a.d.odec c^trenutas lince.a.d.ade/
qticte]Ctremitatib''Unea:p.a.b.7.ax.t cu adeqbcf ilC.tiic
fierittpaQa iferiozilt^nccapli^^dlluetaq.liaddidertm^
lince q e.a.d.Ddec fiat cq rvtrifc^ lineiS q ffaJ3>tax.£t
qii Qde flc c: nccc e tc vt fu^ficies aq ftt feica: B e.q: lica
qul ptigiit vna jsjcc cfrtremitatce lieapeqlin q ftpreo $
Due circts e abvno medio exetitiu.Sirr et fuQffcie^qua
ptigutpresUncepdcdm6feicae.titamaife"eg7(nefi/
desaqe):tcrio:fBicae.C£>«cog)ftg'aqno6buiteefEi
ca natfr niii qs. fuii motu er: poderofitate ab oi loco i q e
ad^piQozecctro:cuii iucitilUipccupa^^abaUq flbiiiri:
Vt ab aUo podero(Io:e fe:terra qqs niotii b$ etcq le.
CrCaprm.X.£e figura terrc fcica eft.
CQ ^^'■^^'^'^•'Jcqlertaqetmottef
^^ 6 toco iq eadaliu locujjpigottccn'
tro.fin6 fiutoccupat^abaUofibiftttii Riipi
bibueritDuritieBaptiuatio.(r£»uritic8^.n,
t ptiuatioia^bibet aliqua Btetcrre dfc^dcrc
adlocu^t^qoie cetro $ (tt illei q elbq^uts illeno ITtoc/
cupafabatiofibifTruflcm^tee.CiiatnofortDuritiesT
ptlnuatio.tuc ci''oifp6erit.ficoifp6 aq. C~tMntie6 t?o t
ptinuatio no ^iTttotaUtate terrej^fNberegn fit fig^fEicct
fj id tcrrc q6 e vltra rotiiditate ei^^^wderofiitas ci^cgpot
let Duritici 1 ptinuatoi ei^Cu at cminentia EtJ q cjxcdit
tcrrcrotiiditateEuafiiit^neDfamctritcrrcouritie^;
^ d\ ptfnuatio foztcs fitcrit:?tigt't iddrco.vt remacat
cic rotuditateei''.!3i at pittarem^^cminc'»! gtl q ejrcedit
rotuditatetetTcmagnapE^ncofamctritcrre^^ci^^Duri
tiestptinuatioq^tuciicgfoztiozesecnfcn^ pofTcnt rcti'
ncre Ete illa gn mouercf ee poderofitatcfua a loco g efl
cipon3:ij)poiecctro:oc.n.qde):ccditq5titate tcrrc pf
bs grauitatj $ q6 ejjpig^cetro.Cu.n.currctcs Etceq ej:'
cedut terre rotiiditatc ftterit gue pEon^ toti'' terre:DHri'
tics tii z ptinuatio fotes ff i iolxdictes^qd n ptigit.vt re
manelt cjc rotiiditate ei'':oc at tcrre id qd e ouri'' c pode
rofi^.Tloatiucnicm'' vij Duritici gtiu tcrre mltiprr foi/
tiojc ee pwlerofitatc: vis at oitritiei z ptinuatioie. zfifit
foitioi pddcrofitatc:n6 c tti tta fo:tio: gn aUq pgo fit i>'
ter illa cognita:f; e iter illa in qccclTu ^mrl pe6 cognita.
Cii g fuppofitc ftierit fuE vna Etc tot Etcs: q> ^titas ^>
tutlpoderofitatl vicat \?mte Duriticiipfi" Etl i fine^opo:
tebit tc vt rjfpoderofitatl vicat ^tute ouriticit ptiuatio/
nia iUi^^ooccfubfcdeat. £t qn gde B fic c:05 vt illa ps ^/
cjcccdit rotiiditate tcrrc tota cadat:-: fiat i Ujcl^jnmio:^
bu5 fibiq futj3pigo:acctro.£tqiTgdcficctc.v?.vttota
tcrra fit fgica^qjuf s n6 fit ita . vt fpera q cp cera cerca:nec
tat.vt (itpficies aq.36gjiPbtbuit Duritics t ptiuatio aU/
q :p JStiu ei^Ji g maifc"e ap f ig^toti" tcrrc fgica c na tr.
CCaplm.XI.£& mot^ceU' eqUs cfi.
10 r\7Cm\({ta ^ P«»tcfc<lm>vnii/
Hn J^Ztminw gdcpcelo^rbsmo^na
le; g ejjpus^-rg? ocs ccU bttt ouos mot'' i gb''
coicit.i:>ici igf g^vnufgfc^ motttu cclo;: g ft
'^p:u:t vnufgfcp oiu$ ouo:j: momii.(^cii c6(l
derat^^fuit E fe.]) e eqCcnec putaf ieqUtas ee i ilt nifi q: i
ccb
vno ceU) fiit mfti mot' icqlcs^qs g no coguit: n no fciuft
rcH0lut6c8 vniufcuiufc^ co:^ e fcpittauit co:j: mot^^ce i*
cq les.Qd at tcfTaf motii celi eq le ee:l3 e.(.cp cii pfidera/
ucrl mot"ceU)|s;iiicnie6 q> vn^co^rveUxio c altcro: g no
pt ee gn.aiit rcuoUianf i ipa fua velocitatc aut tarditate
fEeajut6vcU)*'adtarditatc.i6tardrtatcadvclodtatc5
lfee.(ir*Poam''atp"'^fgratoluunfveU)dtatefua^tar
ditatc^voccm^^id q6 e veloci'' imom tcrminii ci":-: oicl
qjiTpteegnfmin''mot".autfitid''pn''.autici''fTi^auti
d''medio.0iatter"ci''mot"fiittid''pn".tcq6fegfremif
fius e:fi at imedio:tcqd pcedititediftq6 f^fremittif.
2Dot"a t Duob" modie e:q: vn'' m0t"e mutattois 6 loco
ad lociiM alf e mot"Emutat6i6 6 pofitoe ad pofitoes^es
ot q mouef 6 toco od U)ciT oiucrfo mom Daob"mdis mo
ucnf :q: aut nat'r.aut Evi$:nalV ad locu:E vi$ 6 Uxoxnae
at mouef narr tiii.ter' mot" eo:p c i vlf.fic mot" lapidis
6o:fu;:': mot^ignis furfii.1..api8.n.cii abaUo oimittif ^
magl dfcederitipetuofto:erit: gter^mct^ci^e ifineipi'':
fiti* ignis cu furftt; mottef .Qtie at monef e vi$ ter" mo/
tns eo:u e i pn^co^iiq q^to remotio:a fiierit a fuo moto/
rceriit 6biUo:i6 mof.gt io pn"' mot^co?: c veUxi'.ibd
de tatefcit oocc pfidaf tot'illcmot':q: vebctntia iactus
n6 tmvcUidtatl potuitdoaf i pnc''.ne latefceret: vit qd
miuif al^d 6 ilU) cii cl6gaf a motojcipfc q| q? ddit ipe*
tns imiiiioieiz io no apE$ i acmvefhgiu augiftti.([rC}ue
dtmoucfmotunaUvno^^iEVijflUool? (t4*"mac biT/
tc6mot"nalcs:e):ipeb"atq8recpiitii^matcn;6biTt
aUos mot"nales.fic aiaUa z beitie, 2ial etcni inqgtii cfi
coECii bs aUgd grauitatl.Eg qua moueaf 6o:fu5:EE 3 iaj
tionc at q e i co:ec d"b5 alioe mot" ptcr motu q mouef
ej: coiQi fuo:ittii g? aliqiT mouef ino w g c p:i'' motui fui
co:Eia.r-aHt furfu5.aut faltddo:g B mot" na fe aiali iq^tii
c aiaUi e e vi5 iqBtii co:p" aiafmoucf co.g gcgd moucf
aUq motu pfitT ifiis termt6:mot"ei'' c i me^-ci^.q: i pnc°.
cu icipitno mouef nifi ej: iJtutcaiattonfe ttfi q e i co. z ^
mag1^cc(Terit:autvfus acgrit fibi 3Ugifi"'\?tutl:i pf^tdt
ct mot^ci^EE cj:crdtiu:g mot"d"EE iUa duo attgm tabif :
1 cu Efcuerauerit B Duo:lalTabif co^"p vis q6 ftiitmo"*
p mo" fuu nalc:': icipict mot"minui:fin is a t i q flctit au
gmctatio:': a q iccpit Diminutio ipc e tcr" mot" dP:z e fic
Dijrim^mot^d''^ mcdto.CT^a at videm":-: 13 et maifefte
ivolado li luctado z recalcttrado:i ial^8motib"ctfitii/
biis bts:be (t igif oifp6c6 momii locaUil.XlDot^atEmu/
tatiois qguis fint:aut nalcs^autE viyaiit nalcs vno':-: g
vis alio^^DUob^mois Didunf tm:q: aut fT f»bito:aut gra
dati;:fi at fuertt^radari5:aut id q6 agit p" iped/ctvelod
tatc actois q fcgt :cuit n6 ipcdiet. foi no ipcdit. tc crit p/
mutatio i augmtii ■: ^''trcs tcrmi eriit i finc d":fic Emu"
pgelati i Ugdit.^iat id q6 agi t ipedit id q6 feg f :tc pmu
tatiocritidcrcrfitu^ttcr^ci^critipn^ci^^ficEmuta^gno.'
nis 1 co:ruptoia vl" vcgctatois. 2Da.n.Du motUe e ma/
gls e apta gnonid"q6 giiaf aut vegetof cj: ea ejc ^to: co
qjcaqstomagl app:opinqucrt'tficdtari l6gio:eabbac
apriwdie.3[6 q: calo: agit i ma5 biiida: vn fit ^o tvege
tatioMfinc Dubio minuif d^biiiditas: -r pg 13 ct minuif
ei" aptittido Emutariois t tardaf .£t idcirco in pucrie t
adolefcetib" vegeta" i augmtatio vclocso: eft qp poflca:
bc gff momii Difpocs.^fa g t^ gj oie mot" icq fg fit gra/
dari5 tcrminiT bs^ois a t tcr":aut c i ^n^mot^aut i fi^^aut f
mcdioci":': no (t tcrmini nifi i aliq iflop trtslCl^ofi/
fl| at mot"ccli fEic"c:tc n e i co ncc pn" ncc ftnis^nec me
diii.^Jn fig^.n.fpica no e loc"g (it pucnictio: cc pm"vl vl
rimu8:vr mcdi".36 g> no^ fic rcs q b5 oi\o cja^rcma:aut
pTa:vt iddrco (Tt pn'"mot"ci'^ vno cjrtrcmo:^ d":i i alte
ro fim« mot":i iter vtrucB ejtrcmo^;: ei"mediu,ttec « fic
et
rcfl ^p e%tremitaKs oiugunt .fic fig^pitiganf agfo:-: io
Oifpo vnPlodipfffit pter oifpone alt f loci ipfi^-z pg w
putct initiu mot^ei^^ivno toco a finis i alio ei''.^-, e piuctii
■c no e i co fractio vi oiuerfitas. D5 g e^ 13. vt no fir in co
^«'".ncc finifi nec mc^iquii at no btierit pn"" nec mcdiu :
ncc finc. tc tcr^^mofci^rt crit i pn^ci^nec mc^cnec i fi"ei''
Coftatgj aligs mofccli no bj terminii. (EJa at narra/
uim'' cp 018 mot' ieq Ib; tcrminii:': mot^^cdi ii bj tcrmi/
nij.Scgt g:vt n fit ieqlf. 1 U oictio dftruitd' fniaj g oic
itiotu ccU ec icq le PE rcuolutocs fuiccli 6vclo''' ad tardi
tate.36 q:ia patefcam^cj: nf a oictoc n ec iccile:'z q: mo
i' ri eicqHtccq fc vfvnifomis. £teT:6(inictoe fniciflo'
rii dftraif et oictio eoj;iiq pixerat q> mofceli e 6 tardita
tcfld vclo''"'-: cp:q: oiuerlTtas cois ctrib' fcntetij6.5a5
gmlifc^en: <}' funtcqualcs velinequalcs oiucrli.
CCa^.XII'£8 op' fiiit oiucr*' motuii celi t eo;: mlt»"'.
rf^ ffrtft 8 ^ fiJitpofe.vt id qd adbibs ca/
S»/ ll-M? lozccitjJcj^pig^nfcterrecetge
tu:t n fiiit op^.vt calo: eet {uq^ facic tcrfvno"
i oib^^pib^fe^qm bntia vitaop" biit cslof ali
'qttifridi''aliqn.3f6 necefuitvt ipjcct mo/
biteno fuit at pofevt if^ eet mobilc i dircctiJ:q: fi ipfu;
ect mobile t Dircctu:tc ci^^vtilitas itcrriiccc 7 no i^mane/
rccTld Stepotis vtilitaa Qmanetie^nifi^rmotucircra
liZlDot^at drca redra«rr poit: vt ei'» logitudo fit eql': t
no stigit ad locu me^^alid aligd ei''^^ e i drcuim et^^nif!
E mo'"oirectix.vii necc fiiit ali^d ceqd mouercf oirectc
EB B s pofitu e in loco d'q6 drciidat ignis aligd qd mo
ucaf circufr:-: vt fit i co vis q moueaf i oirectu;': ip3 c cc
lii:f; vis ei^q mouef i oircciii radi^^c:-: mot^d^circulr eft
po^"iz tmi^tutl t vclocitatl in eo efttvt augcat ^tutc ad»
nct^^radii d"-: vclo^^^.-polhg atiiei aliq loco ccli radi^
1 ignis ct b; radiu^ei^^radi^c ptinu'' cii calof radq ccU: q:
aUogn n cct taf calo: i iUo;lblcdo: at ignis fi bnt tin ^tu
tis.vt gtigat ad tcrrl:ncc pt vis radg (Uo:p^ U}co:p ceU g'
ucnircadterra:nifi p"' piuganfignijgcgdeatpiugif ftio
gni.36 c^tiimat''^ radi^ccU cii radio ignis:-: iiicfccui iUo
ad vtiiitate boiu; EP pmanctia viteii q: i Difpoib^oiuer
Hs op^^bucrut oiuetfis mefurl:caU)rl .f.t-frigorl: 1 alije q
fcquuntur b9.CSl.n.cetvnum foUi ccUi5:q6 moucrcf
vno mom:'! fluerct tinvn^radi^^ab vno tm toco ipfi^^bo/
mies n beret illas oiuerfas mefuras gb'' eget: 1 io plcs:
ceUpofitif f :g oc5 moueafmotu circtari:f5 B Diiicrfi^mc
furl 1 magnitudib''': mefurl Diuerfis i m3gni'".36 vt id
radg ptigat ad loca copo;: bntiii vita Diuci-iac mcfura/
ru i DWcrfiB Difp^ib''.^'?^ it patefcc ari.i U?6 fcnfu 1
fenfato qtVfit appUcatio radi):t fpledorl ad bca rcmot*
e loco vn ftuft:t 9> fluT:'' c P5 aliquc modu pmutatois oi
rcctc:': E vij Eucnit ad terminii fEicu:vn no e nob neciii
appocre 13 aUgd ad 13 i 13 nfo ti^.tlcc 05 oiidef q> loca ff
cclo bntia fpl|lo:e ■: radiurq: ISvifue tcftaf . )3t.n.fplen
doj que nos videm" foli ■: vniaticg ftctla;: ect;i eo g> eft
ifra cctti.tc vifi 0 ipfi'' oiuerfa eet i ctimatib'' mudtfic vi'
fiocclypfis fol:'Z q> app5 6 reccpt/^me Uimis tunc a fole
fignat fptedo:e i ipo ccto cc:n i eo q6 e if ra ipm. CT^^c/
dcam''^ ad oiaoej nf aj.f.qj ceU n fiit pofiti mtti: nifi vt
moueanf oiucrfis motib'': ncc pofitc ff i ds ftclte mftc:
nifivt id 6 radio.(^q6 gucnit ad loca copo;: bntiu vita.)
fit Diucrfa:^ mefuraf i oiCpoib'' oiuerfis:': id 6 radio q6
jjueninpofitu e mefurap oiucrfaij: i oifpoib^^oiucrfie: vt
jj 13 gfidaf gno copoy q gnan f i mudo 'zvcgctaf 1 atiif :
1 vt rcdpiat aagmtii 1 oinutoc5vnuq6(p iUo:?: qn cgue
rit 13 1 B.CCfii: q fcgf nccio ficri q6 Didm''^ gnonc co:/
por1ivcgetat6e':icrctntoignip:iidppq6pofit"eigni5
t rcUq.^crra at cfic pofita:Tt fit i mti'' co{^ ilabilc 9C/
mundo
41'
tii Diutumijireuoltiaf ce!i} circailI6.ipofittl ecelii.fic
vt reuoluaf i circuitu terre circulrpg ofmtoe-i vegcta/
tois 1 aiatois fp.f.^tu ad id ^''na c Emaef:i n e J3:nifi q:
oato: vitc.i.creato: bndict''': ej: cclfue c Emanes 1 ctcr/
nus finc fiflc. crCa'".^:!!!.^ na ftella?: gd fit.
^n. Bq Dij:im"6cclofcgf fngfttio6n5
*^" ftdlaf.CClbjimiiatdbcm^deisi/
grcrc 6 na eaE.f.aut fint ignec: fic gda puta
ucrtiftautfintnacfincigne.crfcicim^^atg»
g Dixcrit eae tgnce nac ec rocinati ff ontes;
Qjfpledo: icalcfactiojjpa ff igni f, 13 dho iHcnifif i flctf
itf^fe^c): I5.vt flcllc fint ignee. C 1?oc a t n c ita: ad I3.n,
vt rcs igncc nac fit n pt fufficcf .vt bcat fple'do:c 1 calc/
faa6c5:nifi et beatcii t3:vt 13 ipa actio fit eiana tnoe}:
accntc.3fgnis.n,calefac.i6q:naei''cataefi.T16arocq6
calcfacd^na e cata.3nueim''.n. mttaq catcfaciiitaccn/
tatV q;: na fiecat'a:fic mot":que ft 6bcm'' otccf calm$/
nis calcfaciat.iucim'' ct frm q6 calefac coga aialiii 1 tcr/
rc.i6 qy ?firigit cab:e i ilt; tt igf oe fptedcs 1 calcfacics
05VtfitC):nacat'5 f505.vtcalcfacie8i fplcdcsfitigncii
cu na Ir fit cafj.i bne fplc^^.CT Tlcc fulfic. vt bcat fptc/
do:e tift:nifi b^at ca fpledof caU):c.5uueim''.n.ml'ta bfi
tia fpledo:e i fe:q il Uiinat: vt fragrn ta qrc^^putrtdc^i aial
q6Df noctiluca:i fpecuta:i atia bis fitla^q:;; na:ncc pt&i
dignea:vii maifc"' c g? qpuis ftctlc pucniat cii ignc in cd
lcfacicdo 1 i fplcdcdo.ii tit ioff igncc nae.CL T^ltasQt
ff q fignant fiellas n cc tgncas: vnu co:p c 13 q? na ignis
c moneri ab ifcriozi ad (ujsiPit gefcef i fauio:i. Coftat at
ilcUas rcuoUii:i n c pote a Ugd bf e motti nfll^nifiVRUSt
!Scgf gcj: 13 q? poft^ ftcltc raioluunf ii biltmotu afc^
dediad fuci^^nccgefccdii fiicio:i:i poft$ tt biit B: tc ii
f f ignecCrSiat of qj na ftcUa;: e eleuari ad fupi"': ge/
fcercifupio:i:f;cctu reuoUtitcas p vi? fua rcuolutionc.
2!iic fegf 13:vt fruftra fit i fte' t mct"nafi gcs n5t':t pti»
gitl5:vtidq6 fprcuoluif:fit mobilcioircctu nalr : q6e
ipo^CT^te fnia oictois itlo^ g oijKrut ftcltas cc ignceB
dftriiifalio^.f.qjccp^ccUccircumoues.ioi.n.itanoect:
ccU>:j: ati6 moucref ab alio totr cifde motib":ccp"at foliA
dii circiimoues ati6 fi mouet ali6 co:p"totii codc motu;
fuo motufcnifi fuTt ct itt6 c6p''circuflepbilcfi.n.n6 futt
drcuflepbilctc irriipet ilt6:ipcnctrabit i t(l6: : qt? gdc
13 ficctcfiftcUcccntignct noncct potdvt vnaq^ ea^
mouerct cctii i 5 c. (r£-i it gs oixerit q> fic tc ftignis
circumoues:ficfer:p cadc6:aittpjuc:ferpat cadc6:aut
p:une nff ignca;q6 tcftaf t^.f.Qi ignis moucf ad fnrfuj:
p:una f 0 vt fer?: cadcs mouef do:fu5:i ct ^uteB ono
rccepit ab ignc calo:e 1 ci" fplc"^"":!! tn oiii pmonct i co:
f5rcdeiitadna3fua;tcfineUc cent^cel>m6 fptedot
ea;:icaIcfactiominucrenf:gi!;?rigitcaemtnuticalof:
g oictio qy fiette (t ignecfic fer:p cadee: ai« p:unc: fta #,
C^&atofq> ignis iiuieiaf ip£tlesatigd6co:qoiipt
pfirigi.ficcoga:q ap6 nos ff :it piit reticrc igne eo q; pe/
nctrat itla.Celii a t pt reticre eoe pp m tta pftrictoes q et
eo:aut pp atigd ati6 q6 c i eoxiio cctu ipelUtea:co q> (ot
crccn f ab co cu ip5 rciioUiif :i ii biit fpa?" { co: ad q6 mo
ueaf :ncc piit pcnctraf cojp"ccti|eo q> ipelUt cas fuo mo
tu.(ri>ic£ru'' 9 cii f"it aUgd 6 q oiciif ouc Dict6c8:q^
vna fit 6 bi5 q fepc ptigit vidcri:i q n alr folct origef .otia
at ouicrfa ab bis.tc itUi critt nob vifibiUo:a q magl pcoi
dant vifuic): bte q natr ^ucnitit.Crfgo at nftc oico oi/
cti5Q6ftctfmagl pucnietcvfui icurf«inSli.biceflqd
poftq§ftcttcrcuotuunfff6naco:pisiqrcuoluunt:id
naca?: fplcdo: fit.^^a at patefccarif.i ti°.6 fenfu 1 fcnfa/
to:i i U'''.^ ata: q» n6 c 6 na ea:p calo:: fcd catcfociiit nos
fuo motu.3fnueicm"atmfta q catcfijdatfuo metu:ficut
S( l:>aciiilt
udt.z.a.a
ic.p.4i,vr<8
fld (C.p. ^ j.
"Rd eic^rias
ftdlaac^nic
isncc.
opionte lUi*
t rofo rcraa
ci9«t qlr ni
o^ fpl^dcaf
calcfto^adl
nictsiKC.
DfcfHnrd*
rcnarrnodr
Soitflb^de^
nScigncctat
fi cu Btfiat
calo:f nirr.
Q>ftdl(ii«i
Antnatnrc
■enee.
ptnirS,
&otiohUt,
3mpusnat6
roroni».
aiiari pM
ceirs flcUoa
ccnacigocc.
fa\fa ma^
naticnci* i/
(ngiuulDf
Sliaftkfnit
ginano.
SmpusMt*
cuie.
Dplojppai
nancUop.
Bc cclo
«fttdocft
fridaae i co
tit§aiu».
C](moturagitteliqtic(dt|)tu()0qd in ea eft.-fer^ autem
t lapie C02POZ3 an itmlium calefaciunt fuo motu t alia.
^[r-pollql aut bec oictio oe llellie conuenictio: eftviful
Iboreo qt iueniemus qd id q6 mouec ali6 calefacjd;i et
pucnietiot curfui natura?::eo g; ftelle circiifernnt:': na'
turaea^ ctt circuuolubilis.£)ico aut g? ea;: na q c mo'
tue 1 quies.quc funt intra reuolui:oiucrfa e(t a curfu na
turap.3deo cp (i rtcUec(fentigneemoueretur mow co/
trario fue nac:i cft etil paa vifui.5deo cp non inuenim'
^ncm impellente.t qz caloz ^nis qgtiiciiic^ calidus fite/
t-it:nd crit talis qualis calo: folis: tiic noilm oictio pma
tj: ouabus ?ucnienrio: ett vt vcra rit.(r'Pollq| aut oi/
pmus in boccapfoq^fulTidttrafeamasadaliud.
ff z:aprm.xniLCurcclu non calcfacit nos:ifoltccte
rf planete calcfactides bic agunt: i quo pot eile: vt acuo
folfe pertuigat ad id q6 e(l inf ra celu.
iRittifi autcmqdoebcmad accipcrein
j|ll\illlU bacqoncboccft»e.f.q6poteft
3; ob^cieisquioicunt q^celum non calefiadt
! nos.fcd fol 1 ceteri planete calefacrides agiit
-' bk.i omne id ct q6 cjccogitari pot ab iUo qni
Vnlt faltif icare oictione eius qui oipt cp acth (oUe gtin
git ad f feno:a celi. vt.f.pcr boc poiTit oici q? fi fol no ca/
lefactt nos fua natura fed motu.ninc cclu in quo eH.(yt
cetcros pzetcrmittam''.^ puenietiue e.vt calefaciat nos
$ co^» celi: eo g? celtt eius mulriprr maius eft q| co v
pusdue.&imifre.t oifpofitiovniufcuiufc^ cclo;:alto«
rum copararioe ftella;; quc funt tn eisr q: omne co^pue
ce\o:p. (imuloino incoparabilr matus eft $ omnecozp''
ftella:;; (tmuUvnufquifc^ atit momti.CquiTunt (tmul jp/
p2t) vnutfcuiuf(^celo^.}eequalisin oibusparrib^fuis:
« ftclle no bttt in illis plus motus $ ccterc partes ea^ «
i^o veromomsin quib''?iteniiitftelle.f.motits ocoiie
te adocculentci motue tardio: qui eft oe occidentc ad
o:tcte funt in oibus cclis:'Z in fingulis partibus vniufcu
iufcp celo;: equatr.vnde ftelle non biit oe motu aliquid
pluf$ceteret^rtesccli.ergofegte;cl3g7ftella no agat
motu aliquid in quo actio celino (tt vebemcnrio:: q6 (l
fea edet. tunc ill6 q6 pcrtingit ad nos oe calo:c celi fem
per eiTct equale:i no calefaccret nos fol.nifi ficut calefa
ceret oliqua pars (ui celiqn cft fuper captta noftra in no
tte::xppur boc 05.(ftcut oipmus.) noe qrere cam p:o/
pter qul foUalefacit nosr: non celti.ftcut foU l^oteft at
quis oicef g? fi pcedit q? fol mom fuo calcfadat id q6^ '
pinquiuscftnc^^ndd^^celu ncc ceteroscelo:p:fequit
tunc vnu e^ ouobu6.f. vt Oicat aut cf celii calefacit: aut
Vt iJccdatur faltus.iSi oicatQf calefadt ccluj: fcqiiit ej:
betgpceln eftfrigidu naturalhq: nibil csxlefit nifi frigi/
dU3*.omne.n.q6 permutaf no permutat ni(t oe ptrario I
ptrariii.!oi autes or efle f ngtdu neccfTe eft: vt cius frigi'
ditas:autfitfimplcpautmi^ cucalo:e.!oie (tmptx.
lunc eft in vlrimo frigiditatis^fed (i cdu talecflet: mun/
dus oeftrueret frigiditate eius:co ^ calo: ignis i acfno
poffcnt d re(iftere:q: magnimdo dus longei incopara
bilicer maio: e $ magnimdo ignis i aene:ciuare vis fri
giditatis non eft rimple)::q: (ic ettet in eo.ficiit vis calo/
ris in igne.!oi aute frigidiras celieftc6mi]cta.tunc cclu;
non eft vnius namrcftcitt vos oidtis^led eft copofttum
CTPjxrantB naturis.^zquicc^uideft buiulmodi auget t
itiinuit^tmutatoeoifpofitionein oifpoi^tioneico^rti/
pimr.C@equimr ctii (i oiperirisin celo elfe fri^ita/
tem g? (it in eo grauitas. i tunc cntnt in eo ouo motus
namrales vnusad oeo:fum p:opter grauitate^-zalfctp
cularis qne vidcm^XDoms ergo eius oeo:fum fruftra
crituieoq6noninoucmrinco.nboctofu abfuixluseft.
C®i(iuteoi):enttsq)celiinoncaIefacit:litquihireti4f
q6 cft abfurdtus.f.q6 permutatio fit.t falms^Vt peruc/
niat oealio ad aliudq6 non tangit:ita vt non perucniat
antc adidq6 eft interilla 0110:1 iTCceftoemetia. COd
autcm intciligitur oepermutatioe boc eft.f. q? non per'
uenit p:ius ad aliquta.nift ad td q6 tangit.lct oeinde ab
eo q6 tangit peruenit ad id q6 non tangit. fed peruentre
oe alio ad aliud.ita vt perueniat ante ad id q6 non tlgtt
boceftp:eterinteUectii.(i[cut3rift4itlib?oefenfu^fen
fato.(r<^6fiuiter47fu5 7intercalo:cs e(retco^Mts.qd
nonreciperctpermutarionelutifinie:nullticalo:cfenri'
ret vilite:permutatio.n.non eft ni(i cii coiungimr radi'
vifuscu Utmine e]:terio:i:i lumencxteriuecoiungitcuf
calo:ibU6.applicatioaurefplendo:isnoneftm(tqcper
mutarionc:permutatioantenon fitnifi in co:po:e.erga
non eft polTibile.vtconiungat radiue vifuecumcaiou'
baB.fi inter illa fiierit inanitae.q: p:opter boc no eft pof
fiibi(e.vt app:ebendat eoe.(E3 imitV etiam oico q> feg'
ttir nde(repoltibile.vtpcrucniatadidq6eft infra celit
aliquid oc co:po:e ceU: q6 no recipiat calcfacrione.£q'
lcenim eft.vt inter pcrmtitatc i permutatii fit inanitas
liueco:r«i6.q6non rec^tpcrmutarioncs. CC^rgoejc
bie fequitur ficucoidmue;opo:tereoftendere qitaUtcr
cftpo(ubile»vttdq6eftinfraceUie|: motu folie recipiat
calo^emaopo^tec etiam.ficutoi]rimus ante: vtinquira
mus quare celii non alefacit no8:(icut fol,i£t:>ico igic
q? omnceceU conucniuntin boc g? omncsmouetur mo
tudrculari.iinucniemusintercelos oineriitac^Qni: in
vcU^dtatc co:u5 1 tarditatcvndc fequitur g? omnee cc
li babcant vna namras in qua coueniiit: ej: qitj e(l mo'
tus drcularie.<z vt(itvnicui(^cclo:umalia naturaqua
Dilferatacccerie celis:quetribuit q^titates vclocitatts»
Tlamra aute; vniufcuiufc^ fpera|: celcftius eft reuoUii
drca centrii IUum.(ir*^oft$aute5 vnufquifc^ planeta
rumbabetcelu.znamraeiueeftoenaturafuiceU^opot
tet tunc vt vnufqmfc)} planctarus babcat motum circa
centrum fuum.Ouarita8 autem velocitatis queconuc/
nientio: eft momi Vniufcuiufc^planetarii eft ^ticas vc/
kTdtatis ceU in quo eft> CC5am autem patefecit ;Srifto.
in Ub:o.ocfcn(u i fenfato.q7ceUtm oenatura fua i>abet
fplendo:em.fcd oilTcrcntta cft inter partcs eiue fmma
iusi minu8.quiain ftelliBeplusi lin rcUquis partibus
ceUeft minus:': idcirco videtur lumen ftellarum: i non
videtur lumcn coipoiis celi:ftcut non viclet Uime ignis
qui cft infra ceUi5.(L StcUeetiam oilTcritn t ab altjs in
c^titate luminis.": Ix>c conftatper boc g? fol eft mato:is
fplcdo:is C0 cetere omncb ftelle:: Uina:qtiia recipit fple
do:e a folc pluf(^ cctcrc omnes ftellc. (]_ ©imiUter ctia
patefecit Mrifto.in Ub:o. oc fenfu i fenfato. g? lumen no
perucnit oe loco ad tocum nifi pcrmutacione: non motu
oc loco ad alium locum.XIDotus autem oe alto looo ad
aUum locam eft oiiobus modis. Un^^eomm eft mottts
co:tX7:is oe loco ad aUum locum.i^t alius eft motus oif
po(itionisco:po:is adaliumUxum co:po:i6.(i;£um
enim cogitauerimus fperam ferricalefactam reuoluiin
aere.'5nuenicmus eapermutarcpartes fuas oe locoad
Iocum:'z cum permuta t locum vniufcutufc^ fuarum pa r
ciu5 loco aUo-.iin aere qui eft in circuim ipfius fpcre iw
ucntcmusmodiipcrmutationispcrcalcfactioncmquc
odueniceicj:fpcra cercecalcfteri que itiiolHitur icoej:
partc ipfiue vna ad aliai n .(T jQuod autc p:obat boc eft
q> ficogttauerimus vnamquac^partcm fperecqlidc ca/
Udiojcm caeris fuis parribus:inuenicmu8 caloKm qui
acciditaeri:qiti cft circa partcm caUdio:cm moueri i re
uoUuicircuimfpere:quiapar6caUdio:fpcrcnibilcalc
3cam
£t
feat; nfdillumaerem qtifell ci oppofitusrifm mafo/
rcmcalcfactionemeiosfietetbcr calidio: fibi oppofi*
tUB.CJiMcoergogjcftcontravnamquamcpftellamm
oecozpo:cceU:g»Debi9quc funtinfracclu rccipitftel/
larumilUrum [umcn.que funt fibioppofitef m permu
tationem.tqutavnaquec^ flellarumreuoluinir fupza
centrtimfuum:t mouentur partes eiue motu motionis
oe loco ad locum. Contingit p:opter boc Q) lumen reci/
pit mutatio luminis;qd recipiet (Vmiltter.ficut mutamr
oe loco ad locum.qudui8 ille motus fit p:cter namram
eius:<: non moueatur mom ad intlar motus (lellarum:
1 fm quatitatQ velocttatis earus, Omne autem cui ac/
ctdit moms oc loco ad locum: quauis ille motue lttp:e
ter namram eius:': non moueamr eo motu: nift ab alio
efl calo::boc autemvidemus manifefle in omnibus
qne moucntur.(Cli>oftqua antem lumen celi non pcr/
tingtfad no6:fed Uimen (lellarum.^deo a celo non reci/
pimns caloiem fed a l^eUie.CTioed quiain foleconiun/
cta funi bec. fdUc; cp eit p:opinquio: nobis: •: e(t veloi
dom moras:': in cek> non eft f^ella equaUe co:po:i eiua
1 p:e ceteris e(t Inmtnoflo^-ciuia que fup:a ipfum funt;t
n funt velodoae moms $iUe:fed cameremotio:a a no
bis:': que funt infra eu;: z ii fint p:optquio:a nobis funt
tardio:is moms $ iUe fit:opo:tet gp maio:emcalo:e3 a
fole$ abali)8 HeUisbabeamus.
(CJCaprm.X Vȣfe ceUim mouetur boc motu quej vidc
mue;nonfteUe.
q? n (tcUe rcuohtutur necefTe e(l
earum rcuoUitiones fieri bis tri/
I bus modis; aut vt ce[um tomiD: i iielle om/
Inesvtrac^ reuoUiantur(tmul;autvt cclum
•ntquietumt ftcUe reuoUianmnautvtftcl/
lisquietisccUtmreuoUiatur. (r£>ica'o autemco:tiqut
Di;ccmnt cp quietie flellis^ceUi reuoUiat :<: (leUe mouea/
mr (!mu[:patet per kef(e falfa: quia contingeret $tita'
tem vetodtatis vnuifcumfc^ (lcUaru; e(fe tantam: q^ta
eft quatitas velodtatis rotc celi in qua efl ^fa. itac^ rc
dims ftelle ad eundem locu; (lelle rote in qua reuo[ui/
tur:': curfus ipfius rote in qua eft fte[[a per toms fpaciii
ipftus^eflet in vno tempo:e;'z at; boc ita effet poftea co/
gitaremus Duas quamsvna eiTet in rota eqitinocti|:t al
tera in vna rota aUcuius rcuoUtbiUum. •pzofecto enim
comparatiovelocitatis vnius (lclUimmad aUameiTet
quaUseftcomparatio fpac^ vniuerote ada[iam:limi/
Uter etiam in ceteris (teUx8.(£ Tlon eft autem polTibile
vtcomparauo veiocitatis moms rotamj vnius ad aUI
fitPm comparationem magnimdinisvnius adaliam.
jSed boc polTct fequi fi poneremue omnes ftcllas redi/
rcitmulad locumvndc ccpcrunt;"zboce(Tet (tomnes
babcrentvnum ccntmm continuum;ifi bocitaeflfet;
tunc necefle e((et velocitatcm vntufcuiufc^ motue rota/
rum dTe Pm magnitudinem camm. (£&ed manifeftii
eftgjvelodtasmomsftellarum fitPm quatitatej ma/
gnimdinis rotamm in quibus mouerentur.fciUcetquia
HDijcerimue ftellas nonoebere moucri velocius.nift
quia funt in rotis maiozibus:': g> ipfam velodtatem no
babetftcllanifiperrotaj^iqma non moueturmotuvc
lodo:i.nifi quia eft in rota maio:i: -: gp ipfam velodtate
non babet ej; fe:(i boc uiqua oijcerimus i putauerimuB
cp ftella que eft in rota maiou mutaretur ad rotam par/
mm.z ftella que erat in rota parua mutarctur ad rota;
ma)cimam:Dtuerfificarentur earum moms co cp quatv
cas vetodtatismoms earum non erat.nifi fmqmtitat
temmagnitucUnisrote:iopo:ceretC):bocg' motusnd
tnundo
4«
ejTct ftel[antm:fcd rotc In qua funt. (TSi autcm ftelte
quc eft in rota maio:i no Dcbuit mome efk vctodo: mo
tu ftellc (luccftin pama rota pzopter magnimdinem iV
liustQuitate; buiue.tuncnon inucnirar caufaalia j>/
pter qua oebuitaugmentit velodtatie vniufcuiufc^ (iel
lamm c(Tc ftn rotaj in qua mouetnr.CT Tlon poteft au'
tcs concedicafu occidifTe boc cp vniufcuiufc^ planetahi
augeamr vclodtae fui motus fm augmcnmm magnim
dinie fuc roteita vt ^tae tcmpo:ie in quo perfiat pla/
neta momm fuum.(^quoufc^ redcat ad locum fuu;.) fit
i);fa qua titae tcmpoae t quo perffdt ipfa rota:in qua eft
ipfepIaneta:quoufi;^ pmteniatad locum vnde incepit.
(T&i antem boc con tigi(Tet:aut in ouabue: aut in trib''
fteUis pofTet qnis Dicerecafu contigilTe boc in6e% caa
faneceiTaria que illnm cogat cfTe.i^cd poft$ boc inuc»
nimr in omntbusftclIie.tunc non.conuenit oicica(vi ac
cidiffe 1 non (tnc ratione.CCConffat igimr celum i ftd
laenonciTcfiofTibilclimuI reaolui.(£&iqtii8 autem
Di^ritftellaercuoluicelo e>:iftentequieto: fequiturib
ludinconucnicneqd fequebiamriUumqni oipxytrat^
renoluiiimnl: boceft:quiafequimr ncceiTariomotum
ftelIamme(TevcU>do:^ morarotammtn quBxieiiinr.
cboctontingitcofu.cri^oft^ aute mome non cftftcl
Ue 1 celo (imuUnec ftcUe mouenmr ceb e^ftente quic/
to:ranc reftat cp cclum non moueamr ftelUe remancnti
biiefi^ineo:q6cftcaufap:opterqua5nonco:rumpi>
tur celum:t vt fit continuii vnum cu$ aUo:': vt (it cqua/
liumpartiumrzctiampatnite^ piemiffiecp fignraftcl/
lc fperica eft. 3fdeo g» in fcipfam non mouemr cjromni
bus enim figuris fperica eft conuenlcntio: et <fi mouec
fuper vnum centmm:': in eodem loco.
(rCapiratom.XVIJ5egencrationc quatuc2eletnlto«
mm^tquid opue ftierit eie.
mm piobandum ^T.
^^ mento:um:'z auidopns fuitcis^Dcbcmue^/
Iponere p:oponciones pep lc notae apud om/
neegentes.-quosnon fft ncccfTcp:obareali/
atibominum. (l 3n omnienim p:obatione ccrtilTima
altcuiUG rei neceflariefunt p:opo(lti5e8 per fe note qua/
les p:edi;:imue. ^lnnenimus enim q> j5eometra anteq^
fnc^ fignras fnoe p:oponit talia que fun c communee
animi conccptMnce.': ideo non eft necefle p:obare cae.
ficnt boc qd ibi oicitur g? punctiis eft cuius pars no eft;
1 q> Unca cft longirado (ine (atitudineii quecuncp funt
eidcm cqualia i iter fe:'Z bie iimilia. (£t)ica igirar.Q^ u
uenimus feniibiliter ': eft per fe notu q> ej: mora fit ca/
\oi:iqji)e^ qutete f it frigiditas.'5nucnimue enamcpca*
\oz emolUtmatcriae i oiiToIuit cae. ^rigiditas antc; co
ftringit.@edemolliriomaterie:;itoiiTo[utio:auteritta
Us.vtoifpergsnrarpartesmatcricvfcpadeoQJOifpofi*
tio que accidit appellerar ftccitas:eo cp vUra modtt; ff^
nes ej:cedit moUitiei: au t erit talis qf non muUu Difper<
fe ftnt partes.!Sed adbuc funt con tinne: quauis refoUi/
te:i cuiue fiterit talie oifpofttio vocarar bumidum.
(TC oftrictio ontcm materici:am c(t in vltimo: ito qj p_i
tee eiue funt in vltimo continuationie aUamm parnum
cum alt^e:': in multa conftrictionc: i vocabimr mnc i^
oifpofttio (icdtae:aut eritcontinuatio parrium aUamm
1 coniunctio non in vUimo. fed erunt fparfe bindnde:i
cuiue fucrit talie oifpofttio vocatur bumidti: i boc e q6
oebcmu8pwpMicreadp:obandum gcnerationcmele/
mcntoutm. (rfcicemusigimr g^poftq? ccU motuecft
perperatie.ficut ia$ oecUrauimus iftne fin t: tpwptcr
cSmtmm
ne ncUfls
iTioomcd»
ftantc*
ueaf ikUis
ndubuei
3n i>bflt(£e
cminimaiK
celTanc fBia
;pponc9Biii
notc*
&(cdu«ail
ttamidita*
quid.
tSao dcifM
igiue.
Be cclo n mundo
naqne.
tfiiSdcmai
Httrrc»
boccttoncftwntfiigcne»n«8iiiat<rialc.CJ5cqw'
wr crgo cj; boc nccefTarioivt qdtangitur ab eo moiiea/
tur motu eiue femper line Hrca ofm co^his matertale
receptibiic dl paiTionte in fui naturo. Sequitur ep boc
Q>motU8calcfacit ilUid^^zqdfit maioiviscaloas.ineo
Q> tangit ceUim:-! cll p»pinquiue: x ob banc caufas ipa
pars oiiToluitur vUra modum:quour(^ perucniat ad vl
amu$(Iccitaris:eritergoigni8co;pusmateriale.rcilic$
Q) narara ignie cfl: cp (it calidus i ficcus. (EiSed pars
illa co2po:t9 recipientis paiTionem quecontinuatur cus
iUa parte eiue. Cque foaa dt ignie.) Ouoniam in conv
parotionc ignis:? f m elongationem eais a mom ccli:ba
betminus motuec|igni0.-'Opottetc)> fitminue rcc;'
ptibiUe caloa6:t \pwpux boc due rcfoUitiocrit mioz $
refolutio parde pame.vndc factue tSt ignie i erit £ma/
ncne in continuatione fuarum partium aliarus cii aU)e.
Cl£xi9 qicofist acr: quia natura acrts cH cflc calidu^
1 bumidum.(r@cd paretcrtia. Cco qp motue DcbiUta/
tur in illa.^ opoitet vt in illa apgeat frigtdttas fcnfu oc
culdo:e:i pzoptcr boc confhtngitur fed non in vlrimo:-:
fiet cf. ea aqua:quia natura fua aqua eH frigida t bumi'
da.(L&cd pore quarta.'queeftvUima partium.c.tque
cft in medio ceU oiftas cqiiaU* longitudinc ab omnipar'
tc.) Quonia, motue ccU omnino oeftrHctus cft apiid il
lam: lOominaturin caquiee in vltimo . (CScquimr
vt frigiditas in vUimo oominetur in eaxrgo conftringe
ttirparsilla in v!timopftrictioni9:itunc fift terra:quo'
nia$ tcrra natura fua cft frigida i ficca. (L ©cd id quod
pztnuim intendebamr in gencratione terrc fuit;ficut ia
pzedimm^^^boc e(l quia opus fuit d cfTc in mcdio ccU coz
|Xie quicmm:'z in ciraittu cius reuoUiitur celum rcuolu
tione percnni:ivtipfumco2pu8 eflct inmundo:q6clt
Kntrum roicCetcrozum autcm clemcntomm gcnera>
ttonis intcntio: fitit intcntio feainda.^deo qp tcrra cgtiit
de:vtcu(lodireturpcrclemetaaU'a:qutafiterratange/
retur ab ilU> coipotcqd fempcr moitettir. kiWca ccUij:
moaeretur motu dus •: calcfceret: z cii; calcfccrct DifTol
aerctuninon permaneret in toco fuo: fed moueretur i
tJeftrucrcmr omnc viuens t'n ea p:optcr calo:e; motus.
U t boc autem non contingeret pofita fticrut cctera cle/
menta mcdiainterccUim-ztcrra. £tiddrco:vttcrraE/
manerctquicfcens i perenis in quietc % no mouerct.
CrJSw>Udt Uber oc ceU> i mundo.
ncraro tcr
rc ^ndpa
It' ircnde
batur qj
gno alioy
clcni(o:()<
jQiSotcr/
xa idiguit
altje clcifi
tietvtcon
lauarcf.
Ijbartfe p2imc
Cap.L
{
.0u(Rraa
&extao
C^Jndpitopastgee^amcc ah-.qiiifeTctas naturaUum
auicencoicuur, CPiobcmiu.
verbuDcbisqfunt
cownalib^icuipnr
adtunximuslibmfe
ciKiiugeftoecogni/
tionccoq»p:ifo^
maru5:iptno:pmo'
tnikin mando nae:t
certificauim^ oifpo/
nescozpo^qnocot
rii^ut-zeo^jqcojrij
put:poftbiico«iin3
- «im^tractatiidgnbV
nc t co:raptioe:i oe earu fuBfa^ocide adne pim^libjiitie
^oarnis efntis.oetndeadnepmusvcrbu oe actionibus p^ima:^
qualitatu:': oecarii paffionib^^ioecoptbnib^quegcnc/
ran t ej: eig.' Pvcmafit aut vt poft: bec loqueremur oc re*
busgnatie.&edqzrescogelate:^ infenfibiles^-zq non
bntmotu voUintariii funtpo:es laptiozesgencrariejc
et'nti9:i6ocbi3 locuHltjim'' in tibjogntorpoft bccaute
rcmilit oe fcia nali: vt pfiderem'' oe reb^vegetabilib' t
fcn fibiUb^.Ss qj vegctabiUa i fenftbiUa fut ea:q?r pfti'
tuii t eenticej: fo:*:q eft aia:i cj: ma q eft cozp' i mibia.
©cdcognitioq mcltoj bf oceiscftillaquebfoefo:m«
coy :i6 eiigimus piis log oc aia.TloUjmus aut iterrupc
re tractatu oe aia loquedo.f.pus oe aia vegetabili : i oe
vegetabilibU3:'zpoftcaocaiafcnfibiU':i oc fenfibilib':
« oeide Dc aia bumana i oe boib^.Tlo eni fic oifpofuera
mus.^i eni bac iterraptione faccrcm'' fierct nobis ar/
duii ac oiifictle app:cbcdcre fciaj Dcaia.'P>:imo q> ciwi
gtcs conectunt fibi ipfis iter fe.iocdo q: vcgetabileco/
uenitciiaiaUinaia^qbsaffectionevcsetadu-znutriedi:
1 gencrandi:quauis flnc oubio oiffcrat ab co in viribus
aialibu8:que funt ^pe generu eius:t oeinde app:op:ia/
tur fpcb^ei^.^deo^ potc eft nobis loqui oe eo qd Etinct
od aia; vcgetabile:p cft.f .id in quo pucnit cii aiaU. Tld
eniadeopccpimus ofias fpecificasbuiueitettonisgna
tis in vegetabiUbu0;<: qfi gde ftc eft:tiic tractatus buiu9
giis noeftpoti'' oicedus tractatus oe vegetabiUb'*^ w
aialibus:q:c6paratio aiaUtiadbacaiam:eadQcft que
cotwauo vcgetabiUu.@imiU'terctia5cft oilpofittoani
me aiatis adcoparationc bois icetero:|: aiaUum. Tlos
cn t no itendimus Utqut bic oe aia aialui vegetabil(:nili
f m boc in quo pucncrit.Tlo eni idm^^jppziuiniU poftq|
fciuerim^^coetnecmultii curam^^oe orae fulJaUb^vni'
ufcuiufq; aie vcgetabiUs i cuiufc^ aiaUs:boc cni oifficii
limu.fuitgcomodi^^log ocaia in vnoUb:o:oc{deftpo/
tuerimus loqui oe vegetabiUtuts t aiaUbus ^p:ia vcr/
ba faciem^^.Db atit potcrimus plus faccre oefxic pcdc/
bit cj: co:Eibus eoE i ^pctatib'' fua:p affectionii co:Ea/
liii.firgopponcrcboctrina fcieoeaia:ipoftponere oo/
ctrina oc fcia co:pi3:cft via copendiofio::': notio: ad oi
fccndii:^p:cponercDoctrina Dcco:po:e:i poftponcrc
Doctrina fciendi aiam. ©cietia cnt oc aia maius admi/
niculii eft ad cognofcendas oifpofttiones co^:ale6 $
adminiculii co:gis ad cognofcedas Difpofiti6es aiales:
qBuis vniiqdcpeo:pcft adminiculu adalterii.Tloenim
fempneceflie eftaUeru cj^tremo^fi p:ejxinere.Tlosaute
eUgimuspponere vcrbiioeaia ppter e^cufatione qua
oemoftrauimus.Si quis aute voluerit mutarebiic oj/
dtnem:faciat.1'lo8 autes no caliiniabimus illii.i bic eft
«cptitn* fejrtusUbencuianectemudfepttmusquieftoc tractatu
■ranftKio
ct cdbaa
(aptop.
Scia bc
aii qmd
pzcftct.
t«fi»fitionii vcgetabiliij:poft buncfequct liber octau''.
in quo tractabit oc oifpofitionibns aialium:i ibi perfi/
ciet fcia naU8.ocide pfequeter adtjdemns fcias oifcipU
nalcs oifhnctas in (juattuo: Ub2is:poft bcc oia cofeqac/
tur Ut)erocfciaoiuina:Dcidcadncctemu6 aUgd oe fcia
Dcmo:ibU8:iibi perficietur bic totiis nofter iiber.^
CTl^ortis p:ime capitutus p:imum in qno affirmat efTit
animei oif?initur:fmgjeftanima.
'7l^<9mfiA igiturqjp:imuDebcmu8co
JJCeiim» (iderarcocbis:bocc.f.8fRr/
[ mare cffe buius qdvocat aiaioeinde loqmur
]oeeoq6fcqtiitpoftboc.£toiccm''q:no6Vi
■*-* demus co:pa qda q no nutriunt ncc augmo
tant nec generant :i videmus alia co^ea qiie nutriunt;
1 augmentatur : i gencrant fibi fTmilia:i videmus aUs
co:Eaquefentiunt;imouent voluntaric.Sednon btit
l5ecc]cfuaco:po:citatc.'f^cftatigitvtfttinefl'entiaeo^
puna'piii:p:etcr bui^ co:po:citatc. £tida quo cmanat
ifte actiocs of aia:i oio gcgd cft pn^cmanadi a fe actio/
ncB q no funt vni'' modi i funt voUintarie: fponimus ci
15 nom aia:i B norn c nomc burrei.no cj: ef ccntia:ncc
ejcp:cdicamcnto in quo cotinet poftca. Tlunc autcj no
affirmamusnificffcrciquc eftpn^^ciusqd oipmu8.i
affirmamus efTe rei ej: boc qd babetaUq^ acddc5.Dp5
aute vt E 15 accidens q6 byacccdamus ad ccrtiftcandu
eittsefTentia:iadcognofcendi)quidntfo:ta(ri8 cni ia
oidicimu8;gjidq6moucFb5moto:emectamej3pterl5
fdmus cfTcntia buius motons qtwd lit.fcicemus igitur
g> poftcp r? in quibue vidcmus cffe aias fimt co:Ea:i no
pfKimrc(Teeo:u5Pmg5funtvegetabiU3;velaiaUa;nifl
^pter ciciftcntia buuis rdin ilUsauncbcc rcs : pars dt
in coftimtionc co^partcs aiit c6ftitutionis:ficut als oi/
didfti:Due funt : vna parscft id vndc rcs eftid q6 eft in
acntatteravcro parscft id vnde rescft id q6 eft m pote
tia:q6 eft illi ficut fubm.Si ailt fuerit aiavt pars fc6a:ri
neoubioauteco:puscftocgticdu3parti6.tiicno cofti
tuef aialc vel vcgctabilc ncc cj: co:^ ncc c^ aia:s opus
erit aUo cdRimcte:q6 fit p:indpiu in cfTeau j^ idq6 oi
jrimM6:iboceftaia.iipfacftl5oc quo loquimur.Sed
op$ vt aia (it id pp q6vegetabite;iatalecft in effccmve
getabite iaiale.Siautidfucritco:pu8:i flt co^p^cui'
foanatiifttlicutoij3mus.lSiai]tfiieritco:pu6Cumfot
ma aUa*T ipfii5 nocft pndpiii c)c 15 gj eft co:pii8 : f5 crit
pncipiiJ02ttla fo:ma:icmanan'o iltaru oifpofttionum
eritabefl^entiaillius.fo^ine^quauismediatcbocco^EC
•zeritbocco^pnspareco^EisaiaUs.iocd idcrit p:ima
pars vndc pcndet illtid p:incipiii:i no crit ipfum f m g>
eftco:pus:ni(t ttn aliquid oc tota collectioc fubi.Coftat
ergo i^centia aic no cft co:pu8:fcd pars aialis ant vcgc
tabiUs:que cft ci fo:ma:aut qfi fo:ma:aut qfi Bfectio yl
virtus;vclf»otctia.biccmH8 igif niic;g> aiapot oicivia
velpotctia;c6parationcafTecnonii:queemanantabca.
j3imitr potoid vis ex alio intctlcau;c6parationc.f.fot
mariifenfibitium iintetU'gibiUuquasrecipit:^p6t oi/
cieiiafo:ma c6parationcmacinquaciciftit:cj qnibua
Vtrifc^ c6fh'mit ful3a vcgetabitis autaiaUe:pot etia oi/
ci pfectio:b«c c6paratione.f.g? pcrficimr gcn'' p illam i
b5 clTe fpedcs per itta fiue fit oc fupio^ib^fpcciebns^fiue
oe iferio:ibU3. Tlatura eteni gencris imperfecta eft lin
terminata:nifi perfidateam natura oiflcreticfimpUcia
aut non fimpUde adiuncte ilU;cum autem aduenit d c6
ftintiwr fpecie8.({:i>iffcrcntia cni^ cft pcrfcctio fpcdei
o: boc g» cft fpccics : vnaqueqj ofit fpee no bs oiffcren/
tia fimpUcc.3a fafti bocq: no biit nifi fpce quaru ee'n/
tie(itntc6pofiteej;founaimateria:i fo:ma inilUaeft
eaawu
a
lipltataat
30
Z(ta non dl
nemitiwtc
Sripbcab
t.co.tU
KXtUp*
Brtfcie M
ari.«. lepC
ca.7.
tHiferentfa Kmplex cim qd coihtuit q: illa.oeinde oicf/
^ musgjoisfoimacltgfcctioifsnooisgicctio foz^.lDa'
^'(lcrenifabucandipfcctiocrtciuitatisr-zcatpctariusli
gno|;pcri^ctiocilnaui3:ncctamc funtfozmc ciuitatis
velnaui8.£tcuiufcu(ppcrfcctionia dtcflcntia fepara/
ta pcr fe ipfaxcrtc no e fo:ma matcricmcc in ma:fo:m3
etcni qucelt in matcria elt fojma ipzeiTa in illa:': ejciiles
jjpterilla:niit fo:te confenferint vt perfcctio fpecici vo/
J5 cctur foima fpcciei.0ed iam confen fcrii t in boc. vt l)cc
eiHf.t.6in» res.fc; aia coparationc matcrie fit fo:ma:coparati6e ^o
i,c5*« 4, j7« totius collcctionis fit finis i pcrfectio.Zct coparatoc mo
uendi fit p:incipiu cffjciena i vis mouens.fit quado qui
dem ftc efl:tunc fojma fignificat coparationead rem ro
inotiftimaabciTentiafubltantiequcbabetciTe per illas
« ad rem p:opterqua fubilatia babet ec q6 ipfa cft:i ad
rem que ^pter ipfas eft in potetia:-: ad re cui no copari
turactione0qtieeilmateria.3nimaenifo:ma eil e)ci$
refpectu.f.gjbab5eiTein matcria.Tp>erfcctioaut figni/
ftcat coparatione ad rem perfecta:e]c qua emanat actio/
ne3:q: perfectio eil refpcctu fpci. Clarii igit eft cp cu5 in
Ooctrina oe anima of gp ipfa eft gfectio : boc plus figni/
ficatintellectiii-zetiabocpluscompiebenditomnesfpc
•^ cieaaicvndi(g.j£tbocneceiTecftoiefeparateamatcria.
f nde fi oi]cerimu8 etia cp aia efi perfectio:boc mfto mc
liuseil ^fioijccrimus aiamelTevim.autvirtutemaut
poten tia5.l:a aiitque adueniunt cf .aia:queda funt que'
admoda motU6:i qucda funt qucadmodit fcntire:'! ap/
p:ebenderc.3pp:ebendcreaiitbabetn6e^boc q6 ba»
bet virtute que eft pncipiil eif icicndi:fed p:incipiu rcci/
piedi. IDoucre aut bs no ej: boc q6 bab5 in potetia pn"*
recipiendkfed pncipiu agendi.1lec Dcbet vnusftbi ma/
gis attribui:^ aliud.ideil vt magis lit potetia vn ius;$
alterius.TIa (ich oicit potetia vel vis voluntfignifica.'
re vtru^:babebitbec tunc cu; eqniuocatione nois. &i
autemcit Diciturpotetia voluerintfignifiaire vnum ti»
3 tum:x non aliud accidet boc qd Di):iiuus.(r3te ct figni
ficatio buius nois potentia vcl vis vcl virtu6:n6 app:e
bendit abloiute ecntia^ aic ej: boc q5 cil aia nifi ejc vna
Cantu partc:'z no e>:alia.5a aate occlarauimus in [ihzis
\OQici3 qp boc no eft conuenics nec^ rectu.Cum aute Di/
)3mu8gjmacftpcrfectio:c6p:ebenditvtercpitcUcct':
qz anima cil potetia qua perfidtur in aiali:c6p:cbenfio
rci cft perfectio ej: potcntia ej: qua emanant alTectioc*
etiam ell gfectio^aia eriam fcparata eit pfcctio:': anima
quenondueftfeparataeftperfect!o.£j:bocaute9?nos
lf> vocamuselperfcctionenonduitcUigimradbuc:an fit
fuba.©enfUB eni ijfectionis bic eit.fc5 id ^pter cuius ee
fit aial in actu qvxIx vegetabile in efTectu vegetabile:e)C
bocaiitnondu iteUigitur:an fitfubaan n^.C^icim^^igit
nos no Dubitare:banc re non ciTc fubam ey: in teUectu ^
ma eftful>a:necetia e%eo intcUccai:qHo copoftmm eft
BH.Z.6 aia fublbntia.Sedan fitfubftatiaejcinteUcctufo:mc.boc
t,c».2.i.i!i, Videndu eft.Si quis aijt Di^erit cp cum cgo Dico aiam
fubam.f.fo:mam:non cp inteUectu qui fit generaiio: $
fo:ma.boc oico.Sed c^ intcUcctuquo fubaidcm qp fo:
ma eft:boc eni iam e^c eis muUi Diperunt:non cft bic lo/
cusc6fiderandinecDiuerittatis:vUom6:q:inteUcctiis
bicquo aia oicit efie fubflatia idcmeft cuboc qd eft fo:
ma:imo boc qd Dicit fozma eft fuba idem cft q6 fo:ma
,, eft fo:ma vcl pfcctio:ficut bo eft b6:vel oUqs dc vniuer
*» (itAte bominit:fed boc vanu eft.Siaiit oicit fo:ma.3d
qSnoeftinfubicctovUomodo.f.^non babet cpftcre
xWo mo ineo qd appeUauimus lubm:tuc non erit ois g
fectio fuba:muUc eni ej: pcrfectionibue funt in fubo ftne
oubio:quiui6muiteillec6paratione cojpofiti-.xeji^i^gp
fC^pU
ftintpar6flliU6nonp:obibeteae^einfuKo:nce^e);15
cp funtin iUo:non fTcutaliquid in fubiccto funt fi:ba:itc
putouitatiquis illoy .Tlon eniseft fuba qdqcaliqua c6/
paratione no eft in fubiccto.^ta cp id q6 cj; boc n6 cft in
bac re:vt in fubiccro fit fuba:quia no cft iuba niit at5 in
nuUo fuerit vt in fubiccto.gt bic in tcUcctus non ^bib?
illud efle in aliquo:ficut q6 no eft vt in fubo.q: no babs
bocc]coibu8 c6parationibU3.Cu autc coparatu^ fiicrit
adaUquidin quoeft ncn vtaliquid eftin fubiecto:tunc
eft fubftati3:tcii coparaturadiaUgd eft accidene:': cft
ctia rcfpcctu fwi ipfius in fe:q: cu aligd attendcris per fc
% cofideratii fucrit in feipfo;': non inucneris ei fubm ali/
quo mo erit in fe fiiba.!Si aiit inucneris accidcns q6 eft
in aliquo no vt in fubiccto.£t pft^ inuen cris illud ire
aliquo ad modii eftendi in fubiecto:in fe accidcne eft:no
cnincccfleeft:vtciin6fueritacciden8inoUquo:fitfub/
ftatiain iUo:po(Tibileefteni vtaUquidfttin oUquo nec
Vt occidcns : ncc vt liibftanria:(tcut pofl^tbilc eft ; vt ali/
quid fit in aliquo:nec vt mult3:nec vt vnum:q6 tft in fe jrjj
auteft vnu:aut multa.&ubftantialc mteyi fubftantia
noncftvniiaiecaccidense^intcUectu accidcntalis q6
eft in f fagogi9:cft accidens q6 cft m catcgo:i)6.3a aute
Dcclarauimus in Doctrina arti6 logice:boc ergo manife
ftum eftq^abaianon rcmouebit accidcn taUta6:^ptcr
boc gp in copoftto eft ficut par9:fed vt op5 vt in fe fit vt jgt Wkq
no in fubo vllo modo.^am autcm lcifti quid cft 111^5:5 p rumcicn
fioleaiabsclTe noninfubo.50isaiaeftfubftanti3.Bi "e.c«r.a»
QUtcm aUqua aia fuerit e^nftens per fc:-: vnaquec^illa/
rum fiicritin materiano vtin fubiecto.tuncomnis ni^
eft fubftantia.!oi autem tiicrit aliqua anima cjciftcns in
fubiecto:quauis aisbocetiamfitpars compofiti:tunc
eft accidene:qu(a boc totum eft perfe>:n'o:vnde nondu;
occlaramm eft nobis vtrii aia fit fubftatia:an n6 fublla
tia:e]c boc q6 pon imus ea encperfcctione. £rrauit igit
qui putauit boc fuff icere ad ca efle fubam:ficut ad cam
eflc fo:mam. i^icemus igitur cp cti fcierimus aiam cfTe
pcrfccnonequacucgDeclararioncautDfiaDcfignaucrt/
mus perlectionc':n6 Dicemns tame nos ad bec ^pter 13
fdrcaiamquidfit:fedfciemu8camfmbocq6 eft ani/
ma:boceni nome'aia non eftindiaii ei ej:fubftatia fno: ^
fed ej: boc gj regit co:po:a •: rcfertur ad ilia:-: idcirco re "
cipitur co:pu8 in fui Dififin irione:e):empli gf a:ftcut opu8
accipiturinDifFinitioncopificis:qu3Ui6n6 occipiat ia.
DifFinitionccius fm qp eft bomo:-: idco tractotus dc aia
fuitDefci3nali.iQuiatr3CtarcDeanimafmg?canittta ^n.i ec
cft tractarc oc ea f m g> babs comparationc ad materia aia.t.c«,
1 ad motil:vndc op5 ad fcicndii cfTcnriaaie facereaUu5 »i«
tractatii per fe foUi.Cum enim fcierimus ccntiaj oic no
impcdicmur fcire in quo pdicameto fit.quicn i icit 1 co/
gnofcitencntiarci^ipjcmetctcnetnamreiqueeft ee"n _
tialis ei non impeditur fdrc:q: eitts cft.(L li-erfcctio at j^
eft ouob^modisrperfcctio p" 1 efectio fc6a.gfcctio ault ^'^^* ?•
pjima eft ,ppter qu.t fpccics fit fpecics in effcctu:ficut fi '''^''*
guracnfis;;x:rfcctio mtfct^ cft aliquidcpeis qiic con/
fequuntHrrpeciemrei^autcjracrionibiiseius.aHtejcpaf/
fionibus ficutincidere cft cnfi:i ficutcognofcerc -: cogi
tare 1 fen rirc 1 mot'' bomini:bec en i finc oubio pfcctio/
ncs funt fpecici.fcd non p:iiTie.11on cnim ad boc vtfpc/ -p
cies fit id q6 eft in cfTcctu babct opus baberc boc in cfTc
ctu.Scd cum babucrit p:incipiU5 boy in cffccni.ita vt
bec fiantin potctia:quc antcnoerantciin potcntia.nilt
in remota potetia que egct vt aUqua alia res pcedat ca5
quoufc^fiatipfaciccrtinimapotctta:tuncaial fiet aial
in efrcctu:ergo aia cft pcrfccrio p:imo:f5 q: pcrfccrio eft
pcrfecrio alicuius rei:que eft co:pu8.3fdeo ops vt co:p''
u
ecdfiimmn nitellectit generali i eqiiali: fifcttt otdicifti
in oocinm ,pbandi. non cni; boc cojpua cuius aia cft
gfectio eft oc cojpus. Tlo cni elttxrfectio cozeis ordfi'
cialis ficut fcini aut fcabelli:i bui^^fcd perfectio coipo/
rienaturalie^necois cozgis naturalis.llocenidnima
gfcctio ignis aut tcrrcrlcd eft in boc noftro mudo pcrfe
ctioco2gisnalis:c;:quocmananteiu8 perfectiones fc/
ciide: jjptcr in ftrumenta quibus uiuatur ad opera rite:
qaop piimd eil nutrimcntti t augmcntii.io aia qul in/
uemuius in aiali i vcgetabilieO perfectio pzima co:po/
ris naltsinftrumctalis babcfis operavite.(i;;;£>edDubt
tat in boc loco a quibufda.f.qz duquis oicere poteft bic
quo in bac otfT.nitione non continet aia celi que opera/
tur finc inllrumctisiqd (i oimiferimus nominare iflru/
incta-zfuifecerirnobis nominarcvita no^derit nobis:
qi jaia qua babet ceii non cfl nutriendi vcl augendi:nec
etil fen ticndi:qua noe itcUigimus pcr vita:fed tamc MX
qua noa ponimus in bac oitfinitionc b5 boc.£>i aiit vo/
lueris g vita itetligere id q6 babet aia celop.i?bi gra.oc
cognof.endo:iimaginado intelUgibiliter:': moHe'do ad
fiae voUt;itarie.C)cciptemusco:pus vegetabiUu ab vni
ucf fttatc babeniiu anima.^temctia fi nutrimcntus cfl
Vtta:cur no iuiponimus nomen vegetabiitbus viua fi'
Ueanim3lia.(L Stet" ^ttas pot quis oicerc^gj opits fuit
affirmare aiam:i cur nd fufficit nobis oicere:g5 ipfa vi/
tacftpcrfectiobecejrqua emanat idqdattribuim^nc/
ccffario anime.5ncipiemus aut rerpodere cotravnam.
qitacE irtarii oppofitionii z foiuemus eas.^iccmus igi/
tur 9> oe cozpozibus ccleflibus oue funt fnicSnia vna
cfteius.i.cj oi]:it q> vis vcl virtus vniufcuiufq^ l^ellc c6
ficitur c^ipfa^tcjcmultisque reguntunficut quodda$
aiaUOpus igiMr eani pcrficitnr c% alijs que babet mo/
tim:i funt bec ftcut inftrumcnta<&ed B oictio non cur
rit pcr oes (lellas.iSentcntia etia cius qui vidit:^' in of
fpera elt anima foUtaria ^pzia:t vidit g? ibi eft nouum
co2pus:qd eft vnitin cf ectu:n6 babes in fe muUipUcita
tem.3fti omnes vidct gp nomen aie:cu5 oicit oe anima
ccloia:i oe a!a vegetabiU couenit eis quaft cquiuocc:q!
bec oiffinitio no eft nifi aJeque eft in c6poriti8.£t cuj fe
cerintvtcoueniantaiaUacumceloin intellectu nomi/
nis aie:e)xUidttur iteUectus vcgetabiUii ab iUa vniuer
ritate:q^i8 boc facere oifficile ltt:q: aiaUa -z celii no c6/
neniunt in intellectu nois vite:nec etia in intellectu no/
minis rattonaUtatis.'i^ationaUta3 eteniqueeft bicco/
uenitaiebabetiouositeUectusmaie6:bocaiit non cft
pofTibile cite iUis ficut pofteavidebis^^nteUecms eteni
jlttceftinteUectus in enectu.5nteUectU6 mtc in effectu
non eftcoftituens aiam que eft pars oiff tnirionis aiaUs
rationaUs.&imiti- ctia fenfus bic oicit vis qui appzebe
ditfenfibiUaadmodumrecipiendiitmiUmdinescozii:
1 patiendiab ei6:bocaute3 non poteftefre ilUclicut po/
ftea fcies.oeinde ft fhtdueiint:'; pofuerint aia^ ee pma;
gfectionc eius q6 eft mobilc voliitate:i oocile cjc omnU
buscojpoztb^^ita vtoiffinitiocoplcctatur aialiai aiaj
celo:p:ei:cUidenmrvegetabiUa ab eo|rvniuerfitate.ba:
oictio eft rata.CICotra id q6 of oe vita i aia rcfpolTo &
ficut mo^: Dicemu6:<iJ iam conftat gp in co:poMbu8:op3»
cfTe in effectu pncipiiS oifpofitionum cognitaru i conv
paratarii ad vita5:fkut eft inccdens.^i quis aute buic
pjincipioimpofueritnomen vita;noneritnobi8 cii illo
c6tentio:q: q6 iieUigit apud boies Dc nomincvitecum
oicitur oe animaUbus eft ouo:vnu.f.vt in fpecie fit p:iiT
cipifi a quo emanant iUe otfpofitiones:': alterii.f.vt coi
pus Itt optii ad bocvt emanet ab illo ifte actiones.!Sed
oepumo c6ft3t:q:ilUidn6inteUigituroe3ia vUo tno/
do.Secundu5aHte ftgnatintcntionem quc noncft ani/
ma:quia ad boc g? alicid iitaptil ad emanadu5 ej:eoaU'
quid:autvtftataU'cuiU8^paet3ti3;cft ouobus mcdis.
Un^^cftvtiencfitaUquidptcraptitudinc ipfasej: qua
cmanat:ficut nauisque eft apta ad boc vt pcrucniat ep
eacomodanaualiaitbocetiaindigetrectojequopern'/
ciatiu- ifta aptitudo.'l^ecto: eteni:': bec apn'tudo:n6 fiit
Vrtu i fuBo. £tfc6u8 cft vt no fit in fubo aUgd aUud p:c/
terbancaptitudincltcutco:pusq6eftitaaptiivtp:oHC
niateyeoc6bHftio:fmcumquiponitbancaptitudinc5
calo»:ita vt calo:c cfTc in co:po:e ide fitqd ee in co^bac
aptitudinc ficut vidcf :fcd boc in aia non c6cedif .Tloti
cni ide eft q6 intclUgiwr oe aia:': oc bac aptitudioe ocfi
gnata:quom6 eni no eft ftccu id qo itcUigif oe bac^apti
tudinc oefignata:non p:obibeat:quin p:eccdatea5ecn/
tiaU'teraUquapcrfcctio:iaUq6pncipitiin co:po:e:in q
cft bec aptitudo:gj auteitelUgit ocperfectioe pma qul
oefcripfimu8:,pbtbct vt p:eccdat ea eJfentiaU'ter alfe g/
fectio:Bfectio eteni p" no b5 pn"" ncc Efcctocs pma:g q6
iteUigif oc vita:'; oeaianocvnii': idc:fi q6 oicim" aia j
VolumTteUigerc q6 oes iieUigi5t.fi at voUim^QJVita fir
nome mttiuocii ad aia^ in fignificando gfccnone p'5:n6
cotendimus fup boc:quin vita fit nome cius cp volum^
af1irmarmareoebacp:imacfcctione:ergo ia cognoui/
mus ni^ic intcUectii noi6:quo oppcUaf bec rcs quevoca/
tiir aia cj: rclationc qudbs. C£>ebcmus aiit niic labo/
rare ad c6p:ebcdendum quid fit bcc re8:que.f.c>: rcipc/
ctu p:edicto cft aia:i oebcmus innuere in 15 loco aUgd
qtio affirmef cffe aie qua babem'' ad fimiUtudin e euigi
landi i remintfcendtvt boc muUit ^jfit ei in quocft vir
tusinfpiciendiveritateperfcipfU5:adeo vtn6 cgcat t)v
ti&'.i ad via c6tierti:i feeari ab erro:ib''. (T i:iiccmu9
igiwrgjaUqitisepnobfsputarcDebctquafifubitocrca
tud eet 1 gfectus.Sed vclato vifu fuo:ne vidcar epterto
rat-tcreatuscifetficquafimouercturin oere:aut inani;
itavt eii non tageret fpilTitudo aeris^qua ipe fentire pof/
fet:i quafi ccn t oifiuncta meb:a ctu8:ita vt no concurrc
rentfibi:nec contingerentfcfe.ocindcvtvideatfi affir/
met cfTc fue eenticl lon eni oubitabit afTirmare fc cfTc:
non tamcaffirmabite;:terio«jfuo?:mcb:o:ii:nec occul
tafuo;:iterio:ii:necanimii:neccereb:f]:nec aUquid ta*
U'um:fed e;ctrinfccus affirmabit fc cfTcCuius non aif ir^
mabitlongitudincneclatitudinc ncc fpiiTimdincm.JoJ
autem in illa boza:i in boc ftatii pofTibilc cfTct ei imagi/
narimanu:autaU'quodmemb:o;r:n6 tamciUud imagi
naretur cfTc partc (ui:nec ncccfTariii fue cflentie.Xu fcts
cp id q6 afTirmatur aUud cft abco q6 no affirmat :i con
cefTum aUud eft ab eo q6 non concedttuniquonia eflen
tia qua aff irmabat ce cftjppzia iUueo Q7 itla eft ipfamct:
1 eft p:etcr co:pH8 eins:i membza ein5 quelhon affirms
bat efTe:ideo ejqpergefacttis babs viam euigilandiad fci
cndumg^cfTeanimecftaUudq^cfTc co:po:is4mo non
egetco:pozeadbocvtfciatdnimai percipiat cam.!oi
autent fuerit ftupidHs:opus babct couerti ad viam.
dCapitulii fc6m oc numerando ea que^oixcnint antig
Dcantma iciusefTcnna.
i'2*'<>mil«'S>wg7antiqui oij:crunt in
^ vvi II uv jjocideo quia oilTenferunt in
viapcruenicndiadilUid:quidamenimiUo^
^contendcrcappzcbcndcrc fcictiam animcQ
'monim:quidamaute per inteUectti:quidam
vero per vtrii(^:quidamveroper vitam indiffercntc.
0.ai autcm voUtit pcruenire ad fcientia5 animc per mo
tumvidebatttrei^Q^mouerinonvenitnificximouentc:
f S>ntototp:imu9opo;tetrtncoubio;vtfir mobilis ej;
n
toiuau.
art.p ti aio.
txo,iz.
^c ah Tlbartii^
1itosm$
3©ono<Titu#
1 lcucippDS t
Hm ^ oe m»
T&mocrlm»
vcMcic anft.
pManima.
t^iao.
Kfppww
ticit anft.p
9eflia.i.c.3z
8(Mc(t vlT.
fotaiat,co.
Cmpedoclrf
vtan.oidt^
tt»iMx.zS
Xcnocraiee.
tbtrpania
Cffirml^iuo.
JOfAotilaco
dcmoiuua.
£alenut<
Critiaen
flrin.p 6 affl
U4Z'
»
fcipro:fedaiacl>motoj p;imusinftrumcnta!l[squc ba/
bct inftrumenta apta ad moucndii mcmbjo mulculis •:
nerms:t pofuitaiammobilcmejrfcipra^vndcpofuit eas
fubftantii [mojialcm.putauitcni; qdgcquid mouctur
n fcipfo impoiTibilc crt moueri:Diccno q> co:po2a celc
ftia ideo non cojrumpuntur qj cius rei caufa eftpcrpc'
tuitasimmotus.Quidamauteejccis nagauit animam
cflfc coyxi9:fcd pofuit eam fubftantia incojpojca mobi^
lem q: fcipfa.aiij pofucruni ea cfTccojpus adinucnicn/
tea gj ipfi c(t cojpus mobilc ex fcipfo.St cj: cis ftiere ali
qai qui pofucrc aiam atbomos; vt jjptcr boc cfTct babi/
li« in pcrpctuitate fui moms:oicentcs q6 aial attrabit
iftos fpirandoii quia fpirarccli nutrimcntii animeqtft
ffxrare facit alam permanerc ^ptcr reftitutionc aliom
ciufdem gencris.loco eoiii atbomojii qui cmiflfi funt.-q
funt co:po:a indiuilibiiia i quc funt pncitna:': oij:it cos
cfTc mobites cj: fcipfis^ficutvidcmus motii co:p femper
in fpatio acris:'z idco fiicrc apta ad moucdii aliud.Qui/
dam vcro oij:en eos no clTc aiam:fcd moucnte cos quc
cft in eis 1 intrat cozpus ipfis in tratibus.Quida ttutem
pofuitanimacflcigncm:videbatcniigncm cjTc rcmF»i'
ternum inotus.Quidam vouicrc peruenirc ad fcien di
aie pcr appjcbcnfioncm fiuc pcr intcllcctus.icj: quibus
qnida; [xitauerc:^) aia no appjcbcndit aliquid qdeft
e^ctrailla^nifiquiaipfaertpjiojeo^-zpMncipiu cius cft:
vndcopoJtuitaiamefTcp:incipiii:iporuitcam ce eiae
gcncris^cui^^cft p:incipiu.f.vt ignis^aut acnaut tcrra:aut
aqua.aiijs aute vifum ftjit ei cflTc aqua ^pter multum
bumiditatis quc cft in fpcrmatc cp eft puncipiii genero/
tioni3.(Laii)autcpofucrccamcorpii6 cflfe vapojabiV
lc:videbantetcni vapozeede pancipiu o{um rcnl:': fiic
runt multe alie fentcntic:ricur illc quas rcifh:omnc8 ou
tcmiHioicebant g^aia nofcitomnia:nific^ bocg? dl
c(Tcntiap:incipy oium rerum.Similitcr ctiafcntcntia
ciuseft:quividit^ p:incipiafuntnumeri:ipofiut aiaj
numcrii.(rQiiidaenicof vidcrcq^anima no appjc
bcndit in actu:nifi id oc quo in ipfa e\\ aliquid:tiic ergo
pofuit an ima copofita q: bis quc vidit ei c!emcta.£t Yy
eftauedidem:quipofuitaiamcfTccompofitac^qttuo2
clemcnas:^ e;c victo:ia i amo:e.Dirit enim ^ oia no ap/
pjcbcdit quicquid eft nifi per fimi .itudine eius qua baf
bet in fc.Scd qui pcr vtnmtg eft:ficut illi quiDij:crcg»
aiaeftnumcru8moucn6feipfam:fedcft numcruecx 15
q6 cft appicbcndcns:': eft mouens fcipras Cf boc q6 cft
pjimii moucns.^cd quiconfideraucrunt p vita indifTc
rcnte:runt quidam qui Dijccrunt q; anima cft calo J natu
ralisiJco quia cuin ipfo cft vita.aii) vcro vifcmt q> eft
frigiditas.aiaetentDenoiataeftab anbclitu:^ anbelit''
eft infrigidans:': idco infrigidamur per Mractione} ad
cnftodiendfl fubftantia anime.([7Quida; aute oi^xrut
cp animacft c6ple]cio:c6plcj:io cteni quadiu fiicrit ftabi
li6:non moucbiturfanitasvite.(CQuid.1aute oixcriit
aiamefrefanguine:cumenifanguiecfftinditur vita oc/
ftruitur.QuidamaiitDi^eruntq^anima cft copofitio i
cdparatiointcrclcmcnta.fcimuscteniQ? copofitio alv
quaeftncccflfaria ad 15 vtcj:ctntis fiataial^tquia aia
eftc6pofitio:ideoDiligitrcsc6pofita9 e^^atbomis-z ol/
l^tibus 1 fapojibus in quibus Dclectatur. Quida pn/
taucrc aiit cp aia eft ocus q cft fublimis rup oc q6 dc illo
oicunt bcrctict:Dicuntetcnim q? ipfein aliquibus eft na
tura t in aliquibus cft aia i in aliquibus ell intellcctus
qui cft fublimioj -z mirabilioj fupja eflc osnnc in quoip
fum faciuntc6mune."DeautC5 funt (cntcntie antiquifli/
moiii Dc anima:qtrc omnes falfc funt:icd qui eam appije
bcndcrc voluerunt per motii pjimii incoucniens gp eoa
C^pu
fequit 15 cft.fcflic; cp obl iti fu nt quictis.S f cnt? anima
moiict q: boc:q> ipfa moiicturific cnim pofticrunt^tunc
quics pjotienit e]ccaquicrccntc:crgon6cftmobili6e^
fcipfa.ZTu fcis antcm ej: pjcmtfTis q> nullu; mobilc mo
uctunniri q: moucn tc:': g? nibil mouctur cj: rc^ro : aia
igitur non eft rcs mobilis c;: rcipfa.(I73tcm bic motus
quo mouct ata;ncce cft vt aut fit fm locii:aut fm qua ti
tatc:aut f m q Utate:aut f m alid. Qi at fiicrit localis nc
ccflc eft vt fit aut naturalis:aut violcntus^aut animalis.
©iautcmfiicritnaturaiisfincDubiocrit tin ad vnam
partcm:critcrgo motio animc ad vnam partem tantii.
J5iautemfiicritviolcntus:tuncnoncrit mobiliscj: fc
ipra:nec crit cius intcn tio qc reip3.(]7©cdmcliu6 cft vt
oicatur creotoi elTc pjimu; pjincipiuin:^ q> (it anima:
R autem fucrit animalis:tunc animo pjioj cft anima : i
fit fine voluntatc:': crit aut vnus g> nun varietuncuiiw
monocrittantu; advnampartcm:auterunt oiucrfux
erunt intcr illos:fiait fcifti quietes finc oubio:-: tunc n5
erit mobilis ej: feipfa:fi fit Pm quaiititatcm:fcd motum
fmquantitatcm:non babctmobilcc):fcipfo : nificjcin/
fitfione oliciiius qd penctrat illud ■: conuertitur in eim
c(Tentia;.(L IDotus vero fm permutationcout erit ejc
boc q6 eft aniim:': ninc anima cu; moucrit Dcftnet eflfe
anima:aut erit motus fm aliq6 accidentium:que acci*
dunt ei e;: boc qi cft anima:pjimum autcm bojum cft:
quia boc q> ipfa mouetur non eft ad modii; q> ipra mo
uct:quia ipfa cft quieta in loco cii mouct in loco.fc6; eft
qjpermutationisfmaccidcntiafinis eft baberc illud
acciden6:q6cumbabitiifiientceflfabitpcrmHtatio.5a
ctiam ocmonftratum eft tibi q> anima non oebet ec co?
pus^tqjmoueneinlocofic vtmoueaturadmodii quo
mouemreftcojpusfineDubio.@iautem anima babe/
rctmotnmlocalempoflribilccfTct animam fcparariab
aliquo co jpoie:': poftca rcdirc ad illud.t itti poniit ani/
mam:ficutargcntumviuumin vtrc:q>cum voluimr
voluiiur -: vter:': negant momm eiae efle motti elcctio/
nts.(C5tt'Tietiam fciftig?fententia oeinani:Delira eft
cvana.fi>imilitcretiamrcifti:g> fentcntia oe pjincipio
vnoelcmcntarifabulaeft.i>eindeinc6ucnicnscftiIld
g? oij:emn t.(cilic; q> rcs oebet ef(e piincipiii fcicndi ca;
qucfequunmr poftea:no8 ctcnim fcimus^-jcompjcbcn.'
dtmus animabus noftrismuitarquojumnos non fu/
mus p2inapium.Sed oeftructio fcntcntic cius qui pu/
tauitgj piincipium vnumelcmentojumcrt:bcc cft.fc;
ciuia nosfcimusmultaqucnon funt clemcnta:ficut 13
q> omnie rcs aut babct efTe:aut non:': omn ia cquolia eif
de; inter fc funtcqualia:red impoflfibilc cft:vt ignis:aut
aqua:aut3liquodaiiojii oicaturcfTc piincipiu; irtojti;:
qd Docucrit nos boc ita c(Tc;aut cconuerfo.^L 3ftcm fen
tcntia animcoc boc q6 ipfa cft piincipiu ciu9:out eft vt
cognofcat piincipium ipfum:aut vt cognofcatca quc oc
cidiintcj:pjincipio:inonfuntpjincipium:autvtrun(^
(oi autcm cognofcit piincipium aut vtriicg. Scd fcie»
rcm Dcbct cflfc pjincipiu; ciH6:tunc anima eft piincipiii
piincipt):qiiia ipfa cft pjincipiiim fui ipfiU6:vt fciatfeip/
fom.©ioHtem nonfcit pjincipium^fcd Diipofitioncs q
ei accidunt:tiicqui9iudicotg>aqHoautigni9 autoliqiJ
alio;: cfTc pn^^.Scd g porucrunt ea; oppjcbcndi pcr nii
mcrum oijcerunt g? piincipiHm omnis rci numcnis cft;
immoDij:cnintg> cflfcntioomnigrcinHmcrHscrt:': cp
eitig oiflfercntia numcrus cft:quaui9 ale ioni oftcndim'
ocrtructioncm rentcntic coiu; oc pjincipio:T odbuc po/
ftca in Docf rina piime pbilofbpbie ortcndimiis ctio oif/
folutione fcntcnticcoium iconfimtlium^tomcDcrtrui/
tur bici bcc illoiu; fentctia quantii pertenct ad tracta/
Trepjobi.
tio dtiquo
rum.
Circa f(/
©nia (1/
milifl poH
f a t(t ab
erilT. p DC
tt anima
p<rmrto0
tcxtiie.
Cotrabt
recico0«
€x TafR.
Itbto.z.
<api.?.
tihtovcl
tracra.j.
capi.i.
*\^t(mc
tttm piopiid oe dnfma boc modo.fciUc? vt fnff«ciamtt9
^ confideremus fi anima non eft an imamtfi qiiia cft nii/
merus aliqiiis.fcilics vt quattiio::aut quintp : aut qz cft
parvelimf^r.aHtaliquidgjfitcomunius cj|fitaliquis
numents.Si enim anima non cft id q6 eft:nifi quia ipfa
•fiora tt cftaliquisnumerus^gdDiceturDcanimaliqdcftin me
aiaitbuB ^io gracilliittum q6 cum iciditur moucturvnaquecB gs
aniiuiorta ^j-^jg ^ fentit.-^Quia cum fentit fine oubio eft ibt aliquid
Ocio jc imaginationis.SimtUter vnaquccg pars eius feccditfii
aia.t.c,r<> q[^„q ,„ pjYtes-.x bicmotus fineoubiotftcy aliq imagi'
natione.Conn-atautemQjDUcpartcs mouetur otiabus
viribus que funt in cis:'! cp vnaquc(^ illantm minoz cft
numeroqmeratinconiunctionc.Si3Utcm anima fm
coseftnumerusquierarinoiialiitd.tunctfte Due par/
tes mottentur ■: non pcr anima;:q6cft impolTibilcquia
vnaqita^ illarum eft anima eiitfde fpedctcuius eftani/
maalteriits:crgoanimabiuusanimalisvnaell tn efife/
cm:fcd multip|le]:in potentia mitUiplicitate animaram:
bocautcm qjinanimaliDcHruunttirDitccins animc:'z
non in vegetabili eft pzopter boc qj in vcgetabilt infufuj
eft inftnimenmm pzimus^jjptcr q6 pcrmanet opits aiu/
me-.non eft astcm ita in animali in mcdio grac(lU'mo:qz
vna pars co:ponsasimaltsgraciUiminon babctpn'nci
pium referuandicomplcponcm aptam animc aitera
autem babct ipfu; pancipium:fcd ad boc vt refemetun
eget fanitate altcrius partisipartium cieni; cozpozis aU
tcra pendet ct; altcra ad fuffragandttm ftbi in cuftodicn/
do comple]rioncm.Si autc; non fiierit an ima numentd
Dcltgnatus:r; fitcrit numerus alicuius qualitatis aut ali
cuius fo:me:videbunf cifcinvno cojpo« multcanime,
!Scil^i9enig)inmultispari'bitsalg Qtcsfunt:<z in mul/
tis imparibus funt imparc8.<5imiliter in mftis quadra
tis funt quadrati;ITmiU'ter ctil funt ali) rerpectu$.(L 3te
vnitates aggregate in numero.aut babent fltum:attt no:
fi autcm babuerint fimm funt puncta:fi aute fluerint pu
^ cta:aut anima erit an ima:ideo quia cft numerus illoatj
piinciozum aut non it3:fed crit vistaut qualitasiaut ccte
ra bu(ufmodi.@cd illipofucruntnamra in animalitate
nudi numcralitatc:ergo niimerus qui cfi in puniSis eH
anima:ergo omnccojpuscum pofucrisin co bucmun«/
ram puncto:um:eritbaben8animam.3n omni autetot
pozc poteris ponerc pucta quot voluerts:ergo omnea>2
pus poteil baberc animam eo q? bcc puncta poil^tpo'
ni in illo.St autc; anima fiterit numcrus qui non babct
fintiti:fedqui cfl vnitatee Difgregate:tuc in quo funt Dif/
grcpate cum non babet materias oiuerfas^ncc accelTcrit
ad illas alie p:opuctatc6:ncc Diifercnrie alie.Tlon cnim
multiplican tur ea qitc fun t fimilia : nifi in matcn^s. &i
autan babucrint materias oiucrfas:i funtbabcntes fi/
tum baben t co:po:a Diuerfa.$oiue autem fit ita fiue non
fit ita:quomodo be vnitates fiue puncta funt aggregata
fiimukquandociuidcm coUigatio vniufcuiufc^ eo:um cu
auo:'Z aggregatio iUo:um non fit nifi velc^ boc qd funt
vnitates: vcl ct: boc q6 funt ptincta:opo:tet crgo vt vnv
tates t puncta concurrant fibiad coniungcndiL- vncut^
fucrint.©iautembocfitc):aggregateq6aggrcgatvnu/
qdqj alij^tc): coniungentequiconiungit vnaquacp ali).
^ quoufcp coniuncta fint:': ipfum confcruatca coniuncta
J boc vtfitanimameliu6videmr.!3edej:bocq6Diycritt
animamcomporuamelTecj^p^inciptjs^iobbocpot fct'
re p:incipia:'z alia p:etcr p:icipia:p:optcr illud q6 babc/
tur in iUa oe ipfis^iboc g> non fcit quicquid efl nifi p:0'
ptcr fimiUtudine ciusquababctinfcfcquimr necciTa/
rio: vt anima non imta quc fiunt e j: p:incipio:': q funt
oiucrfa a natura ciusXoniunctio ctcnim aUquando fo/
.ir. '
dt affecttonea in piincipi;B:i fomtas que non funt in ca
ficut olTcitas:t carncitas:': bumanitas:'! afincitas •zc.er/
go bcc ncccffc c Jl vt nefciantii r ab anima : quia bcc non
funtinilla^eo gjnon funtin ea:ntfipartesp:incipio:um
tantum.CL&iautcmpofucrintgjin coniunctionc ani/ £
me e(t bomo:aut equu8:aut elcfas:ftcut efl in ca igni8:t
tcrra:': victo:ia:i amo::magnamccrte putaucrant UuV
tidam.@ienim fitcrit tn animabomo:mnc in anima efl
animo:'; in eadem itcrum eft bomo i elefas:t boc erit in
infinitum:bocetiaabfurdumcfl:t eip. alia partc.fdlicet
quia opo:tct f m banc pofitioncm:vtaut Dcue nibil fctat
aut fit compofitus qc omn tbus.-vtruc^ autcm bo:u; be>
refie cit.z cum boc ctiam opo:tet vt fit ignaru8victo:ie:
vioi X contrarietatt8:qz vt'cto:ia non cfl in eo.£^ victo#
rta ctcni; fm eos p:ouenit DifTolutio i co:ruptio eius in
quoelt:ergofcientiacreato:i8Dep:indpt)s crit imper/
fccta.": bec magna i abfurda cfi berefie.Dcinde tcrra o$
Vt fciat terram^iaqua aquam:fcd vt terra no fdat oqua:
ncc aqua tcrram.£t caUdum fciat caUdu;.<: non fdat fri
gidu;.ict opo:tct vt memb:a in quibus efl mtiUu; tcrre
mta tis fin t multum fentientia tcrraj^qd non cfi ita:quia
funtno fcnrienttaterra;:nccaUquidaUud:abecfuntvt
vnguis:': 06.CC3ClDelt'u8 efl autcm vt rce patiatunt afTi
datur a fuo contrario:<^ vt oifidatur a fuo fimiU. jtu m
tcmfds qp fcnfua efl aliqua af}cctio:vel aUqua paffio : t
opo»et ^m eos vt non bic fitaUqua vts que app:ebcdat
cotraria.£toponetvtalbcdo^ntgrcdonon appcben/
damr vnofcnfuifed appjcbcndat albedo gte viftts que
efl alba:'! nigredo parteeius quc efi nigra.£t quia colo/
rcs babentcompofitiones infinitas:opo:tctvtattribua/
tur vilUi partce infin ite i oitierfo:um colo:um.0i aute
tncd^ colozes non funtcem':t non fint nific6mij:tio cd/
trariom; ^m magis i minus abfc^ alta oiucrfitatc : tunc
opo:tet vt app:cbenfo: albi app:ebcndat album pums
t app»benfo: nigriapp:cbcndat nigrit purum:quia inv
poflibileeltciapp:ebcndercaUudabipfo:t opo:tet vt
non impcdiatur fcirc ptincipia fimplicia compofitoatj
inon cognofcatmediaco:uminqtiibit8nonapparetal *
hedoii nigredo in cffectu.)3imiUtcrctia5opo:tct vtap/ ^
p:cbendattriangulumpertrianguUim:'z romndu; per
rotundum^taliasfiguras infinitas^inumcros ctia pcr
fimilimdincm co:um.£runt igirar in fcnfu figurc infuti
te:g? tc tum cfT impofTibilcZiu fcis «utcm p» vnuj fulfi/
dtadptobationcmcontrariotiitad cogniiionem eo2ii
pcr illud.!3icutrcgularectapcrqnaocp:ebedimu8re/ i«,.tafc,ai«
cwm 1 ama fimuUTlon cnim opoztet vt quicquid idt ^^gc,
ttir fciawr per td q6 efl cis p:op:t'um.J5edco:uin qni po
fucrunt antma apptebcndcn tc rce per momm fuum cir
cularem vt eo moucatur ad af^ncbcndum rce per illus
potlca oedarabimus ocflnictionc fuc eicttonie:cum oe
darauerimus g^ app:ebenfio intelUgtbiUe:iinpofTil)ile
efl vt fiat pcr co:pu8.([r©cd quifHjrucruntaiam ccplc
1cioncm:c^ ptcdictis patet oefTntcrio fententie ipfo:um.
Tlon eni;omncadquo Dcflructo:vitaocflruimr:efiani
ma.iDultaentmcj: rcbus ic;:memb:i8:icj:bumo:ib''
talt)sfunt buiufmodi:tn6 ncgamraliquidefTcneccfTa'
rium ad colUgcndam anima cum co^:c:q6 tamc non
c(tanima^ptcrboc.£>:bocetiamfciC8 erro:em illius
qui putauit anima eiTc fanguiiicm:quomodo entm e((et
fanguis moucns t fcnticn6.(L Qui autcm oipt anima
cfTccollcctionemiam pofuit animacoparationererum
intellccta;:quomodo aute anima intcr cotraria crit mo
uens 1 apptebcndcs.-^Coniunctio cni fcmp cgct coniun/
gente finc oubio i mclius cfi:vt ipfum fit anima. 3pfus
cnim efl quo oifccdente octlrucmr coniunctio. poftea
2uic. a $
^e m T(barti0
ftUK5 Declarabimr tibi per id q6 oifces oc anima oeflru
ctio omnium baruj oiaionum alqe modis.Tlunc autc
oebcmueinquircrenaturamanimc.^am autcm oijrc/
runt in Dcltniendo bas oictioncs muUa alia non multii
neccflaria:': idco pertranfimus illa.
if:Capimlum tertius q> anima continctur in p:cdicame/
torubtlantic.
'^^^lf^l«/*Q7iamrctde>;p2emiflisaram
J V-irl I Wv non cfle co:pu6.0 i autcj co
ftituitgjaUquaanimampoflfibilceft perfeip
famfolamcpfterejionoubipbis ipfam cflTc
f»bftantiam:boc aut ej non oeclarabitur tibi;
niU ia aliquoeius qt> oicimr anima:fcd in cctcrie funt fi
cut in anima vcgctabili:aut i anima animaUe boc no c6
ftabit:quiamatcriap:op:iain quacjaftiitifteanimc no
cft id qd eft nifii e;c complcj:ionc p:op:ia i affectione p:*
p^ia:-: non rcmanctc^ftenscum illacomplejcionc p:o/
p:ia in effccm^niftquidiu fiierit animain illa. 3lia cni;
cft que faciteamilUus complcponis. anima enim finc
oubio cftcaufa qua vcgctabile i animalc funt iUius co'
plcjrionis qua babcnt.anima ctcnim cft p:incipuim gc
nerationi6 z vcgetaiionis licutoij:imu8:ei^o p:op:ium
fubicctusaniiTieimpoftibilccftcfleidin cJftcmnifi per
flnimas^ianimaeftcaHfa^vndccftfic.irtimpofl^ibilccft
oiciqj fubiecmm p:op:iu5 babctcflc in namra fua : -: g>
boc fiat caufa aUerius rei quc non eft anima:cui poftca
aducniatanima:ficut pars aUqua quc non babct poftca
p3rtemineiu90itfinitione:necinciu9 ocftructione vcl
eiuso:dinc:ftcut oitpofttoaccidcnt(um:quo:u;etTe co'
fcquitur cfTe fubiecti fui confecutionc ncccffaria : i non
funtcontWtucntiafubicctuminefTccw.!Sed anfma eft
conftimcns fuii p:op:ium fubiccmm;i oat eieffe in efTc
ctu:flCut fcies poftea banc oifpofttioncm cum locuti fue
rimus oc animaUbus.Scd intcr fubiccmm rcmomm t
animam funt aUc fo:mc:que non perficiunt z conftimut
36 iUud.JCum autcm feparamr anima : fcquitur nccefTarto
Vt accidat ei cu; feparatione cius founa tnanimaUtatis
quc eft Jtcut oppofita foyne copleicioni quc cft congrua
anime.£t bec fo:ma:i bcc matcria:qua babcbat onima
non rcmaniit poftanimamin fua fpccieaUquo modo.fs
ocftruiturciusfpecice^^zeiusfaba que erat fubiectum
animctanimafubftimit ineo aUam fo:mam p^optcr
Hefolntiein qitaremancatmateriainefTccmtnfuinamra.^lUtd cp
AUitiir t?ic, go co:pu3 namralc non crit ia^ (iaxt crat. Sed babcbit
aliamfo^mamtaUaaccidcntiaJctaUqitandoperibunt
aUque cius partee ifeparabiimr a fubftantia poft^ mu
tatum eft tomm;i non crit feruata efTcntia moterie poft
fcparationem animcScd quecrat fubiectum anime:fie
nunc fubiecm, altcrius ab tlla:ergo animaefTe in co:po
re non eft id q6 accidcns in fubiecto cfTcergo anima fub
ftantia eft^cjuia eft fosma que non cft in fubiecto.1i>otcft
autc aUquis oicere^concedimus qj animevcgetabiUbec
cft fo:ma.fciUc5 cp eft caufa perficiendifuam .materiam
p:op:iamvclconftimendifuuin ftibiecmm p:op:ium.
J5cd oe fcnfibiU non eft ita:videtur cnim qjvegetabili»
pcrficiateiusmateriam adqudpofteaconfequcter ad»
Hcniat anima animaUs^ergoanima animaUs aducnit in
materia que iam paus crt conftimta ab iUa que cft cau/
fa perficiendi materiam in qua aducniat anima.fcilicct
animali6:ergo no eft animaUs nifi exiftcne in fubiecto.
Contra boc autcm ffc refpondemue q> e% anima vcgcts
biU:f m qp eft anima vegetabiUs non p:ouenit nift' co^p'
vegctabilc abfolute : i anima vcgetabilie abfolutc non
babct efTe nifi cfTc q6 eft itcUecms generaUs:': boc cft ta
tum in inteUccm:efte outem fenfibileeft in im ipedeV
Caph
fintplarcefd
roe«
anfnutlTub
fUnna.
'Rcfponfid
q8 ergo oiciopo:tet:boc eft:quia anfmavegetabiUs cm
faeftqHebabctetiamfubicctiicomunevniucrralenon
babens elTe.V5.co:pu8 vegctabile augmcntabileabfoUl
mm:crgonon fpecificatum.©cdco2puebabene inftru
menta lentiendi:': cognofcendi:': momsvoUtntart) non
p:ouenitei:anim9 vegetabiUftngjcftanima vcgctabi
U6:vel Pm g» facit tantu vegctationcm:fcdcj: bocg> ad/
ueniteiaUaoifl^crcntiap:opterqua fitaUa namra.fci[$
anima fcnftbiUs.(i;£>ebemus autem fuper boc apponc JO
re cjcpofitioncs cicentcsq^pcranima vegetabilcm:aut
volunt intelUgi anima fpectalem qua jpfnie oefignet vc
gctabilisftncfenftbiU:aut voUint inteUigt inteUectum
comunem quo vniunmranima vegCtabiUsifenlibiUe:
f m op vcgetat:t gencrat:i augmentat.b cnim aUquado
oidmranimavcgetabilis.Sed bccoictiocft ip:op:ia.
SnimacnivegctabiUsnoncftnifiin rcbus vcgetabili/
bus:-: intcUecms in quo conueniunt anima vcgctabiUs
•zanimafenftbilis:ftccftinvegetabiUbus:itcuteftinani
maUbu8:i cfTc cius cft;ftcut ee rci vniucrfaUe in rcbuej
aut voUmtinteUigi vnas cj: viribus anime fcnlibiUe cjc
qua p:oueniuntactiones vcgctandi:iaugmctandi'Z gc
nerandi.Si autcm volunt intclUgi per boc animam vc
getabilem quecft fpcciaUe comparationc facicntisvcgc
tationcm bcc in folisvegctabiUbus eft:T non in fcnftbili
bu9.£>iautemvoUmtpcrboc intcUigi intcUectimco'
mnnem:tunc non oebct eicomparari inteUcctue vel no
oebet accipi fm cffectum fpccialem intcUcctus cffectus
fpeciali9.cfftcien6enim Rngulareoefignammipfum cft
cui ocbctcom|?ararieffectU6 finguUris ocfignams^iB
iaminp:cmifTisoemonftramm cft.Co:pu6 autem qd
oebetcompararianimevegetabtUvniucrfali.boccft.f.
q6 eft imperfcctum comuncScd qd cft pcrfcctus aptu
ad rccipiendum fenfibiUtatcm:aut non aptum:boc non
comparamr anime vcgetabiU.Pm qj eftcommunisinec
ifte inteUccmsconfcquiturcas.SedmoduetcrtiUB no
poteft ciTc vt putant.fciUc5 q6 vis vegetandi adueniens
fola efficiat per fcco:pu6 animalc. Qietii t? fola vts ect
recto::fola perficeret co:piis vcgetabilc&ed no eft ita. H
non eni5 facit.fciUcct in animaU:ntfi co:pus animalc cii
inftrumcntie fcnticndiimoms^ergoipfa cft vie animc
babentie alias vires^quariivna bcc cft:qucomnc6 ope/
rantur ad boc vt pentcniat aptimdo inftrumento:ti5 ad
pcrfcctionce fccundas ipfius anime:cuiu6 vie bec eft:i
B anima cft animaiis.CL •poftca outem occlarabitur n
big>animavna cfte^quaocfiuuntbcviresin memb:«
fcdp^cccditactioaUquanim^iconfequitur aUaru5 ftn
aptimdincm inftrumcti:crgo anima que cft in omni oni
maUipfaeftcongrcgan8p:incipia fiucmatcriaefui co:/
po:i9:iconiungcn6 1 comfjonens eas eo modo quo mc
reanmrfierico^pueeius.-zipracft feruane boc co:pus.
^m o:dinem quo Decet:i p:optcr cam non oiffoluunt it/
ludcj;trinfeca permntantia:quamdiu antma fiieritin il/
lo.auoquin no remanetin p:op:iafanitatc.fcd p:opter
Dominiumq6 animobabct in iUis.contingit g^vie ve/
gctabilie robo:etur aut ocbilitcmr ciim percipit anima
qucrcfpuit velappetit odio vclamo:cquinon cftco:po
rts vUo modo:i boc contingitcum id q6 pcrcipit anima
eftcrcduUtaeque noneftafTicicns co^pueejrbocq^ert
crcduUt38:fedconfcquimrcampafTiogc!iidi) aut oolo/
rie:i boc etiam crt oc appjcbcftonibue animaUbu9;i no
cftoebiequeaccidunt co:po2ic]cboc g>cftco:pu9:i 15
afficit virtutem vegctabilcm i nutribilcm.ita vt c>:acci
deiitcq6 p:imum acciditanime:ficutgaudium rationa/
bilc contingat in ea robur i vclocitae in actionc fiia.)5$
ejc accidenteilU contrario.fcilicct Dolo:e rotionabiU cus
quo nfbft eft Dolo:ts coipoialiBxotinsdt in ca oebitttds
l 1 ocfideriauKj vt octerio:ettir eias actio:': aliqitado ce/
fhaiitiirciuscomplejrioomnino.-fittasboc fiilTicJet tibi
fldiciendiimgjanimaeftcontincnsinfe virce fentien/
di-: vegetandixum ipfa fit vna:-; gi be non funt fine i[t
la.Confl-atergo q? anima eft perfectiua co2|.To;is in qiio
cftnconfeniatiua cius iujrta ozdine; ip^im qd oebct na/
turalitcr oiflbUii i Difpcrgt: vnaquat^ cn im pars cojpo*
risbabctoebitum loci:cmu6n6babctalia;"ZOcbct orf/
iungi alicutconiuncta:b autcm non c(tita:nifi vt confer
Met rem quc efl: p^etcr naturam ciu6;i bec ree cft an ima
in animali.Snima ergo perfectio efl fubtecti:q6 efl colli
tutumabea.crtetiamconnitucn6 fpedem^ perficiens
eam. ResenimbabcteBanimaBOiuerfaafiunt p:opter
easoiuerfaramfpecierum:tfitearum altcrcttas fpecie
non finguiaritate:ergo anima non efloe accidetibus g/
busnon fpedficanturfpecies»iecrecipiuntur in confliV
tuaone fubiecti^nima enim eft perfectio fubflantie no
Vtaccidens necfequiture^bocvtfitfepiantta.-aut non
reparata:non cnim efl omnis fubflantia feparataxiuta il
la non efl fq73rata:nec fo:ma:tu autem fcis rem ita efte.
jbemonflrcmus crgo fummati vircs aicieius actiones:
1 oeindee;:equemur fingula pcrquirendo.
CTCapttulum quartum ocoeclarado9>oiuerfita0actt»'
numaieeflqcoiuerfUatefuarum virium.
'S i*<^m 1 1 ^ igitiir q? anima babet actb/
^t^vlllUx^ nesDiftantcsmultismodiS.
liquedamenimDifreruntinfonitudineiocbi/
!itate:quedam in velocitate i tarditate : qiio/
''niamopintoaliquisfcnfueefhfcd DiiTerunt a
fo2titudinein firinitudinczcompiebcfionc.igt fubtilts
oilfert ab bcbetc in cito Difcendo.-zaUquando oiflerunt
IVi p^iuationc i b3bitH.@icut oubitatio oiflfert a fdcniia
in bocQ^ oubitJtioeltp:iuatiOcdp;ebenfioni6alterius
contradicto2ianim.Sdentia vcrocftcerta compteben
00 vnius contradictoiiarum:': ficut mouereiquiefcere.
;3[iqii en '^m ottferun t comparatione fui ad ?ria:vt fentt
re albii : -z fcn tire nigrit:-: guftare oulce.-z guftare ama:;:.
Sliquando autem oifferunt in gencre:vt attingcre colo
rcin^tattingerefapozem.imoficnt attingercz mouere.
inten tio autem noflra efl nunc vt fciamus vires ejc qui/
b»8 p:oucniuntifle actiones:': an oebeat vnaquei^ fpe/
cics actionis babere vim fibi p:op:iam.an non.CT C»icc
muB igitur g? actionii que oif^^ruiit in fo:titudine:t oe/
bilitate:p:in:ipium vna vis cft.iSed altquando actio eft
pcrfiectio:aliquadooimfnutio2.!otaute5pcrDiminutio
ncm opojtet oiminutum baberevim aliam p:eter virtu
tcquccflin pcrfecto:tuncopoueretg;numcrH6 viriuj
eflct tantiis quitue cft numenis 02dinum oiminutionis
1 augmenti:que pene infinite fuiW:fcd vni virtutiacddct
vt faciat luain actione fo:tio2em vel oebilio2em:aliqua
do fm cp fucrit opcratio:altqiiando ftn euentum inliru
mcnti:a.iquandoPmp2obibentiae):trinfccu5queerunt:
out non erun t : 1 qiie addcn t aut minuen t. jocd facien//
di ■: cius p:i{iationis iam patuit cf. p^edtctie in x>\cx\onit
bus communibus : q6 p2incipium vna vis cft . Sed oc
Diflcrentiaingenercactionu^animcqucfuntadmodu
babitus:ficutcomp2ebenderc ■: moucrc:aut(kut vniim
opt>2cbcadcreaiitaliud:i opp2ebcndere:bonum eftenis
Vtpertractetaliquistractatozum:-! vtvidcat e):empU
gratia:an omncs vircs app^ebcndetcs fini vna vie:? an
ipfa babeat app2ebcnfione8perfcipfam:quefunt intcl/
Ugibiles : laliae app2Cbenfionc6 per inftrumenta que
funt oiuerfe fc6m oiuerfitatcm inftrument02um. J5i
«utem intclligibilee:! fenftbileefuerintquafiei^Dua^
.IIH. ♦
bus vfribud.2lnomne3fenfibf[e9 quefntttsimaginan/
tur:i queapp:ebendcnnir cictrinfecus fint epf na xi&i
autem queintus funt fiicrintcx vna vi:aute;; multis vi
ribus.an cfxexioite fintey vna vi que hcit omcrfie in
ftnimen tis actioncs oiucrfas:non enim p«)bibenir vna
vis app:ebcndere rcs oiucrfas gcnere i fpccie : ficut oi/
uulgatumeftoeoifpofitione inteiiccrus.t oifpofitione
imaginationisapudfapientes.^enfapetcnim comu/ ^
nia que oicunt magnitudo i numerus:': motue:': quics: janfM»
1 figura.aiiquando fentiunt vnoquoc^ fenfuum:aliqtia tt aia.
doaliquibus exilliB:quamuisbocftatmediatcaliofen ••*4«
fato.6iemumanvismouendi.ipfa fit vis app:ebenden
di.cur enim boc non eft pofl^ibile.^t an vis concupifccn
di iit ipfa vis irafcendi:quia cum p:efen tatur aliquid q6
oelectat patitur aliquo modo.£um vero rep:efentat cjd
moleftat patitur alio modo : i an vegetabilis i nutribi/
lis:-: generans fint aliqua iftaru; virium.Sut fi no funt.
an ipfc fintaliqua vna vis^quein re nondiiperfecta fo:/
ma moueat nutrimcntum ad e^rtremitatcs eius f m ali/
quaaffcaionem:taliquafiguram:i in ca pcrfecta mo/
ueateodemmonufcdquiafiguraiam pcrfecta eft.ideo
non acciditaliquaalia figura:cumaugmentum iamper
ucnitad bocvt vis illanon polTitplue nutrimenti infcr
re:nifi quantii refoluinir e^eo.iob bocftct.'(\emaneat
outem ibi oe nutrimento fuperfluirasu:iue fit apta gcne
rationi:t vis cifTundatillam per mcmb^a generantis:fij
cut nutrimentum oifltindinir per inftnimenta cius : ad
nutriendum ea.Dcinde remaneat tantum nutrimenti.
ioupui id q6 opus eft memb:i8 generati : ftipcrfluitas
que fit apta ad idqd vis ipfa conuertatillam. ioicut fa/
dt Dc multis fuperfiuitaribus memb:02Uin.Deinde ipfa
vis ceflct in fine vite abinferendo aliquidp:o reftimuo
ne cius qd roitut q6 fit eqle d q6 foluituniaccidatfin'
tbefis.£tfiicutappellamusvtm vegetandLcurnon fimt
liter appeilamus vim per fintbefim Defidendi.£t qufa
oiuerlita6actionum^noniudicatDiuerfitateviriu$:vn0
enimteademvi6operaturcontraria:tvna vis moiiet
voUtptatibusDtuerfi6.3[mmovnavis facit inoiuerfi^
matonjs oiuerfas acttone8.barum omnium oubitatio/
nu$ folurio:opo:tet vt in puimptu fitapud nos^quoufc^
pofrumusatfirmarcviresanimc^zvt afl^irmemtis biic
eflie numemm earum:'z Q» alie eo2ii funt oiucrfe abalgs:
quiaitaconftatnumeni3Cfleapudno6.([;£)icemu6 igi Q'
wr p:imu;:g) vie cf. boc q> evie eflenrialiter:'; p:imo eft
vi6 ad aU'ud:i pofTibile eft eam cfTc p:incipium alterius
rei abillo:q: c): boc ci6 eft vie ad aliud p:tncipium eft i\
Uus.@iautemfiieritpundpiumalteriusabilU> no eft
e^boc 9? eft p:incipui; cfTcnrialiteriLius p:imi.ergo vi
rce !!]c boc cp funt virce non iuntniii p:incipta actionu$
oefignataram p^indpaUten-pofl^ibilccft tamen vtvna
vie fitp:incipium multarum actionum:fecundario que
finteitisquafirami:inon fitpzinciptiiearum p:incipa/
litcr.^icut vifus qui non eft nifi p:ima vie app:ebcnde
diqualitatcmqueeftcolo:albu6 aiirnigcrpcrqua co:/
pu6eftbuiufmodi:vtcuminterpofinimfiieritintercoz
pus receptibilc luminis i ilUinnnans.illumind8 non fa eia im»^
detin eo lumen. Uisetiam imaginatiua imp:imit fibi nua.
fo:ma6 rerum matcriaUum fn\ qp funt materiales : icd
nudas a matcria:aUquo modo abftracrionie non Fcrfe/
cte:ficut oicemi|6poflea;quascontingit efle:autcolo:e:
autfapo:em.aut fonum:auc magnitudinem:aut cetera
biuufmodi.Ui8 autem:intellecriua eft ilUi qtie appteb^ ^^^ rmcHcm
dit 1 tenct in fe fo:mas remm ^m ^funt feperate a ma/ ua,
tcria:i ab omnibus appenditi;s ciue quasacciditce aut
filiura:autnumeru0.CE1^D(Tibilccftaiitvtvi8fitapta
ddvnamftcttoncintantum oe(ignatam.!Sed Vtttl nt
cefTe aliqutd aliud fibi adiungt ad boc:vt babeat in cffcf
ctu q6 p: tus babebat in poten tia.&i autem non babite/
ritilUidaliudnonoperabitiir.l5ergovis aliquddo eric
pjincipium acuonie in eflfectu:aliquando non pandpiii
cius in etf^ctu. Sicut vis monua:qua cum vebementer
optaueritv(sDerideratiua,ppteraUquidvirtutis imagi
natiue aut intellectiueq5 ea, impelUt od B mouebit line
oubio aUter non.£^vna vi aute mouentevnti inHrume
tum non pzouenitnift vnus motU3.£Dultieteni3 mot''
fiunt ppter inHrumcnta motuum multa que run t in no/
btovcmufcuU.£tinvnoquocs mufculoeHvis moues
Rngulari9:que non mouet niii vno motu luigulari : ali'
quandoetiamvniusvirtutisoiuerrefunt actiones fm
fy Diaerfareceptacula:':^ manifeihimelt.(CJt>icemu8g
naif c qt pame oiuiftones actionus on tme funt tres actio
nes.fciUcet(n quibuscoueniunt vegetabiUori animaUa
fiott fuHCnutrire^tgenerare^xactionesin qutbus coue/
ninntanimaliaomnta:autpUiraeicei8:inquibusn6cd/
municant vegetabilia:(icut fentire -z imagtnariit moue
re voU]ntarie:T actiones que pzopae fun t bominii:}icut
perc)peretteUigibiUa:'z adinuenireartes;^ meditari oe
creamri6:i oifcemere tter puicbrus z fedum.lc>iautem
vire3animale3elTentvna.actiones ve^abtles pzoue/
nirent e]c ea vi:e]c qua pzoueniuat vitales fenfibiles pu'
cipaUterteiretpoiTibiUspauatio cozpotum vegetabi/
lium vt epar i flomacu8.CC Jn membiis etiaitt anima/
liumquenutriunmr^znon fentiuntq6ell Duru;:veleft
molle.puuatioenimrentiendi:autell caufa pziuacionis
virmti8:aut caufa materie que non patimr tj: caU^ze vel
frigote:nec afficimr ei8.6t quia non aificitur eis non oe/
bet nutririui^ia non afficimr fapotibus vaUdis aut olfa
tibus foztifltmi8:aiKcitur autem ilUs.ergo non babet l^
tj: materia non recipiente^red cif pziuatione vtrtutis fen
nficanos.^nuenimus ant^in tlUsvim nutriendi.ergo
bc oue vires oiuerfe runt.(L 'Jtem motio an tme que mo
uetauteritodmodummutationtsabfoUtte^.fed omne
cotpuseftrecipiensmomj abfoUite.3uteritmotus ad
modumcontrabendiiei;tendendi.jSedin cozpozibus
nollris func membu ctuernagis recipienc boc $ mu/
icuU in quibus eft vica i nutrimenmm. @ed non poiTu/
mus ea mouere.ei^ ctuifa buius non eft e% iplis : fed e;:
pziuacionevirtittis.ioimiUterinaUquibus neruis vis
ielt fentiendi tanm; abfcg mom.'5n ali^svero vis eH mo
uendinecedintereostanta oiilanfia:quia aUquando
inuenimr q6 id cui inell fentireell itmile etciu ineft mo
tiere:ababetpUi8minafuequaUtati8$ iUud.nec tame
uteH eimoms:aUquandoinuenimrqdell ficnec tame
ineilei vis fentiendi fic eciam potes fctreq» oculus non
eftminus q| Unguain pocendo potiej: fapo:ibus adbibi
tts:tocuUt3non fentit (apoiesq: bocq7ellqiiaUta9.n6
oico autem e^: boc q6 eH guflamm:fed nec ctiam fonu;;
fed con(lat:quta vis bumana e)c feipfa non poteit ipzimi
in m4teria.t conilat g? omnes actiones attributc anima
U neceflfe eft vt babeat inltntmenta:ergo fcnfus ■: tmagi
nan'onesf«ntc):aUa vi matcriali;quen6eftvis niouc'8:
quiuis vires moucncis etiain pcndeante;: virtbus ima
ginandi -z fenciendi aliquo modo.ftcut poftea occlarabi
mu3:cum autem intelleiceris 13 1 pzincipia quepofuim'':
fiacileeritfcircotfTerentiam queeilintervires quas in*
tenditnus numer are:-: o:dtnare:'Z fcies qp omnis .vis ba
bet actionem p2imam:in qua non conuenit cum aUa vl
queb;acrioncmp2imi oiuerfamab eius actionepma.
dXapituium . V. £:>enumerando vurc» onime ad mo«
dumponendieoe.
Capu
1Runierabimu0"„f/j!Sfi?;;
. nendo.ocinde pzocedemus od oeclananduj
vnamquacpiUoru.Ji>icemu8igimrg7Vire8
r||Tjl) antmaic8.p;imo Dtutdunmr in cres partes.
UnaeftvcgetabiUsqueeft pma perfeccio
coipozis nomraUs ini^rumcntaUs cj: boc q6 generamr
1 augmentamr i n utritur.Tuitrimen wtn autcm eft coi
pus q6 foletaiTimiliari namrecoipoae cuius oicicuree
nutrimentum:? refturat ci qitan tij refoUimm eil oc iUo:
aucpU}s:aucmtnus.Ci^ccunda eHanima fenfibitisq
eftperfecciopzimaco^ious naturalis if^rumentali5.to
9>appxbendit particularia:i moucrvoUintace. (L Xer
tiaeilanimabamanaqueeft perfectio puma cozpozis
namraU8inlbtimentali6:fm 0 cpartribuimr ei agere
accioneselecctoneoeUberacionis^iadinucniremedican
do:i fm boc gp appzebendic vniueriaUa.nifi aucem eiTet
i2Q vfumimeltus efTec non accipere perfectione pma ne/
cefTariam cantu in oefcripcione feci]da.cum voUim'' oe/
fcribereanima:non vimanimalequababecanima fm
illam accionem.perfeccio eccnim accipimr in difFinicioi'
neanime.non autem in oifTiniCione virmtisanimeXu
aucempoDeafdesoilTerencidincer anima; fenftbilem.
1 vim mouendi.i appzebendendi.t incer animas ratiot
nalem:'! incer vim eomm que piedicca func oe cognitio/
ne:% alt)e cu aiic voUteris alcius (cratari vciq^ meUu8 efl
vtvegecabiUs accipiamr genus fenfibilis!': fcnfibiUs ge
nus bumane:i q> eit comunius acctpiac in oifTone min'
cdis.fitr li infpe^ccris aias fm vires que fun c cis ^pue in
earufenlibiUtate:t earii bumamcace:foualTis cokquef
rieqd oiicimus.anima auc vegecabiUs bab; tres vires,
vnanucriciud.queell viscouercenscotpus a cozpozeica
ce in qua erac in fimiUcudine cozgis in quo eft : i vntc ci
pzo reltitutionceius q6 foUitiieiTeiciilo.SUamaugme/
utiua que elT vis auges co:pus in quo cH ej: coipo:e:9?
ipfaafTimilacilUaugmeco^poicionaUin omntlHis (i\i&
oimenfionibu8:que func l^cudo.Uicitudo.t fpiifitudo.
vt perducat rem ad gfcccione.Zercid gcncraciuas q en:
Vi8 acapiens oe co:po2e in quo elt parcem iUi (imtlcs in
pcicecia:-: operac in ca per actractione aUozii co2potit:q
iiUafiimilat generari:': c6mifceri:<z puertit ea in ftmiUtu
dine ipfius in e(Tcctu.3nima aiit fenfibilis: vr vicaUs fs
modu pamu.b5 ouas vires:mociui.r.t appzebendcnce.
&ed mocina e(i ouobtis modts : q6 aiit ciT mouc6.(6 cp
imperac motui.auc e(t moucne:tdco q: elT eificies mocti.
^ODociitaaucan^no^elt imperanemotuicftvis appe
titiuaioeiideracuaique viscumimagtnetur imagina/
tioncoe qua poHca otcem^^^foima qite appecicur aut re/
fpuimr imperac aU) virtuti mouenci vt moueac que ba/
bet Duas partes vna qu e oicitur vis cocupifcibiUs : que
Cllvisimperan8moucri;vcapp:opinquacurad ca que
putanmrncce(Taria:aut vtiiia appetimi oelectamentis
aliam que vocamr iraicibiUe:que elT vis imperane mo/
ucri ad repcUedii td q6 putacur nociuum.aut co^rupens
appecimm vtncendi.Sed vis mociuo f m q> e(t cfficies.
eit vis in^ifia neruis i mufculis:coiurabcs cbozdas:t li
gamencaconiuncca mcmbus vcrfus ptincipium auc re
la^cans i e^tendcns in longum:t coucrtens cbozdas:^ U
gamenta.econucrfo.concra puncipiu.iocd vis appzebe
den80uple);elT.aUa enim eltvisqueapp:ebendicafo/
ris : alia que appzcbendicab inttts. appzcbendensa fo/
ris : auc func gnc^ fenfu6:aut octo.f^qbus cilvilus que
ell vis ojdinata in ncruo obtico ad appzcbcdcdui fozmi
euia qd fozinat in bumo:e criftaUnu, e% fifinidinibus
cozpozum babencium coloze q eueniunc£ coz^a radio'
n
Sim faifi
bilie.
eccunda
Zmii
Tlbrfmc
Kuditat {aineffccmadfaperficieecoiponm terro:ttm.£^illi'0
cmmandims quecrt:viso:dinara m neruo qcpanfo in
fupcrficteneruiobticiadappiebendendu; foima eius
q6 fibi aduenitzt cotnmotione aeris qui conftringit in'
ter percutiens i percuiTiis.reridens ei condrictioe eya/
ctae^quapzouenitfonue.t pzouenit citts comotio ad
aereiiicollcctumquietumquieft in concauitatc nerui
obtid mouene iUum ad inftar fuimotusi-zcomotioned
eUm» iiiius moms tangimt ncrimm. (££t cjc illis eft olpba/
tus qui cftvis ozdinata in ouabus carunculis anterio^is
partis cerebzi iimilibus mamillaru; capitibus:ad app/
bendendu; id qd offm ci aer attracttts oc odoze qui eil
In vapojepermi>:tocumacrc.autoeodo:e imp:eflbin
«nfta» iiio,ef pcnriHtationc quc fit ej: co:po:e odo:ifcro.CC£f
e;: illts ell gufbus qui e(t vis ozdinata in neruo ejrpanfo
fuper co:pus lingueadcomp:ebcndcndum fapo:ee fo>
lutos €% co:pD:ibus contingcntibus ipfum cum permi/
_ fcentur bumoavnctuofolingnepermi):tioncpcrmuta/
xartiM tHr& ej: illis eft tactus qui eft vis o:dinata in neniie
cutistotiuscozpozis.teinscamibusadappzebenden/
dum id qd tangit illu;^z affictt controrietate pennurate
2> comptcponem .'z afFecttonem cozpozis.CTUidet aute
aliquibus bec vis non eiTc fpecies fpcciali(rima.iSed ge
nus quatmo: viriu m.aut etiam plurium piifitfarum li/
mnlin toto co:(X):e:quarum vna oifcemitcontrarictate
queeft inter calidum x frigidum. 3lia oifcemit contro/
rietatem qnc cft intcr bumiduj i flccu5.terua eft oifcer/
ncnscontrariet3tcmqueeftinterDurumtmoUe.quar
ta vero eft oircemen^ contrariaatem que eftinter afpe
rum 1 lene. (£ iSed quia coUectio illanimeft in vno V
ftrumento fcilicetcutc.ideoputant cfTc vnainefTentio.
iL ^ed virtum app:c||endentiu5 ab intus queda; op/
p:ebenduntfo:ma8fenf(bile0.quedamvero app:eben
dunt intcnnones fenflbiiium:ai;^:ebendentium autem
quedam funt que app:ebendunt t operantur ftmul : q/
dam vero oppzcbendunt t non operantur.qnedamap/
p:ebenduntpiincipaiiter.':qucda5fccundario.(ri^if<'
fercntia auremtnierat^^cbendcre fouiias.tapp:eben/
dcre intentionem.bec eft g> fo:ma eft illa qua appjcbif /
ditfenfusintcrioMfen(use]cterio: fimul.0ed fenfos
e)cterio:p:imo app:ebenditeam.tpoftearedditea; fcn
futinterio2i.j3tcutcumoui0 app»benditfo:mc^ lupi
.f^^iguram eins.t affcctionc; t cokKe5.&ed fenfuo e^te
rio: ouis p:tmo app:ebendit eam:': ocindc fcnfus inte/
riountentio oute; cft id qd appzcbendit anima oe fen/
hbiU^uamuis non puns appzebendit illud fcnfus qcte
rio2.ftcut ouis app:ebendit intentione qua babet oe lu>
po:que.f eft quare oebeat eum timere t fUaere. quluis
boc fenfus non appzcbendit vUo modo.^d aute^ q6 oe
Uipoapp:ebcnditfenfu8eicterio:p:imo.'ipofteainteri/
o:.vocatur bic piopiie nomine fozme.Quod autcm ap/
p:ebendir vires occulte abfcp fenfu vocamr in boc loco
p:opaenomine intcntionis.CCtMflferentia aute que eft
interapp:ebendereopcrando.tapp:ebcndcrenonope
randobeceft g;> Dcactionibusalicuiusviriuminterio/
mmeftcomponereaUquas fozmarum.a intentionum
appjebcnfarumcu^al^s.tfcparareabaliquibus.babet
crgoapprcbcndcrcioperarietiamin eoq6 appjeben/
dit.Joed af»p:ebenderc non opcrando boc eft : cumfo:/
ma aut in tcnrio oefcnbitur in vitantu;.ita vt non poftit
agcrc in cuin aUquid vllo modo. (L i^iiTerentia autein
interapp:ebendcrepjtnctpaUter.tapp:ebcndcrcfccii'
dariobeceft.gyappubatdercpuncipaUtereft cus (oz^
Stnintnm ^
trn aequiritur aUquo modo acquifttiois q6 acctdit reie
fe:appcebendere fecundario cft acquifi tio rei ex alio qB
cam indujcerit. (CUirium autcm appiebcndentiu; oc/ £>'
ailtarum vitaUum.p2ima cft fantafioique eft fcn fiis c6 f anuna
munie:queeftviso:dinata in p:ima concauitatc ccre/
biirecipicnsper fcipfamfojmasomncs qucimp:imii/
turquincgfenfibus i rcddunt ei. (CPolt baceft ima/ Jmagftwrto
ginatio. vel que eft etiam foimans^que eft vis o:dinata
in eictremo anterio:is concauitatis cerebzi rctinene q6
redpitfcnfuscomunisaquinc^fcnftbust remanet in
ea poft remotioncm iUozum fenfibiUum.<Eibebes aiit
fcire gp redpere eft e^ vna vi. que eft aUa ab ea e^c qna
eft retinerct boc confidera in nqua que babet poKntil
redpicndiinfcttlptioneetoepictioRestomninofigura;
t non babct potentiam retinendtquamuie poftc« etia^
addemus certitudincm buius.CjiZum aute^ voUieria
fdre Diflerentiam iter opus fenfus ep^criozi6.i opus fen
fu8cdmunie.topu6 fozmantie. anende oifporitionem
vniue gune cadcntis oe pluuia.t vidcbts rectam Unea.
t anende oifpc|fitioneni buiue recti:cuiue fHmitos mo/
ueatur in drcuitu.t videbitur drcuUis impoiTibile aiite
eft vt app:ebendas rem out Uneam.ant circulutnnifi ilt
lam fepe iRfpe^erie.iSedimpo(nbileeft vt fenfue e;:te/
riot videat eam bis.fed videteam vbieft:cum aute oe/
fcribimrinfenfucommuni.t remoucturante$ oeleac
fo:ma lenfue communis appzebaiditeom fenfus cftei
rio: iUic vbi eft:qiii'i app:ebendit ea; fenfue commtinis
quafi e(Tet ilUc vbi fuit.t quafi e(Tet illic vbi cft. t videt
oiftcnfionemdrcularemautrectam.bocautemimpof/
fibilc eii comparari fenfui eicterio:i vUo modo. fcd foz/
mans app:ebendititloDuo.t fo:matea.quamuie fit oo
ftructareequeiamabyt.^f^oftbanceftvis que vocat
imaginatiuacomparationeanime vitalte.t cogiratiua
c6parationeaniniebumane.queeftvi802dinatainme/
dia concaiiitatecereb:i vbi eft nenius.t folet compone
re aluiuid oe eo q6 eft tn imaginatione cum alio t oein
de aUquid ab alio ^ g; vult.(L i^inde cft vis extima MxHnualaM
tiua.que eft vis o:dinata in fiunmo medic concauitatis ig
cereb2i.app:ebcndene intentionce no fenfatae^qiie funt
in finguUs fenftbiUbu8.ficut visqtteeftin oue oiiudicae
q^ab 13 Uipoeft fugiendu5.t cpbuius agnieftmiferedii.
videtnretiambecvieoperariin imaginatiecompofitio
nemtoiuifionem.drtSeindecftvis memoiiaUs.t re/
minifdbiUs quc eft vis ozdinata in pofterioze concaui/
tate cercb2i.retinene q6 a|:^2ebendtfvi6 ej^timatioie oe
intetionibus non fenfatis Itngulotum (enfibtUii. (£Co
paratio autem virtutis memo^ialia ad virtut^ qctima/
tionis talis eft qiiaUe comparatio virtuds que vocatur
imaginatioadfenfumcommunem. £tcomparatio bu/
itis virtutis ad in tetionee eft quaUs coparatio ilUus vtr
tutisadfo^mosfenfibilcs.bcftint vires anime vitaiie
vel fenfibiUs.C Si^danime rationaUs bumane vires S'u rSiuHc
Diuiduntur in virtute fdendi t virtutc agendi : t vna/ *'•■<•
quecgiftantmviriumvocanirinteUeciUBequiuoccaut ...
pzopter fimiUtudinem.CUi6autem actiuaeftquceft «"•«"**
p2incipium mouens co^pus bominis adactiones fingu
^equefuntp:op2ieco^tationisfecundumg7intentio/
nibusconuenitadplacitumquc app^opzianwr ei. £t
babet rcfpectum incomparatione virtutis vita\iB appe/
titiue. t refpectumin comparatioevirtutieimaginabi/
Us.t ejctimabiUs t refpcctum in comparatione ipfi/
ue ad fe. (L '(^efpcctus autem eiue fecundum com/
parationem ad virtutem vttalemappetitiuajeft mo/
Bc aia i!barti6
dU3:p:optcrqiie53ccidunttn eaaffcctfoncsqne appjo/
p:iantiir bomint.qufbus afffcitur cf to fiiie fit actio. fiiie
paiTioiiicutconfufio i erubeiccnaairifus.out biuuf/
modf :rerpectue autem cius Pni'comparatfonem vfr/
tutisvftalfs ej^fmabilis aut imaginabilis. eft modus
ad quemtcndiccum contcndftadfnuenfremidatare/
rumgencratarum-zcojruptarumiaduenire artes bw
manas.rcfpectus autem quem babet comparatione fm
adfe.eftmodu3quigeneratincaactionemiintellectii
coiitcmplantem.ibefuntintcntione9quc pendent ej;
actionibus i oiuulganrur famofe.ficut boc cp metiri tur
pe eft.-: iniuriari turpe eft no quaft p2obata:i quicquid
Rmile eft buic oe pjopo:tionibu3 quarum oifferetia a g
fenotts p«mi9.f. intelUgibilibus oiffinita eltin libiis lo
gfda.qttamuis compwbatcfijerintrfient etiam perfe
note.ficut im oidicifh in cifdem libas.ClOps autem
Vt bec virtus impcret ceteris virtutibue cojpojis, ficut
opoztet p:o iudicto alterius virtutis qul poHea nomina
bimus.ita vt bec non patiamr ab illie vllo modo. fj ip/
rcpatiaturabcaitfUntomninofubftratefubea.nefo:/
tecoimngantineaaflfectionespoftfctrabentes caj pt
ucntentes qc rcbus naturalibus que vocantur perucrfi
mo:e8:quia opo:tct vt ipfa non fit paffibilis vllo modo .
ncc trabibilis.fed imperas.i tiic babet mojes optimos.
pofTilHlc cft autem vt mo:e8 comparen t virtutibus co:
po:alibu8.fed cum iUa ftierit oominas babebit affectio/
ncm elficientcm:i cj: intcUectu babebit affcctionem pa
tientcm:nomincmu9autc5omnemaffcctionemmo:e5.
crit crgo vnti ppter q6 contingunt mo:e3 in 15. i in alio
contingunt mo:es.p:opter boc alium. fiautem ipfa fitc/
ritiunctababebitaficctioncm pa(Tibilcm.i fimilitcr af/
fecrioncm actiuom non cjctrancam:quc ctiam crut ouc
actiones z ono mo:c8.i mos quidem erit vnus. fcd ba/
bebitDuascomparatione8.mo:e6autem quiin nobis
runt no comparatur buic virtuti.nifi quia anima buma
na^ncut poilca fcics cft vna fublMtia:bft8 coparationc
adDuo.quo:umvnumeftfup:aeam.ialtcra infra caj.
fcd fm vnuquodcg ifto:u5 babct vim per qua ojdinat
babitus qui cll inter ipfam i illud:bcc autcs virtue acti
imefttllavirtns quambabetanimap:opter oebitum
qdoebctei qdcftinfracam.f.co4Hi93dregcndum aU/
quid.fed virtue cotemplatiua elt illa virtus qua babct
anima jjpterocbimm qd oebctei.qdcft fupw fpfas. vt
patiatur ab co 1 pcrficiat pcr ilUtd i recipiat i% iWo ta$
animanoflrababcatouae facics.faciem.f.Deo^fum ad
co:pu9:qmi opo:tet nuUatenus recipcre aUqua lificctio >
nem gencris oebiti natureco:po:i6. £t aUam facte fur/
fi« verfus p:icipia altiffima qua opo:tctfcmpcr rccipc/
re aUquid ab eo: q6 efl: ilUc i affici ab ilto. cy co autc qd
cllinfraeamgencranturmo:c8.fcdej;eo q6 elt lHp:a
cam gencranmr fapicntici b eft virtus actiua.(irSed
virmscontemplariuacftvirtus que folct info:mari a
fo:ma vniuerfaUnudaamatcria.ftaiitcm fiicrtt ntida
in i'e:app:cbenderc fuom fo:ma fn fe faciUus crft.ft aiit
non fuerft nuda.ffet tamcnuda.qiuafpfaDcniidabftea.
ita vt Deomnfbu3affccrionibU8eiu8,cu5maceria nibil
rcmaneatin ca.fcdqualr boc fiatpoftca Dcclarabiinus.
becaiit^tu6c6tc'plariuab5adba8 fo:ma8 coparatfo/
ne Diucrfa5.q: id q6 folct aUgd rcdpe aUqn cft recepti/
biic ei'' in potctia:aUqii cft rcccptibilc d^in cffcctii.-TPo
tetia autc tribue modis oicitur f m p:ius i poftcrius.oi
dtureni5 potcntia.aptitudo abfoUita.aquanoneyiuit
aUquid od boc in effectu.nec etiam babetur aUquidp:o<
Capitnln •11.
pter qd e^eat:ficut potcntia infan tis ad fcn"bendum,oi^
citur criam poten tia bcc aptitudo quadfu non babet re»
nf ft fd p:optcr q6 fit pofTf bf le cain peruenf rc ad cffectfi
fincmcdfofictupotcntfafnfantfsad fcrtbendum cum
fuerftadulws,icumcognoucrftencauftrum.icalamfi
1 fimplfcia elcmcnta,i ofcitur potcntia apritudo cns g<
fccta fiierin t inftrumciita.i cj: inftrumcntis accidcrit g*
fectio aptitudinis vt fiat potcns facicndi quando Iibuc
rit ita vt non fit d ncceffc adifccre.fed fufficiat ei vt tan
tttm appetat.ficut eft potcntia.fcriptojis pcrfccti in arte
fua cum non fcripfit.potentia autem p:ima vocatur ob/
foUita matcriaUs.rccunda autcm vocaturpotentia fad
lis velpoffibiUspotcntia vcrotcrtia eft perfcctio.per/
fcctionis autem contemplatiue comparario ad fo:mas
nuda8quasp:enominauimus,aliquandoeftfu:utcom
paratio eius qd eft in poccnria.abfoUtta.i boc eft di bec
poten tia.an ii nc nondum recepit a liquid dc eo q6 cft g/
fectio,quantum ad eam i tunc vocamr intellccms mo/
tcriaUs ad ftmiUmdinem aptimdinis materie pme:que
€j: fe non babet aliquam fo^mamm. fed eft fubicctum
omnium fo:marum.altquando eft comparatto cius q6
cftin potcntia potentiaU:boc eftcum impotcntia mate/
riaUbabcnturDcintelUgibiUbu8p:ima|pcrfe nota. e^;
quibus 1 cum quibus acceditur ad in tclligibiUa fccun/
da,fcd p:ima intelUgibiUa funt p:opofitfoncs quas con
tingitcrederc non aUundcnec quia audito: pcrcipit vV
lo modo effe poffibilceas aUquando non credere. ficut
fcntimus bocqd totum maius eft fua partci q? eidem
cquaUa,interfefunteqnalia,iintcrimDum non acqui'
rimr ei adbuc inten tio due q6 eft in effecm nift boc mo
do:tunc vocamr intcllcctus in babim.ipotcft bic intcU
lectus vocari intcllectus in elTccm.comparati6e p:imi:
potcncta etenimp:ima nonpoteftintelUgcrc aliquidin
effecm.fedbecpotcftintelligereaUquid cum inquiftc/
rit,aUquando eft ficut comparario eiue q6 eft in poten,
tia perfecta.boc eft cum incepcrint in ea conftftere foy
meintelUgibilcsadcptcpoftperfenota.fiucintcUfgibi'
Ua p:ima,fed non confiderat illa nec conuerrimr ad illi
in eflcctu.nifi vcluri fint repofite apud eum vt cum vo'
Inerit confiderct illae fo:ma8 1 iiitelligat cas. i intelU/
gat cas fe intelUgcrc: i vocatur bic itellecms in babitu.
eft cnim bic intellcctus qui intclligit quoticns vult in/
tcUigcrcfinclabo:cacquirendiquamui6bic etia; pof/
fit vocari intcUcctus in potentia.comparatione eius q
fequimrpoftipfum.aliquandoautemeiuscomparatio
eft ficut comparatio dus q6 eft in cfliectu abfoluto.boc
eftcumfo:maintcllectanunc in p:cfcnrieftin eo.iipfc
confiderat cam in cffecm.i in tcUigit in cffectu.i intelli
gitfeintelUgereinclfcctu.-:q'tunc babeteffe in eo.eft
intcUcctusaaommodatusabaUo qui vocaturintcUe/
ctus accommodams per bocq6 oeclarabitcu' nobis: qi
intellecmsinpotcntia noncritadeffcctumnifi pcrin/
tclicctum qui fcmpcr cft in actu.i quia cum coniuncma
fiierit intcUcauff quicft in potcntia cum iUo intcUccm.
quicftin actu:aUquo modoconiunctionis imp:imetur
in co.f m aUquem modum fo:mandi.iUc qiii cft accom/
modatus ab cjctrinfccis : bifunt o:dinc9 virtumm.qui
nominantur intcUccms.i contemplatiui.i in inteUccm
accomodatofinitur gcnus fenfibilc i tnimana fpeecius
lilUcvirtus bumana:3firmaturp:iiT)i9 pjincipijs ois
ciU9q6elt.(LConfidcracrgonunci infpicc oipofitio/
ncsiftajrvircum5,quaUtcraUcimpcrantal^e.iquaU'/
ter aUe famutont oli)6;i inuenies intcUectuj; accomoda
l^nretligl
Ijilia (ima
-: kia.
dcalfaro/
bi':tracta
tu oc inid
lcctu.
6
«Itrtuni;
(Sradua
@ecutide
tttipieef(e.i omn{i3 aUdrubefTeill/: qaieftvUinm (inie*
Ddndemtellectuim babituoeferuitintellectuein efff
cuui in tellectue materialis ciii aptittidine que eft in eo
Dcfcriiit in tellectui in effcctu oeindc in tellectus efdciee
oefcruit bis ofbus.. (TOblipatio eni; aie cu3 co;po:e R
cut poRea adbuc oeclarabit . e(i pjopter boc vt pficiat
f ntcUectue contcmplatiuus -z fanctificct .t miidcr:inte(
lectU9 aiit efficics eft rccto: tllius colligatioie anime cu
co:po2c:intcUectuiat)tcfficictiDereruite]ctimatio:e]cti/
mationi aut oeferuiiitoue virtutes.virtus pofferio: ca:
1 virtus p; ioi ea.virtus aiit poftcrioz ell virm3.que reri
netq6 redditc^timatiomemouali.virmsatit piioieft
fug omncs virtutes vitales.oeinde virttm imaginatiue
oefemiunt oue vircutes oiuerfa:;: acttonil^virtus autem
eppetitiua oeferuit ei cii obedietia:qt eictimatiua iperac
ei moueri aliquo modo pceptionis.vtrtU6 aiit imagina/
ciua feruit e]ctiman'ue:|2 boc q> oftedit ei fozmas recctas
in ea:q func apte ad recipicdu: compofttion^ i oiuifio/
ne.oeidc bcc oiiantur ali)s.virmti ailt imaginatiuc fcr/
nit fantalta:fantafievero reruiQtgnc^ fenfue:virtutiaiit
appetitiue fcntiiit cocupifcibiUs i irafcibilis. ($ concupt
fcibiU' 1 irafcibiU feruit virtus mouens q efl in lacertis.
1 bic terminawr virmtes vitalcs vel fenfibiles.(Ct>e/
indcvirtutibusvitaUbusvelfenfibiUbus feruiunt ve/
getabi!cs:qua^ pma i caput eHgeneratiaaoeide augu/
mentatiua feruitgeneratiue:poft nutritiua feruit augu/
metatiue:ocidequatmozi?mte0namralcsferuiiItillis:
f5 Digcltiucquceft vna ea;: que feruiilt-retctiua c^ vna
pane.i attractiua e^ aUa i^te. c^rpitlfiua vcro feruit vni
caicp idap.oeinde quattuoz qnaUtatcs feruiiit bis om/
nibus.fccl caloii femit frigiditas. pparat eni ei materia:
vtferueteitts efTentia.frigiditas aiitno bs o:dine invir/
cutibU8:quepueniuntappetitibus naturaUbus nifi qfi
feraitiu; vtiUs obfcquea's:i bis ouabus femiiit ficcitas
1 bumidttas.<zbic eil finis graduit virmtum.
i££pp\m cfl pars piwna fej:ti oc tiaturaU^bus. CT^nd/
ptt pars fcda dns capitulu pumii oe certificando vircu/
cee que fttnt p2op;te anime vegetabiUs.
^ClplCtUU0 giiiatim virtutee
quasoijrimust ocmdHrabimuseasc^
fiiis accionibus.t pmo ei: actionibtio vir
tutii vegctabiUii.fcd p^imooium oifpod
tioncvirtutiflnutritiuc.oicemusigit g>
ijopmifCis cognouithcoparatione nutrimetiad nutritii
'zoiffinttionevniufcuturq^iUo^t^pjietatcm.oiccmus
niic q> nutrimetil nd femper permutamr in namra; nu/
triti fubito.f; pzimo permutatur aUquatuUt; a fua qua/
Utate.'z aptatur gmutationi in fubllatia nutriedi. in qtto
operat vna ej: virmtibus feruietibus virtitti nutritiuet
quc eft oigdhua:'! bec ell: que oiftoUtit nutrimetii in an i
maiibU8.t pzeparat iUitd ad boc vt oiil^tndat equaUter
£>cindevimt3nutritiua oeducitilUtdinaialpmo fan/
giiineii Emutado in fanguiue.-z bitmojes ej: quibits eft
pflimtio cotpoiis.Jiatt iam ofbcdimus afs.fj omne me/
bii\ in babct virmte ^ptia nutritiuam.quc efiin eo que
l^mutat nutrimetii.in fiimiUtudtne cius^pzia t vnit ei.
ergo virtus nutritiua reftaurat qd foUtcii e(i:i afTimilac
^vnit.nutrimetiiautquauispluresdus vtiUtates (int
qihoccp fit reltitutio eius q6 folutii eft.no tit ad boc fo/
liieftncccfTartu.f;quianamrapzimocgct eo ad aitgti/
metandu;:que poftca no cgct eo nifi ad ponendu iUud
£!TiU)coetu89)DifToUtmmeft.ergovirtu0 nutritiuti ej:
H^titnn
^ribus oie vegctabiUs ojs&turomnltipott vtte I!ngu/
laris que oii Qmanferit qccrcens fuas acrionee. vegeta/
bite 1 antmale crant viuarcii aut ocftruf ta ftterit vege/
tabtle 7 aial non erant vina. non aut eft taUs oitpofitio
aUa:p virium vcgetabiUum: augumetatiua ctcni; opat
pzimociigencrat aial.actioncqucn6 cft trnnutrittue:
finis enim nutririuc eft id q6 Diffinimus.fcd bcc virtue
Diftribuit nutrimen tii oiuerfo modo : q| virms nutrici/
ua.qd eni oebet virms nutritiua ej: fe boc cft. vt oet vni
cuit^ mebzo oe nutrimeto f m etus magnimdine.t par
uitate 1 oe nutrimeto vnit ei fcdm mcfura qua b$ equa/
Utcr.augmetamia vero tollit ab vna Qtc cozpous nutw
metum quo indigcbat:i addit alt) 0i.i vnit ci vt illa po
augeatur potetiue $ aUa.miniftrate flbi nutritiua in B*
n eni; ciTct oomintii nutritiue adequaret illae.aut etisa
pUis largiremrparri.cuiaugme'tatiua fubtrabit: verbi
gratia.qtnutriciuacufolamcric leins actio foztioi.x
qdreftimiwrfueritampUus q|q6 refoUiitur;!pfa ap/
ponitin larimdinemebzo:ptfpi(Timdineeomm augu/
memm manifeftuj in grolTitie:U>ngimdini aiit eius no
addit augumctU5 qd a}:^reat:augumetU5 autc; addif
multopUis Iongitudini.$larimdi'ni:fcdaddcrelongi«
mdiniDifrtciU'nseft$adderelatitudini :in augumen/
tarioncetenim (ongimdinis ncceiTeeft nntrimem; vif>
ftindiin mebzis Duris.vtoiTibue i ncrais^pcr oee par/
tes eozum in bngitm.t ^pagado.t elongando in ter eo*
nt;c^remitatce:in augmentoaut latttudinisaUquan«
do fufTicit carnes augcri.t oiTa etiam nutriri in laritudiir
nc.ita vt non ftt necefTe mulm; mfundiin co i moueri.
aUquando aute mebza aUqua in principio vcgctaribnis
crut paraa:t aUa mebza tn pane^Movegctatdis magna:
poftea vero in f inc vegctarionie eius neceiTe vt id q6 cft
moius fiacminus.<zq6cftminus fiacmaiu6.!@iautoo/
mtniii cfTct nutririneboc fcmQ pzocedcrct eadetnjppov
tioncnutririua aiit f m qd eft nutrittua aff icic nucrimc/
cu$ 1 vnitcozpozi equaU modo.aut penc equaU.flaitos
fieriin naturacius vtin grofTicie.!©3augmetattna ittu
perac nutritine vc oiflribuac nucrimem» <z oiffnndac iU
lud ilUc vbi oebcc au^mecariua Diuerfo mo ab boc g>
oebetnutritiua.nutritiuaaiitDderat'taugifitaciue.tnl5
g^nutririnafincoubioeftvniens^teftopcransadnutu
virmtis augmctarfue.virws vero augmetatiua non ap/
pctit nifi a«gume'tare rc.C©5 gcneratiua babcc ouae
acrides.qua j: vna eft creare cozpus i f igurare i fozma/
rcaUera vero eft attribucrc partibus eius in gmutario/
ncfcdafozmascajr.f.virtntestDimefidee i numcroe.
1 figuras.afpericace i lenitate -z bis adberentia:fubiect3
guberoatoi cius q foUis oia p5t:nutrt'tiua f o feruit buic
nutriedo:f5ougmctatiuafcrut'tciaugcdof5g>resmere
wr.bcc aiit actio pficif in pncipio griarioie rci: Dcide re
manet gubernatio comodata atiguihtatiuc i nutritiue:
cu auc ogat augunicariua q fl circa pfcctione.riic gtiati/
ua itep ejccitat cii ouabus miniftris fuis ad gtiandii fe/
me 1 f^ma in qitogefcatf tus:q eft ciufde fui giiis. otno
ati^wsnutritiuaappcrit 15 vtEcapferaet fuba cuiuftj
flngularis.-z augtntariua appeticvc q ca pficiat fiiba fir t
gttlaris.fj gnariua apperit vt p ea remaneat fpee^qj ap/
pctcre pmancre:e rcs q vcnit cjc Dco in oi qd cft: t in fin
gulariqd no cft aptu ad Bmanedii.f; cft aptiivtfpes ef
remancat.cj:citat virtusad rcparadu aU'gd vicc cius.
Vt E 15 fcruct eius fpes nutrttt'ua.g reftaurat q6 rcfoUii/
Wr 6 fingulari. i gnatiua rcftaurat q6 rcfoUiitur oc fpe.
(L "^uerunt autem muUi: e^ quibus aUquis pittauic
qd nutritiuaeft ignis:quia ignis nutritur i augctur. i er
rauit Duobue modis.vno quia nutritiua no nutric:f; nw
Srt.j.bcaui
tex.S9.t.z.
14.6.
3D0ifitani]a
18UtlltilKf(«
nta.
Tltifrfrin/i t
«ugnicratiud
funt firca fln
giilarcitgna
tiua iRtcndu
fpccic;,
®e m Tlbartia
trif rt9ttgetcoipu3.igni6 vcrozfi nutriat. non mitfit
velaugetmfifcalio:quiaignfenonnutrttur.rcdfjtitico
aliquid poft aliud.i cjctinguit g? pceiTit.fi cnim nutrirc
tun^zcius nutrimentuujfierctf m nutrimetus cojpojc/
um non ocberct nutriinctumco^on ccflare ficut nutri
metum ignis non ccfTat:quadiu inuenit materia;.r; au/
Wiri.s* • gctur fcmper finc finc.(rS5 mirabilius eft cp oijut m i
tiM, 4, cto: buiud fcnteticr.q? arbozcs idco radicant Dcp^fum:
quiatcrrenitasmouctcasDeo:fum'Z attenuant in ra/
mia fnperiu8.p:imu6 aute crro: ipfiua fuit bic.f.g» mul
to:umvcgetabiliumgrauio2£sfuntrami. ^ radijc.fc/
cundus autcmgjp^optcr buncmowm.curnon fcpa/
rantur partee 1 Difcedit grauc a leui.fi boc autcm cdcj:
actione anime attribuamus eridm fimiliter radicare. 1
ramif:careanimc:qu3cus videt g^in vcgctabilibus fur/
fum eft.vbi cft caput eo:um.fcd caput vcgctabiUus cft
ari.x. 6c radij: eo:um:quia indc o:iuntur:Dcinde pamum in ftru
«a.t.}8. incntus buiua virtutie cft calo: nattiraUs calo: cni; eft
aptus ad mouendus materia8.poft bcc fequttur frigidi
tosadfaciendumeas quicfccre in fuis pcrfeaiontbuB
crcaturarum 1 confumat cas.CSed qualitam; pafTi'
uaru; inftrumctum p:imum cft bumidttas. 1 15 cft que
recipit figuram.qua5 fequitur ficcitas^quc conferuat fif
^ gura5.i iuuatad retctionem fo:mc.(jrUirtU8 aute ve/
** getabilis que eft in animaltnon generat nifi co:pns ani
male:quia eft animatiua cj: qua pcdct virtus an imatio/-
uis:que eft oifleretia inter ipfam 1 ca5:cum qua couenit
in boc gp eft vimts nutriedi 1 augmetandi.'z comple^a
tur angulos:'! elccta.comple):ione que eft congrua ant'
mali. gp aute; facit banc complcjcione.cft.virtus comu
nisvegctabiliianimali.^m q? cftcomunis.boc cnim
fcdm Q) cftcomunisnon Dcbetfaccre copleponc p:o'
p:ia3.non enim 05 facere comple]cionep:opuam nifi in
ipfisdn ipfieenispKter bocq^cft nutrinuacft ctia^ani'
niiilis •: babct in fua nawra vt fcnfificet:': moucatcum
babucritinftrumetusitpfaeftconfcruansillamconiii/
ctionem 1 complepone fictu CU5 rclata fiierit ad babe/
tiaconiunctione5fitconiungens.noncnimeftDenamj
raclemeto:u5'z co:po:um cdtrario:u5 coniungiper fe.
fed Dc natura babet ire in par rcs Diuerfa8.quen on con /
iungtt ninanimap^p:ia.ic^epligratia.vt in palma eft
onima palmiba.i in vua anima vuifica.': omnino ani/
fnaqueeftfounaipfiusmatcricSnima eteni^ cumfit
palmifica fup:3 boc qy eft anima augendi. babet etiam
e(Te anima palmifica.t in vua anima vuifica:patma aiit
nonegetanimavegetabili.taIiaanima pptcr quafiat
palma:non eni; babet actiones pter qua; vcgetabilee.
redeiudanimavegetabilisbabetin fua vegetabilitate
quaeft palmifica.icd anima vcgctobilis quc eft in ant/
mali.poft crcatione animalts babctactiones.pter quas
octiones agit fola feaindu q6 eft vegctisbilid tantum:q:
cft reges a(iima5animale.imoeftcerti(Timepicterani
ma; vegctabilem:fi volucrint appellare aniinam vege
tabiic; ep intcllecm quo Dijcimiis.f.generali. <L £]t oif/
fcrctia vcro conftituctc nonjjucnit viia anima vegeta/
bilium.fedejrDtlferentijsqHaababetvuuquodcpvcgc/
tabile pcr fe t non aliudquta non eft pjincipium actto/
nis vegctabilep:op:iumtantum. fedanimc vegetabili
animalisoifferentiaquafcparatur': conftttuitur vna/
quecpfpccicsfubipfa.eftvirtusanimc animaUs adiiu
cta ii ii quc aptat iUico:pu8.i eft oiiferentta ad modum
Wffercoarum quas babcnt fimpltcia non quae babent
copofita.animaautcjbumananon pcdete]cco:po:e: fj
babet k ad co:pu3 vt fo:ma:ficut poftca oftcdiinus.ncc
eget vt fibi p:eparctur mcmb:um.concedo aute; gp ani
Capitulfi JL
matio etud DifFertab alt^s antmationibU8.(imi(itcr etii
memb:a apta funt eius animationi.
CLJCapitulufc6mDecertiftcandomodo8ai^:ebenrioni»
quefuntinnobis.
tf^rtM(^mMf nuncDcvirtutibus fen
^qU^inur fibaibu8.i app:ebcde*/
tibus.f; loquamur Dc eis vcrba generaU'a.Di
ccte8:q: vidctur cp app:ebcdcre non fit nifi
at^:ebederc fo:ma5app:cbcfi aliquo mo/
do:u5.fcdfiapp:ebcdereeftapp:cbedere rem natura/
lcm.tunca|:p:cbedcrceftapp:ebcdercfo:ma5.alicuiu9
abftracti 3 matcria aliqua abftractionc : fpccics autcm
abftractionis Diucrfc funt.i gradus carum mulmm di/
ftante8:fo:mi3eteni5matcriaUbus p:opter materiam
acddunt Difpofitiones.i alia que non babcnt e;: fua ef/
fentia.e^ bocf.q» ipfc funt founc ergo illarum abftra/
ctio a matcria:aU'quando eftabftractio non fine iUis ap
pendin)8.vclaliqutbu8eara5:aU'quandoillaeft^fcct3
abftractio que abftrabit inteUcctam rem a materia: ab
alt)8appendttusinmateriaearum:e;cempUgratiafo^
ma etenimbumana.t fubftantia eft natura fine Dubio:
in quaconueniuntomniafingularta fpeciei equaUter:
cuius cft vna oilfinitio.fedquiaacciditci vtcjcifteret iit
boc fingulari t in iUo. tdeo multipUcata eft:boc aute no
babet e^ natura fua.fi enim e^ nanira bumana elTet.vn
dc Dcbcret multipUcarknmc nd p:edicaremr bomo oe
aUquonumero vno. fivcrobumanitascfTet c)cboc g^
eft bumanitas petri.tunc bumanitas non e(Tet alterius:
ergo vntim e;c accidctibus que accidunt bumanttati e|c
materia:cftfpeciesbecmultipUcattoni8 1 Dimiflionis:
acctdunt autcmcialiapteterq^bec accidentia.f.quia
cum fuerit in materia acquirenir et aUquts modiio qua/
ti. z qualts.t vbi z fim3.^ue omnia funt ejctranea a na/
turatpfius^qutafibocQ^eftbumanitasetfcteicbocpte
dictomodo^velaUomodoquatttqoaUs.ivbi 1 fitus:
nmc/^boc gp eftbumanita8opo:terct vnumquemcp
bominu; conuenire cum aUoin bis intctionibus. fi aiit
boc q6eft bnmanitas e(fctc% aUo aUquo modo qiianti.
1 qualis.': vbi 1 fitH6;opo:tcret vt omnes bomincs co'
ucnirent in iUo modo:crgo fo:ma bumana ej: (ui cffen*
tia non ocbetbabereaaideua bec:quefolentciaccide/
rc.fcd p:optcr matcriasbabetiir cum illis accidctibus.
t p:optcr accidetia com paration is quc cft in ter ca 1 ma
tcrfci5:que comparatio cu5 rcmota fticrit Dcftructur ap'
p:cbefio tpfa.vifus autem indiget bis 4cctdentibu6.ai5
app:ebcditfo:ma5Co gjnon abftrabitfo:ma5amatc/
riaabftracaonevera.fedeftnece{Tariummateriamad/
eiTe:ad boc vt foana bec app:cb^attir in illa: fcd ima/
ginatio fiueimaginari.cft cu5 abftrabitur fo:maa mate
ria maioji abftraatoeietenis founa; car«it finc tnatcrta:
ita cp ad boc vt boc fubfiftat in ilU» no eft ncccfle epfte/
re ma5:q: ma fiuc fit abfenafiue ocftructa: cc tn fo:mc
fiabtle crit in imaginatoc:i tuc appbcfio ipfius erit ab/
ftrabcs ea a colligatioc.qua bj cii ma abftractionegfe/
cta:f5 imagtnatio no Denqdatea ab accntibus malib''.
fcnfus ctid no ocnudatca a ma DenudatiocBfccta:necy
oenudat ab accntibiis materie:f; imagiatio oenudatea
a ma ocnudatioc vera:f5 no ocnudatca vllo moab acci
dettbus materie:fo:mc cteni; q fut in imaginatioe funt
f 5 15 qj fiit fenfibilea 1 fcdj qlitatc 1 ^titate aUqua 1 fi»
tii:n6 cft poflibilc imaginatioi aliquo mo tmaginari fo:
main tali Dilponein quapolTibilefitpuenireoia idiuu
dua illi^^fpei^bo.n.imaginams eft ficut vnus e% boibus:
pofl^tbile cft autem bomincs cfle qui funt imaguiati:nd
ilU) modo quo imaginatio imaginauitbomine; illum.
21
ma»
naaust.
©caitide
©eciinda
£ihm«/ CrSfdcHimatfopammtranfccnditbunc o;dinc?ab/
"■•• flractionis : eo g» appjebcndit mtentioncs immatem/
les.qac non funt in fuig matcrys:quamuis acctdat iili»
e(Te in materia:quia f igura. i coioi. i fitue.i bis ftmilia
funt rcs quas non cftpoffibilc babcri nifi a matcrijs coz
pozalibusibonitasverotmalicia.-zconueniene.iincon
ueniens. ■: bis fimilia funt in fe rcs non materialcs.quf'
bus tamcn acciditciTc materialis.ratio autem cp bc non
funtmaterialcs.beccft.f.gjfibeeflentmaterialcs q: (c
Ipfis.non intelltgcrcnmrbonitas vclmalicia vel conuc
nicns vcl inconueniens.nifi accidens corpoa.intelligu/
turautemfineco2po:e:conftatcrgog? bc infenolunt
materialcs.fcdacciditcig cfTein rcbus materialibus.cj:
rimatio autcm non appzcbendit.nccg alTequttur nifi fv
iraliabojum.ergocjctimatioappzcbcndir rcs matcria^
lcs 1 abrtrabiteas a matcria.ficut appiebenditetia, iu'
tcntioncs non fcnfibilcs^quamuis fint materiales.ergo
bcc abftractic purio:-! vicinioj eftfimplicitasi^ouc
p:imc.fedcumboctamcn non ejrpoliat fo;mam banc
ab accidcntibus inatcric : cog; particulariter appzer
bcnditeam fm pzopaam materiam.i fm comparatio/
nc5 eius ad illam i ligata; cum fo:ma fcnfibili. i ftipa'
tam accidciitibtis matenc. i e(t pttenictia imaginatiois
cii illa. (L&ed virtus in qua fo:me ejmtcs no funt tno/
tcriales vlb modo nec accidtt cis ce materiatas.ncc foi
me funt rerum materialiu5:fed i?cnudatc ab omni colli
gationccft matcria conftanquia comp:cbcndit fo:mas
Qppienficnc nuda a matcria omni modo:in eo aut^ q>
cx feipfo nudumeftamaterta.rcsmanifeftacH.f^idqd
babet cffe cum matcria.aut cuius eft efie matcrialc. aut
cui boc acctdit.ablTrabit a materia.i ab omnibus appc
dinjs e% materta que funt cum ipfa. fcd app:ebcndit id
app:ebenfioncnuda.itag> fit cjrcmpli gratia ficut bo/
mo qui p:edtcatur oe pluriljtts.': ita g> appjcbcdit mul'
ta in vnam naturas i fequeftrat illud ab omni quantita
te.i qualitate -z vbt i fitu matcnalibus.nifi enim ocnii/
daretur ab boc non eflet aptfl oici Dc omnibus. i in boc
ciffcruntappbefioiitdicantisfenftbil!8:iappbenfioiu/
dicantis imaginabilis. i appbefio iudicantis e^timabv
Us:-! app:ebefto iudicantis intclUgibilis.iad banc intc/
36 tioncm oupimus boc verbu5 in boc capimlo. (£t>icef
mus autcm cp fentiene babct in fua potentiafinali.ricuc
fenfatum in effectu.fcntirc ctcnis cft recipere foanas rei
nudam a fua matcria.ita vt in fozmctur per caj fenties.
yidensideftmutariafo^misfenfibilibusquc funt qc/
tra in rcbus fubiectis.eft ficut vifum in potentia.fimilt/
ter palpatum.-z guftawm ■:c.p:imum enim fcnfatil ccr/
tifl^imccftidqdocfcrtbiturininftrumcnto fenfus.-z id
app:ebendit:videmrautcmQ7aimDtciturfennri9>eft
cictrinfecusintcllcctaseiusert pzctcr intcUectum fcn/
tiedi in anima .intcllcctus eni^ buius qd oicimr fen tiri
e^trinfecus cftqdeiu3fo:m3afrtmilata eftinipfo (ent
fu.fcd intcUccms fenriencK in antma non eft q? ipfa foj/
ma ctus effigiata fit in p:op2io fcniu.T.ppter boc oifFici/
leeftconftituereeflequaUtatumfcnfibiiium in co:po'
ribus.fcd ccrtiftime fcimus qp cum aUquod cozpus afft/
citfcnfHm:fedipfumnonafFicitur.q6in ipfo eft p:op:ia
quaUtas:queeftp:incipiutn pcrmutandi fcnfum fcnfa
n5pcrmutanteiprum.(C£'cdDcmocritu9'Z aUa fccta
namraUum.non pofuemnt iftis quaUtatibus eflc vllo
modo.icdfigurasquasponunt iti atbomis pofuerunt
caufas oiuerfitaas eiu3:quo afficitjwr fcnfus ^pcer oi'
uerfitateo^dinis-zfiwuineamm^oicctcs gj^ptcr boc
vnusbomofcntitpannumvnum ouomm oiucrfo:um
colout; f m ouos inmitus eiue:p;opter quoe vdtiantur
cotnparationcs cius quc funrad RtUQ vniiis rcf /n fe. flr
cttt columcoliibe:q6 aUquado vidctur ccrtilei:aU'qil rii/
bicundi.aUquando colo:is ourci f m oiucrfitatem fttui!.
1 ob boc vna -: eadem rcs cft bomini fano oukis^-t in fir
moamara.Tiftifuntquipofueruntg» qualitatcs fenfi/
bilcsnon babcntccrtitiidinemin (e:icp non funtntfi fi
gure.<[;;<5uemntautcm alg quinon tenucruntbac (en
tentiam.nccpofucmntiftisquaUtatibus ccrtitudincm
in co:po:ibus.fcd Dijrcruntgj bc quaUtatee non funt ni
fipofl^iones tantum fcnluum.itaQ; in fcnfibiUbus nibil
eli Dc eis.iam autcm oftendimus Dcftmctionem btiiu»
fentetic.i oftcdimus cp in aUquibus co:po:ibu9 jppiie»
tas cft que afficit ^p:ict«tcm lingue.eycmpli gratta. id
.f.qd vocamu8Dulcedincmcumguftamus.'z alia co:/
poia babcnt aliam p:op:ictatem ccrtiflime quam voca/
mus guftum.i nibilaUud,fcd fcnterie aucto:um oe figi»
risiam ocftmjrimus fiindamentU5 tn pzemifdB. fed ad
buc ctiSm patefiet ocftmctio ciU8:fi enim fen fatU5 cflct
ftgura.opo:teret vt cu5 tangeretriHB figuram.-z app:ebe
dercmus cam pcr fc non cum pupiUa.vidercmus etiam
colo2emeiu6:vnumenim fcntiesq: vna partcapp:ebe'
dit vnum quid.fed cum appzcbefio fuerit ey: vna parte
id q6 oe iUo non app:ebedtmr:aUud cft ab eo cp app:c/
beditur:colo2igituraUudcftafigura.(i autem oicitur
qj vna rcs affidt ouo ouabus affccrionibus oiuerfis: cu
iu8 vna alTcctio in vno fit tactus.-z cius alTectio in aUovi
fio.fi ita fuerit ipfa figura non crit fcn fata.fcd figura erit
afTectio oiiierfa per quam afTicit in oiuerfis fcnfibus ali
um q^ ilUi. fcnfibile etiam co:pus eft. quod ficut ipfi te/
net no afFicitur nifi ej: figura. crit crgo vt fcnfibilc non
alTiciatur nifi qc figura.vna ergo cadem rcs afficimr in
vnoinftmmeto vna figtira.': in aUo aU'a:fed f m cos nul
la figura eft que non poflittangi:crgo boc vifibile ctia$
pofliibilecfttangi.conftataateQ' in colo:ccontrarieta8
eft:'^ pzetcr boc ctia; in fapo:e. t p:eter b oc ctia in ali|6,
in nulla autem figurarum cft aUquid contraricr3tie:ifti
etiamcertifl^imcponuntQJomncfcnfatum cft tactuin.
ipficria5 ponunt q> dc vifu aiiqmdemimmr : qd tangit
idem.lcd (i ita eflet opojteret.vt qt> tagitur Diiobus fen/
fibusclTcttanmsfigura.miru^ eftautcm^obUti funt
figuras non app:cbendt nifi cum fiierint ibi col02cs aut
fapo:cs.aut odo2e3.aut aUc quaUtatcs.': g- nuUomcdo
fcn titur figura nuda.fi autcm fiicrit boc.tunc c;: boc g»
figuranudacumfitfcnfibiUsafTtcitfenfum aUqua ifta
rum afTcctionum.': p:ctcr figuraUtatem alTirmatum crt
cflfc iftarum afTfecrionum:': quia non eft ipfamct f igura.
iconftat quia fenfua non fciitit figuram nuda^.nift fcn/
tiat cum ea aUlid.cCi5ij:crunt etiam aUqui antiquo2U5 ^
qd polTibilceft:vt anima aUo modo fcnriat fcnfibilia.fi*
nemcdiis.^zfineinftmmetis.fcdmcdiafunt ficitt acr.
excmpligratia.vifu^.inftmmetavcrofuntfiaitoculus
vifui.vnde bi p:ocul fun t a verttate.CrSicnim fcntirc
babcret anima pfc ipfam fine inftmmcntie. tunc bec i/
llrumcnia cffcnt ociofa in creatura 'Z inuriUa.^fte^ cum
antma fm cos aUud fit a co:po;c non babens fitus: im/
pofliibile eft tunc aUqua co:po:a eflc^pinquio:a ei.i ac
cide'tta ad ipfam.-z aUa rcmotio:a ab ca i occultata:quc
non fenriat.': omnino opo:tct vt no fit oiucrfitas in fttu
co2poy quatu5 ad ipfam.necoccuUatio nec manifefta/
tio:be.n.Difpofirioncs co:pop funt.-z circa co^po^a.^z 05
vt aia aut ftt app^ebcdens oium fcnfibilit'i aiit nulUus.
itavtnopoflit abefleaUqdlcnfatuab cius appbefioc.
r? eni abfentia eft aUcuius rei q eft oiucrfa a pfcntia ci**
1 bec rcsaUqii eftabfcns aie.aliqn pfis q5 fit ej: loco fi/
(H4U:o3 itQo vt aia fit co2pus.ifti autero no tenent boc.
Bc m Tjbartt^
C^i>oHeidat Dcclarabimii3.gj foime appjebcnfeqMc
non pofTunt fcparari a matcria.-r acolUgationc cus nig/
rcria.impc ITlibilc cft imp:imi fine inftrmncnro cozpoza
li.^cd (i anima non cgcret mcdijs ad app:ebcndcndii5
res.opoiterct vt viftis non egerct luminc.ncc medio cla
ro.i applicatio vifi adoatUtm non piobibcrct virum. i
obturatioauris no.pbiberctfonu.i langoiesg accidiit
^ buuifmodi inftrumctis no^bibcrct fcntire.ii, f «eriJt
autein auquiqui pofucntnt mcdiu oifhirbans oiLcntes
q6mediu5quaniofuerittcniiius.magi9 crit pcruium.
vndc fi ciTct purum pcrfectio: cflet vifio. i res amp ius
viderctui' qlmodo vidcamr.i eiTct poiTibilc videi i tuc
quicquid c^in ceiabcc autem oictio falta cft.non cnim
opo:tet vt il.pptcr attenuationcm p:oHcnitaugmcntii>
viru3.idcojjpter «itiHationem acris pjoueniat mai^aug/
mcntum videndi:attcnuatio autcm non eft via.vel cnw
fy attcnuandi cojpiis.fcd inanc f m cos cft pziuatio coj/
pozi3.ft autcm inane babcret eiTc aliquid:tunc intcr fen/
fatum 1 (endens remota non cffet continiutas vlio mo'
do.nec ciTct ibi actio ncc pdfTio. cL ^uerun t etia alij qm
putauerunt.iliud.f.qj fcniiens gcncralitcr. vt anima:
pendet ej: fpiritu:qui cft cozpits acute pcnetrana. cuius
paftea cjrponcmus Difpofitioncm.quia ipfum cftinftru
mcnmm appzcbcndendi.t quia bic folum potcft ejrtcn<
diadfcnfibiiiai obitiareilUs.i cqucdiftarc abiUis.t
babcrcad illaaliqucm fttumc):qitop:oucnit appjcbC'
dcrc.bcc autem fententia etiam falfa cft. buius enis fpc/
cicinonrctineturciTcntia. nifiperbcc nutrimenta que
ilUtm circtiualant.fi autem admifcemr ci iiliquid e%trin
fccus complcjrionaliter aut f m compofitiones: ceilrui/
mr cius fitbftantia:Deinde non babet motum localcm,
qucm fi babcret poflibilc clTet ipfum feperarl ab bonii'
nc:ipoftcaredircadiprum.ipo(Tibile c(^et bominem
mo:i 1 viucrcfccundum fuam p:op:iam voUtntatero
vnotempo:c.(iautcm fpccicsefTctbuius.non indigeret
Cnftntmentisco:po:aUbu8.crgoverumeft qp fenfibus
ncccfTaria funtinftrumcnta co^pcaUia.-: aliquibus co^
media.i!IQuia fcnrircclTpalTw aUqua quccft reccptio
fo:mc.fcnfati.ipcrmutatioiii fimilitudincm fenfati in
cflfectu.t fenticne in cfTcctu eft iicut fenfatum in cffectu.
1 (eatiem in potenria ficut fcnfatnm in potenria. fcnfa/
tum ctenim ccrrifTime t p:opinquum boc eft per q6 in/
founatur fenticn8C):fo:ma fcnfari.crgo fenticns eft aU/
quo modofenriensfeipfum non co:pu9fcnfatum.ipfU5
enim eft qd info:mamr fo:ma.que eft p:oprinquu; fcn/
fantm.fed cjctrinfccum info:mamm eft fo:ma.queeft
fenfatum p:ocul: crgo ilUid fcnrit fcipfitm non vii:erc. i
fcntit fcipfum non co:rui t cum voutcrimus oiccrc p:o/
pinquio:em fenfum. z in quoiam non eft medium. fed
pafTto fenricntiscj: fenfato, noneftad»modum moms
nec eft ilLi affcctio cotranj adcontrarium : fed eft perfc
crio.f.quia perfcctio quc eft in potentia.ias fit in eiTcctu.
finc conuerfionecfTectus in potentia. Cl^ofti^ autem
locuri fumus oe app:cbendere qd cft gcncraUus ^ fen/
tircz locuti fumus oe quaUtate fentiedi generaUter.oi/
ccmus nunc qj omne fcnticns app:ebendit fuum fcnfa/
mm^-zappiebenditetwspuuaaonemfuilentati^fedfcn
fetum appzebcndtt per icipfum p:iuationem fui fenfati.
ficut tenebtas ocuUta: z filentium auditus.-: buiuf/
modi.quia iUa in potenria funt:non inefTcctu:fcd app:e
bendercq6vnumquodc0bo:uineftapp:ebcndere,no.
pertinet ad fenticntsm.app:cbcnderc cten im bic no cft'
gj videatur nec fonua quiaudjatur. vndc non app:cbc/
dimr nifiactione intcUigibiU'.aute;:timabiU.ficutpo>'
ftcQ Dcclarabitur ej: eariim Difpofttiotic
n
Sri.i"»
aia.t. 66,
c^o
Capitulu MU
CrCapituUtm tertium oe fenfu tactibil/.
]^*^^^ iRtniiics fenUHintpJoptcrqucm ant/
M vSmlir^ mal.eftanimalefttacni6:ft/
0 l^r^ ^'^^"'•"O'^"^'!^''^''^' terrenamanimam
I eI ^fei>^ babet virturem nutritiuain.tpofTibiic eft vt
■S^-jfeS no babeataUquam aUani;. fed non couerri/
timfic omne q6 babct anima; fenfilsilcm babct fciifutn:
rangendi:-: poiTibifc cft vf no babcat aUqucm aUo:um:
fednon conuertitur.oifpoftrioetcnim nutritiuecompc
rarionc virtutum aUantm aninie tcrrene:cft quaUd :>iff
fpofitio tacms compcrarione aUarum virtutum animc
fcn ftbiii3:bic cft g? p:ima compofitio an imalis cft ej: q
litatibus tactibiiiTAis:': ejcquibus eftc6plc?:io cius : dc/
ftructioeius fit cjccaraj oiucrfitatc: crgo fcntirceft no/ ;
ntra animc: o; vt fitp:ima natura iiUid qi> iudicat.vii -
de p:oucniat ocftrucno^iidp^opter qd conferuaturq6
p^odeftieftp^iozaltjsfpcculQtionibusque itidicatea ^^:Mr<^m
quep:ofunt.fcdnonad ?ftitucnduin:autnocent.f$n6 ^wc^ffx.?
adDcftrucndum.([;6uftu6autcm quamuis inter git/ *^
ftata iudicet id p:opter q6 permanct vita.tamcn polTi/
bilc eft vt oeftntcto guftu onimal rcmaneat animaU
CC 3lt| cnim fenfus fo:taf1is cooperanf ad inquirendu
nutrimentum conucniens.t ad oifccdcndum u nociuo.
(C^Uietiamfcnfusnoniuuantsdfentiendum q6 aer
conrincns vcl circundans co:pits c^ccpUgratia cft adu'
rens velcongelanB.£t qjomninofamcscft Dcfidcrut
ficci 1 calidi.t fitis cft oefidcrium frigidi -: bumidi. r.w
trimentum ctenimccrtumeft q6eftbuiufmodiquaU'/
tatum quas at^:cbendit tactii8.6uftu6 ctiam cft oele/ u ' w/^
cprio:vndcfepcDeftruiRirienfU8guftU9:cuminfirma' ' ■<-'-.
tur 1 rcmanet animal. crgo tactus cft p:imus fenfuum
quieftnecefTariu3omnianimaUterreno.ibcmomaiu ):' / ,
poteftqtiisDiccregjcognatuecft fenfuiin animaU.fi/
cutt'nfcnfibusvnaeftfpcsp:io:.©imiUtervideturin/ , . .
tcr virtutes mows fpccies aUquo ciTc pa'o:.fcdi oiuulga '^^'"^.
mmeftgjanimaUumquoddameftbabensienfum ta/
gendi f non babct virmtem moucndi ficut fpcctes con
cbiUum.^emus q> moms voUmtariiis ouple]:cft:qz
1 cft motus localis oe loco ad locum.t cft i notUs cotra/
bendtt ctrtcndcndi memb:a ammaUs^ej: quo non p:o/ ^ „
uentt monts totius oe loco fuo- ImpoiTibilc cft aute vt ^^5^^'^r
animalbabieatfenfumtangendi.ino babeatinfcvir' OfVaf :.>,,
tutcmmotU3aUquomodo.quomodocnimfcirftur ba /^i/'<^««?
ar(.z.se
aia.f.zs,
1.8S<
anMLOe
ua.t.z8.
ari.Siec V
aia.M64 ^y
bcrefenfumtangendi.nifividcrcmrin coaUquis mo/ '
dus refugiendi conracmm vnumt appetcndi aUum:
vnde e^emplum.oe concbiUbus q6 tnducut t oe al^s.
nibilvalet:quottiam nos vidcmusconcbiU'um.infuis
c<)Rcbi8 motiu«conftritionis.'z oilatationia. i refie|::io/
nis:ie]ctenfionis in parribus co:u5.'qnamuis non oifce/
dant a loco fuo.(L"£t c): boc cognofcimus cp fcnriut ta/
ctum.vidcturcrgo.q^quicquid babcttacmm babetin
feipfoaUqucmotu voUintaf-ius.aut in fctoto.autin pti/
tibus fuie.lCCaautcmquctangunturDiuulgawmcft <-
gj funt calo^.ifrigiditas bumiditas liiccitoB. afperi'
tas 1 lcnitas i grauitas ■: tcuitas.Gcd Duricics i molli/
cics.t vifcofitas.i foUibiUtas. i buiulinodi non fentiun
mnnificonfequcntcoeas qitas p:cdii:imus.£alidita8
etenim i frigiditas vnaquccp pcr fc ipfam lcntitur p:o/
pter boc q> occiditinftrumcntopariabeis.Sed ouri/
tice 1 moUicies.t bumiditas i ficcitas putantur no fcn/
riri pcr feipfas :quia accidit ej: molUcie vt obediatur
omni voU-ntipcnctrarc in co:pus luum : -zc): ficcitate
accidit vr reftlTatur : quia cum coniiingitur ei membrii
fcnticns rep:imitilUtd.icvilP^i'iMtcfOamaccidit fi/
loile buic-q: q: portibus fuisemin mribne acridit rep:i>
cJi^-iJlA,
f^<:<{^"
©ccunde
mcrc. Cf (libfiftenb'' fo no acciditalicjd.jgj; lcnf qitoc^
1 Bccidit lcnitas.': cqiialitas.^5 c^graiiitateaccidir tcn/
y^, derc Dcojfus.i c): lenitate priii; biuii9.2t»iccmii6 g ptra ,
^r^^jijt oiicto:c buius oictionis.non elt ncccfle vt rcnfatiim g (c'
ijo"fa ipfiim fcntiat fincpaiTioncaccidente e^feipfo.£alidii(
, v/.7!Ciienim qiii ciu no calefeccritnon fcntict:qm non fcntit
^ • ^ q6 crt in fenfato.fed id q6 accidit fcnticnti cj: ilLo. ita vt
quidiu illud no accidit ei ipfU5 no fentit :q2 (en latti pcr
rcipfumeft.id^ptcrqdacciditinltmmctofcnticti.qli/
tasfimilisci.qucin iilocd.itiicfcntit.fttrell rcpbcn/
fioqucfitc;cftcco.'z nfpcro.tlcnitae ejclcni. •ztendcre
fld locii.ppjiii c;c graui i lcHi.6raHita3 etcnim i laiitaa
funtoueiclinationcs.-zcjctcfioctiacftinclinatio ad alv
qu3 Bte.bc oifpofitionca cfi accidcrint inftrumctis (en*
tiunt fine medio caliditatis aut frigiditatis aut colo^is.
aut fapozis aut alio^ fcnfibiliuata vt fi no ect illud me/
diii.no illud elTet fenfatu pmo.nec feniatHm b fe ipfum.
(3 cet fen fatii fcdo 1 accntat'r.(r£ft atit 15 alius modus
oe co q5 fcn tit .ficut folutio ptinuitatie q vcnit cj: vbcre
vclq: aIio.-z no cft cx calo;c.vcl e^ frigozcncc c)c burno
rcncccjcficcitate.necc^Duritie.nccc): molUtie.ncc cj:
Dliqiupdicta:p.Bit'rctiafcntircvoluptatC8tactibi[c8.
ficut voluptas coy tue.t fimilia 05 ^fidcrarc qiwlr fia t.
^quomoattribuant virmtitactiuc jpjic (EJas aute
putauerut aliqui botce gp nultc qualitatcs fcntiunt nifl
(ncdiatceo op accidit cj: folutionc ptinuitatie. ied no cft
fta.Calidu ctcnis 1 frigidii.fc65 9>C):cis mutat comple
po.fcntiunt cqualr.^olutio aiit ptinuitatie ncc ecqu3
lis.ncc pntis in toto co:pc.vtt nos otcimue q;> fkixt aia\
generaf c): mijctioc elemeto?: 1 c% c6pofiti6c:fic ctia fa/
nitastifirmitaeqdacoparanrcoploni.-z^daofficialiii
coequalitatiicoponi.i ficutincozruptioc copfonis ert
ali^d q6 eft no]ctu: fic ctia in coiruptioc coponis cft ali
gd q6 cft moitifc?::': ficut cft tacws fcnfus.quo Dcpbe/
ditq6 co:ruptii cft oe c6plcj:ionc.fic ctia cft fcnfus quo
cognofcit q6 co:ruptii Dccopofitione.g 1 tacta Dcpbcn
dit etil folutio cotinui. -: cius prius q6 cft cius rcftaura
j. tio in cotinuitate. (Ediccm" etil cp ois otfpofitio q cft
pria Difpofitioni coigis.fcntif in pmutationc 1 motu ad
illa.i no fcntit poftcp babcf % reridet:fenfu8 1 cnim aut
paltio cftmt adiiicr us palTioni palTio aii t no eft nifi cu$
aUgd rcmoHcf 'zaliquidaduenit:vndeinquieto noncft
paifio.t boc eft in malis ■: in bonis coplcj^ionib^^fimuU
copleponea ctcnim maleciiquiefcantpoft^cozrHpc/
rttntc6ple):ionesnalC6.it3q6 be malcfactefintquafi
.^y naturalcsn6fentiunf:tobbocctian6fentif calo: ctbi
;t, copiquauis multo fo:tio: fit q^calo: tcrtianof . iocd ii
naturalcs adbucbabuerun !efTe-.iftecj:trancc q aducr/
ianf fcnticnf :■: boc nominaf infirmitas c6plej:ioni8 Di
ttcrfc^tiftudquietiivocaf infirmitae c^plonis oixcnii/
tis.g oolo: -z rcmedium Dolo:i3 ctiam funt oe fcnfibua
rm t3ctibilibu3.2>cd Ditfert tactus fccundii banc intetione
ifuo abaUjs fenfibU3.3lio:pctenim fenfuum quida funt qui
n6 bnt voluptatcm nec oolo^em.-z quidam funt qui oc/
lectan f 1 Dolent mcdiantibus altjs fcnfibus. ©5 ille in
quo non eft voluptas cft vifus qui non oclectaf ncc oo<
let.Bcd aiacft quc Dclcctatur intusjjptcr iilud aut DO/
let.CSimiU'ter ctias cft oifpofitio auditus^q: auditua
nonooietej:fo:tifono.fiaitvifus qc fojti colo:e flcut
eft lumen .ncc Dolct Cjchoc cp audit aut vidct. fs ej: boc
q> taagtt.t accidit ei Dolo: tactibilis. 1 fic aducnius bu/
ius aft icit illum conftrictione tactibili. (L 0cd olfatus
'zgaftu5.Dolcnt.'Z Dclectanf cum afficiuntur conuenie/
ti quaiitatc aut inconuenienti. Sactus vero aliquando
oolet jppter quaUtatcin toctiuas.aut Delcctat^Uquan/
"^crtin
8
doooIetautDelcctaf.n6mediantca(faquaIftatcqiie(7t
p:imu5 fenfatii.©5 ^ptcrfolutioneptinuitatis.-zrptcr
fuam c6tinHit3te.£j:i)p:ictatibu8aHte5 tactneen cphs
inftru(ncnm5naturaleq6cftcaroneruofacj:bocgjfEn/
tirautcaro-zncruusfentitej^tacturquamuis nonfitibi
mediiialiqHomodo.3precnimfine medio gmHtaf ^/
ptcr tangentia babcntia qualitatc. 1 cas gmutaf fcn tir,
non eft aatc iila Difpofitio omnis fenfus cum fuis fcnfa/
tis.nec Dcbct putari g? fcnticns eft ncruus tanms^fs ncr
uus reddit ccrtcfcnfum tactibile altj meb:o q6 cft caro
©i cnim fcnticns eftetipfe ncruus tantii: opo:tcrct cfTe
fcnticns in tota cutc b :>minis tcius carnc aliquid expa
fum ficHtfunt paniculi.aut fcnfus cius cffct. non in om/
nibitspartibuecius.fcdinaliquibuepartibus que fiii
inco.ncrHUsaiitquieftfcnfustangendieftrcddestre/
cipicne fimuUTicruus vcro c6caHHs cft rcddce vifum.
f<cd non cft rccipicns.ncn ci^im cft recipicns.uifiilleciu -
rcddif.quicftcriftallinusbumor: 'zquiambitillii ^ue
ergo monifcftuseft qp namra carnis eft recipere fcnfu^,
quamuis ad rccipicndum illum cget vt recipiat aliiide.
^cj:virtuteoiteriu8mcmb:i:mcdiantibHP otit ncruis.
!oi vcrop:incipium fucrtt in illa.crit fenticns pcr ie ^7/
fam.quauisfitcaroficutcftco::licet cnim fcpararetur
in co:dc filo neruo:^:non eft tamcn longc-quin ej:cipiat
ab co fcnfum.t reddan t vni ozigini. t ab t o:t'gine rcd/
daturccrcb^o.calijsmcmbus^ficHtpofteaocmonftra/
bimus : -z qnolitcr fil Difpofitio cpotis c]c boc cp oifpcr/
gunfincovcnecapiliares:qHcej:corccipiunt<zreddiit
al^.po(Ti'bile cft autcm vt boc gp oifperguntur in co ca/
ptUarcsvcne fit potiitsadrobo:andii cfTcntia fuam.t
od pftringcndum carncm fua^.CL tic bie outem ols w
fputamuspoftmodii. £):p:op:tetatibusctia5tactus e
gp tota cutis qnc drcundat co:pus;cftlenticn s j; ractii.
^npn vna folaparseiuseft^: cnim fcnfueiftecft^nafifl
raconferuansco:pu8.aboccidcntibHs qucmultus no/
ccntficonfiftcrent tnaliquomeb:o:u5 cuioccidcrcnt:
opoituit idcircovttommco:pue poneretur fcntiense
tactum.t quio altjs fcnfibus rcddunf rcs non continge
tes.-z Dc pzocul fufficit vt eoif, inftrumcntum cflict vnuj
memb:um:cHicum fcnfatum ftbiconiuncmm feceritt/
pedimcntu5:fcictant'maicaucbttfibiabeo 'z fcperabic
co:pu8 0 partcilla.Cr&iautcm iuftrumcntii tangcdi
c(Tetaliquodvnu5mcmb:o;::n0n pcrcipercr ar^rtiaee
co:rumpentibue:nifi quantU5 contingcrct iliud./Cl Ui
ocntur oute virtutce tongcdimultc: quaru5 vnaqucc^
flpp:op:iatur vnicontran'o;:.vidclt'cetvtidpq6 conv
p:ebcndimu8 prictates quc eft in ler graue t lcuc fit ali/
ud ob co Eq6 oppzebedimus prictatc que eft intcr cali/
dumtfrigidum.^ftc -zcnimfuntp^ime actiocsicnfue,
1 opo:tet vt vnuquodcp gcnus cap babcat virtutc p:o»
p:ifl.&cd q: i(tc virtutce Diffufc fun t p ota mcb:o cquo/
litcr.idco putaucrunteos eiTe vnom virtntc.vcluti fi tz
ctU8 1 guftueelTcnt DtHitfi g totii cozpus: ficut funt Dtf/
fufi in linguo pntarcf cp co-^ p:inciptii A^na virtus cet.
0ed q: oiucrfi funt C):tra lingua. ideo cognito cft co:us
oiuerfita8.1T6atitopo:tet neceiTario vt vnoquec^ ifta/
nim virtutum inftrumcntii babcat fibijjpau^^ po(#^ , r'
fibilccftvnuminftnimcntue(Tec6eillis.0mncautem'A?>^c a.io~j/iQx/u;^ nc
mediun6o5b3bercinfeipfoqualitatequam rcddit.iov;'2W^ /<^oc: ^A f<.t
:reddidcrit:reddataliquidnouil:^jvf.«<t/V4tow andfli rM
a^fam-i
aui£J>t i^j^iidCl
Vtcumrcccpcrit.tt
ptcr q6 occidat pa(Tio.'z accidat fcntirc;pa(Tio ctcnim iio
acci<Mtni(ic)i rcnoua.SimitrctiainlTrumentHmtan/ ^
gcndi:fcd medium.evcmpli gratia. q6 r on cft catidum
necfrigidum.eftDuobusmodis:vnusco?:cft vt nutlo
tnodo pordcipetipfas quaUtated.Blter vcro vt particif
r
S)e m Tlbarti^
Wiruxntlo i
•1,66,
j^bi^jicftutiu Jt^waw^rS
prteaa.fcd equaUter.ita vt nec calidii ncc f rigidil.fj tc/
pcratumvclcqu3lemcdiii.3mpo(TibJleariterat vt in/
ftrumcntutangend(eiTctvacHu;abbis ql tatibusoio.
£jc illis.n.c6pofitii elT:opo:tuit crgo cfie vacuii ab vlti <
mitatibuo ca complqcionis icqualitatis ad fentieiidil
id q6 eft Di(Tcpcratum:qz qd c): coplepioibus tangennV
bua ellviciniug cqualitati iiludclT iubtiliojia fenfus.tft
ci:bomocpomnibii8ai3iibU3,ppinquiojclTcquaIifati,
ideo efl fubtiliozis tactua:qui cH: pjimus t cap fcn liiuj.
Ctquia animalelTtcrcnu.io impoiTibilecft fcparariab
eo qui non fit nifi cp copofitionc cquali que iudicet intcr
ptraria.crgomanifeftumelTe;:boc.g? fimpUcia i illis
J>j:ima.nccbabcntfenru5nccvitam.nccaugmenti4.q6
elT in aliquo.qd clTppinquii rtmplicibU9.&uifiaataute
q6 locuti fumus Dc tactu.
CrCapitulum quartii oe gulTn.
"- ~ ^llif^ fcquifpoftcactuj.cuPvtilitaa
wl.**Ui7 eftinactioncpqua eficit coj»'
j JMJS quc facit oefidcrare nutrimentii. i cjcpc
*§^^ riri.Conucnitautcmciit3ctuinvno.g? gii'
^^S ftatii frcquctius tactu depbendit .fed oifFert
abcotneo9>iprctactU8nonrcddit fapoic ^cut tactua
calidi rcddit calozc fcd quaft eget mcdto q6 recpat fa^
po:c 1 ftt in fc non babcs fapo:c :g cfT bumoj faliuc:qui
jjucnit c)c im t rumen tis faliuaUbu9.©i vero bic bitmo:
fucritcj;per3 faponimrcddctiapozcs finuitcr.Siaute
ad.iiij:tu6 f ucrir ci a iiquis fapo: ficut clT in amaritudi/
nanj0.aut in iUo qui babct in IToinaco fuo bumo:c acc/
tofu5:manifelTcpfttndetqdrcdditcumfapojequiclTin
co 1 affimilabit ilUid amaro aut acido. (t /cft aute T? lo/
cu«3fidcrandiboc.f.anbicbun5o: nofiatmcdiits nili
q: comifccnt cipartcs babctcs fapo:cm cii mvfXibt oif/
fufageii.ioeindepenctret-zDifTijndat in Ungua.quo/
ufcp comifccat cii lingua.i fcnttat. an ipfc bumo: pmu
tctur ad rccipiendu fapo:c ftnc comijrtionc boc en i; co/
fiderandii cft.Sicniin fcnfamj eft ipfttm comijctii. tiic
bumoznocftmcdiusabfoUtte.fedcftmediue ad faci/
. Uu3ptinHandafublTant}afcnfa_ta^ent4^Ualiatctn
iK aMk^iMiy^ ^i^/^tfjifcnticntc.tjpfiunafttfcntircnofitnifitactufcnttentisl
ihiJfhL [(fAf^^ ^'^^' fcnfatiifinemcdio.Siautbumo:fucritqHifapo:e reci\
xpi fmc ?n£^
Xzb
p it.a fic aUcuius quaUtatis p ipfum ^tn^axxm ccrtifTime
erit bnmo:.-: fict boc fine medio.t fapo: cum offcndcrit
in ftrumen tu guftadi fentiewr.Sen fatuj vero q6 vcnit
obintrinlecus fipoiTctbabercbiictartuaccidcnte finc
medio.cfTct gulTus no iioxx vifus.q|ni non pot otTenderc
CnfTrumcntii vidcndi finc medio.fi enim inflntmcntu;
tctigcrit vilum nibil appbedct.iODcUus cft aiit vt 1? bu
mo: fit faciendi facilc.-z ^\x aUcrius quaUtatis.i pfunda
0 u ^ .ifl2;iurfimuU0icnLnippfTct.tangifubtiiitctJiincbiimp;e
^Mfii^ ^'''^"^ '^'•'YeiTctfluftus.^iautDicitquomoponticu ■: ftTpticii git^N
Umm ti. u/i«AitV cu^ ftant cum ipfa oppilcnt i ,pbibcant pcnetrarc. jbiccm' l
f<t DWili/it ■<U: pr/w^c<jjpjimiic6mifccntcu;Iinguamcdtantebocbumo:e: ^
/- V(ht<Uf^U^- L ocindeafTiciuntiplumaUaqiiaUtatc pqua comifccnt.
yLf^^MT&uJw^ -^o^^^liloapojes aiit quos appfebcndit guftus.funt &ulcedo, 1 1
7^3 -_j— >> amaritudo.^zacctofitas-zfTipticitae.iponticitas/zacui/l
'),iX»Ai i^t viJJiiui' ^^i/: tas.1 vnctuofitas.': lalfedo -: in fipidjtasrjn ftpidu; aiit v
■jL koa. ^^'^ /yi^ <;/ videt quafi quo i non b; fapo:em. •: cft ficut quod gti/ v
^ucut 4i>^% W'^'''''4.<rtaturDeaqua iDcalbnmincoiii.Scdcetcri multipli'
tjjt^ (U (!i<idSi:on^<^ ^<^i'- catifitntpzopterboc g>funtmedi) :quia p:ctcr bocQ?
flflFiciuntguftii.funtquidameo^pqui alTiciunf: tactu;.
!5edc6ponite>:natHraf3po:atiiia.'z afTectioe tactiua.
vnu quidda q6 non Difccrnit vno icnfu.': fit illud.quafi[
fapo: purus i Difcretus.lEUidct aut q?\nxef. fapo:i/
bue qui funt mcdij inter cjrtrema adiungaf folutio -: ca
kfoctio X vocat b compofitio acuitos. Bl^ aut adiiigic
CaptaloJIILT.V,
fapo: ■: foli^tio finccaloze.': fcoc eft aercdo. aitj aiitaij
iapo:c piiigunf ficcarc i fpilTarczbec eft poticitas.j&i/
miUter et eftin alt;s que e^pofita funt in Ub:i6 pbitis,
iCCapituUim quintii Dcolebaak— ^__^
•• '^amillfi ''omomaio^islgaiirdra a
'^,wi.«»ti»M»s7 oifaciedoqRomniaaiaUa.-aH''
nxi.u:
Sri, z't
in p:opaUdo odo:e8 occultos c6fricati6e qol';^ /^ "''
nobntcctera.-zattcnuateosad fcniicdii oij^T/f^i ^.U'
l^aciendo.in quoconueniunt cctcracuco.tu
cum boc non recipit odo^es fo:tf tcr ita vt eic cis afficia '
tur imaginationibus cius fimiiitttdines firmcSicut
acquirunfejctactis^zguftatis. vnde videtur g? Difcrcti
ocs odo^ in aia ipfius funt Dcbilcs.-z ideo odozcs apud
cum n6 babent noia nifi ouobus modis.vno m6 f ; mo
dumplaccnditoifpUccndnficut oicimrrcdolcne -zfc/
tes:'z ficut ii Dicercf fapo: fapidus.t infipidu; finc Difcre
tione oilTerentie z appcUationc.aUo vero m6 cu oeno/
minaf eius nome fcciidii fimiUtudine ciua ad fapo:c vt
oicaf odo:Dtilci8.'zodo:accidus.quafi odo:cs qui toi
lctpiungicumfapo:ibusn6c6paranfnifitlli6.nccco/
gnofcun f fine iUi3.Uidetur aiit q> Difpofitio app:cbcn
dcndi odo:c9 in boie eft ficut oifpofttio appbcdcdi coj«
po:a rcp z odo:es cap in aiaUbus babctibus oculoe ou
ro3.videnf ctenim noapp^cbendercnifiquafifimilitu
dincB incertas ficut cum oebiUa vifU8.appbcdit co:pu8
cminus.<L2nDulta vcroanimaUiibabenrium occuloa
ouros bfit majcima virmtc; appbcndendi odo:c6 ficut
apis/z gj eft fimile iUi:cui non eft necelTc olfaccre.f; red/
dunf ciodozcs in aere.XDcdiii aiit odo:andieft co:pt»
non babcns odo:c; ficut acr i aqua quc oefcrunt odo '
rc8odo«ttoy.(n3[arnjiut jaiflcngmnt boice in odoi^/f"^! -^'^
tu.quidameo?cnimoij:erttnigjodo:reddif jspter B/f"'^ ;^^^^
mutatione mcdg e% refolutioncpartiu co:po:ts fenfati.|K^^^
0uidam vero Dijccrunt gj non reddif nift.pptcr pmiita ycitiiii^/K
tionc medi) .ita vt no pmifccafjnjeoiiiigilcoipwtspdo ku> ('il"'''
riferiquod rcfoluaf ey co.QuidJaiit oij:eruntg> reddi//^4 '. -
mrftnc pmutationcaUcuius Dcco:po:eeiu3.z fiiieper/ o>Atydy'-'*!
mutatione mcdu.f.g7 co:pu6 odo:ifc?: opcraf in co:pu3',''/ '^x)] ■*
non odo:ifer.inter queco:paeft mcdiii co:pusn6 odo "^^^
rifc;:; in quo'n6 opcraf .fcd mcdiii eft oeferens actionc;
iftiusin ill{!;:ficmoicif in p:incipi3s iono:p tcolozuin:
ocbemus aiit nos boc pfiderarc i ccrtificarc.!©; vnuf/
quifcp vfurpantiii aUquam ba:p fentctiaf rone bs-^^ui
enim oicun t vaf»:e i fumii ratiocinant oicetes. 3» nifi
odo: Difhinderef et: oiiTolutioneaUcuiue.calo:-: gcquid
taloze cj:citat cj: pfricationc.vel cttapo:ationc 1 pfuniU/
bus non ejccitarct odo:c6 neq? frigiditaa occultarct.Cia
rumcftigititr g?odo:non vciiitadodo:atumntfi p:o/
ptcr vapo:c qui euapowt ej: odo:ifcro 1 pitiifcef acri t
oiffundif EiUu.tidco cti oiu odozaueris poinii marcc/
fcii,ppter muUii q6 rcroUiif cj: iUo.Oui aiit oijrcni t ce
emutationeratiocinatifuntDiccnte0.g>fiodo:e6 g re/
ptcnt fpacia magna ficrent eji rcfoUitionc alicuius opo:
tcret vtodozifc^ minozis pondcris fierct. 1 ficrct par/
uaeius qptitas.^pterrerolutionc ciusqdrefoluif cTcil/
lo.Qui aut Dij:crttt oe redditti.pcipijc ratiocin ati fiit oi/
cetcs n6 poffc oici op vapo: rcfoUiaf cj: odozifcro -z oif/
htndaf longe vfq? ad.c.leucasvcl plures.ncc p6t et iu/
dicari gj odo:ifcrumfitmagi8_pcrmuianscoipo:a 5p
ignisej:fuacalcfactionc.>3gni9.n.ma"gnu9nonc3lc6cit z'?^'''''/
nifiidqdcftcircafc.fcdficalcfcccricvrcpad tactii vni/^^^^^jj
us lapidis magnii gdcrJt.3[nucnimus oiit odo:c9 }^xint^i Jn^.f,
gcre vfqj ad foginquas^xtrtesc^quoaufcrf nobifiDU/
bitatio:q: 13 q6 tam l6ge DilTundif no cj: vapo:e oifftifo.
VM. Cf fme {^mutationcllotu eft.n.g' in terra grccof
©ecunde
1 ocddcn taliu non fiiit vn^ vifa auia tign'e.t in ter «08 «
Urrlin qua eil auis ilUcefl magna oiiTanda pene quan/
tii Di):i'mu5.C6tingit aiit aliquo tepq:e fien bella in par/
tibus ilUs 1 adueniifeilluc aues tigridee: cu oaci nuUu$
baberentniltodo2e.ergoodozindicatn6 pofTe oicig'^
ti longu fpatium vopozesant permutationes aeris per/
uenerinc illucdrTlos aut oicimus poinbile erfe.vt odo
ratiilitvapoz.tpoir&ilccflvtvapo^pcfmurctp^opter
odoufcrti.': fiatcdo^itfiat ide q6 vopouqz gcgd b; par/
tcs fubtilC6.7 folct oiilundi ds attigcrit inftrumctu odo/
randi:'! olTenderit in tllii ftuc llt vap02 fiue aer pcrmuts:
iijpx <iwn,tar m odozc.-z per ipfus fcntict odoz. Jm au£«nortii
f. jjrtt f «'**«nnc mcdiii cj; pcrmutationc appjcbendit JJocnfatui
J^^^^J^yKtcnim ft poiTet occurrerc fentienttfcnnret etia fi ne me
^J^^2^ l^iQjadaiitidicatBmntationeptinerifublxjciiw^
efl Q) fif nOs cuapo:arcmus.e;cepU' gratta.campbo:a$.ita
Vt tota cius fuba rcfolueret .-z perueniret ej: ea odor qui
Cif!iindit vfi:^adaliquctcrminu:polTibilcectct oifAin/
diodozeilliiin ouplii iUius lc:ip!optcr pcmiuratione:t
pofitloncpartiii fingulariiicius in fmgulidpartib^iiUus
lod tomieita vt c;:iilo rcdolerenrfingule partca iUi'' ou
pliodozequaUsiUefticrat^cdcij cjcynaquacg iUarus
partiii minima;! cuapozat aliquid:c6iunctlo 1110:11 vapo
rii:quirefoUitifuntej:campbo:a in omnib*'ilU'6pamb''
^uclUritplufqspdictus tcrminusJ^upLiieefl totiusva/
pouspmecuapozationis c^paratusilti^ergoo; vtoefc^
dtts qui accidit eiin boc fit pene iiliiaut CQnuenibile ilU.
XDanifeHii igitur efl g>permutatto n6£p:ludit abboc;
Cr&cdidqdoi):cruntoercdditu pdictocit impotcq;
reddi^n6fitniric6parationcaU'qua •;iitu aUquoqut
fitir ter reddes 1 cui reddtt . Cozpus aiit odouferus non
eget aUquo iflo:p.&icnim co^ares campboza ii mum
tavcloelata3at8.Unnonp6trcddiibiodo2ei1t6.imo
f 1 efl annibilata oino:n6 tiT Jibiberetur odoz cius rcma/
nere in aere:t boc ftne oubio fit c^ pmi tatioe aut fiiptp
iione:fcdidq6indu):eruntocp2e^i8auibuapQte(1e:
cp vcnti vaUdi c6mouerut odozcsvapo^ qui roHtti funt
ejc cadaueribtts vff^ ad pdiau fpatid altitudinis etberia
^fcntitquietlfottioas fenfusqsb^^^zab a tiou loco: ftc
pdicte aues 1 ftties.Xu aiit noili g? ftcut odoare cueniiit
admuUac^aiaUbus multo plus $ad boies. ^imiUtcr
reddunt ds vifibiliaa I6^nqui8 fpatqe 1 vltramontcB
8ltifTimos.5pfcenimcircuuolantinaere.ieucnitvifu8
capin longinquii vltramodu quoufcpcleuanr mulmm
fupza montes attiiTtmo8.3a cnim vidcmus vulturee cir
ciiuolantescUuarifupzamontce alti(Timos.?tupoflea
lifces in geomctria caufas ebngationu f ptcr quas vi>
.-cmr magisimagis.ergopoteeg>aue3iUcclcuatefue
i^'^f^,nntiaaercqaott(q}appamitillia logiradoillius fpatu.
^/^,'aviderutcadauera.cL©iaiitnegaucrintcoloze8cada'
,M viiSiiiem reddici3:pUts Dcbe"t nq^are odoiCB reddi:quoaim
^^''/^^^fcHditiocltoebtUojJgtfiaitnoncmni aiaUeftneccflc |
f^^^^moucre palpcbia -: oculii ad boc vt vidtat: fimiUtcr no
\Jkp?<t omniaiaU eft neceiTcolfaccre ad boc vtodo:et.XDultiB |
I enim ei: ilUs accidit odo:arc n6 olfaciendo.
' CCCapimliifcjaiioefenfttaiidicndi.
^ftC^ iaU^cutifumnsoctactnt oegu/
iS^il^Vp flu.tolfatu:pucnitvtloquamnr
I oc audint.b(cemu6 igit g? ad loquedii oe a\u
Idim opo:tet pus toqui oc fono.t oc cius cen/
Jtia.^zTuenitctia; m boc loqitioe tinitu. tiico
mus igi t Q7 fonus no eft aliquid fVatHUs ccntie.nec babs
fi%a effetita vt poftit ftabiUri cc ciu&ftcut pccdit oc albe
dine :nigrcdine^figura:quel)abetefTe fiabiUwjatavt
pofTttfnuecftabiliri qdquoliienunnobabcr p:incfpu)$
0cxmm j_^
efTendi.iaducnfcndtnecotcitnifIadaUquid/?banifei s^odum ;iiA/J^}J'
fhiefloijtg7fonu6quiddacftq6accidit.r5n6acciditni.| >Aufrftt/J%c
ficpfdnfione vclEcufTi^cpercuiTioaiitcfHicut.diBar/ l^wfutnv^^f ^v/r <
tiwrlap(8auttrabs.':contingitindcfonu8.e«fTiovcrQ ^«■''c* ^^>^***
cllfcparanopartiiivruusfdfTiapartibus flttcrius ficut
in trabc cuius anfcrturfpifTtaidocnsfcparanturpartca
cius aUe ab aU|8in longu.|pioautce]comhipcrcttfTione Nm muc) a. o/m fe/^ac
acddit fonna . ©i cnim •pcrcufTcris co:pue q6 cft ftcut o>'"^''^ ^'i^' ^
lanamoltc non fentics fonti.rrdc opo:tct vt co:pu0 q&
pcrcutis ixibeataliqd foUditatis.ivt motus eiue cii quo
percuiitur reucrbcretur a pcu(To:i fic fenttat.Similitcr
fi indderis rem parua aut rem no babcnte o«riticf«iT»
tio facict fonii vUo modo.lCii crcufTio aiir ej: boc q? cft
pcrcuflion6cfloiuerfa:q:fdfTioc):bocq6cit(Uflionon
oiuerftficat:q:vnuefl qdfactttagi.a aUudefl mddcre
1 fciffo ej: 15 Qjjcft indderef? faccrc tangt oifTcrt a facere
toogiin fonutidinetocbiUtatc. ioimilttcrena tnddcre;^
Dilfert ab icidercod flmiUtudine buius. cc ont q6 ?cur/
rit ad tangendii ilUid opo:tct vt euacuet fibi locu co:po
ris atterius g? fetangebat.tmutetadilliiJDtnneaot ab
fdfltts ab 3U0 ta euocnauit \oca\mJi queritaUu ad qu^
Cueaiat.!&cd boc tn quo fit ^c m otu6:e(} rce mobiiis.t
ipeniofa finc oubio. vt aqna aut aer.ergo in vnaquac^ £/
cufHonc.zfdlTionc.fltmotnsacrieautaltcri^^.autfnn
laumant ^bito.admodiicomoucdt': attrabcdi gvtm.
cpouctigitur boceerequcneccfTariaef>ad bcc:vtcon:
tingat fonns qui cfl raotue acns fouis nnt confimiUo»
(r£)Cl>emu6autenottficarefiautcfT ronuatpfa^cuffio o
vet idfTio ant cfl motusjcomotib itis quiacddttaeri qc ^
3nt cfl aUquidiertnrq5fit ty. bocvel c6iungitur.iiU-fd$
Idftio zpcrcufTiofennunt vifnmoiiantecoto:c.TluUtt«
aute foro:;; fentithied(antc.colo:c.ergo pcrcuflTioifciflio
ro cflfonup.Sic vcro ncceiTc ef> vt ftntitcut caufc tord*
5ocdocmDtuaUquadooubitat /:putat Q> foons efTi^
comotio aeri6.fed no cfT ita.ficnus eilmotustfentit ctis
aU)6t^1tbn?.quaui8fiatbocmed(3titiusali)a fcnJlttu.
£ipecifican8aiitefTide6li)nujslk)nando Mtti^ vfcgad
i>oU>K:fktitej: fonitn tonitrui . 21iqit ^\x^^ mctcs fub/
uertt ':fouafIi8 nocent aiali x oeflntnnt.f^epe iuuannir
boics fonitu tuba^ ad fubucrtendas mri^s e^ccHa&.(c^
fenfustangcdi^ficutilinnnimusalkinldo patir e^boc
motu:fecudti 9 cfl motus.^ no fenttt fbnitii.ncc ctiac^ 1
intclugit (cab atiqno moucrtintelUgitfonitu.!8i aiit ficv
nitusccrtifTimeefTctipfcmoius.neceffct pfcquens aut
cocomitans.tunc cu fdrct rootus.fciref t fonu6.bocaiJt
non e(T ita.vnii cnim ii'dcn6 p6t kixi 1 nefciri ftmul ni/
fi cj: Duabue portib^au t e^ ouab^oiijp oftrion ibue.cr0C i^
qr quo cft fonusin fua eentia 1 fpcdaUtatcno cfT id qc q
ctlmoutscfTcRtiaUtcrifpeciatiter.ergofonusacddcnd
dlq6acddite^p:edictomomque7fcquit.'z eflcii iUo.
Cii aut c6motio acris aut aque guenit ad ncruii ejrpon/
fumintnsinaurercccptibilcfoni.anteqnccfTcocauitaff
in qua clTacr quietus mouct motu eins qui pcrucnit od
ipfum.i poflcl efl quafi parics fug que cfl ncmus C)cpa/
fus fcnticns fonitu.tunc \ex\iii fonue.Ct: aiitimpcdimnr
fdrc Dc fonitu:i3 cft.f.an fit aUgd q6 babeateflie in fecofe
qttens per fe ciTcntia motus.vel adiiictu aU):an no aco/
ditfonusniftciifitctitibiauditue.jQuiUbctaui boc fen
tirc p6t:q7 fonue n6babct cfTe per fcnccaccidit rcndu ni
fi tacm comoti aetis.imo c^ omnib^quc tangunt loctim
p:cdictuj3ptertactuacciditfonii6itiiUo £tan ipfefon'
cotingatc^comotionc acriequicfiinnertio rcccptibiU
fonitU8.anc6ttngatperipfU5tactu.bec cnim oiftcirerc
oiffidlcefl.q:coy quincgatfonitu baberccepcr fc.fen/
tentian6c(l9DcoinfiriiM;ncutcoj:q^u pegQnt rcUqiui
Sutc. '&
ScaiJ
Tli>artfe
ftnfaM.3ft>cni5po(Tiineattrlbiiere fcnfato (oMbilipio/
piietati cognita cjiic facit fonitii que ctt comotio aciis.t
cSparatio comottonis ud fonitu cttMmt coparotio qua/
Ittatis qucclt in mellead id qd alfidt iUo in fenfu . &ed
tifkrcn tia eil becqz affectio acquifita e^ melle in inflru
incntofentiete 'zejcigneininfhumeto fcntieteeil: illius
gencriei qd cft in illis:cii boc ctia aliquado qut fentit calo
re calefacit aliud cii epiht in eo affeaio. Qnd oifpofitio
fonitus 1 comotionie aeri8.nd ett tta:qz comotio cll vnu
quid,tfonitUfleftaliud.C6motiocnimfentit in vno in>
ftrumento.tfonitueinalio.^pfaautqualitasnonrertit
alio inftrumeto.Tlec opo^tct etia gp gcqd afTicit aliquid
oUqua aflfectione babeatea in fe.ibebemus aiit fcire cer/
C titudinequalirerfitboc.(r£>icemu8igit q«illud q6iu/
ttatnos ad fciendu q> accidene afTiciene auditii babetec
jn fcboc cflip fi no contingeret nifi in ipfo nerue nccef/
fceffct vtcomotioaensautfentirct audituqcbocg) efl
cotnotio^ut no-0iaute$ comotio aeris ej: boc cp cfl co'
motto lenttret audim.no oico aiit cp fentiat tactu inflru
inentiauditU8.autaudiretpzimo.aut mediante fonitu.
Si aiJifc mrei pamo.pur u aiit fcnfatii auditus fonit'
tfl:in bocenim nullaeil ; ^itatio.tuccomotio aeriset:
b X gj «iitcomotio cfletfonitus, Jas ailt oeftruxitnus 13,
JSiautctentiret mediatefonituquifqutsaudiret foni>ii«
fdret ibi efTe comotion&itcut qnifquis videt colo» qua<
drati:nediantequ3dratofdtibiefle quadratii.f$ noefl
iia fl aiitno fentiret nifi tactuacdderet gp Di]amus.ergo
non 05 vt fen tiatur comotio audito fonitu. CL Cofidcre/
mus aut quid fit oicendft poft boc:^ oicemus cp fonitus
cii audit:auditur qc parte:'z neceiTe efl. vt aut pare aadii
Uir:eo9>pndpitifoni'zecindeefl:': inde ventt.autt'oq>
mobile oebitii auri:in quo nodu e(i fonue f$ facit fonu$:
cii ^enitad aure e);ilU p^arte mouef ^tCT^illa percutit:<z
fddrco videt 97 fonue e^ illa partc veniat.aut vtru :^ iU
lo;r.Si dUte bec fiat jjpter boc cp ipfuj mobile efl fenfi»
biie.!S^autbecndefletbocfenfibilenon i^ciperet pars
fiii pundpt) .tiic opoztet vt fentiat audim comotio aerie:
quo appzebendit pars foni:qd ia oflendimuc ee impote.
&i aut ftierit j?pter vtriifp illoy ptingct ej: boc ill6 im/
pofTibtle etia.t er boc affirmabit fonus comitari como/
tioneacn6.*l^eftatcrgovtfiat bocj?ptcr }pq>ipfe fon'
«Uic effiiciaturt indc venit . !oi.n.fonu8 no accideret nifi
auri tantii nibil oifYaret an caufa efvcnirct a oe^tro.vel
afiniDrapzedpuccticaufaeiusno audiaf:q2 eftbicalt'
(luid.f.cdmodoaeri8affideR0ad fimilitudine fuiaere$
qui«:flinaure,3liquandotnetus pareno appzcbcndit
no enim apptebencUt nifi cu$ perucnit, er^o quo appze/
bendit fcnus qui non acddit nifi cii gueniteius caufa.g
13 maniTcflii efl cp fonue babet ee aUgd per fe.nc e% boc
tpaudit in actu.fede^bocQ} eflaudibilisin potentia:t
rft qtudda qd ef^^ficut ^ liqtia ejt^ affectionib'' comotiois
l^ aeria pzetcr ipfas comotione, (IJtieben uie aiit certifica
»e l!airt«te reniicverbttoepercuticnteipcrcufTo.iMcemHsigit g>
t pcrcofia. 3d Ecutiedii cfl ncceflc vtaUquie motua pcedat.t aligs
fequat.iOotusaiitqiupccdit pcrcufTione aUquadoeft
cjc vno :o:pojioaurrentcaUeri.aliquadocft ejrvtrotp
iltojj. i necelTe cft vt vnii eop aut vtriicij rcfiftat fibi fcn/
fibilitci .Si enim alterii impcUit aut pcrciitit . no fic vt
fentiat.fedcii mozaqucnofentiar noeltibi fonus:gat'
tien» aut 1 pculTum vtriiqj cl^ eflf icicns fonii. iScd ilUid
ampUuB cfTidt qd clt ouriue.iquod magic rcfilht altcri,
Ipfus ctcnim babct ibi maiozc|.iarte. iDotus aiit fccun/
du9 elt cerTio ocria aut fi^.t cius intcr illa pftrictio.iHi
rideaaiiteiuuatadcoflrijiticndufojritcr ocre:t lcuitae
firrnerecipiat aer (n pcauitatib^^afperUUquado ^ocot
Capftuluftt
ptts"ECUfTu5cftnHiUcmolUtteitbumidt'r(!rf9;fc<^ufe£>
«ter motii fuerit.t coactus fuerit aer qui eft in n icdiotpe
netrareipfit$.'Z coangufTue in ter iUa:riic ipfu$ co2pusnd
gmittit oere penetrare in fcnec fdndere fe t b^eui tcpo^e
©cd refiiktacriquicnin medio:-: no cedetei:': r^fiftct
etiapcutietiquiccgit ipfu$ mtUtii irrumpi in b:ciHtee.
^ no irrumpct .fcd rcftftct Ecutieti.t cii illo pflringct ae/
remediii.q5ui8n6fitbocqcpotentia rccipicnti6.nec ejc
potentia efficicntie Qcudentis.t ipfu$ rcfifTere fit ei bco
ouritiei.jCuancrcie6boccii attcnderi8g> quadobacu/
lo paulati$ aqua gcun6.poteris fcinderc fine labojc. &i
aut cito perculTeris rcfiflet abi. t^pter boc ctia aer rcfi/
ftet.©eci potcfTe vt ipfius acris qda pars fit rcfifTen6.x
quedacoftricta inter ipfa$:t pcutiens q6 fadt pHrictio».
ne$.tmo pot efTe vt aer fiat trcs partes.vn3 efT paxtieas
ficat vennts! aUerarefiflens:t aUcrapfTricta inter iiht^
rccundit aliquaaifectione$ comotionis. tiiiritiee ^o vet
pftrictio no eii p:ima caufa accidendi l>ac comotione.f;
babent boc ej: boc q6 iuuat reliftcrcjefiiTentia etcni cft
^maca.ergofonu6 dcciditc^comotioncmoUs copozis
impemofi pftricti,inter ouo co:ga otram fibi refittetia
^m Q7 ftc eft:'! ficut aq 1 acr.t celti$ pueniiit in na redde/
iliwU):e6.quen9vocat cUiritae.ftc aquaiacr pueniuc
fn boiT q'acciditei0fcnu8,cui''nomcfitreccptioc6mo/
tionis J16 f it aut boceo cp aqm aut acr ftn t mcdiii ficut
^laritaB no eft ej: bcc cp eft mediii celu aut acr.vr oiit g?
aqua aut aer c;: boc q> reddunt odo^e aut fapo:e.bnt fi fr
aliqd in quo pueniiit.g7 no b$ nome.&$ bumidttas que
reddit fapo« cft fapiditas^iUudvcro in quo pticnit cii co
redditio 0 dous no b$ nome.@$ tinitue accidit ej: como
tione.quafacttbccc6motio.cu.n.buice6motionirefiftit
aU'gdficutmonsautparies.tta vtfadatea$ ftare. Mccif
dit tuc etia inter bac comotione que moiict ad pcutied»,
pariete aut monte.t in ter id q6 gcutit 1 pflringit aUii ae/
fequireuerberat biic.t repeUatrctropftringedo.cuiii0
figuraeftficutffgura pma tafTectioeius.ficut cu pila i;/
cutit pariete$ nccelTario intcr illa.aer comouet x illa re/
dit rctro.^a aiit oeclarauimus cam ^pter qua pila rci?/
Utretro.crgoipfafitcarcpcrcufTioni8acrie. I^emanfit g
autc vt pfidercmue fi tinitus eft fontis qui accidit ejc c6/
motionefeciidiaeriscomotimotu pmi.autficft comee
c6morioni6 aeris p:tmi ite^ rcucrtetis. vidct aiit tinit''
cfTccomotio pmi acris ad nos ite:p. rcuerfi,vii cftj5p:ie/
tas ilUu8.'Z aflectioniB eitis.t gp gcnfTio buais aerie non
cffictatfoniie):lettiiTimapcufTionebuiU8 Qcris lecundt.
^cuiliioenim aeris fcciidi.n6 eft fo:tie.Sc<i.n adeoket foz
tis. vte^ ea accideret fonus.noccrct audimi, vidcf atit g?
oifi lonus tinitii b$:f$ n6 audit :omnc aut lume /cucrbe/
rat , videt aiit ctia gp Dc boc q> tinitus n6 tudit in Domi
bus lin mafionib^^^cauia bcc cft:g7 cii fpatiii$ fiicrit j)^/
miiintcrfonuireucrbcra'tcfonii:n6 audiunt in Difrre/
tis Duob^tepoab^^fs fimuhfiait ouditinf fonue 'Z Bctiflio
qui eft cu illa.^ins certc cft poft illa.fei aiit rcuerbcras
nicritj3cul.videbit elTc in tepo:e:q6 eft intcr oiioe fonoo
oiucrrita6fcnfibili8.£>iaut£cuflus (tteritou^ tplanii.
tf boc gj rcfultot miilta rcdp:ocationc pmanct logo te/
po:ef1ctttfitibalnei8. Uidct oiitQ^caufaquarercfonat
inplanis bcrcmie DcbiUus.tfubtectiercfonatfo^tuis.
boc eft.f.q: DupUcat cii tinitu qtii fenrit ci\$ co in tepo:e
quofi vno:Dcbes oiit fcire g» c6motio aerie no cft:motu9
locaUs ficutvnius ■: ciufdc acrie.fs ficut Dilpofitio como
tionis aqiie qitc acddit c^ vicin^itudine pcrcufl^ionii fibi
fuccedenriti:cii quicte pcedete quiecc . 'C^ec uut comotio
que facit fonii facit cito:f3 no muUu Ecutit . li>otcrit ant
bicalijf^sDubirareoicceg^ricut oubitatesoe tactu.ani/
Xcrdc
grwmmiis ei multas ^wtcsieo g? appjcbedirmulta pin
mSic etil auditus app:ebe'dit ptrarier atc-qiic crt: jn tcr
fonii acutu i graiie:i ptrarictatc que cft itcr Dcbile t fo:/
teiotrarietateaqiiecftinterouruimolte-zintcrleuct
afperij 1 cetcras.cur ergo no af fignauimus eimultaa vir
tute6.-'Sic refpondcmus ad bec qp piimix fcnfibilc audi
tus eft fonus.^ccidcntia aiit qiic accidiit ci pumo fcnfp
bili poft^ cft fonus bec funt.3llic i?o.f.in taciu vnuq6m
contrariof fcntitur per fc non caufa alterius. £rgo fuflf'
flat boc Dc Doctrina foni 7 fen tiendi.
(C~)rpU'citp3r3fecundafeji:tiDenaturalibus.
i£Jndpit pars tcrtia capvtulu piimu oe \>i(iu
lFh<»tt1l1« nmcloqmccvi(u.<Si
is^vMiwv adloquendiiDeeone'
cefle dlp:ius loqui oe lumine:t De lumi
nofo;': oe traflucete:i DC coloze:-; oequa/
lime ptinuitati9:que cadit inter fentien6
■I fenfatii vifibile:loquemur aut p:iu8 oc
luminc ciccntes:g? cii oicif lumen.': oici
ftir lu]c:'z oicit radius: videt qua tti ad impofttione nomi
nii no cfTeintcrilla majcima riftantia.vnde nobis nccef/
fecft vtpziufqj oeeis Ioquamur:DifIinguamueea inter
fe.Sun t aiit bic tres intentioHCs oiffere^tes iter fe;qua:p
vna eft q litas qua; app:ebedit vifus in fole i igncita vt
nooifcernatur ee albedo:aut nigredo; aut rube::aut ali'
quis aIio;:.£!eciidaeftid q6 rerplcndetcj: eis.f.fpicdo:
quividet cadere fug co:po:a z octegit in cis albedo:aut
nigredo :aut viriditas.Xcrtia eft que apparet fue cozpo/
y^: vclu ti fi Difgi-egcntur:i veluti tcgat colo:e eoir;-: qua/
ii' ftt aliquid emanans ab eis.^i aiit boc fiient in cotpo
tt acquiren ti boc ej: alio co:po:e:vocobitur radiofitas.
Si aute fuerit in co:po:c qd babet c): fcipibrvocabit ra/
dins.nunc atit no funt nobis neceiTaria radiofttas vel ra
dius.ded oue pzime.fit aiic vna eo^.f ca que babct illd
tt feipfa lupi vtiiitas cius fit lumcn. }:oc oute ^ voca/
mus Iuce:ficut id quod babet fol 1 1una:ell idq6 vidctiir
per feipfi.t5.£o:pu6 aiitqb gerit banc qualitate;cii Ixierit
inter ipfU5 1 vifus aliquid ficut elt aer z aqua videbit ne/
ceflario.itavtn6egeat:ficutegetid cuinofuffidtad 15 vt
fit effe eiu& vifibile^ficut efl ec acre aut aqua autftlia eo
rii inter ipfus ■; vifus:-: inde eget; vt id quod vocamus \\m
me pyus illuftraucrit illud ad boc vt appareat tiic:': boc
lumen erit in eo affectio co:po:is babctis luce cii oppo/
fitii fucrit illi:i fuerit interea co:pu8 q? non folct rcgere
afTectioneluceduireceptibilis lumc ftcaeriaqua;que
adiuuant i no impediHnt.crCo:po:a aut fecudu p:ima
oiuiftone funt ouob'' modie Xco^pus gp no folet obtege/
re:ficutp:edictu eft^qdvocattrafluces:-: co:pu3 q6 folct
obtegerc ficut mons i paries:eius aute q6 Iblet obtcgere
quodda ert q6 foletvidcri;ita g» ad 13 n 6 egct a Iio:poIlqs
ftieritibimediiitraltuccs:': boceft lucidiilicutcft folt
ignis^iquoddaeft non tranflucen6:fedobfcuran8g?eft
poftipfU5:attendebocin ciadelacu fuEUcnit cadele;qm
vnaea?: jpbibetopcrarialteraineoq? eftmediii iteril/
las^fitr etia ipedit xikxs nc videaf q6 e ft poft 1113:1 q6da
coj;£ftq6egct;vtfitibi aligdqdfaciatillud eealicuius
pp;ietati9;i boceft coteatii.ccXumcaiitcftqualitas
pmi meb:i oiiiillonis:? m g? eft flc. (CColo: ailt eft qna/
litas iccundimeb:iDiuiftoni3;cj: boc g? fic cft.panc6 cni
non Bmittit lucidii illuminarc aliquid q6 poft ipf«5 eft.
ncc cft ipfeej:feipfo Iucens;qui eft co:pu9 colo^itu in po
tcntia.colo:eni5ineiTeLtu:n6acciditnifiCTCcaufa lumi/
nis.lumcnenimciiiliurtrauerit aliquod co^t6:accidit
in co albedo i ctfectu;aut nigrcdo aut viriditas i cctcra
b9.fiverononilUirtraueritefttenfcb:ofu5un;outftHo»5.
fed in potetia cft colo:atii.fi voltierimus Oicere coIo:e fit
cffectu.boc eft albedo ;aut nigredo;aut rubo: :aHt palo::
aut bis iiria.Tlon.n.albcdocftalbedo.necrubedocftru
bcdo nifi f m q6libetq6 videmu6:n6 afit fit 13 vt vidcar
mus nifi fiierit illuftratii.no putes aiit gj albedo que no
eft boc modo:vt eavidc3mu6:aut rubcdo aiit cctera b^.
babeat erte in co:po:ibtJ9 in cffectii. vii cii aer obfcurus
^bibct nos a vidcndo.ipfc acr n6 eft obfcurat^.n^ enim
cftobfcuratu:nifi,q6cratiIlHminatii.acraiitqnaui6noii
cftineoaIiquodIucidii;tii:n6^bibctapp:cbcndiil!iimi
natu:necobtcgitcoIo:equieftinelTcctuinaliquo.attcn/
di 15 in aqua pftjnda cii ftieritin ca acr totue bui^^p^ic/
tatisque tu putas obfcuru cii lumen illuftraucrit cozp":
q6 cftejcrra pofitii in aerequc tu puta$ illummatii; vide*
bit illud:i aer obfcunis qui cft inter tei ipfu$ no j^bibe/
bit^fsaerfmfeinvtra^oifpofinoeeft quafi nibiUrgo
obfcuritas no eft niit oifpofido nibil vidcndlq: qualita
tesquefuntincozpozib^^notraflucentibusnodiifuntil/
Uiminatc:fedfuntteneb:ofe.in fpotetiaauit vifibilce:fcd
ndvidenturncc videt aer.crgovidef qbvideturtibifi
clauderesocuIo8:g) obfcuritasefTetequalis:^ g^vidercs
ea^ualTclTetoifpofttiotuaft cfTesinaere obfcuro:f5no
eftita:nd.enimcu claudisoculos vidcsaereobfcu^ nec
qbvidcs oeobfairationceftaligdin ocuUetuis^nifiboc
ttn:q: no vides;i omnino non cft nift puatio luminis ab
eoqdfoIetiIlumtnari.f.g^aliqtiadovidctHr;lumcnenim
viftbilc eft;i illud in quo eft lume.eft vifibile : trafluces
aiitnoeft viftbile vllo mo^obfcuritasautecftin fubo \w
minis:ivtrtiqB eft i co:po:e:q6 no eft traflucc6.ergq co: /
pti8cuiuscoIo:foletvideri:cu nofuerit illuminatii fiet
obfcH?::i tjic nocrit certifTime in eo colo: in cfiectu . Q6
aiitpiitanf ifticoIo:e6efle;f; occultiboc nibileft.aer.n.
no tcgtc C06:quaui6 fit obfcurue^cum co!o:c6 fttennt in
effectu:fiaiitbomoappcllctcolo:c6 optitudincs oiuec*
fas quc funt in co:po:ibus:que cii illuminantur vnaea^
cft albcdo:i olia rubedo.boc pot ec:f5 fict ^pter cquiuo/
catione nominis.albedo etcnim ccrtilTime no cft nifi cu/
iu6 eft J3p:iii vidcri;i boc non p6t cfTe cii eft in ter te i ip/
fa5 aliquidperuiii;q6vebit vifu5:ipfa tn n6vidcf;peruiil
aiitaliquadoeftpcruiii in efFectu. aliquadoin pofetia;f5
ad boc vt fit in potetia;peruiii n6 cft necefieipfus gmuta
riui fe.f5 pmutari iii aliud i moucriin aIitid:iboc eftco/
mcabilei pcruiii;ad boc aiit vt fit oino ielTectn;n6 cgct
in fc aIio;fcd ad cjriftcndti comeatioe i guiatione in efie/
cf u;permutatio f o quo eget guiu in po^od 13 vt fit Euius
ineffectu:cftpmutatioco4io:i8 coIo:atl:adl3vt iUumi/
nef .1 vt colo: ci'' babeaf in ctTectu.motus io eft Kt*cov
pus lucidu moueaf ad aliud ftne emubitioneilU^Cr^a
aiitin pmifTisco^nouifticcrtitudineci^^^ciiaiit acquirif
vnii ifto?: reddit vifibile:i,fit boc euiii in cfftctti.pg ce
alteri^ab ipfo.Cl ^ibcbemus aut certificarc btic rcdditii
f5 oif^rcmus 13 qu fc^ cnumeremus oubitationee q ptin
gttntin eoq6 Dij:imu6.icj:foUitione ^arumfictfaciUue
afTirmareq6Dij:imu6.
CCCapitulii fecundus cp radius non cfl co:pU6: i oe enu/
merntione oiuerfttatii in boc.
'^ninm P"taueriit gs lume oefccdcns
f&liU4ll| ej.iucidofii2co:Ean6 eftqU/ 3
tas quc ptingit in cis.fcd funt co:ga ^iiftima
Ifegata a lucido co:po:e drciiquQC^ comitatie
. SJIogitudine lucidi ocfignata que moiicnt mo/
tti illi'':^ cii codtitftig co:po:ailiuminanf cj:cie. Ctiida
i?o Ditcrunt cp boc lumenibil cft:nec cftaligd aliiidnifi
njanifcftotiocolo:ati;imo quida fucrtit pittanteb g? Ui<
men q6eftin foIen6eftniiimuUaapparcnt(4fuicoIo:is
aulc. :& X
ata.tcra.
aia,te,6s.
mu. fc6o tw
aia tc.tfe.
S)cafa
Tjbarti^
qucfupcrat \nfiim.{CTlo3 aute ocbcmuo p.nmu otrcn /
dercvcritatcmbisrcntent^s Dtcetcsg? impoltibitccft
vtboc lumen:': bic raditis folis i ignis qwi cadit lup coj/
po:3:lintco:po.'ain qmbuefur? qiialitasquc feiuitur;
auteniin erut Eiiia:'z tfjc eft neceflc vt rcmoucat eo:um
piietastciimultain vnuDenfant:licut parmWme ttcs
criftalti funtcriftalUne^iDcnfatii eic cis noeft pu;u5;aut
criit euia:qiio:p no admittat Euictas:': tiic non erfu li!ci
da.«(L 33 aut oiftinTrimus fter lucidii t cuiii . Si aiit pg
Denfationc fucrint non guic Dcnfatio eoT^ obtcget q6 efi
interillas:i quato maio: fuerit Dcnfatio:tato maioz crit
obiecrio.lumen vero quanto magis Dcnfat :fi efict aligd:
qdpoffctoenfari tanto magis reuelat vifibilc.fimiliter
ft illoab initte luminatc eent luminate no ijuie.fic ignis
«z b9.crgo manifeftu eit qp radiue in colouTjus no edcoyj
pn8.C'3tcimpofribileeftcozpus mouerinaiiter adoi'
Hcrfaloca.C^tectiafiillcparteefucrint cowu qaefc
parant a lucido:i obuiatlumtnato:tunccii obnubilats
fuerit fpcra:nccefle cft eie ptingere vt adnibilcn t aut B'
mutenturautfuBCjrcedatnubcs ."Docautg» nubcs fup/
C)ccedat nimifl incredibilc eft:q: bec res eft quc oduenit
fubito.adnicbilatioaijt^ptcrobrubilationc5eftbuitis
generi8.qiwmodo enim iudicabiit g> co:pus cii pcnctra
Mcrit intcr ouo co:po2a.adnt'cbiict altep co;:je):permu/
tatione aiit accidit qd oi):imus.f.q: illuminat ejc oppofi
tione lucidi.ciiautobnubilat gmutat.^zqiiqmdc ftceft
q6fuitncceffc:vtcoq»«iparui(tima rccteaduentrete]:
parte mcidi:icu bccco:po:an6permutant per fcipa cjc
^mutatione Uicidi.@ed ratio a qua pendent auctof fen
centieocradio:quedieftquaoicunt.97 radius fineou'
bioDefccnditapartefolisitaducnitcjcpartetgnie.ibK
tii motus.nullue aiit motus cft ntfi co:po:t6 . (£ Jti ra.'
diu9 mouet motu locali:locaUmotu Utcidt.motuaute3
locale no babet nifi coqjue.CC 3te radius ofFeiidit in ali
q6 1 rcucrbcratab illo adaliud.reuerberatio autmotus
35 co:powU8 eft ftne Dubio.CT Vc aute oes argumentatio
nes falfe (mt:i p:opoft'tiones oes falfe funt. t3oc enij g>
oicimusradiiiocfcendereaut c}:ircmt intrare:nomina
funt tranfumptiua.q: nibil oc boc babet.q: cnim accidit
abalto putatur ocfcenderc:': eft ^d modu acccdcdi qua'
tii apparct ep cius oifpofitionc.t^oc aiit no eft ocfccndC'
rcno entm vidctur aUq modo in via:ncc egct tepo:e fcn/
fibili;': neccfl^c eft vt aut^batio iudicet q6 ocfcedit.quo'
tnodo onte banc babere poterunt:aut fcn fus iudicct boc
cius cui initunmr.^Ciuomodo autc fen fus iudicabit mc
tii mobilcmicuius tempus non fcntit ••' llec fcntit in mc
dio fpatio eiU8.fcd verbii oc locali motu radi) no cft po/
ti'' ^ oe mooi locali vmb:c.q: opo:tct vt vmb:a fit co:/
pus q6 mouemr locali moni.nullu6 aute motus eof. eft
motus bcalis.fed tantui ocftructio i rcnouatio.cii cnim
renouatcquidiftantia.rcnouantur':bec.£>iaiitaU'quis
fluUeinftctcrit oiccns g> vmb:a mouct locaUtcr. neccf/
fe eft tilc vt vmb:a mouca t [ocaliter ^ptcr Uice:aut Uij:
moueat bcaUtcr ante ipfam i poft ipfa;. &i aut mouet
^pterUjccsi-roccupai locii aitcrius lucis.-f)onanni6 Iw
ccoccupare tota tcrra:': tunc Uijrno babcbit motri loc?'
lem que non coopcrit nifi vmb:*.-: tiic eft falfu; oe mo/
tii vmb:c.boc.f.9> Ui)cmoueat antc vmb:am.fic vt mo/
ucatur vmb:a.-^onama6crgo lucidii confiftcrcicon'
flat:q: cu C):o'tcrit;ftabit ctia cii co Uij::i boc tndiicit nos
adbocvt motus babcntis vmb:a fit caufa c^rtcfminan»
di Uiccm.Cn^ofl^ibilecft aiit vt muUi lUor ptitent Uice
mouerier oiuerfis partibus Uicidoe;:iftcnte:i obfcura/
tur tilc a igs locu8:aut cii Utj: fugit:vmb:a rcfiliat rctro.
1. redeat tlluc ybi oifceftt ab V(nb:a : fcd bcc |oia fabul<'
Capitulum
funt :q: vmb«i non ejctcrminat lucc.nec illa nec Utj: funt
co:po:a:quauis vtracpbabcantmotii locaUtcr. Vocn.
fite;:i;enouatione:ncneog5eadcmre6 moueaturlocali
tcr.(L 'P^cfplenderc aiit radium:vcrbii eftetiatrafum
ptum.co:pu8 autcm cii iiluminatur:': eft politu; folct ib
luminariabeoaUud co:pU8 ftbi oppofitum:it3 vtnoit
moucaturad iilud locaUter.Sed aucto:cs aUerius fene
tentie que videtur fplendoinon babcre cftcfed ponitur
cfl^eipfc colo: cii apparetin euidentia claro^pofl^untoice/
re.q:q6afpicif inboccftidq6 apparetciicolo:e cjrcla/
ritatecomitante colo:ata.ipfa autem claritae non eft ali
quid in ipfo vifu.fed cft quidda q6 accidit viduej: copa/
ratione lucidio:i6adminus lucidii^ig^eftmaio^is lumi
nis cft cob:is euidentt'o:is:eo q> eft fo:tio:is aflcctionis
ree luoda.Utmen eni;q6eft in candclacftpaulo minue:
q^ lumen q6 eft in luna.fed lumcn q6 eft in luna abfcon/
ditum eft paulo minus q^ lume oiurnus ej: fole in tcctt»
t oomtbU6:imo in locis babentibue vrab:a;in qutl?'' no
cftradiuslblis. tJocciiimUime Utneocftruiturin vm/
b^ oomor :-: cii eleuatur fol adnicbilatur:': q6 videt in
Oomibu8fo:tiu8eft:$ qdvtdcturoelumine lunc.fro/
minee autenr non tcne't q6 fit in vmb:a fplcndo: vel r^f
diofita8:quaui8fitluminofa.fedtencnt g?etiam ktmen
candeleoperaturtn co:po:ibue fplendo:e.lumenqao(^
Umc in nocte opcratur Jjoc ide.*l?oc aiit babent cjccaufa
opcrationisadobfcuritatcnocturna quefacit videriil/
UidparuiilumenUine^fleradiu fplendcntejqd noneft
nifi manifeftatio coU>:is aliqua.q6 aut babet fol dc boc:
eftfo:tiu8 ■zfo:tio:i6 affectionie.quientm lumen videt
in parietealbum.putatin paricte eftic aUquid aUudp:e/
tcralbcdinem^^zp^eteretue euidentia:': vocat illudrO'
dius.BiaiitaUquiscoparaueritb vmb:eque eftin pa/
riete:^^a vmb:a caufa aUcuiue obfcuritatie occultat no
bisaUquid Dealbedfe:q6Deberetapparcrequafi fitad/
mi^ta obfcur itati:qne non cft ntfi obfcuritae: vel augme
tiiobfcuiitatie^ficut lumen non cftnifimanifeftatiovcl
augmentu;mantfcftationis.!c>untatit ejcbis mulnqui
tcncntg? folnon cftfplcndo:ciH8.fed virfmanifefto/
tionie colo:i9 cius.colo: enim qui fupcrat vifiim virmte
fucoftcnfionisapparctfplcndo^irodiuequioccuUant
colo:c j3ptcr imbccilUtate vifU6:n6 jppter fua occuitatio
uem fe^-zbocfaciunt vtvifus nonpoflit app:cbendere
re manifcfta:quc cum Debilio:a fiicrint apparcbit colo:.
(£i^i}iemntctiiq> animaliaquc nocteUiccntcuUicec
nonfentiturcolo:eof vUomodo.inDievcrobabcntco
lo:e manifcftii.': tunc non cft t'n cis Uimcn ipfu;.er50 lu»
mcneftcaufavirtutiseuidcnticcoUi^isco^inibilaUd:
ita q> non vidcntur nifi in obfcuro:-: funt maio:i6 virtu/
tie^cil apparent in obfairo;-: manifcftan f vifui.q:obfcu
ritas ocbiUtauit illii.Cii atijtc apparct Ibl vincit manife/
ftart'onemcoy:iredditcolo:e6 eoy:ivilU6pot coeap/
p:cbendcre.vifu6cnimeftoudaj: app:cbcndcre inma/
nifcfto:irobo:atHrciifolclcHaf.aiijauteDi)ceruntnon
ita re cflie.fed q: fplcndo: aliud cft i colo: aUud. fcd folct
fplcndo: cu; fuperaucrit vifum obtcgcrc q6 fit in iUo:foF
quocg colo:cm babct:i cii £olo:c clfxritatc:i cUiritae ob/
tcgetcolo:em:p:opterfplendo:em:ficut Uina.i ficutla/
pienigerjwUtuscumfplendetapparct Uimt'nofu8:i no
vidctur cius nigredo^Dijccrunt ctcnim q> boc aliud eft f^
fplendo:c.fplendo: enimnibil aUudcft^ manifeftatio
coU):t6.fplcndo:vcrononertmanifcftatiocolo:i8:fjaU/
udq: aliquando occuUat colo:cm:rclHcentium etenim
Utmenapparctinobfctiro:itegiturcolo:co:iim:cu5ve/
ro apparct Ibl vincit lumcn eo:um i abfconditur.fed ap/
parctcolo;eo2umOpouet^ute3confiderflrebancfcn<
Xcrtic
Xcrtimn
ii
teniim:i ramos eius picdictofl.
CnCapituluinJ iI.oe bis quc ocbcnt ofci oc boc.
['^{'^ntttci qzocapparcttacolozie.Tuo
I jlvvlimf intdliguntinbocloco:vim
[ cft foznia colojis in ctTcctu. aliud cft appare/
tiacolousbabentis in iccfTcin cffectu vi(iiu
■puma aiit lcntenua figjiificat accjdcn tia co^
10:13:1 eHc cius.S ecunda vcro iudicat c6parationc5 co/
Io:i6:autcflc!pfiu8comparationi9. 'Duiusaut fecunde
manifefta cft falf(ta8.Si cnim putatur cp ipfiim Uimen
cftc6p3ratiocolo:i8adviium.opo:tctvt aimcn fitc6'
paratio;aut cfTcntia c6parationi8:t n6 babcat in le ftabi/
leci^fe.Si autc5 volunt oiccregj lumen cft factnra colo*
ri3bHiuc:qdeiietvifu3:vidercturtunc quicquid crtb^:
aut eft ipie colo::aut aliquid q6 accidit cij a iiquid c^tra
rcmouet:iicutcum aufcrturobnubiiatio autfiniiiia.fii
aute ftierit ipfe colo::eritiboc ipfo rrsodus pjimus.Si aiit
fuerit oifpcfido que accid < t pu>pter qud apparet:[unc lu
mencritp:etercolo:c:fedDe intcntionepma neccilecft
Vtaut Dicat:q> ipparcntia c(i e%ims oc potcntia ad cffc/
ctun:': tunc fol non eft luccns poil iplb; vnu momcntii:
aut vclunt cp ipia efl-colo:: t tunctd quod Dicitur oc ap/
parentia nibilcft^fcd opo:tct oictg? lumcn elt colo::aut
voluntoicereqj eftoifpofmoadiuncta col0y':autfemB
aut aliquando:ita vt fttcolo: cutaccidit:a{iquado liime:
taUquandoobfcuritae.Colo: veroiH vtracp oifpofitio/
nebabetclTein ef!ectu .^iautcfiieritipfa coparatioad
id quod videt babercrcdibit fccfida fcntcntia . &i vcro
fucritaliud:redtbitetiaiUudide.SiautconcciTerimu9
Qj Ittpqu to fit ipic colo::fit coio: qui clT in elfectu:ne/
ccflfe cft tunc vt aut \a% p:cdicetur dc omni colo:c qui clt
i.i cffcctu:aut vt albedo tantii fit colo::': nigredo fittenc
bw^tcritimpoflibilc^tunc vtcolo: n^eriiluftretura lu/
£e:lcd boc tmpoftibile non eft:qin nigrti illuftratur t illu
ftrataliquid:crgo lu):non eft tanttlalbcdo.&iautc, lu^:
nonfueritfolumodoalbedo:fcdomniecolo:.tuncaligd
q6eftlu):critcontrariualt):qd noneft lupfcd lucinon
cfloppofitii nifi tencb:a.ergo illudcft ipombilc.(C3tC5
intcntio quantgrueft luddum.-eftp:ctcr nigredinecuis
fine Dubio:i ob boc etia eft p:ctcr albedincm.£oio: aut
(diicct natura gcncria cius q6 eft in nigrcdinc cft nigrc/
doiz colo: qui eft in albedinc:crt ipfa albedo non acaiee
illi.crgo colo:abfolutU6 gencralis no eft ipfa luj:. (C3te
aliquandoq:lucemanifcftatur tranfliiccnsficut aqua
autcriftallus.Cumautefiieritin tencbas -zcedderitfu/
per calujcfoliimodo:Dctegct cat tranftuccnt:tbcceft
iu)cnoncolo:.(E;3KmaliquidcftlucidU5:tcoIo:atum:
C]cquotantiIaliquandoaducnitlu^alg:ficutapparetin
aqua autin pariete.Sliquandoaute ctt fo:tio: fiicritap/
paret Ut]ccumcolo:c fimuUitagi quandcc^ rubcfcitaut
palcfdt parie6:aut aqua in qua apparet.&i aiit luj: cfTct
octectio colou6:t teneb:a cilet tccno colo:is:tiic afficctio
coU>:is mbei in oppofito fibi efTct rutK>::n6 ilUiminatio
fota.£>i aute fiterit bcc oftcnfio aUerius colo:i6:cur cu5
fo:tiuacftfacitin ftbioppofitumoccuUarr'colo:c5 eius:
1 Dc boc foai coloic vcbit colo:em ad ilUim^quatiis fen/
tcntiabuiusrationis oicatq? rubo:autviridiP8autce
tcrib^funtpcrmijrticjcuwnifcftationibiis albo:g:a oc/
ailtationibus nigrof .©cquitur crgo cj: boc: vt cii colo:
aUcititis co:po:i8 fttcrit manifeftatiis c% radio qtu iUum
irradiaiierit^tDcindccojruicaticritliipirr iiuctione que
inteUigtt oc iUo luj: alteriiie cou)o:i6 babentis coU):cm:
vtcoLo:ciu6iionappareatfuper iUu.neccffe cftetenim
Vt bui' iUuminati qh iUuminat aUud :-manifcftc partcs
?ent coU>:e pcr fc fole aut cii aiio . i&i autes folc tunc iplc
non oebcnt manifeftarc colo:c;qui cft in fllis:': vt albifi/
carent.Tloaijt tcgcrct co[o:ceui6 cii riibificaret atit vi'
ridarent.Siaiitfticritciiali;e:ita vtbabcntcs coloicm
manifeftu:t babcntcs colo:c ab lconditii opcrcn f vtracu
ille Detcctione.iftevcrooccuUationc:tunc occuUatioco/
lo:i3 babebitoifecrioncin fibioppofito^f, occuUatioco/
basn^babetbancaffectione.non cnim videeqjciifola
fiteritoccHUatio coio:i6:non afficietfibi oppofttu;fKiif
affidt manifeftatio colo:i6 qua oicunt cii cft ibia.Si aiit
Dij:crirtt q> colo: eft man ifeftatio:-: rubo: ctia 1 viriditas
1 fitia bi6:c^ boc g? funt rubo: autviriditae.q: ru bo: aut
viriditascu muUu manifefta fiiertnt operant quaUo ip/
fafunt:-:faciiitviriditate autrubojc:Dicenius quideep
50 g? cu parua eft manifefta tio:opparet colo: ei'' qut cfl
ilU' oppofitii ficut clt:-: fm intellcctii qui cft luj: fola tatui
opcraf quaiil operaf 1 lucce q6 no babet colo:c .Cii aiit
vebcmes fucritcius manifcftatio Dcltruif illud:-: obte/
get ^pter aliii colo:e ciuo inucftif . Opo:tct aiit p:imus
Vt no opercf in eo nifi partt dc colo:c luo:-; poftea cti au'
gercf opcraref in eoampUue^ivtquacucBaffcctionc fa
dt n6 cfTet nifi occultarc colo:e eius:i admifcere fuo cof
lo:i:non aijt fic eft:fcdp:imu5 apparct colo: cius multa
eaidetiaii no apparct m eonift colo: qui eft in «' aptitu
dincgj fi lucidti aUq6ibi eetviridaret aut ruberet^ptcr
cius actione.poftea vcro cij fit manifcrtii!6:red it ad dc/
(trucnducolo^efuui^tadocaiUadiit inuclticdti ciiaUo
colo:cquen6babctcxna.vnacrgo iftapoctionii eftejE
aUqtia caufa $ aUa.Sltcra ctcni, venit ej: lucc. Co^jitts
eteni; fi n6 baberet colo:c:i baberet lucc boc faccrct fi/
cutaiftaliu6trafUiccn6.2Uavocftcj:colo:ceiu8.£tim
muUumarifcftaf ^pterbacUitc.itavt rcfultctin aU6.
Iloscnij quauie oicimu6:q7 Uj>:n6 cft manifcrtatio co/
lo:i8:non ncgamus tii UicccfTc coufas manifcftflndi coio «g
rctcaufamrffultandiinalio.CLi^iccmueigifgjcuUiy mrcft par»i
cftpar6c6pofitioni8t>uiU6vifibiU's;q6vocamu6colo:e: coioue.
1 cft quidda q6 aiadmij:tii fucrit coU>:i ^cdin potctia:
tiiccj: vtroc^ .FUcnictidciD crt colo: in efficctu.,ppter c6*
mifc£biUtaic.£>iatitn6fiicritbcc aptitiidocrit lumcnt
fpledo2pcrfctm:Utj:cnimcftficutpar6CUi8q5cftcoloj
-z conuptio eiueSicat albedo -: nigredo baben t c6mij:tio
nce.^j^quib^accidtitalycoIo^csmcdy^icdDictioci^qui
Dij:it9>Ui;c-zUimcnnonfuntnifttnanifcttatiocolo:i6:i
id qd Dijcit portea Dc bisquc luccnt m noctc. Dcftruif ej:
bocqjcardela-jIunafcpcopp^imiltU^nicn iUoy:ima/
nifeftant coloie coj::!? opo:tcrctvt Uirnc candclc mflgie
eftet manifcftas cotojct opo:terct vtci^uiue ^pter ca/
delamanifcftatMrcolo:n6 apparcrctcolozin tencb:i6.
*i:;oc aiit no eft ita.nec eft ficut Di):erunt. C_iBedboccp
cicitur g> foi: 1 rtclle babent coU):e6:i cp lu;: obtegitco/
lo:C8illo:p vidcturcffc verij.q: aUcj biitinlcipf:6colo:c
quccii refulget augmcntatiir cop ftilgo::ita q? lupot vi/
fum:'Z nofcntif colo:.Qucda 1^0 babente)ccolo:c iuce-.l
be(t resaiiUijccrtnaUscomcen^ aducnicns aliunde.
Oucdos ^o fun t fube c6mij:te aiit c6mij:ticnc t6port tio
niscjcparrib^ali^sUiininofis-zal^ebntib^^colo^e^aiitco
mi^tionc ccpUicioniec^ q Utatib^^liciit mars 1 faturnue.
llojiitcrtmibipofTibiieiudicarcDciblcaligd .(L3ag C
ctia cognouiinue Difpofitionej iucis 1 Uimini»:i colojfe xucte tiff6.
etiatrartuccntis.Xuj:.n.eftqlita6qt!ccj: fua ccntiocft
pfcctiotrartucetisifm g)cfttrartucc6:cftctia aliqqua/
Ittas in eo q^eft vifibiic ej: fuo ecntia:i r,6 pcr aiib:i finc
Dubio vifibtic er: fuo ecntio:^ bibct vidci i id q6 crt poft
ipfu5.1,umcn v'oertquaUfa£;quarnutatcc;pu6 n6tra'
lluccne a lucido:i trartucens cfticif p ea tranrtuccnt in
effrau.Colo:aiitcftquaUta6quepci ficif ej: lucc:i iolct
auic. » }
Sri.fciete
pcnetrarc co:pu6 pvihens affcctionc luantis ob co:in/
ccr q^ 1 luccns fticritipfum co:pu6 mcdiu;.ergocoj|x>/
ra funt Utcida 'ZCOlo:ata t ,rm'a.<§uenint aute multi qui
Ci.ccruntQ) co:po:pr,uedI vidciit ^ptcrqiitatcriuccllt
Cn efTcntia eof.i qiiedi videnrj^pter qualitatc alicnauij
que oirerunt ciTc tranfluccntia:fed pmu, mcbg Diuidit
p:imu in ouo:quo? vnu cll id q6 opparctcn trafluccnti
centialiter cu fucrit babitii q6 cft lucidiirfcd; cft gp cgct
fld boc vt fit vifibilc tcneb:i9 ■rguictatclicut aialiano/
cteluccntia:ei: 15 qp luccntfKUt noctiluca^tftcut frufta
<iucrcu6 F atridc:-! aliqui vcrmc6:ii vidi cgo ouu galline
b^x locufta mo:tita ber.i grillii mo:tuu b-Ttnon cftaute
bec oiuifio rcceptibilis ncc rccta:na lucidii xidet pcr (o
fpfum in tcncb:i8 : in luce fimul:ft eni; lumini q6 rcddit
fueritalijepfene ei:qHi vidcat vidcbitrfi vcro no fiierit
pfcnscirtiT vidcbif ctii:ftaitigni6 que videtbomoin lu
ce (tue fit luj: cius fiuc altcrius:^ vidct in tcncb:i8:f; fol
iionpotvidcriintencb:i6:co$ieftin oppoftto vidnvi'
dcnti8.Cii aut claiaf implct mijdti lucc:in6 Emittit lo/
cti tcncb:ofum:fed ftcUc non vidcnf nifi in tencb:i6:qm
lume ea:p. multo minue cft $ iumen fblia.': idco no illu/
llrat re9:necB illuminat cas^nccp tn ^bibcnt caa viden.
Jgt pote crt vt cu tcnebie fuerit vidcinf iVcneb^ie^no gj
tcncb:a fitcicjrciprcvidcif p (cOi aiitrcirigj oc lumi
nibusqucdifuntqucfugantin titiig>n6 videnf:ficut
iuj: folis quc fcgat luce igiiis oebilie:': lucc flclla;::ita vt
no videanf lucerc co:a luce fo'.i8:non^pter boccptene/
b:a nccciTaria eft ad boc vt vidcanf :f; q: ncceife eft vt in
fe fintlacentce no tcncb:ofc coparationc noflrivifus;cii
vcro rolfitabfcnerappareti vidcnf;eog7funt luccntca
coparatioenoftri vifus:EB oifpofttioncciuecflin noflri»
vitibu6.^o:tafn6 aiit iudiciii oc igne i oc Uina cotra Uf
iticnrqd eftDebiU'u6ipfii8:l3 idee(tiudiciu:iopo:febitvt
fpfa Ui;: no fit comp^rationcnoHrtcii apparucrint ignis
iiutluna:f;opo:tcbitenctcncb:a6:'z fic apparcbunt:fcd
opo:tebit vt no fit ibi aUqd vinccne Uime:': fic videbun/
tur:i vifus poterit illae appbcndcrc.STu fcis aut g? atbo
mi qui funt in acrc no fun t bui^^gcneris vt iUuminata ab
tlUs novidcanf nifi in tcncb:i6:f; cu fiierit bomo in tcnc
b:a:'Z radius foUe illuftrauerit illa : potcnint vidcri. Qi
aii t bo fiicrit in radio ncquaqp:': boc f it be id q6 eft in lu
ccatbomop:vifU8cnim boiscii vincit inulta lucc n6 vi
debiteos;cii vero no fiicrit victus vidcbit coe.joilr ea q
lucct innoctc:n6 funtaltcriuagcncrierniftgcncns Uice/
tiu:f5 oitTcrunt non oiucrfitatc naturc:f; in DebiUtatc:fi/
cutaiitbDifferiitalucetib^^igeneraUtatenaturc^^tffcllc
fitt-.lDccautoiuifiononeftvera nifioicatur gjUicetiu;
qucdi iiint quc vincutaUar^Ziqucdi vincunf abalqs.in/
tcllcctae aut bui' no cft g? vnii affici Ji atiud.r; potius in
nollro vifurficut ouro:}: qdi funt Durio:a i qdam miniis
cura.crgo no oebct oici tp ca que in nocte Uicct ftnt fpc/
cic^autgcnuealiquod pcrfcp:ctcr gcn^colo^ato^aut
luccntiu:lcdq:funtocvniucrfttate iuccntiijquc vincii'
tur ab ali)6 c^ccdctibue ea in rclucedo.vndc no videnf
cfTc fimul cu ei9 ^ptcr Dcbilitatc nf i vifU6:nolTri ctcni;
vifusnon pofTuntcaapp:cbcdcrcnificii rcmoucf cUiri/
tas rcfulgcntiii fupcrantiii noltroe vifus.Si QOtc; banc
Ihia; tenucrit:Diuilio bona c(t:(s n6 tenct bac fnia;:imo
pitat 9? Uicetia .liint viui gcn'':'z colo:ata aU6:'Z bcc aUd.
<rCapituium.IlII.Pc confidcrando fcntctias oictasDC
colo:ibus 'z co^ accidcntia.
iP K|>i aiitquecjrpcdircDcbcmaflvnu;
K^ uix? cfi.f.pfidcrarcaUafeiitctia occo
loziljus ■: Dc Uice:que nifi ejrpedita fucritnon
potericoHcnili finnitudonoilrcfcntcntic^m
Capituliim
ciuifione.Cr&JccmuB igff q> oc fentetijs colo^ vna cJl
fcntetia eius qui tcnct g> coto: alb^n^ fit nifiej: ocrc i lu
cc vcl fplcndo:c:'z colo: niger ex buius prio.Colo: cnim
albuBnofitnific^tranuccticiiipfu; oiuidif in partcs
miiiutifrimae:que poflca pdcnfantur.c); boc cni; accidit
ci vt cius fupcrficics rccipiat Uimcnj-z Uiccant : i cj: funt
traflucetcs redduntUimeaUcalijs^^zqzfunt paruifTime
fit boc in ci6:quafi ?tinuu:'Z q: trdflucene no vidctur ni/
fi pcrcoIo:calienii.idcoea;rpcniictasn6 videtunf; rc/
ucrberationes condcn fap fupcrficiey illa:p vidcnf con/
tinue:'^ vidctur totii albii.vnde oijccruntqj jsptcr B fpu
maaqucvidcf alba^^znijralba^qm funtpaniifTime paK»
cce inanimatetrafluccntce quib'' c6mij:tU6 cftacr:': oif/
fiifaeftincieUij^xriftaUusvcro^zvitru grauianon tra/
fluccnt:fcdaiiufciic{ieo|: cu ptinuatc fiicrint fupcrficics
oeftnicturco:p peruictas:fcd cii vnaqucc^eitis pars liic
ritperfcfolafiettriflucens:in tranfluccntc vcroqdcft
magnicolo:is:cu ptingitfciffio^locusiUcfcifrionis vide/
turalbus. C[r^>):criitetiig>nigredofacitputari pziua/
tionc ^fxinditatie co:po:i6 'Z luminis -z EHictatie fimuL
Quidaautcmpofuit e^ccis aquicaufam nigrcdinis oi/
cens.q: cii bumcctant illa vidcturbabcrcaliquidnigrf
dini6:zoij:cruntboc ficrico gjaquaej:trabit ocrc;quc
nontranllucctftcutacnncc ■penctratpcrci Uimeadfu»
pcrficics.^zidco rcmancnt tcncbzofc . Cuidi autcm vor
lunt qp nigrcdocftcertilTimccoloz -zozigo colopicog»
non fcparatur. vndc impolTtbiU: eft ei tingi:olbcdo vcro
occidit tronfluccnti ^pter Diucrfitatecius:n6 cft aiit 16'
ge:vt fcntcntia pziina oc nigrcdinc:oucat ctia; ad banc;
pofuit enim nigredinc certificationc ciue qd no tronflu/
cctcjrboc^non tranflucct:'z boccft ccrtificatiocolozia
quircucrbcraf cpilla . (ribi]ccruntaiitg>clcmcntaoi«
funttriilucctia^^zcucoponiifacciditcjccisalbcdo.-que;
fldmodii oij^im^^vt idq6eft oppofitii vifui fit fupficic»
cqualcs tranfluccntcsad boc vt penetrct cae vilus^-zqt
mgrcdoacciditciiidq6occo:po:c opponif vifiu fiicrit
anguU)fum:ita vtj^bibeat trafluccre cjitrema quc attin/
git vifum:tiic angiili illi qguis illuminanf :n6 tn fatis pc/
nctratcoB Uimer^zobfcuranf j:.pterboc.Cir£2ctotaaiij ^
bac coUectionc fcntcntia;::id q6 mibi Difficilius cft oifri
nirc:boc cft.i.albcdincm f cricj: Umine:icp nigrcdo cft
colozvcTUs.noscnimfcimus^ trifluccntia albefciit
dircdigtmf inpuUicrc-zadmifccnf aertficut fciiamu;
qoaUjcfcit eo q> odmifccf ei retcntio aerie in fc cii guicta
te quc cft in n a eius.Scimus etiacp nigredo non rccipit
aliiicolo:cvUomodo:fiCHtalbfirccipitaUii celoie lcco
flUHTdinis jpptcr (m puietate:'Z q:cft fuBm nondii aptu:
qd nodii aiif cft aqualitatib^ipfii cft reccptibitc illay.it3
Q7 n6 eft nccclTeciod boc oimittcrc aligd:q6 cnim cccu/
patii eftab vna norccipitalii nifi poft remotioncilUHa:
-ziftifHntquipofucriitpmo^diucolo^u }^i\ietateai\t no
guictate.^ucriitaiitalijptrarijiftisquiEtiictatcncglc/
pcre Dicctcs gjoia co:po:o funt colozato:': impole cft oli
quodco:pu6Ccfinccolo:c:f; po^ri^z vacuitatcscii fuc/
rint mul tc in co:po:ibti6 pcnctrabit in cie radiue qui ve
nitef: lucidovfqj adoUi partc:'Z pcnctrabit in cie rodiue
vifus^-z videbif Qjcftpoft illa.Scntctii p:ima oiccmuo
ita cffc:f; no in co^pozcptinuo-zpiuncto.nocni^apparct
co!o: nifiin DcnfitatcciusXiicnimpiungif ibMmccta*
tunolbcdo aufcrf ab co in piunctionc 'zficcitatc. Sipfuj
ctcni;n6albclcit j)ptcrptritionctin:quo icddif in par/
uiiTimas partcs:f; q: occoctio facitiU6 b^l^vt cii bumcc»
tatiiftjcrif^^zpoftca cj:iccatii albcfcot fo:titcrj3pterc6/
ple>:ione c j: qua boc accidit illi.£c afit nobis ocmcftrat
ilU}:boc eft 9? f» actio ignte in gipfo nibilaU'6 foccret niiK
Xcrtic
fad(i{9temcontrttfonis:tuncmnUa fadlim dttrition»
qiteDudtparte« in minudfTmwefficerer ipfamattntio'
nc in gipfo icakei fimilibu9:i quicquid ita attereretur
redigerec in puluerem:^ podea cii aqua infpinfarct albe
fccretlicntgtpfum^fednoellita. gfttcercetenim itarc^
fadlcadcontcrendtialiquando oncitnosad eflectibne
qua ciTdmus qnend cn:caufacireaibedo(it.(E5tes poi
namus q> in gipfo liat bocqucadmodit oijxraUed non
018 albedo fit boc modo.Oua etenim cu coquiimr albu'
qo eo^ Quia fit t alba:t itnpotc e(t oiciq? ignis addide^
rit ci raritatc z DifgrcgationC5:nibil cnim addidit ei:niit
conftrictionealiq modo:necgj acdderitciaer-z pcrmV
fceturei.-pzimiietcnimcam ouucoquimrfit pondero/
fiu8:i bocctia fit pjopter aerc qui feparatur ab co.&ecii
doqjfiacribicct-ztnfundcrctur in bnnjoiecitis:-; face/
ret illud albefcerctegcrct loco maio:c . (£3^ mcdicina
qua fadunt Dcccptoies:-: vocattir lac virginis: fit q: acei
to: in quo coquimr litar^rii : quoufc^ oiiToluimr in eo:z
potleacolaturquoufc^accmm fiat tranHuccntius^ial'
bius ^mifcemr cum aqnain qua oecocmm fititalumen
vctus: % colamr inulms quoufcg fiat quafi lacbrima.ici
ante negligentiuB iir non pzojcnit confcctio que qucrt'
tuncii vero pcrmifcenmr be oucaquecoogulamr littar
giru trafluccnsoifTolutiiztalbefdtmultiiitcHtlac acd'
du:oeinde qciccatur:'! non fit bocideo cp tranfluces ibi
litcuiacdd&oiuifio.littargiriictenimotfpcrfus-ZDilTO'
lummeratinaceto:ncc fttcmntibi particutc mnltum
traniluccntcs:qne conuenicntcs contbingunmr.fedcll
ncceflle vtmaioz fiatoifpcrfio p:opter aqui vcteris aUv
miniBJiecfaitQttdfms etiacueisaercTtcriusvUomo^
do.tloncnimcoRtingit bocnirie^aliquo modopcrmu
cationi9.crgo featndu mcii intcllcctii : no fit ois albedo:
ficut oi):crunt . Biautcalbcdo non e(Tet nifi Itipncc nt'
gredomift id quod oij:erunt:mnc non componerctur al
bedo 1 nigrcdo fcmg nifi vno modo. iDanifeftatio aiit
buiuscftq? albumtranfitpaulatim in nigrum tribus
Vijs:vnaertpzimiiin rubpalidii^tbccpjogrcflfio eripu'
ra.Cnmenimfiiciitp:ogrefTiopurapjius p:oucnict ad
fubpalidu: ocindc ad paUdii:': tandiu fic quoufc^ fiat ni/
gru.q:ric^ccdesbvnomodo;n6cefTat paulatim tntc'
di nigrcdo fola^quoufcp fiat pura nigredo.aUa aufc via
eftadfub:ubcn:ocindeadmbeu pofteaad nigredincs.
XcrtiaveroviaeHquaimrad viriditatc.ocindc adin/
dicii pofica ad nigredinc.£tin iftis modis no pot ciTc w
uerfitas:nific|CDiuer1itatc ci^cjrquo coponunt colo:it8
mcdi):fieni3 noftteritibi nifialbedo z nigredorz no fuc
rito:igoulbcdinisnifiluptucimporee(tvt oiffcrat ilTi
mocUaut^cedatipcopofitione albcdinis': nigrcdinis
nift fcciidn vii vna in qua no fit vlla oiuerlita9:t nifi fc/
ciidu pUts vcl minue tan tu;'z be no crut oiuerfe vic.Tla
fi enent Diuerfe vic:opo:terctvt cct ibiaut gmi;:tio aUcu
iUB:q& ncc eft albcdo ncc nigredo:': opo:terctvt ect pcr/
roi):tioreivifibili8.Tl6cftautinreb''ret>Qucputate(fe
VifibtUs que noiit albedo ncc nigredo:vci crpofits ej: il
bsnifiUipfedidii euquiponitlucc aUud ab ipfis:cuiU8
fcn tentia fi no Dcftruit :n6 poteritfieri Emutatio colont
Iftoiucrf09modo6.@tautcporfiibili8 fueritbcc gmuta'
Cioopo^tebitvtfitibitertiuvifibilcp^eteralbedinctni
grcdine. 'Doc autvifibile no p6tee:iafi pofuerimus Uicc
p:etercolo:c:ifccudubocpo(Tibileeft c6poni coIojcb:':
vt cii albedo i nigrcdo Emijctc (iierint g fc pioccdif fecii
dum via fubpaUdt. Cu aiit Utj: permifccf nigredini:': fuc
ritquaffnubcsfuBqua reucrbcraf quafiniger fumu9:
quiadmijrt'cftigni:critri<bo:;finigredo fitcrit fupane:
m erit dmnmU nigrcdo focrit victa:i fuerit ibt fupcr
duartmn •*
abundantia albcdinis rcfpledentis. ©i vero fitcrit ritri'/
nu6 gmij:W8 nigrcdini;': no fiierit in eay partibus fplo
do:c6tinget viriditas^-zomninocu nigrcdo fucritoccnl
tio^^^zalbedomanifeftio: nibo:fictcc6uerfo.OLinde ni/
grcdo fi faerit faQcme in p:imis critcolo: ftifcus. Bi ^
nigrcdofticritfuQan8fccridario:crit colo: foUo:p po:ri.
&iantcftieritmagis tmagis:crit illa viriditaeintenfa
quc carct nominc.^i aut admifccmr bcc albcdo:erit co
lozf ari . Siaiit ad boc f aro admifcef nigredo cii paruo
mbcdiniscritindicus.Biautcrubouadmifcefindicus
eritcarminiu^^zficpolTnntcolo^cs coponi^^zidccft qua/
Utatcs admifccri:fiue co:po:a coplcri. i£Ja autc noti^ £>
cft g» cj: coU>:e nigro g raicrbcrationc n6 rcddif aU| coz
po:i lumc vUo m6.0po:tct.n.g7 cj: coloabns viridibus
aut rubcis:n6 reuerberaf nifialbcdo:^ej: gtibue nigris
nibil rcfultaret majnmc cii fint oebiles i attrite . ioi aut obitaio,
otrerint fc viderc cas rei^lcdere gmij:ttm:refponfio ad eoiiui9,
boc critgj qc gmij:tione ^ucnit actio 'z pa(Tio:'z caufa il\i>
us pmij^tiois^ucnitqUtas.^znil refertan faciatboc ars
an natura:$uis namra pct cfficerc complejcione que eft
admodu gmutanoni9.Sr9 vcro n6 pot ni(t coninncno«
ne:ifo:ta(tt8ptcrI5natura operamr aUqua gmntatio/'
nc.Tlatura etcnim pot attennarc c6plej:ionc quc eft ad
modupmijctionis-zc^tritionisinminnridima.Srsvc/
ro non pqt tantii indagarc. Tlamre etenim infinite fnnt
acrionesinoiuidendo:: opcrandoin potcnriaicfTcctu.
iSrs vcro n6 p6t eUccre quicquideft latcns illa; ad cfTc/
ctii.crgoiammanifeftueftej:l50c:qj albedo cerriiTime
n6 eft Uij:.Tlon autem negamns acrcnon babcre actio/ *(*<«*• ■*"
nealiquamin albi(Tcando;f£dn6 qucadmodii oij:eriit; <""*•
nifiq6e(Ticitcomplej:ioncm albificantc$:fimiUter non
po(Tumu80icercQ7 albedo fcifamitotaeftqueadmodii
oijccmnt:fed oe complej:ione. Scr enis fadt co\oic albii
ncp:optcrc6mij:tionemtantu:fedetia p:optcr pcrmu/
tatione.&iautcs firma cfTctcoy fcntcntiajpo(Tcte(Te cp
rcsalbaautcoU>:ata paulatim attenuaret quoufc^iau/
fcrref cius oiucrfitas^ita vt tranfUiccret autpenc tran/
fluccret.T3ocauten6cftita. )3cdbocQ5 0ij:crunt gjni/
grii n6 cft rcccptibile aUcrius colo:i6:aut volunt cicere
cj: intcllccm pmutandi aut tingedi.&i aiit voUierit oicc
rc cj: intcllecm gmutandi mcntiri funt. £i: enim ::umcit
coscftiuucntus i canitiee.!3i aut cj: int ellccm tmgendi
boccft ej: oifpoftrione vicinitatie n6 quaUtatie . 1i6 aiit
cft longc vt id q6 eft nigru no fiat nigrti;nifi cii ibi fueric
virm8penctrabiUtati8:t rctcnrionis:': ?ftrictioni8.f.vr
pcrmifceaf 1 pcnetret -zinbcrcaft-zvtalbedo quccftin
rcbns fit oiucrfa ad t? in namra fua : i idco albcdo non
potinueftirc nigrti:': pcnctrarcin iU6 tadbcrcrecuqua/
uis boc ctia no fit impotc. Cii.n.clabo:anerut in ccrufa
vcl in pfitt aUquo modo pcnetradi:<: oifToIuedi nigrcdi/
nequeincofietalbti.&5fcntcntia fccundan6eft facile
tencrcnifi po'.iicrimu6 ce inanc:po:ri ctenim quos D i^e
riit neceiTc cft vt aut fintplcni co:po:caut vacui. Qi aut
fUcrintplenico:po:c:ipfumco:pusaut trafluccbit p:o/
pterpo:oequoebabet:autcritiinc po^is;':^^ tcrmtna'
bitur boc nifi in tranfluceti:q6 fit finc po^ie:-: boc eft oi/
uerlii ab boc q6 oicitt:aut tcrminabif in inani:': critco;:
cntenria qj ncceflfario inane baljcat eefj inane n6 babet
cffc.£>cindeipfioiciit97n6oce|.io:ifunt apriad trafiu/
cedu^nififticrintfimsco;: rcctifinc obliquitatc-ad boc
Vtrcctcingrediontpereoeradij.^aciamuecrgopilani
uea veloc criftallo:vel oc iacinto aibo traftuccti:': ipfoe
po:ro8quifuntin ca:tranUucentes rccri:oicamuoeftc in
longitudinc^^alijitair Uitimdine-^ficcriintin traftier/
(Hmiaiit c;: quacut^ partc volu eriexiuocrgo cruntpoti
auic. » 4
I^caia
'(lijartfe
rertiin trafucrrujaUo|tpo»;t rerto|i:it9 vtno appare^
at in eie toUuolUae ej: qm parte f fpe^erl8.ergo neccnfa/
rio accidit ejcaliquibua partib'' oiuerntae rectitudiniec
lejdftentiapartiiinon babentiiipojroein rcctitiKiincli
fiea:p:qne piitanc ejciHere recte ab oculo:aut vt totu coi'
pu8 fit ImntA boc ed: impolTibile.OpoUct ergovt ca (0
tus oiuerfi fucrintin traflucentevarietur etia ibieo:^ q/
uictaeomnino.lbeidcquomodoeritoifporitioco2po:i6:
in quo tantum cft potof i vacuitatii q> occulta^ cius co
lo::iuvtappareatquaririnecolo2ecii ipfum babeatin
fe coloze:-: non obnubiletcolozc aitcriue rei quc ei^ poil
ipfum:im9certiifimeredditidq6poltipfumefl.€>taiit
ip1Umobtegitcolo»IUunon facitbocnifiperidqded
ciuafiinibil.er8opom'quifuntineo funt multo plue^
plenu qd cft in illo.aiio crgo potent babcre banc p(tw
ctioneiadntL-cii ipfbm nibii fit nilt vacuitae. &i aute bo
facerct tn iadnto tria:aut quatuoz foumina:t poftea co/
(ereretminoK viinfringere pofTenbec igit fentcntia fiU
r3eii.er30colo;eebabentee:inon eilefTccoc ejibocqf
funt larncc \a% eH apparcna eo:;::quaui6 ct: boc gp funt
inefikctu:nd funt in lucc:trilflucenecnim babctciTc:': ^
eSt cp oemoilrarc intendimue v(c0 ad biic locu5.'i^ellat
adbucoiccre^qtiofiatDifpofitis videndi:eF quo pendet
erilcertificare:qualitcrrcddafUt;:atranflHcente.
CrCapim. V.oe oiucrfitatc fentctia:}i oe vifu:i oe ocftru
ctioncptaua^fnia^ifecundu q^eftin ipfa re.
^ l^f^tf lilA ^''S" ^ f^"^o^^ fententie oe
[^ ^VvlllWX? boctresfunfcquauiovnaqcp
\y ixV' babeat fubdiuifiones:vnaenim eft fcnte
I tia eop qui tcnent Q) radi| lincarcd e^eunt oe
I pitpilia ad modum piramidie:cnius captit cft
verfits ocuUi:t dP bafis ad parte rci virc:^pter quod aiit
fit minoz vtfio:ctl id qd oidt fagitta : quc cll liiica medt)
radi^^cquidiHasi^beTtrcmiei^zaUquidvidcre eltin illd
hic fagirtl moiicrc ?illia vero fententia z(t ciusqui tenct
Q7 rad iue ept oe piip illa:fed oe toto eo no puenit tamcn
gp taga t beiwfperiii celtnifi ppter oifgrcgationc c)c qtia
^uenit oilatatio vifus^fj cu cgrcdit i piungf tur acri Uic»
do fit ei aer inllrnmcn tii % appiebcnd it per iUud.Xerria
autc fcntenoa eiuequi ttnctap (icut aUa fcnfibiUa no sp
p:cbendunt c):boc9' aUquis fcnfuu gtingat ad illa vel
offendat in ilUi vel piungaf eis^aut tranfmutat nuncium
adiUa:ftccrgovifionon fit:idcog) radius e^cataUquo
modo^TocaMTat vifo;fcd q: fo:ma vift' pucnitad vifum
trafluccntercddctcipfaj. 'Katiocinateaijtfunt ouopji'
mc fcntctte:oicente6:q2 no fuit nccciTealijs fcnfib^^vt fcn
fibiUa aduenirct cie:nifi qz no certificat eo^ appzcbcn/
fio nilitagcndo:ficutciT gulTus': tacme^iltcut odozaf
C[\a. attractione cogit odozc obuiarc fibi:vt patiatab illo:
<z f tcut fcnus que pducit comotto ad auditu . 3n vifu aitt
ijon poibocce:vifU5 ctcnim rcmotii clT.i idco no vidct
q6 ftbi adiunctii cff;ncc etias pot oiTcndere in illud acci/
dcn8:q6babcte(Teincojpo:e vifibili.f coloz citis autfi/
gura:acddentiaetcnimnono(Tcnduntciquandoquidc
eft fiait res opoztet vt virtus fcn ticndi pertingat vfcg ad
locum fcnfatiadboc vtoffendat in iUud. ITon potautcj
Virtus fcntiendi mouerimotti locaii nifi mcdiante cozpo
rc:q6 eam pzouebat ilUic.t)oc autc cozpne clT fubtitc bu
IU8 generiscuius efl: radius i fpiiB:-! ideo vocamus illd
radiii:-: qi in oculo efl: co:pii9 b^.ideovidct bominiin te
ncbjis^qj lume Dcfcedai ab oculo fiio:i refplcdct fug na/
fu; fuii:aut fug aUgd q6^fl circa iU6oppofitii ilU. (L 3tc
in mane bo epEgefactU8:cU5 apcritoculos videt vtdere
radioscozaocuUs fuis.^L 3tcfojame vueeimplet lumi
ne aUeriue oatli;cti cloudif aUcr. Cm tm fonitcr intuct :
£apituhtm
tunc bubfii noeft co:pus cec[i traffcrt in alutd . Sccii/
da aiit ncgauit^ cozpue quale cil oculue no capit oc ra
dio tantii:oequo vna Uneaptinuet inter viftts:'; ITellae fi
tas:ncdii tot aUe Unee quc oifpergun t ad oia qtie vidcn
tur in mundo pcipitc cu quicquid videt oceo no vidcac
nifi ptinuii cqualiter.Opoztetergo vt id ^ptcrq6 vidc^
ctir frt continuii.Tlcgauit adbuc etia qp bic radtus cfxit
no mouet in tempoae nofenfato ab oculo vfcg ad ficllae
fi):as.lC^>):£rantetia opo2tere vt coparatio tepozis tui
mot^^ad rc itcrqua t te fiit Duo cubiti ad tpe mc t g c\ f cp
ad flcllas fipe:(it copatio ouo|: fpatiof . O5 g vt inter
Duo tgaapgcat Diucrfita6.(E ^oztalTis atit auctozee ter
tic fntc rartocinant lcdidti bocptraauctozce oe radio li
ncarinefdetcs qm boc friuolii eft:po(Tunt etenim ponc/
retpenonfenfatii:co97eftb:eui(Timii:in qtio motueeft
radius vft^ ad ftellas f i^oeinde pot oiuidi boc tcpus
infinitc^-zpolTunt occo fumercparte:autparte partie:cu
ius coparatto ad totfi ilUtd finucut coparario bzcuie fpct
tt)adlongii:^ieouotpa vtriufcp longitudinis.vtraq^
no funt fcnfata:co gp funt bzeuilTima. C®? auctojce cc
radge babet rarioncqua oeftrir erc 0 iflidle cft:boc eft.n.
qd Dicunt:g7(pecula teftant c(Te radio:p 1 fplcdo:e eo^:
necclTc eft ctcnis ^xi\i\i rcddat fozma fpcculi poftqp cft
reddita fpeaiU) fozmavifi oppolita cffigiata in eo:aut vt
fitficutoiccmus noe.iFkadiuscniscgrcditur toffcndit
in fpecul i .Dcinde repcutit ad otfcndcndii in iUu; :a quo
rcucrberat fccundii aUque angulu pjop:iu.£ti autc fuc
ntocftructa pzima oictiorcmanebit feciida: pzopter qd
auocclarabif ocftrucno p:imc Dictionis:boccft q6be
fozme fi e(Tent e(Tigiate it\ fpcculo:(tnc oubio e(Tigies iUe
ccntin locoaUquofugficiaiicutcucoloz^zlujc reuerbe/
rantur (imul a traftuccnte e):tra pzimu fubiectum:t ca^
in(picif iUa redditio fplcndoue in vno codcc^ U)co vide
tur varic oiucriitatcs fituii tnmetiu.£(figiee atit quc cft
in fpcculon6eftb9:tmomouetur localitcr:p:optcr mo/
tu locale intucrie.Si cnim no moucrcf lcraUtcr nili lo/
cali motu vifibiUs tantu:n6 cfTet bic Dtfji. ^ltae. j£>5 boc
cp mom locaUmoHcmr intuetiB^fignificatg? locue ver'
no cft ibiin quo impmaf fo:ma:f5 cu intuens fo:ma mo
tvetwxtiA Dircctio Unccmoucwr: que cii rcuerbcrcf ad
vifum facit ^p:ium anguli):t videntur per ipfam candc
lineam vifibilia:': per tplam etia vidctur alia pars fpccu
li in qua videntur clTeipfa vifibiUa.'Z fic no ceffat moirc/
ri. Jbi;:erunt ctta:q: q6 fignificat ccrtitudine hui -cft boc:
cp in vifu bominis aliquando imp:imunf ftmulacra vi/
fibiUii^-zrcucrbcrantindcadvifusaUcriHs videnti6:ita
Vt videat iUttd bic fcciidii vidce:t no vidcat iU6 orie ptt/
pille in qtta a(fimilatti eft boc ftmulacrii adinftar imagi
nationi8.©iautbccimp:ciTio e(Tet ccrta in vifci ei':opoi
tcrct fccundu auao:c6fententieDeftmulacri6:vtvter(^
equaUtcr aw«ebe'deret illud ftmulacru.3pft ctenim tc/
ncnt q? ccrtimdovidendieft:vtftmulacriirdappareat
in vifu.vnde cuiufciic^ vifu apparnerit (tmulacrii Dcbct
illd vidcre.(r£)i)cere etia fe e% boc iudicare q> inlpiciea
fpeculii videf videre fomta fud:fed non cft ita. 'fNadiue
crenim cu o(Tcndit in fpecuUi:i app:cbcndit illud reucr/
bcratur rcperaiiTus 1 offendit in fo:ma inmen 118:1 app/
bendtt ed:i q: vidct fpeculu5:t fe vna rectittidinc cptue
Unec radiaU3:vidctur ci q> altcr fit in altcro . i)i):crc et:
q: fignificat 15 no effc imp:cflfu5 Jn lpcculo:13 eft q? cti vi'
dct B no oubitaf no ce in fu^ficie fpccultf^ qjf» in imoii
qualt longinquu ab ca:': 13 logtnquitas neccdc cft:vt aut
fitin imofpcculi:fedfpeailiinonbabcttantam p:ofiin/
ditatcm:ncc etia fi babcrct tantam ^fiinditate redderc/
tur nobis q6 clTigiatur ixi co,'l^cftat crgo vt Ula tongin/
jCertie
quitasfitlongfnqttitas cconnerfo apcrtc pjofttnditatfs
fpecttlt;? vep eft gj non appjebeiidttiir ipra:nifi tn illa 16
ginqiittate qiie cft tntcr illu -z fpcculijrq: eiiiB cffigies no
fuit impzeflfa in fpcctt Lo. i !06 aiitcin oebetnua Dcrtnicre
pjimum Duas pamas (cntcnms:i affirmare veritatcm
tertic fententieqitc nofbra eft.Dcinde rcdibimus ad bac
35 oppofitione:'z foluemus cas. (E i>icemu9 ergo pzius^qz
idqiiodcgrcdit DeviiuncceiVecft vtautfit aliquidfta/
bilceffc babcns fitu5:i fit fubHantia co^vicaraut vtfit
aliquidqdnon babctcjLifterepcr feipfum nec babetcflc
nifi pjopter rc tranfluccntem quc cfl inter vifum ^ vifi'
bilc.Ct: autcm cit bmufmodi naturc: qp no xxbct oici gj
fitcgrcdien9DCvifiJ:fed DebcrctDici:qieftpa(Tio acris
pioptcr vidimiz acr pzopter palTione iUa fit aminiculuj
Vidcndi. tDocautefitDuobusmodie:autad moduami'
nicuUmcdt):autadmoditaminiculiinflrumcnti.1^:ius
Qutem q^;:equamur Diuifioneiudicabo cgo iudtciilge/
neralcg? viderenon fitej: pmutationeaeris feaindum
cifpofitionc que adiuuet vifum aliquo modo.^pfa enim
oifpofitiofine oubio fierct affcctio in acrc no rntentio rer
lataquantit ad vnum vidcnte ^ n on ad aliu. Tlos autcs
non negamus effe banc Diuiftonefcd Dtcimue necefle ce
Vtfitrclatio interaere'Z videntemcii vidcrit^tpzoptcr
banc relatiotie fiet vifto:fed ncgamtis oifpofitione i affe
ctionefiram^zftabileeiTein ipfoaere:tin centiaciue:^/
ptcrqulfictaeraliaiiusquaUtatio.aut^p^ietatis in fe:
quauis non pcrmancretin fc:nec ect in eo cii remotieret
efficicns.b^ctcnimnon babctaflectione flcrin ccpara/
tionc vnius vifus-znonaltcnus^fedeftciin coparatione
ots q) ficut eft albu n on eft albii in coparatione vniue:'!
non aUeriu6:f5cftin feipfoalbit^^albujcoparationcois
qdeftiquauisnon rcmancutalbu rcmotacaufaalbifica
te.vndenecefi'ecftvtilUaffectioautrecipiatintcnfione
^remilTtonc:vtaUquado.f.fitocbilio2:i aliquado foztv
oz:aut fit fcmg vno modo. Si aute fuerit vno modo:nc/
ccfTc eft vt caufa dus recipwt magis i minusiaut vt non
f ccipiat.Si aiit natiu-a cij recepcrit in tcfione ■: remiffioj
ne:'Z ilLa no fuerit caulii per fcipfas.Dpoztebit vt icquat
ea caufatij in rccipiedo intefione i rcm ifltone . ^mpoffi'
bile eft aut vt rccipiat rcmiffionc i actioneiqua facit ipc
fo:ti6:cu ci^^intefto i remiiTio fueritaUqd in na fua^ptcr
qtia fitcatifa.crgo fcquit vt f tutcs flgetee in acrc:cu mul
tefuerinttfrcqucte6:actio buiue oifpofitionis:-! btiiuo
attcctionis fit in aere foztioz^-z vt virtutce vifust oifpofi'
tio acris in bac atfectioe minuat oebiUtate vifus:pcipue
cii no fit 3 e% I5:q6 no rccipititenfionei remiflionftimo
cft ex modo virttittl i oifpofitionib'' virtutt8.Tl6 eft aitt
^tus cius iicut Di):imus in coparatione vniusvifus:-: no
aUerius:f5 ej: feipfa.Sequif ergo vt qui fun t Dcblles vv
fuciipucncrintvideitfoitius^-zcuoiuifi fuerint vidcat
oebiausiivtDcbiiisvifuciifiterititra latus fojtitervi/
dentis videat fojaueifs aer ^ptcrilla affectione pmuta/
tur fojuus quocucp modo fTicrit;fiue ej: piunctione caiv
fap multa;: aut fo;ttu;eo q> ad rcfcidcndu fo:ma5:t ad/
fiuiadii vifum fit fo:tio::qu3ui6 ctia ocbilitas vifus opc^
returoefecttiin bocCoiunctioetcnimmuUop oebiUuj
fimul no cft:ficut cii eft vnus Dcbilie tan tii:qucadmodi;
ciu3quieftDebiIisvifu;n6cftDirpofuiofui vifus cqua/
lisinacrcclaro-zinacrcfpifl^o^oebiUe etcniscii inucne/
ritaliqdaminiculiiej:trinfecu6fine oubioactio ci^^crit
fo:tio:.1lo3 aut videm''^' oebiUs viui noiuuot aliquft'
tuU"i in fuo vifu ep pfo:tio videiiii fo:titcr:nec ejc coniun/
ctione oebiUu vifu multo^ fimul.ergo cla^ e(t boc ciTe
falfum.'(^edcamusautenuncad oiuifionem^ p:em:>
rfmusoicetesneceiTecevtacrautfit mediiiaut tnftru/
eiumtmti '^
trentu.!Siautefiierit in flnimentijrautcrft fcnticns atic
reddcns.nonpotauteaUquis Diccrcaercfic pcrmuta/
ri vt fiat fcntiesiita cp (entiat ftellas;^ rcdda t vifui id c6
fcntit.Dcindeaer notangitquicquid vidct. Uidcnt cnis
ftclle ffrequas acr non contingit.Sbfurdu eft cnim oice
rcgjccU^quifuntinmcdiopatiantcj^noftrovife-zfiQnt
citiBinftrtimcntiificutacrfiteiinftrumcntii.t3ocenim
nullu8p:udentiu rccipifcautoiccmus cp Uij:cft co:pu8
0ifperfu5 in aere i in celo vnita noftris vifibu6:'Z fit iftru
mentuipfop:adbHcctia5 fipccdcrimus abfurdiim boc:
opo:tcret vt videretnus totii cozpus fteUc:-: vt pcedcrc/
mup alia abftirditate.f gp in cclo fun t po:i:qui n6 pofliin t
parificari medictatico:po:is ccU':': opoztcrctg) qucctiqs
ftellainfpiccrcttirciHsnontantu5vnapar6Vtieret:fcd
oes.Deindeadeo'zvaUdavirtU8noftro:p vifuu^rg? pcr/
mutarct totum acrc 1 1ncem quc eft oifltifa in co:po:ib''
ceU>;::ltcutipfi Dicuntr^ztotum ficret virtus fentice^aut
qucU^bct alia.ocindc aer ^ Uijc non fun t coniuncta vni vi
fuitantti^-znonalij.CurergocofentiMnt cp reddunt vni
vifui^znonaltj.ioiauteneccfl^ariumeftvifuiciividctvc
fiit in oppofito vifi:ita vt acr rcddat ciq6 fentit:tunc ipfu
fcnoreaerisnoncft caufaqua ipfafenftbilia reddantur
animc.fcd vt vifus cadat in aliqua oppofitione vifi:*: in/
tcr illa fieret acr medius.Si aute acr fcntitpcr fcipfum:
ircdditetia:quecuranobi8fifcntiat infer Quiaqsnci
bis confert ad fentiendij:boc cft.i.g? acr rcddit nobifeid
quod videtun^z non curamus an ipfe fentiat in fe an no.
©laute voUint oicere g> eius fcntire eft noftrum jmtire:
tunc ocUim i aern omnia fcntiunt pzoptcr no8.»i vcro
non pomturinftrumentum;fed mediumg^patitur p:i'
mo a vitat poftea perficitur vt fit mcdiu^.Dcbemue c6
fiderare quai i paffionc patia tur:3d boc vt rcddat. vide/
Ucctfiboceft.idco q> rccipita vidx virtutcm vitexim
ifMrumfitcIenTcntum fimplejcboccft impofllibilc^autfit
guitis in effccw pptcr vifum. Sol aute cfficacio: eft ad
efl^iciendiieiipt«timincfFectu:zftifTtcteno:.(LUtinato' ^
rctquideffici9tvifusinbocaerc.©ienimcalcfacitcHm
opo:tet vt cum inf rigidatur aer pzobibeatur viderc . &i
autcinfrigidat:opo:tctvtciiaer caluerit^bibcatur vv
dcre^nmiUtcr occeteri8contran}6.0mniaeni5 contra/
m in quc pcrmutatur aer babet caufae pzeter vifu5:que
cum babite fticrint:non critncccffeipfum pcrmutari ^/
pter vifum:ficut cii babcntur eiue cotraria no eft nccef/
lc vt pmutct jpptcr vifum:'z foztaffe no accidit ^ pter vi
fum guietas necquaUtas babens contrariam aUa oe co
gntti6:fcdacctditJ7ptcrcup:op:icta8qitccaretnomine.
qttomodo ergopotuerunt cam fcire aucto:c6 buius fcn/
tcntic^tquomodoapi^cbendcrutca.lloeaute^pofui/
mu6iamp:opo(ittoneccniune:que jpbibet bae orrnco
permutarionee^-ztdceftan compararentur pzopzictati:
an namre babcnti nomen . £)einde putamue q> cu$ acr
fucrit tranfluccne in cffec tu i coIozcb fijerint colo:e6 iti
cflfectu : non fit neceflfc cfTe aUud ad baberdum vifim
*0onamu6 aittcm nunc g; egredi^e ab oculo fit fubftd/
tia co:po:e3:radiaU'8 ficut vcliu pUircs ej: ilUs . t)icem''
crgo gjciiisDiipofitio^ncccfTeeft vtfitbisquatito: mo/
di6:fci icet vt aut fit coniuncta cum toto vifo:^ ncn fcpa/
rataavidcnte.autfit?iunctacii totovifo:i fit fcparata
a vidctc:aut piuncta cu vna parte vifi:'z no CU5 alia:quo/
cticpn^odofueritciueDifpofitiocum vidcntcaut vtfit
fcgata a vifo:-: vidcnte;f5 pare pzima falfiffima cft.vs-vt
oe oculo e^cat co:pti6 continuum qd implct vnii bcmif/
pcrium miidit-z cotingat celcftia co:po:a.ocindc cii clau
fcritpalpcbzas^-zapcrucruitcji egrediatur aU6co:pu8
quantumi pzimumioutcumclauferit rcdcat totaiUa
©caia
Tjbartfe
eollecdbadoculuivtcuitemapertue fueht cgrcdiatur
rota ab eo:quari boc ftct ad arbitnus claudcnti0.ccinde
cii no vidctur aliquid:cminu3 in fua ftgura : i magnitu/
ne R vifus ^tingat ad illud i ptingit.XDagnitudo ctcni;
magis ocbcret efcctc appzcbcndi tactu ^ colo:. ikadu
us cnim foztalTis oifgrcgatur i rarificat i vidctur coloi
quafi conftifus colo: : f5 oimcnfio vidctur quafi inccrta
Dimefio.^nccrtitudo aut oimenfionie nibil oiminuit oc
eiU6 tota magniwdine;-? q: eft oifgrcgaf^cft quafi fit c6'
pofitus qccozpozalioimcnitone i nibi[o:aut no co:po:c:
•z tn boc no confcrt nobis angulus qui cil in vifu:fcd con
fert aiutozibue oe fimulacris qui oicunt cp fimulocrum
refultas in fpeculo apparct in parte piramidis putate pe
ne8fuperftciecritlallina:aut cuius caputetl intraeam.
0ienimangulU9 fticritmaio: eo$ res^pinqiuoz e(t:
erit tunc tlla pars maioz:'z eifigiesque in ea apparct mu
no:.Si aute anguUis fiierit minom q? res cft remotioj
erit pars mino:."!: eiligies que apparet in ea maio: . 0ed
fecundi) fen tentia eo^ qui ponun t cp res vifa cil illa que
tongirintlrumcnto vidcdi:bic angulus no conferet cis.
*|^ars vero fcda e(t man ifeftio:is incduenientis.f.97 fi 15
egrcdiens oc oailo fegatura vidftc:i Euenit vfqs ad vi/
fam mino2e:tptingiteaettlnnlla ejciilcnteptinuatione
inter ipfaj 1 videtc« videns fentit id qd fentit ipf«5:crit
boc quali oiceret:g> ali^s potaligd tangcre manu abfcif
fa:aut gp fuo co:po:is ferpentis reddit id q6 tangit cau/
daci^^queeflabfciiTaabeagfcnfus qui rcmanctincau<
da:nifCoicat cp egrediens gmutat mcdiu:*: per ipfus tra
fit aliquid vifui:t tunc erit rcddes:'! gmutatii fimuL^a;
eut oijcimus oe boc qd fulTidt.jSi aute ftierit ptinuus cu
(iltq parte vifi»}po:tet vt no videat totii nifi id trn in q5
offcndit.@iautponit vifussmutatti in natura qceuntis
rodt) 1 ftient quafi vnii:qiud oiccmus oe ccb cu vidcri/
mu9illud:poterimusneoicere^celuQmutatur in na/
turailUus e^rcuntis rad^ vt fiatctieo fcntiens:quafi fint
vnu aliud:ita vt oilcndat in flclla faturni:a videat ea to/
ca:fiti":ioue 1 cctcras magnas ftellas.ljuius aut mani/
felia eilfalfitas.oeinde ia oftendimusbac ^mutatione
ecris eftenon pofTctn eiequepmifimu6.&i autcoicitur
Qiaer trafUicens no vnit ciieo ad vniizf; pmutat in natu
rareddete^iciqdtangit radiu6:t qdnotagitrcdditacr
fo:ma eiU8:;}pter i^miitatione que accidit ei.pma rcfpo/
fio ad boc eSkcp aer cii no pmutatur ^pter puptUa tin 1
reddit ei cui reddere folet:ira vt non cgcat co:po:e egrc/
diete.@cda vero ell.q: oeclarauimus tpofftbiUtate if^a//
r ii gmutationii.Xertiavero eft q? aer mcdius qui e(t in /
ter ouas lineas egredientes oebe t redderc vnicuic^ illa
ru qd rcddit alteri:-z ad vltimii colleciioni radi|:e^ coUe/
ctioneaerisintrantisinter Uncasrcddct fo:ma fenfati:
bis autmultotien8:x tuncopo:tct videri fcnfatii bis mt
fepiu6:pcipuefifiieritficutefl fcntcntiaaUquo?: c^ bis
qui oiciit g? Unee no app:ebcndiit p fe nifi q6 reddit cis
aenoeinde fi pupiUe reddit ab omnib^f.Uncis •: acre (v
muUtuceHreddcnsfimulacru ficutoijcitaucto: pmus.
Oi Mt fcierit q? in bis que funt no cil: inanc:-: q? co:po:a
celo:pfolida funt -z in eis non funt vacuitatcs vel pcaui/
tatC6:fcict boc cfTc impo(Tibilc:i q> 13 egrcdiee no potell:
penetrare i illa:f5 quaUtcr pot boc efiies pcnctrarc aqua
rifi fucrit in ea inane;ita vt oiTendat in terra tota^que cfl;
fub cxi vidcat ea;cu ipfa terra fit ptinua cii aq:': no cre/
fcatei^^moles^pter idq6 admifcet ei.Siaut fticritibit
inancquataeritmagnitudoba:^inaniii vacuitatu que
funtinaq:quiui8aquafit grauis oefcedensin vacuita/
te8:i iplcdt cjs.i videt ribi q> tota aq fit vacuitatC6:aut
tnaio: paro eiu6:aut inedietasiita vt boc eyies pofTit pe/
Capitulum
netrare vfcg ad totii id q5 cft fub aqua:t ofTendat m tlI5
z ptitiQit ilUid cu ipfu5 no ft t feparatu a vifu:fi enim fepa
raret efTet mirabiUns.CU&i autequis oiferit videmm ib
Qjreeparuapenetrataqiiamulta^itaqj colo:atea ficut
crocu6:oe quo pa:j: gd tingit muUii aquc Dicemus cp co'
lo:atio muite aque a croco pauco ncccfle cfl fieri aUquo
Duo^ modo:um.i.vt autinfectio que acciditaqueno fit
nifi m partibue croci:i parte6 aque fint ita vt crant: aut
Vt parte6 aque permutate fint in fe ^jptcr infectionc5 (0
cttt pennutan t pu>pter caUditate:'z f rigiditate':': odo:e5:
nonq) fubtTantia aUq permifceat eisit buius permuta/
tio fit aut fccundii pcrmutationem vere infcctionie^atit
f mpcrmutationeinfcctionis fimtUutdinaric: fimiUtudi
naria oico:f(cut cu opparct ftiper aqtia effigiee alicui" leu
tentis in ea:? non oppofita vifui:aut ficut videt ^ aq e(t
eiufdecolo:i6:cuiu6 cft etia vas fuii.tDoc aiitcum fucrit
multu at^rebit fuperfiiciee oq f m illa infectionc^uis
Deinofttparu5in ea.&iaiitl7 infecttoftieriifecudimo''
di:bec apparitio no p:odcrit buic intentioni:aqua eteni$
permutata ': eHfgiata efl:pani5 enim croct penctrauit in
tUa tota:q:aUqnpmutat id q6efl magne moUe abeo
qt> efl magne ^tuti6 'z parue molieti oino fi acr fuerit bu
ius Difpofitionis q> permtitet ^pter radiod: incidemus
in id qi negauimu6 an te:q: opo:tcbit vt cu rad^ fuerint
multi:ftat acri8 muUa gmutatio:': p:ofit muUii advide^
dii.£>iatitfiieritadmodiiredditus(inepcrmutatione:
tuncnatura acrie eftque rcddit fimulacrii rccipientib'':
Vtctil reddat vifibu6.!oiaute non fucritadmodii (ecw
di memb:i Diuifionis fed p:imi:tunc no pofTumue oubt/
tarcq? aque minimafuntpermixtaperminimacroci:':
cconuerfo:cum minima aque fine oubio maio:i6 qtianti
tatisfintqlminimacrocu-zg? inter quec^ouo minima
croct fit aqua pura:'^ q? iUe aque pnre que fun t in ter cuo/
que(^minimacrocifintmaio:cB:$minimepartescro/
ci:itavtcomparattominimo:umadminima:cumcola<
ta fiieriRt fibiipfi8:fit ficutcomparatio totiu6 ad totum:
cu(^itafiuntquantitate6maio:i8 minitiio:ii crociicrut
paruilTimc:'Z erit ipoiTibiiC iUao oiffitndi per tota aqiias:
1 tuncnon potcruntaquamcontingcrc tota:itcr:fcd bic ^
modu6 falfus efi.£ota enim aqua tincta vidct :-: ft t boc
c]cvnaDuarumcaufarum:autq:qucc^ minima croci:':
aquefunt adco minima^Q^non app:ebendunmr fcnfu
Diuifa:fed boc non p:obibetaUa cfTe muUo maio:a altjo:
cotpoza enim oiuiduntur in infinitum: 1 poflibile c(t vr
minimum aque fit miUcs tantu quii fitminimum croci:
•ztamentanteparuitatie eflg^non fentitur pcrfcfcpa/
ratim:ciicgitafucritnon poterit vifus Difccrncrc intcr
minimacroci^-zminima aquc:fcdvidebiturc^eis vna
colozatio Difftifa intcr rubeii -z trafluccne:-: bic cfl vniw
modus:autvtminimafenfibiliacroci:non fintin fitib**
oppofitis^-zequidiftantibud^fedcum Duominima croci
babucrintozdincm fupcr vnttm fcnfibilc minimii aque:
aut minima croci fint in feriiis taUtcr vt fi clcucntur a\$
altje cooperiant fiiperficiem aquc:'Z fintquedam illaruj
que videanmr in fuperftcic fuperio:e:'Z quedam que tra/
fmutant fimulacra fuperficici fupcriozis^^zconairrant
omnia in fimulacrie f m vnu5 colo:cm: aqua no rcddat
colozem vniufcuiufc^ iUo:um pzoptcr fuam perfpicuita/
tcm.": videatur totum continuum in vna fupcrficic-z vi/
deatur q» Diffiifue cft vcl oifcurrit per totom oquam:
fcd non efl ita.Certificatio mtes buiue mcinbii c(t paU/
citae infecti vifi in tenui: qd nulU'' efl: fpinittidinis:'^ mu(
titudo ciu6 q6 videtur in p:ofundo: quduie comparano
fimiUsetT.Comparatioenim crociquiclTin tcnui ad tc/
nuc cfi fic coparaiio croci qui efl in jifundo ad ^fundii:
jCertie
tbfewiobusmodie pDteftidqirodpamamcft vmcere
velinficercid qnod clt multu.fed certc panij non vindt
nniltu in quaritate^fcd foiufds in qiialitate apparcndt.
55iaut pofucnnt ^biceyicnsparum pcnctrctinocre.
inon pcrucnitad re vifam:^ poftca ocr rcmoms rcddit
tii^ ipievifuiautgj acrredditci p:optcr fua; perfpicuita
tcm tontii finc permutationc.cur crgo ipfe no reddit pu'
pille^-zej^cufat labo:c cgrcdicndi fpiritu ad acrcjiqui cft
cjcpolTtus nocumctis.-^Si vero fucritpzoptcr pcrmuta'
donem:iamoi;amu9 oc boc q6 oicendu fuit.pcinde acr
papiile ciM no permuta tunita q>no cgcat fpiritu.
(tCafnmlum.Vl.oc ocftrucndo fcntcnnas eojrperca
J3 qucoictafuntDefcntent^eipfo;;.
if^^i^^tnniX nuncadcuacuandum
s^^p^ JwVvW<llI|l|t> aUqua inconuenicntia
«» Y*f qucfcquunturcjrpolitionibus co^ cjrquib'
^ efltdquod oijrcruntzgj partceeicciitesDcvi'
$ fu rcucrbcranmr ab al^sco2poubus adalia:
«cnm tidcrintvnricoifxia reucrbcrantiir indc ad aliud
coiftis^tvidcntilludaliudcojpue^ad quod rcucrbcra/
tunciccmpligratiarcampcrucncrintad fpeculum reful'
tiintinde od aliud cojpae-.i viden tilUid ctia.ergo viden/
fur ea fimuLcrgo vnu quid videtur ouo fimuL^ vidcmr
g? vnum eo|: vidcat fe in altcro.l^anc aute' pofftionem
Confcquunmrobiectioncs.Quarum vna efi €p rcuerbe/
ratiobiu^^radij autcft«^Duro:autc); lcni^autcj: vtrocp:
fcdbecreucrberatioaUquadovidctur ep lcnuqdnocft
oummficutaqiu.ergo ouritics noncft caufa.reftater/
govtcius caufa iit lcnitas:autpoft$ caufa cft lcnitae no
ceiTceft vt fuflficiatadboc quoUfcuncplcnis fupcrficics
fucrit:aut vbiegeatfupcrficie leni:quc fitpartium conti/
nuarum.Siaute bocmcmbzu fuerit ncce(Te:impofTibi/
lc eft ilUim rcuerbcraricj; aqua:cius enim fuperficies fc
cundiico8:non babetcontinuitatcm^ptcrmirtos poit
ro5quosponunteneinilU!:quifunt caufapzoptcr qua;
potcft videri perfccteqd cft poft illam . &i aute non cft
necctTaria continuitas:opo2tet vt bec rcucrbcratio fit in
omnibus cojpoabus^quauis fint afpcra:na5 caula afpc/
ritatis eft angulus:aut qp vidctur angulis cius q6 cft co
cauum an tc pupilUm.Omnc autcs angulofum neccfla'
riobabctaUquam fuperficicm:in qua noneftang(iUm:t
eft lenis:aUoquin anguU tcndcret in infinitum:aut oiui/
fioco2po2um tcrmmabimrin partibusnon babentib''
fupcrfi[cics:a bccvtratp falfa cft.crgo omnes cozpoiie fti
pcrficies compofitcfuntcj: fupcrficiebus lcnibus.opoz'
tet crgo vt in vnaquacg fupcrficic fiat rcuerbcratio : aut
Vt Diutur vnimi oe Duobus.fg? aut in fupcrficieb'' par/
iiifTtmisnon reucrberaturradius^autg? in fuperficicbus
oiuerfozum fituu; rcucrberatur radius od partes Diuer/
fasttoifgrcgaturilUid reuerbcramm^^znon app^ebcndi
tiirDcillo aUquid pjoptcr pjiuationcm coniunctionis:
fcdpiima parsoiuifionisfaifacft.notumcft cnim cp fi
Dcvifuexitcozpusq&fubito oiffundat pcr banifperiii
mundi:iiUid q6 pjifnum exit:e):it vnitum : tquo magis
elc ngatur vcrcitur in iinnojcs p rtcs.t magis Difgncga/
ta8:t vtcum rcucrbcratur vnaqucqj pars cius : x vna/
quec^fiimitasfubtiUs lineeciu8:fincDubio nonofTen/
dit nilTin partemquccftequaUsei^-zrcuerberctiirabil'
\a:i ad boc nec jdeft ncc obcft id quodeft pzetcr iUam:
fcd foztaflfis fi fupcrficies lenis in qua ofFcndit fuerit mi'
nozea non reuerbcratur in ca . ITos aiit cumconfidcra/
mu8 boc non inuenimusqjcaufa i ncccfTiias pzobibcn/
dircucrberationcm in rcbus cjriftentibus apud nosfit
bocqdparuiffime fupcrficies ea;zfunt muUo minozcs
fiimitatibusUnearum rodu ofcndentibusin ipfae:aU
Sejrtum
14
t|tiando cnim dccidit vt aUquid ftt afperatti fcimus ccr/
tifTimcg? parteseius que babcnt fupcrficics Icncsiba»
bentquantitates quas nc Dubitamus cfTc maiozcsquo/
titatibus fiimitatum cj:cuntiu5 radioaim:t pzopter boc
nonrcucrberanturiniUi8:tboceftficut vitrum contri/
tum:-: fal t criftaUus confracta ad modum fimiU^quo^
partium fupcrficics fcimus verifTime cfTclcnes^tnon
funt adco paruiiTimKvt fint minojcs fiimitatibus cjrcii'
tis radi):que cii coniunguntur no rcuerberaturin eis ra^
dius:imoctiamnecinalg6maio:ibu6^ fint bcc.Dcin/
deimpofTibilecft vtcojpoMcontrita tcrrena rccipiant
oiuifioncm in partcs quc fmt mmozcs partibue quas re
cipit cozp ^s radialc-cum oiuidamr in f ilas : ita vt pars
conftricti fitmmo: ca in qua oiuidimr DifTolums. iScin*
dciicaufarcuerberationisin lcnicftpmiatio pcnctrabi
Utatis t rcpercufTio retro.boc tomm cft in afpero.Siau/
temn6cftrepcrcuflrio;nifi pauatio pcnctrabiUtati6.tuc
non ocbct rcuerbcrariabaUb:cojpu6etcnimnon babci
eynatura moms Diucrfos:fcd ej: violcntia. Xu fcisantc
gpam Uicidum rcceperitilUid naturaUtcrnon rcpcrcu/
tict rctro nili per viclcntiam . Ci^einde lcnitas non cft
oc afTcctionibus agentibus in cozpoza vt mutct namra$
eiusq&ofTenditincam:neccftDe vimitibus rcpcUenti'
bu8afui8co:po:ibu6aU'quid:ita vtclongare faciatcoz/
poza a fc:ficnim lcnitas efTet caufa clongadi cozpoza.tuc
elongarctq6cftintcrii;a:in quocut^ fitucfTct^ opo:tc*
rctvifumrcuerbcrariafpecuio:qd tangeret radms cri*
ena Uncatus in co:non cum ofTendcrctin ilUid fiimitatc
tantum.©i autcm caufa rcucrberarionis cft rcpcrcuflw
retroauttumo::ficHt acciditpillc:Dcberct rcucrberarf
abomnicoipo:c:q6nonpcnctrat;quaui6 nocffct lenc.
(£&ed fm fcntentiam auctozum dc fimulacro potcrit
bocDici.ipfi cnim ponunt lenitatem cauiam reddcndt
ff mulacrum:': q> omnis lenitas fiue fit ponia;fiuc fit m «
gna:caufa eft reddcndi fimulacrum aUquod:fcd Imula/
cra quc rcddunt paruifTime fupcrficics fun t adco parua:
g)noncognofcitcavifu6:iidconon fcntiunmr.l^oniinf
etiaiTiQjinco:po:c afpero pennifcctur obfcuritas cum
luminc 1 obicuranir quicquid fubfiftit in co:'; quicqi lid
fupercmincteftadco paruum g? no potcft rcddcre fimu/
lacrum vifui.)5iautemcffct planum non contingcrct
iftud.(E©cd auctojcs rcucrbcrarioniSjPpter buiufmo/
diparuitatcmnonc|:cufantur a pziuatione reuerbcra/
tionis.ioiautcmcaufambuiu8non ponunt paniitates:
fedDifgregationem:ipfa Difgrcgatio inucnitur ctiamin
fpecuUs fignatis taUbus figuristgj radius rcucrbcra/
tur cj; iUis ad bcmifpcrium miidi pcrfcctc:ficut fcitur in
fcicntiaoc fpccuU'6:i fouafTis rcuerberatio cpafpcro.no
tantiiDifgrcgatradium^quanmmilla fpecula figuraw:
fcd fojtaiTis concurriit Unce muUc ad vnii punctii. Vec
eft vna Deobifctionibu6.(Cl£'ccunda vero obiecttoeft
cp quomodo aUquandoreuerbcraturabaquataUqua/
do pcnctrat ea5:opojtct cnim tunc vt in altcro iftop ce/
fectuscontingatpjoptcr alterHm:fcilicetvtaut vifvm
fub aqua nen videatur in tegrc:fcd videantur dc co pun/
cta pencsfcnfum Diftincta;non baltcntia perfcctam foi/
mam:aut vtrcucrberansin iUuAno vidcatur omnino:
fcdvidcanturDceopunctopcncslenfum Diftincto que
non babcant intcgram fojmom^quiois vnum vidcatur
pcrfecriU8:'i fojmaalteriuscomparaticncbuiiis vidca
tur impcrfcctio:.non autcm ita fe bobet rce. CL Obie'
ctioautcmtcrriaeft:cp rcucrbcratum ab aliquo:a quo
ocfccndit:icontinuQUir ali) pcr quod vidcntur poftca
ouccojus foimcfimuLnccciTccft vtaui^ptcr fcparatio/
ncm radu rcuerbctati^ncn oebcatfojmo fcnfau:fcpa/
rarfa radio:aur vf oebcat.Sj afit no ocbcr tmc citr non
videmiis cii aucrtimur fpeculum a qiio oirceiTtt radiua.
ncfcimus enim caufam buius.nifi q: iactus radij:muta/
tU9 cft at's.Si aiit pzoptcr fcparationcm fo:ma ocbet ie/
parari a rad(o:tunc quomodo vtdetur fo:ma i fpcculuj
iimul in vna bo:a.St aiit id ofi cc radio qi(titin (peau
lo ipfu; efl q6 videt fo:ma fpeculi.i id q6 oe illo oefcedit
abco:ipfU5cftqdvidetfo:maialtcrHi6rei.tunciaapp:o/
p:iata cft vnicuicg vifo:?: aliq pars radij .opo:tct crgo vt
non vidcan t fimul.ficut cii radius iactatu r in platonc:i
radius in focrate:vna oculi apcrtione vident fimul.ncc
opo:tet ^ptcr illum: vt q6 videtur oc platone vidcat no
riucrfum ab co qdvidctur oc focratcSi autc; oijccrunt
caufambuiuseflegnadiusrcddit fo:ma5 Pmvnam ii/
ncam:7 rcddit fo:mam animc oucm illius luicc:tg7vna
tantil linea cftquc fimul reddit boc ■: iU6:i quicqiud vi/
deturvna linca totum videtur vnu in loco.oiccmue p:t/
moocftructac(teb3ncfcntentiam:cumncgabaturgpli/
ncae^cns fitvidens e):teriu9.fedtantum rcddenp.fe/
aindo qd non negatur egredi linca qiieo(!endat in linea
raierberatam i continucturci.Siaiitipfa redditperid
quod ptinuatur ci oc lincis.': virme qucef^ in ocuto fcn/
tit. nonaute5Cj:iens:tuncopo:tetvt videaturrcBOua/
buslineisfimuLzvtvidcatur foimacii fpeculo^tcum
algs^iopo^cctvtmultoticns accidat videri rem gcmi/
natam:non p:opter caufaj que fit in vifu.fcd p:optcr co/
tinuitatcm linearu radi).quo videnturad vnam liiica;
t?ocaiitnoneft:necc6tingit:non cftcnim poflfibilcno/
bisvidcrcalicpiidinfpcculo^ipcrfc niftcum oppofitu;
ftierit vifat^i vero non fuerit oppoftium : videbimus
illud ficutfpeailum tm.&it autc fecundum fcntentiam
co:ii a.punctum vifus:-: b.locus fpeculi.i tinca b.c.egrc/
djamrocoaito.-zrcucrljcrct aco:po:c q6cft contrac.i
alia linca a.d.cgrcdiatur:': intcrfccet linea b.c.in puncto
e.t iltic coniungatur ei.oicemus crgo cp ^m fentcntia ec
nim opojtct vt fozma d.videatur cum fo:ma d.c.i vt vi
deatur fo:ma c.a ouatKi9 fumitatibus e.i b.i ouabtis li>
neis e.a.'! b.a.partcs enim barum linea;^ queegrediun/
tur abocutisautcruntcontinue:aut,<ontingcntcs fc.&i
aiit fuertt continue: i qiicda caf foten t rectpcre afTectio
nemaliqua^zficutoiximuetta q^ambereddunt pupil/
le:i affectio fiicrit in toto ipfo cozpo:c:i non fticrit in alia
eiusruperficiequeritp:op:ia alicuius partis.nccfucrit
reddirioilla voliitaria:nec artificialis^fcd namralis.tiic
paticns cu oif enderit in agens q6 agit offendcndo oebct
patic^co iudiciumenim oce):ituaptitudinii naturaliit;
quc funt in fubftantijs rc?: ad effectii eft:vt notura apti/
tudinis fitin cnentia patiene:cpuis non fit^pter caufa;
alicuius:q6 ITt oe natiira agcntis^ivt ree C):qua efl: actio
fit in natura agcnti8:quai;is paticns quafi non fit:': cum
bocitafijeritej^icHsadcfTectiinoncritnifi quantum oc
vnoconiungituratteri.Ciiaittagens pcrueneric adpa/
ticns.i rcmota ftterit media.i boc.r.in c (uo cft virfagcn/
tis.i boc in quo virtus paticndi:opo:tet vt actio i panio
quedtintcriltaEiicniatnatiiraliterquocucpmodoftie/
ritcontinin'tas.angulu8Ctem'5 quicflibiatiquomodo.fi
eft nojpdeit illi quicq^.nec p:iuatio pcnetrabilifati9,ncc
finibilicas tranfluccniis.f.acris apud ipccutuj cfficitibi
otiquid:q: tantii oeeft vtfiniaturpenetrabititae.iconti
nucn f ci "ince quantii fi ftt mfm ita i ptiniicf ur ei [incc.
^ agens ctcnim ocber agcrc-z paricns oebct pati . (L Si
aiit fo:ma i quafi alTcctio non fticrint in toto ipio co:po'
rc radg:qni oitfundirar:fcd in vna tifi cms fupcrficic:aut
in puncto qiji cft finis ciiis i terfninu8:i non ad partcm
ipfius lincc.f.e.d,sd boc vte):eapartf OHnuctur eiipa/
Capitulum
tfamr ab ea.fcdno in c^eeTioncitiius linee: opo:tcbif tiTc
Vt non patiaturinter pzincipiii tince:ieiu6 fiimitate:i vt
fo:macadaifubitoafu?crfidc ptingcntccilinalia fug*
ficic finc paffionc partiu mcdiay^in continuo ctcnim no
cft incifio in ef!cctu:2ut opo:tcbit vt redditio f iat per It/
nca oirccti:quc cf^ a.b.i non fiat per angulu qui cftantc
c.punctiietcnimfiueanc^ulus accidcntiafunt rcctitudir
ni.iboccftq6 nunquaDictu fuit.crgo manifeftii eft;qz
paffio lincc c.a.a tinca c.ccft ficut paitio linec b.a.a linca
e.b.fed tanto opo^tetampiius^quantojjpinquiiiscff.cr'
gofo:mac.ocbetrcddi vtrifcBtmeis quc funtca ib.c.
opoztct crgo vidcri c.no vnit tifiifs Duo.opo:tet ctia rcd/
di fozma d.ai fo:ma c.3pfi aiit poniit cp fo:ma b.reddit
ca fo:ma ccrgo opoztct vidcri trcs fo:mas que fun t d.c.
b.fimuLboc auttotii noeftita.fitVctia ficciit ptingetce:
nafivnaqiiccppartiiiipfa:ptincap recipcrct affcctionc
in toto fuo co:po:c:fcqueret ej: tacmvt octio i pafTio.tra'
lirct ob vno partc ad flliqua:que eft ait fc . £> i aut no cft
ita:f5 in fupcrficiebus quc funt oppofitc vifo.tiic no 05 vi
fu5 rcddi vifiH pcr atiquc anguto j::qui funt c;:tia ilta fU'
pcrficie.Siaiitintcrrogaucrintnosciccnies cur pccdi/
lie gjrcdditio bui"fo:mecadatin rectitudinc f moliqiia
affectionc aUoj^ vifuii tangcntiii ea:i noalioai.-' i^iccttiP
q:ccrtc nos no oicanue q> tuj: fit:idco q? eft rccipics ati/
quidDCDcfcriptionib^^iccfo^miead iraffcrcdiieas ad
atiud vtto modo.f; oiccmiie g^ illuminatii fotet rcddcrc
fo:ma fua fibioppofito;nifi fttcritintcreo aligdintcrpo/
fitu:q6 eflcolo:atii.fC5 fi mcdiii ftierit tranfluceiie.fi fo
mcdiu p:iu6 efl reapicns:i podca reddcns:rcddcrct oi/
bu9 viftbusquociicpmodocfTctfitiis eiuscficiit rcddit
cato:oibus toctib^^quocuq^modo fitfituscius . CL i>c
bisaiitqueocbentqucriin boc lococft cp fepcvidcmua
fo:maiDimcnfioncfo:mcfi'mHt vnabo:a.i vidcmus
ea lCEata.f.q: vidcmusin fpccuto fimutacni alicui'' rci.i
ipfa videmus g fc fcgoiimn boc toiii fimul:i fo:ta(Ti6 &
n6ptingitnific):Duabuelinci8 radi):qua|: vnaoirtgic
adipfu5in oircctiiialiapangulu; rcuerbcrationie^pfii'
dcramus crgo boc ficft potcan ipoflribile.oiccmus crgo
q> PP iactii oua;: tinca^r rodi) in re vifa; no ocberet rcs
ouo vidcri.radg ctcn i5 ^m coe quo magie pucncrit ptee
fup rc vifa^.t oenfatc fticrin t ccrti^^Dep^ebedctiir.i togi"
ab err0:e numcri:p:ccipui ctenim c]c itlte pccdun t boc:t
no pcedut g? cu vnus radiiie viderit vna rc ah dt vna.i
cii alius radiiis cecidcrit fus cu 1 coniunctue fiierit ci,fit
^ptcr boc erro: in viftnqguis tpote cft c(Tc vt vn d rcptin
gantDuo radt| fit:fiuc finiouo radi) pncipalttcr:fiuc ftnt
cuorad^:pnciparrvnH6:i aliiis cj; reucrbcratioc.radi'
etcnimfmeoecozp^^cft.co^p^oiitnopcneiratco^pHs:!'!
cft pote VI radiius cadat fup radiu:i fi inccficrimits bac
via nocrit vifioitto;: vtro^iicg.f.fo^mcrcicui^cftfozma
od modit tagcndi:f5 vidcbit vnii p tactii:i alitid pp rccc/
ptioneepillo:inibilt'tereftan vtricp radi; ftnt ej:trcmi/
latce lincof e):euntiit in oircctu aut vn" ftt Uc:i alius cj:
laterc g reiierberationc.gfioticj ca cftbcc:n6 eftidcirco
Q) ouoradi) cadatfupvna rcabroUite.fcdboc pactoq»
vnH3radiu3fotii6ceciditfHEiprH5:iatiH6 cccidii fupcr
ipfu5:i fuper a tiud ctia.t cc aiit Ditiifio Dcftrtiif cj: ouo/
biisfpecHliefibi oppofttis.radg.n.binon oiuidunt fm
buc modii:f5 fi fticrint ibi 0efi radij crHt cadcntcs fuper
vtnicp eo:p fimuUi cii boc vifiis vidcbit vniiq^qj (pccti
lii:i ei'' fimHtacru:vno via ($ ctio rady bic no ciiiidHn t .
nec eftpote vl vnus radiue rcddat vnit rimHtacrii:i ali'
otiud.vnurgfcp.n.eoj:app:cbc'ditid q6alter:i oppbcn/
descft vn^opo^tet gid appbcdcn6:i boc no fini Duo.q:
opouct vt viiiis aptucbcndatfojmam. vniufcwiiifqj fpc
SCcrtie
cuUfemeI.i no multories. &i aut frrquetatttr ^er re/
iierberattoRct potucrimue e^rcufare tilud alia leuiejxn
fatione violetic i fufltnuerittuisillud credere:non opoti'
tet pptcr bocee ibi iteraaone.ergo curqc vnoqitocp fpe
culoreddunmr fumlocra multaura vt vnu fpecuUi; rv
deat multoticeccu ipfum vidcat femeL-fiatt eft i multo/
ticnsciud(tmulacni.&tautDicit:Q7q: radius rcucrbe/
rat ab boc fpeatlo in illud.idco videmr illud fpeculu in
C(lo.ioeindcq:ite^rcucrberaf ab iUoinifld idcircoil'
lud videt in iiloxur quu itcru rcuerberatus ftterit no vi
dewrcftcut pumo vifu$ fitit . ioi aiit oicit g? pmo vifum
fttcrttvnapartcradu.-zfi^aliaparte radt^.fiQtcs fiie'
rint rcddctes.': no vidctes no reddetalittd nifi ipfus ide
Rmulacru:i qcoiuerlttateiacmiiipfo): fuQ iUud:ciiipm
nt vnu no ^ueniet oiuerfitas in vi(tt.Voc aut ia oeclara
tiiell.ipii.n.tenet g^partesreuerberan etrafennt fuper
vifusaqnoreucrbcEatnr.ttucopoztetvtadparteeillas
trafrerat fotmacius.t cubocnon opoztctpgfuamuta^
tione fug illas yt aug^t numerus ei" q6 appzcbenditur
pumo:'z qd appjebcndit fc6ario.qd.n.cj; fozma rcdditur
vnueH.fl aiit partes ftterin t p fe vidcnres fequet cp oi;:t>
musrciine^ucHmus videri fimuUicrii reuerbcrarii fu/
per illa8.Deidc opoztcbit vt no videamr iimulacra ^xiu/
lopofl citipfa fitcrintminoza. (IT^tfoztafTis oicet gp xzi
diits poflq^ fepe repatdtur longit^ fit dus fpatiii.'! p:o/
pter boc in vnaquac^ vice ridet mmns t oiiTcrt pmu a
fi^ 7 in paruitateu}po:tet ergo p:imilvt linee radiales cii
S)enfatcfuerintC):reucrberati6cDdfintquafi vnalinea
queeflgro(Tio:-:fouio:$pma.fcd vt rcmaneantUnee
fCcuruatealiepofitecircaaUaferuata cxiflentia eo^in
co cp funt vnite.fed 13 iudiciii incredibtle cfb^ di boc no
concedit apudcosgjparuitas ixi longimdincfm angtt/
lumrecuruatafitquantadlinlongimdincDircctaoetn
dequidotcentDeipfceodeviib.-ciielongatafiicrintfpe/
cula a fcin ouplii iUius fpatt) qd eflinterreucrberatocs:
no videbimr paruiiTinii cjrempli gr«ti9:(icut fi raterbc
rarerur vifusa fpeculoa.ad fpeculns b. videt fo:ma b.in.
fpeculoa.7eindcvifu8rcucrbcramra fpccubb.ad fpc'
culu a.*: fomia fpccuU a. videt in fpecnlob.i ocidc rcucr
beramr vtfus afpeatlo a.ad fpcculii b.-mdcret fo:ma a.
1 poflca di boc vidcret fo:m3 b.in (pecu lo a.': lon^tudo
qitceratinterillaDno;:paUno;p necctTano^ptcr idqd
percutir radius oefpario recnruaro qd cf> inrer oculum:
ivnufpeculc|:fierctoaopaUnouim.!oiaureno6el6/
garemus fpeotUtm b.a loco fuo oece palrois no videre/
mus fpcculu in ipfa paruitatfe^iuauis mimm eft qd Dijci
mus oe DitTcrenria fo:mc queapp:ebendtmr per fcipfa:
7qucapp:ebcndimrexrenerbcrarionc ciue:': queapp/
bendimr ab iUa Duabus rencrberationibus . 1?oc cnim
totumDiflincrumeflpenc8vifum.q:Due fo:me app:e<
benfc funr vnius matcrte.': in vno recipicn te . ^ifTeren/
tiaautemfo^ma^Qutefte^ Difiunaionibus': intentio<
nibU8.antefle):recipicntiba6.t;caiirDuefo:mcinfeip/
fts vna funr:tiubiecmm ea^ p:imii cf^ vnii:? recipicns
cap fccnndii cfl vnumxnr crgo oebent c(Tc onc fKmc'
iocd rcdmno(tra;fenrentiaDcb3cabfurditate nibilad
no8.ouc etenim fo:me fc6m nos funt vifc a Duobus rcd
pientibu6:quo:p vnum efl dus fubiectii p:imn:': aUerti
dlco^pu8cerfumq6eflrecipicn8 fimulacru fubiecrip:i'
mi aliquo modo rcccptionis:': eifidcns fo:ma fimuiacrt
in oculoaUquomodo.CT^eindecontraiUud mtrabile
oe radio pofl radiii boc elll Dicendu:^' fi ree ita eft vt oi/
pmxiX.q? radius fccnndus no Dcbet penetrarc p:imu3.
(ed vt contins^t ej:teriu6:quomodo tangit radius reuer
beriitusvtribtlr.tvidetilUtd-znontangitniftquantuiii
geptimimi '^
eedfMcontingenef^^ccedcnerfiauresvidetidquodilte
vidct fecundii qp pattmr ab i\\x>:i reccptio dus q6 recipft
fitcanfaconnnuitatisfue cumtlk>:Deflraimr Dcbitiim
paticndi pcr angulnm Ddtgnarii.ncc cria; app:ebendct
dUquidaUudnumeroabcoq6 app:ebcdtt p:tmu6vUc»
modo.!SiauttetigeritaUa6partesrdp:cter illas qm»
tetigit aU'u6 nttUue eor jpp:cbedit certifTtn:e.ncc ambo
Qpp:ebendunraliqui(i vnu.
CTJ^pimlum. VlI.Dc oifToluenda qudhonc quam in#
du):erunr oe complcndovcrbo oe vtfibiUbue intcr quc
1 tranfUicen tia t terfa funt fims Diuerfi.
fr^RWC^Itlf^miia nuncquefliunculap:edi/ ^
laSni ^"*^'""'^ cta5:que fallitcosobboc
|^s|^^X9'<PPinqm'tas^bibctvidcre:'Z qp^ tmpofTibi/
|C^^]gt| leeilcoU>:e8-tfiguras moueriafnis fubiecrts
(liM^ajmom U>caU.t)ocenim no facitp» et8:inTt oi
ceremus g» vifus aut aUcui' fenfnu cfl abilrabere fo:ma
amatcriabocmodo.vtfounaipfa; aiTumatafua mate/
ria:t mutet ea mom U)caU ad vtrmtes fcnticntcm . tDoc
aute nulUts Di]ctt:fed Didmus boc fieri ad modii patien/
di.*]^alTioenimnon fit vtpaticnsabfirabat virmtecj^
tisautquaUtatemcius.fed vtrccipiat abeo confimile
eius.fcdaUerius gencris ^fitilla.vndcnon oicimus
Q^vifnsrecipitavifofo^mamfimilcm eiquein illocfi:
fedaUa:q:inbocetiaQ7non fentimr nifi^pter p:cpiii/
quitarem:ficurodouitumitactu:fentiensnonab(lrabit
fo:ma3 ein8.fcd fit in co fimiUs foimc cius. @unr cnim
quedarcrumquenonpatinnmr nifi oifcndendo:ifunc
queda que cu$ oiTenderint Difccdit ab cis aUqnid:q6 eft
neceifarinm ad boc vt afficiat eo^ aiTectum.t boc dl ii>
boc loco radiustque necefTe cficontinuari cu; fo:ma vi/
fibiU:adboc vtbaben8fo:maiactete^fna fo:ma fimu^
lacram in aUud q6 efl fimiUmdo cius:q6 vidctur iacra/
refuiiftmulacritiOeitrdecutnteditur fupcrtUud lux:ita
vt infictat fuo cok):eid quod dt ilU oppoftnim.t tran (iC
rat tn illud ccrtifrime:cum id quodei^ ci oppofirum:fnc/
rirrcceptibilebnius:quaui6bocftr mcdianre fpeculo.x
p:oprcr boc q> cgctUtce vifibiU. egct etiam medio veUi/
tiinfiriuncntoq6adiuuetapp:cbederc.zbocefiperuic/
t^xiii vr mcnfura ctus babcat tcrmintun cercrmuiatum
quo nuUus miao: potdt app:cbcndi . Ct: autcm app:e/
bendcns app:cbenditfimulacramapp:ebenfi:fignifi/
catidq6 rcmancrin imaginationc Defo:ma vifi.tra9y
imaginatilludquando vuU-tputat ima^natii eiTefo:'
ma rci vife.t q> tranflatu cfi ad imaginationc i motu;:
fcd moucmr rcs fua fo:ma:imo efl aUquid tptta illd c6/
fimile iUi- foc etia cp fo:ma rcmanct in ocuU) multo tt'
po:ecuminfpc]ccri8fole:'zponeaauerteri6 teab iUofi/
gnificat tibi gp oculns recipit fimulacram:fimiUter ima
ginatio cadentis gurre videmr Unea:': gurra quc moue/
tur drcularircr videtur drcnUis aUquis.^mpofTibile cft
aiitem videri Diilenfionem gurte motc in tcmpo:c.quin
imaginemr rc6 in ouobne k}cis.Opo:tctcrgo vt dc boc
Q^gntrap^iuscftfurfum^tpoiTta Deo:ius:'z Dificndimr
inmedio^^zDc bocq' gutta clltn vnoc7:tremofpatt):in
qno reuoluitur:': Dcinde in alio q^rremo ciut^:': citlendt/
tur inmcdiofimulacru3butu6;vclut fitimaginatu$pe'
ncste.tJocatitemnon fitin vnomomcnro. Dpo:reter»
go vt fimulacrumciue q6 p:ccc{Tit:fit ccrtifiim c po(t tp«
fumtremQncnspoftipfum^iciueq^ fetifimus pollcri/
us:': fiar ty: tllis Dinenfio qfi feniata :f j boc fit ^pter boc
qp fo:ma ei^^impffa dhqguis guttaia mota cfta tcrmino
inquociic^pofucridcd^inorcmafitin illo termino:fui6
ruobustempoabue, d Scd inboc£pDij:cruntDc Ui/
reineapparcnteante oculod:caufa erro:i6fuiboce(lg»
^cm
^artie
boc non fit fccundil cos niii vno modo qui putaiicrum:
npneflreconccdendii:g7 0culuscftquiddi babesin fua
fubftanaaaliqu(d:qucadmodu liiccntia:Dcquibu6 pic
dijrimuginpiuifTis^qui inteneb:is luccfz.illuminatqd
eftcozaipfopcrqualitatcquain fe efficit:n6per aliquid
qooifcedatabco^quafinon fitctia poiTibilccjc confrica
ttone 1 tacai contingere aliqiiandoin cenebzis igncoe ra
dioBtenucs:ficutcontingit cj: confricatis fupcrficiebus
pupillarii;-: q: manu confricante puUiinaria i barbam.
^ (E3am aute; patebit tibi cp ipfa pupilla pot efTe oc bis
quein noctc lucenttilluminanttiactatradios fuperid
quodcftoppofitii iUi&.0cuU'etenimmnlto;: ammaUu
funtb^.ficutoculus leonis i rerpentls:': quando quides
flc el^:pot illuminare tenebu>fU5.Unde mfta e;c anima'
Ubus vidcnt in tenebus:qm illuminant re lucepu>cede/
tcej: ocuUs virtute iuo^ oatU):u5. (L ©ed oe vcrbo qd
vna pupilla impleturrcu altera claudimr: quis negat:^
in nenio coticauo (tt co:pu0 fubtileqdeil vebiculns vin
tuti3videnti8:qdappellatfpirttU6:qmmouetaUquado
occultando fe:'! fubterfogiedo:aliqnado apparedotin/
cuendo:qui di claufue fuerit alter ocuU):p fiigit ocium i
tencbzas namraUter:'Z vacfitadaUu 0CUU15: coep^xaav
ta3cdmuniselleis:(tcutnoueruntauct02e8Cfrurgie:p/
pter boc autc g? vna res implet ej;uua:non opouetvt in
na impletis fit cmiflib 1 ejcitns % p:ogre(Tio in tcrra:-: oV
fceiTio vf^ad terminos miidi.([;©edof^"»ofitio oc ver/
bo fpecuU' tangit oes tenetes qp in fpeculo fo:mat fo:ma
fenfibilis.£a aute que contra bec pofTunt refpoderifunt
tria: vnii quop quafi iiiititur auctoatati.videUcct q> fo:/
manoimpmit infpeculoeomodo:quo fomia materia/
Us impdmit in fuis maten|s:eo gp no piungtt in illis cd
trarie.@edbecfo:ma7eiu3cdrrariaimp:imuntambe
in toto fpeculo.Tld enim eft mrpe puenirein eo fimul fi/
militndine albedinis 1 nigredtnisiimt entm in eo no vt
fiat qnale ppter illas.fed ficut fit intellectibns qniintel/
Ugunt albedine z nigredine fiiie participatione fui . i:>et
inde qd rcddit videntueft quiddl g6 eft aUcuius opera/
ttonis inter tria.f.videns 1 q6 videt:'z fpeculu: 1 coparo/
tiobo:ptriumn6c6currit:in vnaqua(g partc fpccuU.q?
vnaparsciusredditipfa^albedine.-zaUa ipfa; nigredi/
ne 1 eft oiftinctio eoy^ in vifu.Coniunctio aiit reddicus 1
oiftinctionis acquint viM qle ipfuj iviftts/tDoc aut rc/
fponfum ego non teneo nec intelligo. Ilec intcUigo qno/
modofo:maeftimp:e(Ta in co:po:e materiali.f.fpecuU'
cti ipfa no (it in eo:'! aUqnado vacuet coq^us ah eo:cum
ipfafit imp:eiTaineo:qHomodocrgocoyHi8 cft nonvG/
ctiatii ab ea:cii ipfa no appareat in iUo.-^ioed apparcat in
eo fo:ma qul babet.quaui6 ipfum foleatvidcri:aut qua/
modo erat noftra oifpofitio in comparatione ftatie poft
ftante.-'l3icauteft^U)ajslab0:.labo2eni5qHi cftin 15:
bic eft:gj q: no ponit ftgura imp:imi in fpcculorponitur
figiira no terminata.'; labo: ctia qni cft bicboc eft qi po
nit fo:manigredini9 inco:po:e.ita vtipfanon (itnigrc/
docozpozis^iconcedif qialbcdo piungaf din co:po:e
fimuL-zponif fo:manigredinis aUa nigredine.firrfo:/
ma albedinia p:cter albcdine.CTSed verbii oc inteUe/
ctu 1 intellecto oiffcrimus vfcp ad tps fuii . (C£>Ho:um
£ autc que polTunt rcfponderi:vnu5'refpondcbimHs afTir/
mantee iUud:t atiud Dicenuis quafiverifimite.Q6 ante
affirmamus boc cft: cp p:imo oicimus non opo:tei ^ cii
aliquidnecelTariii fuci itadbocvt aUgd operet in aU'6:
crit iUiid necciTarifuveUit fpccnUi; ■: tranfluccns patiaf
a pmo id quod patitur ab co tcrtiu:aUoqiiin tcnercmue
cp cuoolareturcuenreDolarcfzipre^^zcuinnocte ince/
defemr fecundil oncatii aUcuius fignt incederct 1 ipfus.
Capitulum
ScGindo Qjnocftpcrfcnotiinccomnino manifef!tt5.
Vtomne co:pus cfTicies oebeat offcndcre in patie8.qna/
uis cnim boc inucniatur per indnctione in plcrifcp coz/
po:u:non tii eft necene:vt ois actio zpafTio fiat pcr offen
fioneicontactfnpoffibilecftenim vtaaioncs aliqno:;t
in aUqna fia"t (ine offenfionc:ficut eft po(Tibile:vt no co:/
pu8agatinco:pn3fincoffenfi6e:ficut Detis:'z inteUect'
1 anima.ergo non eft mirii fi vnnmco:pus agatin aUtid
co^pusfineoffcnfionczfiqncda co:po:a.agat offcnde/
do.naUa no ofliendendo. Tlemo atit pu>bare pot boc n6
ciTc poffibile.ne(p cp ^pteroiftantia 1 fitii: que ftint iter
ouo co:po:a:fit impofTibilc opcran vnu co;z in aU5 fine
offcnfione.Tl6cnim fuperefTet.bic nifialiquis modu»
admirationi6:qnafi oia co:po:a non foleant operari aUa
in aUa:nifi ^pter b? oiftantii feparationis . Cn» cnim ei
ptingcretvideri co:pus agens q6 agcret no offcndendo:
miraref oe iUo:ficut modo mirat oe agentc abfc^ offen/
fionc:-: qnadoqnide boceft:tiic noeft impo(Tibile:quai
ttl ad in tellectnm q> noftra fentetia app:obata pfirmat:
t n6 ef^argtimcntatio qne ocftraatea.Jbicemn6 ergo cp
cozpus lucee ej: (e ipfotz illnminatu co(o:atu (blct agere
in cozfxis fibi oppofitii:cum ftierirrecepcibilctfimn^cri
ficut vifns cft rcccptibiUs:'! iuerititer ea co:pus q6non
b5colo:eactione:queeftfoutia qUseft ^''fo^ma.itavc
nil agat m id q6 eft medtii:q} no cft recepti^bilecco cp eft
traftucens.poft$ oiitno eft g fe Rotii:necg ^batii ocmo
ftrattone:g? nullii co:pue operat in fibt opiX>fitu mcdia/
tetranftucentevlU} modo.t^ocantefnerat p2imointe(/
lectum.@ed ia eft affirmatu; per id qnod pzobanimue
oe qualitate app:ebendendi:tuc eft poiTibile. iBimiUtcr
etiamcumnon eftimpofTibile:vtU)covniuBmedi) fint
ono media.f.mcdinm:': aUud mediu5:7k)co vnius fims
1 vnius oiftantie fint ouo fitus % oue oiftantierz otftan'
tia 1 fims p:edicta cnm aUa oiftantia z fim aUo. £t loco
buuis folius medi) tranftucentis fitmcdium q6 eft cob
rtsterficutranftucente.£tin locooiftantic oppofittois
tnteripfUm^^zboctranftuccns tUuminaru:fit oiftantiat
oppofitio cii iUo tcrfo babente oiftantia 1 fitu pzedictii:
cii (nccntiiUnminato vifibili.ergo boc co:pu6:cuius op/
pofitii babet ouo mcdia.f.terfuj z tranflucens:foict agc/
re in omnc q6 opponitur fibi oppofitii z tcrfus: cii omne
oppofitubabetconfimile peruietate:quauiefit terfnm
poft terfum in infinitii.Cii aiite fucrit vtrucp in fim oiffi/
nito actione qne eft qualis eius fo:ma.ita vt no agat aU'
quid in tranitucenre vUomodo.ergo trannnccnB z ter/
fum funt Duo nccclTaria ad boc vt vnu operctnr tn aUud
q6n6 fitiniUaouo.iStcuitafiterittcontigeritvt fimu/
lacrti tcrfi veniat advifum cii fimulacro alteriue fimuU
-z vifum fiierit vtriicp in vna parte vidcnae: putabimus
qj fimulacntm appareatin terfo:'; b eft ccon trario ei qd
ctciturocrad^s.iiDodusautemadqueacccdimus.bic
et^:fc5 gj non opojtct : vt omnc impamcns impzimat in
aUud fimiUtiiclincm fui.q: ficutcftpoffibile imp:imcre
in oUquidfimiUtudinq;fui:ficcftpo(Tibile vtnonimp:i/
mat tn aUud fiiniUtudine fui.poiTibilecft autc vt Uicens
imp:ifnataeriaUqita impzeflioncque noncftcjrboc q>
fo:mef fo:ma fimilis fo:me Uicctis z ilUiminati . &s vi
impzimat acritalc gd:q6 no opp:ebendimr fcnfu viftbi/
li:nccg vUo aUof fcnfuii:nifi in {uj^fide acris:quc finimr
opnd luces^-zopponif partiin qua cfthtis ftmulacru5:a
pptcr boc poflibife cft vt ip:imat terfo aUqua impjcfTio
nt.autme(iiantcn6tranftuccntc:autn6mcdiate:poftea
tranftuccns ant tertnm opcrentur in inftrumctii viden/
di:aut pancipaUtcr aitt mediate fua tmpffionc in fupcrfi
cie aeris:qni eft ad partem eiue:ip:eftione que eft qualts
Xcrtic
foitm (imicp c^^f^t vntjq6cptllontm pundpaUttr.eri
govnuqdc^agcnttuagitacrtone vinerfasab eog^cftin
eo.f.agcns vifibtle q6 agit t'n traflucce aut tcrfum.'! tra'
iluccns am terfum qdagit in vtfum.J!:t multa funt b^.f.
vt aliquid agat actione Diuerfa; an te fua. £t oeide ipfu$
in q6 agit opcretur in aU6 talc qlis eft na pami.ficuc cft
motus ej: quo accidit in aliqd co:pus caloj : q6 cu5 in cai
\mritq: caloze ilUus:accidct aUus motus a pamo motu
numero:fed ei confimiUe in fpccie. Contingit aute vide/
re rcuerberari a fpecuU) foana i colo:e in pariete. tanq^
fitaltntinparictequendmouenturfecunduritiividen/
tis nec^ fun t fita aUquo modo in fpecub.fed fciimt vcn i
re a fpeailo ad pariete:que 'zii vidcan t in fpeculo:n6 tii
fidentur fita in eo.ergo fpeculum imp^eiTione impzeflit
qualis nd q:init in eoMr oifpofitio vifue . &ed oe vcr/
borepercufrionise;;aqua ias oixeruntaliqui aiictozee,
fcientie oe rad^6.Q; radius cii cadit fug ea e^nditur.3
refrangiturpamit:'zoccupatmaioie locu.oeinde videt
in maioic q^id quod opponit ilU.^cd oe auctojibus oe
(tmalacris: aliqui oijcerunt cp caufa in bocbec di.(.^
aUqua pars eius q6 eft oppofitfi jppter quod ell fpcculii.
«aUaciusparsrcddit.^pterbocqd penetrat oppofiti).
£t non eH longe putari cp totam reddit. ideo qz eft fpe/
ailum fed fpeculu q6 eH int^ oiuerfu;; ctl: a fpcculo vifibi
Uq6c(le):tra.^iatvnus e)cantiquis e^ofito2ibu6.9>
q: vifui oeeft fubtiUtas vidcndi.contingit ei vidcre lon/
^us z fpargi vifum ejc infpectione:': augeri ftmulacru;.
^ot aute D oictio cofirmari fic:vt oicatur Q? id q6 folet
vidcri aUcuius elongaaonis.-: aUcuius mefure cii putac
longius $ ftt z no fiierit vifa dus menfura:queDebet vi>
deri^pter elongatione illa.fed moioz ilUt cu certe ^pin/
qutusfueritvidebiturciusmenfura maioz^ menfura
oebtta fueelongationi,videretur ergo m^ioz foUto. oein
decgct multa confideratione.vtcertificatoz oziginum
perctpiatboc.^zfiateiusmodi.neribiin bocvcritas ob/
fcurctur.ergo bec queftiuncula no eft magts ppiia vni''
fcntentieqpaltcrius.Tlaoifgrcgatioqua Di^eriit aucto/
res oifgrcgationisvel fractionis:!! eil ej: Ecu(Tione:cii re/
manet in fiui oifpofitione.'z cti itcrii repcrcntitur oirigit .
no cni5 radij cft pcnctrarc in oircctii . £>i aiit boc eft tm/
poitlbilcqitid cft in radio qui penetrat iUud.cu offendit
in iU6:i poftca auget res in ^fundo.cur accidit ci: vt ctt
ciu0 j[>fitnditatc augeat fractio.-'i:t cur ciiejcteltone cius
noB auget rectitudo fOz quitii ad intellectii opo:tcret:
Vt acaderet eipwpter e):tenfione rcQcuti. 1 n6ej:pandi
£t omnino qua bonu5 eft td q6 oipt aucco: p:imu8.f. vt
vifibile vcniat a latitudinead coanguftationett colUgat
ibi.boc enim eft plus adiuuans ad certificadii ei" fo:ma
qlvtvidensegrcdiensfit ab ocuto.t oiffundat ittlati/
tudine.Qnod aute oebet Inectibuic loco eft id quod oi/
cemus oe fitibus vifi>i videntis 'Z fpecuU . t>icemus igi/
cur Qj altquadoaccidit:vt vifum'z vides.iUictdii fintin
vnotra(uicea'.aUquadoaiit cotingit vtlucidut vifiim
fintintraflncetib^^iterquc funt fuBficics.Siautftierit
fitits (u^fidci in oppofitione qiie cft iter vides aefficies
lume no vidcbit iUa fueficics ficut fuperficics ccU ■: oe/
ri8.Sivcr0 fuEficies fuen'teicbec:ficui fuEficies aquc
1 nubiii in acre:': lucidii no cft in bac oppofttion e in ipfa
fugficie:reucrbcrabit Ui;:quevcnita lucidoad viiui.i
Videbif feparato.'3[amautcfcifti quidftt reuerbcratio.
&i veroin fra fUQficie in qua rcucrberatu fiierit vifibile
in quo eft:co q> eft traflHccs.t ocmonftrabit iUud j^^ptcr
boc Q> cft fpeculii: fpeculu aut ibi crit parificatu ei q6 op/
ponit vifibiUs fticrit oircctii videnti.Bi vero rectii fite/
rit erit fpecuUis in loco in quo oiTendit:fed Unea qne e;:tt
Qctmnm
i6
tJC vifu.i pergedicularis eriteptCB te vifo:q5 eft in aqitg
per q6 rcdditcius fimulacru in rcctitudinc'.)5i cn ipie <
ccris anulti in peiui:in qua non pot vtderi:cii illa poftea
impleuerisaqua videbitur. ©i vero viftim fiierit epx^
tranfluccnsmediu pzctcrtranfluccns in quoeft videna
luddti.tranfiuces mediu oemonftrabit iUud.lSi aut no
ftierit ita.i^ fiierit vfi partc vide tis fticficics ilUus traflu/
centis n6 oftendet nifi feccrit ci colo:c5 cjttran eii gQ alt/
quid q6imponit cj: aUera parte ad boc vt vidca t .
dCapimlii octauii quaUtcr vnii videf oiio.
\*Tkcffit\\\<k ^'''ocg) VKiividcttirqitall
[ Jj *'*'■ • * M » ouo nimis cft ^fidcradiiej:
eo enim pedent aucto:cs oe radtjs ricetcs rp
iq:vifiofitj?pteraliquidq6 egrcdit w vifu:
•* 1 offendit in rc vifas:^ ocide ptingk refrangi/
cius fiitu penes vifti5.0po:tet vt id q6 cft vnii vidcatur
quafiouooifcreta.tvideatouo.i ncfctuntQ?c]c bccfc/
quitur eodabfurditas ma^a.J5ieni vidcre ftcret tacti r
fumitatii radio:;: qnir^ucniuntfuper id.tunc ocberct vt/
deri in vnaquacp oifpone vnii.q6 no impediret refracrio
fumitatu radioj; refracto;:.Uerii cft aute qp fimuiacrit
vtfireddit mediante trannucentememb:o reccptibili
apto:lenitlUtminato:itavtnon recipiat iUud fubflantia
cranftuccnrisaliquomodofecudu Q^eftipfa fo:ma.ied
cadiciniUud.fecundiioppofitione non in tcmpo:e.p:ir
muaiitcuiimp:imiturfimnlacrii vificftbumo: crifta/
loido6:penes que no cofiftitcertc videre . SUoquin vnu
videret ouo.ouoenimfimulacrafunt in criftaU^idis.fiA
cut cii congif ur ab vcrat^ manu funt ouo tactus. ios boc
fimulacriireddituraDuobueneruie concauis vbicon^
iungunturinmodumcrudsquifuntotioneruiquo^um
oifpofitione affignabimus cu loquemur oe cf rur^rqii
cnim ej: fb:ma tfXfnoxi venitin ej:tt'mattoncm ptrami»
rotuda.ita vt iactet anguUi fuii \\tra fuperficie criftatoi'
dos.ioitr RumuUicni in quo cftcriftaloules mcdtintc fpi/
ritu reddente qui eft in neruiscontingenttbus fe reddif
tur efiectionipiramidis.': offenduntfe one ptramidcs:
acancelanmribi<z vniturexcis fo:Bia fimiUtudinaria
vnapenespartefpiritusquigeftat virraee vidcndi:oe/
indeQ7cftpoftboceft fpiritusreddei/sqdvidctur non
app:ebendcns iteru.!oi aute oniiderct iterii app:ebcn/
fio J3pter oitiifione neruo;::': ifte rcddcns eft auquul oe
fubftantia videntie:ipenetr3t in fpiim qui cft repofitus
inpumoventriculocereba:7imp:imitarite|rfo:mavi/
fatn ipfofpirttu.quieftgeren8 virtute fcnfoe comtinisit
fenfu6c6muni8recipittll^fo:ma5:i beceft perfectio
vidcndi.C Uirtue autem vifibiUs eft cjctra lenfum c6/
munem:quauis emanet ab eo . Uolo aitte oiccre q? vir/
C116 vifibiUs vidct:': no» audit.DC(^ olfacit ncc^ tangic.
necp guftacvirt* vero fenfae cotnunis.vidct -: aiidit tc.
&icutfde6poftea:oeindebecvirtU8 que cftfcnins c6/
munisreddttfo:mamalg partifpiritu6:que cftin conti/
nua cum panc fpirittis que vebit ipfum:': impiimit ir il/
la fo:m3 ipfam.': reponit ea ibi a{nid virtute fo:matcm
qne eftimaginatiua:ficut poftca fcice que recipit fb:ma.
% confcmat cam.ioen fns etcnim comunis cft recipiene
/b:ma.fednon retinen8.imaginatiua vcro rctinct q> reci
pitille.CaufaautcmbcceftQ; in fpiritnin qno eftfcniii$
c6muni6 n6 cjnftit impffa fo:ma cjnerius apf)bcnfa.nifi
quadiu coparatio pdicta inter illa x re vifam fiierit pne.
aut ftatim fttmra.cii autc abfens fucrit vifus.oelcbit ce
co fo^ma:-: n6e):iftit tato tcmpo:cgj attendicebcat.fcd
}R fpiritu in quo imaginatiue fo:mc funt e> idcrce . $tn's
aU)ngotepo:eabfcntatcfticrint:ficinj>]rimomanifefta/
bitur tibi:fo:ma autecu fticrit in fcnfu comunierit in eo
S
fgnfata ccrrini'ine:ita vt liipjimerct ibi fo:nia iton vcrf
cc.n6fenticf.ricutinamarimdinanj8.Cumaiitfticn'tia
imaginaaoneeritimaginatanon fenfata:oeinde fozma
queeftinimaginationepcnetret pofteriojc vcntriailfi.
cii volucrit virtus ej:timatiua:i eleiiauerit ncruum i oe
Ouob^mebjisqucterminant penes neruufeccrit vnu:'Z
pian^ci fo:ma cii ipiritn.qui gerit virtutc e;ctimatiuam
tncdiantc fpiritu quigerit -^tutc imaginatiua quc vocat
h bominib^^tus cogitationie:': fo:ma quc erit in imagt'
natiua impamct in fpiritu )?tutis cjrtimationis.-z virtus
imagtnationis oefcruit^tuti cpmationis rcddcsciqd
cft in imaginatiua.Sed boc no rctincf in eflfectu in i^tu/
tccjctimationis.nift quadiu fiicrit agtus trafitusivt ouc»
fjMritus oflcndant in ie.x ouc ^'tutea occurrat fibi- Sed
ca rcfpucrit cu virtus c);timationi8.ocIcbtf ef ca foima
ilIa.Cli>:obatioautccrtitudinisbuius rci.f.g? ejciftcn/
tiabuiu6founeinectimationceftc;ctrac]3llcti3eiu8i'n
imaginarionc.boc eftafit cp imaginatiocftquafi pferua/
triptfoj^^quefuntin eano funtfemg imaginatc abaia
f n cifectii.&i.n.ita c(Tetimaginatio:fimul ocberct irnagi
narimultas fo:mas qualifcuc^fozma ect inimaginatio
nc.fcd necg bcc fo:ma in tmaginationc cft admodu cius
q6 cft in potctia.Si.n.ita eit opo:tcrci vt creaturc cjrrc/
riozes reddire't ad ea itcp.<3ed futit repofite in illo. £j:/
timatio vero mediatc iJtutecognitionis aut imaginatiuc
oiidit eas aie.i pcncs el cofiftit redditio fo:ma^ fcnfibi
liii.^cd mcmo:aIi8eft ^ptcraliud:ficutpoftca oftcde
C mue.(r5fta fundamenta opo:tct vt fint in p:omptu pc
•Piima, aee tc.-: ocindc rcdibimus ad noft:p «Ppofituj oiccntea
£i videndt g, cm(a vidcndi vnu ouo:qdniple)c cft.vna cnim cft c6/
SJurtcx.'' '°^^ infti umeriqd reddir fimulacru qo cft in criftaloi/
* dcDuo^sncruopataQJDuofimulacranoreddunfvnilo
co in Dircctu.fcd vn uqdque illo^ tcndit ad partc viniv
tia vifibilis pcr {c:Due cnim lincc ouo:^ fimulacro;; non
trafcuntVo tranfitu qui folct cancelan'.cii pcr tranfeunt
ptactu Duo;; ncruo^.Opo:tct crgo ej: boc:vtcj:vnoqcp
fimulacro.qd venitc^ criftaloidc impamaf rtmilitudo
pcr ie.i in partc vifibilis fpirims pcr fc. £riitergoquall
Duo fimulacracicouab^^caufis oifcrctie ejctrifccuB.idco
Q7 no vniun tur ouc Unec cgrcdicn tcs cjc cis ad centmm
ouoy criftaloidii:que funtpcnetratce ouos neraos c6u9
«comda. uos.-: jjptcr bac caufaj rcs apparct multc Difelc.(n©c
cundaaiitcaufacftmotuevifibilie fpiritus:<z «''como/
tio ad in tcrio:a De)ctro:fum i fin iftro:fum. ita cp ps ap/
p:ebcnden8 ptranfit tcrminii fuu5 qui cft ei ocfignatus
naliter.-: tcndit verfus partc oua^ criftaloidii motu fltu
ctuantczvadllantc adbocrvtoefcribaf inilla fimula'
crii:': fimilitudo ante^ cancclcnf oucpiramidce.': tunc
^tcr 15 apparcnt ouo fimulacra.i boceft ficut fimula/
crii qd rcmel ocfcribif a folc in aqua ftagnante ■: quicta.
1 9> oefcribif ep fo!e fluctuatc oefcriptionc iterata.QHi3
onguluequibabef interlinea vifue oirecriin aqaizlv
nea folie oirecta in aqua:pcnc8 que angulii ^fiiiit noftp
Videre.od .r^cdu quo oc fpcatlo reddif nobis oUgd non
remanct vnu9.q: mouet m comorio admulta.i mftipli/
Zertia cabif ifteangiUus.-zimpamcfinco fimulacrumpluf^
*«""♦ vnu.CTCauftj aiit tcrtia eft cj; ocufTionc motue fpiritus
latetia qui cft vltra bifu rcotionc ontc i rctro.ito q> babj
Duo8motu6adDuaeBte8ptraria6.vnii motuod fenfu5
corHimc.ialiii motii adpiactii cuoEncruo? ad boc:vt
forniafenfibiliercddafciitcf ontc^ oelcofidqd rcd'
dif fenfui comuni.t quafi ftatim m rcddiderit fo:ma fcn
fui comuni rcdcataliqua ga cim od recipiendu? g? red/
dit i?tU8 vifibili9:q6 fit pp velocitate menie.quafi cnim
oefcfibif in fpiriturecedetefoana.iipfcoatcam fcnlui
C^pitvAim
cornuni.Omncautoefcriptiibsaliqdtpscjjiftcdiquo/
iifc^DclcafXu autc inota fuerita fuotcrmino recipiens
pma pars fpiritus cp pcufTionc fui motue. fcquif alia 2^
que rccipiar:ficiit •: pma.anteq^ ocleaf oe pma.tinciiet
fpirit^^pB pcuiTione od parte anterio:e:quecrQt in oppolt
to vifibilis:-: app:cbe'dit illiicLDcinde raouef ■: no rcmo/
uef ab eo fo:ma fubito.fs eft in co ^fue alia gtcquc eft et
fo:mereccptibili6.oe[deapp:cbcdit criafo:ma oliaQs:
eo gj babcf in oppofito ^ptcr q6 app:cbcdit fo:ma fuc/
cedentc partc pma:cuiU5 caufa eft pcuffio:-: cii ita fucrit
erit in vnaqq^ ea:^ foana vifibiU6.*j^:ima ctent fo:" n6/
diioeleteeftapmapartcrccipictequercdditfenfuicoi:
aut qucno redditci.quouf(pimpmaf in fccuda. d^if'
fcrcntia afit intcr bac cam ■: po:e bcc eft:g? bic mot' c6'
cuitioniseftantctrctroiillcaiitcrat oe):tro:fum^ finf«
ftro^fus.ijppterb? camidqdeftvcloos mot^adouas
partcsvidetquafiouo:antcq^enim oclcaf cius fo:ma
a fcnfu c6muni:ciiipfu3 fitad vna £te:videt ipfus vifus:
cii ipfu5 fit in aUcra partc:i cocurriit fimul ouc cius ap/
p:ebenfi;oneequefiut in ouab^parrib^-zobbocciimo»
ucf punau5 fup aliq6 circuuoUibilc videf Uncadrcula/
ris.Cii vcro q:tcndif punctii fubito in oircctu.videf qfi
Unea Dtrccta.ioiUri]do aut buius mctus eft v^rigo.GTCu
enim conrigeritaUqua caufarus quefcripte funt in Ub:is
pbf fice:quc moucat fpiritii qut eft in antcrio:e vcntricu
lo ccrcb:i arailaritcr.': "iaxe vifibilie rcddiderit ilUc fot
tna fcnfata ^ptcr fpiritii qui eft rcccptibJlie ciue vtutie.
tion quicfcit in U>co fuo.fcdmoiicf i fucccdct aUa qb que
rcdpictipfasfoanapoftreceptione ilUueantcqj ocleat
DetlU).':fitcircularitcruobi?vidcnfvifibiUacirciifcr/
rt:': permutari aptid vidcntc.C^ aut circufcrf n6 eft nifli
vidce qd variaf circa id q6 videf Xii aiit recipics fucrit
fipm <: motii fuerit vifum.cirift^imc moucbif finc oubio
eius fimiUtudointcrio: ab vna partc rccipictis ad aUas»
^icnim fimiUtudoc6fiftcrctintpfa vnapartc c^para'
tio rccipicn tis cu recepto cct vna i cade.(LXu igif acci*
dcrit gercri fimulacrii moucri a loco fuo moucbif fimiu
lacru finc oubio.*: mutabif eiue comparatio ad co:pus.
q6 cft qctra:-: cotingct illud q6 cotingei et fi id q6 cft ej:*
trinfecus mouercf .(E^tc qui inQ^icit aqua dto octiue/
tcvidcfeiipfamouei;iadvnaparte.^caditinaUa.£ott/
fa aiit tTuius cft.qtfi vidcf ci q6 oia moucon f ptra motii
aqucgj; vebcmcntia quot^ motus ,ppter qua p:ouCnit
vetodtasfcparationis. videf gjfcparatio fiatq: ouab*
partib^CTCouia buius eft motus fiinuUtcri in rccipien/
tc:-: g? fi^um cft in omni parte in qua ponif fijcus aUquo
tempo:c4L ^ebes au r fcirc gp pxetcr bos caulae cft ibi j^
aUacaufamalis adiuuans illae ciuccftbui^fcsg^fuba
fpiritue cft fuba vUima fubtiUtatie.-: vclocie obcdientie
ad rccipiendu motiiiita vt cu ptingcritin co caufa^pter
qua oebeat mutori fimulacrii ab vna gtc ad alia:fcqucf
nu7ucrifuba fpiritue in aUquo motu in oircctii ilUus par
ti8:quaui3 fitparuiffimue ille motue.CrCaufa aut bui''
eft:qiii vnaquccp ^tutiiapp:ebcndentiu5 impcUif naU/
teradfuii c6p:ebcnfibilc:ita vtquafi oelcctcf cii illo.jCu
veroimpclUfadilludincUnafgeruUtset^^odilUid.^zpg
boc fpiritue vifibilis totus impclUf ad lucc.-z rejrabitur
a teneb:i6 naUtcr.(LXii aiit fimulacrii imgclUf ad vna
partc fpiritus:': no ad alia:^us quafi ipellif cii fuo tltru'
mcnto ad parteindinationis fimulacri.3nftrumenritm
ctenim obcdtt ilU ad parte; qua pctitvirtue.tjJpter boc
ptingit in fpiritu motio ad il la parte,pptcr fubtilitate fibi
1 fua velocttatc ad rccipicdii motii tanc^ fcquaf motum
fimuUicri.-z^ptcrbaccaufa^cii inccgit bomo infpiccre
oUquid qd drcunuoUtif ^videnf ct oia aiia drd)HoUti.ce
0uarte
Q>?ttngftm fpii motU3 drcularis e)c boc g? fcqmt motu
fimulacri : -z ^pter 13 cii ifpexeritg? cito mouct in dtrc/
ctuiJtingiiinfptimotusrectua-iccotrario illius mot'
ptiaiEs cni motus rei eft pria ptt mot' bntis fimulacrii.
Oj s videri oia moueri pilla pte.fimulacra cni, rerum
eoaia no funt fipj.CTQuarta aut cd eft pcuffio mot^g ptingit
i fowmine vue:tunica eni vuea e(t facilc motieri taliter
q» oilataf g ca fozame.aut coanguftaf altqn fozis aliqu
itiie:i i dircctii.vel in obliquii.'; epci^cjrpijlftonc fozis:
o; vt ptingat anguftatio z oilatatto fozaminis:': qccius
ejcpulfioe ttus o; vt ptingat pfh"ictio ■: pctio fozaminis.
cuatitptingitfojameangufiarividefresmaioz.CC^Cii
fooilataf vi^tninoj.autptinget cti iclinabif advnam
ptc vidcri in aliquo loco.iptinget qli pinii vifum fit p/
ter vifU5 z":f5 pcipuc cu5 apparuerit alia foima.ante^^
&ubitv ocfb-uaf pmn.dC-p ot am bic aligs oiccrc.cii no cyiftit
0« fozma eadc cH motu rcapietis:ftcut lucis fo:ma manct
cadcciimoturefipietis:vtcii rccipies Dcclinauerit ab
opponc oeftruaf fo jma in ipfo.i ptingat foana in eo qd
fuccedtj loco ei''.i no fint oue fozine nec ouo vifus. ncc
ptinucf lincapuncto.nec vicieanf ncs cirailr moucri,
Knfto ir^iccmus qiii no logc cft c[6 fpijs g e cois fcnfus non
folet tcnerc fo:ma ppoppone trtt.qua non rcdneat poft
oppone magno tpe.vii no eft fiait rctetio luminis ab il
luminato p luceqocftruif fubito:necficutretctiofcul/
pturein lapideq ouratlogotpc.fedcftiter vtrijcg.iei''
cilitaa ^tii eft ad fo:ma eft ca qua adtituat i pfojtant
poftopponcaliquotpccaufccisiucnics pdictas in co
q> adiuuat motii d'' i reuocat ad na^ fua colloqmur oe
bis:-: cj: ^ fcief .q> 15 qd fpiis lates rccipit ftiiwdics vifi
bilcs no elt ficut rcccptio fimulacri fimplicis 'qd aufer/
g tur ctii rcmotioe opponis. (CUcp eft.aHt fenfus ec bos
oiuulgat03.'Z 9>nan6mouef abvno gradu atalitatis
ad altij gradii fupio:c nifi poft^ pfecerit gcgd e in gra'
duillo.ejcquofequif oes bfiapud nos.f, g ptcdit oecfa
re 15 fillogifmo neccfTj i"io:labo:auitin fupfiuii:ci: gcod
ciperiit oe B no eft pbatti:nec cgo Itclligoiltud qfi.pba
tii.fiaut alius itclUgit oifcaf ab co e^ tractatti noftruj:
fcnfus eni5 finguli i fenfibilia fiit iUud q6 Dijrimus.func
aut 15 fenfus coes ■: fenfibilia coia.loqmur aiit oc fcnfibi
libus coibus oicetes.qo nf ifcnfus aliqii fentiiit aim eo
mrtzM ^^ fentiiit 3lia.q fieent fola gfc.no fentircnf .(El^oc at
iiM,<4, •^uf'^ Dimefi6e9:numeri fitiis i motus i gctes i ^ping /
tas 1 clogatio ■: ptact^ i cetera ab bis q ptinen f cii iftis.
15 eni no fcntiunf acctjtat'r;fenf3tti etcni^acctJtatr eft id
q6 no fentif certifTimc.fs cft piiictLi cii co q6 fcntif cer/
iSri 2 6e riitime.ficutl5 qdfcntim^^pfejplatois.ifratrem focra/
laiikt. tf5. tia.fenftbileeteni? eft coto: % ftgura.fs q: ptigitB ce c6 ■
iiictij cit alio ab ipfo rclatiite.io oipmus nos fenfifTc rc/
latiuii.cii nos no fcnferim'' iliud vlto mo: necp.n. cft in
aia nfa imaginatio i oefcriptio pf is platonis.cj: 15 q6 c
pf illC.qfi ipfa imaginatio i ocfcriptio fit ocgfita p fen '
fU5aliqijom6:f5figuraiDumcru8.ic.cj:ei6 q|ui9 non
fentiunf p fc fota.tit co:;: oefcriptio i imaginatio fegtur
imaginatione ci^^qd fenaf vct appbcdif ej; 15 q> e colo:
autcalo: autfrigiditas.itaq^oefcriptioeoEqfunt b^
in imaginatioe no p5t ee fine illisetii^no 05 aut vt cum
aligd fuerit appares vel appbcfu^ ab alio in^liquo me
diate aliquo.ppter boc fit vt appt>efu5 verc. multa cnij
ep rebus q funt certcz n6acaitat'r.n6 funt nifi mediati/
bus alijs.bec aiit fcnfibilia coia:qx ab bis fenfibus pofTi
bilia funt appbcdi.io n5 eguerijtalto fenfu.imo:q: app/
bedi fine medio fuit ipoiTibile fiiit ctia ipoffibile ce altii
BtlD» fenfu; Efe.(COifus at apfsbcdit magnitudinc 1 numc/
^ ru 1 f igura 1 (ita 1 motii 1 gcte mcdidtc colozc;-; vf q6
appbefiomotusigetis gcipiat virtutealtaptcrfcnfuj. .
(EZactus aiit appbedit boc totu mediate Duriuc atit roao»
motlicte:in plerifc^ vcro fit aliqn mediate cato:e 1 frigi
ditatc.(£;guftu6 quocp appbe'dit fapo:e cii ffx(lai\erit £5ulhi»
guftiimultiioifrufu^iappbeditnumepcti ittenit pLii/
res guftiis in co:gibu6.f5 motii 1 quietc.i figtira qft ap/
pbeditctiafedoebit'r.f5iuuafadl5tactu.(L&5 polfa/ ©ifam,
tii ^uis no appbedaf magnimdo necg figura necg mo/
tus nccp quics taliappbcfi6e q videaf otfacieti.tri app/
bcdifEipfu5nitmcrus:ivrolfacicti:aiaaiiteft q app/
beditalio mo argumetatiois •zqtimati6i8:fc(t.n. g» id
cuius odo: oeficii fubito iaj abij t.-z id cuitis odo: fupcft
adbucpmanet.(Caiidinisfon6appbeditmagnitudi/ Buddu*
ne;f;ofteditelaieoftefi6e 3liqfifaltaci;q6fitej: t5 gt
fonos majcimos c6parai magnis co:pibU6:g fepeptigitt
c]c puis co:git>U8 vel ep:aliqit appbcdii nume?:.': otiqii
appbedit motu -z geie p tenojc vct Dcfectiug accidit fo/
nojJiracio.-z q6 Diuerfitas fui ocfect^ eft ej: 15 q6 rcno/
uatfitHilla.ptractio.fsbcc appbefio fit.pptcr 13 cp aia (o
let appbedcreqdaq vifu nouit.fatlif tfi muttoticns : t
pofribileeftvtatidiaffonusgeti6rei.eom6quoaudic
fonus mobilis:-: fonus mobitis queadmodu audif quic
tis foiius.s no 05 credibuic oftefi'6i.q no eft neceffaria:
nifiq: ita ptingii in plcrifc^.figura f 0 no appbcditaitdi
tusnifift'gurafonin6co:gi8.q6aiiiaudif oc pcauo.t
fcif .pptcr boc eius pcauitas.boc eft qd accidit aic. 1 co/
gnofcit aia fm modti pfideradi -z oifccdiquatr vfus crt
in ilto.iOI Uidef aiit qj oifpo vifus in muttis q appbcn/
ditcftetia qlieeftbuius oifpo.fsappbcnfio viftis inco
qd appbcdit oeboc eft tnanifeftio::i 15 funt fenfibilia q
Tocan f coia.eo g> pucniiit in iltis plurcs ej: fenfib'' : nu/
mcrus aiit cftg magis 05 vocaricois^ocscni^ fcnfus co
utniiit in illo.(j_ 3a aiiiputaucruni atig bomintiq? bcc
fcnfibiliac6iabntfcnfu5e]cntcinaialibusin quo ::ue/
niiit:i a qiio appbediimr.fed no eft ita. m enis kiscp q/
d5cj: bis appbedunf p colo:c:g fi no cct:n6 appbederc
tur.iqdlappbendunf ptactti.gfinocci n6 appbe'dc/
rcn f .fi aiit pofftbite cet aliq6 iftop af^bedi fine mcdi/
ontc qlitatcq cft pjimti appi?efu5 ab alioifto|z fcnfuu;.
tiic ect boc poiTibitc.fcd vti nobis fit ipofTibitc appbcn/
derc illud nifi mcdiate »^pbedente q6 app:cbcdit fco/
fucc^ito.aut fignificatioe fiue mcdiantcfenfu.boc n&
babctfenfti5c6munem vtto modo.
(irgjcplcta cftpars tcrtia (qcti oe naturatiljus. (HJticii
pit pars quana.£apiwlii;pjimii: in quo eft vcrbu; c6/
munc oc fcnfibus c):tcrto:ibu6 quoe bfit aiatia.
lP|^|*||^ aiitgeftc6is:aliuseftab ^
U^tllUV eoqiietcnctilttgputauc/
riii qj fcnfibilia coia babcrct fcnfum c6
munc.na fenfus cois eft via cai reddii/ sicue cH»
tur oia fenfata.fi.n.non cet bcc vittus q quid «ft.
appbcderct cotoutii 1 tactii:no8 no pof
J fcmus Difccmcre iter ilta:nc^ oicere gj
boc n6 eftiUud.Dicamtis aiit q> bcc oiftinctio 1 fi no fi/
at ab itettcctu.tn 0; j^culdubio vt iteltcttus iueniat ea
fimul:qHoufcp oifccrnai ca itcr (e.f-, emap funt fcnfata.
-zf 5 gjreddunf a fenfatis noappbcditca itcllectus. fic
poitca occlabimus.aliqfi aut nos oifccmimueitcr ilta.
05 g xtoivicta fintapud oifccrncte a\.\t in fua centia.aut
cxtraca.ipoiTibilccft at 15 ficri itellectu ficpoftca fcies.
05 g vt fit 15 in alia virtutc:fi cnin6 piiigercnf in imagi/
nati6eaialiiiqcaretitcllccm.n6icliBarenfDcfidcriojJ
p:io ad Dulccdinc.f. qp rcs q eft tniius fojme eft oulcia:
cii vidcrctea:n6 appeterc'tadcoinedcdii:ipter 13 fi no
ciTctapudno8virfU6;cpbicb63lbuscftmimmus:eo4>
auic £
-^ , V ondimmit9cucan«c:itoj)baretnobi9cm3ioai!arjM8
^ixtcpy t^c CJJ^^ Ln cjcfuaalbcdinc -z co.fi autnocctinaialib^virtiiBirTqj
''moLiuii^ '-■Lt-L'^ t^ piijgcrcnt fo:mefcnlatof;Ditficiii6ectciU6 vita.fiol^
jt £^;iiuH^cjxjitiJU^ ru3 no ofiderct {z^ii^.% fi fon^no oiidcrct fapojc.-z fi foz
/^(di JtJf^^if- ^ nw baaili no rcmemozarct fozmd Dolo2i9.ita g» fiigiat
■ .tYMTct ciw'irii^{ :flb co:o5 g finc oiibio vt fozmc ifte babcit vnu aligd in
•^ quopiugantejctrinfecus.iiaiJtonditnobigecb^^tiitis
pfidcratio rcrpcctita rcp q ondiit fc bfc iftriimetii ptcr
fenfu3e)crcrio:e6:ftcutvidcmus^eigin circuitu vol/
uit:vf gcgdeftincircuitumouert:q6aute(t accits q6
8cciditvifibiliba3.aut cftaccns qdacciditinJlrumcto
quoBficit vifUB.fjno cftaccns q6 accidit viitbiLibus
^ i. Hfd poft$ »0 eft i vifibilibU3:,pculdubio in alto cftA^ertigo]
j/if^r cvu* n cn c f . jj -j „5 g nifl ca' mot^vapoas g c in cereb:o.i in fpu qui
2r'cAi4M "•"'5*''^^^^^' ibi eftcii acddit fpiii circiiuolui.g>?tutiq eftibi: arciditj
^Vf IA<J^^'^ '^ jdqdiictrpedtHim^SiTrptigitboiCjifpicerealigdvc/
JiiHti*' locitercircuuoluiltcutpdi):imus.l3 aiit nofit^ptcr ali/
^ gd qd fit in alia pte ocult nc(^ in fpu ibi cfpifo. i£C\M
iufmodi cH: firitudo vclocitatis tttobilis piictalts q vf 7i
recta vel cirailaris^ftcut i^ pdictfi efl:i,ppter b affimila
tiofalfa^pimaginu.-zaudit^ falfof fono:p aliqtt ^(.cvMt
eisin gbus noelt lefus iltrumctu fcnticdi:autciqquaft
claufo3b;oculoa:caaiitb'' no cftnifiq: apparcti B pn
dpiotmagine0:queaut vidcnturin fomnis autfiuntqc
Ocfcripti6efo:mein tbcf3uro:rctinctcfo:ma8.f.aut tf,
aUa.f5 fi ita eet opozterct. g? gcgd ibi cuftodif ect pfens
aic no para zi'' tm.ita vt qfi gs ilLa fit fola vifa vel audi/
ta.ant ptingit cf, alia f tutcq elt aut fenfus e;terio:.auc
itcrio:.f5fcnfueepterio:n6^deittnfomnis:qz aliqn g
imaginat colozes eH puatus ocnlie.reltat g vt 13 fiat in
fenfu iterio:e.ipofVibile edaiit 15 ficri nifi in pncipio fen/
(iiii itcrioj::E qd ipcrat •iW6Ztamxi\x^\'i vultj?palare
Qi eH in tpefauro/l5 fiat in vigilite ctia.in quo cii firmi/
^fiif ff^ v^^^^fcrfiutftabilitafenfatacriitqfipfentatx-Jbcc^ntsell:
c/Hm Jv^^ yg jgf fcnftts c6is:q cft cetru coe oiits fenfuu:-: a q oe/
riuant nerui.-zctiireddunt fenfusiipfaeftvereq fen/
nt.fsretinerecaqbccappbcdit:eftiUi'')?tuti8 q vocat
iinaginatio:i vocaf fo:malis;t vocaf fan tafta. t fo:taf/
fi» oiftiguiit itcr imaginatione i fantafti ad ptacini5. z
no8fumu80eillt8gBfaciiit.fo:mcaiitq funt in icnftt
coi:'; fenftts cois i imaginatio i fantafia funt q ft vna vir
tU8:t qli no Diuerfificanf in fubo.f5 in fo:ma:i3 cft qtiia
q6 recipit no eft q6 rerinet.fo:ma cni fcnfibilc rctinet il
la q vocaf fozmalie fantafta 'zimaginatio:t no Difcernit
f lla vllo m6:nil4q: trft no retin€t:fenfus cni^ coisi fen/
fus e7:tcrio:cs Difccmiit:aliquo m6 1 Diiudicant: oicunt
cni5 B mobileeflcnigrii.TB rubicudii ccaccidit: gbac
^ aiit retincte nibil Difcernif dc oi q6cft nifi ttn Dc eo qd
"^ cft in ipfa.f.q6 b5 bic vel illa foima.i£3i aut fcim^^vc/
rilTime in nf a na ee.vt coponamus fenfibilta iter fe ivi
uidamus eci iter fe f 5 fo:ma qua vidim^^c^.qpiiis nocre
damits ea ee vel no ee. 05 g vt in nobis fit virtus q boc
OEaf ^i bec eft virtus q cu itcllcctus ei iperat vocaf co/"
gttas.f5 cii v^tu6 aialis il U ipcrat vocaf imaginatiua.De/
inde aliqfi Diiudicam'' dc fenfibilibue p itcrioes: ^e no
fcn timus: aut io cp in na fua no ftint fcnfibilcs vUo mo:
aut io q: funt fenfibilce.fs nos no fen timus in bo:a iudi
c^:f5 q no fiit fcnfibilca ey: na fua.fun t ficut inimicicici
malttte.': que (e DiPFtigiiit.qui appbendit ouis Dc fo:ma
lupi.i oino itctio q facit ei fugere ob illo.t pco:dia qua
appbcdit De fua focia.-zoinoitcrioq granilaf cii illa: fiit
rcs qs appbedit aia fenfibili8:ita qp lcnfUB no Doceat ca
aligdoccis.gVtusqbccappbedunfcftaliaftus ivo'
caf e^rimatiua:aut funtfcnfibilcBfic.c^epli gracii vi/
d cmus ali^d cerulcu;iudtcamusee mii wke3 enim
Cofitiuins
Citimatina
Capu
no rcddit nobis fcnfite t'n ipfa bo:a.cu tp; fit Dc gfic fem
fato:p:quiuis iudiciii ci' no fentiaf vUo mo:': qjuis p^r/
tes eius fint Dcgne lcnfori:n6 tii appbtdit in pnri:fcd eft
iudiciii q6 iudicat:c)6 fo:te cft m eo.': ipm ciii fit^r atia ^
virtute.^qctimatioautopat m boiciudiciajppatqcgbus t
cftilUtdciiaiaptinacitcrncgatcereeqno imagindtur "
nccg DCfcribunf in ca.i oio no vult cas crcdcre cc':': bcc ^
virtus finc Dubio oliftit in nobie q cft Diiudtcas tn aiali
iadicin no Diffinatii:ficut c iudiciii itellcctualc.imo iudi
ciiiimaginabile piuctii ca fingularitatc ■: fo:ma fenftbi
\i.iej: bac emanat quiplures actioes aialiii. (L Uifus ^
out ert:vt id q6 appbcdit fcn fus vocef fo:ma:i q6 appf
bcditcytimatio voccFitctio.(T ©5 vnaqueqj tfta?: b$
tbcfau^rftm.tbcfaurus aiit ci''^^ appbcdit fcnfus c^tus
imaginatiua:cu!U3 locue cft antcrio:p6 ccreb:i:vncu5
ptigtt in ea ifirmitas co^riipif bic modus foimalie:aut
cj: imaginatioc fo:ma:p q no funt:aut q6 e cifficile eitta
bilireidq6 eftin illa.tbciaurus vero appbcdctis itctio
nccftvt'rtU6CuftoditiHa:cuiuslocH8c poftcrio: escc/
rcb:i.i io cii ptt'ngitifirmitae:co:riipif id cuius^p:ium
eft cuftodire bas itciioes^q virtus vocaf ctia memo:ia/ ^
lis. -z etia rettnc8.f5 rctincs ob 15 g» id q6 cft in ea bcrct u
firmitcr.icmcmo^ialis.jptcrvelociteteilieaptitudi/
nis ad rccodadii:p q6 fo:maf cu mcmo:af poft 0 bliuio
ne.q6fitciic)ctimatiopuerrif adftti virnitc cdimati/
ua t rcpfcntat vnaqttat^ fo:mar q fun t in imaginatioc.
itc vtqfimo vidcatg)ipfcfintfo:mecius:cii veroonfa
fttcrit fo:ma que app:cbcndit intcrioneque Deleto erat.
apparebitei inientio ficut Bpparucrate]ctra: 1 ftabiliet
cam virtus memo:iaU'6 in fe:iicut ftabilierat pue.t fiet
memo:ia:i aUqit pucniet ab iteti6e ad fo^ma.t memo/
ria tiic babita no babcbtt c6paratione ad id q6 c in tbc/
lauro rctinedtfcd ad 1 d q6 cft in tbcfouro imaginadi. 1
ci^pHcrfto erit otit ej: 15 e?pitcrtif ad itctioes q funt in
rctctiocita vt itctio fociat fibi fo:ma ncccfTario opporc
re.i pucrtef itcp c6porolio ad id q6 eft in itTiaginatice:
attt^pterpuerlTonead fcnfu5.q:cplii ou; pmu5 cft: g>
cii oblitus fiicrie coporatiois tueadoliqtii fo;ma$ io
tu fcieras:pfiderabi8 action^.q opparcbat g illa. 1 cim
fcieris acrionc.-z lucnerie ca.fcic3 quc fapo:eaut qua fi/
gura.autquccolo:cDebeatbfe.'z rcuocobif coparatio
tuiad fo:ma'z cu pofucris T? ocgrcf comporatio od fo:/
mo q in imoginatioe eft:': rcftitues coporotionc in me/
mo:ia.tbcfaum8.n.iteUectus mcmotia cft: quc rctinct
itcrionc.fli at ipUcitii fucrit ribi 13 e^: boc gte: vt no focilc
itelUgaf.-zfenfus reddidcrit fo:ma rei: retiocobif -z refi
debit iH imaginarioc. 1 redibit coporotio ttti od illud. 1
rcfidebit in memoya.-z bcc virtue q copoit iter fo:ma$
1 fojma. 'Z itcr fo:ma 1 itctionc.eft quaft virtus cftimo/
tiua:t ^jjptcr locii;n6 pp 13 q6 iudicat imo q: facirgue
nirc ad iudiciii.dr^i ii pofuerut locii ei^^i mcdeciatc cc
reb:i.i6 vt be'at ptinuitotc cu itctioc 1 cii fo:": vf oiit g?
^tus cftimatiuo fit vms cogitoriuo 1 imaginatitia t me/
moztoUe. •: cp ipfa eft Diiudicis.f; p lcipfo; cft Diiudicas
g mottis vo fuos 1 octiocs fuas.cftimaginatiuo:': memo
riaUs.f; e imoginariua p id qd ogof in fo:mi6. 1 mcmo/
riali6.gidqdci''vUimaactio.f;rctctiuac ^tueftti tbc/
fouri: 1 vf q> fozmalie 1 cogitatiua bo fit :uemo:ia. q g/
uenit ej: intcntione ipfa.quc intcUigitur bominis.
CjjCapls z"'6 octi6^b'fo:mol.'Z cogttatiiic bopfenfuii ite
-\ rio?: i q tractaf 6 fono.^zvigilijs.': oc fono fal
I loci.t f 0 'zaliquituUi Dcj3petatc,ppbctidi.
I tPy^tund P^'"° ^^ ^'^"^*^ fomiali Dicc/ 2
t^^*'*"" tcegj^tusfojmoUoqcima
1 inatio.tipacvltiainq refidctfozmc fenft'
gliiartc
biimm.ifacicscius qiiamadrcnftbiKa babet eft fcn/
fU3 c6mutjis:fcnliw cni; comiinis rcddit virtitti fo:ma/
U qfiadrcponcdijgcgdci reddiitfcnfiieejrteriozee z ip
fa rcponfci aliqn virtus foinialis rcponitqdi q no ftit
oppbcfafcnrui^^tiisv^ocogitatiuai^itcrtit od fojmas q
funt in bac vtute fb:maUadc6ponediicas:i refoUic'dii:
qifv fun t futJa ipfiits.i cii cia copofuerit fo:ina au t oittifc
rit.pofTibilc eft vt rcponat in illa:ill(j cni no cit tbefaur*
buius fozmc.Pj g> bec fozma coga t ad aligd: aut fc6m
cp cft aducnies ab it us vcl oc fou8:($ c tbcfaurus cius:
ioq)ip(ae(t fo:ma abllracta 15 mo abftractiois: (i aute
bec fojma co mo quoeft copofitiois vci oinifiois adue
nirctDcfoiisbcci^tusretincretci-pterbctii fi appa'
rcret buic i^tuti q: alia ca:cii aiit otigcrit e% alia ca- aut
eicimaginat(6eaute]ccogitati6e.autct aliqua figura^
cclellitj.vt appareat in foitmli alia fozma:'! intellcctua
fucrit abfcn8:aut ceifans ab tfpictcdoipolTibile e tuc D ;/
fcribiin ipfofenfu cdt.queondimus^autaudiatt vidcat
colozcs t fonos q no bnt eecjc.ncqj atigd Dc iUis efi ex.
1 fcpius ptingit B.cti ncgliges ci t 'itm itelligibilis.-q: cd
eta ronalis occupat altis.t no oHditeltimationc.t ima
ginationc.titc pfoztatimagtnatiuai foimatiuain ftiis
jjpige actioib^.ita vt foimc q imaginant videanf ci.qfi
35 fenfatc.(jr;9d maiozc aiit b" Dcctatione otcemus nos t<
fcquetibus Dcm6ftrati6ee:g70C8 be vtutee lunt vnius
oie oeferuictes ei:crede B nac fic po(itu:i fcias cp occu/
patioaicdrcaaliquaitla^retinctcane adiuuet alios:
1 nc conferueteas ab erro:eipfarum.t Ditcat eae ad via
rectitudinis.animaenim cumoccupatafocritcirca inte
iio:a non folctcurarc oc C)cterioiibU8:quantU5 ocberet.
tcwn occitpata Aicrft circa ejcterioza. pjctermittit gu/
bernare virtntcs intcriozes.ipfa enim cum intente con/
lidcrat fcnHbilia eicteri'' ea boia qua oe bis tracca t .- oc/
bilitatureius imaginatio i memoua.cii f o obeditactio
nibus ^tutis pcupifcibills oebilitant acttoco f ttttis ira
fcibilis.fcd cij obcdierit octioib'' i^tutis irafctbilie Debi/
litan t actioes f tims octtpifcibilis.-t oto ca ooedicrit oif/
(^fitioniacrionti motiuap oebiiitant actiocs appbefi/
ue':cc6trario.cii^o aianooccupatafucrit actiontbus
buiiis vel illi^.fs fuerit traqitilla: vcUiti eet fcpata : acci
dit fonioji itcr ^utcs icEatioce vt OECt i fueet:cit Vo
occupata fiicrit vna ^tutc; i ob 15 ptermifcrtt copefcere
aUa ^tittc no rctrabit a fuis actionib^fuEflttis.nifi gcu/
ftodia aic.iej^timatiois circa fe:tiic pfouabit iila i?tHs:
1 Difcurrct g acti6c8 fttas quas b; nathfic illud vulgi.ia
vacuHs cihacr fitbaudis ab accipitre. egriKlcre coiiiba
1 rifcHrre.l5 at q6 aaiditaie no occupariactioc altcriue
f tutis.aUqii fit cj: 6btUtate q 'pcdit i retrabita gfcctio/
nc.ficfii in lagozib' t itcriojib^^aUqti i gctcficut in cov
mittoe.ttuc id ocquocuriofiozcftnibilaUudelt.nifi t/
perarc f ntti oc qua magie curat.(L £>einde f tue imagi
natiita eft f tus qua aliqii rctrabit aia a fua acti6c^p:ia
Oitobusmodte.vnocttocctii.xtt aia fcnfibtts ej:tcrio:i/
bus.tpiicrtitT^tittcfoimalcadopcradiiin fuis ej:terio/
ribus.t mouet ca 2 i<l ^6 rcddit ei oc iUts. ita q> non ^/
mtttit imaginatiita cogitiire.f; vt imaginatiua ipcdiat a
ftia,pp:i3 actioc.t fo:maU8 ctia ipcdiat :nc poffit ptijgi
imaginatiue:'; id quo vtrac^ egct dc fcnfu c6i eft gtinat
ad ipcdicdij fenfus e;;terio:cs:t btc c vnus modus.2U/
qii afit aia pualct fug ci in fuis actioibiis q ptinttat eid|
cognitioc t cogitatioe.'; 13 ouobus modis. vno cii otiat
imagiatiue i fubucit ea fib(.t fenfu; c6c5 cii ca ad copo/
ncdii fo:ma9 aUqs i oifiilgcdiiiPj q6 appetit aia vebe/
iiietcr.vn nUcj imasiattucagcrcgj6bcbatagcreniifr.
f; trabtt ad gte od qua trabd cl aia ronaUs-aUo cii reuo
0ccmidtt
ts
cateaabimagfnattoib^^qnoafTimilanrrcbus q:trinfe/
cis.t retrabiteaab bis falfificado cas.vtt no multii lic;
eicffigiarecastrepfcntare.iLSiaiitimagiatiuaipcdi C
ta fttcrit vtrocp mo Dcbilitat ci^^octio. fj remoto vtrocp ^mpaiimi^
tpedimeto:ficut fit in boza Po:miedi. aiit vno mo fic in " aie.
ifirmitatib'' q Debilitatco:p'' i ipcdiii t aias nc babeat i/
tcUectii tcognm'onc:t ficutfit i tcrro:ecij Dcbilitaf ata:
t qfi oilToUiit.pptcr id q6 ttmcf t retrabif oino ab ftcl/
lcctn ^pter ftta oebiUtate.t q: timct nc accida t rcs co:/
po:ales:t fic qfi oifccdct ab itcUcctu.t obcius Dilio.tiic
pot imagiHatio niti.t pucjti ad fo:male tpiugcrc.t oe«
ri:t capadunatio pfo:tat fimuLtactio fo:maiis fitma
nifcftio::t fo:me q fiit in fo:maU pfcntanf in fenfti c6i:t
Vtdenf qfi babea t ce cj:trinfccu6:o2atio etcni, appbcn
fac]ccoci6 vcnitabe]ctcriojibus:tc):eo q& venitab ite
rioab^^eftidcidpritat in fo:maU'.tn6 oitTcrtnifiin co'
paratioc.fj cii fcnfatij vcrc efi id qd apticti ea:tuc id q6
apgctitus.cfttaleqlecci6appctfo:iB.t^ptcr 15 vidct
epileticu6.t etcritus.t oifToUtt'' t fopo:at'' imagiaticca
eyiites^qlee vcre vtdct in tge falutte:t etia audir (onos.
fi auccogitatio t itellcct^^lubucncrit ei m aUqtto illo;;: t
reuocaueritad fef tittc imaginatiua c^citado ea Delcbft
tur foimeille falfe t imaginatiocs.C Cotingit aut alig/
bus boib''^) ^tus imaginatiua fit creata in ilUs fo:tifTi/
ma.t ^ales^ita vt no oiicii t ci fcn fus ncc^ fo:mar refi/
ftat ei.t Q) aia eo^ fit foitifTimo.ita xt^ptcr 15 g> con tc/
plaf itelleaii:t id q6 e fujj itcllectii no ocllrua t ei'' 6fce
l!oadfenfu6.iftibtttin vigili)eq6 ali) in fomnte:ficpo/
ftea Dicem^^.becn.oifpo oozmictis cii appbedit vifiocs
Vt ccrtificcf ei ai\t itavt funt:aut^ptcr imagics qe bnt.
ifttsquoc^accidiit taUain vigili)s.fepc.n.intcr vtrunc^
ido^fi ptingiteae in vttio abfcntari a fenfibiis. t accidit
eie qfi oojmitatio.t multotice no accidit.t miiUoticns
videf re ficut c:t multotiee apgct eis imago.^ ptcr caj
eni5:q maginaf in oo:mictc:imago rci videt : licpoftca
oecrabim^^multoties apijct cie fit itudo. t vfcis qo id
q6 appbediit fit locutio ilU^^imaginatioie.veluti ^a ati
ditaq tcnctt legtit.t beceft.ppa jspBia f tittis imagina
tiue.funt aiit bicalicj3pf?ic q Dcclarabunf. ([ lluUue f^
atit h>oiU5 cftg no beat po:tione in fomnis.t appbefioi/
bus q fititin vigilatit>tis:ifpirationiJ.n.q fubito in aia ca
diit.ndeft canifiaUq ptinuitates q no pcipitinf .nec^ id
cuiptinuat.necaniUasnecpoftillas.tmouefaiaabil/
lis ad aUttd ab eo in quo fuerat:t 15 c aUqii ois gnis.qiii
aUqficftabiteUcctib^taUqfieftab imaginatioibue:'!
aliqitcftepfcnfib^^.crfit fit 15 fc65aptintdinc tvifuj.t
mo:c3.illeaiitifpirati6c6fttntc^cauftsqadtuuctatam
plcrijcp cognofccrc t plcriicg fun t fic appitiocs fubitc q
no fut rcfidctcs.ita vt tncmo^ariqttcat. nifi eie fuccur»
rerit aia cit retetioc appetitiua.q: qc poti^^agit aia.l5 eft
.f.rctinere imaginationecirca gcnus oiuifibiteob coin
quo erat.bcc aiit vtus iiTiaginatitia folct fcmpcr rimari
ouos tbefattroofoimat t mcmo:ialis:t fcn.g rcpfenra/
rc fo:mas.t icipics a fo:ma fcnfata:aut mcmo:ata ^cc
dit ab ca ad pria . vcl ad fimilc. vcl ad aligd itcr q& t it/
ta fit aliq coparano.t bec eft na ^"'.fsjJpetas mottts ci"*
oc vno ad Jriti cf.t no od pftmi cvcl ad pftmilc t non
ad priii ci^^.ftt qc rcb^^fingularibus^q no numeranf : oio
aut 05 vt o:igo rci in 15 ftt I5.f.qi cii aia pftdcrat fimul i/
tcti6c0 1 foyrias mu taf a b iteti6c ad fo:ma q e\\ piioi.
aut abfotutcaut q: ptigit q? paulo ait viderat pitictione
iili'' fo^mc.tilU^^itctiois.vel fcnfu.vcl epimationc.t mu
taf io a fo:ma ad itctionc.d ©5 pjima ca" q app:opjiat
vnafomjatn6aUi.tvnattctionctn6aUacaUgd.aut
aduenies a fcn fu q6 app;opat cauaut ab iceUccni.vei ab
;Suic. £ z
Bc aia Tp>arti0
cjJtfmattoncg» app:op:iatca.autQb aliqiio celcftt i qz
appjop:iata ebuicei^^greiTioieiiismotus fit app:o/
p:iatU9,ppiietatepo:ic^Difponib''.q oiugunt cj: vifii
1 pauio antc aligbiig fo:fni8;i itctionib'' i aliqtt ctia ille
wfponcs funt cclelles.alicin fijt cj:.puifi6c itellect^': fen
fiieqpiiigimteipoftpma^ppctate.C^ct^s aiit fcire
qd cogitatio lonabilig efli.ppter bac ^tiitc in ma;cio cra
ciatu.tCfitjjpter nas b^^tutiscft in occiipationc labo/
riora.Ci^i»cni5 iniiigitcialiqua fozma Equatenditad
aliqd.ppofitii.ipfa mouet cito ad illud Dirtimile.i eyillo
ad aliud tertiii.t obliuifcit pmii a quo iceperat.itavt ne
ceilario cogat aia reco^dari.t ^fugere ad refolutionc.i
piierfiione;quoufcB redcat ad pncipiii.Cii aiit ptingit in
bo:a vigiladi vt aia cdp:ebedat aligd.aut in bo:a fottv
nipiijgat cclcftibus tatr ficutpoftea Diccm'. luc fi b«
f tU3 Emifcrit ca.autq: c gcta;aut q: no rctrabitea a co
teplado.nec^ vincit ci.nec^ abb:cuiat ci tps pteplandi
^ptcrrcpfcntationcftiaf iinaginiiilliocfigct illa fo:/
ma in memo:i3 tenaciter ficuti c^.&i aiit fuerit in vigi
late no crit co:pus reco:dari.'z (t fuerit i fomnis no erit
opus iignificatioe.&i ^ fiterit Diuinatio.nd erit opus i
tcrptatioe.Significatio i iterpetratio eft bic qd illicre^
co:dari.Siaiit id qd videt oe illo no firmitcr imp:imit
aia in f tute mcmo:ic ficut 05.©} "itue imaginatiua op/
ponit linguliseo;r q vident in fomngs imagine (impli
ccautcopofitaautopponitc6pofito:q6vf in fomnqs
imagincitmpliceautc6pofita:nc(|cc(Tat opponere oi
ei q6 vf illic pfo:mationc c6pofita c^ fozma 1 itetioni/
bus.tunc erit retctio aie in fe dc eo q6 vidit Dcbilio:: $
retctiofozmalis^zmcmodalisoe coqdreddidit imagi
natio:'Z io no ibbilit in memoda id q6 vifu; futt oe cc/
leltiV.fs flabilit q6 fo:matij cftilli.)5cpc ctia ptingit
q> id qdvf DCcclcflibHsfitveUiticapMtt pncipiii.Sj
poilcapualetimaginatiofuQaia; itcg^rctrabatea; ab
e^cquedoqd vidintmouet motupofl motii g moms
in nulio alTimilat ei q6 vf oe celcfbtbu6:illud enim ta;
abijt.': 1$ gemis e mancries fomni) in quo gua iterp:eta
fio neceflaria cft.aliud aiit illufio e.3 lUid 1^0 fomniii q6
eft im" gtiis illi in quo pualct imaginatio neceflariocgct
itcnjKtati6e.Scpecni5 vidct bo itcrpzctatione iui fom
ni) in fomnio fuo^-zcll illud vcre rcco:d3tio ; q: \?tu8 rc/
cozdatiois ficutmota c(t pmu ab ipfa re ad ?fo:matto/
ne ^pter coparatione q e tter illas filr no c I6gc vt mo/
uca t a ?fo:mati6e ad ipfa; r&fepc aut ptingit vt ipa cP
actioimaginct eiitc|:t videat eiqfi aligs loqtureip
illa.'z aliqtt no eft ita.f, qfli videt rcs f irmiter abfcp co/
iiictioc aie cu celeftib^^imaginatiua 1^0 rep:cfentat ?fo2/
mationefua. trcdditad vcritaterei.ictl5 modus vcri
fomni).aliqii ptfgit c% imagiatiua fineope altcrf^Jtutis.
qguis^itas rei fiicrit illd.i redit ad illa.ict aliqri repntat
bic ?Po:mationc g alta pfo:mationc.i e itc?: op^^iterpta
tioe iterptis.fs bcc ctia rcs.i oifpones fiit q no appbedii
tur.tCl^omJniiaiitgdifuntveroyfomniof^qd fitcii
K aia ei'pfueult oiccrc vc^ 1 viccre fallacc imaginarion^.
pluribusaiitptingitpciQczalego^isarcfoinniu futi in
fomnijs illi9.f.qHo:p aia follicita fuit circa id q6 vidit:t
cii Do:miiit rcmanet illa folLiciwdo in ea ficut erat. 1 if /
tus imagfnatiua icipit rcpfentarcccotrarioci'' qd rcp:c
fcntaucrat antca.^li aiit or rcj: bcrcules vidiflc fomniu
qd nimis terruerat cii.i no iucniebat antc itcrptes: qui
foUtcr^t iLlud:g poftqp Do:miuit iterp:eratti eft ei fuum
fomniii in fomnijs.in quo ptincbant qdi q futuracrat
in miido.i pcipuc in ci'' ciuitatcz regno:Dcidc cti rcfcri
pfiffent ca q pdicta ftjerit.ipleta funt ficut iterptatii illi
fueratin fomni)s.3fact l3cj;£tifum''inali)s.,!;o$;aute
Capi*
g boc vfdct:vigila tcs quide videt fic cftjjpter nobflfta/
teaic fue.tci: cfaia cft fo^tis.-z^ptcr fo:titudincm fiio
imaginatiois.^zmcmo^ie quc no ipcdiiit fcnfibilia a fui»
,pp:tj9 acti^ib''. (nQuidi vo vidct^pptcr abicntatione
fue oifcrcuofs:': q: aia qua; bnt alicnata cft a fua r6ne.
©edcu bcc imaginatio eft fo^tis.-z cft potce rccige ab*
fentiaoii vigilat.aicaiitneccilarie ftit ^tutcs itcriozes
ad recipiedii o:igics abfentiii ouob^^modis.vno vt im«
ginet in iilis itctio vifa ftabilnalio vt fin t vt iuua tcs : t
Dcferuietes ci ad [ihitii ci^^-.no ipcdietee ea nccg t raben
tes ea poft fe.£ft igif ncccfte c6porationc ce itcr abfcn/
tia.t itcr aiaj.-z itcrf tute iterio:c imaginatiua.CiSi VC
ro fenfus ipcdierit ca aut itcllcctus ipcdierit g modii in >
telligibile que pdipm'':^^ vacabit al^6.ficHt fpeculHtn
cu oaufKitii fucrit e^ vna ptcmulte fo^majr ^ folcbanc
ocfcribiin fpeculoillo oepereii t:pibit coparatio q crat
iter illa.t n6 oefcribun t .1 f de eft bac occupatione ficri
fcnfH.autreteti6citcllcctU9.CC£ii veroaliqd bo;: rc/
moucbit. cito aderit coparatio q cft necciTaria intcr ab/
fcntil^zafas.-ziterftuteimaginatiui.t videbit fubita
vifU5-(C05 <1J oe ibo imaginatiois ia ijuenim^^ad fom
nia.bonui cil vt ondamus pa^ pncipiti c^ quo p:oucnit
alf(i6 J7uidcre in fomntje exhis q poncmus:n6 eni; fir
miter moftrabun t nifi in pbf lofopbia p:ta. i£ iM'cem'' ^
gqdoiaqinmiidofuntpteritapfentia-ifuturabntee.
in fapia creatoas,'z angelo^ itclIcctuaUii rc5; aligd:^ in
aiabU6:q funt angeli cclo;: bnteefc6; aU'ud.poftca aiit
oeclarabunt iftiouo modiats.-zocmonftrabit tibi g»
aiebumanemaio:cbittc6|:)aratione ciifubftitge ange
Ucis q^ cu; cozgibus fenfibilib''. i no eft ilUc occultatto
aliqua ncc^ aaaritia.(r&; occultatio cft fc6; 1 cccptibi
lia.aut qz funt ifuia co:ptbu9.aHt q: funtmquinata ab
bis gbus ocpmun t DC02fu;.Cii aiit odan t ab bis actio/
nibus mcren t videre q6 eft illic.pmu at q6 vf eft id qd
gtinet ad illii boie;.veI ad fuos vcl ad fua tcrra: vel ad
fua duitate vel ad fuft cU'ma.£t io plerac^ fomnio:^ pdi
cto?r ,pp:ia fiit boi fomniati.vcl ptineti cdips.q: ei cui**
meditatio ftierit 6 it&llcctib^^apgcbiit.-z illc cui^^medita
tiofucritoegubcrnatiociniidividebit 'Z iftruct indu/
catu ci''.'Z fifr oia ad biic mcdii.(n '116 funt aiit oia fom
nia vera. ncqjfuntb^q? multu fitcuridii oecis : f ma
eni;imaginatiua.n6fcmgrepfcntatq6 cmanata ccle/
ftib''.^; tm B fepi^^agft cii ipfa ff ccflat repfcntare ea. q
funt fibi^pinquio:aco;:aut q ft5t.iltij?pinquio:o ; qda
funtnalia:qd3fovoliitaria.1l9lio aiitfuntq vcniunt
ej:tepcratiaftuttIbumoy.ciifpugiiantc vtntc fo^maj
lc "Z imaginatiua.pmiietcni; no rcpfentat nccg occupat
nifi^pptcr I5.£t aliqit ct rcfrfentat id q6 eft i co:ec. 5 q6
eftilU acciTs.ficut cii vtue cjrpulfiiia fpmatis mcuct ad
ejcpcUcdiJ.^tHsfo imaginatiua repfcntattiic fo:mam,
qua aia foU:t Diligcrcz comifccri cii ca;bnti cn i famc re/
pfentat kraila;i a\i fiierit ncccffc expclierc fttpfiuitatc
rcpfentat locii ipfi".': cuiaccidcritqd aUq6 mcbrii ciu»
calcicataiit ifrigidet caU):c atit frigiditatc rcpicntat ei
q6ill6mcb:ii mittit in igneautiaqua frigtda.(£ ZDi/
rii eft aii t q^ ftcut accidit ej: motu namrc ad ej:pc! Icndii
igmff imaginatioaUq.ficaliqii accidctimaginatioaliq
fo:me Defiderate,pptcraUqui cip.': mouct nji ad piii/
gedu fpma.t pcipit fpiii g folct cjrtederc iTicb:ii cocudi.
'zaliqitemittitfpma.'zaliqn ptingit 13 in fomnijs.aliqn
in vigiUa.$iii9 no fiicritcuriofus dc 13. (IJUoluntaria
aiitfuntciicogitatioaicfucritpuerfanevigilia ad pfV
dcradu aUgd 1 gubernidii illud.CICii vero Do:mfcrit
imaginatiua repfcntat ei tll6. aut qd eft oc gne illi" rei.
£t be funt reUquie cogitationis oiurne. Jocd 15 oia funt
6
&.mrtc
llufiones in fomnija.irSUqn vcro fmtctroeatioibtw
celcftiucozpof.qaltqnoeantfoima.aimaginotionem
fciJj coparationc co|i.'z coparationc aia» ipfajj .1 fcjjm
aptitiidine.Cno fiint aiit illc fo:me fiiitudo alioiiiis
rei q e in reciUo abfcntatiois.nccp fuit ejr puifioc.{L Sj
^ cgct itcrptatioc funt ca q no bnt aliqiii coparationcj
adillaoia^-zfdtq: ptingiitexcaejrtrifecaqbntaliqua
fignificationc.i idcirco no fiir vera plcratp fomnia vifi/
catia ■: me^dacis •: maliciofi x eb^^.t ifirmi.t triftig.i in
quo pualet mala cop Ib aut follicitudo.ptcr 15 etiam no
funtvera fomnia plcrat^ nifi q vident tn mane.Oee.n.
cogitadoes bacboza 9efct'it:t motus bumo^ funt Finitt.
Ci vcro virtus imagtnatiua fiieritin tali bo2a.q no fpe
dit^ptercozp^no ell repata a memo:iaU'.necg a foyna
U.f5eftc6po3ilIa|r:tiicferuitiijima^'natiue quo feruii
eie efl qle meli^^ce pot.tleceiTc cft cni; finc oubio vt foi
ma qaduenitiriioefcribat in illis ^tutibus firmiter.aut
iiacflaut B?fo:mationc.C3ll'3iitf»ntboic3 verop
fomnio^ g magis funt tepcrate coplejciois. 1 g eft^lTccc
c6plbni8:$uisbeneretineat:n6 tn bene rea'pit.(LOui
fo ell bumide coptonis qguis cito rccipiat.tn cito amit/
tit. 1 fit ei taqg n6 recciMfTet. (TOui ^fo e(i caUde coplc/
poniscftagilisinfuismotibus.-rgeftfrigidccoplejcio'
nis eft piger.C 6)c ilUs aiit ille eft f erioj 9 pfucuit oice-'
rc vcy.(LTlfU8 cnij mcticdim maUs cogitationib^fa/
dt imaginationc malop motuii. t inobediete cozrcctio
niftutiar^nalis.-zciusDifpoellficutDifp^imaginatio/
nis cius cuius coptb comipta cft.i puerfa eft in agilcm.
©5 q: pcdet boc ep fomno 1 vigilijs oebemus B oiide'
aigiiia rc c6pcdiofc.gd ftt fomnus.i vigiUa. (r^icemus igit
qmd cft, g, vigiUa oifpo eft in qua aia iperat fcnfibus.i i^tutib''
Somnua mouetibus cj;tcri'' voliitaric cui no e nccc(Tita8.(L~S6/
(luict eft. nus \?o cftpuatio buius oifponis in quo aia ab ejctcrw/
ribus pucrtjt ad itcrio:a.f5 13 qd pucrtit ncceiTe eft fic/
riaU'quoillo:pmodo:;r:fctlicctautj3ptcr lafTitudinc; q
ptigitc^terio^ib^^aut.pptcrlalTitudineq venit e^ ilUs.
aut q: iftrumeta no ilU funt obcdictia.Qui vero ei: laf/
fitudine cftjjptcr id.q: id qd vocaf fpiis. oc quo poftea
fcics loco fuoioiflblums 1 ocbilitams cft.i rcfiigit ad u
tert'o:a:i fcquun t eii ^mtes aialcs.-: bcc lalTitudo aUqni
ptingit ej: motibus co:|2aUbus.aUqncF curis: aU'qn C]C
pauo:c:e):pjuo:c leni^ aUqn accidit fomnus.i ctiam
mo:9.aUqn ■^o cure faciiit fomnii no eo mo.fsq: calefa
riiit cereb:ii.i bumo:c0 attrabunt ad illud.i cu5 iplct
cereb:ufitoo:mitatt'oj?ptcr bumo:e.g aiiteic curis cft
fit ^pter 15 gjcibaria ibumo:c6 cii piunguntintusiin/
dige'tvtadueni3tcifpiisciitotonaUcalo:c.adBvtpof»
fit calo: eif icere oigcftionc Bfecta.-: rclinquat C]ctcrio:a.
ctSs 9 eft ej: in obedictia iftrumtop fit oi ncrui ibibii
tiir 1 opilan t ej: vapo:tb'' 1 cibis.g oiflfiundun t in eis.ita
vt oigrcdian t .1 fpiis rcfijgit mouerc^pter multa bumi
ditatc. vigiUa vo fit cjrcaufis oppofius ficcic caliditatc
1 ficcmtc.z oc bis caufis e rccreatio.a gcs babita : -: cjc
bi3 pfcctio oigcfti6i9.i oifftifio fpiis:'; C)C bis e oifp6 ma
la q ipedit aia;.'z no pmittit ca ims.f; cuocat ca ad cjitc
rio:a.ficut ira:aut pauo: cj; rc.ppinqua.aut cniciatiis cf
vcneno gitantc oolo:e.l3 aut n iic adiccm^ e.acciitalr ci
in quo eramus.qguis opo:teat loqui oc fomno 1 vigiUa.
cum loquemur oe accidentibus babetie fen fu5.
(LCapt; j"* oe actioib'' ^ms memo:ialis 1 cjctimatic. 1
gj actiocs oiu^baf ^wtiifiiitiniftrumtisco^palibus.
(P> rt^nil-l w;EfcmtatifumasDictionc
^'•n^** DCDifponcimaginatiuczfoi
maUs:Dcbctmi8nuclogDC oifponc mcmo/
riaUe.-z gd iterfit itcr ipfaj i cogitatiua in bo/
Xcrtm
«9
fi ej:timadi.(r£>icemn9 g:q: ejtimatibeft ejrcellctioi
t'udc;:in aiaU^bus^q iudicatad modii adinucntc imagi/
natiois cii non eft ccrta.i 13 cft ficut id q6 accidit boi cii
putat mel ce fo:didii:q: cft fite ftct co:i.£ftimatio cnim
iudicat ita cc.i aia fcquit ipfa5 ertimationc.$iiiB iteilc/
ctus.pbibet. (caialia aut ■: g aiTimiliit cis boics no k/
quunt in fuis actioib'':^^!! 13 iudiciii octimatiois: q6 n5
b5 Dcfcriptione r6iialc.f5 ad modii adinucriois q eft in
ciusaio tm^qsuisf tutibus bois ^pterpfo:tiii ronisao
ddat aU'gd^pter q6 i^tutes ei^itcrio^es oifferilt a ^tuti
bu8aiaUii:vii cj: vtiUtatib'' fonop copofito^.-: colo;:.i
odoy.': fapof copofitof ■: fpci •: ocftdcri).b5 qdi q no
bittccteraaiaUa^iciusv^tusimaginatiua itcrio: cuiuf/
modi eft:q6 valct ad fcietias:': pcipuc ^t"^ fuc mcmozie:
valet muUii ad fcictias^co g» pfert nobis ejTcrime'ta : q
retiet memo:ia •: pfidcratiocs fingulo?j ic.b^. (ir*P»e'
deamus aut ad agcdii oe eftimatioe Dicctes:q: 05 ingre
re roncs pfidcradieftimatione in gbus n6 c6icetiteTlc/
ctusinbo:acj:timadi.f.cjiitcrappbedatiteti6co q fiint
in fenfibilibU6:ftati5 vt fcnfus appbendit fo:ma3.ita vt
aUgdoeillisintctionibusn^fcntiat.tita vtpUircs et
iUisnec^jjfunt poft:nccgin ipfa bo:a.&iccmu8 igit 9>
ipfac^matiofitmultismodi6.vnu6Cj; illisc cautclla
^uenies in cegj cfta oiuina clemtia.fic oifpo infantis q
cH nafcit mojc pedct ab vbcribus.-: oifp6 ifantis g cum
elcuat adftadii 1 vultcaderc {latis curritad adbcrcdij
aUcui.vt'ad cuftodicdu fc p aUgd ■: cii gs oculfi ci'' pur/
garc voUicrit a lippitudine.ipfe ftati^ daudi t ante^ itcl
ligat gd fibi accidctej: illo.-: gd oebeat faccrc lug illud
q fi fit na aic eius:': no babeat 13 p clcctionc. •p>:optcr 13
et aialia btjt fuas cautclas nalcs. Cmi\£ rci ca fiit copa/
ratiocs q bnt effc itcr bas aias.-: eaf pncipiaq fiint ou/
ccsiccfrantcsptcrcoparatiocsquas ptingitaUqn eet
oUqn n6 ee:ficut pfidcrarc cii iteUcctu.': q6 lubito i me
tcvcnit.oiaicniillic veniiitieift^ecaiJtclaB oppben/
ditcftimarioitetoesq fiitc6mi>:tecii fcnfibusoecoqft
obcft vcl^delhvit ouis pauct lupii. •: fi niiqs vidcrit il/
lu.necgaUgdmaU'ptulcritab iHo:Iconc5 quoc^ multa
aiaU'apauet.©5acctpitrc6pauctaU'eoues.ipueniutcii
ali)s abfq? oifcririone.bic e vn'' modus.Sli'' au t moduff
cft ficut 13 q6 fit e cjcpcrieria:aial cteni; cu babuit ooUw
re aut ocUcias.aut Quenerit ad ilUtd vriUtas fcnfibilis.
aut nocumetii fcnfibile adiiictii cu fo:ma fcnfibili.t oc/
fcripta fticrit in fo:maU fo:tJja b" rci.-: fo:ma d''.q6 ad«
iunctii cftilU.-: ocfcripta fuerit in mcmo:ia itetio OEatio
nis q cft tter iUas.^^iudiciu oe illa.f.g7 memo:ia ^ fcip/
fias "9tr appbcdit 13;^: ocidc cu apparuerit ejBimaginati
ua fo:ma ipa:tiicmoucbit p fo^ma.i moucbit cu illa^
q6 adiiictii fucrit illi:Dc itenonib'' vtiUbtis aut nocitiis.
•: oinojpcedct in mcmo:ia ad modii motus. igquifitio/
nis g eft in na ^mtis imaginafiucf, cftimatio 15 towm
fcnrict fimul.t videbit itcrione p fo:ma illi i:t B e mo
dus g accidit g e j:pietia. vii canes tcrrcn t lapidib'' 1 fti/
fHbusifimilia.aiiqnaiitabcftimati^c aducniiit alia
iudida admodii fititudinis.CTCii ent rcs baboeritaU/
qua foana piiicta cii itetioc cftimatiois in aliquo fcnfi
biUii q piiictacft fcmg cu oibus ilUs.eu5 vifa fucrit fo:/
maeids: vidcbif itctio.aiiqn aut aiaUa oiffcnit in iud»
ce g egct in fuie actionilHis vt iitc i^mte6cbcdiat.5d it
quomagisegeteftmcmo:ia':fenfu6.frS5fo:maop''
eft.pptcr rcco^dationc.-: mcmo:ia.iDcmo:ia atcft etia
aiaiibus.S; rcco:datio q cftigcniiircco:didig5obUtii srlimano,
cft:n6 iucnir^vt puto:nifi in Iblo boie.Cognofccrcctcnii 1 rcnu.lc«.7.'
aUgd fibi ftiilTc q6 poft ca oclctfi cft no cft nifi v^mtis r6/
naU9:fi aiit fiicrit aUerius ptcr ronalijpotcritce cftinja'
Zltiic C i
S>c aia Tlbarti^
cfoni8.f;qucDcco:atiir ronaliratc. 'P.cliquci.n.a[9l{afi
fncmo:3t:memo:3t tih.&i vcro no mcmo:atmcmoKi'
renooeriderjtnececogititindc.^mmo 15 ocftdcriti z
bicappetitus foliue bois cft.*PwCco:datio f o eft rclatio
adaligdqDbabuitcc in ata in p:cterito.'z imitatoifccre
fc6m aligd z no imitat fc65 aUiid;rcco:datio ctcnim cfl;
motus a rcbus appbciis ertcrio:ibu9 ad a lias.S ilr ov
fxccwdaiio fccrccflmot^acognitisadicognitaadlJ vtfdant.T^c
cozdatio ^ ell ingfitio vt babeat in ftituro glc babcba
tur in ptcrito.oifccrc ^ no cft nifi vt babcat aligd i ftt/
^ niro.5teircco:datdcn6ituradid qditcditealiquaq
fegtur acgfitio itctionis neccflario.fj ad modii fignop.
Cn enis il bf id qd cft^pinquiHS itetionfcmoucf aia ad
itetione tali oifpone q le ipfa erit.^i aiit fiicrit oifpo oi
aerra q^uis fubeat mete fozma^pinqua aut ci1teao.no
W opoacbit^jptcr 3 moucri:fic ille cui'' mcntc fubut li/
ber aligs: Q que reco:dat magifbi q fe oocuit ea .Tld til
eftnecefle vtcii reco:dat lib:ii itetionieeius.recozdef
etii tnagiHri fui oie bd.via aiit quc oucit ad oifcere. nc
ceitario oucit noe.t bic crt fillogifmus i Diffd.frSunt
aiitplericsboics gbusfaciliudedoifccre^ reco:dari.
3[fti.n.narr bntcognofccrc nccclTaria momagbufda ve
ro fitec6trario.Quida.n.cj:ilU8 i foiti& l mcmoater rc
cin^.fs oebitis in reco:dado:eo g> e (iccc coplbnis q re
ctnet qd appbcdit:f$ ml cii mouef :ata no cH obcdiens
octioi^bus imaginattois. z ei'' rcpfcntatioibus. alius f o
^rius cil illi. Oni eni; cttius rcco:dan t funt bi g magis
Ijcipiut nutus.nutus cteni oQant motu fcnfibiUu ad aii
0s itctioes.^t g fiierit QceptibiUo: nutui4:critcitiue rc'
co:das.3Uus ^ e fo:tis in oifcedo.f; oebiUs in mcmo/
rando.q(i enim iter oifcere t memo:are prietas cfl. Zld
oifcedu; eteni; neceiTe e vt ma fo:mc ttcrio:is fit maltu
fadle ad ip:iritdii ei.ad qd no tuuat nifi bumo:.(rXDe
motie ^ necei1artae(lma.a qua oifficuUcr ocleat q6 i/
p:elTu; efi in (lla.i ad 15 opus ell (tcca ma.t io c oiflicile
briilla ouo (imuU^lUi^o funtmemo:io:esquo:p aie no
biit multos motus.necp oifpgunf cogitationcs eo:um.
Cn^lle cnt cuius aia multos b; motus t muUipUcce co
gitatus no bii mcmozat .g mcmo:ia cu (tcca ma egct vt
oia (it vcloj: ad fo:ma i ao ma; fhjdio.i vt bns illa non
occupct circa aUa.vn piteri $uis (tnt bumidi. tn ftrmi/
ler rctinet.at'c.n.eo;p nooccupent circa q occupant afc
raaioj::nec0mouenf abeoinquoHantad aliud. 5uue/
nti aut pptcr calo:^ fini.tj3ptcr moms fuos agilcs qua/
uis copTo Itt (icca:tii mcmoua eof no eft (icut memo:ia
ifantiti i piiero|:.@enibu0^O3ccidit^ptcr bumo:eg
^let in cis no mcmo:arc ca q videt.S; aUqit eic oolo
reaut ira.aut cctcris b^.acddit cit; mcmo:ia aligd fire
oifp6nirei.qitarraccidcrit.Ca \?o Dolo:is i irc.itriltitie
no eft nifi q: eop q ptcricrut fo:ma ip:e(Ta fenfib"' inte/
rioubU3:q cii rccidit facit ilUid aut firc ilUus:Defidcriu;
epcft quo<^':fpesfticiuntbocetia.@pcsaiitaUudellqj oc/
(ideriti.Spcseniefl imaginatto aUcuius reicit affirma/
2?c AdmBm ti5c aut opinioe q: erit.£>efideriii ^ e imaginano rei. x
^apiketii ei'*.^ iudicare qd oelectabit inulatt adft te/
tJmM rit.Ximozaiitcftoppoiiws fpciad modiiprictatis.iSj
Diffidctia vel Defgatio.eft ciue puatio.t bcc ota funt iw
dicia C):timati6i8.(]r*3[udicemu9,5 ntic oc bis q oijcim''
oc ^mtibus appbedctibue QtaUbusi oiidamus q» ocs
Ogutactioeefuascii iftrumctiBDiccteo.qj ejroibusn?/
tutibite id q6 cftappbcdcs fo:mas fingiilarcs c)ctetio/
rc6 fc*j affcctionc imgfecte abftractiois i fcpationis a
materia : nccp abftractc aUqiio modo ab appcnditijs
matcriificut appbcdiitfenfus cj:terio:ce:q6 cgeant in.
ftruinetis co^i^aUbus manifeftit cft:bec enis, fo:ma no
Capi*
appbcditnifiquadiumatcricBmafcrint-rcjrtitcrintp/
fcntce.Cozpus fo pns n6 c cjctis pne nifi apud aUquod
co:pue.'n6 cni; c pfcns aU'qit.'z abfcns aUqn apud non
co:ptte:ncce b; c6paraticne ad i^tiite fimpUce fcd; pfcn
tia ab abfenria;. &enis q? n6 ein loco rce locaUs no co
parantfa5;pfentiailUvclabfenriaabillo:q:pittianon
cadit i fifti;i fcgario ptitis nifi ad id cui pfcntat : 13 afit i/
polTibile c.nift cu piitc co^pc id cai jpfcntat .-z fucrit cov C
pus vcl in co:pc.{L Ss appbedcdi fo:ma6 fingulas (o
ciidii abftractione pfecta a ma.-z f ; puatione abftractio
nis vUo m6 ab appcditije maUb'' : ficut eft imaginatio:
necciTariu eftcria iftntmetii co:palc. imaginatio ctcnij
n6 p6t imaginarinifi fo:ma imagtnabiUs ocfcripta ftic/
rit in eo cozj^.idcft ccrcb:o Dcfcriptioc q fit c6is \?tutt i
co:po:t.fo:maenimfocratisqucDefcribitimaginati6e.
fcdin eius figiiram : t cius lintamcnta i f m fitum fuo;:
mcmb:opalio:umcircaaUa.qneapparentinimagina/
ti6c:ficut q? vidcant:ipofTibilc ctmaginari ficiit c : ni(i
iUc Etes 1 oimefii6cs fuop meb:op fttcrint Dcfcriptc in
cozpc.ita vtoimeftocs iUius fo:mc fintin oimcftonib''
ilU^o^pis^idcft cereb:i.t ptcs ci'' in ptib'' ilUu6.(r*(^e/
moueamus aiit fo:m j focraris.t ponam^ fozma qdrati
a.b.£.o4bittDimeftoncftnitatlocu.i qUtate t oime/
lione.i oiuerfitate angulo^ num^ ro.t cii anglKseius g
fiit.a.b.?iiigat ouo qdrata itcr fc cqlia:quo^ vnt'tq6(s
babcat locu Deftgnatii.f; fint fifia in fozma.-z c^tota co/
fitai6e qdrato:p oefcribat qfi aUata ftgura.i3 m6 fingu
laris.vna numcro exns imaginatoe.^iccmus g q> quo/
dratii.a.c.;.u.e aUud numero a qdrato.b.t.b.i.t cccidie
imaginati6e.;.u.ad oe^tra pte ei'' fccatu ab co fttu ima
gtnari6is aUquo in imagt'ati6e.TlecefTe e atit vt bcc oif/
pofirio ipfo;; ft t.aut^ptcr fo:ma.c.d.qdranire:aut p:o*
pter acciTS qdrature qd cft^puii illi:autj)pter ma$ cui
Cpzimit .3mpo(Tibile cft aiit altcritate cop ce fc6m foz'
ma qdrature.3[a eni; pofuimue ca fttia.-: cqlia. i pfoz/
mta.^mpofTibilcecna B ee ej: acciiti q6 fttcij7p:iii.p:i
mo q: ad imaginsfdti iUudoertrozfu; no e ncccfTecade
re altqd acctis in ea:q: n6 ft 1 15 nifi ^ptcr gtcs matcrie.
S>c6o q:ip; acciiB auteet aligd in ipfa c(TcntiatV:auteec
aUgd q6 bfctee e^ c6parari6e fui adiUud.cui''figura ef/
fct figiiraabftractaab aUqtio biitc b^ imagtarione: aut
cet aUgdqd bfetce ei: c6parati6c reccpte matcric.Jnu
pofTibilc eftaiit aUgd ctus ce in fcipfa c% acciiribus quc
fijtei45paa.Tlaideeauttfegabilesiutfcgabiie:ipof!ibi
lecaiitifcEabilceeecntialr.nififticritifegabileaboico
q6 coicat cii eo in fpe.Cr£>uo aiit qdrata po ftiimus cq/
Ua i fpeg nullii eo^ b; acciis ifcpabile q6 no babcat al/
tcp.'3ftctpolTtbilccvtin x^tutc indiuifaficuteftDiuifto
^utficozpaUilaccidatacdie aUcuicq6n6bcat aU6: q6
cftilU^^fo^mcciieoipfulJ^fitvnu indiuifu;q6cft i^tus.
ClJmpoa^bikcnctiaee fcgabile.Dpojtcrctcni; vtcii
rcmouerct illud fcpabilemutaret cffo^ma in imagina
ri6e,iimaginatio n6 imaginarct .ip; vt cft nifi cii co c6/
iungerct ilUtd.(L Cii ^o remoucret mutarcf imagina/
tio;aut n6 fic imaginaf illud ca alicui'' q6 adiiigif ilU. fj
imaginaf iltud fic quociicp mo fticrit cius Difp6:imagi/
nario quocp n6 p6t poncrc ip; acctts in altcro vt fiat fic
pmi.f$quadiu fttcritin illoeritftciimaginatio vidcbit
illud.ficita vtn6attedatadaU'udq6 adiusaf tlU.5m/
poflibilc e atlt.vt qlc 15 oicaf dc intcllcctu.i; 15 oificrcf
^bti vfcp ad ei'' oifponc.ibicaf g gd e q6 fccit oilponcs:
q: app:op:i3Hit ilUtd bac Dsfponc.f.poncdo fcpantm ab
alio.irS; vli aUgd e q6 adiiigit intcllcct'' q6 cft oiffo
Dc):tri'Zfiniftri.Qitiaciipiii)Ccritqdrato.DitT6ne;De]C.
tro:fu;.fictpoftea oqctrii.^non b; aiitbac oifTone nid
€liiartc
rcsitclUgibflis xVisizin b'^c{timpof({bile.e(\:enUres
pofita q requttpoftuone in fozmado.f; B ringularts qf>
non e(t c% pofiH'one.nc<:g fo:tnat in imaginatoernifi fo:
1113 appbefa cf icn fato aut c]c oiuerfitate finis.i oefigit
f ifa imagin ata illa cade ec ipofTibile eft oici bic ee oif/
finitione.i noaltcrius.': no poti'' jppter aligd..pptcr qd
05 bfc additione buius oitFinitioie fine altcro.necpimai
gitiatio ponit ea fic.ppter I3.f5 imaginaf fic fubito:eo q>
iti cit tn fe.no ^ptcr pofitione ei^iimagf nat B qdratil
fl ocjxro.i ilUid a finiftro no^pter aligd q6 fit adiiictfi
ifti vel ilU'.poft^ aduenit cisifiat boc finiftrii 1 illd vep
trii.f5 iti actioc itcllccms oiffo finiftri 1 oifFo ccj:tri ad/
neniut qdrato.cii ipfu5 e ia qdratii cui no accidit aUitd.
ficut vnii vle alij.ipoittbile e(t enivt ftabsliaf in itellc/
ctu.s fioit vlc adiugif alij vtli.fic t oej:trii 1 finiftruj. ■:
eU'as appeditias addit itellect^ vfi p oitfones: ita abfcp
•liquo qd accidit ilU. z vt fit aptii ad accidendii fibi aliV
gd in imaginatioe^onifiitetiofueritfingulariscti eog
q6 fit fingitlaris no apparebit imaginatioi.': .ppter boc
poffibile cH potctie itcUectus.piugcre vna itettone cu;
aU3admodiiponedi.f3nifipmiiqdapget in imagina/
tioebabueritfitiiterminatualiquecii ocfcribif in ca:
n6poteritciponitermintts.giaocftructiieft bac fcga'
tionc ce ppter acciie ircpaWIe g fcipfuj.aiit fe^bile g
fc lcipfus pofitii.<EiM'i:emu3 etia g? ipolTibile eft 15 ce cj:
cdparatioe fui ad aUgd .cuiue bec fit imaginatio.mulp/
nes eni) imaginaf q6 no cute fi vnii qdrato:^ imagina/
to;2c5paratione5babueritadaUq6co:pus.t alte^ q/
dratu ad aU'ud:ipoiribiie e eo^ fub5 eeindiuiitbile.vnii
eni5 qdrato;: imaginato:p no plus 05 bf e coparaticnc;
ad aUq6 quadratii fo2infeco;:.q| ad aUud : nift )! ptis/C'
rit q: cdparatioe co:Bis.q6 eft fub5 ilUue.t fuftinetis iU
lud.in q6 no cadat aUgd.t ttic fub5 ilUus erit pter fub;
iftins. gf tus erit oiuifa q no oiuidtf tn fcipfa. nifi< oiui/
fionecfinquoeft.eritgcoigalis.tfozmaeritocfcripta
in co2pe.g tpofTibilceft ouo qdrata fepari in imagiatio/
ncppter fCBatione ouoji qdratojrq funt e)ctra:i jppter
c5parationeeo;z:reftat g vt fit 15 aiir ca fcgatiois oua^
Ztia q funt in ^tute recipicte.aut oua^ portiii q funt m
iftrumeto quo opaf ^tus.f^ quotnodocticg fit q6 oc 13
iteUigimus B eft:q:.f.bic modus appbededi no pficitur
nifi i?tute q pcdct ejc ma cozgaU.g oiifus cft q> appbcit/
fio imaginabiUs no nift co:ec Eficif .(T t)oc etiam fiet
manifeftiu8.B b qz noe imaginamur fozma imaginabi/
le.ej:epUgfa.fo2ma boismaio^eaut mino:equa (fpice
rcmus.i unc oubio maio: oefcnbif in oUquo.t mino: i
aUo.q6 no cft ilU fircfi enis oefcribcref in eo.gj no eft il
U fite.tunc oflTimiUtudo in imio:itate 1 mino:itatc aut
effet e^coparatioe ci"^ quo appbedif fo:ma aut qccom/
paratide appbcdetis.aute]c coparatioe oua;: fo:ma;:.i/
pojfibile cft aiit ceejc coparatioeei^^^ptcr q6 appbedtf
fom3:mnUeent5e]i: fo:mi3 imaginabiUbus funt apptc
befe no gaUq^ vllo m6:aUqtt aiit maius 1 minus e fov
ma vni'' fingularis.ipofTibilc cft aiit ee g ca5 ipfaf oua/
ru fo:ma?:.?ueniut aut iri oiffone 1 eentia. fj oifferiit in
m3io:itate t minoafatcg no c iUud ej: ipfis : reftat g vt
fitcj:c6parati6e recipictis.na fo:ma aUqn ocfcribif in
£ Eteei''!ruio:e.taUqnioefcribif in ptcd^^inino^cCC^te
ipoiTibi le eft nobis imaginari:albcdine 1 nigrcdinej in
vna fo:ma imaginabili ita vt vtracp illa:p fit ifufa in ca
fiinul:f5 e poffibile in ouab" gtibus ei^^quas appbendit
imaginatio 0ircreta3.fi aiitDueEtcs no feparan f toco.
f5 oue imagmat6es oefcribunf in aUquo idiuifibiU.tuc
n6 oifferiit in ipoffibiU 1 pon.g oue ptcs oifferunt fitu.
aut imaginatio imagtnaf ca» cu fint otfcrete in onabus
€luarta
10
BtfbHS.(i f 0 aUgs oi^erit h 1 ^ter 15 etia ItcUccnis.rndc
bimusoicetes cp itcllectUBappbeditnigrcdineialbe/
dinc fimul iti vno tp^ ad modti crededi.t negat fiibs ea/
rii ee vnu:imaginatio ^o no imaginaf eas ftmiil ad mo
dii fo:m3di nccg ad modu crede'di.q5Ui6 actio imagina/
ti5i3.n5 e mfi od modu fo^madi.t n5 afr:q: n5 b5 actio/
ne arr.cii ai^itcognouerisb in imaginatioe ia cognoutfti
Itcc in efUmari5e q qcQd appbedit n5 appbedittlUid no
nifiin fo:malingulari imaginabiUlTcutoftedimus.
CTCaptm 4.'" oe oifpofitionibus virratii motiuaj: 1 oe
^pbetia que fit viituribus fenfibilfbus.
— — — ^^a^d^Mri aiitiamtoairifumusocftu
X^iiqilki tiVappbcderibusaicfenfi/.
biUs.05 loqui oe f tuteefmotaia.oicem^igit
cp aial CU5 vuU aliqd Qcfpit fe velle:aut imo/
ginaf id:(ienin5 Qciperct n5 ttectcret 1II6 q>
rere e motii.Tloaiit 15 velle b5 cj:aliqua i?tutt"i appben
detiun^nttes en i appbedetes n ibilaliud fdciii t nifi iiidt
carevelappbedercfenfuautefttmattoe:c(Ji^oiudicant
vel appbcdut fenfu aut ex^mauoc: n5 neceffe eft ep 1$
iUud veUrboies cni puenifit in appbededo q6 fenrittnt
timagfnanf .&C65 15 fcntitlt t imaginanf f lUid:f5 oif(ef
riitfn veUciUitd q6 fcnriuttimaginanf .jbifpoaiitvnf*
boie ctid oiffert in I5:imaginaf enf5 cfbil <z vuUflUtj fn
bo:a famfs.fj n5 vuUfUu fn bo:a fattetati6.3tegcft bo
no;: mo;: imagfaf pcupifcetfas turpc6Ji5 ttt vult iUos.
alius aut viiU:i be oue oifpones no funt foUtts boi6.fed
etta oiu5 aiaUii.oiffert aut voU^itas^q: qda eft adbuc oe«
biUs: qda ^ fa f ta roboiata.q) n5 oeeft cf nf It cffectua.
voliitas aiit n5 eft oefider(ii:q: aUqti robo:af voUitas.
(S oefideriii n5 aduenf t motuf aliquo m5. ftcut imagina
tio ffrma e:neqstii optaf q6 fmaginaf.cuautfirmaf oc
(ideriu. obcdfiitd f ttttee motiue^ no faciiitaliudnifi
^remufculoscc):tedere.noe'atlti5 fpa voltitas.nec^
ipfu5 Deftdcrfii.n6.n.gcgdpbibef a motu.jjbibef 0 ve/
l^cmctia voliitatis. vel a oefiderio:necp tit b5 obedfetti
aUa^ ^tutwq ttfi mouere folet q fut fn mufcuUs^b^^aute
Vtutfs volutarisramf.fiitfraeirafcibiUs t^^tus pcupi'
fcfbilis.illa aiitq vuU oelcctabfle.tq^ putotur vrilcad
acgredti eft pcupifcf bilf6.q 1^0 vuU vicerci id q6 putat
nociuu repeUerecfti'rafcfbtT.aUqti at fuenfm^^fn aiaUb''
affect'' n5 ad pcupffcetras fuas^fj (icutafltcf^efqjpcEit
cf rca filiii fuii.i Vfozie circa vi^ fuii.iilr e id q6 afftctot
e;:f re a caueie vcl a c5pedibue.bec.n.qBUis no eft cupidi
tasfturis?cupifcibt'li6:efttitaUq8affect''pcupifcentie
i^niris imaginariuc)?turiaiitappbedetiapp:op:iaf fn
eoq6 aCTibedft : iq6 agftat oe cfs q fcmp rcnouanf .auc
oe fo:mf3 oelcctame'tii.pp:it't.Cii aiit Dolct:q: amifit il'
Uid:cupit tlUid nalitenoefidcrateni^ttisoefiderariita
mouercadiUudiftnimeta:ftcoefidcrat ej: pcnpifcetia
1 ira ad id q6e puU:b:u iter iteUigibiU'a:bf g ej: pcupcfcd
tia itetio volutatis ad oclcctat.onc.i c;c \?tute afttctadi
Dcfideriii.t q: ira bf itetio voliitatis ad victo:f a.!S5 qc
f nite affecta te bf oefideriii.6 il r etii cj: imaginari5e q>
^p:iii ell dzcTi: iJnite affcctatc ocfideriii. Zimo:aut 1
Dolo: 1 triftitia funt oe acctiribusirafcibilisjjptcr com
motionc qui bfit vtutcsappbcdetes.Cii.n. moucnf fc/
quctes fo:marione itciUgibileantimaginabilefit timoi
cu ^o no rimet pfo^taf ■: accidit d ide DoU>: vfi vcnit
ira cu n6 pot rcpcUere ill6:aitt cii rimet adiictii ei'': gau/
diu aut q6 e ex nt6 fepatiois e finis b'' \^tutie:f5 pecunii
cuge 1 cibos appeterc 1 pcupifcere coitii.-z bis filia fiint
c^ ^rate bcftiaUpcupifcibili.C ^olariii auti goiidiuj
fiitocaccritib''ftutuappbcdctiii.i^turib''aiitbumani&
acddiJt oifponcs q funt cfs jppc oe gb'' polica Uxqmur.
^Sufc C 4.
a
g>e ah Tlbartfe
<r Ufrtiw aute oeddcratiiia feqnit bas vtutes pdictae,
Cti cni5 itedtt eius vis bfidcrai.beaiif oes fcquunf vir/
tutC9eftimatiu46:no eni oppetiit aliquo mo nifipoft^
cllimauerint volitii.aliqti aiit eft e]rtiinatio:f5 no eft ibi
V0liita8::?tf git aliqii cjc reb^cozpalibua ad q repellenda
mouct na ; vt illos moiua fequat cftimatio:i vtttlc '(w
tesftntpozescHimatide in acti6efua:rtcut plcriic^cfbt
matiooua'ti^utesadeftimatione.i:ftimatio etenis bj
0ttiU5 iter ^tuics appbcdcies in aia iib^^^cupiditas aiit t
ira biit ottius iier i^tiitcs mouetes quas fequunt i^tutcs
Oefidcraiiuczocidci^tuicsmotiueq funiin mufcuUs.
dfirtcemus nuc q? actioes iflc i q> acciitia ifta fiit e^ ac
adctib' q accidiit aie-Ss oii c i cozgc^q no accidut ei niR
;pptcrpfouiiicoiEi6:iiotrabiJtfecii coploncs cojpop;
acddui etipfa cii acddiit coptoncs in cozpibusrqfda enl
coplones fequit aptitudo irafcedi.": qfda aptiiudo cocu'
pifccdi:'; qfdi pauoi i limoj.Quoziidi em$ boiu5 facics
difaciesirafdbili6.gptcftantfacicifue:q:citoirafain/
tur.Quidiatvf timidus i fozmidolofus g fozmidatt
dto terref .t)e igr oes oifponcs no fiit nifi cp yfoitb coi
po:i8:f5 oiuerfis modis^qfdienis pndpa Ir b5 cojpits^fj
t0qpi bm aia5.q(di.n.pncipatr b, aia:f5 e;c ^cpicoi
po2C:qfda "io b5 equatr.CSon^^.n.-i vigilia ■: cgritudo %
fanitas fiit oifponcs co:gis:quo^ pndpia in ipo fiit. fed
no b5 ea co^p^^nifiet I^qj e biis aia5:imaginatio ioica
cupifcetia^t ira x b? fiit afcfj c]c 13 gj e biis co:pu8:i funt
coEisep 15 g? pnciparr fut aic ipfl^^coBisiq^ius fint aic cj:
P qj e biis coip^^no oico ei co:Ec.0itr foliicitudo oolo:
tr iftitia -z memo:ia:bo9 nullu e acciis co^pie cj: 15 g? eil
co^p^rfs fiit oifponcs rci piucte cij co:Ec:nccp fiit n id cuj
eft oiiictio cii co^bs gca co^p^fs.ppicr aiam:aia.n. bj
ca pnciparnqjuis bcatilla ep 15 q? e biis co^p': no oico
out cp beatilla c;cco:Ee:f5 oolo:e b5.pptcr i?bera t^pter
l^mutattone cdpronisrtB occiis bs ee i co:Pe.!Solutio ar
ptinuatiois.': coptb fiit oifpoes co^eis ej: 15 g> eft co^p' i
ctiaBoolo^bjeeinfenfufcntietiftfcdjQJe fentifo f5ca
co:Bis:Vf at fames i cupidiias ecb' manerici.f5 ej: ima/
giatoe 1 timo:e t Doto:e lira ^ncipalr accidit palTio aic.
*n6.n.iravtoolo:fc65gjciravroolo:e paflfio aliq e;:
paflionib^cqoolo^ciferiitco^Ei^^uisfequaf eas paflfio
co^gatis oolo:e iferes co^Etficaccefio calo:(9 aHrej^tin
ctioei'' tb^.IS.n.noc ipfairavcloolo:.f5 quoddi quod
pfequif iri vel oolo:c:noe at no negam"' ei meU* vt ba /
beat atigdaia cj: 15 g» c rco:ge:qd poftca fequanf f«ffio/
ne9ico:pc:qfiit j)peco:efs: imagiatio.n.c): I5g>eapp/
befio no e oe paffioiViqs bj cozp^pnciparr^qguis poftea
vp. imaginatioc acddai vt tcdat aliqd mcb:o;i.l5.n. non
bj cjtca naU.^pter qui oebeat coptb Bmutari: vel calo:
ougertvetvapo: gtiari:g oiffundaf in meb:»:ita vt ep
tedaf .Ssq: fo:ma bf in eftitnatide:fecuta c pmuiatio i
f. coptone 1 cato: ■: buiditas i fpiis.£t nifi ciTci illa fojma
^ no bfctnSgdmoucretca.l loaiitDicim^^adfiimig^ej;
ata folct ptigcrc i ml co:gaU gmutatio c6ptoni9:q acc^i
rif finc actoe % paffioe co:paU. :ia q> cab: accidai no ej:
catb.t frigiditaa no e% frigido.Cii.nimaginaf aia aliqtii
imaginattone i cojroljozaf i ea:ftati ma cojpalis recipit
foyna btite c^patione ad ilta aut cilitatc;q6 fit ob }5'. g>
aia aut ee^fuba aUcui^pncipiop qveftiut mas fozmisiq
f iit i cis Diiantiii ipfis.aui b5 po:c coparatione ad ipfam
fubam cJ3 ad alii.i f5 fit cti pficif ea;: apiitudo. fs g? plus
bcant aptitudis.no fit nifi cj: pmutatioe cjUtatiB fic pdi/
jamua.pterticp aiit n6 pmutanf nifi p pria q fubfiftiit in
eia: 1 qfi gde 15 pnapia vcftiiit rna5.fo:ina pftituetefpc'5
nate.no eft logc gnveftiiteas qliiatib^^^iia vt ad 15 no fit
ibineceiTanu9tactU8:ne(^actionc(^ pafTio cozgatts;^
£^pt
^«cniate):prictatc:viifo:maqeftin afa pndpiiicftci'
q6 ptigiiin ma:ficut fo:ma fanitaiis q c i aia mcdiciq i
pncipiii fanitari6:q accidit 1 in atio pter l5:ficfo:ma fci'
niiaia carpctary^f^ 15 no adduciitad illudq6.pucnit cjc
illis nifi 2 iftrumeta 1 aUa mcdia q no egct iftrumentis
bi9:^ptcr oebilitate.-zjJixerociofitate.aitede oifponc?
ifirmi cii credit fc pualefccrc;aut fani di credit (e egrota
re muttotie8piingiicj:15 vtcii co:robo:af fo:ma in aia
ciu9:patiaf ej: ea ipfi'' ma^i^ucniit cj: 15 fanitas aut ifir
mita8;i cft actio bec cfFicacio:. 1 $ id q6 agit. medicus
iftrutntis fuis.i med^s.i .pptcr 15 bo pot ambii la rc fug
trabe q eft in media via:f5 ii pofita fiierit pons fup aqui
^ftmda no audebit amlxitarc fug ei : co g» imaginaf in
aia ci'' fozma cadcdi vcbemetcr ip:effa:aii obedit na ei"
1 virtus mcb:o:^eiu8.': obediiit cius prio.fad e]cigcdu$
1 ad amt>utadii:gcii ec fozma?: ip:efTu5 fuerit in aia 1 c6
ftat af e g» btti ee:pnnget fepc maj pati ej: cis q folct pati
cj; cis.i vt babeat ee.j3i aiit 15 fiierit in aia coi q cft ccU
1 miidi.polc cft tiic vt eius opatio fit ad nas toti^.Si fo
fueritinaiaparticutaripotcrit opari in na particuUiri.
XDultotiesaiitaiaoeaf inco:pcal(cno ficut in jp:io:
qucadmodu e opus oculi fafciniti9:i eftimatioisopan'
tis.^mmo cii aia fucrit pftis nobitis fifis pncip^s obc
dicteimaqcftinmudo.ipatifc]cea.iiucnifinmaqc'
gd fo:mabif i ilta:q6 fit^ptcr 15 g» aia bumanaififui po
ftea ondcmus:n6 eft vpzeda in ma fua:fed c^uides ci.£c
qit gdcppter biic modii colUgattois potipfa permutarc
m35 co:po:alc.ab eo q$ eicpcteljat ma ^{''^tuc no eft mi/
riifta{anobiU3ifo:t(lTima trifc^datogationc fuamin
co:EC^po : vt cu no ftierit ocmerfa i affectii illius cojpic
vel^mctcrrz ?tcr b x fuerit naturc puatctis oMtie i ba
bitu fao ianet ifirmo0.i DcbiUtct p:ouo9. 1 piigat puai i
nas.i emutari fibi era.ita vt qj non eft ign is fiat ci ign is:
1 qd no eft terra fiatd terra.i p:o voliitatc ei^ptigii plu
uie 1 fertiU'tas.ficiit ptingit abfo:bitio a terra 1 mo:tati/
tas.i 15 totu^ucniat f 5 virtute itetUgil?(lc.oioeni pofTibi
lc eft vt comitcf efvcttecc id qd pendct cjc gmutaiione
matcrie in pria.Ha m| obcdit ei nafr.i fit qc ca f 5 g? vf
ciu8 voliitati;ma icnis oio eft obcdics aiei 1 multo pUts
obedit aie $ pr^s agetibus in (e. g t bec eft ctia, vna oc
^pctatibug ^mtu^p|3aliii:an 15 fliit ii oidm'' jjpetatc q
pcdetej^^mtibusd^^imaginabilib^.q c.ppeias j^pBalis
pedcs ej: i^mtibus fcnfibilibus appbc'dctib''.15 aiii edp
p:ieta9p^ecj:fmtc fcnfibilimoiiua Dclidcratiua.qjp
uenitcj:aiaj3pr7CDignio^i8.ppl5ic.£)iccm''aiitg'i\»ftcg
oftedim^^oes \^miC8 fcnfibites 116 bic actione nili jjpter
co^J^^ieeiJtutii^ecasfitccvtoEcnf.tijc \5tutC9 fenfibv
les no fut fic vt open f .nifi du f ii t co^po lee.g ce ea?r c e.e
co:Eatc.B no rcinanct poft co^p^.CT^i afit loattifumus
in nf is tib:ispbfci8 occi aptiiudinii fingiilariu. quarii
oiuerfcfiitimaginatioe9.if5 Diucrfitatcfuaf oifponus
odgaudiu.iooU):ei iriitrigllitateiodiii.i benigni/
tatc.ic.buius ^bii.cuin6 iuenif apudantiquos pdmik
in oifiictioe 1 Dcctatioc.i fumaf inde. (£ 3fn«e" ''"' aiit
tn ej:cmpUiri.vnde iranfcripfimus foUa que non funtoe
ej:cplari.iirafcripfimu9 ideficut iuenimus.i bcc funr.
CT^^aptm 5"' oc editione aiwbaixetb.
rssSS^ ^rir ^"^''^"cib iurganue^bcfuntoiftin/
h1^^ ^^ Cti6esej:trabuctib:uqua9cg6tra/
tniE-P^llK ftuU in eii a lib^igpBpcis in gbus cft qd pci/
pitacto:pcipu'',!ctplurc6Cj:ci6 funt ej:cpi/
ftola quas fecit dc fpebus cojdiiitn ad vnum
amico;: fuo;: iniroducentium ; oicens ncc vita ncc vlla
Efcctionu5 autbonitaliieft retenta apud pjimii pncipiii
in puma gcnimra.&3 receptibiUa quidotg funt carecia
Bidr.pd.
fcilftrctia.
p cail.q.
45.f gcn
citr- iliidc
.r.p csn.
fcn.5. coU
J.circa
mcdui*
n
aptfntdfc rccipiedtca.Tlo eni oc rcccptibilccft rccepti
biicoisreiiiioiporeclana recige foj^^enfisapaqcifte
lana;necgaq veritatebumanitatisipfacjciftcnte aqtia.
CojE£> aiitmundana no rccipiiit vitam cficcptie paucis
nuotmcrnra.^dnud:q2co:ga:no vtuafunt elnta q''
tuoj^iqdcftciajppinquius in na:i mefura:qz coUcctto
qtuo2 ctnto^ no b? quatu adtotii mefurifcnfibile.Tio
cllaucldgciterfbellaefi^aecealigdqdert maiiis cis.f.
collcccio:quccft fub cclo. @)7llogifmus autc; affirmat
Qj bcccoUcctioin coparationcciraitifatHrnieft qfi pti/
cti'i in circulo:quato cni magis in copationc cius qd eft
fupza circulii faturnt.;bcidc oemfaco^cs cenct q? cd p:o/
pcerqu3bccco2E3 norcdpiiJcvitc fozmas^bec cft.f.qi
oiucrfafueriitabali)s co^pib^fimplicibns i copofitis
Viuis:boceft:q2fucnarii priarii:naeni vniufcuitiiqj eo/
ru b5 pria nam:'Z ob boc fueriit rcmotiflfima a co:gibus
cclcftibusXoJEai^o cclcftia fucrut apta nobiUbzi modo
xite cozpo2ali8:bec aucctnca func nimis rcmoca a vica.
CT^ncopoficis vero pplepo fragic i ocbilicac vericatcs
pricC3tis:topcract'n eis fo:ma cdple]cionie.Cdple]cioat
cftmcdiu iter 5ria:mediii vero no bs pria. £tioadapca
tur pUts ad rccipicdii vita: vii c6plc;:io quo magl acccf/
fcritadmcdiiicdplC);ionatiiaptiu8 fietad rccipicdum
augmctii pfcctionis vitc.Cti ^o cepcratiiHmii ^ent.ita
Vt pria cqUa ftnt in co^iopcrcnt cqualr : coapcabit gfc/
ccioni vice ronaUs^fttis vitc cclcftis.bcc ault aptitudc cfl
tn fpu bumano.0pi}9 ^o butmn'' oio cfi: gdda q6 giTat
c)c etfltis:icffigiac vultus ad fititudinccelcfTiit co2pc|;.
Vti iudicat oe co Dicctcs:^? fic fuba lucida:'z io fpusvifp
bilis vocac radiu8:'z lupvn^zaiagratulac cii vidctluce
tmotcItatintenebjifl.^pfacniUtjccftcoparataci^^vcbi
culo:'! pfo:tat Ep ca vcbicutii ci^^qdcft fpuis.aii tcncbza
25 cft pria.(EUf aut gp fapietcs i fequaccs co:p pfcnfcriit
inboc:9)gaudiu:';timo::'ZDoloz:'zirafunt q: pafTion!/
bU8j7pzt)sfpiis9 cflin cozdcvn ois pafTto queintendit
ircmittif n6cj:cac)arifeca:non comitat in fua itcnfio/
nc 1 rcmiffioncnifi aptitudinc fube patiet1:auc cf ibilif
tace.Sapietc6 atoifti^criititerpocccia laptitudinc-qz
potccia cft fug pria equatr.apcitudo vero no cR fup^pna
eqUtcnots cni bo p6c gaudcrc:'^ trif}ari.&cd co^ ^da;
funtaptiozcs gaudio:autcrifh'cic:ntrcciacfliudiciu3 oe
ira-z timo^c^talgspafTionibus.ZDanifeflucfligit Q7 13
cp fpus cH gaud^ aut Dolcns in potent(a:aliud cfl q| 1?
gjcftaptio: advniieo:p:viivf apntitdocfTegfcctio ei'
q6 efl in potetia in cogationc vni^of^fito^r^CCCoftat
igit cj:bocgjfpus:qu9uise;;boc q>c(t fpiisin potetia.
fimul b5 oolcrc i gaudere;n6 tn cft ei oc eo:q6 incclUgif
oc aptitudine:nift vnucop. Crt)eidcmanifeflu5cflg>
pocencia vcriufc^irto:pconcomicac aia^cii fubt)ciaf ^'z
Qjapcitudo fignataad vnti co:;: n6 c6comitaf ea^ftd ac
ciditci et aUa ca.Saudiii cnicfl DcUtia:ois aat oeUtia e
a|:^:cbcnfioEfectp:acgfiiionisj)p:ievirtutiappzcbcn/
dentt:ficutfcncircDulcc:xodo:e bonii fcnfu:pc(pcrc vin
dicca virmci irafcioiU^-z scijs.c fpcs \?tuu' cogitatiuc -z cfti
matiue.Ois aiit gfccno c rcs naUs:'^ cp.Oisaijt gfectio
rciqueeftnalis ^Jtuti^cf^DcUtia:'^ cp.^^oztafTis accidit
aliquibus virtutib'' no Dclcctarinifi cii oifccdif a Difpo/
fitioRC n6 nalt:ci: q putafgj Dclectatio fitcvceiTus a oif/
pofitionc no nali:e;c q putaf q> Dcleccatio fit qfi pmanc
tia in oifpone na U no polTit ec oelcctabilis. (£ TDic aute
errosno accidJt nifi pg acceptioneaccidctat^ p fuljati;
^ppicbcfof cni qda/iic q no appzebediif nifi ex pmu'
tatioe fic tactibiUa.QuaU'tas.n.n6 fentif nifi ou mcbnl
tagcna ftierit priii ilU qUtatic): q patif. Cii at Btulerit i
gcuerir paflio^qUtas fictcoplqcio reebzi:ftcno fentief .
Stnintixm
zf
Ois.n.fenfuflati^pinutatioe.lliHitBmutatc^Jfei^o.
-^iobiisecbicanoDotecc^rcato^e vcbcmcci.g vcbemc/
tio:eflcato:cfeb:i6acute:DoIetaut btTsfcb^c acuta.ejc
mino:ecaIo:cg)ficiIIe. Cato:.n. ctbicc ifttriip c mcb:i8
qfi ppfo ilU}p.Cato: i^o fcacutc cjcnc''^ mebr);-z of i a c6
pt'oncrneb:o:j:.mediciatiponutnoifi^p:iiKi q6 c:fic
ctbica pnemalacqtc^zciqdcftficfcacuta pncmata o»/
ucrfas.mani'" c igif Q) ca n6 fentiediid q6 cgctii Dcpfe/
ctionib'' fcnfibilib'' cfT pitacioapp:cbcdc'dt.Ca \5o oclc/
ctarionis i pn^cpc^adDifponcnalec bfcappbefionc:f5
qzbfeappbefioneficicjcituaDifpon^no nali.io c>tiQit
ce octectatione i cpiw ab itla^-z putaf B ce ei^^ca^fs no eft
ita.Tla ca e bfc gfcctione:'^ nibil attd:'^ I? cca Ddeccacio
ni8:f5 ca apritudis ad itta.b eft.vt Dclitiofus fit l fua mo
Uo:i Difponc i $co 'z q It':'^ vt no ftc ei'' fuba Dcfcct^^nccp
Difp6 no nalis ci'' q6 e i illo:f5 in $to 15 e.vc fpus dlccta»
fitmtte$iitatlpBl5robo:afvfci''.£jcauginto.n.fube
in q§ritatej)ucnit3Ugmetii f tutl in robozcfuo.ficDccla
tii eft in piiciptjs naiiil.CJte EE l' Q' Ipiis cft multus;
magna ^s ci'' ftat in pn'':'z ci'' magna es oilataf :fic fit in
gaudio-zinDciitijapaucii.n.fpiisrcftringitna.^zrcmo/
uet in pn":'^ no pmittit Ditatari.©5 in qUtate 15 eft vt co
ple^cioci'' fitopcima.-z tujccfficmajria:'^ fimitlima fubc
ceU'.l3cauc cac fun tapritudinis ad gaudium i DcUcias.
CCCotrarieatbo^funtcacaptitudinieadDolo^e^zmc
ftitia:quecti cognitc fiicrit in Dclcctatioc q eft qfi gcn':
fcicf ct t gaudio.qd cft vt fpcs.g fpus g eft iii co?dccum
fiicrit mult^;'^ inrta ma:c)c q fit:fiterit jsjrim" ptinuitati.
'zteperatcpni8.intenuitatc:'zfpifTitudt'nc:'z tu^ ci^^fitc'
rit rcfptede9:erit aptifTim^^gaudio.Cii at fincrit puc qua -
titatis:'^ ma fiierit pauca fic i pualcfcctib'' q gracilcs fut
ejc ifirmttatib'':'^ i fenibus:-: n6 fiicrit tcpcracc pnis:fic c
in egf is:f5 fi facrit nimis fpiiTus i grof1(t8:ficc i mcticis
c i fcnib'' n6 oilatabif .co g? c grofTus^aut fitcrit tenuilTi/
m''ficimaciIctI.n6critico tiii Q:>poiTitDt'latari:aucfur
ricobfcur'':ficimclici8:ericaptifrim''trifticic.,8ciauteq6
apcii cadaligd fufTicqts ca:ficfulpburi acceftb q> iccdif
qtibs ignc:cii mfto maiozc tigna n acccdaf .gcii aia fuc/
ttt biis fpifi aptii patiej: letis:tetabif qt5 cd.vticu letifi/
caf nimispotato: vini putaf letari e^fcf^ no eitn. 3m/
pofcc.n.fieriacrioncin aliq fincagcte:f5 vinu cn5 bt^bic
mcdiocriter gnat fpm mttii:'Z tegatc ;?ni8 iter grofTitudi
nc^z tenuitatc-zmftc tucl ffplcdctl^-z aptaf fpiis gaudio;
z gaudctcp q 15 ca:p vtiUii.©5 opario ca;i vtiliii piitius;
cft cfficacio: q^ opatio ca:p. vrilius fittura:p.©itr opario
ci''cycaufisvtiUb''ad6lectadiicefTtcacio:$oEarioei''
ej; cais vriUb'' boneftatie.filr ei^^opatio ejc 15 g? c f 5 opto
ne:ccfTicacio:;q§q6c f m ronc.CL Xa at b^c I5;g> f tutca
flialesq funtin cereb:o:qegcttcperamcntob«jno:i8ad
Pvtipfcobediai motuicogitati6ie:ztmpcrio itdfe^funt
tnulri bumo^is^-z n6 liibdiif itellectui:pter 13 ct biit mo
tii multii PE vapozes afcedctes comotos g admifcef ci',
1 gp biioze fuii n6 obtc'catii motui:nifi monii violctoco
gattztcfitoilTicilecogitatoiobedireeis.i^turiatitclligi
bili accidiit cjc eie accfi tia:P5 13 g? c j;igit eoy oifpo.ita cp
tegaf eo^ pptb:-: gcfciteo:?: pmotio.reidcv^t^^fpualis q c
i co:de i boza ebaetatl c aptilTima gaiidio.ciii reddii f le
ta cogitabilia pp 13 q6 Dij^im'':^^ reddun f ei leta q feni f
itcr ftnfit5 1 eftiimationcq fc^^cii 'Z pfoztaf pp cu;aut fen
fus^zcogitarioqadiunatilUiadobcdicdii fibi virtutes
oiales pfoztaf gcii.Seiiis.n.plus pualctfup fpiii occul/
tii:'^ plus pot moucre cii ^ itclls.^ntellect" aiit cii refti
terit cL fpus occult'' apiuuaf cjcfenfui^z vicit efi ficut fit in
fcia geometrica^-z in al^s ct:i qin ita c.io ocfccerii t opa/
tiones lerificariii futuro;: boncftop itcUigibiiiii? i pua/
IBc m Tlbarti^
fberutoBationcs Icto?toelcctantiu5pntitj:t cm^facrit
multa aptitudo fuffictt d pa;r ex cHbSvc puero, Caufa^
aut gand^:'! tri(licie:oid i e Dcbitlt ^dl c(i foitisii qda;
efl cognita:qda ^o icognita:^; d tcognitl e illud qd adeo
tnoletutQ^no pcipit. Caufa^paiitleticte-z.triflicie ea q
eft validiflTmarno necce noiare.' P.cliq aiit fiit vt ataga
tio fcnfu»i3 mudu.qd aiit oitdit nobie 15 ce Delectauone
cft priii ei^f.no oelectans:^? eft fcdcrc in tcneba'9:fic ^
onditnobis ee Dclcctatione bfc fociu;eft trifticia ej: foUV
tudinc:': ftcobtincrccupidui in cadc boza:^ ce copotcm
ocfidcrati finc ipedimeto c volun tas:i'log oc pteritiB:t
fpcrare oc fttturo i adulari aie pE fpce i f ba;-! PB admi/
rationc i iuenire attctti aitdito:c it :9co:dari i bladir i:i
^alcre in 4 libj i cetera q noiauim" in rctboncis J? aiit
ornt Pm voliltares i vfus.linc gb'' bo nii^ eft aliq mo:
necg ctia ftnc caufts triftatib'' gb' fiit in boib'' Dcbilibus
pJircs.irSs cu aptitudo magis fticrit j?pa ad vna ptcj
no pattct c);caults alteriusi^tisnilt fo2tiiTimc fucrint.
patict titeicfuia cais^uisfTntdbilcs.Saudiiiailt ebzg
Ourat cj: qitalibct iftarii ca?i:bnti8 aut pplbnc mclacoli/
ca 9 eft tcacb:ofi fpiis.oitrat triftida gp id q6 cft oppo""
<lh'9cai8:DCcais trifticie i foUicitMdinu:(tcefi reminifci
Oolo? g contigerit -: ifirmitatii q ptcrierut:i inimicitio'
ru:i otitmclia|J i iniuriap illatap:i fic cftimar terrojcs
fitturoaipcipuc DifccilTonesab bocfcatlo:aq ouerrit
mcditariofapictisadaligdalid^e^rbisquc d; facerc.De
qao poti^oj curare:i ficut follicitudo:': Bcpnotr pot bre
qd v«lt:t mfta alia q no niicran f fiit Dc accntib'' q adue
niiit aic aptc ad trifta'":': reddiit ea trifte.imaginatio >?o
eocpc fo:tio: i mefico iuitat ad i3:qth rcddit rcs rcpitta/
tcd:q6 ptriftat i moIeHat i tabcfcat.imaginatio.n.pfo:/
rat t mcKco ej: (tccitate fpii5 g c fubsimaginatoisrz gp 15
ftttnt ieuio:es motus ^''■.eo cp ttelfs no cogitat dc ^tutt'
bus itcrio^ib''^ cjrtcriozib'' fcnfus i cftintationis pp vu
du pnis fpu8 in 4 funt.gt q: mot'' earii app:op:iant ad
idqdDebet:iadqdaptifunt:q6cSl coplbi qlitasmala
c tcncb:ofa.Tlo aiit ocs cae apritudinis adgaudiu i trv
ftiril funt cac piunctc fube fpiie in ei" ($ritatc i qlitate.
Zlliqn eni accidut alic cae aialcs que pparat fpii; ad alte
ru Dito^:i vf cp bcc ppara t l^m ad P. vt fit ej; ^iiictione
ea?: cii iplte cai8:quc ptinent in ciualitatc fpiis i «'"qnS»
titatc.f.vt tcpcrct p illas coplejcio fpus:i ei'' groflitudo;
1 tenuit38:i augcat mefura ei'':^ fplcdeat ci" na i aptct
gaudio.aut accidat aliq priaruj ca;r ilhs^i aptet trifiv
dc.Scd iliecae c)ctrifecc criit pncipalc» cde.t5c ailt cac
fabalcsqitcaccidut.f.fubefpii8:criit cac fcciidarie:i p:o
jrimCDc aiit cac acctitaiee remotc aut no cdp:ebcdur. t
nuo.ant Diff ictlc eft cas numcrare.0; oc8 (tcut pnto co/
fuebcndunt fub vno itcllectu.f.q: p oe q6 frequcntaf :i?/
tus robo:at :c;c oi at f tutc q robo:af fit apritudo.iDeli''
efi atit vt oftedam" itcUectit biti" p iductione.oicetC6;qi
ciico:p"frequetercalcfcitapri"fitadcitocalefcedu.©i/
milfrcri frigefcit^ltfrcii Diflbluir:fitrcu ?ftringit:i^tute9
f 0 iteriojce cti frequetaucrint fuas acti6c6:fit ca^ fo:t)
babit^.CCiDozes ct no acqriif nifi p boc.<[rCai?o b"q/
fi 13 e i}> pafl^io aptas rcrcti accidcrit c ^^lifis f bc ci":pfirc
aii t b'' rci eft repugnas ei" prio.rcpugnas aiit prio cii co
fo:taf:minitif aptitudo^tutisadiUd:i augcf aptimdo
pri) cius:q6 c(i illipftfc^i V> cft occlaratio bttius intcrio/
nis iductiuc g idHcrione;i p ryUiti fumptii cjcautcnticis.
J5cd vbii Dc ,pbationc btii" p Danrarionc .plijcuj eft.©:
aiit magie pucnit fpecularioni nali priderare;B c gp gau
dio Duo ocbcn f :vn ti cft pfojtatio i^tutis nalis : altcriHn
cfl pfertiatio fpiis a oifToluttoc^co q> cogit ctim gaudius
tMlatarLScd pfo^tarionc i^tutu; naUum:fcquunf tria.f.
.VI.
tcmpcrantia coplc?:ionis fpue:i largiras rcparandi loco
ciu8:q6 Diflblutii ed.i cofcmatio fpiis a vi DifloUitionis
£>iffoItitioncautefpiritU8fcquunf ouo:vnu cft aptitu>
do ci" ad motii i ad oilatationc fLibtilia nac:aliiid attra/
crio matcrte nutrictis adeum motu fuc Dilatarionis cjcf/
ftcntc ad alia partc;ad qua no cft mot" nutrimeri. Octn
aiitmotiiqui eftbui^:folctfcquiq6cponeii:C): caufis:
quasnon eftneccflcnoiarc:c^cmpligfa.aque fcquctee
fuccedunt loco p:eccdcnriii:i filr ,i veti:i vctofc:i Jimi/
Uter aque in c3ntaplo:a.©cd cii triftitia frcquctaf:p:e/
ualct fupereii:triftitia auteouo fcquunf :Dcbilita6 vtrtu
tis naUsri fFHfritudo fpiritus ej: frigo:c : q6 acridit co cp
icipit qctigui in co calo: nalis^^ptcr multa rctractoe$ x
c6ftrictionei'piritu9:fequif bicautc6fo:tatioeo;i q oi'
]Cim".(E^anifeftii elt igif $• frequcntario gaudt) oda/
ptat fpiritttm gaudio:i f rcquetatio triUicic aptat fpiritii
trillidc:fcd in eo cfli illaris elt inter boics^non opcratur
nift fozttflima trifticia;i opcranf in eo minima leta.Cut
aute inftta ell trilhcia;Difpofirio cll pria buic
C£rCapitulum. V I.i>c additioneauobauctb.
^jc YT' IH d ^ Difpofirionibus quc funt cozdi8.h9
^v^^i ^ "liiis^cJclJilitasriaUaeft trilticia:
\ Vt^TJ 1 coan gttftario pccto:is;intcr quas cft fUitU'
I do 1 Df ia:i ptcr bec cfl ibi oifpofitio q cft xif
^go:co:dis:i aUa que e ampittudo i oilatatio
pccto:i6:itcr qs cft of ia.!^;^ ofta ell min" cuides ; co g^
cocomitanf fetfh:DueatitpndpalC9putanf cfTc oifpo/
fitionce paflibilcs i ouc fc6aricpittanf eeoifponcs acti
uc.@ed iter ouo c^trcma vniufc^iufc^ Qtis^maniftlhi e
of ia:pmo:q: no funt cocomitaria. Tlon eni ois q bi coz
oebilc eH triftis^nccg ois triftie bj co: oebiIc.(L Jte no
ois g b; co: fo:tc eH lctU6:necB oisg efl letus b; cot (bt/
te.Sc6o:q: Diffoncs eoy funt oiucrfe.Ct>cbiUta8 eni
co:cUscilc]cc6parationcrei fouiiidate:fm g^tolerari
no pot:augmctatio io pecto:i8 efl qccoBaribnc rd ptri'
(tatisifm 15 q? no pot tolerari:fo:mtdatii auitcll nocens
naUtcr.cotril^n6 atit cfl noces aiaUter. ^ertio q: ca q
pcomitanf bas aialcs oifpdne8.funt oiuerfa. ;bebiUtae
enico:di3mouctadfugiedu;tritliriai coangullatio ad
rcfiflcndu i repeUencki:i fadt vt co: magis amct priu$
fiigiedi.ibebiUtaectcnt cu acddit codi^fegf vt remittat
fttis jnotiua.£t angullatio pecto:i9 facitea; cbulUre:'z
moucri.^n ocbiUtate vcro co:di8 eft paffio c;c nocume/
to 1 alia paffio cj: Dcfiderio mot" cl6gadi.£t in coangti/
(tationccHvnapaflioqcfte^nocumento.loiautfuerit
ibi pafTioc): motu:n6 fcgf boc nalitcnfed fo^tafTt&cUget
ilUid aUo appetitu:ptcr oefidcriii elogationis : i tiic crit
iUud Dclildcriii voliitariii:i non aiale:fo:tafis aiitcliget
rcfillcrciaggrcdi.Quartog^cocomitantiaco^paUafut
oiuerfa.£5cbilita8etcnico:dis ciibf noaimct» ci^p^o/
p:iii:feqf rcmiflio calo:is naUs:i oniii fridttatis. Coan/
guftatione vcro pcctoas feg f plcriicp cii ptingir j3p:iu$
noaimtuacccfiocaU}:i8 naiis.Quitog^caeaptatcs fiie
oiucrfc.ibcbilitas co:dis:fcTtnc oubio tcnuitatc fpiis ni
mia 1 frigiditate fue c6plcj:ioni8.Coanguftatio vero pe/
cto:is.tegtur fpifl^itudinc i).nis:i calo:c fuc c6plc):ioni8.
i£ £»e caufis accidcntium anime.
^ j.^llVjaiitmltU8 clar"teeat"itcrte/
d 1 l^mtJ nujtatc:i groflitudine.ppabti
._,^^^|d jtia Ipiis fpiedetis puri tcperate pnis i iter
^^g^K, jtcnuitatc 1 grofritudine gfiari e% eo aptat ani
ms — _) nia gaudio.iSaguis vcro clarus oiflcEatug i
calorc pp multa ci"accc'fione:iyclocitatc fui iiK»t"aptat
eairactldic.&aguis at tcnuis aqfus fridus cIaru8:apMt
ca dbilitari codi8:i fo:m(dtni.fpii8.n.g fit ej: co:c ^atii5
a
gluinte
sdmotiedue):terutd:^ellgucacceftonid.-(|! ed frldm,
5 adaptatioadgaudiiuiadtrascftin paiico.cft ctiiex
ftta tcnuitate facilis ad Diflbluedij:': ej: fua frigidirate fit
CUH8.(r©angitiB vo grofliis turbidua Dille'perat^ i ca/
lo:e:apt3t triflitie:': iracundie g^tinad.Qs triftitia fit pg
fpin tiirbidii g gnat ej: co.^tra ^o pg vclocitatc acccfio/
nlB fuc e;: calo:c;gtinaci ire aiit ftt ep 13 qj ef^ fpiiTus : q:
fpiflii? cii calefcit no cito frigcrcjt.3fra aiitej: fangiiie fla
uo tenui ctti'' accedif :■: citius e jrtiguif . i5pu8.n .g gnat
t% fangutc illo e(t niaioiis calo^is:-: pter 15 c non fpiflus.
CT t^ng fanguine groflii, no turbidii:cii fticrit m t ti calo
ris qd fit rariflimc:i cntno ?triftabilts:i oudaciflim'':'z
fojtis aio:'Z ira ci^erit mino::lctitia.n.pf^rigit ira.Zriftt
cia i?o adaptot ire^ra.n.cmofad rcpcllcdij:lcticia io c
copata oelectan6i.(rin)odus aiit oelcctatois c ad mo
diiattrabedi 'zappetc'dt:buiusaut bots:iranonfitniri
ej: magnis reb':-: c rigidus pp fpiflitudine fui fpus:-: eb
B ee!^timoii8.(£Vm aiit no turbidii groflits oiftepef
ratii fanguincin friditiitcerit:nccp ptriftabilie^nccB let^.
ne(§ verecudu6:f5 crit timo j ei' no mult'' t oib''.'z crit fto
Udus.Spus.n.ei^^firis eft fanguini d^^.C^Viie niti fan/
guinegroflii; turbidtl i oiHecatu; in frigiditatecrirtri/
(hB^ifolitari^^igctc ire:nifiqcrcmagna:'riraei''crit Cf
manes min^^qg ira : g eft catc cdpronid:cj cft filie ei in oV
bus aU)8:iampliu8 qg ira illi''^ b5 fpii5 tenue':': critmc
moJ iniuri3rii.q6 ptigit PB firma tpflibnc foz^^nafce^tis i
eftimati6c;tg|2firmaIp:e(1ioneDelidcn) vtdictc oeco
qd fit;qm aliqri eritira ci^^no pmancs.^fra.n.aliqiT e pfe
ticra8:f5 mot'' ei'' ad imaginatiois vidicta no eft nimis.
3ra etcni cii cito reccdit^fo:* ci'' no gcfcit in imaginatio'
iicf5 Dclct :t no accidit ci memo:ia iniurie.£u at oeiide/
riu imot^ad vidicta foztis eft:aca'diit«r): 1$ ouo fibibe*
m reco:dari mltii iniuriaru.Quo|: vmi clt attractio tc
ttus aie ad Qtc mot^^itedetis ad vidicta i ipcdtmetii ima
ginationisreuoluediitctionenocctis^^zrcpfcntadi ea q
pfccuta fiit:-: ipzimcdo memo:ie:f tutcs.n.motiuc folct
rctraberc aia; a f mtib^^app^ebedcrib''.'^ cp.^z cjctcrio: fo
let retraberc ab iterio:e:z ep.CCaiteru eft cp cH mot^^in
tedit ad vidictl.-z nibil obftat illi:ci'' ipct'' rcputat apud
iina^'nationc qfi obtinucrit cii voluerir;fo:ma ctcn i ad
qua itcdit mot^ 'Z^pcrat imaginatio fic imaginaf qfi ia
lit.Cu.n.6fcribif i imagina^^fo: 'ci'';^^ appctif qfifoj^ci'
1 b^ cc foz"' i smagina^^^ficfo:^ rei pcnes qua finif mot':
dlcf f c ocfidcriii imaginatiois:': n apget in eo fo:* ei^^-.ns
regefcit in mcmoJia:ncc cibircco:datio iniuriaru. ©cd
cc nocetc majrio:quc aia fo:midat;fic rcges ■z firia^Dcfpe
ratio^^zpauojr^bibetfigifoimlDelidcrijvidicteinaia'
bOBMec^ ^ittut ea ibi gfcucrare^z tiic nccp Dcficteriii.
nccp foj* nocctis apgetin clhmationcivclin imaginatio
re;nifi timoj tifi:g fadt poti'' ocfiderare fiigere^ iuade
rc:'^ tuc foi" iniuriarii no oefigif in aia.Sed ocpucris:'^
ocbiUb^^EEficiiitatcvlcifcediabcis^-zpaucitatetimedi
cos:ira eftvidicta q(t fumpta fit:q6 eni facilUmii cfl ap6
imaginationcita eft qfi ii eflct;q6 aiit efl: in imaginatio/
nc no icidit;fiauvcrc eft in rc;fcd ficut vf ei: vii qj facite
apudcii cft qfi babitfi.io vindicta ocbiUb'' reputaf:q(i
iafit.vii DcRderiuoelcf Dccap^zno appetvbi nonell.
(EQt) 3M iudicat oifponc imaginationis initicu fojma
«3:1 norcria boc e(t:qp bo aliqn rcpurat fozdidu q6 mu/
dii eft^-z oclectabile co q6 efl file abboiabiUficut fepe re
fiigit baljctia fapozcs bonos:cii colo:es cozpojjfuop i
figure fucrint filcs colojib'':'^ figuris cojpop^ fojdido:ii.
quauis no ptingat b crcdcrc^z ptcr B cu, id q6 oifpUcet
f uerit fitc ei q6 placet: vri faciiis cft piiictio eius q6 f it ■:
bf :co q6 C]c yebifmetia mot'' ocfidcry patif imaginatio.
TibJi
22
mmm
(loit patcrcf cj: ia babito i exiTtc.it5anife(lu5tft g? co*
ptcjrio vltima ^ictap coplcjcionuj.clt apta ad id q6 ni/
mis ptriltat. Et bic clt finis cius q6 trdftuUt ouobauctb
ej: capituUs iltius libji ad bunc tocii bui'' liba oc aia.
(£Jnc^>itpar»qilinta feicti libji oc namralibus.
CrCapitulii.I.Dc^pjietatibii6 actionii 'z pafl^ionii bois:t
Deaflignationecontcmplationis actionis.
^=^^=f^ '^M wcplcuim^^tractatii oc ^ftati/
^^^ bus fcnfibilib^^^ocbem^^ntic log
oei^tutib^bumania.driJiccm^^ijcp bo
b5 j3pctates actionii^cedcntiri ab aia
ei? q no iueniunf in alijs aialib'. Quaj5
pma eft gj ec bois in quo crcaf cll non
poflf5 gmanere fine focietate in fua vita.
Tlo eni eft ficut cctera aiaUa:quo;rvniiq6q5 fufficit fibi
in ojdinc yitc fuc:t ea quc fun t in na eius: vn us oiit bo fi
no eetniR ipfc fotus^^zea que funt cius nalitcr.morcrcf:
autviJa cius eet mata.t peioz ^ ei pofl^et.boc aiit cft pg
nobilitate ei^^-.i pg ignobiUtatc alio;: aiaUu:ficutpofica
fcie« ars.boi aiit nccelTariii eft qda addcrc nae:ficut nu/
trimentii paratii.-z vcftcs paratas.Tlutrimcta ctcn i quc
bnteflc naturalr.t no artifkto:n6 pgruun t ci:nec5 ej: il
liseflvitaci^^bona^vncaquebnt ef[e nalitcr.gb^^idui
p6t:necc(Tariu cftci taUtcr ppararc: vt fiant apta ad idue
dii.(L Cetcro:p aiit aiatiii vcftimetii ciiilUs cft naturali
ter.vn pmu eget bo ogricultura:fic t rcUgs artib^^.vnus
aiit bo foUis no pot g fe acgreregcgd eft fibi ncccflariu j
oc bi6:fed qc cofojtio.ita vt bic panc, pjcparet itU. -z i tte
tcjcatiftKtifteaffcrat itliatiquidmcrcimcni) ocperegri
nis rcgionibws:^ ifte pjo il\o oct fibialigd in^):imo.ic]c
bi3gcau(\s:tati)8 min^^cuide^tib^^fcd plib^nuo.ncciuj
fuit boi bfe naliter ^xjtctia Docediatiii fociu fibig? cftja
aia eiu8:ftgno aut opc.(L 2d bocaiit fuit comodio j voj:
que Oiuidif in clnta:c% gbtis ftun t multc copofiriocs fi/
nc labo jc co:pi0:z fiit tales q no gmane't:'Z fccrcte ei qui
no d; cas EciEe.poft vocc out nut^^ci^cg c ci9:i5 voj: ma
gis idicat qg ^«''.Tlut^.n.no idicot nift p, 15 cp fubiacet
vifui q6 fit C): qda jjpetateei'':^: cii gsvoUicrital^d in
dicorc ali).nece cft moucre oculum ad ptc^p:ia multis
tnotib'':gb''nut'' itcltifiaf:vo):aiit fibi rufftcit:nccp cftci
necc C):aU'q ^petatc fua idicarc motib^^^pter 15 ctia ooi»
cgetmediood 15 vtapp:ebcdaf:ficn6cgctco q? eft co/
lo::q6 ncciuj cft nutib'':^ na fecit vt aia c)c fonis copone
retaligdpq6pofletDocereaUii.'|?veUq'q5aiaUa brit fo
nofl gb^^fciiitalia.oifponcci^^qd ein cojdib^^cop.Cr^pli
atfoninofigiiant^nifinarn^zpfufeqdappctifautqdre/
fpuif idifcretc.q6 aiitbj bo oc boceft ad placim;: eo Q>
bumani at^tit' qfi ifitiitifunt: vii bomo no potuit bfe
nal'rfonosfi'nefine.(r£): J^pctatib^gboiscftipfa nc
cefl^itasqeilidu^^itadoirccdii^^zDoccdij^^zalianccitasq
cii Idapt ad oadii -z occipicdii fm mefura iufticic^-z oei'
dc alie ncccfl^itates.vcluti faccre pue'tu8. -z adiucnirc ar
tes.dTjCctcrai^oaialia.-zpcipHcauesbiitarfcs.Coftittt
unt.n.caras vel nidos.'Z pcipucaucs.iSs no fit adiucnie
doaiC(pimeditado.f5ifiictu ifito.vtino variatn^oft.
(Lii>lura.n.c]c bis fiiit od meUojadu oifponcs fuas^out
CEnecitatcfpatc:n6 pp nccitatcfingulare.^n bis autq
faciut boiee.ptii fiiit pp necitate fingulorc^z pla od me/
liozadii oifponc fua ipfi'' fin^arl.(U t e ^pctatib" aiit
bois cft vt cii appbcderit atigd q6 rarifliim ii c;fcq f paP
fio q vocof admiratio:qua fcgf rifus. ©; cum appben/
dcrit atigd q6 e no%ia:(eqi paflio q vocaf anjcietas^qua
fcgtur Uicf.lL ftpE vtilitarefocictatl e ci.f pjtft vtej:
oibus actionib'' quas folct ogere;fin t qda actioes^quoe
no licct agcre:q6 ooccf du eft puer:'^ pualcfcit tn co^t a
21
1P>Urotept/
(lola ncna.
g. t p poiiav
co;;.c.p.
CtlpreSIui.
lo.ruemao,
c.rcoo.
nuo.
Be m •|(barti3
piteritia fua pfuefcit audirc g> bas actiocs no lics agcrc:
ita Q' otcptio bo;: fit ci q fi nalis:i ffit alic actioes oiuer
fe ab bis:f5 pmas appcUat wrpes i bas bonclbs. Cctc
ra \?o aialia non biit I3;ciuauis aliqn ptcrmittant agcre
flctiocs fuas fic leo oomit^:g no comcdit Diim fuu:nccp
filiii futiXa bui'' no c coccptio q ftt in aia:nccp fcia : fcd
cft alia aifcctio aialis.f.q: oc aial amat natr cife id q6 oe
lectat:-: cius gmancntia.Sj qui eii nutrit -z pafcit: ocle/
ctas cfficiixo cp oe vtile oelcctat naturalr quatti ad cu5
cui j3deft.£t vtilitatcs funt pp aliqd no pp coceptionc:
fcd B2 affertione:': aliud accns aiale.aiiqn aiitcotingii
boc accnis in na iftinctu i(Tto;ficut amo: ois aialis drca
filiii fuu no ejcpceptionealiquo m6:fcd ad modiT imagi
nationis.imaginat etiaalicui boiusresvtilis^aut Dclc/
ctan3:qua tn reftigit:cii fticrit f 5 fozma cius qd refugit .
boc aiit 9> bo gcipii fe pciperc aliii fcciiTc aligd^cj: bis q
illicitii eft facere:fequit paflfioaialis quc vocat vcrccun
dia.£t boc ctia oe bumanis ^p:ictatib'.<Eaiiqn ctiaj
accidit boi palTio aialis Cjc boc q> putat aligd futurii fibi
nocituru:ibocvocaf timoz.Ccteraifoaialiano biiit 13.
mftinnocumetoplerijcg:velcotinuopofl nocumcntuj
b6atb5oppofitutimo:ifpc5.quan6bntaliaai3U'a:ni(i
tininmometo:necBfperattp3q6 remotueftabipo mo
meto.Scd boc cp fibi ,puidet:n6 biit cj: boc cp gcipianr
tcpus:velq6futurum eftincorfcdbocfitiftinctu nae.
boc en i q> citiiTimc ou fo:mica cibu ad cauea Educit:p:c
dicit pluui3:fit qj imaginat boc futurus in ipfa bo2a:fic
fiigit aial p riui fuij:cfi imaginaf ipm fibi nociturij in ea/
dcm bo:a. (E3d bec ctia adgcif illud.f.gj bomo babet
p:euidcrc futura:quc oebet facere:i que non ocbct facc/
re^iqHCOcbet facercaliquibus bojis:-: nonalijs. Cctc/
ra veroaialia.nibil britocbis^tudcntijo.in futurij.ni(t
vnu modiiqui natiter icrtcis:fiuc fitcuis finis bonus:
fiuc no fit.([^Que au t eft magis ^paa ej: J3p:ict4tibu3
bois cft bec.f.foynarc itentioncs vles itclligibiles.oino
abftactas a ma:fiait ia oeclaramm'':i ^cedere ad fcien/
du icognita:c): cognitis UcUigibilib^^^credendo 1 fo:ma/
do.lDc aut actiones 1 oifpones pdicte funt cjc bie quc fiit
boi8:f5plurc8ej;illis funt ,ppc boi6:quauisillaf qdam
futitco:eales.©cd bntce in co:pc boi8.c3 aie bumane:
C qua no bnt cctera aialia. (Ti^icem'' aut Q5 no b5 agere
oc reb'' gticularib'':': oe reb'' vribu8:vKa aiit no fiit nifi
coceptioncs trft^quauis fint oe actione.gi eni t5 coem co
ccptione quatr 05 cdif icari Domus^cj: bac tn coccptionc
no jjucnict aliqua oomu cffcin actu pnciparr.actiones
enicgetrebusparticularib'':-! jjucniut cj: intentionib''
P3rticularibusg5fitej:bocq6totiie>:bocq6n6 eft to/
tu:n6 app:op:iaf buic t no ifti.biffcram'' aut boc c):po
ncrc vfqj ad Doctrina fapietie in finc lib:o:ii:b6 crgo b?
Virtute:que jppiii cft coccptionij vniucrfaliii;'! aliaque
cft,pp3 ad cogitandii Dc reb''fingularib'' dc eo q6 05 fic/
ri 1 Dimttti:i q6,pdcft:i q6 obcft:': qd boneftu eft:i ibo/
ncftu: 1 qd bonu:': malfi. £t 15 fit ad modu ff lti:aut p(v
derationis verc.aut falfc.Cuiits finis cft oarc fentetiam
Dc re particulari futura cj: rcb'' poffibilibus.Cic neccfTa
ri)s:t impoffibililjus no cogitant an babeit effe^aut no.
Dcpjcteritoctiano cogitdt an babeat efie q6 epteritu.
fct cfi bec actiua virtus iudicauerit:feqHcf eius iudiciu5
motus ^tutu oefideratiua:}: ad mouendu co2pu6:fic fc/
queref illud iudicia alia^ virtutfi in aialib^^.gt l? virtus
trifumitc):i^tutc iudicate oc vtibus.^ndecni trafumit
Dponesmapas.adidqdpcludit-rcogitatDc pticutari/
bus.i£,ifp^^tU3bumacaie:eft^tU3qc6pafc6teplatio'
ni-.i vocaf iteire c6tcplatiuu6 g cft iudcj: veri 1 falfi. oe
Vlib^.toec aiit i^f actia c oc bono 1 mato.f.i Eticfanb'',
Capitulfi JL
^llcautiitdej^ocnccioipoti 1 ipofi.bailtactiua oc ho
ncfto 1 ibonefto 1 ticito •: inlicito:pn^aut c6teplatiui:fut
e;c ppofitionibits g fc notis.pn" vcro actiui funt cj: jpbai
bi lilHts zcj: aucto:itatib'' 1 famofis.cxperimcta aut ce/
bilia q fun t ejc opionib^^^funt aliud ab cj:perimcnti8 cer*
tis.CTUnaquecBautba^rvirmtfibj fnia^ 'Z opioncm.
fcia afit eft conceptio Dxfticta vel ccrtiiTima Opio f 0 cft
c6ceptio:ad qua acccdif cfi fo:midinealterius ptis.llo
autc ois g putat ia c6cepit.&icut n6 ois q fentit ii itelle
j:it.aut qui imaginat^ cft.ia putauit aut c6ccpit:aut pfeii
fi:t:ergo eft in boie iudicts fcnfibilis:': iudicans imagina
tiita^iiudicascftimatiua^iiudicaspteplatiua^-ziudicaa
octiua:p:incipia aut que impcran t i^titti Dcfideratiue ad
moucdfi mcb:a fitnt eftimatio imaginatiua:': cftimatio
actiua;': cupiditas:': ira.Cctera vero aialia biit virtutcj
oefidcratiua cj^trib^^iftajr.^ntellcctus ^o actiuus egct
co:Be:t i?tutib''co:palib'' ad ods actioes fitas. Contcpla
tiuus ^o itcllcctus eget cojpc:': virtutibus ciu3:fed nccp
feme:nccg oi modo.SulTicit cni ipfc fibi g fcipfum.nibil
out bo:j: aia eft bumana.f; aia eft id q8 b, aliasvtutcs.i
cftficutpoftcaDcclarabim^^fulJafoUtaria.i.efc que b^
aptitudinc ad actiones:qu3y qda funt quc n6 Eficiunt
nifiEinftfa:': p vfuj eop aliquom6:qd3\?o funtgb^^non
funt nccia inftra aliquo m6.boc aut totfi Dcclarabimu|
poftca.Scd fuba bumanc aic ej: fcipfa cft apta pfici aliq
mo pfectiois^ita vt no fitci aligd ncccflariu ejtra ipfa,.
bac autc aptiiudinc bj ab illo qui vocaf itctlcctus cote»
ptatiuus.ict iterfi eft apta ad pferuadu (e ab ipcdtmetis
fibi accutib''^?: pfo:tio:ftcut poftea fuo loco jjclarabim''.
ivtinpfo^tiofic agat^^utincU^^potcrit.bacafit aptitu/
dinc b5 ej: itellcctu qui vocaf actiu'':^ eft pncipatis iter
aliasvtutesiqsb^circaco^p^^.^nft-abacaut fut i^tutca
fluetcs ab ipfa:co Qp co:pus aptfi eft recipe alias 1 Eficc
repill38.iDo:c8q5b5aiae): bac fmte.f.itcllcctu acti»
uo fic inuimus in pmitTis.Unaqitccp afit ba^ oua^ vtw
tu.f.actiui 1 cotcplatiui itclls b5 aptitudtnc:i gfcctione.
05 apritudo pura vniufcttiufcp illa^ vocaf itcUe malis
fiucfitactiuifiucc6teplatiui.':ocindec):boc accidit g»
vnicuicp ittap babef pncipia gb^^gltciunf co:p acnoes:
fcditcUcctu ptcptatiuo p fc nota -: cctcra bo:-: actiuo jpt
p6ne8 .pbabiles:': alic affcctionc8:tuc vnufgfc^ co:u fit
iteltectus in babitu.Dcidc acgrif vniaucp ifto;: pfectio
adeptab afit ia qcpofitcramus antea. Op5 at ait oia oc»
clarareg?bccaia:qeftaptarecipcitetligibilia qc itcUe»
ctu m9li:n6 cft co:p'' ncqs fo:ma cj:iftc8 in co:pc.
(nCaptm.ILibc affirmanda cj:iftcn tia animc rationatis
non imp:c(Ta in materia co:po:ali.
rni. oe q nuUa cftDubitatio.B cq^Hn boicc
*^ aliq fulJa q appbcdit itclligibilia fcipie/
do.dTi^icem'' g qp fuKaq eft fubm inteUigibi/
Ufi noeftcojp^^nccpbris e^ppcojp^^vUo mo.
cogjc^tusin eoautfo^^ci^^.&icni fubmitel
ligibitifi ect cojp^^aut aliq ej: mefuns^nccccet vtaut foi
ma UcUectafubfiftcretpfcfolaialiq iui^^idiuifibili^aut
in aliq ci'' Diuifibili.3:t6 afitcozpis qd no Diuidif eft C)C/
trcmitac pfictalis fine Dubio:,pbcm'' at pus fi e pole itt6
fub5 cccFtrcmitatc idiuifibitc. Cri^iccm'' g B ce ipote
pfict^^.n.eatigs finis g no fegaf a linca in fitu.ncq, a me
fura oiffinita in ilta.tali fcpati6c:pp qu.i pficf fir aligd:i
quo atiud lubfiftat.itavt nibil fubfiftat in aUq illi^^mcfu
rc.S^ fic puct" n6 ptce p fc fotfi:n5 e nifi tcrmin^cen tiat
ei\t> ccnriatr e mcfura.Bitr no c polc oici vllo'" qy fubfi
ftatinco:nifitcrminusrcique fubfiftit in mcnlura.cu/
ius tcrminus ptinctus cft. 5Uud autc? q6 fubfiftit in ca:
«ftmcnfuratuillatncnfuraacddentarr. £t fic mcfuraf
a
Stnmtc
pcr f lla acddentAtr-.Umiir tctminat pancto accidmlr.
ergofinisg eftaccidetatreflcufincg cftcentialhfictnc
ftira accntaljs eft:cii mcrura ecnna lcfi aut pttnctiie eet g
fe regatus g recigct aligd rerii.cogfceret bf ecc': punct*
rflct biis Duao gtcsivna i^fus linea a qua fcparatus eHix
fllia oiucrfa? ab ca i oppofiti ei:i tac piictne cit fcpara /
euu a linea g feipfus:'; linca a qua feparct finc oubio ba/
beret aUu fine ^fus punctu:'z ifte alius punctue eet finis
Uncczndtlle.ibictioauteDe IScioeillopiictoeade eilrt
jjueniret cic 3 piicta o:dinata ad facieda linea:bec autc
eft cui' ipontas ia oeclarata cft ars.occlaratii c.n.er: c6/
iiinctionc piicto;j co:ptis no polTcc6poni.Onfu5 cftetii
Q) punctus no cogicif bfc fitij jjpziii.Tlo grauataiit in/
iJUcrcaligdfuminatioeiUooicctCB.gjOucUnec cii fuei
rint:collatcralC6 vni Unec^nccefTc cft vt aut mcdia oini/
daHtcr il[93:ita vt fc no cotinga t.t tuc opojtebit r t DiiH
dat mcdiafmpn^qianoftiQ^eft impolmitvt media
ro ofuidat laterales gn fc ptingat:T tuc foi" itcllecta oc
Unca erit fubfiftes in oib'' puctis:i oia pficta eriit qfi pii
ctii vnii.^a aiit pofueram"' U vnu piictu fe^Kjratii a linca
crgo fm cp fcparatus c ab ea Unca b; Unea alia e%tremi/
tatc ptcr cti g fegat ab eo.g piictue oiuifus cft in fitii ab
illo aUo.^a aiit pofucram' oes puctos gticipatcs fitu:tc
cft ilUid ipote.g ia ocftructii cft fubm itcUigibiUii ec alt/
gdco2^s idiu{fibili8.*PkCftatg vteo;r fub; fit aUgd co;
pojis oiuifibiUs^fifuBmcopcftcojp^^ponam^g fojma
itellccta in aliquo oiuifibiU'.£uaiit porucrim^ca in aliq
qd oiuiditin Etcs.accidet tuc fojme vt oiuidat :-: crit ne
cclTc vt ouc ctcs ei'' fint fifes^ant oiiTimiles.ioiaiit fuc/
rint fite6.qiio coiungct cjc eis aUgd q6 no cft illc-^nifi to
tu fUcritaUgdjJucnics cj: illis fm augmentu in mcfuro.
vclin nuo:noPmfojma.tucgfo:ma inteUcaa.eritaUq
ftgura:aut aUgs nucru8:n6 eft aut ois foima itellecta ftv
gura aut nucru8.g fozma erit imaginabiUs no itclUgtbi
Us.Oc aiit totii cy B gj eft totfi.non cft ^s. Zu cninofti
qd impofecft oici g; vna qUbct ptiu fit fuu totii cii aUc/
ra contiiicat in toto:-: fit ptcr itentioncipfius.g clarii eft
cp vnaquccpillarii vnaeftzTn^fignificatitetione tott'.
Si aiit ftierin toinimiles attcndam'' nuc quo mo pot cc
vt fo:ma iteUccta bcatgtcsoifVimiles.no cnij in fo:ma
iieUecta pntce Qtes oiffimiles^nifi partes oiflfonis ^ fiit
gen''i onc.fip Jx)c aiit cp gcnus i of ie fint in fuBo co:Ea/
U ^uen iut multa iport4:e): quib^^cft boc g» ois gs co:po/
rifl recipit et oiuifionc in ifinitii in po°.opo:tcbit g vt gc
«ueioriefintinfinitainpotctia^qdcftimporcp^obatii
cnicft gna x fubales of ias vnius rci no ec inftnita in po
tcnaa.^edipofeeftvtppcfhmationeoiuifionisbabe
antefTcgcnustofia.^daiitocquobic oubitam'',^ cft
q6 cii ftierit ibi gcnus i of ia:quc ocbct fcparari a fubto.
ipfa ieparatio coe no minuscrit flinenoftracftimationc
oiiiifionis.Opjg vt gcnuo i ofic fint in cffcctu infinita.
?am aute' p:obatu eft gcnera i oifferctias:i partcs oif/
fin ition ie vniue rd f inita efTc 9: omni gte.C 3fte fi pof/
fibilcclTct genus 1 oifFcretias infinita cfle in effcctu:im/
pofTibilc eiTct tii coiungi in co:|2e;boc modo.fequeret .n.
e% boc 9> vnu co:pu9 ia oiuifum eet in partcs ifinitas in
3 cflFecm.CT^tcm oicamns oiuifionc contigifTc ej: boc cp
pofuim'' gcnus in vna gtc 1 ofiaj cj; alfa parte.Si autej
mutarem^^oinifioncneceiTeeflfetvt in vnaquatp parte
cinscoderetgenus Dimidiu:irimidia ofia^aut comnto/
rent gcnus lofia ab vtratg pte:ivnuq6cpiUop.f.gen'i
ofia acccderct ad aUqua pte fubi:i nf a pofitio efhmatia
1 nf a oiuifio accnraUs comutarct loca gnis 1 of ie:i 15 qi
vnuqdcjjeo:^ cct in aUq Ete:cet fjvcllc aUc^^ponetl ej:tri
(ectquauis 6 no jpdeflfet^pQlc i cni oiitidi gte in parte^
Bccmdnm
23
|[r3ftC5 no oe ftcirj p6t oiuidi in iteUfgibiUa fimpU'cia.
Cr^te ca cni q fnnt;fut itcUigibiUa q funi pnbpofitiois
BU'o|r itcUigibiU'ii:q no biit gen''^ of ias:necp funt oiuifi
bilia in quatitate:nccB in itcUectu:g cllipore vtj^tee po/
fite funt file6:quarii vnaquccp ptineat in toto.qd totnj
nobjclTenifiej^eariipiHnctioCjfmpotecftctia vt fint
oifTimilee.g impo te ell oinidi in fo:ma tntcUecta.Q n g*
dc aiitimpotccirt otuidi fo:ma itetlccta : 1 impolccft vt
fu5m cius fitterminus mefurarii idiuifibilis:cii ipfa nc/
ccfTario egeat rcccptibilttcoioncce eftindicarc q> fulJm
itclUgibiliii luba cft quc no cft co^p^^^nct^ cftctia viuiR*
biU6:nc(Bcftfni8qnefitinco:Be.£6fcquereteiiieaq6
pfcqnit co:pn8:c): oiuifionc.i oeinde pfcqueren Fcetera
impoUa.Sed rcceptitHlie fo:marii itettigibtliii atiq fub
ftatia eft c^ nobie no co:po:alis.([rC!6 polTumne ctiaj
j>t)arcaU'a oem6ftratione:oicetes q> vtrtus itellectim
abftrabit intcUigibiUa a quatitatc ocfignata 1 ab vbi: t
a fitii:i a cctcris oibus quc pdipinns.&eticm^^pftdcra/
rc eintias buius fo:me ocnudate a fitu:qiio eft nnda ab
co.f.fi boc (it c6paratione rei a qua fnmpta cft:aiit copa/
rationccine rci qucaflrnmpfit.vs.eflebuius fo:mcitelle
ctc oenudate a fitu:fi eft ita in e(Te 9:trireco.au t ita i cfTc
fo:mantis in fnba agcti. ^mpoleaiiteft oiciq? bcat elTc
ficin eflTecirtrifcco/^cftatg oici no cc feparata a fitu z
vbi.nifi cu bj ee in itcttectiuig? cii b; ee in itellcctu:noii
eft bris fitu:nc(B pot mt'nui:necp rcparatim oiTdinetp oi
uidit :nccfe b5 atigd cop que fnn t b^-g impofe cft ea5 ee
in co:cc(lI5tc fo:ma vniee inuifibiliequa biit ca qne
fnnt iuifibilia in intellccnt:cu ip:imit in ma vtfibiU.D(/
mcnfibnce babcti:nccelTc cft vt aut nutla fua^ partiiij.
qucincaafTignant:fmaliqnaoimcfionefua:p beat cot
parationcad rc intcltccta qneeft vnine cffentie innifibi
Us abftractcama^autvtoesptcseiusqncalTigiiant in
ca:babcatea:atttvtaUqbabeat;iatiq n6.&iaut nulla
tlUi^ babueritca:nc(^ ipfa tota babebitca.2 qciic^ eni}
feparant eaxTC quibns altgd c6ponit :i ipfu5 totii fepara
tur ab co.Si ante qneda babuerint;i qda n6:ilte q non
biit ipfas c6paratione ribil biit oc iteltectu eine.toi xo
vnacjuec^ partiu qne ponut in ea babuerint atiqua co/
parationcautvnaqueqspartiuqucponuntinea.bsca/
da cogationc ad ccntiaqna alia b5 ^^d cen tia:ant n6.&t
aiit vnaqucq$ partiii qne ponun t tn ea babuerit alioud
c6parationc:aut vnaqucqs gtiii queponut in ea eadcm
c6Bationcadecntiaquab5adaUaadecnria atrt no ba/
bcat.&t aut vnaqucqs Etiii que ponilt in ea babuerint
cadc c6parationc adclTentia qua b, alia.tunc partes no
funtgtcs itcntionis itcllecte:fed vnaqueq; ea^eft iteltc
cta E fe fcEatis.CSi lut vnaqucq; earii brierit copara
tioncadcflTentia oiuerras ab alia:tuc ccftat:q: ecnria cft
vifitrtlisin itcUcctu.^as aut polucramus es inuifibilc g
boc cft ipofcSi vcro vna itla:p babuerit c6pararione5
adaUgd eflfenrici alia ad aliud ce'ntic babucrit c6para'
tt'one:tuc oiuifio cflfcntic crit manifeftio:.(L Xoftat igJt
gj fo:ma ip:eflfa in ma co:p3li no eft nifi aligd fubfiftes ^
in reb'' fingnlarib'' vifibiUbusii givnaqucq; E3 M:p b5
c6paratt'oneineffectii:autinpotcriaodvnaquac]5|Jtiu5
fo:me.([r5tcqD cft multiple):in prtilj^^Diflfonis f 5 pfc
ctionc b5 aliquti vnitatc in qua n6 oiuidit . Op5 ati t c5/
fiderarc eflfc bntus vnietis:? m gp eft vnii:quo mo oefcri
baf in iuifibiU.£t vbu oe co;i oe illoqd no Diuidif oiflTo
nc fit vna. (HJteia pbatii eft qjitelligibilia pofita:quc
i^tner^nalisfolctitclligerefigilotifuntifinita in pote/
ti!3.(£.Jam aut^batum eft gj id q6 p:aialet rcbus in/
f miris in potctia.inipoflfibiIe eft eflfc co:pii6 aut Vtutes q
fit in co:^.3Fa eni ^bauim" boc in pccclcrib^^Ubas.^m/
©e aia *||barti(j
pofTibilcigft cftvtccntiaqfozmatltcUigibiUa fit cpxe
in coi]^e aliqiio mo: vel eiiis actio fi t in co jge: vel ep coj/
poze.ncmo aiit oicere pot ifla cf(c imaginabilia:bic eni
crrojcft.^tiis cniaiaUenopotimaginari qdUb, ifinitfi
quaUciicp bom:nifi cii Jperat ci v^tiis ronaUs^nccg poteft
flUgs oiccrc bac virtutc ee recipiete no agentc.UoB aiit
oi)ciltiB '^tiitcagetc acooncs infmitas clTc infinitam.bo'
mincs oiit no Ditbitat cfle virtuic reccptibilc ifinita : fic
cftbfle.(C'no9crgooiccmusidqDcpoitea.f.q: 3 qd
flialronalcreccpitmultacrreb^ifinitis^f^tpoHingfitio
ne actiiu.Ondim'' aiit boc verbis iUis gbua con lidcrat
fuba aic ronalis <zj7pztetatib''fuarii action a:x ej: aftigna
tionib^aUaru actionu:quc bnt copararionc ad id q5 pzc/
nominauimH9.Ci«'<:cmuB crgo g? virtus inteHectiua.
firtelUgcrctinftfocozcaU:opojtcrctvtn6 itclUgerct fc
ipraj:vtn6iteUigeretinllfm fuiirneqjintcUigcret fc itcl
ligcrc.^ntcr ipfam eni i itcUigcria fua no cft iiiftf m:nec
inter ipfam t id q6 intelUgit cfl iiiilf m:fcd intcUigit feip
fajtinftfjg» afcribit ci:i itclUgit fe itelUgere:ergo inteU
Ugit g fcipfas non pcr inftnimciitri.0cd pzobabimus 15
0iccnte9:quia bocq6intcUigitinftrumentii fuu:ncceflc
efhvt aut babcat ej: cen tia fozmc inftrumcnti liii:aut ej:
clTcaUcri'' foiine que eft oiucrfa ab illa in numcro : i cft
eril illa in in ftrumeto eiu6:aHt ep eflc aUeri'' fozmc^pzC''
ter fozmaipiius inftfi oiucrfas ab lUa in fpccie.Siautc
babet boc q: fozma inftrumeti fui.fo2ma afjt lui inftfiin
tn ftf 0 eft femg:i in illa qc c6fozuo:tuc ocbcrct fempcr in
teUigcre inftrnmcntu fuum:fedinteUigit ilUid per boc qt
fozmacius conmngit illi.Si autcjcft boc ej: eflc fozmc
qua bj inftfs fuii alia ab iUo nuo.boc falfuj c. (C^Ucri/
tas cni no cadit itcr rcru$ ftngula niit aut ej: oiucrfitatc
matcricrurautoccidcntiiitoifpofitionu^aut e% oinerfi/
tate quc eft itcr vtc i pricularcout iter abftrsctii a ma i
flcceptu in ma.TI6caiitbicDiucrittas^matenjs:ncq;
e):accidettbus. XDacntvnaeftrtacciiriaquc funtin]ca
eadcfunt.ncc6cftbicDiucrfitasabftrabcdivclej:iftcn
di in ml:nc(p eft bic oiuerfitas vritatis i fingularitaris:
vnaquecp cni eap fi babuerit pticularitate n6 bcbit eoj
nifi ca mac pticularis:aut ca eo;r quc pcdct c j: ea pg ma
teriain qua eft.fcc aiit oia no magis funt ^piia vnius
$ aUcri^.nibil bo?: 05 nobis obijctad boc vt aia appjc
bcndatfcipfaj. 3nima,n.app:cbedit ecntia fua fempcr:
quluia plerilcp appzcbedatea fcparatd a cozgib'':^!^ gb''
eft ipfa;fic ia ondim^^.tu fci» aiitcc impo te q? babca tiU6
etec fozme aUcri'' a fozma iftrumcri fui.boc.n.impofitis
eft:fozma aiit itcllccta cu fubfiftit in ful3a iteUigetc facit
iUiiditcUigi.cuiu9fo:macftfozma:icui^pc pfert bcc
fozma.ergo fo:ma rclatiui cotiner in bac fozmaJjcc atit
fozma itellccta no eft fozma alicui'':^^ q6 referaf bcc foj
ma per ipfaj.gflen tia otit buius iftf i cft fuba:-: no iiien v
mu9 nos^nccpcofidcram^^^nifi fozma fiiceflentic.Suba
aiit c>: fcipfa n6 refcrrad aUgd vtlo mo.bcc oiit ^batio
imnifcfta cft.^fmporc eft afi t vt gcgd appzebendit e in /
ftrumetii appzebcndat inftf m fuii quo appbcdit.({j_ Ite
fenfu3n6fcntitnifiaUgdcj:trifecii necp fenrit fcipfum.
ncqj inrtf m fuii nifi q6 licntiat. Simitr imaginario non
imaginat feipfa;:nccpactione fua vUo modo.fi cni ima/
ginauerit iftrm fuii imaginabit n6 ad modii quo cft ei''
fipiiaiz ftnc oubio ciua 1 no altcriu9:fcd qui fenfus rcd>
dit ei fojma fui inftrumen:fi boc fit impofc:-: tiic no rc
pzcfcntabitimaginationcfumptaafenfu no c6paratu;
ob iiio adaUud.fi vo boc nofucritinftfincius n6 iinagi
nabitur iUud.(ir3tc cp boc pzobat fuflficientcr.boc e : q>
virtutibus appzcbcndcntibus pcr inftrumcntiim ; acci'
dit c}i perfeuerantia opcrie fari^n.^nftrumcnta eni fa
Capitplfi
riganturcj:iugi'motH:io^nniitiircozu5complcy(oqiie
eft cis fubftantialia 1 n3;is.£a oiit quc foztia i DifTicilta
funtappbendi.ocbilitaiitinftrumeta:iaL[quadoDcftru
unt;itaQjpoftcan6appzcbcndant ocbiiioza ipft8.cog>
nimis penctraucrit ilia paflio a DifFicili:ftc cft oifpofirio
fcnfu9 qua l"cnfibi;ia Dilficilia 1 aflidua 6bilitat:i aUqnl
do oeftruunt:ftcut fplcdoz vifU5:tonitruii mavimii otidi
tii. 3ta vtfcnfus poftcg appzcbcnderit Oiti'icjle nequcat
appzebedcreDcbile.Duicniituetnimiiiipledozcnovi
det cu itlo.nccp moj: poft ipfus oebilioze Utce.£t g audit
foniriima):imii:n6aiiditcumiUo:nccgiUco poft illum
fonii DebiU:.f t qui oeguftar nimia oulccdinc non fcntit
poftiUaocbile.^n reautcitelUbiUecotrario fit.affidui
tas cni fue actionis 1 fozmandi ea quc funt Dift^icilia:acg
rit ei viruitc faciUus of^zcbcndedi id q6 eft poft iUa oc
biUusiiUs;quauisaccidatcialiqit mutabiUtos 1 oefc/
ctus:q6 b^epboc gjitellcctusiuuat imaginationc.ope/
rante inftruiuento Dcficienti:i non fcruitintcltcctui. Si
autc boc non clTet aut fcmg acciderct:aui plcrilcp:econ'
trario autem fit,i£3tem omntii partiii cozpozis ocbiti/
tanfvirtutcsinfincctattsiuuenitis;^» fitcircitcr qua/
draginta anos.l^cc aut f tus appbcdcs itelUgibiUa plc/
riitp no coz robozat n ifi vltra bac ctatc.Un fi cet oc vtii
tibus cozgalib'' oebcrct ita Debilitariifs tiic no oebiiitat
nifigE0ifp6nc6:icuentuj?bibcntiii:nonaut^ptcrocs
oifpofitiones:ergononeftoc virtutibtis ccfzpozalibue.
(E&j: bie etiam manifelhi eft qp omnis virtus appzebc/
dcns pcr inftnimeniii:non at^ebendit efl^cnriam fuas:
ncq; inftnimentum fuum;necp quia appjebcdit qua oe/
biU'tate]cercirium:ncc appzcbendit ocbilc poft foztc : c[t
fozte encruat eaii oebilitat cius opcrationc. Jn ftf a cn i$
fueactioaisoebiUtat.UirtusautcmintclUgibiUeeftco
traria buic.(CQ6 aiit facit nos Dubitare oe 15 g? aia ob/
uifcitur fuozii intetlectozii:'! non cj:crcet opattones fuas
cozpoze infirmantc eft opinio:nccp neccfl^aria^necpvcra:
poftibile crt cnim bec duo coniungi:i vt banc actionem
cj: feipia interim ou; nibil ipcdit vel obfiftit d:i gj poft/
ponat fua acrionc pzop:ij;cum aUqua oifpofitio pringat
in coige:i tiic n6 cjrerccat actionc fu.f :fcd occUnct ab iU
ta:i tiic cnit ftmul Duc vcre oictioncs;i aUera no rcmo'
ucbit a ttera.Cii aiit illa fuit:n6 opoztcbit a ttcAi lUa ?di
crio.(L' £>iccmus ergo q> fubftatia aie babet ouas actio/
ne9:vnam actionc coparationc cojpozis quc vocat pza/
ctica:i aUa comparationc lui 1 pzincipiozii iuo:p q eft ap
pzcbcfio per intcllcctii:i vtrccp funt oifl^idctcs fe 1 ipedi
cntc9.Un[ ai occupata fiierit circavna:retrabcf ab alia:
oifficilecftcnicoueniic vtrac^ fimuLocaipationce aiit
ciu6circacozpu6:funtfenrirc.iimaginari:ic6cupifcere:
1 irafci:i timerc:i tnftari:i Dolcre.£u aiit fcia g? cu co/
gitaucris oe itcUccto portponcs bcc oi3.nifi fucrin t bec
pualctia fup aia5:i fubcgerint ca.i ptjcrtcrin t ea ad pte
fua:tufcisctia gjfcnius rctrabitabitcUccta-aiaeni cu
crtintctalcnfibiUbus retrabct ab itellcctu^qiMuis ipfi
inrtfo iteUigedi no accidat ifirmitas vllo m6:tu ctia fcis
g? ca b-7 bcc ert g) aia rctrabit ab vno act6e.ppter aUa5.
ficuteft Difpof{tio:icaufacii contingitg^actiones fcn/
fuumn6 pzopnuntur.ppterinfirmitate';fcd Epccaiix»
tione co:pozis:fed fi babit'' iteUcctiuus adcptue ocftnie
ret caufa inftf i:tiiccii iftrumctii redirct in fuj oifpofitio
ncclTct.ncccffe iterii acquircre:fcd non eft ita:aUquado
enis rcdditoinniain babitumfuii:iatfcctioncfua itclli/
gensquicqnidpziu9intcUigct>atai5 cozptis rccupcrat
fuam fatutC5.ergo quicquidacquilierathiabcbat cficin
ittaoliquo modo.fcdcratimpcdita in co.'Rctracrioaiit
aie ab acrionib^^uis n6,{)ueiiit C]c otuerfitatc vtrarticp g/
txaifl.r.
Srt.j. ec
aia t.z.
Cvctlli»
renHbilc
cozriipu
rciiruio.
Hrtr.crf.
(«Ttia. p>9
lilcmaru;
4.p]ot>U.
t^timc
Xcrtinm
24
B
tfum aaionus afc wntutied er tnulrittidincattionu fiia/
madvnaparte:rimo:eni5 retrabitavoioict concupi'
fcetia ab irai-zira a timoje.Caiifa aiit biuus totius evna.
fc5 q6 afa totl fe coucrrit ad vnu q6libet:mani feRi:; eft
igii cum aliquis nonejreraicritfuasactioneseoqDim/
pcditur ab alio non poffit agere acriones fuas ou; illud
qd impcdit babuerit eiTe:polTcmus autem boc [atius ep
ponere : nifiq: poftqg boc fufficit: vidcrcmur fuBflui.p?
crgo C]C pjcdicris:^» ata no cft impicffa in cojpojc : necp
bab5 cci^ co2pu8.f t quia op5 3» ^pzietas anime in coj--
poze itt qitafi affcctio queda in eo:occupan6 iM circa gii
bernatione fui cozpozis:-! curl^fiHs.-quecft in ea^pter
oebitum co:po:is.Cuius cure aia cft ca;quc non b; ciTe.
niftcii b5 effc eiits co:pus,pp:iii ctiofficio fuo.i pplone.
Cr^^^pititlum.IIl.^n quo continent oue q6nc8:qHarii5
vna cft qualitcr jpfunt fenfus aie bumanc;i altcra affir/
inarcgjcepitcfrc,
ISrf iif<>rt ^wI^sfldJuuant^ia^ rona
j ^nilltt» leinmulrisejrgbuseftl?.
ffcnfusrcdditcilingitlaria:c]c quibus fiw
i gularibif) acquirunt ei quattuo:.(L Unii
q6 ratio fcporat vnilqdcg vniucrfalium a
^•■ij^ fingularibu6:obftrabcndo itcnrionea eo^
riiamaiabappenditi)6mac:ta c6fcquctib''ea:'Z cofi/
dcratin quo coueniiit:'!: in quo Differunt.-i cuius cflt cft
cffcntiale:icuiusaccfdcnta'.c.£):quoacciditaiebfepn
cipraintelligcndt:au7:ilio fecii ogenriii imaginationis : 1
cftimationis.<£.'£>cciidiicftg>anima ponit babitudi/
ncsinterqaecpvniucrfaliafm affirmationct ncgatio^
nKiidocqitpaffirmariomegatiofiieritpcrfc nota g/
cipiet.qdauten6 fneritita^oimittitquoufc^iitcniat mc»
diii tcrminii.CrXertiu cft acquircre jjpofitionce cjcpc/
rimenti3.fc5Vt iucniatpcr fcnfumg? aligs p:cdicatU3
comitat aliquod fu5m affirtnando vcl negldo c6feque
do:vcl affirmado coniitncrione : i ncgando cotradictio/
ncm.£tnonfitbocquibufda5bo:i6:tnon in ali)s:necp
Cndiffercntcr:fed feme fit quoufcp quiefcat.£t gp itcr na
tura5 buius p:cdicari:'Z buius fubiccti cft bcc babintdo,
autnaturabuiusconfcquetiscomitatur natura^ biiius
antcccdcn«'s.autrcmouemrflTential'rnoncafu.£ttiic
bec conceptio erit adepta ej: fcn fu:i fy llb.ficut ia; occla
rauimus i lib:i6 logicis.CCCJuartii vero eft vcrba qui/
busfacilecrcdunt :eo cp p:obabilia funt:ata aut buma/
naiiutarco:po:e:adacqmrcndii pncipia illaconfcnticn
di.t intclligcndi.Dcindc cum acqitifierit rcdibit sd fcip/
fam.Si auteobftitcrintalique virtittiique funtifrocas
^impcdierinteam aliquibus oifpofitionib'' co:a pofttis
retrabcntcaa fua actione.Si veroimpcdtta non fttcrit
no egcbit eo poftea in fuis ^p:i}s action ibu8:nifi in a lig
bu6 tin in quibua opus eft rcdirc i?tutcs imaginatiuaa
1 cofiderarecaiteru ad boc vt percipiat pndpiii ali6.ab
cft q6 babucrat:t adiuuent rep:cfentare id q6 appctitur
in imaginarionc:t rep:efentatio cius in imaginarionc fir
mef auTcilio intcllcrtU6:boc autc contingit in pncipio ta
tui no poftea nifi parii.Cii aiit perficitur aia 1 robo:atur
fob per fe opcratitr actiones fuas abfolHtcUirtutcs aii
tcm fcnfibilc8:i imaginatiuc iccterc virtutes coj^alcs
rctrabitnt cam a fua actione.fbi gf a.licut bomo qui ati/
qitando indiget iumcnto 1 cius apparatu quo penicniot
coquop:oponitquocum QCceffcrit:fcd(T ejrillis caulTs
acciderit nonpcritenire:caufa que fttit pcrueniedicades
eftp:obibendi.(iri5iccmu3autcg>anima bitmana no
ftiit p:iu8 e^iftcns pcr fe:i indevcnerit m co:pus:anime
enim bumanc vnum funt in fpcdc 1 oiffinitionc.^i aiit
pofucrimuag) puus babueruntciTepcrfc:-zno incCpe/
rttntcfleatmco^po^i^bus.impoffibilccft^vtanimcinfp/
fo cnebabeantmultitudincm. iDuIritudocni reril.aut
eft cj: eifentia:': fo:ma:aut cft ep comparatioequecft ad
matcriam 1 o:igincm multiplicatam cy: locis quc circii/
dan t vnamquac^ materiam fm aliquid:aut ej: tcmpo:i
bus p:op:ij6 vniufcuiufcg itlarum queaccidunt illis ao
cidcnribus:aute]:caufisotuidenribu6illam.3fntcr ani/
mos autcm non cft alteritas 1 in effentia:': fo:ma. •^o:/
inaenimcarum vnaeft.ergonon eft alteritas.nififc6in
fucrcccptibilecffentie:cuicomparaturcffentiaciu6p:o/
p:ie:iboceftco:pu6.©ianimaaute cffettantum abfdg
co:po:e:vna anima non poffct cffcalio ab olia numero,
£t boc gGneroliter eft in omn ibusrea eni quo:il cffcn tie
funtintcntioncstantii^ifuntmulto^quo^us funt multi/
plicatc fpccics in fuis fingularibito;non cftcarii multitii
do:nifi ej: fuftincntibus tantu : 1 rcccpribiiibus parien ti/
bus q: cis^aitt e;: aliqna comporarione od illa.out od te/
po:a eo:ii.Cum cnim nudc fiterint omnino.non Differe't
per id q6 oijcimus.crgo impoffibilccft inter illas cfTc aU
tcritatc:imultitudinem.ergoDcftructtieftiam onimoa
p:iu6$ingredcrcnt co3po:afuiffc multas ccntialiter.
(riMcemite ctiliiripoffibilccffc vt effenriacius fit vna
numcro.CHmcnimfncrintDuo co:poja acquircntcia
OHeanimcqucDueeruntEtesiUiHsvnius anime:i tiic
aliqHidq6nonbabctmagnitudincniimeralcmcnt oi/
uiftbileinpotcntia.l^Hiusautcm ocftrucrio manifcfta
eft ejc p:incipt)s p^cpofitis in naturalibU6:i in alijs : aut
illa on ima vna numcro crit in Diiobus co:po:ibu6.l3oc
etiam per fe patet falfum effc.(L £>icemu8 etiam aliter.
cp quelibet anima non ftt Itngularis ey: tota collectionc
fpecici:nific]CDifpofttionibusoccidcntolibH6ei que nd
comitant eamejcbocQ' cftantma:o[ioquin conucnirei
tn eis omne6anime.3ccidcntia vero confcqucntia acci/
dunt fine oubio in p:incipio tcmpo:ali:i confe^uuntur
eamqueacciduntquibufdaminonalt)6.Bingularita6
crgo animarum eft aliquid q6 effe incipit:i non eftetcr/
num q6 fuerit femper.Scd incjptt effe cum co:po:c tan
tum:ergo iam manifeftum eft:anima3 incipcrecffe cus
incipit matcria co:po:alis4pta ad fcniiendHm ci6:i coz
pu3creatumcftrcgnHmcius:iinftrHmenmm .!©cd in
fiibftantia animc queincipit cffc cum aliquo co:po:c.^/
ptcrq6DebU!tcrcari;iHCftc):p:imis p:inctpi)8 offcctio
inclinationis namralis ad occupandum fc circa illud. %
ad regcndHin illud 1 p:ouidendiim ei in cmnibus:i ad/
bercndHmci:iper becomniafiteiu3p:op:ia:i olienat
ab ali)8 co:po:ibu5 circa illud tantiT.Co:po:i aut fingii/
lari p:incipium fingnlaritatis fuc accidit ej: affectionib''
quibus e]cp:imitur fin gitlare pcr quae affectioes illo aia
fit p:op:io illius co:po:i8;quc funt babitudincs gb^vnii
fitoigniialtero;quauis non facilcinteiligat a nobis illa
affectio:iilIacomparatio.3nimaaHte5 babet p:incipia
pcrfcctionis fuc mcdiantc co:po2c.(L i^otaut aligs oi/ -.
ccre q6bec oppofitio rcmanct oifceffum animanim a ^ ^
co:po:ibu6;ncccffecftenimvtautencDClinant.bocoiit
non tcneris:aut vt fwt vno:fed 15 eft etia q6 ncgoftisaut
rcmaneantmultiplicitatc.Uosautcm tcnctiseas ia^fe
paratas a matergs.quo modo crgo cmtmulriplicitatc.-'
(]L£)iccmH6gg>poftcaoiefuntfcpatcfincoHbioa co:/ Krtjjo,
po:ibH8,p:iHB autvnaqHccBbabucratccicentia perfe
jpptcr oiuerfitate matericrii^quae babcKi t;i pp oiuerfi
tatetempo:isfHccrcationi6:iEpDiucrfitateaffccrionii
fuants qs bebat.©c6m oiucrfa co:po:a fua qiie bc'bat.
°noseniinvercfcimus;^quifaciteffcinillaintctionc5
vniucrfalc:e]c qua fit fingularis tantit5:iinpoIccft vt fa/
ciat cffc fingitlareeinifi addideritfHp:a fpalitatc' ci^in^
®e m ilbam'3
5»ipart«l?flt
tapi.fcdoixr
toium.
tention^ et qita fiat fingularis aliq oe itcntionibus qne
cofequunt in crcatione : 1'comitant :fiue nos fdam" cas
fiue no.dTTlos fcimus ctid g? bec aia no eft vna in oib''
coigib^.Si eni cfTet vna in oibus iUis^aeflent multe gg
retonetucautefTetfapiCBinoibueilUsraut infipiens in
oib''ilu'8:i no latcrct vnuj gcgd vidcret in m alteriua.
vnii cni qdad multa refert :pot'c eft oifferrc fm rclmoi
ne.Sed in eis no oiffcrt q bfit ce in eentia cfj^js, illa:£il
cni vn' pf ftieritmulto;: filiof :cii ipfe fit iuuenis no eft
iouenislm oca illos.^uucntuteeni b; in feipfo^-zptine/
tur vnaquecp rctbnc^itr pjudctia:i ftultiti3:iopio : t
filia bis iit'ia:non funt nifi in ecntia aiei ptinct cii aia in
vnaquacg rcfonc:g aia no cft vna:fcd cft nuiltc nuo. £t
fpes cf vnaeft:i eft creata.(icut poftca oectarabim^^^fcd
fincoubioaligdcft.eEq6 fingulariseflfccta eft. 5116 at
no cfl ipzclTio aie in ma.Jaeni ocftntjcim'' boc . "f mmo
itlud eli: aliq oc affectionib'':t aliq oe \5tutib'':i aliqd e}:
aatttibusfpualib^^^autcopoittiicjcttlie^^qdfin^ilarl
fitaiarquauieilludnefciam^^^poftq^autfit fingularis q
fc:eft impote vt fit aia atia nuo:'Z vt ftt vna centia. "^a at
mtta oipm^^ats ad negadu 15. S5 oemfabim" qj aiii cix
crcat cucrcati6catic'coptbni8:pofc cvt crect poftilla
affcctio aliq i acti5ib''r6nabilib''i in paiTion ib^^ronabili»
b'' EE collationc qp oifferatab actioc q eci fitis cii atia.
j£tvtaifectioacgfita:quevocat itellcctusin effectu fit
in vna talis oiffonis: vt b e.i oifferat ab alia aia.ict q: ac
ciditeiEciBeecntia fuifingularcqdbsejreoqd Bcipit
aliqua affcctione q eft ei'' ,ppjia:i no altcrf^pofeeft etia
cotingercin ea cj: ^tutib^^cozBalib^^affcctione jjpaj.q pe
dcat CTii affecdoib'' moiatib^^^aut fint ipc eedcaut vt fint
ibi et alie .ppetatce nobie occulte:que pfequun t aias cu
creant:ipoftq5creant.Quatia fequiit fingularia fpcrii
co:pota'iii:gbu3 oifferiifci vt aie fin t ita:fed ofnt iiii8.p/
p^ietatib^^.pQ qe co:ga creata fueritt:fi[tte fciam^^ittae oif
pofitione9:(iue n5:aut atiquas iltarum.
CirCapitutum.IIII.C): an ima non ociinit effe : nccg traf/
fozmatur in alia co:po2a.
■^ (\(\ ^** """ mo:iat tn mo:te cozgis.ra
,^v*+ tiobeccft.Quiagcgd oeftruit ad
ocftructione alteriu8:pcndetc]c co a liquo mo.
, ^^^&iiSal gcgd pendct qc atiquo:neceffe eft; vt aut
l^^S^Sjfitcopoftcrius^autfitcopua^ccntia no te'po^
rcaittbabcatcueoce fimul.SiaiJtaia ftcpedetcjcco:»
po:e.f»cat ej: eo cu quo b; effe fimul:i boc fucrit ci effen
tiate:i n5 accidcntatctiic vniufcuiufcg eoy eentia relati
ua eft ad alteru:i fic ncc^ co:pu8:necB aia eft fulja.fs eft
VtriicpfulJa.Si aiit eis eft boc accidcntale 1 non fuliale:
tunc oeftructo vno illof oeftruct rctatio quc accidit a b
teri inon oeftruerad oeftructioncaltcri^^^quauig fic pe
deat cpeo.Si aiit Hc aia pendet cj: coipc: velutieo pofte
riu3:tucco:pu8 caeftec aicCaufeaut qttuo: funt. Co:/
pusgauteriicaefficiesaieioaneci efTe:aut erit caufa
receptibilis eiusad modii copofitionis:ficutclcmeta re
cipiiitco2ga:3Utadmodu fimplicitatis vt es imaginie:
aut eritcaufa fo:mali9:aut canfa gfccta.^mpoleert afit
Vtco^jus fit ca efficica.Cozp'' cnicj: boc gp eft cozp''^©
ogtt aligd:n6 facit eni nifi p ^tutc.Si cniy agerct pcr fc/
ipfU5:in5pvtutc8fua6:tucocco2pu3agerct illa actio/
ne.oeideomncsi^tutesco^Ealce aut funtaccidetcsaut
fun t fo;me materiale3. ^mpoffibile cft autes vt acciden
tia:ifo:mee):iftcnte9inm3tcri)3tribuantcffce]ciftcnti
fubftiticEfc.n6in ma:icefut3eabfolufc.5mpot'eeft ct
co:pu3 ee cam rccipiente.^a cni ,pbauimus 1 ofidimue
g?ai3 n6cftimp:cffainco2Eeatiquom6.gco2pu9 non
eft fojmatii fo^ma aie r6nalt9.nec^ ad moclii c6pofitio'
CapMn ini
nis:nec^ ad modu fimplicitatis^ad boc vt aliq pars cov
pozis c5ponat 1 c5ple}:ionet aliq copoff tioe: vel aliqua
c6ple):ionc.in q imp:ima£ aia.^inpole eft etia co:p'' ee
fo:malc cam aicaut gfectione gfecti.XTDclius cftenim
boc effe ep.g n6 pendet aia ejc co:gevt caufatii^ejc fua ciS
ecntiali:qu3uis c6ple):io 1 coipus cae fin t aie accidcnta
lca.Ciieni crcaf ma co:2is:q6 fit oignii fieri inftf m aie.
ieiu3regnu:tiiccaefeparatequefotent oare vndquacg
aiam:creant aiam.g vt afas crccnt fine cojpozib'' quib''
^p:ia fit creatio vnius no alterius cft impote.ict pzetcr
boc etia negauimus in picmifris aias an te cozga ec mul
tas nuo;i pter boc etid qo ncccfTecft qd quicgd idpit ec
pcedei illud ma quc ftt apta rccipe illud:aut apta copa/
rariadittud: ficut oiidimus at'9.1 p:eter boc ct q>fifK)te
cet vnaguacg aia; creart 1 n6 crcarct id in quo perficit
toperat^ociofusceteiuecc.nibitauteociofu, aut fag/
fluii eft in na.Quado gde g boc eft ipote.tunc in cis que
funtn6eftpoffibilita3b9.fedciifi't aptituclo rccipiendi
aiam : 1 aptitudo inftf 0:^ comitaf :tuc creat a caufis fe/
paratis itlud q6 eft aia:boc aiit n5 c6tingit in aia tm:(cd
in oibus fo:mf3 babetibus initiu.quarii cfTc no ppondc
rat fup:a earu no e(Te:nifi q: ml aptio: cft quantii ad,il/
la8:i otgnio: illi8.©ed q: crcato vno crcaf 1 aliud:n6 io
opsvtvnoDcftntcto ocftruaf alterH:n5eniboc c6tigit
nifi cu effe vnius liierit ppter ette altcrius:aut in altero.
©epe eni cotingunt «tiq gg atia gbus oeftructis rcma»
ncnt itt3:q: ee illo:j: n6 babuit ee ej: tltts. JS: t p:ecipue cfi
id q6 oat eis effc fticrit aliud ab illo:e):quo vtratp babet
cffe fimul.CSttribucns aut aiecfTc no eft co:pus:netB
virtus co:pali3:fed fine oubio eentia ep^xQ nuda a matc
r^8 1 mefuri6.jet qn gdeaiabs effeab ilta:i n6 bj e^coz
p02e nifi oebitii bo:eqite 03 cfTc tm.tiic n6 pcndct ciu?
cffeej:co:pctm.Tlecgeflco:p''canifi accidctalis.g no
coccdif Diciqd ficpendeat3iacjco:ge.vtco2p'' Dct>eat
ce p:iu3 aia p2io:t'tate catitatis.Sed pars tcrtia 1 qp oijci
mus in pzincipio.boc eft cp aia pcndet ej: co:p.e.fiait id
q6 eft p;iu6.©ed bcc p:io:ita3.fi fuerit tepo:^ lis.impof
fibile eft vt ec aicpendeat cj:coJEC.poft^ paus eft in eo
in tepo:e.Staiitciu8 po:ita3ftieritineffen5 in tpe:qui
modu8po:it3tis cft:vt cu centiapo:i8 f«cn't:comttef
ea effe id q6 eft poftcriu9:i tunc boc pus no b; eiTc:ajm
ponif Dcftrui idq^cftpoftcrius.Tlo vtq: pofteriue poi
fuimus Dcftructii.i5o[:^ocfiruiidq6cftp:iu8..'35ob ^
g> poftcriue n5 potocfiTui.nifi q: p:iu8 accidit poji ali*
qd in na fua:q6 Dcftmpt illud:i mnc Dcftniif poftcri'*.
gejcpofitioncoeftnictionispoftcriozis.non fiucnit 00
ftnictio pao:i8.Sed pofitio ocftntctionis iplius p;io2i»
ponitpofteriusocftruipoftcpaccidit p:io2i Deftniiifc
£t qii quidc ita eft;op5 vt ca ocftnictiua ^tingat in fub/
ftantiam aie:ppqu3 ocftnmf co:pu9;i vt cozpue nullo
modo Dcftniaf pg cdm;quc cft cius jppzia.&ed cozpus
ocftruif ex caufis quc funt cius jppcq: pmutationc co'
plcjcionisicopofitionis.crgo impotccft vt aia pcndcat
c):co;Ee.ficHtp;iu9na:ipoltC3Dcftru3fco2pus aliquo
modo ca fui ipftu8:crgo n5 cft itcrilla bic niodus pedcf
di.ict quaclo gdc ita cft in rctc ocs modi pcdcdi oeftru/
ctifiit."(^ert3t 3 vt nullius co:p. ee pedest cj: 3rtcro. £i(e
oiit3iepedet3 pncipi)93tij6qHen5 pmut^nf :nccpoc/
ftruun t .(T ^iccmus g q» nuUs ca Dcftniit 3i3m 3liquo
modo.Quicgd folct Dcftnii c j: slicj ca que fit in co in illo ^
eft potc'ti3 ocftnicdi.in qiio cft antc Dcftructionc effccf
pennanedi.aptitudo autc cius ad ocrtructionc non eft
cf fuo cffectu pmancdi.^^ntcntio cni potcnticaiia cft ab
intentione cffcctH9;i rclatio buius ).iotcntic.3Ua cft a re/
lationelHiiu9effcctU9.'lNClatiocnibuiu8potctie cft od
Sinintc
glumtum
25
eettraendiimttrelatiobuKiseiTectus ad permijnendu
ergo c% Duabus caufte Diuerfis fun t in rc be oue in tetio/
nes.lCibicemusigit 9>inomnibu9compofiti8 i fim/
plicibue ejiltentibus in copofttisipoiTuntconiungieife
ctus permanendi:t potentiis Dcnruendi.3fn rcbits autes
nmplidbus feparatis per re:impoiTibile eH bec duo con
wngi.(ir£tabroluteDicimu8qjimpoflibilceflconiun/
giin 3liquovniuseentie:bd80ua5 intentiones.Quicgd
aijt permanet:': babct poiTe ocftrui: pcrmanendi babet
po(Te:permanentiaautemciu6 non efloino nccenaria:':
quia necciTaria non eHrcfl potTibili6:po(Tibilicas autem
queb;Duoextretnaeftnaturapotcntic:crgo cftin fub'
flanttaeiuspotcntiapermanedirt cffectus pcrmanedi.
3am autem conftat g* eflcctus permanentic illius : fine
oubio non cflpotcntiapcrmentteillius:-: bocconftat.g
effcctus pcrmancntie illius e(t aliqnid qd acddit baben
ti potcntiam pcrmancndi.^fpfas autepotentia no babj
elTentia permancndiquc e(t in cfFectu.0ed babctcam
td cui acctdit in fua efTentia permanere in elTcctu:quccft
veritas fiic c(Tentic.)3eqHimr crgo cj: boc vtcius centia
ntcompofitae):aliquoqdciibabueritecntiaeius lit in
effecm quc eHfoima in vnaquac^ re:'Z c^ aliquo babeti
bunc effectii quodbabcbat in namra fua potentia eius:
que efl: ma eiiis:crgo fi aia eft fitnplcjc abfoUttc non cii
nidii in fo:ml -: materia^fed fi cft copofita Dimittamus
nunc compoficionc:': cofideretnus fubftltia quc eft ma
teria.£i couertamus vcrbii ad p:ima eius matcria i lc
quamur oe ea oiccntC9:g7 ipfa tnaterta aut oiuidimr in
fozma 1 materia:-: fic fcmp^qd e(l impo(Tibile:aut no oe
ftructur id q6 cllfubftatia:-! radijc.Tlofh-a aute locutio
eft oe boc q6 eft fubHantia t radipqd vocamus anima.
*flon enimcftlocutiononra ocrc compofttacj;ipfa i
olio.(C2B3nifeflu5 cft igiturqj in coqd eft (irnplej: no
compoftmmraut radi% compofiti:non conueniunt cfFe/
cms pcrmanendi : i pistentia ocflrucndi cotnpofitionc
fuc enientic.Si igitur fucrit in eo potentia oedractionis
impolTibiic cft efic in eo clfecmm permancndi. £>i autc
fuerit in co cfTectuspcrmanendii babueritc(Te:mnc no
eft in eo potentia ocftrucndiergo manifcflu eft gj in fub
ftantia aie no eft potentia co2rumpcndi:fcd gcncratozii
co:ruptibiliii.ComimpJtcnimq6ellcompofitiiicoiu/
ctum:potentia vero ocftruendi non cft tn intentioncf m
qua vn ii compofiiu eft;fcd in moteria que cft potctia rc/
ceptibilis:vtrof cp 3trario?rcrgo in oeftructo compoff/
tonon cftpotcritiapcrmanendiveloenTuendi:necg cof
iunguntur in co.iDateria autc aut eft pcrmance nojpe
pterpotentiaej:quaaptacftad permancndii:(Tcut gda
putaHcmnt:aut eft permancns^ptcr potentiaj cj: qua
pcrmanet:que non cft potentia Deftrucndi.nam in potc/
tiaDel^niendibabetaliudqdcontingit in eam.d^-pof
tentia vero DcHmctionis iimpliciu$:quc funt in materis
cft in fublbntia qua babct materia:n6 in fubfta tia cop.
•ji>:ob3tioaiitcqueaffirmatomnegcnerarii cffc co:ru/
ptibilc f m boc gp finitur virms pcrmanendi:-! ob B coi
ruptio ei ftt neccffaria per boc q> e(t compofitu vcl gcne
ratiici: nwteria ■: fo;ma:tn cinus materiacft virms per
manendiipfamfojmam:'! virtu3 cozntmpcndi: ej:qui
bu9 ouobus confiat fimul:ficut iam oidicifii:crgo ofien
fum eft animl bumana non cozrumpivUo modo.£tad
£ boc perdujcimus nolh-um verhim nunt oiuino.tT^aj
eaimoitendimuggjanimenonfiteruntcreate-z multi/
plicitate niff cum aptimdineco:po2um:co 93 f m aptitu/
dinc5 cojpojii:op5 aitribui e(Tc aie a caufis fcparati8.£t
patuit etia gp boc non fit cafu vel fato ita vtanimacrca/
tanon fuerit creatamifiqz per coplcpone oebebatcrcai)
n anima quc eam rcgeret.0edatababattcfTc:t cafu ao
cidit:autco:pu8babcretefTcciiillaa quo pcnderetbcc
cnim non cftcaufa centialis multiplicitatis vllo modo.
fcdeflfouafrccaufaaccidcntalis. 5am enim oocuimus
cp canfe cfTcntialcs oebentpiius crcari:': poft iltae acd/
dcntaIcs.j£tquldoqdcitacft.tuncomni8co2po2i8cu$
crcata fiucrit fue materie coplejtio^opscreari animl:boc
autc no op5 in vno cozpojc tantum x non in alio.^ingu
laria enirpe'rii non oifrcrtintin ciecT^quibtis coflimiit:
nec^ cft pofTibile vtvn ti coipiis bumanii ocbcat bat>ere
animam qtia pcrfidatur:': aliud co2pus ciufdcm coplc/
fionis in fpccie non ocbcat boc idem:fed fi cafu accide/
ret boc ciTet. &i vero non accidcrct boc non c(Tet illius
fpecici:cuius illudel).&iautem pofuerimus cp vna ani Cdetia pi
matranffcramradmultacorpo2a:vnicuitgaute cozpo/ *' « toiBf,
ri per fc ocbct anima crcari:quc pendeat e% ipfo:tiicvnit
co:pus babcbit ouas animas fimul.oeinde non (tc anit
mapendete]cco:po:e:quafiiimp:elTainco:licut iam fe/
pe oftedimus:fed fic pendct e% co:ficu t circa qi> ocaipa/
tur t cognofcit:t qd patimr cj: illa.(COmneaute3 ani/
mal cognofdt tpercipit animam fuamvna^ c(Teque cfl;
imperans:t rcgens fuum co:pu8 q6 babet.&iautcs cfl
ibialiaaniaquanon pcrcipitanimaUnecg occupat dr/
ca ftium cozpoBMnc non pendct ci: illo co:po:e.1lo ent
anima pcndetej: co2po:c niff boc fnodo:crgo nuUo mo/
modo tranf fertur anima ad aliud co^mii boc fufficiat
ei.quibuiusreifummamqucrit.^cbesanfe3 fdre boc
multis modis poiTe e^cponi.
CTCapitulum. V .;be intcUigctia agcnte^t oe patiente in
nolh^isanimabus.
i^c^tttua Q^animabumanapauseft
iJ^VKiltUV intcliigcnsinpotcntia.ocin 3
[defitintcUigcnsin effecm. dOmncaDtqd
iejiit oe potentia ao cfrecmm:non ej:it nifi per
Fcaulam:quc babet illud in effecm : t e]ctrabit
adillum:ergo bccelT caufa pcr qul anime noftre in reb'
intelltgibiUbus c):cunt Dcpotcntia adcffccms.ioedcau
faoancUfo:mam intelligtbilem nonelf nifiintcUigetis
inefTcctu:penc9quafuntp:incipia fo:mamm intelUgi/
biUum abftractarusXuitts comparotio ad «ias noftros
eftficutcomparatiofoli80dvifU6noftro6:q:ficutfolvf
per fc in c(fectu:i videt luce ipftus in cffcctu:q6 non vu
debat in Cf^cm:fic eft oifpofitio buiue intelligetie qtia/
tu ad noftras anima6:virtus eni rationalis cu5 confidc/
ratfingula:qucfuntin imaginatioc:tilUtininot lucc in/
tclUgcnncagctiein no6:quapdip'miie:f.untnHdoam£i
tcria.-z ab cius pcndittje 1 imp:imunt in onima raticna
li:n6 qfi ipfo oc imoginotioc mutct ad itcltm nfm:ncc0
q: in tetio pcndes e>: multis.cu ipfo in fc fit :?fiderata nu
da:pcr fc faciot fimile fibt !oed q: c^ cofiderationc eop
aptatur anima:vtcmanct tn eom ab intelligetia agcntc
abftractio.Cogitationcs eni icofidcrotioncs motus fiit
aptantcs otam ad rccipicdii cmanationc5:ficut tennini
mcdi) pparlt adrccipiedu ,5nc5 nectaquluis illud fiat
vno modo:-: boc aUo:ftcut poftca fcies.Cu^ aute accidit
animc rattonaU comparari ad ba'c fo:mam niidom mc/
diante luccintclUgcntieagenti6:?tingitinaiaej: fo:ma
quiddamqdfmaUqHidcftfuigcncns^-zfm aUud non
eft fui gcncris.Sicut cum lu j: cadit fupcr colo;ata : 1 fit
in vifuej:illa luccopcrarioqHcnoeftftmiUsciejcomnt
partc^imaginabiliai^ofHntinteUigibiUainpoteMa^-zfiiJt
itclUgibilia in e(fecm:n6 ipfaeadc:fedqHCC]ccipiunf ej:
ilUs.imo licut opcratio quc apparct ej: fo2mi6 rcnftbiU'.'
bit8:n6 ipc fojmc medute luce;f5 aU'ud.q6 b5 copororio
DC ad iUas:qd fic medilte lucc i fcepubiU fctc oppofito.
Suic £)
©e aia Tji^aiti^
»
C^Qm\iterinK]\ccms inmfdmrin ata.^
Hfilfr animarattonaliscuconiungtt fo:mi9
l^ ^ altquo modo coniunctionts aptatad 1$
m cotingant in eae); luce itelUgentie agentis
tpfe fozme nude ab omni permi]ctione.-pmus
S'aute q6 percipit oe eis bumanus in tellectus
eHidqdDeeiseftenentiale-zaccidetalciidcuiuscaura
funt ftmiles tmaginationes ille i Differur.!8ed in tenrio/
nes quibus non oifTisnvnt ipfe fo:mefumit vna intentio
ui efknm itellectus coparatione ftmtlimdini8.Sed co
parationeeius in quo oiDeriint fiunt multe:ergo inteKe
ctua potellatebabet multiplicadiDeintetionibus:q fuc
vna:'i adumldi que fnnt multe.!oed adunatio multo:u.
f it Duobus modis.vno vt iten tioes que funt multe 'z Difi*
ferentes Dimenfionibus i imaginationibus fiat vna in/
tetio:aindoiflferuntinDi(finiti0ne:aliovtDeintentiuntV
bus generit:': DiiTeretiarii coponat intenao vna:in Diffi
nitione.C>CDodiaiit multipUcidi fiuntecoueriio ifto/
nt.3iliautmodifuntoep:opuetatibu8 bumani ttelle/
ctU8:quos no babet aUa \?tU9.3Ue enivirmtes app:ebe
dunt-Q^eftmultuftcutefl multit^-zvnumlicutell vnu.
Cu aiit oppbendutvnu q6 e(l piunctii i copofttii ejc aUg
iN^^teo^accidentibus^noptitfeQareaccidentaliaeof
abefleutiaUbus eo^.£u3 auteaUqua fo:ma rep:efentat
renfusimaginauonu-zimaginatiointeUectuu^zinteUect^
e^Kipit 9; iila intentione.f3 poi^ea rep:efentauerit eialia
fo:ma eiufde fpecieuque non efl aUa ntft numero.ia3 no
e^ci[netinteUectU8e)ceaalia fo:map:eter qul accegat
vUo modo:nift ^m acddesiqd eflilUus ^p:iii:e>: boc q6
dl iUud acciden6:ita vt aUqii accipiat illa nudxaUqua/
docfiiltoaccidente^i^pterbocoicit:^) focratee^ pla/
co funt vna intetio in bumanitate.Tlon cp bumanitas q
efl coniuncta p:op:ietatibU8 focrati8:ipfa eade fit coiun
cta p:opaetatibU8 platoni8:quan ombo baberent vnas
efrentia:ltcut fit in amicicia:': in aU^s relationibus. Qcd
q:bumanita8multipUcataeflinelTe:bumanita9.n.vna
no eft in quacduenilt que rep:efentet e(Te e^trinfecum.
ita vt ipfa eade fit bumanitas platonis 1 focrati8:l3 aiit
Oeclarabimr in ooctrina fapietie.Od aiit oe boc inteUi/
gitur boc efl qd():ima fo:ma bumana que p:ecedit-ipfa
p:odefltantuanimeadcognofcendu fo:ma bumanaj.
Joecuda vero nibil pdeft. ^ntentioeni imp:e(Ta anime
eflvna:quendeflnifiimaginatio pma^iimaginatio fe/
cudanibilopcrat.1b>otuitaiitvnaqucc6pccdere 1 ope/
rariAlUididein aia:non ftcutbicbomofin^laris:': bic
equu6.CC3nteUectusautcuapp:ebeditaUqtia inter q
efl p:iu8 1 pofleriu8:folet tteUigere ci'i ilUs tepo:e necio.
non in tEe.fed in momcto.CT^rtteUs eni iteUigit tepiio
in pnc -: in terminie:-: boc fubito.ilJOd aiit iteUs no pt
fo:mare ea que funt in vltimo iteUigibiUtatie : 1 abttw
ctionis a ma:boc no b; ei; aUqtto qd (it in elTenria illa^
reru:nece):aliquo9)fftin na inteU6:f;e);l5Q7aiaipcdi
ta efl in co:Ee 1 ej: co:Ee::i q> in muUis eget co:Ee.0ed
co:pus elogat ea a ofgnioubus fuis perfectionib'' . "Doc
eni;q70cuUt9nopotintuerifole:n6b3e|: aUquoqd ftt
in folcmecB cjipoc cp fol no appcat^fs ej: ifirmitatc ocfi.
J3ed cuaufert Denoflraaia ipfa aggrauatio 1 ipcdime/
tii:tunc intelUgetia aie oe bie efl meUo: $ b; aia:': q efl
purio: 1 DelectabiUo:.i3cd quia nofTer fermo bic no eft
oeaiarnififmg? eftaia.f.fmgjefliunctamae buic.tiic
non D€bemu8loqHigdcritDeaiapoflmo:tc:cii loqiia/
mur Dc n a.Donec Eueniamiis ad ooctrina fapietic:-: fpc
culemur res feparata3:q: ooctrine nalis no efl ^p:imn
fpecularunifi cpeft rerii naturaUii^ique babet copara/
tione ad matcrii 1 motu^oed Dicem''^? fozmatio [tcUcf
CapitoIa^VL
Icttus oiffertf m e(Te rera.'^KcB eniifubttWimas no pot
aUqn iteUectus app:ebedere:q: ejccediit eu:que f 0 funt
oebiUs efTe:vt motus 1 tepu8:i materia:aliqn cft oiffici
let'ntelUgt.eo q^funtoebiUsefTe. (ri^:iuatione8autes
ndapp:ebendittnteUectu8 in effectu abfotuto:p:iuario/
neeniapp:ebenditperboc gjapp:cbendit babitusei''.
foedinteUectu8app:ebenditp:iuationeqc tx)c q? ipfc
fuitbaben8p:iuatione.lDaliiergoe^bocq7 e(t malu.
7 impoteria.t eft p:iuatio puarion ii fi app:ebendit i teUe
ctu9noapp:ebendit:nifte):bocqdefl ftmiUtudo inter
biic 1 illam poten tia.^ntelligen tia eni cui- nibil poterie
anne;cueft:no intelUgitpuatioHe:ne(^maUis:fm q^cft
p:iuatio 1 malii:nec founant in ea:q: in eis que funtno
efl aUcid malu abfoUtte.
CriCapitulu.VI.DegradtlNi8actionutnteUectU8:'!Dcal/
tio:egra(biu eius qui ell fenfus in tellectus. -
i^S^i^ttitia CfeanimaintelUgiteogjap/
|'3Vvil|lll> pjcbenditinfeipfafo:ma{n
I tellecto^ nudo^r a ma:fedboc gp fo:ma e nu
lda.-autideoeft:q:intellecm6eaDcnudat:aHt
^f^ q: fo:ma in feipfa niida e(t a ma:t no efl op''
aie Denudareea.;anima aiitinteUigit fcipfa;:': boccp in
telligit feipfa5:fadt ea itelUgere fcce:': intelligentc •: res
intellecia:'zintellertii.3(n eo vero q? iteUigit ceteras fo:/
mas no facit ita.'3fpfe eni per fe in co^pe fun t fcmp : 'z in
po'' -zin intellertH:quaui8in aUgbus reb^^ejreant ad effe
ctil.^Uud aiit cp t)icii.cp ipa anima f it ipe res intellecte:
impol'eeftfmme:l5enino iteUigoqdor.g? vnares fiat
alia:neceintelUgo qliterbocee po(Tit.0uicgd eni oepo
nit vna fo:ma "Z iduit aUacipm eft cii pma fo:ma alifld:'!
cii fc6a aU'Hd.p:imu verifTime no ftt fcdm.nifi p:imii pc<
flruat:'z no remaferit nifteius fubm velaliqua gs eius.
&mt no fit ita ingramus quaUter fit.CI^icemuS g g>
cu aligd f^t aUudillud pmu aut bseezaut n6:z fc5m:aut
b5 cfTe:autn6.!3tautbabuerintc)Te:tunc ouo eenria fiit
n6vnii.)3iautp:imun6babueritefTe;tuncbocqderat
aligd fit nibil:'Z qd erat nibCl fitaliquidiboc aili noe itel
Ugibile^pMmu etenitfioeftruit^no tn fitaliud:nifi qui»
oeflruit ipfu5:attribuite(Teali) rei.Siagqiiofit fo:ma
aliariirerii.^Qdautmagis oecipitboiesinboc.eH ille
qui copofuit lib:ii ifagogarii qui amabat Uig verifino^-z
^babiUa^fariffadesftbitaltis verifimiUtudine:q> poO
fiintperpendereDocriboies^ejcUbzisci^^ginritulanfDc
intellecm.'z oe intellectis:'^ oe anima.Concedo aute fo:
mas rcrum fubfiflere in anima:Deco:antC6:'Z nobilitan/
tes ea:quarii quafi locus efl ata:mediante intcUectu ma
teriali.@i aut aia fit fo:ma aUquarii rerii q funt in cfk'
cw:fo:ma aiit c(t ef!ecms:imo ipfa eiT efiecms.^n ^eflen
riaverofo:men6eflvirtU6rect'piendt aligdinec^ ^tm
recipiedi aligd efl nifi in reccptibilt rciitiic op5 vi aia no
fit f tus recipicdi alia fo:ma:vel aUgd aUud.Scd noavi
demus ea rcciEeaUafo:mapterilla:vn fiilUj no recipi»
mr:pollq5 n6 fiterit oiuerfa ab bac:erit mirii:q: rccipies
-z no recipicns erut vnii.Siaiit fijerit oiuerfa ab ea : tiic
aia fine oabio fiet alia a feipfa.fi fpfa eft fojma itcllecta.
boc aiit totii nibil e{t.Ma eniseft inteUigens. ^ntetlect^
i^oaut vocabit virtusciuequaintelUgit. Sut vocabit
ipfa fua fo:ma intcllccto:?: fuo?::qucq: funt in aia intcl/
lecta funt.ergo intellectus 'zinteUigens:-!: (ntellcctii : n6
funt vnii in noflris aiabua.Conccdo autc Ik>c polTc e(Te
in aliquo:ftcut fignificabit fuo loco.(|_ ©imilitcr jnteU
lectum materiatc.fi volunt appcUarc aptitudineoie ab/
foluta in nobis^fpefl: pmaneB oii fumue in boc cojpo:e.
Qi autc voUimuB-appcllare intelicctii tnalc aptitudinc
anime fm vnomquaincg rcm:aptitHdo oeflruimr cum
ISri. fcfio
nieca,t.p.
n
0mntc
3S haheteffeeffectas.lJ^^Poil^i^itiamboc cSpzehendi/
fti:oiccm'' cp fomm mtelligibiUa fit tribiia modis. vno
ciJaliqiiidfb:mat inoiainctfecatDidincte -z o^dinate.
joedaliqttilla DiOinctio tozdinatio no eft neciarred co
inutabilis.e^empligra.cum o:dinai!eris in anima inte/
tioncs verbo^r fignificaniium boc qd oicit :g> ois bo eft
aial:inucnies fntellectii vniufcuiufc^ bo^: vt'em:qui no
fo:mat nifi in fuba incojpo:ea. (C^dbocaut vt fo:mc
tur in ea:necefTe eft ibi p:ius i pofterius.Si autcumu/
taueriaboczo^dinauerisaliter intentiones fozmatae:
Itcut cum oicis q> atal p:edicat oe omni boic:non oubi
tabis bunc o:dine5:f m gp cft o:do itctionii vniuerfaliii
ndelTco:dinatiiniftinfubrtdtia no co:po:ea:quamui9
elitts fit bic o:do $ p:imu8.!5cd boc f m auditit n 5 f m
intellectu>l3ien{ouoo:dinesf(tntDiuerfi:redintel[ect''
purus idcm cftk(E ioeciido cfi intellcctus reiiam acqui
rituscil^mopcrationes^fedaiaaucrtitabcis^-znonre/
fpicit ad id qd iam inteUe)cent:redefl mutata ab illo in/
tcUccto ad aliud.Tlon eni e(t in potctiaanimaru nof^ra
riiivt omnia intelligant rtmul fubito.C, Xertio cu5 ali<
qdoubium atcqneritoebisqueiamfcilti;velque ki/
repotCB^fedbefitasrefpodcreinilla bo«i:fecuni8 indc
verilTimetepofTerefpodere^quauispolleanonfitapud
te adbuco:dinatarefponlio aliquo modo. !ocd incipis
p:co:dinare in tua aia vt reddendo refponfus qd p:oue
nit c]c ilia certitudinc fcicndiiUud q6 babes antc oiftin
etione -z o:dinatione eiU8.£>ifferetia aute intcr pmai foz/
itiatione i fai manifeila efl.puma eni eft ficut id q6 oe
tbcfauro eductstt aUgd Oe eo agi6.!oc6a ftcut id q6 ba/
bcsintbefauro^-znoagisaUquidDeeo.tertia vo a pma
tifrcrt in 15 qd no dt aU'quido:dinatii in cogitatione ali
quo md:fcdefl ftcut icboatio o:dinis cit adiunctioc cer/
titudinis.£t oifTerta fccunda:quianoncrtqdrer{:ncia'
tur:fed refpicituraUquo modo confiderandi in actu vc/
rifimiUcui^p:iaeftc6paratioadaUquid q6 ell; quaft
repofitu.SiquisaittDi^eritq? becfcietiaeftin potctia
redpote'tia^pinqua cf{cctui.Bfalfu5cfl.babe8enim B
babet certitudine in cffectu acquiftta:qud no efl necefTe
acquirere:nc<B pcr potetid rcmota^necg per p:opinqua.
3pfa aut ccrtitudo:certitudo e(t babcdi boc ci6 bs apud
fe bocfz vt cum volucrit ilUid fcire:fciat : i fic ccrtitttdo
eius in efFectu ell quafi bec iam acquifitio cflique veca<
tur in effcctu:acquifitio eniaUcuius acquifitio eft.B 1^0
tur op inuimus acquifitu eftin cffectu. ^edimpojTibile
eft certu fierig? id q6 nefcit fit ei cognttu in cffcctn:i re/
pofttii apud fe:quo moaute certificabit oe oifpofttione
aUcuiii6:nifi q: B Pm cp fit certa:cfl; ei cognitum.^d igi/
tur q6 inuimu3:Duo ptinct in fc.f.cognitu i effectu^-z cep
titudine iii effectubabedipcncs feboc repofiti'i:fcd iU6
fimpt r efl coghitii apud eu:boc ail t q6 vult facere cogni
♦ualteri.iDiriicftaiitqdbicrcrp6dc3o:dinetg) in ei'
aia fubito veaitqui ca oocet aUfi indpit ipfeadifcere oo
ctrindquecn:fecundimodi.5n qupo:dinat ipfa fo:ma
f m o:dine quo o:dinat pcncs iUu qui ab eo recipit.vn''
aiit iftoy modo|r eit fcia cogitabiUs^cwus vUima pcrfe
ctio no coplef :nifi cii ozdo ei' coponit :aUu8 aijt cli fcia
fimplc;::in qua no folet gnari fo:ma pofl fo:ma3;fed cfi
vnacpq fo:me jsueniutin rcccptibiUeay:zbecfciaeft
cfTicicns idq6 vocam'' rcia5Cogitabilc:tefl p:incipium
eiiis.'Z ipfa cft i^tus aic intcltectiua abfotuta:que ej^ fiCils
itclU'geti]s agenttb^^^ozdinare aiit non b5 aia nifi cj: boc
q6 eft aia:q6 fi no bfet:n6 bfet fciam aiale. (CSia eni;
ronalis quomo bs pn'" ep ai3:q6 fnf^bs fciam pterfapttc
tid aic:boc eflcofiderandii^boc aut oebes e^ tua aia itel
\iSiiri,i£i^\K9€tii{ciKg?innofito!pmo itellectu no
0e]ctum
Z6
cfl multitudo vlto modo:ncc^ o:do fo^manim.Cir^jfpre
eni efl p:incipiu ois fo:mc cmanatis ab eo in aia.(L iJe C
bes etia tenere fimiliter eitc oifpofitionc feparato:ij pu
re:in boc q6 intctligiit aIiqua.Cr3fntcllectU8 cni nofTcr
cfTinteUectus inteUigens fo^mas:-: crcansiUas no cui'
e(t fo:mare:aut ga cft i fo:ma anime:fo:mar6cni aie fa
pienas bois fm cp efl anima no elt nifi fozmarc o:din9
tcz oiftinctcvndeipfa animanon eftlimpley omnino.
Ois autem app:cbenrtointeltigibili8 eft fin\ ilitado ali/
qua ad fo:ma feparata a matena^-zab cius ocddentibu^
materiaUbus:ficutp:edi)u'mu8:fcdaia babet 13 e^ I5.q6
eftfubftdtiarccipicns imp:efTaabeo.3nteUigetia vero
batict 13 ejcboc q6 eft pdncipiii -z fubftantia agens:^ crc
ans:q6 autc p:op:iit eft eius c^ pnctpaUtateeius ad ani
md:eftciuB intclligibilitas in cftectu:q6 vcro ^p:iii clt
animeej: 13 q6 info:mat epea:-: recipit ab ea eft cius ini
tclUgi^bititas in efTectu.Q6 aiit oebcs fcirc oe oifpofirio/
nc fozmaru que funt in aia:t3 eft q6 ofcemue.fcs g? ima/
ginata:-: quccuc^ adberct cis.cu aia auerritur ab cis fitt
repofita in f tttribus coferuatiuis eo:u:que vcrc no funt
app:ebendente8.&ieni B efTcceiTcnt app^ebendentes:
tcofentdtesfimul^fedfunttbefaurusadqueciiconuer
tit (e virtu8app:ebendes iudica6.tmo eftimatio:aut aia
aut inteltectus inuenietcaiam baberi. ^iautes non in<
uencrit ca ncccfTc babebii redire ad perquirendus t re^
minifcendii:q6{tnon fieretnccelTcellTctnobis Dubitare
Dc omni anima occupata ab atiqua fo:ma:an ipi fo:ma
baberetin fe:an no baberctee nifi in potetia.(L£toubi
tarcmusquomomcmozaret^-zaimnon fiiitapud aia;
fn quo fuit -z anima cui adbeftt: quoufc^ rcuocarct bec
fo:ma. animalis afitaieoifcretcfunt^tittcs^-z vnicui^
Virwriperfe fcparatiaitributafunt iftrumcta:': fo:mis
afTignamseftibefaurus^quasaliqnno coteptatur ettit
roatio^-zafTignatuseftitcntionibus tbcfaurus^qs aliqii
n6;>fidcratcftimatio.Tl5eniefttmatioeftU)CU6inquo
ftabiliant ifta:fcd cftiudicans.£t^pter bocoicimus cp
eptimatio aliqii refpicit fo:ma8 -zintenrioncs rcpofttaa
in bis oualTUs virtuiibus^-zatiqnaiiertit ab eis.CC^>'
ccmusnuncoe bumanisanimabueanipfa intetUgcn'
tia^inteUigibiliaqueapp^cbendut^-z oeinde c6uentunt
ab (lUe ad alia non ftntin iUis pcrfecte in effectu:-: ideo
ipren6intelligunteapcrfectcinciTectu;an babcat tbc/
faurii in quo rcponat.Sed bic tbcfaurHs aut eft cfTcnria
carij;autco:pusearu:autaligdco:galceari].(U3a5afiC
oipimus cp co:pus earii:'Z q6 pcdet ej: co:ge caru no elt
Digniiadboc:nec^cftoignit:vtfitful>mintcUigibilium:
qznoeft oignu:vt fo:me inteltecte fint fitum babentce.
fedcoJunctioeariiciico:po:efacicteasbabercfitU5.Si
aitt cent in co:po:ebabente8 fitum:n6 cfTcnt intclUgilTt
les.aut oidmus gp ipie fo:mc in leUigibilcs^fun t res g fc
ej:iftentCB:quaru vnaquccg f ft fpes:t res per fe ej:iftes.
fcd intctlcctus al iqii afpicit iUas.-z aUqii aucrtit ab illis.
1 poftea c6ucrrit adiUas.i:t cftanima quafi fpcculum.
ipfevero quafi rcs cj:irinfcce:queaUqn apparent in ea:i
oliquadononapparent.j£tbocfiat fm comparationcs
que funt inter cas i animd.Sut ej: pzincipio agen teema
net in anima fo:ma poft fo:md:f m petitione animc.a q
pancipio poftcacum auertiturcefrat cmanatio;q6 ff ita
elTct:ectncceffeomnibu8bo:isadirccrc ficut pzimitus.
i£t:>icem'^ g vlriind pte buius oiuifionis c(Te vcrd.3nt fc
pofTibllc eft eni oici banc fo:md ciTe in aia in cffectu ^fe
cte;i n6 intcUigi ab ea in clTectu gfectcSenfus cnis oc
bocgjcam inteltigitn6cftnifiq:fo:maexiftitin ea:viT
imporeeftco:pu6 efTc tbefauriicius:-: impoteeftetiam
elTentias anime efle eius tbc(auri):boc eni q6 eft tbefaty
/9uic. ib z
JBe m T|bam'3
ru8 cfu8:nib(l aliquid cft:niii q: fo:ma itcllecta cj:iltit[in
C9.i;t no6 fic tntclUgimus.116 eft aiit fic app:cbelTo fo:
me.app:ebc(icrc ctcni fo:mi no cft tbefauri:fed tm reti
nerc.ailterius ctcnivtutis eil: apQ:cbedcre:fo:ma8 cute
memo:atas i fo:mata8 ec in aliq:n6 cft lenfus ipfas ap/
p:cbedere. ficut fo:ma9 fcn fibilee ce in aliquo no dt fett
fus.Ouco^ea^in^b^funtfo^^fcnfibiliu no funt app:c'
bedetia.app:cbcfione t?o fm gp cft f tus 4Rp«bcde'ti8
nccecilficrtabco:aquofolctip:imt ipfa fo:ma aUquo
mo ip:cfTionts.5n incmo:iaU atit i fovm\x no ip:imiit
fo:mc nifi fm cp funt inftfa:t bnt coip'' retinro ipfas foi
masnifi.ppinquasgcrctiipfas f mteappbedcte^q e fic
imagtnatio t c)ctimaao:ita vt coiiderct cas cu vult:ficut
rctinet fo:ma fcnfata drca fenfus^ad boc vt inqnirat cas
lenfus cu volucrit:boc at pot itclligi in mcmo:tali i fot
maluno in aia:fo:ma cni itellccta cc in aia.boc idc; e qd
appbcdt ca.([r3(depoftcaDeclarabimus adbucin fapia
^ma: 3»becfo:''n6eftgfccp!6.*Rcftats vt vltia pars
flt "^i vt Difccre no ftt nifiacgrcre pfccta aptitudinecd
iungcdi feitelligenticagetiu)uoufc^ fiat ej: ca itelts.-q cft
fimple):a q cmanet foz' o:dinatc mediate aia in co£itaf
tione. (EMptaado aiit q pccdit oifcere e impfccta:poft/
qua aut oifcif cft itcgra.lCCii cni trifit in mctc cius g
cifcitidqdcoberetciiitcllcctoingfito;i puertitfe ania
ad infpicicdu.5pfa aiit infpcctioeftcoucrfio aic ad pnd
piii Dans itelthi cu cni aia coiungif itclligentic emanat
abca vtusitc:t'6 fimplicis.-quafc^t emanatioo»linadi,
CETSi ^o auertif a p f iiit ipfe fo:' in po*;fed po" ^jcima.
g p'" oifccre eft ficut oculicuratio:q factus fanu8:ciivult
afpicit aligd vit fumat aliqua fo:ma.(C£u$ ^^ aucrtif
abillo:fit ilUid fibiin po^^xmia effcctui.£)u aut aia \m
mana gnalr eft in co:ge:nd pot recice fubito itelUgctias.
jSedeiU8Dif(>5cftficDicim''.(L£ii*n.ofplato cft fciea
itelU'gtbilia:b(c fenfus cft:vt cil voluerit rcuocet founa;
ad mete M.(£Cuim et fcnfus cft:vt cti voUierit polTit
cotungi itcUigctie agettita vt ab ca in ipfu; fo:mcf ipm
{teltrn.lldg^intcUm fitpiiofucmeti^tfo^ntatiiin fuo
itellectu i effectu fp;ne(p fic erat pus q^ Difceret.([;i3ic
eni modua itclUgoli in po^eft ime q aojrit aic itcllige/
re cii voUierit piungef itclUgentie a qua enianat in eam
founa itelleaa:que fo:ma eit itellectus adcpais vcrilTi/
mc.£t bec f nis eft iteire in eilccm:^ qd cft gfectio. £>;
fo:matioimagtnabiUu eft rcfpecno atead tbefauros:fen
fibiUilSed piimii cft infpicere:q6 eft fupcrius:boc au t
£ eft infpicerc qd eft iferius.(ECi4 aut aia Uberabif a co:/
po:e;'z ab acciitibas co:gts:tiic potcrit coiungi itetUgen
tie agenti:t ttic inucnict in ea pulcbnttidinc iteUigt bilc:
1 Dciectatione perenncm;ficut oiccmue poftca fuo loco.
([7i)ebcs aiit fcirc q> fapia fiiic babeaf ej: ooctrina fiuc
n6:nocquarrbf.i5unrcteni quidaDifcentiumqui funt
aptio:e8 ad in tcUigendu:quof aptimdo que elt p:io: ca
aptimdiuc qua p:edi^imus cft fo:tio:.Cu3 1^0 bp bpc in
fcipfo no aUunde.vocaf bec aptitudofubtiUtas^qiieapti
nido altqn in aUgb'' boib^^.ita p:cualct;g7 ad c6iunge'dii
fe itelUgetie n6 idJigct multis^nec^ e]cercitio:ncc^ Difcipli
na:q: eft in eo aptimdo f a,immo q: gcgd eft per fe Tcit.
Qui gradua cft altio: oib^^algs gradib'' aptintdi8.13 aut
oifpo itcUa m^rDsvocan iteirs fc6s g c iUi^^gitis^cui^cft
Itcllccnis in babitu.Scd bic eft fup:emuS in quo n6 0^0
boies ptieniiit:n6 cft aiit U>nge vt ab bis actionibue c6/
paratie ad intcllccttt Pm ptatccarii 1 virmtc emanct alf
quid in imaginatiua:q6 imaginatiua rep:efentet ctia ^5
Vfxpla vifa vel audita 6ba:co m6 quo p:cdi}:imus.p q6
atitfitt? certiu9:l3 eft:qm manifcftii cftcp itelligibiUa.q
ftudet bo acgrcre no aoiuint nifi cu babucrit tcrminu$
Capitulivn.
mcdiu in ff llogifmo.t?ic aitt mcdius termintjs inncntc
OuobU8modi8.au'quidoenitucnif j3p:iot'gcnio.3nge
niii aiitcft actus rationis^cuius f^iia vt inucnitur mc/
diiistcrminu8.@ubtilitas aiit cit rup:a ingeniii . SUqrf
aiit babcf cj: Doctrina:p:tncipiit aiit ooctrine cft igeniii
'f^cs aiit fine Dubio terminan mr apud igcnia quas ad<
inuenerunt botcs ingeniofi.oeinde tradideriitcas oifcu
puUs.potceftergo;vtb6 in feipfo babcjt mgcniii ic}:ra
tione fua finc Doctnna faciat ly Uogirmij.&ed oilTerunt
boies in boc in quatttate 1 quaUt ate.^n qnatitatc co qt
aliqui bominii babct ingcniu ad inuenicndit mcdioe ter
minod pUirce numero in quaUtate:co cp aliquis boium
eft vclocioiie ingent) .1 q: h cqiiaUtas n6 p6t tcrminari.
fcd femE recipit maius 1 minu6:tunc 05 oiffiniriin vltio
DcfcctU9:|%ncsciiquinuUtU8Cftingcni):aut in vltimo
augmctupcncs cu qui b$ igcniii olu$ queftionu;aut plu/
rimii q: bi8.aut qui babct velocius tgcniii:pore cft crg»
vtaiicuiusboisaiacoq^cft dara:': cobcrcns pncipi^s
ltell!gibiUbu8.ita fit infpirata vt acccndaf igcnio ad ac
cipiedii ocs queftioncs ab in tclUgentia agentcaut fubi/
to:autpene fubito firmitcr imp:e(Ta8:n6 p:oi?abiUtcr;fj
ciio:dineg app:ebenditmcdio8tcrminoe:^bata aute
que fciunnir cy: fuid caufie non funt intclUgibilia:t \j eft
vnus modus jppljiequi oibus virtutib' ^ pbic altio: 6
Unde c6gruc vocat ftus fiv)cta:q: eft altio: gradue in
virtutcsbumanof.
CCapitutii.VII.3(nquoenumerantfentcncjpbabile0
anriquo^umDcanimaieiusactionfbus^tan ftt vna:an
multe:'z ccrtificare 1 ftabiUre virtutcm rci in boc.
!3l iPn t^ tl^^ elTentia aic t eiue octtont
^ll^l llvl ll.lv busfunt Diucrfc-qucda cnij
hq: ilUs cft oictio ilUus qui putauit q> ania eft
I vnaccntiaqucfacitoesactioned fms perfe
"oiuerfiRitcinftfof .g^bisctiaeftille q> pw
tauit q> aia fapicns elt pcr fcipfa;:-! fcit oia. Qcd n6 agir
fcnfibu8:-ziltfisattrabctibusapp:ebcfaab ipfa:nifi ad
boc vt ipfa c;:citcf p iila ad id q6 b$ in fcipfa. i£Ml\i^
D()ceriit Q7 boc fiat qfi reminifcedo:qt aUqii accidttei ob
tiaifclQt oe pma fccta fuit g oi%itq>aia non eft vna.-fcd
multe;iQ7aia q eflin vno co2s,e:e\\ coUcctio aia^ .f.aie
vcgetaris 1 app:ebendcti3:'Z aie irafcibiUs:^ pcupifcibi/
U8 aic.£]c iftis et cft ille g ten et q? niacocupifcibilis e nu
tririua;': Dijrit locii ci'* coi cecui attribuft cocupifccntiaj
nutriedi:igencra'di ftmul.£;:bisetiaeftillequi tenuit
Qj' griarc efiej: qda i^utc cuiuida j^tie aic cmanate in te/
fticulos marie : fcmie,£^ bis eft etia illc g tenuit q> aia
cftvnaecnaae;cq\^tntC6iflcemana't:quariivnaq(5b5
J3paaact6e5:t g? ipa ntbilfac nifi mediattb^Tjis iJnirib'.
((jQui at Dijccft aias ce vn.i:-: agctc e feipfas^conati fiit
^ aftruerc g id quo aft ruif fn ia vUima q> poftca afTigna*
bim''.^!. i>ij:eni t e't.poft^ vna eft:-: vnu5 co:pu8 i^xjlc
efteaDiuidiperiftfaimuUipUcari^ficreteni tiic fo:m3
maU8.iC6ftat aii t apiid eos q> aia ful3a e fcpata c^ fyltis:
quos n6 cft bic opue iducere:Di]ccrti t g q> ipfa p feipfam
facgcgd facit iftris oiucrfis. (£ Oui aiit c^bis oij^eriit
9>aniraaeftfapic6pcr feipfa5:conari funt boc aftntere
Diccntce.q; fi cfTet infipicns p:iuata fcienti)8:aut babc/
ret boc qtfua eiTcntia:aut e^acctdentc.ioi aiit bf et boc
ej: fua cfTcntia:non ^oiTct ipfa fctrcaUgd vlU) m6.!oi fo
brct 15 C]:acc»ite:f5 acciis n6 accit rci:nifi q cft:tiic afa bj
e(Tcnria5 cognofcendi res.Sed c6tingit ca ftcri ifipieres
cf aliqua cauia:crgo caufa illa no cft ca rapiene:iied in fi'
pientie.&cd remotis caufieaccidctaUb^ remanetid q6
cft eentialc:poftq^ igif clTentiale eft ei fcirc^^iio potci 90
a
€lumte
ddcrce):aUquacmifavtfiatnefcicn8.cuipfafi:tltmple)c
fpiritualiaimpsjflfibiUs^potautcbfefciainin fe:-: aiierti
flbca-zimpediri.fedciieHigilatcognorcit.CrSenrueve
roeuigilandiellipfa;adfcipfa5 rcuocari:-zad Difpofitio
re nature fuc:i tiic inuenit fe fcien te quicgd e(l.(l_ iocd
actozcs fcnteticoe reminifcedo ratiocinanrDicetce.Q? fi
dia no (duidet aliquldo qd mo neicit:x inquirit cogno/
fccrfcciiaflfcqucret nocognofccretideiTe q6 quefierat.
joiait qui querit captiuum qui ftigit.t)oc autem i«5 oe/
ftrupmus afs.Quiautcm Di]ceruntanimase(Tcmul/
tas^ratiodnati funt oicetc8:quomodo poffumus Dicere
oes aias cfTe vnaaiam:ci] inueniamus vegetabilia non
breatam cocupifcibile.f.quap2cdirimusin boc capitu/
Io:ne(g babereanima appaebendcte vel fenticntc vtco
gnofccnte.g 13 aia eflentialitcr eft «liudab iUa.(ir3[te in
itcnimus aial babere banc aiam fcnfibile i irafcibilem:
nccg b5 aia5 rarionalem vllo modo.tDcc ergo aia bcfha
liBaliaaiaellpcrfe.!oedqzbeoe's coiun^nt cii boie.
fcimns in eo effe coiunctas aias a fciplTs alias.t Diuerfa/
rii fententia^:quaru5 vnaqueq^ DifTertab alia:-: io vna/
quccpbabj locii propaurq: rationalis bscerebziitira/
fcibilis anima b5 cozt pcupifcibilis babs qwr. Ve funt
famofe fentetie dc aia.TluUa aute baru veradl nif! vlti
maea^quap2edipiiU3.UndeolTedcm''p2imoeiu6fir
initudinc:t Ddnde rcdibim^^ad folucndas quelbiiculad
^ qua8induxerunt.(iri^icemusigitc):p:cmifTismanife
ftum e(Te actiones Diucrfas q: oiucriisvirtutibus ef[e:z
Q7 018 virtus CTC eo qd eft virtU6:nibil e(l nili ad qd e% es
p:oucnit actio:qul b5 pzincipa t'r:t qj^ftm irafcibilis nd
patit e^ oelici)6:nec^cocnpifcibi[i8e]cnocumetis: net^
in virtuteappzebendcntcfitqdfitiniUis Duabus:neq^
aUqua illarii oua:;: e^c boc c]d elT id qd recipit fozml ap/
p:ebenfa5:': itcUigitca. Vis crgo ^pofitis Dicem' opoi
tere vt oes be virtutes babeant vincuUi aliq6 in quo cd
iungant ocs.Cui^coparatioad oes bosvirtutcs^fitiicut
coparatiocomunis fcnfusad fcnfus e^rabentcs.Uerif/
fime entfcimus q> bam virtutii aUera impedit aUera^:
1 aUera imperat aUeri:qd coflat cj: p:edicti8.!3i autem
no baberet vinculii in quo piungerent :i qd eis oomina
ret ^t qd Qg alias ipediret rcgere aUos:'! oominari alqs.
2lie no retraberen t alias a ^paa actionc:qUbet eni vir
cus li no baberet aliqd in quo coiurtgcref ali) :n6 j?bibc
retaliflvirmtea fuaactione.f.niiUrumetundcet cdmu
ne:ncc6 fubm commcneqi aliquid aluidin quo coniuit
gerent ect coe.Quomodo eni boc ciTet cti nos videam''
cp fcnfusaUquado oilatetcoaipiditatct virtus cocupi
fcibilis nd panat afcnfato:fed q6 efl fenfatii.([r&i aute
no patit en boc qd eft fenfatii.jtuncipfa palTio no eft ej:
pcupifcentia illius fcnfati.(rDt^ergo finc oubio vt co
capifcibllis fit quc fentit. CT^mpollibile c(i aute, ouas
virmtcs ce vna. (CiJ^anifcllii eft igit g? aliquid vnu5
cll babes ouas virtutcs.Unii verii eft oici : q6 q: fenfi/
mus cocupiuimus.(C£t q: vidimus boc i boc offenfi
fumus.(U5Uudautevniiinquoconiunguntbe virtu'
te6:eft id per qd cognofcit vnufquifc^ que fit fua fenten/
tia.^ta vt fit vemm oicerc^gj quia fcnfimus concupiui/
mu3.(rtioc aiit impote cft elte co:pu8. (CCozpus eni
C]C boc gj eU co:pus:n6 pot cfTe id in quo coniunguntiir
bc virtutcs.aiioquin.omne co:pus babcretbas virtu/
tcs.Scd ej: aUquo Jjpter q6 f it aptum ad boc q6 p:imo
cflconiungens:ieftperfectio co:Eie:f m boc cp eft con/
iungcns:': cll aUud a co:po:c:ergo coniungens eft oUgd
aUud a co:po:c. (CSecundo:q: ii manifcftii eft: aliqua
virtutu iftarii cfTequd no eft pofTibileeiTe co:porea5Vcl
fubUftentem in co^;e. (Z&iqmwxan oubitauerit
Bcptimnm
r?
o(cen8.g> fipoftibileeftaliqiud vnttmbaebabcre vir/
tute9:quluis nocoiiingant in cofimultquarii qucdam
funt no fubfiftentes in co^pojibus^qucda^ fubfiftentcs.
(C£tquauisfintfeparate.c6paranttameadvniigdda
cu non ftntvniufmocU nincmodo n6funtfic:vt aut fint
omne8Comparateco:po:i:aiitco:po:aIe0.criM'cemH8
q: bocgj n6 cft co:pu3:p6tefTein quo coniungant ^tu/
te8:ej:qttoqucdacmanentadinftrumeta:t queda fint
jp^iieedenxie iplTus:': cui oes reddant aUgiio iiio. Que
autccTccrcenturin inftrumcntocoiunguntin p:ina'pio:
q6c6iungitcasin inftrumento:q6p:incipiii^ccdit ab
aia in iftrumentii:ficutpoftea oeclarabimuscius oifpo
fitionein folucndoqucftiunculam.^fmpofribilccft au/
tcomncsvirtutcsbas cmanarcejc co:po:c.Compara'
tioncs enim vimitii ad co:pus:n6 funtad modii cmani
di:fedrccipicndi.£manatioaiitp6tcfTe fcparatio ema»
nantis ab eo a quocmanat."Receptio aiit no p6t cfl^e fe/
parariotalis:necgpotcftfierieodc5 modo.Xcrtio^g? 15
co:pu8:auteettotii co:pu3:': tunccii aliquid illius oecf/
fer:n6 e((et boc q6 pcrcipim'' no eflc:n6 cft aute iu ficut
al^ oftendimus.J!:go cnifum cgoipfc^quauis nefcia; mc
babere manii:vel pede: vcl aliq6 aUop mcb:oE:pitto IC
g^bcc memb:a ejcerccoinvfibusmcie.-qui nocent:no
ctTcntnecefl^aria^tegoen^emegoquauisnon cfTcnt illa»
C P^epetamus aut id q6 p:cdip'm''.f.g) H fubito crca/ c
ret bomo.c):panfi6cius manibu6tpedib^:quc ipfcno
videret necp contingcret:nece ipfa fccotingerctincc^ aa
diretronii:ncfa'retquidceflealiq6fuo;tmemb2o;z:cts
men fciret fe cfTc.<z quia vnu aligd eft.quaui8 non fcire il
la oia:q6 aut no fcit nocft idq6 fcit .1? aiitmemb:a non
funt vere nili flcutvefte8:quequia oiu cflq; adberetno
bisputauimus noscfl^e ilU aut q> funtficut Qtcs nfi.£a
cniunaginamurnfasaiaenoimaginamureasnudas^fs
imaginamur eae nudas coQib''.Cui^rct cl c Dinmmitas
adbcrentie.C5fueuimu6autee]cucrcveftc67p20i)ccrc.
qd oino non pfneuimue in memb:(8.Uii opto g? mebzd
fUnt partes noftrifirmio: eft nobis:$opio g> veftcs fiic
partcs nri.C^i aiit totii co:pus n6 ftieru id m quo piu
guntur:fed aliqd membm p:op:iii:tunc autilUid mcbzu
eritidq6teneo:q:cfTentiarreftego:«tt itcntio eiP:z>e $
tcneo.Q^ciTentialiterfitego.Roeft ipfu; meb:ii:quaui9
ipmftteineciu3.!oiatip5meb:ti.f.autcereb:u aut coz»
autaligdaliud:autmKaftmtmeb:ab9fTntide.auteD»
coiunctioftt idip^ocqgcipio g7fitego:tco5VtECcptio
q ipsego pcipio fit EceprioiUi''rci.Unii enino pot gcipi
f m vnaeadc Etc.n6eft autita in rc. Tlcfcioenis mebfe
cercb:iivel co: nififcnfu:a audimiC]cpcrimeto:n6 ap co
gnofca ipfU5 clTeego.viT ips mcbni eentialr no cft id qd
gcipio ipm ee ego ecntiafr:f5 acciitatV.^ntetio aiit oe eo
q6 cognofco:gj fit ego:cft id q6 ocfigno i ea oictioe cii oi
co:fenfi.cognoui.feci.q,ppetate6 c6iiincte funt invno q6
eftcgo.Sigsaiit Di):eritncfci8:q:bcccftaiaoicam mc
fg fcire:'Z q: bec e itetio qiia voco aia;:^; fo:taflis nefcu>
tUa appeUariaia5.Ciiaiit iteIIe):ero iI16 in te vocariaias
itelliga illud ceboctci: ip5 e rcges iftfa moitetia:? ap/
p:ebcndetia. Urt ncfcio g? illudcgo fitaia.o5 nefciuero
gd fit aia:n6e aiit fic oifpd co:di6 aut cereb:i.3[n telligo
cni gd fit co:;vel cercb:ii:f5 n6 UelUgo gsip; fitego. Cii
eni itclUgo.g) ipfa aia eft ^"'motuu i app:ebefionii q«
babeo -z fin ie earum:c>; bis omnibus ccgnofco g? aut ip/
fj eft egovcriflime.autg' ipfacftcgorcgcnslxjccov
pu9:fo:tafli9autemnon pofTummodoperciperc per fe
fepararim:fine pmiptionc pccptionis : gp cft regcs co:p'',
tconiunctii co:pLfedan fit co:pus:an n6:fiqucrat ^m
mc:n6ot^ efTeco:pus:nec0 imaginat mibig> fit aliq6
5©e m ^^rtie
topiki imflginai mibi cfle iTnc coiucitatceiue.g ia itel»'
IqcicjcaliqEtCQ? non cftco:pti9:cog7n6itcllc):ici co:/
pozcitatecii itcllc):iiUad.Dcidcc6fidcro;g!erl3gj ego
l»ni co:pozcitate bnic rci quc cft pzincipifi titaru actio/
nii:n6cllncceilludc(Teco2pii6.p:ccipiiccuvidcafmibi
f Llud cfic Diucrfus ab bie rcnfib^^^quauis me no fallat c6/
iunctio eiua cii inftrumetid:'; qi vidco illa:'! vidco actiof
nes cmanareab illis:piito illa ec qlT ptes mci:fcd boc ^
Krro in aliquo no 05 cfTc iudicifufic iudiciaj oc co q6 05
fieri:': qz inquiro eiTeeius:-; an fit no cojpu8:n6 idco fuj
fgnarus eius ignozatia abrolutar^ius negligl il lud.ple/
riicp eni cognitto rei in^jcimoefl^red q: negligit fit igno
ta:'z poftea requirite^ locia rcmono:ibu0.3liquado aiit
od cognofccndl rem fufTicite^ercitari.^cd q: eft facile:
t>6 illud negligin-zeius ingeniii no aucrdt ilUtd:': poilea
fit ei oiflicilius ad intelligendu 1 remotius ad c6p:cben
dendu.CiDanifeftueftggj be virtutcs btit in quo c6
{ungunf cu oea rcddiit:<: q> e(t no co:pus:fine fit comes
J^ coicis fiuern6. (Tl^oftql aiit la oemoftrauimus certitti
dine buiu8.oebemu8 Toluere queihones pdictas.oiccte^
q>qi aia vnaefteentiatfr.non ideo 05 no emanarcaligd
abea in meb:a*oiuerfa:red pot ee: vt pmii qd cmanat ab
ea in fperma 1 feme fit vtrtus gencras qiie giiat meb:a
f m vnaquai^ virtute cogroi acrioni illiU6.£t vnuqia^
roembzii lit aptum ad recipiendii ^p:ii virtute quc ap/
parttineo:q6nilT'itae(Tetgiiatio co^poas efTet ociofa.
CT^ed ratio eius qui poiuit aia; fcicnte e^ feipfa nulla
efttlon eni neccrtc cft vt cus fubflantiaate fiicrJt cfTcn/
cialiter vacua fcientia:impoflibile ftt cfTe fcicntia; in ea.
^CDultii cni iteretl an oicat gd fubftatia rei re fpectu fue
eiTcntie:n6 0$ fcire:-! an oiat cp ciiis fuDa eode rcfpectu
oebet no fcirfcC^mitantia en » no fdendiciivtratp oi
ctione ell oiuerfa:^pter bocenis g? c6ccdimus aiam cx
rua efTentia effe nefcia:n6 itelligimus:nift q: eius fublla
tia cii per fe fola fiierit nibilo ejctrifeco (tbi adiuncto co/
mitabitur el igno^antia^itoc q: efl fola:'z fuB3:n6 q: efl
folarubflatia.Tldcniintclligoe^clSQ» eius ftibflariafit
(ubRltia cfi niiqua rcparet ad igno:antta.(i[aiit coceiTe/
rimue cp boc n6 bab; tj: fnba:fcd qc aliquo qt accidit U
Ittuc no op; accides boc accidere rei n9li.C[riCii cni; 01
lEcritnits mamee vacua a fourn lecri ipfas vacuitate no
i>3 ejc fut)a:fedell quidda qd acddit illi:'z i jppmo ab ea
remouebit^becenietl-oiaio^qtiaftoiccremus ia; fitifTc
in ca foimi tecrique dftnicta cft.C^tipofTibilcctii efl
tdqdoicit g>aliqdredcatad rua;centia:nibilautc ab/
fentat ab efTentia rua.@cd fo:tafTis of eo q6 aliqit abfcn
tat ab actionibus que runt ,pp:ic ipfiue:': qiie pficiuntur
ab tpraHbta.v>t boc n6 of large:q: actioncs non lunt vlto
mo.Sedeius clTentia quo m6 n6 cet in (e gg ipfa^red ccr
te oe eius acrionitnts non ocbet oici gp abfentcii t ab illa;
abfcns en iefl in fc:fed n6 apud aliud:bc aiit actioncs 116
fnntvllomodoniftca bo:aqtta oat ciec(Tc:nonrunt ^
abfentesabca.CfTentiaaiitalicuius n6 abfentaf abcp;
necg reditad illud. auctop vcro oe rcminifcedo ia^ oc/
(Inipmus rarionce in oiuina ooctring. Cr^P^o auK fo/
rii qui oiuidiitaiaj alTHmpfitad boc ,pp6nce fairas.iM'
cunr enj 95 aia vegctabilis inuenif Tcparata a rcnfibiltt
C qtopiClTcinboic qut^aaliudabilli9.(L!Scdbccp:o
ppfirio fopbiftica elt.iocparatio en i multis modis ficri/
putaf.iied quibinccclTarij runtDuofHnt:vnUBcftg> ati.-
qttado rcpatio cft vt cobzis ab albcdinc:': aialis ab bo/
minc.^nuenif cni bcc na in no britc alt>edincm t itla in
no t>oic: vt Diffcrat ab oi alio Differctc.aiiqn aiit cft rcpa
rario vt oulccdjnis coiunctc ctialbedie in aliqtio co:pe:
que aliqit iuenit ieparatii ab ea:red ou tcedo 1 albedo fiit
CapitolS
ouc qnaltttftee fegate:cii eas nibit vnuc6iugit.!3r6atb
aute que magts vf ec itcr aia$ vcgetabite 1 lenftbite cft
pamapars.Siaenivcgetabilisnocftconiuncta cu ai<i
bumana aliquo m6:netp iJms vcgetabiiis que cft in aia/
li cft vcrii vt coniungaf cii aia que cft m co.lcd c6iungij
tur in vna intctionc.f.q: vnaquccp ca j: nutrit;': otigme/
tat t gnat:qHaiu's poftea oiffcrat cfia 1 pedfica ■: coftitu*
tiua n6 acddcti ttit.3[ntctioaut q in iltis cft vtrifc^ eft ge
nu8\?tuti3 vegctabiUsqueeftinboicrsoifrcrtab coxo
mo quo oifFcrt ab eo itctio gttalis:no6 ailt no ncgamus
gen'' barti "(tata tueniri in al^8:e)c quo b6 bf nos negare
9> vna aia b3 bas f tutes in lx>ie:ne(i$ gg 13 of^ vt aia ve
gctabiliSque eft in aiali n6 pdicef oe aia aiati:qua b$:ita
Vt tpfa aia ai alis qui babct (it ipTa^virtus. Stcut bo qui
n6 eft nift iua ps giiisaiaiitatis ncdu aliud.t5 aiit certifi
cauimus in logica;e^ quo no op; vt aia vcgctabilis que
eft in boie ftt p:eter aias aiate que cft in eo:ncdu fint i^t
tesilliu8ate.;9iagvegetabtU'eqeftin boienon tucnic
vllo m6:cu fua fpaUtatc Tepata ab boie:vti roncs ilto:u$
nibit p:o lunt^x^tus eni no rcEaf cn fpltitate rua:red gria/
Utatefua:q funt Diuerfe.pter 15 etiaponam'' q> virtus vc
getabiU'8queefttnaiati:oiuerfaefta^tuteatali:q eft iti
eo;\tpote quani vnaquetp eft fpes p rc fegatij^tvnaqtgi
n6 eft altera:neqj pdicaf oeaUera.Quid gcft 13 q6 ^bi
beat in aiaU vtraTi^ i^tutes bf i ab aia aiaU.-^ &iccti inuc/
nim^^umotee^ra aere no ieparatu a calo:e n6 eft nece
io.vt bitote t calo:eg fiit i aere:n6 beat vna fo:*:aut vn«
ma.Cu at iuenif calo:gn6^ucnite;: motu:f;e]caU'o c«
lo:e:n6 io ojvt caloi in alio toco n6 rcqf motii. (£i::)ice
tmo 5 nos no negare l?a6 f tutes cc oiuerfas fpc.t copa/
n vni eenriein q runt.(JItDodus aiit itetligedi T? eft.g»
vlrimitas prietatl ^bibs co:paetntaria reciee vita.j^s
quonuno: ftieritprietas^imagieaccefTcrintad tepera/
tta q no b; priii:icipiet aftimitari cotpib^^celeftib'':^]; qd
oelT^t redQe i^tute viuificate a fuba repata regcti.Q6 at
fticrit.ppingu8teperarie;fietreceptibiU''v(te:Donecper'
neniaf ad fine quo nibit pot ee ^pingus teptraf icnct^
remotius ab vtrifcp cj;trcmte 5n)s:t tiic rccipit Tubaj q
eft ftmtltima fube fcpate aUq m6:fic fubc ceteftee : 1 tuc
id qd accidebat in aU'6 pter itld a repato:acddat in ilUid -^ota pO/
tj: ipTa bacfuba recepta:cu q iungif fubafej^ta.Cui" rci ci^.a ai'
ponam^cjxplu in natib";!©» fubc fegate twgitcm'' igne p'"'".
autfote:': tococo^gisaUqft co^p^^qd jaiiaf epigne:': (it
fpertcii:loco aiitafc vegetabiUeiitipmcatefieri cjeigne:
1 [oco aic aiaUs fitipfu; ilUiminari ab itlo:? toco aie bu/
mane lit in co ignc acc^.Cfi)iccm^ g ^ boc co:p'' fpc/
ricii paticsrfi ignis agetis tn ilUtd no ftierit fitus taU's:vc
paulati rccjipiatin rei'gneaccedi:n$ Uiceci''': lumcrj fit*
tatis vt redpiatabeocalo^ctn^ recipiatampti^^^fivcro
fuerit fit^^eftaUs vt redpiarcalote ab ipfo:i ptcrj3 ftie
rit,ppepofitii:aut guiii:aut alio aUq mo iiluminef abico
fojrftertiic filcu co calefict x illuminabif :-: lu^: cadcs i
ittudep ipio erit pn" cii rcg Jto calcfacie'di illud. Sol.n .
nocalefacitnifiradio.odndeliapritudo fiicrtt maio::i
(iterit ibi aUgd q6 foUrtacccdi ab age'tcq6folet vrcf fua
ftutcautradio:acc6def 1 fict flama.r.co:p'' fife (CQito
aU4 mo.q flama ct erit cii rcgato ca calefaciedi.i iltumi»
nadi fif.ita vt q^uis fola ect:tit pficercf ealcfactio.tillu
minatio.£tptcrl$ctpoteritcalcfacrioiuenirie le foia.
aut calefactio 1 illiiminario p fc rola:quo^ poftcri^^noit
eet pn™ a quo emanarat pm.Ca at oia fitcocHrrtit^tc id
q& fticrat pofteri^^fit pn"'cria poys 1 emanat ab eo id qd
crat ptitis.^ic ocbct intclUgi oirpofitto virnitii aialiu;.
poftea in Ub:i3 poftepio:ibu« fcqucf pcr q6 iftud ctarf*
fiet:cum Uuiuemur oe generatioReanimaUuni.
»
€lmnte
^^l^ll^l UU b5aia:fedoiccmu8Q5miil/
1~ tti picfumpferutquida oc mebzis cp qiitbtis
pcndcnt pztncipalcs virtutcs afe pjcfiimptfo
ncDig)lfci6 perftdierfcqucteearrogantia mo/
lo:p aucto?:.5n boc eni lapfa cft vtracg ouarij fectanij.
ita q> cjcccfTemnt modii.^llc ailt potius crrauitg pofuit
afam vnaecntia:i p:etcrl5 iudfcauit meb:a pncfpalfa
cfTc multaXu eni Difccftit a pl5fe tenetfb'' mu[tftiidfnc5
partfii aie:'Z cofenfit tcnetibus ea cevna:nefciuitcij q: 15
fequif poncre vnu mcbwj: pjfmu cj: quo p:incipalf ter
pedcat.Quf autptesafemult^lfcaucrut no curaneriit
vnfcufcB ptf ponercdus ^p:fu locii i fcdc g fc : pjimo ^
ofcem^^gjvfrtutiiaiaUiicoipowlfuvebiculfieftcojpus
(tibtf le fpfrftuale DflTufu; fn cdcauitatfbue q6 e fpiritus.
jSi enf i^tutee aie pcndcntcs ej: coige oiffiinderent non
cnfjce co2po:e opf latfo viarii no p:obibcrct oiffiindi vir
tutcs motftias ifcnticntce^iaiifmagtnabfles.lSed^/
bf bet manifcile f m eiiquf cognouit cjcpimcnta pbilofo
pbfca.(n;Coparatioaiitbuiusco:pisad fubtilftate btv
mop 1 cuapo:ationc dl iicutcomparatio memtoo;: ad
fpfnTradine bumoy :b3bct aiit oplcjaonc ^p:fa quc mu
tat ctfa |>ut nccefTc cft fn eocfleDfucrfitatcm^gE qua fit
vebens vfrtutcs Dfucrfas.Comple^fo enfm qua coaipi
fcfturnoncftaptavtpereafcntfaf.Tlccp coplqcfo quc
tiftaptaviftbfU'fpfrftut:cftaptafpirftufmoucntf.i6iaiic
cdple^fovnaelTctvfrmtesquefuncfnfpinmcentvna;
c actioncs ca:p vna:vnde fi anfmavna cft:opo:tet mem
b:u efle vnii:per qd paRcipalfter cic co:pe pendcat : -z ejc
quo rcgat co:piis.i augtnentet.£t fiat boc mcdiate boc
fpiritu.£t boc vt p:ia actio:qua fadt ipfa anima (it ipfn;
tnemb:fi:quomedianteDifTunduntciusvfmtte8fnalfa
tnemb:a.£c vc fpfum mebzii iitgeneratii antealfa mc'
b:a oia:'z fit pzfmus locus vbi generat fpus:bocaute eft
co::ficutnobisoftcndftqiuccrt(ficauitbec cirurgfa ^a.
(Tl^ofteaautc bcc clarfue facicmus fn lib:o quf cft dc
aialtbus.Opo:tet ergo vt aia pncipaUtcr pcndcat tj: coi
de.^mpofl^ibilc cft autc p:fus caj pcndcre a cojdc: po/
ftca a ccreb:o.Cumcni pendcta p:itno mcmb:o:fit coi
pusaial.(r3n fccudoautc no opcrat nifiincdiantcp:i
mo.anima autc viuificat animal ei: co:de. (CPoflunc
autc virtiitcs aliarii actionu; cmanare a co:dc ad reUq
mcb:a.2:tnanatio aiit oebet cmanare p:iU8 ab co a quo
pendetp:incipaUtcr.(E3nccrcb:oautcperficiturcom
pleicio fpiritu8:qui cft aptus ad vcbedii virnitcs fenfuB
1 motiis ad co:po:a:adboc vt fiant apta ad cjccrcendus
ru3sacrione8.<oic ctia cft oifpofitiocparis comparario/
ne virtutfs nutririuc-quaufs co: fitp:fmu p:incfpfii ejc q
p^incipaUtcrpendcat^iaquo oilTunditad alia:^fiunc
actioncs in rcliquis mcmb:is ffcut p:incipiii fenfus:? m
f 03 qui oifTcntiunt ab bac oictionc no eft nift ccreb:um.
fedactfonesfcnftisnon funttneo:nccgei:eo:fcd cjralijs
mcmba6:ficute):cutcioculo •zaure.Tlccgpp bocnc/
ccfTc cft ccrcbiu no eiTc pndpius.Similr co: poteft cffe
pncipiu virtiitii nutritiuari4:qHani actionce funt in cpa
tc:'Z virwtii imaginatiois ■zmcmoaaUs t fo:maU6:qua
rujactioncsfimtin ccrcb:o.3[mmoot:^ vtp:incipiH oi/
aerfani virwtii non fit aptiim ad boc vt cmancnt c% 13
loco cius ocs acriones ea j:fcd op5vt Deriucn t pcr iftru
mcnta oiucrfa quecrcant poft ilUtd meb:i4:cj: quo cma
nctad iUa virtus oigna coplcjcione illius Hicb:i ■zaptitu
dincciiis:ficutpoftca fcics in U^bjo oe aiaUb^^^ita vt mc'
b:iiq6cftp:incipiu non generct. (TQuap^optercrcatf
funt ncrui in ccrcbzo i vciic i cp3tc:(iue cerebjiii-z epar
©ctmnm
Z8
ffntMtopHma p:inctpia fcntfcndK-rmoitflidf -znatricn
df:fiuc fint Duo pjfncipfa fcajndaria.(rCii Bi5t cmana»
uerita cojde virtuscrcandf -zgcncradf adccreb:u5 non
critmagnii(iccrcb:fitrafmittatej:fe inftrumcntiig qd
tranfumotur adciifenfus-zmot^a cojde:autco: tranf/
mitat eicjc k inftrm;qito mediantc oifTundat ad cii (en*
ins -z motU6:n6 oebct aiit bic nos coftringerc ad gencra
rioiieneruo:tianfiteo:ii pjincipiumacojdevela ccre»
bw.ScdcoccdemuscosefTcaccreb^o^-zqjtrafmittunt
Qcozdcficut epar:qdtranfmitrit adftomacum pcrq$
fuggatabiUo:tbabetctia vcnasattribucntcs al^.ergo
non op; vtm membzo q6 eft p:incipiii aUcuius vtrtutia
f»n t principalcs acrioncs f pfius vf rtutfs.i: vt ff t iftrum^
tum octfonii ipff us virtutfs.(L •^'OfTibile eftaute vt in/
ftrumcntiifitcreatumfldtranfeundti^c^aUo^tQ^non
tranfumit niff poftqg eftgeneratus^ftavtoe cereb:ofd
q6 pamo eft crcatu non ftt p:fncipf ii fen fue t motus in
dTcctu:fed fit aptum HcriaUqd psincfpiu meb:o:ii q fiit
poft f llud cum tranfumpferf tab alfo. (Tictpoftqua gc/
ncratiiftieritciinftrumentu tranfumcndiab aUo.vnde
aimcrcarifuntncniipcrnngentcsadco::co:tranfumit
fciifii t motu abillo:potuitaute cum ipfo cereb:o gcners
ri boc ptf ngens ad cm fme p:fo:f tatc:crgo oe eo q6 a co
rcb:o perringftad co::necpeft ratio:nctp vf eflc.Cii5cnl
crcat ccrcb:ii creat cn co ej: materfaeius alfgd pcrtin/
gen8adco:.3lienuquidc5aco:dcpcrq6tranfumatur
icnfus 1 moni8:quauis o:nie eo:^ a cerebjo^ pcrucntio
eo:;r adco: no fit adeo manifeftaivt (xitauftiUeg pfunv
pfitoicereq? o:nisneruo:uquifunttter cereb:ii i cou
funtacercb^oadcoz^^znonacQ^dcad cercb:tt:ffcitt fuo
loco oftendcm'' cu loqucmur oc namris animaliu5.vbi ^
pioUjiias fadcm" verbu q6 poflf t fuiTfccrc. (L *l^cdibf/ ^
musautcadaUudDiccntesndecfmpoflfbflc vt pjfnci/
piu cflendiaUqua virtutc5 fit in vno mcmbjo a quo eat
ad aUud in quo illa virtus pcrficiat .oetde redeatad p:i
mii mcmbjuitinuct iUud.Tlutrfmentu cni non puenft
ad c^r nffi a ftomaco:toeindccum fft ibi aUcuiufmodi
rcdit t nutrit ftomacii:fimiliter pot nutrire co: p vcnas
que qfi naicnnt eicco:de.©cd q: virtus non pcrficitur
in co:de non nutritco: nili poftqE; pcrfictf in aUo mcm^
b:o.)3imiU'tercftetiomoifpofitiofenfHs comunis ejcq
cftp:incipfu5 cuiuflibct virtutie fcnfibilis^-zad quo po/
ftea reditcum lucro. «ScnftisaiitipfiHeco^die^-z p:cd/
pue toctus moio: eft $ fen fus ipfiue ccrcb:i: vn de in tel/
li^biles 1 foztiozee fun t cop ooloxs.Sc cd quaiiiS no fit
iUicitiivirtntcs ficrivaUdiojcs ifoitio:es e%m pncipia
fua:co g? fojtiuntur matcrias per quos fiunt bui^.vidct
tomcn gp cptremitatii cboidanim maio: eft potentia ad
controbendum^potcntia fiiojttm piinr ipi'ojnm;q funt
VcrfuspartcmnerHo:Hm:crgoco:eftpjmctpittm pinii:
1 ab ipfo virmtcscmanant ad ccrebium : qiiarHnv quc/
da fuas actioncs pcrficiun t in ccrcbjo ■: in partibiis ci',
licut imaginauo t fojmaUs -z tctcrc^quedam vcro cma/
nant 0 ccrebzo ad aUa niemb:a:qHe fun t c):tra iUud : fic
adptipilam-zad mufcHlos moucntcs.ttacoidcema/
natadcporvirrasnutricndf.Dcindcabcpatcemanatad
totii coipus mcdiontibus vcnis^t nutritctiaj coz.virm/
tis cniin p:iricipiumcftej:coidc:fcd materic pncipinm
cft ab epatc.CL £>c virnttibHs autcm cercbii: vifus pcr/
ficirarbtimojccriftaloidcquicft ficut oqua Unipida:q
rccipit foimos vifibiUum:-! rcddit cas fpiritui vifibili:^
fit pcrfcctio vidcndi in controctu ncrHoiiim concatio?,
ficut cogninij cft q:ctH8 dnirgia:'Z oftefionc Dilpofufo/
nisftictLTOlfamaautcmfita OHabue canincHlis.qHC
funt in p;ima parte ccrcba fifibus mamiiop capitilHr.
^uic. £> 4
J&cm Tli)arti0 V# CapMS Wllh
OM<ct(e«
«cTpJto
CTSolits vero fit i ncndecerehii EtingetibUB ad 'lin/
guam: i palatum: i oantibus eis virtutcm fctifusn mo'
tU0.(C3uditus etiamfit a ncruis cercbuquiperttngitt
ad cortilaginem;': eippindCxmr in fupcrftcie eiaat(£Xa
cnis quot^ fit a neruis ccrebu.i mufailis Diifufo:^ to/
cumcozpuaplures outcmncruifcntiendi nafcunturejc
pzima parte cereba.^tertoz eni; pars cerebzi moliioz
e(hz mollities eft vtilioz od fentiendum:pars vero cere/
bzique fiut poflcrioz z vicinio:fpIne (tiit ouriocvtpau/
latun Duriticsaccedat ad fpina. Cmas tenmas oebct iu
uari a ourfttcplurcs atit nerm motue qui fiit cercbzo no
nafcuntur niflia poiteriorc (Kirte cercba qtic eft ourio::
t oarities eft vtilio: motui:'Z plu0 picres ad boc.£ic plc
rifc^auteneruisniontsgeneranf raufculi. (TSed cu5
pern^afeiic mufcaloe e;; illts:i ligametis gcncran t cboz/
dec^tremitates aiiteo^ plurcs continuant cu$ oftibue.
i£& aliqaado continuan t alicubi no cii o([ibas.i££t
aliquadoconcinuant mufcuUca;mcmb:o moco:nulla
cboida mediate.Tlucba aiic dl ikut pars cerebu penc/
trans fo!amina fpondilium ad 13 vt td qd fitCTrtcrius no
elongetur a mcnibzis .&edej: nucca gencran t nerui : i
tronfnuttanc ad pzopinqua loca:quc DcboiCmoueriper
ilU>s.(rUirtusverofo2malis-z comunis (enfm fiunc
tnpumaparcccercbu:fpirimreplenteipfumvcntriculii:
queoia no fiunt ia^nifi vtrefpidant fuper fenfu8:quo^
|>Utre8 no Dcriuanair nifi ej; pziotc parte cercba.(CCo/
^tstiovero imemoxin (Untin ali)SDuobueventrictt/
U8.locd mcmozie loats eil pol^crio: : io vt fpus cogita*
tiom fit in mcdio.f.inter tbefaurii foimarii i tbefauru?
intcntionu.^cfpatiuqdcilitervtriicgcitecile.-ivtille:
1 dlimatioDominet in toto ccrcb:o.C!'0otai4t bic nU'
quisoppbnereoiccns^quomodofozma vnius montis:
imo foima totius mundt.pot oefcribiin in (^rumcto par
uilTimo pozcate virtute fo:matiua. jCotra qua oicimus:
fcicntia9>co:gapo(TuntDiuidipcrinfinitii noe cjixnfac
ab boc labo:e:(kut mundus oefcribif in paruofpeatlo:
% in pupila:i Diuidit :qd ibi oefcribit Fm oiuiitone illius«
CojpitscnTpaniilTimuiTcoiuiditJicDiuiditimajim»
in numero i figuro^quauis oiuiiis vnms oiiferat a Diu^
lionealtcriusinmcfura.Similitereft oifpoittio fo:mc
imaginabilisinfui8maten;6:itcenteil coparatioei^ Ui
quo oefcribitnr fo:ma imaginabilis vnius ad aUii qua'*
tum ad magnitudine; eiue q6 Dcfcrft>it:(tcutc6paratio
Duo:pe:t:trireco|:in fuamagnimdine:apartncate fcrua/
ta funiUmdinc tn fpario.Utrtus aiit irafcibilis:-; qd pcn
dctey ca non eguit mcb:o pter pn^.Sctiocni eiusvna c:
1 congruitcoplcponicaUdiflfimc z egctea.n6 entm eft
eius opcratb q> aUquado operat .ftc operatio eius cp af/
ndueopcrat.ita gjtimcf ncmuUu accendat.^raenim
non acddit nifi aUquado:que aate afiidae operanf funt
comitantianos^nctttintcllecms^-zcogttatio i fitia:que
neccirccdin nobispermanerc vcl rccipcrc:vnde memf
b:umaptumrccipcreiltaDebuite(Tebumidum'z frigi/
diut bocc|lcereb:um:qd no multii accendit calo:e na/
turaU':fcd rcftditaccenfioni que vcnit e^ motu. (TTIu*
tricatioauteDcbuitneceiTario ficrico:ge non fenfibiU.
ideo vt cum imptcrctur nutrimcnto:': euacueret no do'
lerct nec0 noccret ei q6 pcnctrarct tn ipfum:t ab ipfo ad
ipfus: vn fuit necc(Te ejTc muUo bumidius:ad boc vt co/
feruarcccalo:c fo:tcrcfi(lcntia i equaUtate^tboc mcmr
bmm pofuerunt epar.(EUimtte aiit generandi pofuc/
runt in alio meb:o:muUum (cnfibiU:vt boc iuuarct ad
inquirendil coitum ardenri(Timc:g' nifi e(Tet:non curarc
tur indc;-: fi non e(Tet ibi Delcctatio:non babcrct p:o eo
tantii anjcietatis i folUcitndinis:q: n6 erat nccedarium
vite ftngitlaris.CCi^lectatio vero pcndet e^ f^cb:o fen
ftbiU.\ppter qdfacri funtte(TicuU':q iuuant cria al^« in*
ftnimcnti8:quojrqucdamattrabtuit matcrii:-: qucdos
c]cpellunt:ficut poflca fcics cii loqucmur oe ataUbtts.
(££T[plidt aureu opus oe aia 3utcene:qni (e%ta9 natius
dufde Df :calh'gatu oiUgentenac optime emendatii •po'
duepouosvenerabiles canontcos regulares fci Siigu
(linianm6aAcrioDiui3[oani8De viridario cotnoratcs,
(i^Xaa&veo,
ims 2nlloteUstraflatusiab ambicoin lattnum emagi'
ftm XDicbaclc fc0t«.<§cdcriccDncmundi ^mpcrato:.
lUfcipe oeuotc ixmc \ihiuy TlDicbaclts fcott.vt Rt Qtaaa.
«^iatuo.'! tozquescoUo tuo.
catimebzisflcequ^:
^boincruotlcarne
t!mcb:is pfimilib''
vXin babitudincme
b:oj^£tqd95Difcre'
patinmel»o.Mcre
patiD mebzo.verqs
m^atmeflfimplcje
velc6porv^£lxplS.
fccitdie:qzequti6b$
cauda5tb6non.<£t
e):eplu5p»micitqd
ccihido b5 conca; i eritius ftxnas.tbo non. pifces fquo/
inas. Jn babicudine aiit aut ^titate: aut qlitatc.aitt fi/
tu.aut actioncaut palTidc.Quantatc vt os ocuU nictico/
rads magnu.i os oaiU aquilc parun.aut ncrtio.vt in ara
ncis.qua^pede8 in aUgbus funt.8.in aUgbiis.io.i qua^
rudLd.QuaUtatc colozc x fi£pra.aut mollicic t Duricie
oiucrlltas i (itu.vt in mamilUs clcpbatis.tequc. £»uer
fitas in acti6e:vt inauribusclepbatiscuqbuspugnat:
1 luis naribus cit gbusaccipit.6iuerfitas tn pailioe vt t
eaiU6verpertiUonis:quiruntDcbilcs.tetiaocuUfrundi
nis ecotrario.l^rtcs vcroaiaUs.aut fiitbumidc.vt fan^
guis fingfKdo mcdulla.aut fpcrma i bumo2C6.aut Du/
re vt ncrtii veneolTa capiUi.tcartilagincs t coznuo. £t
fk Diucriificanc olaUa qd qda ipfo^ funt aquea. z qdas
agrcIli34^taquearuntmultismodi8:q:cidainnutrimc
to tbabitationcfuntaqucac^qdairpirdtaqul trecipi/
untin vctre:t euomtii camitno wuintcjctra oquom. z
qdas lunt quop nutrimcntii.': babitauo funt aqiia. Uc/
htfamcn cu bocifpirantacrcmtrfct ita faciiit nutritafn
aqaa.finc quecgrcdiunt ab aqua.fiait couuca.£t qdas
funt ttn tnaqna babitatia.ficutqdacocbc i alsutiq non
apparet aUbi.': no intrat aqua in vetre eo?: niii fcdj via
acquircndi nucrimetij:n6 fcds via infpirationis.f; quod
via ifpirationis e(t vt fpircfcDcindeeuomatipfas ad cue
tationc calo:i6 nalis.vt cxpellatfupfluu caUdii.aaquca
qviuiicinaqua:^ nofoluc^aquaUcetetiiilUid aial q6
viuit folti e]c aqua:n6 b5 folii nift aqul.t qda aiaUa funt
tn pctago.qda in ftagno.qdain mari^ttagnovtramc.tq/
da agreiha infpiri t g os <: p narcs tifuvt apes i mufcc i
vefpc^^^aiaUaanulofo^tqdaaiaUa futaqueatpoilca fu
untagrcllia.ficutgrcccmedeied^^tviuitinfluminib'':
oeindeaUeratureius fojma.tfitaftaras.tegrcdimj ad
agrii.tataUaaqucaqda fut vndofa:': qdain ripa.tqdas
ccnofa^tqdasmanentin petris^tanimaUaquc manent
fcmpcr in loco funt ficut fpcs cocba:}^': qucdafunt Ube/
ro co:po« vt multi pifces.': qda adberctc6cbis m p:in/
cipio;': poft Ubcran t vt qrat mcUus nutrimems fulficice
qii no offert eis aqua nutrimentu fulTtcie's.': taUii funt q
dl que greccnoiant armacba.t qucda; oquca fubmer/
gut fc fup caput.': bfitalas vt airtureB.': qda p pcdcs vt
rane:': qdl pcdibiis ombulat in^fitndo vt cacer. i qda5
ferpcntcs finc aUs ficut vermcs.t qdl pifccs ■: oiaafaUa
egreftia^^^aucsbtitcsalasinccdiitpedibuB.tfuntqdom
Bucs.quaf inccflfus cft Diflf iciUs:vt irundincs.': oucs ni>
5re,i vefpertiUoncs.gt otco.cgo il vidi <mm mtnoictn
vefpertilionc.tfiimilemct.^rqitcaditfupcrtcrramcadft 25
fitp alas.t of albalie arabicc vefpernUo^tvacilla t ac fi ca
rerctpedibu6:tambulatinuite.': Sri^rccoUtin ooctri/
nap:itnafpernirudini8.qite appcUant alb2oni3nim:q
noapparctniftpoftpkiuiain finc eftotis.tcftauismo'
dica.t illa q btit coaum vt mcb^anas in aUs4dl oc ilUs
no biitpcdc6:ltcut fcrpctcsgda alis volantcs. -^auce oi^
ticrfant^qzqdaambulanttvolatfimulpgregatiocvnai
Vtgruce.tqdlDiuifim.vtaquile.-^qdlvolatiavolatco'
grcgatfrn:': qdl bina vt alcata:': quedl aliqt! aggrcgan»
tur.aUqtifegant .taiaUTi qda funt vrbana. qdl agreftia.i
1 ttcr awWa bomo n6 pot viuerc folus:': grues: •: apee-.i
fo:miccc6icantboiinboc.i5cdgrucs -^opce bfit pnci/
peJfoauiccout biitcoadunarione.fcd n6 bitt pnc^iem.-ii
Oiuerfantctilinm^cibario^p.tqdaaucsvariantinco/
tncftionibus:q: qdl comedunt corncs.': qdlgrona.': q/
dl bcrbas: vt onfer:': paliib3.£t gbufdl eft cm cettus in
catKrnis:': qdlin m^tibus.^zqdl in plano.t qdl venan
fur oe nocte.vtgdl lupi:qui oitr anboba. i nicticoiap q
of bebus.tqdlvcnant DCDie.vtaccipttcr.tqda oe oie
"tnoctc vtcatri.fijcataUbueqdafamulanttDomant.vi
b^.-rqdlqj nafcunt cu bomlnibU6:ficut catri.t cancst
cqui^tqda violctcr.vtlconcs: tqdan^Domant vt cri/
ualit q Doman t qdl natr cito vt bo:': clcpbas:': qda tar
dc vt teoncs.et fiit in oi fpc qdl fpcs agreftes. ficut % in
bomintbus.tqda biit voce:*: qda n6.t q bfi t voce circa
pubcrtatctcoitfi funt vebcmcttwcs vods ptcr q^ bo. t
qdl alaUa fcmp cociit vt goUus:': qdl btit ccrtu; tps ad
coetidii^-^taUiietiainipfoocfiderioqdafuntpaucicoit^.
ricutatalqdDfgreccc6cbiraidon:aUuscaraco:a{don.t
et qdl aioUa appctiit coirii cii fpe fua.t qdam cii oi fpe.t
qdl funtfemp ptinctia:£tin mozibus oifferentia eft in jj
aialibu6;q: qdl funt jMuce iractjdic: vt V(tcca.qda vebe/
metis ftultitic:tacuteiraciidic.vtaperagrcfti6.': qdaj
piatmuda.vtcamcUue.tqdl funtpwuoji momii aftu
ta vt ferpetc^.-: ^dl fo:tia magnonima.vt leonce:': qdi
fojtia igcniofa ingroriofa agreftia vt lupi.t qda igcniofa
pMUo:p motuii vt vulpcs:': qdl vebemetis ire i labono
faqpitcniiitboibusvtcanes.t qdlfunt voldcaftuta x
famiUaria vt fimie i clcpbates.': qda bttt vercctidtam t
cautela vt anfcr.t qdl iuida t ammiratiuo pulcbatudi/
nis ftic t belUcofa ficut pauo.t qdl bonc mcmoric ficut
camclustaltnus.fsfolus bo raemozat obUta.£tq:oc
aialftiit bumidcfuBc t in co fiiit calo:.DiiToUtC6 bumidii
tacrcaUdusa'rciiftas.TlecelTariiifititin co nutrimctii
ttuncindtguitmeb:isnutririui6.ttucDiuidunt(llame
b:a fd^m Diuerfa; ma$ vel nam.Tlutrimctit5 aii t n6 ell
nifi in quo eft aUgd ficcii.aqua cnim oot viom penctra/
tioninutrimenti.tnccducitfupcrftuu.aut p vilvnam
rtccamtaquofamvtinauibU6:aut perouos viosvtin
boibus.CtoUa q no pitt foluare fua fpcm p fc fcmp oat
mcmbjii cis q6 ejrpcllat femen.t memb:ii q6 ftifcipit. t
q6 fufcipit illud eft matri^.t loco matrids aUud cft in g/
bufdl.£t fenfU6 toctue cftc6is.vt boie qui b;eiu8 iftru
mcnrii vtcarncmautneruii:taiaUAaUa biitqdam loco
ilU>:p.t aiaUti qdl giiant aialia.t qdam p^imo vermes:
tpoftcafua mcbw pcrftciunt poftinodii : t queda femi/
nc faciunt oua:t oe aiol morinu mognii vt oclpbin t ccl
lcte.t aialio biitiapilos t Ipinos ct fi fint fpine arma ge/
ncrant libi fitia.t quedl oitat in vetribusfuis.Dcinde fi/
unt vermcs an tc$ cyelnvt celetc.£t qdl btitoua.t on/
te$ ouont ffunt aiaUo copleta.vt mogne vipere. tctoua
biiria teftas biit introfe ouos colo:es: olbii t citrinii:q6
bsmolle £eftamb5Vnicucolozc.vtccUcte oua.j£t aia/
liit quetkm biitpedes: tquedam non. t que btitpedc0
W>c Mibtie
qttCdlbabcnteuos.iquedi^.tcjdainetiaplures.-zq'
da.+^fiajtcftaialqdvocat nigredines aure. fitara'
nec pedes tnultos bii t.i natncms pedfi femg c(i parji 3
vtcquetnr fempcr mcelTus z onm.&tr qda brit alaa.-z
qda norflicut fpcs pifctii que appeUanf ccllctc q biit lata
caudli vocaitr«nfatomu8:x nirtt in natoc fua fue fuas
& Oimefioca fui cozpia £t qda ranc brtt alas ficut marinc
Oiete.liuc oicte agreflcs que no iucitiunt in riuis.i foztaf
leelliUndqdiucnit in arbozibudcfcdpifccsbtitee alas
gdam bnt. ^..pofltas iUQ latcra.-z qd i ouas alas fug vc/
rre-.iouasadoozfus.gtqdapifcesbtttpedcs •zatas fit
iUud gcnus qd of malacbicipifcra ouri cozij finonbof
bucrtntalasiuuantcauda.-zacapbeanatatpedibu»: %
cauda.£t oe aial onulofu; no b$ cute.£t oes aues q funr
ptumate biit fanguine.aut oe illud aii" fun t ale cutis auc
cozium.out cifac biit fanguine. vt vefpertilio.15 in gbuf/
dlnon Ittita.vtin apibusi-zqbufdamaiaUbuB bittibtti
ala3.£t cifacienfes qdi biit ouas alae.': qdi bitt q tt^:;
1 qdS bnt aculeu.'z qdl mozdican tcu roftro.fiait mufct
lioA fo:f e funt qda q biit alas cifacienfes ciT membwna
ficut farrabeu8.l:t aiaUa no bittia fanguine funt mincr^
ra qua bntia fanguine pter (xiucas fpes marinas : ejc eis
funtmalacbiemagnico!giscii fucnntin tlationibusca
liciis 1 in vndis no frigidis.£t oe aial fanguineij iuuatnr
4.pcdibU6:aut ouobus pedibtis:t ouabus manibus.aut
ouabue:t oiiobns pedibU8:t.4.aUs.£t quoddi gen" pf/
fcfoqdvocaf grigim.DequoDf cpnafcif vnaoici mo/
rif eodebj ouos pedcs:t.4.ala8.tcancer b5 niuUos pc/
dcsri^t ii oiuertainus rermone noftrit ad mcbza. -x gna/
tfonceo^iriqzin canpne noftro fufficieterocbis j^trafv
iiimu8:tuc voles fcire iUud audito: trifferat fe ad cano/
ne.nifiq2CognofcatNc q» osiititin aiaU adfufle'tame'
f a co:po:is.t eiiis fitndam^ij fuo:p motuit.£t cartilago
fiiit copoiita q: fuiia carnis:i odlsiq teniis eilct gradata
piiictio inter osrt carne ^ ipm -zpfpera^fcdm 36 oe mc/
clitto$puentrecue):tremi8.qmfi os piiigcret imediate
cu came:ttlc lederef caro aboffc in oi pllrictione. £t iiv
tiametiicartilaginisefl q>ipmfitftindamettT mufculo/
rii in locis bi gbus nd copetit fttus ofTis fcd; qd vidcm":
q: coii pectotaUpetriU pofiti funt lacerti cpiglotis:? Un/
gue:j£t ncniiqui neceflfarq funtjjptcr fenfuj 1 motum.i ■
ouri ad icilTone t fle^ibilee ^pter incuniatione. £t IT U/
gametuoiTium fuitltne fenfu.-z ne in motu eiTentin cdti'
nuo Oolo:eJct tcle fiue mcbtane fiicrin t fug memb:a ad
pfcruadii ea in figura fuan tiJCDjfenfum mc*b:is^Hete/
gurt t que caren t nerui«.qi!^ cis accidit apollema.': vcn
tofiras oilTcndctia illa pclUcula. £tcaro fuit. vt tplerec
vacuij.£tltcr meb:a (66» ftm nume:;:q ^ftataUgdalija
e Dnr bfe iuuamcta:-: id qd pftat of fubfcnii^e.': ^flas itn
* quatupflan6eft.antepnclpalc:fc6mq6 oidmus co:cl
pncipatc: eo g> eft pncipitj gitationis tih r t pulmo pftaf
ei aerc:i of bfe puUnoj?ptcr bec iuuametii, £t fcdm. 6.
Qjcparopabaf fanguine ficiitco: fpij5:Diccbaf epar me
b:iT p:incipalc:i quo ad ilTa ^ncipalitatc oicebaf ftoma/
aisbrciuuamctu.£tq:polloigcfKanc ocepate fcque/
baf tcrtia 1 quarta oigcftio:quo ad iUas oiccba f epar ba
bereiuuamctii.fitncruigdafaciut adfcnfum;': gdaod
motii:aUqiT 1 virms motiua ■rvirtUB fenfitiua piuctc fijt
in vno nenio.^aUqfli oiuife funtfn ouobus.gt memb:anc
oc6 inuoUtentcB oia memb:a pecto^is: nafcunf a mcb:a
nfa latc:p.£t mebzanc oes inuoluctee nutritiua nafcunf
emeb:anaq fupponif mtifcuUe vcntri6.£tep3r n6ba/
bebatfilainfe.q:n6opomiitipmmoucri.£tqfl[ouetu
niceinuoUiiit aUgd.boc cftppter faluatione illiue mcm
bu neceiTan).£t in capite boi9 pUires future funt.t ii vi
Hibcr
dft Mrihoian m btite futura fn cepiteA fepe boc accidit
miiUcribU3.£t rcfiduii buius capituU qrct gs in pmo Iv Z.ib:o &<
b:o mco q fcribif oc canone:-: rcucrtamur ad verbiT 3ri. piPKfl»
Qn frons lata eftifignificat toltij:': rotiida fignificat iro/ ^*"'™»
cundia.£t fupcilia ftint^ptcr ocfenfioneociilop a puUie
re.tilla qit fiint fc6m Unea rectd ITgnificat femininu-, : 1 ^
qn oefccdiit g icuruatione a pte nafi fignificat acutii.gt >
qit IcuruatTf ad lacb^fma le filucftrc fignt ficat ioculato/ « . . .
re.Cfitintcroia memb:aocuU inajcime fignificatmo/ **"^'"»
resaie.£tlacb:)7maleoomefii£iicucft modicu ffgnifi/
cat alhita.£r^ti bo b5 in lacb:f mali oomefiico multas
carne ficutaUquando b5 miluus malus eft 1 afiutHs.£i
g bs fugciUa ocpedetia iuidu8:ocuU mediocres bonui %
pa^(tgnii%:at.£te;:tcfiadanteriu8fignificatlTuUu:tp
fondi tubttte.£t g b; ocubs oiu aptos fine vereciTdia e>
1 ihiUus.£t Q tremutos ell teui6:'Z mediocris eft bontts
fter illa.£c oe aiat faciee gitatione alteri" aiaUs bns odii/
los pter cbctdi:^ cfi^ fpes muris.t fo:tc h$ ocutos cooper
tos 12 teta:i boc elT manifefiii boibus qfi vide't in fuis fo^
iteia oculo|: poftcp itcrfcctue eft v^b:a8 ocuti.': no co>
lom:i fait ei tcla^jpter Dcbilitatevifus.£t oe aial motiet g
aure pter boiem.igda boieo motict fed raro.i oeaial bs
aures pter pifcee fquamofoe:': qda atatia aquea:': p:eter
quafda aue8.£t oe aiat faaes aial fibi fttc b5 aurce pter
Vipera t oelpbin.jgtpiliqii nafcunf in naribus boius fi/
gnificot ipfos ce mcdiocree:': auditit bon ij. £t qri pinna
putpe.f.auriu piugif cu coroe fauce fignificat ITulttT 1 vai
mT.£tnare8 facte funt^pter ITcrnutatione:<: e>:pulfion|
medulle^t^pterifpirationctndfpiratgos.Htfignifica
tio fup boc elT:q: iS vidit 3ri.cqutT qtu babeb.t t os aptii
BmarcfcataT.ipftrictceratnarcs; ifubito mo:w''e.£t
elepbaBb5catccii:':gidodo:at.'z oiuidittriticit aterra*
t ari.Dij:it: g? oc aial biis fanguinc b5 medulla:': oema
rinis no bntibus fan^nine.': bntibits medulta folum elt
malacbie.t iter oia aiaUa bo eil bits ma):ima medulla$
refpectufuico:pi6.j3ptcrmulta6opationc6qua6e):er/
cct.£t oe qdrupcs b5 cottii:'Z leo b5 iUud.q. immobile.i
b5 iterfow vctris ficut canis.jgt qda aialia no bnt pede»
filTo8:'Z qda bfit f jfTos ficut ctepbas g bs in paUna.-: oigf
t03:'Z ficut camcUus e^altat narcs in aqua. •: fuus catce'
eft res cartilaginofa.£t aialiaquadnipcdalia pedesfuos
mouetptrarioboi^ietepbas voUiitpedce fereadmodii
bots.t manus ad modu aiaUu qdnipedaUii:'^ oe aial q/
drupcdalc voluit pedcs prio boi pter bardii:'Z laccrtus:
c laccrtusvotuit pedcs fcd^monus.-zDigitipeduei'' oc«
cUnat ejc i obUquo.^i nttttit aial pot votuerepcdcs.t mo 1
nus fi^tr adc^trafcdcocbi cllaqucij:t qctrcmttates ma/
nuiT ei vf fun t :3mkMe fug fpa wlas.t tpediun f o motu.
'tb5.5.oigito6,£taiaUa figiit idilTercntcr pcdes anrerio/
res ptcr Urone.': cameUT g figut fcmp pedc De;:trtT p:iu3,
£t oe aiat ^drupcs b$ cauda f5 cauda cocbi elT ficut cau
da ccnii: : anterio: pars caude clT pilofio:.': pofierto: mi
nus:-: bo b5 pitos vt oialia;': qditipcdalia no bnt icj:ccf/
fu ffait i pectie ■: igiiinc 1 bj fuEcilia.-z piU>9 circa vulua.
©5 porc"': camcUis^-^vrfuB biit miiltos pilos circa totti
co^piie.tqdafuntaialiaingbuscrinis.tcattdaafTilanf
ficut in cquo.': ilUcrincs cadunt aliqu fu^ -fpatulas. fic
in egceruo.iego crcdo. gj illud oial qd of cgccru^c vac
ca q nafcif in tcrra partbop^^z femino nobs co:nua in 15
gtie.': bsco^p^ad quititateccrui:'Z boics faciitt in terra
mca fedaccs dc crine itla;:.i oipt 9ri.q6 ifta aialia fiuit
in terra q Df ancbocbaii:': of iae itcr ifloa motano» vao
cbos in illo tcrra. -: oomeflicas q itcr po:co9 ad nos mo/
tonos.f.': Domeflicos:': btit pukb:06 oculos.': fiTt acuti
Vtlti8.'z vertiit couiua poH ficut caper.@s aial qd of c^ '
13 «rwtfl et)cu cojniiaad-riKtudine brnnuU africitomtofe
in circuitu fc6m logittidinc.fit folus camclus bj addita''
metii in oo:fo:iali(39 05 ouo additamenta. icccobab ca/
melieft fiait cobab eq:i e paruti reipectu fui co:gis.': in
boc pucnitelepbas cu eo:-: camelus:': fciffura fua by pel
lcinmedioiicutcinpacaanferisricamelus bj fifluras
carnofas ficut vrfus.i^pter boc faciiit boies artificiatr
^leas ne lcdat tcncntas carnts fuc fubt''. ^z camcUis bs
culmosin fu2io:i:z no q rtos z fcdos.i folus bo b5 tibi'
06 camofas multii: z bo bj vngucs. 1 camcluc vngulas
fifTafl:i aliqii in aliq regioe biii camcli vnguias fic eqif
ficut in rcgioe rome:': no cft.ppterbocofia multa. Jtt q
bitt cojnua bnt vngulas fi(Tas.^t afin'' idicus g no b? ni
ft vnicu coznu in frdtc:b5 folcare in pede ficnt eqiuis.fcd
aial q6 of arcba b5 vnii co:nu.i fiiTura^trhftcut ouis x
Ibleas.^toc coznutus cft cjdntpee;biis oico co:nH nslc:
nifi accidat illud e% mutatioeaccidctali (icut i co:nu fer
peti9:in terra egf pti.£t oc aial b; co:nu vacim ptcr cer
nu5>d5egoaudiuiintcrrapartbo^quodd3ce aial q6
Bpgetfcdmgdvacca.1fcd59dcamclu8.1b5 co:nu ma/
gnili in co:nu funt anguli.i ab illis angulis nafcun t ra/
mti iairuan t in fe illi rami.Jtt co:nu illud in CHmefrone
^fttnditatis b5 cubitu vnii t mediuui illud co:nu aliqif
etriagularcaliqitqdratii to:tuofu5 no recte:iadduci]C
in terranfa5 aterraptbo;^.'zfaciiitboies inderdlas ej:
illi6.f.co:nibn3.£t oe aial b5 co:nu f ipi5 nifi ccruns. £t
nefcio egovt:p pdiaii aialmutat fuiicoznu:i foztadema
tatppterfuipciderofitate.8tinaialibn3locusmamilla«
rii.aut cft in pecto:e4iut jjpe pectiis.aut in vctrc.aut itcr
ihguina.Ct elcpbas mas b5 mamillas fic bo mas. 1 ma'
resaialiiibntiitfomlareandbittvberaptcr cos g a(Ti/
miiant mfibus.(icutin gbufda egs. £t qdam aialia bnt
pelle virgeeminete ficut equus canis:-z bd:i qda btitvir
ga itra.vt oelpbin:i elcpbas b» virga llcut equus:ni(i qz
fua virga eua cft.fcdm (^titate fui co:Ei3.i eft mino: fuo
calcaneo.in6b5iogitudine.itefticuli maris funtinms
iu^ rcnes.i iovelocitcr coit.ioes fcmincaialiii migiit
retrozfum:i mos leonii 1 cameli mingut poft.i virga bo
min u 1 multop qdrupcdaliii eft neruofa camofa cartila
ginofa:i virga cerui 1 lupi.i vulpis ad neruofitate oecli'
nataliquatiivir^ciusqdof bemncboscrt oflca trft
piira.£t meb:a fugio^a bois pma funt plafmata maioza
ifcrioabits.i ppter 3 puer cu manibus vadit:Deide ma
gnificat q6 cft fub ancbis. 1 allcuiant fuciozo. 1 oe aial
bns crines q^to magis crekit tato magia attenuant ifc/
riora 1 augmeta t fiipio:a.i aiaUu qda bii t octcs i vtracp
madibula. 1 qdi iferius.i q no bnt oetcs in fupio:i ma''
dibula.tiicilla ma trafit in co:nua.i qda; aialia bntgm
mos.vt po:cus'.i aialu lupo:p venatilta Diuerfant : q: qj'
da bittoetcs aaitos:iDiftates.vtpo(Tiiit mcUus intrare
pda.i eueliere f ruitun vacea:i fibi fimiUfi biit ptinuos
q.fint vniin mcliua fctndat berbas.i grumus. 1 co:nua
nopueniiitfimul.fctcocbibiitoetes fcrrinos ifcrio:c9
fcindc'tes fiipio:es.i nullu aial oe pdictis b; oyiinem in
antinme oetib^.ictantircus noiatquoddiaialin gbufda libzisfu
i8.q6 eft in tcrra idie.i eft filc vrfo.i b5 tres otdines i oe
titmsfuisin vtracg mldibula.iof grcccbozims.i c pi'
lofus.i c rtrcmitates cius fut q fi lconis.i ci' magnitudo,
aci'' facics cft.q.facics bois.iefl ferc nibcii ficutminiii.
iciuscauda ficutcaudafco:picis agrcrtiBbiitisacuieii.
1 gcutitpiUs fui6:i bgFsi cfl: cius vo% magna fiait tubc
iellvclociBairfus:icomeditboics.iDico cgo g>fiill6
«ialiucniatnoeftiUudqdDf albabar ncc rocbiis licct
afTimilet rocbo:in qbufdacqm a'it>abar eft in fo:ma lco/
nis magis pilqfus fpledescu citrinitatc. lUneis nigris
rocbHS vero: vt putd ef^citrinus tm in pilis. Ilecg cmul
tiiinaiaUqd^qdatDctes.fcdcanis^gcitfuosculmoe:
iequti8fene^ciieftfeniozb5Detesalbio:e8:icani3cco
trario. 1 capzioU no mutit DetC8:i qn funt magni figni/
ficat Diuwmitate vircin cis.i funt m afdca muirii abun/
datcs.i fnnt fifcs fiUjs ccruo^^apud no8:i biit pulcbzoa
0CUU3S.1 vUra mare cartbaginis rcgiunt .1 bo b5 ocntce
quofdagnafcuntpoft.zo.an.iinclcpbatepHoappctgd
fiu Dctce.f5 fui Dctcs magni no crcfcunt ci antc^ fjt ma»
gnue:ici' lingtiaeft valdemodica refpecni co:pia fui:t
apBct in WS.1 aialia q biit os fo:mof3s:biit labiii ifenua
fiflli5.i,cquus nili b; crin cs fiait equus Domcfticus.i b$
cauda ficut po:cu3 : 1 in nit ficut cquus.i eft cqlis afino:
1 b5 co ziii fpiflti5:i fuusveter ficut vcter cg:aut afini:i ft
mia coicat in fo:ma cu bote.i cii fo:ma lupi.i flmic cani
ne bntcs caudi funt pzauo^ monul.i mo;:.i ei'' ocntes
(icut DctCB canii:i fimie fiit pilofe an terius ptcr facies. z
cius Dctes ftcut boi6.t b5 aUa fiicut bo.i mamiUe eius m
pecto:e.i manus 1 pcdcs ficut bois. 1 j^gcit manue.i ca
piu ficut bo:nec b5 pectine emincte.i gcgd eft fug pcctt'
neeius eft eminetius qg illud q6 cft fub : 1 oe aial qdru/
pcs ippoitio ei'* q6 e fup:a pccnnc ad ili6 q6 c fub.fic.5.
ad tria.i fozte fiimie abulat (uz ^os pcdc8:qz biit calca
neu:i initunt ei fic bo.nec^ bnt ancba ncc^bnt cauda:f5
ffgnii caudc. t vitlua eap eft fic viUua fcmine.i i^ga ma/
fculo^ eft ftait virga canis^i itcrioza eius ficu t bois.i oe
qdrupee fadce oiia.t biis fanguinc:!^ colUii caput:i bs
Oco:f«5.i pectus.i cauda:i vngucs fifTos.t pcdcs fic w
gitos.i b5 Dete8:i lin^ia pter tecbca:i ei'' fioit pifcie no
bitris Ungua f; fignu Ungue.i tecbea no b5 ilUid q6 appa
rctfi'gniiU'ngucinpifcibue:inuUo^ifto^ aiaUii b$QW
re6:f5U)Coauriiib5fozamia.nec^b5mamilla6.-ncc^vul
tia apparcte mulrii.iq6ifbetifto^ bs octes acutoe.iocu
toeDctecbeaeftfiiaitocuUie pozctiaiUnoe.t vnguea
fbztce.i aitis oozfi fuicft muUii adbcrcs Dozfo 1 carni.'?
DcbiUtat cius vifus in aqua:i ?fo:tat in campo:i maio^
mafio dus eft oe oic in capo.oe nocte eft in aqua : q: aq
ilUus riui eft caUdio: Dc noctc q^ fit acr.gt Dijcit Sri. qo
of meUon:i crcdo gp fit balarce vcl bard6:b5 coftas 16/
gas ficut pifcis.iei^fpina eft emines ficut fpina pifcis. 1
eiuefacies eft fiait faciee aialis:(}6 of ff cde.i fua cauda
dlgraciU3:ieftvaldel6ga.iiuoUitain cxtremitate fua
fubtiU ficut co8rigia.i b5 pcdcs fiflbs ficut oigitos bois.
t fuE illos Digitos b5 vn^ies vncato«:i in vcritatc non
e(i ardon.fs eft fitie ardon.i fui ocu U m3gni.ij3fundi. t
pnt oaiUci^^infpiccre adocs pte qua vuU:i colo: d''vcr/
rit ia nigredine qn fe b; fic aialq6 cft i o:ripilione.i tiic
atHJaret in co aliqii maculci aliqii mtitat coloz oculo?j
1 mouet tarde.i qn 05 mozi vertit dus colo: in colozej
palcc.i n6 b5 carne (uj^ coipP (ud ptcr^pe cauda. 1 ^pc
oculos:ib5 fanguinc i cjrtremitatc cmdc/i fitf circacoz:
locusccrcbaciT iter oailos.i qii cjccoztat locus illc iue/
nirftib cute:\ocf illc $> a rmiUa cris fubtilie.i Uicce muU
tii.i illo abfcifo viuitadbuc aiaUi moucdo coftos aperit
iUa8:i oftringit.1 n6 b5 fplenc.i mo:at in ftjruris Uipidie
1 maius cojp"^ eft auiu illud q6 b5 vngues vncofa6:i bj
pcctus magnuicrura magna.£tqda biit puas^vt meU
us natct.fit poftcrio: oigims cft in pede Uico calcanei. t
bubo b5 DUO6 Digitos antc in pcdc.i Duos poft. £t auea
inagne:iaialiabiitiaco:iafquamofa iicut ccmaUepnt
claudere ocutos fuos palpcbza iferio:i.f.cu qdi tcla que
piiigit ixjlpebze ifcrio:i:i tn qda ifta;: claHditoculii cu
i;wlpcb:afupio:i.iqdaauc8trabiitivolam fuos pcdcs
poft.£tqda illa^ pftringiit pedcsad vctrccii volant.t
qda biit Uguae I6gae:t gradlcs.i qda rotiidas ficut pfi/
W>c natura mlmm
% tid «o&auesqimitantvocebois.Ctaulnobnsvn/
giies curuos b; additamen tii cruriu i crure iifcut gallus.
1 qdi aialia biTt additametu gallearein capite:-! illud in
gbufda ell carneii:in gbufda pcne.gt ocs pifccg biit ca/
put.i caudi.i no coUii necp virgam nccp tefticulos necp
vbera necp libidinc^f; oelpbin b, mamillas qz gnat fibi
nte:zruamamillaainmilat iucturefiue ligameto.t fua
mamilla no terminat in conii rotiidii.-z pifces biit auri/
culas g qs eijciiit aqua. i qda gs pifciii bj ouas alas^pc
auriculas iqda pars pifciii bs alas qttuo: in logitudinc
liait ancbalini aiarmait i fibi fimiUa:t gda pifcts g fiic
loginec brit alas nccp aaricuhs.i^buf^ auribus quo'
ruda pifciii funt coogcula c6cbea.aHt ouo offea:': app:o/
(Nnquateo^aurescapin.^zqndbiitcoogculafugaures
funt cclete:': tiic fue aures oeclina t ad oozfu;.': illa l^a
cclete q cft I6ga;b5 auriculas Declinates ad inferius:": ra
ne bttt auriculas fpiiTas.': fpinofas^licet auriaila eius (it
tela.': attenuet g oiitcftone qit clamat. z qdam ptfccs in
Vtroc^latercbrit vnaauricula.tgda biit multas mw
culos in vtrocp latcrc: fonafrc in vtraqj partcbj ourcs
Kngulares:': pter bas alias.z fo^taitc babebit in oi partc
vna auricula:': foztaitc oiuifim plures no copofitas:': pi
fces ilapbi) bitt aurcs ouplas.Tlccp aligs pifcis bj pilos
(icutaial qd nafcit cii.4.pedibu3:nec^ pcnas ficut atus
fed fquame pifcis funt fugfluitatcs cutis:': illo;: q bnt cu
te foztc.t pffciu gda btit multos octes licet lingua Ht fif/
fa t madibula.£t qda pifces biitvna narc.': qda ouas.£c
gdanobittpalpcbias.':^ biitpdictabittfanguinc. lEcg/
da pifccs giiant aialia:': funt gda pifces g no biit fqtiamo
fascuteslicutceletc^oespifcesgnarcunt inaq faciiic
fi[cutcclctcptcrranas':colub2es.qdafuntaquec<:qda
funt agrcflcs:': aquec aiTimilant agreHibus ptcr $ tn ca
pite:q: caput agreftis cil mai''.<: tde aquee colub^es mo/
rant in If mbo aq:*: no mouentadpfttndii in medio.t m
mari efl quodda aial qd or.):):.pter q6 cit nunus:eo op x
ell in capo:': femp in limbo aq pctrofe:': in mari c quod/
da aial focies naucs ftare qfi eil^pe naues:': no comedi
tur:': facit Itarc g virtutc in ipfo.t b5 virtutem ad odiuj
artandii:':cius alealTimilanf pcdibuB.':^pter 15 errant
boics in figura rua:eo q> putat fuas alas pcdcs fuos e(Tc.
ibccdt oifTcrctia aialiii in mcb:is apparentibus. Tliic
aute loquamur in mcmbas intcrioabus in babitudine
mcmbu)^ animalium intcrio:um.
CC^Jncipitfecundusliber. £>eoiucrfitatc memb:of;ani/
malium. Capitulum. .1.
^f(\ ego qd ocaial biis fepu : i sirbu
^ ^^ bs cereb:uipinguc.': q6 no b5 ce/
ccbzu no b5 medulla vnctuofa^.t oc ifpi
rasbspulmone^^^Tucrtit.toc aial bns
fangu .ne b5 co:. i oiafragma. fj in paruo
atali latet.': aliqii i co:de vaccc. ':cameli
ccrui repit os.-: pifccs ii rcfpirat nec biit
pulmonc.t accipitit p b:ac06.£t ocaial biis fanguinc bj
epar.tqdaaialianonbiitfplenc.iaialia rapacia babet
paruii fplenc.': illud aial volatilc qi> bs caput ad modu;
cap:e no bs fplcne.t qda aialia biit fcl.-: qdd no biit fel,
ficut ccruus g bs itcftfna ita amara g? canes noliit comc
derc ea nifiqii fup:a modum fameiici.': ita equus.t mu/
lu3.£t Di;:it ari.qd gda po:cop.':ccruop bilt fclin auri
bu9 ITcut gda putat.tbiit in auribus qgda bumlditatc fi
milembumiditatifplenis.tinoibuoQialibUB fub li^a
cfl gda vcrmis:': in fpodilibus alius ficiit or.i oelpbin i/
ter alia aiaUa no bntfel.l5 infpircr:ccrti tinj^ifcce.tqua/
drupcdolia ouatia biit fcl magnii aut paruu.£t gdas pi/
(ces bii t po jt ob epate vfc^ ad ttcllin9:Qcut pifcce ^ otir
JLiber ©ecudu^
amcre.': paliibi biit ftm fel:in fHis,in tellinis:': firr oo:ca/ ^
cbe:-: birtidincs.': paffcres.': oe qdrupes gnans bs ouos
renes.£t aial ouas non b5 rcncs nccp vefica.': fVrr aucs.
-: pifces no brit rcncs nec^ vefica.£t lacerte marine biit
ouosrenes^^^videnteecopofitificutrencsvaccaru^c);
multis.f.rcnibus^^^pifces bntconuco:disverfHs altu?
q: ille locus flrictio: elt ^ vctcr.t e(t iuxta auriculas.tt
funt vie abauriculis ad co:^ptcr ifpiratioesaquc: i pi/
fcibus magnis vcncfiitabauriculie adco:.(ire6 tracbcc
arterie in boic: pifces no bnt os fTomaci DilTas a capitc
1 in magnis pifcibus Homacus aliqii e^itp os: t qda gs
pifciii ficut encbolim.': acbaros biit in teflina zi^.i cpar
pifciueftadej^tra.tgdapifccsputantbreouplejccjxir.
ficut putat oe auibus qd bflit ouplice pulmonem. q: alc
pulmonu in auibus funt multe oilTates:fcd5 oiuerftonc.
1 fplen femp in finillra.nifi q: in gbufda aialibus regit i
ocjctra^qd vf mi^.i oc aial biis co:nu:': no bits oetee fu
pcrius ruminat:: bs vnii magnii vctre:': tres ventrc8:t
vnus illop triii eft logus:': alter amplus:': fuus tcrmin''
cft cii inteftinis:': ali) funtcqles:': funt lcues.': ca qrc bj
multosvctre6elT:q:ci e nccciTariamultifariaoigeilio:
qzcibusfuuscHftccustnon bencmaHicatus: •:pollo$
maflicare:': boc ell niminarct^ptcr boc itelTina rimji'
nantts aialis funt maio:a q^ in alus./ct in clepbatc intc/
ilina funt biitia maio:c ;3iunctionc itcr fe p reuolutione
<tocilUfunt.q.vnu intellinii.tillud intcftinumcHloco
llomaci: vnde poit illud no eH nifi quoddi intcHinu q$
ei)cit.£par elepbatis cltqdruplui adepar bouis.': fuunv
fplcn paruu rcfpcctu fuico^gis.t Itomacii paruu.q: tra/
Ht eiinita in nutrimctii:': aial qdrupes q6 ouat b5 vnu;
llomacu ficut colub:e:': ille ftomacus eh logus : i miip
in eis elt loga.': fcifTa in uuo-.i canepulmonis logc:': ftrif
cta matri;!;.': linguc fubtiles multu.': f ilTc: eijciun t illas
multit.': lingud cocbi fcindit q mediii.£t flomacus colu
b:e fitis inteftino lato:t f uu co: eft j7pc guttur:': logii: t
paruii.':ell (irc reni.£t totius co:did fui.t eH tm^pe gut
turqdnon vreiTc oppofitus^tpolt co:eft pulino.tpoft
pulmone eft epar.t eH logii.': fuii fplcn paruii logii (tcut
fplen ocgermeti5.£tfuufelc(icut fclpifci3.':in magnis £.
cftfclfugcpar.tinparuocflfupcrintclhno.': b5.50.co/ *"•
fta3.£t putaueriit gda q» illud accidit eis qd accidit iru
dinibU6.f.q7qttoculi pfo:antaat.q?crefceret ite^fi.i i/
mlefccrcnt.^edaudccius.tcaude cemobim falliunt
poft amputatione:t qdcllin vetrc cotub:e:cft tale qlc e
illud q6 cft in vetre pifciii.i:t multi pifccs.': aues bnt ra
mos e^cuntcs a fuis iteftinis.fed in gbufda ad vnii:': fiit
pauci.^^in pifcibus ecotrario.': gda" pifcee non biit renes
in fuis intcftini3.£t multe aues bnt papd:*: cii illa (ubti/
liant re oura ad oigcrcndii.i cu cft oe evtremitate eius
verfus 06 fubtiliaf .■: litr qo eft oe eptrcmitate eius )?fue
iccur. £t ftomacus auiti c carnofus aliquatulii.': ambic
cii meb:ana Dura.ft qda aues bnt loco pape o:lficiii fto
macimagnii.tampliificutaflacbantco^ui.jgtqucdas
fpes pdicii bn t papd -: os ftomaci vcrutamc amplu5. 09
ftomaci.ppc ftomacu.': in boc pucniut anferes agrcftes:
■tbHbo.Tianrcres aqHei.fitqdaaucs nobiitpapamnccp
o:ificiu ftomaci.red ftomacuscaf clt logus ftcut minoy
res aucs biit vt inidincs.': pafTcres.': biitcs etia cotlum
logu tftcrcusbaj^auiiicftbumidius ^ ftomacusala/
ni auiu.£t rug rcncs oium aialiii biitiul renes eft piguc/
do:': qiicp multiplicaf pingucdo in tift g> claudit meat*
renii mojif acrius:': oe aial multc pinguediniscft pauci
feminis.pptcr frigue babiidas in iplb:': oc aialqd no b$
oetes in madibula lugion.tiic pingticdo eius dc facilico
^lafpoftq^liquefit:iptnguedoalioj:ncn(i[Ct^icoego
3Liber
> QjnttUudpirci9ellbn6teiltcub6:nec|3liqutdqd catet
pedtbu6:imo oes bnt vafa duo ficut ctaflra; Dtio v afa.f.
drca oiafragma oirtenfa : ■: oiuifa quoufcp e% vtrccg flat
meatus vnus jjccdes vfqj ad fo:ame vnii fUE via Itcrco
ris.-z boc biit feipetes tge coims fm*. fit boc tps erit plc/
nufpermateooneccdparatpcdp2ebenrione.Ouato2at
bits ouos pifces b$ a pzimo fpodile poft oiafragma ouo
oua refliculo:p tedetia ad meatui vnii fupza ejcitii ilerco»'
rts.'Z bcc efl in gbufda manifeftii x in gbufda occulmm:
q: iduit ab eis mebzana in qua fun t rami vena:;: *: liga/
niina:autponttibiruBfpondilc.i2tbi meatusfcdm g»
p!iulimns:i cozm oui telhoili etia mouente apparet tm
nifcHetQecoitus^ituncmanifellanH-zinaUotceoccul/
taban t eo majctme in turturibus.t in gdtcibus ab eo no
ejKcndunt bsoua.£tiam;?angitq6callratu8 fiiit tan'
ms.t coiait ca. vacca.t pcct»t ej: eo vacca:i 05. vt ego oe
(iderem bocin alio tepoic-zmemozcca : 1 ?fiderem aliV
qno tjse adbcrcas ei q6 05.& ecotra oe caftrans ilU qiu
coitquo;: virgc no oc(tccant:t tiic qii coit emitrit quod/
dl fjjma fubttlc t attrttii.£t matri]:auiii bs ouo5 ramos
fcdm q6 pdirimus:tilU ouo rami^cedunt v(C0 ad poii
collii pcaui cranei:'; nerao:prz fneiou matridt oniii fnn t
fubtilia valdcz matriccB pifciit fiit fubtiUojcs ilUs: t ea/
nirn pumo fubms vetre dt fnbtilts:? loga oiuifa in ono.
qua^ vnaquec^ qs in [nfdbus iplet oui8.Bedca quc ra<
pcriusgiiantoua.tpoitantcqle^cantgnant ataUafunc
ucutvipcrczcelctczfnntiltaqbitt aure8.£>csiiaUbas
ntarinis 1 no biit pedes 1 gnan t aiaUa.£t faj^io2a tmtri
cueo^fnntftcutmatriccsauiilfedpueniiir in vnii ras
araplu.t qn ocaimint ad tpfu; oua fitit ataliojgt fcrpes
dlpri9auibu8:ineoQ) aucsponiitonafua fuccdriuc:'!
ferpetcsTiinneponut •zfucceffiue.tmatri^rdasqdgiiac
eial efl copnlota cu fpondiU. XOatri% vero onatriciB gs
fnQioi dl (irntinfcrioz q c(t edtus oui fag itdhna poni
tur^Stmatriciebittiiicoznua^tqndbiit octes infaucc
fuQiozi fun t fariite vcnis biitibus ramos gbue pdpiunt
fetns.ioed motriccs muris <z fcarabzo^ z certojr quout'
dam animaUum funt lcncs.
CT^ncipit Uber tertius Suicenncoe animaU^bns. t>c ov
tuvenamm. Capimlum. .t
if^ anotbomicoifTtdlce^pteroc/
**^ cultationemHlta?veno?::qua»
cjctcnnant dc prio naturcSed oubiti dl
ciiiimmo fitoiifidUo^tpzecpia anotbo
mia qua vtimnr in mo2tuo:efl p Hrangu/
lationcjbeindce^bnmiditate fanguinis.
'^l^AjatieTctimatdtCefiue perfa : qd pnci'
pia venap cjc gte oculo:^ -z fuBdUop fnn t.C>eindc ^c
diunt oue veneoeictroziUmtlinidrozfnm.-t jbcbaqut/
Uis Didtq' ^indametu vena^ funt ouc vcnc fctx>ante9
0ventrc6eindeedgetesfeabf(S monifdlationc init^
loci.ibidt.t eleuat furfU5 f lle oue venc ptcr ramos fubti
ks jPgredientes vfq? adepar-zfplencftaUe oue vene
inc^iinnta fpondilibus oo:(t.qnaru$ vna tedit ad cpar
'DCfxranux aUa ad fplene.£t vnaquec^ ifla;: afcendit ad
manii.tramificantinpartes.quajrqdafuntfpatnlares:
qda afccUaree4:t o:iuRt a pedibus vene.a vcnis pzedi/
ctis.t q^longant fc6m DiuilioncOmeUoms autponit
f nitium vena^ ouo paria vena:p:<z vnii par^cedit a po/
ftaio:t Qtecapitis vfc^ oeo:fum g colUim. 1 par aUuda
capitcverfus ouas aures.ibeinde adfpodiUa 1 ooifus.t
pofuit caput z ccreb:ii pncipia ee oiu5venap.aDagifler
fliit primus vicUt gp pndpiu vena:p^it co:.^ medici po
re0:<zpoflerio:c9 medicierercitatiin boc^viderut^i pn
cipium vena;:nopuUariUiidlep9r.&tVr pdi;3t eis in
£eitiit0 '*
item{eDice6.g>p:incifMumillo:pdlco:: tfpflvident cp 2S
pncipiumiUojjdtccreb:tl.£tfolticirado pmi ma^ftri
in boc eft.qm tpfe pofuit co: pncipiu oium virmtii oiali/
um. *no8 aiit z fi crcdamus ramificarionej oiiim virtu/
tum aiaUum ciTe a co:de : tii fermo di oe ilia vena. q dt
itcr epart co:.que mkit s cima epati6:q cima ramifica
tur.-z dus vnits ramus puenit ad co:.-: in trat ipfu5 vclu t
quoddac>:traneiiafubfidtiaeius.'Z inepate funt venc
ramificatc.vtB illas pcnetrat fanguis.q vene vident cc
qii oc fubflitia epatis.£t q: nemi lunt groflio:es aptid
cereb^ii^babilecft.i^bicfleininu.q: penee ipfus fittmol/
Uo:C8.'zpenesco:Durio:e6.tptinuatiovniii6gveniteft
qft copaginotio.t oc iflis babemus fignii:^^ no £fectii:t
nodlincducnieeoicercq^cereb^u-z epar tranfmittant
ad co: al^q6 iuuet ad opatione cius.t oi^ario epatie e
ifhid qd lufcipit a co:de 1 iteftinis p vcnas mcfaraf cas
fifas in cima:nec^eft incdueniene oiccrcarteriae nafd
aco»lcncc^groffio:es iignificat.q' pars grolTio: fito:i/
go:qiit nemiobticiaddutin groflidccii piiingiint cum
criftalUno bumo:c.t funt fubtiUozes apitd pncipiu fuu:
qitt cgo virtiis infozmanua in aUquo meb:o qii necefla/
rinm eft.cp in partc ilUus mebri fit grofl^tdes ougmctac
nntrimentiiadipfum.t^ptcrbocadituiantvenemnUe
B ej^pidone ca fem in matricct qm iUe magis igroflan^
tur.quato magisj^cediitt (ttr fila iterio:^ mcb:o;: qua/
to magiB elonganc a fuo pncipio tanto mag^ crefciit : a
nibilin bocobftatde.tftt'reltin arboze.qinvidem''^»
ramus groflrio:eb5fubftantia$radi):babeat.£t molf
Ucice ncmos jjpe mcduUI no Itgnificat o:iginem a mo
dulla.9m pot oid g> illa moUicies no accidir.nift q: ap/
pUcont neruiadmednlla.ipolliimueoiccrc g^imedul'
la nafdt ancrao.tneraueno facit fe bitmidii.mfi vtme
dnlla nafcaturabco:tmolUdes tDurides.tgronicics.'!
fubtilitas fiiic a virtute ifouiiariua.non a ma.t fic vidc '
mns in arbo:ibU6:q: quato ramielongont a radicccato
f iut bumiUoKs^pter elogatione a fuo pncipio. tuc non
fequitur q; nemus fit a medullaxi: moUis in parte ■. q^ a
co»le:q: oams (n partc 1 cp boies crcdun t.q> ree quan/
co magieeldgat a fuo pndpio (it (icdo::ef^qn pndpium
efl bumidii.fedtrt oes ifte rcemagie funtedgctia ^mtis
tfounatiticql matcricq: no oebemus oicerc. q: co: (ic/
cum (itio radi;: ncmo;::q: coutllus nafcinir in terra bn
mUa marie:': tHeitres oura.t tunc aUqii qd nafcif eric
^rfnmfucciigini.ttnnc^ceditmultoriee oincrfitae i>
terotiginc.tiUud qd nafcit abiIla.q:aUqn rami:quioc/
betcederein altii tediit in imii.verfus radicc:^ videbac
rancarbo:g7inuerfa.-zbocnddlabfurdiiuiiip:iavir/
cus no dt virtns naUs.fed ^tus afatina potee faccre mul
casoeandcs.Tlcruietiaquo6 rememo:atum6fU5po(t/
modii (i^ificat cditmiUtcr.qiii no fequif . q> (i tendanc
ad aUqua parce.^pter boce^eata fua radtce:q: foztcpo
weriitincumariadfua radicettucpoteritdtc^g' ncr/
uus,pccdat a co:de tcercb^o.tpoflca^pcedat rcdccten/
do fc vcrius coz.t no 05 Q boc putari.15 putef qz vn'' ra#
mu6 neruaUs veniat ad cerebra.g? ideo ctrebzii ^dpu
u$(it neruo^.£t fermo tllo^ g oii:criit.g7 vena magna
penetratcaraeco:dis.'zoatco:dinutrimentii.dlfermo
eius g oicit. g> co: (it pmo copletu in efle fuo.t poitca ve
niatvenaadipfnm^tpenctrctipfum.tbocDtccrccftpri
mo coz nutriri ab aUquo aUo.q| ab epatcqm nutricbaf >
tfititin eflcpleno.anteq^puenit venapenetrane ^7ftim
abcpatci^lSDicercf.g? vcnirctvenabocmd.itcut p/
dictudtadco^tttnofcqucref g^poflcnt pcnctrarecoz
penctratidc pdicta:q: ilUi no poftct ee ita oura.t q6 p6c
oeclarare gp illa venanafcac aco»le:eq:illa vena bene
2i
TLOno. i. ht
iPTfto. aiaUi}
^e natuH aialium
potefteffeourainfozaminc cozdis.ppter bocvtfoluat
ro:amecozdi6:'z vtrefiftatmeruofttati in drcuimcojdis
c qfl[ recedir a coidcreccdat ab ifta ouride ; qin no eft ei
iuuamerii in ouridcpoft^tto itla vena fit molliojpoft$
fucrit remota a cozde.i ^pter inollicie obedics ramifi/
cationi.'! nd fuit talis oifpo cp3ti9.ji:t ftc oc ncmo oebc^
mus Diccrc.qd applicat co:di g applicattone.': no nafcit
a co:de inquatii carnofo.fed a qda fubftaua oitra occul/
ta in fitbftatia cozdis.£t neruus fuit crcants in co:de : z
no afttmilabat ilU:licut verruca carni i glanduUi in car
nc.in6nafcitiftude):iftafubftatia.queibiapparct:f5C):
ma q ibicoadunat 'zoccultaf;i tuc illavena nafdt a ma
cura adunata in cuzdc.z fiet molli6;poftq| reccffit ab il^
la 02iginc:'Z poterit fc applicare cu meb;o inolli. i tiic vc
na nafcit in co2de.ftcut plures vene fun t in epatct tuc ft
rcs eftita.n6 05 vep oiprte SaUin pignozc fuo qit pofuit
pignus ?tra cuftodcaltari9:qd oarct multii au^ ei. qut
m6ftraret.gj ncrui nafcerent a coide. !ct pfequeter potc/
rimus obuiarepbado beoa fumendo bic pzo 9ftanti.g7
Vbicft pncipiu virtutis:ibi cft pncipiit iftntmcti. £t tiic
q: bois aia eft vna virtus:a qua.pccdut oes virtutcs co:
pbzis. acddit <^ in illo mebzo. in quo p^imo pcuicat aia
$ illudmeb2ufitpmameb!u in vita.xtuncoefaciU>'
babit q> cojfitpncipiiivena?:tneruo?i.Sed ^pofitio
qua acccpit daUno 05 pdfe acdpi.q: multis modis poP
fumus aUsdoiccre:anteq3 {jucniamus ad veritate:': tiic
manifeftit cl^z in gnatioe fgmatis cft pma ma babilita
ta adgtiatione:f5 in ceteris mebiis b; virtus ifoimatiua
necefuriu tUud.qd eft in cozdc neceflariitm. 1 Ugameta.
aut cii cis.aut pofhoe ogatione f tittis ifozmadue potue
rut ifounari^^zillavirtusifounatiuaficutoirccrnit ma$
cercbu zco:dis:fiCDifccrnitncruositerco2 1 mcdttllas.
£t ^tus ifo:matiua no rcdpit ma;.': fecit e;: ea pmo me
dulla:': poft ncmo8.tmo fimul potuit faccre oia»': pot ee
Q» mameduUe icella^funtoiuifcfimulin ^ndpiogna
ttois.iejc rcltduo vtriufc^eop frigidi fiiit rami nucbe.-z
fujjftuitates ei'' qd eft in couk.q funt f rigidc $to magis
recedit a co:de:tanto magis amittiit c&lozc.qiK recipiiit
a co:dc£t poft$ uucniut ad tocii te'per3tii vf ifo:mati
m Qogatione calo:is naUs agitin illa:i oatei fo:ma me
dullc&s cpatts fubae ouierfaa fnba vcna^.': no eft rtr
motii.g7fuba epatis fiat ab eo:q6 occurrit g arterias ; fs
cft vejj iftud pff Uii.i eat epar mediii itcr cov. 1 totu co:/
pusinnutrimeto.-zpofteanafcunt e]c epate inftrumeta
nutrimcti.-: ej: meduUa iftrumeta fenfus 1 motus. <: afr
poterit ee (icut oicturi fumus poft.*: tiic verio: eft fente/
tia pmi magillri.': oimittamus )^ba oe anotbomia in vc
nis 1 neruis. gt oidt 2ri. qj leo n6 b5 medulla nifi i ad/
iuto:io ejrcoffa.': fua ofTa fua magia oura q| aUo;p aialiii:
« po:cus b5 modica meduUa:t Dclpbin b3 offa 1 non b;
fpina8:iaial marinum q5 gnataial ftmilc fibi:b5 fpinas
SrofTas ficut celete:f5 pifccs facientes oua biit fpinas fi/
milescoftis^ipifcibuseftfjjp^iiiqjbnt fpinas nafcetes
infuacarne.tincoUtb^is^zincartilaginibits fpine cele/
tecftmedulla.
C. Capimlum fcd5 oc piUs z co:nibU8 1 pcnnts.t alqs oi/
bus quiaiTimiiantur bis.
r» Yif ^rift^q? co:nu eft oegne oflis.i vt
. jJ r **• in pluribuB pfcquunt colo:e co:po/
ris.': vngues etbiopft funt nigrc-: octes albi:
1 fo:tio: eft piunctio cojnu cii cute $ cii offe.
-: Oicit Sri. cp in (m tcrra q of afracc.fut qda
aiaUaqmouetco2niia.ficHtauriculaa.iDij:itari.9J cu/
tis no b5 fcnfum:nifi fuerit carnofa:': maj:ime cutis capi
tis.^zin veritatecutisq a[^:opinquatnerui8.bj fenfum
3Libcr .lir.
fed iUa q cft in fuEfidec):terio:i;n6 bs fcnfuj: q: fn a no
cft neruits.Sed cutis cii fcindif n6 reducif ad ptinuitaj
tc.cufiieritvcrccutis.ioiptari.gj cutisq no ptinuat
carniciifcindifn6redit adptinuitate neqj memb:ane
nccp veficc £t oij:it 2ri.g> tefte capitii aiaUii n6 ffit vni' JJ
naturcq^tcftacapitiicanuevna.tboiumfuturc in ca/
pite fcrrofct oetcs future muUeribus funt magis rotun
di:q^q§ acuti:'Z ia videbaf boc finc futura capitis ; f5 po/
ftcanumcrabimusanotbomiacapitis^iptinetiii ad ip/
fum 1 coUi.i bumero:p.Sed capilU fun t ej: vapo:e e^eu
te per po:o9.cu illc vapo: fiterit fpifTus.t porus n6 fucrit
largtts.£t funt^pter pulcbatudine. ficutbarba : 1 p:o/
pter iuuametii ficut fugcilia.£t aliqit funtpili fola fupcr
iluitas.i n6 funt pofiti in iuuametii:ficut circa pectincs.
gt aial btis fquama5n6 facies oua.nc(^ gtlans aial li bs
pilos.ftpiU': capilli varianf in aiaUbus fc6m patcm. t
qd eftmagi8pigiie.b5 pktrcs piU)6. 1 piUaiaUs c6ple;:io
nis caUde funt crifpi.t cu fiicritc6ptb minus caUda:ver/
tttnf piUin rotiiditatcadmodugrano^^pipcrisficut in
etbiopibus.£tfpine fricioj: funtoegne capiUo;::nift
q: funt nimis ouri:': cani no funtjjpter ficcitate capillo/
rii:fed^pter colo:is fHgfluitatcfit aUqn accidit in infir/
tnitatccanuscapillus^^zpoftrcucrtifcapiUHsnaUscolo
ris tn c6ualcfcetia.': vf g? buius ca caniciet fit c}:tictio ca
lorts naUs:q: capilU caret attractoe vncntofttatis.': loco
eius trabiit aqua.-i qii fttcritc6pto potcs conucrtere fc.i
n6 fucrit bomo nuiltii fenejt:reuerten i capiUi ad^ j:imii
ftatii.£t p:imi captlU qui fiierin t cani.funt capitU tf mpo
rii:':poftcafupatio^capilUfiiitalbi:q:funtin toco fic/
€0:1 piU pcctinis»i: funt in loco caUdo.£t oe p:op:ietate
bots eft:q: gda pUU nafcunf in eo pofterius: licut pecti/
nis 1 afcellaj:.': poft fit caluicics in anterio:i gtc q: mc/
duUa n6 applicatur fo:titcr oiTi.q: illa pars medultc an/
cerio:eftfubu'lio::ifttitfubtilio:.vt citius recipcretin/
p:eiTione8:£t muticres 1 caftrati n6 fiut catui :mulieres
q:funtmultubt«nide:icaftrat(.q:funtfrigidi:in6 oif/ ^n.lit:
foluif bumiditas in eis g cato:c:i vf mibkq> in caftratis j.oc i?f
maqucDcberettrafircin barba:tranfitin capiltoeante "«f-t*
rio:cs:i in muUcrtbus no nafcunf barbe : q: po:i in cis ^
pftringunf:iin fenibusnafcunf fuEciUa:q:future ferro/
fcfuppoliteaperiunfj3ptcrftccitate:ioat cy:iw vapozii
bus£t aiaUa oiucrfantia in coto:e pilo^:ciucrfan f in co
rijs.i ccrte coto: capilU alTimitaf colo:i eim: cj: quo na/
fcif.£tccrebmcaluefcitj3ptcrliccitate.£tgda boius fi/
unt caUu.i qtt coeut capitlefciit.i boc vf mibi mif .1 cre
do q> bocfit jjptcr boc. q> in b^boic antc coitus quienit
calo: natis cii repugnatia bumidttatis.i tunc qu poterit
cato: ittc naUe moucre fc poft coitii oilTotuet illa bumidi
tate in vapo:c8 fumofos ep gbus fiunt capilU.£:t capitU'
atalis feni8.t5 fint pauci numero refpcctu iunio^ .cu5 fi/
unt iunio:;: jjpter ocnfitate materici co:ticc6 leniojjpi
fciumfifr.icani funtjjpjietates Ixjium :q: grues quato
funt fenio:es.tato vergiit magis ad nigrcdine oeftifcatc:
ivfmibigj bocacciditcisjspter grofficici vebemetia':
1 ocnfitatis matcrie in eis.i in bote n on accidit boc : qm
caro 1 cutis eius fun t molles 1 bumfde.i colo: certio^ 1
imndinis mutaf tn albedine ^ptereptinciione^ cato:is
nalis in ci8:i in cis qricB reperimr vebemctia imutatio/
nis cii imutatione fupfIuicatu:oonec igno:et eae b6:i no
agnofcat eas.i oico g? aial q6 e fite muri.qd vcnaf auea
infuonidoalbclcit quol5 annomagisacinogie.oonec
tadc redit ad coto:e tnjtiri.i 21ri.Di):it.q2 aq mutiJt coto/
rcs aiaUu:q: aqua q of ncud.qu potaf a bouc : 1 coit pci
pit fentm nigrii.i in terra cuattube cft fiumc q6 opatur
iifr:iatiudflumefacitalbo8.ifluinefcar(dc8 gnat fla/
»
)L*cr
ttod.tMalalibi» qdlfuntabfc^piUd^^dafunt^u pfl^.
'zin faaccinterioiilepoiis-.iinpedcii^^iubtasfmt pili.
1 in aiaU qd vocitnui(ticbitus:b$ in oie fuo loco Deciu;
fite fetis po2Co:p.i ataUa q bnt in fe paucos piloe : pode/
rio:a in eiebntjiUtres pibs cg anterioza.t piUaiaUu ton
fb;: no nafcunt e^ loco indfoifse;; radice ilUus piU iciiif.
f tttc piU n 5 fe bilt itcut plante.fed ficut riigfluitatee.-plu
me aut qn tcidunf :nd nafeunt nec^ a radicc:nec^ a loco
icifo.fjcaditradix^taUapena nafcintala vefpe po(lq|
ftierit abfcifa nd crefcit iicaculeus ei^^cu rii^t moiif .
CLr^^pituUistmiuin oeotflerenttalacti6.0an8uinis.-z
jopermatis.
(Prm^ 2ri(t. i oipt Mriito. q> fangius
**'• II Iv cuiufliTjctaiaUscoaguIat.pter
fan^inescerui t lepotis. t ots fanguis a quo
auferun t fila apparetia ipfe no coagulat ^t iU
\a fila funt media iter fubas vena^ i neruo^.
-7 fanguis bouis oe faciU^oagulat .£i fanguis cojpo^ te
perato^:efl t^ratus in ^titate: i miniis fanguinc eo^
gpotatmultuviniutmagisfanguineeo^qfuntpiguia.
& fanguis bots e teperatus in fua l^ditate:t coU>2 eiua
eft colo: grane. j^ fanguis aiaiiu magno^ fpiflus magis
1 fan^fs meb»>^ iferiof fpiillo! t nigrioz fanguine me
b»>^ fuQio^.(;t pnmtt mebzus qd fit cj: fanguine. ficuc
cognofcit ejcanotbomiaeftcoj.^zidud eft fignii cp fan/
guis totius cozgis nutrimetu fit a co:de.-z no ab epate.ni
fi Qiuuametuco:di3.t tiic epar noerit inftfm. i operas
fanguine nifli media te x feciidario : & oipt MtiA. g?bo
fudibit fanguine.autqieiu8 fanguis multus e in q^tita/
te-.autq2 eius fanguiseflpaucusfubtiUs feruens.£tqit
ootmit bd eius fanguis ^ertit ad iteno2a:t iignificatio
fuQboceil,qzb(^eoo:mi^cfifuidateia3Cuci8 no e%u
bitciusfanguis.flcutin vJgilate.fitmuUeresboius bnt
pUts fanguis q^ femineaUo^aiaUii.fcdmq^titate itii coz
pous.t^pter boc biit meHruii fanguine.t aUa aiaUa no.
6tfanguis muUe^eilmuU:utteruis.-z virof magie eji*
rerius. jct raro aaidit muUeribus egritudo ej: languine.
« raro emittut fangttine Quares^ft fanguis fenus eil ni/
ger xfpiiTus.tjpauats.fit qda bumiditates nafamt in
aiaUciiipro.cuiplenafcir.tqdaspolt.vtlac z fpcrma.t
lac aUerat in mamiUis^tlac f it ej: fanguinc fuptluo.t iU
lefanguis q trdfitin lacno eil occoctU8.occoctioneilim/
ma.&ed fperma fit ej: fanguine bono:*! Decocto.dcoctio/
ne bona.t copleta. £t oicocp fumma oigeilio eil qrta oi
geilio.t oico q: nutritntii pmo oigerit in ftomaco.tpoil
fit fangnis in cpate:i tertio in vcnis.t qrto m mcteis : «
poil qdl; mebzu pparat iHud ad fitttudine fui.t tuc tali
nutrimeto fit fperma.Ht q^to oe JToiee^t fperma multu
oifcotoiat.-zoebiUtat fuuco^tnismagieq^ fi qdragks
cpret oefuoco:ge fanguis tatus:q: fperma cft res babu
Utataad trafettnditin meb:a:7 cu e^aufert naicnutrt
metiimeb:i:qit e^atin maiozi q^titate: q^idqd fiiit refi/
duii oe nutrimcto meb:i.£t^pter boc oijcerunt mcdici
an tiqui. g> fperma fuit oe bumiditate n iip coagulata : i
in meb:o eft nutrimetii.t ilUtd nutrimctii boc fuEfluum
q6 Differt ab co in q^titate:aUusin qUtate:^ ilUid tranftt
in capiUos.fit q6 eil fupflHum in qptitate:i no DifTert in
qUtaceeftfperma.fitlacfitcjcfanguinein venis.t ineo
funttresfube.fcrofa.butirofa.icafcaca.-zoe lac qgto eft
ma^ fpiiTum.tanto oe eoe^it magis cafcus fpiiTus. £t
lac aiaUs qd b5 co:nua.i caret oetibtts in madibula fupe
rio:i cito coagiilat .ficut fiiii fepii.t no fit ita oe aUo lacte:
^frigus no coagulat lac.fcd facit oiftinctionc in ptibus:
1 caU>: magis coagulac Uic q^ f rigu8.£t lac magie fubtile
eftcameU.iiumeto:p;iarinaj::tfpiiTiu8eftlacbuf3U>];
Simnm
J2
Bt lac coniunctii partui nibit valet.t qd e(t multii remo»
tu a parm nibit valct.£t in mulieribus bntibus carncm
multam:t muUir fanguinem funtvbera ptena lacte ftne
partii:tin vcmUe qn rcfcindit mcftmii. funtaliqn vbe/
ra ptena fanguine finc partu.ict cap:a parua ante^ ip:e/
gnet .confricant eiuB mamitle.t p:iusej:itfangui6: tpo/
(lea qfifanies:t poftejcit tacqdeftaquofum oulce. ficut
ttlud qd ejcitpoii partum.-z non peius.-: babebun t conii
in mamiltis. Itcut ittequepepemnt. £t iam ptigit in q/
damciuitate.queoiccbat cbimam.gj capcr p:opcvir/
gambabebatquedamadditamentaad fititudine; ma/
mitlap:iconfricabant;te)ciuitttnDelacteq? faccus eft
cafeus indct itte coiuit cum cap^a.-: genuit fiUum. lille
caperfiUusite^remifttoefuisadditamentis tac.£r iri
emitttint oe fuis mamiUis lact ft ptinue oe fuis mamit/
Us tac e]cp:imerent abudaret muttii in eis.ft [ac cameli
-^iumentinon b; infefubftantia;cafeata. vci fi b^illud
€ritmodicu$.-z lac vacca:^ abundatin fubacafeata.tco/
dgutata.£ttacRcuu;coagutattac.'znulliiaial b; coagtt
iamm niftruminan6ptcrq^tepu8.£toicoq7inuenit in
ventrevrficoagulit:?fo:tepdtreperiri in alio aiaU.£t
tnciuitatequeofferim:funtquedavacceabundante6in
lacte.tquivuUe]ctrabcreittudlaco5vtfe multii e^piu
mat.£tin ciuitateque of ancbo:o5.fiitvaccemagneabii
dantesin lacte.-zfitrilUus ciuttatiecanes funtmagni.t
inomniquadrupedaU^jftusdtticatiecontingit ifta mo/
gnimdo p:eterq| in afini6.£t queda funt pafaia in qbus
aiaUa pafc^ia oant mutmm tact queda funt in quibus
pafcenna oant modicum lac £t ouis abundat in lacte q
octo menfes.-zboc non reperit in cetcris antmaUbus. ni
fiinvacdsciuitati8:queoicimrfami:que otHindant in
lacte pcr anumjgt muUercs nigre bitt magis fanum lac.
fitinferiusloqucmurocfpermate.-zomneaialbnsfan/
guinem.b5fperma:'zfemenaiati8babcntis pilos eft vi«
fcofum:iaUeriusataIisnon fic £t fpcrma aialis extia
fubtiUamnqmoeeoe^it parsventofeque condenfauit
partes eiu8.£t quia eius coagnlatio eft per catoze^. ideo
cius fubtiUatio eft per frigus.£t fperma babens in fe vir
tntegnatiua oefcenditad fitndti aquc.c metitus eft^ra
domsqnoijcit qj fpermanigro:ume(Tetntgrum.
(C^ncipittiberquarmsoeanotbomiaaiatuimaquatico
rum.<zoemembasaiiutofo^. CapitiiUi. ,1.
^ dldlllim carentiumfangui/
iL- 4li*llUlil ne:cftquoddage/
nu8:qd Dicit matacbie. £t quoddas ge/
nus eft buitis matacbie. cp fuus ventcr
eftfimiU'8camiintcrius:ifuu5ej:traell
tefteum.£teconuerfoquoddam genu?
malacbiebabetfuumintra oumin^tfu/
um eTctn molIe^-zttUidqd eft ouriieictra non frangimr:
led ellconuertibtte:fiait contingit in cancro.-: cft quod/
dam genus itUus qtiod babet fuum in tra molle. -z fuum
ejaratefteum:-ziftitdteftcumpotcftfrangi ftcut cocbe,
gtanimaUaanuIofaquedambabentanuUis in ventrc.
quedam in oozfo.-z quedam in circuim:-z nutUim anulo/
fumbabetcarnem vclos^fcdbabent incmbza que a^v
mitan t carni -z oiTi^-z p:opo:tionant eis.i qucda» anima
Ua anulofa baben t anutos ottpticatos in logitudine me<
b:o:um fuo:um.fiaitillud q6 oicitur.zo.pedum. i quci
damanulofaaliquando voUint.-zaUquando amtNiIanr.
1 quedam in vno tempo:e tanm? vo tant: vt fo:mice. £t
quoddam genusmalacbie eft q6 b5 capuc fub pcdibue:
1 co:pu8 con cutcacum fupcr capuc:-z babct occo pcdce: i
quoddam genus malacbie b5 mulcos pcdcs : ftcut illud
genus qp fanage oicit . i cft quodda atiud genus mala/
Z
©e natura aialmm
ebfe. q6alTi'milat fanage: i b$ ouo addmmmxu gbiw
capir fuum nutrimetS.': ponit in ob fufi.t funt valde oiv
rain c):tremitatibu8 fuig.iqn marceftinfremitu.tiic ib
lud aial venit ad lapidee.t quicfcit (uq^ lapides.': tenct fe
fUB illoa E illa additameta.i iuuat fe cii cie.aij ftupefcir
q; aliquaoccaltone:-; ouo eius pcdes anteriozcs ponunt
fuiimurimcntiivfcpadoculog.-zciipcdibusfuig poftc/
riozibusiuuatfeincoitu.iinfupcrionptcad pedcs ftv
08.cft in eo cana.cii qua eifdt fua bumiditate fuEflua5.i
fuii fperma ei)cit in muliere fua:'z natat cu pcdibus fms.
coculieiusfuntfugcaput.zos cius eftinDojfo:in oze
etus elt modica caro.i no bs Ungua.i in capitibusei^ap/
paret.qfi[ apoftemata.i qd capii.pedib'' capit.-: illud qd
hs n iultos pedcs in illo gue eli: parui cozpis : et longo^
pedu.iocsalt) malacbic funt magni cozgis.-z curto;r pe
aa X DCbiUs inceltus.': foztc oc iito generc eft qda fpies q
oicif fcedine.i bs ouos cubitos in I6gitudine.t oe ifto ge
neree(lA'cutconide.qd bssncgcubitosin Idgitudincz
JFozte pes eius 9 oicit multo:;: pedit:cll ouo:^ cubico^ z
plus.gt pifcis q of tomi babcat ala qua ambit fuuj coz^
pus.fcd alas eiit8.qd or ton idcm;b5 oiuifionc in partib'
cmalacbiebs coziu.qd coopitfuacoiga.-rbjffopbagu
poilozifiicia.longit 'Zgracile:cotinuatfccuquoda mem«
bw.quod cft fimile papc. Sed ille f fopbagus babet in
(e inuolutionem fui.t babet inteitina gracilia: 1 illa intc/
ftina funt magis fpiflfa : q^ yfopbagus. 1 pjeter ifla non
funtapparetia in ipfa malacbie:niri folii vas femints.qd
t>f manin6;.£c qit ei)cit illud qd cft ej: bumiditate in tl/
lo vafe fcminis facit aqua curbida. 1 bec ogatio e majcie
fcpie.T ilhid vas eft ei fitb o:e fuo.-z fua fugfluitate.-z fuii
fgma eijcit g vnii cjcitii.-z coipus cius bj (uz fepilos. 1 h
tmon cojpop ifto^ pjcdictoj: buiusgcneris funt oura
nKdia.inter os t fptna.£t in tonidc e(t res carcilaginofst
Ikuc anulus incra co:pus fuii:fed aficberomenec n6 b$ i
tuo interion alfqul re oura.fcd in ciraticu capicis eft res
carcilaginofa.q cu findit fic ourio^': fub ftomaco mariit
eiiresqcicualie que crafic admedullainfurfum.': alia
q ad tnfcriusj?ccdic.£c in fcminis func oueres ejcicitalce
c fub illis func ouo vafa rubea:q cenet in cra fe oua. t cu/
mefcut illa vafa aliqtt:qd fiunc tmioza $ capuc.@5 atal
qd of fepic bs ouo vafa:'z implenc fe illa vafa ouis : 'c oita
eius aiTimilant grandini.': in oibus iflis fpcbtts fiic ma'
»A res palcbzioieB femin is.gc fug mafculos func femine. 1
^ antcrioja ifta?: func magis nigra.': ps illa q of afcbcra/
nenct q cfl maio: co^Ec.femp natat fug aqua.-: ifhid qd
natatinmediointer fugficieaquctfiindiiftit mino:es.
gt q func mintme in ifla fpe ambulac in fitndo.': minimi
icer jftos funcilli g no biic iiiccuras in pcdibus. j£c eqd/
da5 gcn' illo:p aialiu: qd.ppe ripas maris.fcmp pafcif: 1
vnu aliqit etjcic ab vndis.t nuq| rcdic:'Z moa c ctic cade.
cellmodiciivalde.£ce(lquoddagcnus aiaUij:q6 ece/
rtcii.t no ej:ic oe illa ccfta.aliqn cjciic fui pcdcs -: fuu ca »
pucz boc qn appctit comcderc. Sed aial q6 i mollis cc
ftcbjfpcsmultas.toctftogtiefunccacri.': illojr cacro/
rum mulce funt fpc6:q: qda func maiozee.': qda miozcs
fiint.^maiozesfuntficutj^rcaliialiagna.toico g? iam
narratii fuit mibig? inmari trabasaccic vnii genueca/
cro:p qdfugcoaiiciusfuntmaculc qft eflent picmre %
tincntrc fubtilcs mirabiles.t oijrit 'Bxixp illop cancro^
pamo^efl quoddlgenus. qdvocat milites^q: curric
multu.'Z ittenic /n vetribus co;: caro aut bumidicas (w
Eflua.-: no pafcic ex. aliqua rc: q in fc bj foliditatcs.t i(\.i
cacri biit Decepcdee.ficut vcfpe. fed alafarim b5.iz.pe/
des.-: pedcB cius qui fun tj?pc capttt fitn t acutiozcs. % am
plio:es funcpotleriozes.'zcauifre bs ejc vtrac^gce ance<'
2.ibcr
r{tt3.to.pede6 groflb9:in pollcriojiej: vtraq^ pte ttcr pe
dcsgracilesctpedesfuos.t iuncturaseo:^rcuoluitin fe.
Soed alafari5 1 fua indiuidua b5 cauda 1 cozpits:': Kara/
bobspedceftibtiles^-^funcin poftcrio:i partc: pcdcs
oium i^oT^ funt longi.': cozpus cancri cft rotudum.t pe/
dce anrcriozes fn femina K araba func filfi. 'Z in cius ma
re Do:': alefemine func maiozes cq mafcuii.*: fua colla fiic
maiozo:': pedes poftcriojcs mafcu li func magis acutt. 1
in illo gne femine 1 mafcult": in iflo gne biit qda addf/
tamentaintcroculosadmoduvcna^.': babcnt qucda
coznua paruula:': pqt moucreoculos fitos ad oem partc.
% funt eminences.': ica faciunc oculi cancri.': acceduc ad
albcdine:': funcin eis macule nigre.': biic oentcs acutos
1 paruos:': funt oppofiti ifcnwce fuperiojibtts. 'Z n6 fer'
rofi. % majrime in parte oc]ctra:fcd in partc finiffracft oi
ucriitas intcr cos quifunt in fincz intcrcosq funtt me/
dioiqzilliquifuntinfine^funtacuti.toiftatinccrfc: t g
in medio carcc acuminc:': numcrus ocntiiji in feriiis funt
qtmo:.': fugius trcs.'z maicnt fupiojcs cotra infcriozes
qn volunt aliquid rctincrc.': capcrc;'Z fitper iffam acicm
ocntium funt ouo ocntcs magni gracilcs acutt.'Z fub oe/
tibus tenet auricuUie.-z mouct fcmper auricu las.t e j:tre/
mitatcsauricularum funt fpinofc: x in ventribus cacro/
rum funtqitedl fozamina quc fe claitdunt.t fe apcrfunt:
■z oua fcmina?: cancro:p fun t in ftiis in ceftints. @cd Ka '
robus b5 incra os fuii ouoe oe'ces molles 1 magnos.': in/
ter illos eft caro quc afl^imilat lingucz b5 a lios trcs oc/
tce in vna acic g funt infcrius:'^ poft ocntcs cft fiius y(o»
pbagus.t eft valde curtus.^z eft fuus ftomacus ad fimitt
ntdinctelczpoftfuntfntcftina.tourat vfcgadlocil e%i
tus ftcrcozis.t b5 vnii locu^pau quijpcedit a vcntrc ad
eundcm locum c^pitus g qua pzoccdit fperma:': locus ib
le per que pjocedic fpcrma eft fub itcftlnis.ft coinu oe jc
trum eft maius : «zinccrcoinua fua fupcr q fij:i funcocu
li.'Z illa additamenta:in quibus ftint fui ocuU aliqn funt
remotafnfe.aUqitj7pinqua:ficutbecmajnmccontingit
in cancris g oitr f rcaUcgt omncs infpirant aqua % e\)i.ii
untipfam.SedauimaU'aquebabcnttcfta6 0uraoifHnt
marina ficut f ricu marini: qdam babcnt in ter tcfta car/
nem ITcutcalapagu.tcaputifto^jjq babcnttcftas oiiras
Vtin pluribus eft longu.tnon apparcni^-z qdam qite ba/
bentteftas:babct vnicam teftam intcgram:i qiKda, ba
bentej: vna partcvnam tcftam.-zin alia aUam.i qiicdd
fiintqucaperiunt fuam tcftam.tqucdam non atxrriunt.
iStque aperiunt:qttedam funtqueaperiuntcj: vna par/
te:quedam c;: ouabits partibus ; ■: qucdam apcriunt ef.
omnipartc.ictqucdambabcnttcftasplanae^-zqucdam
afpcras^-z qucdam funt que baben t Diuifionc 5 in fuis tc/
ftis^-zqucdamfuntquebabcnttcftamtotam vnius na/
ntrcictquedamfunt babentcs oiucrfifatcm in uiis te/
ftis:ita gj in cctremitate funt teniiitatcs. 'zin medio
fpifl'itudo.£t babcn tium tcftas qitcdam ftin t mobilia : 1
quedam immobilia:-: mobilia qiicdam ftint quc dc faci/
lifunduntaquamicitomoucntur^tquedjm funt quc
funtftVafuistcftis.^zquedainfuntquccjicunta fuie xe>
ftis.£tomnciftudq6cgredimrafua tcfta.-zingrcditur
lUam babcnt carnc5 oiiram;'Z in mcdio liiibjbet caput.
•z Duo coznuait qucdam coatm babcnt ocn tcs.^z qticda,
co:um babent calccos quibus pafcuntur ftcui Itnguc in
animaUbus.^z foztafl^c illc calccus eft ficut aculcus: 1 ita
acutus:q6ctiam potcftpcrfoiarc teftasaliojum tcfteo/
rum.-zomnibus iftis vniuerfalitcreftos.^ztioftozificiii^
fcquitur in ciusmcatuoquiDiciturfimiliopape.-z fub/
ttis iftttm matum funt oito additamcn ta ad modii5 coi
noutm vbcnim. tcum ftomaco contiiiuaturquoddam
€imrtm
35
int^m'A6pceditincqlirectim^nead anu;:-: fniieni
unt fm oiuerfitate fpccicp in iftis aialib'' Diucifitae nic
bio^ poft rtcftiniirvelut additameta nigra grolTa:-! mea/
tU3 cifadenfes:': cbabcraet caput hy.i coinm losi lin>
SnSiibic no oillinguunt nifi in magnis eo^:'Z additame
taconofanonDi(linguuntBceptibiucer:niftinmagnis:'z
qne mouent in eis biit fozamcn in teila fua:^ qd e^ciiit
fua fugfluitate:': cj: cancris eft q6da genus q6 aiTimilat
araneia.j£t ari.Di3dtin p^oectrina anotbomia i fimilitu
dines bap fpqr:-! nos Deliderauiin'' abbzeuiationes ei',
5ricius sut marinus bs in interio^epartc fui loco carnis
ptes nigra8.£t cft ejc eo qdda genus q6 bs in tra fife ouo
tnagno;? inuenif ilUid onii ta in magnis q§ in panuilis i
coniedit:te;:eisfrict)8.@untDuogencracarnea:vnu;
gcnus magnico2po2is:'Z alind gcnus panii: i fpadofus:'!
totii Dotfum eius eft carneii.£t q: eo eft genus:qd crit in
regionc tanirqd cft albii in tefta t fpin is:-: erit maiojis 16
gitudinis q|alu fui generis x fue fpinc funt paruet tcnde
tes ad mollicie i multiplicantin eo gtes magneque funt
poftosfuii.£toesfrici)marinibntosiPeriu8:taniifu^
peri':'Z caput iferi'':'z bfit gncg oen tce in ^fundo iter ^s
eft qdl caro que anTimilat lingue:ccindc f fopbagus.oe/
inde ftomacbus oiuifus in qnqj gtcs rcplctas bumidita
te:t qlibet illap partiii ptinuat cit fifac tendetes ad anii
« ipfevtit fpinis loco pedu:-: mouetur inberedo fuE fuas
fpinas.ict oe aialib'' tefteie fun t qda quc ouob'' pedibus
fuis adbcrcnt lapidibus^^z^appellant balica:': capitgcgd
tranfit g ipfus oe pifcib^^paruis t ali) 6.i£t ejc iftis fpeb^^eft
qddl genus q6 comedit f ridos m3rinos:aial aut qd ap/
pellat maftucbscarneoura^tno iniienit in co:po:eei''
bumidita3:ac R eet oe na arbo;::': cft q6da gcnus d'' qd
ofmaftucqdeftparuicoipojis': comedif ab boibus:i
alia fpcs magnicojpo^iKCui^^coro induraf aliquatulii z
comedif zt g oem tactii oiflipaf t ma rcefcit in mari.Sial
autanulofuscuiusale funt fiaxt meb:ana:ficutfcolafci.
aiia que no biit in meb:ana:ficut vcfpa:b5 caput •: Etinc
tia eius i ven tre:': poft^ amputatur viuunt g bo:a:n iii
CQpIejrio eo]: fuerit multu frigida:aut tagat iUa in ea bo/
ra multii frigus;': apcs ampwtanf Emediu i viutit gbo/
ra^tirtud eftqn amputaf cii captte pectus in mcdio:fcd
qitamputaf caputQfe:ftatimmo:iunf <: atalq6b$ co:/
piis longiirficut aial q8 bs viginti pedcs:qii liindif b me/
diiivtracpparsmo^ief Effttbuicaialino apparct inco
altq6 meb:ii:cri quo fentiatnifi oculifolii:': qda fpcs bu^
iuseftq bslingua^^aliafpescftq barmcb:itcu quogu/
ftat:':qdibn&ilUidmeb^ou^:':qda btitillud meb:u;
molle:': illud cotigit illis q no biit aatlcii an te nec^ poft:
ftcut fcozpio 1 mnfcc fcriut aites ataliii cii tftis mebzis:':
mo:det cii ifto meb:o mufdliones i fugunt fanguine cii
€o:i ifto^ aialiu anulofo:p qda bii t iterius latete aculeo
vt apes^-zqda ejcapparct vt fco:pio.gt anulofo^ volan/
tiit qda <Un t q biit ouas alas: vt mufce:': qda qtuo: vt ve
fpe 1 illo:p qdi funt q faltan t:': qda funt q cocunt vt locu/
(te:i funt illa q bntpcdes poftcrio:es longio^cs:-: ifta ps
q ita coit no b; tcftamecg fpinas^nccp ofla^nift folii co:iu
Du^.£c qda illo;: biit illud co:iti magis fubtile:': qda il/
lop bnt illud couii co:a pecto:e Du^:ita opvroc genere:
cb5203vnii inteftiniiqdjjceditrectetmodica Esei''
b5 inuoUitione p fc^tjJccdit vfc^ adanii:': qda iftoji bfit
ftomacbii.£tilludaialq6clamatoe noctcad moduci/
cade; vel cicbot no b5 06:15 h$ Ungud ^da q nofcif a me/
dio fuicapitis^tno findif ifta lingua:': in fuis meb^isin/
ferio:ibu8 no reeif fuefluitas:': in mcdio fui co:poas eft
qda telaquc apgct.£tin maricSda funtaiaUaqueatTimi
Unf aiatibus alteri^^giiis^q^qda funt que siVimilanf ftu
fto ligni:^ alia q affimilanf vfrge vfriU':': in !oco teftiap
lo? brit alas:': qda que aftimiUinf coUibjis rubjis.
CL Capitulu fc65 oc fenfu t motu i vigiUc i fomno:^ quo/
Uter fit mafcuUis:': quoUtcr fcmina.
iTl^nt» aialfanguineuytqd gencrat
\<mfU\^ aialb5gn(pfcnfiis:nifi qi3da
1'genus muri8:cuiu6ocuUfunt cooetifub
jco:io;': b5 piipiUa i co:onij t albedinc.£t
jpircc6guftat;':i6appctuntqdacibaria:i
iqda rcnuiit.£tin pirdb^^noaF^rentmc/
' b:a audime nec^ olfatus:': nares pifciu;
n6 eueniittad niedulla:f5^cediitad eo;:auriculas:f5 tii
nifi audirct n6 fugcrct gg fonitu:': nifi olfaccret no veni
ret ad rete gp lac:': aUas rcs t rcte olfatibilee.ict oico o.j
VidiiUosvcnietcsadlociivbifuit lac: cito capicbanft
1 vidf iUo8 vcnietes od fonitii oe alabud:-: appUcan f ad
palatiu adilUi fonitii:ifiigitint cu ocficitfonit'':': cii itejp.
cantaf ite:j: rcucrtunf .fit oipt ap.g? oclpbin t vnu ge»
nusaUudpifciii adtonitnta imotiialiiimagnii cadunt
fubito ad flindii:qfi eet in ds epilenfia:-: tuc capiittunfi/
aitcapiunf eb:u:': oelpbin meb:ii auditus no bs i pifca
to:e6 cii iungunf adcapiedu pifce6:U>quunf tocitc:': au/
feriitremosanaui'b''nefactattumultii:'z poft^ circue/
rutipfos rctt oat voces:vtpueniatin mcdto^tcu vna gs
pifciii vaditad pafcendii kcxete recipiut illos pifcato:e8
paulati5 1 no fugiiit pifcee gda qui funt in mo:i pfricaC
fe ad lopidcs:': ey. iUo motu t pfrtcatione cadiit qfi eb:i):
1 vadiit qfi mo:tiftcati:': tiic ifta funt figna fui oudif.^f c
adbitc q? oco e]CQimentato:es teftanf : qp et muUii audi/
unntetmaximepifcesqui oicunf aftacozi cetbi-^aru/
mim^ifirrq^pifccsolfociut^q^copiunfEolfationeq^g/
dacapiunf eodojcacetoftts;:': gdag odo:erei inUcic^i
dagfimii.j£tpifcato:e6 accipiiitafartc^iaftant ipfum;i
ponut ipfu5 in rete:': ftatim intrat pifccB rcte ee odo:cm
affi^iptfccs gda fugiut a \oco abUttionis aUerfpifcie in/
terfccti i fugiunt a fangiiine oUeri^ifcie:': gdd fiigiunt 9
fo:dicie retiii:': gdos ftigiut a toidide bamo:^:': fi ^terin t
limpida veniiit ad illa.£t gda 6 oelpbinis i alio^ pifciii
ad quo:p medullas Euenerit fonit'.": no biit inftrumetit
audit^^^f^audiiitquodacpraneo m6app:opatoeis tno
alt)6.£t aiaUo anulofa biit fenfue mftiiaattoe:': olfociiic
1 ^ftantt audiunj a rcmotfs:': funtgda odo:e6 qui eis
placcf: iterficiunf a gbufdaodouV.ificob odo:e fulfti/
ns 1 orfc cutisti o:igani agreftis:^ fic fo:miccq qti od fo /
ramen eap oUgd oc pdictis reb^^ponif mo:iunt ifugiiit
a fiimo ftoracis.^toia anubfa fitgiuta flimo co:nu ccr/
iti:': cefcncgi ita oil^t ftorace oura: op qfi eft in fm\o eP
(i amputari ocbcrct non fttgere:': fitgit oe fitmo fpci q or
oboje^tapcsn^ ventiitodk>cumaU odo^te^mo gcfciic
nifi in loco boni odo:is •: vbi e ouU:edo.£t aioUu tcfteo/
rii qda oiUgu t odo:e malu:fi'attq6 of cocbera;(ed nefci/
mu6 vtrii i^bcat vifu5 vel n6 vel ouditii . Jo5 in fet moe
vocti aiaUii Dcbcmus Diccre:q: qda funtvocii fo:tiu i q»
da DcbiUii:': qda loquunf :f5 log ;p\pm eft boi8:'z ipfe foz
morcvocabula ':c^traberc fcrmone a connie puUnonis.
&5 vo>: rcgif in oi aiaU q6 b5 arteril t ptiUnones:': non
Dat vocc nifi aial q6 refpirat;f5 q6 no refpirat aUter fadt
fonu.£t q6 fibilat;fibiUit g q§da rela q eft fttb oiafrogma
tcSi^ mufcc fociutfonit Emotiiala:^.ict nulUi aial iiia /
rinu bns tefta mollc facit vocevrfonitii.£t fi ob^ciaf oe
qda gtte [liiciQ q6 focit voce:fiait ill6 gcn^pifcis q6 DrUi
roliaremiin:': fitr git:q6 inbabitat terrom oc celeug.£t
ifto;: pdicto^ fun t q oant voce no oico fonii;Dc fpina fue
caudeauriculap^iqdafociiitvoceE pfricationc finieg
eftin iUoco^ge^tcctccaaudif facercfoniio:a cotinii i pt
®c natura mM
rds aflfimilatue pcctini qiiado ftndit aqua facit (bnu ad
tnodiicelctei-zirundincsmarinequfcriHnt cualia ftiis
flicra faciiit ftrepitum fonop.gt oclpbin fibilat:i bs piil'
monc:f5 poft^ fuerit fuE tcrra no fkcit voce.lct ferpctee
hbilat;ic3rapagnlDicit.coztucab5Dcbilcvoce.£trana
l^ lingua coniunctl cii mandibula^ficut eft in pifcib^.no
oat voce nifi in aqua.£t cu facit vocc fua mandibula cft
f n aqua:i illa voj: of coa^:i cii e%it aqua facit vocc olte/
rius modi:i cii facit vocce in aq anittit fuos oculos foit
titer.£t aialia facientia vocc faciunt oiuerfos tonos. £t
aue5 quc bttt lingua ampla imitant vocc bois.£t in qut/
bufda auib'' cft oiucrfitas i fono maris z femine. £t auis
maious cozpoiis bs maio:e5 vocct pp:ie tge coitus:q2
tac oat plurcs voces.£t qucda aues fun t qua:;: femine i
marcs cantant ficut genus qd or ando:-: tales aucs fun t
qua;: aucs mafcule clamat fuas fcminas antc coitum:-!
qda faciunt voccs poft ficut gallus. jct qda aues que no
cantat ncc^biit vocc nifivaldc remiftas nifi mafculi qui
cantatflicutgalU.£tqd3aues queafTimilanf pdicib'':'z
t[n bo nafcif naiiter furdus facit vocc:': non pot log:fed
ftraulinoilbifiti^sfitnt^SspulUauiuciifuncparuioiffe
runt fuie vocib'*» vocib^patriirquoufcp magncfcunt:fic
palumbi.£tiaoij:erunt boies q> vna auiseo^ qucap/
pellaf andon moHraiuttonii fuiipullo velaltcri^^auie.-t
Cunc(igniftcatfusbocg> auesqueda faciiitquofda to/
nospernamrar^zqdaQDoctrinazfedelcpbas per calceu
fadtcontractionc:': pcr os fuii fadt vocc.
CfCapitulii .111. oe fomno animaUii.
pCxK (omno^^i
(anguine:! qd ambulat Dozmit i vigilat.
£tocbn8palpeb;aeclaudit eascii ooz/
mitJ[:t aUa aiaUa $ bo fomntan 1 1 figni'
ficatiofngboce(lco2:mofinfomno.£t
ilaial facies oua fadt (omnii tcnue. £t iU6
aial fiCr qd efl te(tc moUi6.@3 in aiaU tefte moUis no Z'
dpif fomnu3:q:n6b;palpeb:as;r5 Ecipif pboc qdge/
lcit:'Zp5tcapi'z no fugit.jft funt qdl fpes pifciui q magis
Do:miunt oe oie cb oe nocte. £t qucda marina Do:miiit
fuQ terra:'z qda fuQ cautes:-: qda in barena:'Z fignificatio
fUB boc cft q> imfnedio eo;: inuenif pofV in barena : fed
ceUcte mltii oozmit ita ^fundc q> capif manu . «35 oel/
pbinooimifze^citafecannatnaeregquainfpirat-zaii
dimr (tcrtens.£t anulofa oozmiunt:': figniftcatio fuper
boccft gp aUqninueniunf qcicerczpucrindromniant
rccte ante.4.annu:'z muUi boies nofomniat anteq| ftnt
magni^iqda niiqj.Jocd occaufa maritatis i feminitatis
rico q> inoibusataUb^^nofunt-marcs-zfemine dcatin
aiaU marino qd babet teda Dura:fcd in aiaUb^oUis te»
(te queda babet feminas queda no:': qucda funt qite no
l»bent marcs:? feminas in fuo genere ficut encbcU . £.t
aUqn inueniun tur in barcna queda apparentia fila ficut
gafane6:i putat cp fin t filg oc cncbeli:': non fun t:quon ia
encbeUnonbabetoua:q:funtin matriccznonin ftoma
cbo:q: fiecntin (tomocbo oigererentur gtpm': enchei
lim ndbobetouanifiin fuo (lomacbo.i£toptno: g> iUc
qui ptitauit cp ilia encbeUm eet mas que b5 mo ius -: 16/
gius caput:errauit:q: ifta oiucrfi tas ert fcdm fpcm.Ct in/
ucmmue in libzo ariftoteUs muUos pifces qui no babet
in fua fpccie marcs i fcminas. £t quedd no funt gencra/
tiua./ctquedageneratperfefinccoitu ficut orbozee.fit
que babcntfonguine -: gcnerat fibi fimile:femg mae cft
maio: femino -: viuit pUie.Sj ouantiababent feminas
maio:ea:ftcut in ferpctib'': ronis ':araneie.£t femincpi
fcius viuiic pktfq^ maree:^ rignificatto ing. boc eft:q: qii
JLiber
capfunt pifces fcmp rcperiunf fcminc mato:fe ctatis cg
mare3.i;t mcmb:a ontcriojoin moribue funt fojtio:a:i
poHerio:a in femini6.2:tiunctnrefemino^funt oebiUo
rce.gtfuicapiUigraciUojcs^-zfuevoccs aaitio:c6:': aU/
qn fcminecaretarmis:q bttt mares vt ccriia igalUna:!
po:ca no b; calmu:': aUqti in femina orma funt fo:tio:£t
fic co:nu in vacca^co cp ei^^vires fiit oebiU'o:es $ i mare.
(£Jncipit liber quintus oe memb:is naturaUbus.
(CCopimUim pumii oc oiuiftonc coitus aiaUii.
rir' TSinmna ^ nuUiibipesg»
IJL^ VlUmU& neratfibifimileni
ji ft b6.£t fiait gencratarbo: fiUii fibi rimi
I tc:ita t aial generat f iliu fibi fimile . £c (ic
larbo:vniU8nac gencrat arboK oUeriu»
.1 nae;ficaial vniue nacgcneratoialaUeri''
nae licutgafonce:': (icutqucdaarbo^ee gencrantfCEfe
(ic qucda oiaUa fe gencront p fcOmnc aiol qb generaf
e^aialifibiftmiUgeneraf perp^rtti lUijcttriavtin pUi/
ribu8.£t la inuenif gcnus ptTciu.qdparit -: no rcpcritur
mas in4Uo gencre.£c quida pifcee faciunt ouo pcr (e:kd
mutatio eo^ in aiaUa no p6t ee finc mori ftcut oicef . £t
quedaaialiagencratataUamimo:afe ficutpedicuU' qui
gencrat lcndcs x mufcc i apiailc quc fociiit gofones:': il
lc gafones no aUcranf in apicula:out mufco^ . tiico ergo
qp opus eftvtaiUodia6ilUid:vtriigafoncsiUetandcm
fiut mufce i apiculc:q: q6Ut>ct genue b5 fuu modu5 fue
lu;»rie:(tcut modu lu;:uric lconie i lepo:is;q;: JmafcuU
mingiit poft£t oe ^p:ietate lepo?: eft q6 fiia fcmino fal
tatfutimarealiqii.ftqdaaiaUoifuocoituita febiit qt
mas lupiriat cu femina fup:a ca:i tcndat fub .£t qucda
que in fuo cottii cleuont fe flcut ardeei. &cd f ricg agrei>
ftcs coeuc piungcdo fe f m oo:fa fta tcs in pcdt'b''. £t q*
dafeminee^iguntlu^uriaa marib^ficutfcminc cap:o»
ru^q^tUafeminaclamatmarce^imuUcr copumit fccu
mare.£t qda timct oc fo:titudic marie iic cerua t vocca:
1 di eiae efl:q: acddit idts fcminis oolo: a gcuftione vir*
ge:q: iUa virgo c(l acuta oura nerualis cii crigitut .£t ca/
meUi vadit flcjca genib^^od camelti:cii apetitcoire.£t cle
pbas femino oefccndit ad fouea:vt pofTit faUari a mare:
tappeticcoicuinaq:q:vterc^ma^ iuiiaf ibiin coitu:
1 ma^e mae:q: poft coitu cj;aUaf p aquo^ a ft:mina:t
aqua imm marc:qde):aUef fug feminaq: ia contigit q?
elcpbas afcedebac elepbante femina in terravngucni oe
luurc^i^:': i(iud erot mirii qn coiuit:qtn pfuetudo ciue
erot no coire:ni(i in terra fua:-: coiuit qn exiuit ad terra$
co:afceno^ i cius pfiniii.£t tuc clepbas mas iuuit fe e^
fuo culmo:-:Declinauitcmpa fcminc^tafcendit fupea-z
coiuit^-ztiiccT^bocacoepimus q;> atlmuselepbantisbs
iuuamcntii in coitti:': iiiud (iiit an tc tps pdicationis ma/
bomcttiannis qdraginto trib''minus.£c oc aUo mirabi
Itfuit q? leofiUieftrisouccbof odpdicta ciuitatti coi/
uit cii lca:'z gcnuit e^eo:': iUud nun^ vidcbof in aliad/
uitate:': camclue muUoties coit -: oiH.j£t fuii ocfideriii c
feruene tpc coitue:': oico q> illo tpe coit''.^ no accipit ca'
meUis nifi modicii ocannona i femp oppctitcoire^pc
iUu U)cu in quo coiuic pmo . £t oico cp cocbi tge ocfide^
rg fuicoitnecoit:ficutaiaUomingentiapofl:'Z iter eacfl
oitfcrentiaaUquotula^fccudric^cefTus^iin cocbis femQ
efl virgo voldc magna.£t coitue lupi e(t ficut conis coi/
tus.^t quodnipedolio queponuntoitocoeunt:ficqua/
dmpedaliaqucgencrantfiUosftbi ftmiles^^^illud ficut
to:wca calopagniagrcUis 'Z morina.iopccics aut fcrpe/
tiii:tco:p que non babcnt pcdcs tgecoitus inuoUiuntur
mod 1 f cmina itcr fe quafi poffct e|nimari vnii oe bis bi/
ceps.jCeleteatitcomntj2appUcat(oncDotfop.iStaiaUsi
Simtm
54
marina iiticotpodi adiungft mflrcuUie iof. Ooarn; fuu;
ventn femineizei quo:^funtcaudemagne coeunt q ap/
pUcdtione Doifo^z^z^^fricatione vebementem:': foitaltis
oifTerunt fpeeeo^rftcutoiiTeruntcanes:':; narrauerut B
C):perimetato:e8«p2udente8Jl^t notiieitQ? aues^^zque
ouantvelociozafunttgecoitus.jbelpbinaufzlupimari
iiicoeuntvtquadrupediaiia:f;inDuplo fpano tQis.@3;
mafculus celetc eius meb:;: virgale q^tcdii verfus anii:
9 ejctendit verfus potlXoitus aut ptfciui ouanttti eft res
occulta valderz boies siciit g? fcmine fufcipiut femina
mafcu[o:^02tbusfui3:tttaei|aut eain ventrem^^zanfe^
ht q6 femine fequiitur mafcnlos trafgluttetes fua femt'
na.Deindetcpozeep'tusouo;pmare8fequuturfemina8
Crafglutietes eap om:t no tranflt in aialaliquid oe illta
oui8:nifi illud q6 redpit intra os maris.£t cubala femi/
na edicis tmpj^af cjc vento flante a partc lui marifi:i;
andimsfonitusei^^^^cubalagdi;: e;:trabitlinguas fuas
«dcomifcendu fe tge coitU8.2X>alacbieaut iungunt cu
oubn9:oeideamplejcant fefe^^zcoeunt natantes.^t antf
menem j?p2ie feminaeius Dcclinatin terra tge cot'nis.q.
fu^Mna^zconiungunt oab^fiiis.-zclamat fcmina mafcu/
lu;vtappjo):imetfibi.i:toeboib''ftintgdaquie^tunlt:
QJVirojDe afTumenemcft neruofa^-zeftverfuspedes:':
intrudit virga fui in os femine fue.£t quedas aialia funt
molUstcfte^^zcoeiititcutquadrupedialia que mingunt
jpott.x generat -z coitus eo^ eft tepoze veris:-: luxuriant
jppe iitndti maris:'^ foztaiTis erit coitns eo^ in quibufda
re^'onib''inpncipiotepozi8ficuti.£tcoitU8cancro^elt
quado cancer mafcnUts:qui eil minoz vocat fcmina.*': ac
{editfeminafubtusipfus^-zaccefTioncaperit po:ta qelt
in cer tunicas oirccte coniungit pozte fiue ojificio:q6 efl
inter ouas tunicos alterius.oeinde coniungunt ille tuni/
ceooneccopleat coitus:-: longitudo:queeit intcr Duas
cunicasellmatozinfeminis:q|inter tunicasin martb'':
t et|ciut oua p pollerioze partc.3ial ant q6 eft annlofu;:
lemtna e^ dt mebzti coitus q: fe in oirectu inllfm marie:
vt in il lo mebzo recipiat meb;r maris:ita gp ipfa femins
no multi} mouet ad virgauf; e^cit fuii additametii in oi/
recto virge:q6 additamentii p:ominct a potlerio» par/
ce:z qit coniungunt oe oiiTtcilt feparant ^pter ptlrictio/
ne fuo^ membzo^ per ligamenta. i£t qii aronca oeftde/
rat cottii per mnicl fue tele trabit mafculii:^ non cedant
alicere fe per biti^ attracnone quoufc^ contungun t adtn/
uicc:-: pcnrrit venter mafculi cii vcntre femine . £t fdas
g? moioz appettfanimalts elltn ftne b^cmis:'^ tnceptio/
ne verts.t3omo aute t oia oomeftica licut canes x pozci
coeunt oi tempou.£t odtderiii viro;: eil magis bf ema
le^^zDefideriumuIi^riiinellatepjopter lefioneea^ a fri'
gozciSuis aut manna quc applicat cbere latine alcione
coit iii vebemetibFeme:mcd4a.f.£toicit q7nidificat.7.
Dicbus ante introitii folis in capzicozno:^ coitu^^z ouat.5.
oua:-: ejtrabttpuilos in.y.oiebus poft^t apparet in tem
po:efemel.f.inoccafu pleiadii^i apparct nauibus:-zap/
paret in circuitu nauiti:Detnde abfentat fc:ficut oicuntfa
pientes^qut^bus credimr oe e^rimen tatoabus.£t aial
dnulorumfacitcoitiifuiiinbfemenon e^ctas verni/
(iquldo fnerint ventiauilrint^tmaximeeaque non nii
dificant ftcut mufcc:': fo2mice.£t oe animalib^^que oult
queda ouant remekqueda bts:queda tcr.^cozpio autes
martnus ouat fcmel tn verc:fcmel in auctumno . £t nub
tafpc8cclctcotiatbi9:ntftilla fpeciee que cognominat
letc vel lemcm:quonia ottat tn vere quado occidiit plcia/
dc8.7.aut.8.fcdnonouat oua ltmul:tmo in tcmpozeoi^
fcrcto^ttaQ^modovnumodoaliudc^z ejctimantboics g?
ouont in menfe bis igt oe sialibus marinis qucda ouant
omni tempojft': crefcant oua eo?i:^mi8gnificant veloci
cer.£t quida pifccs funt qui no ouant nifi in mari:aut tn
littozeeius ficutcelemides:'z nob:a:illiquidc non ouant
nt'liinmarifaccof.£tali)pifcesn6ouatnifivbieffluiit
flumina in mare^-zquidafuntejceisquinoouant nifie;:
elettatione mari8.gtej: pifct^btis eft quoddam gcnits q6
appellaf nucbede ponitapud tropicon cftiuii.q.vn ti vas
plcnu oui8.£t e^ pifdb'' gda gcneran f in ceno fidtt ouat
ille pifcis qui vocatur caftarcm.i;t dc pifcib^^quida ouat
iii parte maris non ficut abundatcs in ouie in parte ma#
ri8:Dico in anno femel:'z in alia parteabnndates in anno
riultotien8.£tillc qui vocaf cbenumbie: oe vntucrfita/
teiDalacbicouatomnitempo:e:tcomplebt'mrouatio
eiusin tcrrain.iz.oica-zfcquirorea mafcuUts^-z fufflans
feme fuii fuper oua fua:'^ oua fua funt ouravaUie^-z no na*
tan t nifi otto i ouo.St celegig coit bf eme:'^ oiiat in verc:
^interillatempownidificafc-zouaciusfnnt ficat fmct*
nncis parue.i erunt oua dus pUira numcro.-t caput ma«
failo^ longius eft capite fcmina|r: i femtne cubant ftiB
oua^^zabftringitinaluootiafuaante^comcdatcament
fua quado fcdct ad comcdendu.£t pUires pifces marini
ouan t tcmpoze bfcmie:': veris:Dc babentib' tcfta pzeter
f ricios marin os qui fun t comcftibiles ab boib^^^quoniaj
emntpleniouisomnitepo^c-zp^ecipue in plenilunt'o:t
in temporib^calidisinbfcme^tinellatc^nifiqui ftieriic
in parte terre qtie oidf rcdinugio.5n ea.n.pane nocmt
nifimodicii:'zfitntpaniico:po:ts:'zplenioui8.£tplure9
aucs agreftcs gcnerant femel z irundincs bie.^uis aute
queappellaturcbatcozer ottatfemel:^ antcq| reccdac
bf ems oeftruuntur ouaeius^^ztte^rouat:'^ facit pulk)s.
aUus qui DonKfticatunt adberet oomib'' gcncrat muU
cottcns nifi tn medio bf cmis ficut columbe cgalUne.£c
oicoetiag^coUtmbequando rcperiunt cato:e:7annona
ouan t etia in medio bf emis:'z oe coUimbis qucda5 func
fpes coUimbaj: que no oomefticanf p:o:fu8:'z auee que
sfTimilantur coUimbis in genere funt tres fpes:maio:eo
eairfuntaltataarabice^^zpoft alpbacbice:'Z minozesar'
calgaUc.£t meUo:e6 funt pulU qui nafcunf vere i autiii
no:-: cft&ten byeme peiozee.
(irCapt'mlii.II.Dc oiflcrentta fpermatis.
•^ft^ oeotWcretiaoicamuefpennd
r'^"*' tis^^zfdaeg^p^imtifemeado/
lefcentisin aialtbus Diucrfaf:ttinc fiin
ifto tempo:et'mp:cgnaucritfcmina eric
creatura ocbiUs:': boc aaidit in boib'':^
-J I perueniiint ad oiminuttone fua^ vocii:
- «z fuof calo:^:'^ boc eft cum fuerit pzope
bis feptem annos.St fpcrma q6 mcUue eft in eis eft tll6
qdeftin fine.zi.anno£.l;t fomnittm coitue non occidit
aUcui animali nifi foU bomini:f; fo:te mutario vocie ac*
dditceierisaiaUbus:': voj;riusquiia pwcclTitin oicb''
cft magis fono:a:i maris magis fono:a $ fcmfnc:pter$
in vacca^tcerua -z voces iumetoi::-: alfinoza funt magis
clarc:'z magis acute.gc vacca ouo:p ocntiui^equiie ouo
rtim Dcntium Utjairiant^^zcapzaitouis vniueanni Uipj/
riant.£t po:cus.4.menfium Uipiriat:po:ca.^.inenfiuji
parit^^inqutbufdLaregionibusnon coeuntonte fine.io.
menfiiim.ft mafcult funt melio^cs ad generddtl poft$
babuerint trcs annosn cancs tncipiunt Ut)curiare ab.8.
menftbus:': qui tarde Uipiriant funt vnius anni:'^ illa at
nisqueDiutiustrabitper.<$i.oiem:'zquidam cqui Uij:u/
nantpoft trcsannos^^zab ifto tertio vf(^ad.zo.annos
mcUus generant'Uc5 Utjairicnt vf$ ad. jj.annos^Ucj ma
fcuU qui non ftant cii cquabus viuunt pUif($.40.annos
«equapotviuerc.40.Jtn.1iam vifue fuitequus.70.an/
auic l^ z
IBc natura mlin
iit8:taRniisUi]Curiatpoftannutcitfumvf(i:&9<i.jo.an.«
non pot \ufamrc dtias q| poft ouos annos t Dimidtu:z
bomo mafculus no bene lupiriat nirtacl.(k).anno6 in re
gionibus calidis:<zmulier vfcj^ad.So.rsqd accidit in plu/
ribue cilin boibue mafculis:'! Dcftaiit in rcmate poil.(.
Qnno8:veltardiu0ad.te.'zmulierad.4p.anno6vclvlte
rius.So.t ouis vf^ od.s.anos:'; fi facrit bona vfcg ad.]ct.
annos^tfetuscuiuflibetgeneriseT: fenenat^eft malus:
^pa>p:iebocacciditin pozcis^^zpojcus gencrat bonoa
ad.7.annos:ttuncm3gis Ui;:uriat:i pzcus quicttoU»-
l»natfacitfiUosparuos:tfenespo2ciparii generat:'z 15
cti IUnt.ici.annis:tmeUo:csfiufilg funtquinafcunturin
bf eme:i qui in eftotc funt pciojes i m9cri:i maU. & ca*
nes generant vfcp ad is.annos.£t elqTbas U)j»riatvf(E|
•dfe|:annos tper totu tps vitc fuepot Uticurtare:^ femi
na clepbas poli^ t^tit no impgnat vf(@ ad trienium.
^t cu impjcgnaf no tangitur poll a fuomare: tcnct fetii
In ventrepcr bienium:anoparitnifii vnicuj£tequa:f ca
mela:t aftna tcnet m ventreper.iz.menfe9. ^t poH^ oit
pt ^;rill3narrauitDepirdbus:'zoi]»tq' qiiida^ pifces
eenerante^cUito^tquidile^^barena^tqdasejcbarenain
tuto^tquidlgeneraturejrUttoqd aflfimilat lane viridi:
1 Dicit cendamc Oct fluida funt oc numero iftoy qui oi/
cuntur ab bomiaib'oefcnderepdicto6:i femu (lintpar
ui flmiles paruis cancris. £t pUtra aUa que fut teftea na^
ficunturintaUcenatDiifcrentiaiUopct^m ofiam ceni
^ barene:ifecundti bocbabetoiuerfa nomina in greco:i
in fifluris lapidii gcneranfrqucda aiaUa ej: quoUbet ifto
rii:t ventrc fuogcncrat aUud.£t quedi funt qucjio re/
cedunta fuis locis in qttib^^gcneranf :? ft auferunt afiita
loci8mo2iunt.i;tiUo:^eftquoddagenus qdeft caUdus
multii in fua cdplep)nc:t quado tran fgUmunt aUquod
oialinmomcntotlUidinfuo ftomacbo oecoquif qoaiii
eet bis Decoctu.£t aumeUx queda pars cancro:^ paru?/
rumgenerata cerra^tmucanttcftas fecundu mutatio'
ne tempo2ii.£t queda aiaUa intrant concbas aUo|::i co
mediitcamesilnrepertas^-zmozantpoftinilUecocbis.
£t queda aiaUa babent teftiiq.per totti:t generantu r ejc
lapidibus:toicunf fpongie:t mountur in fijiuris lapi/
iii:i qd mozaf in fi^rie lapidii ftat imobilc : i que ^unc
in planitie lapidu mouentur ad paficcndum:t in U^cis in
quibus ai^pUcanf coftefuntqueda ataUaque affmilan/
tur araneis:'! oicunf crcfcerequoufc^ fiant animaUa J!:t
lpdgiababettresfpeo:tvna fpesrara:tali9fpt<Ta taUa
l»rua fptita oura:': ifta tcrtia fpes inuenitur plena lttto:'C
babet fcnfttm tact':'! ideo fcconftringit contra :i ccftrin
git fe con tra vcn tu:etia aUqit in cozpozc fuo generantur
gafonee:t illc gafones inucniunf comedcre fuefluitates
cozpoiia fui cu fdnditur illa fpongia ab bominib''.£t pi<
(ds pamus quando fcindi tur aliqua pozrio a fuo cozpo/
rc ice^ crefdtwSt pifccs qui mozan t in pelago babet car/
nc&magiemollesitilUquimozanf in U>coin qno tan/
giintur a frigozc tvento babent carnes magis oura6.£e
mgus in tenfunu-z caloz intefus interficit pamos pifccs:
•zmoUtozcsiftopfuntilUqui mozanf ^pc fundii fupzd
pctrasi-zfuntilUqui mozanmr fuper lapides fi^ciitnon
amittut nigrcdineantcq^ abUianf . £t figit fupcr lapide
pcrquedaruaadditamcnta^-zfuppartefui inferioze ba/
bet quodda additamentu amplum.q.membzana fpifTa.
gtilUidquodnatatpzopefoliieftmaiue:'^ oiailla foza/
minacartbiUiginofafiitclaufaptcrq§ fc)caut.8.quc funt
Bperta:i putant boies q6 per illa acdpia t nutrimcn tuj.
£t in iftia eft quodda genus q6 vocatur no ablutii:'^ eft
ipiflu; multti:-znon babetampla fozaminaxiartbilagino
fi>;tinteriftapzedictaeftDifferentiain nigredine intefa:
JtibenVI*
^lfta funtnigra ^ptcr luttiro .gtaial q6 tHcftwKal^bo
impgnamrpertrcsmenfes^tpofteaponitcua qiie affi/
milanfracemo^tillaouafuntinterfuacauda^afuuven'
tremin vtroc^ latere:? quado ponit oua eleuatcaudam:
^quoddaadditamentufuucartbila^nofum^vt per cd'
pzciTione e^amat oua:-z illud additamentii crefcit mul
tu tcmpoze pofitionis ouo]:.£t fcpia ponit vnum ouunt
in luto^t ftat fuper per.zo.oies i noctes:^ poftea illd ouu
conftringit ferz fuae partee:': poft e^ illo generat l;arabo
6ttermino.i5.ote^.ttoraboaUqnfite;:out's aliouis pi'
fcium:toicog> l;arabo afTimilamr garone:q6aut fitejc
aUo at3li:aut aliud animal ej; ipfo.
CI^ncqHt Uber fqcms.^e ouis aiaUu:t fuie puUiszt ano/
tbomia eo]:.Capitulu .1.
^llltl^ maiojescozpoze faciutpltt/
iUlltlfw r30uavf(Bad.<Joj£tquida5
moduseftgalUna;: que funtregis adrio/
ni:t funt longeco:po:e:'Z poniit quottidie:
teftmaUmodiitcrfidt fiUos:tfo:te funt
multe galUnc que poniit quottidiebi6.£c
queda funtquc^ptcr multitudine ouo:;c
baWt grauitate in coipoie i ocbiUtanf in vita:t paUim/
bi agrefies:! aUue modus eftin eis que oicun t tmcbaia
1 que oicunt farcauit.£t aUue modue eft c^cis qui oici/
turattragalet:t gafTimilant iftisponiitinannobis.£c
palubi oomeftid pontit fo:tafTe oecies in anno. £t aues
auebittvngueecuruosponutin anno fcmektaUquan^
oplue:tmaio:numerusouo|r fuo:peftio.vel parum
plus.^$rubereigqdoicif gange6:tcubcg:'z co:tbrace:
1 oactrabe:t catbuge:ttcdemge:ponuto«a fua iter ber/
bas:t qda auee tnter pctras:t aues vocate a grecis cauU
fimilee coU):i antimoli facitie nidos fuoe in arbo:tb'' q:
luto (tcutirudines in fupficiecatbenarii ferri.!&$vpupa
mozat in fixuri8lapulu:'Zj7arietti:tibiponitoua fuaf!/
nenido:f3 rocbiaiTimilant in bocifUs:t qucda fpesauiii
noponitouanifiin arbozib^certisrtoia ouaauiii babec
teftl:t memb:an3:t albume t vitellu:pifciti in pclago:'^
rip^magi8eftinq|titatcq^3lbume:toua funt alba (ic
cubc^tcolumba^r^tqdapalUdaficut auiii aquaticap
t babitlttu in ripie marie:t qda maculata ficut oua me
tearanidefetenti:tqdaouarubea(tcutcolo:lapidieala'
ricL^icut oua oe baiarim:t ptito g? illa auie cft aUbaa^:
'Z queda funt acuta in vno capite:'z lata in a!tero:t q6 ca/
put eim qit eft latiirt oua feminina fun t quc funt longio
ra:t que funt bntia vtriic^ caput aaitii:t mafcula fun t qj
biit rotuditate:t oua per fefacitit pultos cu fuerint in U)«
co calido:te):euntpuUiper fe:i boiee egf pti ponunt fna
oiia ad boc faciedu in barena:t ftiit quida oc bcnec t no
exiuit oeoomo fua an tc^ c^uerunt oe ouis fuis pofitie
inculcitracalidapulU:tfpermaauiiieft albiiftcut fper/
maaUc^:tfpermarectpit a fcmina pzope oiafragma:t
p:imo cii rccipit fit albu:i poft vertitur in colo:e langui
ni6:t palee:t crcfdt:t calefitt poft circuit totii ouii in oi
partc:toua venti no ponunt fccundii modti lu);uric:q2
pulUquinii$coiueriitponuntoua:vtanferc6:tgalline
1 0U3 vcntifunt mino:3:t minpue oelectationie . £t ctxi
ponun f fub galUna no mutan t a fua albedine:t citrinita
tc:Uc3 oiumozenf Ittbgallina. j:tquefaciunt ouaventj
funt galline:t cubegit modi paUimbajz:t pauonee: t an/
rcrcKiauee q oictif cicelucbe t ifta cicctucbe coponif ej:
<infeiie:i vulpe:t ftrutioe:t citi^^ejceiit pulli in eftatc qj in
bfeme;tq:pulliin eftate veniuttncoplcmcttiin.is.no/
ctibu6:iin bj^mefrigida in.75.£t feminemagie cufto/
diunt oua $ mafculi.ji:t oua venti funt vt in plurtb" au/
tumnaUamertdionaUepiftentevento:ttftaouaventi:t
Bcttm
j5
Uvtin plHnVfintfoimatiiJiOura ecoitu:tff gallirccipiV
unt virtute generatiua:'Z rmtmoiz aflfimilatio accidit in
ouis fiptcr fiipucntes fgma galU'.£t oiia cbcuet funt ma
io;ismeb:ane.ictoiiapitllifunt mino2a:tfunt crefcctin
f m crcmentu matris:'Z qii eft Diuifio inter gallinas q ca>
bantouaiqponut^fananfvelinfirman^tgaUineimt'
te alieaues tge coiius biit bojripiUatione:i femina colii/
bc ejrcutit cauda tee lu]airie;i curuat ipfa, verfus anii:i
qda aues funtq acciptutpofl tps lujcunc fue lignu tn ozc
ruoqnintrataquaadnatandu:tboc plurimil gallinc:';
onfercsztouagallincfunt coplentia fein.io.Dieb'':'Z oua
paluba;: coplen t tge minozi;nifii qz pnt rettnere iterius
ea in tge ttiaiozi co:i illd faciiit palubc:rctine't.f.oua qu
Damniftcatnidu8:tqfiaufcruntpennegDamniftcatio/
ne.ita3;nop6tfecooperire:autqtifunt ifirmc:t palubi
ofculant fepcr:3fricationepico;z.£toicoego cp nonfit
ofcultlfed potius ?f ricatio qda oilcctionis: Itcs nefciat il
lud vere:-z otcit SriHoteles q> iftud accidit femg an tc Iw
|wria:vt in plurib'^': qn oeficiiit mafcuU pfricat (c fcmi/
na cti femina:'z oua iuuen ii faciiit citius filtos:q: fpcrma
eius manifeftat fe.f.in tribiis oiebus:': no facit tca in ouie
fenii:x qn pullus oebet crcari cj: ouo: vitellij ftati^ appli*
eat fe ad acumcn ouiii facit fe id q6 ocbct cc coz qda gut«
ta fanguinea ventofa:-: cj: tlla gutta^cdunt oue vcne:-:
in ets cft fanguis r^gelatusit vna vadit ad tela que circu/
dat puUu:^ cotc j:if oc f ilis rubeis^-z cooperit albumen:«
Bliatelacoopcritvitellus^tpoftapparcfcozpus^-zcapuc
et oculi inflati-zpoflDiminuunf^-zqdfecoplctDcmcm'
bzis pmo cft Ulud qd eft fpilalei-z mebza dmtc}: albumi/
ne:'znutriunfe;:vitello;'zpofl.t'o.Die8apparetrcttficat9
creatura:: maius in cts cft caput^t poft ocuU qui funt ta
magnirvt oue fabcnigrcz^zftintclari i puri jspter butni/
ditate fumma iii cis ?tra fole:^ inter coz -z oculu ciusvna
oeouab^venis^^zin reiveritatc nonifiad medulla^-zjj/
peoculii.pccdttntDucvene adouas telas:vna.f.queeft
fug vitcllii:'Z altcra fupalbume^tDC iftis Dtiab' venisfi/
un t tre8:qm vna facit dc fe Duos ramosr-z alta vcnajpcC'
dit ad tela que cooperit pullii;'^ qii crefcit puLlus iniicni/
mus in cius vttcllo q6 Diuidit in Duaspartcsoui^^zalbu
men ad mcdiui-ziUud vitelliivcrtif in coloze albik-z poft
.io.t>ics no inuenif nifi coloz albusc^z poft fit colo: ei^^co/
loj palce^-z ifta tela pdicta eft a lia q^ illa quc ptc^ta fitit
C)C vcnis:lt'c5 illa quecftejcveniecooEttilUi puUii^tbu'
miditate:in alia eft tcla^qucoEic-z oiftinguit pitllii ab iV
labumiditatc^tab vna vcnai-zoc cnumcratis oucitad
puUii oe vitcUo:'z poft.zo.oics coplcnf plumc in puUo:i
C modicti tactu in iUo tgc cadent pcnc : i fi cctcraf tcfta
iucnif caput in ete Dcj:tra tcle fub ala^-z videtur in co cp
ufflatio: 'zpoft.io.Dies apparet tclaq coogit bumiditate
quc eft itcr tcla magna appartttonc manifefta^-z vitcUuj
vnu Duo:^ oculof ^-ztela feciida:q coopit viteUii eft^pe
oUu ocuUiit pn^^Dua;: telap cft a cozde a vcna magna:i
eritvmbU'cus vel id qd cft loco vmbUci Diuerfuj a puUo:
^ aUa tela q eft fup viteUii applicaf fug vitcUu min' gra/
cilc^tinvcntrcpulUadunaf fugfluitas citrinac): vitcU
\o:z bs multa qptitate^-z aUqii j3ccdit ej: co fupfluitas q/
da ad tela qctcrioze:'; fit albart poft iUud q6 cft in vctre
mutaf paulatimquoufcp nibilremanet.ictaUqfi faciut
galUne ouamala quc no faciunt pulU)s.j£t oc mirabiUb''
que ego vidi cft q6 ptingit laucrin e vic.f.g? ouum qd rci
lucetqd numeraf in libasantigsqlceft:'zn6eft remo/
tii gn illa lu^ accidat a putrcfactionc. £t aliqiiouat auca
oua cu oupUci gcma:'z itcr cas gemaa cft aUqn tcla^t aU/
quandofinetela,£tnarrataj:.$ galUna fccit.iS.oua:i
fldUbetbabebatouo vitcUa:t(n quoUb^cojtouo]; ouo
puUiinucni'cbauturpter$ in vno.Stqdlfunt gaUineq
biitbccin virtute gjfemp poniitcuii DupUcis vitclli:x
DupUcis puUi^t vnus puiUiscritminozi^zpalumbi^^zque
afftmilanf cisfaduntDiiospuUcs^-ztrcs adpUis:'Z non
cjceijtniliDuoputU^-zqtiDuo ouap^Dceditafunt facitit
noua cua:vt rccupcret Dcperditii. £t vico g? multc funt
qii Dcfidcrat boics raperepuUos fuos Pcrtderattllo tj^e
1 voUint \\x)Mriare:% paUimba ponit ouf; inafcitlii p'' Dte:
-zfcquetifcmina^-zmafculuspaUtmbaip^^zaUa?: autii iU
bi fimiUii cubat oi oic media:'^ fcmina in fcqueti mcdie/
tate:'^ g tota ncctc^z mater frangit ouii pcft.zo.oiee^t ca
lcfacitpuUiimatcrpmo^tpatcr fecudii viccs^t fcmina
femgcuftoditmagisfiUosfuos.StaUqii palumbo oiiot
cuodecics in annoitpaUimbidrcabremc Uip.iriant:'z
faduntoua.-poft^fuerinttriumcnfiiiin ctatc;'z tcnet
ouu in vcntrc.i^.Dicbus^t cubat g.zz.oice:-: poft^ cj:ic
ab ouo.i8.oicb''incipit volarc:^ quida oiatn t gp fcmina
Viuitg.do.annoeit gdicc6.i($.anno8:aut modicii pUi8.if C
auis quc oidf XDacbame ouat in cauernis pinap c;:tr9
vfu; boium:ita g? vi]C pot inueniri eius nidus.£t oico g>
aUqn fcro inuenif eiue nidue: f; cft (wfttus in U>co inac/
cefftl^ilk^z qz imtin loco inacccfTibilLputabaf a quodas
©opbifta q> no mozaret in tcrragreco^ifs venit folum
aUqn ad illa^-z i^ite aucs aUcjn fcquiiturercrcitii^t in pze/
lij8:'Z fignificat malii ej^erdtib'':'^ boies tcnent ifta aue$
fo:tunat3.£t aquiU» facit tria oua^tcubot ouo^teijcit ter
tiii^ficut otcunt boics^f; ia inuenicbanf in dus nido trea
pulU^t qti babct trcs pullos gcutit aUe terttiiit etjcit ip;:
qj no b5 oare nutrimentti tn^b'':^: muUii macrcfcit in il/
lotgcqzvirtusciuepfumif in cubationc:'^ crcaacne:^
ita fadiit multc aUe aucs:'^ ^pter boc bii t co: oup fitper
ftJ08fiU'os:'zp:op«ciftafpe8qneDf36arbarur.£tnigrc
aquilajt fitnt oetcriczie volutati8:q: magis odit fiUo8:i
f iUus tertiu8 qui cijcif ab aquila.accipif ab auequada q[
t)idf £abin;'Z cabin oat ei nutrimcnmj. £X cubatic ma/
gna;: auiii fug oua eft.30.Dief •.t mcdiaj: ficut accipitris
-zmilui.zc.Dicy^tqucfadiitDUovcltriaouoaUqtifjra/
ro:tco:uus fit'rpd/ctis:t vna fpcs oc biequc^f aigoU$
fadt aliqii.4.oua.£t ilta fpes qite fut vnguiii vnco?: qii
puUi accipiiit vircs etjciun t patrcs fuos ftUos oe nido.£c
iaoijccruntboicsfidetesg' putUpdicti volantaim pa/
tribus fuis ouob^^annis^t venanf cii cis in vnii:t patres
fitgiijta ftly8:t fiti) fcquiimr pfes quouft^ pfcs cadiitiit
terra.Scd co:uhs ct g tps:t poftqg filij fuiinceperiit vo/
larc Dimittit patcr co8;t tadcftringct roftrii eoy roftro
fuoinacrevolando.£tquoddagenus autiiqd vocatur
t6ancbem:t aftimiUinf accipitri nifi in roftrc:tcapitc:g/
busaftimilanf palumbis^tafllmitanf accipitriin vota/
tutcolo:c;ttn toco Uncay-nigrarusbntgiJttasnigrae:^
putantboic6:gj ifteauesfiuntatiqiiacdpitrce^aut acci/
pitrcsiftctputatboics qp bocfit;q:nii(|vidcriitfiUo»
eiu8:t P cft rcmotu multu:t ta videni t bcics acdpitres
qui comcdiit bac auc:t ponit oua in nido atieno:t come/
dit oua rcpcrta in itlo ntdo:t fadt aliqii vnu ouu aliqua»
do ouo:t ouat in nido auis que of "Daulcnc^t vifitat alij
qtiluospulUje.gtoicogjinregiontTj^^qucfuntpcftniU»
1 cozafccncs cft auisquc oidf %.abul;tci'' voj: arfimila/
tur fuo nomini;t ci^^voj: copcnif cj: ouplici tono;acuto.f.
1 grauutpdictaauis facit fcnitu atcbacba:t cft mlto mi/
no: accipitre:t eftcqUs auique oictf fparaj:6t8:t cft ma/
io: in fiia fpc;t afiimilaf ei in ftto coto:c;t qptitate;t vola
tu nifi in capitc:t p ica fua:t vngiics fun t ficf.t coUimljc;'i
caputmagispalumbecapitis.^tego vidid^^ptittuin ni/
do cuiufda paruc auie quc mczaf in limbo aque:t inira/
bar,6tocindevidiintcrraociur6en;toecaueriinloc»
Tiuic. & i
®e natum afaliu
vbffiutvnuspiiUusbuPauisin nidopanii paflertema
fimo parui quc facit nidil fufi femg in arbo:e rofert (oi>
bay :x oat tonos oiuerfos;'; copofitos e;: mrtie tonis. £t
cu cgo vidi boc fttit nidua ei^in arbo:e pauiginu9.£t tilc
oi]Cit gdi focius meiiB gp in n ido bui^^minimi palTeris in/
ueniebat pulUis magnus qfi palumbc:-! ilkparuus paf
fcrcibabateui-itiicmirabarocbac rc;t putabag? inil/
lo loco ecnt ouo nidi^pc fe.£t focius meus addu|citpul
lu illii mibi:'! Q colo;c illius pulU':'; ei'' ^titatc kiai cutus
euis cct pullus:q: colo: ciTuit qft coloz £alagi:'ZQ pica;
fuacognouitllutnalia rc:7tcnutpullii illiiin manibus
quoufc^ pafTcr volauit ad cu5: quo minb in tcrra|>aiTer
f Itc qui volabat fcmg in circuitu oefccdit ad cii:t faturo/
ttit ipm faturatione palTeris qua pafcunt pullos fuoKtp
cepi 9) rcduccrcf ad nidii:-: geuit cii pulb paiTer.£t tunc
no cfl rcmotum: quin ifta auis alTimtlat accipitri:ntfi qt
ell mino^is quatitatis:': foztc in 13 generc : illa auis q cil
in tcrra noHra cfl minozis $titatis:t fouc eit altcri'* gc/
tieris q^ pdicta.Oes aiitaues aiyifia auc in terra noflra
pugnat:qz ilta auis comcdit oua aUai^ auius:': l^cit iter/
coza in nidis:i oimittit pul los fuos.q ii neglectos: tiic ilU
pulUrecipiiitafui8patrib''oencgationcpcepnoncnaU:i
pulU accipitris impinguant cito:'Z funt ocUtiofi fapo2i6:<z
vnii gcnus cius facit nidu iiait 'i^acba:t aucs mafcule:
^fcmincreccdunt fcruictcs afuisouis tEcatb9a'onis:f$
galU'na:tanferfcmQqefcutferefup fuaoua:f3 aucsaqV
ticc ouant in ripis lacuii fiib berbis^vt bcrbe ille iuucnt
8d cub3tionc:i vt rcperiat a^bus J3pe:f5 cubcs oiuidunt
oua fua intcr marcs:': fcminas:'Z qUbetcubat oua fibi co
uenieaa:t tunc cit apcriun t oua mafcuUts nutrict pullos
(ttos qsc^rapt:tfcmina fuos quo8C):trapt:fed mafcu/
lus ixqii^ lapimt cu fua fcmina cu incipiunt volare fili)
rai.@ed pauo vtuit vigintigntg annosct pontt oua pod/
$iiterittriitannopqnfuicolo2C8 coplentit fuc pcnne:
« ponit vno anno.tz.oua faccefTiuc : i cubat oua fua.30.
Oiebit8:'z fo:tc aUqii magis aUqit minus:^ pauo oeponit
pennas fuas in t^e cafus foUo;::t rcnouonf pcnc fuc tj^e
renouationisfoUo2U3:t^alU'nc cubflntoua pauonum:':
enatu:i aUajz auiii:fedeUgiit galUnecubare itcr alia otta
pauonu:i ppter 13 eUgiit boics galUnas ad cubadii oua
pauonii:Uc5 babcant pauona^q: pauo mafculus vtit fe/
tnina:'z aufcrtcubatione:'z fra^toua^i^ptcr l3pauonc8
fcmine remouct in abfcodito oua fua in accefTu mariii:z
gaUina no pdt cubare nifi ouo oua pauonu:-: galUna cre
otpuUoe illos tuncz oat cis ctbii.
dCdprm JL;^e outs pifciu:': eo;r ouattone.
I^a f>llVlfl "oDil^inSUuntinco/
^^u jpiit-iu jpjg.^ pikes fiunt in
ouis fuis ^m fimiUtudinc creationis pul
. loii^-z feciidina n6:q: in ouis pifciii no cft
;ouple):vena* qg numerai^imus nifi vna
jtin:f5 vena quejscedit ad viteUii eft ibi:i
no vcna q^celTit ad tcla ejirerioje circw
dante totii:i noerit in ilto ouo fHEfluitas^ficut i ouo pub
Itl^eritjbiqueda bumiditas jjpoztionata bumiditati q
Cicebat bf c colo:c palee:i cpar ^kiu apparet in medio.
£toij:it a^^qj canes mariniottatin vctre jspter oiafra/
jpna:i poflqe trafmutat ad inferiu3;igencrar ej: cis aia/
Ua:iin matriaVbalcdariciqti iplcnt matrices ei^funt
Ouo oen tes magni albuifitr matrif: ei^^pifcis qiii of lcge/
ntain babet fpinas.-i oua oecUnat in matricc ad pte^illo/
rii mebioji-A fiut ibi oialia:i videt q> ifla mebza funt q/
fimamiUe.€tDijatay.gjmare6eruntin Deptra:i femi
neinfiniftra:iaUqnmarc9:ifemine funtinvna parte.
Bi barica que of ftupcfactiua manos tacreab ipfa,i,fui
Hiber.ViI.
retis eiucrfi:fo:tafTein vcntrc cfus inucnkn t .^.puUi:':
cclcctc facit pulU)s fuos in coplcmento p fe^ menfes 1 in
tpc calido j3pc ripas maris . ©5 piicis qui of flcUa ouat
bis in mcnfeicanis marinus gnat fcmel : fs barica gtiat
femel in autiinD:f5 vulpce marini:i canis marin'':^ Sci/
tiapmDOU3nt:ipDftfaciut,puUo3in vcntrefuo:i canis
i(te e(t canis iUius gencris qui cfl ^pe nD6:i fo:tc cft aV
tcrius generw:i oclpbin trabit in vcntrc.io.mcnfib^-i H
Uii6Ciuscdpletq§titatcfuico:po:ie inio-annis^i pariti
eflatcrz no in aUo tpe:i aUqit abfcodit fe i pelago.30.oic1
bus:i no apparetii flan t cu5 co fili) rui:i cH pia fup illo»
multu:iviuit.30.anDs:i bocpdpicbat gqucda magni)
qmcoanofccbat:inotabateiu6eta6:fedcDUuponitfUit
tcrraab vno ad tria:i fua tcmfa b5 ouas mamilfas^i filt|
e);ilU6:vtparitomnibo:a:iqttfil4 (unt.jd.oie:p. cuocar
tUos ad aqua omni oic muUotics:vt addifcant natarc:':
fua ofTa funt oe gcncrc cartbilaginis:i io no mo:iun t ni/
fipaHTiintimpo:ibus:i fuavoj: cilficut voj; vacce.£{
ocs i^fccs brites co: ticcs faciunt oua:i qcuc^ bn t lcnito/
tc'pzcter£ncbeU'm.£tpifcc6qiiouanttnlocofibivfita/
tofaUiatftbiouafuabencab occafionib^^itot funtoua
in pifcibU6 q? ft venirentad vita nimis,multiplicarctur
mare.£t pifces molUs tcfTe faciitt oua. £t pifccs qutda;
fant qui findunt vcntrci cjxiitouo:i poflea veniiit par/
tes vcntris ad c6tinuitate:i maio: i^s pifciii ouat fcmcl:
1 ita pifccs fluminu:fcd no emittut oua fimul nifi fucccf/
fitie:i mas no ct|dtfuii fQmafemcl:f5 fuccciTiuc .£t ouo
modi pifdii marino:p:quo^ vnus of Hobatui ouat quin/
quics aut fcjcics. £t aU'' modus of £U:binem:i ouat tcr:
7parutco:po:is pifces ouat drca radiccs £anna^:i cir.*
ca radiccs viminii:i aUqii quc oua t aut pariunt in,viridt
flqtta.£t aUqii pifcis magnus tlat cii paruo ad lupnian*
du:iaUqitmafaiUftantfu|30ua:ibec inmodo illo qui
eicit moubibinim.£t aUus modue cuflodtt oua quc po/
terit occuparc galcncm nominc:i fcmina no curatoecu
(todia ouo^ii qucda oua tardc complcntur in gnationc
aiaUs:iaUquado.5o.aUquado 4o.£t^p:ieboc acddit
pifcibue parui6:i qtii cito c6plct:c6pU:t in trib'' oicbus:":
in ven tre maris iUius gencris q6 of HnecbeUm no inue/
ntturfcmennec^infcminaouaii oua fua no imicniunt
nifiincolbteepUtmc^iputantbotes q>e)c gufanesqui
repcriunt invcntrefuofiontipfiiboc noeft ve;::f5fii/
ciunt fc cj; fe.£t fo:te fit aUquando cj: fanguifugfs qui oi
cunturintcftina terre:iboc cxpertu €(i:qi in iiia terro iti
qua abundant fanguilugc cadut aquc:i fiunt lcn tigincs:
tpoflgenerat pifcis qui oicit giide.
CL3ncipitUber.VIl.£iegnati6cpifciij:iaUof Capltn.I.
Tf iniMtirlrt vnuspifciumgfiat
J!^li\mi}<lV aliaipcm;icreatil
lam:oiuerfant fcdmtps Uixurie:i imp/
gnationi6iparais:i q5 poflcrius parit
iciliUudq6ofccnul:i T^anaquc cftoe
igencre cclcteouatmuUu:icito ino:itur
Jiponit oua fiia in ripa maris.ict qda pa/
riunf:ioiuerfant fc6m tps c6plementi fiUop:i ibicrc/
fdt cito:i boc fmt vcrbii ap.in pifcibus.Scd aiaUa quc
britqtnio: pedes funtqucUij:uriantin anno fcmel:ifiit
malop mo:u marcs fui ficut po:cus agrelliai^pter 15
pngnant;iparantfe in lutD:ilignificatio bui^.q: ambtif
lant ad Uitii:i poll fe oeficcont:i intrat Uitii:i cii feccrint
Uitiiintrantaqua:ipoflcofricantfcadtcrra.£t tbanri:
1 camcUi;i arietc9:i clcpbas funt maU mo:is:i Utigat:i
Itipi fic:i lconce Uc5 pugnant:tit n6excuntobboc.i:tca/
nes funt:n6 bnt tii malos mo:e6:q: Uipiriat in anno plil
riee;l3 aUqii pugnant intcr rc;i plures coniungunt ftip:a
vnlcanemaUqaadovnueejcpectataltqraliquado pu/
gnont inter (cjppter boc coitu.ji:t fo:te canee mafculi da
buntfaltii fuper boies in intincre in tali tge coit^:t^pter
bocacc(ditmetU8.£toi)at^^.feminefunt malo^ mo/
rii:cuDantUicfilt;9:'Z ppevrre:'ZcaneBfmine:7 indiw
<luiguuntinter£lepbante:tappetente coitii:q2(i pmit/
nturiU]Curiareeritinobedies:q2 lupirie tqx>!eoeflrutt
opjiio8<£tindi oifdplinatHlepbatea agredes cii oomc
nicts^poil^ oederint eis cu quo t imtKnguant:t fialius:
« vacca bnt oefideriti multu:tequa qn appetit: ventr^
fuiioifert vento:'z oelectat in eo qd penetrat ipfasvenf:
cepeoQ^generat in ventrefuo ventus . £ticcirco recal*
dtrat ventocupede.£taudiuifeneoeboneilisoicentes
9» ftmina equaarabicainterraoealcbufaappetuntad
coittiinDte oecolonis^trecaldtrauit:-: inuolutuseftve
tU8 tn ventre eiu8:t non ceffauit fudare:t currere oonec
l^tenit ^d |:»rtes infulci in illo atriu |2traltuit.8.1eucae.
£tJnemo:auit3;:.(n ooctnna puma 9>eiu8recatcitra/
tioerat verfus auflrii:': fept£trione:'z no ad alia partes:^
po:cof bec eH viaii fluit oe matrtcib*' pozcap: i eqmp
bnmidiP9:fedpoll Qtii :qua accipiiit qui fcribunt nigro/
inantia:'zeiiricutfpermafubtiliu8:t vocantilld atalin/
een^:qdiiuit^paulatim:tftgniiicat appeutuea^ quado
coinmifcuntcapitafuaadinuice3:<zeleuantcaudas fuas
motufucceiTiuo:^fo:te^i)ciunt vrinas fuae fubito firr
fe babent vacce:in eleoatione cauda:}::i in rep^a ;piet
ctiQnevitne:? iunio^es ejcets funtmagis appetentee:':
mapmeoeUcate,£tequeminountfuuappetttiiqittp:e/
ddituroecrineea^^quomotuscrtniuritfaciens eaelu/
dere:i Utxuriare:t boc e(i q5 mouet vnu eias oppctitus.
gtmafcuUequa^ non parcuntequab^^in pafcu(s:quaui8
ipfe eque non appetanui tac mares fiigant feminos. ^t
mr tbaurt qti appemnt coitu afTocian t eis.-^ iCame! U re/
pelluntequosa pafcuis.^ialtaatitiiiartnamafculi eom
non copulontur cii ieminis in pa fcu» vrc^ ad tpe coitue:
vacce^tpo^cu^^caneeoefiderantqtt appetunt:t conanC
VtoiificiaAta;:matricuapponant:<z(a(ncflruanfeque:
modicu$ tii:': tempo:e modico inter ouos menfee 7.4.?
fottalTiee^tenditea):menfbiiattovf<;^adfe);mefe8.Ca
p:e;aoue8a;:H^tiit:scoeuntparu:? multti ei^inequab'*
afinabus vaccis tempo:e coitue appetitus quoufc^ ejceat
eb«ts fugfluitas magna:t oee itte quas Di;:imu6 Mt in/
tenfto:e oppetitiipollmundificationes iUiusfupfluita/
tid^tpartus vacca^: efl leuio: $alio;::'Z no et)cit fangui
nemuUiipoflqpparit^^znon menflruatmulaaliquo mo
do:fed tnfpiiTaf eiue vrina vno tge pUtf$ in aUo^t vri/
na t^uodnipedii eii fpiffto:^ bomini8.£t vrina capat^:
«anetii ivnneafino^funtmagis fubtilee:-: fecunda|(
efl vrinafpifrio^gt pmii lacaftne qfifaniofum^tfubtile
qu^peperitredpitecilitate3i£toue8:t cap:epofl inv
p:egnationeimpingitanf:tficanimaUa quadrupedaUa
pofltq^poniit.£tcat€lla:'zpo»:a(mp:egnanfe]cvnocoi/
tt&tjmplen f ambe partes matrtcis e); vno faltu. £t qua
do mafcuUte in po:cis eqcit cito fperma in po:ca;:po:ca
pctit ite}z:fed bec opo:tet retardare ne fci^tnet ad copte^
mentii coit^:pou:u8 ante^ po:ca ftt in appctim comple/
to:t appetims po:ce copletue (ignificaf qit cadit ei'' cau
daoimiiTe^-zouisimp^egnaf fuper imp:egnatione vfcp
ad vice tertia veLqitarto:': in tge pUtuie femp^z^impgna
tioeucif amatrice.li:tvitaarmento^ interra ftbfopu
efl oiumrnio::q: vita eo:p ouratvfc^ ad.i;,ano8.;£t alio/
ru; in aUa regione vfc^ad.io.annoe.£tcap:cein ilUt re/
gione viuut vnded; annt8.£t cap:e in aUa regioe viuiit
.8.anno8.i[ct fo:ta(fi8 qti fperma arietis fititbonu:': ouis
AiitibonispafcuisfacietotiidDuosfiUofliiopue eitqt
0ctaiitt0 '*
fadesarmentifitverfusf^tetrion^tee Utjnincq: mc/
Uo^abif^^zarice qui babcbit venae fup:a Un^d albas fa
cietfiiUoealbos^-zqnillevencfiintnigre fadet filiosni/
gros.-t qii ruflfe ruifofi:': qti varie varios:^ g potat aquaj
falfa; recipit appetitii dtius ad iu;airia:'zin anno qii arie
tee fenee f^fhnant antc iuucnes ad coitii:fignificaf q> iU
le anus erit fcrtilis.gt can is femina mcflruat in oib^.r.
oiebusrtlx^cfcif p apoftcfnationcoztficu (iic marricie:^
no redpitcoitu; ifla bo:a anteq^ mundcf:'z catellc ma/
mfciit B mamatione filio?::-: freqitee Eme:': lac can ie e
finfnus q^ aU6 lac pter^ aialis ei fitis:-: ptcr tac lepoae:
z poKC^ conie mafcuUis pofl^ fuiUej: mcfm aut octo
lioruriaf naUqii citf*£t cance vcnato:e9:'z gcneroR vi/
(ntnt.io.anno6:x femine.i3.<z marcs funt mino:ie vite:q2
labo:at.£t canis no et)cit oetee nift caninoe:^ pof^ (Itos
funt ferofll acuti nigri in fenib^j^t cquisfenib^wee atbi:
1 mafcuU boueblitaLbos oentce.iftin tpeplumagie lu/
jcttriat:': trabut p.p.meres vel aUqti.io.£t qui puenafcif
erit DcbiU'o::'Z vtilio^iparfcrit Duo^p:-: meUo^ mafculo/
rii erit.5.anno:p:'Z vita vacca;i:'z fuo:j: mafcuto;: vfc^ ad
(5.annoe.-tpafcuaaugmetabutvita:'zqee fo:tc:qn vac/
ca ponct erit vber ci^ptenti Utctc-t cii fiU^ei^fucrit natus
ftatij toctabitmatre:': eque fo:te mfi^ non iptebif fo:te
coitu vnoiz fo:te pariet equa equoe ouoevcl ouo muU>8:
fs adne feHinMt implementii fua:p matricii.
CC3ncipit liber.VIII.Capttn.I.^eoiuerfttate aiatuim
ftn Fafcua:'z loca:'zbabttationc:i vica^ vortationc.
^ I H ^ ttl ^^^^ *""' "^ gbufda tocis
w«lU<lll I jjfliin I ati Sriitis: i lupta
ataUuirronabiUuficpueri oonec oifcer'
nat^tficqda funtaiaUa afTimitata plitis
ndq6bcantDifr6ncplanp:;:iDia.n,qca#
duntin vntipcUcametiiatTimtlanf k6m
Q,d.i twtncHica afTimiianf boib^^in mafio
mVDomo:^:tmatacbic afTimilanf boib^in^tiibiit vna
ina(ione.£t aialia marina tefieo:': fitr tfta pdicta moue/
tur t rcuermnf ad locii fuii^-zoiuerfanf aialia in foztitu/
dinczocbiUtate.ibeidepoftmodiiozdineeaialiiivariaf
qufc^pucniat ad fpe^ c^lcta q efl rdnaUe:^ of bo:-: iter
(fhafuntataUaqnafcuntQ coitii^-z conanf nutrirc fiUos
fuoenecio^^zconanf oflcrrccisefus^-z oiuerfanf in iuen/
tioneU^copfcdsqdnotuefl^toiuerfanf fcd? maritatct
fenunitate^tfozteeo^jmufcuUcrutmotkrKtfemineerut
oeclinatee ad fri£[iditatc:'z fouaiTis acartit fiUtudine fe/
mina?mebusfu(s.C>icogq7Co:pu6acgr(tabvno mc/
bu> i ^ efl ma:aut qUtaapturima qua trafmittit ad totit
cotp^^.cu^tlldmcbpDcciieritaUomcbu) nutriifttiianql
retinuerit fibtqdeftncciu remanebittotiico:p^flim/
ttituc a nutrimcto:quo no oiilinguef iter ips cui oimintt
unf mcbta:-: tter ips q b3 copUrta vel fucflua vroiuerft/
mode fitaiftcen iter mare bntc virga:'z femina biite tna
trice:i ciipdictie U>quaf oe mafcuUnitatc^-z feminitate:«
oe miro ilto q6 accidtt aialib^ in victozia vni' fitp attc:}:.
Bt fo:tafTie auie rapai::'z venato:ta aiaUa re oetermiata
venanf:ftcaialmarinu:q6 orreumanc:q6 oetcrminate
venaf aiat marinu cp of l^rabo:'z comedit ip3 adeo gp (L
ambo iuenirenf i vno retbi:iuenicf t^aratto moztu''^^ tii
tnoieii anfemene oiriipit ip^^t comedic-z anfcmenc coc/
dif abaiaUq6of Zncbara^^znopotfe Dcfendere aban»
cbara pp lcuttatem ancbarct t ancbara foztiter adberct
co:gi Karabo:'Z iter ipa^ toce fpes XDalacbie ccmedut
camee^t l^arabo venat minozee pifcce oonecaccipiteos
in fitie bitatioib'':': at ma llta fun t pciicta additamcta fup
oculoe:': cii illts venqf :-: cii illie accipit cibii:': cft anutii
uiirdfuacu venaficiiilUsadditametl beilat adtuiceres
Zluic. £ 4
4
iBe natura afalm
(Uc rp^tfic arieces tter fe:t aliqn vna acies pliaf at$ alia
acie Dc fuo j^po giie:': anremene pluris vcnationie el^ $
rtngtlia.qin trabic ip5 q6 vena t :i oilaniat:'! comedit: x q
appetit anfemenc qrit ip; i bitauoe Kangilie:': mlticome
diit pircc8:'Z bnt nutrimetii ab alijs ouispifciii^tqn recef
rerittpsouofgibi]tvelangiiRiabuntfame.£taialma/
rinu q6 of caigal nutritur ej: fe ei: bal^in:': aigo:? e)C fola
carne:'z mln eo^ nutriun F q: litie berbis:t ceno:t (lerco
rib'':'Z mtti pifces comedQt res fue fpei pter ca(l^:qm no
comedit came^rfusfitr KiuaUaut Kinamenjs no coedit
fue fpei pifces:'! fpes ei^^qd of bartumal nutrit e]c mucits
gine fui ipfi'':'! io vocat leiun^a fua caro aiTimilat miu
dlagini.i:t q: fuba fua etl niualaginofa.id fecu fg oefert
mucilagine:<z fp Qp 15 vaciUac f aqua:i cq mucilagtne no
coedit ab al^s pifcib";': io muUipUcat gen^^fuii:^ no coo
dit nifi poH moztct an$ oiflbluaf ^t tuc potl DiiTolutio/
ne fui:'Z Diuifione coedit ab ali)6:t oe gfie malacbieeil q/
d j fpes q eqdt ilom fuit ejc: vt cito capiat.£t oelpbin no
cdedit nili carne6:i cboa no coedit nifi cames atonicu x
fo:ta(Te coedit carne gitis fui:a oe eis ftit q coedut came:
1 no came ftc alga.i£t fpes q appellat faltbiro trafglutit
gcqd trafglutit trafglutoe fubira.£t oelpbin t qda fpes
pifciu bnt ou fua penes vetrc vt reciptont dto pAi:i qj
cit vul t cocdere pifces 03 ips qi:tcdere fe i iUa CTpcefiocls
itt atal fo2te:tii ab ^''occupatde etiadiit pifces ^ui ab eo
£P fuie)ctei)k)ne:^ fit voza]c.£ncbeiim nutrif oe ceno w
^dete in aq ould:! (1 i illa nafcan? berbe encbelim nra>
$itiabit ab etsnerutille berbe itcoleandeniirr turbidii
(trlgulat ip;vel li^:^ turbidustt g turbatibnecapit nat^
aut artifidarnnec^ afcendut:qrft mojir^^zviuit infectd,5«
t)ieb''aut.tf .netp fuflinet aq§ fridl vebemc^tenns pt viue
re,i aq modios:i fpaciuvite fHe.7.ano?i8Ut.S.(r£toee
aties btttcsvngues vncofas coediit came t tranfglutiiit
feflinacenta maio:es aues $ mino:e8.£t nd fiit nota ea
riigrecei^^ooctrina:tqdaaue9 coediitvermes tfilia:
Vt paiTeres:'z iter paiteres e mafculus bi!e galea magna
vrgale^.'! iile paiTer e modicii maio: locuita pukbre vo
dstmodutatdi8.£taue8qcoedut vermesqcy coediit
Smnaii qdl nd.£t qdl auee no coediit vel fuadiit aliq6
afal:f3Pteteifni6pafcuis:tqdaaue8 comediit cttlicesf
mufcas: t Due aues fiit firee flbi pfo:atee ligna:niTi i mo/
Snitudte fui co:Qi8:t Qfozatvt ejcbat ^mes.£>i)cit ^^.efl
qdl auis pter illas Duae:t ouat oQacdevtriuf(s:i e cq lie
ad itagill viridis:co:|je toto^brievoce magna.": i qda re/
gioee viridis colorhti qdl regide e nigri coto:i8 1 modi
^ ce vdcts4:t oe grie coliiba^ picdtiu:gria fiit q ri apgent:
«riitoictetragilla.£taui6etilli''grii8Dfaned:':volatver
ilie regionegreco^:?!^ no fadiitalie aues^ie maio: cof
tubie^icatnt qri bibinifcquunteapultt fuitioctftcin p*
ooctria fpes auiii^marina;: 1 agrcllw.<5pee oico q igno
ran t :{ter qs oicit co:u^aq:': e mact7a:nec aliq auis 6 aut
bus aq nidificat aut fac pullos fup arbo:c. £t aues q ve/
nant coediit gcqd fupaf ab eie pterq| gen'' (m.'9\aro.n,
coedit aliqd oe Itio grie intetioc cdedcdi ip$ (c6$ q? vidr/
mu(t agll coedereaqll no itetioe c6cdediipam:f5 q: pu/
tat euc llere.aliqd nutriifi ti a gutture ei'' qttl coedit ali$
pdl.Ucnat g agla ag la: vt auferat pdl aliqp ab ea qul tc
net: cp fi inuenit in ea aliq^ pdl euellit pdl ': reccdit:': fl
agta vcnat ogll pg pdl:-: no iitenit i ptlte ci^^pdl come/
ditipa, pe vo:acitate.j£t aucs venatiles raro potantift
aialia qdrupedatia fup q?: cutcs fiit fqme ric^emelim co
mf diit carnc -: bcrbl.Sitt" fcrpee qri cft vo:aj: 1 pa» bi/
bit a idigcf ruta:': qri olfadtcl ri pt fe rcgcre:': coedit car
neqrudlaialiii^-zfiigitbiiiditateqriidl^tfttrfqmoface
tera (Mm aranca fic ct fugit nui(cao4;t feipee trafglutit
JLibcr
oua 1 pullos viuo8:Tqri trlfglutitoua itducitipa adpo/
ftcrio:a fui:-: cjcpellit ipa nccp pmittit vt mo:en t i vctrc:
f5 ftati5 ei|dt tpa:'z ferpee 1 reliq ferpetia viimt mlto tge
abfcg nutritnto.£t cognofcit boc e^teltimonio.5.fenfuii»
Xupiaut 'z canes^-z bie fitia abbo:ret alia pter carnes ni/
fi i neState fic cii lupue coedit terrl qri magnii bs appe/
titu.£ani6 etcdeditqfdlberbas t^ famie:': tupus cer/
ualis c in ^titatc lupi: vtp e mltii pitofus bfie crine:t fg
foditterrlciipedib^^tcoeditcadauerarvrfue t^ comc/
dit came cuiufl^ aialis t fruct'':^ coedit aialia eua ftccit
croetfo^micbae .£tccruatl5(itoen9 lupi:a(Timilat tii
bieq vcfdit ej:alioq^came:tml'ticeruatcapiiit ceruoo
magie Q occultat6e5 $ p tfecutione:qriivelociter curritt
ceruivefpcueop^taliqriiiidiant bobue:<zci} pcutit ips
boe tnuotuit t;,uccemal barcbia fua drca co:nua x moi*
det bouc i fpatutie qufc^ fuccfibit boe.£t aliqri ambulat
fUg ouoe pedee:t^i)cii tapideeit acdpit baftae 6 manu
boiuj:': i^cutit boie5:f5 qn ejcidimat boies mo:tuii oimit
tit ipm: 1 qricQ redit ad boies videdu fi in fpiret adbuc:<z
mttii oitigit vuas 1 afccdit arbo^es cito:<z frlgit nitcee d
co tcnedo illae i vna manu 1 gcutiee alia manu:t pofU^
qlTauit nucee fuftlatco:ticest coedit nucteo6.£c leo cn^
gtutit fubitoiine mafticar6e:ti6euomit comefta tpo/
llea coedit ite|: 'Z coedit mlti'i:<: fit poderofue ejc Tmenio
ne^^zpoftdati vnoloco comeiUoiegonoeoiee ieiuniis
1 Duae noctee:^ ri egdt a fe (leraie nifi femel i ouob^oic/
bu6 aut trib'':z ill6e ficcu fine biiido tfietcne:': fua v:ina
Rtr.x fit ratHdus ftc canie:*: qri findit d''vetere):it maliis
odo:.Qr£t aiatiit marino^ qdl pafciit i ripis 6 nocte fic
cbocbi:'Z ali6 aiat q6 b; vetre amplii 1 cotfn hi oentes
fo:te6 adeo qd qri oetes fui applican t audit ftrido: eo:^
tbspilos^offos.^taialiabritiaDenteeadunatoebrit
aliu modii q|q brit acutoe illoe 1 oiHances. ft atiee brit
modii iKuedi fitHjppziaiqz brie cottii 16gii aceipit aqul e
oetapoHcaerigitcaputtoefceditaqQ cottu:':^! ifiefti
q: «"collii I6gu c.t (Irictii 'z no pt q picl pofttl in aq (ic
potarets tH oiuerrttas mli:a fit i oiuerfta auib^^in fuo mo
potldi.£tpo:cue motan^mttu Ditigit radices:t fme cut
mue bon''^ ad ^:q: fodit terra:'^ fcindit radiccs cii itlo:^
impinguat fe^ oieb'' 1 <ppe cii n6 potat q cres oiee:^ gda
funt g Dlt eis ad coedcdu:': fo:te n6 ad potadii p.yoiee.
£t oe aial ipiiiguat Q moderatij t oeliciofus qcercitiiip/
ter po:cii^ ipinguat pi; Harein lnto:t 15 fo:te:q:po:iei*
claudunt:tn6ptoeeoaligdcuapo:are.l:tpo:cuepliac
cu tupo toditipm nafr.ftvacce tpinguant e^oire veto
fa ftc o:obo t fabie t o:deo.£cqri iungun fcera molti co«
nua iumenti reddtint moUia.£tqri iungunf co:nua bo>
uieaut vacce cu mcdutla aut otco aut pice aufert abde
Dolo: q acddit ab itinere pedib'' fuis:t qri rcfcidit ab m
lu^uriacrefciitmuUii.l:t eq t muli ipinguan tc): pom:«
flfini ipin guan t e;c mtttto potu aq.if t vacce appetu t potii
aqclare::camelUtcquiaq turbidc:t cquipp Bturblt
aqulpcdib^^tpoilpotantipa^^tegooico g^iUud oshio
c)CEimentari:tcameUipntcomcdc multii:tri prit vinerc
cu pauco:t elepbanti no oat ^tu pot comedcre.£t oicit
^^.q» etepbas in mane potat.iz.alKami: plena aqua:t in
meridie.6.£tilvidebant<amcIliviuerecctiiannos.£t
cap:i t arietcs t oues:t cap:c ftan t cii fucnitit pafcua bo/
na;t comcdiit folia:t e^trcmitates romo;r arbo^ii ipin/
guanf diabiidltpotu:tf>ac via fal impinguat coe quia
fadt pUts potare:q: inducit eie fitim:': in bobetib'' lac cii
oat eis fal abiidat>u t in lacte pUis t oetinen t fame:t oa/
tur eie fulTideter ad c6ededu:t ipinguan t :t i autuno cii
Dat de acj^Hans meUo:cnq^curre6:tni):tfri^smelio
ra Itint pinguib'';^ maciletie:q: nimiu fimsttt macroe»
0ctatina
Ct^ jpAiamtinm^tib^^biitmdioiifdpciim (bts carni/
bus $ que parcun t i plano«gt que bnt caudl magis am
lAa meltue pattunt frtgus $ que bitt I6gd:<c vr inibi ii^d
•ccidereuitqbiitcandas latas ftint oetcfra partbo;::^
feptetrioRaliupartiitverfusozicnte^tquibntlanamr/
P3magt8timentfr^i8.jctqitptexitpanu8ejclanaei''q
comedebanf a lupo gitantur in eo pediculi multi.£toia
•taliaanulorabnti3Detesmozdet:t non bittia octeefw
gittbumiditatesaliqiitroierug berbaeitqueda fu^ut
trtpercipiantqualisrapo; (it.
1£C9plmJI.i:>c infirmitatibus anitltalium.
dldllfi Qdarecediitarutsman/
aiviliu flionib^^petentes aliao.-^
aliqii poll rcuertun i.£t qda no peturo j
uerfas regtoes^-z q otcunt ouracee. &ttt
q in vno toco manet in bf eme:t bo^q/
dlinellatevtpaliibi:t bopqdl mufeit
^=inido8fcd5Diucrfatpoltccoaii:tqi rece/
ckmt:recediit a rcgioib^^cauemofis calidis:': no mftii re«
ceditt remote.Jctq inqrunt loca vetofa fngidain eHate:
« alta :in bfeme mutant fead plana . £t qda funt q rece/
dut multii remote:li^ qdl ab oziete ounrali . £t recediit
ed occjdes feptetrionale.-fic grttes q veniiit ad qfda pap
tes in quib^^funtboies pigmei paruiad modiicubiti*? 15
eft verii:t no tan^es aliqo mendaciii:t vola t vfc$adpn*
cipiu nili.£t qdl m ouHro in etlate i in bf eme i feptetrio
nali:i ida vollt fm latitudine tcrre.£t oico q> ia ejiperu
mentariteil:q;auc8 aqticeveniittin veread maremoi
tuu falfti qd Df bf emene kmeUi abinde recediitad lacii
oe more:t oeide Qtrlfeut niUi:t vadiit od lacn oe cauri'
fine:-z qdi vadunt ad lacu oe trabatle:<z qdl alia8.£t oi
jcit )3:p.9' grues vadiit.q.in acie t pue antecediteas rep
tauesque oicunf alateno volantin acie^fs in fooetate
greg3tim.£tpifceaquidlvaduntoe vito mariad aliud
inare:t gdl a ntedio ad ripl:^ gdl oe ripa ad ripa:'z qdl
llant in ftto Iocom oe genus mogis ipinguat cA vadit oe
calido ad frigidu q§ oe fiigido adcalidii:t ouesq trlfeut
oe regione ad regione p vociferant ne remaneat aliq auc
recedat ftne focietate:qdl auee fottio^es efficiunt g vnw
yentit q^ aliit:fi2 oombe que elKcit foniojcu bo:ea:-z cu
ouftro oebiUo2:f qdlauee bittes funt.q.aure8 i capite (ic
bubo^^qda alieauee^-zqdl liitq oicunt golocbim i funt
imitatricee:^ qit videtboiee faltare (altlt iirn^alia aui»
q of allafeUa £| b$ lingua:ftc lingita bois:': qit potat aqua
Ut^uriat i imitat loqitentee:'z non ell remota ifla auis a
plttaco.£t pifcesg funtin ripa bittcarnesfapozofiozes x
fanioze8:qz ibi funt melioza pafcua.£t poll boc narrauit
S^.|jte pifciiia iitn t femQ i npa:7 alios g fQ funt i pelago
^tgdafuntquivadtit dc mareadmare:-z illattumera/
uit^-z ful gitatione.i:t oi^cit M^p-.cp eof q (iant in loco fuo
runtilcutqda e8pifciu5anulofo;::f59 funt fquomoftfic
ferpetes:-z tencba q Hlt tn fuis locis qttto^ me(ib% bf e/
me ^nibilcomedut.gt ierpetesfacititntdospter vipe/
rl q ilat iter lapides.£t gdl ptfcee faciut nidos . £t gdl
illo:p E aliq6 tps Hltin fuo nido i poft mutlt ip5.£t plu
itiefaciiitapBereqitofdlpifcesgno pus apEueriifc-zita
oc auib''.lct militus abfcodit fe g aliqs oies paucoe i bf e
me:^ boc fcdm oiuerfas regioes plus vel minue:a hullii
Qial qdrupes abfcodit fe ptcr vrfu5 -z f riciii:qz vrfus tiic
nibilcomedit:^ eff pinguis valde i piger;'z fue femie tiic
pariiit.£ti6 nocognofcit bcneoepartueayt-zqittB ab/
fcodiit fe ad minue per.^o.oiee^-z aliqii per multoe me/
fee^-z quado incipit ?)cire icipit comedere alufe y arufpee:
^ Vt faciai i ftomacbo appctitii comefti6i8.j£t oico q: cau/
^ fa famis eH oiflblutu>:i caufa oiffolutionip eit paucitae
57
materie:tei*fubtnitaetraritaefndtite:tcalo2ni[li6foi/
tie t calo: aerie i motus^-z qit aliquod iltop oefuerit c(Tc
eriit multe fugfltiitatee in co:po:e ^pter gulofitate:': fit
fuperiluitae (piflaii coiia (pif(m:i reddit co:pu8 pigrii:x
tuncq^aerellfrigiduefeabfcondit^^ztunc po(l$ fiierit
in abfcondito n6 remanetei aliud oifToluee ni(t folue ca^
lo::? fames non p6t oi(roluer.e:fed ipfU5 oecoquit ^-z tunc
co:pa eiue impinguan t :i ift6 e(l tepoie fructue i ingref»
lU bremis i fine eibtie:<z ifta ipinguatio accidit ei:q: ed
fnultii gtilofus i parum ltt|»triat ^i illa ouo raro reperiu
cur in animalibusquadrupedalibus:^) (itgulofus^tpa/
rii luxuriane:^ lupi:<zaialia rapacia viuunte^folacame
que raro inuenit ab eie^-z ideo no pinauefcut.)3ed vrfue *,Ai^
comedit fructue i afcWit arbo^ee:-: ideo impinguat .£r
ftat aliquot oiee fine conte(lione:-:^pue qit venit fri^a
vetane euam^lare cii cotpus fuii fit magnii «z parui ca/
lo:fs:'z bec qutdl faciiit fimile vr(ie:(tcut vnii genue mu
nim t f ricio^»): in eie crefcit bumiditas qtteeil flegma
natnr3le:qd eH fangitis non oecoctite:'z fuii iuuamentus
tftivt quldo oefecerit nutrimentu ipfum reftauret:? tiic
fi multu fuerit oe buitifmodiadunatii in co:pc:e poterit
ad tepue ourare fine ctbo:'! tale aliquldo contingit ho*
minibuefani8.&edferpete8:q:fnptouri cozpoiieiibat «r|b:(m«ci)/
bent caloze multu naturale:^ fit ille calo: «6 oiilbluene nonc f<n p 4
multum oe m0:t oia aialia maculofa:-: cutie lenie e^cit
fquamae fuae fui co:po:ie ad modii co:tici8:'z ferpentcs
funtmaiozieejcco^iationis^^zfuae^ccoaatiofrequetereH
inpndptoverisqiiferpenteefuntfani^tfic in auttino:t
nonDt;:itvcf quioi^rit g^quidlferpentee fnntqninon
ei)ciunt cute^ veterem.£t oifit ^lrifto.t mimue ille qut
fce^co:iat:itafee):couat:g7fua e]cco:iatioincipit apar/
tibue o:t8:t p:ocedit ad oculos t impedit vifum t p:oce
ceditpolladcaput:tcompleturillaqcco:iarioinvnano
ctet vnaoie: tfic animalia anulofa:toia ivlantiaque
babentfuperfn^alamcooperrozium iicutgafin:q: ipfe
in pzima fua generatione oefiruit litiii co:ium:t locuffa:t
afcerrlquoddamanimalfadene fonumod modii co:i)
ouri;cucon(tringiturinp:imafui generatione exettnta
fuie co:ndbue:t pod manent multu bumida : t ceficcai
tur poft ad folem t amittunt ilU bumiditatem ftipfluos:
tafcendutarbo:eepoft:tnntriunt:t poftea volat:tiffa
tx>ll{nimle);co:iationem ejccotiant fe item5:tpol>$ vo
lauerint .£tanimalmarinum qd oiciturl^arabot voci/
tomuin veret autunoe]cco:iltfe:tpolfq^ouant:tbo{e8
fciun t bec ej;perimen to:t iii iiiie tcpo^iMnuenimue fug
illoe co:ium nouu:t cancri faciiit fimile:t in iiia bo:a no
pofTunt ambulare niii ntodicii.2:t oijcit S:^.cp aer cii eil:
ficate impinguat colubae t oua eap t ^p:ie agrel^es:t
pifces fiit ptrani buiu8:q: funt ficut olera que magts cre
fcuntcumpluuiaq^ cii aq qulattrabiit:tannu8pluuio/
fue in bf eme t efiateaugmentat pifcee^t aqua marie ef/
ficitur ottlcis tempote pluuie:t pifcee iuuantur a pluuia
pofl illoe qui oicuntur l^afed quiejciccantur CU5 babun/
datpluuia:talbefcuntfuioculi:t roacrefcuntt parltur
sdmo:tem.£taue8nu'nu6potantq^ cetera animalia:t £
qtie babent vnguee curuoe potant rarovalde:t quando
suesinfirmanturfegregactur fuae pcnna8:t plureepi/
fciummo:anturinaqua oiilcit vaduntad loca inquf/
buecaduntflumina inmarc:t rcuertunturad flumins
a mari:tpifce6 quiroo:antur in ripis impinguantur cns
aquaDulci:tquimo:ant in pclagoiropingulturin pela/
go:t qtii babent cotpus longu impin^iantur in efiate:'i
p:op:ie cu5 eft ventus feptetrionali9:t qtii bobet co:pue
amplU5 ef> c6trarius buic:t quida pifciii lujcuriani qul/
do aicedit in apparitione canis maioKtifti pifcee bitt fn/
IBc mtnr^ mlin
pet fuas alas ouas giifanes fimilcs fcozpiotb^-raramcw
cqles:-: noccnt ilUs pifcib^^illi gufancs;-: Diwcrtit (e pifcis
<z Dcuouut ^pter anguftiiiita $> cftius cadit in rctc:'z qfi
cl^ult^^caloj niulti piices guj moziunt :•: pifces marini
1 riuatici no vidct oe noctc nifi oc Dic:ii6 mcli^copiimt
anteq^afcedatfoU-zno inuenit inaq pcflisq inducitge<
nararr pcl^ilctia (ae. pifccs:ftcut epidimia aeiis facit fug
oia aia lia fug terra:'Z pifceS mojiun t qii afccndit (lclla a
rcboalab6:quc cl^ in cancro:qt illa llella nocct pifcib'' ex
fe:i tonitruu nocct pifcib''.i:t o:acbo marinus iterfidt pt
fces cti fuis gcultionib^:'z oeegritudinib^ptfciu funt qda;
gufancs ^pediaiU g nocct cis multu:a funt ficutolcbia.-f
multafrigiditasitcrficitpifces^-z.pptcr 15 fugiutab ags
Dulcib^^taerficcusnoiuuatinaliquo pifccs riuaticos:^
atalia bnt egritudince qfda fue fpei ^p^ias^ficut poici fl
bnt fquinatia;tapollemata oura glandulofa nocetcis
in coUo:t aliqii in al^s fuis meb2is:t illud cogit eos mo/
uere fuos pedes multii:? inuenit oolo: capitie in eis fot
tis 1 grauttasin ttcrio2ib'':t tiic in talicafu moziiuit oie
tertia^-zDiligijtmultitglandeKtimpinguantciicis^Tca
nibusaccidttfquinatiatpodagrat rabies:-zqn mo^det
canis rabidusiterficitoeaialpzetcrboiesquipot medi
Liiikf ihjvflUMS «ari.£tele{rt)a8n6infirmat nifialiqilcjcifirmitate veto
/**^ ^ fy:z SB 13 n6 p6t aliqn mingere nccg egerere:i tcrra no/
cct illi nifi fiierit vfitatue comedere lutii:t lapidcs:': bj
aUqn flu)ni vcntriKt aufcrt cii aqua calida % paruis ber
bis quc onr affiatvaccis ocdiiit podagra:i oob: capitl:
% no eftilla podagra fozti8:q: ci)cit vngues:'Z qn vnguu'
tur fuacotnuaaufcrt illa cgritudo t oolo: capitii:iindt|
j^ dtcis vcbcmenteinlt»iratione:': vident febacitare:': ca/
Slp.te ^ft. cluntfueaurtcule:'znonpolTuntcomedcrc<zmo:iunt.£t
Ub,8.ct24, equiaicbccbami no btitifirmitatenifialiqnin vngtiUs:
«anteiilaegritudin^acdditeistrcmozDc^itelhcuU.
j£tcqut aUno»:betici biitmultas infirmitatcs:': bnt fcu/
ria-tfcotbomia-zapollematapubnonis^tfluUificant:^
DoUi: ozis ftoxoAd qui inducit cis moztQ^t oolo: vcitce.
l:t ia numerata fun t figna ifla^ egritudinii:fs iUa gtinet
admarefcalcii.£tmo:fu3 ^Danule noceteis taltjsbo
ni|s:'z jjpue impgnatis:<z mo:fu6 ferpetis oicti Danule:^
equa abbo:tit qn olct fiimus candele eictinctc:^ 15 aUqn
accidit muUerib':'z oufs inrcrfidt ab aq in qua foluit ful
fiirrubeii.;!=t oe^pziictatibus cqua|: eft g^cognofcant
binttii ilk>;: equo:p cii qitib'' aUqn pugnauerunt:': amat
balneti aque oukis. i;t afinis accidtt catarr'':': qii bumi/
ditas meduilc oefcedit mo:iunm fii^u t fiigus:': ib non
funtafini in parte tin terra finiftraadcozaceuus.ilctele/
pbantcs aliqii potant oleu:'Z aUqii n6:'Z qti in vetre ziw
eft fcrru cuomit ipfu3 Q potii olci.;£t aialia annuk>fa im/
pinguant t|2efuit»rtus:<z^p:iequado pariuntin vere,
£t raui olnificant pcr quoddasaialqd nafcif cj: tcrra:t
eftfircaranee^ttejcitfemp comose^^cagonas:': ocftrtttt
cera i inuenit in ventrccius.q.pului6 molcndini aut fti/
mu8.£t aUqii gcneran t in fcjrtiUbus qucda aiaU'a.f.guf3
ffr^9M i^i^^'^^ nc8:-zape8infirmantqttfto:csquoscomeduntinficiii/
y eL.p<J' l^iAe.- turaquamal3.£tomncaialanuU)fu5:qiiinungit tpzo/
t paceiiiscaputmozit^-zjjpzicquldoopponit foUitque/
da aiaUa funtquc no mozant in quibuidl terris: ftcut in
terra capillan.non mowt iUudaial qd oidt flridcns oc/
tibus Dcnoctc^tqrj muscecus fcrtur ad tcrrl quecft^/
peanconil:Uc5inanconiafintmulti murc6:mo:it tn:'z
qiifcrt lcpu8adterr3anctimo:if:zintcrra Ucia no in/
ucniuntur fozmice magnc quc Dicunf miUtC0:<: no inuc
nitur in tcrra cozome rana cantls: nct^ in lcuia inucnif
pozcusmontanueveloomcfticusnccp caper motanus
necg ceruus nec^ afinus motitanus^tocedais putauit;(s
tJbtY
el1ctbomomenda5C9jnoeiTctpo:cH8intndia.£tcft^
dl terrQ in qua funt cap:e in quib'' oiftantia in tcr auricu/
laseftpaUnatmediii^ifuntibicapzi quibnt auricuta^a
fercn tcs in terrl: t fun t qucdl vacce quc bt! t crnicsrz q/
dl tondcnf ficutoucs:': funt in terra ntgro^ que oidtnr
anubia.£touc8in tcrraanubicpariunt agnii coznutu t
putauit bomerusq? fmefttmai.fiucfe.fempcrparictur
co:flut''.£taialia quadrupcdaUa in cgf pto funt magno:
^aues parue:'z oiccbaf caufa in bocq: aucs no inucniiit
quid venanf ^'Z funt ibi pafcua fcrtilia:': lepus cft paruue
in terracgfpti:qifi non inucnif tncacjctremitas armo^
nift pauca:? q: cito rcfcindif fructus ibi^pter aere:'Z in
tcrra aranic cft of incbias magna vni''cubiu:'z in ifta ter'
ra funtmurcsmagniitin tcrra Unicfuntferpentcs longi
multiitgracilcstlconcsiterra co:aceno|:funt magni
muUu:^ jipzic ilU qui funt iu;:ta riuii qui oidf iarcbon:f
illdqdDicoveriffimucft:ileo|xirdifunt magniin terra
afic:': no funt in terra aur(.£t atalia alie funt maU>|: mo/
rii:'Z gp eft in terra oc auri cft fo:tiU6 1 audacius:': in ter»
raUuiefuntaialiamulta^tintcriUacft multa oiffcretia
fcdm fubam fui:q: funt in terra pauce bumiditatis^toia
aiaUa qite oiuerfanf in potu luxurilt tn finc bf cmis mo/
gis q| in eftatc.ft animalia buius tcrrc fun t afTucta bibe
re paru oe aq:ita qp mus buius terrc quando potat aqul
mo:iwr.£t qucdas animalia funt quc gcncranf pcr co/
mi]ctionevniU8fpecieicuaUa:ftcut lepozariuscjc canc^
VUlpe:tcanesindiegnanfe)ccoitu canii ciiantagarim:
liM cancs no manfucfciitnifiterticgcnerat(on(6.£t bo
mineeaccipititcane8:iponitteo6in loco tranfitus lupo
mi aUqn comedittur a Utpts:taUqit imt>:egnantur. £t
monetplanitiesfaciittDifierentiain fo:timdine aialiii:
itag? Utpi mafcuUquigcneranf Cn terra planailUus qui
oidfalbii non poffunt tantul quan tti feminc montanc.2;t
itaoifferenttainanimalib^^liintlocaquoadintopcatio/
ne:q:funtqucdl regioncsin quib^^fcoipionce non venei
nant^tqucdlinqnib^venenant^-zqiifco^pioneeinto):^
cant po:cii 11 poKi vadantad aqul moziunf .£t ferpetea
UuicinterficiiititaaiaUa qyndpofVunt medicari ccufTa
abeie:': in tcrra oe afcaUbii eft feipene paruus:': intcrfi/
citboics^^zoicuntboic^ qp infectiqnpotantvinuinquo
abradif oc lapide inuento in tumulo rcgu tuuanf .-t in ter
raitaUc funt ferpentes interfidentee. a:t funt qdl aiaUd
cjuc qn comediit aUa augmcntaf in cis vencnu itcut fer/
pentcs cii comcdiit fcozpiones cttius tnterfidiit : tfiiUua
bote ieiuniinterficit aiaUa pugitiua.£t x>if.txmt oc quo/
dlboicquieftin terraoenafacie^tp^tparaUYare fintm
cozpusqtivult^tpunginuano pungunt fuiicoipus ntfi
quldo cogit ca:': cii pungunt ftatim poft moziunf . £t oi*
jccrunt mibi q>quidl fcrpcns magnus momo:dit ipm:
t motfuns cft fcrpens:': indu):itcfrtmerl in illo bominc:
tquandoegofuiinillatcrraquefiuipzo bomine illo:t
erat moztu'':': inticni fiUii eius qut fccit pUtra mirabiUa:T
vidiilla:': tradtdimulta eo:;: obUuionitoc mirabiUbue
quevidi funt q^quandomomozditciifcrpctisfcre mo<
riebaf^ifuusbanclituenocuntfcrpeti . £toi)cit arifto.
(jp quoddam gcnus ferpcn tis:'z cft paruo:u5:t ab ilUs fit
giuntmaiozes^tilUparui funt piloft^tefiicitur palidus
omnis ille locus fupcr quo mozdet . £t in india eft paru^
fcrpcns:': mo:dct:'Z fuo mozluinon contraualct aliqua
tf riaca^-zfunrquidampifces qui impinguantur inp:m/
cipiop^cgnattonistqutdampoft partumit mafculi im/
pinguonrurpoftqlfcminaucrint^-zcoiiummutatcolozes
fuos. j^ealbaf cnim in cftate:'Z nigrcfcit in vcrc:': pifccs
babcntcs nidos macrcfcun t tgc inip:cgnationi8:t pifcee
riuo]: i Uicuii impinguanf poll^ ouaucrint.
CrCapr5.Tn.fce ofttei^ mafcuUnftatl:': femltari i aiaiiV
1lin?f fdf iir ^"^ 'P^^ miiltiplici'
^UWIA^l-Ul tenrsmafculinuifc
I mininrt:t rone vilU^ que futtn oiuerfts
regionib^^tinuliCTesfcdmplHrimil funt
obedientes:'zmaio2idoomati6i6:'Z timo
ris 1 oebiUtatis pter leopardas 1 lupaa:
'JeTcdmatgp feminc queda eaf funt auda
38
ctozes toircreaozes.tMcimus goemo^ibue^-zpocboie.
j£ft,afit fubtilio::'; mulierea funt magis pie ^ viri:i ma/
gie puertibiles:'; inuidiozes 1 timidio:cs:t inuereciidio'
res:'Z magis tiulte:? medaciozes:'; magis fraudulente 1
recipiiitfraitdepltis^imagisrecolentes viles rc6:zim'
gis pigre:'; magis molles:t magis parate adpfuetudine:
t i!^ apget in aiali marino qd of malacbie^qz mafculus
qnpifcatozesvolutinl^rumetoaccipere fua feminaoe/
fcndit fua fcmina:f5 femina cu videtmafculu gcu(Tu3 fu
gx ipmi pUtra lialia intcrficitttalia q ptradiciit eis in ct
bo.£toia aialiabellantcii venatilib^^aialibus^trapina
intendentibTut:'! qni aialia fatis biit ad comedendii funt
ioi maftteta ablata necelTitate ptigne.ideoc^ mozant fit:
1 multiplican t aialia oiuerfe fpei ^pter multimdine pa/
faios verfus eg;'ptii:t aialia oebellant fe:q: que funt ve
natrKes earude rerii:vel q: interficiiit fe rone babitatio
nis licut irundines 1 paiTeres qi! coucniut in vna oomo.
Bt oqutla oebellat ozacone vt comedat ipfu5:f arcumit
fnterficit tiuire cecu:qin R vmi vincet aUti:comedctalte
nim.£talgadel(ioimicatciibubone:qiiibubocomedit
du0oua:tvenaturipfa5 oenoctctqtii algadell! come/
ditouabubonisoeoie^toesaues acceduntad bubone:
« QOitittnt etus pUunas 1 poruipendcnt ipfu5 qd folet no
cere^^ziavidipicaqueoefcedebatadaueq of baltie vbi
bafTie Ugabat :t ilUi pica abfcidit fi-uHula carnis:'z remo/
itet fe t refpejcit pica qd baflc eet Ugata:t cu bailie voUtit
a>medere venit ptca:'z fita cauda remouit illa ffufta:'! co
gnoui tunc oe pica cp erat auis oertftua aUaf auiii in fui
na.£toijata^.9tniluus7coutU6 pugnat adinutce^/
pter fua oua:t fuos pullos:-: fitr cara x tragilla pugnant.
/ct arance t ferpentes pugnati aues funt que pugnat cti
qdafpeperdiciiattederuge:q2Comeduntfuaoua 1 fuos
puUosperdiciscipaiTcrcspugnantcit aflno^qz afinicoi
medunt fpinas in quib^^nidificat ilU paiTeres:t q: afinus
cofricatadtllas fpinas:taduiteiu60ua tpulU ct^^^tqft
afinu& rudit fpine mouen tunt cadunt oua:'z j^ptcr tda:
palTcr ftbiUit fup facie afmi cu vtdet ipfu5:'z cii afinus b5
vuinue vcnitiUe paflferi pitngit pica fua alinu in vulne/
re vt recedat a U>co fui nidi:tvulpc8 pii^at:qz comediit
naUter ide:t itcr co;uii:a boue clt naiis intmicitia:t poft
numeraui t ^^.aucs que bnt inimicitias cu5 equo licut
quiof grecebim:tcomedutberba:zq: eqtius comedit
fua ijerba pzeUat cu iUo:t ilta auis mozat in lacub'':t itt
riiMs aquaft fue voces alTimilant binnituiequux qit vi
det equu voUtt ante ipm 1 pungit ipfUsvt euciat ipfu5 oc
Ioco:t ilTab5 inimicinas cii arcolus^qzmozat in fttis pa/
fcuis.;£tnumcrauttS;:.alia8 aues que tnimicant cup/
dtcta:t quedl ea^ eil que Utptriat raro nift vi]c:t qtf Ut/
iairiate]atfanguisabocuUs.£tferpetcs pugnatcu pot/
ci8:tcii biitegim:qz pozdcomcdut ferpetcsrz iter cozuu
f vulpee(lamicitia:l5tnterranfa oicat q^ftnt inimid,
^te^vidiregesefcendubo.-zacccpit iUere^c cozuum^
vulpct pofuit eos fit^t pugnauerunt adinuice fottitcr 1
vulpes momoidit caput cozui^^ze^auit fanguie:^ cozuus
pcdib^^fuis ftrinjut labia vulpis:'; no potuitvulpes apire
08:1 ptipugit ipfu5 cii pi^.i£t 3:p.oi]ctt g? ami 'z agla pu«
gnantinterfe;iinuUotieevtnat0mi.Comediit outami
fe adinuice:t pUte pfit oib' amV.St 3;j. niierauit alias
aues q biit amicittas iter fe:'^ ia vidi raccba q b5 amiciti/
as cu galit:t feqbaf ipm:t eft amica vulniris:t vulturea
amicant cit raccba.ibijrit a^p.q? vulpee amicant cii ku
pctetmozantamboitcrUipidc6:'Z lconi t leopardoeft
inimicitia magna.telcpbatcspttgnatiterfcrtg vincitfn
cit aUii feritu fibi:t aUqtt accipiiit agrcftcea oomcfticie:
qz oomcftici pUis pri t agrcftibU6:t qri capiun t agreftes:
Ooman t :t cis frcnu apponit t fiunt oomcfticut ia oipt
mibi gda fideU8:qz fit fouca t tcrra vbi 05 trafif clepbop
1 coopit :t cii venit clepba6 cadit i fouca:t poft venit bo
t pcutit cu fozrifTimc t i?berat oiu t poft venit ali' bo ad
ilUi boie5 i pfpectuelepbltie t^bcrat pdictii boic^:-; oc/
boncftat ip5 z reccdit t rcuertunt ite^ filV facieteapoft
mrtaiftafactafgvaditbopozrigesftbi berbasqs oefli*
dcrat:tttarecipitiUiitx)icminamicitia:tobeditpofte3
femperiUi.j£toi]cita:p.gj pifcesgdaamicant inter (eix
quida pitgnan t adinuicem.
CCaplm.IIIl.i5e oiuerf(8 naturis animaUum. g
iQim^l veUjj:adoi2aE!2f«btiU'ta/
iniiiiai' teeaUq6:tcapze:touc6:3
arietesfuntftuttut vadiitmttiiin vanit
lin bf cme no abfcodunt pp friguftitno
aUqri ejreut a loco calido ad k)cii fridii:<s
cu pluit nd fugiut a pUiuia gufcg mozia^ .
tur.£t arietee natf fcquun t copzos 1 ge '
fciit oes ^nfcp paftoz accipit vnu ej: ei8:t faat ip5 aricede
ret fcqniitur Q\xt£t copze funtmin^pingttes q^ oiaaio'
lia:t appUcat fe magl boib':toe8 timet tonitrua:t auee t
capu impgnant :i cii oudiiit tonitrua aboztiunf :t oues t
capze tariete8:t capziari medta nocte ftat fiii oozmiiic
poftfparfim t vaccc D0Mniiitpiuncti5.£tcq oat mamit
laspulUs^tqdafiitqmftuoiUgiit puUo6:tqriaUq eqe
fteriUeappUcatfcaUcuipnlto^tpalliifibutcupulUieno
iueniat tac mozit.£tceruiacci^tit filios loucutad aq»
iriuos^toocetcos (ocaQqfitgiat tabfccdat fr t poniic
a}sifotieis:tftataripoztaantriad oefendcdu eo8.;tqri[
tnutat cozRuaabfcodutea ne videat . £t raro iuciuit iU«
coznua:tofQ>Bfac:qzritieoeeiuuamcta:tqnipn?crc/
fcut ei coznua qccut ei coznna i z° ano.q.ouo paU: t in j*
ano cii ouob^ramis i vtrotg paU»:t i 4.°cu fept p*" fEua
fctif i vna fi'»:^ mntat fua coznua fp femet i ano:t cu itc^t
nafcuf i pn? nafciif ,q.coziit:t qfi crefcut ei coznua abfco/
dit fe:qtn no b5 arma:t cu crefciit aliqri e)cit.£t pff icat il
la coznua cu arbozib^qufcg n fetit ootozc i ei6:t tc pcipit
fc bfcarma tcptaudaciter./ct ap.oij:it q? ia venatifiit
ccniu:t i ci^^coznu crcueriit oue berbe crocii t cucurluta
1 crat |2ue:t certt'' poft^ bj i fe fugfluitate aut mozdcf a
ferpete medicaf fe a cacri6:t qri parit cocdit feciidina aii/
q^cadat:toiciitboiC6 q> iltafeciidinab^iuuaifitamfta:
•z ri pt iueniri:qm coedif :t cerui oeUidunf gcanfboiu^:
qz fcquunf cantii t co copiiif :t 13 faciiit boice qri fubmic
tit aurcsrqz qri aurce b5 ercctas no pt capi:qin fdt tiic q»
boies ifequunf ip5.£t vrfa qri boice ifequuf ipa5 trabic
iecii fiUii fttiit qri ri pt ip5 fcrrc afccdit arbozes cu eo.£t
cap motan''^ e in terra oe creta medicaf iua ptaga i q re/
mafit ferrti cu comcftioe bcrbc q of pitlcgiii:t ej:it ferrii
1 canes medicaf fc cu berba g cognofdf ab eie.i leop<ir' 3
du9 qri coedit bcrba q of ftragulatrij; leopardi:comedit
fgbaUi bois t fanaf :t ifta bcrba interfidt leones^t pE &
vcnatozce acdpiiit vas 1 iplet ip; fgbalisboiu^ t ponuc
fup arbozes t abfcodut fe tven iiit lconcs ad ift6vt medi
cenffc:ttnterficiunttirababfconditi6;tleopardu6Dcfi/
deraturatupt8:taim olcfitab eie infequuntiir ipftim
% oefideranc comedcre ^um:^ otcoadbuc ^Dicitur
©e natura aialiii
cp qitidlmodus Uipo^sDiUgitipmiivnusUipite nopot
fuE ipfu5:i cij pUircs ftierint capiunt ipfum:Uc5 cnim fu*
giat velocitenttt cito virtcit in cHrfu:t jppter boc fempcr
ambulat in abfcodito.gt in terra cgypti eft q6da aial qd
oicit tbiom6:ipugnatciicolub2ie:f5 pusclamat ciifua
voce muUitudinc fui gencri6:i poft^ fue ru t congregati
poniint fe in Uito:i poft in ierra:oeinde fepcUunt fe in aq
cinungu.'itfecenoaque:vtfcitei8 fcutitptra ferpentc:i
poftea pugnat cii ferpcnte.£t cii tbcucea apcrit os fuum
cadit in bo:a auis oefcedcs fugipfu^^que cft fimilis picc:
1CU cencbca ftridebat oentib^euafit auis po:tan6.q.fpi'
nae fug aUia liias:': pfricltcs fuas pcna8;i tii no vidcba
turacbccbab fcbfcBB IJplcnavindictafupaue^iaUqii
euaditauis:': aUqti non:-: to:tuca aiiqn comedit poft co/
mellionc ferpctis ojiganti agrcftc.£t ia narrauit mibi fc/
nepqui DilC]cit vcnatione:cp appofuit mcnte:'Z vidit aitc
tarda pugnantc cuvipera:-; vincebat a vipera:-: rccc^it:
1 cocdit Dc qda bcrba i i-cucrtebat ad pugna;': it^ fecit
mttoties:-: 15 fccit nafr:-: iUe fenc)cerat,ppc fouca:': poft'
q^ receiVit anis tarda iuit fcne^ ad iUa berba i eitulfit iUI
1 redijt poftca auis tarda i no iucnit iUa i icdt ftrcpitii^
ma):imu: i cu p:o:fits t! iucnit berba cccidit mo^tua;': tc
fciuit iUc fcnc^ q? ilUi berba erat eimedicamc;i qitando
fcnc): iUe c)cplanauit mibi figura i colo:c iUius berbe co
iectttrauiq: illa berbftcrat lactucaagrcftis./ctcijcitS:;:
cp encftrcs qttldo pugnauit cii vipera comedebat rutas:
qnt etii vipcra fugit odo:e rtttc:': capcr medicat fcipfit;
tec fructuu cj: comeftioe berba|j amararu.£t cancs qn
bntrnalu in ventrc comcdiit fpicas trtn'd:'Z qit vulnerat
fc alacbaUm medicaf fc e o:iganu montanii.!bt>it 2i?:.t
boc cft quiddlqd vidcbat muUotics;': irritt) fenttut vc'
tii feptctrionale -: auftrinii mtcc^ flct:-: intrat pctras ne
pcutiant a vcnto.£ratquidl bo apud cdftltinopoU'n:'Z
babeba t f riciii:': g ipfu5 pdipt vcntos:': E ipfu5 facf cft
oiuce.Sscatbimcftfc^mq^titatccanis modicus pilo/
fu3 co^Ec:': facic fubtus fuii coUu albedo4q.epiners;i fa '
ciuntinvcnationeauiu^icftDomcfticu muUii:': oiUgit
muUumcU-zgbocamatmuUuloca Dcfcrtain gb^funt
apes 1 eius virga eft magna:': pp boc tituat rafura iUius
£ Virgc ptra fcuria.jet iriidines funt fagaces in facicndo ni
du (iiii C)i luto in ptibus lutofis:i qfi no initcniiit Uttii in^
uoluiit fe pmo in aq:'z poft ponut lc in terra vt^traban t
muUii de luto ad nidii:'z qn faciut pitUos vifitltcos pf i
mater addedo cibarta ne oefiaant:': etil ita folUciti funt
ne aligs fiUo^ careat cibo; z matrcs accipiiit ftcrcus pics
pulU) jj;-: cijaiit a nido ^: Docct fiUos vt facilt fitV:': palii<
bi ftant cii fcminis in nido quottfcp fcmina pofucritoua:
1 (t femina fuerit poftea pigra in cubatione ouo^ mafcu
lus pcitm el vt fit foUtdta circa oua cubanda:': vidi cgo
palulx>8 mafculos pugnltes intcr {c p qitadl palumba
femina;'z ftaiimvictozi acccltit patiiba;-: poftca rcuigo:a
tus victits accciTitad victo:c:': oaticit eii.£t poftea palii
baillaacccfTitvictoailUiDimifitaltc^:': mafculus pa/
lumbusfugosfiU; fuifufflat^zctjcitinipfusterrl falfaj;
Vtaperiat papai^zqii paliib^^mafculuseft magnus fug'
ttenit pattib'' mafculus:': coit cu5 eo vt e;ceat Dc n ido t fc«
minaciifemina^iDiUguntnatitcrpitgnarc multii^-z va«
duntad nidii atiii accigc in fuo nido:': boc accidit raro:":
qit nidi paliibojr funt jjpe eft intcr eos pzcUii magnii to
ta Dic:': q: cotla ci"^ funt recta i ampla^ideocg iio 05 ipam
aurire a$ ni(ifcmet:vtpotet:q:multumcapit.i:tDij:it
^:p,.gp pafter no viuitouos an.i io no vidct fup mafculii
paffere Domefticii in vcrc macula in pica nigra^-zboc^q:
nafdt in vere:-: cii guenit ad fine annicrcfcut ci macule
fug picl poft fine anni:maaila nigra:tcd fcminc viuunt
iLiber
in fcdm annu:-: qz inucniunt picas fttas OMrae:t no ffctit
picas pttlto?::': pE ^*^^ ^^^^'A^ ^^^^ '" ''""'' fc6o:q: fuc pi
ce funt oure.gt quedlaues fuiitqucno vollt a remorie
-zpluscofiduntin ombulare^in volatu:'Z talis auisq/
U's ifta nocftbonaadnidificaduin arbonb^^nififotiimo
cto faccrc nidu fuii in tcrra crafTa vbi adunantur p^tee x
ftcrcus 'Z no ouat nifi in tcrra motli.i:t aliqn ouat in tcr*
ra con fecta ej: tcrra molU 1 pa tea:vt fit ei.q.auj:itiu ptra
vctos 1 pUtuiae itie nidus:'^ iiic aucs funt cubcgt 1 oara^
cbc.£t pigre lunt aucs ifie ad niotiJ:idco oedit na pullis
virtutc vtftatimpofte^itit5pullo^ateftis babilcefinc
ad recipicndii nutrimcntum ab omni partc.£t qii vcnit
mafcutus ad locu puttop- adducit antc mafculos fuu5 ci^
bii^itrabitfcciimafcutiipoft^vtinuitet ipfU5 adpulloe.
£tcul>cgatiqnfindittcftlouof ^'Z aUquado reuoUiitcii
fug terrl vt femina no fit occitpata fup oHa:-: jjpter boc
fcmina ponit in abfcodite fua oua nc ijcipiat mafcuUi8;T
cubegcs qit pugnlt ad ipfits mafcutus vinccs maliculii fe
quit ipm vt lu>:uriet ipm^-z ooracba firn-z fifr gattue fujj
galtina^-zboiesvenatozcsponuntmafcutucubcgincap
ccre.£t poft vcniat ad itlu carccrc fojtiilimue mafcutu«
cubeg;'^ poft itlii veniunt muttimafcuU altj:ioc8 ocpzt»
bcndiitur:': fi ponat loco cius iitafculi fcmina;venit ma/
fculits foztiiTimus -z impitgnat fugucnicn tcs ^ptcr femf
nl vt cogat eos fugcret emittit ejc fc fon ii parii ad fcmi*
na nc clamct fcmina;f5 ftct mitie 1 tacit&ii itle cubeg eft
potcnemufarcfuosfonosmodis^^zfcminacubcgquan/
docubatouafuavcnietemarito Dimittitouafua vteat
ad mafculii 1 tujcuriet fu2 ipfas mafculUK-z no fup cjctra*
neam:'^ cut>cg maiicuUt6:eft ita Uijcuriofue cp qn fcmina
cutJCgponiturin carcere:ftatimappzopti!quatad bofcj
poncntcipfam;'^ no rimct neqg ftupeftt.£t aucs fadctce
nidos nofuQarbozcendfunt foliimodoilteaucequc vo
lan t paru:imo ctil qttc volant multum;ficut ouo gcncra
que nominat S:p.quo|: vnu oicit quo:iida 1 fcabois- £t
ego puto gj vulturee no cadiit fuE arbozes.£t iUa auis q
cft belfcbiat fug arbo:e6 no cadit fup terra:f5 mozat fuc
arbozesvtaccipiat^mcsciifua tingttaampla:': oefuis
^p:iet3rib'eft:vt amlHttetfug ramos. £t fitr facit atcba
ta fcrpcs gdl^-zvngucs bui^auis funt foztio:ee qg vnguis
oc tricat:': ilta anis oiuidit tn irce modos.vna auis c ma
gna mu ttii:': cft mino: gallina:': tata cft fo:titudo in pun
ctioncfnepiccfupramoe;q5qii pungitur ramueat) et^
pica fcmet ocficcat ramus ad vtriml ficcitate Buenice:t
gdl fccit fo:ame in arboze:': pofuit amigdatl in fbzami/
ne:vt vidcrct gd faceret auis itta i amigdala:': vcnit auis
itla:'Z Bfozauit tcfta amigdatci cocdit nuctcu5< £t gmcs j^
qtivolltafccdiitmuttiifurfuminaere:'zqttacrvetatei8
afpectu^ptcr ncbuta;aut nubc Bcutiut foztiitimc acrc^:
vt queuis aitdiat aUI in volam;: fi non videat.£tgruc8
qit Dozmiiit poniit fuos vigites qui cuftodiij t fc;-: ftlt fuu
pcde^tponiitcapiuinaliecoopicndoipfus p:etcr rcgcs
qtti Dozmiunt capite oifcoopcrto;': boc:vt citius audiant
tumutme^^zittc re^ qii fcntit tumuUii c)cpergcfacit atias
B fonitii que facit.£t eft qucdlpare auiii aquatica:;:;qui/
dlmodttsquiDicit batatbii^^ztrlfgUttitat^iim fanum:'Z
poft^ putat qd futi icair DigciTit totii et\cit at(unt fanu:'z
cocdit carne:^ oimittittcftl;'^ accipitcr magie oiligit co:.
£t a^ .bic narrat mftas aucs q oiucrfan f pp toca;'^ mo' j,_j, ^^^
res^-zoijcit op cbainpugnatciiaquila:: vincct cl^-zfotct tepTf^o'
cantare pulcbcrrimas cantilenas. £t quldo cltat.q.ca/ ru aiauu
tatcantusfigntficantcsDotojc^^zmaximc quldo Dcbct
mozi;i clT illc cantus oulcis:': Defidcr abilis audiri:': iam
vidcriit boics votantc cii:z cantantc;-: quldo oeftjt can/
tare cecidit moitma-A no indpit pngnare cu aqu(l4:fcd
Qctmm
3P
aqtuto cu ipfi^^t be auib^ que fdro apparet eH; quedam
flu(9 montana que e(t nfgra 'Z equalie accipitri viii\$ ba/
bens acutuit venst oe oie i nocteti oictt Harandoem:x
pugnat cii aquila:t aliquado vna tenct fe in' plio cii alia
f nfeparabiliter:': veniurit boies:'Z accifnunt ainbas •: ba/
radoem nidif icat fup^a petra8:'z facit ouo oua. £t grues
ptigriantinter fe:'Z multoties capiunt cti pugnatadin ui/
ce.;i:t aiiis que oicit cacba bs nutltas modulatioes: z oi
cie cantatnoua modulatione:^ abfcodit glandee quado
oebent cadere multas^vt fuffictant per totii annu:'Z facit
nidti fuper arbozes e^ lana: ? capiUis.£t oijat S^^cp gni
es pullt oancpatrib* fuis ad comedendu quando patrcs
ftii ftmt fenes:<z illud eilnobis res oubia.£t oicuit qz pul
U meru auis (latim quado volant oantctbu patri i ma*
Crtnee);eantanido:teilillaatiis cotns penaeft rimilie
coloa pallee:'z ejctremitates pena:p funt nigrer^z ejxmni/
tas ale eil rtibea:'z ouat aUquando.6.ona.aUquando.7.x
adducit ad locu fnu terra moUem a riuisn babitat in co/
cauitatib^^quefuntcocauefecudu q|titatetriti cubtto:p.
£t funt quedaaues que faciiit nidti ad (imilitndine fpe/
reej: Uno:'^ efl oziflciii nidi (hictnut pontit in fuos nidoe
Cfnamomu eicpandedo ipfum:? fpargzndo^t adducunt
ipfus a loco in quo nafci£:t e(t retnotu multu^tnidificac
fn fumitatibus altaj; arbo:^:^ botes percutinncillos ni/
dos cii fagittts babentib''^ ejctremitate fui pUimbmt ca
dunt nidi- aoapiunt boies cf namomii illius nidtVloed
auis que oictt grece fanciaracb^teil marinue agreilis:':
t(t moioz panere:'^ ^i t coloz dus coU>z la^uUcu virore:i
pica dus eft ldga.fubtiUs accedes adviroze:i fuus nidns
bs f^ra admodupomt pinu8:i fuus nidtts el^ ej: mate
ria que afTimilatnr olTis fepie:i funs nidus concauat ad
modti cane:i iUa matena ell oura:i no fcindit oe faciU:
ledtern^bileeftmultu^ipoztafuinidietlta paraa g^a^
maris oii afcenditno potintrarein ^U5.£tadilli figu/
ram nidi muUii ittuat materia ej: qtia ftt3 pntat boiee
gp fuuomdusefl qrqnodaaiaUqdotcitur aculeusrzvt
uit itta auis ej: tnfcibus:iaU'quando vadit ad flumina:i
ln]curia(omnitepoze:ifuaoua fnnt.5.numero:i incipit
lujcuriare e% quo babet quattuoz mefes.£t vpupa moza
turinconcauitatibU8Uipidii:ifpargit flercus botumin
iocoinqitomozatur:imutatcol0ze(uii fecundu eftate:
il>}'eme.£tellin Uufe vnnepaffer quiouat aUquando
a7.oua:i aUqnadazo.i aUquando pUis fed raro:i fadc
nidos in arboze:i comedit gufanes. ioed auisque oiciC
lutdomieflauisimitatri^rgeihtii muUii:i babet oelicio
resmodulationes incantn:ibabet^pzietateifla g^no
babet acntaej:tremttate in linguozi in iflo loco nnmera
lut 2ri.mnlta8 aues que comedut reCna arbo:;z.£t.que/
dafantalbr.iquedanigre:iquedafuntin terra egfpti:
ioicitnrnomeeiu6aufcbu:iauistllaalbaoe illa fpecie
inueniturin omniparceegfptipzeterq|in locoquioictt
alcbariem:i nigra anis oe pzedicta fpecte non innenitnr
in aUqua parte egf ptipzeter$ alcbartem.;gt ;a^.nnme/
rauit vnam aneque oicimr anuerim:i in nido iflfouaC
illaauisqueoicitureucbem:iiaoi^mu8 oeilla:i qna/
do ejcitpttUuseft comonim:i biceft res quenafcicur ve/
re:ibominesoiaint:qzaui8iflaefl oebiU6:iponit oua
in aUenii nidii ne fi retnanerent in illo nido comederen c
ab aU)8 auibU8.£( 3:p.nutnerauit vna auemqne alfimi
latur irundiRibuai non babet pedee:i fadt nidu tongu
laUasauesqueoicunturmarmatrices capzarns:i fnnc
aues montane:i funt moiozee q^ comonim:i fue femine
aliquando ouant tria oua:i mamant capjzasti oicunt bo
mines cp ilUmamatiofcinditlac:ielTicit capercecn8:i
virusbutu9anieDeDiee(locbiU9.6tiamapparuemnt
in ciuitatilMtd beftrtKndb quidl modi Mmim ttiiw
bileerioijrcruntboies q> babcbantmaliiome.
CrCapimlum.V.jtie naturis volatilium:i mapmeque
rapinaviuunt.
qnidam modue quiaccedit multii invo
lando bomtnibu6:i fue voces fmtmaU
mm fo2tes:'Z e(t aUud genue minns pze/
dicto:iab(Wnetfeafrequcntiaboium:i
»oicimr Dibucbi:i aUus modus etl niger:
1 pamicozpozis:i aiidacioz pzedictis:imozafur in mon/
tibu8:i interfidt lepoze6:i fiUos pzopzie:i volant feftini
(enibabetocnta voce5:ieftaUuB modus coloziealbi:^
pennarnm albarii:i curtarii alarum:i caude longe:i fua
caudaeflfTmilis caudc oeracbamemagnicozpozis^ieft
montanu8:imozaturinbumidi6:icfl; vilis fubflantie:
qinvinatntipfu5cozni:iviuite):cadaueribU8:ifemper
Dat voces (ignantes famem.£t eft aUus modus mon ta/
Ra8:i eftille ma]cimu8:qz niozat in monribue in circut>
tu maris:i babet coUnm magnu:i pene eins fnn t incur/
uaterz eias cauda eft ampla:i qti rapit pzedas aUqii va/
ditciitUaad(itndiimari6:ficut que (ugitab infcftatio/
nibt»:i eft aUud genus q6 oicit alcbiUm:i eft viUs natu
reigener0tioni8:icftmaibztscozpozi6Oibuspzedicti6
modt9:ieft foztiozisi acutiozi8:iaudibiUo2is vocie.
£t eft aliud genus colozis fere fubcitrini:i non fadt aU/
quid in mane i vefpere:fed a meridie vfi^ ad vefperavc
natur:i fua pica fuperioz aquile recipit fiiTura : i apofte/
inatione:iincumationc:iiftaj)bibentipfa5acomcftio/
ne:i tunc aquila mozitur.£taquila oe refiduofuiaT?i re
ponit^ptertcmpu6ncce(Titari6;qz nopot vcnari omnt
boza:ifuipnUipugnantcubi8que veniuntadfuii nidu
cu fuis vnguib'' ifuis aUs.£tquandopuUu8 aqnile ac/
ceditad boza volandiaquita et)dt bos a ftto nido:i ms/
fculus aquila locu in qno mozamr tenet vetitu ab oibus
81^6 auibus ne pmittat alia auis venirc vel aUquo mo/
do accedcread fua femina:vnde ipfa pofTetbre occafux
nem Uij:uriandine(g venatur<ppenidufuii:feda remo/
tis multu:i fua pzedam oucit ad ntdum fuuro:i in traft/
tu ftto ponit fua pdl ad tcrra:vt videa t fi aUq auis abfco
dica veniat ad illa pda capienda:i ft veniataQla iterfidc
i(4a5:i qn tcipit in ptteritia venari venat lepozes cuoe:^
ita,pceditgradari5 quoufc^ accipiat magro6:iqii vadic
venatiiejcaltatfemultuadalta U)ca:ivolatin venam:'C
afpicit a remotis pda fua:i aues venatrtces no cadut cti
fua pda (iiQ lapidee ne ledant vngues ntri fozre raro.^c
agla vutit mnltii:i io f apt nidii fozte in vno loco:i oura
bilci in Qbufda regioib^t^taues minozes agla:ifacitit
onooua:i ponuteain pcllelepozie:ivulp(e:indcub3r
ea:r5qitmagniiicantpuUiinoitoe;:trabutco6.(o5cabEi
ru dT q fragit oiTa q menitii piito q6 ftt illa auie qne of
arabicc bele,Ungua Qfarn barnoni:fcd bamoni cft qucd«
auisquefollicitaeftmultiicircafcicirca pullos liioe:^
b5 vifu5 oebile:qz fue palpebzeftint ponderofe:i cadunt
fuQfuo60culos:i qnaquilec^ciiitptillos anidis rui6:qz
agle dint male voliitatis.n iuide venit ifta auie^i cogitar
oeilU6:iqiipulUaqlaf crefciitptignat intcrfepg dbu
IttQque iuidet:iilb mo pugnatagle cii alt)6 auib^in fuo
drcnitii.ii:tquodda gen^^aquilaircft acutiozidvifns qp
agle aUr.i aqta ponit fuos pulloe ptra fole:i cui'' lacbrf /
matur ocuU)6 aut daudit ptra fole interficitipfn5:i illa
agla eft aquila marina noie.£t cii volet rapereaUquam
aui oquatica aut alteri^^lod per acumen fui afpcct^n me
dioaercej^ifteevidet trot^iUi^^auieinftmdoaq^tucqii
29
©c natura afaliu
Uh mB akcdit iuzficie aque (latim eripit ipa$:i; iSta qq,»
la no intrat catcrua auiumc {KrcH riat ab alys auiu alie;
« picaii cft quoddl genus auium qd oicit cafa:-: capit iV
la auis:qtii qit aqua oerpumat:illa itrat fpuma Dcfideras
mozariin illa^ttiicwpit (ic in fpuma ill3.£t numcrauit
2l|;.mtto3 modos f ifto loco vcnatricu:g H bn cognofciit
X narrauit:qz accipitres no funt paucioy modoj: q^.jc.qz
cli quida modus co:;: qui appemntcolumbaa:que colu'
be funt in tcrra:t cii columbe volant no qucrunt ill36:i
quidiappetiit columbasquccolubcno colnnt terra:fs
arboies z oomos muroj::t fun t quida qui appetut colu
bas venart quc volat in altii:i oicunt boiee g? columbe
lcitintnaatcrnaturasDiucrfopaccipitrij^qinfuntquida
Bcci^tresquitimentictiivnguitialia?: auiu:ifunt qui'
da qui timent pica:-: palumbc pcrcutiut aaipitrc inilru
mcnto illo qd naliter timct.i=t in quibufdaj ciuitatibud
iuntgdl lupiqui nalitcr bitt appctitii comcdcndi pifcce;
<zcomeduntviUaqucei)ciunt pifcatoicsa fuisretibus:
•zqnnoinucniunt^dcomcdantocillis rcliquijs vadiic
8drctia:toilaniantipfa.J!ctrancmarine bntantc fuos
oculosqucdaadditamcnta pilofa^zminuta:-: applicant
tlla pifcibus paruis:: io abicodiit fc in barcna:t eqciunc
iapxa barcna illa ouo additamcta:t capiut qcgd tranfit
fuper ipfa. £t pifcis qui oicit ftupcfactoz manuii accipic
illudqdrapitpcrvia ilupcfactionis^-zin marifunt mul/
(aaialiaqueper aflutiam abfcondnntfcin ceno^tpoil
pifces fuperucnientes comedut:i quado aliga lupus ms
rinus accepcrit aial qd oicit cbocliui cnomct ipfii pptcf
euerfione (lomcbi:'Z illud aial appu>pinquat ad nccu3:i
mozdct Q. tactu totius co:po:is ficnt aial qd oicit cocbc:
fed pifcis qui oicit bacolac patit bcnc retc:t trafglntit re
tis fila quoufq^ potcrit illa bcnc fcindcrc^tj^ptcr boc in/
ucninn t in vcntribus co^ qui capiunt bami mnltiit fila
mult3:tcapiunt fcmQin fttndo.£tellalid genustNfciii
q5 oi' bonnccgt adiungunt multi odinuice qn videt lu'
piut drcuiteniunt ipfu$:t maio^es ppinquitis oefcnden
ces oebiliozes:': feminain tilis e(l (tul.ta:qz no e(l foliici'
ca fUQ oua fua:'; oimittitoua fua m3fculo:i ipc cuftodit.L
oies.£tpifcesquidamutant fuos colozesfcdm colpzcs
locibabitationis quoufc^aiTimilet eui tunc putabit c(te
Qil lapis vel barena:t tiic parui pifces no vitabiit ipfum.
^toes fpecies XDalacbiemozant iaqna fcmp:pzetcrq^
qucda fpes que babet collii longu i ocbile:qd collus qit
tangit ilati; mozit .£t cft quodda aial marinu; q6 tc^t
circa fc vcfte in circuituii cll illa vcilis cque fpi(Ta:vt ip/
fatoicit illudanimall;3m3:tintr3tin illud indumetii
1 ejM ab illo.£c animaliu marino:p fun t quc bnt mttos:
1 vocant ancbile:': talc elleuat ^entrc furfum qit natat:
1 natat velocitent (lat in fupcrficic aque aliqn:i quado
vult mutarc fuuj fitum aliqii bcne potcrit natare fuper
vcntre aliquado:-: in tcr fuos pcdcs teftura qfi aranec ta
fubtilis 1 tam Dcbilis:z ponit ipfa; cotra vcntns:': tcnet
pedcs fuos quicte:i putamus gp ifta tela no nafccbat cii
ipfo fs poft.gt cft quida modus fojmicap quc ouciit fua
cibaria ad fua fouea omnce in vna linea rccta Fm logitu
dine vt vna cuftodiat altcrajit cft res mirabilis. £t ar3*
nec Diuerfoy modo^ funtrqz queda (unt magni coipis:
iqued3parui:iqucdapungunt:i qucdano pungunt:i
fun t pance quc tejcunt ^pc tcrra:: ill6 cft modicii in $/
titate:iboc:vt3bfcondatfcquourq3alici bcftiola mouc/
at ipfa5:i te)ctura:i cu fentit motu rapit illa bcftiola:i ca
ptiuat ipias^i cft vnu genus aranc^^ qd oicit opcratrijc:
itcndirfitafuafmfimilitudinepallof :i mncqti cadit
(kiQ itld q5 ibi tedit mufca:aut alia beitiola iterficic ipa:
1 ma]cime fi hienc famelica fnget ipsiii (i non:ponet ip'
tiber
fam inmarfolo ruo:i poft redft sd locii (Vactii illi* vrde:
1 rcparac q6 oilacerabat :i operatriic in boc eft femina:t
mafculns Difriipittela:i e(l(hilc^.&3 aranca qbs pedcs
magnos facic tela i fiipponttqda fila:i pendctp illa:fed
rnino: facit q fec3fula:i abfcodit fe in illa:icrcdoq6 ma
illins telc cft iltud qd eft oc manifcfto fui co:ipou8:i ara«
nc3 p3ma eft tatc audacic: cp vadit ad bcftiola parus 4
Dicit3dcl3i:itc):itfupcro6fniicii timo2c:ifact3 te^tu'
ra fug 08 poftca tc):itaudaciter in circuitn totius co2£is%
(CCapitnUtm. VI.Den3mri8 apum.
Canimalia ?™S'^
(itnt apes:i fibi (imilcsin annnto. £t fuc
.7.modi 3nulofo;::queda imifccncfecu
apib^^^imaj^ic cu fnis mafcuti8:i modns
qui of vefpa^ vet fo:mica:p q femp mo'
Slranf infacietcrre:iq[ue funt citrine:i5
fnnt tonge fnrit oe iftis modi8:fed refidni modi oiuidiie
a pzcdictie:ita cp minezce oe refiduie babet coloze ad 1!«
miliaidinepulncriai mcdiocres (bnt nigre:i tercia fpes
efl maioz.^t apcs dbant €% melte:i tii comeduc ide po/
rii:i no qucrutcomedere oe meltcalieno:qit bitc ptatcs
fup itlas.-i vt itle babcac fuu repo(Ttii:i qnando infirma/
mr no qceun t a oomitxie^i comcdiit mnc fnn mcLi iH6
qdgcnerat fuptybiasapncftccra^i eftfcj: mellis^iali*
qnadocib'' ei^jgt qfi innenient apee aluearia muda opc>
rabunt tunc in eis oomos cercas iepiice.i capiiititta ce
rafuEflo:es:ifnECj:tremitatc6arbop:ij?pacfunalcbi
letgcnuB viminis 1 facii fcj;tilcs;i cum ozificiaalucaris
fiierintampla oiminnet amplitudine g vifcofitate'cere:
1 iftud eft rcs nigr3:i bs 3attu odo:c:i p incipiut fitnda«
rc oomii rcgi8:i ilta oomns apparet filie fo«imini:i oe*
indc (iindat oomoe mafcnlo^ moiozes oomib^apu gua/
ru:oeindc faciiit oomos apii pna^:i mafculi nibil ogan/
tnr:iite^ faciut 3liq6 oomos in circnim pama^ illaj: 4
continet met 1 pullos^oomos oico vacnaejjptcr mudt/
ftcationc.£toicuntboic69> etia malculibnt Domos:^
fadiitill3sgfc:ipoftndeftocatio niliad comcdcndus
mcl:i moUificationci apee fc6; ptne tgis mozanf i fnis
faui6:i mnc lifucrint liberead eptue^abuntoee infini
afcediitinaerefmfigurapiramidie ipoftca rcdeunnt
comcdunt mel:i re^c non e}:it niR di omni q:ercitu:i qn
amittuntregevifu:fcciitunmripfu3ol^cu:i quando no
poc rqc votare femnc ipfnm:i qnando crabitnc cera cra/
buntfuppedcs antcrio:es:i e):tremitateeeo|: quando
pofuerutillacerainccrra:imiidificatilt3 ceraa pedib^
pmcdtoequeoicunt b:acbta:i ouoemcdios pedce:i q
onoe pcdee pofterio:ee:i qn adducit ccra gr3uitcr.i nd
mitt3ntfcoc(lo:cadflo:c; paufq^addn^crint idqnod
cxtr3jccrant 3b ipfoflo:c:totiipo:tantad Domo6:i po(t
rcdenntadalins flo:e.£tmultoticn6mutatccra vefpa»
nt5:i poft boc faciunt pnllo8:i bocpoft^ libcratefunta
fuofiindamcnto:ifo:t3(Tcponuntinvnii lociialtii pul/
tuimcl:imaiculin6b3bcntacij:i appetunt pungcrc:i
no poiTunt.l^t rcgee apu funt ono^ modo^:i melio: cft
mbens:iattcrcftnigeradcolo:e carboni8:icft onplus
in qgtitatc ad apc quc mcllificat:i melio: cft apis mino::
icritrotunda:icruntfnpipfamcolo:e6:i foita(Te emnc
aliqn longc alTimilatc mafculis:i qneda babebnnt ven<
tre6rubco8:xmafcnUi6cftmQgi6piger:i apesq pafcu/
tur in p:ati8:i in motib^^funtiminozcsii bonc apes fadiic
melpfifc in partib'' 1 Ichki qda fcj:tiUu$ implentab bie
mcllc:i cidii pulli8:i gda ittoj^ toco;: fnnt U>ca mafcuto/
ni:i apcs qne no funt bone no faciut mctcquale.i fimi/
le;iapt9fem]2adbeFetfouminimcllie:iidcoefftdtinel
©cmm
40
meltemeUu&Htalitercomtmpeturmektftattmsenera
bunturin eoaranee^-z Dico gp non e(l remom;:qui9 aav
leusapus nteiusarma:7tuuamentaad mutandum bu<
midttatee mellia:': facit e^ eis me l:t bec audiui a fopiert
tiozib'' me. >ct eit alius modus qui or cbo^edii g no fijcit
rc narratus:^ fouafTe generabiit in alueariguranes par/
uos:'z gfo^bitt illigafanes aasalio^^tapesvetdt ifhi
modii cadere fup oomos cere:t apes mellificantes fter/
fidiit mafculos nocctes ei8.£t reges mal08:t ppzie cas
mel ^erit paucii:'Z apesQue pttgnatcii logiozib'' vt afcv
ent ipfas ab aluearib':'Z il 1$ coplebit melio:abit mel:-z
funtfolUdtefacerebiiceffectuad oefenlione vefpa:^:'z
eil vnii genus apii q6 of labion:-: interficitapes melUfi'
cantes.^ oeHruitoomos illa|::'; bocqz funt vigtles:'; bo
ne cuHodie^-zqti itrat aluearia inuoluiit fe in mel in tatu
q6 no ptTtat3dere:'z tiic pa^ Hant antecj^ iterficiant ab
altjs^^zracemuee^itfempciiaUo racemo puUo^:vtoe/
fendat 1 aftociet ips:'z qn rej: e^cimr'' eft ronabit g ouos
Dies aii q6 pulU fciltqd re;c fuerit factur':vt ilnc parati
obedire ilU:'z cu reges giian t gUbet iUof b; vna; cater/
U3:z iUa caterua poH; no vult bfe aUii rege nifi qtie aae
perutt:'! It alius rej: voUteritee rej: ilU^^comitat^^ilUi iter
ficiiiftipoft^ ejricriut pulU:': ftierintpauciejcpectabut
focietatc alteri^^qcaminis.ict apes oiuidunt opus fuu:q2
qda fnnt que ouciit mam a flo^et qda funt q rectificat i(
la ma5 poll:t fadiit cera:'Z qda funt q adduciit potu pul
Ubii apes no cadiit fup aial neq^ fuQ aUque dbii aUq mo
? no e(t tps octerminatu ad opus fuu nili illd in q potue
rint iibi iucnire neccflariu.£t polt$ icepcrit volare pul
iiii fi|crinteqle8:magis fetlinabiitopus fuii poH.j.oies:
c poHqj fitcrint cq lcs apcrict coogturas 1 ejcibiit:'z apes
pigre babebunt coloie pulueris:-! eit jgrauis ad oe opus
fuii:qz9pe8bonenaeegcietipfa3fo2i6:t tcerficiet 'zbiit
opes inimicicias ficut vefpe:i (tcut intndine8:'Z qda giia
ouiii parua^r^tqda gencra ranaj;parua|: Uicuii 1 riuo:}^
qit fug illa cadut apes trafglutiunt ab eis.irt locuileetl
^ppzictas g? Hatinouficioaluearisocpectasapesc^eii/
tes:Uc5 apcs no pugnen t cii aligb^^nifi cii vefpis:': poi^
qaerintab aluco noliit pugnare cii aUquo nifi voUterint
oppzopinqrc ad fuu alueare.£t apcs cibat fe oe rcb^^oul/
db'':'z apes aliqn pugtit aliqd aial:'Z oimittiit fuu aculcii
in illo aiaU^-z moaen t tiic ille apcs:'^ foztaiTc tterficie t il/
lud qd pungit aculeo^t ia iterficit equii^t ia fuit in qda;
alccaoealceisvefpitai^qof affecbuc^^zin eafiierint al/
uearia apu:'z boies tUi^^viUe ftteriit in ej:ercita:x a\ie gen
tesoealdevolueruto^idari fuaccra^tptra pofuerunt
apes ilU''aldce:'z 15 eIl:qzboies ilU^aldce voUterutapcs:
labfcoderiitfczcpueriit apes^z Detlrujccriit boicsve/
nietespmozfusfugboies^^zfupfuos beUias:'^ re);apiie
fapies multii:'^ no mozdct que^:'^ qit aUq apis mo^it in
illa aUieari egcit ejtii e(t rcFillius aUtearis iu(li(Timu8:i
ndet)dut fquibal9fua:niftqri volat^pterboc q^fquiba
la fua fetent. £t of cp illc abbominanf fetozc:? et abbo/
minan t vncmofa boiii odozis cu; reducunt in fauu:^ q/
cutiiit atalcii fuis iniictii aculeie:cu fucrit j)pinquii cis:
1 lUud qd iterf idt apes cft ili5 qd oiuidit multie regib":
f; virgines illa^ t fui pulU melius operant .£t fadut me
liU3 meUt tri j^Mimix fua gcuirio min''iedet:'z no ttit co
medtit^t ia pugnattcrii t apes vni'' aluearie cu fibi ejxrai
neis^^zfeccriitds j7bibitionein introitu^^zfuicquidd bo
Domefticus:'z no mozdcbant oeoccafionib^^maUs apuj
efl:vt in fauo ca^: nafcan t aranee cozritmpcntee mel.£t
fozte^pter boc putrcfiet alueaf -z coiriipent apce:'! apee
appemntoziganii^^zmeUusoziganiieft albui^z qriaccc/
perit flo;e innrmabit ^-z opee operiiit fe d vento z potant
aquacfaraifiuc(itj5pe(I«caremoti6:^nopoiatnifiat$
eqdunt fuii fquibalu:'^ pUis faciut meliu vcre z autiino:
1 meliue cllveris^-z mcl albii ponit in ccravirginca;'z qil
illdmcl ponit in cera antiq erit citrinii:'z meliiis mel b?
coloze aureii:'Z pcius ell iUiid q6 magis eft mffu$:i pp 13
opue efl:vtdto auferat .i:t apib'' placetpcufTio palma:p
1 cantue^tciitalipcuiTioc 'z catu raiermntadaluearia'z
aUtcarc qd efl fertile eft ilUid in quo audit magnus ftrc/
pims spii.£t qri oimittit mel apibus in abudantia nibil
OEabuntJ-zioopseismelfemB reduciad mediocritatK
f fiXr fi babuerint oe melle minus coplrmero:': paticitas
mafculo:p pUisvalctad mclUficatione^ multitiido:qrii
apes meUificantes meUus melUficabtit:'^ apes pcipiunc
frigus 'z pluuias:'^ fignu bufeft fua ^ee in aUiearib^^ptra
frigus 1 pluuias:'^ tiic apponif eis cib'':'^ qri vna apie pe
det ab aUa in aliieari fignificat p boc oefideriti ejiifiUof
ru fiimru^t ^pter boc fpargit cuUos alueariii fiip eae viV
nii bonii oulce.t opue eit q6 flt ^pc iU5 aluear pn^^agre/
ftie^tfabe^tmelga^^zbaUifiia^^zmtrms^zpapauerrifim/
bziu^tamigdalc:'^ pluuia auflralis cozriipet opcs. £t vc*
fpc funt qdd cuiufdd:ita gp citrine funt parue 1 logc 1 nu
£re:i qda funt mufcalee^t qdd ntbec fun t multti magne:
1 qdl mediocres^t ia vidi genue cti capitib^^nigris^t funt
magnc:'^ baben t bonii odo;e:'Z babct ocubs tres po fle<
riu6:aut.5.'zfuntmalc.
(E^apimlum feptimu oemo:ibue animaliti.
^ /\tt|t|^dialbabetfuo6mo2ce«
j^ v^iil^ilv operaricee nalce licut
lcoquieflli^bcraliecueflfatunt afpcnt
iraciiduetgefamis^^zin ^ncipio fuicibi:
1 fuue moe cfl: vt Uidat cu eo que oiligit:
f; Utdus fuus inducitmalii:'^ no oimittic
Jiuiiludiiantemagntitps^-zerit tiic etus
incciTits paulati$:t fua retro inipectio pauca valde:'Z qit
nafcit fitgiet multii:': qri fatigabit ibit modicii 1 modi/
cu^t poft: fi opits erit ei fugere: augmetabit fuii grciTus x
timet naUter ignct fi obuiet boib^it aligs eop oirqccrii
in ipm 1 ocfecerit:poftea leo faciet ifultu in ipm^^z^qciec
ipm in terrd:'z faciet ilU minas:'^ no ledet ipm.i:t no eua/
dunt boics oe leonib^^nifiilli qui funt ocbilcs 1 fenc6.^c
ofco g> leo qui babitat coii cozacenis:^ pzope apiid ycot
nid cft foztioz oib^^lconib^^auftraUb'':^ qui fun t j^pc q rtii
cUma funt magis oebilcsrt crat ca noftri6 regib^gdd leo
oeiconia z aW oe racea^t oe creo.£t oiftinguebanf p [0*
ca.x leonee oeiconia fuerutpauci numero:qz raro capiu
tur ab boibue:-: lcones oe crcon erdt fc6m g> puenicbat:
f; lconcs oe iconia:Uc3 efTent multi:n6 tri noccbant boi/
bus:? leo babet longd vita:'^ id inuencrunt leonc ita fene
cui^ptcr fenectutemolebanf fui oentes^tlconii eft qui/
dd modue oebiUd qui fugita pozco quddo pugnat adin/
uicem^tjquddo pozcus facit vulnue e% fuo grumo^-z fuis
oentibusin quib^^cft multa faniee 'zmalueodoz tilla fa/
niee fubttlie eft:'^ fanatio iUf vulneris cft ficut canie ra/
bidk^z Uipi rabiofi qui noiaf berio. 1 oiligit boies : t non
faciteiemalu^^zpugnatvfc^admottcsciilconibus^zca/
nibue^^zminimueifto^^Utpo^eft audacioi^tltmt inter
eoB mtti modi:'^ fozte tpe mutat fuoe colo^ee: 'Z eft aliue
modus lupiqui oicif mircon^u(:'z eratin ciuitatibue no/
ftris^-z erunt ita magni:vt Xbauri:'^ magis cojpulentut
funtmodiipfo3::quifunt fimiUrs vacds:^ funt tMloft in
fpatuUemultu.-zfuavirgaeftmagis molUe^ virgaoc
foio^-zeftmagiscurta^tmagie turpis^-zcius coloz fu/
fcusacapitc vfcBad virgam 'zinguina:'z totius co^po/
risfui colozcftinterdnerats^zrubeum^^zbabet comua
tncuruata «id oomefticum feaindum menfuram paU
Jltff''^^
lft>.»c4-«»
®e natura aialiu
miexi no b; oentcs in fugio:i mandibula:i b5 Wgulam
magna i cauda magna:i fodit izxxicx fiiij coa'ii our mP'
t ':z eiu3 venatio eft bona in fe:-: eiectio ilU'' ftercoa's eft
/;• - - fccundu l6pitudine.4.magnoy pa(Tui)|£t camelHs non
^ Injcunat fug matre fua.fit igeniai fun twies^vt faccrct
camelii afcenderc fug camela matrc fuas:-: cu Eccpit ca»
melus;intcrfccit cfi qui fccit cu afccdcrc fug matrc fuas.
j£tcquu8liberali6ciuicoiuitcij roatrcfuapcr igeniatio'
nc boium obcdicntiu regiafonefc5:i cij gccpit itlc cqu"
Ut)curiaricumatrcfuaj3iecitfein terra:imoauus cft.ict
Caaudiuicgoab boib''fideUb'j5pcillud.gtDelpbtni bnt
boics in amo:c:t oiliguntllarecu boibus ma):imc cum
Eneri8.£tcgovidipfitacii multii oiiigcntcpucrosfine
arboi^zmultiiDiliguntftarccucis^aDiliguntpfttacilo/
gante pucro9.ictDicoq6ilnarrauit mibi fidclis:Dict3
jpiii^a. X Sm amo:c crga fuu amicu:^ fuum receiTum a fe
mnltiiiplangit:q:fcitrectpiataliii pfitacum:-: miraba;
fus B 1 xAvix. £lri.in Doctrina fua p:ima:q) vnus Dclpbin
vcnabatur ab boic vna ■: capiebai:-: vcnertit oes ali) ad
titus maris cjft rogantce vcnato:c p:oillo.£t qn oimifit
illiircuerfifunt^ioclpbinimagniparui ambulat cufto/
dicntes paruos:': ia viderunt vnii oclpbinii po:tante fc/
cii aliii oclpbinii mo:mii:i fubmcrgentc, fc in aq cu illo
I ^fiindo nc comcdcrct ab alys.j£ t Di;:crut oc fcrtinatio
neDelpbiniqfiqdaincredibitia:g> aliqncritejcvna ptfc
maris:i nauis in medio.": trafibit nauc vno faltu ad alia
parte.£t ca in boc eft:q: fcquit oua pifcium in fifimdo:t
qttvultinfpirarcaerafubitofalitfurfU3Cti nimio feruo/
re-^t aliqii ita (Ubito faltat g? cadtt fupcr litus ^iod ma/
rts.£t DC mirabilib'' aialiii cil^g? gallina qti vindt galUi
f n pugna:crigit qfi ciTet gallu8:t gcutit fuis alis in fua Iti
)ntria:qft eet gallus:'! clcuat cauda fua:(icut zii gallus:!
aliqli nafcit iili co:nu in crurc q li gallo:': in boc pcipi pt
obcdictia naecogitationib'' aic qti^ptcr fua cogitatione
poll:pugnanafcebat ci co^nuicrure^igallus qn mo:ie
gallina:tDimittitpuli08:cifiicitpius fugipfositc galli/
naenct:-znon lu):uriattllotge:<:geritfein moUicicftcut
cet gallina.£t caftranf aues g vna c6buftione:aut bina;
auttrinain radicecaudc^-zgalltts cadraf no cantatnec
lu jniriat: t qn caftran t bclhc co:nute antc$ indpia t crc
fcerc co:nu3:n6 crcfciit poft co:nua pterql i ccruo:-: po:/
cus^tpo^caambocaftranti-zbocqjporca b5 tcfticulos
jjpe vulua.Jct oijjit 2):jj.g7 aial caftratu plus viuit:t oi/
jcitg? aial bnetibiaslongascgcritmultu^-zcftvomito:.
)Ptnumerat:^.qrdaauc8q mutantfuos colo^cs^-ifuas
VoccsfccundutQaanni^tfuntqda queoant vocesfitcs
vodb^ galli in eftate:t in b^cme voccs fitcs vodb^^galli/
nc.£t paflfcr biis voce oulciftimas tncipit cantarc in pn?
Vcris^.i5.Dic8c6tinuc:tpoftcantatg bo^as^-zpoft mu/
tat colo:e:i mutcfcit:-: abfc6dit fc.£t qda aucs fcpfricat
f n tcrra:t bcc faciunt aucs que no multii poffunt volarc
ficiitgaliine^tcbiibeg^iqiicda baineantfcin aqficutco
, lMmbe;i palTcrcs:': mi& bfitco vngucs curuos. f
\ --==<[:3ncipit lubcr nonus. -=~ \
CTCapitulum p:imum oe gencratione bominij. *
^llll|.boic8Dcgnati6efilio:jr.orcai'
1.111 H musJfuE boc:-: oico:q: bo/
I minesciinaidint funtficutflo^es^-zcum
polTun t lu)curiare funt qfi frucf :-: fignuj
initt) iuucntutiscuius pscft adotefcetia
eft iriiitatio vocie:-: liia vojc non eft acuta
''necp^rauie^fj qfi ton'' ouaii cbo:dap:cj/
ru vna eft tenfa mftu:i altcra n6.£t boc cft:q: cane pul/
monisimufculiincpj^glotisfuntin ^n? maturationis:
« no in m(iturationec6plcta.ii;t ^ pter boc funtqda par/
tC8 (icce:t qdabumidc:: qda funt Icnes:': qda? afpcrft«
ideo cjcit voj: vnifo^mis:-: qit in.i4.ann0 mcv^ii b6 cito
lujriirtarcftatimfua vojcvcnitad copleta miitationciB
voce virop.fit quidi funt qui cuftodiiit valde oiu voce
pmitiua ■: crcfcilt mamillc tunc:i fiffure inguinii abfcin*
dtin t :■: ille fiiTure fitit^pter ficcitate cartilaginis ejrifte/
tis ibi:-: in ifto tge augmcntat bumiditas:': claudunt f\^*
furc:i fEmagriat poft.i4.anno6;i clTidt fo:te poft.zz.
anno9:':mulierib''veniuntmcftrua:'Z indpiunt crcfccre
mamiilc ftte:': mas in.i4.ann0 multii vult fpcrmati^are
tunc aufcrt ab eo oclcctatio:': accidit ti ocbilitas^tptgri
cic8.£t fanguis mcftrtius cft in pamis fictit fanguis ftra
gulato^ vei iugtiIato:;::qd accidit ante iftiid tps^ft quid
ejrit qfi albii:': voccs mulieru mutant cii acddit tps me
ftruo^p^iicsfuavoj^cftmagisacuta^^zqit mulier fifttilae
in atiqua cana acutio:e fadt fonu qg tnafaiUis ixi eadem
cana^ciit tps mcftmo:;:acdditmuUent)U8 : mulieri»)
multiiappctiitrimncc^atomagis cocunttanto magisf
appemnt;q:fcmpmagisfluitfpcrma quanto inagisfit
pfricatio:': funtquida qui fomniat oe noctecoitu : 1 funt
qutdanobtitcs fperma j^pteroccafioncque acddit co^
plej:ioni:'Z ftmt qucda mulicres quc no meftruatcii cov
pu8 mutat DC fanitatc in egritudtne:'Z multotics aufert
epitiaciiperuenitad.i4.anno8.£toicit 3f .g? poftitid
tpsincipitbopingucfccrei quida macrcfcerc^-z bocqi
in quibufda antc iftd tps adunabanf multc fuQftuitatcs
1 impcdicbant virtute' crcmcntatc.£t cii Eucnif ad tpa
menftruo^^cj^itiftafugftuitas:^ crefcitbo muttu fcdm
omneoimcnfionc-z aliqn ante iftud^tps adunabaf pau/
ca fuperiluitas:': cii peruenif ad boc tps erftiUo^imf
macrcfdt b6 equc mulieni vir ec6ucrfo .'gt^wihabti]
coctii:? factcns mafcuU>8 cft iittid qd cft viri.j7:i.an no:;:: I
?muIierfiimp:cgnefante.zi.annumDebiU'taf multiitl
palefcit ^ptcr I3:'z vir qit multii coit cito fcncfcit. £t mu<'
lier quc multoties coit n6 babct oclcctationc in coitu.£t
fpcrma mciius cft q6 eft fpilTu5 1 iv!oii\t 1 filofum eft ^t
ncransfcmina8.£tpIusaaiditDe meftruisin pncipto
menfisri tn medio.-z fo:tc boc cft:q: tuna qn mutaf ma>'
nifcftcin ruolumtncmutatbumiditatesinaiatib^^f^cut . .
in mari 'z fluminK-z flujM-z c]cfitij:u.'£t mulicr qii i ca tarl^ /a/wm
daf mcnftruuoolct.£tqnvcnitmcnftruu graucfcitcoz' JXf^?^'
pus:'Z qit abfcondif mcnftrims qfi liilTocaf mulicnt qii " *
menftntaf mutierc6plctcpofierit tpsnaic inipgnatio/
nie^t aliquado impzegnaf mulicr tpc menftruop^lics tii
inquibufdamuUerib^^accidat pftrictio o:ificijmatricis
poft pitrgatione mcnftruo^:': no acddit imp:egnate mc/
ftruu i^QZ impgnationis nift raro:q: iftud cft nccclTe crea
turc;'Z c):itus menftrui aiiqii inducitabo^fu^^-z qit cfl \xi
matricebunuditasvifcofadKaiateraMitfEQHlS'???-»?- - 1
n6 p6tmo:ariin matrice.!gtaUaaiatia qda btitmeftttiaTiwj/J'^^
minusmuticrc-zqda nibilbnt.i fo:tcboccft:q: illa ftip/Ju7vj[^*
fluitas oifToUiif in pilos 'z fquamae:': co:ticc8:': vrinam«/t, a ^
valdcfpiftasincis^-zq^multulabojdn-yjliiajbudatjg/^^^^
main boieq§in aiaUeqUfibico:po:e./£tDicttS^i^al/
bin6 multii pingucs nccmacripUis abundat in fpmote .,. l
$ nigri:vcl ftifci.^zboc.q: in illie abudat bumiditas mul WujMUtt^
ta:quc eft ma fpermatis:-: non cft multii remotii quin (it m^tmA i
magisabundans in fpermatc nigcr 1 fiifcu8:q: in eie cit'^'*^^'^'
pUie fanguis 1 colo: maio::q: fo:titHdo pUie p6t facerc
^ Dcbiiitas: -z vbicft multa ma;': oicitg? mutiercs aibe , r ^
fugiintjnggiejpcjitipiri^alieiiojiifl^s^^
ros.fet vuiua qri impgnofa cft mulicr cft magis fkca:qji^.f/»i<ul:r f. «
matrij: fugit tota illa bnmiditatc: : claiidif eius oiificiii:f«; /^'*oif'^ i
inibiIej:it.Siaiitapparetbumida cognofcif:q: iicj:i'i>^^^^j
iutfpermaamatricc:autc;»tunt5eft.£toij;it %.9>^ <^w^«-
ILiber
pterboco; mttngi vuluacu; liqiiidapiccpoft p:(ndpf«
unpjegnationis^aiitolibano.^^ceritfaDifTbltitis in oleo.
gtego oico cp eft boc fo:te.qz na pJcis pria cft matrici i
ftio odojci: cii vcnit eias virtiis ad matrice fiigit ipfam
matri)c in fur<Um.-z claadit fuiim ozificiu. 1 non pot tunc
ejjirc fperma:': Virtus alterius medicine cft e^ fua ficcita
teclaudereoaficiijmatricis;iifta oebe't fieri aliquatii/
lii poft tps impjcgnationieui: ftatim fi fierent oanifica/
rctur fperma:-! fperma pod^ no eriuit p.5.Dies bcne rc'
tentiieft.£taliqnacciditmenftruiipofl.?o.anno3pmo:
X viro fomniii coims poft.40.annoB.fed tps f^rtus v(c0
ad.4.o.£t menftruii oefcendit i ipzegnatioe nali: 1 afce/
ditad mamillasinimpgnatioenaU-zmulieres impgna
tc fcntiiit QJtcnentuL^entre^juntmagis^oderoli^
drcuitupectinis.JgtmafcuU vtin pluriBusluininparrc
Oeptra.-^ mulieres in parte finiftra:q: eft magis frigida.
fed aliqit mas eft in liniftra i.;fi fperma cft magnii.': mul
tum.ict ia pueniens cft nobia numcrare oifferentias fg/
matiKioicemus p:out puenit noftro tcpo:i. •: non ficut
2n'.octerminauit.£t oico ego g? 3ri.Di)cit gp fpcrma vi'
ri oat foatia.t mcnftruus fanguis oatmas folum : 1 boc
apparet;-: qu in boc gueiiit ad^fijndii pdicet boc fibtli
cutoiccmus.Sed mo oico q> ocillud q6 cft fperma fiue
mulic^ fiuc viri eft fanguis mutatus.-: oico ego q> fpma
Viri.': fpcrma muliep cquiuocanf in noie ff^rmatis : fi/
cut boc nome oculus eft cquiuocii cum or oculus foli6:-z
oculus bors:q: non cognofcit in fpermate virit mulic/
ris participatio ni(i in noic folo. x q6 intedit bo/n emif/
fionc fpermatis non eft in muliere;ij?ptcr bocno cft rc'
motum: quin p:etcr fanguinc mcftmii in muliere fit aU/
as fanguis ocalbatus:i titin mulicre loco fpcrmatis : z
non cft vctitum quinetia omni bumiditati matricis p6t
imjx>ni boc nomen meftruii:licut albumin i viteUo ipo/
nit^iflocftvetitusquinmulicrespofTint mouere fper/
ma oc loco ad locu in matricc^pter oclectatione. •: boc
nocritincisfpcrmatijatio.gtputltboicsgj ari. puta/
ucritgjfpermavirinoneiTetpars pucri necjt imi;:tacii
mapiieri:fedbocn6 fuiteiusj3filiii.fedfuii pfilium fiiit
gjimioluatcumaa^fiindatinma.vtfitopato^mcm/
b^o^:": oucat idon el ma; ad iTieb:a.': erit illnd fpcrma
ma fpus in crcatura. q: efficit multii fubtile:i babilcvt
tranfeat in fpiim.et galicnus.': fui fequaces obiiili ari.
'zoimittamusiftle^planatione.l; fit vera.£toicamu8
etilgj fnmaftnepfundationcogato: fitinmcftruofan
guinc: no fit fperma mulieris opcrans.fs ma : ■: videa/
musquidDi;;itillcmcdicu3ptra Sri.putas fealigdot/
ccrc aim nibil oijrcrit: I5 fduciit mulms oe ramis.igno/
ransradiccsrcicntic.
(tCapitulii fc6m oc oiffcrctia in oifputatSe galieni -z pbf
lofopbi oe mow fpermatis in mficc; pcepru emb:i6i8.
nan9B 'H ri r ^"^' Pl^Fl<><^<3l^nus q> iUe qui oi/
Bj^^S' j» r H- y:itq> fperma n6 mo:a t in matrice
W tVw, fed cpt oe matricc n6 benc oijcitq: non ciTct
^j-mti bcret ipfum e^cercfed retinetipfttm teftantc
byp. g oipt oe muliercq noUiitimpgnari. loedit faltu
fo:te vteijceret fpma.t nifi fiiiffet fo:tinido matricis in
reliftedo fBmatiej:iuifret fuip6derofitate.'z boceftqtf»
poftca epiuit iUud fperma circa creaturl qiiafi tcla:p:o/
ptcr oigeftionc factl in matriccz dc in ten tioc oecoquc/
tis.-z oigerctis c: vt i bumidu g? oecoquit ip5 facit circa
ipfum venirccojticctcrreftre.'zouf:ficut ptigit panig
oecoquitur in ptnguedine aUqua in furno.ant pateUa:i
tiicg' cft j?pe fi.irniifiet coztep^z q6 eft remoti^^erit mol-
Uu8.'zbumidiu8.oi]ctt'Z.pptcrbocfactcfuntmhce8afpe
Tionm
41
rc intcrnte.rt no vcniat lenc {uq lcne.iac 05 g? afpcritas
fitretentiua fpermatiatt oiptquomocreantur vene:-:
offa.^z nerui q fUntaiba a ma PiHida:imo crcant a ma vi/
fcofan6 airrcteftibtili fcdmfubtiUtatemagna; fangui/
nis.-z tiinc fi oicaf gjfanguis alterat atteratioe recta gd
eritoptisbicfangiiintnaturcipdpucciifperma fitco*
municas meb:is radicaUbus in qualitate. 1 fanguis no:
eog5cftmapo:ofababilisad recipicdii pozofitatcani/
plam:quatenus exco fian t vene ample:'z artericz q: ert
fperma vifcofum babile vt ejc eo fiat neruu6:in fanguinc
autnoneftiUaquaUtas.auttaU'6fubftatia:igiffc6mr6/
ncmn5eritifto;:mafanguinis.£t quom6 cftilUid.g»
fi fgma jjqcif natra matricc appetaf a mrice:'z meftru'
us fanguis g fempeijcif a matricerctincaf a mficc : £t
ptcrea od quid facit funt tcfticuliinimulicrcz vafa fpcr/
matis fi n6 fint vtiUa ad creatura: hii-pt.i nos ia; iuenf/
mus vafa fpmatis in muliere plcna bumiditatefpcrme/
taU':nift q: iUud fpcrma eft magis bumidii c^ fpma ma/
tis.iiipt.i iam vidimus muUerc paticntc fiiffocatione
matrids^pter abftinctil a viro.-z eius coitu;Deinde eua
cuabaf a fpmate multo^-z babcbatin tfta cuacuati6c oc/
lectationc quaft eftet oelcctatio in coim.^ztiic fanabaf vz
tunc retcntio loga ilUus fpmatis infpiftabat ilUid fgma:
1 femina feminat 'zcucit fpma. i^tijiit-.i It cffen t mcmbw
gnatae^fanguinecffentncrui:': vcncz ofTaDcgfie car/
n is.-z offa fi eiTcnt fracta itc^ rediren t ad ptinuitates ft/
cut caro:fed n6 renafdf ;q: gfiaf ej:fpermate.fgif ej: fper
matcfuntmeb:aradicaUa.£tiam pofTibtlc eft iUudin
gbufdlvenis.-zinplagismagniscapitis^qreucrtimfad
ptinuitate^ptcr ncmos.-z oiTa q nuqul ptit rcdire ad c6
tinuitate £t magifter pzimtis oidt g^ vencz arteric quc
funtinvafis fpermatieqnmowbaf Etpsin rcuoUitioc
venay qfifanguisoccoquifquoufcg fiatfgma.^zfiifta
reuolutiovcna|::iartcria^fuifTet inoibus mcb:ts ee't
gtiariofpmatisinoibusmcb^ig.-zfi artericpter tefticu/
los fun t gfiatiuc fpmatis;tiic n6 eriit gfiatiue ilU': nifi vt
rcduclt fanguine in eis adfui fubas.^z fititudincfuemnt
igif iUa gfiata cx c6fimiU fuba fgmatica.aUter eni no int
tedebat in gnatione ipfius.£>idt;'Z itUid qd fignificat,g^
in femina fitfpermaeftntitudo filuciimatrc:qmfifiK/
tudo fit a fpmatctiic fi mulier n6 b? fpma n6 erit filim
fi'mi[ts mfi.^zfi reciperet fiUus fiUtudine a fanguine mc/
ftrtiaU no clTct fiUus vnqua filis fuo pn.tiic qn crit filiuB
fimiUs patri:'^ matri;oetermiata crit ca.i inucnta:f5 fan/
guis mcftruus no eftin mafculo ttic n6 c6icatin eis fon/
guis meftraus:mnc remanfit res c6ie inter coe fit fpma:
crit ergo in cis fpma.t in iUo cft virtUB gtiatiUa :ficut m
fpcrmatcmafailt.Det'ndeoidt .gjfiUus olTimflaf pi;i t
matri.fedn6afTimiIaf eisnifijsptercam cocm vtricij.
tucillacac6t'serit:autfpcrma.autf3nguis.f5n6 cft fam
guis;q: fic no eft firis patri:igif crit fgfTia.^tejr wpt. ft/
lijaiTimilanf patri-zmatri^iquiaffimilanfpotri 1 mf(
bnt radice' facientc afTimilationc.Deindc oicit.n6 pp caj
fanguinis mcftrui:igif ^pterclm lEinariscois.tputaiat
tiic galicnus fecifTe ilhe ff lUjgifmis magna^bationem»
odnde rocin atus eft in fermoc:'^ oidt cp opiie eft g> fcm
per fiUus oeclinctin fit'itudineadpfc5fuii.q: fgmamo/
ris cft magis fo:te. tiic ergo rtidcbat ; q: fpma muUcriB
materiat fe femp a meftruo fangiiine.tiicigif femp eius
vigo: c6uaU:fcit:fed fpma viri n6 b; adiutoau,. ict Dicit
in aUo loco gp fpma mulieris facit fe cibuj fpmari viri: 1
iiic ille funt r6nes ciiias rocinams cil.D. pptcr fe. -z nos
mirati fumus fup:a illo q6 olfacit medietatc aiiufts rci:
1 oiptfc fcire pbf lofopbil : quom6 oiTpit iftas roncs ra/
ta8.fuiienim Dictiip:imuaiTeritg7mebui5 appctitrrs
auic <§
©c natura aialium
nm\m appetiw nlli:T poft violcntat rem:i eijcit ipfatn
poftq^ canierit necelTitatc illiHS rei ficut accidit in attra
«ioneaqueabepate.Ta venis.ipoftcijcitilli aqiiicuj
no indigucrit ea:i ficut mebza attrabiit mas quc fiit eia
^enictca ad reaificadii fuas coplepones:': ad oiflbluc'
dii m95 mala quc cft in ci9:ocindc cijcit illii mas medi'
cinale.TqnfucritincozEcalicuiua bois oligd attracti'
uu; cius qd non cibat ipfum:-! poft cu coplcta fucrit nc/
cclTitaa illius rci: cijcit iprum.fitjjptcr qd no oijcit bon'
ipir.qi matrijino recipii fperma virippter boc vt oet vi*
res mcftruo fanguincz DitToUiat in mas ^ucnicte fetui:
'i qtn matnj: pollca no Idigct ipfo in vltimitatc crcature
tqcit ipfum poftca poft^ fucrit Diflblutu:i itcr mfice.qj
fo:te fgmu oiflbluif ftra mficc.i reducit in alicna copro
iie$ illafiierit:eEquamfi]C0iligitipm.tj3ptcr I3ei)cit
lpftim.et quomo potmt oiccrc:': applicare fema iter bu
tniditates puras:'! pndpio tneb:of radicalium:-: tradct
pollca obltuioi mfij:. vt ipm femp rctineret.f5 poftea ipj
eijcerct:f5 mcb:ana q coogit fijma^oicerc q6 ipfa fit afpc
rftatc facta q fit cooijicne ma5 cj: oi pte i oecoctioe mf i/
cia no eft rcmotii valdciqm fi in fBmate fit virtus matti
ratiua:i ifo jmatiua.tuc illa i?m3 crit potcs gnarc mem/
biana ficut eft potesgnarc oflfa:': vcnas.-z nerHos.qtn ge
neratio cft ipenincs ad mf ice vcnap.f.q fut in fulJa crea/
turc.£t ftultus cftg oicit q> eo mo opat mriji quo fiim''
in to:ta pdicta.q: mf ijc licct fit calidifl^ima^eius tti fupfi/
dcs (tcrio: c bumidavaldc: cf fua fuba:': no cft oc fui na
«flarealiqua faBas.t giaarc in ea telo; i co:ticc. £t fi ifta
tet via in maturatioc afla i mf icc ambictibu9.tnc cpar i
ftomatus fcmg in ma qua iuolueret:poft faccret meb:a/
nl q iuoUicrct illa mas: i fi fijcrit in fpmatc virws ifo:/
ntatiuaofliiuuiincocrit^nisifounatiua meb:ane:qm
qdpotplus faccrct potcrit facercminu0.£tq ^iint cau
(e pptcr qs ponamue pncipia nalia cj:trinfcca cu iucni/
mus ctt itra in fomaten oicemua modii oEatiois in fper
matc g ^ebat in pafta fi»mi.l5 aliqii pcurrat caufc ej:>
mnfeccSs illegoipt 3»fEmaj?ptcrfuivifcofitatefiiic
giTans ofl^3:i ncmos bonii cct: q> oiceret.vt giiatio cet a
fangnie mcftmo;i fgma vfri no eft puatii coplbnc aialis
recipieiiBgitatfoneab co.l5fc65fuivifcofitate fit iuuas
r«« /i«*^ ane/ttiMc Qdlineametaftualbcdincadcolo:c6:i fo:mc operatJuc]
Tun-ff^'^ / funt ille q funt oetcnninatc circa aliqua m95 rcccptibilcl
ftiapDifponii:ttii.q faciut ouricie i mollicic nimis:i xiiA
tofLxaxi-i alw ficut vidcm^ opationib'': i rcceptibilib''
iovm^ in artifidalibne.fit fic in ma vacua 05 vt rccipiV
Qt foiml a ma oiucrfas.i boc cft in artificialif.fs in na/
libus eft q6 recipies no recipiat fola figura 1 lincamcta.
imoetil copton^ nalc.i ^tutce oEatiuas.ppuasri ^ptcr
B app:opaaueriit fo:mc oeariue nali ma5 J^pJia q facit
ed crcmctu.i attracoone.i qcpulfione.i tiicpptcr albc/
dinc.i cius vifcofitatc fpma viri opat ejrtcfione. 1 figu/
rl.i colo:e.f5 n6,ppter R opabit in ipfo ofla.i nemos.l^
fo:te gs pofliet oiccrc q6^pter ejrtcfione opari poflet ncr
uos no tit ofla.i fi oiccret .q: b5 ejtefione. io tit ma ncr/
no:pej:tcftbiliii:tiicbacjjp:ietatc bfctmufcillagoq cft
«):tefibili8:i flegma cft vifcofum:fitr 1 oe fpma eflet ym
ntes ad opaaone aialf.et q6 addidit oevafc ^matis igno
rauir occo nifi q: in eo crat vifcofitas^i albcSo. 1 ^ptcr
illa no ocberet faccrc fpma:l5 ifta fint pcurrctia mclio:a
(^ iiii pairrctia j)ut ipfe oetermiauit no erat fc65 o:dine
bonu:i q6 ipfc narrauit oe artcnjs.i illud eft ap fi cflient
giiiatiuc fpmati6.^ent neccfle vt cibarcnt fpmate.i tunc
ecigeret gy arteriaogarcf in maj fpmatie fc6m opatio /
r ne fo:tio:c in eie.z& fcdj aUu modu oEarctcoEaret fc65
onoMnr mAcnoinjtM AcmodiiquocparoEatmctittjjicoras.itiic vniiiftopno
r
Itiber
tnt nntriinetu.oa'ndc nifi i pma giTatidc cet illc fangtii»
mcftm" ma creature:nd cct poftea illc fanguis cib'' ciuf/
dc poft^ nanis eft.i cft bcc rcs ^tucnies p illii. i^t vtdc/
mue:q:meb:apmoagutinfanguinc.i poftca nutriunt
fcabca:cntigit fanguismaiUo:^ meb:o^in ^ma gna/
t(6c.f5 ilU ff llogifmi quos iducit ,p fc collecti fiit cj: pUi/
ribus fit ibue bopotcticis.i oiuifis quo;: flo:c8 coUigir»
ibiitfuii rcfclUmetu cii rcfotuunt in iftu modii.i itlude
Q) natus aflitat vtri^ parcri:i tuco^g? vnacailU^aiTi/ , ,
miUitiois iucnfat in iltis pucnies^qtn qfi itctio e vnanS^M^^V
c opu0.vt ci''^! fit vna nifi fc65 vnii modti. 1 boc. vt po/ ^^
nan t fue caufe fingulares.i fcgrcgatcf^ adunatc. £t bcc '
e rcsq osfcirip tib:u noftrii ip^obationib^^.vidcm^enis
q: vna rcs pUircs bs cls ficut calo::i illc caufc no f vna:
ecntiaadunant nifiin cafualitatc I5 fo:ma giTariois ita
fcbcat q7cafuapcifafitn6motOMq:arromma fiUus
ect fitis fuis parerib^falte fc65 aliqua c6p6nc:faltc fc6m
mcdicifigna.ituenit multoticsfo:ma.i n6 afl^itabityr
nccgpfinec^mfinccp fo:mcc6pofite cjrpfe 1 mfciSi
.n.gsvolucritcptrobcrccls fingutares rcignateiucnictl
aUqiT:qm )^tusbcbit otiiit fu^ ma^.i tiic itla ma inducct
fuifititudinc.iatiqitcritmarefiftc8:in6 indiicct fc6m
fpc5fifitudincnifimodicii.i fc65 babititate recipientis
opal^it vtusifo:ntatiua.vtfifiicrir multiiottans fup:a
m35 facict fit'c5:i fi modicii fatte iducct fpc5:i H ma no
fucrit rccipics otiquo mo ^tutc ifo:matiua n6 opabinir
aUquo mo in ca ^tus ifo:mariua:i qit opat vtus ifo:ma
tiHa:opcrabimrfecundum quatitatem materic.£t qti oi/
minurio fiierit in m£b:i8 cjctefis.oiccmue ittud ee in gte
ri^mifo:matiul:ififiieritfupfluitae in mebus ^pter
fuii flm:u matcricoiccm'' qtii f nis it fic opabit :i tiic cti
ma q e in mficc bebit fo:rintdine in acgfitionc fo:me. 1
tiic no oabitd fo:ma fc65 itetione ^mtis ifo:matiuc:fo2
maoicolincametalie.f;fc65babititatc^fi'' materic ad
rcdpicdu.iitaopabit illai^t^inmaquoufc^ potcrit tian
de ma ti mouc0:£t fo:taflfc in ilto U)co crit ca occulta:j;>
bibee ma5 recipe fc65 ed^ctil moto:(0 nifi fc65 babilita
tc iwl-xnc crit cl fititudinis.fi crit cj; Qtc fo:ntudini8 fm
risifo:matiucafl^imitabit pfi.£t fimafucritottans fug
ocato:e:ejc toto crit afl^imilatto mfi:i 13 c fc63 fpccuUirio
iie <3.Tf. fingulariu. 1 fi adunaucrimus i^Q& cls crit aflii/
milatio in crcaturafemE fc65 vicce in tvax vt ^i fo:ma i/
fo:matiua gtince ad mas viccs opabit m35 fc65 fuii mo
diiinU'ncametis.£tfiill6q6prinetadfeminamfc5fue
rit vicceoj2ario fictin ti^ fcds fuii modii. fct aliqtt Idpiet
opato: ogari in ma.i n6 poterit imutarc fic ptigit i ^mte
nutritiua qn ipigit nutrimctii in meb:a:i no pot iduccre
aflimitarionefic in mo:fta:iqtt ifpeyerim'(ingularitatc
cayjno poterim'' oiccre g? vna fit ca cois ad multa : 1 fi
aggrcgauerim^cls erit ifto pparotio fegregata a fo:ma/
ri6c:i tuc fo:ma n6 accidit p iftababilitate matcrie: ncc
fiiitEEOEationefotii;in6critvnueopca foiri pfejtU''
fo:mcqgnabit:f5itlopadunatio ifimul:i metiebat ille
g oidt gj cl fo: me fiiit aut fEmo aut fanguisUct ff ltof^'f/
mi quoe idujcit no fiit recte rcfolubtles in figiira rccta t
modii:i imEfectc idu):it:qin vn'' fuop ff llogtfmo:p colU
gcbat a muUi6.€t illiid c qifi accepit i co: g? fi fiU'-e filie
fiio pf i:tiic n6 c vacuii gn afl^itct fiiie ca fEmatie:fiuc fan
guis meftruu-pctufit ide;q;ca filititdie fitit in pfc 1 mfc
c6i8i ffllogifin^ fc69:Qj poatn'' ?ne ifti "anjrioma illi'' : 1
ittd q6 cl cois c i pf e 1 mfc ilU^^fttitiidis:^ no fiiit mcftru
U9 fanguio.igit fpma fuit:i cp pdictis c inaaifcftil;qiit in
ifto ff Itogifino oiuifiuo c falfitas i vno pmiffo^;cu.n. oi/
j:ir.q: ca cois erat in pf c 1 mf c^oijat ve:p tc65 gd : qtn ca
piiicta vtriufci; fcdt ad fo:ma vt pdictii e:f$ cu oiiiifit:il/
Id cl c6is cxit:9\Xt meftrmw fangufeiagtfemaimemiisi
fcds qd^pdetcrminatu e.^Tojme ca ftiit opato::': no folii ;
ipc.f5 ^iiictil ciii pparatiSe i babilitate mef^rui fanguisit
funrocinatifuntgdiiducetesfimfermone ej: ouisveti,'
q recipitit poftfuicoplementu a lujcuriatione galli.
CrCaptm s"* oe oiuerfitatefBmatii in mulierib'' % viris.
TRt^ria muUcrts q of fpma no bj in fe
i^lX-i 14 ftutcgnaciii3:fedpoteftatetm
vtin cafiatgnatio : oiccmufcpq: ca i mafculi
j^]|nitate:autfemtnitateen'tDniu5ic6pronem9
*»''*' teric m3fa»lini:autfeminini:autinc6plbnc
Iod?cinett3:f5 ca in mafculinitateeftcaficcainfBmate:
1 (llud c; vt ip5 (ic calidii:'Z ei^calo: vices.t tiic ca fgma
fiierit cat'5 mafculue erit.t in ^ iuuat a caloze loci : i qtt
fiierit fgma a gte tcfhculi oejrtrt erit et illd poti'':^! fjjma
illi'' gtia e magis coctii i magis caX3.£te pndpia jppin'
gti9:q2 ip5 vcnit g qgda vcna q e fub rene in quo colatur
Vrina licBceptiiee^anotbomia.gtq: fgma noept ?«'•
mte nili cii ipulft5i'b''Diuerfis'. i oiuife no e mi:p:fi qfiop
wa 123 ei' fit oe^tra talia (tniftra;! alia ps ^cedit f raf'
tterfti5 1 alia o.nnificat in itincre:-: pE illud p6t ee q6 iU6
fgma q6 e finiftrii fadetfemina femE: q: ille locus c frf/
9'diiB:f5 illud q6 oe muliercoEat ad 15 ic6s fuiifpma : i
fuii meftntii fonguines cft g> mulicr qii ftierit cala in (m
coplbne noerit paratii fuii fgma z funa mefh-u^fanguis
ad fadedii m3re:f5 qii mfip fiterit cafa t n6 lefa fc65 fri'
gii9 a ma itcrioa.vd cx ca ertrinfeca: 1 1$ (c6i quofdam
oBCt fpjna fc65 qlitate folii in ma:t no fc65 imi]ctionc;fi
fuerii frigidiu8 in c6pronc no erit potce ieffectu fs oebi'
le« bd15 c vetriailus oejcterbabilio: ad facialii mafcu»
UiqpfintllerrtlJeft q^magiscatstiftecac oliqii fitco'
airrut t figna t effecta alique:i tiic^aildubio erit effect'
ille aut fimpfr i^fecte mafculu3:ant fimpfr Efectc fmiTa.
£t qni ^citrrut cae ejc vna gie cu cais altcri^ia ;>fequit
illeefTicct'' illad Qtcsq erut fo:tto:e8.'zcB)5 erit aliqii in
Etc finiftra marculus i i ptc oc)ctra femtna.<^ fignif ica/
tio fug mafculfi c mot'' creature i oejrtra pte.i fcmlc mo
lusinfiniftragte^tcalo^tfrigffiitcaeqrut adiuto:t'e i
pp3rato:ie no cae ifo:matiiie.fi5 putaueriit gda.£t oi^it
ari.q> poftql mulier fiierit im^iaata poft.^o. oiee fan*
dit fpm3:i rccipit oiuifionc:': att ifhtd tpsc.q.fruftii car
nisM tuc 13 fignificat q: ipfi no fciiitgd iteltigat 2ri.E 15.
1 vtrii EB 15 volitcrit ocncgare qd fBma.pfiindat in ma
cmifceat cil illa. Ctgj in mulierib^^fltquoddaafliimila'
cu fEmati.S5 nw nos oicamus cpmain muliere fit fan/
giiismeftruu9:ifitin locisq nnmerabimtispofl albiit
vifcofus.-t ab alijs lods occnmt gd ad mFicc:e)c cui'' cur
f u oelectat mfijcSt curfus iiWmaterie no elt fc65 via iit
oirfu fpmatt'9:quia in curfu fgmatis cH fc65 calo:e i xci
tofii?:': atiqu erit ps illi'' vetofiante cjritu fematisj?ptcr
fui fubtilitate.i refidua psitli^cjcitcii fematc:': qti bo co
mcdit res in gbus abudat vetofH5:exitfgma fo:ti''.': etia
in eo g lupiriat no multu.tiltevems €H fttpfluitas fpiis
in co:Be.gt ficptus fpmatis n6 cet igcniams a na nifi^
pter dlectatioiie no oebcrct tiic ftiiiTc igeniatu fpma tji
re vetociter.f5 paulatisri paulati^ cii tarditatcqtft oclc/
ctatio acddit cj: curfu materieillius q eft cala i vifcofa
fup mebtii in quo focit qfi titttlatione aatta:a fcquct co
glutinatio i vnctio f n eode ci: eade ma:i tiic crit illa oc/
lectatio fup repationccius q6 rcceffir a fui pfiftctia:f5 it/
le recdTus no iditdt oo lo:c:i ifta oclcctatio eft filTa oelc
catioi illi q nccxdit ej: rafcba tioc aut e% .vnctioe fup apo
llema:f5 ifta oelcctatio cft fo:tio: pp fo:titudine fuarum
cap 1 oijationii i eop q fKitiun t ab eis. £t qit illa t>umi/
ditos q ept a nut Ucretto giiat:n6 erit f|^ma:q: nome is>'
42
matis no iponit bHmidi'tati:nifi illf ^ ej:it a tefliculis : i
iduc 6lcctatione:q: aliqri ept buidttas q etia no inducjt
oclectationcj i b5 fifitiidine cii fEmate:t no oicct fEma:
qiexitcu 6lcctat6c:nifiq:cxitatelhcuf'zcii ipulfioe foi
ti:i (Uud q6 cj:it fc65 bac via erit potcs giiare aUud aial
e^ra co:pU6 a quo occidir:i tiic qii iflcocs ofic cadunt
inoiff6nefpmatis:tiiciUabumidita3 qcftin muUenb''
no oiccf recte noie fpmatis^necp 05 oici meb:u aut fpiis:
fsbiiiditasfolii^igiiabumiditatiifiit qttuo: tHimozes:
1 pofl tlla eft bumiditas q in muUerib'' efi^q no eft aUgd
ifto:p:f5 eft fuEftuitas iUa fanguinis^autcft oe nai fangut/
nis:auteft fanguis Emutaf.i eft pfuetudo cp oie languia
Cmutatus ejciis in mfice vocat mcftruii quoctitp modo
iltmutatii in qUtatcziUtidq^ of fEtna muUcrts fc6m
biic modii erit fanguis.i fi otcat fEtna ilUid erit egtiocii
in noie.£tadfignificadiifo:teoat bocnome. vtoifttn/
guat iftiid q6 of fpma a refiduo fanguine meftruo. g no
venit ad tata maturatione. 1 rcs cft oc rcb'' fdtie. q> ifte
bumiditatesmagismcrcnt iuuarein creatura (^aUiid
ocfangutncmeftruo.itiicfindectilUtdno bfct niuUcr
Dclectarione in fomno in ci'' curfu ma^s $ in curfu mc^
ftrui fanguinis purt.£t cii fiierit in iftoiuuametii ad crea
tura:no crit in co iuu3mctii:nifi fc65via:vi fic 0Eaii8.-aut
ma aut vtercg:': tiic in co erit v^tus fo:matiua 1 ma ftcut
in fcniinibu6:f5 qit in aUquo fiierit vtus actiuaoccurres
virmti palTiue e% ilto occurfu 05 f icri aUgd:fi vna virtua
Aicritoebilis eritopcratio ocbiUs.|i»lquandonibilof«
ratur non eft tn ca atiquid yisozis. £t tunc quando vir
1 muUer coeunt 1 completdtttts mulicr fuum fperma q|
vir.iiic ilUtd (pm itros in mf ice fi cct fo:te oeberct oEa
rifoaiter.fioebile DcbiUtcr.iq: niiq§iiuetii ftut illudtit
muUcrc no bs ilUid Vtutc giiatiua q6 rcfcindct a miiUe/
TeJ;t ft fo:tcin fEmatcmuUep cet fms gnottita tUa vir^
ms gnaciua itiuarera fEmate virivt fit in efiectu:': tunc
ponomus q6 vtus gnatiuo fit in fEmatc mulie:^ 1 ro fit
in effeau illa vme:nifi e iutiamctii fEmotis virirz fic illa
^ms p3»ca:l5 ct fo:te iftud fit valde 1 emotii. gt q6 in il/
lo (pmatc fpiis fit.l5 oiificile fit tftud oiccre ntfi fo:te oi/
cat q6 ille fpus fit in potentta:': oucot in effectii E iEma
vui^z oe iftis eft meUus vt cicat qdin illo fEmate no fit
Vtracgfms.fsft^^fo^mas.^znojjptcri^vetat Diccrc gti
in fpmatc vtri fit •faw ej:tefiua 1 lincamctis vt lineame
tct in k 1 ^fiindet ttra muUcris maj iuuas ad U'neame>
tattoncipfop.-znocqnccoponitmcbziialiqdnec c mi
aUcuiu? mcb:i:zpoft($coagulatiocreatureee):ifto oa/
plici fEmate nccciTariiie vt Decurrcs fanguis meftru^^af/
nmiletifticoagiilatioi.tpptcr^ E^^utatabeis infitt/
tudinefEmati9:vtaptuftttrafircin nutrimctii.JS$ ille
fanguis tiic n6DCcurritfc65 viaocatrfusaftim^atio'
ne:q: tiic Dcairrcbat fc65 tpe ia oetcrminatit:m6 aiit co
tinuepaulati5.q:mfi^attrabitip5:-zficnt nutrtmcms in
nobis pmo fit fanguis.': poftea oealbat ^tpoft pparatur
vt tra feat i mcb:ii fic mcftraus fanguis cu oecurrerit te/
po:e impgnatiois ad mf ice recipit oecociicnes quouftp
afTimilet lEmati muU'cp.i poft trafit in mebj:. & iftud
fignificatg? fEmafttftiEfiwtas fanguinis qrto oigcflt;
ippe coaguland! in mebM.J£t mafculino lccomjtot vir/
tits fo:ma8 cii ^mtc et nutritiua q ^a^t cum ca e^ ma
feminop fc65 modii quo nutrit ej:ea co^p": 'z fcminaie e
equeoiftasilli.-ziftaadoptatio Diuidit fcmagis^peme
b:is.«z non eritcj:IUEfluitatibti6 qs na antigtus ipulit t
adaptauit in iuuamctii co^Eis:^ aductue ee vmtein ilUi
cftfi'gnii vmtis q pcefTit:f5^s ifozmatiua igiiotiua c6
plet in tcfticulis^ti^bitrafitifta fuEfluitoein fEmama/
fcuUnatcifozmas^ttitcerit vto ifozmatiuacomplcta it»
a«ic. ^ z
©e mtnm aialium
ipfoatclliailis.£tv'tu3nutrituiatn fBiiiatemafailt fov
te vcnit cp ptc cjrtrcmctatii in fodmtc (pixs natritiiii dc
currctis in fem3tc;g fiiitci i mutatioc fanginnis ad ipfu?
qd oiminucbjt a mcb:o:'Z q: illc fanguia altcrabatur ad
coploneilli^mcbzialteratidcqcijcgriaccepit fuas ^tw
tcs nalcs.l; nodu coplctas.'; no eft opu3 vt abncgemua
iftas ipulfiocsad tcfticuliiapuHioe» oico fupfliuitatu : x
tiknoeftabneg3tti:gntefticulu3attrab3tab oi pte fui
co:|ji» ad fcip5:ficut no cft negatti : q> qda incbw attm'
bltbttmiditates abaUj8.i 9» mcdicina actrabit a parti'
bus co:ci0:i mcdicina:!; fit ejrtranea a coipKeius tii af
tractioeftattractiomulta|:fnefluitatu.f5infcmincma
e oebilio: $ poflitcdcomitari ab aliq vi.f; magie comf
cat adaptametii 1 recttftcatione qua plhtit ei fua vis:': H
coitarct aliq via eflct illud q6 oijci antc. £»; qii illa ma
iplebat a tnetnbzis ad tclticuU3poll$ fiicrit Dige(la:ibi
augmetabit vis ifozmatiua ab illo.£t erit nutritiua obe
dies ifozmatiucaut comttas ipfa^.ttitcvbidic^ fuerit co
comitabit ipm fperma: 1 tuc erit ibi alTcmilatio copleta:
t f tus ifozmatiua q cft in fQmate:aut crit (ignit f mtis v
fozmatiue: q eit in illo idiuiduo.t mutabit tiic ad opcra/
du fife illi.a quo venit.q5 eft ab illo rcmotii ticut elTet f!/
gillii fwtis nutritiuc.t ab e^remitarib'' ad boc. 1 tiic &
cftoigni^^^adiiigunf ia vnij:igfl[af C7ceisnatus.f5 mo/
ravni^^ndeiicain igronarioetiiilicetiuoluat itcr eius
lfozmanone:i fcd; fua moza no e in fui ifozmatioe. 1 fua
^titas eft mino: qj fufficiai in giiatioc ei" qd giiat qc fan
guincmcftruo:q altcrabit ad na; pnciptj illojr : 1 crit iU
la q^titas minoz poztio:-! no c remotii gn ill6 q6 e fozti''
C]C eis erit ma fpus 1 oebili' feminalema mebzo:;:.
([^Capitulam 4.*" oe membzis confimilibus.
f^BaHip rifinhim fematibus poftql fae^
iDP'^ UUUUWt? riiit adunata fpcrmats
111 r^ljlmarisifeimncrotudabit totiifuBfecii ftu.
|u|^|^^{te pia circiidas fua eflcntia -z mri^ monet fe
l»r__JSuJvt coogiat ip;.£t gda oiit :qp mrij: abulat ad
eooBicndu paulatim:i fit tcntwa q: ma fpmatis feminc
q ^nuat ipm cii cictrcmitatib' mficis itcriozib'':^; vf q^
motio mricis adcooeiendti fupza (it fclhna.©; coopcri'
metu illudcoplcf ecjciJanlione^ct^^qdptinct e^ laterib''
mfids.i bocj>pter mttrimetii qd rccipit.i tiic magis ma
trij: oEit fEma: t cooi2it:i cft via fpmati8.vt ifpiflfci p co'
lozfti 0; vtcrcct ite;p fema^tej: m'i q ifpiflabit p calozc
1 qd itedit g ipm 1 aiauefpftrictio fuap ptiu : 1 iU6 co/
ogimctii e(t ca rctctiois meflruop:vt nutriat ide crca'
tura.1 pftringit fe mf i): in ifto coopimeto x Dcficcat 1 in/
tedit fugcrcgt appctit ipzc^nata rcs prias.i appetit ftul
ta 1 ^m:i I5^pter rete*tione meltruo:?:-: illa retctio per'
mutat coloie oculo:^ muUeris.tct rcducit coloze vcna:p
q funtinlingtiaad viro:e.£tidudt oolozc pcctinis gp
pftrictioneozifiojmricis^iirtaptingiitinpncipioimpzc
gnati6i8:i foztaflc rctardabit ifta opatio p occcm otce:'?
augmctabit naufea cii icepcrint capillicrefcerc. £t pmii
q6 gnat eft tela q drcudat:licut drciidat in ouo vt fit rc»
tine8:i cuftodia ptiii fpmatis ne fpargaf 1 claudaf caloj
nllis in ea:Dcinde ma tedit ad augmctii 1 c j:tcftone.io$
pmii qd gnaf in ea eft fulia fpiie g eft fttndametii fttttii
aialiu.Ziic g eft nccefTariii qd pmo giief id in qtio ouo
ftjcrintaggrcgataneccfl^itasilcuitas 1 gi^atio fpiiscft
lcuioz giTatioc mebzi:i ncccfl^itas eft vt crcfcat fpus fc65
o^ pt^. vt vcniat vis 1 vi£.o:.i ifta ncccfTitaB e maioz nc
cciTitategiiariois mebzo:j:.Dico copletop .£t qz radijc bii
iusfpiiseftilludqdccdditin mfice iuolutii ciifgmate;
tucn6cftremotu:gn fpmafcd; fetotiifitioc" pm^^fgiis
velQ) ntineolocus]3£fpii5,inquofpii0ipfe3dunat:t
JLiber
ob co poftca bfuidaf . fit ipoflibilecft ep na no fiJerft fot
licita circa iftii fpii;: 1 q> ponat ipm vt crcfcat:-: no in 10'
cii ccrtii:i vt babcat motii no a loco ccrto. ©; opus c vt
in pmis cognofcaf fingularc 1 oiuiftt; p fc:-: odtincf pcr
fc-igjcognofcaf ful3ai octermincf qda pcnctratioab
ipfofpii: igjirtcfpiisbcatfiindamctiiaquo mouef ad
gtes oiuerfas:': iUa ps fgmatis q fic erit fundamctiT:crtt
Es Diuifa bcnc imaturata.icrit coz^go; vt pmui q6 gtTa
tiir ftt vas fptis:i in pma crcanira crit ifcnfibilc.ocidc fa
cietfpiieiUepfozationccoza ozificijs vcnaf .i£tpoft$
fnerint ille gfozatiocs fenfibilcs oicenf vcnc.i opcratoi
cajr crit motus b'' fpils.i tiic pncipiu cay eritcoz.£t crit
claufura ^^nttis ifozmatiue:i co i quo claudif illc fpus. 1
alTitaf fpus vcto:i accidit gp in iUa ma appebit inflatio
ampuUofa: lilla macrcfcit pillud vctofu;: 1 ocinde iU9
fuba fpiialis q nutrif 1 cozzobozaf in illa ma faciet pfo/
r3tioneDeiUama:in6fc6m qr^putauerutpbffici:^? qz
ma crat rcs bumida:i in bumido oi agee e caloz: tunc g
n6 pot ee.gn in iUa ma e% iUo calozc fiat vetu6:i illc ve/
tus itedite^'tii:ii^fu8 altii:vcrfU8 igif altii pfozabintr in
manifcfto matcrtc:ijuuametii iUius pfozatiois eft. vt f /
trcf vetiis 1 attrabaf p tpm fozamc^f; n6crt ita rcs^nec^
ell iUc fpiis vctofus fupfiuitas materie:f; pqti'' res cuius
retetio itcdif a na:i nioucf ilk fpii5fc6; ptc qua appctit
aia:i nifi pecten eet piiictu mclius a fupiozi ad mf icc no
eet motus iiU'' fpfis in mrice in pte qua cxigcrct aia. fed
ad alia Ete.£t qiT gilaf iUe vettis fpiritaUs ejrtcdit mam
fc6mei'> Dimefi6e6:i iducit Dimefi6ce in pcUicula obuot
itete fozame egdiftas fozaminibns vena?: q funt in mw
ce:q vcne apcriiif tpe meftruoy .1 oes illi mcat^adunat
in vnu meatii ipenetrate t'n^ftindt*i matcrie foanatc : z
i(te meatiis in j^fiindu itroducit fangtttne 1 aia;: fangui/
ne in ouabus venis^aut vna:i aia; inDuabus:iqn crea/
tur b^ meatus fugit ma fozmata fuba; nutrimctiab ozi/
fict)s iUap vena;: 1 pcnctrat q fifac fanguis g alteraf ci/
to in fuba; fitc; fpmarie 1 fiunt Unec biTtcs iniria fanguii
nca:qfii fanguis trafit i eiB:i itla;: mcdia ^fi faniofa: qifi
fmutanfin firitudinc matericfBmaticci pma ma e<o::
1 no fhiduit accipc illa ma; poftcp ma fiiit altcrata ibi:t
iftud no fit in oibus fc6; cqlc tpe.oeinde in iWa ma natac
fanguineu;:itnanifcftafinitlaquoul(^appareattqfires
coagutata.£tpncipiii cremeti iltius fruftuli eritin fuo f/
teriozi:ipccditifta natatioprinue fc6; imt>:tione ptiuns
grie carnofe:i coagutat6fs qtioufc^ pucniaf i ma ilta ad
c6ptemetii.i£t 15 in tgibus Diuerfi8:i poftq^ itlud camo>
fu; coagutarii venit ad coplemetu coagiilarioni8:accipit
poft itta ma nutrimetii p obUquu;: 1 oeinde grofliiue pe
fanguineoiuidif ad vnii pncipiii:i fiibriUue adaliud pn
cipiti fc6; ciide modti.£t ^ncipiti ad q6 ifta ouojjccdilc
crit cafin muttii:i fubriliue ifto^ nutrft re Diuifam ad 15
vtfitco:.l:teftiUudq6 fliitarcaadaj^regationc torius
fpusin feinpncipiiivnit:iingro(Tio:ioEaf ^nis info:/
matiua quc ctaudcbaf in co in quo claudcbaf fpue. £c
poftig fucrit fpiis Dclato: aic 1 aia cft vna.i tuc crit cpar
qfie)cfuEfluitatenutrimcricozdi9:itiiccritcozpncipii»
gfTationia epatia^f; actiuii crit coz cii fua i^mtc:fcd malid
E8 erit fangiiis grolTiortmijrtus cii mcftmo. £►; mcdul/
laeftoimodare8adquavenitfpiis:i adbitc claudtf in
CA 1 creatibf fua futJa;:f; n5 eft opusin fua giTationc fan^
guinc fubtiti 1 bono iquatii fanguincfcd iccoze qfiefrec
ficgma.i tiic gnabif ad c6ptcmcw;.£t q: co: 1 mcdulla
leparfuntrcsidigctcsccrtoftnr.tiiccrcato: poluit itta
in toco c6pctetij3ut fiiit ncccfTart'ii:cu5 moni fpiie in ds:
1 gjcjcinifl fpiie cct a vafe c6pcteti libi. ^t fpiis vitatis 1
aialis ^ naUs^no funt fcgregatt in fgmate : q: fsma fiierie
'Ptonm
43
omfomcron i fimik in Me partibus:': tiS eft niotiis ov
uidedi fpi\8 in cozQC ofimiU magis ad vnu punctu cg ad
aliil;vfqucqiio fit poiTibileg» vicaugp fpii5 g fc moiicant
fc-fpuales ad vna gtcnalee ad alii:': aiales ad al!a:'z vir
tus ifojmatiiia no moucf ad ptcs nifi certas : qm virtus
OBat ogatioe pma in fpii: vt ciiiidatiir pofl^ fiierit in fe
adunams.irtoEat 023ti6e (coa in meb2i6:ciiimiame'to
fpii5cjfimedio.eo q> mouet fpiis ad illa mebja.£t ifta co
gnitio no bf oe bac vtute nifi QCffcami tac ifta.cognitio
no erit an motii fptis a pncipio.fs pofbi nf fermo eft mo
crit an te motu fpus a pnctpio : (3 po(t. Btnf fermo e(t in
eo:qd eft: oe cognitioe eius:q6 eft ante motii fpiis ad ips:
^tucnece(Tariu5eft;vtfit pmototiusfpiisad vnulocuj
a quo cognofcat fuus motus ad oes gte: vt fit moms aie
pmo ad drcuferentia ad cetru:': pofi: oe cetro ad ocs par
tc:Dej:tro2fu5 finiftrozfus antc rctro furfu5 Deo2fii5:i vir
tus fenfitiua mouet in furfum:'z virms nutritiua in alia
Ete:'z fozti"' latus cft oejrtrii.': tiic ppboc poit in como
bjU5 in quo no fuit ^tus: vt necg afcederet faccret ipfuj
necgDefcendere:ficutoicemu9 poft.gt^ptcr bocptigit
97 po{l$fueritmainmedio babebitmotuadoe$p>ar/
tcficutptingitinmegacafmo^itiiccognofcHntfpusfU'
08 motus:': ofiant vafa cii gbus nutriiit:': in gbus DifFc/
riit.£tinueniunt intus oia mcbja piuncta coj 'Z epar : z
medulla.£tepar cft maius oibus mebjis:q: illa bo:e iie
celTariiieft multu5 meb:o oifcretiuo fanguinis;': medul/
la cft tunc minus oibus meb:iB:q: tunc no idiget miiltii
fenfu z mota:z tunc fit caput incremeto magnu^a^tfi ne/
ccfl3riu5 eft vt ej: eo poft nafcan t multa.£t ftultii eft ov
cere q> res eft: qi boc epuit ab illorvel illud ab ifto:quia
ifta loca in gbus prinet fpiis pmo creabanf ptinetia (cii
eratpoftca qfi foiamina:': illa foKimina facta funtcmo
tu fpiis.£t locus in quo adun af fpiis eft vnue:-: poft va'
dit ad oiucrfa loca q funt pncipalia.i ad aliqd pncipium
vadit viius fpus.i ad aliqd vadun t Duo.fit duo fpiis i(ti
iueniunf in fgmatc: qznofolu venitadipmvnusfpus.
Imo a coide vnus 1 ab cpate vnu8:i a medulla vn''.': no
cft opus: vt tunc veniat a co:de fpus aialis ad cpgr:'z po'
ftea f iat ibi fpus nalis:': ite^ reuercaf ad co:.fed a co:de
vadit fpiis geft nalts:': tnfozmatiuus 1 nutritiuus: : i coz
deremanet oe ifto l^u fibifufFides : q: nifiab ifto pnci/
pionominato^cederetfozmaauuadepar natr fo:mct
cpan^zpoftqp res elt ita:iiic virws ifo:matiua cognofcit
fibifpus De illofpiig fundaf in cozde^iillos fpiis tranf/
mittitco:adfo:auitnapoft$venerint ad coplcmentiK
fiatveneqdapulfatilcstqda nopulfatilcs:ita fiieritpa
r^ neruo:p^cedetia a medulla:7 poftq^ i(ta vafa Aierint
pua t.ppiqua videnf quaft fozamina^tpoft^ fiieriteld
gata viirqficane:? poftq|tftecanc ftterintoiuife no eft
remotu:gn vna accipiat nutrimerii fuii a co:de 1 reliquit
0b alio mcbu>:(kut locus p que trafit fpiis aialis a co:de
ed medulla qit Diuidif vn ii ab altero. 'Z aliud fo:ame in
quo traRt fpus fcn fus a co:de ad medulla:nifi poft^ coz
1 mcdulla oifcreta fiierint:': an tcq^ facta ccnt ifta Duo fo
ramina:p6t^Did gp vtriilibeteo:p cf(ct factum ab altero:
t no vitabif .fcd oino p:imu5 fo:3men b5 o:tu a cozde.z
noeftremowmffcut oij^imnsiamgjveniai virtusab
vno mcmb^o.-z redpiens ipfum vcniat ab illo mebw: 1
illndtitnonb5firmifatem.£tq6fup:a boc Dijreruntin
anotbomia non eft firmu ficut ddmus. £t poftcp facta
fuerintiftamcmb:aea fcquunturalia:fiait fperma^znu
ca mcduUam.z in ea tepjnmr nerui ■z Difcernunt offa (w
am materiam.^z quodlilKt cctcrozum memb:o:um fuas
materiam.
<£;jC3pitulU3 f oe tranftnutottone fperiitatid.
^ /^rt- ^:imu8modu3qdfpermafitin 3
A^ vll pncipio.q.buti^^j^tcftilludejri/
tcntiocinfojmatis^^^fcds modus e(tQa({if
milafintcriusqfigutpfangiiinis^ttcrtius
modus g imitaf fpma qfi fanguis coagula/
tUft-^tiicfEmo fitqfico:': pncipaliamem/
bra.i fua vafa.£t poft fiunt ejctrcmitatcs.f. pcdes 1 ma/
nus:'^ in oi mutatioe eft res qdam bFpoftafie.T poft boc
totucft DifFeretia iter mares ■: feminas^qzfcmina com/
plef tardius.ft erpcrimetato:es etia in boc Diucrfanf.
1 illud qd magis erit poft.^.oics affiarct ibi fpumofum.
«poftbecin tcrminotriumoiejr.f.poft noue oies fiunt
gutte rubcc: fila rubca:': aliqfi antcrio:anf . -: aliqri po/
fteriozan f p vnii Die:'Z poft.^.Dies alios ab iftie.f.pofttgn
decim Dies alios ab iftts affiaret to tii q fi fanguts coagu
Iatu6.f5 aliqfi anteriozaf g duos oics.': aliqii tardaf .£t
poft ouodecim oics poftillosapparetcaro 1 cognofcunt
tria meb:a . £ t e;:tedif qdii po:tio a q ^ccdit nucba: % b
aliqfi antcrio:at goft Duosoies ■: tardatur.^z adbuc poft
nouc Dics Diuidif caput a fpatuUs^tejitremitas latq^.z
vctercognofdfe,fenfum:inaligbu8abfcondifquoufc5
fcntifpoftintermitioqttuozDiepboccftcoplcmctum
4o.Dic:;:.jl:taliqn poftcriozaf ifta rcs vfc^ ad qdra^nta
Dies.tminusinbocfunt.jo.vel.^S.fitDijrit 2ri.in pma
Doctrina:Q7 abo:fus()oft.4x>.Diesqiifundebaf (uj^ipm
tela ':pofuerunt ipmtn aqua frigidaapparebatcrcatura
parua:'Z ejrtremitatce cius cognite. £t mafculus eft ma«
gis fcftinus ad boc q^ fcKiina:': vf minimti tps in fozma
tionemafatli.30.Diee fedterminatiomaris 1 feminc fc/
cundii bunc moduj iudicaf a gbufda medicis : 1 pzima
opatioin fo^marioeeftpcalojcnalc tcius aggregatio/
ne.tfiuntpoftfoiamina^zej^iturczpoftincipitnutriii/
uaopari^-zgdaputatg) fetue tiicinfpiret e 0S'f5 infpi/
rat infpir3tione:vt multii poftcp fucrit coplctus in mf i/
cc:i fuB 1$ no eft fignificatio aliqua.t Diit gda g> pp(t^
oatus fucrit Dtiplus ad fe ia ifojmaf :qj tunc moucf : DU'
plos Dico fc6m tps^t poftq^ copleuit triplu tps ad fuum
motu5 parief ^t lac incipit a tge motus crcatHre. £t iam
oijreruntg? t^rcctU5eft.jz.vcl.j5.t>fe?»'itunc moue/
bif poft.yo.Dies.-z poft.zoo.'z io.vice parief .f.poft fcpic
mcfes.-z mnc qn fiierit maius qua.45.Dic9 erit mot^poft
nonagintaDics.tpariefpoftouce^toet.To.Dieo.f.nomi
mefes.tilludeft reeque n6eftfirmac^toto.£tfcia6q6
fangtiis mcftruHs Diuidet fc in ipjcgnata fcdstreectee:
fdlicctin cibfi potii.t in lac:': illa ps afcendit ad tnamil/
las^^^tertiaeftfugfiuitasqgefcitintusvft^ adtps par/
tus tetjcif.gtnants circiuidaf atribus mebjani0.f.rccti
dina.-: eft mebzana ^ drcuit totus: 1 texunf in ca vcne:
qua;: renc pulfatiles veniiitad locu5 no ramificatu;: z
no pulfatiles tcrminanf ad vna vena arcuuoluta;: 'zad
illa Dcfce'dit vrina creaturc-z c mcbzana alia q of afcba.
« ilUtd cft in quo adunaf fudo:.-: tuncjspinquiue crcattt
re eft meb:ana tertia:'^ eft fubtilio^.-zboc q: in ea aduna
lur bumiditas fubrilis q fluit a crcamra.': in tota illa bu
miditate eft iuuame.': boc vt mcliusewltercf puer fuE
illabumiditate tfaciliiis.-znograiicf fup matrtcc.teft
in eo iuuamcnms.vt p ipfum elogcf a fupfidc matricis:
qtit mebzana Dura iducit Dolo:e cii fuo tactu: ficut ledif
cicatrij: vulneris cu5 rcs cft rcces.Scd mcb:ana qeep ^
tra ifta z eft drcunuoUita nominata.': trafit ad ifta^ per
mcatu qucda vrine creatiwc ab eiits vmbUco:': no eriic
ret:': boc q: mcams vertri ert anguftus:': circundaf illc
pmufcuUimg iuuatad dcctionevoUintaria:'Z ifteg qii^
cpt vrina eft oircctus': ampUis:': pofuerunt vrine rccc/
ptaculU5^p:iu5;qi fi piungeref cii cojce no polTci ipfaj
2uic. <§ )
©e natura aiahiim
pati co:pu9 jjptcr ciue acunK:-: boc eft mantfdlii «Dif/
ftrctia iter vrina i bumiditateq e fudo: e in cdo« i in
intefione colojia.ft fiobuiaref ci cii fecundina co:riipc
ret .fozte illud qd copzebcndunt vcnis.bec fecudina co>
ponit e)c ouabus telia fubtiUbusi': iter illos ptej:unt ve
ne:i vtrucp genus cap terminat ad ouas vcnaa e^cun/
do.f.arteri39 •; no pulfatilea.f, Ducvcneq no funtarterie
poftq^intrauerintadunabunt itcrfeante$ veniant ad
cpar:x fient vna vena vt fit magie faluul ptcntii (n ca : t
Ctraitt vfCB ad gibu epatis:vt no faciat anguflia vie cjn/
tu8Colcrc.j£tcertiicft cp iftavcnanafdt abepatciva/
dit z vmbUcu:i ocinde ad feciidina:t fpargit fe i fycit fe
ouas vcnag:ziUe ouc vcne fparjjtit fe a fccudina ado2tfi
ch vena^ 4 funt tn mfice.£t iftis vcnis ptingiit oue rcs:
lciUcet qd in locis in gbus piiigun t cii ozifiojs gradltan
turqfieflente^ffrcmitatcs ramo2:.iadbuc efficiunt ru/
bce pmo inde:'z tiic opinat q6 inde nafcant . f; rubedo q
iftin ds:eil^pter fanguine que-accipiut ab eo loco:t tuc
li tu ifpiciesappUcationc fozaminis putabi8:q:radi);il/
lap crit ab epate:i lil tu rcfpicias rubojc illaf vcna^ :Di/
cesillas nafciafecudina:f3 tnfpectio pma eft fojaminai
mcatus.05 aUcratioes funt coplctc fuEficicbus q circii/
dant foamina.£t ita: gp iUe artcrie ouc piugiui t cii Dua
bus arter^sii (i acccperis pndpiii afecudina iuenies eas
l^trafeun tes ab vmbUco vfcg ad arterid magna:q eft fuQ
coHas 1 (uz veiiica pofitas:qin veHca eit mebms magis
j>pinquti cui ambc poteriit fe appzo|cimarc.afunt Ugate
cii vefica g meb:anaB^pter faluametii:'z ^ptcr boc tra»
feuntin arteriaDurabiWqnooiuidif in aiaU oibusoie/
bu9vitcfue:iboccftq6apparctin ronibus medico^u;.
SBjccrtitudocllqdDuoraminafcunf certe abarteria:
^Dntpbfficiq^ noellbonus: g^iHcoueveneadunenf:
icp tedatfeadco^-^ptcr logimdineitinerisi^ptcrob/
luatione Diuiden tiii:i q: eitjppe (m iter.i ptinuatio cum
eis non ftierit opus gp adunaren t . £t oitt adbuc gp artc/
riai vcna no pulfatiUo ^ trifcunt a co:dc ad pulmonc;.
q: t}d btit .pfectii magnu in ilUi bo:a ad ifpiratione: mu^
taucrut fuii ^fectti ad f tute dbale 1 nutrimetale : t tac
pofueriit in ambobus vnii meatii vt trafcat nutrimentis
]2eu.6tpulmo in pmie ell rubcus qtfi no refpirat.fcd cit
batfccusfanguinerubcofubtiiiiDcalbaf cii imiictioe
aeri6Deaibati6:-zDiitpby(ici q>meb:anaiuoUjta in fe
gttaf cjcfQmatc muUcp.'Z eU; iftud res pirua 1 muUomi/
nus fgmate mafcuU:i tuc no eet pucniee vt cct ampiii.i:
tuncfaccaenildgavtptinuaretcrcautrain iferio:i mfi/
ds.ie(l angulla ad capiedii bumiditates.i tuc fuit necef
fariu vt efletparams U^cus amplus ad capicdii fitdozce.
£t cp creatura qii magis feflinat in fuo co:de coptb ma/
fcnUna:fpargef illa coptb in oibus mcb:is:i tunc in ma/
fcuUno fict aifimilatio ad fvestz fo:tafle ca mafcuUnita/
tisndcritcdptbpn8.fedqcaUquomde): mfice velco/
ple]cionemfi8velaUquoaccidccefpmatie>:tranco.-ztiic
^pter boc no efl opus Q) qii cil mafcuUis : 1 in boc aifi/
niilaf pfi:q6.pptcrbocinoiaflimilef pfiii fo^taiTc afli/
miUibif mfi.iaflimilatio indiutdualis fegf figura 1 afli
milatio:in mafculinitate no fequif f igura.f5 coptbnes z
^ foitafle accidit foU co:di copto fitis compfoni pf is: lilla
^ fluit ad mcbza.Ss adaptatio meb:o:p e;:trcmo:jr ad fi/
gitra erit fo:taffe magia DccUnans ad parte inf is. 1 fo:te
poterit vit> ifozmatiua mutarc fpma 1 fua f igurationem
trafmiitarc ad partc pf i6:fed rcddif fcgnis cj: parte com
plc)ci6t9: vt faciat filie ilU in cdplbnc.fc t ca gemino:p : eft
multitudo r|2matt8:quouf<^ flindaf in alia partc viv^ ad
iteriu6o:if[ciu5 mf icis.-quoufcs ipleatin ctrcuim.£t foz/
tafle ilUid acddit in oiucrfo ipuUu fjjmatis a yeto t fcd;
Hibcr
rcmiiTione fccundi ipulfus : 1 boc qii ^iungeFcii eie Di/
tierfusmomsmficieinattractioe^q: mficiin fuctione
accidiltmotus pfequetes leadinuice.licntin tralgUttioe
bucelta:^:': ficutacdditptis ifpiratio pifdbus.qm cil ma
fculus ipellit fpma fcdm tpiilfione6:ic63 oe5 ipuUionem
erit attractio fpmatis ab ejctcriozi:-: boc qz cMgit matrij:
^tinuatione iter fpmata:'Z illitd eft q6 pot pcipere ille co
gitos fupboc g coit:': ilU etia boc ont 1 aftirmat: 1 ille i/
putfiones^zattractiocsfingutares noeiTcnt pure.fsim/
mijrteciimotibusoiucrfisi-zcdpofitis. q.oi8ille motus
copofitus cct e% motibus.fs et no coplef vnus impulfu»
nifli cti multis motibtis 1 oiuerfis.-z fc6m oes iUosmot''
Diuerfos fentit oiuerfam qcte iUe q ei:puU't fpma. 1 pofl
geteilla:ppartiii intedunf aUcdcctces:^ fcmp oiminuc
tur virms ctjciee^-z e]c pauciozilnts modis numero oiucr
ft8.£t fb:ta(Te viccs iftc erun t pUi6 $ tres vet quattuoz:
^^erbocDupUcabif Dclectatiofcmina^z.q: itle oete/
ctanf in mom fui fpmatie:z in mom ozific^ mftcie in fu/
gcndo.f5 etia oelectanf adbuc tn oiuerfitate motue ma*
tricis:': fo:tafle e^ibit a femina riidens fttr eiectioi ma*
rifl^-zinuolucnt fc:i itcp vcnictalie fc65 csdc via fibi re*
rp6dente6:pcipict g tiic fcmina in vctricuLis multi8:tnu[
tos fetus:qz oe iuoUitii cii altero oiuifo:Diuidit fe ab alte/
ro:'^ foztafle iuoUienf fpmata:'z poft oiuidenf ^t boc pzo/
pter oiuerfitate ouo^ ipulfuu iter oce iputfue: 1 boc jpt
ptei: vetofitate itcrclufas ab cis^autab aUquo atio Diucr
fo motu:vct aliqua aUa ca^ Diutdctiii:'^ fozte crit ittttd^
pter oiuifionc vcntriaito?: :-; ittud eft q6 ipedit coplcme
tu vite:a fo:te gtiabif iftud:fed vf q: erit Debile.feditUid
erit vtile q6 Diicretecadit in radicc.©ed partus erit tuc
qit fufTiciet puero: qd d adducif a fecudina: ^z illud q6 ei
acciditabifpiratide.itunciameriitmebzaciuecdplcta:
imncmouebif ca ptrafq7timiiade}:itU5.itunccii tor/
dabif erit Debilc e;; fuo motu.i no po terit itta virtutem
acquircrc vfcp ad vnii mefem^-z fi ejriucrit in octauo erit
fewsoebiUs.^znonfcftinabitad exitii^ptcrvirtutc in/
rataiw-zpotius^pteroccafione-zcjcimenati erit cuftf/
fura fecudine mebzana^ bumida^ 1 cas lenificatioe fif/
fure ab bumiditaobus ptctX6:i moucbif fetus fug fuum
caput in pm naU.vt fit lenioz ad qcitii fua oiutfio 'z faciU/
o::fede)citU8fupzapedc6eftppter tiebiUtatcs crcaturC:
qiTi no pot fe vertere:'^ eft itlc timozofue: 1 vt in pturib''
crit n6^fjcies.€t crcatura ante fuii ejcitii vertet fua fa/
ciem fup fuos pedee -z fuae palmas fue votumina gcnuii "
vcl ante motii ad e):itu:i fuae narce itra fua genua:^ ocii
los furfus^-z colUgit fua genua ante (e. 1 c ctitae fug folae
platae:^ fua facice eft vcrltie oozlum matrie fue : 1 facit
iftud totti od oefenfacuUi co:di8:'Z ide modus eft magi«
pucnice odeuitandri (e£t adiuuat ad reucrfionepode/
rofitatiefupcrto^igtiti.imaicime magnitudo capitie.t
eiu^podcrofttas.i qn indc oiuidtf apericf matri):apcr/
tione qua no pot eflc maioz.mnc ptingit piuifio piuctio/
nii maio:p.'z tcfio in adiutozio oci q paraf ad t>oc:vt faci
at itla Difcctinuatione ite:f reuerti ad ^tinuatione nale:
1 erit i llud opus oc opibus virtii tis ifozmatiue: 1 jppiie
eft rce piuncta CU5 ocoq vaditcum pucro in fuo cremc/
10:1 ignozat pucnbcnedictiw oeue: fcmine veniiit ad co
plemctii oiutHrnto:itEC.i boc j)pter DcbiUtatc virmtis
info:mati6:i fi fo:ti6 eflct mafcuUnaref :qti 5 fo:matur
muUcrc6:oebiU6in ciscftus: cancfcutiiciiefciitcitius
jjpterfua bumiditate:ftciKarbo:c6 bHmidc:vtalbel*
ia :i vimina:aHgnientanf enimvctocitcr.qtn na noi/
tendjt in pfectionc eaf vfcp quo cdoe c6pleni€tU5.i qii
nointcdit fotUcite circao:dinationc.ifueritmamult(i
Tit veUxiter. retii^rdatio etia$ aUqii cft ab agcnte.i R non
IR onn^
44
fuerit impeditus: ■: boc eft ctia vt ipfe ven iat ad gfectti?
c6plcmetum:3Ut q: oiminutio cft in ma:-: mulicres.15 vi
minuant virisPm virtutcmrtm nuq^ oiminuent ^pter
bocvelimpcdient.ppterbocvirtutesnalesincojfwa'
bUBii fi Diminute fticrint nature car rcfpectu naturc vi
ro^.qin pzopojtio obedienrie materie femine 1 lue mul
titudtnis^zruefubtilitatisadrolidttatcmcozgis viri eft
maio: ^pieparationisjjpojtio:-: coplemcntum viri ad
complcmcntum mulicris^icft maio2^ ^pojtio virtti/
tis mafcuU iapia virtutem femincgt illa qtie cft tmpjc/
gnataamafculoreflin oibtismeltozis modi^ impzet
gnata a fcmina:^ parit citiu8:q: fcmina b; paucto^cs vi
rcs ad maturandi):qd accidit fibi c^ matricc:': aliqn inn
piegnant qdamulicres^-ztilc ipzegnant:'z ca buius mc/
liozattoniseH^ptcr rctcntionemaiojcin fuis mekis: x
jppzie cfl via in bocqin via fanguin is^mcftrui cfl vt lit
mulW3:a virtus c^ciens ipfum eft foitis. £t pou cojpo/
nsruntampli^tcrit in fuis bumozibus acumcn modicu.
t cum boc apcrient magis fowmina.t jjpter boc cituts
poieruntcprebumiditates^-rtllccjxuntesattrabutlc/
cumalias.j3ed tuncai5eflrctcntiomcnl]ruo|J potcrit
na obutarc pzcdictis vt faciat tranfirc in nutrimctilpar
tcm illius q6 /olebatejcirc:': rcridttum fuEliuus CTrpclIc/
reper fudozes:^ alias cuapoMtioncsOct oi^t 2lri.g» oiu$
atalium partus cfl oeterminatus^fed bominis no.qz alt/
quando parit in ftnc.9-mcnfii):aliqit in finc.s.'z l^f Vt'
tut ille qui nafcit in finc.8.mcnitum:t foztaflc no nafcic
in.8.mcnfc:fedmulieresDntboc q: eia accidit fanguis
menftruatio a p:incipio impgnationis:': boc no compu/
tant. £t fouafTcilUqui putanfg' matrcs impjcgnantur
ab eis g oece mefcs pa;}s viuun t:-: fo: taflfc non trabcbat
per tm.fed putabat a matribu3,|)pter aUqua accidcntia
fimiUaimpzegnata^z^-zmajritnccum cis refcindit men/
Itruus fanguis.jct iam Di)cit vna fideli3.q7 vna muUer pe
pcrit poft.i4..men fem vnu puc^r t inccperunt nafd oen/
tcs.'z bene vipt:i aUus qui vidit pue^ nafd po(l.^.mcn
fes 1 benc vi]cit.£t Dij:it Mri(t.g? aUqn nafcunt .5.p:ole3
in vno ventre : 1 oijccnint antiqui^ muUcr peperit qv
taot in ilUs quattuo: vicibus.zo.fiUos:-: qucdas muUcr
abozftt. j^.figitratos:': audiui a fideUbus qd vna muUcr
abo^litfeptitagitaftguratosvnoabojfu^^zqnvnamuUer
parit mafculu fimul ■: femina raro cuadiit mf 1 ottc crea
turc.f5qn ouo marcsveloue femtnccjxijtab vtero mul
totiens cuadiit ocs.i ccotra.'Z muUer impgnat fup:a p/
ml imp^cgnarionc.t abo:tiunt:vt iii pluribus:': iam ab/
o:ftt qucda muUcr.iz.qui giiabant fc5; fucceftiua; im/
p:cgnatione.'zaUqii quado imp:cgnattbfcquit ilatiin
fmpgnationc ptingit eis ppit partu vita ftcut ptigitmif
Ueri quc babcbat ouos fiUos: 'Z vnus aflimilabat maru
to -z aUus amalio:'^ aUa que impgnabaf pnmo a ouob':
1 fu2 imp:egnabat a tcrtio:'^ cum pepcrit cuaferUnt ouo
pzimi.'Z aUqn cum fupcr imp:egna t parit p:t'mo pccptii
^abboititfaiopceptii:^ aUqit paritmuUcr in finc.8.mc/
fiam:i tunc fupcr caput nati apparentfuj^fiuiiates fpcr/
maticc vclaUqn fires luto:vel (imilcs comeflioni mulie
ris.-zqtimuUcr comeditmuUum fal non nafcunturfiUo
eius vn^cs^ppter acumcn faUs : t lac nale in fui pzinci/
pio fit aliqiuntulii falfum^q: muUum mo:at in mamtl/
la.tipfumagitcalo:naU'8.i^tmuUeribus vt frcquctius
abfcindit menftruii poft.4.8.annos : -z aUqii ourat vf«B
ad.5o.annos.'z cum muUer abundatmuUii in mcnftmis
imp:egnat ^tnon iucnicbat muUerque peperit poit. 5o.
annoB. £t fpma viri eft generatiuit vfcp ad.78.anno6: 1
flUciii vfc^ ad nonaginta:'z boc raro.£t(aUqn muUcr c (le
riUs cum vno vtro 1 fecunda cuiti aUo:? ecoucrfo: t boc
fimttc contfngit in viro.t aUqit bomo in fui iuucn tiite fa/
cit feminas:': cum pcruenit ad complemenw5 fadt ma/
fculos.-zaUquando mafcuUisnon pot gcnerare ante^
complcat fua comple>:io.'Z muUeres queda cito pariUnt
t oe facilt-z male retincn t fetiJi in ventre: -z qdam rctinet
fctuminvcntrctoifficilepariunt.^zqdam femper fycu
nnt mafcuU^s:? qucda; fempcr fcminas.^z iam oiipcrunc
oe quodas quibabuerat.75.fiU'o6 'z 56 babcbat nifi vni/
cam fiUam^-z illa quc non impjcgnat nifiper iuuamcn/
tum mcdicina^ facit f requentius filias.^z qda^ bomincs
funt quigcnerantcu5 funt parui^-z non generat pofl vfcp
lint.4.o.annoy .'z ca in boc elicomple^io calida •: ficca: %
wncrcmpusadolefccntic temperat ficcitatem^^ztcpus
fcnectiitt'scab:em.3UquadofiItu6afTimiIafpatrL"zin
infirmitatibus -zlcntiginibus faciei:zcaufain bocefVia$
Jdtai^z plures mafcuU)f affimiUinf patribti6."zpUire8 fc
minaf matribu6:'z aUquando aocidit contraria;. 1 qui/
dam marcs gcnerant femper itmiles:^ quedam fcmine
fimtUtcn^z qucdam animaliainter fuam matricem con«
tinuatur cum fccundinx^z queda; cum fuba matricis : «
aliquando aim nafdtur fetus^t p:op:ie quadru^dalois
adunata funt in tra ^7fum vrina:^ liercus. & aUquando
in trat vmbiUcu; vna vena ficut in aiaUbus paruie.t alit
c{uando oue:-: quado mulier 03 parcre quanto infenus
tndpit Doloz:tanto fignificatunq: citius 03 parcrc^z bw
miditas que pzeceditmafculum in parm erit quafi aqua
faniofai^zaquaquepjcccditfeminasin parm erit qiiofi
fanguinolcnta.£tpartU8 muUc|:critgrauto:q^ aUozus
animaUu^^t retentio anbcUtus iuuat iup:a partu; 1 an/
belimsipedit:-: in partu 05 nodificari vmbiticue: vtno
ejreatfanguis^zaia^fedpofi^ coagnlamr fanguis fuper
fccundinam quafi in fpecic vcrmis non nocet foUitio iU
U'u8nodi.0aliquandocgrepo:epartus oitiidit fe fper/
marz aUquando citius:-z tunc putatur quod fiat abozfus
j£taUquando ereunt manus coniunctcaim coliis t ali«
quandio oivmcte fupcr caput.£t quandoc^ vnaillanij in
e)cim cooperit os a frigo:e:'z boc cu oiuidunf : t quadocp
oiic ftatifTB cgredientur:'z quandotg rctardantur t coUji
manuum atiquando in nibetim.>aUquando in nigmm.7
qiiandoantc partu, ejrigit bumiditas muUa:aut fanguis
oifficultatur partus :q2 aufermr lcnificario efitue.tw
det puer poft.40.oics : 'z bec eft jKima actio qua operat
anima rationalis in fiio cozpo^c^-z fomniat poft ouos mc
fcs: t vt putatur tradit obliuioni : -z oico cgo gpett-.qvda,
oifccmunmr in ilto tempoze rce fcnfibites:-: rcmanet itn
pzefTioncsin virtutcmcmozatiua.-zantcrio: pare capb-
ttseftmolUo::znon cftitain att|8aiaUbu8:tUcet gbu('
da itt tUa pars molIis:tii nun$ eft ita molUs vt in bomi
nczomncammalnafcimrcus ocntibuspzeterbomine
t aUqiiando nafdmr bomo cu; oen tibue i^uando tarda
mr fuus parius^t poft feptcm mcnfes incipjunt nafd in«
ferio:es:rcd p:imo femper fui ouo fuperio^ee: t raro nfl'
fcunturdriu8.'Z abundabat lacpoftparmm: tfuntque/
dammulicres qucemitmntUictx>ftpartu3.non foIu$«
colU^mamillc^fedcriamapozisindrcuim^taUquandff
ept lac fub afcellis:'^ aUquando ep.t piltis cu lactc:^ ali»
qnando remanet intusi^z fadt ootozcs: t cgo credo quod
ilte generamr in mamilla.-z ourat lac in muUere p ouos
annoe^-zadbucaUquandoampliusquoufcpimpzegnat
1 abfcindimr eius t3c:aut mino:awr:'Z quadiu ourat tac
in abtidantia non venit menftruii: 1 atiquando tii vcnif,
£t qii puer tcdif i c6pt'one:multii no viuit vUra.7.oie6.
imo aUqfi mo:if ante.t qri ergritudo acddit pueris fc6m
materia augmcntaf illa cgritudo in augmeto Uinc : qtii
tunc augmentantur omnes bumiditates.
/Swc. ^ 4.
i
©c natura aialiufn
C^nrfpit Uber.X.£)cfpiegnatione icius fpcdimcnfo,
■ •T^ftiiillt^r qucnonpoteftimpzc
) ^ iiiuuvi gnariautabo20'tcum
l| impzegnatur.txjc accidit pujpter annoe:
|! autj)pteraliqua50ccafionc;fiuc coplc/
j j:ionem:autoccalTonemcmb«' piwcipa/
I li3:i aliquando eri t boc .pptcr matriccm
1 boc quia calcfaciet fperma.i oeficcabit ipfum;aut infri
gidabit ipfus:-: facict ipfus congclart.aut crit ficca x oc/
riccabit.autcritbumtda i vetabitcoagulationem: lin'
dudtlc«ificatione5.autfo:tccompMovaro?fpcrma/
tia oantficabitunaut ozificia vena?: matricis crunt oppi
lata.aut q: matrij: erit multus pzofunda.aut q: crit toi
mofa 1 pofita in loco non naturaU'.-: non fugit fpcrma fc
cundu5 rcctu5.3Ht fanguis menftruus oanificabitur in
fuacompleyione. autfteterro: inpjouem menftruoy;
1 fignificatur jjptcr boc g? complepo matriciacft ma^
U:t mnc (i p:ouenit menftruii fecundii modu5 nalcm: %
Inciusvirtntcifubftantiaiin boa» p:oucnms vcniat
fccundu tcrminos rcctos:-; no fit f n o:iftct'o matricis ow
riciC9:cum poll in ftncs menftruof in vnum conftringi
matrice n5 contingat.llut ojificfuj matrici? no fit muU
tum mollamnc bui9 mulier oe facili impzegnat . % funt
qucda5 matriccs quc oe facili tumcfcunt:-: tunc boc erit
vna caufa^ quc impcdiunt imp:cgnationem.£t 05 ma'
tri)cin tcpo:c coiws c(fc bumida tcmpcrate:i cius bumi
ditas eil oe genere bumiditatis fudo:i9:aut lacb:f ma^
oculiquandoinfpiciuntfolC5.autitcut faliua bominis
quando oelcctamr in cibo:-! illa bumiditas 05 cfTe tem'
po:e coims:-z non pofl:quia imp:cgnatio iuuatur per ik/
citatc.£t qn tcpo:c coitus vadit fcmcn mulicris ad ma-^
tricem -: non rcctiftcamrper fpcrma viri : refoluitur in
vcntofitatc 1 facit vcn trcm tumcfccre.-z fpcrma viri fi'
intlitcr quando intratmatrice non fecundii modit mtw
rale5j£tquandomulierbabet plagasin vulua no pot
lmp:egnari.£t oc infirmitatibus eft qti adunautr in ea
aquain fimilimdincfdropisiegritudooiffictlis. j£t im^-
p:cgnatio cft quando ouo fcmina concurrunt ff mu[.fed
quando vnum antcrio:amr vel poftcrio:atur non acci''
dit imp:cgnatio:': quando mulier tarde eijcit fcmcn:tijc
mafculus qui tarde eif cit citius imp:egnat.£t li fpcrma
fiicnt mulms fupcrrtuu5 in mare aut femina: iuuat t OC/
lectat muUu5Ct)ciente5.j£tquado mulier fomniat coitu
lunc cloudimr cius matrit::i apparent in ea fini bomata
impzcgnatiois.gt qii ctaudimr matri): fuper illud fpcn
ma:i acctdit mola matricis: t oico cgo 97 bec mola acci/
dit fccundu5 iftam via5 in fpcrmatc mulieru5:aut quan/
do coit ma9:t intrat fperma fcminc in matricc.i non iw
trat fperma maris:-! quando complcxio matricis eft bo/
na.i eft tcmpcrata in caliditatc z ficcitatc: coagulat illa
materi3.inonlenificaturade;cimm:inutriturepmcn/
Oruo fanguinc ficut aiiqii nutriunt glandulc:': aliquan/
do caufa ilUus cft frigus coagiilans p:cdictiim fperma.
£tgeneranmrqucdamo:ificiaquibnseis vcnit nutri/
mcntumiitdeorefcindimr menftruofitas faHguinis:i
oliquandoadunanmr bumiditatcsin matrice: 1 refdm
ditur menftruus fanguis: 1 putant bomincs gp ii\a in fir
mitas ftt mala.fed non cft:quia in iftamagis allcuiamr
matrij:.£ t oico ego quia qui audit fcrmonem fupcr fper
matismuUcris aaidenttbue.ictDijiit arifto.vcllcintel/
lej:i(fe mulierc non fpcrmatisare no babebit quid refpo/
deat.St non omnis cicctio f^iermatis inducit oebilitatc:
qin illa eiectio que fpermatie cft cum eft lupcrfluum c6/
fo:tat.£t fcmine auius appetunt mafculoo:': a\$ no ba/
bent mafculosouantoua vcnti.ial(qn faciuntoua veti:
:Lihcr .X.^.XL
1 fuj^nentcns Ui^uria mafcuU fdudt cis \?ttite giiatfua^
CL "^ibcr vndcdmus.
!£ ©iccmus SaS
[ qiua omncs rcs naturalC6.Ucct fint p:o«
' pter finem tamcn intratcae qucdam nc/
I ccflitas^iiam fdsquot modisoidtne/
' cenitas.£tco:u5 quc funtpzo nccciTitatc.
qucda funt ad fine.i qda no.t fcis qiio 05 oiftinguiafal:
1 qiio f ucniunt eius pmc ofic -z fc6c.i qiio cadut in carii
QCtioe 1 pafTioe.': qtio appUcat actibnce t paiTioncs ani
maU'bue.£t oico q? pama compofitio co:po:i8: eft fcoi'
dumcompleponemo:iginalem:icomple)do p:ima fe«
cundumquatmo: p:imasquaUtate8:fcdfecunda copo/
fitio cflfccundum bumo:es quoufc^ fiant mcmb:a con/
fimiUa.t tertius modusfecundum com(x>litioncm me^
b:o:um fecundum quam funt mcmb:a inftmmcntaUa.
£t iam fcitum eft 9 illc cft antiqutotomnibus alt|6:
fcdtamcnpoftcriozifccundum inftrumcntalia accidic
animaU quod fit animal 1 babeat effccms fccundii quos
oicamr animal.vtfenfu6 1 motus.*: rcs prrtinentcs fibi.
£t fimcmb:a confimiUa cfTcnt potcntia complcrctiir
ftibftantia an imaUs c% fe ''■ "on efTct ncccfTarium mnc fa
ccrc inftrumentaUa quibus babcrct fuum motum:quo'
niam boc non fit vt multipUcct numerus.f5 nc(^ fit ma/
gis pulcb:um vcl vt vnii fupplcat oefcctii aUerius : aut
qd faceret fuu5 opus p2op:iii:fed vt quodUbet cuj aUi>
elTct coniunctu5 ad facicndu5 opu6:i in c6fimiUl>u6 vin
cens cft natura vnius o:igiBi6.i mnc oiciit cp oe cft tcr*
rcftrc;icaro eft anima:fcd inftmmcntaUain eie no attc#
diwrcomplejcio. gtaUquispoteftoiccrc qp fcnfus pot
complcri vnico membzo confimili;qnonia5 tacme lecii/
du5quofda5perfidturcamc;fecundu5 quofdam nemo:
fedolfatospcrmamilla5VcnientC5accreb2o;iandttu9
pcr neruu, quicj:panditur fuper fo2amen auditu6;i gii/
ftus per nemu5 quic^rpanditur fupcr Ungua^. 1 mnc oi/
co gj licct quodUbet ifto:um fiat cum mcmb:© fimplo.
nont3mcnpotert'tfec6plercpcrvnu5(impUi5nififoUt8
tactus.i tamen p:cter bec crcata funt^pter tacmm mc/
b:a inftmmcn talia.i cii bis fcntimrvt pcr ej^trcmitates
oigito:H5.fed vifus non copUt fe pcr criftalUnu5 foUtm.
fcd etia5 per ipfos pannicuUis 1 fi^tras que octermina/
ta cl>ocuU).i oc bocoiccmus poft./:t fnfpiratio ftt g na
rcscumiuuamcntooiafragmatisi pulmonis: 1 oefert
acrcmadmamitlasolfams^iauditus completurE au/
ricuUi5 1 eius fo:amen;i guftus pcr Ungua : 1 quodUbet
illo:p cft inftrumentale oij:it:fedcetcrc opcrationcs ani
males funtcum partibus confimiUbus. tt memb:u qd
cft p:incipt'u5 fcnfus 1 mome^cft ctias fcnticns 1 oc nu/
mero mcmb:of conftmilui5:iquiaeftp:incipium mo*
tus 1 appetitus 1 irc;i cft in ftruinen talc:i boc cft co: in
aniinaUbusf3nguinofi8.it'naly6animaUbtis res ffmi/
lisco2di.£t omnemcmb2um babct fuae virmtes na/
turalesfttasinmemb2oconfimili;i fuas vtrtutes ani/
males.i animatas conculcataein inftmmentalibU6:i
ittncparticulcco2po2t's:ampUo:ivocabulo polTunt oi/
cimembra.ibHmiditate6DiccnturcibiautfuperfiHU5:
1 fundamcntum bumiditatum ftiit fangiiis. 1 illitis fpif/
fum magis cibat. lonimal fangiiineum cft magis ob/
tufu5.q6aiJtb5fubtiUtateinfanguiceft magl iteUigc"8.
CLlLiber.Xll.ii>cc6plonci bumtditatibus. Captm. I.
T' rkiV-cittlimP'"'''^ complej:ionc in
i»^ V>lVidII|Ut>yniuerfaU'.iDeideoe bii
,miditatibus.£t oico qp pple)cio eft res accidcs
■ey. qUtatii priarii ogatioc in i^ticulis minimts:
Buodccimii^
4?
«jfuidciitiVialtcratibTcaduHce;^ tacin eis accidit
vnaquaUtasqDrcoplbpriafmocfl ccplbnes cqualcs
fm ocm rpecie:i opiis efl vt (cia9:qi equale qd fpecula'
curmcdiciin fuie inquiritionibus no cicet cqualc tn fui
natura:redquariDeriuatii abequstioncq bab; ecin im
fpccic:fcdfojtctcmpcrantiainboiccft^pinqua fimpli
ci tcpcrantic:*! nocft ita in cctcri6.£t modo oicamue ce
tepcraniiainboic:i cft.s.modozurqjauterit fm fpcm
fU oi^q: bo eit tcgatue rc" ea:aut q z crit tcgatue ^m pzo
p:ia fpe5.£t vno mo ojcct t^Bat" ^m ^pa; fpem:': alio"
oicet teperatus no in collationcfuimodi:fcdadaltcru$
modii in illa fpecie:vt fcmina rcfpcctu maris. Suc fcdm
collationc ad iuu iiiodii: vt fcmta re" fcmina^ :aut oidt
cempcratii in vno modo rcfpcctu aitcrius in code modo
?ineaderpecie:tDicit tcmpcratiitn ali^uo refpectultii:
ftn oiucrrum tempu6:aut mcmbm vicit ciTc tcmpcratu
U6m DiuerfU5tcmpu6 rcfpcctu fui:-: rnodiie pjim' eftg
reperiturinbomincincdparatiocad aliaaialia.i alias
resr^illudbabctlatttudine.irifucnt magnus rcccfliis
in i(ta Utitudinc non potcrit cfTc bomo:-; fccundue mo/
dus eH i mcdictatc bui'' latitudinis:'z cf^ illc modus bo/
inotemperatusinfuomodo:tcftillatcpcrantiapoftc5
iHementiicrcmetirtiilatcniperatiain vcritatc:lic5 no
fittepcrantia^tnrarorcpcritctbomoifTcno potcfl efle
tempcratU3:nifiomncmcmb:iiinipfoftt in oifpone q
rcdudt aliud mcmbjii ad cqlitate:fcd fi qdlibct mcbzil
fpcculet in ipfo p fe no rcpchct in fc tcmperatu:niii cu/
cis.vt Dicctur pofl:qm co: eft multu calidu5:i ita oebet
eiTe:quiain eo fpiritus t calo: funt piincipia vitc;-: bumi
ditasqueeHp^incipiu crcmcnti^imcmb:^ p:indpali9
funttria.Uc5 vnii eo:ii lit magts p:incipalc:': in ter ca e(l
mcmb:ii frigidii:q6 e(t mcdulla quc non potcft tcmpe/
rare calo:c co:dis ■: epatis:': ficcitas co:di6 no pot tcpe
rare bumiditate mcdullc i cpatis.ft medulU non mul
lumeflfrigid3:nccBco: eft multu ficcij:fed co: fm ouo
p:indpalia alia cft ficcu;': mcdu lla fc6m at ia cfl frigida:
fcd modus ifte eit itvictioi q| modus p: imits:': tamc ba
bet latitudine. £t bcc eil complc^io quc cit fc6m rcgio/
ncs:quoniamindibabcntcompiC);ioncmfuam quavi<
uunt^tfrancialiam:': vnitsnon podct viucrcin regione
altcrius:': tunc qucUbct pars in rcgionc cus fua complc/
^cionc babct latitudincm in ouos tcrminos . £t modus
quartue eft memb:ii intcr ouos tcnninos p:cdictos : i
eit magis tcpcratum illa parte bominum . <ocd modus
quintus cfi; magis anguftu5 pmo modo i tcrtio;t eH co
plcpo octerminata bomini:f mquas pot viucre:': bs la
ritudinciDuo8termino8:iDebcofcircg5omnisbomo
babctcoplcjrioncfibi^pjifLS^ditTrtaparscftmcdius
tntcr ipfos ouros termi)io6:i eft in quc babcdo crit bo/
mofm itata oetcrminatii optimc coplcponatue. £t fc/
ptimus modus ei\ in mcmb:i8 fcdm que omne meb:u
fc6m fuam fpecicm babct quaUtatcm fibi octcrminata:
fcdmgjDidturg? os Dcbcteftcmagis ficcus ic.gt.8''.
modu5 eit tcmpcrantia mcb:i in optimo mo ilUu5 bois
cuiU3Cll.2ctquandofpeculabuntur fpccice crit mato:
tcmperantia in fpedc bominum:i Uli qui flant rcctc fub
equinoctiaU ocbcnt ce in maio:i tcmperantia nifi fo:te
tnarcimpediat:i(iuifuntin quarto cUmatcpoflfuntin
maio:itcmperant(a:i illa fpeculario cfl fcdin Uititudine
rcgionis^iaUquandoacdditeicmontib^^iaquis rcs mu
tantcsbcc.&cdp^incip^Uamemb^anon funt p:opin/
qua tcmpcrantic:i caro in tcr omnia mcmb:a cft: magts
tcmpcratan pofl iUa cutis C):ccdit:qm non fcntit rcs te/
peratas:i boc quia ncruofitas in ipfa tcpcrat pcr fangui
neinin efttefnitAtibadyetinrwx bomines oiit bic:quio
fimilcnon fcntit(Imflc.£tmafoJ tepcratiaaitiscfl ma
nH3:iilUu6 palmcft palmeinde]c:iindicis cius q:tre'
mitas.i illc oebct effcindcjc in tactir.i oebes fcircg) cuj
oicining' aUqua fpccice eft temperata noin vcritatc cft
tempcrata vcl in tcmpcrata: vt b6:quia tunc cfTct oc ne
ccfTitatc illo coplejrio co:poris bumantfcd oicamus co*
plqcione tcmpcrata quado no occUnat a coplcxione bu
mana in aUqua qualitate:i tunc oicitur tempcratii ic6f
ciu8 cffectum in co^gc biimano.gt nunc oiccmus oc oi
ftcmpcrato.i fcis q: funt octo modi.Htcft vnus modus
qui non cft fc6m mam:ficutcalo: qui cit in ipfo cu5 acq
fiuit ipfum pcr tgnan:aut fc6m matcria quc oidmr btv
mo:.£t ocbcs fcircgj coplcjao que cft fc65 matcriasicft
cuobus modis:aut q: iUa matcria penetrat meb:a : aut
quia con tincntr in venis i ncruis.
CrCapr5.II.fi5c coprone co:dis 1 fpiiii5:i a q fpiis nafcdf .
9IliV)f tia co:gi8cftfpiis ico::aquonci
JCIUWUV fdmr 1 poft fangui6:q: Uc5 oi
fcatur fanguf6g7gcncratincpatc:tn neccfla/
_ irio acddit ci calo: a co:dc:i poft fanguine ceu
fe. ■ii^iroeparis.queeftquafi fanguis coagulanis:^
eft f rigid/o::qm f mifcet in illa carne fila neruofa: 1 poft
banc vene pulfarilcs no j?ptcr earii neruofitate : fcd ga
rcdpiuntcalo:eicj:fanguineifpiritu:ipoft vcne non
pulfarilcs:i pofl ciuis palmc q e tcpata.£t frigidi'' f cou
jpoze c licgma:i poft fcpii:i pigucdo poft : 1 capill^poft;
ipoit ofTa:i poft cartilago:i poft Ugamtu:i poft cbo:da:
1 mcb:ana poft:i poft nerut:'z twft nucba:i poft mcdub
la:i poft cuti6:i biiidi'' i co:Ee c flegma:i poft fanguis:-:
poft pigucdo:i poft fepti:i poftea medulla:i poft nucba
t poft caro mamiUe 1 tefticuU:ipulmonis lepat] 1 fple
nis 1 rcnii 1 mufcuU 1 cut):i iite modus quc pofuit Qat,
f5D5fcirig7pulmoifui;5ne noe mltii biiid^.q: oc me*
b:ii inim pne naUaflimilat fuo nutrimeto i fua pneac»
dditaii fibi ,ppiquo:ipl'mo nutrit cjcfanguie caUdio:i;
iciiqmifcermlti'iDCcolcra:f5adunatcfiitin co muUc
fuBfluitatce cj: vapo:c nutrimctof 1 cataro capitis:i tc
f m bac via c ficcio: cpatcq: fua moUicics no c nifi acci
dctafmbiiiditae meb:i fongtund c:q:fangui6^fiindat
in alio meb:o mftii ad cremctii. £t lic5 fla ftt magl bCi/
dii $ fangitis:op5 g* amittat mltu oe fua biiiditatcati^
ftat fanguie:q: fla nalec ma f3giits.£t magl ficcu i cogc
cftcapiUus^q^ccpvapo^cficco^c^^biiiditas cum vapo/
raucnt 1 coagulaba t ficci'';^ pofl bcc os gde buidi'' c:qj
nutrit C]C fanguici qdi ataUa fiitq io numiit aboflib''t
ndcapiUi6:ipoft 06 inficcitatec cartilago:i poft liga/
mcntii:i poft mcb:a:i jpoftvcnc no puU'3rilC8:ipoft piil
fatilcs:i poft nerui fadctcs ad motum:i poft co::i poft
nerui fcnfuum:q: acntimomu funt magis frigidii ficd:
incruifcnfuumtitntfrigidiificctinon funtmultii fic
dfmo acccduntad tcmpcrantid fcrc:oeindecuti««
(r'Caplin.III.2:>cctatibusiaccidcnribu6etatii.
i^!^f^(X funtquatnio:vritcr:ctascre*
i^yi-vk> mentaU6:ivocatannipucro»
rum:iDurat ferc vfcp ad.z5.anno8. gtpoft
( etas flatus vfcg ad.35.ano6:aut.40.£t poft
]cta3 oiminutionis:i cft di rcmanfionc vigo
ri6:ioicinircta8 viriUs vf(&ad.5o.vel pw»
pcjctctas oiminutcis cu oiminutioc vigorisa.do.vfd^
in fincm.&ed pueriUs ctas oiiiiditur in nouitcr gcnita;
1 ctatc motiua:i ctatc an tc fo:titudinc.£t cft iUa que eft
oenriu platatiua.i:t eft ctas quc cft antc Uijruria : 1 ctas
nouitcr gcnita.ibaben6 caloiem quafi tcmpcraftim : 1
abundatinl7umiditatc:ieftoiucrfitas intcr mcdicos
oe calo:e iuucnturis 1 pueridc:q: oicunt quida g? cftlos
l&c mtnramlimn
patritie efl itcnfio::qiu'a tunc magis crckit t coplen t fc
tunc in eis oppetitus i oiQcftioii boc quia calo: natura/
lis quc acgfiuitq: fpermate cft maio: i fonioz.i oicunt
flUjgjaloz iuuentutiBcftacutio:;quiafangiiisefl: fpif"
lio::': io tiic fluit cis fan^iis a narib' multii rq: ,5 c tiic
multii colcrica:'z coplcjrio pucrop e(t jnagis oeclinans
ad flcgma:'! q: motus iuuenii funt fo:tio:c8:'Z motus no
eft niu gEcalo:c5;:i funt foJtio:i6 oigeftionis:': boc non
eftniri:fedappctimsgcrcfcitinpueris:n6 cflBp calo:e
fed gp friguai PE boc accidit eis appctitus caninU3.gt
iignificatw qiin iuucnibus cft fo:tio: appetif •: melio:
Oecoctioeft:q: no cuomunfzbutoclectationcineo qd
comcdunt:-: Di):cnitg?fignificatio eius q> fua coplcpo
OCcJinct ad colcra^cft q: eis accidunt fcmE cgritudincs
calidc:vt frcquctiu8:vt tertianc i vomitus eo:p eft colc/
ricH3.£tcgritudopucro?j cft frigida -z bumida:'z fcb:es
co?i flegmaticci-z maio: vomitus co;s cft flegma^-zoirc
run t gj crcmcntu in pucris no cft oe fo:timdine calo:i8
in cis:fcd QR multl in eie bumiditatc:'Z adbuc multitu>
dofuiappetitU8eft^ptcroiminutionc5fuicalo:is:'z bc
funt.pbationcs in fuis fcnteti)s.Sed fftmus medicus oi
ocrfat ab iftis:-: vidctq:calo:in iftis ambob^^cft cqua^
Us fm radicefed calo: in pueris cft maio: Pm quatitate
« in iuuenibus ftn qualitatc:t <ignificatio fuper boc eft:
Xt nLacdpercmus pcnetrare vnii calidii in aqua^-z tin in
bpidKJficcu:-; iucmcm'':q:caio:inaquacftmaio:'Z bu
midio::^ calo^in lapide eft mino::'z magis acutus.'z figt
Q?inpueri8eftcalo:;qjnpucrigcneranfe); fpcrmate in
quo eft multus calo::'Z ille ca>o: no obutauit accidcti cii
quo infrigidabat:qifi pucr cft femper in aijgmcnto;': (e
cundus^radiis non b5 ppter q& oiminuat calo::quo g
rcucrtct :fcd illiqui fun t fup:a pueritia no biit clm aug/
mcntanteajlo:cn9iem;nec babctcam rcmittc'tc:fcd it»
le calo: qui eft ieis aiftodit in cis bumiditatc radicalc:
f m mino:itate:in qp;titate t qlitate qufcp Eucniaf ad eta/
tc oiminutionis.fit cti ifpexcrimus banc bumiditate no
eritpaucarcfpccmcalidiitati8:fedcritpauca cti coparo/
uerimus ca ad crcmctii:'z tOic 13 cft qm in buiditate puc/
rl ejcigif : vt cofcruct calo:c:t vt p:eftet augmctii.£tvn9
OuarS qualitatii no fufficictiic crgo ncccffariii cft vt lit
in medio:vtfufficiatvniouo?rpoftaltcrii.£tfacw5 eft
Qibumidttasfuf^ciatcreihto:-: ndcalo:in3U:qiio crgo
potcrit fltndari fuQaUqua rc cremtu:quc rcs no potcrit
faluareradiccttcrcmafitvtillarcsbumida fit poftca
fuflficiC8crcmcto:icft rc8fcita:q: ilUidtepus ctatis cft
etas maio: pucritia Sed fcrmo aUof q6 augmentus in
pucriscilcaufabumiditatisp:ctcrcalo:c:eft res falfa:
«illud eft q: bumiditas eft ma augmcnti:'Z ma no eft aU
gd agens per fe:nifi u i^tute opcrante in ipfas^t rcs agcs
in boc eft na vfanima nutu oci^-z no cEatur illa vis nili
per calo:e.£t qui oijremnt op in pucris cft fri^i8:fed p:o
pter ilUid in eis acciditappetimsrcft falfusqtfi iUc appe
dms cft appctitus cozruptus:-: cft ej: f rigidita te complc
j:ioni3.£t no erit cii boc oigcftio nutrimenti.gt oigeftfo
in pucris aUqii cft fm optimti modu:'z nifi boc cfict non
rcdderef co^gi pUis oc nutrimcto ^ ipfum amittat pcr
pi(rolutione:i in tpccremcnti.£ed accidit pucris mala
Oigeftio jjptcr magna gulofitate i ino:dinatii modu co/
mcftionis:'z q: comcdut mfta bumida;-: fuus moms inr
dudt cozruptioue bac via in pucrisi-z tfic eft bec via i c6
plejrionepuert^z in etatc j^pzinqua verfus fup:a : i tunc
opus eft vtfcia6;q: calo: poft tcpus ftatus receperit oi/
minutionc:-: boc q: cato: aerie drcunftantis oufcrt bu»
miditatc intcrio:e.'z adiuto:iii etia calo^i e;:trifcco in c6
(umedo bumidii eft cxloi nalis ttrifecus:? uq boc iuuat
3Liber
ad boc motttd araUs."t alvf qui fadunt ad cdfcrtiatfonetn
vitc:i poft boc ctii pigrefcit na pati femg iftiid:'Z ocfe»
dcre occafiones accidetes cjc iftis^q: oes i^tutes co:po:«
les babe't terminii.«:t boc iam fcitii eft;-z tiic no erit cap
opcratio fempcr^t tunc fi ifta virtus eflet in finita:'z fcm/
perciTetrcftaurasiftudqdDiiToluif cqualiter remane/
ret tuc femp rc8:fed oiifolutio augmcntaf:'Z bumiditas
tiic ncceffarii] eft cp femg oiminuaf quoufc^ pftringaf:
q: cozpus patitur oiiToUitione:'Z oilTolutio terminaf {:^r
bumiditate.£tqueUbetiftarii rcruiuuatad oiminutio/
neco:po:i8 tptradicit fue oi(ToUttioni:'Z tiicqti res eits
finita bumiditate cj:tinguif calo^^t^paeq: fua ejitictio
eft ^ptcr oiminutione matcric^t jppaeii ctia q: accidit
adbuc bumiditas cjctraneaciue fcmQ ^pter oimtnutio/
ne oigeftion t8 cibi aggrcgaf ^t tunc iuuat ad cjctuictionc
calo:is ouplc^c modus.£t vnus eoui ^pter ftragulatio'
ne-zfubmerftone.£taUu6^ptercdtrarictate in quati/
tate:'^ iilabuiditas crit flegmatica frida^t ifta eft mozs
nalisterminatainomniindtutduofmfuacoplepon^
p^ima^^zquiUbct babs terminu oeterminatii oiuifusut/
diuiduis ^m oiucrfitatcs in complc^toniba8:t funtilli
tcrmininawralcs vitc Jctadbuc funtaly tcrmini mpv
tisquifuntpcraccidcns vtinterfcctio^^ztunccjc Bqc^
notit cft:quiaco:po:a iuuenu tpuero^ funtcaUdacqua
Uter^^zcozpo^aviropifcnufrigida: edco:po:a pticro^
c j:ccdunt equaUtate in bumiditate:'z boc jppter cremcn
tum in eis : t fupcr boc fiindamr p:obaiio. tt cft molli*
cies fuo:nm oflium i mcmb^o^um^-z fignificat boc fj^Ue
adbuc:-: cft pzopinqiiitae fiii ad fpcrma 'z fpiritii fiimo/
(ume):quibusgcncrabaf :fedviri majcimcilUquifunt
fcncv.q) cu5boc cp funt frigidifuntetia flccfct fcimr boc
per ouricic fuoziioiTium i ftccitatefuecuti8.£t4rgume
tii ad boc eft:q: funt remoti i boc tepo:e a fpcrmate i fpi
rini fiimofo.£t ignitas aur eft eqiiaUs ipfiue i aUquatu
Uimcosejitedentibusiacritastaqucitas magis:'z ter
rcilrcitas in viris cft^t in fenibus magis q^ iuucntbus:t
iuucncs magis rctificanf q^ fcne8:t ^ pueri in coplcfio
nc:q: rcfpectu puerojr funt ficce complc^onis : 'z rcfpc/
ctu fcnu5 'z viro:ii bumide coplcxionis:-! fcnes funt fic
cio:c8 iuticnibus 'z piicris in complcjcionc mebzo^ radi
dicaliu^^^zbumidiozcs bttmiditatc accittaUq rcmoUit.
CCaplm.IlII.^aUcrationc nutrimeno in aiaU.
^ TMr^tH *^^ ^^^ fufcipttquadas
*<f ^*^^*»*" oigeftione in mafttcatioe:
1 1 boc quia mcmbzana in Ungua i palato eft
eademcumintcriouftomact tunica:quare
I comunicatcumcain o^radone aUqua:ci>
cibus fiaerit aUquantuUi mafticatus:'^ coad
iuuat fiipcr boc faUiia in qiia eftcalo: iuuans ad citis oc/
coctioiicm^tpzopterbancoigeftionetriticumafticams
magismaturatapoftema^occoctiiinaqua vei pifta/
tum;'Z Itgntficatio fupcr boc cft quia pcr raafticationcm
admittimr fapo: •: odo: qui flieriit piias^t cum pucnit
ilUid ftom oecoqucf occoctioe coplcta. ^Pno folii cato/
re ft6t;fed iuuamcto circuftantius.fiatt epatie a oc>:tr3
1 fplcnis a finiftra.Qm fple no calcfacit p fc; f5 p vcnas
mttltaspulfattlcsq vcniutei aco^dcznopulfatilcsab
cpate 1 antcrioji cii jirbo.^z boc q: jirb'' oc faciU calcfit
^pter fupofitatc in co.£t oeide calefacit ftomacii ab an
tcriozi 1 a fuEio:ico::q6 app:opinqu3t ftomaco:x 13 me
diatc calo:e oiafragmatis.£t fit oigeftio in ftomaco cai
imifcef cum iUa matcria aquoiitas poms:gencratur e;;
vniucrfo fuccofttas quc oe faciU trafcat advcnas cpatl.
£t poft bac oigonc cj: illa biiiditate attrabit ftos;'! poft
roittitiUaaditeftina^tpofteparfugitbumiditateiUam
©uodecimu^
4.6
eb Iteftinie pcr vcnas mcfaraf cas:-! fimt vene gracileg
ourecotinitatepliiribusireftinigi-zpcrillas ^ceditilla
Inimiditas graciliando qiionfc^ pcruenit ad tanta graci
liationevtDiHidat in venaacapillarcsi-rille vcne adu/
Tiantinvnamagnavenaingibboepatid.ictoeilloloque
mur poft:-: non ficrcttrafttus nutrimcnti p illas venas
graciles nift per iuuametu aquofttatis potate:que aqtio
ftPsndellaliavianece(rariaco2pi:vteft oiuifio veno/
rii capillanuintertot partes quoufc^ oiutdant per tota
fubam epatt8."z epar tuc poterit fuper mam oiuifam per
ramos indigeiltoneit io citiuB fit oigefho:': accidit in iU
la ma res ftmilis oi Decoctioni.f.re9 fpumofa:que eil co
lerart fe^ melacoUa t fanguis:t It ifla oecoctio fiierit fu/
perabundas fiet inde res ada.(\a:i fi no fnent res coplc
taeritmultu flegmaitfpumacdbuftaeftcolera adafta:
^ftjcadufla eil melacolia adufta:t ambe funt no nales:
^meliueeftin iflisfanguie^tiUefanguisadbucin ejpate
rmtfC02ofus.*^boc^pterimi]ctionceiusciiaqna:qtdi'
Q^t ad eius circuitii intra venas capillares^fedcii itra
nerit ille fanguis venas colatfeab aquofo illo tcdete ad
renes p vna vena magna rectl:cu 4 etia ven it ad renes
fanguis oans ets nntrimen td t reliduit tcnditad vefica:
1 fanguis qui remafit injibbo miidiiicatus ftans ibi in
vena magna que ouiidit in Duas:quarii vna tedit ocoz/
fumtt reliqua tendit furfuj^tpoil per multos ramos oi/
nidit qnoufc^ perueniat ad venas minutiitimos aqua:p
oafiicqs e^nspoulatis imbibitmeb^^^zreiiduubuius
c^tuli querat aliquis ejc ooctrina mea in canone.
CCCaprm. V.fi>c bumozibus.
Mm^*-^Wll\fif^xalteraiad bonu^-zc
vna pars queacddit e); fuba abi:'z ilhid qd
leil fUQfluitas poterit aliqii coueni in bumo
►rcbonu.^tn neceflariuectauferriaco^po/
re p:iu6 $ boc ptingat.et oico qz bumiditatfi coipons:
queda funt pjimc:': queda (c6e:i pmefiMit l^umojcs qu
tamix fcde funt quedl fupfluitatce:<cbumiditatee q no
fantruQiiuitateefuntqfuntoiuifeapncipio vt elogate
itint a fuo pncipio.in ttfi cp poteces fun t trafire in meb:a
fed no trafiueriit cu efTectu cdpleto:t funt triii modo^:
^vnaillarueflbumiditasqueDirpcrgit per mebaa fic
ros. Bt eft babilitata vt trafeat in nntrimctui cii meb^u;
babuerit DifToUitione:a eil ad bumectandii meb^a cnm
fuerit oeficcataBEalique motu fojte. £t z^Tmmiditas
eilbiiiditas qppa efl coagulatt6i:t efl cibus alterafad
mebza ^m fpcm cople|cionis:7 no Quenit ad coplemctu:
1 terria bumiditas t(t intris mcbza a pncifMo crementi:
•7 fuit initiii fiiit ei a ma emb2ionie:t pncipiii embnonis
fiiit ab bumoab^St oico adbuc q6 bumiditatee bumo
role que lun t bone:i fupfluitates funt q tnioz modozuj:
fangiuetcolera^^zmelfiatiiegma^tfanguis elt calidus
^bumidasi-zeftouosmodojiinalis^tefl rubeus boni
odous 1 Dulcts:'Z eft inamralis ouof modonut e(t vn'
modus ciuo fit inaturalis^qti fit boc mo:no per mi%tio'
ngalicui^alteri^^reie^ctraneecii^jfo^fspoti^emutatoej
tn ipfo fm caloze aut frigus^ialiqn f tt pmutatio z n^i%i
tione:t cfl ouob'' modia:aut pg biio:c ej:trifecu veniete
intra ipfu$:<z cozrupente illa Rtl3am:ftait cu; generaC in
fanguine fpumofU3.i.colera:<z fqci-melacolia:': aliqita il<
laru remafit in fanguine:<z iite modus f m oiuerfaB mip
ciones variat :ita q> aliqn fit ficut fe^ alba vel nigra vel
rubea:^ ftc mutaf aliqit in odoze c rapoze:'Z flegma nale
efl ma fanguinie:^ flegma oulce in copationc ad co:pus
paru eft frigidii:^ in coparatione ad fangiiine multii f ri/
gidu.£t $atf.Dicit g? na no fecit tnebzitoeterminatu ad
flcgma.-qieft^pinquiifangtHni^-rneccfTarfuscftoibufi
mcbjis:z io ciue curfus cft fimilie curfui fanguinie^-z tc
Dico q? boc eft aiitncceffitateaut vtilitate;fic octermina
uimus in canonct vtilitas eft vt rcmolliat iunccuras^/
pter coftrictione 1 calojcmouen tc-z eft po:tio ei'' gipica
c{ue infpiifabat in iuncturis ppcofumptione fua:^ ptiiis
fubtiliii:^ caufa falfedinie eft imij:rio particulariu terre/
ftriu amara;p cu bumiditatcaquofa^-z 15 fm equalitate:
qz fi jsticttle aduftceent mtte faceret ama?::-: f 5 bacvia
faciut falccii gbtie opcrant :vt mclioz pbf ficue Dix:itQj
illttdftegma poteritfierifairum pputrcfactionc in ipfo.
£t in trafmiiTionccoleread iteftinaaliqn accidit opila*
rio^toicct cotica:<zcritcgcftio tticalba:'Z colozcitrinue.
1 aliqti cicrinat colera { re.<z acddit cinie in ea.t fua citri/
nitae adunat cii aquofitate fua.t eft res pclTima:^ cole/
ra inalisqnc^ ^eneratin cpate:aliqii tn ftomaco^tqd in
epate cft fubtili" <z cincrat :fed peiTima generat in ftoma
co ej: aduftionevitelline:'z tuc nigrerdt combuftii 1 imi/
fcef nale cu illo:teffidt viride 1 pcfTimii coburtt multu;
effidfttiviridifTimtntiftudeftqftvencnu.
CC^apTm. VLibe calozc babenriii fanguin^.
*^rtt "^Srpmusg^ocaialqdcibat^aut
.3^**- b3fangtiinc:autrQ;locofang(tis:f
oc aialfangtiineii eft calidiu5:t majrie mae.f
I iloijcitmibimarinionQ^mrieresfunt mag?
_ ' calide:? qq B patiut meftniii.lSed abocali;
oiptprimtfttcrut antigqui piitaucriitgyfanguistco/
lera fiierint f rigidut oi^cit g' calidu of mulrie modierqs
calidu Dicit : eo 97 calef acit tacm ficut igniezt Df calidu:
qz cu ftierit itra rcceiptu calefacft.t alije modie quoe nii
merauim^tDfcaltduiq^mnltuoefiiafpepotcalcfacere
tmodicitnoifkutapiu^tof calidii:q2tardc iTcponit ca/
Io:cquerecipit:ftcutplitbiitco:j2adnerofaciicalefiiii:
;pflindat igne in fc:^ cu abUiunt rcdeunt frigida 1 fTcco:
aut eft ^ eiTentia:vt in lapidc:'Z pcr acdiecvt in gladc.
(Sedataliaaqnofaqnebiitfanguinc fubrilc; aquofum
funt timo:ofa:'z q biit fan^tine fpifTtts ftin t magie auda/
da:q: calo: magis retinet i lapidc $in aq.t io rerincnc
calo:e ireDiu:vt po:d 1 camelli: vt boucs 1 leones. 1 ita
fn boie groffi fanguie.t io aial no babee fanguinc no bs
fepii:nec^ ^ irbU5:q: ui (irbo 1 fepo eft terreftreitaB fn^gi'
da.t cp B Dc facili coiungunf .t boc q: in atali non bittc
oetesin madibulafuperio:i:citi"c6gelat fepucu fttcrit
liquefactti:q: i(ia ataliafunt multti terreftria.t io babet
coznua 1 vnpcs:^ no ita c6gclat fepu ceterop aialium:
1 qiT multiplicat pingucdo in co:po:e iterficq: cogelac
calo^cnalc.tofTatrepunobtttfcnlits^ci^funtadbucqfi
fanguis c6gclants.£t fua Dig6 no eft filfe oigoni carnis.
tpoftq^frigueftteritpotes fttp:a cotp^^iduccmrmo:^.
1 poftqg fitcrit multiplicata pigtiedo in co^ rcfcidit ge
nerario.-zifridabif fanguia-zmedullaolTiu eftej: oilTo/
luti^efubtiffangtiisg no venitadpfecta Dig6Hem.qm
Via ei^qd pitenit ad pfecta oig6ne:cft via adcarnem.et
medulla aiTimilaf fpermari^m vnu modttm.t medulla
pueri eft fanguinea.t medulla iutienu eft C)c acutiozi fan'
guine $ medulla fenu.£t medulla cft fuflentamentum
slTie.teftfupcrftuitascibiofTisqueconuerritur itra in
c):p:efrione.-z eft etia cibue ad oe:^ inter iftos fermoncs
non eft oiuerfitas:^ non eft mirum bocq: medulla cu;
eft mitlta pocerit e j; ea conttcrriquid ad cibum.t tiicno
ert opus i boc medico oifputare.-z vrr medulla c fangttis
alteratus ad oiTie natura. £t animal q6 b; ftricturas ia
oiTe^tmultitolTeitatietn^ indigct fuftentamento me»
dulle:n6 babet meduUa ficut leo:^ iuuat adboc caU>::'Z
aial no babee oe no babct medulla niTi nucba:t nucba
quecircundat fpmis.gtmcdiillaUc; fit fandamcnms
nenio:ii: val5 tame ad aliiid.f.qd cft qtiafi c6iiniiatiiiii5f
iligamctiifpondiiioju;ivtilita9fpodiliu:n6 cft folum
ficut cooperimentii nucbe:fcdctia vt fint ojigo ofSius (u
perqucfundatcojpusr-zputantquidicii c6tinuct nw
cba cii ccrebio : 9» ideo natura eo:ii fit vna:fed erra t in
bocqi mcdulla ccrebii cft frida : 1 fpinalis medulla eft
calida:': fignificat fug boc fua pinguedo:fed nucba acg /
fiuit banc coplcjciones a co:de 1 liccc fit medulla ca iida
ifta nucbalisrno tamc ocfiiccar^qz rccipit bumiditatem
cotinue a cerebzo.lct qd oiptmagifter pmuaqi putant
cp fubflatia ccreb:i iit fcntie*6:tbabeat virtute fcntiedi:
fed no eftita:qineft talis qualis medulla eft:qHceft itra
olTa:oico cpno oolct ccreb:ii ^pter apoftcma in fui fub/
ftantia:fcd ,ppter apoftcma in (uie pelticulis:': no eft vc
titiiquiR in ccreb:o fit altgd rcpofitiuii fcnfuus:-! fpiis
vitalis.-itn illud noerit fentien6:i illud cfi qtfi cercb:ii
dl pn"" vifusfztii no videt:'zeftpn'" xtiitis motiuevolu'
tancnec tit mouct volutaric.Sj ccrte pn" iftarii i^tutii
e fpiis g c m eo vt in arcba f tutis que oefiHit ad mcb:a
continuata cii meduUa:fiait eft tcfla capitis que cft ar/
cba medulle.£t no op5 qd aliquid cii fuit arcba aut tra
litus alicuius virwtis q6 ipfu5 17 1 participas eande fm'
tcftait Duo nerui obticiqui funt vacui:-: no funt f tutes
cotingcntes in illis neruis^fcd in cereb:ocn: vnii qd non
bab5 vafa:-: illud eftetia qih ipfU5 equat calo:e fpiritus
caiidi:-: pptcr boc fpiis magis equabit fcnftij 1 motum:
aut fiait fpirims qui elt in co:dc 1 cois virtu tibu9:i cuj
riic peruencrit ad medulla crijtogationro in quibufda
eo^ % magis tunc apparebunt.£t crit iile fpiis operans
vlr.i tiic cii iuertt in epate erit etus v?ms magis operas,
'Ziinc igit arcba ca medulleerit fm itentione fpus fen/
fibilis p:op:ie:': fuc cquationis no: vt fentiat per fe in (ai
ruBo.£tia oipfpbflkusq? tactU9eftarmequalitate:i
oeaial magis equalis coplejcionis !hnt fua meb:a magl
tangibilia.oeide teftams efl per fe : q? medulla no eH cii
cqualitate:-! no eft fuus cjatus a pte coplejaon is ad calo
rc:fcd ad frigiditate:i tiic no 05 fibi medicus accij^c vcr
ba ifta pp ratioa'nattone:fcd co: eft equatii ftn vnu mo
dtiin fui fuba:q: eftcamale:'z ft occltnauerit oeclinabit
adcoplcFionecaiidaujue ctia no aufertvirtutes^fed etia
augmetat.£tq6 magis impedit coz eft cu no obedieriDt
tlli fpiis 1 virtutes co:di:t boc qii illi eru t frigidifcd no
eft tame ncce(TariU5 g? ilUid qd cft magis calidii magis
fcntiat.©ed cofiliii q6 videt mibioptimceftqd p:imii
fenftbile eft fpiritus. £t no eft opus:vt ideo fit arcba fue
generationis^vt arcba fuc cquatiois.-aitt fuc cuftodie fcn
fibilis pterqp cftopus vt participct c6plej:ionequa reci
piat a fpii virtute fenfibilc 1 fenfu5.£t fulia carnaiis eft
magis oigna cu bac $ fubfta tia frigida 1 bumida aqua/
tica^-z iftud no cft iudidii mcii certum:necp crcdibile.irt
rotii eft cp fpus eft aptus reciperc iftas virttitcs bacvia.
Vt fitcalidu6:n6 cp fitcqualis. iScd infpirotiono equat
illii fpiim: co g» infrigidat ipfum tantii:red q: vetat cali'
diflimu qd intedit in DilTolutionefpu9:t qd intendit oi/
minuerc ab illofpiritu cuapozationce fupcrfJuaprfs mc
b:ii cii quo erit fcnfus 1 Diminuito;fed memb:ii iter me
b:a fenftbiliavr op fit magl fenftbilc qd c magl equalc:-!
qd cft magis cqleeft magis fenfibiic:-! ccrcb:ti factii cft
frigidu ecjdiftans co:di:vt rcfrenct ralc:e 1 fuiebulitio/
ne:-: q6 iuuctrpiritii fibi veiiicntcaiiqua equalitate:que
eqiiaiitaB fit coucnies ad lnu moti!:fed virtus intrat ad
cercbzii a cojdc x ai fpiritu^fcd fpiritus pjoccdes in ip5
rctificatciu9ful3ammulti9modi6:ficutin nutriri:-: in/
crefcere-zi» altje:'z tilc cii fuerit equalie no iuuabitad il
iLiber
la cqHationc:neq5 critequatio:-: tiic fingulabit ad vnuj
opus:-: no venict fup ipfu5 opcrationcs inulte : qiiarum
vna impcdiataltcrd:'z ^ipterboccii illc fpiis aptat^^fue
rit ad fcnfu5:i trdfiticrit ad cpant ccp!cj:ione cpatie fa*
ciet ftarc cii fucrit aptatu ad fenfuj^^z motii:'^ oimittet ip
ru5 tin adopcratione nutrimetalc:'Z tiic ifta meb:a que
funt poftco: mutant c6pIej:ione:'Z tuic faciiit fpiim carc»
re vigoze.t illud eft eflentiale. £t oicamus etia5 cp fpus
cft maioys virtutis in opcratione f m accidens:': boc qi
cuacuat.zeuacuatqzDcclinatadopationes aiias ^teft
iftud verii:q: oia eft vna^-zcft p coniuncta cu p meb:o:i
p"" iftfsanime i medioeo? eftcalo: nalis.£tanbelitU8
inftrumetii p:imij eft caio: naturalis^-zcu illo inftrume
to c6plet oes oj^tioes fuas:'Z ia pofitii eft inftrm in me/
dio eo^.£t multiplicaucriit fanguineei : t calo: fue co/
pkjiionis iuit ad ejrercitatione; fuico:eis:Iic5 calo: non
ftt p:ima caufa eentialis ad bocfed virtus in fo:matiua
r6 fecit futurd capitis ■: fuperioze cius partc^ eque oura
fibifimiIib'':fedfccitilIaEtemultiimoIle.'zboc in par/
unlis^-z idco iiic piter quafi entoebilis qui bs mebza oc/
biiia:-: mapme iile qui bs ccrcbzu oebile:q6 crcatu5 eft
in fublimitatcbois^tn^crcatiifiiitin multa bumidito/
tc.Ttiictranfeamus ad mcmbzaintcriozum.
(L£apt'm. Vll.£>c animalibus fanguine baberibus,
Ltan^M ^1*ff ('^<i>^lt'>^8fanguineb5cercb:ii.'fed
I ! rljR^ .^ r • *• aialia marina -z malacbie bii t cerc/
bzu.-z bo b5 medulla maioze rcfpectu fui co:/
i pozis qg cetera aialia.-z boceft:q: dus magni/
E tudo eft necelTaria multii vtrtutibus aialib'' 1
rpiialibus z cogitationib'' ronalis q^ non biit cetcra aio/
lia.Sedanotbomia in cereb:o bois eft:q: ps eius tcdit
ad mcdulld^t reliqua ad pclticulas.^z tertia ad qtiofdas
vcntriculos pienos fpuma:fed nerui funt qfi rami cma/
natesabiIla:fediIlineruindfunt^paeocfua fuba:'z to
tii caput b$ mediatione i^m fui longitudine in fu svetri/
culis^zfuismebzanis^vtin itlavacuitatc fitiuuamcntu:
lic5 eti^ in vctricutis anteriozibus magis manifeftatur
fpus fenfibilis:-: ii creaba t fuDa cercbzi quafi leuis vn/
ctuofa:fediIlavnctuofita6cftj2jj!3:vtqdnafcii:ej:illa.f.
resneruofafitvifcofa.@edoi]citmediais gp iTioiticies
erat vt recipiat apta figura.t oe faciiie)cercerct p talcm
main imaginatio.qiB res biiida oe facili rccipit impftio
nes.^z no vf mibi iftud:q: res bumida oe facili rectpit al
terarionefedndoemifed ittaqueeftcii oiuifionczrece/
ptione tigura|z:fcd imaginatio 1 ej;u(nario no fit cu mo
tuco:sisveIoiuifioneaIiquainco:Q^:fed nofuit icuis
nifie&. mollicns ncnios ouros:'Z efTcteis nutrimcntum
bonii:Pmgradu:qin fubaouranonitaoat mam rci.fed
mottis fuba^^zvt iilud qd nafcit ab ca ect pmo Ictic 'z mol
lcx in fuis cj^tremitatib^^cet ourii ^ni q? oicemus poft in
ncruisi^zqzncciiifuitqjidqdnaidtejrcaectou^^ijdatr:
-z fua ouricia cit ouricia cum moliificat6e:ttic necc fuit.
Vt fuBa a qua nafcir eet bumida.mo liis.lcuis.vncmofa.
1 bac oe cd: vt fptis qui cft otirue.-z qito indigct ad motii
fefhnii iuuet p biiiditatc.ad boc.-z fuit fpogiofa vt eet fa
ciIio:admotti.q: ouricicsin mebzis cft pondcrofio:^
bumiditas.^zmolliciesrara.^z fubameduilccft oiucrfa
inpartibU8.qzantcrio:eft bumidto:.'zpofterio:cft ou/
rio:. iStDiuifto facta eft Pm gtcs f m oiftincooes in me/
b:ana oura .put oicem'' infcrius.': moltificaucrtit Etem
antcrio:em medulIe:quonid plurcs ncrui fcnfibiies na/
fcun f inde 'z ^pe audit'' -z vifHs.q: vifus eft cuftodia qli
fpeculato^is.-z fuitoignus vtefTet cnftodiaantcrius.if t
nerHimottitimagisbabento:tumapofterio:i.'znafcHn'
turapofteriozinucbaque eftnuncius cerebzi.-zfupptet
Buodcdtna^
47
eftjs vfc» in oo:li viat'r cfl: via vt naftarir nemi : i ncr/
niftiot^idigettmgl oiiridecBneriurcnfibileSrfs oifticta
fiiir meb:ana \>tef(et ofia in ter nucbl i fpodilia.ict acd
dit inde oubitatio fug boc vtrii moUicies cereba tangit
ouricie mebzane gradate:'Z foztafte iti co loco in quo tan
git mebzana medulla:f lla meb:ana fit mollio:.iEt in du/
plicameto paniculoji fuit iuuamcn tti:gbuB eet in cie fu/
hentamctti venis no pulfatilibus ven tetibus ad medul/
li.Bt ejctremitaa buius eft ibi vbi cadit fangui6.q4da5
plana:-: eft tllud.q.lacuna :t cft a pofterioji vbi eft fims
q.to:culari9:'ZDeindee^ci9acciditramiffcatio.-^a(Timt
lat fue fu6e mcduUe:'! fugtint pcrozifim fua fanguine:
^poltadunat adouas vias^ftcut oicem^^in anotbomis
iermifia etid ouplicatio b; iuuamenttt vt nafcan t c^: ea
UgametameduUectlitKb^anafpifTa inegdilTatia ferre
co:one:tinanterio2ictenafatnt additameta que funt
ftmiliamamiUtspcrque fttolfatus:t 6ciduta mollicie
cercb:imodicu:tno (mtiui ourtvtnerui:tiacooperiiit
mcduUa cti otiplici meb:ana oura verfus teflas:? inolU
verfus mcdulla:': facte funt ne meduUa tella t angeret i
Icdcrct ab ofTc:t id iita fugficies iteru>: o(Tis cfl moUio:.
£t iila meb:ana lic; (tt cuHodia mcdullcitit ett Ugame/
tu 1 codnuatiutlvenaru pulfatiUu qucfltntfup:a mcdul
la:-: eftq fi fcciidina queeft fuBm teicturevcnarii:i pB 15
intratadbucfubamedullcinmuUid locisi vaditadct"
vetriculos:': terminat a pofterio:t:q: ct n6 e opus pkis
]^eiu6Dnricie:Tmeb:anaouranonappltcat meduUe:
necaU'emeb:aneoiloco:red eleuat rurfu$:i cotinuatio
fnter illasetl q vcna que trafiteotira meb:ana ad fubti
le.iStfpiiTameb:anacdiungit cii ofTcp qucdamcb^ana/
liaUgameta qucnafcunt a fpifTa:-: coniungnnt illacum
ferra:ne cadat fuE meduUa^-rifta Ugamenta trafcut fub/
ftantia vfqp ad fuQficie e^rifcca tcftc:i fta t ibi quoufcg
tejnt e;: cls meb:ana que cooperit tefta:': in boc Ugatur
bit oura mr cii ofTc.£t meduUa bs in fui logitudine tres
otmenfiones in vetricuIos:ioi6 vetriculus b; in fui latt
cudine ouas ptcs:': tiic pars antcrio: manifcftc oiuidit
in ouoiDcjctrfi i ltniftru:i funtvnius ^titatiKi iUa pars
antcrto: iuuat olfatii:i fupcr eicctionc fupfluip fternuta
tione:i adiuuat ad oiuilion c fpiis vifibiU9:i iuuat fuper
opa f mtis formatiue:i in c6p:cbcfionib'qctrifccis:ive
tricuUi8pofterio:cftmagi6Vtiplcatvacuitatcmemb:i
tnagni:i iUud cft nucba:i in illo cft oiftinctio fc6m poft
fpiritus vifibilis:i vigct ibi virms mcmo23tiua:i tn cft
mino:gteanterio:i:iciibecDiminuuntgrQdati5qufcp
crcctcj:fcnucbaij3ccdat infpifTandofm ^poitionem
qua Durcfdt.Sed vetriculo mcdiaUs cftqualT trafims
a va ab anterio:i:i inter an tcrio:e i pofterioje:i io ma/
gniRcabat i elongabaf a oe>:tro oe magno ad magnu;:
1 mediate ipfo c6tinitat fpus antcrio:is cu virtutc pofte
rio:ii oecUnatad virtute memo:atiua:i tcgit fetegmen
tofpericoiiteriuspcauo:ibocvtn6 incurrat occafio/
nes e)ctrinfecas:i vtfttfo:tis ad paticndti cotactu mem
b:ane gradate:i ad ipfu$ c6iungun t vcntricuU anterio/
res:i ifla via eft vnns vetricuUis |j fe.£t eft via oefcres
& fo:matiua ad mcmo:ia:i tunc bene c6plebit cognitio
fic m fci6:i ITgnti (itusf mtu in iftis eft pp egtitudies ea/
ru queoeftruiitOBatione6.£tmeb:ana fubtilis itrat ire
vetriaiU)s cerebn'i coopitUlos quoufc^ pucn lat ad par
tepoftcrio:ccuifufTidtfua ouritics lococoogimsti me/
b:anc:i anterius ccrcbzi funt vic fcrrofe in qbus tranftt
fpiis atalis:ficut infuis ventricuU'6:q:n6 in oi tpe apiiic
ilUvetriculi:ncc^amplianf:autfpii6 paucue cft:vtpcr
bunc vetrtcuU aperiant tm.£t q: fpuls c6plet ful oQitio
ne aUerationee): cdpt:onecardi3caad cdplejcioneme/
duUe:ibocefteocco«ioMequai"biDeco9r:Cccoctiofo
iftius erit pcr motu i oiuifione mac in locis oecoctionis
f m modii occocrionis in cpatc:fcd ferra cft magis opcr/
ta ^ pofterio: eftxiuiaeftp:opo:tio ferre ad ferram qiie
eftmebriadmemb:u:icaufaqrcpofterio:par6fHttmi
no:anterio«eftibi:iintcr ventrc:i vctriculii inferio:e
poftrcmii oiuidunt ouc vcnc inaio:c6 que tranfcuntad
meduUaquasnoiabimue^agbus^ccduntramicoteyti
quaii in fedidtna g funt fub meduUa:i facta funt iftie ra
mis fuftcntameta quafi gladule que imple't vacuttat^
quceft iter iUas:ficut i in alqs venis ramificatis:qtn ca
ro gladulofa implet vacuitatcs aUarti:i ifte glandule co
iiuigunt cii figura ramo:;: Pm modii p:edictu te):tureve
narii vt fup:a:ioilatant ^mDilatationeramo:u;4ttf(^
c6pleatramificatio:iftcttej:turafmfTmtUnidinefecti/
dincM ibi gcfcunt:i particulc meduUc quc c6p:ebcndiit
Ef c media fue pardcule quc funt fup:a funt qfi in figura
vermiatli:i iUe particulefuntferrofe:quafi f m longini/
dine:i c6iunae vna cu aUera:vt babcat quo anripUemr
1 quo c6ftringae ad modu vcrmis:i pars interio: q efl
fuper meb:ana i meb:ana que^rinct meduUa:ieft illa
meb:ana c6poftta fug ouo additameta quefun t qfi cru
ra:i funt quaf! ,ppinqua:nc(^ funt muUii rcmota : ncc^
muUii jpinqua:i funt appofita ouobus Ugametis que
onr cbo:de:i boc neauferanf aUqn vermicuU:i qit an«
guftata fiicr it fua latitudo coUigit iUa : i pdieta meb:a«
na natat fup:a ouo additameta p:cdicta:i capita iUani$
cu eleuant babet modicd oiftantia:i Ugamcnta fua func
quaft capiUi:i iUa pottio que cft ftfis vermiculo cu ipu«
litadditametac6iungitca:iclauditoiftariaquem^^
cft itcr iUas:i cii c6ftringit ad tocii amplu:i oilatat co/
ru latitudo:i recipiiit oiftantia modica:iboc cii c6ftrin
git vermicuUis:i vermiaiUisqtiivaditpof^crius cgra*
ciUo:alt)6:iaU'quatulii tumefcinitfta Duo additameta
afTimilant 0Habu6 vi)8:iilleoue vienobabctin fcafpe
ritate:fcdpotiu6pUmicic:vtmeUadpofTintppUcari:vii
etia ftmul poterut mouere cu mouen t qft cent rco vna.
1 in cereb:o fun t ouo fo:amina ad ej^pcUcdii fuEfTuitatc
1 vnit antcriU8:i reliquil a medfo bafts:i in vcntriculo
poftcrio:i n6 fiiit fo:ame:qifi ipfc eft in vUimo:i paniue
refpectu aU'o:p:i gijboc non parit fo:amen.£t vcntricu
lus intermedius c6municatciie^tremis:iiam pofitus
eft:i etiam tocus per qucm e^^it fupfluitas a nucba:i efl
iUeei p:ip:ius:i pofterio: pars communicat:i in via me
di):qiftDuevieei:trafucrfo^cdetC6 coucniutin vnu$
fo:amen:cuins inttiii viceft in meb:ana fubnlti trafic
in mcb:ana Dicta:i cu pcrtraficrit aUquatulii in meb:a*
na:obuiat cuida vie que afTimilat gladule:i cquaft fpc<
ra oep:cfTa in vtrac^ partci eft illa fubftdtia intcr mcm
b:a Dura:i fo:ame baft6:i in alia via reperit oo colcre.
£t ia oij:it 2rtft.q7 no cft in fuba medullefangui6:i oe^
bes intelligere cp n6 cft in fuba cuts fanguie f m q> i&m
mutame eft in alia bumtditate:i ointcp no funtvene in
fui litbftdtia.jft voluit itelligercqm illc vcniuci oifcur
nintadmcb:a:io:ificiavenariitranfeutinillaquouf($
pitt fugere ab ds neccflTariu nutrimetii.£t i fttCa fua n6
eft tcjrtura vcnarii ficutin came velco:de vrcpatc:i tc
fta fupcrio: cft fpifTio:: vtmeUu60efendat ab 'occafioni
bu6:i eft vt fit lenio::i medulla eft ft-igidio: inter mem
b:a pna'palia:i boc percipimr tactu. gt Dico:quia qua/
doerit medulla remotaab cjctrcmitatib^co^po^is : i cfl
pncipium ncmo:um motiuo:um i fcn ruiim:i ncnii mo
tiiiicii rcmoti fiicmn t a fuo pncipio ocbiUtdt :vt no pof/
fintmoucrc9:trcmaco:po:i6:ninccrcata fnit nucba.
VtefTetpnncipiii illouim neruo:ii a p:opinquo:lic$ etia
^cmtnramlimn
in Ci (it uittamentum ad rctentionem rpondtlitim . £t fi
caputefTctp:tncipt'iimneruo;:oium.eitts quatitas oe/
beret eiTe mato:.ct tunc ponderaret fup:a co:p'' nimius.
CCCapitulum. Vlll.ibc anotbomia ncmoE.
2! jC3 J iuuamentuneruoyquoddaeirpcr le
'^W quoddl g accns:'! g fc eft ilUtd qd oat
mediatefenfumedullaramotuad oia mem/
5 jb:a.£t iuuamentti p^acciis eftqd nerui oyut
.? a cercb:o:': faciut carnc n imis fo:te:': faciiint
mcmbwifenfibilia fentirc:vteparpulmone:': fplene rc
ne8:i boc fH fuerit apoftema in eia vcl vcntus.t p:inci'
piii ncruoip eft fcdm modii pdictfi medulle:': cius ej:trc
ma efl cutis a qua fila queda funt venientia ad cute que
imifcent neruis in cute.£t mcdulla eft pn"" oiiprr nenio
rii:q: queda efl pancipiii mcdulle mediatci qda eft pn
dpiii dne medio:i pot fciri boc pcr ncntos Dcfcendetca
(t capite ad meb:a iterio:a vt epar i pulmoncqtn iUincr
Ui qui elongati funt a pncipio fuo firman t mufculi6:t ap
E)fuit eie quodda co:p'' q6 eft mcdiu itcr ncrttu:': carti'
gtnc:-: eft puenies i fui fulJa neruis qii iclinant : vt epi
glotis:'Z aliud i\i> eft in radicibus coftarii:': tertiii eft in
locoadquefinifpcctus^-zaltjncruiqtu Datfenfuj': mo
ttj Pm vii rcct3:q: funt p:opinq«io:c6fuo pncip»:': non
fiiit cis ncccde to^tuofitas: vt cen t ounwes:': fo:tio:es:
^ideo facicns fcnfum nafcitur ab antcn'o:i:q6 eft magis
|)umJdum.fitmotiuu6 a pofterio:i:q6 cft magis ficcij:':
a medullanafcunt.74)aria ncruo:ii.£tp:imu par babj
o:t'gine a ouab^meduLlis pmis anterio:ib'':vbi.f'nafciit
ouemamillcolfatus:':eftparuugfo«itii:': ille qui ve/
nitaocictravaditad finiftrajr^^ep^^zfugponunt fibi in
modii crucis:': ita jpccdit illud par ad oculos;': aperiun <
turiliineruiquoufcppotcriitrccigcin fuiso:ifict)8 bu/
mo:e vitreixqntrafaintfuafijrione^ccdunt fm vii
recta:':taDip:mntiftifi):ionitriaiuuameta:': cft vmy.
vt fit fptis eiciens ejc vno oculo ad aliu:cum pentenit ad
pmu aliqua occafio:': Qgboc cu claudic vnus oculus vi
go^ataiiusrtfcdsiuuamentii^vt fpiisredeantin cades
oiftantia^^zboc ne oe vifum videat duo:i iuuametii ter/
tiii c:vt iter fe in fuipiunctioc pfo:tet ^: no ?fo:tl t in tiii
a fui c6iunct6e:9> vf g? ibi fitco;:o:igo:': fcdj par nafcit
poftoziginepmiparis.-zcj^it poft pcauitateoiTisoculi:
t oiuidif in mufculos ocuU.£t iftud par eft groftu; mul
tii:t boc eft ppinquii mcdulle bumide.f.fue oagin i:iit:i
nimis cftet Debilepe fui mollicie nifi cet groftii; mulru.
gt ^p:ie q: no iuuat iftd par ab aU'o:q: par tcrtiii moiic»
luradmouediimcb:iimagniiPm medulla infert'o:e5:t
tiic no pot iuuare fcdj par.imo eft opiis vt iuuat ab oUo
ficut Dicem'' poft.Scd par tcrtiu nafci t a medio dP mc/
dulle q eft antcri'':': ci q6 eft pofteri^^fub bafi cereb:i. fy
mifccf modicii cu qrto pari:': poft Diuidit ab illo g.4.ra
«io3:'j eft vn'' ram^ejdes g fo:ame q6 itratvena apople
fici qua numcrabim''pofr.': oefccdit p colUi ^ufc^ guc'
niatadDiafragma^-^poftdfcccUtadmcb:^ nutritiua. £t
aUu6ramusDefccditEfownieq6cft in oiTe timpojum
poft^ receiTit abillo loco coiungif cu ncmie qui veniitt
a pari gnto.gtaUtis ram^^qui cleuaf per fo:amepcr q6
fjritram^^fc^iparis^q^bspccdercadiTicUa qfunt an/
teri'' in facic -: no eet bonii:vt trafirct p fojamc pmi pa*
rigrq^ftiEiduccreteianguftix-^ipcdircfei^cffcct^nobi
lilTim'':^: eftnobt[io:ali|6fcnfib'':': coftringeref ilU: t
impcdiret fu'' effect'':': ille ram^^poftqj c)cierit modicus
Diuidif p miiltos r3mos.fc5 B tres:-: vna ps vadit ad la/
cbzyma[i(i:iad majiillaeiz timpo:a i fronte':':^^ palpc»
bia^.": ps rc6a pcrfo:ame trafit:qd cftin olTc nafi:-: pcne
tratadnareein fuis panicuU6:i j^.^sqnoefti^uo oe/
Jtibcr
fcedjt g vacuitates^tppftqs ejritab aUa vaaiitate rahii/
ficaf inpuo^^^vn^^ram^^itratBos^-^oiuidifad octes fic
oiftiguif manifefteg anotbomia:f5 aiia pars non ita be/
nc:: pars bui'' ramiDiuidif ad mandibiiia fuEio^e^^zaU'
ram'' oiuidif in cute faticiii:': in e)ctrcmitatib''nariii:': in
Uibjo fugioii:': ifte funt gtcs paris terti} . Q>s ram'' qrt''
bui^^paris tertu trifit g vnii fo:amc q6 cftin madibula
ftipcrio:!':': vadit ad lingua:': oiuidif in ramos in ouplo
h'gue fupto:!:': oat ei fenfus ^paii i guftii:': qd rcfidutt
cft Dc iUa ramificatione oiuidif ad Dctcs iferiojce:': ma
dibulaifcrio^c^ilabiiiiferi''.': gsq vcnitad Unguajeft
ftibtiUo: $ que vadit ad oculu.£t boc q: cquiparatur ci
info:titudinc:q:iftaBseftremota ab bumiditatc inC''
dtille:': cfticif pp boc fo:tio::': reU'cj ps q vadit ad oculii
op5g>fitgro(Tio::q:eftoebiU'o:eo q6eft^pc bumidc.
&cd par q rtii nafcif poft tertiii:i eft j^pinquius mcdul
le bafis.fit mifcef cii.5.1 poft oiuidif ab il\o fic oijcimuS
1 venit ad {xilatii:i Datfenfum:i eft par modicii:ieft ou
rius.j.ibocq: palatii^iei^^panicuUis o; elTc ouriusai
panicuUts Ugue.® cd par quintii g\ibi ramus illi'' findi
tur p Duo:i aUgs j^.^.qm8:z nafcif a ouab'' Qtibus me
dulle:i ps pma vtriufcg ramof mi" paris vadit ad teli
auricularii Difpgif g iUa:i ifta pars nafcif in veritate ab
anterio:i mcdulle:i cii ea tt fenfus audit''.£t,ps fc6a cll
mino: ^ma }S.iC:i cjcit q fomme ofl^is petrofi:i oucif per
fo:amececii:q:eftmuitiito:tuofum:i fiiit tale:vt eiua
iter cfTct logius qtcnue neruus tnvia U)ngacfTetotirioK
1 poftql ita ^cefTit cii nemis paris tcrtij|:i, vadit pUi8,ad
ptee manifeftae mai»ilarti:i q6 remafit oe iftis iuit ad
mufcube timpo^.tct ncm^^guftus nafcebaf a pari qrto
1 ncmus audit" a (Hiri gnto:i boc q: nemus wdifd\ oi
fcoopert^^ad recipicdii acrc fonojr.i io ftiit ourii ad rcli/
ftendii occafionib''.^ ib nafcebat a pofterio:i.i funt mul
timufatlo^timpoj:nemi.iicuruanf elTc.i pofuemnt
mufculii ocuU fug vnii neruu.q: fouimtna oailop indi>
gent aptitudineper neruii ma^ii ;xauii ocfcretc vifus;
1 tiic pcauitates oculo^ no patiebaf ocaipatoe oculo^s
a fc:aut fo:amtna muUa:fcd ncmi umpop idigebi t ou/
ricie:i no idigcbatgrofTitudie:q: grofricies iduceret eis
pdcUis:i guitatc ad motii:i adbuccjcifeo;: eft eis pctro
fu5 Durii:i patif :vt in co fint fo:amia mt't4. £t par fe^ta
ncmo|: nafcif a pofterio:icercb:i:i eftptiguii cii gnto:
biscoiunctu cii^nto:Uaametis:tmcbuina.ita q^vfef^
vnicus ncru8totu:ipoftoiuidif abilU):i vfiita fo:aiiii/
ne.q6eftp:opinqutjfaccrelaudcUttcrc:iantc fuu qc»/
turamificabatur in partes tres:i omncs ilU ramie;ciue/
runt per iUud fo:amen in vnum:i vna pars illojr vadit
adnodiigutturi8;iradicc8U'gue;vtiHuet par feptimiii
fuo motu:i aUa gs ocfccdit ad mulculii fpattilap:i ad i\
lud q6 ci p:opiquii cft:i pUis ilUus fpargif fuper mufcu
Uim ampUim in fpatula:i eft ifta pars bone quatitatie.
Sed pars tcrtia cft maio: i^is Duabue partibu6:tvadtt
ad omn i^ in tcrio javbi afcenditvena apopletica:i piun
giturcumiUa ven3.icijftieritp:opcepiglotii ramifica
bitur per multos ramos.i ilU rami intrabunt mufculos
epiglott8.quo:ii capita funt vcrfus furfum. 1 coopcriiit
cpiglotii.ct fuas cartilaginc6.ctcii ptraficrint cpiglotii
cy.cut ab iUo gd.f rami.i itrat mufcuUje qnoj: capita fiit
ipftis vmi.ct fiint ilU' g iiuutad coopcrimetfi cirnbalarie
fup:a nodii giitturis.ct adci^^aptionc poftqgt ncciu5 fiiir.
vt trabcrcn t vcrfus vnii.et idco vocabitur ncruus traf/
ucrfus.Scd fecerut iftustrafucrfus Dcfcederca mcdul
la.q: nucbati nerui fieleuaret : elaiarcf obliquc no rc/
cte a fuo pn°:i no trabcret ad vnii c6ucnietcr:i5 fiitcrea
ti a part kp:o ^pter 15:9) iUd qd eft in tlUe oe neruis lc/
Buodccimu^
4«
nibus:tIentif[cdtioneilhid qdcrat temollideinpari
quinto.£t tunc iam (parfi funt tn mufatlis fsiciei : i fibi
pertinentibus.£tfepnmiip!ir non oefcendif recte ficut
fextu:fed obliquti:t qi omne afcendes i poil oefcedens:
ops g? firmet fuper fiindamenui ad n\odu rotulclTac De
tA pofueriit neruos idos feptimi paris foitceSicat eftvi
derein ritulaputeiarcendentetoefcendente:t ouros?
lenes:': tunc no fiut tale iHud par (Tcut arteria magna:t
afccndetce iflins paris rami in ftniflra ete obuiant buic
«rteric:'Z ifla arteria efi recti:i ampla:'^ tuolutt afccdes
ciiilla arteria:fed no efl in eie pofita firma cofolidatioe:
litd afcendens a pte oe^ctra no babet vicinitate cii ida ar
leria f m narratione pma:fed accidit ei vicinitae p qui'
daramificattonee)ceunte ab iilo:7 etia:q2 amifit recntn
dine in iitti cii obliquabat ad a lcellas:': tiic no pot ocfi/
cere a bonis ligametis cii eo fitpza qd ett firmatu:'! boc
quta recnperauitin Ugameris qd acciditeie): gracilita/
te.£t fapienna in fadendo iftoe ramoe a fuo pncipio elo
8ari:fiiit:vtquatenus in elogarionenerui recedetes eent
roztiozes:': magis ouri:'z foztiot oe neruis recedentibus
cfl ille qui fpar^t in ter cimbalare:': cocauitate pc talis:
« nome no b Jbette cu ramis quozundi neruo^ ad iuua
mentii.oeindeiftincruioefcendijttfaciuntfe ramos in
tneb:anie oiafragmatis:': in eo:^ mufculis : i in cozde z
pulmone:t in fuis arteri)e:'z venis:'! q6 refiduiiefltran
nt in oiafragmo:'! comunicat cii eo q6 oefcendit a parte
certia.£tfpargunt in meb:anis fplenis:':epatis:t alio:^
nutririuo^:i finitad oe planii.lo; etpar fcptimii fuuini
Ctii eit a tcrmino comuntca tc termino medulle:'z nucbe:
«vaditplU8oeeo:tfpargitfcadmufculosmoueteslin'
gul:t totii refiduu Dc boc ell foztaiTe fparfu; i alios mar
fculosvicinosiDis:fednofemg:fedq:ali) nemi ftteriit
adalia opera^-z no fitit bonit:vtfacerent fo:amina infta
in anterio:t:necg verfusvntifnitmagis oignii^vt veni«
rent motozes ligue ab iflo Ioco:po(l$ venit fuus fcn iits
abalib loco:fed funt nemi fpondiliu3.!oed nerui qui na/
fcnntnr a nucba^z funt nemi qw\pcediit a nucba periCol
tu.8.pariaJ£t eil vnu par oitus eicittis e(t a fpodili p:io:
^ fpargit in mufbitoe capiris:': efl par modicii:^ fnit me
lius:vt fuits cptus efTet gracilis:ftcut tu fcis in ca^tb oe
o(libus:t fcdm par fuus CTCttus eflinter fpddilia.f.pmn;:
^ (c6nu£i intelligo fotamen nominatu in captb ofHum:
t plus oeeo oucit fenfuj tactii ad caput cu fubit oblique
afcendit (bper fpondilia:t rcnertit tozniofead anterius:
1 fpargic fug parte (ilueflre auriatlarii.f.to:tuofu$:t tiic
reci^Kratincurtationepmiparienopotentieoefuiuui'
tateramifkareperillasparteeadqnaeramificatfcdm
pantqdrefpectnfeciidieilDetftopariintramufcnlum
quteHapofierioacollbtetiamufculu planii:t adducii
ei motu.j6t ipar tertiu eine o:igo ettii fnue qcitue a fo:a'
minc q6 eft tnter f(wdile fc6m i tcrriu^ttuc ramificat ^t
vnns ramus fpargit intra mnfculii:': in eo fpargunf ra/
mulie{iisquicdftruignntcapatadcoUii:quioiuertiitca
pnt oe)ctra t finiflra:t oeindeeleuat fe ad fpinas fpondi/
liu:'Z qn applicabit cii eis coiunget fc cii radicjb'' fpina/
ru.oeindeafccndctadeariicapitaitmifccbuntcusliga/
metis:tmeb:aiialibue quc nafatnt abillis fpinie.oein/
deperfozattendetesad partes auricularu:t in al^e aia/
libns ab boie vadunt vf(^ ad auricnlas:': mouet mufcn
los auricnlarmt alius ramus aripit:anteriu6 vfqucquo
tntretmufculu.£tinitiofuiafccnfusimifcent cii co ve/
ne:t mufcult circuuenietes ipfuj ej: omnipartc:-: boc vt
crit fo:tius in fe:': ia etia mifcet fc cu timpo:ib'':'z etil cti
tnufcuUs auriculariib^uto^u^-zmaiozeiuo fparfio cftin
itttt(culia fauaut&par quartiifuns cxitao efta fozamic
qdeftinterterriufpodiletqrtti^tDiufditabantertue:':
poflerin8:t fuii an terius eft paruu:t io iuoluit fe cii quire
to:t ia oijceriit Q> ah illo trafit ramiculus ad moduj tefn
ture aranee:t tcdir fup:a vcna apoplctica quouf(p pcne*
tratadDiafragma:fupamba8 parces oiafragmacie:que
oi(!iditpccnt6:t maio: ciue tcdit furfu;:t tnc intrat fttn/
damenta mufculo;: quoufc^ pemcniat ad fpinas^ttunc
tranfmittitramiatlo8admufculiicolliftlueflri6:q6cfl
intercotliifilucftre:tapnt.£:!eindeoiuemtfe ad antc/
rius:t ccrinttat fe in mufcitlie ma;cillarii:t auricularu iit
bmti8:tantequaDefcendatadoo:fum.Htparquinnun
cius e%itU6 eft a fo:atnine cp cft itct qitartii t gntiiit ra/
mificat fcin Duo:t vn^^illo^uj eftanterio::teft mino:eo
q6 itrat mufcnlii maja.l\a:p.:i mufculii faacnte occlina'
re:t oes alioe mufculos comuntcantes cii capite:t collo
lctfeciidusranineDiuidit^tvn^^illo^peft medius inter
ptimu t fc6$:t ramus fecudus itrat fn]2io:eparte fpatu/
le:t mifcet fe cii parribus fep t feprimi.t iltc etia ramu/
lus fc6s mifcetfecii ramie QjnniieTctii feprimi:t trafit
ad mediii oiaft-agmatie.Ht par fej:tu feptimii t octauuj
e)cciitabalu5fo:aminibu5fc65o:dine.£tparoctauiib5
cjcitii E fo:3mc coicane itcr poftremii ceruicalie:t pnci/
p«u oo:fi':t tmifcct fui rami mi;:tioe fo:ti. iBed pltie (e%t
ti itrat fugficie fpanile:t vna pe illiu6:q6 eft t^ qrti:mi/
ntie cte gnri intrat Diafragma:t fepttmi plus itrat adiat
touu:lic3 Qdi fui ramuli ttretin mnfculoe capitis cemi/
cat:too:fi::xomitate6ramulii gnrittrat etoiafragma.
iSed.S-poft imi%tione ftrat afcf d cute:t b:acbg:t illiuo
tnrrat nibiloiafragma:fcdq6p:oceditDegnto ad Etem
minusnotrafitfpamla:tetoefeptimonibit tranfit ad
iuto:iu:f5 q6 venit oe fpamla ad afcf d ept De.8.innoln/
cii cii pmo g nafcif oe fpodilibus. t ad oozfus vadit.fed
oe iHiB etia oedemnt oiafVagmari parre:pter nemos nu
cbc: vt flt tllud q6 oefcendit ad illoe veniee ab altero:t
fic mclio:abit ibi txirtitio t ^pzie cii eft itentio ad ipfa;
meb:ana:que mcdiat pecni8:t no fuit poffibile g? veni/
ret ad ipm nerui a nuca recte:finefiracrioe ad angntu rc/
ctii;t (t oee nemi oefcedetee ad oiafragma oefcenderct
a cereb:o cfTet iter minue 16gu:fcd pofueru t corinuario/
ne neruo:^ cu oiafragmatemediocritenq: no eet prinua
tio eo;: cu oiaf ragmate bona:f3 cotinnaren t cii e^rtrcmi
tib'':^ I3P 15 :7tinuat in medio:aut fi eent ptinuate cii eo
fm t»riferia:t no ectptinuatiof m xid recta:q: mulcu/
li faciiitmotii cii ejctremitatib'':^ drcufereria eft ill6q6
mouet oe Diafragmate:t tuc optte eft:vt nemi finiat ad
ipfa5:t no pn" cop in ipfa.Ht ttic q: neciii fvutM intrct
oiafragmanem^^prinuabat cii eo^tei^^ptinuario cufto/
dit BmebKinaDefcedcteinmedio^iccto:ie:t q: ogatio.
bui^mot^eftnobiltU-ponebat ipta pn" fuis nemis: nefl
vniiectcitolcdcrct.©5 no ncruinucbalesgfuntifpS/
dilib'' pecto:i6:f5 biit pmii par qcies itcr pmu fpodite : t
fc65 pecto:is:t oiuidit fe p moe ramo6:t maius ramifi>
caf fup latera t i murculos Do:fi:t aliitd itrat ej:tefe fng
latera pma:t cii ncruts oefcedctib'' a colto afTociar:ner/
uis oico venictibtto ad alii ptc quoufc^ tedlt ad manii:
t vadiit quoufcp vcnpnt adafeyd:t palma ,gt fc65 par
e):itafo:amie:q6fegt pdictrtfo:ame:tvna ps ilWva/
dit ad manifeftiiadiuro:t}:t iuttat ipm ad fenfu5:t q6 rc
manctocipo cii parib'' refiduis piiingit :t oes vadiit f /
fus mufcuU)8 fpam le g fn t fitp:a:t moiiet (uoe mufcnloe
t mufculos Do:fi:t tcq6 fiterit oe iflis ncruig nafces^t n
itras mufctos fpatulc itrat mufctos Do:fl.t mufcutbe g
funt intcr metafrcna; z intcr latera filueftria:later3 oico
politae)ctrapectus:tilliqtio:um cjcitits efta fpondilt'
bus lateruad505intratmnfcnIoequifuntitcrlatera :t
l^cmtnramlmn
mttfailos vcntris:-: ciirmnt ciim ramulis i^ozii newor
riivencnGnpulfatilcstipulfatilcsiiintrant ad niicb3|
cum cjrtturis pjcdtctozu nenioiii:': mufculi qui nafcunf
opectincDozlicomunicat^-zqivnapare illariim intrat
mufculosDozli^-zaliaparsintratmufculos vetris:': ad'
bucmufculosquifuntDozfiinparte oomeliica oojfi:'!
alia pars intrat mufailosvcntris^fed tria fuperioja iuol
uunt fecii nemis oefccndetibus a ccreb^o in cana.in ali
quibus. £t duo paria ifcrio:a mittiitramulos magnos
adpartescojcarii:': mifcentfecuramispari6tcrtq:i cii
illo ramulo pzimop ncruozu^:-: aliud fimirnnifi q: if^a
ouonon pertrafcunt iuncturapiicidiiancbe:? rotuleco/
):e:fcdalt)tranfeuntadcmra.£tDiia eftiter jjucntum
neruohi od manus:'Z ad pedes^qm no (tmitr coniungic
adiutojiu CU5 pi]:idefpatule:tcoj:e:t aim pijrideancbc:
necpfimirrfebabe'tbinc indcneruiadfuaozigine qua/
eum ad piopinqtiitatc in fitu.^t ncruo:u oefcendentiu
sd pedcs quida Dcfcendunt a partc Domeftica:'Z quidas
a partc fiUicftri.i quida a parte occulta ouop offius cm
ris^iquiancruiquidaappjopziatipedibus non pomc
runt rectc vcnirc ad pcdes gp mufculos igcniata cftna
ineis^-VTttralirentpcrlocutefticulof vfcg ad pectine:i
a pcctine tranfeunt vfcpad mufculos pcdis vfcp ad iun
ctura genuii.Sed nemi qui eycunt a pcctine oozfi quos
oetcrminauimus imifcet fc cu pjcdictis nerui9:fed rcfi/
duiipariii:ivnu;eKicn6apcctineDuo:fi imifccntfc tn
mufatlosmanmKtfgc^iveficc^imficismcbjancvc^trl.
1 fugficici intcriozis pcctinis vcntcr:^ mufculiqui vcniV
untapcctincDozfi.
ClCapfm.IX.£>eanotbomia ofrium:i cartilaginum.
<y nmf ^ri-^^ofTaicartilagofiitfa/
Xm^ Ul^ll. cta;vtfintfcHtu': ftincJanic/
' tuco:po:is:tfuntqueddaraliaqucnon btit
I tunctura5 mouctcs offa fua:aut fuas te(ias:x
' babctcoziii ouriicircnndans ipfu;: ficutca/
lapagiL'z queda biit fuu ouru; ad tnterius:'z
fuumollceptrafUEDummrvtmalacbic:': talibus fecit
natura carnc mcdia iter vcra carne:'Z ncruu:': non findi
tur fua caro Pm longii nifi Pm latu; per infialc:i boc:vt
fuuncmofusfitmagis fufientnasipfit^.iftaialia anulo
fabnt fuu ejcterius mcdiu inter ncruii.£t pofiti funt fui
anuliligati:itatiTa) p6tclongari:'ZConfiringi:'z non iuc/
niuntinb^aialibusDiucrfapjincipiavcnariitarteria/
ru^^zboc vtmclins cuflodiat . £t ofia leonum funt oura
mftii:'Z no biit fo:ame:'Z cii collidit vnii cu altcro cmit/
tunt igne.£t multa aialia bnt cartilaginem loco ofri6:i
funtindigentiataliamultacirciiuolutionderitmulta
bumiditas in fui fuba:-: crit aquofa -z pauca terreftritos:
^illatranfibittn cozium^ttaliaaialianobabct copara/
tionc in obuiando rcbue ourisi^z aliqn adiuuatur na in
iftis cu fpini8.gt cartilago quc fimilis eft medullc regit
in pifcibus:': fpine:'Z vngucs^-z coznua offca fun toia que
funt Duraadfuftcntandiivtvngule in brutis:': qucda foz
tia:vt fint arma ficutcoznua:': qficp vngule funt arma:
Vtin cquis^-zquedafunt in aiali ficcemctfi ficfpodilia
fuper que componit cozpus.vt fpodilia quc fiun t: vt fun
damctii nauis:-! ficut qucdi quc funt ficm fcutii: vt ofia
cajjitis^^zqucda arma funt ficut fpinc:'^ qucdi ad imple
du Ioca:vt parua offa in iunctuns:-: qucda vt alia copo'
nantur lltpcr ipfa:vt os in radice lingue:q6 alTimilaf lau
da Utterc.y^.-roiaoffa rcctificantcozpus^toflfaquefunt
ad Dcfcndeiidii vel ad fullentandii no funt cocaua^quia
ndbiTtoptis admotii.qucfuntbabiliaadmotii babcnt
concc)uationc:vtrctincant fuu nutrimcntu neindigerct
nutrimcnto ab aIio:zidco ad coferaationc nutrimcti fa
tLibcr
ctafuntoura^^rvaatitasiuuatadlcnftstc 'Z iuHamenta
fuc omiciei elh vt no fragat in motibus foztibus^-z iiim
metu mediille. vt nutriaK^z remolliat nc ficcet a motu:i
os qn factii cft ad foiii motii:mnc cocauitas cfi parua:i
qn ad motii:'z lenitate funtcocaua multu.j£t os colatu/
re factu efi:vtper ipfum ejicat fupcrfluitas: vtin copoftf
torctineat Denutrimento:ipcrfua fozamina intretfti/
mus odozofus:^ oia olTa funt fibi coniuncta:n ifi g? in tcr
quedaeft cartiIago:aut fibi fik:i quedl no indigebitin
mcdio ficut mandibula infcrioz:-: queda ofla funt coiun
ctaPmiuncturasbabilcs admotu:'z quedafmiunctu/
rasoifFicitesadmotu^^^zqucdi confolidatur foztitem
babilitcr ad motii eft cu vnu pot moueri fine aItero:clt
autcDifTictUsmomsciivniinopotmoueri finc aUcro:
Itcutin.rafeta^^zcofolidatiocft^vtin cofiis antcriozibits
cozdi:foztilTimeautec6foIidarioicunf:ficutcu vnu cfl
pcrfozatii;^ additamcntiialtcriusintrctipfu;:vt oentcs
in madibula:-: ferrofa fun t ficut in ccllula copiti8;i quc/
damfuntconiunctafmfuperficicmin latu; ficutinfe/
riozafpondfUx^zquedam in longii:vtDuo fociUa.
(£Cap[m,X'f^e oiftinctione mcmbzozii pzincipaUum.
tr d r hrt>m """ '"*Scbante]cpul(t
^ai ^^*vs?i,jgmci,zi3;quia aialia
non fugunt fuiinutrimentiipum;C): tcrra:
fed rccipiunt vna maila; intra cuius vna £«
9^ eil fuperfluitas:': alia cibus cii fuf rit oltera.'
tii:'^ q6 recipiiit intra tranfitin oiuerfas naturas^qz mc/
bza cofimilia funt oiucrfani naturaru:': non arbozcs (i
militcrfedarbozcsfuguntcibiiinquond eft fupcrflui/
tas^-z fi fucrit fupcrfiuitas in cis:crit illa ^m modii fuQ/
fluitatis tertie oigeftiois in aiali:'^ tiic mcmbrii rccipics
illud q6 cft in potetia cibus cibaf in eo qj cft in ipfo pit/
ms cibus ■z opus cft: vt oe illo tron feat od locu fupcrio/
rc:qin R tronfirctmultu invnii oebiUtarcf attractiorci
p6derofe in furfu;:'^ mebzii cycics pofitu ftiit fubtuS ea/
dc ca:'^ pofucriit mcbzii in quo fitus cft pzimus<aloz in
medio:q: fundametii osce in mediat operato: ages oj
efle pzopiquus quieH:q: quics o; cflie ppe mcdiii:'^ opc
rato: pzope quicte.Coput aiitcil fit fpecula cletiaf fupza:
ipofuernntincotranfitii nutrimcnti^-z oiminucriit ab
co carnc:ne multiwdo carnis opilatione foccrct tn cua»
pqzationibus medullc:'^ caroponeret medullc opiiatio/
ncfupzatatitu fuiin calozc:qmvisclt:vtfitmultii frigi
da.ict pzopzic ia crcatii efi in capitc os Duru:'^ tunc non
fijit ncccflariii alioadditamcto:fed vtiUtas totius tclltc
capitis cft:vt ocfcndat mcdulla:^ oiuifib fuit in fuis oflii
bus;vt fi aducnerit occafio vni oiTi iltud non accidcret
alijs olTibus:-: boc ctii:qz non ftiit coucnicns : vt in vno
ofle eflet oiuerfitas in ouricic:': mollicie:'z oefitatc •z ra/
ritate:'Z vtilitas in boc quatenus efiet ejcitus euapozatio
ni3acerebzo:ipofletcfleccrebzii^K)tcnsDiflbluerciIla
fupcrflua.fit alia vtiUtas^vt ncrui cjreun tcs babcrctvia
ialiavtilita6fttit:vtvenen6pulfatiles:'z artcric babc/
rcnt via ad nutriedii.fit ctia vt oura rtiatcr baberet ejiv
turi in fcrra:'^ no ciderct fnpcr medulli^fcd ligarcf iMrr
ferra.£tfiguranaturali3buiu3tcl"tccn^:vt fit rotunda
oupU'civtilitate:'Z vnoeft quoniifiguro rotunda cftma
giscapajrintcr b^^fopcrimetrastaiia^qz rotunda miri''
recipit occafioncs:-! creabif cti oliqudtula logimdinc; vt
nemi c^ircnt n6 innimia anguiTia:'z impcdiineto vnius
ab altcro:'Z pzoccdit aliquitulii in acutii antc:'Z rctro cii
rotunditatc:-zifta figurab; Duasfcrras fallaces:'^ ouas
veras:':pztmafCrrac6municatciifrontc:i ad moduin
arcus^-zDfcozonaUs.fitaliaqucclTinmedio fm logii.
1 of fagittalis:^ cii cojMraucrimu') ifta jd pzima oicctur
IBno^cdmue
4j>
tiganalktfigurarotitteeftquanifigtrra arcmaame
medioeleuat pcrpendicularisr-zcllralie.^y^ £t fcrra
tcma comunicans iter occtpiciuji fuam bafim:': eft f m
ffguaangulicui^^acutuscoiungit cii fagitta;tcicif ferra
taudeifedcucoparauerimue viuuerfumadpdtaas futu
ras erit talis.gj\.©ed oue ferre medaces funtf m logi
tudine capitts eq oiftates future que or fagitta evvtracg
parteauriculeiinoj^fiindantaditeriusriio onr falla*
ce8ferre.Sedtresfuntfigurecapiti3nonales:i vnue
illo^ ell cui Diminuit anterio::-: Qgboc amittunt ferra;
coMnalci ferra qii amittit pofterio: ferra.f.^lfe:i tcr
ttus modus qii amittit vtrac^ fumra:-: erit totu rotiidu.
jbi^ttmedicus ma):imus.qiiin ifto fperico oecUnabat
ad IdgitudinKopoztct oc nece(Titate:vt iej fieret future
adequatefuturispjimiertgQboccotingit q^efTent eq/
les ei partes ferre:t iam fucruntQtcs ferrc in pmo in Id
gitudine vna ferro:'! in latttudine duc ferrca titc in logi
cudine vnaeritfcrra:t in laamdlne vna ferra^-z ferra la<
tudim'3 ibit ab vna auricula ad alia;ficut fcrra logitudi/
nis eft in medio longitudinis. ibijrit 3ri.n6 pot ce in CAf
(xtefigitraquarta innalis^qmfildgitudoefletcqlis la^
titudinieet vita abfciita fs cp figura nalis iducit vitam:
1 io Dicit bene maj:imu8 mediats cii ipfc oifti^it trce fi'
guras capitis tm:'Z caput poil; boc bs.S.ofla.t qttuoi fut
vtparietes:t.5.vt ba(is:t funt ouriojcs q^ illd fiipza : qi
cafU9 fupja latera funt plures : i quia ncceflitas in fupe/
rioac^egit q> in fuperiozienet raritae : eo gp in illo loco
0$ cfle carctia poderofitaris:-! 05 cfle reccptaailii vapo/
rii:vt latera poftcrioza ftnt Durio:a:qz remotioza fiit olli
bus:t etia parics pmus t(t in frontc:t terminat ad co:o
na furfum:iverfus imii ferra traniiens per linea oculo:p
in fupercili)s 1 cotinuat fe fua cjtrcmitas cii capittl»^ co
rone.gt parictes qui funt a Dc^tra:t finiltra funt paric/
te3auricularu:7DtirpctralesBpfui ouricia tcrminabi/
mu8 quclibs ifto;: t vn'' termin'erit ferracozticalie. £t
alius tcrminus crit laude littere : 1 tertius qui pzocedit
in vno adcozonalem : t anterius vnapars counalis : x
apofterioavnapoztiolaude:fcdparie8 quartus termi'
natur ad fcrra laude : 1 iit vnu ad coicante intcr caput:t
Detcfcdifp6diUs:<zcontinuatfeinterDuo ca|:n'ta laude.
£»ed bafis medulle cil fuftetametu totius:'z oiu; ofHu;:
« oicef balts:'z eit ouru pupUci ca:*: eft vna qn ouricies
mcluis fullinetpodus^-zferra^vteflrct minue recipics pu
trefaction&qih ilUid oe eft fubm ItiQfluitatib'' femp oe/
fcendctib'':': vtraqi oda tpmpo^funt oura oi^la coopc
ricntia.mufculosgvaduntfiibtfmpoabus:tfuusfitn8
eH obliquus : 1 vocat par.£t oi]a't pbe cp fcnfus tactus
b5 pncipiu a cozde no a capitc:? (ic gufi:'' qui quodamo
eftiact':fedvifu6:i auditus:'! olfatus:Uc5 beant pncipiu
a co2dc:tn nec^coz audit:nec^ odo2at:fcd infifm ittaru;
operationii efl cerebm: fcd inflfm tactus efl caro^t ncr/
tui8:aamboiucniunun coidclicutipfeoicitq? queda;
iftaru virtutii coplcnt in radice:t queda no:ficut oicunt
medid:q' cercb:it palpat per fe-.z no videt pcr fe.
(C;Capfm.Xl.i^ naturis vifus.
"^ ^i v.^ igit gp vifus e):igit buiditate aquo/
' ^^ fam clara que rccipiat impiefTionce
1 1 tucop^cft vt (it fuii initf5 fube mcdullina:
l Ikut criftalUna:fed olfatus.tauditnB idiget
I ouobus fozaminilHis per que intrct aer^-z vt
operct in eis no opcratione c{ue fit frigida:aut caUda:aut
iMtmida^fedfpirimsvifibiUs^tvirtueilUusperuenitad
oculii per nentos opticos:? ifli ouo nenu mebzanat tru
bus mebzanis^toue mebzanecotinitant cii ouab^^mem
b»Riamedullc;fitertorcflfubtiUouiqcterio;eilourt'
oz.Bt tcrtius g oefccdit ad ocuU"! eft oefccdcs ad mebza
na tefte:fcd funtobtici:vtcito tran featin eo fpiis vifibt'/
Iis:t eflgdi qni opilat fpiim ne ejrcat pcr pupiUam:'Z ifti
neruicotinuant fccn oculo:vtmeUo2et fua tenfio:^ non
fint la)cificutoeterminauimusp2iu8.£tcii e;:pandittir
medulla^tmcmbzanecapitisampUabunt tunice oculi
in fuaoccupati6e:quarii mediu cft criftaUinii:cuiU8 an*
tcrioz fupcrficics eft oepjeffa refpcctu umozie fpbcrc : t
fititoepzcflra:vt recipcretimpzeiTiones meUue^^zio me»
Uuscirciiucnitoculus in afpectu rcs panme^^zio fuii po/
fterius graciUat: vt mcUue copzcbendat ree gbus occur
rit.£t pofuerunt i(ti bumiditate in medio: vt meUue cu
ftodiret^-zpoftbancbumiditatepofueruntaUI que ci/
batifta:qif) iterifta^-zfangiunefuntgradus^tcft vitreii
foUttii:qtii coloz eius cflvitri clari fiucntie parii ad nibo
re:fcd fua claritudo cft:qz cibat clant5:t ruboz eil in eo:
qm eius modusfuit fanguie:t no cfl adbtic cdplcte (imi
lis fube cibande:fed pofitue fiiit policruis:qtfi Defcendic
0 mcduUa mediate rcti^-z ttic opus eft: vt fit ^a pofteriozi.
t ifte bumoz lcuat fuper gelidia vfqj ad majrima perife/
ria tUius.t an tc cft albugineus:'^ eft ficut fugjiuitae gcli
dinftqmfupcrtiuitasclaricflclarii.^zpofitiifuitaii^qtit
fuperftuitas 05 oppon i cibo fm fitti5.£t pofita fiiit alia:
vt gradatimveniat viiUs ad geledia:t fit ilUquafi fcutu*
oeidecaput ncrni coopcritfue vitrcii t geUdias vfc^ad
itermediu albugincLt gelidicHt q6 oe i Uo occupat in te
rine vitreu efl rotiidu fic rctc copbedit fuu copzebefu;.
t a fuo capitc nafcit tcjcmra aranea que eft tela fubtiUs.
Vt(itDifhncn'oitcrfuBfiuiltfubtilc.tvcniatnutrimetu
ad ipfum p rete.t fiiit fubtiUs nc fi cct oura pQ modica$
occafione ipedirct vifU5:fedcaput mebzane fubtiUe fple
tunt tcpt vcnis ad modii fcciidine:qtft eft trafttne ceiy
ni8 ctbi:t no eft opu8 vt ei'' oee gtes fint oeputate ad dt
bMcd fua gs poftcrioz:t or rctc:tcd g? eft poft boccft ali
qultuUi fpiflius.t of bf c cotozc ad modii floue Uli) ^iter
albii.t nigru.t bocrvt coUigot vifu5:t adcquct Iume:(ic
claudim^oculos cu adequamus vtfum poft nimiu vefe/
ctiivifu8aUicidit3tc:tboc vtadequcm^^vifu^itinc oi/
uidititercoznca tbuozce.tiltc cibabitcozncaab coq6
et vcnita retiaU'.tn6c6plct fua fpcra:neobftet ipzeflilo/
nib^^.ficut in vna cu euaamt .t cii daudif vetat vifum.t
interias vbioccurritgelidic cooperif gcUdia qua(i tep
mra queda quc alTimilaf ret rare. t leui. 1 15 vt abfctdat
ab occalionibus vcnientibue ab occurfu rci oure. t du/
rioz pare vin-ce cft antcritis vbi piungif cus ouriozi |jte
coznect vbi gfozaf .vt in drcuim fozaminis fit magl ou
rii:t fozam^ eft plenii bumiditatcgg vriUtate nomina/
ta et fpikt fignificatio fup boc eft pftrictio fozaminie. 1
bumklitatisiUi^^eiiocircamozte.Sedninicafcdaefpif/
fa muUii:vt fit bii rctinee.tvocaf poztio oura. £t anriot
]j6drciidatpupilIa:tcfioiafanu.t eritin coloze coznu
fub tiUs:t vocaf gp 13 coznca:t fpiilioz fua;^ partiii e an/
terioz.t qz ppoftta eic^.tunicis fubtiUbus cozticaU^b^t
fiejrcoziarcf ab vna no pp 15 erit cgrinido coie oibue.i
aliq6 bof eft ^pe fozameqtfi idiget cuftodia.fcd tcrtia
imifcet fe cii mufcuUs mot'' pupiUc.t iplct fecame alba
pin^ii que rcmolUat oculii:t (Kilpcbza^.t ^bilTCt in eis
ficdtatc.t vocaf ifh}dc6iunctitia.fcdmufculue moues
oiuidif in fej: mufailos.qttuoz moucnf furfti5.t vnu5.t
DUO Ui:bz)rmaUa.ita q? qub5 ad fua gtet ouo funt fitiin
obliquo qui motief in circuitu.t in pofteriozi ocuU'e mu
fculus q eft fuftcntamctii nemi vacui.t pzobibet ipfum
a la^cationc.t j)bib50culu a^fundationead itcritte.tte
netoatlos aptos in aaitaifpcctionc.tille mufcuUis p|2
muUitudtne ramtficatioie otibitabaf quo cetopd ano/
;auic. 0
B^e natura aialium
tbomfcoerqifi gdl oiciit gjcflotio murciiU; gda g? vn'
gdi q> trc9:iof no tcrminafadvnii capiifcred palpcb:c:
qi fiminkriiis n6indigctmotii:q6qucrimuse]cipfacn:
motiia fupcrfojis:-: tiic coplcf pcr ipfas apertio oajloy:
1 claufura^tboc cft admiratio crcatojia : gj fiunt g vnii
modicii inftfm multe opcrationcs. £t mu Ita no multii
luuat:q: adbuc fi palpcb^a inferio? moucref quicfcente
fupcn'02i e(Tct aliquatulii benc couenicsrfcd noita benc
llcut fifuEioimoueref :qmfHEio:efl:^pingo: mufcu»
lis motiuie:'Z radicib' motU8.i:t nenti vcni^tcs ad paU
fcbu fugio:e nd op3:vt icuruenf in fuo motu vel obli^
quenf :-: q: mouef palpebwfuEio: in claudcdoii in apc
riendo indigebatncruis Defccndetibus:i poH reuerteti/
bus:-: tiic fiilli ncrui cflient vn^^trfuaut illc veniret ad mc
eliii:autad vntl ej:tremojr:i fi ad mcdiu nifi vn^^fo^titcr
clauderet:tli vnum lacb:fmalcn6clauderet:§ opo:'
tebat vt eflent ouo: vnus ad vnu; lacb:imale:t alius ad
oliudfcd in apera'one:tijc fuffidcbat vn'':': io ponebaf il
le in medio:': ille mufculus venit recte intcr ouas tuni>
casii venit ad vnu co:pu3 quafi cartilagtnofum:fup qd
fijre funt paipcb:arij fpinc.gt fpincpalpcb:aj: facte fiit
PBDcfenfibne occafionii vcnicn tiil ad caput:^ ftjcriit ni
grc:vt tcpcrarct luce veniente ad oculu:': fundauerunt
illasfpinas fug lociicartilaginofU5:vt femgeflcnt Han'
tes.-: no cadcrent Dimifl'e;i ipedirct vifum:': adbuc : vt
ille mufculus g aperit oculu fitndct mclius fug tale fitn
dametfi ad motii.£t aial bits D uru co:iii cuius co:i) n5
fiiit babilitas ad tcndcdii no bebat txilpcb:as:f5 oculos
fo:te8.0cdaialiaouatiabntifcn'o:epalpcb:a.ictqua'
drupedia clandiit oculii palpeb:a inferio^i:': aucs piflu
mant cii quada tela quccurrit fug oculu. £t boc q: fuii
couu eHgraue z fpiflfu; qq pilos in ipfo^t ca illius ptlhf
mationis eil:vt fialiqun bnmiditas currat fuQ ocuUim
^ipfa; abfcidat:aut maUi8aer.£tafalta quadrupeda/
lia que ouont no piflnmlt ficut auc8:U'c5 claudat octos:
q: no bn t opus bf e fnbtile bumiditate in oculis cu c^ua
Vidcat a rcmotis ficut idiget aues:q: U>cus fui nutrime
tiacgrendieH^pinquus^^z^pinqua iflis quadrupcda/
lib^ouatib^funtaucs ambulatcs fug tcrra.ftpifccs no
idigetpalpeb:i6:q:n6 fdigct pilhimatipnct foUis bo
bspiUis i fua palpcb:9 ritgio:<.£t atatia quadmpcdaU'a
qucda bntJ^ed n6 btitin fupcrio:i : *: boc q: na intcnde/
bat plus in cuflodia illius $ cctcro:p aiaUum:i nulUim
oialpiU)fu5eftfubafcelU6nifibo:necbn8 capillos mul/
tos in capite ptcr ipfus;': caufa in boc ctl:q: bs mcdulla
muUam:': flatus eius dlmultii rcctueiifugciUan^ bo/
betura cetcria afaUbns nifia foU) bominc.
(rCaplin.XIlJbcgencratione auditus.
j^ >iH4\4n^i*v tiB:qm ftcno:par3 ca/
pitisoccupat vifus:": olfatum:': vifus 05 cflic
ante JJ8 boc qd Di^im' pus.': auriculc in me
K»**TM1 ^^ capitis: vt magis cuftodian ux in capite
fuperio:i in qdrupedaUb'':^: capita conim
eran t Dcmifta.f t quadrupedaUs aures mobilcs fii n t in
oem ptc vtmcUusaudiant^^^particulcouricularii funt
cartilaginofc^^zfuntpulpe^-zfccame to:tuofH5 in auricu
la fuit factii:vt augmcntarcf in co fonitus:': factum fiut
itcrtouuofum:vtitcrin to:tuofitateefrctl6giinc vcni/
ret fubito frigus ad mcdulla^-zilU fcnfitiiu funt Duri pg
campdicti.fiteftviainteraHre -zpalatiino manifcffa:
fed infl:i^moIfatU8 in aiaUno facietc aialponcbaf bcne
inter ouo mamillaria additameta J£t tripUi efl iHuamc/
tiiauriur^^efl: vnii in acregin cis rccipifgpifpirationej;
7 boc qm Uc3 multii oe aerc in fpirato cat ad pulmonej:
iLibcr
mrttiti!vaditadmamillasnarii]:qinoIfat^idtgetaere:
^ vt acr receptus tcperet cercb:il:': co:. £t z"" iuuamcn/
iiicflcvtparsacrisin o:cemittafpernares vtfitevidet
in cana p qul emittif fonu8.£t tertiu iuuamctii: vt fug/
fluitatc» ocfcedetcs abfccdan f avifu:': Dcfceda t g illas,
& ofl^a nafi c6pofita fun t e;: Duobu5 oflTibus tcrminati»
adouosangutosin furfu^^^^adDuasbafes fub^qfiefl^enc
ouo trianguli:': iita ofla coiuncta funt cil ofllibTacietf m
ferrartfUQe^rtrcmirates ifio^pofliu^funt cartilaginee:!
in medio efi ourio::': iUa in fine molUo::': itiuametii car
tilagini^ medie efl: vt fi fttpfluitas ocfccdat per vna pti
rccipiaf aer in terius per aUa ad refrigeriii meduUe:': iu
uamcnta cartilaginii ouarii aliaru funt triart vnuefiqi
coe eft oib' cartilaginib^St iuamctii fc6m;vt pofl^it fie>
riactio maio::*: mino: ^m maio:e infpirarione:': mino«
re.£t tertiii iuuametii qm cu mouenf fequcf eas fiimi:
1 oflfa ifta fueriit tenuia nafi:qtn i boc loco magl fiiit nc/
cefl^aria lcuita8q|p6dcrofita8.£t no eft necia boc loco
fpifliitudoillo^r^tbocq^nofuntibiadDcfenfibnealicU'
iu8 meb^inobilis^tfunt jjpccuftodia.f.fcnfu olfatii. £t
£t oi}:it 'Sxlqp q: collii clcpbantis n6 erat I6gu:necp po
tuit moucri ciua caput:': collii:': cft fufi cov(P magnu5:T
cft aialc6plctii:': ffpirat:': Hat f m pUis in ags.': H^t fug
tree pedes aliqiT:': iuuat fc quarto:fic vfus:': idco factu;
cft ei addttametu calcei cu5 quo odo:at:': quo abfcindic
q6 eft ci neccfliiriu:': accipit cu eo:': fitit ttcr ourii t moU
lc:moUe vt eet mobile multis modis:': Durii pp occafio
ncs:': oiciitQ? fun t queda vacce talis modi:': ci)ct'unt illa
fldditameta a pofterio^ktcapiunt dpii pcr iUud:T auc9
bittnares ftrictae fuQpicas^q: pica cft loco nafi. Ct Un^
gua fuit BE guftii:': vt fit qfi manus moledinanj fdncc'
do cibu:': queda afaUa funt q biit Ifgua q accipiut dbus
oterra:'Z^p:teocnte8inruQt'o:imandibulanobtttib''.
£tlfguabof8eftEBlog.£tmouefciimufcuU8inilta.«
mufaiU mouetes Ungua funt noue;'Z ouo mufatU nafcit
tur a Duob'' odditamctia fagittaUb'';t tcnct k cn ouab'
partib^^liguc^^zali) ouonafcunf fuBosfitelaudc littQ-e
q6 eft in lingua:': veniiit p mcdiii ligucgt alt) ouo mo/
uent Ifgul f obU'quii:t nafcunf ab vna Ete ilUue olTis la'
terali:': trafcut g tingul ej: trluerfo:': ouo ali) facictce li
^a fuolui injic;': fuue locus eft fup tocii pdicto:u5:'Z iua
f iUi ejcpldunf fug tingua:'Z coiungiif cu maditHtUs:': ii
nominaueriitvniimufculii linguequicft intcr Unguoj
1 08 laudc:t coiungit vnii cu altero.j£t mze babetcs tin
gua rotiidl magis pnt imitarifermone Eg leuitatc liguc
1 bofes mouctcs multii lingua in fermonc funtg bnt If/
gua latl:'z n6 multii ligata:': e;5 c6trarictati t'ni.£t Ifguc
quadrupcdoUufacientiiiouabntftWaB : -zi^nopiftfo:/
marclittcras^tpifccsttcncbcbiftligulmuUii lata pg
boc q6 fua o:a funt fpinofa:': q: no bft t opus ad maftica
dii vel guftandii:fcd ftoti trlfgUuiendii:': lingua oe ten/
cbac6iHngif cii madibula fupcrio:t':q: mouctilll : 1 oc
aialb5appctituadilludcuic6ucnitfHac6plcdo.
CrCaprm.XlII.ibcanotbomiacapitis:': fpodiliii colli.
II ^ rtti %(% tn ^^^^^ •'^ uwtHs ^pjtbs c5
I V.* vnt*ii 1 1- municlte6Cii.5.fpodiUbus
coUi:': crit ifte mot'' o^dinat^^in DccUnationc
capitis % cotU in vnu:': cii illis erit motus fu'':
t(]quilib5 motus capitis f tcltigo j3p:io8 -z co
municante6>rit vel a i-vftcmis vcl anterius; vcl oej:/
trayet finiftra:! iter iftos funt mofoblig.Scd mufcuU
fadcntcs caput Dcclinarc fm rcctii ad vnii funt ouo mu
fcuU Dcfcedctce a Duabus ptib^^pp 15 qp auriciite a fupio
ri vcftiiif a fuia tcj^tnrio: i fUrcuta pccto:i8 fub:': poftea
cotinuanfiftaDUo^tclenanfinfurrustfo^tafleputabi^
©uoicfecima^
50
Q) fmttrcQ mttfculi: qjftiacapfM rmiUmtii fiut qflf
Duplat3:'Z tuc qn mouet vnasioeclimt caput ad vnum
adfai p3rte:'Z fiamborimulmouent oecUnabit caput
equathredmurcuIiquiDeclinatnmulcaput^^zcollusad
anteriuseHvnuparpofitiirubirofago^^zvadit ad pap
tes Ripiozes pmi fpddilis.'Z fc6i:^ icarnat ciieis:t cii cot
ilringit pars que vadit ad ifofagii couertitcaput foluj:
7 fi operent cit parteincarnaca cii fpodilibue oecUnabit
colUt.Sed murcult oecUndtee capitt ad poHeri'' funt q^
tuo! paria pofita fub paribus notatis : fed ojigo iftozus
pariii eft fnp c6iuncmra:t tuc quedl funt que ttrant ce«
tbanetum:'z fua 02igo clt remotioj $ ongo fui mcdij : z
^dafuntintrantia alas:'zfuio2tgoefladmediu;.£t tiic
oc iftis vnii par facit fealai fpodilepjimii^^zilhtdpar e
fttpjajMrintrlsfuiicetbanetiibinii.^tcIliUudpcrqd
nafcit pcr fe ab alla pzima ad fuii fcnecim fc6m:z fm^i
piiaeft (p crigatcaptitcuoecUnatiifuerit caputadan/
tcictvnii par quartii incipics a furfus^t traftt fub tertto
obUc|gadpartc(iluellrc:-zoccupatalia fpodiUs p:imi:t
ouo paria puma occUnlt caput ad poft rectc fine oecU/
natione obU'qua:aut modtca.-z tcrtiii erigit a oecUnatio
nc obUqua.gt quartii pariii oecUnat ad pol^crius cum
obUqtioc manifella:'^ tcrtiu cii qmrto qd iUo^ pfiniic
rut occUnabut caput ad ftta partc-zambo cii Hrin^crut
moucbit captttpoHrcctcfine altciua oecUnatioc.ioed
mufaiU qui oecUnat caput^tcoUii funt tria paria:^ funt
inp^tndu^-zvnilparqd coopcrit^-zqdUbsillo^en qfi
triagutarc^-z fua bafls eft maioj $ poftremii cerebji. £t
vnii Ifiop pariii oefccdit ad otias gtee fpodiltu:? capita
alarii funt mufcuU fadctee caput oeclfare ocjctra i Hnv
ftra funt ono paria^t occupant iuncturas capitis:^ vntis
par illoy ponit anteruis^t ell illd q6 ptinuat itcr caput
^fpodilc^tfcdiparis^cedic vnCi fingularc ad oejctras:
7 aU'5 fingulare ad finillra.gt paris fc6icfi loais pofic/
ri^^tcoiungftitcrfpodilepzimii^tcaptit vnu fingitlarc
Cejtrataltcriifiniftra^ergoqdilloEqtuozfecoftrinicc/
rit oecUnabit caput ad fnai Qte fm ooUqtatc.<8t que ouo
fc pfirtnicerint oecUnabilt caput ad fua ptc fine obltqua
tion&^z fi mouertt antcriozes iuuabut ad fubmerfionc:t
fi poftcriozcs vertet caput ad oppofitu.t qii oes ftabiit
limlin vna erectione flabit caput erecatm.£t ilU qmoi
mufcuUfitntmint'mi:fedlucrantpcrbont'tate;fuiloci:t
modii fui ocfccnfus iUud fub alus mufcuUs : ill6 qd bnt
alxf fm fua magna quatitatc.etia fliit iiicmra capitis vti
Us ss. Duo q funt nccia pg ouas ite'tiones prias. £t vna
illaf c firmitudo i illa firmiwctopculcata e cu firmituv
dine iiicturc i cu puitate fuo:p momii:^ z' mUitudo Pm
niic:p mowu^-z illd c:q: iiicmra c facile mobiUs^-z laj:a:t
iucmra elt lap qtn in drcuim funt muUe Ugatiocs.gis
frdemouct pmufculiilatiifubtilce;:pafu;in frotc fub
cutcrt imijrtii CU5 cutequoufcp fererectificct in fuI3am
attis:^ ttic crit gg boc ipofis oiuifio vni'' ab aUcro:^ ob
uiabit mebjo moto ab ipfo fijic cbozda pofi$ fiterit futi
motu cuti5 mota:leuis:lata z io H idiget cbozda:'^ cu mo
tu cius cletiamr fuperctUa:^ ia iuuat ocuUis in fui clau/
fura cii fui lapjtionc. Sed mapiUa b; ouos mufculos:-:
vn'iUoy fcquif motiimadibuleifcrfozis:': fcds coicat
cii labro:i mot' madibulc fcgt motii alteri^mebztt tuc
ca fua cll: mufculus iili'' mcbzi^-z mof in quo coicat cuj
aUo meb2o:tuc ca ilU' cft mufculus ad iUu oeterminatii
tadaUdmebzii cii coicationci-zille mufcuUiseft vn''!'^
oi mairilUi^-z e latus:'! cii boc noie latitudjnie fdt ^-z qdU/
bct iftoy fingulariii fingularitcr coponit qc copart^bus:
qthf iUi tej:ta venietia ad ipfa vcniut a qtuoz lods^-z tiic
vna fuaf j^m cft iUudqd nafdf a Ugamento fcctomii
cotinuat fccit ittoit cit e):tremitate labt) ampUojie:': tra
bit^H^usadvnii.iStosetiapacddesattractioncobUq.
tozigo feciidicfta fiircula pcctojis^tab vtracg partc U/
gamcti pcctoisrt fua fila jpccdtit ^m obliquii:t illud q6
nafcit a ocjrtra abfcindit iiUid q6 nafcit a finiftra. t q6
nafcit a Dcj:tra cotinuat fc cus fintftra inferioys Uibij;':
q6nafcitafint'ftra?tinnatfcciipecto2e:t ifta poft^fe
cofhinjrerfn t pftringcn t os ad anterius.ict tertiii nafcit
a fpacula:t connuatfc cu cotimtationib^^pjcdictoi; mu<
fcuU>2r.£tquartiiparnafcitafcnecioadditamctiscon
iunctionalibus:t j>cedut a rccritudinc auricularii:t cu$
poftremo ma]ciUc ptinuat fc:t mouet majulla motu ma
niliefto:t fegt ipfuj labiii in illo motu:t fojtalTc in tantu
coiungct cuauriculagjin oligbus boib^moucbit auri»
cula:t labiHb; quofda mufculos pmunicatcs cii majriU
la:t quofda j?pzi09:t ilU funt qmoz t gda funt vcnietra
afupcrion vtriuf(pgenc.tgdaabinferio2i:tin iftis qt/
tuo: Bfidt motus vtriufd^ Iabij:t fui termintt qnvn m
iftop motiebit trabct fccii labiu ad illa gtes. gt fi cj: oi/
ucrfis Etibus trabcnt labit ad oiucrfas partc9:t tiic co
plcbit fuusmomsinocmpartetnobjaUii motu pter
pdiao6:t ifti qtaoiit cj:tremitatcs mufailojj coicantiu
mifcucriitfeinlabi)Etcmi)ctionc:qn6p6tfcnfU8 0jfcer
ncrc:qm labiu eft mcbzu bumidii no incarnatu in q nd
cft 09:t cft mollc mnUn:fed ejctrcmitatce narium in fuo
acuminecotinuant cii ouob'' mufcuIiBfoztib'':^ paruis
tfuntparutncanguftet viasmufculo^ quibus magis
indiget:q:maio2i8narrationi9 runtmotus majnlUirii:
tIabio2um:tfuntmaio2ismotus:tDt'utiu9 moratcs :-:
pUtscftopus ilUs motib^^^motib^^pcUctop mufculojs
mouetiiicj:tremitatc nafi. £tcrcabantfo:tee;vtreflaa
rarcnt bumiditate:t fo2titud(nc oiminutaj cortilaginia
abofle:tfuiocfccnfU8funtej:ptcfaciei:t imifcetfe pus
Cttfilis vni'' facici;q2 moms ci^^cft ad oUa facie.
([;Capt'm.XlIII.2bc oentibus afaUtim.
; jP J| ocnicsfunt.jz.tfo2ta(TcDcflidiIting»
Jt-U bufda boibus qtuo: ocntcs^q: nafciit
zntc:tfuntine]ctremitatibu9:ttunc oeefunt
I a8.tinfupcrio2ifnntouoDcte9ampU:t oiio
. _i|pru:ttotiferfo:es:tifh'adincidcndU5:touo
coniniad fragcdii furfu5.t in t'mii:t oce olt) ad molcndu
funt.4.fiuc,S.furfiitin imii:tpterifto6,ilU.4.g nafcilf:
nafciiturppc.}o.anno6:tonrDete6 itcllccwsa tcpo:c
quonfcp idpit fpcrmotigarc vfqueq finif (liii cremettt.«
ocntcs biit radiccs acuta6:t impigunf in mandibula ftt
perio2i.t iferio2i:t fup q6Ubet fo2ame nafdf q6da addi
tometii q6 iuuat od retctionc:t in illo loco funt ligame*
to fo2tia;t pter molarcs ocs alg bntvna radicc.&s mo^
larcs quos noiauimus in ifcrio2i madibula ad min'' ba
bcbiitDuasradice6:t,ppc in ifcriojibueDcnrib^^itcira:
funt tres radices : fed mole fixc in fugio2i ad min^ babe/
bun t tres radices^t fo2talTc.4..t^p2ie onos octce itcire:
t radices molaj: eriit muIte:fimole fiierit magne t ma/
pme fupcrio2ii molaru pp fui poderofitatct pp 15 ocn/
tcs fupio^cs cj:ciit a rectinidinc radicij:vt vitcnt cafus:
fed f feri02es:q2 fiit magis fija no tta:f5 fm rectujJcedut
a fuis radidb''.et n6 fut ofta fentietia nifi octcs.gt oij:it
mojamus pbj^ficus qm ^batiofHp boc cft : vt vcniat ci
f ms 0 mcdullo oiuides itcr caUditate:t frigiditotct fa/
ctifuntDcntee Eparma t mole omple odmolcndum.
£t ego vidi cafto2CU5 qui vcnobaf o npo que cft p2ope
bafia:t DcnteBci^^antcrio^cecrat logiq fi curuino Uifi;t
rubei.t acutt.t boc q2 idiga plus rape qj Cciderc:qtii nf/
fivcncf n6babebit9dcomcdat:fedbabebit gd come/
dat:Uc3 no idd3t.t fui oetee fiint iiicut ami.t fi ilU efTent
2tuic. 0 z
©e tiatura aialmm
fntcrio:cs g funt curni no pofTct g illo6venaii£t pettfs
bois iuast ad info:matione littcrarii ficut ale ot)dmiie:
lin aialilMJ9 funtDetcsadarma^iinoadrcctificationcj
comeftion li Rc in po:co:i clcfante./ct ouo culmiclcfan'
tis iuuant ipm in quo oipmus.gt funt qdi aialiaq non
(uuan t Dentibu9:nifi in comcftionc:n6 ad plifijtego crc
do gj oc aial bfi9 oetce cti fticrit oppojtunu pliat cii eie;
1 qda aialia funt q bnt oetes acuto»:': (cQ^itos : vt e aial
qd b5 coparationc ad e j:trabcdii oc pda (icut lco.fit ain
lia que bnt opus ad indilonc fuictbi a tcrra berba;t b^
biit octC3 adcqtos in vna fupficic:-! no bs cuttuilos lon/
gos.f.caninos:qmperipfo8incilToipediret:t q: mares
funtiraciidiojcsin qaiburdafpcbus ^fcmine: oantur
eis culmi ad ocfcndedii feminas:q: fcminc funt oebilio
res in (c.i peioiis cdple^ionis:T boc etia; f it in atalibus
gbufdi:lic5ndcomedltc3mes:in5 idigctillis culmts
fld comedediLfcd folil ad ocfendendfcftcut po2ci mafcu
li:'Z bac oe cl bnt vires flcut modo oijcimus : i ifhtd eH
fimilceiq6acciditincamclis:tfiic oiccmusin omnib^
filt)sannis.£tpQbocfactueltco2nuinccruo:'Z non in
ecrua:i in metcii in tapio:'r pifccs g no funt comcdcn/
lescamesndidigctoetibusacutis^^zg comedut idigct
oendbtts acutis4:tq! no bntcoUii qd oeclinatad pda;
ideo bnt octcs vncos:'! fuBiozcs intrat ifcrio^cs ad mo
dti ferre^m ozdinales acics:tboc factii ell:vt cito tranf/
glutiatoiiufu;:in mai^icationcaiititrarcnt aqua:'? ifte
adcs factc funt eb vclocc idlionc;:'z i(ta oiuifio cft loco
imitic«tioi8.giino:eaiati6funtmrt3 iHU3met3:i qI<h
lianobabetiaalia iuuametaaboze fuonifi comcdercj
1 l03:nd bfet optis: vt ecnt mu \te acic9:fcd oia ozificin q
iiigcblticifione cibiin minimabntmultOB oetes^-zb^
Iunt{Xfce3.£t vngucs auiii vcnantii^ funt vnci:(i'cut]iic
pice:iboc vtcapiatin volado:qmnon oepzcbedant in
ambulando.fit pice auiii colligeriii grana funt rccte:qtfi
potcnitmelius p b^picas colligeregrana:i aucs q bnt
picasamplas funt ille q comediit lutu:taiTimilat ille pi
ce ligonib^^latis. j: t anes qda biit picas parii rectas:'Z pa
rii curuas^ikut aucs que oiir comcdctcs in vcritatc car
iies:i coUigetcs grana^i oico ego:qrn efi qda auis q na/
fcit in aq:i e(t alba:i pedes biis nigroB:t pica etus c la/
ta in cjctrcmitatc:'z fere rotnnda. £t oidt ^riit.g' coznu
fiut fupcaput:qm qda mcbja funt poftcrio:a:cii quibus
nopotaial vidercgd pcutiat:autfuntoeputatta!ijsmo
tib'' iicut man'':aut lUnt aUa mcbza po:a impcdictia mo
tii iUott mebw:p: vt ftwt meb:a ipcdictia motii fpatule:
qtfi coznu no fit nifi in rccupcratioc i^mtis amiJtc in fif/
hira pcd(i:qift oe aial bns fiiTum pcdc b$ coinu fere:fcd
no coucrtit ptcr in afino idico g bsvngula no filTaj^g of
becbcde.ib5co:nu;ifo:tafTea(intisiUc b5 magnii co:
nti:qtnndb5iuuametii ivngula.jftoi^itSri.g^oe aial
biis co^nu b5 ouo co:nua pter afinu indicii:i aUiid aial
qdoicitacbarftiUudbs vngulafiflas^-zqni^ illa otio
aiaUa brit vnii co:nu io pofucrut ipm in mcdio : i na iw
oataialciiarmieinmcbjiacii magnitudinc cojpoiisg
Ocfcnfione:cii velocitate fugicnda:': aUqii na qii no pot
coucrtcre mam in vn iue gencris arma coucrtit le ad fa
dcndQ altcrius gcncris arma:ficut oijcit ari.g? in aiaU'
bu8 no babetib'' octes in madibula fuperio:i: vcl vngu/
las iregras bnt coznua:': aUqti ponit mam vnius foync
fub fo:ma inaioae inuaiiicti:ficHt cii fccitei: ma oentiii
co:nua:f5 qii ejcpidif ma in vngulas no biit co:nHa:qtfii
tiic vngttle illc fictc (ut ad atnbulddfi:-: ad arnia. £t aia
hbus no biitibus oentcs ocdit iuuametii na in rtimina/
tioc: vt fit loco mafticatiois:'! vf mibi g» co:nua ccrui iio
fun t ^pe aQna:qifi tUa aUquado tnducunt podue ilU^'
ttbcr xnr.
ptcrbocwIt(ltoet|ccre:imin«taaraUababcntiaco:nii
runtcap:ioUm9ntanibabcntcsocuio8rtibco6.
CC'3ncipitUber.XlII.£>cintcrioiibusanimaU'u$iian(V
tbomiatracbecartbcric. jZaptm. I,
rj^ CnUmadibuIac iiopbagtis:itra
A^ I UV cbca artcria:i iiopbagusou-
OU'
cit ntitritiitis 4d flomacu.£t tracbca ou»
citaercadco:;ipuimonc:icaputiUiu9
cinecfl cpiglotisict loqmur niic oc i(oi
I pbago:i flo boi8:i oicam''^? aial indigc
_ ^batouobus CFtrifecie.f.acrci nutrimc/
to;i io na fedt vtricg via.f.tracbed acri:i loco ilUus in g*
bufda aiaUbus 9Uud;i ifopbagii ad nutrimctit vl gddl
loco illi'':^ qiacr cft rcs iubtiU'6:i (i tracbcc artcric cen t
coiuncta laiera fmploniinopoiTctpb^acrcs oilatari;
nec^ via pofTctampUarufcd fozamc ect fTrictii.&ed i(ot
pba^is b5 fuifidcs fibi:vt fit e% mcbmna:i carnci clou
dant di coiunctionc fua latera:vt teneat mino:c I0CU5:
qifi min^^nutrimetu cii fua poderofitate apcrit ipfU5:i 0
cii volucrit trafirc ad ftomacii.ict q: mcmb:a nutrit;u«
cmittunt cj: (e odo:c malii 1 fetidii:fcceriit pjj boc inrer
fpiiaUa:i nutritiua pmii oiafragma quatcnus pcr ipfus
veniret aer puru6:i no imij:tus cum iUo vapoic tnalo;t
fiiit ftomocus fubtU8:q: nutrimctii c poderofius $ acr.
1 q: oc nqtrimeto bs e>:irc ttcrcHs:i tiic ga cjcigcbar: vt
puUno cet fupza:nece(Tariii fiut oiafra^ma^i trocbca ar/
tem-.x epiglotisfunt ilTfa ifpiratiois.ttepigUitis ppoiii
tur c;c gbufda gtib^^^qrii qda cirailares funt:i qda drcu
lo;: po:tione9:i vna obuiat alt) ,£t illa pars q e(t ppin *
quio: ifopbo que of no bris nome cfl ferc mcdius drcu/
Uis«£t q6 oe eo tagit ifopbagii no cft cartilago : fcd mc/
b:ana:f5 cartilago cft anterius;i fuerutiile cartilaginc0
cii gbufdaligamctiscoogtismebuina plana;icftficca
Oura:iDiuiditinmuUasQtesciiE>u<:nitadcanflpubiio
nis^ifactucfteiccartiiflginib'':^: ficcnt cy ptib^^molU*
bus claudcref aU'qiT;i etia vt magis fit cuftoditii qifi cil
antcriU6;i fua ouricice itiuat in cmifl^ionc voci8;i coyoj
tiitej: multis lajrc: vt pofTit cj:tcdi in boza ifpir.itionis:'i
coiunctii la;:c cii mcbwnis nc oolerct bomo in emilTioc
fubita aeri6:i q: muUie partib'': vt fi lefio accidatvntno
jPpterboc traffundat invniucrfusji wminocbant a Et«
ifopbagi:ncipcdircttrafitiinutrimcti.i:t comcftio noi»
coiungit cii ifpirdtione:qniciaudif ifopbaguecii pcrtra
fit ad unii bolit6:i claudif via p cimbaUirc qua narraba
mu3poft.j£tmebranaiterio:fuitoura pgbocg> nolc/
daf a catarro aaito:i ab acuminc aerie cj:ciiti8.i oinidc
baf in partcs Dua6:q; pulino fuit ouarii partiil:t fui nv
mi^cediit cuvcnis no pitlfatitibue bac oc Ctl: vt recipiat
fuii nutrimtiiabiUi8:io:ificia ilbf clnarufunt ftricta
Vt fintpotetcs oarc fpiis arteri)6:i i illa 116 itrat fanguij
arrncfcmpfpucretaial fanguinciepiglotiscopUt vo/
cc:i (uitctat refpiratione.ictintraipfam eft U'g»a fitis li/
guecanc:iepiglca9 bii coiungif cu5 tracbea Qrtberia:i
tfopbago:i qii vnti coftringif ad nutriine'tii recipicndii
ejaltaf cpiglotie 1 pftrigunf fuccartitaginc6:i cj:tc'dtit
incbwne;imufculi.vtcoopcriat cimbalari.i qii cibus
cft^pinquueifopbagoltatin fuEficic paloti infcrio^is.
icUiudif cpiglotisq coponcf cpEtib^^qrusontcrio: cfl
fifie fcuto.i interio: cft quc of nome no biie.i fug ipfaj
ponif iiictura cimbalaris.i no cciungif ci^balaris di icu
to.i Uganf ifta lajce.i itcr cimbaljrci nome no biitcni
eftcoiiictii Duplcjc.ict in cimbaUiri funt ouc pcauitatc»
qsitratouoadditametanomcn6bnria.i qri coiungit
nome no biis cii pcltaji coftringif cpiglotis.i qii oilati/
tur.oilataf.i qnUruat cimbalariecmitrif acnqnnon
Becimofterfiu^
5i
n&t ppt ejjfglotim cft triagulus fimilia tmidc._^.litte'
rc:t iammita iftius offis c(t:vt Mkm t fuper iiiUim ft/
la mufcHloaimepigloti9:icpigloct6 irtdigct mufailia
quutenus peltalis piungat cu nome no babitcz mufcu
Us coiungentibus cimbalarc cu D«obU8:i alus oiuidcn
tibus illa a fc iuicc:i mufcu' o:p aperien tiii epiglotim eft
vnu fwr qd nafcit ab ofle laudali C]cpafum coza pcltali.
taliud parqd numerat itcr fnufcuios facietesad fh^aii
fluttonei-zfonanciauatadvtriic^riuafcitafttrculape/
ctori^-z.pcedit ad peltalKimltaaialia biit&tcrifta.vnii
p3rmurailo?r:autDuo:tnafcunt aradice cimbalans:":
nicuruant cul illa : i qrt condringunt clcMant ciuibala*
ris ad pofteriusrt aperit cpigbtte:-: aliud par cuius ter/
mini vcniunt ad auriculas cimbalaris:'! iuuant q^fa; ad
ejrteniione in coopcriendo epig'.otim:'z mufculig coftri/
gunt epiglotis iUo:p ell vnii par qd venit a pte oiTis lau/
dalisrt ;M'ungit pcltali^tvoluit fe poft cij nome no bnte:
tqncoftring?tc6ftringitepiglotim.Jitpterifta funt q/
taoi mufaili:': putat boies q6 iint ouo mufculi ouplati;
tapplicantciieictrcmitatib^peltatis^inomenobnns.
1 il\i mufaili cii coiungunt coftringunt cpiglotim fubt'.
Ctoiciitboieij cp vnu par ifto;: mufculo:^ cft iterius : z
aliud ejcterius:': mufculiclaudetcs cpigloti^ erat melio/
re8ciifucrintiterius:tqficoftringunt faciat coftringi
peltale^inomenobabente^tdmbalarecoogireillasn
jjptcr boc factu eft vn ii par nafces a radice p^.t3li8;i in
teriusafccdere od cjctrcmitatcs cimbalari :t radices no/
me no btitis funt a oe ptra:-: finiftra:': qii claudnn t clau/
d iit bcne epiglotim:i ita foztit er : vt poflTit rcfiflcre mw
fculis pectoas:': oiafragmatie in rettncdo anbelitU5. £t
ftieruntparui:vt no claudcretcpiglotis intcriue opilan/
do ipfu^:'z fnerunt fojtcs : vt fua oiminutio recupcret Q
foztitudine:-: vadiit recte afcedctce^n ifi quia modicfi ob
Ikiuatur illud q6 afcendit itcr peltale:i nomc non babe
tem:i iam inuen iun tur ono miifaiU qui funt fub cimba
Itiri:'! iuuuantpcrnominamm.
(nCaprm.n.fitc anotbcmia pulmonis.
rrmw ■pin<P<^ mil rfirt<^°P<'^"''^^'^*^2tibu5.f.
Ir\@5^ '^ venis:': artery6:artcri)B
ll^S^ dco nd tunicatis.i tertia pars ramu li vena/
lE^^iRil ^ "^ pulfatiliiui in co toto efl iples caro ra
lSBC=iB*il ra mollisparualba^ibiitpulmonemaialia
cGpleta:t eft raru6:vt fugat acrci vt ille oi/
rigat in co:-: ewpellat ab eo fuii fupfluu; fiait epar crea/
bat in coparationc ad nutrimctii:ieft Duarit ptius.vni'
a oc^a:': altcrius a finiftra:'! pars fimftra Duaf ptiu;:
^Dcjrtratritl ptiii.Ht vfr vtilips ptilmonis eft ifpiratio:
1 infpirarionia i rcfpirauonis vrilitae quatcnus atraba/
tur qd cft ncccflariii ad fpiim:i crpella t qd cft fugfluu;.
j£t iuuamctu rctctionis aeris eft : vt rctineat aer adop'
cordis cii aial cmittit fozte voce:aut ambulat in aq:aut
in loco fetido:i vt jsfundct aer in fpii:ficut rcs que maj:i
me ett fimilis in coplepone: ficut pittabat Qdiq> ctia fo/
lU3 acr pofTct altcrari iii ipii;:fcd aer cft antc cibu; fpus:
ois eni cibus fpiis i cojpis eftfutJa copofita : i q: vapoz
fpi^Tus g cj:alat oe coidc in putmonc no pot oc cctero re
ctificarc fpiim:nccerfc e\\ ciiie e:cpulfio:i artcric ramifi/
careinpuLmonciramicanecoicantin coplemcto ifpi/
r.itioni3:i venenS pulfatilcs.-ipulfatilcsfuntcoicantcs
incibationcpttlmoniscFfanguincclarofubtilivcnicnti
a co:de.©cd iiiuamcntu buius carnis cfl pp coplcmcn
ti4 vacui;i vt adunet ramos cajtc:i raru; cil : vt rccipiai
acr3:qj n5 folii itrat acr ramos canc.fcd etw fulias pul'
m onis.i boc eft vt fit multiis acr g reapiaf :i cii flringi/
tur ciu8 fuba iuuat ad erpulfionc vapous fumoft : i tiic
talis fulJacdiSuflilei buob^motibue^tcftacralbus^qe
acr multu trafit in eius niitrimcn tu:i q: acr femp cft in
eo:i oiuidit in diwkep q6 fci9.£t terrius ramtis Dc j:tcre
cll:vt fit culcitra venc vcnictis ab epatc:i no cfl cius iu
uamentiimuItiii(iJiratione:iq:cozaliqu3tuliiDecLina/
bat ad fimftra eP boc q6 fci3:tiic neccfl^arium fiiit; vt in
ocjrtra ad rcpletione vacui eflet additamctu pulmonc:
1 pulmo coopcric mcmbzana qua fentit z pulmo eft qfi
culcitracozdis.
(riCaprm,IIL&eanotbomiaco:di8.
tt^ i^rt"? fitcpcamefojti^vtfitmaglrc/
J Ji^ i-v* motuabocc3fionibu9;iefi:co*
I pofitu ej: filis logis que iuuat ad attractib/
I nc:i drciiductis que iuua t ad cxpulfione; j
vi trafucrfis iuuanribusad rctetione:i 3 eft
q: b; multos motus;i fua quanritas c{\ fm
coucnie3:iboc ne fit ponderofn;:qm ej: ipfo nafciif vc/
nc pulfatilcs:io:igo illa?: efi pars fuEio:i9:i pp 15 vene
coiungen f cii fpodilibU3:i co:^ actionib'':^ ci^^cjctremuj
acutii Rcat fds-A cft in tcla oura loco fcutui rcmota c tcf
la ab cius fulia:vt multii pofl^tt efl7andi:i in co funt tres
Vctrcs^Duomagni^ivn^mediocrisrvtineofit locus it»
quo adunaf nutrimctii:q6 eft fpinitm foncHt aUus lo/
cusin quogeneraf fpiisejrfanguinemultii fubuU':i cft
viamediaitcriUo3.iilIaviaampIiaf in Dilatatwe co:/
di6:ic6rtringifinc6ilricaonc:ivencfunrc):ouabustu
nids pter ilta quevadit ad puUTione:i Durio: cft itcriue:
qrfvobuiat patiTioni fpiis.Ct gnario artcrie efta Ete fini
ftra;q: Dcjctra.ppingo: eft cpati:i trabcs ide nutrimctii.
& 3 Btc finiftfa nafcunf oue vcnc:vna vadit ad puUno
ne:i ramificaf in co ad rccipiedii acrc:i ad Duccdu; foit
guine quo nutrif :i o:igo ifti^cd a pte flrictiffima co:di9
laptcaqua veniuntco:din6 piilfariles.-i eft vni^telc.
Vt fit mag! obedies motui;i vt ptus 6 ca ej: ptc prmonie
t»c fanguic qfi vapo:c ntbco fcrc 6cocto a c6de.£t li tdi
get ifte: vt fit ita bii occoctus fic ilte g vadit in bali vcna:
q:eft ^piqua co:di:iminimii caIo:i9 facitin co matu/
rarionci ftiit vnius tclc:qtn ct fit fug co:pu6 moUci iU
la vena que cft ouarii tunicaru; n6 puIfariUs app:optn/
quatpulmoni;tmn6tagitpuImone nifipoft apte fpo/
dili3:i vcna q pulfat:i e vni'' tclc Diuidif in rterio:i fult
moni9:iramificat inillo.£taUa vcnaqui oipt ^rift;
ado:ri ftati in fua o:igic a co:dc oidif in ouai vnii ite;s
oiuidif :i itrat ptcs co:di8.i ramiftcaf i draiitii co:dis:
1 aUa ifiiae vUimi ps circudat co:.i irrat ptc ocxtra;. t
q6reriditrtcft oeiftisramiscii rccedifa co:dcoinidi/
turinDH03ramo6:imat'o:afce'dit.i mino: Dcfccndit.t
maiozad vnii;q'iftin illa ptc funtpUtra melj^a.imaio^a.
1 in ado:ti funt tres plniculi apcrictes (c a Dcyira.qin fi
tcnt Duo vt trcs n5 cet c5pletii in ci9 luuamciii nifi eet
magisin $ritatc.ifibocaaideretpondusinmotu.i f»
eent qtuo: ce'nt vaUic parui.Sed vcna q eft oue:ji pani
culop.i aflimilaf pulfantib'' no pulfang biTt ouos pani/
culos apientcg ad itU9.qm n5 fitit ita neda figura:fic in
p:ioa'.fed boc cft opus ad e):pcltediivapo:e.i fanguincj
vcnictc ad puImone.©cd ps quc afccdit ab odoiri oiui/
dif in DH0.1 vna gsafceditadpoftcrius.i vcrgit adpte
oc;n:raquoufcs appliccf camimamille. i oiuidif ibi iit
tres ptcs.i Duo afcendiit.i oiir apoplerice.i ge tcrtia ot»
uidif in anterio:ipccto:is.icoftis.iin fcjcfpodilib^^fupc
rioab^^.ivadit abdsquoufctpucniatadpiflride fpatu/
lc.i trifit ad mcb:a manus^i mino: pars ado^riq afccn
ditvaditfubafcctU'6.iDiuidiffm(j>Diuijlifparsterria
ptia magnc.ivtracp apoptcticarii oiuidif iouo cii appli
c8faccoUuj.1vna4j8vaditadanteriu6.1aUa ad poft,
auic Q i
©le natura aialmm
gtantenoj t oiiooHndif.vnags vcnitad [lQ^\d:imufca
los ifcriorl madibnle;-! alia gs afccditad aimailas.-r ca
ru mufcfos:': oimittiribi qtiofda ramos^-jafccdityfc^ad
fuperius capitis:^ pare pofterius Diwidif m ouo itplm
minozis gtis ad poftcriug akiditii oiuidif in mufculos
g drciidantiunctiira capitis:'! funt cius:qda5 gs akidic
ad ouas medHllc:i trlfit b iU6 fowmc magnii qd ctljj/
pc futurc fife laudc y\ littcrc:z alta ps maioi itrat ^fof
ramc ,ppe iftud in oite pctroro;-: trafit ad retcz tcpf mi
nutc in illo: vt vn'' ram'' no poffit accipi fine alio.£tpoft
tt illis ramie fit iterii vniipar:'Z itmin mibzatii fubti/
le:T fubam mcduUe:'Z vctriculos mcduUci tclas vetri/
ai[op:t oziiicia ramop iftius obiiiat ozificqsvcna;: pul
ll»tiliu;'Z ocfccdctiii:^ ilh' afcefus i oefcefus factt fu t:qiii
ouces fanguine oucit poderofu; g nSlitcr dfccdifct afce
fuseftfpilsqcftlcuis^^znafrafcedtt^^zillud rcctc factt^
Cflquatcnti^ ifrigidci fanguis qufcp altercf jlle fangtiis
in fnt» mcduUe.^z qs q oci'cedit vadit recte qufcg oefcc/
datfacfpodiVrantu^tcilibimotujfuijqdfundafilUidl
oefced^:'^ boc ne coiungaf fug fpddilc-z ifopbagiis cns
venit ad illa Ete obUquaf ^fus ocj:tcrarz coiungtf cum
obufda meb:anis ppc oiafr^agma:^ boc nc faciit angti/
Ria ibi.£t ifia vena pulfatilis cii ocfcedit ad f|^i6dilc qn/
ta:i cxtcdit ftipficic iterioic^-z vadit ad ifcri^^-z qii efl in
cgdiftitia pcctojis oitnittitcjrfc ramos^-zillof gda fpar
gunf in pulmonc^^zcTrtremitates iUoi^veniutadcanas
plmoniB:'^ fug qdciicp fpodilc trafit oimittit vnii ramu.
£t cii ptrafit pcct'' vcniut eicco ouo rami od oiafragma;
-r oiuidiif in ca ocjrtra -z flniftra^-z poft boc oimitdt vnii
ramti g poft ramificaf in noiepitci fplene. /ctab cpatc
ocfccdit vn'' ram"' ad veika:^ nafcuf ibi ouc vene fMilfa
tilcs q circiidlt itcfHna gracilia:i colon : i port B ej: eis
fiiittrcei-z mino: vadit ad finiftni rcncs^-z ramiftcaf in
ccllisillis.TOat vit3.£talt] rami veniiitadouos rcnes
^ufc^rcncs capiataqul fanguinis:^ oiuidunf oue vene
pnlfatilcs quc vadunt ad telnaUos:z g venit ad finiftrs
cocomitaf vnaj gte illi'' g vcnit ad rcncs finiftrii|: ita g>
foaaffceet illa quevenitad tefticulu finiftru nafcaf a rc
nefintfiro^-zgvenitadoeptrilnafcifavcnapulfatilima
io^i^-z raro cocomitaf ilia qiic vcnit a rcnc oejctro^ctab
Ifla vena oiuidunf ouc vcnc que ramififcon f in vys ve/
nahi q (mtin circuitu itcnini rccti:i in alios ramos qui
Oiuidiifinnucba^titrltofrafpodiUit^^zalievcncoctdis
itrlt bipoctidria ifcrioza tcncra:q a rufticis oilr iUa^-z oe
(ftis vcnis cU: vnii par ad o:ificiu mf icis^-z mifcc't fe aij
vcnis no pulfatiUb^tt ifta vcna magna pulfatilis cum
venit ad vltimu fpodilcoiuidif in ouo cii vena non pul'
fatiliinfititudinelaudc a Ifc^-zvnapsvaditin ocjctra:
1 alia in finiitra:'^ vtracp illarii vaditad crura:^ antc^
ocfcedat ad crura mittiit cj: fe vcnl vnl pulfatilcad vc'
(ic3:i iftc vcne apparet -: ocawmnt fibi,ppc pectincm:-:
iitc Duc vcncbcnc apgcntin crcatura:'Z pofti^ copleta c
creatura ocftccanf capita fua:-: rcmanet fuc radices:': a
fuisradicib^^c^reutraiTiig Diuidiif in mufculosg (utfiu
p^apcctineDo^fii^zqdvcnitadvCficaDiuidif:'^ itrat ci"*
C)rtremit3te m vente:': q6 rcmanct rcfiduu itrat mf iccs
in rtulicrib'';': eit vnii par piiu^fed q Defcediit ad pcdes
ramificanf invtroc^ crurii p duos ramos magnos in g/
teoomcftica 'zfiUicltri.gtulueltrismagldcUnat adoo
mcftica^^-z oimittit ramoo ibi i mufculoa pofit09:'Z poft
Defccdit:z oecUnat cj:co vnua ramue inter poUce:': aliii
fequete oigitu pedis^-z^fiindaf ^t vadit adplures parte$
pedtsc):tefusfub ramuU's venarii nopiilfattliii qs noia'
bimne poft:': ita qdl artcriaetia funt quc no cocomitaf
no puUatilesific q j;>cediit ad epatc: vfc^ ad pecten mu>
tiber
mi6ipfr3ramtiUartcriariiqtrafciitadfpodilc.qvtfl
afccdiitad pcct''.': g ocfcediit ad fuba fccllas : 'Z ouc apo»
plcticc vbi illc oidiit i rctc^-z illi g itrlt i Diafragma:'^ g
trafeiit ad fpatull cu fnie ramttl-z g vcniiit ad (t65:ctxir.
'z fplcne^-z ad iterio:3:'z q drccdiit ad vtrac^» bf pociidria:
1 vcnc pulfatilcs q fut i olTe adiuuct.f^xctinc fpodiliii:':
ocs iftcnueratc fiit.£tqii pulfatil:-: n pulfatitpcomitat
fcfe:fupw ooifn, ibit arteria fup:a no pulfatilcqz idign'
05cebafi8nobiUo:is:fedin mcb:is manifcflis artcria
lub vcna;vtcoopcriaf obilla^-zvtfit vena no pulfatiU»
qfiraitum:'z artcriecocomitanf noartenas oupUdoe
ca:^ e vna iUarii:vt cofirmcf no pulfatilcs q mebzanos
aneriarij:quatcnu6 gcfcat fipe in mibiia^i ndvacillcRt:
1 aUaca:vt vtracp imbibaf ab altcro^-z qz cpar cft fcdni
mebzii in gnone poit co: cii i^tute infozmatiua q vcnita
co:dc:'z nobiliozc i^te co:dis.fc5 t>q:tra,i6 epar cecidit in
(ini(tra:'zoecUnatco:p3riiadfiniftrl:q: mclio: ouari
ptiii co:dis cft a oqctm^i ab illa multii emana t oe fuavi:
ficm fozris qd capit manu oejitra coplct cii finiitra:': no
eft in ca rario oc otiab''mcb:anis:'Z ouob^^vctriculievna
1 q: vcntcr oc;cter co:di8 c6p:ebe'dit re grolTa^.t p6dc/
roias^^zfiniftraEsregrolTas^-z letie;adequaHcriit illeg'
te6:vt prines fanguinc grolTu5 cct tenuio: qp aUa pars:z
poft cii fucritfccuntas dc DiiTolutionc cotineris : 1 19 pg
fpifTitudinc coccri: 'z pofueriit vas cotincs fubrilius mo/
gis anguftii:'^ odcquauerut fanguin^ fuii in mcdio : i bs
ouoadditamcta|ficauriculas ncrtialce^^zitlcDue enint
la^eciicoftringif coz^^zin oilatarionc cozdis e^edcnf:
-z iuuant in reterione ci^^qd c(t in co:de:'z (Unt qfi oue ar/
cbe recipictcs a vafis:'Z oatescozdi fm g' clt opozninu:
1 factc funt tcnucs vt fin t mcUoris occuparionis i opzc/
bcnfionis^^zfuntfacteourc^vtfintrcmotiozcs ab occa/
fionibU6.£t coi cibat fe cu fuis ^^turib" nalib'':'^ cii cius
oi[atatione:qifttiicitratfanguis ^fiide:ficcril attrabit
acre^^zpofitu^cftco^inmcdiopccto^is^q^cit illc locus
magis cqU'3:^occUnabatparfi iJfus finiflrl.vt ctonga/
rcf ab epatcz tiic bcbit locii amplii:fcd fplen ocfccndit
fub illo remotc^-z in fuo ocfccfu cvtilitaa c^il noiatmn^
^ampUficarc locii epatis fuit mcU'' ^ tocu fplenis:qtu'a
cparcft nobili''.-: pofueriit co: i^fus finiflrl netot' caloi
adunarcf in vna ptc.': pp adeqitationcEris finiflrcqiiii
fple no cft multii caUdii.gt ne ficrctangultia vcnc ma/
gncfit aial moio^is co:dis ent maio:is rimo:is:ftc lcpf:
1 ccru^^cui^^clm affignauiin canonc:q: ui cis caU»: pati/
CU6 -z multii eppldit :e5rio cft in paruo co:de:f5 oico g>
tiic atida^ qulto cft plus audaj: tlto clt minozis co:dis.
•zoij:it:q: co: no potapa p3ti:aiit ifirmitatc:'Z pg 3 nu^
inllrlgulationeaialidinucnifincitis co:de infimutas
limilis infirmitaribus aUo:u memb:o:u.
(C^aprm.ini.Cse anotbomia ifopbagt.
S^ifopbagosSSCS
bus q funt interi'':': in mcb:anis fiint filo 15
gagb^^lcuio: fiatattractio in trafgliitiendo:
q: tti^fcis q> attractio ftt g fila loga cii coftri
gtinf;zfuBiftlmeb:ona calian)eb:anac6»
tc>:ta cjc multis fiiie in circuitii q iiui.it ad e;:pulfione:fic
tufcis.tciiogationcotiariiiftariitunicap c6plef traf/
glutio.^z clt grauis trlfglutio i illo^ctii^^ifopbogus fcidif
in I6gii;q: auferf attractio illais qdiiuiat ad vomirii.t
VomitiiB coplct (c cii tunica epcrioii folu.': io clt oifficu
lio: trligUitio.'Z ei'' locus clt oirccte fiip fpodiUa colli in
rccritudine pp cnltodil.'Z occurrit cii eo par ncntop oc
fc&leriii a meduUa.irt qii ftierit i oirecto fp6diliqrti.cj:
fp6diUbu0Oozfi.q6c(tinoircao pcctozis.t ^tafiuerit
iSecittmftertiua
52
^m:paru oedinatad Dcj:tera.vt oet via vcnicti venc in
afcefuadcapiitvcne:oicoarteriali:'r poft oecurrit fuB
qttuo: fpodilia refidua qufcg veniat ad oiafraguia:? li'
gef cii eo ligameto facili:': la^ro:-: B vt pffetur via venc
magncnc ci^afitus anguflct .£t vt fit Dcfcefus neruo/
rfi cii eo ligameto bns toztuoiitatene di (tous eet podc
rofiw grauaret ej: nimia ocfccfione Pm rcailDeide oila
tat Pm oiafragma:-! oiftcndit ampliandoozificiii ftoi,
<]rCaprm.V.fi)canotbomia Itomaa.
T' llrtfl' *'''P''3giicftcoip''ft6i:tcrca/
■«^ r^'*' tuelloiificiuftoiampli^^iou
; ri'' in mcbjana qs iferi" oiificiii ftoi : i ftous
i iter illae eftmediu in na ^ ad mebzanas ite
■ «0:^9:-: mollio: meb:ana pcncs ftindii ftou
1 \tt(i\r\\B cft magis mollis:i cft vn' panicu
Vas ^cau' coogies ligua:'Z oe iteri'' ifopbagi^-z iuuct attra
ctionc in fHipc3uitate:i ma)cie i cleuado cpigloti cu5 bj
trailrc boUw^-zitrafitu plano cixifopbag^rctrabafcoc/
nderiii.£t ifopbag^c oc fuba ft6i.f5 no cii itcihna lit:fcd
rcs ptinuata cii illa:': cop^ftoi qd ftt pjrramidale \ake.^\x
ei'' furfu5 f fus ifopbagu i occurfu ad oiafragma:': ftoiis
ampliaf in pyUcron:qm rccipics 05 ccmagis ampluj:':
ftous rotiidus eft qufcpPm fugficic ej:terio:e meli'' ap/
plicef oo:fo:t cft ouaru tun icap:qrii iccrio: mnica cft fi
\o^ logo:;: pp attractione:ftcfcis:'z cjrtcrious fila Hint in
draiitit pg c;cpulfione:'z facta fut fila illa e^tcri":qm p:i
U9eftaitrabereq^c]cpcllere:iexpel[erec6plcfpc6ftri/
ctione:'Z cu tunica C):terio:i imifcef qda fila q iuuan t ad
retetionc.j8t fiindus ^oie^ carnofu6:vt fit magis catj.
igif eftmag) occoques^tci^^o^ificiucftmagis neruofuj:
Vtfitmagtsfentics^^zvcniutdamcdulla magni nerui:
Xt gcipiat famc:'z inanitionc5:'z no eft op'' B oi ei qd fe^
tuc o:ificiij:'Z ft6u8 n6 b5 op'' fenfu n ifi vt cii auferf ab
eo nutrimetii c^efadataia^:': tc cii o:ificiu fentttiftd
no eft op"' fen fu i ifcrio:i ijte o:ificij .£t ftous occogt ca/
lo^cnali^^zcalo^ecjrtriVeco^r^vtepatcz fplcne : 'Z bfifunt
iftafubft6:qrtifiiftacentfup:animlii podcraret fupza
ftom:'^ cpar cii fuis ramis ambtt ft^m:': fplen cii fua aiii
plimdine.£t epar fitit magnu refpectu fplcnis:qm fpicn
n6 cft nift rcccptaculu vni'' q6 fit in epate^t pg 15 cotto-
nit^vtci^^o^ificruoeclinctadfiniftra^vtcparbcatampli
tudinc:': pp 15 fiindus piungif cu z^tc : 1 vt fplen beat
amplitudine oeclinauitd^^ozificiu \5fu6 finiftra iferius:
1 q: melio: eft ps oe^ctra:'^ alrior 16 epar cft in oct:tro : 1
in alto^-z q: finiftra:'Z imii funt pcio:a:i6 fple in imo : 1 fi/
niftro erat.£t ia pter boc addtnts eft firbusi^z ^p:ie fue
itcftina boiii5:q: mag1 idiget oecocrionc : qm funt pliis
oebtlia in copararione alio:p aialiu:-: fact^^eft fubriiis^vt
iit leuis fup:a vctre:'Z eft fepofu8:vt cHftodiatcalo:e ab
iterio^Lqmfepii rcdpitcalo^c^arctinetppfua vifcofita/
te grofl'a5;'Z fup (irbii eft jspc mcbzana qda.£t poft mi/
racb.-z poft mufculi vetris^-z ligameta^-z fepus^-z a poftc/
riozicftootfus^^zfubeo vena magnaarterialis calida:f5
meb:ana q coogitoia iterioza nutritiua coftringin^z c6>'
ftringit ea ad iteri'' i^fiis gtes Do:fi ad qs tedit:'z ptinuat
fttii fupcri'' cu Diafragmate-z iferi'' fufi cii ancbis.f.in f i/
ne bipodidriop que otir a vulgo f lia:-: buins mebzane
fttit iuuametn quoufcp oiftigiieret iter miracb.t iteftina
« 13 ne mufculimiracb ipediretopationcs vetris^^ziuua
metiieftin miracb:vtc6ftringatft6mad eijcicdii ftcr/
cus.gt fttr vefica ad cijdcdu vrina:'^ ad cijcicdas veto/
fitates iteftinoB.'z iuuatfup mf ice in creatura cgdenda
1 mebzana pdicta Ugat intcftinaoiaitra fe:-: ligai ea cu5
Oozfo:-: erunt ct cii Do:fo:cjfi vnmiqn ei''captta ptinuaf
cu caiHtib^oiafragmatts:': tpm prinuaf cii otafragmate
an tertU9:tiic oe Oiafragmatc co:a oo:fo na fcif qtdi rc/
fiduiimcb^ane:-: Diuidif inDtias|5tC6;'Z vna ps^ccdit
adozifidiift^imanifeftti^-zaliaEsfiifcifteDiic ptcs c6/
iungunf tn vnii fifaclct illud coopcrit ft6m:'Z itioliiit ip5
rutclacamalififacftoir-rinlSeftci^^iHuaifitiJ^-zligatft^s
ru iteriozib''^ fiit iteri''^ facie Do:fi:'z a refiduo Duarii p«
dictarii ptiii 'z ab imo ramo venap plfatiliii:': alio n pul
fariliii q cj:tedif fupza ft65:'z eft 0: igo ^irbt^irbi oico co»
pofiri cj: Duab^^tclis fubtilib'':': fcpofis : -z^irb^^cooperit
ft^m:'^ itcftina:'^ fplcn^-zvcnas mefaraicas:'^ iuoluit fJ65
iuoUtti6eq pucnit ad illud q6 coiungif oe co cn Do:fo.
(irCaptht.VI.t>e anotbomia iteftino:ii.
' %' ^'il*lHf<>fl'ina flfitfuntmuUa^tfiitcirctltio/
H| b4 "■ '''^' * " *** lutaiqda qtcn'' faccretmo:a
^ |p| nntrtmetiiineisqnfqjeparfmttatfibi necia.
'jg 1^1 afrenifcmpcrappeterctbocomedcrcfi bfet
*— — — ' vnicii itcninii:-: boc q: cjcirct conrinue nutri/
metii:'z prinuo cgereret:'z ect ipcdit" i opationib" fibi nc
ceflarijs^^ztnalgspuenietib^advita^^zcetb^ fitis hx\xt-
tis-.qm vcnc mefcraf ce fugiit oe ft^:'^ n6 fugiit ad coplc»
tii:igeniat"cftcreato: graciUa itcftina;': iiioluta in feqte
nusinipfisoiuidcrcfnutrimetuinta puas pticuias:q>
n6 cit venis mcfcraicis graue q6 ect cis coucn ies^ita 9»
illud pma mefcraicaDimittatDcfubtiiiotiilUiisfugcret
fitbfcquaccs vene:'Z nuerus itcftino|i eftfc)c. j£t pmiiell
Duodenii q6 eft iteftinii rcctu.Dcidc ipfus fiibfcques e it
iunit:poftea fequiif gractlia itcftina iuoUita i fe:poft ipfa
fcquif faccus 1 poft faccil feg f colon:'z poftea longaon:t
oia iftac6iucta funtcu5 Do^fo:'^ Ugametis bti c6ftringc/
tib^^ca f m qp puenit fitui eop:t fupioza eo:p^ funt facta te
nuio:a:cittt ptetiiincisebiiidius^^zno biiti^mtefdnde/
di:tneciu5cftq6princtipru5fittcnue:vcmeUus ad ip/
fttsveniati^niecpatie^^zifcriozaitefttnaq funt panictiU
fpifl^i:'^ ouraicipiiit ab o:to:'Z funt fepofa itcri'' q tenus rc
pamat ficatate ftcrco:i9:'Z adcquctip, quoiifcp poflint
ejcire ne ex fui ficcitate poftit ibi rcmanere.£t pp 13 ftcr/
cus n6 putrefcit nifi et: putrcfactionc in ipfo:fupio:a aiit
n6 funt fcpofa:ttin6 funt fine vnctuofitatc lati cu bumi
ditate vifcofa:'z illude locofcpi in ali)s. £t itcftinit ouo<
denii c6tinuafciifiindo fi^i^-zci^^ozificiiieftoiificiu ftoi:
«z eft in oirccto y fopbagi:^ fic ifopbague cft ad attrabcn/
du aUqd ft6:ita 1 iftud itcfhnii cft ad attrabcndu a fto:?
ftricti^cft ifopbago:qm n6 ftiit nccia d" ampUnido:am/
pUtifdoeni ifopba^^-rficifopbflguseft ppDuo:t vniic.
qtti ilUid qd occurrit itra ipm cft ouri":-: afpcriue.-z ma>
iozisco^pis.-z qd currit itra iftud iteftinii eft lcui'':'^ mol
lius:'^ mtno:tsco:pulctic:qm oecoi tii cft in fto. I:tfc6a
C3 eft:qm id q6 occurrit p ifopbagii n6 occurritntfipcr
vna^tute.f.pi^mtcattractitia.'zi6factu fiitt amplii.fcd
Duodcnu opaf p ouas ^tutcs^^zvna iUarii eftf ws eypul
fiua in ft^.^z aUera attractiua in iteftino ouodcno.tiuua
tur ifta E maflis^ q cxit a ft^.^z boc in irincre mediocri.i
creabaf iftuditeftinii rectiiDefcedC9aft6in recrimdic
ad ifcri^^.vt fit ^pc tputfio fadlis.qm fi pmii cettoztuo/
fu5 ipcdiretet:puinone.'z taUe figiira pftabat in alio.'Z il
lud eft:qth cu pccditin rectimdinebts quecircticiat ftos
ficutfplc.-zcpanpoftiUudaut fequcf idunii^^ztn tfto itei
ftino icipit iuoUitio:'^ iuenif ieiunii vacuii ouplid 6 cau
fa.vnii eft:q: maiTa prifanaria cu vcnitadipfu5 ftati5 (e
ftinabatadcj^itu.tpars tUi"fefttnat pattractionemad
epar.qm pUis oc mcfcraicis vcnie c6iungif cii ipfo epa/
tcqm iftiid itcftin 11 jjpiquius c6iiigif cu cpate.i ci6 re<
fiduueftoefccditadaUa itcftina.-zBppcolcraq vadit
ad cifti5 fclUead tftitdinteftinu5.£tcftiUa colcrapura
clara no mt;:ta di aUo bunnoje.ttiic erit ilUi fo^tis abln
^\ii> Q 4-
®c natura araliitm
tConisitabftcrfionts.inrcitat^Jmtce^rpulfiiiaEPiincni'
ras t iimat ^tiitcej:piiHiu.i ouplici m6:tum vt ejrpcUat
ad epantii vt ecpellat ad iferius^pg ifta ejrpuUione acci
dit qp iLluditcftinu rcnianctvacuii.ttpoftillud itcftj'
m fequit itcffinii iHoLutii:q6 vocat gracilia intclhna:i
il c):poruiinus iuuamctu fuc iuolutiois. £t oigeftio ma
gis coplct in ifto q§ in ifcriojib'':': iferius iteftinii babj
fua pncipale opcratione: vt coplcat in ca ftcrcus:i tamc
no Dcficit gn in ca fit aliq oigeftio: Jiait ncc oeficit a ve/
nis mcfcraicis vcnicntib^^ad ipm ab cpatc:': iLlud e vni'
oiifici):'; vocat ctcavi fitus ci^^ellvcrrus poft:i Dcclinat
^fus oc):tcra:i vnii fuo;: iuuamcntoj! cft:vt vnu illom
eftqufcgclaudat ineoftercu3:nc continuo c^eraf boc
cumodiciiDcftcrco:eoefccdaf ad itcftinarrillud itcfti
nu pftringctfuii oiificiiiclaudcdo ftcrcus quf(pc6plC9'
tur in ipfo:t tijc eycit ipfu5 oc faucibus:': ctia iuuamctii
cft:qih pma altcratio elt ad ftcrcus in i^o e coplcti fuc
cionc cpatis ab ipfo:t no pot f icri oiuifio cibi a ftcrco:e
ainifto^-ztucfuacoEatiocritad iteftina xfenoisiiq eft
copatio ftomaci ad iteftina fupioza.^t qifi fuit neceiTa'
riii qp coplctc fugeret cpar fttbtilitatc kds abipfo ittitii
no:iiiccratfufficie9 vnii ozificiu buicintcftinorqifi fuua
fims nofm logiwdin^cftin cozpcficut liras ftoi^fsfuit
fitus in ^K angulari vcrfus ocj:tcrd i iituametu cius cft
Q> quicfcat in co fHEftuitates:quc fi ocantbularet i alijs
itcftinis:Dii ibi gcfccrent timeret oc nimia vetofitate.i
ctilcuibiadunatftcraisfaciituscicpclUtciicftaduna/
tiicqj fi cet u pUtra loca oiuifus:': iuuamctit ctia illius eft
qufcp in io mozcnt litbzici z afcaridcB.qm raro vf niicp
iuenit cozp^finceis^tiuuamftiictileftin gnonc iftoui
liibiico?: in coviiZ cu fitcrint paud'; modici cojpojis.£t
€x ca ifto cotinnaf colon:t cft inteftinit fcpofus x angu/
Itii 1 fpi(Tu5:i cii fucrit clogatii ab ozbo x>ec\imt vcrfiis
Bteoc]:tcra vtapp:opiquetcpati.ictpoftca oeclinat vcr
fus finiftritcii fiterit in finiftraDcclinabit f fHspcjrtra;
1 in poftcriozi fcmp oefccdcdb quoufcp cotinuat cii lon
gaone:-: iuuametii in boc itcftino fuit: vt in co pgrcgarc/
tur ftcrcus:': oerccdcrct p ipfu5 gradati poft(g fiicrit c6
plctaiftafupfiuitas^-ifialigdbiiiditat] ftieritin ipfoci/
babitilludinteftinij:Tin iftoacciditcoUca paftio vt frc/
quetiHs^-zindcDcriuabaffuti nomc.Scquct logaon in
rectitudinc:i cft vltimii iteftinof i cotinuat iferioji co
loniB:t coiuigit cu ano.£tiuuamtii b' iteftini evt ctjciat
ftercus:'zcrcatifuntciqtuoimufcnli:'z vnuBillor mtij;
fculof cft coiunctus infcriozi ozificio ftoi.ict pzohindat
(nco^fUndationcvchcmeti^teiusiuHamcntucftcon/
riringcreanu:iiuuatadcqciendiiiltudqdremanfit Dc
ftcrcozc E 9ftrico'onc:i cft altcr interiU3:i cft cqlis pzc/
dicto in rctetione cj; oi ptc:-: iuuat pdictii mufculu vn rc
tcntfonc:': in fccis cjrpulfionc p coftrictionc : icjrtrcmi/
tatcs mufculo;r ifto:p coiungunt cti radicc virgc : -z illd
parponifpdicto;pmHfculo|::cituoz vcniiitadlogaone
coittncti cii co cj: trlfuerfo:^ eo;: iuiiamctii eftvt clcue't
natcs^-zciicotrabunf c^tcduntanu^-zcrcatuj fitit iftud
itcftinii rectii qiioufq? ect babilius ad cyciendu ftercus.
£t mufculi iuuates ad cppulfione in ipfo no funftfj funt
in miracb vetris^-z funt.S-St ifte fermo fufficiat dc iutia/
mc'toinitcftini6.gtnulliiiteftiniipiungif cii mufculo:
ncc f n aliq via nutrtmcti:nifi oue crtremitatcs viarum
.f.cpiglotts 1 cjrtrcmitas l6gaonis.£f oictf) e oe mufctt/
lis.ttnucDicamusormufculisani^tfiit qtuoz^t c vn'
quitcnctcius ozificiust^pfund.if in tproi?fundatione
vebcmeti:-: ifta ^fundatio bui'' mufculi aftimilaf ^fun
dationimufculi labi) ozis^-ziftemufculHscoftringitozi/
ftciii anf:'; miidificat ipftts oc refiduo fccis:': mufculi iiti
3Libcr
ponun t iteriud:t iterius cft plus ^fus furfu; fn i^cctfmdi
nc ad caput bois:': putat q? b5 Duas c^trcmitates:t pu*
taf 07 fua ej:trcmita8 ptinuaf cii radice vf rge:*: cftvcru.
1 cft aligd par obliquatii fup totii.£t fuuamcn tti cius e
cp elcuat an ii fn furfu^:^ qfi c):it anu8:boc cft^ptcr la]C9
tionem iftozum mufculozum.
(CCaprs. Vll.^e anotbomia cpathvena:}r li giilfatilfii.
~ llSr^lf^iitcfti^^l^^uin^pi^at fanguia:
•r^ „ li<^5 ct mcfarafca beat ^mte alte/
j radi aliq mo fanguincqth in ca cft "itm oc/
jcurrcs ab cpatc:-: cfwr cft caro rubca quafll
Cfangitiscoagulaf:': illa c vacna a ncniofitci
t&tiD cafpargunf vcnc;qriiqdaq funt grofiiozes:funt
radfccs graciliopquc fparguiif in eo.gt tftc vcnc funtd
ftd:T iteft infs mcdfatib'' ramf s ven icn tib'' a cfma cpat):
t fd qd cft Dc co ^fus oiaft^agma occUnabat ab co ne fpe
dircf moi' of afragmatis:': crit cotracms illo:p graciliii
qfi fn piicro:quouf(^ occupatio epatis a coftis iairttatis
fupfpfum:t cft fup tpm mcbzanancruofa q pbctef fuua
metuinfcnfu-zc^firmatipmciialgsiteriozib^^tadips
vcnit vcna ^Hilfatf lisq fpargif in co pftans ftbf calozcj:
1 rcduccs ipm ad teperantia:': pon if ad ptc5 ff mc : qti»
gibbus cj: ptc Diafragmatiscuetatfc tcaicfit.Htin cpa/
tc no crea f locus amplus ad gnonc^ fanguinis a mafta.
©cdplura locaftoquftpDiuifamamagisfeftinct cius
altcratio.£t vcnc q fiit ^pingoics cpati litnt fubtiUoas
teleqtcn^^magisfcftinatincisaltcratiomac ad carno'
fitatc.S5 mebzana q copbedit cpar ligat ipfu5 cii mcm
bzanaquc coopcrftflom^ziteftina. ictligatftipmcum
Diafragmatc Ugamto fozti:'! cii latcrib^^poftcrioiib^^Ugat
fp5 cii Ugainto fozti puo -z gracili.^z ptinuaf cu5 cozde g
vena magna:'z illa vcna firmaf cii cpatc ligameto foztfc
q6 c mcbzana Dura t fpi(Ta:q afccdcs cj: furliis ab epatc
Dimittit fc : id qd fubtiU^d co e Cfuba cpatl. £t 13 qifi cft
fn cpatefn locofccuriozf.£tabepatcnafcunf oue vcne.
Una ap6 ff ina:c'' iuuamctu cft attrabcrc nutrimcntu i
ocferrc. 3 gibbo nafcif vcna pcaua^c'' iuuaifit ii e ocfer
rcnutrimetii ad mcbza.gt anotbomia ffme c q Diuidif
fn.5.ramo6 ^ccdctcs ad.5.|SHla6 cpatl gibbofae^t ab cis
^ceditqdi vcna li pulfatil vfcp ad ci^i-, fell:t ifti ratni
ff .q.radices arborl:f5 ej^trcmitas oidif i.S.Etcs:i Dueil
la? f f gracilcs:'! aUc fcj: ff maiozcs^tvna cs mino:p pf ii
git ciiDUodcnovtfitgatciceo^^zabillo raiiiificafq6da$
qd vaditad cop^:q6 of arcbacac,.-! z* ps ncrHo:p vadit
ad fijdus ft6i.f.ad poztonariii:vt it fugat. Ss ^cf. q f f rc
ftdua:vnap6illopeadpfcfupficiale ft6i:vt octei nu/
triintii:qih itcrio: ps obuiat nutriihto p:': fugit cj: eo.£t
z° ps vadit ad fplcnc vt oet ci nutrimetii:': aiiqj vcniat
ad fplcne ramtficaf p ramos pqs Dcfcrt nutrime"tu5 ^^
cop'':':^^ Df ancbari6 fubtilioziqdvadit ad fplcne niic.
£t poftqs ifta ps vcnit ad fplcne ramificat vnii ramii bo
nc ^titat 1 g vadit ad finiftrii lat'' Hoi ocfcrcne ci nutri/
metu:'z poftcp p fiidata fiicrit i^a vcna in fplcnc vfc^ ad
ci'' mcdiii oidif p ramo6:q :p vn'' ram''6fccdit:'Z attcr ra
mus afccdit:': afccdes oidif i ramos i fupioiimedictatc
^oi D36 ci nutriihtii.£t a" ps vadit ad ip3 fplcnc pls ci
ntitriih'".ji:ta^ psvadit ad gibbofitatc ftoi:-: Didif i ouo
1 vnii illo;: oidif i 0110:1 vnii iLlop nutrit ftniftru lot'':^
ali'' 6j:trii mclia^ ad oxiiicin ftoi oie ci appctitii 65 pdi
cta psq oiccbaf Dcfccdcf ramificaf iouas ptC8.£tvna
gs ramificaf i mcdictate iferiozc Dans ci nutrimctii. £t
alia ps vadit adcirbiui ramificaf in ipfo oans ci nutri/
mctii.i:t3''Espdicta;j.6.vaditadfiniftriilat''iDiuidif
fn \n)6 vcnap q frtti circititu iteftini recti:gB boc ctia fii
aligd rcmafcrit in nutrirnto.£t qrta pars oitiidit quaf»
^ccimnftcrtim
tn mtnoe CApUhred ^ vcniun t od parte Romaci appontd
ll(ieticuiaduenitramtficatioafplene.'z pars illo^ w
dit ad oeptra gte ;irbi:'z oiuidit in eo e)* oppofito otuifto
ni q venit a fplenc.gt gnta ge pdictop.^.oiuidit in gtea
q circulftat coUii vt fugat nutrimctu in eis. £t.d^ pare oc
eo vaditin ciraiitu ieiuni:i refidiiii vaditad iteftina gra
rilia q funt piucta o2bo:i vena eius pcauaiz ei'' radi;: oi'
nidit in Qtes in ipfa fuba epatis qua ptes funt capillared
t boc vt fugat nutrimetii:': ramificat ifta pcaua in gibbo
in otias ptes:vna afccdittaltera oefceditHict q afceditpe
netratoiafragma-z Dimittitin ipfo ouas venasrq oueve
neramificant in ipio:i rcftditij ab co oefceditin oirecto
mebzaneco^dis:': mittite^ fe multos ramos qfi capilla^
nesinipfooatesnutrimetii.tpoftea ramiftcaf in ouae
etes.£t vna gs illac mogna venit ad co:.': trlfit in ipm
in oqxra auricula ei'':t iita vena e maioz otbus al^s vc/
niedbusadcoz^qjalieveneDiiciitaereJcttfta vena ou>
dt nutrirntii qd eft fpiffiHs:i5 neceflTanu fuit vt oeferrer
in vafe amplfo:i.£t in i(ta vena cii itratco: fiitei tres pa
niculi ad fuu itroitit.q.aperiant iterius t claudiit viam
neine7:tefloeaco:dereuertat nutrimctu^^zfunt illi pa>
nicuU ourio:es al^ s.t ifta vena pulfatilis qit eft i oirecto
co:dteramificat etresvenas:'! vnaillas vena:;: vadic
ad pulmone:t nafcit ab eo loco i quo nafcunt txtlfattles
^pe finiftraii obligat t^fus De^ra:'z bs ouos paniculos.
1 io vocat vena arterialis no pnlfattlis:i iuuametii pa/
mii iili" Duplev eH ne fudet ab ipfo fanguis fubnlis t acii
Rts ps, fuba; pulmonis:'Z q: ell,ppingo: co:di: i ifte fan<
guis no efl bn coctU8.(icut fanguis ille q eft tn veno:'! ar
tcrra eft:t no apget arteria: i iuuametii iiti'' ouplicatidis
eil.vt in ea bfi oecoquat fanguis.£tBs fcda pdicta^ trit
t^circiidatcoztpfiindat in ipfooas einutrimetii pzope
auricula oe^tra t^pe locii i vene Duplicis in eo.£t par»
certia^p:ie in boibus oeclinat ad pti fin iftra:': oefcedit
vftp ad fp6dile.5'" i fuftctat fug ip5:i ramifica t fuu octo
collas tferio^es:': fug mufculos i alias carnofitates que
runtin,ppinquoillapf5q6Devcna?caua pter pdictas
gtes in' oirecto co:di8 fucrit reftduu aicc'dit -: ramificat
in Diaf ragmate qd oiuidit pectus in duo.i mitrit quofda
ramos ad Qtc carnofas q or ma2i.fct ci'i gucnitjjpe liga'
metu pecto:i8 obliquan i:i $to magis recedu t^magis fc
parant in ie:i vtraj^ illa:^ ramificat in Duo.t vnii iilo^
oao:^ vadit ad vna pte bois:'! aliud ad aliam:'z vadit oe
Cftis ramis g oejxri i finiftra gte pccto:is quoufcp pacf
niat ad os qd Df ougen.jgt vna ps iftoj: vadit ad mttfcu
losqmouetmufculos^^zrainificarin eis.^talia ps oe/
lcedit ad ntufculu rcctii:i ramifica t in co:i piiigiitur ep
tremitatcs ci'' cu vena pectotis Do:fi.£t q6 remanftt ej:
quolj illo;: cfk vn ii par.i qdl? illof ramificat E.5.1 vn'
ramus oiuidit in pectoze 1 oat nutrimctii qttuo: fpondi
libus fupio:ibits.i alius ramus Dat nutrimetu fpatulari
loco.£t alius ramus Dat nutrimetii mufatlis g iTit i col/
lo.£talitts e)c ets penetrat p fo:ame' fe^ fpodiliii fupio:p
q funtincollo.q penetrat vfcBdd capnt.£talius ramus
magn''^ emaior alijs Diuidit ad fub3fccllas:i fiatcfeo
qtmo: rami.2:t pmus ramus Diuidit in mufculosq fiit i
iterio:i pecto:i8:i fiit q mouct fpatula.gtfcds Diuidit in
carne nira 1 telas q funt in fubafcellis.ict tcrti'' Dcfcedit
E pectus vfcp ad miracb vetri6.£t qrmB g cft maio: ra/
mificat pmufculog g funt in fpatula.irt alia ps ramifica
titrin mufculu magnii g eit in fubafcella.ict terti^^raraus
cft m3io:i vcnit ad b:acbiu 1 manii.i e illeg dI^ fubafcel
laris.tt q6 refiduu ert oe ramufculis pmis: cui" refidui
vn' ramuB ramificat ad iftas ptes multas afccdit ad col
luiz pmusanteqgpfnndct in ipfa ramificat g duo:i vna
^h
illa:peftalbudegb.teft in manifedocollt: ibtceftalba/
degb.q eft iterins.i q eft in manifcfto ramiftca t cii afcc'
dit fup:a ligamctti pccfo:i6 1 ramificaf in oiio. £t vnuj
ilto|:cuDiuidifafccditantcriu0.iobliqucadptc:ifc6m
vaditadanterius pue:ipoftca Defce'dit : 1 poftea afccdit
vfcBadligametiipecto:isicirciittoUu'tip5:iafccditiele
naf lcdj manifeftij incollo quoufcp adiugaf cii pma par
tcricomifceaf cii eo:iepambobu8 erit albudegb maniV
feftij:i Df cp imifcean f cu eo oue ptes.i poftea Diutdun f
tn Dua8.i vna illa^ tc'dit in latu:odde obuiat fibi in lo/
co Directoptucrioe ligametof pecto:is in loco itcrio:i: 1
fcda obliqttaf manifeftein collo : 1 M fingulares paree
noobuiatfibi.fitabiftis Duobus paribus ramificaiur
ramiQuiadmodii tela:paranea:^.ifuntqft ifenftbiles
1 ctab ifio pari fc6o ramiftcanf tres vene maifefte 1 bnt
qgtitatequatulaciicB^i oes alie filt ifenftbiles.ivna iftajt
vcna^ q funt manifefte tcdit fug fpatula:i eft q of fpatu
lariaiabipfa Defccditcepbalica.ialicDuee):vtracB ptc
iftius fpantlaris piil^nt quoufc^ pueniat ad pivide fpa/
tule.fs vna illa:p finit in illo loco.i no J3ccdit vitra:i ra»
Biificaf in illo loco:f5 fc6a qua pnominauimits^pceditad
caputadtuto:t)ifpargif ibi:f5fpatulari8 jnccdit plufi^
alic vfc^ ad ei^remitate manus.f5 albudecb manifeftfi:
poftcg admifccnf fuc fingularce ia oiuidtt p duo: vna ga
ttrat iteriu8:i fiiit ej: illa mulri rami puuU:i fpargun f in
m jdibula fupio:i:i ali) rami maio:ce iftis g fpargunf in
madibulaiferio:i:igriatlcambo;rmino^Diuidunfe)c
circuira lingue.£t in manifefto iriufculo^ poftto:;: in lo
coillo.ialiaQ8q appetramificaf p locaq funt poftca/
put 1 auriculas.f5 albudegb q6 c iterius piijgif cum yio»
pbago.i ofccditdiipfo fcds rectitudine: 1 Dimitrit in fuo
jjccflu quofda ramulos:i iuoluunf cii mufculis venieti/
bu8 ad albudcgb manifeftii./i:t oes oiuidun f in f fopba/
gii icpiglori5:iin oes gtcsmufculop g vadiitintcrius.':
fua cptremitas penetrat vfcp ad finc a ItJiide If e.i rami
ficaf ipfe tn ramos g^pcediit ad meb:a q fut iter fpondiic
pmiK fecildii:ict,pccdit indcvenacapillaris vfqpadiii
ctura capitis 1 colU:i ramificanf inde rami g mittiit me
bzanacooperientctefta capitie iobuiant.£t ilti ramii/
trant vbi c6ctu"runt DuoolTa C3pitis:ibi in illis oiTibus.i
q6 refiduum eft oc ifhs camis pcnctrat interjacuitatej
o(Tiu5 in finefumre laudc Utterciramificanf indccj:eo
pUircs ramiin mcb:ana medulle:qua6 cibat 1 ligat mc/
b:anam Duram q cu5 ifta fuit tn circuint 1 in furftt5.£>e>'
inde ejiit ej:tra mcmbzanas que cooperitcaput. 1 poftea
oefcenditameb:anafubriUaccrcb:o : ifpargit fe fc6m
oifperlionearteria:p:iconftrirgitomnc6meb:anafpif/
fa.i reddit cos ad locum amplu5 1 eft locus ad quc5 DC/
Icenditfangui8:iin qitoadunatur.ipoft fpargiturintcr
ouastunicas:i vocaturto:cular.i tunccu5admi)cti fite
rint i(ti rami in ventriculo medio cereb:incccflariti erit
Vt magnificcnf in eo ifugant in eo e% to:culori:i fugant
etiam oeeo q6 oeairrit ab ipfo p ramificationc5:i a me/
dic ventriculo tenduntad ouos ventriailos an tcrio:es.
lobuiantartenjsqueelctianturad vnum loctim:iifti
continuanf inmemb:anaqucvocaturrcte. Sed vena
fpatularis que oicitur ccpbalica quando ftierit p:ope adj
iuto:ium p:imo ramificabinir in ramulos qui fpargunf
in cute 1 in panibus manifeftis mufculotum illius. ise/
indc p:ope iuncturam aflcm cum adiuto:t)e:i qusdo eft
p:opc iftam iuncturam Diuiditur in trcs partee.ft vna
ifla:p eft quc oicinir cbo:da b:acbg:i eft ilUid q6 tcndit
fttp manifeftii focilis fupio^is.iDccUnatad gte fiUteftrc.
6clinas et ad tumo:c focilis iferio:is.i fpargif J ptes ife/
riozis fiUtcftres rafcbctaf :ifc6e vaditad gtco oeclinai
^cmmramlimn
tionismmanifeftoaflcid.-zpiugit cuco vnus ramiilue
xeniea a fubafcellar-z cj: iflis ambabus f iet vena q oidt
cardiaca.irttcrtiusmmuejjfiindafiiuoluiiin^ftindo
quoufcj; imifceaf adbuc cu ramulo fiibafcellari.£>5 fub /
afcellarisinpmafuiramificaticeramificafin^fudofui
adiutozi) -z fpargif lug mufculos ipfiue:': remancbiit raj
muli g applicaban f ad afTcid.t fubafcellarie cii applkat
ad iiictura to:cularc oiuidif in duo:'Z vnii illo^ ^fonda
tur ■: ptinuat fc cu quoda ramulo,pfiindatc vcne cardia'
ce:z currit cu eo modicii:': pofJca oiuidif i afccdit vnuj
illo:p quouf(^ applicct ad auricularc g Domcfticij.i me/
diii^mcdicii:ipar8a(Tcid.£tramificat in ptee manud
filucftris.i par fc65 Etiii fubafcclla?: ramificatur vcrfus
a(Tetug.4. zvnu9iUojtDiuidifinfom'o:iafleti vfcgad
raretai-zfcdfloiuidif fHEiuagoiuifione ficut oiiHdebat
p:imus i tertiuacode mo oiuidif in mcdia aflctti quari-
tuseftmaiozalijs.-zeftmagismanifeftus': altioz intcr
alios:i ramif icaf cmittes e% fc ramii.i piiigif cii cepbali
ca:': e% illis ouabus fit cardiaca:^ qd efl rdtduii eft bafl/
Uca:i ille etia oefccjiit z jjftindaf itcjt.i cardiaca icipit a
Domefticoielcuaf a focili fuperiU9:oeindc oeclinatad
parte filueftre:'z ramificaf g ouos ramos fc6m ftguram
laude litterc:-: tiiceius altioz gs vcnit ad ej:tremitate fo
cilis fueioas -z ibit ad gte rafcete.fit ramiftcaf iter poUt
ce 1 indice in fiUieftrc indicie:^ pars eius infcrioz ibit ad
cjctrcmitate focilis infcriozis -z oiuidif per trcs ramos: i
vnus illo:;: vadit ad locu mediii itcr indice -z medium:t
ptinuaf cu ramulo g venit a vcna vcniente ad indicej a
gte lupioa:-: facitcu ea vna vcna.t fcds ramus vaditab
ea.f.indicis i allucbale q c(t iter mcdicii i auriailarc^: t
fpargif intermediiimcciicii<zindicc:'z tertius tenditad
auriculare i medicu:': i(ti rami oiuidunf pofl in oigitos:
jStilfigillabimusDcvenisfugiojibusfcrmonenollrus.
([^Captm^^^.ibeanotbomiavetrisiferiozis i maiozis.
/rr' f^M. 1*^ que ocfccdit piimi rami g ra
X^ yat V mificafabcafuntqftcapiHa
res^t boc ante$ appliccf ad oozfuj -z vedunt
ad rcuolutioes rcn is oextri:-: fpargun f ibi : i
KygTTnfiW co:po|: in^pinquo ipfius adcibadum illa: i
poftabillisramificanfoucvcnemagneqonrafcc'den'
ree:z vadut ad ouos rcnes claiatcs eis aquolitafcm fan
fuinis.-z aliquatulii fanguisqucm fugiit rcncs. i ej: vno
8fcedctiiifiniftro:vnusramusgintratin tcfticulii fini/
ftni fc65 modii^quepdijcimus in artcrqs. £t etia p:etcr
iftii ramificanf ouc venczvadfitadtcftjculosr^zg itrat
in finiftru accipitfemg ramu e>; ftniftro ouo|: afc^tiii:
1 foztaiTc erit in aligbus tota ozigo illi'' a gte afcedetis: i
ramus itras oejctra aliqnaccipit ramii a ftniftra.fed plu
ree modi funt cii tcfliculop venc no iuoluunf cii vcnis
vcnictibusa rcnibus.-z in illiseftcurfus oigcftiois fper/
matis:': fit albu poft$ fiierit rubeii:'z bocjjprer multitu
dineiuolutioisipfi^^-.xplus ocifta vcnaabfcoditfein ma
triceitftcutvcnaarterialiaoefccdcefnb fpodiiibus ra/
mificaf fup coftasrita ab epate oefcedit fup fpodilia vc/
na qdi q ramificaf fup fp6dilia:t fup mufailos a oirccto
oppofitasillis fpodiiibus quoufcp vcniantadcjctrcmfta
tes mufculop vetris mincis.iicinde venifi t ab illa venc
q penetrat fpodilia vfcp ad nucba.-z tiic qii applicabitur
ad vUimii fpodile romificabif in ouo: 'zoeclinabtint ad
vnaBtevnii^^zaliudadaUa.f.adcops-zcrura.ictantecp
vcniatadcruraoiuidunf inDcceramos.tvn'' vadit ad
Duo Dojfai-z fc6p ramus cft qfi capillarie.^z vadit adinfe
riozee ptes fifac.-z tcrtius fpargif fug oe pcctinis oo:ft:i
qrtue fpargit fe in mufculoe oni:'Z in manifcfto pcct inis
oo:fi:'z gntuB vadit ad itroitii matricu mulie^:-z fpargit
tJbCT
fe in ftmdo ilh^ t in eo cp otinuaf ciica ad vcfica^t ill6
qd vadit ad vcfica poft oiuidif in ouae gtee: ■: vna pars
fpargif in vcfica:'! alia ps fpargif in fuo colIo.£tifta g»
in viris cft maio: pp virga^t in mulicritHie cft mtno: : t
vcneq itratmficeejrgtibus ramiftcanf lafccdiitadma
millas:'^ cu illis coican t mamille -z matr«j:.£i octau'' vc/
nitadozificiii vuluczin mulieribus-zvirie.ftnonue i/
trat mufculii intcriue pectinis oozfi.t fpargit in iUo. £t
oecimuepiuidif in iguinibus maif^fte vfc^ ad otio alia:
1 ptinmi cu capitibus vcna? oefccdcntiur-z ma^iimecii
eis:q oefcediitagtibue mamiUa:p ladunanf adinuice;
1 faciiit vna gte magna q vadit ad mufculos natium. i
qd refiduii eli oe iftis itrat cojrae i ramiftcan f ab eo ra/
mt.'z vnus ramus illo:p oiuidif in mufculos anterio:e8
cojccz alius in mufculos flibteno:ee co);c.<z^fiindaf iit
fuo oomeftico:t ali) ramuli multi fparpnf intra co]ca:t
qd refiduii e ob ifto toto oiuidif in trce ramoe i boc cus
coopcritlumcn^ziiicturagenumodicii.ttunc ge agre/
ftis illo:^ tcndit fug minue os crurie vfc^ ad cbaab.t me
dius iUo:p tendit vfc^ ad ouplicationegenu oefcedcndo
abiUo.£totmittitramuloeinmufculosg futin iterioi
ri cninan ramificanf in ouos ramoe.i latet vnus iUo;&
in iteriozib^^gtib^^cmris:-: fcds iter ouos neruos: -z t^it
ad an tcrius pedis i voluit fe cfi vno ramulo agrcftie p>
iiomtnato.fit terti''^ eft oomcfticue occliat ad locu ve/
nofu cnirie:'z tcdit od cbabab:? cbabab gibbofu; ariidi
nis magnc-z ocfccdit ad oomefticu antcrius^-z of fcozfi:
1 ifti trcs ftiit qttuo::i ouo filueftrce tllof adanteri^Vrii
dinis mino:i9:'z ouo^ oomefticop: vntts vadit fug fupe/
rio:cgtepedis:'z oiuidif in partem fuperiozegfie oigiti
pcdis^^zfcdeiftoiroomeftico^jcuramo filueftri partb
Domeftici:quanominauimu6-<zoiuidifinpartesftrictio
res.£t eft ifte fermo coplettis vena:p no ptilfatilius.
(ECaptin S^.fiie anotbomia ciftis fcllis -z vefice.
rr^ fH '^v^'^caafl"imil3nfinbocg>cw
X^ Ifc'! ndvenitfuiinutrimetiiafupcr/
' ftuitate q oecurrit oc ca : q: co:pue vtriufc^
illo;: eft neruofu5.Jct felli aducnit qda fuba
fubtiUs q cftmultu5 remota a fubaciftie : t
fitr accidit veficcii anteq^ iUa fugftuitae veniretad veH
ca acccperant Dc iUa ma rcnes fiiii nutrimetii : -z ctia iftc
fuEfluitatcsfunteisv3ldeclare:qintrafeut g viasval/
de ftrictas:'Z gg boc vtricp illo?: aducii it vcna oas ci nu/
trimctu.£tadcoUiiciftisvenitvenan6 piilfatilis ,gpc
poztl.t vn'' neruus g c ramus neruofi epatis:'^ ifta vena
1 ifte neni" no apparct^-z vna vena pulfariUs q c bn mani
fcfta^-z c ramus pulfatiUii epati^t ifta fitr oiiigif cu cotlo
ciftie^t attrabiti-z poft ramificaf g cifiiiSi ad veficam
venit vn'' ncru'' a loco.ppingozi fibi ofli8:q6 c fup:a gte
00:^:1 ouevcnepulfatilcs.t Duenopulfatilesq venujt
illia Dozfocii ncruoi^zfuu coUiicft pclufus cu meb:ana q
coogit ip3:i q: fugfluitas aquofa ftiit maioz ^ cot ica. io
ftiit vclTca maio: cifti.t i6 idigcbat maio:i neruo i pluri
bus veniB:'^ vtriitp iftof b5 trinu5 fitii filof ptcr iUd qft
e itcr Duo colla:q«op vnii eijcifz rcliqufi rccipit : 'Z funt
DHOi: tunica:p -z fHgfluitas currititcr Dua^ tuiiicas:-: pc/
trat vlcp od pcauitate:'z qn claudif iplcf vio ncpofl^it re
ucrti^tcjritgfcdscoUii^-zinciftio^iftciuci^cics coUii in/
trat cil itcflinis i in vcfica recipies piungif cii illis:-: ftig
ojificiii veficc e ifert''mufculH6.': ftio fila vodil t fc65 apU
tudine io:ificio:i fuii iHuamtii e rctincrc coUu i vrina$
quoufcp intendaf in dus cp'tii:i cum intcndif : ampUof
iftemufcuUis iej:peliif vrina permiifculoe miracbad/
iutozio virtutie eT:pulfiue.£t fplcn no cft mcbzil cflientia
te.qifimultaaiaUafutqcarentfplene.aut bnt minimu
iBecimurqnattu^
fpleni.£tomneahl Ms pulmon^b; fitim pltieqm pul
rwo ciim calefir oeiecta t fi-sgido i bumido; -: boc cii mo/
uet.': fitr eg vapojc fiimofii; venicn tc od ipfu?. i io ne/
ceflijriuefteibfevcricaiiiobfjspuimonecft biie vefi^
ca.£f oico ego (p pulmoni no fufficit rcfudatio: fs etia va
po: aquc afccdit ad ipfum:'; oc aqua refudat ad ipm per
venas.Sj aucs."; q biit coiiii tclicu:i q brtt fquamaa,qi
(tiipiilmones no funt fanguinei:io no bnt calozemultii:';
fo no btit vefica.£taue9 no potat muita aqua: q: aer efl
plU8 tn fua cdptone:'! no cft in tis magna ps aqtie.£t ov
)cit3riil.Q7fucfluitasaquofainauibu6tra(it in pcnas:
^tdndrdigetveftca^-zlitrbiisrquamas ^biiB coHos pt
cer caraica:q b; pulmone carnolu; i fanguinetun.i Dico
c^ofuiico:iiin6nutrit e^fuafuQfluitate btiida-z ficca.
1 10 adunat in fuo coige:-: oixit cp fua buRuditos no oif'
fokiit ad tps.qtn fuii conu e Durii.£t vefica marinozum
femQemaio::qzfuntmagisbumida:i pocat aqnaplue.
c aial q6 of amii b; vefics i no bs renes^q: fua cutis eft
mollis 1 fua caro.£t oijrit boc verbii Srt. g? mebza eius
fontmuUii bumido^^ridigetmuUii attracaoe aque^ no
idiget renibu8:t gQ molle cam^ oiflbluit bumidii i ete.
£t pter illnd oe aial btl6 palmone b; renes:? oijcit Q^cl
qrc ren oqxer eil altioz eh aiie cae^re fucciliu oejctru
ntagis eleuat .£tpo(l 1$ locutas eliari.in oiafragmate:
t^xitg? aialbiis mebtaadiipiradtibits nutrttiua bs
Diafragim.t^pter boc cu calefit oiaft^gma ledif fenfue
1 capratio:'; qit mouet muitii accidit boi rifus i lcdit ali
qrlmultii ille rifus.tia oi;:eriit^ jjdi pcntiebat in ot»
fragmate t ftetit pofl otinue rtdes t moucs caput.£t oi
fit^ri.cp ifhid no o$ magis credi $ q6 oijnttJomer^:gi
ouda amputabat caput in teplo ^ouis.t poH loaitii ^
caput:t boc no poteeq: no e fermo nifi g ifpirauone: cii
«iit abfdndit pulmo no loquet.£t tuc locutus eft >9ri.in
motu mcb2o:p nutritiuo^:t oittt gp cnius nutrimetii efl
cjc reb'ourt'8 ligneis aut fpinolts bj muUos vctres: ficut
cameUis telefae:? non bnt oetee m madibula fugio:i:'Z
liccteius Ungua Itt carnofa cii inoluit pan iculo aipero q
fi frodofo <z limofo: fitr et fuii palatu i funt loca oetius i
yfcpmi fuo;i octiu traftuit in fuii cu!mu:t oia aialia rti
minant.t papa in auibUD eft pmus vetriculus:i fu'' ttw
tus eft loco maflicarionis:i qft fc68 oeii aliqn efl gddl
qd nafcit i vf papa i no efl papa.t pofl: b; ffomacus vel
fiomacos multos in poflerfoii itefh'no:p.£t eft qda pars
pifciii no bii8 oetes.t bs co^pus magnu:? fuii nutrimen '
ctieflgrolfu5:'zidrumtnat.ipifce8 funtgtiloft muUii:t
fut motus fttnt oebiles^tio eii fuu flerctis oti^ i iuuat fu
C boc:qtii fua inteflina funtcurta i recta i bui^ funt aio/
lia ^ bnt iteftina curta t recta.£t iteihna aiaUu otuerfan
cur.q: qda in gbnfda funt ampla ^pe ffomacu. i flricta
poil.tionopotcanise^cerefterc^nificii pena magna.
& aialatius intcftim funt recta fifr. £tq bnt co:nu i q
but iteflina iuoluta funt prta iilis in moni. £t biitia fe)c
ptesUcilifno^.-zaiaUaguIofamuUufecueis na iteflina
rccta 1 axrta vt cito e^reat ftcrcu8.t pofitu fuU ampli'' iti
cisj?pe ftomacu:ne cttlUid q6 eft crudii oetineat .f? totii
c^eat:'Z aial qd no e tale no eft muUii gulofu;:'Z trafglutit
magnasbucellas.imo^at oiuin vetre.gtaialia fiitba'
betia coagulii in vetre.ijjpe in bfs q brit mnltoa vetre».
1 no inenit nifi in vcrrc tertio -: oe aial bns vnicu vetrc
caret coagulo:': priat ifie fcrmo in marinis.f.vrfo i lcpo
re:-: oe aial bus vnicii vctrc bj lac fubtilc.-: fuii coagulii
noncoagulat^tnoninrpiitanirlacaiaUii caretiii co:nu.
£ t aial biis muUos pilos in pedibus bj muUos vetrest
1 no b5 coaaulu:q: fuii nutrimetu cft bumidii muUii.
C^il^cr.Xini.i^eanotbomiarenii. Cop. ,L
'?f^^rMitCt vcrbumagiltrtpjifrii
^tUfmt? ciftifelli^toiccm^ano
tbomiarenn.oetdcDiccmus in mufculo
lanulofof; -: fi;o:p mebzo:^:i ca in 15 c:crii
;qdn6b5veftcafua vrinatrafit in futim
ftcrcus.': erit fuii ftcrcus ialfus currens,
igt qda aialia no bftt fcl:qm fua cola ipar
git ctl fuo fanguinc ad negociu fui coi^ieii tiic ro rcma/
nebit 6 illa qfi ad neccffariii:': vt ilii cet va9.£ t atal bna
ciftis bcbit fup:a cpar;': qilcp fupza itcH jna.': qnq^ rexit
fttpjacpartiteftina^-^tnoib^pifctVcftciftie. ^tcqu'' t
afinus 1 mulus i cicfas n6 biit cifti5 : i camclus bs lcca
cifHs vcnas graciles:': toicbi:-: oelfin bntdft(5. •: gdam
boie» fb:tc bnt ciftis mirabilc fup ^titatc nale.ficut i ci/
uitatcqua noiauit. £t errauUQj vtiiitas ciftis cft q6 pii/
git cp9r q: fuaf tus fenfibilis fit fo:tts.f5 ciftis fiigit coIa$
cjcepatctcjnJClIitvfqjaditcftina^tcrraucrutfocyZnti/
go:it.qti oi^erut cp cidie e ca in ifirmitatib^acutiKq: no
e ita.f5 eft ca ad auferedii ea:q: attrabU coEam.-: occidit
e^tractioe dftis cti trabit co ta^.vt fic fit ps fibi^pinqua
mag1 ould6:qrficiftise^ vicinitatc magis attrabit.':tuc
qti iucniiit quofda boics tucniiit tlloe efTc.q. camelos. z
aialia qda b:uta q no bntciftis:': tiic elogant fne vitcad
fifttudineilIo|:aiaUii:<:tiicaiaUa ficutto^cbi^toclfin in
aialia marina biit 15 ficut oi>;i.£t ittdicaueriit q? aial q6
carct dfti c logc vite.-: no ifpejccrut modii boie i no fci/
ueriit q>ndfuerUpuatiociftiscal6gevitc.ttic aial qd
b5 epar i dftim erit I6gius vitc.qm babebit ciftt'5 miidi/
fican te epant tuc qii fiicrit aial pauce cofe ogaf cu eo in
cibaintofuia>:Bis:ciicalo:cfuico:pi6radtcaU.tiicgno
idigetciftim.qtTi ciftis eft adinudifiicadu fanguineii:': 01
co gp poffibilc cft vt biitia loga vttd bcantilla:': n6j?pter
bocqm vf q> illa copfo fit cata.': fuus fanguts colcricus
t tiic nd cft refiduti occota qua necefTariii e oeponcre cu
tota aliafupfluitate^^^qriftierUc^pto mulcucataerit 15
ca loge vitein muUis atalibu6:f5 fugfluitae aquofa q o&
fccditad renes gvena q trafitab e|.'^te cii fanguinc qiio/
dl fuBfluo.gt facti funt ouo rcnce vt cquct ouas porte»
aiaUs:': fittts illop no eft vnus.': tuc fiutattrabcs aquas
co:Qi6 file5 fcd5 totii.': illud cft q6 iuttat ad rctcttcre aq
in eis:': fi fuerit inde attractii ad Duas gtes aliqii: tm cric
retctio labo:t'ofa in eo:i tuc ren oqrter erat aUio::qth eft
^pinqutoiepari^qriiop^^eftvtoeattrabcsab aliquo fie
magie ^pinquii ilU.t^p^ic.qn'; tiic cpar eft altius: 1 fple
iferiU8:tiIc fitus cius qd c fub cpate crit a Uio^': d'* q6 e
fubfplencoepiTio:. &5 magiftcr oi^u cp ccddit ocicter i
aUu.-q:e fo:tio::qm fo:t{o: iter ptcs e oc^cr. 1 vt fit jj/
poHio renii in ouab'' ptib'' fc65 j)po:tt'onc fplen t's 1 epa/
tis.£t ocjcter e maio: finiftro.t minojis fcpi:qtn p:opinj
quuseftcpatt:': ren bois affimilaf rcnitauri^tcrcabat
fuacarofpilTapriocreattoicarnisfplenie.qm caro fple»'
nis fitu rara:': ifhtdcft qifi fugfluitas vcnies ad ip5 fuit
grofTa.ict ciTjaf ab eoq6 oiflfoluif ab aqHofitatc.': retine
tur fangttincii retinctc qfi fcdiminie.Xiic fi cct rar": oif/
foUieref rap illud q6 vcnu adips t no bfet cibii.ficut co
tingU renib'' gbufdi: qj qgto caro eaj: ftterU raro n6 crit
attractio cius bona in eis:': oebilitat ciite fuba:fcd fplen
qd venU ad ipm cft groffu5:'z io idiget fulja rara : -: fplen
1 ren funt c6icantcs in fuBfluitate ad ea ocpulfa. qni fu/
pcrfluttas vcniene ob itla vcnUp.cr via ainpla:n6 fic in
cifU:i venit adbuceis cibus g artcriae fparfas in ei6:qift
magiftcrp:t'mu8Datcnufamingcncreanimaliu5anuU)/
fo^um^^non babentium fangiunem tn co:po:e:q>aim
nonbabcntfanguinem.non fuU ets necelTariume^cmut/
tis vafts viTcum.1 tunc non fiiit eis ncccfTariu memb:ii
^cmtnramlmm
generatftm fangufnfe -: altcp colauufi : i ppter hoc bfft
vnicu mcbiit loco cojdrs:-: o liiid rccipfcns cibuj. i poft
ip5 1 eqdcs.t oat ca5:qm in gbufda aiaUb'' aquofiecrit
virtU8CuomeiiruBflu!tatc5mctic.j£tifludcftcaj3ptcr
quapotcritfacercfuereoomii.ioijcitgj fquamatio illiV
U8 qd multos pcdes b5 in aqua eca ef vt fit potee in vc
natioe^iirreticnBaltc^^.-zfoztaffcmHtabifcolozciuscii
mfnuit.temittct tiic a fe fgma.': ftc cotingit alijs in timo
re qd ea arripit flupue vetrie i decdo vrine. £t ^ri. no/
ininauitvnugennsaiaUummarinoir^-zfbztaiTebabebir
Dnosculmod^tfonaffevnii^ig^bs vniicreabat fouto/
ris coz^ vfcoztidsiqm no b5 arma cdpleta.£t biie oitos
citlmos bs oebilio2eco:ticem : oeindc oenominabimus
f rtcium imrinu t pecccqtn numerue fuojr ouo^ e (in>
gulan8:qrnfuntrotuda.£tlttu0fuo;:ouo:;:noefte^oi«
recto tKc&ejcoppoHto iieenttria.q.elogaret fuus.fitus:
9 (ieent'pUira.t).efletopus ^Hinuattonct bec ro eft vtts.
6toeteB fricil martnifunttotquot fuaouawEtoijntqtii
coz^zfibifiteeftiternutriuuoirintroitii t fuueicitu5.£t
tpf fQmatte irtaiali ambulabili in medio ptis q eft iter
ce^ru X finiftrii.£t in aiali anulofo tn medio cius:qdeft
itercaputtptinuatfeciiilto.tfoztalTciucnir iftud me/
b:u in aiati mutte numeratiots.i^ptcr boc iuenit iftud
meb;u in aligbus aiatibus mutte numcrationis.i^pter
boc viuut cius partes at5 fiierint abfciilcz cgo credo q>
no erit multe numcrationis^qtn aia eft vna in cognitide.
fed erit logii pfiindas cojpuspiiindatioc qfi in ftrictio/
ne arboiis in arbo:e:'i tuc qn abfcindct vna pars erit rc
tidm fufTiciensin vita.gtoeaialcarcns fanguine pte'tit
eftcibo modico.ifua paruitasiuuatfuper boc.£t anu/
lofa q fuerintcii pcdib^^criitmaioas frigiditatis: 1 15 vt
motiisfuusfitlettiot incie^t^pziecii fuerit logiifuutn
co:pu6 1 magnu.£t mitlta anulofa q bttt atas biit q ttu/
o:.iparuiih>3ona9.£tfo:ta(Teqdabntatae qfi inctufas
in meb:ana.£t ale oin5 ifto;: fnnt memb^anates. £t fita
cozQa creata funt ejc ijnbus muttis oiftinctis i anulofis:
Vt cu aaiderit ets moius poiTint fecii ferre:'z crefcunt in
turicie fi^cut nicbaal: fcittcet loca.£t fiit qda aiatia anu/
lofabiitiaaculeu^Vtfiteisarma^tfo^teeritaatleueilte
roebjr tn acdpiedo cibii 7 1 pugnado flcut in gbufda me
b:is:t fo:tafle erit in qiTnfda vnu mcb:u oeputatu ad fo/
la punctnratvtin fcoq?foe t vefpa.£tqn no babcbitacu
leu antcrius babebitmeb:ana qfi oentes anterius: i qn
aculcus erit pofteriusoccuttabif tn eis: fo:tafleerit t cis
Iterius qtii c guus.teft emjfit' occafi6ibu3:IIcut in vcf/
pi3:aliqii crit mantfeftns flcttt in fco:pioe:i aliud eft qtl
eft fo:ti6.f5 gcn^^anntbfo:;^ votatiu bs aculeii gracilem vt
fit lcuio: fuQ ittas in fuo volatu.f5 fco:pio magis pot pa/
ti iftud:qtfi ambutat.£t q biit onas alas <: volat non biit
Qculcii in pofterio:i.qifi tdttcerct n imiii podus. f5 pofit''
eft in cis aculeus anteriue:-: cft mcb:ti ai; quo comcdit
Vt fit Icuio: in voIatu.t ouo pcdcs antcrio:es aiatis ba/
beris collu ou?: vel oculos oebilcs bttt an tcrio:c6 fo:rio/
res.qincitius rapitgtlI06:tpcdespofterio:cs funt ma/
gia magni vt volet cii illi3:i vt figat fuE iHos cum itcde/
ritvolarc-rqd Iuj:uriate]citli8bab5.d pcdcs.4.iuuatea
ad ambulationt^:': ouos al fatmm.
CCaprm fc65 oc anotbomia o:gano:p memb:o|r.
^nilicl w^oipmusoeanotbomia
Hl***** ftmpliciii:nuncDiccmusoe
I anotbomiao:ganico|:.i Diccmus oeliga/
_^ ijmetopcrtozis i fpatiila^. ^ico ergog? li'
HM(igan6pectu9cftvnu508C]c vtracp partcin
fuBio:i pccto:i3:i bs qudda gibbofitatc i pcauitatCj per
qua trafeut vene afcedetes ad cercb:ii;« nerui oeiceden/
JLibcr
tes ad co:p(i3:t oeclinlt ad parte filueftre i ^tintianttir
cii fpondilibus fpatulc:': rotulis adiuto:io^.Jct tiiccreo»
tur ^pter ouo iuuameta:vnu eft vt figat ab eomanus t
adiutoiiiiipfi^^^ineadiutotiiifitligatiiciipecto^cetcnif
atiter oiff iatltcr moucret vna manns adaltai : t etia fi&
retrteritlasanguftia.f5creabante;:tremalateravtam
pliarer locus motuii:': fcd5 vt fit cuftodia itieb:o|: anter
rio^ peao:is ficut fpine i ale ft^ddiliu a pofterio:i:'z boc
vbt no funt fpoditia velfenfus i fpatnla in Qte agrefti v*
dit femg graciliado:-: ad oomeftica amptiando qnouiis
pueniat ad fo:ame in Qteeitts agrefti vnii fo:amc pipd«
leqdintratrotutaadiuto:g.£tiu)taillapi]cide fiit ouo
additameta.vnii verfne furfu5:atte^ vcrfue pofteriue: x
oiirrofbruco:ninii:tcueiscdplet ligametii fpatulecuf
ligametopecto:is.tvetatfeperarione rouiteapiiride g
motu adiuto:t| ad furfu5:taliud ad motum eiue v^ritis
imu:toeindefemgmagisampIiat.vtfttfua copro ica/
i!odtamaio:.£tfuQ oo:fU5fuu eftquodda additamentii
criagulare.i fua bafis eft ver fus gte filueftre.t fuii caput
verlits oomefticii:quonf(^ no euadat ab ipfo fuperficie»
oo:fi:qm fi b>a(is eet verfue Qte oomeflica eleuaret cute;
1 QB modicas occafioncs acdderetoolo: in ipfiim: i ifta
additameta q fi ad feneiiri fpodiltbus: 'z boc factui jjpter
aiftodia:tvocat iunametiifpatute:? terminue amptia'
rionis fpanite eft cu cartilagute q pnnuat cii ea. t eft d^
e^rtrcmti rotiidii^pter camqua nominanimns in oibus
att|8 cartilaginibu8.@edo6adiuto:i) creatKtt tereelvt
eflet magis remotu aboccafionibus:t fna e^remitas fu/
perfo: intra piicide cii Ugameto leui i nd fo:ti: i io ptigic
mnltoticefuuseicitus^^ziuuametiiinifta ocbilitate ou/
plidtereft.ncceflitastfecuritas:necefTitas vt fitmonte
letusin oe5gte.f5feairita6eftj}pterbocQ7 licetadiutcv
riu indigeat mutrie motibns oiuerfie : tti iiti motue non
muttiplican t : fed ourat in ipfo in ttfi cp rimeat in oifliv
Inri'oefuiligameri.@5adiuto:iii^pterboc pturib'' mo/
dieftatquictii.^ztoturefiduu moucn-ztiicj^pter B ots
U'gamentaiunaura:;rmanntifuntfo:tioa tigametD ad/
iuto:t| ciifpantIa.gtiuncturaadiuto:i) iuuat.^.ligam^
tis:<z vnii ilto|: eft oilatatu meb:anale.t drcildat itictu/
ram ficut accidtt in ati)s iucturts: x otto tigamenta q oe/
fc^iiteicadditameto fpanileqd ofanron.jc^rcmitas
vniue eft tata^^zcoopifz copzcbcdit c^tadtuto:t):i (o
oindu eftmaiue-zourins.tocfceditcu qrto: *: Dcfcendit
etia cu additameto qd of roftru co:utnti in pte accomo/
dada illi in illo oefceiu:'z fua figura eft tedcns ad latiutdi
nequamlaciiq3:tpp:ic vbitangitadiuto^iii.t imvia c
Vtafcendatpcrvcntrcmadiuto^^^-ztnnccotinuabitcuj;
mufailoin illo:-: adiuto:iumptinuatur vcrfus oomefti/
fticu5;t gibbofu5 vcrfue agrcfte:vtt»cnc firmct in eo qd
pofitum cft fupcr ipfum oe mufculie i ncmis 'z'venis : z
Vt benc c6p:cbendat q6 c6p:cbcndit ab co in fuba afcc
lari 1 vt mclio:cnir aducnwe vnfus manus fupcr aliam
manii.Scdinferio:e^rcmitaeadiuto:i) babct ouoad/
ditamentafibicomunaa^-zqdeftejcpartcinterio^ieto/
gine 'z gracilitis:': non babct iimcturam cu > aliquo: -z eft
pioptcr cuftodiam ncruo:um:fcd qd cft vcrfus qctcrius
eft con folTatum:': in trat illam concauitatcm os cubiti fl/
ait oiccmus.£t inter illa cft vna pars:? in ouabue ejitre
mitatibusillitis partisfuntoncfouecfupcrius ^z infcrii
us^^zantczrctro.tfottcaoomcfHca^zfupcrio: cft letus:
tqtiafiplana^^znoncftinea oiftincrio:'Z foucaagrefiw
eftmaio^intcriUas:'^ q6 cftad partcm Domcftice fo/
ncc noncftplanumnecp fuaconcauita6eftroninda*fc(i
oeicendit lincalitcr.^ztalimodo: vtquandoejcfecomo/
aetnradpartcfiUieftremapplicatafienim tftato^afi-
IBccimnfqmrtm
fcrtimcSponff c)c Ditobiifioffibiis^ite^iiigiinf rc6; loti
ginidinc.1 onr focilia:t q5 eft in oirecto policis cft graci
liuB.-x q6cin oirccto auricularie cft grolTius qn cft fiin '
datnetiltn elcuatidcbiacbg.gt fugione iiuiamcttl eft v(
pipfummottcat afletum in cirantaMmnmita infcrto'
rte eft vt iit p ipfum motus in extenfioc t curuatioe. ^t
mcdia in iitis eft gracilc:qth no cft opus vbi grofTu; (i(.
qthcooQiturinufcuU8magni6:titccntgro(Tu3iducerct
ntmiitpodus^-zejctremitatcscrutgroiTcqtii nafcunt ej:
(ismulta ltgatnenta:qtn etpfrtcant iptundunt muitit
fn motuiiicturap:.£tq2fuperillascarovcl mufculus : i
fouea fuQio: eil.q.e7cien6 a rectitudine. i incipita oome-'
ftico X ver^it vcrfits ftlucftre fupw fociJe ifcrio:e. £t b^
imtamentu cfl vt faciat aflctit moucri in gi:p.i£t tnfcrtiis
foctleeil rccrii:qtn rectitudo eius iuuat ad c^efione bza
sbvf.Bt tunctura cubid piun£^f cii vtriufcg iunctura fo/
dli0tadiiito2i|.£tine^remitate focilis fugioziseftq/
dam fottea i itratipfas caputfilucllreadiuto2i):'Z ligatur
ui illa:'z motus ilUue in illa fouea iuuat ad qcrenfionem
b:3cbi|:i ad motii ojacbit in gi;:.&ed focile inferius bj
Ouo odditameta:': in^r iftaen qda pars q alTimttat ^
ceo tfuB^s buius partis c(tbil7boia.':fouea in adiw
cozio qua intratpdictii additamentu alTimitat pcauitaa
inipfogi^bbofitancirculi.tqilmoucttlludadditametu
ad fuperiustcndit bzacbiu^iqn vna Dua|: partiiimoue
Ctir vna fup:a alias incuniatiu' bzacbiii quoufc^ alTetum
piungatciiadiutonoin parteoomertica tparteanterio
mettrcmitatcsiferiof wto:pfociliupeugunt.q.invnii
cfitjneis.q/oueamagnatplusoc illa foucaeHin fo/
Bca alia iferiou:t qd fupcrefte;: illo ofTcin circuime gib
borum:vt minus rccipiatactiones^ta focili infcriott na/
fcit quodda additamentu iu;:M fonea.Scd rafceta com
porniet multis o(1ibu8:vt^pteroccaiione in vno no lc/
dant alia t vt pcauef in ipfa palma quu ei occurrerit ali
qua res rotiid3:q oebeat tcneri ab illa t cii i?ebcat tcne/
realiqua rc liquida vt po fTtt palma pcauari. £t ifte tun/
cture (unt firmebcne vna ai altcra.^ ne Dcbilitct rafce/
ta cii copzebcndit manus aligd fouitcr.t fi piungiint in
raficeta qd q (icfient vnti:fcd e(t in eio.q4(ia c^dientia
ftd pcauitate palmc-z funt qfi vmim.j£t fi fiuitin ouplid
ade.i vna aciea eflqc parte aficti.i funt fua o(Ta tria : i
atia ades verfus pccten:t cftej: qttuoz lamplioj.qtn e
jppinqnioz pcafni z oi^Usii iita tria o(Ta funt gradetij:
qrii ^ee^ixremitatcs q funt vcrftte a(Tctam funt gracilio/
res:t etnremitates fue q funt verfus alia acie funt magis
ample.t os vni no fitit iutiamentit ifto^ :fcd,|)ptcr cufto/
dia vnius ncrui palmcCt ades fc6a ciii iungun t epre/
mitates ein8.q.in vnii z intrat pcauitate a(Tcti: i addita/
mentii fodlis inferiua intrat pcauitate rafcetct z iftam
iunctura fit moma fcdtti gi^ :t o(Ta pcctinis funt qttuoz.
qth piungunf cii.^.Digiti3.t funt adunate c^ g(e rafcetc
Vt meltus retineat diofTibus alijs benc firmatis:': fcpa/
rcnt verfus oigitos vt mclius piungani cii oigitop o(Ti/
bus 3 fc fetiaratis^^eriit pcaua iteriu6:qih funt fcpara/
ta itcr fe.i iunctura rafcctc cii pectine cft copofita : g: g/
bufda foucis q funt in c^rcmitatibue rafcctc^iintrat in
illas CFtrcmitates ofTiii pcctinie:-: tmieniunt cartilagini
bus.Et oigiti funt infbttmeta q iuult ad rctetione rc^ :t
no fueriit facti carnofi (iue'ofTclli.t licet fic po(Tete>:crce
ri mitlriplj- motus.fifcut in vcrmibus i pifcitH]s:t boc vt
fuc ogationcs no fint ocbites:t no erut e;^ vno o(Te: vt no
fint eof motus DifTicilC9:i f\ieriit triaiqrh fi efTent plura
cfTentDebtlia:ific(Tcnt duo clTent foniota.fednonitta
mobiliaadcopzelX'ndcdu:ifuntfactic): ofTilHis qnof,
bafes fUnt amplcz alie earemitatea funt magis acute:i
5^
funtgradatimin gwdtitaec.tboc vto^clcttas Rt foztim
ctcuato ab ipfo. gt fiit ofTa lua in tcreti fojma. vt meliiis
vitet occafione6.£t fitn i oii ra:-: no elt in cis mcduUa vt
fint fojtioja i (ine mcdtilla:': gibbofa cjctra.i pcaua itra
Vt melius teneat:': no fttit pcauitas itcr offa vnuie oigt/
ti^iofTaalteritts oigiti.vt mclius piilganf qfiin vnii.&s
pottc]c lauricutaris biit modicii ocaaitatis in parte que
e(t piuncta vcrfus aliii oigitii.i boc vt oes adunari.q.ba
belt fperica fiigura.vt meluts fit ptra occafioce. iiute%/
tra finecarnc:vtp6derct nimis.': vt ootet q6 ocpiimit
i; ipftim J:t fiterut cjctremitates oigitof cai nofe vt pof/
f^ntmelinsaduNariinpdilifuiDigiriin $ritatcfiint gra
datiquatcnusmetiusreducantincquatitatcminfouea
palmeripottex rectificarocs oigitos : i fieiTet in medio
foneepatme noceret:': fi efTctpfijctisin tenuitatcmanua
oanificarctpiunaionemanuiiciiadunatadal^dftan/
gendil-zndfoitadunatusciipectinene faccrct angufli'
onKi qn qttuo: Digiriocoipant re aliqua.t pottc;: fupina
tur fUQ eandc re:tunc poterit magis res oepzcbedia ma
nu.£t auricularis t medicus fttnt.q.coogicntia ifcrius:
1 femgofTa oigito^ itafe biit : q> in vnompcatiitae:': in
alioeftadditamentii:': itra additamettipcauitatejftin/
gcnidta cfl na bumiditatcin illa pcauitateqtinus ne oe/
ficcarcnt iuncwre in mom^tfusiuncturas iflas eft me
bzanacorrilaginofa.': in itlis iunauris funt qda ofTa par
tia vtfint fo:ti02a.£t vngucs facri funt g qttuo: iuuame
ta:vt pfirmcnt cj:trcmitatcs oigito;r ne lcdant -: oebiti/
tcn t in c6p:cbcfi6e:'i vt oigit^polTet g ittas colligcrc re»
minutas.t iuuat ad fcalparionem.': vt lint arma. £t tris
puma funt magis puenientia boti': q rtu magis bmtis: t
fixrat B iferialesjjpter b^qd oiccm^.t fuerfit oflfie mol
lis ne in occafuod res ouras frangerennir: f$ vt cedant t
crefcantfemper.qm nece(Tartu e(l ei» fcmprafcare.
inCopituUi tertiii.ibe anotbomia oozfi.
T T>Oirum '«■«abaf j)pter §ttuoi
^ V/V4XMII» iuiiamcte:tvnuittop
cfl vt (it via nucbe (icut pzcdidmue oe iuua/
mctoniicbc qfactQenficutrimis veniensa
fon te:': oozfum pofitti efb in cuflodia illius: t
fcdsiriuamcti) qth oo:fu$ ctt cuflodia meb:o|: nobf tiu$
anterio;:.t io creauit oeus in oozfo fpinas i fccneti.t ter
tiiiq6cnJUO(Tiuco:|;i6ftntiflafp6diliafic bafie nauis
prib'' illi^toia itlaofTa bafificanf in iltis: t PB 15 creatii
fait ous oo:fu;.t qrtii iuuamtii ftiit vt in cleuatoe bois
1 6pfTioc:t ipfficuruatoe t ad oc5 gte mof:': ee 13 crea
bif oo:fu$ no e^ vno fp6diti.f5C): fpodilibus o:dinaris.t
n6 e;c ofTibus mnlte qgutatis.t pofucriit iuncturas in ter
fp6ditian6multiimoltes:qthnimia acdderct ocbitita/
tio.t ficlTent nimis oure qth vctarctincuruatione: tfpo
dilectioe.t2aiiuemcdtii tranfit nucba.tfp6ditcb5.4>
additameta oe^tro:fii5 1 IEnifTro:iit5.&irfu5:oeo:fu5 : t q
in furfu5:Diir afpideua furfuj.-t q iferius onr iferi^^afpici
enria.t otir otTa tucrfa.jct fo:tafTecrut in atijb^^ifla addi/
tameta.s. t attgbus. £tiunamctu in iftis additamcnris
vt o:dincf in ets ptinuario.oico pi iicrioatis q trafit^ q/
dl itto?j.ti9bufiia gej:trcmitateiLtop.tfp6dilib''ctad
13 e inuathtiii fiiie additathtis no ££< iild iuuathtii. f5 ^g
cnflodiatcoo|2imetit.trcfi(lctia occafionii c^trifccaf :
t vt fuQ ilta ttgaihta pte^cn f ligamcta:t illa additamcta
fiitofTalatatDuratfuEiow.tfiitpoiit3 fup tatimdincj
fp6diliii.t tttd q6 erit pofl oi'jr fpine t afccncti. fit q oejc»
troUii5 1 liniftro:fu5 onr alcfs fua cnftodia eft vt cuflo»
diat illd qd e pofitii tter ilta.f.venas ncruoe.mufculos:^
fiit itcri'.t ale q fiit ,ppc coftae btit vna^ppctatc iuuame/
iale.teqthiUefiter(it£fo»tctaptafiiUe;(tremitatib''
IBc mturamlmtn
wfta^ gibbofc:'Z componiint cu eis fcrrofc:-: b? vna al«
cuascjctremitatcs-roiscoftabjadditameta gtlbola. z
fijc alc qda? brit oiias cj:trcmitatC9:t tuc vid ebit ouplex:
flla.iidudcrtin fpodilibusDojfi^inomiiiabim'' adbuc
fiiu iuuamctu:ifp6diliaqHefHnt:cida3brit,ppc fuuma'
gnii fo:ame alia fojamina^-zboc vt ejrcat indc cpems:
1 intret inde C)c venis.tt tiic qSdl illojj fo:aminu dt co
plctii in vno fp6dili:i quodda intcr Duo fpodilia equafr;
•z crit aliqil iftud:-: in gte fneioa'.-: in partc inferioji:^ fo:
tafle erit boc in vm ete:i fo:ta(Te crit in vtrocp fpodiliii
mcdiuB circulus.-: fo:ta(Te no pofucrun t ifla Duo fo:ami
na pofterio:i:qifj in illo loco no e(i cuflodia ad aliqul re
Ejreiite i intrante.qtfi illc locus C);pofitus cft occafioib'».
£t no pofita funt antcrius ne caderet fitpcr illa podcroR
tas co:gi3:i ocbilitaretca» i no erat poiTibile cp eent bH
ligata.i boc ne Dcbilitaren t in oeclinaticc co^gis : i iila
odditameta q funt^tcr cuftodid cooperiunt ligametis
« neruis glutinofis i facit illa laiia i molUa:i boc neco/
tudantcarneciifuotactu.gtadditametapiunctionalia
bitt banc via g? biTt babilitatcvt vnij ligetur cu alio bc
nc:i in fo:aminc:i ligame eit ej: gtibus.fcd glutinolitas
eft firmio: antcnus^i poftcrius oebilio:: q: ncccflfitas e
adanteriusadtcuruationefirmio::^ ad fuppinatione.
iq:?ucrtebanf ligametapofitcriitin locog caditibi:l5
fit guus ligamcta glitnnofa:i fpoditia Do:(t : q: funt liga
tubn glutfnofc ligamcto fo:ti.i fiie fpodilia pecto:is funt
f icinafpodilibuscoUi.ino pofucrittfo:amina fuaintcr
fpodile.f.coia i cq lia.fcd gradatim: vt in fugio:i augme/
titfiM(nifcrio:iDiminutioquouf(^ finiant in fpondili
ao.fcd fequetia poft oecimii in pccto:c.i q funt in renib'
no bnt fo:amina:fcd otinua:qifi boc eis fiiit puenies. £t
a fpodilibus renfi e^eiit Duo neruia fo:aininibu8: vn'' a
oej;tra:i altcr a finiftra:i fWB fpodilia renu funt fccnctij:
? alc ample 1 fua additameta piiictionalia fun t ampla q
tcndiit ad vnii.i videnf .4..ale:i fitnt.5.£t fpodilia renii
cii pcctinc fun t.q .bafis totius Do:fi.i eft illud totii fuffc/
tamctii pectinis vetriai ab illis nafcun f ncrui pcdis : i
oiTa pcctinis Do:fi funt tria:i fueiucttircfunt fo:tio:es iii
cturi8alio:pfpodiliu:i funtfucale magisamplc. inerui
qccut g fo:amina in iUi6:ind funt iUa fouimina in recti>
tudine latu ne iiictura ancbc eos e^p:imerct : (5 ej:ii\erM
multu a rectitudincad anterioza 1 pofterJo:a.£t oiTh pe
ctinis oo:ft alTimilanf fpodiUbus renii.fs ala bop.f.offa
q funtfitp:a pectinis o(Ta coponif cj: tribus ofTibuscara*
laginofi8:i no britadditameta fo:amina coia : intra illa
pitt nafci ueriit ficut in coUo accidit:q: funt pua 1 g fo:a/
me ternj ep)t vn' ncrHU8.£t ia oc oo:foDicamH6:qin. e
f n figura rotiida q cft magis remota ab occafionibus: 1
boc q: totiidiind tagit aUud co:p'' n ifi in piicto. 1 fpodt
lia puertcbanf iter fe:qtne]ctremitates fugio?j icuriwba
tur f fu3 imii:iifcrio:a tedebai i^fus furfuj: 1 pitjgebanf
in medio.f.fpodili.io.i iflud no iairuabaf ad aliqua ptc.
Vt alie icuraatiocs ftgan f in ifto.i.iV.c in mcd io feneti;:
no numcro.fj i6gitudinc:i q: idigebat Do:fu3 aliqri com
pofitide:aUqri icUnatioe ad gtcs:i no pot ec n ifi cii c^cat
mediiiaQtcicUnatidie.ifaciatadfuaQte oecUnare ill6
q6 eft fibippinquu in furfus 1 Deo:fum.i boc qin capi ta
Oo:fi voUteriit fibipcurrercii tiic i medio no poncbanf
buceUc.fs fp6dilefolii.i buceUc ifcrio^es ifugio^es ten/
diit ad gte mcdi^ in ifta icUnatioe.i fupio^cs tiic Dcfcen
dtit.iiferio^esafccdiit.iiUudeft vtlcuius qciretingte
oppofita ad ptc iclinatioie^i bocvt pars cius fupio: pof^
fit icUnari ad imus.i inferio: ad furfus. S5ed oico cp co/
fte brit cufiodia fuu fpiracula:i no fucrut vnii 08.f; mul
ta ]2i2boc qd fcis.i vt poiTint DiUtari cu impUnf multii
JLiber
mttntitta aut qit indigent muUo acre:aur ^g mufculos q
iuuatad bancUtii q: funt in pccto:e:i indigct fpatio:qre
bonafititoiuerfitasincoflisiiindigebat vtbenc culto<'
dircnt.notabilc.i io qnc^ coftc fupio:c8 funt piuctc:i an
teriot g o(Ta cartilaginola.i iferiozes n6:nifi a pollcrio:!
ad qiia partc no cadit vifu8:i gradatim^ccdutin oiut/
ftoe.i itaquideQ? fu|2io:cs minus fcparanf $ iferiozes:
1 boc factii eft vt poiTint cufiodirc epar 1 fplcncm:i oarc
locu Itomaco in medio cii implcf aliquovetofo nutrime
to:i colTc fUEiozcs onr coftc pccto:»e;i funte^ vtracp.5.
1 mcdic fiint maio:e8 1 funt magie capaces : 1 e^trcme
mino:e8.qiTt ifia f igura mcU'' ambit boc q6 ambire b; :
7iltecofteDccUnatfuagibbofitate:p:imo verfus imuj:
1 potl tedunt vcrfu8 furfn;:i piugun f cii cartilaginibus
pccto:i8 ficttt oiccmus. 1 boc vt Ujais fit ampUo:. £>ua
quoc^additametapdictavniufcuiufc^ fpodiUs intrant
Duas vacuitates in aU'8 fpodiUu: 1 accidit ei itictura ou'
plc)c:icodemofuperio:c6gncBCoftepiungunf cii o(Ti/
bus pecto:is cartilaginofis^i qiiinc^ refidue q ftin t falfc
cotte brit fua capita ptinuata cii cartiiaginibu6.vt fint fe
curaafractura.iPcu(TionciQcu(Tionibu8 cii afltierint:
1 neoccurrat meb:i8 lenibu8:i oiafragmaticu; ouritie
fua.£t o(Ta pecto:is funt feptc.i no funt vnii os^ptcr oi«
ctuiuuametii.ivtfintmagis obedicntia ct;panrioni:t
ptoptcr boc funt rara 1 coniuncta cum cartilaginibue t
iuuantadmomm nonmanifcflum:U'cetctiam fue iun/
cturefint bcnefirme.ifunt.7.fccHndum vnam coita^
1 fub iftis cft quoddam os in fiircula pecto:is cartilagi*
nofum:cu(U8 cftc^tremitas ampla 1 rotunda:ieft fcutii
o:ifici)ftomaa':icftmcdiu3intcroiTapccto:i6 1 rocm/
b:anobiU'a.
(irC3prm.ini.ibe anotbomia pectinis oo:fi.
[rrt Qjpcctcnoo^fidrciiftantouoofTa:
'^^ ocj:traifiniftra:iconiungunturcii
\ mcdio itinctura fo:ti. 1 funt quafi fundamen
[ tum omniitm oiTium fupcrio:um clcuatu; ad
'fuperio:a.£tquodUbetifto:um oiuidimr in
quattuo:.i q6 eft apud parte; filucftrem oicitur tefteus
1 08 iU'o:u;:i q6 cft vcrfus antcrius : oicitur os pectinis
ventris: 1 qd eft vcrfus poftcriud oicitur ancba.i qd ell
verfH8 oomefticum Diciturpip8CQ;ce.quoniam in ipt»
intrat rotula core:i poftierunt fuper boc os mcmbm no4
bilia.ficut veftcam 1 matriccm.i vafa fpcrmatis mafcu/
lo:uiti 1 anum:i mufcuU' oo:fi quidam nafainttir a po/
n:crio:i:quidam ab anterioa':i ab iftis generattir omncs
al^ motus:iq6 occUnatad pofteriu80icitur^p:iemu/
fcuUts ooiri:i funt ouo mufcuU : 1 opinatur cp vterq^ il*
\onm componarar cj:.z3.mufculie:quoniam ad vtrHqf
boutm vcnit a qttoUbct fpondiU.aut venit ab omnibus
fili8obUquatisp:etcrfpondile p:imum.£tifti mufculi
cum ejrtcnduntur cquaUter cjreunt cleuarc oo:fu;:i tiic
fi iUa erectio fiierit fupcrfltia occlinabunt oo:l1iim ad po
ftcriu8:ifiintraiicrint vnampartcmoccUnabuur 001/
fum ad iUam partc.^cd mufctiU incumantcs funt vnii
par.i pofitum fupcrius cft oc tnufcuUe moucntitius cfl/
piit 1 coUum.i penetran t vic^ ad Duas partcs f fopbagf:
ituncco:u;et;tremitastnfcrio:continuaturciiquinc9
fupcrioti^bus fpondiUbus pecro:i8:i citm qitatrao: fupe/
rio:ibu8:vtin pUiritHis bominibit8:i fua capita fupcrioi'
ra in trant caput 1 collum:i par pofitum fub iiio.i voca<
tur inuerfum. incipit autctn a oecimo aut ab vndccimo:
1 i>efccndit ab infcrius. 1 tiinc incuruabitur bumiUa/
tione adimum:i media fuiTicit ifto:um mufculo:iim
acquifitio: quoniam fcquirar incuruationc 1 oecUna/
tione inotus Duo;um capitum. &ed mufcuU mouentc»
®ecimnfquartU0
^6
pfrtitsgda funtquioilatantMfi ipftij.^ non pftnngunr.
« tuc tfh mufatU fun t oe murciiUs oiaPragmane q6 oiui<
dit inter nutritiua:'Z fpirituaUa que nomtnabimus pofl.
£t pofitU5 fub Ugamcnto fuii p:incipiii oiuidit : i tendit
adcaputfpotulc-zprinuat cuconapzima oejctra ifinv
ftra vnii pariivtmc^ eias ftnguloeft oup[q::i bj poflea
Ouas partes^-zaldoz illa:p ?tinuat cu collo: i magie oe/
pzefTa mottet pectiiB.': iuoluit fe cu quoda mufculo que;
nominabimus }po(t:i ptinuat cit Qnta i fqcta cotla: t gs
efl poftta in loco gt^bbofo fpamle:'Z ?tt nua t cti ea p vnii
qd oefcedit a fpodiUbue ad fpatula:i ftunt oia q (i vnus
iDufcuIns q ptinuat fe cu; coflis potlertus.£t par tertius
fua o:igo eftcj: fpondiU feptimo ej: fpodiUbus colU'. t q:
fpodiU^bus pmo i fcdo q: fpodilibus pectozis: i ptinuat
fecii laten^bus oflie forcelle pecto^is:'z titc iiti funt-mu'
fcuUg facititadotlatation&fedmufcuii^ pflnnguiitpe/
cttts funt qdi qui pflringiit cii accidctalttate:fic oiafrag/
ma cii gcfcit.ftgda ?fli ingut eflcnttathi tunc vntl par
ftUus cxtcnfibilis fub radice cofla:^ fuperiop:'Z ftta opa/
tio eft in pftrictione;'Z iiUus vnu par appUcat cii ofle fur
culepcct02is:fciUcetancba ^pe^rtremitatcs cofla;:in/
ter Ugamen tii pecto^is i faitu oiie flomaci.i appUcan t
mufculo t^cto c;: mufculis ve^tris:-: aUa ouo paria iuuan
Cia adid.@5 mufcuU qui pilringiiti e^dut fimuLfunt
mufcuUgfuntiter cottas.&edcu infpejccrimus^fun/
diu9 opu6.efl vt ilUg et:p«tdunt:no fint ilU 9 plhingiit.
1 boc eflqrii inter oes ouas coilas certe funt qttuoi mu/
fcuU.l;pittent q) fit vnusmufcuUts^-iideeftqrnputatu
tft ptqctuc): fiUs obUquatis.i qda funt intratia:': qdam
funtcooQientia.i^tcootjienttaqda funtqueintrant ep
tremitate qit coftas que vf cartilaginofa:'; qda illo:p va
dit ad aUud caput ro2te:'z intras oi mo oiuerfat a (ttu co/
opcrien tis qd efl fue caput coltc:qfi fuE pectine ect totu
Vnii 06 qetu:i qz leuia funt alio mo pofita q> eent plura.
CtcoUti eit quaflcaput oozfi.aitt pars ilUus:': ftiit crea'
tii^pter tracbed.t tracbea crcamr jjpter vtilitates quas
fcts:': q: funt fpodiUa coUi magis eleuata fug aUa:io funt
leuio:a fuppofitis:': boc cu motus in cis oeberet ee fcdm
ozdine.Ht q: nucba fuit ojigo aUo?:.opit3 fiut vt eet am/
plio:tfo:tio:ftcutfon8.q:q6cft app:opaatum o:igini
ncruor in furfum cft ampUus natr $ ilUtd quod eft ap/
p:op:iatu neruis uiferio:ibus:'z tuc opus fuit vt fo:ami/
nainfp5diUbuscolUeiTentinagieampla.2:tq:fo:ami/
ra erat ampla;': Bfo:ata crat parua:nece(Tariii fuit vt ia
uarent intenttone aUqua:qua cfTcnt faUiatacirca bocio
facta funt oura:': q: iUa fpodiUa erant oura 1 parua.ideo
fU3fcenerimfuntparu.i:q:ltefT'entmagnaefTentbabiU«
actionibus:':^: fcenettm factafueruntparua:facte funt
<i3 ale magne:': ouarum cxtremitatum:': quia maio: ne<
cefTt tas fuit in eo ad motum. $ ad quictem:': quia etia$
fts3 fuftentatio nonefttotofTium^quoteflfuflcntario ini
feria:um:tdeoetiamiuncturebo:um fpondilium facte
fi^nt leuio:es in comparatione iuncturarum infeno:um
1 quia amittuntin ftrmitudine p:edicta reatperanturin
conftanribus.fed in mufcuUs 1 neruist U'^amenti8:i
quia oiminuebatur necefTitas in ligamento iuncatrarti:
1 fufTicit quantitas necefTaria qua pdi;cini ite. non creata
fuemnt fua Ugamenta coniuncttonaUa que tendunt in
furfu; 1 imu; magne larimdinis.ftcut iUo:um fpondili/
mi quc funt fub coUo:'Z poftte funt oue bafes U)ngio:e8.
':fualigimentamoUio:a,£tpofueninte):itusillofner/
noip- comunicante? ficutp:edi]cimus:e^quo iUafpondi/
lia erant parua.'Z non potuerunt ppter boc pati quodU/
bet vnum fo:amen:nifiiUudqd nomtnabimus.
(irCaplin.y .j^ anotbomia fpondiUum collt.
T' tMr^rt WCQ^fpodfUacolUfnboic
i^ VltU futfeptenumero^^ziftaqua/
titaseritequalis t'n nimiero -: I6gimdine:i
quodlibet ifto?: pzcter p:imij b; nouc addi
tameta pzenominata fccnctim.': alas : 'Z qt^
tuo:adcUtame'ta?iunctionaUain furfum^^^quatttio: in
imu afpicie'tia:'z omnis ala b; qttuo: ramulos. •: circuUi
exitUB neruoj::^ oiutdit ille circulue iter qli bet cuo fpo/
dtUa Emediu.fcd fpondilc pzimii ^z fc6m biitj^pjietatea
quas no babent ale:'Z eft opue vt fcias gp motus capttis
oe^trozfum 1 finiftrozfum ccplet p iunctura que cft tU'
tercapufzfpondilepzimii:'^ iiiusmctueantcrius <zpo>'
fteriuscoplenir iuncwra:quceft intcr tpfu; ■: fpodile fe/
cundu.-ztunceftopuevtloquamur in iunctura pzima.
£tegooicoQ>creataftieruntfupouo additameta afpi'
cientiae^vtra(^partefurfu;ouae e;:trccnitatee quaef/
trantadditametaafpictetiae):vtra(^ parte capitie. £t
cunccii e):altabit vnii <z oefccdet altcf oecUnautt caput
ad oefcedene.': qi no eratjxjftibile vt cfTct iunctura fecu
da in ifto fpodiU addebat ei aliud fpodile 1 fecerut ipm
fcdm.': fecerut in ipfo anterius 1 itcrius vnii addiramen
tii logu oti:;: gtraftene in fo:amine p:imi fpodilie co:am
nucba.Jct illud fozamen coicatinter illa:'z iftud fozame
ad poft:'^ ad ante b; maioze amplimdine.': iftud addita''
metii vocat aflim 1 oiuidebat a nitcba Ugametie fozti/
ba9.(.6 ne oee ?tondatnucba motu fuo.tne fadatangu
ftia:Deide tlUid additametit afcedit a fpodili pmo. 1 fub/
mergit in pcauitateoflte capitte.tcirctidatip; pcauitas
capitie anterius 'z poftcriue.io; feccrut nafci oete ante/
rtUBOupUci vriUtatc: -z vn« e illaf vt meU'' atftodiant :
1 fcda vt Ee fpodiUs mino: fit an tcrius: non pofteriite : %
jppe fpodiUs pmi.qin ip; no b; fccneti;. -z 15 ne fit pode/
rofu;.ict rone ilUue fccnetim ej:ponat e%tcrioz\b'' occo/
fioib^rqiftadditamctu replee fozti^^eftiduces occaficee
f ractura rei oebiUo:i:'z adbuc ne f ragat 1 ptudat mufcu/
loe muUoe in circuim eiue pofitoe:'Z etia modica eft ne/
ceiTitae.^z eft ilUid fpodile qft (ttbmerfnm <z fepultura in
cuftodije fcde:ne ledat a noatmette carebataUe.t^pzie
qih nerui 1 mufcuU pofiri funtfuE latera fiia pofitioc fpif
fa fug latera iftius fpodilis t oe ^ petate iiti'* fpodiUe eft:
cp neruus ej:(ee ab ilU> no cgredit ej: fute parribusineq)
a fozamine qd eftcoicae:f; p ouo fozamina q fiit in oua/
bus jjtibus poftcri''!'^ pte fHpio:ici''.!oi.n.neruo^ egref/
fioeecntvbiouocaptrie additamcta o:ifia)6 pitigtlmr
fui8.vbi eo^ mot'' lut vebemctcs : ipcdiref caput vebe/
mdi)pedimetD.Joitr(teentino:ifici)e fc6i co:a ouob*
additametie q ttrat p cauitate pme:i cent cu iiictura lajra
moucte ad pofterius.t anteriue no eet bonu: vt p iUa co/
iiicmraeet mct'':'^ rectus pp ca; qua pdtj:imu6 in oecta/
ti6ebof^fpodiUii:nec5 a OHob^^latcrib^^pp fubtilitate:tuc
op^^ftiitgifintfubiiicmracapitispafinmedioiterant
poftcri'':'^ vnagt&t tiic fuit op'' neccflTario^vt eent illa fo
ramma gua.tq7 nerui fint fubrilee.&5 in fpodiU fc6o no
potiutil^eein locopmo:qm fi itaect:timeretne nlpet
motu fpodiU'6 pmo cii caj^it mouet aii 1 retro:nd potue/
riit ante-z retro^Epiftnd pmii.necg a Duabjptibue.qth flf
ita eet.-eet b^ cii pmo:^ illud q6 ide nafcret multii fubti'
lcz no pofTctcozrigere q6 oiminuebat in pmo.l:t ciTent
poria oebiUa multa fimul iiicta.^z eet coicas in p:tmo : t
ectejrcufatio pmimanifefta in cozniptice f«i mcdiift n«
fcerenf a otiab'' ptib''.': tiic ncceiTariii fuit vtciTcnt fo:a/
mina fcdi in ptefcencti; vbi c p fo:amina ouo pmi:'z pot
pari cozp'' pmi coicatiii in ilUs.t ocs fcdi bn piugif cum
p Ugamto fo:ti:'Z iiicmra capitl cii iiictura fc6a c magl la
tai^aUepiiicturefpodiliii qiii idtgcbatmttiiiftismoU/
bU6ii c^a mouet caput cii vno ouop fpondilm: Hat rclf/
qutt fixti in alia fui iiictumific ut no ow$crct cii alio.m
cp qnmouet caputanteirctrovcmt capHt'cii fpodili
pnmo cjrt cfTent vnii os:': qfi mouef caput ad Diiae ^'^8
Kncobliquiwtc:tiIcpmu -z fcdi fueriii qfi vnu oe.idt fpo
diliapcctojisfuntq ^iungunt cucoftis^icoopiiint me/
bjainfpirationi&^zfunt noiic.ibiitoia fccnetimialas.
Jgtefl' vnum nonbfisalaeitiicoiafimul fumpta crant
iz.i fua fcenctim no funt cqualia. q: q funt ej: cis cojam
inebiis nobilionbus funt maioza i foztioza.': ale fpodi '
liu pecto:is funt magis oure:qz cofle piungunt oi ei8.£t
fpodiliii feptcm fuperios fua fcenctim funt maioja.": ale
gro(Tio2cs vt melius cuftodtatea:^ tf mpon' poitta funt
additamenta piunctionalia lata ■: curta.vt fi oebilitare'
tur pdicta comgercnt ipfo^i oebi[itationcm.i cj fun t fub
cecimo fpodiUfua additamenta piunctionalia q afpiciut
furfU5 bitt qfi vaatitatequa intrant qft buccllc. i q afpt/
ciunt verfu8imu5funte):gbu8 cgrcdiunt gibbofitatcs
q intrant vacuitates:': fue a fcencti; icuruan t ad iferius.
fed fcenetim funt erecta:': cu quo qfi ocauata ad moduj
tnferiozis fueficici alicuius pojtionis fpcre. i fua addita/
metapiunctioiialiabntpcauitatcsquas intrat bucellc
fupcrius t iferiu9.i q funt fiibfpodili Dccimobnt bucel/
las in furfu;.^^ foas vacuitates verfus imu5:'z fna afcene/
tlm icuntant in furfu;.'z poft numerabimus tuttamenta
01115 iftop.gt fpodilc dcimii n6 bj alas:qffi auferrct ab
eo ncceif itae cofla:p.fed ingeniata ell nl aliiid iuuametii
cu fua cullodia:i boc eH me ci qd e]c fpodilibus cjc rcni/
busoo2fiq tndigcbat q^cflrentmagna^zfoztiamultii.vt
poflfent fuftoitaie id q6 fuperins ert.t tuc indigebit bw
cellis •: vacuitatib" plus^tjjpter boc ouplicaban t in eis
Vacuitates^buccltetadditameta^iiictionalia.: eft fa/
ctiiouodecimu5 fimileiftiriouplicarutfua additameta
piunctionalia:t«nc ma ala?: tranfiuit in additamcta c5
iunctfonalta.£t facta funt ampla multii: vt etia vidcan t
a\c,i tuc adunata funtouo iuitameta in vnii^iifhtd ouo/
decimii eft cu quo piungif extremitas oiafi-agmatis. fed
fupcriozafpondiliaindigcbatinfua fojtitudinc bfc ifta
sdditamcntaconiuncnonab'aouplata:qtfi funtpartia: 1
qmbtitalasifceneti^.Stmufailioigitosmoticnres:^/
da funt in p^lma.t quidl in rafccta.t (T oes eiTen t aduna
tiinpalmaiducerentocpodusfugpalma ^pter grofTi/
tie5iUo9;.£t idcoq:elongabant rafcetea oigitis necef/
fe ftitt vt clw:de oigito:p cent loge : 1 io mebjanauit eas
naepoipartc.^zctia fea^tnaillascbozdasrotudas 1 fo:/
tcs:': no ampliauit eas na antcq| gueniant ad albucbi .
1 eft adiutoaii^^^.pptcr boc amplian t .vt melius coopert
ent mebnim moues.ft oea mufculiexpandetes oigitos
velcjrtedcntesponontfupaflretii^-^firrqHipltrtngunt:^
c)ctedetiu vnus eft qui pofinte cftin medio in gte mani/
fefla aflfeu:': nafcitur a Etc capitis inferioiis adiutozi) : 1
mittit q mio: Digiti0.4xbo:d3e qctedctes illos. &ed g
cosoeclindtad iferiusfunttres.-^funtptinuiin iftapar/
te:': vnus nafcit a parte media capitts odiutozi) iter cuo
fui additameta z minit a fe ouas cbo:da8 cozas medico
1 auricnlari.£t vnus mufatlo;p qui eft vnus otto:?: mH<
fatlo:j:puplo:;::g funtouoe^iftis tribus quosoijrimus
^nafcitinferiuscjcadditamerisadiutoztjiteriusabau'
riculari fodlis inferiozis q eft eius margo : 1 mittit ouas
cbozdas indici:': medio:': tcrtius illcg remafit o:it a fu/
p:emo focilis fuperiozis •: mittit cbo:da; polUci.gt ^pc
iftosmufailosimifcuUisgcftvnus ouo^ mufculozti;.
quo3 nnmerabimus itermufailos motictcs rafcctam: 1
mkita loco mcdio focilis inferiojis: cuinscbozda jp[d'
gat inter poUice 1 (ndiccfed adunates fiue pftringentcs
Ciber
gda funt fug alTetil:': gda fttn t in tra palma.-r qul funt fu'
p:a aiTetii funt tres mufaiU fcd; acie pftinitipofita i me/
dio.t nobilio: oibus eft inferio: g eft fepuUus fub: -: ytv
nuat cti; fociU':qtfi fua opatiocft nobiUb:. £t tiic opus c
vtfutis locusfjtmagiscuftodinis^^cfuiiinitiH^cfta nic/
dio capitis adiuto:u interius:Dcindepcnctrat 'Z oilatat
fua cbozda: 1 Diuidif igncp : 1 vnaquccp illap cbozdajs
vadit interiusud vnfi Digito|i.': que vadut ad q tmoz oi
gitos: vadunt ad iunctura p;ima ■: tertia:': poterit mouc
re pzima iunctura:q piungif illo loco cu gbufda Ugamen
tisq iuoUitafuntftiperilla^-ztertia.qmeiiis cjrtremitOB
vcnit ad illa 1 piungit cii iUa.fed que trafit ad polUcc co
ftringtt iunctura eius fcda; ':tertia:qm appUcat cvi iUis:
1 mufcuUis fugio: eftgracilio: 1 mino::': ijicipit a capite
interiozi.ouo^j^capitiiadiutozq^^^appUcatmodiciicum
focAi infcriozi:': vadit g terminu coe; parti agrefti 1 00/
mcfTicc:': eft fuBficies fitpio: fociU' fuperioas.-: cu appli'
caf verftis poUice mittit qttuo: cbo:da6 mcdqs iuncm'
ris qttuo: oigito;: ad oftringe'dii.': ad polUcc non venit
n ifi vnus ramus:': a fua cbo:da no eft iftc ramue: fed ab
aU'o'loco.i£t o:t'go poft pncipiii q6 noiauimu8:c a capite
fociUs fupiozis 1 iferiozis:': initius terti) cft a capitc foci/
U8iferiozis.£tiapofueriitpoUiceqfiptentii vna cboz/
da:? ali) qtmoz pftringunf oupUci cbozda vel cii mufcu/
lo in aUo. 1 boc qm nobiUo: opatio qtmo::pftrictio cft.
1 nobilio: opatio poUicis eft oilatatio:fed mufcuUie tcr^
titis no eft^ter pftrigedii:fed cu cjctedit fc cii fua cboit
daitrapalma:e^enditfefupillaUite:vtitiuct ipfam ad
fenfu^:-: vctct creatione capiUoy fup ipfa;:-: vt fit fozti/
tudopaUneadopatidesfuae.^i^mufculi gfunt inpaU
iita funt occe 1 octo.i in oupUci aa'e:': vna ades interius
fub:t alia acies fugius qfi cu cute ptinucf . £t g funt in fe
rius biTt numcp .vD.t gnc^ iUo|r oecUnat oigitos ad fur
fu;:': ilU)|i g vaditad poUiccnafcif a pzimo oflfe raiccte:
'Z.^.eft curtue 1 latas:i fui viUi fun t obUquati: 1 flttl ca/
pnt pedet a pccrincmanus in oirecto mcdi)'': fua cbozda
prinuaf cii polUce.': oecUnat ipfa; verfus imum.£t fej:/
tuseft.ppeauricularctincipitaboflfepectiiiie^quieftin
eius recriwdinc:! oecUnat auriculare ad antcrius:': non
eftaliquis iUo^.7.ad pftringcdii:fcd.5.funtadeleuadii:
1 ouo ad DCcUnadii.^ed qui funt in actcfupto:i fub mu
fcnlo c)cpafp fup pa[mi funt.fir ccgniti funt pmo a medi
cooptimopus:':fttnt.)ci.':.8.il!o}:gU'bctprinuafcuiim/
cturapzima.^.vnus fHpzaalte:j:.qrnpftringit iftaiiicw
rHcd in feriozes pftringiit ai oep:cflioc.': incUnatioe ad
imu;.fed rupiozcs pftringiit cii modica eleiiatioe -zquali
qdl rcflcicioe:': cii ftierint piuncri c]ctediit oircctc:': tree
iTtof funt^p^icpoUicis^-^vnusad pftringedii iunctura
p:ima.': Dito ad fc6a;.ficut fcis:-: tiic oilatantee fHnt.5. 1
oe facicribne oefccdere eft vnus cjrtremitatis auricula/
ris 1 pollicis.©; iUi ouo.': oe pftringc'tibus vnicuicjj oi/
gito fiit qtmo: oecUndrib'' ad fupioza vnicuicp c qttuoz.
(£ XapituUi; fextu; oe anotbomiapcdis.
|£ iiiuamentum AiTnt
tatione:':eftppedetferio:e.':aU'nd eftjjpter
equalc motii^teft p fngio:e.f. cojcd -: crure;.
£t cii pcs iferio: incurrcrit aUqua; lefionem
Oiflficilcftamr fnp vnii.fed aUquatuUi poteritmoucrc^f;
oiminuif a virmte fuftentatiua co:pis: qgtu; fuflficit vni
pedi.£tqfl[ in crareautin cop accidit lefio poterit ftarc
':n6moueri.£tpzimuospediseftcoj:a.': cftmagnu os
cozgi6:qin Dcfert gcgd eft fupza:': mouet id q6 cft fub il
lo.i fua CFtrcmitas fupio: eft romUire: vt mcUiiB piiigaf
ciipixideancbe:«cftgibbofu;apartefiU)cftre:tairau>
eie parte oomefhVa.^tftet' enim ncdderet ei rpes alf^ba/
giKftcutacdditillie qtiibns efltalis creatto:cii cnis fite/
ritequeoiflanspircidic-znobene cooperirent -t cnHodi/
rent venetteruitmurcuU.£te]coibusno pofTet acdde/
re rectimdb nec re(Tio eitet bona:Deinde feciido fi non in/
curuarenf in parte oomeiliica accideret alia fpes alfaba/
git-z no eflet Dectinatio ad pzotenfione -z oirectione;:ab
iUa t ad illa:': non ellet in illa equalita8.£t in qctremmt
ce inferioa funt ouo additameta^que funt nece^aria ad /
iunctura genu:'z tunc pamo loquamur in crure:-z poHin
iunaura.£t crus componit e;: ouplici ofTe^ficut afletij:x
vnus illo:peflmaio2:'z longiozeH oomellicii : z vocatur
srundo mai02:t fecudus ell minoz i magis curtii:'Z non
concurritco)ce:fedin parteinferioa tcrminaf ad termi/
Du tTKiioue.-^ vocat cina maioz. ji:t crus bab$gtbboftt3
te ad parte agre(le3:oeinde ad parte in ferio^e babet gib<
bofl[tatem:vtfi;;io tnrliozetur^-zmaiozarundo:-: in ve/
ritatecru8creaturmino2CO):a:tboc:q2 incopx ftutne/
cedltasvtfuflentetruperius-zmoueatinl^rius^-zqjcnts
nccciTariuj eft ad mottuideo neceflariti fuit vte(kt leui/
ustimiuszxfiiitquatitas cnirismcdiocris:qinil fiiiflret
moiuseiuseffetmotustardus ficutaccidit elepbanticis
sut viticis:'! ftotminueret acciderete^ oebilitationeqd
Qcddit illis qui tTabent naturaliter crura gradlia:'z cum
totebociuuabaturper canna mino^e^tcanna minozba
bebataltudiuuamentu^ftaitcooperimentumncrMo^^z
venajs t mufatlopi^z fuit coniunctio maioas can ne cuj
iuncturapedisadbocvtiuuareteo e^rtenfione^z recup
iutione;.£t iuncmra in genu fitper ouo co^recopitis ad/
ditamenta bene ligata ligamentis circtlductis -z intran/
tibusr-z Duobus foztibus ligamen tis^-z ouabus partibus*
£truuanteriusertcompolitt'idi romla:'^ cRlumenge/
nuit eil eiue iuuamen til oefendere ab eo q6 con tinetur
oeinnctura.£tfutlentat>aturiuncturaqueeilanterius:
n nwaci cozpus ad anterius per illud os: qiionia; iflius
iuncture oeclf natfo fitit matoi ad an terius q^ poileriust
(ed oeclinatio ad panes fuit paaa : fed pars in fenoz eft
ad ambulandum:'^ fit pzopter fuilentationem.2:t pofita
fuit figura eius oblon^ anterius vt iimet ad fiiikntatio
nem^^zparsoomefhcafuitconcaaotvtfit oeclinatio pe/
discum ilatbomoerectus^tptopaein ambulatione ad
partemqueeftcontrariapedieleuato vtequet ilUidqd
neceflanum c(tin illa parte ad fuftentandii fecundu mo
tum pedis eleuatt^z mnc fecundii iHam reducet ad eqna
litatemad boc:vt meUus compzebendat res fuper quaa
vadit fine ooloze^^zvt mcUus compzebendat gradus fca/
lare8.£tcreamrpe6Compofitit8C)cofl^ibus multis p:o/
pter multaiuuamenta.JctoeiUiscflretentio z compze/
benfiobona partium terre rtiperquas in cartilagine oi/
uerfatur totaliter in fitu alterius q5efl fuper aU6 caput:
'2 quado oiuerfitas f ilo ji efl quaternanumcro: opus eft
vt fint mufcuU quamoz numero^-z mnc qui iltozum funt
p:epofiti fupcrius oilatant:: qui infenus conflringunt:'^
tuc necelTario fequitur gp omnes mufcuU funtocmagin/
tavnii^-z famiuuantmuratbspectozisouo mufcuU qui
veniunt a ligamen to pectozis ad caput fparule^-z tunc co
tinuamr iUeaimpjimacofta^z eleuat pectus furfum:':
tunciuuatoilatationepeetoas.&ed mufcuU adiutozi)
funt qui moucnt coniunctura fpamle:'^ funt tres mufcu/
Itquiveniuntapectozcz trabunt fpatulamad imum:!
tuncilfo:pe{lvnusrnurcuUisquinafcitur fub mamilla:
^continuaturcrtanterioaadiuto:i) ^'zeftillequi appzo/
pinquarcfjcttadiHto:iiimcumpecto:e cum oecUnaue/
rit adiuto:{um ad imum^-z oercenderit.£t mufculus na«
fdmrfugancbamvfdUcetcl^usoaafloinad;': coope/
57
ritoomeflicumcaputadiutojij^Ttunc ft!c mufculusop*
p:opinquatpecto:icum modica clcuatione;': aUus mu»
rcijUis magnus ouplejrnafcitur a toto ancbam.r.cfippco
oasflomact^zcontinuaturcijinferiozianterjoasadiuto
ry^-zquandooperabiturcum ruis fiUe fuperio:ibu6 tra/
betadiutoaumadpectusejctollensipfumvcrrusmetii.
JSed aim aUa parteoperatus fiterit trabet ipfum inferi/
us:autcijambobuse):tendemr fecundii rcctu:'Z ouo atg
adbucmurcuUejcparteillozum.f.bfpocondnwuminfe»
riozum:': continuat fe magis in terius continuatione mu
fculimagniquiafcenditad ancbas. £t vnus illo:um efl:
maio: i venit q: parte Ylior-.i partibus poflerio:ibu8:i
trabuntadiuto:iumadpofterion»coflas recte.£t feciif
duseflparuus^^zvenitacutef Itj :fedmagis oectinataJ
medium q| pzimus: <z continuat fe cum cbozda mamille
afcendentcrintranteinterius^-z operario ifliius eftof^/
ratio p:imi:feaindii iuiiamentum:nifiqz coftetfte oecti/
nan t parum poflerius.Et c^inti mufcuU fua ozigo eft ab
ofle fpamtft-z compzcbcndit id quod eft intcr fcparans t
coflam fuperio:emrpamte viUs^-z pcnetrat ad partcfu*
periozemcapftisadiutoz^fttueflrem oeclinans parum
per Domcflicam:^ ipfe etiaj cu oecUnatione pcnetrat ad
oomefh'cam.£t Dito:um mufculozum ej: iflis quin^ozt
goefla laterefuperiozisfpatulc:quopvnu8efl maio:;':
vadiintipfius vilUad inferiozisfeparantis partee.iimt
plcntidquodefttnterfeparans x tatus inferius^-zcon/
tinuatur valde cumcapite adiutozi) a pane filueftri:'z pe
netrat cum oecUnatione ad filucflres: z aUer cft cuj boc
pzimoconnnuus adeo cpcfi quaftparseius^^zpcnetrat
cum eo:'^ ipfius effidt opcrationem.^lfte vero non mul/
Wm impedit a lUpzemo vel fuperio:i fpatute:-: dus con/
tinuitaseftfine tranrucrfionein manifefto odiuton):'r
oeclinat ipfe ad fitueflre.£t vn us cfT mufculue qui tocu
concauumoflisrpamtecompzebendit:'^ mittit Tua fita
fld partcs infcriozis feparantis partce : -z comp:ebcndit
id quod efl inter feparons -z Uims^cuiue cboida cu5 par/
tibus intcriozibus tateris oomeftici capitis adiutozt) co/
tinuamn-z eius opcrotio cflcfTicere: vtadiutozium pofle
rius drcuueniat.£t alter mufcutuseft qui ob ifcriozi ej:/
tremitate lateris fpatule iferiozis nafcituncuius cbozda
fuperiuecontinuaturfecundi); conrinuationcm magni
ab flio arccndentis^-zeius operotio cfl trabcre rupzeniii
capitie adiutozt) ad ruperio:a. (n^pzetcrcA admtozium
aliumbabetmurcuUimouotKibentem capita:qui ouas
cfficit opcrationcs^-zoperationc comunc-zipre quident
fubfuraitavenitfaciens e^capite adiutozi) bucclbun:
1 pcruenit vfc^ iu);ta loaim cotinuationis cbozdc mufcn
limagniapectozcafccndentis.Duidam aiite; x>i%cnmt
Qjvnumcapimm interius occUnat cum tranfucrfTone
pauca od interioza^^zaUudcaputipfius cjrtcrius en:fuper
manifeftumfpamlccaputeiusinfimus^^zt^eclinatade);/
terioza cum tranfuerfionepauca^-z cii operatur cuj oua/
bus partibuseteuabat fecundti rectitudinem.0unt pze/
tereo bominum quidam qui ouoe addideruntmufculos
^ mufcutum panium qui a mamitta venit:<z aUum qui in
fpamleiuncturaeflifepuUus^^zfoztafTe ponutcubiti mu/
fcutos cum eis babcrecdmunit otes.joed mufcuU mou6
tesadiutozium:quidomfunt confTringcntcs iprum:qui'
dom Dilatantes:^ ifTi Tunt pofiti fuper bzacbium : i qut/
domfuntquiconftringut^zquidam funt qui Tuppinant
bjacbium:'^ itli non lunt Tupcr bzacbiii^-z qui efliandunt
funtvnumpanavnumcoztimejcpandimrcumDccUnat
ad anteriU8:quonia nafainmr ab anterio:i adiuto:i) ab
inferiozi latcrcfpatulc . gt cotinuantur ciicubitorz alitis
fimiUter c]ctendit cumoecUnaucr it a4c;:tremu: quonia
autc t)
iBe mtnn mlin
vcnit a rjwndilibiis aduttonj :i tenet k cu; partibus q:/
teriojibits cubiti:i quado ambo iiii fucrin t adiuncti ep
tendunt ipfum fccundu rcctitudine:'Z quecolligunt ipfuj
efi vnum par. tt vnum iiloi: eft magis colligens cu oc/
clinaucrit ad in terius :i illud cft:qitonia nafcitur fub fpa
tui^-zaraftro^qDcftpiopziusbic omnibusillis quibua
eft caput vnii:i oeclinant ad partcm inteno:em adiuto/
rijrieis continuaturvnacbozda nerualiscii anterioii
focilis fuperiozis i fingul3re:fcd colligitur cu oecUnatio/
neQdej:terius:qHonii nafcituraparte cjrterioji adiitto*
n):ibcc Diio carnora:i vnum ell a pofterioji adiuto:ij:i
olterum an teriu3:i intrant pantmpcr in pzofitndu in iw
nerevie fuc qitouftppcmeniantad oirectumfocilis infc
riozis-.i fiteritcontinuatusillecii occlinatejrterius cu in/
ferJoa:iquiocclinat3dintcrius cit; fuperiozi vtmclioj
fit attractio.j£r cum idi ouo mufculi fiii^ul operantur ep
tenduntbiacbiumfecundiirectitudinc:i mufculus qui
cj:tendit:eftvnu9mufculuBquicooperit os adiutozq-.z
magis idoncuj eft:vt ipfc fit minos pars mufculi vltimo
conrtringcnti6.£>ed mufculi facicntcs bzacbium fuppi/
num funt vnu par:i vnum illoium pofitam in e^teriozi
vtriufc^focilisintcripfum:iobuiat focilifupcrioii fine
cbo:da.£tatiu9 finguloria qui nakitar e(t logu6:i nafci
tur a partc (uperion capitis adiutojij ej: parte manifelta:
^plU8oeiUovaditinalTetum:i penetrat quoufcgfit j3/
pinquu5 iuncture rafcete:i pars eius anterioi venit a ca/
pite fociUs inferio2i6:i continuatur cii ilk) per cbozdam
quafi mcmb:anale:i funt vnii par pofituj e;:tra:i vnus
fno;: fingularius incipit fuperius a oomefiico ciapitis ad/
Cutozi):i coniungitur ca} focili fuperiozi fub in ferioii iant
ctura rarcete.£t aUus cft magis certU6 illo-.i fua fila fun t
ampla:i fuum caputeil magis neruofum:i incipit a focif
li'inferiozi i continitat cum capite fociUs fupcriozis ^pe
Minctura rafcete:fcd mufcuU mouentes iunctura rafccte
quida funt conftringentes:quida Ditatantes:quida refu/
pinantes fuper coUum:quidUm ipfum girantes:i mufcu
li oilatantcs conrinuantur fibiinuicem quafi elTentvnii:
1 ifte nafcitur a medio focilis infcrio2i8:i fua cbo:da co/
tinuatur cii pollicc pcr qtia; elongatur poUej: ab indicc.
lct aUus nafcitur a focili fuperio2i:i cotinuatur fua cbo:/
da cum pzimo offc olTium rafcete^qD eft pofttum in oire/
cto poUici6:i quando ambo i\li mufcuiimoucntur:parii
girant rafccta cii oilatatione.Jctquando fecundus foUia
mouetur facit ipfam iacere fupina:i quando pzimus mo
uctur foUts pzolongatinter poUice i indice:i cius mufcu
iiquidacocurritapartcfociUsfupcriozisej^partefiUie/
ftri: 1 nafcitur ab infcriou capitis adiutozi):i mittit vna
cboida babente ouo capita:i cotinuamr in inedio pecti'
nisco^am indice i medio.i£t caput lUc cbojde fuffcntat
fuperfocilefupcriuspwperafcctam^i oilatJt rafcetam
epp3nfionecu5giratione:imufcuU conftringentes funt
Vnu par fupw partem fiUieftre aifeti : i iUozum inferio:
iiicipitab vno intcriozicapitis ouop capitus adiuto:ij:i
peruenit ad pcctcn in oirecto auriculari8:i fuperio: inci
pit 3ltius:i vcnit ad iUum eundcm locu.£t cft vnus mu
fcuUtsciicisquiincipitob infcrioabus adiutoiy parti/
bus mcdians loca p:ccojdio:p:i babct ouo capita tranf/
ucrfo fifa in modii cruci9:i cotinuatur in loco qui cft in/
terindice5imcdium:iquandoifliDuo mouentur con/
ftrjngunt:i i(ti conltringcntes i oilatantcs ipfimet funt
girationc5 cffiaentC6:i quando ouo oppofita ejc eis mo/
uent fccundii tranfitioncm boc idem faciunt. £t mufcu/
lit3quicdtinuaturciipcctineco:am auriculari:cii foUts
mouctur palma girat:i cu iituat ipfttm iniifcuUis qucm
nominabimud po(l:facit paUna iacerc fupinam.<i^t cu il/
ILibcr
lequiatmpfcctacontinuaturcoiampoU/ce foUie mof
uct girat modice palma:i cii iuuabitur ab co quieil auri
cularisfacictgirotionccomplcta5.£5ambulatanimal:
quonid pcs figitur fuperilUtdquod compiebcnditunfi/
cut palma:i quddo boc cfi meliue crit c^ n;ultie:quonia
poterit adaptare fe aa plures figitra6:i plurimii compae
benfiones ad quas non poiTct fi effct ej: vno.^t aliud iu/
uamentum comunicans cii iuuamento multiplicationis
olTium.0iTa pedis alil^andd funt.^.cabab.f.cii quo comi*
pletur coniunctura pcdis crttrie.ilct alfacib e(t cs in qtio
magis efl oe fuftentamento .ft^iunUim e(t fimile noui
cule:i efi in eo oomcftica ocauitas pedi6:qua pdifimae:
1 quatuoz ofTa rafcetci cu eis corinuatur pccten:i vnus
iUoj: eft os fimile Decio:i eft quafi fejctiic : i eft pofitum
quafi ad partcm fiUieftrcm:i cum iUo olTe iuaat partcm
iUam ad fipioncfuper terram^i.S.ofla pectinis^fcd alkab
q6eft in bomine eft foztius ^ in omnibus al^s animali/
bu8:i tunc ficut eft nobiUus intcr offa pcdit iuuantia ad
motu ficiKalhaim.f.calcaneuscft nobiliiis inter ontnia
olTa pedis od fuftcntandum.St alKabab cft pofitii inter
ouo capita quc nafcuntur a ouabus cannis:i compjcbc/
duntipfusin vtrac^parte:iintelligofurfu5:i poftcrius:
1 in parte filueftri:i oomcftica.£t fua capita in trdt mal*
cbimpofterius.f.in ouabus concauitatibus abalaKaim
cuintroituquafifip:itunc alhababcft mcdium intep
crusialcbaim:icuiuuaturfua continuatio:i f:rmatur
inter ipfam iunctura:ifecuratur a Diffolutionc:i pofituj
eft in medio crurc:U(5 putct ^pter pcdis concaiutatcm
qd oeclinet ad partej ocmeftica:i alKabab coniun gitur
adipfumosnauiculareUgamento coniunctuali:i naui/
culare continuatur cu alcbaKim ante:i pcft cil trib'' o(Ti/
bu6rafcetequefuntapartefilueftri.j£to6fej:tileoecia/
le: cp (i tu volueris potcris computarc finguUtrevel fi tu
VoUteris potcris coputarc partes quartom rafccte.Sed
alKimpofitiicftfuperaU;abab:ieftDurum rotundu ad
pofteriue f pter extrinfecas occafi'onc6:i lcnificatus eft
meiiu6:vt iuuet adequatione pofitionis pedis fupcr tep
rd:i vt mclius cooperiat iUud fupcr q6 quicfcit. £t crea/
ta fuit fua quanritas aliquantulu magna:vt fuflcntct coj
pus:i creabatur triangulare aliquantuUim graciliando
quafi quoufcp pzoccdit Diminuendo quoufcp onibitrtur
in concauitate pedis ex parte fiUieftri : vt fit concaiiitas
ozdinata gtadatim pollcriue vfqj od fuum mcdiii. Sed
rafceta pedis oiuerfotur a rafceta palmc:i iftud cft: qif»
in rafceta pedis cft vna aciee in manu ouplej: : i in pcde
eiusfuntolTapaucioja:iboceftq6 nccclTitas eft maioz
in palmo ad motii:i c6pjebenfionc5 $ in pcdc: cuius cft
nccelTitas od figciidii:i p:optcr boc iuncmro;: multitu/
do facit molu od comp:cbendendum re fupcr qud qnis
elcuat ;cu boc ctia gp acquirit e illa Ui ptionc: i qfi qua/
daDiflbUitionc:maluvtici3cet;ficutctiamaU'ic(Tetfinul
la oino ibi lajcitas fo:ct:i ia fcitu eft:q: c6p:ebcfio:i rccc
ptioci'' eft magis couenics cii eo q6 cft muUi nerui:i mi/
no:i8 q^titatis:i ocfcrrc:i bene ftare melius ejrcrccfg re
modici nerui:i magnc ^titatis. ©cd pecten pcdis crea/
tu e(tii ex ofiib'',^.^ ciiquoUbet iilo:p piuiigct vnus oi/
gitus pedi9:i boc:q: nccclTitas eft in bie magis fimiitu/
dinc c^ c6p:cbenfione quc ouo conctirriit in palma:i qj
aUus oigitus p:etcr polUccm bobct ouo o(Ta.
|£aprni.VII.£)c oiucrfitatc e?:trcmita/
tii aialiii:ianotbomia mddibulc.
<-T^ filfircl ''"""aliumbobentium
«**- r*-^' ** co:ticcico:iofHntpau/
coium memb:oj::quonia5non indigcnt
muUo motu:i cancri i qui vocant Kora«
bo vfden c limilcs.tii cum toto boc Diuerrant :qz KiJrabo
t>3betcauda:xc3ncern6:icanccrambulatinmargine:
X harabo natat in pclago:': bs iiiuamen in caiida:': ^pter
boc funt foztes pedee cancro^^ambulantiu in margine:
1 oebilcs illo^ qui p^ofundan t in mari:'z funt pauciozes
numero:q:funt minozis necefTitatisad ambulandufc/
liinc . £t que but af umene magnas:'! fun t add/tamcn ta
admodiicoznuu:tuncillaque funtaialiii babitantiiiin
aqua funt fomoza:-: ooctrii eft fouiue. Bt loquamur oc
meb:i8motiui3pifciii'zanulcfo:p:i teftcop:i oiccmus
gj babens multos bsmagnospedes^ipzopae quatiioz
tnediales:': facti fun t pedes aialis q6 oicif fanccramide:
^ funt airti:qm (m cozpused panuim:'! cozpus pmi e(l
niagnu;':tuncteperaueruntparuitateco2po:is:'zfuioe/
biUtateciimultitudinepcdu;:ocindecaput:'z in quibuf/
da aialibuscognofciturcoUii^^zquedafuntque non bilt
colltl. ibijcit.omne aial babes pulmone bs coUii:qtn col/
lumeft jjptcrtracbeaarteriaitnon babcns mcduUam:
no babet caput:qtn meduUe ^p:iii c(iM no babeat pon
dus fuper fe:qz eftmcmb:ii cognitionis.-z eft inftrumen/
tn$co:po:ale eflimattonisoperationis que eftin oibus
aialibiid loco cognitois in bomine.£>i^it.': omne aial b3
bec mcmb:a fua anterio:a fo:tio:a:qtfi illa funtmemb:a
que mouet oe loco ad locii. £t in bomine in fua pucritia
infantiU'me'b:a pofterto:a funt leuioza:': fuii capauico'
ronacapitispdderono:a:-zbocne riambe c);trcmitate8
eifentponderofenonpoffct infans ambularenifi fuper
manusrtquandoinualcfcitinfans co:robo:atur pedes
eius multii:qin babent fuflinere magnii pondus:tcapuc
leuefcit.gtequuB^-zqueda afalia bab^t maio:eeleuatio>
ne antertus in partibus anten'oubu3:t boc ftiit: vt maiot
fit leuitas in poJlerio^ib^^^tfua longitndo i ifantia eft mi
no: pptcriita eandecaufasitin equulo funt fue tuncture
lajrio^es^^z^pterbocpotequulustn infantta confricare
fuii caputcii pedepofterio^i^^zquado crefcit equulus cre
ficitmultii in longitudine^tiuncturc fuicollifunt ourto/
tCBii no potcrit facere iftud. £t ponderofitas fupcrio:is
capitis figniftcat oebile oircctioncmi-z boc cft:q: erit co:/
pulentiainmcmb:i6cogitatiui6.£t oi]cit:qth itellectus
e):igit:q)etianonfttinco:po:e.£tnarrauit3;:.caufam
quarebomooiminuebat in armismaniftftis:': boc ef^:
qth babebat quidda loco omniti armof ^^: iUud cft q6 ot
pmm in p:edicti8.£t oi^ntg» aiaUa babentia oigitos iii
pcdibu8p:eterbomineoperantpcdibu8qdfacitbomo
manibus^ibocfimia^ivrftis^iqiicdafiint babentia oi'
gito3.5.inpedibU3po(lerio:ibus:vt meUtis po(Tint pati
fijrioneillopfuperresfuperquas llat:qin babetopera/
tione ad erettione:': ftare fupcr pedibus poftcrio:ibus:i
operat cii fuis memb:iB:fiuc iaceat fupcr cofta:(iue ftct:
ftiie iaceat fupinus.gt in quibufda aiaUbus oiminuunc
oigiti pedii pofterio^ vno oigito refpecm anterio^um:-!
enint oigitipedu tunc.4.': bocqrh non intendit cop:e/
bendcre aliquid per pedes po(terio:es:t opcrari per pc
desanterio^es^fedelcuarc^-zoilatarc^tcii ptignac erigic
fc^zrapitmanibiio^ioptiseft^vtfi^tur fupcrpcdce po/
fteriozes:': opcrari per pedes antcrio^cs:-: iUud fupcr q6
cadit fuus vifus antc^-z non ita facit pcdib''porterioab'':i
cft licut lcopcirdus:': etia; adbucqth iUc oigitue induce/
ret grauitatc in ambuUitionc.j£t oipt 3|:.g? bomo intcr
oia animaUa babct pectus ampUi:q(h in quadrupedali/
bU3 fpatule:i b:acbia faciunt lirictura pccto:is.£t auce
bobent in pecto:c.q. teniiitatej: vt nimpan t acre ad mo/
dCi nauier^z oico cp auce fiint meUo:ie modi in 13 $ qua''
dmpedaUavqih aaitieo pccto:i6 non in olTe cooperit co«
(ed in oi!eq6 ejcit ab illa.t^ipc^ optio: locus mamill(3;&
58
in animalibus fedenti^bus cftpcctU6:cu fit amplii:': boc
cum oant mamarc fedcntcs.Sedonimalia ambulantia
que babent foleas 1 baben t vola fjfl'am;'z que babet vn/
gulam integra:vtcamcUu6:'z cquu6;'Z que babcnt ouas
mamillas tantii:'z fi babcrctmamillas lupcrpcctue fo:/
tcelten t ibi fecundii modii qiio funt intcr inguina:fed no
ita j)pcmatrice:z ctiap:eteriftud:q:impcdircnt motii:
2animaUaquebabcntoigitoefi(To6:iquc multii gcne/
rantbabcntmamillasin longitudinevcntrisin oiipUci
ocic:vt lactctcsmeliusmamcnt^iinpUiribusnumerua
mamillai: crit fcaindii numcrii fiiio^ pjcterqg in lcone;
qih babj oiias mamilUis:': raro gcnerat;'z ad plus ouos
fiUos:'^ fili) iai funtpauctquonia complcyio caUda mul
wmconfumitnutrimcntii;quoniacalo:inipfomultum
oiiToluit:-: ideo non multum gencrat:i non comcdit:ni(l
quandovenatun^zno vcnatur nififcmclin oie:'^ in oua/
btis 0icbU3.£t non c(T fiaxt aial q6 inucnit nutrimen tii
("uiiparatu;'zcomedittotaDie.£tmamiUc lccne funtin
nicdiovcntris^-znon in inguinibus^quonias babctoigi/
tosfi(Tos.S5Clcpba6;qtionia l5abct amplitudincpecto/
ris^t oigitos fi/Tos^-zparii gencrat:'^ cft fuum lac mulnis
fpiiTum^-ztuncneceftoriiifuitgjmamiUcclTentinpecto/
rc:qua polTit Dccoquipercalo:cm cojdis. £t in mafcuUs
noninucniuntmamillcnifiinbomine.-zcamcIUjiimili/
tcr qui aiTimilat patri no matri:'z numcrauit aj:.in boc
capro^toiptgjomneanimalbabcns fanguinem babct
rperma.£t muUerce babent fperma:'^ mcnftruus:': cxct
unt ambo a matrice;-: vtriitg iUozuj eft fuperfTuitos fan/
giiinie:': oc boc poft oiccmu6.iM'jnt.quonta fcminc qua
drupedum emittunt vrina poft qua ndo jTjicft Ujcus ma
trias^^zcratiUelocue mogis conucniens ad lujruriddii.
CtmafcuUqtiozftdam animaliti; poftvrinantficutclc/
pbas camcUu6:vel lco:z otal qd vocotur ellcrab;'z nullii
animalbabensrolcdtnpedibusmingitpoft^^zoinnconi
malcompletu p:etcr bomines babetcouda fiue ouet fi/
uepariat^^zaliquandoentiUacauda porua^t iuuomen'
tiiquide caudc eft:vt fitarma:: Dcfenfozium:-: oc oibus
coopcritanti;.£tbomointcr oiaaialia^pae babetan/
cbae^qihclcHont^-zcojMs^-zcrura^^zqucincuraanfniuI/
tti in comparationc fuico:po:is.0ed qtiodnipedaiia no
babentancbas;qihfuccxtrcmitatesfunt lcues:': coiun/
gitn tur cii ncntis:'^ non eft cie opiis cii erigenf fuper pc/
de6:vtftcntDiucrcctiruperiilo6:'Z motcria ancbctron/
ltuitincotida:fedauc3:qih funtin liiacrectioneintcr ve/
re erecmm:iiUum quitft.q.infleyus fuper gcnua:i funt
ftie cojre multum carnofe:i no in crurc afllmilanf bcmi/
nifecundi^iquid^iqjalusaiaUTjusfccundu quid;i idco
babHcrittancbas.S; paruas:fed foleo (Tcutin cqiiis ge/
neraturej:terrcftritateinipfo;inon babcbitco:nn nifi
fuerit animol multe terrcftritati6:i magnico:po:t6.i no
babebit folca; in pcdibus p:optcr orma;f5 p:optcr lufic/
tationcmmagnico:po:i8;ituncftiitfactii vnum co:nu
ncutincorcbadam:quoniam vngulaillo foIcariee(l.q.
c(Ten t multe vngulc adunate;iq6 babct folcd vnguUrc;
no babctcabab;qih indiget mtiltimodo Declinaticnc pe
die.£t patico occlinotio erit^p ter pouccs angu k»e:i t fic
fcfhnabit in poncndo pcdee fubito in terrd:qni Dcclina/
buntad partesqih bcne ligatii cftfo:tio:i6 gibbationis
qgnonbencligotu^ljCtiababcnsiunctura lajra balxot
facilc DecU'nationc:i J3ptcr boc in babcnribus cobflb no
creabatur cobab in monibH9:qth indigcbafcvt cent fo^
tio:esin operarionibU8:qihfunt moucntee.J^cdccbab
inaialibusbabcntibue vngula fijramcft j-ptcr bocvt
iuucnt ad fuTura. jBcdoial babcns pcde' fKTi;; in cigitoe:
fed modtficaucrunt partee modifiationc qiusdd : 1 fua$
^uic V z
Se natura mlm
cjcpaitfione intcUigo partcecabab.S^ed babes vngulas
f ijcos in Duo babcc illas partes magnas:? non cdponitiu'
fHpcrcrusnificti vnoconiungente:t Duas coiuncturas:
■: in hoc erit gradatio a cnire ad vngulas pedis^fed gp bs
multos pigitos fi babcret cobab idigeret vt cababj3po:
tionaret cuilibct Digito:-; no oiuiderct in oigitos oiuifio
necdrimiliqn'tmoclu8e^tremo;:efi: oiuerrus ciimodo
Bicdio:p.Sedqmloco muUa|: partiu fueruntEteeoue
fuc coiunctiones cil cabab atTimilant :-z il multiplicaba'
tur oigiti pediiin bominib': vt per illos mcUoiarct fipo
pedfirupcrterra^tcrcabanrcurti nc cjrponant occafio'
ribus cii tcnditur figi fupcr illos. i: t oc aial agrcfte biis
fanguine:b5 lingul no li^ta:fed tencba bs linguam que
QfTimilat lingue pifciti:qih ligatqd cR aial in parteaquo
fum.gt Imgijc agreltius aiTimilonf in ter fe:qm funt cap
nofe:i funt agreltia.fit ia numerauimus caufoe incurta/
tionislinguaf inpifcibU8;zfuo^ ligamento:p:'z qucda?
aialia marina bfit lingiia fi^a ficut cocbi . jbijcit q> mof
Vtriufqj mandibulc:f m rcctitudinc eft ftmilis mcifioni;
1 motus eo?: ad partca cft fimilis mafticationi.j£t omne
aial no indigcns mafticationc Itciit aucs no bs in infcrio
ri midibula ocntes nifi vnii motii . £t omne aial mouet
mandibula inferio:c:qin fuperioj fatigaret:co g> mcm/
b:amultacontinuantinilla:fcdinfcrioindb5opcratio/
ne niii in iuuamento comelltonts:t ^^pter boc at^zop^ia
ueruntmafticationcei.&ed tencbca:qmopu8 fnitei: vt
in ipfa cuulltone babcrct fullentamen tii:i babebat cur/
tos pcdes:no tales qualee lco:t ali) lupi qui mozdcrc po/
tueruntfed ad fuitenta re pcr pcdce anterioieoix motiis
fuicolU.£ttcncbafaicaialindige8 cibationecamis foz'
tis:qtn acquifit pcr mozfuj.li^ofitii ergo fuit ei mcmbjp
foztius^^zfoitiuseftilludqiiefl fupcrpofitiicu acciderit
eifuepolitio a voliitatc^na.i;tnaU'ter mcmbja omniii
aiaUu mouent verfus imum.£t ilUidell;qttT opus cll:vt
f Ue motus lit vclocio::^ fonio: cii crit fimul a voUitate:
t natura:-: cognitii eft:qm perculTioa poftcrioii magie le
dit:-: tunc bene ozdinabit in tencba motus madibule fu/
periojis:^ fiait tencbamoHCt mandibulam fupcrio:e:ita
coluber bj ^pjius erigcre caput folu ad pofteriue:i hoc
efl::vt babcat poffibilc afpiccrc oem kiipartc oiu.qm no
vuict ab anterioziaUquid oe fuis mcmbzis^qifi fui ocuh*
fiint poftti.q.c>:tra fua mcmbja.ict aiaUii ogrcftium quc
oua pariun t cfl quodda qd oicit lco teirc:t crcdo g? affi/
mileturiOalacbic-ralcbcqucfuntqucda fpes loccrto/
rij:i crt multi motus:-: elcuat fua cauda:t cft muUii ma/
ccr:q: babet modicii fanguini9:t ideo efi muUu timozo/
fus:ita q? timet qdUbctr-z pp«cr boc timo: iUe vctat ipin
a comeftioncfua;imutat fuii colo:c cu5 timet;qih timo:
impzimit fo:titcr lignu in fuo compUrjrione.Ss ofla ma/
dibule:'Z tjrnpo;: fuus ncruue cft fccundii ferras in mon
dibula^ituncoicoQjmddibula fuperio: terminot fupi'
us ad ferra comune fibi t froti:': vadit fub fupcrcilijs ad
tympojaoevnoadaUcj^^icontrarius teriuinus inferu
01 eft vbi nafciitur ocntcs:': a ouobus partibuscft tecm
da ferra c^ partc auriculo:?: comunicane inter ipfus i os:
qdeftftmilc.q.ale^tilUidcftpoftmolares^DcindealiUB
tcrminus:-: eft iUc cuius terminus occlinat inodicum ad
partc Domcftici:': tunc crit fcrro oiuidesintcr iftu -: fer/
ramquanominabamus^-rqucDiuiditfupcriuspalatum
fccundti longitudine;': tunc idi funt eius tcrmini.lSs fcr/
re in tritcs tcrminos oe iUis cft vna fci ra que Diuidit fiv
pcrius palatii fecundii longitHdinc:i ferro que vodit itcr
ouo fitpcrciUa in oirccto oua j: mimilUiy i': fcrra qne in/
cipitjjpcinitiiifecundtibuiHsferrc:': DccUnobit obillo
ocfcendendoinrectitudinemeiusqueeftaoe^ctrainter
Hibcr
qitadrtiplos •: coninos:-: aUa fcrra azonaUs fn partc Gni
ftra;ttic intcr iftas trcs fcrras.f.mcdia;': ouaee^tremas:
lintcr Directiio:iginieDentiu nominato?::creabHnt vf
tcnninabunt ouo offo triangulorio. £»ed bafes DHo:Hm
triangulo;: non lur.t vbi nofcunt oentee : ted caditante
boc vna fcrra Diuidens ^pe bafesuiin trcs lierrc pertra*
feuntbunc Diuifojcin locisnominotie^ifHb ouob^^tria*
guliserHntDuooiTaqHccircuerunt bafes trianguU)?::t
erigit ouoe ongulos rcctos ouap ferro?: ej:trema?::i DiV
HiditintcrDuo oiTaid quod DcCccndit oc fcrra mediana:
•z vtricp offi ermt ouo odditometa j?pc ferra quc cft oiui
fo:;i vnue ocutiie ,ppc dhos conino6:i ongiilii expanfus
in oirecto narium:i ocicrris niacUbule fuperio:i6 eft fer^
ra quc Defccndit cu ferro comunicatc in rurium : i vodit
ad partes oculi.£t qtiando oppUcaf ad mondibula oiui'
ditur in tree ramuloe:i vnus illo^ vodit fupcr fcrra coc
municantecufronte:ifupcr concauitotc oculi qHouficp
continHemrciifuperciUo:ialtaferrafHbifta;icontinHa/
tur eode modo:i non introt in cocauitotc. £t fcrro tcrtia
que eode modo continuatur poft$ intratiit in cocauita/
tc;iqHartii eft DeiUisinferiusicoporatiocfcrrcqHecrt
ftib fHpcrciU'o;i rcmotius eft o loco qui tigitur o fuperio'
ri.Sed os in quo oiftinguitur ferro p:ima cft maiU6;oe/
indc iUud in quo oiftinguif fcrra fccunda.
(ECapitulii."VIlI.i5eanotbomiama]cilloy:iIabio:um.
cr* iTf^tlcl ''3bctcuo6mow8:ivn'
Xm^ Xy^*^** iilo^tcqmmotamandi
bulc infcrio:is.£t fccundus motiie cci»
eft labio;i motue ciue fcquitur motti al
teriusmcb:i:crgo mufcHlusiUiue mot'
cft alterins meb:i:i tiic qn motus eft cof
muni8iUi;i altf mebjocftpcr mufculu
c6emilli:iolij meb:o;iiftemHfculH8cftvnu6in vtracp
gcna latH6;i ampW cft ftiii nomen.ict vtcrcg illop eft co
pofitU8e]cqHatuo:partibu6;q:filavcniHnteiaqHOtuoi
partibHS.£t queda iUo|: nafciitur a iunctHris l^tula^t
cti ligamcnto pcctoas^icontinuanf fuc c^trcmitatce cii
ej:trcmitatibH6labio9:itrabunt08 inferius obliqHu:^
feaindanafcunf acaffepcctojie^i U'gamc'riB pccto:i6Cj:
Vtrocp portcict vadnnt illo fila^in obIiquti;q: nofccntia
a oe^tro fecont nafcetia ci fimftra cj: tranfuerfo:i nafcCn/
tia a Dcytro coniungunf cii cj^tremitatc labio:p finiftra:i
econtra nafccntia a ftniftra;iqiiato ifta filo ftierint con/
tqcta 1 contrabentur fimulcjctcndunt lobia ad exterius,
gttcrtiusnofcif apartcfpawle:i applicaturad lcdxfa*
perio:cloco:j:iftof mufculoy;i moucnt labiaad Duai»
partcs:vnomod0.£tqrmsnarcifafccnctimcoiu':itra/
fit per auricH[a6:i tranfit od gcnae: 1 mouct gcnos vno
motu:ilabiafeqHunf gena6inillomotu;i ciiifto motu
ftintquida qui fcrc poiTunt DHccreongulaiia labiopvfcs
ad auricHUje;i tunc mouet ouriculae ifto motu : i labia
quc babent quofdi mufculos ccmuncs fibi i ma j:iUc fi/
niftre:i babcnt mufciilos ^ppjios fibi ; i funt quattio:;-!
vntiparillopvcnitofHpcrio:it'dirccto Duof gibbofita
tii faciei:iopplicatHr jppc tcrminos labio?:;i Duo infcri/
H6:iinifti8qHatiio:eft fufficietia niotue Uibiof foUtm:
qifi qiulibet iUo:p cii mouctur folu nioiict labio ad ftiam
partc;i qtiandomoucnf ouo adouoe portes expadtlt la
bio od luoe portcs^i tuc fi complctur motue ad quatHo:
parte8;i Iabi)snon ftintoli) motusobiftis.^.ej^trcniita
tcs comuniii mufcuU)?: imifccbont fc cii ftibftatia Uibio
riimijctioncqHinopotDifccrncre fcnfiisin fubftantiaj
labio:j::q: lobiii cft mcmbp cornofum fincolTc. ©edej:/
trcmitas nafi cii ea continuantur ouo mufculi parui fo:'
tes:': funt poriH ne faaantanguftiam aliquammufculi£>
qutbus tmgis ind|get:qin nohiliozee babent motusge/
aaipii labioip:-! magis ncceflariij: vt plus fcmpcr in mo/
tu:fcdftintfo«es:vtrccuperentfua paruitate:'z veniunt
tllimufcuUapartegibborttatis gena|::t imifccntfepn''
mo cu iilis gena:;::t veniut ab illa p^miqz motus nariu
eft ad iHa parte:': mandibula infcrio! moucbatur: tnon
fupcnbzj3ptcriuuamenra:ieft vnuq6 motus leutojis
cftmelioj^iaiiudcfl^qdcftmagis pjopinquii membzis
nobilibnsDcbeteflequietiL-.ppteridquodtimetqcmo/
tu^^z^ptereaitmoucreturfiiperio! mandibulanon eet
iuncturaiUius tcapitista bencfirmata:-: non fijitopus
maHdibule inferio:i plus tribus motibus. £t b^ motus
eH in apertione 0215:1 alius ad claudedil ipfu; : c tertius
mailicaQonis^^zapericnsosfacitmandibulainferio^cm
oefccndere;': claudens cleuat furfu5:i motus malhcario/
nisfacitoeclinarioneadouaspartes:t manifcfhi oebct
efl&qrh motus madibulc infcriozis oebet ee per mtilcu/
los oefccndctee ad ipfa;:-: tunc conftrf ngetur: t eleuabit
mandibula inferioze:? fadcntestlla; oefcendere ftintin
contrario modo:': malhcarionis inobliq«o:t fecit naw/
raouosmufculosin bomineclaudentesos:'z oefccnde/
tes ad infc'rio:emandibula:xfedtill08 paruos:quonia$
membzu paruii t leue.@ed alia animalia babent man /
dibulainferiozefojtioze^pterbocffiindigcntiilaman/
dibula ad cucllendii 1 mozdcndii:': fcindendii:': iili otio
inufculifuntmolles:qmfunt pzopinqui medulle valde
bumt'dc;itaq?tnterillos:tmedullanoneftnifivnuo8:'z
tunc jjpter bocqm rimebaturqd ft efl^cnt comuniclrce
cu medulla:t acciderct aliq occafKo mufcults : q? ilU ve/
niretadmedulla^t^pterbocfuffodiebatnaturaozigine
fllo?: fub ee capitis:qd osefl compofitii ej: ouobus oflfib'
pariiie):feparationtt>U8fojaminumcatuu:qui tranfciit
vfcpade;:teriHspjofperc:tp:ocedunt oaJinarim ourc/
fceiiidoquoufcgpentcni3taDt:jSra:vt fua fubftatiapau»
latim indurcfcat:i reccdat paularim a fuo pncipio:i qui/
Kberifto:?: mufculo:j: babet nafcctes cbo jdas m3gna8:i
comp2cbenduntmagnitudinemandibulcfiipio2is:ico/
n:ringuntttr:i cleuantmandibula fupius : lifti ouo mii/
fcuU iuuantur g iftos ouos mufculos . £t vcniut il"h' ouo
mufcnUintcrius in ojc:i oefccndunt in mandibull infc/
rioie.q.in fouea:qin erectioponderofii indigetvirtute in/
tefa.gt cbo:da terria i(toi;i Duo:p mufculojum nafcitur a
mediotftofouopmufculo^ non ab c)ctremitate:vtfit
fozriorfedmufcuUaperietesoscuquibusDcfcenditma
dibula infertoz nafcitur abadditameris fimi libus acub''
que funt poft aures:i oefcedunni faciun t e^ fe mufculii:
ifacitej:fecbo:da:vtfitfo:tio2:iacbojda(eguntite3J
fila:i illa fila faciuntite|: mufculiieic implerione carnis:
iillttdeft:qm fi clfct vnuscjrponeretur magisoccaltoni
bu3:i obuiat incuniationi mandi^bulc inferio:is:icu tra
bitur illc mufculus:trabit retro:i babcnt oefcedere p:o/
culdubio:iqin ponderofitas iuuat ad Derccnfu;;runcno
indigebat ifta mandt^bula nifiDuobiis mufculis,©; mii
fcuUmafticationisfuntcjrvtracBparte fimiles triangit/
lo:iciieiu3caputfijeritpofituin angulo:quieft cjrfuis
anguUein facie:p:otcduntnre]cilloouor3mi;i vnus oe/
fcendit ad mandibula infcrio:e:i altcr afccdit ad partcs
pari9:iintereacontinuatur vna bafis rccta:i mifcetur
quifql angulus ei q6 ante ipfe ej:iftt't:p:cterca:vt ifte mu
fmlus babeat panes Diuerias in c6trabedo;qin n5 opo:/
tet vtbabeat motii equale:f5 mdiget multipliciDiuifione
ad boc:vt perfecte compleatur moUtio: 1 mafticatio, £t
oues oiuerfantur in fuis mcmb:i8p:opter oiuerfitatc in
fuisiuuamcntisficutoiucrfanturin coUo:quonia qda;
babentcoUa longa:i queda babent collacHrta:quonia5
59
quebabcntrcdpercnutrimcntuaceno;autabaquaba/
bentcoUiilongii.Sedquenon indigcnt buiufmodi:fcd
viutintrapinacollacurta babent. ttquebabentpedcs
longos non pofl^untnatarc nccp fcfubmcrgereii fuii nu/
trimcntu eftin luto:i lacubu9:i babent pede' longum:vt
twflintftarefuperpedc:iacciperc roftrovclpica q6cft
cincceflariij:fedqdp6tnatare:ibabctpica8n6fucrunt
illi pedes longi;i boc xtRnt foaio:c8 ad natandum;qii»
non timet oc fubmerfione.£t animalia que babent colli
gere vcrmes:i pifces paraoe a ccno fecerunt ei pica acu/
tam multij:vt poflintpcr illapcrfo:are;i capcre:i q6 ba
bet operatione ad rccipiendii fuii nutrimcntii a ftindo \u
ti;facta efteipica lon^acuta ncopo:;c3t qjfamponcre
in lutu:i oajlo6:i caput:i aU'u6;lic5 babeat otios pcdes:
a igulus tame fuo?: genuum ponitad pofteriuai incur/
uatur fccundu ilUim angulum ad antcrins^i oicocgo:q7
boc cft:q: bomo crcctiis cft in fuo ftatu:i poflIbiIecft:vt
oiuertaturadomnepartc;ibabetbomo nares:i tfbiaa
magna8;i incUnamr ad pofterius p:optcr iuuameta qtie
Dij:imus:i tunc fi onguUie genuum bominis eflet ad po/
fterius efl^ct iUi grauc furgere poft$ fedit ; fcd aiics : qiii
funt leues poft:i p6derofio:e6 antc;facta cft eis occUna/
tio ad partc magis ponderofam . £t oicimus g? omnes
aues venatriccs dto volant vt pcedant^i alie vt fugiant
p:eter aues que funtmagne cojpuletie:i q: cft in cis ter/
rcftritaemnltanjonpotuitingcniarinaturaeasfaccrele
U60.£t omnis auis babcs vngucs curuos non babet po/
fterius co:nu;quoniam babetcuruosvngucs p:eU'at an/
terius.f3i autc p:eliarettir per id quod eft poftcrius im/
pedtretiirp:cUumanterius:icognitU5eftg7 mclius cpi
crccturantcriustl-pofterius^inon p6tbeUaricHm cozi
nu nificii eleuerit fea tcrrci.£t^pter boc factii cft co:nu
in tf bijs poftcrius in auibus tcrrcftribus:qm fi babcret
vngucsantcriusnontflentidonccad ambulandii:i oe
animal babens colUim longij:i fo:tc qcpandit ipfum cii
volat;fed babens colUim longii 1 oebile contrabit collij
in volam fiaitauis que oicitur meftibelgenu. ©5 oe an/
cbis auiii ia lociwi fumiis.CC £t vipt Sf .g? vna pars pi/
fcium natat cu alis-i vna non natat cfi eis^fed tomen ba/
bet ala9:imo natat facicdopUcas oc co:po:c:vtcoluber:
1 credo q6 marmc fitbuiMfmodi'.£t02do alanim in pf/
fdbus eftotuerfus;ifitfutts nHmer':iquipifcis babuft
papas multas magis viuit in ficco:q: conclufio fuoj: po
ro:Hmretardatur:ioclpbin:quoiiiacft magni co:po:i8
1 refpirat iuuatipfum natura per canna vna magna5.fi;
fi vefperrilio babcret caiidam no bene poflirt volarc. £t
ftrutioaflimilaturauibusinquibufdam.iali)sant'maU<
businquibufdam;iq:non babet.4.pedc8 babetalas:
iq:n5eftauisvcrenonbabetpliimas:fed fimile pilis:
iq:a(irimiU)baturammaUbus quadrapcdalibus b5 fo/
leam ficut camelUjs:i q: out^bus babct illa curuam.
(n5nct'pitUber.XV.£>egenerati6caiaU'u5:iDe3notbo/
mia virge:imatricts.Caplm.L
l^ I rtl Cl \ S^"^''^"^ '" ^^^ ^li"(^ ^^
iniiiiai rnafcultnii:ianimalgenc/
ransin feper aUud ad complcmcntii vcl
partescomplemenricft femininum:ifi
aliquodanimalcfl^etqdgencrarct (e p fe
non baberet mafcuUnum vcl femiiiinii:
liamin boc oij^imusoe vcgetabilibus
minimi6:qdpoteftfciriinboccapitHlo.£toiaaniinaUa
fanguineaqucambuUint:autvolant;autfaUanteriitDi/
ucrfa permafcuUnui feminintiii erit interilUt luj:«ria'
tio:fed fi non pariunt fibi fimilc cfl^ctoe numero gencra
tiii fibi fimilcfed anulofa ia generant le per ptitrefactio/
amc. V j
E)C natura mM
nm:tiimtmakalinu:xfeminimm:zcrit inter ilUUx'
;curiairo:fcd non pariunt fibi (imilc gitranes:': li pareret
fibifimile^elTcntocnumerogcncrantiufibifimile^Tqit
gcncrantrcnon fuigcncris^iftagcncrationon vadit ad
non termi5ii:vt fiat mut3tio:i non faluatio in genere;qz
non ponit terminum in vnoquocp:'Z tunc erunt qucdam
animaliaqucgcnerantgencratione complcta:i quedaj
iiTComplcta:iiftudcftin ouantibus^igcnerantibuB gii/
fanc8.ictouantiuquedamgcnerantoua completa ficut
mcs:i queda non completa ficixt pifccsiqiionia pifciuro
oua crefcunt poftq^ej:cunt.i:teode modo crcdo g? cnu/
lofum animal:q6 generatur per putrcfactionem in terra
non gencratgufanes gencratione6:fcdoua que poft mu/
ranmr in gufanca:-: non cft rcmotii:quin ctiam tlle gufaj
nes rcucrtant ad namra illiue a quo gencrate funt:i qc
ncrantipfu5:i volo oiccre cp no ftat fua gencratio in gu-
fancs fecundii modii quo poteft faccrc rc fue fpccici:i iV
ludindigctfpcculationeinmarini9:quonia invna ciai/
tate faraccno:p:que oicitur fcealiKam poft pluuia magna
qucfuitibicvidebantbombices coopcricntes terrapcr
iniliariamulta^iquilibetillo^Jtej^uit fupcrfe fericumti
cjciiieruntpoft volantcs alatc:ifccenint feme;fed iftad
fericumnoneratcontinuatuncc potcratreduci adcon^
tinuitate'pcraUquodgenu6calamiftri:'; tuncnon cura/
uerunt boies oe illo femine.£t crcdo q> fiilli boies Dcdf f
fentpulUsillo:u5 ouo:umfoUabonamozi veniiTentad
completa fpeciem:i generafTcnt bonu fcricij.£ed oeter/
minare:igjftamtu cft Q>animaUaque generant perfc
faciunt ej: fe gufance non placct mibi: quonil nemo pot
viderc quando gcncrant:f5 gufanes fut g apiculae vola.-
tC9indrcuimcandcle;iperbombice6:i pcr locuftas^i
pcft conucrtunt in fua fpccic.f.per oua pjedicto^ ad fpc
dem ipfu5 oico gcneranti9:i tunc non cftmiru fl anima>
Ua anubfa ftmiUter generant:i foztafTe picdicta oicetes
opinionenonintelle):eruntopinionc nifl media:fciUcet
Q>ciibomba>;pmofaciatoua:ipoft giifanc8:ipoft bo'
bicem;noncogitaucrunt nifi gjtantiifacerent gufancs:
«z fic Dc alt)8 3nulofi9:i ia5 babui amicii qui fecit fcozpio
nC3;iilUfco:pioncepoft gcncraueruntaUos fcorpiocs^
£tnonDebetboce(TeaUquo modo Q^resqucgcnerant
per virtutc gencratiua:quin ct poftint aUo modo gcncra/
ri;quoniambenepoteft elTeg) generatio fitad gcnera/
dum fpecicm;fed factio eft circa indiuiduum:qd poft in/
cipit gcnerare.-i ficut bomincs poflfunt fe refcindcre a ge
neratione;autc>;volutate:aute): pefteaeri3;i moaocs:
1 tunc (i fieret bomo:iUe ctia generaret:i reucrtcrct fpc
cie8;ifactio:igcneratioeruntuiuantC8 adinuicesin faU
iiando fpeciem:iiam inuenimus in vno riuo qui oicitur
iactamcafto:cm:ifcitumcft gjiUcriuuscftpauci tem/
poiisri crcdimus q) ilUid animal fecit (e ibi;quonia non
pofTumus Dtcere gp iU6 animal jvenit a mari in iUii riuii
pzoptcr nimiam Diftan tias ilUue riui a mari:i multotiea
cdcaHantterra:iDefcenditaqua;i DccurritiUa aquaad
aUquam foiTam in qua nunqg fiiitpifcie: i poft gencran/
turineapifcc8:iDi^it qjmaf.DiiTcrta fcminain fitutc/
culo:um:imatrici8:i quando abfcinditur virga^mutat
comple]:ioncco:poa6:inoncftrcmotum cumfit com/
plcj:io mafcuUna manans in alia mcmb:a p:eter co: ab
vnomcmb:opoftq5tomplctU3fueritfuU6 effectus crit
complcmentumcffectuspoftqp inteiideritin meUo:cin
coitum;i tunc cii amputabituriUiid mcinb:u5 imutabi/
tur complepio:i boc quidc5 non eft rcinotii poftqj ilUid
meb:p amputatii abftuUta co:pc cdplepone mafcuUna:
1 tuc non nafcen tur piU in confimiU fitu cum maribu8:i
non afTimilabitur vojc iftius vocibus mariii:fed fi fuerit
'Libcr
abfcifioCftiw8poftboc:ipoft<p piU*fucrmt quietfin fuo
fitu no aufcrenmr piU vcl vo% mafcuUna. £t aUqui ma/
fculo:um non babent tcfticiilii;i p:opter bocdto ocfcen
dit fuum fperma ficut in quibufda pifcibits non babentt
bus tefticulo6:fed ilUs erunt Due vie recte . £iij:it,i tcftif
cuU in quibufdam baben tibus tcfticulos non funt pars
viarum fpermatis:fed oiaid a v^6;fed veretru fuumini/
tium cft a Ugamcntis nafcentibus ab ofTe pectinis : i fue
carni8:i eft crcationis rare:i boc;vt c ptedatur per fpiri/
tum fubintrantem cum opus fuerit;i cadit cu opus fuc/
rit:itunccumf(ieritaUqiiandoerectum non conducet:
iinfuaerectionc,funtDuoiuuamenta:i vnum iUo:iieft
mcUo:atiointroitusadvuluam;iQ7in vtiluafit poten/
tia melius rccipiendi ipfum.Ht fecundu5:vt fit via recta
quatenus cmifTio fpcrmatis fit equaU6;i ouc cTctremiia
tes fui capitis babent oecUnationes ad imu:qm certa eft
illa cbo:da:i creabarur illa cbo:daj3ptcr pulcb:iti!dinc:
1 creabatur etiam:vt fit fuftentamentii virge ne cotinuc
erigatur:i meUus eft fuftentamentii nodi virgc:i mcUoj
eft incifio in medio:i virga quando eft longa non muUii
generat p:opter longitudine vie:i cft res que cito aUera/
tur^quadooiuidifa loco fuegcnerationis fcdmatrijreft
pofita pofterius vefica anterius inteftinis^vt fit culcitra
inter iUa:i cuftodiatur ab iUis p:optcr crcamra. £t mu/
fcuU mouentce virga^ funt Duo paria:i vntu6 paris mu/
icuU funt cjc Duabus partibus virgcn cum ej:tendiint«r
ompUficatur via:i rcctificat ;vt vclocitcr e j;eat fticrma :
1 ali)s nafcitur ej: ofTc pectini6;i continuat cii radicc ve/
retr(e);tranfucrfo:i tunccumfiicrit fua ejitendtt cquaU>
erittenfi'ovirgerccta:ituncfemEtenfio virgc fequitur
motusmiifculo;z.i5i>:it.icreatifuenint tcfticuU pcndc
te8:vt meU'o:aret o:do v3fo:um fpcrmatis : quonia iUa
vaf3crcat3fiteruntto:tuofe;vtmateriafpcrmati6rct8r
daretur ^pter Digeftionem;i complcat in eie ciits gcnc/
r3tio:i etiam iuuant ad cquaUtatc ciectionie ne nimium
fcftinct ficut in b:ut^:i boc:q: inducit cis quandas gra/
iiitatem;q:rctardant abciectionc;iifhid non cftabiolu
te iuuamcntum;fed complctur *uuomcn tum:i eft nomi
natu5:iiUudcft;quoniain cocomplentrgcnerario fper/
matis^i non cft inconucnicns eiufdcm rci cfTc pUira iu/
«amcn ta.fit cum Dij;it magiftcr p:imu6 qi tefticuU cj;c/
untaviiefpermatisvoUut inteUigerc cp nibil faccrcnt
adgcnerattoncmfpcrmatis;fedg>fua (ubftantiaeft vv
uerfaafubftantia via;:que continuatur cum iUi6;quo/
nia no cft via;fcd fuftentamentii viaf :i non eft menda/
ciu q6 Dij:itmcdicu8:i oi^itg» quando fpadonanfaialia
contrabunt ncruui vcncin furfum:ifcparabitnt a vcn/
trc:i non curret in eis ad virgam materia fpcrmatis^i oi
^it gjtbauni6cniumlatu8cft:i voluit coirc:i videbat
materia Dcfcederc ad oidimo8:i e^iuit a virga;i gencra/
uit.£t vijiit qp fcmen aliquando co:rilpi vu U;fcd cu afce»
dit;i adunamr in vno loco oigcritur.ttomnc carcs cm
re caret virga:i tcfticuUs;i q: pifccs non babct veretrii:
ideocomplent fua oua ejitra (icat fcminaarbo:j: cjctra.
j£t oico q) inftrumentumqd bobct femine cft matrij; in
p:incipiocrcature:ig7ilUrefpondeteft virgain mafcu/
lo:iconiunctumcuiUa;lcdinvno iUo:umcft complcta
tnateria;ierit cj:tra;i in aUo crit oiminuta;i rctenta intc
riu8 quafi virga in mulicrc:i.q.oiTcum tcfticuloy maris
cfTet inatripLq. virgo efTct coUuin eiu6:i vuUia:i ouo te
fticuUinuUeri6:ftcuttefticuUviro:u5;iin virie funtma
io:i6 quantitati6;i longio:i8 cum roninditatc:iin mulie
ribu8intcrius:ificutmarceb3bcnt vafa fpcrmatisin/
ter tefticulo6:i k>cum eyiitue in radice vcntri6:it3 muUc/
resbabcntinter tcftiail06:i o;ificium matricis.q>vafis
©ccirtiurqmnma
DidHnaCa.SedmmaribusmdpitfpermaatcIhcuUs:':
elemtfardisiz figit fe in quanda concauitate a qua pen/
denttertiailii-zpoftDcfcendit toztiiofe inferiU3.-z coplet
ffnoigeftioncfpermatic&qdreuertiturquoufipqccatB
via que eft m radice virge a ouab'' partib'':i ille locus eft
^pecollii vefice^^zilludeftlonguin maribus:-: curtiiin
iTiHlieribu3:fedinmuliertbu6tendita ouob^^ouis ficut
Duocouiuainouomaria^-ze^rpanfe:? vadunttn afpectit
vritidum:tcontinuan t fua capita cit teftijijulisit coftrin/
gunturinbozalu^urie^^pzoceduntad oiificiii matricis
cqualiterrqm contrabuta ouabus partibu8:i ttmc ape*
ritur:iampUat:'Z fugit (perm.i funtcura'o:a fibiconfi/
milibus in martbus : t oiuerfant : qtii vafa fpermatisin
muUeribusconnnuant ciitefhculo:z tranfitad addita/
menta coznualia quidda qd nafcitur ab vtroc^ tediculo:
t voitMtatfpermaintravas:!: vocantur vomitatiafper/
mati9:fed vafa fpermatism mulieribus continuat cu te
iltculis : qiii vafa fpermatis in mulieribus accedunt ad
molUcic:': lcnitatcm tefticulop in cisti non fiiit opus: vt
eflrcntoara:neceriamcbjan3illof ^q^n bcnc coopcriun*
tur:T no indigent ^iecuonc loga:fcd in maribus no fuit
boniicontinuareillacu[tellicuU3:qtniUa inducerent lc
fion^eis in bozaconflrictionis:fed pofuerunt interilla
mcdiu qd oicitiir anendo::<z vcnit rcs vomitata ad oigc
ilionc ilUus fccundii medico8.£t fccundu magiflrii piV
mul in muUeribua aiomitant aliud:q6egciunt,ppc foza
mcn vrfne:: ^5 ccrtificatur boc infpcctioncmuUerii.£r
opuseil in bocqih ouficiii matricis feflinatad fugcndi»
rii fenfcrit ppiin fperma:t tunc fngct fpcrma maris aij
Of nbo ceciderint in vn ii:: Reet matrij: attractiua folius
fpcrmatismarisperfe linc alteri^coitione:-! attraberet
uaturaUter fperma viri: accideret g? fempcr matrij: cq/
iiterintendcretin attractioncfpermaris vuttiunc fciti»
cft q> in attractione ppm fpermatis reperit fpcrma nia/
mqctraq6eycitctfpcrmamHUeri6:itunc opcrabit ui
vnabo;a ouplC)c opu3.f.ciectione ppi^ fpermatis:'z re/
qHiiitioncaUcriU8:SedpmueftmagisDignij:vtcicda/
turcii tcRimonio muUe^ oifcreta^:': efl teilimonius fa/
pientis pzimi:Q> via feminu; qctms iUo^ e(t (Iricta val/
dcx funt coopericntesilla in cirtuitu carncs glandulofe
«colluvcficei-ziUecamcsglangulofc cmitttitafc quaf/
dl bumiditates caUdas quc venien tesad onficiii matri
dsflimulatadUi7:uria.£tfpermainmaribuscll;magi8
oigeflH;:^ vcnitad teflicubs per venas toztuofas mul/
tas.q.ramifutiu ftfesqucoucuntcis fanguinein quofit
Oigcftio^iaUcrabit quatulacutg altcrationcin eisquo/
uf^affimilet tcflicuU3:jzbumiditatt tefhculo?: in crs:!
^pHcdqdibiappwpat oefpii aereo:^ creabat matrij:
tjc vcnis multisi-z ramificat cj: venis pnoiatis^vt lint ibi
od fuftetamcntti crcature:^ vt fit fUEfluitas menflruofa
Dcfcedc0|2iUos,£tUgal>at matri]cciioo:fo Ugamcntis
foztiTjHs:-: facta eflcj: fubfiltia neruofa:qih inoigctmub
ta eyxenRone in augmeto creamrc:': per jjpagationc cii
inculcat fuper fctii in o:a partus-.i no copletur fua coca^
uitas nifi cti coplemcnto co:pozis:ficut 1 ouay mlmilla
rit in fua quantitate:qj ante boc no indigct matrice:aut
mamilUs:^ in bominib'' babet matrij: ouas tuntcas:'! in
oiaUbusalt)6fm numcp mamilUijz.
I Caplhi.lLi^c6plc):i6ib'mo|i iaiaUb"
Z aiumaltum '^Z.
quecomplcntintra^tqucda funt quepo/
nunt intrait emittiit fom-z quedl com/
plcnt cjctoto fo:as:vt pifces . £t q pariiit:
-'quedipartutinrrc^iouat in infertoui M
60
vetris nc c6p:imat oiafragma crcatiira:'Z bac coparatoe
creature nc fiat graue totii q6 afccndit fiipiua It.i ctii IV
ofccderct fiipcrius fieret grauis partus:': boc^pter ftcr/
nutatione^-zquicilcpalidrequefdcitadafccnfioncni.tt
oialia molUs cutis facictia oua fua cj^tra:-: q6 cll otirc ci;*
tis non bs oua fccis^lcd babebtmtcircti tcftas pofitas in
circuitupcauitatcsadtcgediioua:'Z aialouas fuperftiu
ftercuscftvniusmodicum fuavrina£tto:tuco via fui
ftcrcozis cft vna:-: babctaUa via ad fua vrina.j£t aUqua
pars aiaUu luxuriat fecundu manifefia: 1 alia pars fccu/
ducontactuscFtrcmitatii;-: aliaparsfm drciitiolutio'
iie.£tfuntqucdaaialiaanulofaqHcn6lu]curiantrm:fcd
gencrantfcmpcrfK^zqucdafuntqucltijcurianh^zmascft
mcUo:fcmina:ficutin quiburda auib^^ptcr maiusco/
ucnten8.£tfcminacmittitmafculo caudl feciidii;gjfu/
gat memb:ii a quo concipit:': poft bcc maio: rario ooctri
ncp:imecflinfpermate;ifemine.gtinilioiocoputatg>
mulicres n6 babet fpcrma:-!: cp figniftcat fup ocflructio/
ne fue rationis eft q6 ipfc oicit in vna oifferen tia: qp crea
turaeritquandomasc^cit fpcrma finc muUcrc^tnon
critqtiandoc^cictambo^-zilUid ngnificat qp amboetj'
ciunt f m aliquc modii.isciiidc nicit in alio loco gp feme
efl materia^-z fangiiiB mcnflruus cft cib^^au t no cfl polli
bilc fcciidii q6 oicit gj fit ifhid;-: oixit;i opus eft: vt fcias
fi fpermacdt 0 co:po:e vtjrcjccot a carnc partim:aut ab
ofTibU8parrim:'zbocq6oucitadbocelt oclcctatio quc
c^pzcbcndittotii^tafTimilariofiltj adpatrcvelin aliquo
mebzo:autoiminutionc:autaIiquo mcb:o ftgnificato:-!
odbiic in partcvniucrraU aflimilarioni6.gtriic opue eft:
VtafTimiIationi6fitc6itcrcaafTtmi!arioco:po:i6;crgoh
fiicrit co:pu6 totu trafmutas fperma ocnjcbr crit tran/
fmutans fpcrma^-z fi n6:tuncafli'milatio eritpm vnii me
b:u.©cd ific roncs n6 funt fuflFicietC6:qtfi figura p6t ca/
dcrcbcncin vngttc^^acapillosc^znibilcj^ibit fecundtiiU
lOK-z etia:qm natus afltmitarauo qui cft rcmoms : 1 no
remanebit fcmeilliauo.et ia oijrertint op vna mulicr cr
vno nigro pcpcrit filia alba:ocindc illa filia pcpcrit filiS
nigrupcoitu ciiilloquifintnigcrficutfuus pater.ftfe»
men n6cmittiitmcb:ainftfaUa;q: ftmtinftfalio^-zcadiit
in illa fua aflimilatfoc.fcijrit.-zadbuc fi ff ma ectftn mo
dii qucnarrauimu6:c€'t fpma aial panm;qtfi in illo cfl^ct
oc quoUbci meb:o pore;ocindc qiio viucret iftud aial fi
fua meb:a n6 ecnt pofita fc6m ?uenies:q: fi mcb:a ccni
pofita fc6m coucntes^tiic fpma bois crit bo partius . £t
Dico di toto ifto (i fcmina bf et fpma c^icanein nois ro/
nc -z fpmatis viri centia;ccnt tuc ouo boic8:aut ouooia/
liacuocfccndiitfEma vir 'zmulicris fil:'z adbuc gdvc/
tabit Q> mulicr no paritcj: fe: cii ipfa bj mcbza porata cjc
fcin fucfpmatft-zin locoocputatofgmatK-zgd oicentin
mebzognatigis^autqiiofunfc-znos fcimus gjgdapmo
gcnerat feminas^-z poft gnant filios^-z bcc oicimue:q: eft
cdalterationiecoplejrionieqHoufqjvnuOuopfEmatus
cu vna c6plcjnonc ad altcra cii c6plejnoneoiucrfa:quf(^
giiet pipfusmeb^^-znoqeimcby aUqn cj:ita mafculo:
1 in illo ps mebzop mafcuUnop^-z aliqn cpuit cii illo ^8
mebzo:j:fcminojr:tiicsacciderct cp ciuefirc occiderct
inolu6meb:i8EcamoIterationi8:n6E cam mutariois:
dij^it.-z adbiic multa aialiii pariiit;-: n6 fua fpcm^fj gufo'
ncs qiic fo:mant alia fosma: vf mufcc:': apiculc^z tvict\6
cftpol'e:vrtftud afcribat mcb:ie aflimilib^in fuo ^ite:i:
10 lujniriat aial vna luj:uria qtia in co giiant aialia pUira
vno:'^ foztaflccriit intcr cas mae -: fcniina;-: no cft pole:
vtoicaf g? fpma inillofitDifl^imilc.etadbucramueof/
bo:i6 quin6 cft ocdfus 0 fcmino totu plontaf in tcrrd:':
09{ fntctii:-z odbucl; ramiie non fit cjcfrucn):f; ej:aUo
;9uic. 1D 4
®e iiafttra aialm
ramotmr^zboc^erfiufintijdili^adipmils ncrn fitfnv
ctii9ajta(limilQt.ii:ttiincficij:it cp ramuflbabuitinfe
Cteefructusi-zpofueriitilliiramiiinfud radicc imictu;
cti gtibus aliop ramo?:tunc no erit rcmotiJ;quin in aia/
It crit fitr:'! non eH opus: vt veniat ab omni parte : qtfi in
vna parte funt ocs partce.fit vlr partue no eft caufa ma:
«q>fitinfluj:iiabomnimcmbjo:fed fuicacft virtuetn/
fo:m9tiu3 ficut cft fcamnu in carpentartj6:fedq6 nomi/
naucriitocDelectatioe lupirie:tijc ree lupiriceft multc
lu^uriationispoftq|iiu):eritfpermain vafa fua:*: eftDC
nouo motue pfricationie:? iuuat ad odcctationc punctu
ra:i tttilatio fpcrmatis fue mcmby ficutcofricatio in pu/
IhtUs^apoftpfricationefequitfcparatio fpcrma tie:tifte
tnoduenon retfcritin oibusmebiiscqualitcnfs fblitiu
vafie fpcrm atis. jbijrit.tiic otco q; fpcrma eft rcs cui'' par
ces funt fibipiimiles fuioiuifa a cozpoje non DtfToluta a
cozpo2e:q: oitTolutio cct innali8.0perma aut e(l ree na'/
li3.£t iuuamcntii eft in fpcrmatc:fed no cil iuuamentu;
in eo qo oiitoUiit a co:po:c:-zerit DifTolutio a co:po:e in
f Uie que no bnt fperma.@cd fperma eft queda fugilui/
t3scibi;indcftpcrco:ruptione:aut liqucfactione':': non
eftfuefluita8oigeJbont'9p:ime:necp fcde :qin flegnia:-:
colera funt illius modi:i jsptcr boc inucnif vomit^ifto/
rii poit oigeHionc fecundl:': ia$ cnint fitia ifta fuperflua
inulta:fed fpcrma cft fupfluitae oigeftionie vltimc : i ci'
abundantia efl cii fuerit cibue mu Itus;': titc opue eHm
fit e)c illo cfte memb:ii;qtn eft aptu ad boc:': no cfl rce oi
uifa ab omni memb:o:'! tunc no cfl fugfluitas fm via li'
q«efactionis:ctcnim fiita cncraial ergo magnico:po:i8
ci^crit multe DifTolutronis erit multi fpermatis. &ed no
efl multi fQmatie:'; ideo cil pauco^ filiof :qtn cib'' fuus
clarificat afuBfluitatefcda:oiuifu6eft in magnitudincs
fui co:po:is:': (ijnt boics magni co:po:is : i arbo:c9 (ttr.
^tppiieiiai multc ptngucdinie:qth fua bona fugfluitas
traniit in fepii:aut ptngucdinc:t ad boc q6 liqucfcit non
f nd Jget mcliue ^ complcatur ipfu; fperma: aut b; vafa
oeputata ad recipiedii ipfu;:i lac fitr in mulierib'' quoq
mo affimilatfpermati.£tf^rmaoiminHitur inco:po/
lis liquefaaioc:iaugmentat liquefactioMClin bocefl:
q: fpermacfl fupcr via oigcihonis novia liqucfactionis:
1 idco oiminuit in infirmis fpcrma:': no iniienit in puc
ns:qm fua oigdhb tcrtia e(t foztie:z fua ncceffitas ad ci/
bti efl multa:'Z non crit in cis fltperiluitas:? ois .mcb^op
liquefactiofacitinfirmitate.ictmultafpermati8cicctio
no indudt infirmitatcfcd etia iuuat:nift fottaffc altercc
per viii co^ruptionis.icius cjcims crit fecundu via lique/
factionis^-ziftcrationesinbaclpcculationcfnfTiciut.
(nCaptm.Iil.i^ fpermatc-i fanguinc menfhuo.
]rx^ ^ff resccrta cp fperma cft fuE/
JS»' ^**' fitjitasDigeftioni6vlcime:t
eftfuperfiuitae bcnc oigefta : i eftpofi/
tiiin crcaturajpptcriuijamcntij:^ albc/
fcitJjptcrfo^titudineDigeftionis^-zqua/
dofitcu nimio conaminc cpbit fangutV
-'nolentu:^ ita fanguie menftruus cft fug'
fluitasvltimeoigeftionis^fcdnoperuenit vfqg adDigc/
ftionc fpermati9:cu necctia (tjperfluitosillo quc Dicitiir
fpcrma in mulierc no pcnicnit ad Digeftionc fpcrmatis
in mare :qih mulier efl: vniucrfalitermare oebilio: . £t
idco vcnc in cis funt ftrictio^cB:': caro magie bumida:i
fua co:po:a magis parua:': ^pter boc contingit in eie fu/
perfluitae multa:i no Dtgc(^a:z lic, ctiam tpe motus ftie
(uperfluitaiis cqualc tps in virie etia; aliqili magis fefti'
nan9:qihfuavirtuscftDcbilisadc6fumcndii totu cibii
in cremcntit in illo tempo:e tn quo no eft oebilis virru»
Hibcr
in martlxierred multiplicatiofupcriluitatid in eis aditnai
ta cft caufa egrimdinis in eis cii fttcnt rcte ta.£t oimintu
ttomcftrtjo:pcaufataUqriabc^itufanguini8abaliomc
b:o;i fi ec't fcma adunotti in mulicrib^^ect fgma gencrae
tale qualc ipiti; ipcrma qd ect in illo virms gcnerae:': d1
gcftiovidet non indigcrc mcnftruo:qih caufa fpcrmatts
eft contrariacaufe mcnftrui:qih mcnftruii gcncratqua^
do oigcftio abfcindit a coptcmcnto : i fpcrma gcncran»
generat pcrc6plemcnttiDigeftioni6:ndco marcs quo*
rii coplc^io aftimilat c6ple)cioni fcmina;r:crtjt pinguee;
lillof fpermanoncritgcneratiuii:i mnc manifeftueft
q> amulicrcnoDefccnditfpcrmafecundii fimilimdine
fpcrmatis yiri generdntis;i tunc tu ,cuftodia6:qth no Di«
co q> no cmittat fperma aliquo modo: (Tcut putat bomo
mali t'tellectue:^qii fucrit nc:non crit crcatura gciicratii
per adunatione ouo^ fpcmiatii in vnii fcdm cp via illo^
fit ad vnii:i idco cotingit cp mulier pot imp:cgnari ftne
emiifioncfpcrmati8:ifb:tafTcambo Dcfccndunt fimul;
1 mulicrcs Dictit boc.£t fo:ta(Tc lic; mulicr no pcrcipiat
emifTionea fein vno tempo:ccoitue:f3 tn tn al<.o tempo/
re exii^it vcl antccoitu vl per cjcpulfionc naturc:i intra*
uit matricc;:i cuftodicbat a matrice quoufq; potuit po'
ncre ipfu; iuuamcntii:i boccii poft aduencrtt fgma ma«
ris oirectc ad ipfu; finealiciua attractione:fed pcr vcloce
impulftonc:Deindcattracttomatrici8Ciioefccnfufema/
tis mulicf .£t ia; certificatt fumue in boc pcr infpcctio'
nc9:iinqui(iti6ce:itttcboc iudiciuin fpcrmatib^eftiu/
diciii in ouis vcntiiqi! gallus etjcit fuii fperma:i eft inue/
tiiouuatrinii(inealbttmine:tiicficntilla oua gcneraU''
m.i:>i%it.i fpcrma mulicrisn6cxite]ctra: ttic qdcfitab
illa cu Dclcctatione i ai^titu in occurfu fpcrmatis viri
no erit fperma:fedqucdabnmiditas:i boc cft ve;z:i i\\»
bumiditas venit a glandulie ficut pdi;cimue:i eft mul^
in aUHs:i pauca in ftifcis:i no ncft opiis cp putcs cp ocle/
ctatio in lujcuria totalitcr fita fpcrmate:i a fuo oefccnfu:
f; cft E motii fpijs:i fpiie ej:it in Dcfccnfti fEmatie mulic/
ri6:imari6.£t fperma mulicris eft f mvia fpmatis illo?:
pucro:pquiemittuntfpmaantc$ coplcat tps fgmatis
in eis:ncc^ fcftmant feftinauonc tccta:q: illtid no erit oi/
geftit:!; ilUid fpermatie q6 eft in muliertb^potpiTarc ma
terta crcature:qih cft^pinquius ad maturadii: ^ctiani
nicnfb^uus fangtiis:qth mcnftruue fanguis:o; q) opcrct
aligdinyfti;anteq^c6pleat adboc q> pofTitcccib''.^!
afltmilat fcme in muUcrib" fcmintb'' in arbo^tl»'':*!^^ ar /
bo:e6 indigent ftudto alicuius iuuametuvt fociat bonu5
feme:Dcindc oidt cam que indigct fpccutationcn cicit:':
^tcrbanccam qit imifccbif femcnqii cftcib^^mudus
cii itto fanguine:qui n6 cft munduecritgnatio a feminc:
1 cib'' afangiiinc meftrtio:io{xi6cft qdfciasgd intendit
g nomc femint's:femcn in muUcrib''. gtboccftq&pofttit
ftnguine cibii creamre:i cib"crit jpptcr ncceffitatc ei^^qd
o;cibariabilU):i tiicoptts eft gjcibatii fito fcmic:icrit
fcme fcminc fcm«.£t fpma viri no b; in fe virtute a qtia
fit pafTiuii:nccfe cft pncipiii cremcnri;f; cft ree q cft imip
ta opationi^i cj; boc ramificanf crro:c6 illo^qui piitat
q6 in muUcren6 ftt fpma.£t fpma muUcrie ita ^po:tio/
nabifodcrcatura:ficutcibU6quimutaf^finqiicadc6/
plcjn'oneq6 n6 indigcf oliquo modo altcrarc iU6:f; fta/
tim Dorc ei fi^ira:i tllud qd noiabimu6mildn.&ed fon
gtiis menftruus crit cib''^© miidus:f; indigct altcrati6e
quoufcpa(Timi(cfcibomundo:Dcindecritpofittim^pe
fubm creature:i oiccf ma cibi mtindiqui cft in fanguinc
fiaitpaniecftmactbiimmiidi^ipaniecftcib^^rcmotus:
ifan^iiscftcib^^jjpinquuB^itiicboccritptrailitid^qj.f.
giiatiofil^cftafpemiatefnulicri6imcdJata:^fan^ine
©ecimoflcrmo
6i
mtnlbMO meiktei'zttitdbm.£t Qdnde Dtjrit q> irgnu?
fUBbocgjin mulicrc noqiitipermxqm illa bumiditas
que putat cp Rt rgma mulicris non currit a mulicre ^m
Via bi)»ir(e:necgf m vi^ oeicenfue rematis.r; qn grauat
mmti offiendit ipfuscficut etta qn facit grauita te in mari
buB;^in mulierib'' oiminuit fpcrma^ptcr multitudine
(ut feminis:^ fignti in mulierib'' g? fuii fcmen eft oe gene
reruiranguinismeftru(elY:qtnambo gnant:aut erutin
vno tgc.ict qn in maribus gcncrat fpcrma tande fii idc
eBat02.£ttiiccft:manifcflii q> fBmamulicrisfit bonus
ad mam:i no ad pncipiii motus:'z fructii in viris opans:
qtn Dubiii no cft:qn fgma mulicris fit oc giic fanguis me
ftrui;i fdgnis meftru^bonificat : vt fit pafTiuii mof:-! bb
13 ouavcti:ioua pifciii coplcntcii tagut a fpmatcmariu.
(f 'Jncipitlibcr.XVI.£>coilTeretiain qlitatc gitationis
atalitiafpermate^-zqiiorecipiacmatri;; gtitta oefcendc/
te:': virtutes aiale6.Capitulu.L
ilT anitfial copletttseftqd coplcf
liL- 4IUIII41 incaliditatctbumidj'
|tatc:icftcniU8CozpH8gnatU5 cft coplctc
I in qlitatc:l;non coplcat in magnitudinc:
I qtn ipm no bj fufficicns ad boc ad iUud:i
J talecft aial fanguincu ej: fangiuc coplcto:
ttiicg' nooiminuit ab vno duo:}j orce
dufa reirz vm cft:qiit eft idonetis fttue fetusepre coplc/
tu8 ab vtero:f; coplet cjc ficut in volatilib^.q.fua ma cct
no rcctpies fo:ma in tpe quo p6t pati cdpjcbcfionc ipi'':
itno illa ma an tc$ firmet coplctc grauat ven trc:^ gp 13
factacftiUimcbzanafpffraqucpferuetilli mam aboc/
cafionib^qufc^gencrctcic^iiftudctcftinaialib^^fangui/
nei8:f5qdndb$ fangtiinegttatouano coplefa.@5otiaq
coplcnfejtiigiiiantgufanesalbDS^touaqndfadtitptil'
Io8 nift intcriue:queadmodii otta (Ita funt molUa:t (i cjct/
rentccntcjcpofitaoccafionib^^.-cujbocet cp tcrreftritas
cft pria coplcpioni fangtiinec.j£t qn fitcrit aial multii bu
midii:i modicioas terrcftr itatisrt cu; boc toto maiozis
calozisouabiit^ipiiUficabiititcri''^ ficii fiicritmaio:iB
tcrrclh"itatis:imino:i6bumiditati6:'j: maio^is caUdita/
tis (icut vipcraitiic fuii fpma crit ftc cti ficcitatc:t non oi/
nidif ni(iin pncipio:tcft in calo:cquind accidit vltimo
ficut in fllt|s ouis.lSs frigidii mnltu;:-: (iccu pigritaf ad
coplcndii oua.£t Dico q> boc aial:qth ablata fueriit me/
b:a adcubandu babilia:': fua oua fttcrtlt in unio:e occa/
ftonacjctrinfecaf muUipUcanf ouain cis:': gratiabanf
mnUittidie illop.gt niic toqmur i fgmate vtrii in iUo ftt
ftus aiaU8:iqin fpma mouef ad gnandti creatura no g
ca$ e]:trifcca:f5 fua na ypa q c ca^ nutu Dci:'z tiic i ilU> e
pn^^tlnutrttiuc^ignatiomcb^o^ abillono cfir:qtii
4;>batlo (igitar q> co: p gttaf oi moii no c remotii gn iU6
gj no bet co: bct aUgd loco ilU'':i coz cft vlti^in emiiTioc
vitci qtn crcabaf pulmo cp tfpiratoc^:': n c qd Diciit oe
latetia crcaturc:': dc manifeftatocco:di8:qih ips vr ma/
gis tates res pua:qth ptilmo e maio: co:dc:i no apQct Ut
cti co:dc:f5 gnaf p^£t fi latctia eet gg modtcitate:cet t&c
Doi mag1 lates $ pulmo:*: puUno mag1 manifeftus:': Bg
]& ejxeflits fcmis pfts fup:a fcme mfis f m mo"" gitatois:
1 ogatdis naU6:q mag^ fiit f m mo'" obuiatois moto:i6:
<: mottf; ogato: fanguid a qgiiaf fpma:p q6 gtiaf crcatu
ra c cparajut co:.©5 coplctia fema i gnatoc fua fut vafa
ri2mat1:oetn fQma mouet alil re i gutta mttUerl:': mouct
p:vt gitet pn"" meb»p:'z a meb:o p vadit ^tus q cft pn"'
gitat6t8aUo:;rmeb:o:^o:dinaric:'z tuccritilUi ejcmitas
pcaua:qthftU8 mafcuUna^fundaf tiUa:qth fpiidvrq'
ftu;rit gfliat''^ femate msiris-.icozp^^a gutta fcmic.gt poft
C^illdcoasulatiiftierftatatumouebifaiatiUoadcople/
dii rncbza^^zcritiftaara tiJccibalis:iiTbebitaUu effectii
nifi iftu:l5 bcati^mteadaU'gd.£teritifgmatealbcdo pe
mttitiidinc fpiie gtiati:': cxtis in 1110:1 pg 13 efficif majcie
fubnlc:iamittC6albedtnectie]ricrit:qtn fpifTitudoci fit
abacre:i tiic cii Diuidit a fuo locoauferf ab eo fua albcc
do:i fict fic aq fic ftif e;: olio loco.£t metif illc g putat g>
femeelcpbflti9fitnigrii:iilldcftinc6parat6efemie.et
magismentif g putaigjfgmaetbyopiifitnigrti vlhquii
fgma bcat fuba5.q.butirofa5:ii6 vocaf venus butirofa:
qihponcbaf pn^^appetit'':^ pn"'giiationi8 fpmatie^iid
n6pgelaf e friguscii fiteritfema.gtguttacil geiieritin
ipa^appetii^^adrccipiediioeationcsq funt Dcterminatc
aiercnfibiUoabifeiftU8fen(ttiua:iqihc\?tn6 fenfititta
in ilUs q pticipat r6ni:if tus r6nattua fiit idc fubo coplc/
tur firmebta Etinentia ad fenfu5;i rone ; qih fundan f tn
vno me'b:o:i no ftit mcb:a nutritiua:i adbitcqih mcb:a
aiaUiin6c6icatifenfu:f5 c6icati rcccpt6ecibi:iti5cn6c
vctitii gn (tt iUa gutta bui'';^ tuc iUa vtus nu tritiua acgfi
ta crit a pre:i aUq f tus vcnit poft : 1 tunc fcif g) iUa f tua
mttritittaqvcnitapfcfitvctcrafccsqufcpmutefcople»
fio mMtat6e aliq:i cii tUa pplc):i6c q ia oof cj: nouo poft
vetcrafcete pttnuaf vius nutritiuaiq cftjjpa ctita q> illd
qd acgrif a pf c no p6t fuffjcere ilUin rcgedo ad vltimus:
1 remanet cj: co q6 acgfiuit a pfc:i no n p6t fufticcre nifi
fuccurraf a ^tute fo:tt:ita q> ilUtd q& acciptt a pfe muta/
baf ;i n5 cft oc fpc nutrimcnti q pus fuit in pfe-.nec^ q 0 j
ecinfilio:iiic5mtttcf iUaiJtuenofuit mutatio taniag»
pbiberetopone q cft fitts oparioni^a q opatoc mutabaf
illa i?tU6 pus:iqii coz 1 ccreb:ii inueniuntur: piungif cii
eis aia r6naUs.£t fupcratcjripo aia renfibiU6.1laU6 aiit
intcrdiicritmaU's:ittcrdii no malis . Ulcriitfi n6dii erit
acUnic oifcrcta:imo crit (icut t'n eb:io 1 cpilcttco:f5 coplc/
tur ab cjctrinfcco (tcUcctii pfcre'te . Cctcrc aiit ^ttitcs c6/
plcnf coqjo^cireb^co^po^alib^^^ifipucr eet fcnftbilis;
ocidc fcrct ronaUiatc b6 pmutarct fe oecoplcmcnto oe
fpc ad Itic5.£t res q parata e in co^pc ad rccipiedii ocpc/
dcntia aic n6 cft oc giic caloiie clcmctalis ignei:ni(i a ca
Ukc que opanf co:Ea fugcclcftia.i:t leuaf pplcjno i reb''
c6plej:ionatl ej: biiido 1 (tcco:qm 15 e j?po:t6ale fulic <c/
U:q»h ^ceditab co:i bn oij:ii magtftcr pm^ I3:i fi voliic/
ritcjT«"ricaU):eigni8:icak>:cfoli6in oculie DcbiUii:i
vfg^illccato^veniesafuEceleftib^^bsefrecniinviutcqd
n6pofTctbfccalo:igni6:i illa ^ttis eftqucDat viia:ieft
jf)po:tionaIc f tttti fuECcleftiii:i illa i^tus fycit co:ga ftlia
fcd5 gd cotpo^ib^^cclcfttV^quoufcp fit pofe illa rcdEC vi/
ta:i cft oifpcrfa vtta g vniuerfa^ fuba^ co:Eis:(iuc fit bu /
inidu:fiue fit Rccu:icu boc vnu eft co:pu6 aiaU'8:i pli ta/
rii.£tinf|2motccftfuI3apmapotc8reciEC banc vttitCT
cft fpu8 pmu6 ocfcrce bunccaIo:c:iipfccftca oiu5 gtiii
fpmatie:qm facit fpma p 1 oecoqtiitip5:i adaptat oj^atio
nL-icft ifta vimis abftracta a co:po:e:lic5 fttim totii non
recedat ab ipfo:qih fi fc65 ocm rcccfTum recedcrct in int
finku oiftraberetuniifta virtus cft co:pu6 oiuinii:i fua
^:tio ad fpma eft quc intclkcttis ad aUae vmtce ai'c:'Z
tucintcUcctuecftmaio: virtn8 rciqucnon ftint cD:ga:i
fpiis ille eft mcU'o:ot fuba co:po:aU:i ifta fuba non rccc/
dit a fpmatc q^diu ourat fpcrmo in matricc fanii;Uc5 ifte
fpusimutat fpman^ ifua fubftatia:i fubtiliaiip5 vft^q
altcref in fpii:i implef coopmra gutte veioiitatc fpiiali:
n6vctofitatcinflatiua:ficDij:itmedic«6:icritifte vcnt'
fpiis quitranfit:ifacitmemb:acii virmtibusque fimc
tnci8:ic6pIetcaftaitcoaguUifactii in lacie.i opcrc)tur
tnpartibttsqucfuntin iUis:i^fundaturin partiluela/
ctis non cj:iens pars cafci:icafai6 fitDer iUud:i fic iftud
fpcrma noeftpare mcmb:o^:fed citp:incipi(i fpiritue
^e mtnra mlm
tranfwntieaimembzaiiopcratar illa-.z nonputes qd
oicit 3riftotele3g>lpermaDtiToliut:'z perit.-: miitatad
nibitiiimo ratio ell q6 ego nijc iniii tibi . £t oijcit.quonia
ciirpermacecideritinmatricctuncDirigitgiittdfeminc:
1 mouet ei:i mouet ipfum cu ea:qm mouetunqi mouct:
X imifcetur Pm tactum:-: boc fignificat pcr id quod ejcpo
fHimua oe eius fen te'tia.Co2pus ergo ell ej: femina:-: (pv
ritus aialis ej: mafculo:i natus ejc mare:i femina in calo/
re^iaiijs jjpnetatibus Diucrfie pofl^ tcmpus fucrit jp'
longatii oecUnabit genitura ad fimiiitudine femine:tan»
deitagjmateriavincetfoama Jiattifemina quandofc
minanturmultotiens oeclinantad natura tcrre:ftcut fe/
men quouindas cauUiipzolij^ozummultii^-zillafcmina
in p:imo anno apud co:acenos facifit ftmiles caules al/
tos.&ed in aU'o anno faciunt caule« ad ftmtUtudine cau
liumiUinsterre.£tfttniliter genus melonii:qd quando
tran('plataturefficitfimilemelonibu6terrej£tfcmema/
fcuUaUquandononoperaturtotu;ntft parsiUius:t aU/
quando tan tii pars iiUus vadit ad matriccm:'Z illa para
IMruaopcraturciiii^tute:-: quaUtate fua.J!;tfifo2tcpar9
illa fuerit multu parua non operabitur multum p^opter
fut paruitate:-: Di]cit:quoniam q6 non babet matrice:fcd
impzegnaturfubDiafragmatcnoncfKlta receptio fpcr*
matis cii attractionc:fed a maris .pieaiottc : i mat ri)::l5
babeatmu'.tavirtuteattractiua:tamccalozmultiiiuuat
eainboc.ftfciasQ^fperma^Ucsineofit virtus motiua:
non tamen operaripoteft fine cjttrinfcco fiait femen ar/
boip^tadbociuuanscftouplej: materia conucntens:':
circunftans.conucnien8 ficut femc indiget materta con/
iienienriaterra;iaerecontinenti.£t fcias:quoniam ois
resqucfitbabctnutrimcntum pjimii:-: nutrimentiife/
cundum^inutrimentiipaimumcll inuentumin femint/
bits narccntibus:quonia in eis adiungimr virttts maris:
1 virtus fcminc:'! tunc quando mouctur virtus genera/
tiuainiUoDatntttrimentuafe:ipotcflboc fciria fabis:
1 a cepis.^ed aUter inuenitur boc pnmo tn gutta matri/
cis:q! conuertimr ad materta fanguinis p:iiiii:i iUiid efl
pzoptcr boc opus virtutis fite in fpcrmate maris.£t fan/
guis pzimus efl: fanguis:^ quo fit co2:aut oiu fitin coide:
1 poft boc c(t opus adiutozio cj:trtnfeco : t crcature pzi/
me fuum nutrimcntum eft pwpinquus:': poft bot nutrit
ie 3 cojpoabue ejrtrinfecis:': non el^ rcmotum:quin vna
fpecies ptfcium babeat illas virtutcs fibi coniunctas : fu
cut in vna fpcdc pifcium quc oicitur canomones : i non.
inuenimrincismafcuUts.gtinfcminisquibufdamimie
nimrvirtU8mafculo:um:ieftin ouantibu6:ifitcj: illo
crcatura:t filus fit i nutrimentum qi> eft vitcUum : fed
pzincipiumgcncrationis inouis noncflnifi ad rectifi/
candummateriasqitoufcp babeatfozma quecompleat
iftam in abfentia maten'e:i non finimr bec operatio.f.in
inp2eparationemateric:inioctia;in babilitationema'
terie:i oatione fozmc perfectiue:i ifhtd e(t dc intentionc
Virwtis nutritiue:i virtutis info2matiue:i tunc fi cotin/
git cp virtufl operatiua eftintra ouum: pzimo iUa opera'
bitunpoft^ complcta fiterit virtus generatiua guttefl
nonDamnificeturmateria:i nosnon vetamue quinin
muUeribuB bominitm:ibnit02ii fit virtus quccomplet
fpei-mainquanmmefbmateria:fed complet picparatio/
nemmaterieinquantumei)citfpcrma:i noefl opusco/
plemento fecundo in matricc:fcd erit iUud qi> eijcimr ab
illa Dc fpermate flatim cu; inuenitur iUiue inodi : gj ftu/
tim polTit operari in iUa matcria operato: fi obuiaret il/
li.©cdguttaQuiumcomplctfe cum complcmentofub/
ftantiaUin matrice in tempo:e:icognofciturin iUo:ireB
tfii narrauimue : i pofl boc mouet virtue mafcuUna:':
ILibcr
ad fo:mandum fpcctale:i ad mutandti matcriam onale
fi effet virtus operatiua in i[U's inuenta: i eft iha virtus:
virtu6queacquiritHre]c ouis;i quando mottcturif^ud
generatur fperma fuper ventrc; matricis^iindigeretca
bocadiuto:ioc;ctrinreco.i£tp:imiim generatiicfl co2:t
pofl' mcb:a ventris:i erit fupcrius ponderofu5;i pofi in/
fcrio:a llintponderofto:a;i aiaUa quadrupedaUa:iba-'
bcntia multos Digitos nafcunf ociilis claulis.
CTCapitulii.lI.ir^cDiffercntiain mcmbzis confimiUbue
in parte fubflantie:i in caufis flcriU'tati8:i in mafcalini/
tate:i feminttate.
l^ \f^i\i\\Mi\ tusincreaturacft
caro. ftadeps coagulamr pcrfrigus:^
tuncDifToUiiturpcrcalo:em.&cdvene
1 vngues fut matcrie terrenalcs: i in m
efl bumiditas aliquantuUtm vncmofa:t
^non U'quefcunt:fed moUefcunt:Ddnde.q.
rimanmr;quoniabumidita6Difrokiiturabeis:inonetl
multum q6 Uquefcit ab ilU's.£t cutis cum fit caro magfs
ficca^fitr 1 mebui multa |7:imo creant magna : i potka
pamefct]tficutocuU:qm pmo funtmagninuiUu in creo/
tura:icauratn bocefl;q: necciTcniieitbuicmcb^o <jpi\t
bumicitiaquorum:io; qdoperet in illud calo: muUus:
quoufcgrectt'ficetc6plC):toneipfius;i 05 9 iUudosqd
cit fuperius in tcfTa capitis fit leue multii in pucritia;qiti
ruiicerebpparticipaimuU3fuefiititate5:imnco5 op il»
ludosqdcfifupzafitrapxiificicuatur vapo:cs inaUii:
1 o;:vt iftud 08 moUificct . 0; Dcntcs ia Dij:imus dc exs
ante.gtcrcabantoentcsinteroiaaUaolTacrercedacre
mentolatcnti;vtritiUudcremcntii in eis^prcr coliitiv
ptione fua ptinua:i vmblicus in gbufda aiaUbus copjc/
bendit Duasvena8:i in quibufda vna venar: boc f m ma
gnitudine; co:po:i8:i muUa aiaUa Ut)curiant intcr fe qi!
maf.i femina fiterint vniue fpei;aut oiucrfa^ fibi^pin/
qua^:pof^q§ fuerit mo:a:i tp^ ip^egnationis in eis cade
vel^pinqua fibi: vt canes;i lupi; cqui:i afinir: flcriUtap
crit^pter Duo fpermata;i ia crit ct^ptcrmatricc in mu
licribu3:qtnmuU'erqiimafcuUnita6:i fuamatrij: noefl
pucniensad recipiendii;ietj3pter boc g? virga viriUs
n6cmittitfpcrmarccte:autq: inflfmcfl araii:in6p6t
c6pIereciecttone:auteftmagnu:iinuoluitinmeb:ana.
£tqdafuntviricfleminati:icmittutfpcrmaaquofum:t
fi poncref futi fpma fug aqua natarct;i n6 Dcfccderct in/
feriu6.£iqda muUeres funt mafcuU'natc:i n6 curant lu/
j:uriare.£t vfr caufa flcrilitari6:aut cfl c)c cuab^^fgmatti
c^plej^ionib^^autefl^pterinflrumeta:^ iUaque eritcjc
partefEmatueritabfoUitaciirpma fiteritaquofu; mul»
tu:i magis cjc fpmate muUcris.ict boc cii fperma muUe/
ri8obuiatfpmatimaris:iii6 rccipit opotioncab ilk):f5
co:ruperefabiUo:qihrccedetabeciUtate:iadbucfpma
viriftlV.it7oceff:qthaut eritnimis abundasin qUtatc:
out minitef incquaUtate:ifo:talTec6plcj:iomatrici8 efl
mala:auterttcin8o:ificiiiopilatu;aut fo:tc infTrumcta
fpcrmatis crut lcfa:aut \ia coplcjiionts: aut via inflfalis
egritudinis.fit ia accipif fignii q6 fpcrma ipfu;:out aU'q6
ipfi'' venit a mediiUa p iU6 qd accidit oculis in 'coitu qtn
iUi^fiindanf;ifcntifeuacuariccrebf:itt'icqncuacuat
ab aliquo mcb:o aliqd apparct fignu neccfTariu; in eo a
quocap»f:adbucetaUq6inco:de:ifignii fup boccft;qj
in bo:a coitiis feflinat attracttoonbclitiis quafi co: intc'
derctinalicuiuscjrpulfioncarc.lct fccmocritusDijritg»
coufa flcrilitatie in mulobus cfl co:pu9 in compofitione
motricu:quoniam non gcncrontura fuogencrc:ifiita
etTet:tuncnon gcncroret iiludquod generotur cjcUtf 0:
^cdmnffcptimne
* canetz vttlpc.£t oijritSnpcdocles caHfa in illo cft mi/
nimalenificatioDuoium fpermatumtn eiscinon rccti'
ficatur ita: vt e% eis poficnt ficri membw radicalia : i ac/
cidite]Ccompolttioneillontmqd acciditcjc compofitio/
necitpri:i pUtmbi^-zcritqdgenerabitur eTceie mozbi/
dum multum:qiioniam continuatio bona non repcritur
in illmiftudaillmilatrpermatiafinii-z equi:icain boc
eft alia:qd etiam nominabimu6:lic5 non fit rce vniuerfa
lie^fcd vtin pluribus:quonidquedamule pcpcrerut:fcd
non venitfctusadcomplemcntii:': quidam muligcnci
rant:fedocbilefctum multu.Sedbomine0 quifuntcur
U:z parui muUii:': Hcat po:ci qui fun t infirmi.j£t oi^it cp
tmioi caufa;-z boc efl g) equus e(l pauci tpcrmatis mul/
tu:-z paitce fuperiluitatis fanguinec:'Z quantitas fpcrma/
tiB in eis eil multii calida:i pzoptcr boc matri]C eque no
multu appetit attraberc fperma mari6:i multotiens vo
mitatfperma:i mingit ipfu3:i ideo cullodee equap folli/
dtantur ingeniari ne cque fpcrma reccpcii e^ciat:ied fhk
dcnt qiio facijt retinere cii fuis artibus in boc . fded afv
nc funt maiozis fcminis:i fuperfiuitatid q§ maiozcs: i ili
ludcH multii frigidu:': pzoptcr boc no flimulant adcoi/
tumnifitempozccalozi8:in6gencrantin rcgionibus fri
gidis:'! fua impzcgnatio indiget altcro ouo:p:fiuc aftimi/
latione fpecici:ftue ab cquatione 'z rectificationc fui fper/
inatis:^ tunc impzegnantur afine ab afinis ^^ptcr affimi/
Iaaoneinfpecie:autpzopterrectiftcaticnccompenfionte
fpermati8:<z eqtia ab cquo ^ptcr afTimiUitionein fpecic^
cqitcabafiniaj^ptcrbocg? fpcrma vtriufKp adequatur
per fpcrma alterius^-zfperttta afinu-z cquipzoijciijt in bo
nificationegcncratiois^^zQ? generatur abciseritmagni
co^)ozis:quonia pcurfus materic eft ibi bone e;: fperma/
teaiiRe^z virtus panfioabona:'^ operans bonu; ef (xirte
equi:'^ idco muli non coplentbcne generationc . £>eindc
fpecics mulo^ noneilnaturalie:quoniaAen'ctnatura/
Us cuilodiretur a natura ilUtd q6 cjcit ab eis fecundii coi/
tum nec^ piopoztio gittta:;: ejceuntiii ab cis eft pzopoztio
fecundtirectificationc:fedinfui8 naturis inuolutioque/
dam erit innaturalis^quonia; comple^cio crit in coniun >
ctionefpermatii:'^ in creatione oecUnat ad inequaUtate:
•zbocoeindcpoft$ (icut multotiens oijcimus oedinat
admatrice^^zntitcoucguttenoncrant vniits ponderis:
(lcutpzius fiuerttnt in cqualitate;quonia It adcquare'tur
abcquationebona gcncrarctitr e^cie muUte:redefl vna
ouarii gutta^:'^ efl que fequit ittatricc; magie vincene:
qnoniamatenamagieaflimilatmatriftcntpzediximus:
'z Rtnc erit pzopouio quecrit flabiUs: vt fit c^ toto opera/
tio faUta pofl^ fuerit cople^io fecundii modii que nomi
naitimu8.£t cjqwnemus modo q& oijcim'':'^ cft : qttonia
efl(imi.efperrnauaftni:quoniafic(Tet reciperctab illa
per alTimilationc:nec^ efl fecundit complejrione agen te;
vel patiente in comparatione ad equa .!Scd alia anima/
lia luptriant:': fue complevionee fun t ^pinque inter fQ/
matafuanoneftoiflinctioquceflfpermatie mfiniimu/
liiz tunc non e)cibit fuii fperma fccundu noima pzimam:
quonia illud accidit intcr ouae rescontrarias in fuo pon
dere^icompofitionc^fcd eo:p fpermata que funt pzopin/
qua funt quando componitur medium ej: eia q6 pzopin/
quii cjctremitatibus eft.£t pjopter boc equa que impje/
gnaturabequofipoftcoitcit afino cozrumpetur q6eft
inciusvteropzoptcrfirigus^^zficoitcu equonon cozru/
petur:c{uonia3 additur in calozc:'^ caloz inagis faUiat cu
fnoi)cit(Uper aUquem tenellu q^frigtis.gt tuncoccUna
tioadfrigitscft pcioz^ oeclinatio adcatozcm:^ iUiid
eflqd oijcimus:^ cfl: coniecturaUs;'! fo:taiTe erit aUa cou
favaldeocatUa»
C3tncipjt libcr.X VII.£t iftiiis cfivna
Difrcretia^^zcflin caufie ouantiii in mul/
tintdinc-zpaucitatc oiiozum:'^ modozil
gcncrationis animaUii in eis.
T animalia «^"^''^■faaiitmui
^ «»«»nifi<»us» taoita^^zqiicdam
pauca.Ct muUitiidinc ouo?: fecundij vi/
itcntem^^zcjrtimauitficanimal foUicitU5ad gencrationc
fiUbuim mHUo^p^taueebabentes vngues vncos:'^ quc
Volantmuitum:opiis efl;vtbabeantmotii foues^^ztunc
cijcientbencruperfiuitates fuas^^zibuntiUe fiipcrlluita'
tes in penas:'^ pUimas -z DiflbUitionee:^ in cibum fuoai5
cniriii fbztiu^^ztunc fequitur ep boc qj radij: fue creatio/
nis fit licca^-z fuperfluitas queadunabitur in illie oiiTol/
uctun-zfpargeturinmembzis motiuis^-zita oiminuetur
fupcrfluitas in iUis:'^ tunc oiminuetur fuii femen. £t tiic
oiminucntur fua oua:'^ adbiic fun t gii lo fa:'^ fuus cib' efl
in venatione-z illa venatio cft per indufiriam:'^ venatio
non eft nifi pcr labozc^z opo2tet:vt regant filios ejc vcna
tionc fua:'Z tunc magis oignum efi feciindu bocvtcfTcnt
paucifilg ineis^-zpwptcrboc venatriccs funt paucoauj
ouozum.©edaue6 qucfuntgrauis volatus funt multo/
ntm ouozum ftcut galU'ne:quoniam fun t oe numcro ani/
maUum que a pjincipio fuecreationie fun t tcncUa: i cu5
toto boc noindigent rcgere fuos pullos ficut vcnatriccs
anee^tquc vcnantura volatu;quoniam fuipulU indiget
nutrimcnto cpplurimum.-q^fadtcalozin pnmacreatio/
ite^fedpuUipcrdicum^-zgalUnarumftatimcolUguntgra
napoflcjlcjricrintoetefta^-zpjoptcr boc fueruntocnu/
tnero auium plus abundan tium in ouistx iam mognifi/
cabaturfapientiain creationcpullojum picantiii fuper
tcrram:i rafpantiij:vt queran t cibtim fHumjquonid que
non querunt cibum fuum volatu:fcd ambulatione ficut
galUne non volan t nifi vt fugiant:'^ mutcntur cc toccvad
locumfibimagisidoncum:nne conaminevolatue:'^ ita
etia gp fuipatres non labozant pzo vita illozum: fccl que
incUgent volatu ad acquifitione cibt indigent pzouidcn/
tia a remotiK^z tunc erit eis opus: vt acquiran t q6 cis efl:
necelTarium:'^ filtje:^ feminc;i opus eft eis volatu velo/
d:icum taUcaufainucnimus iupos facicntcefiUos par/
iioe 1 oebiles pecudce facicn tes fiUos cito moticntcs.ft
ali) funtmodimcdialcs itcr ifta ouo.gtpalumbaru oua
ventuntfiKCcfliue:inonfimul;iqui eftparuns cozpoze
eft pluriii ottoatj ficut qucdam pars galUnaril que funt
rcaitdarimin:i quefltnt magis gracilcs babentpauca
oua:quoniam fua complcjrio eft magis iTcca.£t quedam
aueefuntqucvcnantunieft vnapare queoicitur ooa/
ricm:ifacitouamulta:quoniaeftnaturebumidc:ipin'
guis:imuUumpotat.ii:taitesqucnon babent vnguce
curuoB ilUtnimeft vna fpecies^qitc oicitur cocb5:i babct
paitca oua;i facit vt frcqucntiiis vnii:i ouat inaUcno ni/
do ficutoicitiini boc eft pjopter frigiditatcs complejcio/
nis:ificdtatcm.j£tfpec!C6illartim qiiemultum ouant;
fiueetiamomnis illa quc miiUiim ouat parum viuit.£t
fi[miUterarbQzc6qiicmultiimfaciuntfriictum:autmiU
tttmfemcnpanimouiant.£tgaUine ouantesbie inoie
parum viuunt.gt fimilitcr lea plufi^ poterit pamo.S.fi/
liosinomniannocioiminuitur vnu6:quia ocficcaf fua
complcjriopjopterctatem.Scdouavcntinofuntnifiin
auibus facietib -muUa ciia ^ptcrmiiUa matcria:i mul/
ta fupcrfluiiatcm in ci6;i quando ctia ii\e olcnt mafculii:
outaii'diuntipfit5appctuntUij:uriari;ficutetiaiiiiicnib'>
bomimVocciditquipofTuntfpcrmatifarepptcr foium
tactu:vcl vifu5 puUbrc muUeri6;i aiies facietcs oiiave'ti
btit muUd ma»:'! ideo opus cft;vtpoiTit mafcuUl in ca \iv
©e iiamra mlin
%amre mnttoticns poftqg fucrint imp:cgnatc:z ft no Iii/
jcuriaucrit mafai.multoticns fuper illa poll^ liicrit im'
pzegnata reucrtcntur illa oua in vtcro ad fuam matcria
1 erunt oua venti . "Lic; in pancipio : z in iui radice liie/
rintam3fculo.^pifcesciuibabent multa ouanon po/
tcft natura complcre ifla intus:fed oedit eis virtutcm cu
qua polTun t c;:ire e;:tra:i caput acuwm oui pendct a ma
la^iceii cll loco capitis in 3nim3li.lct uiyit Srifto. quonia
ab illa parte incipit motus^i.ppter boc illa ps efl fo«to2
vt melius cun:odiaf:i cjrit pdftremo:qin piungifcu ma/
trice.ttoua oiuerfanturin creatura:qin oua cjreuntfu^
fuospedes^-rpofucruntpncipiiimotusin acuto:qin pn/
cipiii motus oebetefle^pinquij partibus pncipatibH6:i
fdeo factu iitit acutit ibi:vt mclius poderet a matrice. £t
bs vnii mcmbzii qd aflfimilat vmblico:': illitd oat nutri/
mentti ouo^i recedit ab illo cii ouu fuerit coplctu: ctiam
eft vna pars albuminis oui.gt albumen oui eft qquofuj
multu^ieftincomultiioeaerc:-! operabat in eocalozi
viitinj:it iUu a vitcllo^qin vitclUl oui cft terreltre i ficcH.
Bt caloi vitelli efi fiait caloz coapo^ tcrrcftrium:t caloj
albuminis efi: caloz cojpop acrco:p aUquantulu aqiiofo
ra:i ideo albume eft magis puenicns vt fint ej: eo cozpo
ris radicaUa:ig7 viteUil fit qu3finutrimentu:qrhcft qfi
fanguis qui mutabat ad fubftantia fpermatis mutatioe
nocopleta.£tfigniifu2boceft:qin viteUu; eftpjiU6:vt
caloiagensinipfujfubUmatqdcft leuiusin ipfoin cip
cuim:t facit albume';': ftat viteUii in mcdio:ficut frst tet/
rain mcdtoaquczaeris^itaetia gifi imtfceret vitcUu$
ciialbuminemultii^-zponeref in vcftca i oecoqueretur
vertcref viteUii ad mcdiu:': boc eSt qd oijrit M:^>in pbat
tione ftgnificatCQ) viteUii it'tieuiHsnutrimentii:qrnna
tat fU2 aibume:-! ideo caUdius in coplejcionc:-: tunc foz'
te videf gp viteUu fit nutrimentii feparatum:^ paraf ad
attractionc:^ vt vitellii fit in albumine pncipiii ad lef^.
randii pncipiii motus:t tunc qit attrabif intra albumen
pars viteUi fit puUus ejcgarte vitclU:q^ eft in albumiius
fubflantia^iideoinuenit crcaturainteralbumet vitel/
lii.gt Di;:it a?:.qin oua il lo:^ que baben t quamoi pedes
no indigcn t cub3tionc:lmo fufficit eis calo; aeris^f; auiii
oua indigct etia aUo colojc.ict oes pifces ouat oua qfi ci^
trina^ifitroiaqueaifimilanf pifcibus pictcr ouosmo/
do3:que no cognofcunf qti Ui)curiant.i:tpifce6 cuat oua
citrina:qiii funtoita no copleta:-: no coplcnf nifie>:tra^r
mafcuUis rigat ea quada bumiditatc:-! cu iUa copief gc/
neratioincis^ioespifcesbabetoua muUa:p:cter q6dl
gcnusqdDicifrana:qucouatvniiouu:iq6generafpcr
ouii in ventrc eiusouum no babet tefta oura: quia iUud
ouii eft quafi matrix^-z qd oua ipfa pifciu no babent tcfta
no inuenitur in eis memb:ii loco vmbJlici:t in boc oiuer
fantur oua arnu i gufancs.ict gitfanes que faciiit oiia ge;
nerant per fe fecundii modu; gencrationis quc picdixi'
mu3 quoufcp fiant D«ra:*z impleanf dc gufancs. ict quc
dl gufanes viuiit oc olcribus:-: quado implenf abftinet
fe:tporte):coiiabif fua cutis:t cj:ibuntapicule:aulaU3
alaUa que babent alas:i oua illa^que faciiit piUlos itra/
bant pncipiii motusinpartegroflloa^vtfuamutatioin
puUii fit faciUoz:': no indigeat reuerfionc cii ocbet cjare:
fed in ouantib' i no facietib^puUu in ventre fuit mcUus:
Vt baberet acutii iujcta matricet nuUu maUl ej: boc . £t
qui putauitgjpifces-z comiUij^uriatperos^ig? femine
pifciiitranfgUitiuntoiia nefciuni gjrcstranfglufitacci/
rumpitur in ftomacbo.i;t oecipicbaf pcr ofcula conto:p:
qifi putamt g? cfTctcoitus: i iavidi duos cozuos quicrlt
palam-ze^cercebantcoitu recte.fitoicitSf .g>UUtd fuit
fimilciUi qSputabatur gpad babeflct fimul mafcuUis
JLiber
«fcm(na:qmtnueniebatHrfubc9Uda ffflijra quafi e((et
VuUia.gtDicoegorqmfecundiiannosaugmentanturtl/
lefiniircitagjbomincspHtaueriit g?baberetocto vitl/
iias.irt oua vcnti coplentunquado mafculus multoties
coit:'! fit in cis pHUtis qui fccundii mcdu quo crefcunt ar
bo:escrefcit:nonfeciindt"i g7aialiacrcl(:unt:ttunc com
pletur:f5 non coplemento aiaU'.£t J>i^tMf.q> adbuc nc/
fcio vtrii apcs gcneren f pcr fe vcl per accidc0:qiit in eis
adunaturmafcuUnttasitfeminitasadqd generanf per
regC6:autper genus q6 oicif am|;imcm:t eft vnti gcnus
ectraneiiinapibus^tiftudcftrcsqueDebsfciriabalije:
ie(t qttafi teftimoniii:qm iUtid genus femp ftat qfi ocio/
fHm.;£t mafcuU' in apibus qitado creant fiios filios.-': olt
eis nHtrtmentu:qrfi piincipiii mafcuUnum in eis funr.£t
cenebit.l.vefpecoeiit^toebetfciri gjanimaUat vcgeta/
biUa fitn t ej: ma terreftrt z matcria acrea:i mifccnir cu5
cis calo2:t tunc vna pars illo|: gencraf imcdiatc:queda
generanturpermuUasmutationcs namrales mcdtas:
'zUmamultfumpzimitin boc:qm fuaoperatioin rcbus
pondcroftseftfoztis i!ct animalargitur oim:f5 ocfcctua
cft^pterineptitudinc rccipientis:': tunciUud pjcpara/
titrecipit:tg?fitper comijctionc clemento?r aliqHando
fit per mij:tione in mari:aUquando in tcrra.^ed opojtct
vt fit in iUa ma que fit vcntofa:^ fpirituaUsin qua fiindi
tur anima:': ^pter boc nuUa rcs cu gcncratur complef :
fed poft completur paulatim.£t tunc quando non (ticrit
fua gencratio in antmaU ertt fuapjima generatio fecun/
du modii quo gcncratunquonia complctur ej: mij:tione
quc p:imo mifccbatur: i in quacft: Dcinde recipit c]ctra
cibiiquirectificatipfumiiiwsitfecit ipfum crefccre:i
titcpzindptitfuegcneratfonisertt cjcpartc capitis:tftm
complemctu in mcdio:'! qcpartc inferioziiquonia caput
eft via cibi^tinfertoja funt in quibus quiefcit cibH8,£t fc
cundii bunc modu generantur ocs gufancs : aut fcciidii
modii:qitogencratiofitcj:oui8:tcftvt (itmiTctio nofe/
rcns vita:fed oane pnncipiii: ladaptabitur iliud pzinci/
piuadcibiKitlinceritcibusante vita:i compicbuntur
memb:atim er cibatione quoufcB babilitcmr co:pti8 ad
recipicnduanima.£t.o.etia fi fucritpatcr p:imus bomi
nii 1 quadrupcdaliii gencratusin tcrra:eritctia ficnt oi»
)cimus:f j alTirmatione buius octcrminabimus aUbi.
C73ndpit liber.X VlII.i>e modo generationfs aiaUii i
oiffcrcntia in mafcHlinitatc i fcminitatc:-!: aiTimilattoie:
1 caufaf Diucrittatii nattuitatii i crcmcnti.
~ — iT' flltirl ^ft:i"o"»afipar6 0C]ctra
*"- «llWU 11,1,31 f„pcr ttialicnUnita/
te^ietiacalo^matricisdrca bocnoneft
res vniuerfaliejctcnis feaindii boc in ca/
dc matrice ciufdc comptej;ionis no gcnc
raturfimulmafculus i fcmina.£tcii oi/
Yimusg» fpcrma frigidii facitfcminam;
no cft opue vt oicamus q> fpcrma cu fucrit catidfi no lij
cit femina.£t ro co^ quioij^erunt g? fperma oecurrenB
in Dcjitra vel a oc j:tra facit mare:eft ratio p:opinqua:qm
oej:traeftmagiscalida:feditU qucruntboc conuincerc
per remotum.Sedcaufa pwpinqua cft in boc in palTiuo
creature:in actiiio fua opcratio:': tiic quando ittud quod
generatur fiicrit oigcftii catidii i gcnerant fecunducomr
ptementufo:tepotcritelTce]cboc gcncratus mafcu.co/
pletus:ifinon fuerit matcria obcdicns^autfticritvir/
WB0ebilisquevcnitej:partcfpcrmati6 marisnon crit
materiafineopcratione:fcdetiam moucbimr fecundtis
fui babititatcm:i tunc facict iltamfotuarc (pccie, inqua/
tU5 recipit gencratione:i adaptabit ci in ftrumeta ad boc:
1 tunc qiT rcHoUtetur ma:i non fucrit obcdics vni «ftoy
^ccimufoctmm
<jj
tmp. modo^traut oiticHhbit interio fitu:-: gcncrata fite/
rit crcjtunitunc pjimii q6 cjpparcbiteft mcmbj: pmu:-:
cfl co:.i)cinde ipdis feqiumt alia mcmbja:qm vnf; pn/
cipiu fignificat alia membza figiiificatione fo:ti : fecudii
oiuerfttatein fuis modis^ifpcculcrisboc in numcroim/
pieflfionistefticulopquifuntinferioics cojdein p:tnci/
palitate.Coz aiJt gencrat pcr aliqua comple;cione:i tunc
ft illa complejcio fuerit ocbiiis tarda frigida:autvcntt (w
peripfa5pcrrciiouotionein fuitcneritatealiquid qdoe/
bilitetipfu5:fiet tiinc coplepo fcminina:i fi fugucnies fe/
cundtiviirenouationisfneritpfojtaneinducetHrcopie/
yjo mafculina.4:t foztalTe erit ma ej: parte complejrionis
oigcfte non rccipiens complcj:ionc mafculina : que efl: ia
cozde ai5 qua afTimilat creatura in p:inciptti M motus:
t erit e% parte coplejcionis bumidc •: moliis recipicne li/
neamcnta ie);tenrioHe8:feaindu5quas aflimiUifpatrt:i
foitafleeritrcuerfHs^tfoJtaffe inobcdienein ombobus:
ttuncaflftmilabirmatriqn vicerit virtugpaiTiua;': fccu
diig? p:oceflitin noflrofermonefiet mofcuUis pervir/
tutc fpermatis maris^lic^ -z no afl^imilcf patri;': boc crit
^pter boc qd Di):imup.£t fcminavt in pUiribue eucit oc
virtutc:tfinonafl'tmilatmatrij3pterbocq6Dij:imii9:i
ric^ccditcaufaafl^imilationisin qiioiibct mcb:orccef/
fusabafl^imilationeefl.ppterinobcdienEiamacadfiguj
ra quc intcndcbaf :i oimifltone obedtcntie. Que fuit p:i
mo inco^po^ematris^iftjittuncma obediensmotuial/
terius c6pofitionis.£t fignificatiog? mafculinitas fcqui/
turcalo:ec6plc):ionisfpcrmati6:qinpucrnobabc8ad/
buc calo:e repletiJ:i fcncjc a quo Diminuif cab: facit fili/
SB : vt in plurib'':i medij inter iftos faciuntmafculo6:vt
inpluribus:ifemenfciTiininiicftaquofu5 fubtile;i ma/
ria fpiflita fo:tc;i fic^cui" coro lapfa efl.£t ftc qd tii;:uriat
qtt fuerit vcntus meridionalis:i qri aliqo accidcne indw
cit frigus matrici i memo^es fuE boc teflimoniii fiimptii
a {wftoyb^.Quado cnim fiierit afpccfin lupiria vrcfue
polufeptetrionale:autauftrole fiet mutatioin modum
mafculinitatis i feminitatis.tt currit modo intcntto no/
ftrafupcr boc vt otTirmemua qp fo:ti8 calo: p:oficiat in
mafailinitatc;f5 cft opiis vt fit tempcratus ad boc vt ge
ncret:imagi9VtfaciatmafcHlii;i^pter boc cotingitg»
aliquis cii aliqua mulicrc no facit jp:olc^pter cxcefliim
calo:i8 in fpermate:i cii acceperit alia v%oje adequabtf
foite pcr fperma mulicris^qd reducct ipfus ad tcmpcra/
tis:i caufa f tutis quo ad figurae in boc acre i aqua i ci'
bis;necgDebetafcribitotalitercalo:i;autfrigo:i.HtDixe
runt in caufis afltmilatt'oni6:aHt J7pterifta5:i tuncDijce/
rtinnqmfifpermapatrisfuerit vinccns olTtmilabif pa/
tri:i fi matris fpcrma ftterit vincens aflimilabif motri:t
fi atnbo ftierintequaliterin poflc:nccp afl^imilatur patri:
ncqp matri:i iftudco:rumpit gencrationc maris cu ftmi
litudineadfemina:igenerationc fcminecti fimilitudfe
ad mare;i co:riipit fimititudine filij ad aliquem eo:um
fecundii parte vtralibet.iSt fciaa g» afTimilotto Dcbct cfle
tn gcneratt'onevnuq!5fitliimitegcneranti:f5 afTimilatio
clt comunis i ,pp:ia:i comunis c(t fc6m fpccie; vt in par/
tbis^autctbiopib^.gt^p^iacfl: fc6m o:dtnc6:qtfi filij ba
bent J3p:ictatcs a fuis patribus.Cii crgo fimilatio fttcrit
obediens fc6m oem porte erit operatum ftmile patri;i fi
fiicrit obedies mae offimilabitur matri:i fi no fucrit ita
flffimilabif auo:f m alterationc termtno;: aliqlcs i fi no
fuerit in fecub auus crit afl^imilatio f m biimanitote aut
nigrcdine:i n6 cadit afrimilatio in ^pzictatcs indiuidua
le8:i fi n6 redpiet bumanitate accipiet aialitate : ficut in
rcbus mottruofis: vt qii fiUus bois babuit capiit arietie:
'zagnusbtid caputtbauriwitii virtusin ipoindu):itin co
fojma feaindii frgtirascclefteequc aca'dHntivinaint.
£t illiidefl:qih fi fueritqd nominouimus f m veritatc:i
p:imus magiftcr oeclarat ad freqHenti''^ Dignius : i boc
cft; vt fit aflimilatio in altquo:fcd no Dcterminotein ftgii
ra:fcd additameta cjctremitatii i fiie oiminutionis;i Rgn
rationes fc6m figiiras monflruofas 105 cognita funtf m
inucnttonc.£ti>emocritU6putaHitq6 caufain bocfuit
fuccefl^iuuB coitus fibi fo:re^pinquH6:f5 boc no e(t feme
(5 pot boc cc in vno coitu.t t vr g» ca in boc eft:gj moais
innatis qui accidit fEmati^aut multitiido mae.accipiet
ciii i^tus operas a mcb:o q6 fuflficit in $titate:i n6celTa/
bitadbHcvirtus ogaiiuaopcrariin fuEfiuitate:i magis
Dignii in boc efl:vt fit fua ca ej; ptc mae:i bene et collau/
dabiteeftvtcaqulaflignatisemocrifcctvcraieisquc
lujcurianf fupcr luj:uria5:qttapp:opinquat vnus coinia
ali}:i boc eft in oua'tib'' plus:qifi fgmapius Diuidif fc6m
Cte8ineiscpinali)s:iqinfucccfliU8i fHpuenies coit''^
cis eft magie apEcnaeteni ouot gallino vmi ouii cii Duo/
bus vitetii6:ifacict vnii pultii cii Duob^^capitibus in mc/
b:i8 ptinuis:i cu5 qtuo: pcdib^.fit fo:t3fle faccret ouos
fiU'o8:qmfticritoua6Diutde"s itcrilla ouo:iia apparuit
vnii co^p^cu ouob^^capitib"? m ifta ca^.ft ifta accidut in
cap:i8 ptufcp in ol^s aiatib^^^qm mrtii pariiit;iin po:ci6:
1 accidtitmultamoftra in vcgctabilib'':^ fo:tccrit mon/
ftrti cii mcbp no babcat locii nalc: ficut ptingit Dc cap:a
que babebat co:nu in pcdib^^^ficut et ftiit bo bns fpten in
ocj:traiepc!rinfiniftro.£tfo:tofl'eeritmonftraciiquis
amiferit atiqd mcmb^ pncipatc:f5 nii$ inuenif aiol finc
co:de:inucnimu6 tii finccpatc:i q6 reccdit muttu a na fr
cuiidii buc modii no ourat in vita.£t fcias qj oe aiol bo/
bcni^ vngula in tcgra:eft bns poucoe filios.ict babcs pc/
dc no multii fifl^iim^i muttos filtos btie funt cquidifton/
tes-.z q6 babct fifl^a^ vnguta:vt arics mcdio modo:i coh/
fo in gcneratione paucoy eft magnitudo co:dt6 giiantis:
qift indigetmultociboi vt Digerat t'piu5 1 operet cii illo:
imodicii faciet fupcrfiHu:i fi non boc: 1 videamue con»
troriii in elcpbate qui b5 filTura nifta^i eft paucop filio?:
1 fignificatio fug 13 eft in arbo^ib^^qifi qtic eft tnaio: eft
minojisfructus^imaio^inpifcib^^eftmino^isgiiationig.
ftquivoliicritBcHnctaricirecanisifibtfiteinmHltofc
tuno faciarc):toto fpmate vnii filiiimagnti.-ficHtptingit
in coagulo 1 loctc;qm cooguiu^ coogiilai totii fil,£t Dijcc/
riit gda in boc:qm boc fuit j; pter pliires ccl lutae in ma/
trice;i fi boc eet;in vna cclluta no giiarcnf duo : 1 credo
q6 iftud no Dcftruit pma ronc.Ss Diccdii cft mctius q6
generatio dho;: in vnaccltula cft ree tiionftrucfa q oiHi/
dit fgma:fic Diuidif fgma in matricc multcrts biimonc i
multoe fiUos paruo6:i erit qptitas illog fic $tita6 illo;r
qui modicii ptit viHerc:f5 ree b? in oi no 05 trabi in piia.
Sed Dico gp potef(e vna caufo:p q6 iuuat fHp:a multitu/
dinc fiUop:f5 caufa que oicebaf in ooctrino pma:fuit,il/
lag^iftudaialftiitjj^ciensfgmapluf^fufficiatvniindi
ut'dHo:i eft ca bona:i eft radipi tiic cii fticrit itoituc vir/
ttis motiua eft motiua mac:i Diuiditipfa^ in eo quo indr
get vnicii indiuidut1:vtpco:dcnt cii oibue pco:di)6:cii g/
bue Diuidi pofliin t nieb:3 1 cognofci.gj itlud eft in vno
terminoterminato:in6p6ttranfire;fedcoogiiliin6bo/
bet op'' nifi in rectificotionei no babct rcctiftcfltione ali
qua in Dtuiftonc.tteni, fi cfTctin co pdicto J3p:icta6 ab/
fcinderctalatercifigurarctipfu5 figiirie Diucrftsif^vir/
tus coagulatiuoin lEmatccii 13 g? cft coagutatiiia cft oi>
fcrctiua 1 ifo:matiua:i indc ptingitodhuc in matriceco/
fu8mati:ijDpcpteraUameb:a pEqfda rcs iniin^crabi/
U:6:i funt qda aialia cj pcipiut fup pccpttonc:i no fg :^cv
pient:ficbnte6vngulaintegra:bdtni cquus fociiitfue
©c natum aialiiT
c5ccptione:kdraro:(edin pluribii3abo«itur:i tftiiden;
jjpter fonitudfne copLejrionis in babentib^^vngula coca
uata;;in boibusi-r.ppteramplitudincs matricis:fcdq6
vindt in boc:qm elr os matricis fe pftringens:-! nibii. rc-
cipitanteboilpartusc-zappciitus feminaf in auib''^!
minoj CB appetitus mafcuUnouis^qin fua matripcft fub
oiafragmate:': feminc que appetiit multii oe fpe amttv
bet iialis aboztiunt: qm pariunt rc magna:qm fuperflui
tastenditnimiiiin oiminiitione:i multitudo no infcrio/
ribus pilo?j fecundu fpccie.tt indiuiduu; Jigniftcat:qin
Iftud eft oe multa fupcrfluitatc:'z qtfj virtus infojmatiua
1 nutritiua eft fojtis:t fo:taflc crit aliquod membp occa
fionatiiinillisquebabentmultos q6 itep rccuperat fi/
cut in fiigs imndinti cii e;:trabutur oculi. £t multe funt
que babent fiuos miiltos:'! fua mcdietas non erit cdple
ta;fedqui nafciturqui non babctoculos apert08:aut vn/
gues non fijcos^etii in pnncipio ftatim creatur in matri/
ce ppter bumiditate.ict qi caloj qui eft in eis oc facili oc'
ftruiturinpoftremo,ppierfrigU3:qm frigus fcflinatad
flla:qzpaucifuntcalo:i8:tcum bocfua bumiditas tfua
moUities fadut ad veloce infpiratione. £t pfiter boc q6
cft babens po:os raros ficcatur citius in co:poje;$ bils
po:osflricto3.j£fqinfeftinatmatcrta vtfo:met fo:ma
mafculinacmu3:iboc,ppter virtuteagcntcin ipfa.q.no
;pptcr inobedientia; m'atcrie:qih maicria non cft in illa
oppo:tunttate inobediens cj; parte rctificationis -: quan
titatis:fede): parte caliditatis ifuc i^tutis. £t vfr q6 mo/
gis fuerit oebile magis erit fcftinu5:qift fua materia erit
mag 9 feitina.": virtus eft vinccns:': cft p:ercn8 ■: incipi/
cns operari:i potens fup:a materic:-: muUerce que pau/
cetuntfuperfluitatisbonificantfuii modiiin conceptii*
qtn ponit fuperfluitatein creatura:'; non rcmanctibi ali
quid qd noccat puero.£t caufa in molla matricis eti co:/
ruptiooigcflionisioiiTolutiocalo^isit^p^ic ciino ftie*
ritibi aliquodretinens naturale:quedl operantur in ip/
fum cii info:mationc.0; lac:'Z cius generatio ia e(t fcitu.
£tappareterrozempedociis:qincrcdit q>\ac generaba
tur in.8.1 nono.£t pmo eft fanies i cj:itu:t poflcafitlacL
1 tunc faniesvcl virus innaturalc t lac naturalelSt fcias]
5» multu; longc vite efl aial ianguineum;iin fangiiincis/
poft clcpbante bomo elt l6gio:is vitc. £t opus cft vt tcr
tvinieintpofitiin fpccie:ndgratiamatericfoIiu9;f; caii/
fa fue receptionis efl imp:enio a ffcllis^oonec fit vita c6/
co:dan3 cit rcuolutione alicuius ftcllc;aut multa;: Pf ella
ru^tquedafuntmaio^isvitc^iqucda mino^is^-ztiic p:i/
mus terminus cft: oics cu fua noctc:Deinde q6 no cito fc/
ftinct:icft vnus tcrmin^^quc ptranfit Uina in quarta fui
circHli;Dcinde mefi9:ieft vnus circulus qui coplef in lu
naifole:DeindeannHsplanetap oiuifiannus fuap mc/
dia;: coniunctionii i rcucrfionu ad eas figura9:in quib'
fuerunt;i ifte coniunctiones factunt ad augmen tii in na
turaliii:iadoiminutioneinnaturaliit.
Cir3"cipit liber.XIX.ise babitudinibus bominii.
T' hiilil^ ^^ ^"^ oeierminatio
U^ IJUmv pueri:virufufflctifen
tiat vigilct:aut cft fiait vcgetabilc.£toi»
co Qj nonvigilat;qtnnon opcrantur fui
fenfus:i nccp motfi babct voluntariu;:t
quieftvigilansacciditqdopcraturcum
''lUfb fcnfibu8;i quidam funt oozinien tce
quibusaccidir g? videntaliqnc ifurguntiambuldtni/
fi q: non eft nificii coinplcmento opcrationis animc;fcd
oli) fenfusti;ncfuntopcrantt6:fcdincoeftvnue fenfus
1 vnH6motus.q.confufU8.£tciibocc:iamn6 crit yigi/
kui8:Uc;oicatureneambulan8.^edbabilioadmaio;ie
t,!ber
c)cpcrgcfactionc:i tiic qiio erit gj vetabunt in ei fenfua
radicaies:i non eft adbuc ficu t arbo:c6:qin in eis no ell
p:incipiumfenfu9 radicalis^tunc rcmanfit vtinquiram''
Vtruinefretoo:mien8;tfo;t3lten6ocbct oicig? fitooi»
miens:nifiuftudq6 babet via vtfit vigilans . £t tunc vi/
dctur q> ifta oozmitio fit ficut in lctargicie:^ crit natura
pucri: vt cpgat foinnit ficut cii parit ipfom mater ftatim
fietii erit ogatio virtutis operans in ipfo fuii opus poftqg
puer plus p:imo ndct in fomno;i in boc acddit ci glau/
co:um oculo:}: i nigro^ oculoj: : i tiinc oico g? glaucedo /Aucaw i» fw
accidit:aut^ptcrnaturatunicay:autj:ptcr natura bu' "^"^^ laJ^rxj
miditatii.£tcaufain bumiditatib^en^qin fifucrintclat^^ZrZZ
re 1 fuerintpofitej3pcej:tr3:ieritcriftallinu8 nMltecs' /^Uom!-
titati8;i aLbugiiiCUs modicii:inquantij aute crit modicu
crit ociilus glaucu8;n tfi aliquod accidcrit con trariii a tii *
nica:i fi fuerint bumiditatcs obicurc i criftallinue pau'
cus laLbugincus multu9;ita g? facitobfcuritatcficutfa
cit aqm que eft multu pzoftinda quc fumcrgit i coopcrit
re6:aiit fi fuerit criftallinue p:ofundu6 erit oculiis niger:
1 cij in tunicie eft m vuca:i tfic illa fi fucrit nigraeritocu
lusniger:ififueritvaria vcl glauca crit oculue variua
veLglaucU6:i vnea glaucefcit vcl variat ;qtn in ipfa non
eft oigcftio:ficut eft in vegetabilibus:q6 ftatim cii nafci/
tur non babcbit rcctii colo:e;. ieed tendet colo: cius ad
albebinc.£)cinde^pteroigcftioncvirefcit:i^ptcrifta5
cam enit oculi pticrop glauci:i ida glaucitas erit ^ptcr
biimiditatcc6plcta:auterit jpter oidolutionc bumidf*
tatis qiia fcquit iiictura fi ftterit bene oigcfta:ficut in vc/
getabiii:qincuintcditoiflbluerefua bumiditatc indpit
albcfcere:i ita glaudtas eft ^pter ficcitate vinccnte;.£t
in firmi biit oculo 8 qfi glaucos:i filr fcncs bac eade; ca:
qtninfenfib^miiUiplicatbumiditascjrtranea^ioiflbUii
lur naU'6:i gUiucita^ fiae varierae qda eft nalie^i qdam
acciitaU'9.£tcfecbclc6tingitc)c caufis nigrcdinisi fcrc
glauca;iapponitqfirc9mediaitcrca;ificctcfcbclignc
U8 ficutputat £mpedoclcs ect oculus glaucus iftrmus:
Ipedim6:qin amififlet aqua quc cft pn"" vifus.St vna gs
nigrcdinis in oculis oiminiut vilu; in ocuUs rcfpcii glau
cof quo:iida qii glaucitas no accidit gp aU'qud occafio'
ne.£t ci in boc:qin nigrcdo q crit eb f at" albuginci bu'
mo:isvet3ttranfitiicolo|::qifivctat trifluccntia lim'
p:e(ti0ne8:ififriUcquieritEE obfcuritate; bumiditatio
abundati6:tiiciUcbumiditatc6fiftierint muUeno criit
obedietes mutationib^^in vifH:nccg in cj:itu vifus in ontc/
rioyb^^cjcitu fcnfibiii.ttqnftieritocuUisgUinc^^pp pau>
citatcbumiditatiealbugincc vidcbitpUisoc noctciiit
teneb:i8q5inDic:pgl5 g? ptingitUimcmoucri iiiEma;
pauca cii fo:titudinc ma^na:i tuc vctabit ilLi vidcrc ree
manifcftc:ficutcft pigritice ad vidcdii q6 cft in teneb:i3
port Uimfcficut ntgrii ^pter muUiwdinc buiditatis crit
fuii vidercocnocte minus:qtn indigctiUud DiUge'tiin/
ipectioneimotumac odcj:tra:ima mrtacritmin^^obc/
dies $ pauca:f5 n igrcdo quc crit x ptcr tt: n ica adunat vi
fu; fo:tiH8.i;t bo cft fo:tio: oibue aiolib" in colo:ib'' ocu/
lo;::i(n cquiectia eritcolo:glaucH6 oculof :icti.i alius
coloi in oUo oculo. £tfcias g> acumc vifus eft fc6; ouos
modo9.ict vniis illo:p eft fecundii aflcrtione rci o rcn-o/
ti6.<!:t iccudus fc6m fo:timdine Difcretionia rci vifc i fo:
tc Diucrfabiin t ifte virtute8;i acutio: p' fua cd eft q6 no
b5bumiditate;Vtfitmagi8anguftii:in6 facictei cotra/
rietatc luminie obuiatie fiip fiiae oce partcs^f; vcnit ad
rea vifos cii cptitatc tcnozis i rcctitudiniB circiidantie:!
tunc oea nac ocuUcmn t no pafliuc;necp coftifci qn fiie/
ritmotusvifusadpartercifenfatc mcuebitiira (iio lo/
co ad fiponc fuper rcm.fi)cindc ratertitur ab ilU> motu
^ccimnfnonm
64.
X^pttrlAhoiinnqaimuoncUiminiQt^ikiaB g? cuocu/
lus fi^tur ru]2 alt^d mouet motu ad c]:tcmK cu magno
oeficlerio circudanti rem appoftta fibi vt compleat ruus
Vifus operatione ^p2ia.£t tunc fi qcierit ^pc re vifaj in
zcrc.z via fuerit parua cadet.q.in oebilitatione itimozc
oebelfecb.-zoculi^fundifuntparuefpeculationistllius
qt> remottt e(t ab iUo:fed caufa oifciTtiois eft claritas bu
miditatis:'Z fua fubtilitas:': ftc auditus 1 olfatus:qifi cO''
piebenfioreiremotceftper oifcretione-z Diftinctione:i
(imileilludq6fiieritbaben8viasolfatus magis logas
meliusolfaciet^^zmelius venabit ficut canes generofi.
£t eria inter iHa ocairritqueftio oe knitate 1 afperitate
capiUof z groftitie 'z fubtilttate % albedine t nigredinc:-;
caufa in boc eft ftcut fcis^qifi capilli generant qc vapoze
quiefl ficut fumus:': eil.q.pirami8 in pozis:-: tunc coagu
latur:-: tiic erit fua ma nalis eis flimofa:': erit intlnimen/
ru po2Us:i funt ficut fozamina:i ifta fugtiuitas fiimofa fi
fuerit fpilta erun t fpiiTi pili:-: fi fiierit fubtilis erut piii fub
tiles^^zqnfiieritcutisfpiiTa fugfiuitae fpi(Ta:teritvnu9
ptlus ^pinquus alt):'Z erunt fozamina no incarnata:': co
(lricta:t no cii altcro:fed ampliata erit ampliatione foioi
minti cutis ficce:'z erit boc ctia^pter fpifTitudinis caufas.
iSed cril^itudo erit no ^pter mam^fed qih poii Mcrat
Coztuofic^oufc^acddit fozaminib^^capillo^ idqdacci/
dit cj: eis a caloze:qin fi calo: operaret i capillos faccrct
illos crifpo6:i ia crit j^ptcr Diuerfione motii fiimi ^pter
qua coagulan t capilli^-z ia erun tjipter toztuofitatefo^a/
minu:'Z tunc fo:mabit eis figura fecundii figura fozami/
nu: : incrifpabit . £t planities capillo^ eft,ppter ptraria
buicz nigredo capillo;: eft ^ptcr calojis acritatc:': cani/
ties .pptcr cruditate:i qui eft ruflfus ^pter equalitates:-!
foitaffc erit nigrcdo 1 crifpitudo caimpffionis aeris ep
trinfcci:ituncincrifpabuntcapi[li:'i ficntvtpiper:': in/
demutattotiibocinregiombusi ciuitatib^jicain boc
erit^pptercambumtda^^zno calida» nec^ vifcofam vn/
ctnofa;:'Z tunc mittcnt agenerabunt capilli c% illa nali/
ter^-z ia crit etia illud ppter flccitatc^z que accipiet capil/
los ^z aufcrct ab eis fiia bumiditatei-z pingucdinc; ^ptcr
quas factifunt nigf 1 capilltt ftuttiic.q.calp« boc cft fic
contingit infirmitatib'':'^ ttjcqn mcditabun t conualefce
ti reuerten f in (m colojcqifi trabut i t tunc e;: ma bona.
!3edfenejcn6b5fiduciaalicuiii6m9C.qm iabs caloze$
confractii:fcdcaUiU8b5caluitie3:qmDeficcatmedulla.
£tincipitante:q!Tiilludva6eIlmagis ainplii:'^ fuamji
eft magis bumida:'zciti'' recipit Deficcatione:qin eft mo/
gisrap^-ztuncjjptercalozenalefoztein illo Diminuif z
conftringit in fe^-z contrabif abolTc^z mnc no accipitab
illooftemateria fiimofas qneindigeat rcmemozatione:
?adbuc:qm funtpon rari:'^ oinbluitabeis ^titas fiimo
ra.@edmulierib''cftnamagi6 l>umida:<z fuecutcema/
gisbumidc^^zfuipozifuntpoamagis anguftt:t caftratt
affimilanfeis^^znofiuntcalui^^zplurcecapillipziusfunr
ruffi^-zpoftalbicani^^zquieftnifTuscitius fit canue.-qm
eft ^pinquioz albedini:<z caro indiuidui nigra eft fapozo
ftoz oibus al^scarnibu6 eiufde fpccieicii fuen'talbc:qtn
eft magie oigefta:-zcaro ctia que tcdit ad varictate fapo«
rofiozeft^tmagisoigcftacarncquc tenditad albcdine:
1 capilliin alqs ab boic fequunf cutimilliue aialie:'z tiic
furt nigrifupiacutim nigra:t albi fupza cntim alba. ^5
in caufagrauitatie vods t fuiacuminis:'^ fomtudinis:'!
alte^-z remiftc vods fdae q) grauitas vocieaccidit^pter
foztinidinecmittcntiK^zia ctia contingit ^ptcr DcbilitO'
tctilUideft^qmpigrefdtinftnimetii vocie ataUsad oi/
uidendu aera^tad mouendum tpfiim : 1 mouerit ipfum
q6mouetcumtarditateeritgrauis aUquantuium ciim
oebiU'tatc:ficut funt voccs vitulojurn.gt voccs vacco^
funt grauio:c6 q| voccs tbaurozum:'^ fic quado traci:<a
fticritimpletacumcatarris bumidis^tuncfi partenivi*
miferit 1 poztouerit acra:'^ acceperit ejc ea modicu5:aut
fi in operta fuerit in ea opcratione foztierit vo]c aanajp/
pter oebiUtatem^-z pzoptcr boc acuuntiir voceelenum z
conualcfccntium.©edquado fucritinftrumentii vigojo
fum in moHcndo aere muUii erit vo;: grauis ^ptcr fojti
tudinem.Sed dc Dcntiu vtilitatibus ia icis ej: aiio loco.
C^^^plicitUberocaiaUb^auic.oecimufncnHe-zvltin)".
&ttid i te«
Cluotme/
dl9 OU fDltt
inoeo.
•8a:ictpali9
cium rcv ejc'
Cqfdeeonr)
uiDcorunt,
Sliud tttet
arcl^c in ane
vrartificc « 1
altdrcectur
demojjc
0uefajrta
fiiniaUq mo
Tunt oco coc'
tcriu«
Hiuc* ®e
irtiberSiifccnnc.^n jiiimis tfccimdfs fiibfHtyexoe
flupi en tis. CapitiiUim.I.
gloaofusceuscui^^eni'
titas eftinclTabili9:vn t
tas indiuifibilis : vt fif
gmanens oftedat ap6
pfu5 inft'nitas:i intelli/
gamus cognofcetes 15
q> noeftin ipfo piurali
tasaltqmodo^:fS ipfe
e(t pnceps i puncipiii
pluralitatisots.C^t
ITgniricatio piDi cil::Q7
campmafequit itcllc
ctusque fcquit loqucla: ■«ois vnitas oiuifibilis non cp
cufabiturgn ipfaocllnat intcrminos.crtftisitnrpzi'
ma vnitas pura fimplicitas -zftmplcj; puritas^^zeftid
in quo eft ■: id qdcft:qm inucnif liber ab omni adfacen/
tia tmultitudineiE qua:i in qua cft omne ee. £t oCs vni/
tas bns fijrionc:-; qd cfl; t fi ell b5 fipbnc in ca t riibil ita
cftqdfuitvclcritapntiaiftius.JL'P'Wptci'q6n6etoga
tur 3 nobis intentio:in qua c6icamu6:in qua gcgd cft io
cft:q: eft vU Dcfignatu.Si.n.cft pamo oe effc inftri^^ns
fij:ione: vt q6 cft:idco fit:qj a pmo cft:tuc ois vnitas non
piirain pmapuravnitatecftfij:a:vtq&vniiert:i6 iit:qj
ab vno pmo cft:i IT intrin fcca^qm oenominatione % vnv
tate fui pncip^ vnuqdty vnii oicct :f5 ee pmii i eiae vni/
laseftcdvnaicade.C^l^iqtitacg gjbecvnitos e cacc
ois cntis^-z bcc eft illa vnitas qua pmo accepimus cjctrf/
fecus Dcnoiantcs cns infcrius ab ea in rcditoece vniuci'
ficntis. BkCdcamusaijtadidq6pcc(Tit.'Vt cotinucmus
eiidq6intedimud:tcft g^inpmooiafuntpcein fapie/
tfa:i oia funt c o:dine:i in amozc vtrojucg oia fun t g cffe
fm vocatione:vc qm e): oco facta funt ad nibilii oino re
dire no piit:fic g> maneat ce in cmfie gp coirupit in effc/
ctibus.lDoc aijt planii erit p boc q6 poft oicem^C Sa/
picntia p* nccg oiminuta eft necg coplctaeft:f5 fug coplc
13:1 Diffioncs oia in ip(xtac non fict:qm pncipalia oium
re^rejxmplaapudillafunt quagrcci appcllant idea:vt
cii ipfa no variet modoaliq:f5 ftentcj:emplaapud illas:
necp Etrafcat aligd o:dinatu:q6 efhqm cj^cmplaria rejj
non funt ipfc rcs.£>iccnte iiionf ffo cp cognitioco;: que
funt ea que lunt no cft.<L £t boc cft qd apparct in verbo
autctico3bbjeuiato:tcft attcndendii arcbainartciof/
cbainopcrc.arcbainoperenoeft viia:arcbain artccft
vita.SilV fole i luna quos vidcs funt in artc pma.'^ 0:13
aiitcojpo:a:in arteaiit vita lartificcqffi quecijcp facta
funtinipfovitaft»nt:ibcceftradij; intetiois nfcquccft
gp no gtranfit in fcia oiuina aligd q6 fi rc;: cjrcpla ftcnt:
1 fciantur parttcularia in iLlis fcia Dignio:c. jCuc qm fcia
bcc cft cjiqmhtxi boc non cft nifi p cam:ficutfciunt rcs
in pmis cj:cmplis ficut cdta in caufis pmis^fun t igif cxe/
pla p:im3 erte rcp pmaria:t ftant cj:ciripla:ftant 1 caufe
ftationc que no ftiit initiabi.is ncq? a liq mo tcrminabili.
ff;Capt'm.lI.qualitcrquein fapicntiafunnfunt cae oius:
1 bc funt coeterne cic.pcc(Tionc illa?: fn caufas.
^ iVnnif iir * '" iftiscaufisfciatur
j^ iK.m4UlH caufatiiipruiq6ifuba
pmanct.S^cia autebeccoQj fupcj^ccditfcias
ftiEcpccUctisvcritatis^cftcognitiovtfciafna/
turalV fcia iitaaa no g mcdu citi:fcd pcr mo/
dii c Jufc.Sunt.n.cata in cenxUa g modii nobilio:c p quc
no funt apud illa pncipiii eifcndi . il^iccmus q q? illa que
inteUigcnttf0
factafuntococoetcrna funt:n6 oino:Dcotit cdctcrnag»
de:q: nu^ fuit fapictia finc pmo:dialib'' re:p caufis in (t
factis.©: aiit no oino coctcrna:ccrtificant in boc cac be:
q: caufe rcp pme ^ptcr infinita ftii oiffufionc 1 inc6p:e/
benfibile altitudine':? incffabilis puritatis cjcccUctia nul
logcipiunt intcllectH:cj:ceptocoquicaoin pncipio foz/
mauit.fij^cffcctib^^aiitiUapboccftej^^ccflionib^foi
mas intelUdbilcs cognofcif folii m6:q: funt:n6 aiit qufd
funt.i:t fic pncipalcs tunc in ea quo;;: fnnt cae .pucniiit:
ipncipiu.i.fapietiiOnquacondita funt}n6 relinqutt:t
Cvt itaoicam^in rcipfismanet tcncb:is cj:ccUentie fuc
abfcoditftin cffectib^fuis vcluti in quada !ucc p:otatc co
gnitioni noccffant apparcrcCL Uides igif quatr intellc
ctus nf p:iufq| t in memo:ia 1 in cognitione yeniat non
irronabiUter of no ciTe.£ft enim e fc inuifibilis.fiiii aut
in cognitiones vcnerit^-zcjcquibufdafantafijs fo:ma ao
ccpcrit:n6 immerito orcc:bac filimdic(^ Cuauis a oiui<
na remota ftt^oicipollearbitroiqiioipfa naciuina du$
oia caurat:t a nulU) caufare fciatur f n oibus Cquc ab iila
funt)caufat quocla modo mirabiU: info:mat.n.fantafia
intcllectii qui pcr fc irtfo:mis cft:i fic oiuina naCquc pcr
fe cj:ii8 fupcrat ocm in tellcctti^iti bis quc pcr eas : 1 fn ca
faciarunt:rectcDf caufaruvt fitfncfs fine intcUectu:vt
foUimodofintinteUfgibilia:ft'ue foirimodo fcnfibiUaab
bis qui ca rccto ftudio ingrant cognofcaf .'P.edcam" igf
adidinquofuimu6:Oiccnte8 q> caque factafunt |ncii
pio cocterna no oino funt . Jn boc aiit coctcrna: Qf pncv
pia niiq^ fiut finc caufis pmis.^n boc aiit non coetcrna:
cp factozi fuococtcmanon intcUigimus^ipceditfactoz
ea qucfuntfacta per cus: f5 quecoctcma ftitoino: coeen/
tialia funt vt nuUii finc aUcro manere poftit.^facto: aiit
1 fartiicoctema no fimt.'q: coecntiaUa no funt . Cogunf
aiit femjj cc relatfua 1 fimul ee:facto: fine facto e(Tc non
p6t 1 factil fine facto:e n6 cft factH5:q6 cft:fi facto: 1 fa/
ctii coetcrna n6 fun t pcr r6nc:tit caufe 1 caufaticoctcrna
oino cc n6 oefinunt.C£t itcf ois crcatura incipit efte;
qmcratqnn6erat.1l6eft3iitverc ctcrnitatis moquo/
da incipere ee:n6 igif vcrc cternitatf oie crcatura coctcr
na cft:t boc eft in cuius opationeanbclauimus . C ^^d
quid cftqdcratquado n6cratcreatura:'iMcimu6 g? im
tcntio buius fermonis cft: cp ipfa crot in cS qn non crat
inciTectu.(ir£tn6iatcatte:Qj in itcnticncfeimcnispil'
tfs conucniat acddentia cii ali^s.iount.n.-: ipfa in caufis
pmis:q6fifttcritrecepta intcntioia oefigr.atacumam/
pliatiocqua inufmus:mnc verificdbif apud rccipicntc;
intentio quc ittit qn n6 fitit tp8:vtipfa rccipiat lumcn in
eoquiiarccipitiUum.
C^cpfm.I U.oc pcrfcctionc caufap 1 fcia:t qU'tcr pmo:/
dialcs cac gftciunf in fapicntia in qua funt;-: gj ccs fo:*
funt info:me6 1 imgfcc te:nifi cu5 Eficiunf;i qUtcr caufc
fciunt fua cata 1 caufanf ca in illa.
1Hlltin>mn« ai:titcrato q6pcc(Tft:
inuntlt^inUi» vtadijciam^ciaUgd;
ieft.-(>:imo:di3lcscaufc rcjrin lapictia pma
factc funt:': nulU? modo pfcctu appctijt cj:cc/
pto iUo immutabiUin qiio pfccta eft fo:ma:in
quacaufcfo:matciunt.ConHcrfc,n.od banc coucrfione
ftabiUfo:monf:vtfo:mat6c5 fuaDcfcrantnufq5:i bccc
fo:matiofo:mcvt'i6:ad qudnifi coucrtanf fingulafunt
info:mia.n6 cnij fuffitcret c^ gcncrc ecntiaU q6 in cj:c/
plii Diffiniuit M»ftere:r.ifi ad banc fo:mi fopicniialc fo:/
ma iteUcctuaUs pucrfa pficuf . ([ & q: accepifti q> quc
facta funt iii ipfa fapicniia fatta funt.tunc no Ucct tibiou
bitare an quc facta funt in ipfa fapicntia fint. &5 lcias q
facta funt f n ipfa no folu faptcntia cfTc . Jc5 re^ qru funi
foure^
mc qrcf/
fecnbTu/
io cogno/
fcunlsqt
runi. -mi
iutgidt
CompCet
oc.aratio
ne illi' qi
facta Gnt
oco aliq
iiiodococ
tenu.
Huic
©e
iBfioota
exnAib'
p:i!icipu noticiam no caufarc.3[iicoucnic6.n.cftin Diui'
na fapieria aligd iticipicns ee:bec eflintctioiqtn cxcidn
ois ratio.pbata.Jct io in tenebiis fue felicitatis obfcotidi/
ranon apparebit.fETloiTaiitclogct a tc itcntio q fip
eftin bisqucpcefreruti^rert ^pmascauias notiii cari
fedge fHieFcellctidcaufareoiciinue.capaiJt C]ccclle'tia
noncfir?.vtanullacafuperio:cfint;eft.n.vna i cadem
caufa oium:pcr qud i in qua i c j: qua rc:^ oiuj cdc occa^
fionalcsfactefuntpmitus.Jopzefcrt oib^^fugcraltans
1 fuEcxccliens fingula.(rTlece(Tariu5 cft i tibi in bij q
rijcimus qrt fubgcif rcs fcmioni:': qn fubijcit fcrmo rei:
vt itcUigas qd cfl qd ej:igit qncg intcntio fupza p:ioja g
fe:t qito fup:» illa pcr modii pcrqucm licct ftigius infc'
rio2e e(K:i modisali^s quos fubin tciligimus.
CrCaprm.IIII.C6 pmil creatus cft in telligctia:T qiio jpa
intelligat caaias in fuis tbcopban^s:': qual itcr cjccilitab
caiquibus illa oat fuum rcgnum.
Sw^wilTri^flclftillrt adpwniJciandii^nun
^|K».k-wuaii»us7 ciationesampliojc, $
id qd p:ccelTit oe ^ccflionc carum pma|i iny
tclligibilium.(ni5icamu6 crgo g? ojdinc in/
c6p:ebenfibiliomni itcUectui oiuina ^uide/
&ma*ui/ tia oia cf. no cxiitib^in eflFe"',pdu>:it. vndc qdas centiali
dena (ci pignitatc alia alys pferun t .3ita qj ca quc circa vfes ca?
«du!''" oium.pj:«mcGi'nMlla fueiojc crcatura in tcrpofita^crci
dun 1 1 itcUigit ciTc.pncii?ali(Timc vHtatis pditc. vfpdi/
tioccrcdutur i pzcdican t . ijcidc alia cj: alt^s a fiimo vf/
cp ad DCo:fum:boc c ab in itio iteUcctualis crcaturc vfc^
0dinfimuo[u5:qd cllcozp^Cl^jiniaisit creatura? c
intcUectuaUs:'Z cft itcUigctia oequa e(i fcrmo apd pmn
in Ub:o mcta^^i eft oib^crcaturis meUo: i fapictioz:qiti
if(n oiu^rq poft fc funt>aufa8 vidct.CTUcriJtame mo
dus g que nos verificabimU8:e(l vt cu cd pma ab oibue
5n inttl/ quc poft (c (at rcmota lit:tiic roncs oium q in ca imuta/
latib' an bilr funt:ab otb^^Cquo:;: roncs funt)rcmotc fimt:in ange
BtUcie II liasvcroitcUib^cajJrationiiquafdastbcopbaniasoTe
(poc c(t intcUcctualisnae qfda oiuinas apparitioncs)
no tpfa pzlcipaUa rc:p cj:cpla:n6 loge a veritatc ec crcdi/
mus:ibetbcopbanicfunt crcaturcqddcognitio angc/
ncrationc oiuminferiop:fednoninfe:fed caufc pzima/
ric funtcdc in fcipfi8:appariti6es aut bc no funt cde i fc/
ipfis.fedin altjs.Tlos crgo nofcut pmo in oco:DCindc in
fcipli8iferiouscrcaturecaul^svident:ita qt vnaqucqj
in telUgctia inferio^ fc:r6nc6 fiue oifFoncs contincat: g/
buaDefiderafzcogitpzebcrcminiftcriil.Cgtfcgtboc
aUud.fg? oisintcUigentiaclTlocus roniQifiiic oifTonis
qud ptinet:t fi clllocus oiffinitionis qud ptinct:tiic non
aduerfabitilUgn fitlocusDifTinittibiceft modus quo
perucnit ad boc gjn6ocp:c(Tuspbantafg8 itcUcctus c
locus fpc?::i tuc cu5 elT locus fpq: cft locus gcneris pcr
modum pcr qucj genus cft in fpc:i non pcr modii aUii:
qz non pcr modij generia abfoUtti i fcgatiab iUa.cnce
fi queficris an aius buanus adbuc Dcpzeffus pbantafijs
po(Titittfcrio:pfccaufa8 cdtas ppzcbenderc.crSi pure
vixerit non clongabit a vcritatc f m iudicium noftrum.
CI7"l\edcamusadidin quoftnmug^Dicctcsgj co^rque
crcatafunr.qdamoefcedutagbufdam^eft enC inferiozti
(quib'' Dcbct rcgnii venicns a fugiozib'':^ oefccndut q:
iUis) vt fic icipiit cc cx tepo:c:quo:p o:tii p:ecc(Tit tpB:i
fpecificamus boc per iUud:i c(t cj» in tcUigctia pma crca
iQiio ab tura^^rcfHocuscdrtjpmicelLqmosregnumfiuliUi^ij?/
itciQa i) ' pter boc ocfcediit cj: iUa cde iUi^GTUe;: opj itentionc
ra^-lfccu' ^'^"^ ccrtif icari opud te.CT^git fcias g? oe catu pmum
dum cae pmo cft in Dco:ocide in feipfo^DcindcinefTectib^fuievi/
Pmuciu dctcadrvifioautibiijitclt^clrii itcUigibiUa;iuntipreini
U pncipa
Ua rcruj
qda (I7C0
i>t;>aHte.
JntdKai
loc^rbnta
1 ipcp.
Bubo
eolutio,
tcUigctic:boc oiit eft q6 id p5 1 'bi cj: pccdcntib' vbis au<
cteticis.^ntcUigititaqsintcUigctia (eipfam vtcds itclU/
gatincffcctib^^.iafiparcantciiniUislednoapgcntcac
iiJclfectib^fuis^nifipoftig^cc^Teriitc^^iteUigctiaitcUi'
gentecas in icipfa.^git icclUgentio iteUigit feipa^ vtcjri/
rcnt ab illa ca:(uequetraditiitii reg!mc:i 13 cft rcgimen
poft pmii nobiUus.Cttpoftqgab intellio ocfcediitcae
multc.tucfcicndii cp ouoinuenimusiniUaDusintcUir.
vnticft q) ipfa cft poflibtUs m fcipfa:aUi!d cft q^ bh nam
intcUcctualcin fcipfa:c;:quofitvtej:cacdc Dcfccndont
f m oiucrfos modo6:gB varias r6nc3 quos iucnimus in
illa:lic3 no oefccnddtcjc ca ocfcenfupfidcrato pcr roncs
1 modos bo8;nifi pcr 15 q6 itcUigit cas in feipa:i1x)c cft
q6 oip'mu8.(C •pzima aiit Dua|: cdni quc cyit ob illo c
fozma ceU vUimi:i bcc cftaia ei'' o qua cft motue aialis
pzoj:imo:i fi no pzimo.q no JntcUtgit bonitatem:tiic ipa
non eptacdto pmopcrmodubuc:nifipcrnam itcUibi'
lcin que incft iUi-iCd out fc6a oua:j: cj^icns ob codc pmo
eft co:pozcita8.q eft inucta in totoUtatc ccU vUimi:i bcc
pftituit cii appcdicijs ci' ma5 p^^.vii ipa ma p* i f cipfa c
refolubilii i fcipa c polTs:i qz cojpozcitas fcgt iteUigcn/
tiam pcr modii btictiic boc n6 cft nifi pp nam itclUgen/'
tiecnendipolTibile.^asoiit babcs g'C):pmocrcatocr/
fccndutmultapcrbocq? itcUigit fc:fcdnon ocfccndunt
flb iUo pcr modos Diuerfo6(^vt acccpifti}nifi pcr Duo;g
ronc.fpoiTibilitatisinaciteUcctuaUsq repcrim^ iiUo:
zcj:co Q?DCfcendiitcj:inteltiapiiicti5becDuo.via qud
Dcclarauim''.(L Zuc impUcitc pzecciTit op6 tc iteUcctio
qudn6Uc5tibioccuUari:icftg7Cj:itcU'ia pma pcrboc
q6 itcUigit:ipcr 13 q6 eft pofTibilc in fcipfa:^ccdit (pbc/
ra pmo cii fuia partib'';m3.f.i fozma.^d non latet tc boc
qo cniiciaui 6 ^ccflii ouplicis caaic pmi celi o ciio pmo.
£t nofti ite;: g> fi itcUia videt pmu:tiic vidct in co in tcl
ligcntid q cft rcgcns poft iUd in o:dic:i vUro cos poft fc;
^pter inteirm o:dinis g eft in iUo:i io fcgtiir ca cflc alta
rius inteUigentic infcriozis illa.(L &igtiat autcs boc no
bis fcrmo bzcuio: in mcta^^^.Ubi fub bmni itclUgctia fi/
gnont triain cfl^c^vfq^quo pcrucniat odintclliaj ogcn/
tem que eft ogcne in onimos noftros.
€5^iMUtnr vt opcriamuB id in quo pertrdfiuim'':
^wC|^mi.UI q6eftg>imatcria(pedalitatii quorii/
damfitppofitio:vtimurergoin pncipio fcrmoncouctC'
tico quc inuenimue in Ubzo oc imaginc:i cft g> omnem
matcria5 ej: gbufdas quaUtatibuo c6fiftcrc inucnimue:
quib'' fi nudoto fticrit cii nuUa ronc pcr fcipfom compze
bendet^vnaqucqsautefpcsquaUtatisronc a fubiccto
fcparatunvidesigit qualitcriennoifteoftedit roam c^
rcfolubilcm.dT^.fi intclUgibiUs coloz:itcUigibi!i6 1 fo/
Udita8i?tinuita8:iqciicBfpcciaUtatuco:po:aliii.fop
aiitvniiq6cj}fifublatU5fucrit(ubitooi8 rotio co:po:t9
fimulfoUtit^pfequcnscritqHopabfcntid foUitiois coz/
po:i8cdininiicnimus:bof pcurfummalcm mam cdrc:
Vt in ma viftbili:ca quc per fc funt abfcoditoCcuocuatis
fuccjrccUentie tcncb:is>obis opporcdt. (£, iDognifi/
ais vcro bop.otr pr?o:;:.n6 aUud rc5 voriobilc itcUcj:it
nifico:pu8m3lc:q6c^pcurfueapre:pque vcrc fiit(_vt
ipfc ait)pftituit :i oii in iplb c6fiderot mutabiUtate $/
da5 pati ncccfTc eft.(r£t bcccft intetio oc mS qua^ op»
p:obabati:)ionf.quiinUb:o ocoiuinie fcrmonib'' fiue
nomib^^^n^oUudvariabilcre^inteUcyiti^fpci i foanc
participatione.finc gb'' ipfa infozmis cft ma i in nuUo v
teUigipoteft.(][;*f>olTulamu3Vttunon turbcris in ilto
q6 fcquif :q: pcr iU6 patcbit cuidetius ci6 Dipm'':^ cft:fi
c^ quaUtatib'' qgtitatib" cctcrifcp accidetib" ftbi copiili'
tismacopofitaclhtiiciipfaimutabtUecftinas ficut ce
auic. 3
iQuc fiicillc
cdc ^i ccK
q cretiiabi/
tcltia p' crea
luriip p l>x
q)iccUtgure.
oremiera
bufda' cjlitatf
b^pfinit^gb*
fii^nudet no
c6p:c|?cdi{.
Bifdmiitft
ppolitacrac
cidciib' libt
coptin^tt ipa
iniucabiriU.
auic
©c
caufifl irtteUfgim^^ata i ve eftcaib^^.qUtMeMcrot qptita/
rcm vidcm" folo intellccai.Qiio crgo mam ob illis lon'
geDiftantcmpftituiit.CdT^cceft viaqiia Dimittesiqtn
finisfuus iqu^Ducitcftvanitae.CT^taducrte finebia
q6 itclligis poll fpoliatione fojmci fojma?:.vel ifojme.
oicas mSm.-fiue info:mitatc:qua Pm fi^ionf.no negabis
(vtarbitroOnififoloitcllectucapipolTe.CC^^ozmajat
1 fpcm 1 ojnatuCquop participatio bacin ma conectiO
piuafncalitcrqpmetis ituitu confideranVno.dTTlone
itac^ vides cpcf inco2po2cis:mutabili.f.ifo:mitate: foz/
niap gde; capaci:i ipfa cu fo:ma inco:po:ea:gdem vnii
co:pu9 copofita creari/vclia it ponas cp nudo itcUectui
reUngtur fo:mis fpoliatis mam ee:fegtur idem tua in(h
tutionc:gj.f.c):info:mim3 ifo:ma co^p^fcnfibile cfS/
cit -rfHbscrcatur.Cr^fatcbcris itacgco:po:ain ico:po/
reapofle rerolui:qm(rabiUarmoniaco:p'' c6ftitnut:it3
Vt nalem fui ftatu in ipfo no amittant itrinfecii.^n Uice z
co:po:e vmb:a nafcit. 11ecB.n.co:p''in vmb:a5 mntau
vmbwi^oDuj DilToluit in cas basredire inteUr.CTSt
itcf fi co:po:e IbUtbiU imutabiUs eet:nuUaq; ronc .folu
biU'3 fubeiTet:nuUa quoq; rone pcnit'' DiflbUicret . "jam
vero foluit:igif q6 fubeli folubileeft.t?ocaiitnd eaU6
qpma.llon igf ipa DiflblubiUs.CTCt boccftqd facnos
Debere Diccre particulana co:po:alia ec. Sencra ailt et
fpesnofoUmnt.^cdpoti^^fubfunt igmanet:q6 oibus
cis no eft vnii idiuiduiiii fubcft fueejrceUes yle q6 folui
nequeat z oeftrui.(E5pi'» quoq5 accntm in ma fua imu
tabiU pmanentqih fubcft iUis indiuiduii in quo naUter
oia vnii fubfiflut.CCncc ia latebit vos a quo traflatio/
ne :3ueniente nccefllttas *: pmanen tia veneriit fuper ea q
nobis infolubiUa fign»ficauimu6:qm pcr bocpetit oiflFi
cuUas ^pofitionii vtius in eo cp funt neceflaric:13 c oiflFi
cuUas necefl^itatis ea;::q ^pones acceptein Dcmonftra/
lione funt.(Cli>lacuit nobis vt adqcercm'' pntib^^intcm
tioib^^DemoftraiioneiUaquarcEim^^.vel repetim^^.in Iv
b:omctapt>fce,': cfl q> fo:ma nonbseflienifiin flc.Ca
aiit bui^^cft^g^ipfa Datecflcvelqjipfaeftin f le:licutl$
cp ca no eft n((t cii cato:nd q? ca fit iUi ca eflendi ca to.fed
cp cu fuit ca in cffectu.fegtur ej: ea efle catii:': eft cii ca.iu
mitr cii fo:ma babuerit ec.fegtur cjc boc vt coftituat aU/
quidq6adiiigit fueeflfentie^-zidq^conftituitcft res ief/
fectu:iDatiUiclTe.(r£cce$aperte fbis bis-z py'o:ib''
verbis auctcticis abfoluimus nos ab eo q6 fugi^^Dijrim';
Vt fciat per boc in logf cis mam cii eft i eiTcctu fubyci fn
(iicamtlvt pponant ei.£ande; aiit cofiderataj ciicaufis
p:cdicaricuiili6:eo q> eftiniUispermodu; eaf :non g
modumale3:itucptlngct(pfa5pdicariin gcncre gmo/
dii generis < in fpc per modii fpalcm.vt fm eflc fuum in
caufis fitpdica'" cp fm ei male fubqcit ei.(r5n bis ccr
lif icabens qp ma eft per fo:ma5 1 quatr boc eft:': qp fo:/
ma non eftpcr matenam nifi fo:taflis ^m accidcns:qm
fo:ma non eft in eflFectti:nifi cum ca.
•ijv^iX^ (IflCr '?''cp:eceflitredibimu8 0dcain
IW*^'*'^? **WvC pmaivtcjrradicib^^oatisioan/
dis faciamus te latius cognofccre catii p:imii.(EScias
igf gj int*'aliquandofumimrDcrequceft:ficut ptingit
g? nos aliquando fumimua oe celo pcr pfiderationc ei'':
1 fm fo:md eC inteUcctiuam:i quandoq; fo:ma intelle
cta no fumif oe bis que funt:ficut oino itcUigim'' fo:ma
artificialemqua adinuenimHs.(ir£tDcidc fo:ma iteU
lectiuamouet mcmbuadboc vtfintinopcre.noquia
fuerit ipfa oeinde nos intelligam^^^fcd q: inteUigim'' ftiit
ipra.(LXali8 aiit eft coparatio ois q6 eft ad pmu:qtii v
teUigit fua elTcntia:': id q6 facit:oebct c(Te cii liia eentia:
7 ipfe fcit quo bonitas eft i omni q6 eft ^gtur ei^o fo^
3(ntellisciitii5
mam fua fo:ma eop quc funt intellccta apiidcii H oxii>
ncm quc inteUigit.Ucriitamc no fcgtur ea;: qucadmo/
du5 lu):fcgtur Uicidu5i calefactiocaUdu5.(£;£tbecell
coparatio qua inuenics inter omnc qo ei^e^ cato pmo %
ipm. vnde inter cata eft fuo caufanti magis fimile.fua.n.
operatio i fcia cjue cft oe ifcrio:ib'' occedit fug eflcntiam
fu3:ita q> inteUigentia ei'' non perficef in aliquo q> fit c;c
eo:i J>ptcr boc catu pmii cft vte Ic6m:i no recipit ei'' kii
entiaoiminutione.qmfcitiUudq^eftqceopcrmodum
fufcinon permodii rei fcite.(L ©ttideae aut fcire qliter
intetlectiua fo:ma apud eam non eft nifi ipfa intelfia:et
fdes Q7CU catii pmii fitintcUigens p:ima fo:nia:i fo:mii
que fegttir ipfa5:tuc ouc fo:me itcllectiuc fun t oue in tel/
ligentie intelligctes in ea^quap vna e fu^-erio: alia:i rc
liqua inferio: iila.j?pter fuperius i infcrius intcUccta:t
tijeintelligentia fupio: perfcctius inteUectijerit:i influ/
etvirtutcsquarccipitafuointeUectoglojiofofupcritel
ligentia infcrio:e5 quceft llib caiinteUigentia ca ta pmo:
1 f iic be Due intcUigentie coponut catu p:imit i quo ejiii
ftiit.i altera ifto:p eft finita:q:^pinq eft ilii q6 cft termi'
nus ois en tis^rcliqua aiit cft ifinita:co g? id q6 pote i fa/
ctu5 cft in feipfo.non babet in feipfo fubam.i ^ptcr boc
non eft finis alicui cntin tunc fit intclUgctia catHm:icd
ponif e% finito iinfinito:itafinita:cii tamcn intcrcaufa/
ta non fit fimpUciU9.(L £t no latcat tcqj iteUigcntia fu/
pcrio:(qiie eft in ea>np:imit fo:mo9 qs recipit ob vti
pmo:intelUgetie infcr(o:i que cum ea cft.i iferio: intclU
gctia recipit cas no permodu; receptop.fcd rccipientis:
quonia in ea funt mino:i9 vnitatie i maio:is multiplici/
tati8:vt verificetur illud.i cft op intelligetia lugio:imp/
mit fof as fo:te8 ftfltee;i iteUigetia iferio: oebilcs itcli»
iic9.£t no fi8 perturbattis in bis.CrJ5cd fi pfideres xb»
nesfmfenfu5e;:quofiunt:ieft^omnis intelUgetia p/
mo in vti fo:ma pma:Dcinde in feipra:inferio:e9 cae xv
dct:ita vt per ouplicc vifione(queeft in ea3)fit Duple]c v
telUgctiainca.&icimusitcygj fo:me itcUigetiefiitm/
telUgentic feiiicte:muititudo in vnitate.i fciuctio cu idi/
«ifibiU'tate:iboc no fit:qifi bcc fciiictio no ccrtificaf ni/
it in ouab^^extremitatib^^adinuice fetiictie:fciuncti6eve/
ra:quap vna ejctrcmitatti eft D!gnio::i boc eft pmii glo/
riofum i e>;celfum in quo pcrftcif inteUigcntia fupio: e%
iliis ouab'' quas tnuenimus cflie in cato pmo. ieecunda
bap e):tremitatu quecptab itclUgentia quc cftinferioj
caDiiabu9fmo:dincmfuuin ca:ifpem prciteUcctiua
eft fm boc ej:tremita9 occliuie i cata pcr p:ima:i ge 13
rcmota eft a fuperio:e extrcmitate:i Diuidif ob illQ:i b9
eft fctiictio i muUitudoomnis qua rcpis intra catum p/
mu5:i ^pter boc vnitas cius non eft incifa.ClJQ^ crgo
intelUgentio componitur Cjc multis inteUigctgs boc no
fitnifij7ptermulta inteUcctoquefuntapiid illa;:i boc
cft q6 app:obamus.(jr£t fcias q> inteUigcntia cft coufa
rcrum que exeunt ab iUa:tame non eft cauia illanim ni/
fi per modii fuum pcr que' in tclUgit cas.i nutrit cae:i fi/
mitr bec coufata non coufantur nifi per modu5 ciidcm:
quoniam permodumpcrqucmfunt apud iUam.(L©i
n fit tunc caufata inteUigctic lunt caufata fcmpitcrno: t
caufa beccognofcitcata fuafempiterna:quc nofnntcau
fata tlUus:n tfi pcr modum pcr quc non coicatur mutabi
lita9.(l_ 5gif ft rc9 funt ocftructibilcs: boc e cx. ca ipoflfi
bili:non auteme;: caufa que pcr fc cft coufa eflcndi cis i/
tcUigibiUs i etcrno:i j3pter'boc vtcntcs boc iiominc ca/
to cum rcfpectu od ca; Dignio:cm:i ftotuentce \i^in x»
nunciotionenominisoicimtie caulata fcmpitcrna eiTe:
quoniabecfempitcrnitascftfempiternitoecoufecanti»
ea.nibilomin^ til res fun t ocftructibilce fic oftcdimue.
tXno itA
cdtn {)mB
ppcif cr
mr^ itclli
CtnAfKi
ligij^Aipc
rtotim^'
miifofaa
ikrioiiV
uUiojtic
iS.tQ itd
liijirita efl
cd rc;: cc/
n^rum
^c\lntftna ^wivtpcrboccpt>ij:imii80evmtat
«g^lUlU 1 1 wv tcintclligetieCgj.f.m ipfa cft multitii'
do)crcdas vnitate intei ligetie ee Rcat vnitate fpeirquo'
nia; fiaxt ait Jsion jf.tlibii aliud eft fpce ^ nuero:p vni/
ta3:t nibil aliud niierus $ fpeipluraiitasrjjprer qd fpe'6
cCi tota indiuidua ftt irt nuens : t nuert vnii indiuiduutn
fint itt rpe;tunc$tij ad niierum oiffcnint particulareqd
eft fub fpccie i vVe q6 oc itlo pdicatur: vcra eni ratio fua'
det:vt aliud fit qd oicit Dc fubiecto ifubicctii.C^ntel/
ligentia afit non eit vfcper modum vniuerfalis g> pceP
fit:i fuffidattibi oe boc q> oijciquonia oifficultas 6vnii
tatequa fozmat cogttatio abfoluit in via qua no incediV
mus.^jrntelligentia aut non eilmultitudo.nili queadmo
du; oi;;imus:fed ipfa ell vnu rctinens ea que confcquu'
tur ej: ca per virtutcj oimnas que eft in ca:vt non ijtran
fcatcjreisaligdorno.-quoniainipfa eflvirtus que non
cdtatperficiin fo2ma:apudquallant ftngra.ftcut often/
dimiis.((r£tpcrc3ndevirtutemcftregens3iam ccli i
n9m:que e(t obcdiens illi.crnatura atit bic aliud non
cll: $ pzimop co jpozuj qualitatcs f leales 'in materys il
loutm 7lcalibus:q6 cft qtft ipfa cft oifponcns que fun t in
matcri^s celo:p:fm quarum oifponcs quafdamfuntce/
li3dinuicem:ita.f.gj cpbaccouenicntiaiofiaricj: eog>
ccli voliitatem babet fozmandi particularia:fegtur nuc/
rum fpbera;: celeftium:': cclo^uj oiuerfitatcm -zpucnie/
tiam ef(e f m nuterfitate.f.quc cft pcr foima:-: conuenie/
tia; quc eii in ma:vtfic non fit intclligetta tota caufa cc
eontmfol3.(EDpouctigit vtidinquoconucniuntcc/
liftt3diuu3nseiTem3tcric:ioiuerfita9 illop fit appjo/
pzians mam banc ad fozmas oiucrfa6:i quonia id i quo
cftoucnientiaibicftmotus circularis vilior oifpofitio
CntcraliasquasrcpcrisilUc jjptcrimpfcctionem q co/
mit3tur eam:fiTr matcria vilioz eft ciTcn tia bic:-! eft fub/
iectii; viiius cetcris fubiectt's.£t ficut cft c6mt):tio com/
pofitfonccelo?: ibi;ficeftc6mi>:rioc6pofitione elemen/
to:um bt'c:ifupcrio; comixrio caufa eft^ buidicadiuuas
ea;:-: Defcendunt a cozpozib^^pmis g qualitates eis ^pzv
Qs;impffioncs in co:po:3 bui'' mundi:': ab an imab''i ani
mas buius mudi:i J3pter boc natura cft rcgcns co:poza
inferiora^TeftffcHtperfcctioillisrquonia^fo^mccontm
rebcntei;quoniavcniiitinefFectupcr cam:-: iuuameto
illiu3:i: boc cft pofitum in bis quc oijcimus.-z often fu; e,
i>ijimu3 eni g? intclligetia pura no cft infenoab^ad na»
tura; ca fola.CScias aute 9> elemeta pcrceptibilia fut
gnattonis-rco^jitprionisimultipltcatur niicro': fpe fi/
mul.inoncftbocnifi^ptervolutatemquccft in vno/
quocg celo:p^pter co^Hte:': boc eft ronc co^xj^aliu oif/
pofitionii que funt in fuis matcnjs.^pfe igtt fojme con/
rinit3n t gcncratione i coKuprionc;.q re n3tura continct
cas;-: fimitr c6tinct rcs quc funt per gnationem t co::u»
ptioncm.ai3.n.continetmam;p:eparateni;e3mpvir/
tute Diuina que eft in ea: vt ipfa fit ca multitudis C3to:ti
particulariii.^nteUigetia aiit continet aiam:i eade ania
intclligit bonitate pcr ^tute qul b; ej: illa;-: pcr cadc eft
iUioparioitclUgibilisi volitnt36fo:madiqeftin ea:': 2
inteUigetie^^quceftci^^^^utefegmropatioaisUs^ipa.n.
cft fo:ma co:po:aU's.t'.3dbcres co:po:i;'z cft jPj:im'' mo/
to: co:po:i8 iUiug;-: ii non fit p:imus;': q: 3U'3m pp^rat
mam:tiicrecipitvt'rmte;Diuina;pcrinteUt'getia g qua
cftilUDiuinaoEatio.dTCrgoUquet gj intelUgctia cotv
ncttaiam -: nam^inaprinctgnationcm^ttilcnone g>
p:obibeat a con tinetia iteUigctic e% bis que fun t fub ea:
iboc eft:q:q6 eft.t qmXr eft.a te fcire Dcfidero.
£^f^ni1lflir vtintcUigas^ab iteUtgcntiaeftmii/
S? v4lf Hl» I dus intclligibiUs imefus.': g? ipfa c fta
^ntelligcntija '^^
tMsfingulorumquc^funtpofteam^qnonia; in ipfa -: pcr
ipfam ftant iUa:veriitame in intcUigentta non cft ftatus
iilo;r p:{mu6:fed feciidus.': ipfa mefurat fingula qiie fiit
apudiUa5:mcnfura c6ucnie'tiomniret'.boc eft.vt fit me/
fura mcfuratu; n6 ej^cedens;': fi boc cft;cft tunc ipfa fta/
ttts mefurans omnia quc funt in ca 1 fub ea:non tamc fi/
cutmcnfuraiTiotusceliefttepusadiacensfjngulisqHe
fiint fmotu^zinmutabiUtate^^^^ptcrbocfunt iniUaita
menfura ftatits qui p:cce(lit.ficut ctcmitas comp:cben<
dcns fingula:fcd modu (per que ftant intcUigctic 1 fta/
tU5non babcnt)relt'ngt.(E£t q: bcc eft mefura q c«m
mcnfuratis cft fimul:-: oc quo n 6 pcrtrafit aUgd eft itcr
vitas creatas vita pma:ficut fcies poft:': tiic app:opinqt
intenrio celcb:ata apud illos i parte buiius p^ie oignio/
re % eft cternitas -: vite poftcftio tota RtnixlClBt no oc/
cultabimr tibigd intcndimus pcreternitatecfTeciLtefaj
atminteUigcnria:fed bcc eternitas cftcrcans -: nocrca/
ta:quonta5nonmcfuranturbacmefura aU'qua:iitfi pcr
Virtiite5 oiuinam que eft in ca.CCfiternitas ailt pma eft
etcmitasverc:q:eftmcnfuramcruran6perfe£t^pter
bocipf3eficreansc)ctepo:equemefurauit ontc tcpus.
(££t vita apud ipfu5 1 voUintas no cft f m vitam 1 vo/
liitatcm noftram -: modti; noftru;:quonid eft voles f m
modu inteUt'gibiU'8 purc:': vita apud p:t'mii cft beccade
Voluntas^-^idcovoUtqmpminoncftfmvoUtt^inoftrii.
Quoniamineonon eft int'°in t'dq6cft ineo;quoniam
Itt poteria in co per qua moueat 6fidcrio aUcuius./St 13
eft quonia fingula funt prcfcntia illuz nofunt ncc appe<
tcnda funtpcrmodii fuus^iipfum pmii fingulacreat in
feipfo:ii'cut oftedimus fupius: j?pter q6 nibil ei Dceft:cu/
ius Dcfiderio moucat .(EUita autem quc cftapudnoe
perf icit app:ebefione -: actione que eft motio venies e jc
ouab^^oiucrfisvirib^^tcftqjanimaccUeftimatfcbabe/
revoliitatem efTcndiipfas resparticularc6:t'dautemqi5
ipfa intclUgit oe pmo •: oc pncipio q6 eft fibi amatU5 y*
pinquu; eft pncipiii Dcfidcnj fuc moticnis^q: ej: oiutur/
nitate fui motus fequet iUa; aflfimilart quantii ad fluj:ii
eo?: quefunt ab ipfa poft ipf3;;fimilV ccUtsCcuius pcrfe*
ctio cft anima>irmtc iUius intc" bonitate fuimot'' pn»
cipiu; cj:iJlcs oefidcn);vt pcr oifp6nes -: oiuturnitatcs
fuicurfus afTimilct pmo in^tu ab illo fluun t bonitates.
(Cfitia; patet tibigj in anima pma ouc funt vires;apc/
riant autem a nobis ne lateant tealiqua circa ipfum.
(Et>ict'mu8 igit itcp cp ouc funt vircs aic pmc. pma e
app:cbcftua.fc6a cft motiua:': bec eft vis oefideratiua in
iUa.aia igitur app:cbcdit % per boc oefiderat rem quaj
appjcbcdit^tvtcofcquaturgjapp^cbedit mouet co:p^
cuiadberct;': per boc viutficatur cojp"' ilUid.CTtft igit
vita co:po:i8 pmi ej: ouabus virib'' app:ebenfiu3 -: oefi/
dcratiua:': ej: motiua.£5efiderium p.'t'mii eft td qd Dt'j:i/
mus:qucaHte;funtfcquct(aadboc funt flHj:u6.(E£>t'
milcautcjilUqdinucnisin co:po2ibusp:t'mi6 inucnics
inco:po:ibusnoftri6:qHe tamenon comparantur oino
illis.Cum.n.innobisfitttDcfidcriii vcbemcnsad qrcn»
du5 aU'gd:fcqucntur tunc Dcfidcrium in nobis imagina/
tiones quas fegtur motu6:non folum ad ipfu; oefidcra/
tum:fedmotusadalt'ud q&cftinviaDefidcrati -: curfu
ct'u8.£ft itacp in nobis vt rtus Dcfideratuia t cii illa vir/
tU6 app:ebenfiua pjopter quam fimul mouctur virms
motiua.XDorittam oico non que imperatmotui boc cft
yie Defideratiua.ficutDij:imu6.': ficutandifh' in natura/
libtt6 1 oidicifti.fcd motiua quc facit mom;:-: bcc moii/
uamouctneruo^-^meb^ainftrumctaUa^vndc -: motio
bec eft^uenicn6 ejc Duabue Diucrfi6 viribus:': tiie mo/
dus eft quo oeclaratur ribuq: vitaeft i nobis:': quaUter
^Suic. 3 z
jQ.no vitap/
nuivotpRta
ri e t jvitaj X
Tolutatcj no
nranif
feuerum vt/
ree aie i>met
<t vua fnmi
(oiiietittK
eual)*»uib*
Ceeatcetea
(iniii ad (02/
po]auf«.
£Xutdpf><ni
nioitua tielU
gai.
tiaiecdiad
Srti iiitntd
turtitdtia.r.
Q) Cft ()> ful/
geti-c cp lllu/
muiai,
cft boc^^dBt q: f m Nonf .cfroj pdmu crcatum cft ccn/
tialis motus pamus circa ocuj i reru; caufaaqui gde|
motue no c abfc^ voliitatc z appbcfionc voUttimo fcgt
cae:-: tunc oicimus q> intcllcctiua cft motio qdam cj mo
Mcmn^ueniens ej: ouabus ctucrfie viribue:-: no fit ita:
itilT quonia ipfa flu]cii5 fo:map ab ca caufat.-: ipfa no cft
Imunieabimperfcctioncoinoico qp ipfainfcipfa cftin/
foimitas cgcne coucrfionc ad fozma; pmaj pura: vt fo:
met per illam.C£t Poft# boc noftiituc no latcat te gn
lcias cp vita crcata pma cft motio ^uenicne q: ouabits
oiuerlisvirib^^icft^uenicnscjcappzebcnfioctmotio/
ne actiue vimitis oefideratiuc^ta q> actio 6fideratiua
cpafliorcdeantfup:aeentiamcande:qdeft:qt ctiapp»
benfiionQintelUgetiecomitct voUtntas tuncipfa intelf
ligeret oeii^ rerum caufao:': mouct circa ipfas:': mouet
feipfam:vtinctpiatcfTcin tcmpojebonitas qua int'S
ClTloftiattteq> in app:cbeftoe i volutate caufati pmi
cft multitndo tbeopban ia;: magna.'Z qd bec multimdo
p:ocefl"itfinemodoe)ccaufi6pmi3.qnadocgcrgo eft p*
ccftto ^cedene ejc caufa caru; i caufie per modil p ques
faluant in fua cd.£t nofti iam gjappicbcfiociicftappzc
benfa -: voUta ab itelKa mouet cam:": fic pcrficimr vita
creata:-: tunc aperif tibi modus ques audifti;': eft vita p »
ma crcata^ccfifio jscedens q: pmo quieto fempitcrno:t
pmus moms.CTifcce quafr pcr pncipiii buius ofonis u
telUgif vitepancipiii^-^cftmultiwdo qiia p:edi):imu6:
1 modus per que fignamus ea:pcr f incj vero iteUigie g*
fcction e cius.t boc eft id pcr qd bec tota o:atio fignat in»"
icntioncj vitc copofitam i coplctaj.C Uidce qtti aptc
eftoftefumtibiquideft vita creata ^ma. incUnee tc igit
ad iUud qd pmo Hait ab intelUgetia:': iucnice i illo tml
tita^ncs oefccdcntej in ipfu? cj: inteUigctia:': bcc acce/
pta per modu p:io:ie eft^cefTiop:ocedcne ab cntc fc6o.
*Dac autcm jsccflriones fumpta per buc modii nofti.pw
pter qd vita feciida creata eft ^ccdes ab cntc fcdo:-: mo
lus fccudu3.(Ei2>cbee aut nolcc q> vita aic celi;etiam (I
fitcompofita^fimpUciustamceirebjrcfpcctuvitetoti''
ceU:quoni3 in vita ccU inucnimus pncipiu cius.': in vita
anime cius fimiti*.': pucniunt fo^taffiein pncipio.qm p»
ccfTio apnd illa cft intellccta i voUta eade.fed motio q e
pcrfcctio aie pume cft rcdicns fup:a e;cceUetia$ tUi''.que
vero eft pfcctio vitc ccU cft motio qua mouct pmujrUcj;
cclu 1 antma eius no fint muUa:rcd ipm eft quicgd ania
due eft:': no coucrtit :*: fic vita anic eius non crit aUud a
vita fua T (k erit ficut i iUi.(E J£t in boc n6 cft jjpter q6
terrearie.fi confidcrce quatr in co:po:evno manue aUd
a co:po:e non eft : fcd fit pars ilUue:cum autem e;pedi'
tus fiicris circa vitam iftam:Defccndee Pm ordincm: vP
cgquo pcnicnm; fuerit ad co:pu3 naturale non babcns
Qnima5:fcmpcr inucnice q> vttA p:ocedit c]c ouabus vi/
ribueficutotpmue.
ff^f t*Yt II m P^iv^ntujeft ad boc vt fciasg> pmu$
||«^4^llilUII| cnsDatoibuecfTe;': pma vitafingui'
lisCqiie fub ea viuunt)oat vita.^fntclUgcntia autcm et
ei3(^quc funt fub ipfa inteUigetia)oat fcia5.qtfi ipfa no il/
luminant nifiiuuametoipftueintelUgetie i Uiminie p/
mofiri6.(E£tj)pterboctria iucnimueinipra.g? cft.gj
fiilgct.': q> iUuminat inde iUa oifcipUnabiUa quc funt in
oifctpUnid tradita(^que vcrifTima ce nuUa otibitatioe c5
ccdi6>o polfunt inteUigitnifi ab aUo(boc eft ab intelUi
gcntiatfuorolejilUtftrenf.iC^lNedcamuB •: oicamue:
qd eft q> oatio vite ce ■: icictic no eft pcr modum eudej:
q6 eft:q: fi oiuina effcntia que cft pcr fe epfte'6 omnc fu*
perat inteUctn;in bie que in fc •: ad (c,i per fe facta.rccte
oicifcreori^vt in ei8Cognofcaf.JCreaturaiitq:nibil dl
effenttatr p:eter ipfam:tunc cns pmu oat oibus ce E mo*
dum creationie:': boc eft verbit q6 non aperimr per mor
du j aliij.Crj£t qi oftendimue q> app:ebcnfio eft pn"'^!'
tc.(r*f o:ma eni app:eben fa eft mouee ficut oipm^ap*
p:ebenfi[o aute non eft nifi fo:mcapp:ebenfe:ttic vita ^/
ma no oat vitam eis que viuut fub ea nifi per modii foz*
me:quonia ^ceffio founa^ e:cuid quod fiierit app:eben
fum 1 Defideramm.fegtur motus actionc; virtutis oefl^
deratiue:': perfidt vita.(C5nteUigentiaaiitnon oatfci*
entiam.firrei6quefUntfubea:nifiper modu foutie;q6
eft:quonta fo:me oefccndiit ab ca fup illas que funt poft
eam:': ^a app:ebendut eas.': intcUigunt bonitatem im
gnam:ita vtaia que rccipitimp^efTioes ab aia p:ima:ab
ea fine medio mereat inteUigibiUs Dtci:qm ipfa eft pen/
deng per ea$.2nima atit in ferio: quonia ipfa recq^it im>
p:efiiones ab aia pma:': pendet per ea mercbit oici an la
animaUe:': ofs aia oependene ab aUquo:fiue rce queca*
(^fit:oeno{ationQrecipietiu):tanome eitisa quoe oe/
pendensperpn^^^tbocperaUud.i^eUqueautintelUge/
tie que fequijtur:babe't oiciintelUgetic trft:quonia intel/
Ugetiapoftpmanon oicit pendcsnifipcr intelUgetiaj.
Q6.n.oepcndet ab aUquo babj quo attingat ita.nontn<
teruenien te aUo medio.C i£t boc eft in quo occlarj f tU
bi q> pma itcUigctia ^pter fuaj oepcndcn tia mcret oici
Dinina»:iuonia5 non ocpendef a pma itelUgetta.nifi que
merct oicicoplctain pmop:icipio.C£t poftqg puen»»
mnsadbocrcpctamustriaque pcefTemnt.f.efre viram
tfciam^vtoftedamusquarrqucdababentcc in qutbuf/
dam per modti qucdam no p:op:ium:rcd adiunctum.ct
non folum in ali)8:fed etiaj circa illa ciuc p:ecelTerut:c6»
tinget iUud;quonia cfTe i intcUia in vita;funt vite oue.t
vitacuintcUiaineflefuntefTc ono.': vitatefTein inteltia
funtoueinteUigentie.Cttnoeeyplarjabimusintctio/
neebasverbiecompendiofieoiccntcsq? in caufa non
elt caufamm nifi pcr modu qui eft ciTe ciue:': boc eft qd
p:ecefTit.q6 ergo eft(confidcrato ipfo per modu pcr que
eft in cfTc p:imo)cft vnum q6 non oiuidif no vt fint oia
vntti 1 in vno vnitate iUius:quonia in ipfo funt bcne ot/
dinata:modo aUquo muUa in iUo:verutamen per modit
iUum non funt cjitmvt fit aUqua multimdo in iUo.i.ve»
lut in p:imo;ficutin cffcctttfed poft pmii.C ioiitergo u
telUgentie i vita duc cfTientie •: vna cfTcntia: vej: per mo/
dos oiuerf08.£t ia nofti pcr bcc qua tr cfTc i vita in itellj
gcntia funt oucintclUgetie:': boceftq6pceftit:': fcis vbi
rcpericscertinidinebuiusDuaUtatieperca que p:ccef/
ferunt.C)bcbes ctia fcirc q^vita creans i no creata ip^
eftratio fpualis p:ima fapicntiaingcnita:fingula o:di/
nan 6 ca facicndo in ipfo:': cft ratio ipcrmiicta motui: Ri
cut oftcdimus in iUo q6 pjcccfTit:': eft q> vita p:ima non
eget DuabVribue.^i ^pterea ft vcra coiunctio eo^ quc
funt ea que funt:cft. ■: ftant aUe intcntioce aucteticc quc
pjcccfTerunt cii bacninc q6 factiis eft in fapientia ptno;
vitacft^vtfoklunaetc.Cqiic fo:i6Co^x):afi3t>"artc t
artifice vita ftint:ccccqiioni3 aperteoftcfacft tibite^cpf/
fa oiffiaiUaB iUiue auctetice (ntentioi3:t eftg> eft in ipe
fapientia fpirimaUtcr ratic qucda qua cctera facta funt:
tbeceft vita.(r!5icutanteDi):imH6 intcUigentiam et
vitam:in clTc^mnUaelTCjfta oicamusg? intclUgctia i ec
inpmavitafuntouevitctnibilominue funt vna quo/
nia5 in p:ima vita non funtoue:nifi pcr modum quino
multipUcat eam:fcd muUipUcat e%trema in quibus cer/
tificat ouaUtas:vita autem pama caufaf:q: cftcopofita
refpcctu pzecedcntie:': cft per rationcm -: mowm quicfk
citra ocum 1 rerum caa{aB,(££t quonias boc eft:tijcvi/
tacreatapmointeromneo vttoeeft ^me vite fimiltter;
Sluic
®e
©tio fnt
iceirus in
aia ^ua/
n3<
^lnteirua
^mcirua
m effeccu
qmii.
?.d aia.t.
co.j.i. 6,
1 ipfii qiwdamodo multiplJcabiT per appbenfa: z fit ipa:
vcmtatnen in fepermodus fitperto:em.(17£tri boceft:
tunc reflat vt fcias a que funt in vita ftn vniim ee in il>
la:i qd intelligentia z efie in vita funt oue vite.quemad>
modum oijiimm.iJ^Bt itii aperitur tibi oifficultas qiie
con(iflitinboc:qu3liter.f.intellige'tia':efrefjntinvita;t
qualirerinillafintDue.-tnosnon ereplificauimus boc
qdoi^imusefTevniusinalio perintelligentiam elTeet
vitam:nifi vt no lateat te DifTiculcas pjeceden tium.
^Mll If lir vtoftcdamusverbis copendiofis qtw
^wt|[UlUI4 1 Uter ca p:imaeft fuper ocm intellectus
{rationem:necilUiminatur tnteUcctusanime bumane
aU'quisDiitaluminecaufeptnc:vtfciamusQ7 lumc piu
tniieltfupwinteUectuj:': q> pcrfectiointellectus non c
Diflalumtneillo:boccn:q6fadU'us pertranfitur inbis
que fcquiitur poftC3.(rTlolli autem inteUectiiu; Diffe/
rentiasauctcricas appwbatas.ict aperta eft tibi oifftcuX
tas ca?: in libiis muUis.CT^gtt no inquiramus circa 15
nifiid qo fojtaiTe maioii indiget Declarati6c:vt cjrpedia
mits id q6 p:emifiimu9.(r£t quon ia Uquet g» inteUciis
mSlis^tinteUectus fozmalis:'Z inteUectus in babitu:fiic
refpectii iUius:pfequentcr abbjcuicmus numenim co|r
copiebcndcntcsbanctriplicitatem ronum fubvnitatc
ronisvniua oicentesiquonia? funt duo intcUectiie:quos
nort fcparabimus abanima bumana:inteUectU3 in pote/
tia:iinteUectU8inefFectu.(C5nteUectug in potcriaefl;
visanimc apta copicbendere:': gditates rcrii ■: fojmas
fingiilas^quefuntinfenfibilib''^ matcn'aco:":ficut no*
rti:vtcumacq«ifitafueriteifo:m3:pcrficiatur in illaxt
fitintcUectusillein effectiu-quip^ius fuit in pote"tia:ct 15
cfi qd oftcnditur.g? pzecedens oifferentia(ficut oictum
cft)roulripU'cat intellectum ronc no numcro.CTfift aw
tcm intcUcctus in eflfectu ad modfi vifionis in efFectu:v£
fiait ?currunt tria ad vifionem in cffcctu intcUectus in/
tcUccW5'zlu):.3Uuminat verooeozfu5:verfU3quem g'
cepitfozmas renfibiU'ii:fed cjuoniainteUectus non cftlo
cu6bis:necpfequcsbisquireU'nquiitur in imaginarta:
iUuminat inteUectus furiii, verfu8:ficut fozma que acg/
riturapudinteUectusquieft inpotentia:cum ilUiminat
luminebocn6eftfo:macoz2uptioniDcdita:nififo2tafTi8
per modii qui eftfm accidcs.^mpaflibile^ eni, inteUc/
ctum op5 cfTe:-: locii fpecie|:.ficut oftcditur a plBo in li".
fuo oeanima.(ri^afTibiU'.n.C):nte ipo:accidet iUi q6 cir.-
ca fenfu5 eft.£>olct enis fcnfiis in fenticdo valde fenfibi/
lc.Qin quide non poteft fenrireep valde fcnfibiUYcnfus:
quare intcl Uxtus in potetia cum fiat vt inteUigat valdc
intc^^nonlediturnecBpatitunDeleaamr.n. i confo2tat
inapp2ebenfionepuriinteUi'3 magis.CTilMcamns g gj
inteUectus in potetia eft ipfe teneb^e.Cui cii appzopinq t
intcUia agcns:-: piungit ei modo fue c6itictioni9:iUnmi/
nat ipm.vt Pmquatitatcm fui Utminis recipiat fo:mam
ab intcUia agentein quacft fo:map mHkitudo:i pcr rc
ccprione eius incipiat ciTc in effcctu:qui p^ius ftiit in po'
tentia:quiinteUecni3effcctue;:itcUigentc9dem cft qd
eft fuba ei i coniiigit Ui^me nobile i fo^ma. ^nteUiam.f.
quequidem fi recipiat ab inteUectu mali pcr modii mii
nus vt'cm:non tamc pcr modii Dcftnictibilcm:eo g? ro
cipif ab co:quicii fit locus incouuptibiUii imijrtus eft.f.
abfcg mij:tione qua rcpimus in oeftructibiUbus.(nUi'
defne quatrinteUcctus in effertu eft fup2a intcUcmin po
tentia.-^qtn euacuatur ab co qd emanat ab intelUgcnna.
(irSimitr oico qo intellcctus in effcctu fuperio^ c rone:
qiioniamperfcctiorationis iniUocft intetlcctiiatis:nec
nobilitaturratio^nifioonoitlius.^jfpfa.n.eftafpcctusini
terioiin quonon eft rccrimdorncc^p^rfectioinifi feqnai
3nte!ligenrn0
C7
turr3tioeiu3:comparatiocni5l3d rationemcft compa'
ratio terminiejrtra fumpti ad Iineam.(E t:oc enim c Dc
p2oprietate intctlectus in effcctu:vt fitnon ratiois pare:
fed tcrminus •: perfectio quemadmodum in fccjuentib''.
CTTIon lateataute5no8q6eftluj:queconiiigirur intc'
feciida vtpatct:fed Uij;fmfecftcaufa p2ima:qi!e veroin
fc cft teneb2c.ied luj: veritatc lucis fiiperio:ie cft itcUTa,
C t3inc eft qd ej:pofttionc5 partis Dignio:is p2imi pl5i
facientcs fermoncmad luccm:Dclumine intctlectue tra
ftutcnmt fe ad lucem Dignio:em:qui autem tabozarunt
in ;:^rteindignio:evocar«nt lucem eam que cft luj: pcr
acddcn8:in cuius Diuerfitatis rationcaffignanda no cfl
oilTi'cultascj:p:cmiffi6colligens g» vifioqueeftinani'
ma non folum coponitur ej: intcUigente i intcUecto:vcl
aliquoq6enunciauitDcptenitudincq6 fotnm fcquinir
quiesibeatitudo.qm bcc tuj: liipcxaltata cftin fecula.
Crii>:onunciemus ca quc oij:imu6 fupcrius oc compara
rioneinteUcctus •: p:eeminetia ciusaducrfus rationcsc
-zetiamqucDctuccpma cnunciamus verbis auctcnti/
cisDiccntes:afpemisanimcratio cft:fcdq: nonfcquit
Vt omnis qui afpicit vidcacafpectus rccnis atcp pfcctua
(^fc5qucmvifiofequitur)virtus vocatur.virtus cft rc/
cta-zpcrfccta vifio;bcc autem cft^vcre pcrfccta virtus
pcruenicns ad finem fuum:qucm bcata vita confequit.
^lpfa autcm vifio cft intcllectus itle quieftin anima:qui
cum fit ej: intcUigetc:': eo qd intettr vti^ocnlfs vidcrc qd
oicitur>j: ipfo fenfii conftat atcg fenfibiU':quibu8 6ftni/
ctis nibil videri poteft.l3ccfunt vba angiiftini.CTSb/
foluimus nos b:cHitcr abcoin quo octenri fuimus. 2d/
buc autcm rcftat vt apcriatur tibi verbis ouctcnricis^
reftataj:ericndum.nuncergo accipcqiiannim p:cfcn8
tcmpHse):pofcitc]ciUafimiU'mdinefcnfibiliii toc oco-
5ntetligibiUscftnempcocii6.5ntclligibiliH5 ante illa/
rum Difciptinaru5.tntcttigtbilia in animatantii:plHrirou
oifferunt.nam i tcrra vifibilis i lixf-Scd terra nifi Incc
ilUiftrata videri non potcft.crgo i itla qnc in oifciplinis
tradunturquc quifquis veriffimaniiUaoubitare cocc/
det:0icendu5 ab alio non poffe intetUgt nifi a fuo folc in
animaitluftrentur (£&ct>m 3ugiiftinu5 crgo quonia
inbocfolctria ticetanimaducrtercq6cft:q6 fii'gct:qd
ittuminat:ita in illo fecrerilTimo oeo tria.funt q6 cft:q6
fiilget:q6alia facit inteUigerc.£ccc-quonia5 apcrtc funt
int"noftrequep:cccfferuntaucto:itate2ugHft.qua v(i
fumu3.(r£tquiaoftendimu8 cp rationifiniscft vtfio
int" intctliinHnc nccp ratio^nccp intetlcctue in cffcctu eft
infeipfo. 3gitur caufa p:ima fupcreft:quc eftinfi^p:!»
miun purum:rcliqua autc5 terminannir.^jilntcUcctus au
tem in potentia:p:cccdit intcllccmm in cffectn:igit obc/
dit canfe p:imc:': tiic fit gp omnisintcUcctue anime bu /
mane ej:ceditur a caufa p:ima:': non fufficitadapp^cbc
dendumeamnififmq6pfcrtureiDelimiinc caufe p:i/
me:i j^ptercaquc abnndantius recipiunt cj:ccUcntiHs
app2ebendiint.(r©cias itcnim q? intetligcnria agens
nonconiungiturintcllectuiquieftin potetia:modo oti/
quo coniunctioni6:nifi vt in intellectu5 imp2imatur ali/
quafo2ma:fo2meautem cum acquiruntur cjjtrinfccus
acquiruntur.i^cfccnduntenimobintcUigcntia que eft
fo2mafeparata in intcUectum materiotc5:ita g> tota ra/
tio imp2cffioni8 •: acc^Hifitionis bcc eft:vt vifio in potcn
tia incipiot cffe vifio in effectu:ncc fo2ma acquifita oica/
tnr:nifi quoniam ncccffarium cft vt quc [aim imperfe/
cta fuerat pcr ipfam vifio complcatur.CT t^abcbis oiit
cj: bis quorc -: quido i quomodo fo2mc qucfunt itelt ia
funt adeptc:fi autem fo2mam in intellectuCqiu' (cmpcr
actueft>deptam:oicamu6intetlectum:quoniaqi'.ilo'
auic. 3 J
Bnic.
j^C
tastttilliasadeptispzmmdiimmxo cp foimalteina
•zintellectitsin iilafuntotiura^-zm indiuiltbilitate oiiii''
rio:itnultttitdot'n vnitate.CStboceit^ptcr q6 non/
nulliattcndcntes acquifitionem barum foimaru;rqiic
funt in int^^^Xcien tca quon iain oiftrabiitur abfcp otTtra'
ctionc:-: oefccndunt abfcg pcrmutatione:aiunt oc illa.f.
gj eam illuminatmaterialcirencbjofum^^zimpamitei
qd fluitabea:ipfa eft inf.natura quid adepwm intcUia
edepta.(E3dcptum tamcn pcr fc: •: pmo oicitur q6 flu/
%a rationali rationabiliter ab int" oeriuatur: oftenfum
cflautem q> nonedintellectusadcptuspzetcrilliique
feparauimu8abanimabumana.^iu3enim non efl in/
tellcctustaqlparevclvirtusaqua fluantfojme fuper
intelligentia; ^^tutui aie.Ouonia intcUectus virtU6(^qui
edpars animc)ctt virtu8tcncb2ofa:ficut oftcndimus.
Cn^J^ercacerttiefttibi: gp fuus intctlcctuseft finitus
•z non infinitus.-coq? aliiidc eft ci [u}::z tamen caufa bcc
eilcrcan3lucem:vndeftngulaquc(^obediutilli:Tfunt
fub iUa:t ipfa ifluit fuper ca oe Uiminc fuo virtate mul/
tafmo^dinemamodumqucmaiTignauimus in p:ecc/
dcntibu8.(n£ftergacaufa caufarum fup:a omnej vir/
CutemtinteUcctU3:eog>non eftintcUcctus pjeter iUoe
quosilgnificaiumustoeclarauimus^necratio que no
finiatur in intcUectu pmo gmodii que occlarauimus.
iFr hfVt (Mt^ pzccefferuntfuntaUquaqucfaciiit
*-*' *^^^ *v*^ tcfcircqjcaufapmacftfupzaoes
Vires reitfibiles:': fupza virturcs anime fingulas.^gitur
nofti g> ipfacftfupeaconuinctioncmifupja intcUigen/
tiam:'! boc eft q6 foztc fozuus impnmetur tibi adbiic: 1!
attcndas fcquentia.crSb omni igittir fpede cozpous q
cernitur:cp:ituriUaqucfitinfenfucerncnti3:'z ab boc
eaquefitinacieanimi.(£;Uolunta3 ergopumum fibi
copulat fpeciem co:po:ie cum ea quam ipfa cognouit in
cozpousfenfui-ziUamrurfuscumtUaque fit in mcfuo/
riae):iUa:at(piUamtertiocumiUaque nafcitur in acic
animi e% ifta:fcd medt) copuia que fcciida eit(cas ftt in/
titnior pzime q^tertia>ontamencftta5(imiLi3p:ime:
Viiioneseni;Duc funtaltcra fenticntis altcraanimi^vt
autcm poiTit ciTc bccvifio animi.fit in mcmozia oc fcnti/
entc viiione flmile aliquid:quo fc ita cduertat acics ani/
mi:ftcutcernendofeconuertitad co^pusacics oailo:ii.
CI1>Joptereaouaa vifioncs voUtmnscomedarcvna
cutn vtfio fenaeiitis fo:matur e^ co:po:c:aU'am cum \u
fioanimifo:mat e^memo:ia:alia3 vcro noUimusc qiii
folctoici vifioquando fo:mamenio:ie comeclamr que
fit in fenfu cernenti6.(E iie altera autcs fpccie co:po:i8
Cqueicnttebatur^remanetinmemoziafimilitudoeius:
Jntcllismtii0
quo rurfiid voUintaa conuertat adem:vtc);inde foitnc^
turfenfusintrinfccu6:ficutin co:po:cfenfibiU obo fb:/
mar lenfus e]i:trinfccu8:ficc9 fit trinitas iUa ej: memoua
intelfia Vifionc^^zCquc vtra(gcopulat)voUint3tE:q tria
cum cogantur in vnum ab ipfo cooctu cogitatio oicitur.
CTSciasautem g>in vnumcogunturcuminvnii fint
cocuntia:boc eft in vnam vifioncm.2Dcmo:ia voUltas
t acies fo:mandi:c^ iam oictis planum eftquid (tt cogi/
tatior-zccrtuscspcrbccqbno eft icogitatioenifiidca/
iuseftreccptibiUs mcmo:ia:t memo:ianon recipit ali'
quid;nifi a virtute fcnftbiU.^gitur cum vires fenfibiles
nonapp:ebendant:nifiint^^quc non tranfccndunt fen>
fu8:ne(^ fozmasrnifi quae app:ebendunt.fenfU6;tiic cer^
tuses cp caufap:imaeftfup:acognitioflem.(ir36 aute
modus quo le certificaui eft modus aucten tiai8:cui ne/
pbas eft contradiccre:quonia veritae cft in ipfo.CTUe •
rutamen etfi oftendimus memo:iam eife radiccm odci
cogitantis^fdas tamcn adem antmi poiTc conuerti ad co
gitatiuamboccftadimaginatiuamque cft vis fequcns
imaginariamc-zipfa cftcoponeneaUquidocbisque fiic
tn tmaginaria citm aU'o:i oiuidcne fimiUtcr f mvolunta
tem.&i autcmconuertaturadeamper voUintatcm.fe/
quitur vifto intrinfcca^^z^ptcr boc credimus cogitatioie
radicc8eiTeoua6:fednon fimul.(]711oftietiamg> vnu.
quodc^cogitur permodumciuiciTeciuscft.^t pzoptet
boc p:imum fcitomnia:quoniam non fcic omnia nifi per
modum qui cft cffe iUo:um.Od autcj cft fciens a U'o m6
noncftfciens^nifipcrmodumquemcomitaturtopinio
^fcnfus.£tbecfcientianoneftattingcn6nifi fm oifpo/
fitiones % effectus ipfiu6.(C2cccpifti etiam ej: fupcno/
ribuaqiintcllianoninti^aUqua^mmodii^qito facit fd/
re oiuina ciTcn tia:nifi fit apud cam ratio intellccti. 5git
patet gp intelUgctia no cft ratio pmo puri:ita vt fit loctis
ilUus.imobccratiofcparatacftab omnipcrmodu; iu*
pza ftgnatum:'z non eft in aliquo eo modo idca bominia
eft intcUia fupcrio:i pofita:': tunc ipfa non in tcUr:ied fu^
pcratomnc5 intcUcctiim t maj:imebiimanum:qiionia
ipfeeftocp^cfliispbantafys^rupcratcrgo intcUectum i
omnes vircsquc fimtin oignitatepoftipfiim^^zeftoeue
gloziofus.aquo in quo fermoncs noftruftatucntes^nec
^:caUciue(Tep:cteripfum:in eijdemau):iliociu8 ocue
niemu6:vt pcrficiaturintcntionortrapcripfum:-: pco/
iicrfioncm buius ad iilum:ad quem fo:ma(^fi non pucr»
tatur>ft info:mi6.i;t boc cft q6 oftendimtie -z occlara/
uimus.
(T^^licit liber ;Suicc.ocp:imi9 tfecudie fubftdnti;e:t
Dc flii;:u earum. ibco gratiae.
lum.
C Jndpitlibcr aipbarabij oc intelleau.
KXX^^«^ wim^#9^ * Dicitmul/
\ S^^^iC-?p^3MB LJ tiemodis. Unus eo?u5
U ^^v^ fl^LilS^ BJ ^'^■^"'' vulgiis appellat
u SyAW^^p^ibj boicm intelUgentC5:fc$
Mi mr. ^wvMms^ '"0ifcrerum.(rSKijdii8
eftqucs loquutojcs fepe
inculcant oicentes. Jnt
tellccms refugit B: vel
epgit bocCTXcrtnis c
intellcctus quem Srifl^.
ponitin lib:o Dcmdftra
rionum.(rOuartU9 cft
oequo loquimr arif.tn
tractara tf'.qui eft in libw oe moaV.CQwintus eft in/
tellcctus oe quo loquit Srift.in libzo oc 9ia,(n Sejctus
cft intclligetia qua ponit in libw oe metaplSf ca.crii»er
intellectumqitovulgusappellat boiem intelUgentem:
intelliguntbomines oftentatozejoifcrctionisit aUqua/
do appcllant intcUigentcm cum qui bene feruat fuaj fi/
dcm.fide9 autem apud eos putatn r efte pwbitas. 3[pll
vcrononintclliguntper intclligcntej:nifiillum qui cft
boni ingcni) quiadinucnit malicia;:fed oicunt illu; cal/
Udum 1 verfums t b9.3onita8 vero ingcni} (in adinuc
niendo q6 cft bonum vt agatur;i q6 eft maluj vt fugia»
iur>ftp:ttdentia.3fti ergo vniucrfatr non intdligunt
pcrintellectumrnifiqd arifto.intelligitpcr pzudcnriay,
<rrScd vulgus Diuifum eft in onas fcctasrdrca intellc/
ctiim buius nomini3.Qu ida cnijoijremnt gj intclligee
nonoicitiirintelligert6:nifiquibabetfidem.iDalignu5
VcroflicjfiitboniingenMad inucnicndus maluOnole/
bantvocarcpaudentes.aiijvcrociiquieftboniingcni)
in adinucniendo q6 oebet fieri(fiue ftt bonij:fiucmalu5
nt)vocabantintclligcntC5L"tomnino non intclligebant
perintelU'gentC5nifipMidentC5.'j^ajdcseniapudan'f.
eftqiueftboniingenqinadinucniendoqd opo:tct ficri
Dc opcribus virtutis:quando opns cft ficri ilUtd^t fc6m
cp congruit vnlcuiq; tcpo:i;i p:eter boc etia? babct fcid»
riam moralcj.CirScciidus vero intcllectus quem locu/
to:c8 fepe rcpU'cant:oicentes 15 cj:igit intellectus vel ^i
bibet:vel boc redpit intcllcctus:vcL non rccipit:non iteU
Ugit nift illnd qd eft pu>babile aptid omnc6:fdentia5.n.
comnne? apud omnes vel plurcs ipfi vocantintcllcctii,
jtu autcm animjduertcs boc c^ bis que fcribiitur:? Io<
quuntur in UbelUs fuis:in quibus fepe ponunt nomc in>
tcUecnis.CT^ntcllectus vero que? ponit Srift.in Ub:o
oemonftrationii inteUigiturefte virtus anime;qu3 acg»
rit bomini ccrritudo pp6nu5 vniucrfaUijvcray neciay :
non argumcntationc omnino ncc mcditatioe fed natU'
ra 1 pjop:ictate a pucritia fua:ita vt non percipiat vnde
acqijirat:velquom6 acquirat.(Ut?ccautcm virtus cft
vna oe partibus anime cui acquiritur cognitio p:ima:ct
certitudop:opofitionirquasp:edi)nmu9 abfqj pjcmc/
ditationctconfiderationeomnino.CIiocd be f^opoR/
tiones funt p:incipia faentia;: fpcculatiuamj.CTQuar/
tHsverointcUectusqucmcomendat Srift.in tractatu
d°.in lib:o oc mo^ibus.^ntelUgtur ee pars animcicui p»
pterejcpcrientiam circa vnamquaq, rem vniufcuiufqs
gcneris in pwUptatc tempo^is srcquiritur certitudo jp >
pofitionum iiudido:umin rcbue voUjntorue:quarum
namra cft vt eliganmr vcl ftjgtanmr(ad faciendimi vel
fugiendum^^opofttiones aft'irmatiue.(L 3udida vero
quc acquirtiwr bomini boc mo ab iUa parte onime:funt
pundpia p:udenttc in adinueniendo oe rebus voluntsi
3nteUigenti(9
6S
rjs:quid oebeat eUgi ad facicndii vel fugeendij. (ETd/
pararioautem barum p:opofttionu5 indicantiiim ad id.
q6 adinucnitur per bunc intellcctum:cft ficutcotnpara
rio p:opoftrionij p:imaru5:que cicte funt in Ub:o ocmo/
ftrationij:ad id qd eUdmr ex eis.©iajt enis ille umt pn/
cipia aucto:ibus fcientiaru; fpecutariuarum ad cUcicn<
dum per cas oc fcientijs fpcculatiuis id cuiue natura eft
Vtfciaturtantus.-tnona^tur.&ic-z bcclUnt p:incipia
p:udenti ingeniofo:vt pcr ca elidat oe rebus volijtartjs
idcuiusnaturacftvtagatiir^^zbicitcllccmeangeturtn
bomine fm longtttidincm fuevitc:': q: infiiguntur in bo/
minc lua iudicia:-: addunmr ei invnoquoq? tcnipo:c iu^
dida que p:ius non erant apud cum.([ iSed in bac paiv
teanimcque vocaturltcUecmscifleriit bomines mul/
taoiWercntia.^nquocuqsauicm bominc pcrficuintur
ifta iudicia tn aUquo toto gencrc rem5 fietperitus in il'
\o gcnercSenfus autem oc boc g» oicitur t eritus cft co
Di;ceritlentcntiamaUquam:vcI cum confiderauerit.-aIi/
cui rccipicturfcntentiaeius tconfiUumuta vt non rcq^
ratttrabcovlla p:obarc (upcrbocajccontradicaturei:
ncc fit ei opus p:obatio:i ideo raro potdlefle bomo b»j:
nifiaimfcnticrifceoqjbccres animecget muUis eflie»
rimentisquc non pofTuntenc nift in longo tempo:e.
ClXocuto:e6autem oeintcUccftiCqucm fepe inculcac
loquendo;)putant g? bic eft intcUccms qucj pofuit 2y,
inUb:oocmonftrationum:t iUum intendunt.iLuaute
atm fcceris inductioncm Dcp:imis p:opofmonibu6 qs
frcquetant:inucnie8omne6apt3d cos fine oubitaticrc:
cum tamen fint apud te p:opofitione9^babilc9:fed ipft
intcnduntvnu5t freqnenrantaUud.(L3ntcUecm9 xo
ocquo loquiwrarifto.in Ub:o oeanima:p:oponiteum
quatuo:modi6.Unu9enime(iinteUectus in potentia.
aUtisinteUccmsineftccm.Slius intellcctue adeptus.
aUus cft intelUgentia agcns.CI ^ntcUectus cm'5 quicft
in potctia:vcl eft ipfa anima: vd eft pare animc:vcl vir.
tu8aliquac>:virtutibU6anime:vel aUquid cuius fcieni
tiaaptacftabftraberequiditatcs omniiunquc funt:ct
fo^mascoiumafuismatcrtjs:^ ponerc omnee fo:ma9
infcipfo.3Uaautcm fo:maabftractaa fuie matcnj6:in
quibue cftcflceius eft nifii vt fo:ma buic e(Tcnric;fed ilU
fo:ma abftracta a fuis matcnje quc iic cft forma in bac
e(fentia:eft intcllecta:t boc nomcn Dcrinamm cft a mt
mine buiue effcnric que abftrabit fo:mas eo:iiquc funt
1 finnt filbi fo:me.(Cl3cc vcro clTentia eft ftmiUe matc
tiein qua imp:imuntur fo:me:fc5 quemadmodu5 fi ep
rimaucri6aliquamma[crtamco:po:alem:vcluriceram
aU'quam:in qua cum imp:imi6 aliquam cclaturam:tota
pcne tran fit illa ccUitura 1 illa fo:ma in fua fuperficie et
in fuie inten'o:ibU6:tinfttnditur:t illa fo:ma manet i to/
tam:fic accedat tua cftimatio ad inteUigendtim acquifi/
tionem fo:maru5 rcruinilUcftentia:queeft fifiemae:'?
eft fifie iWi fo:mc.C: !35 oifcemas bac ab alije matenje
co:po:aIibus:inboc3>matcric co:po:ales anificialc»
non rccipiunt fo:ma6:mfi in fua fnperficie tantu;non in
p:ofundo.3[n co:po:ibus vero naturalibue f it ecouerfo:
bttiufmodiautemclTentienonremanct fua dVentia ab/
ftracta a fo:mi6 intcIIccto:um:ita vt frtds qutditas oi/
fcrcta.^mobcc eflentia ftt ipfa cadt m fo:ma : queniad/
modumficclamramtcQitationCTrv^quC cft in ccra:aU/
qua cttbica vcl ff^rica^putaree infundi in eam:t ptran »
fire per longitudinemi latitudinem eios: 1 p:ofundtta'
tcmeiueipertotnm.feicontingcrettiJcgj illa ceracf
fct ceUitura ipfa;f m boc c):emplum:opo:tct vt inteUigas
acquifitionemfo:marum eo:u5quc ftintin ilUcflenua:
qua voca«it;arifto.in libio oc aninw intclU:ctum in po/
auic. "3 4
5"fl8ilttfi!f/
teiruet sboc
lurujqituot
tnodis ti.
aipbara* ©c
tcntfa.Quadmcnimmipfanon facrit dliqmq: fojmis
co:um que funt ipfa-.cft intellcctus in potcntia.Cum vci
robabeantur m ea fo:mceo:um quc fiintf m cxemplus
cj6p:cdi]cimu9:fii ipfa ciTcntia intcllcctus in effectu.jgt
bic crt fcnfus oc intellectu in cffectu.Cum cnis acquimt
ob ea intclkcta(;queipfa abftrabit a materus^tunc ilU
fiuntintcUcctain cffectuque(^pjjuf$abftraberentur a
fnis matcn)s>rant intcUccta in potentia:fcd cii abftro'
bunmrfuntintcllectain clTcctu^-zfiunt fozmeilU edait
tie.5pfa cflcntia enis non fit intcUcctus in cflfectu nifijpi
pier ca quc fun t intcUccta in eflcctH.C ©cd boc gj ipfa
limtintcUccta in cffcctu^-zgjipfaclf itcUcctus in cflfectu:
tmum 1 idc3 eft.Senfus eni buiue noftre oictionis qua
^idmus g? ipfa eft inteUiges:non cft aUud.nift qz fbzme
fiuntintcUccta iUi;ita vtipfa ftnt eadcm fozma.CT^git
intct(ooel$97ipfacftintelligc6in ctfcctu 'zitelCsicfte/
cw 1 ttcll; i effcctu vna i cadc intcntio eft i advna e&nt
dcmc^ intcntionem eft.^n teUccms cnim qui crat intcl/
lectainpotcntia antcq^clTentinteUccta in eflfcctu:erant
foimc in matcr^e c):tra animam.£u5 vcro fttcrint in ef<'
ftctuinteUccta:tunc efTc coaim(^itfunt intcUccta irt
eflfectiOnon eft eflfecorus p:out funtfoync in matcnjs.
!ouitm eni; cflfc in feipiie vcl in matcnjs: non eft fuum
eflfezpzout funtinreUccta incflfectu.Tiamcojum efTe in
fpfiscomitanturcetcraqucadiunguntur eis:quc aUqil
runtvbi^taUquandoquado^-z aUquadofitus:': aUqul'
do quantumci aUquando funt qnaUa cum quaUtatibus
cozpo2aUbu8:'zaUquandoagunt:'z aUquando patiistur.
dCum autcj fun t intellccta in cflFccmircmoucn f mulf
taejibis pdicametis:cfTcigitco;: fitaUudcfl[c:ndiUud
eflfciSttunc intellecta vcl pUtraejrcis fiunt ftc ^ intcUi/
gunmrintcnnone8eoui;alt)6modi8>Ucrbigratia.vbi
q6intelUgimrin ciscumtu confideraucris intcntione
eins: vel non inuenics in cis aUquid oc itcn tionc cius oV
ncnvel poncs nomcn(^vt in eis fit)g> facict te acquircre
eUom intcntioncm fm aUum rtiodu3.(ECum igimr in>
lcUecta in eflfecm fiiit:tiic vnu oe bie q bnt ee i miido fi
g> fatitcUectaicflfecmixq fut itclta icflfectu nuerantce
oe vniuerfitate eoium que funt.Ttamra enim omnium
que funt.-eft vt inteUigatur:t vt fiant fo^meiUe eiTentie:
t poft^ boc ita eft:tunc non eft pzobibim; quin bec (int
{nteUectainquantum runtintellectatneffectu:^ ipfa ef/
fentia fit intellccms in cflrectu:<z intelUgat euam.(r5gic
id qd inteiligtmr no eft aUud ab eo q6 eft inteUcctits vel
intelUgene in eflfectu.Q6 enim eft in eflfectu inteUcctue:
obboccftq6intellcctumaUquid fit fozmaci:'z fit ipfa
inteUecmsinefTccturcfpccmfuiadillam fo^mam tatu:
(edeft intellecms in poten tia rcipcctu fui ad aliud intcb
lcctum:qdadbticnon eftfibi acquifitum: profecto fiet
inteUectus in eflfcctu ^ptcr intcUecmm pamus i intcUe
cm; fc6m.Cum aute; ftient factus intcUecme in effcctu
rcfpectuomnius inteUcctojU5(^fedipfacft vnum oebis
qucfunt )mnc(pfjanimaficipfaomnia incffecm intcU
lecta in efliectii.Cum outcm ipfa intcUigit id q6 cft intel>
lecms in effecm:wnc non intcUigit aligd q6 fit cj:tra fua
ciTcntiam.imo intclUgit fuam c(Tcntiam.(L l^alJam igit
eftg>ouniipfa intcUigit luamcfTcntiamnonacquiritur
fibi aUquid:q6 cft cuius ciTe fit c^tra eflfe fuumccum ipfa
ritinteUectaincflfecm:fed intcUigit oc fua inteUigentia
quiddaj.f.qjciuBclTccftipfusintcUcctum q6eftin fua
elTentia:fittgiturbeccfTentiafibi intcUccta in eflfccm.
Cirilon ftiitautCjin nobisanimaante^intcUigercmn
RifiininteUcctuinpotcntia:modo autcm cft inteUecta
ia efTcctu:co cp intelUgimr in cfTcctu:'^ fuum eflfe in reipfa
ctlintellcctueineflfecmttnteUcctum ir\ cfl[cctu:oiucrfo
3ntelh'5cnt0
modoqgaimintcUcjccritbcc cadem pzimo.tJecen&w
pjimo fucrfit inteUccta:(tc gp fueriit abftracta a fuis ma*
tcrgs in quibus crat fuum cffc cum eran t in potentia in«
tcUccta^^zpofteafuntinteUcctafecijdo^-zmnc fuu5 ecno
eftiUudeiTcq6p:ius fitit:fedcftcfTcreparam5a fuisma
tert)6:ita cp funt fozmc non in fuis matcnfBii fic funt iw
tcUectaincflfcctu.CT^giturinteUccmsincflfccm cii im
tclUgit intcUcctaqucfuntftbi fozmc.fcsfmg? itcUccta
in cflfectu:funt intcUcctusciuemnospziusoiximns ciTe
inteUcaus in cflfcctu:tunc fit modo inteUcctus adcptns»
Cum cni5 fiicrint \? aUqna que funt fozmc non in tmte»
r^8:necfiieri]tvnq^fozmcinmatcn|6:pzofecto bec d
intell^mrfiuntaU'quainteUccta:fedtaUa quaUa eraC
antc$inteUigcrentur.@cnfu8autemoeboc(q>q)faiR«
telUgit aUquid^bic cft:fc5 cp ipfas fozmas quc fnnt i ma
ter^e abftrabit a fnis matcnjs:? fit eflfe eius alatd a fno
effe qderat pzins.CII^oftqB igimr funt bic rcs qtie noa
funtin maten)s:mnctlUeflfcntienoncftopn6 abftrabe/
rceas a fUis matcrgs omnino:fcd fiatt iuenit ea6 abftra
cta6:ficinteUigitcasadmodum quoipfainticnit fuaef'
fentiam cu5 cft in tcUectus in cflfectu pcr inteUccta que ii
nonfnntinfuismaterye.cr^^itigimrcfTc caru5(fm q»
fitntinteUeac^intcUccmm z^^tboc cfTe cozu5 taleefb
qualeeratantc^intcUigtrenwrtntelUgentia^-zfcioccff
c^ opoztct inteUigioe bis que fun t fozmc non in fnis ms
tcrt)8.Cum cni5 f? inteUigiinmr elTecozum in feipfi6 cft
ipfnmcflleeozum:cumipfcoicuntur intclUgi tale quale
c\\ oc nobis intcUcctum in cflrectu.boc antcs q6 in nobis
eft intellectum in effectu talc cft:qualc oicit ocipfis fott
m<0 quc non funt in matcria:ncc fuerunt in cis vn$: fed
f m modum quo oc eo q6 cft oe nobis inteUecmm oict/
mu3 cp eft in nobis qno opoztet vt oicamr oe iUis q ftint
in mundo.(C£t iUc fozme no (joflfnnt intelUgi perfeae;
nifipoftqp acquifite ftiertnt ab inteUccm omnia inteUc<
cta in cflfecm:aut plura e% ei&:i vt itcUccme adcpttis ac/
qwramn^ztuncficntiUcfozmc inteUeact fient qua(7
fozme in intctlccm fm cp cft in tcUcctue adcpme^fed int
teUcau6 adcptus eft quafi fubiccmm iUis.CTict intcUe#
cmsadcptns eftquafi fozma itcUecmiin cfllcctu. ?ntel/
Uctus vero in cflfectu eft qttafi matcria 'Z fubiccm^ intcl/
lecmi adcpto:'^ intellectus in eflfccttt:quaft fozma ilU eO
rcntic:iUa vcro cflfentia cft ftmili6 matcric:'^ binc icipiut
oefccndcrefozmcvf(Bad fozmascozpozalc^ plcalcm:*
btnc incipiuntcleuari qnoufcg feparcnf a matert|6 pau/
latisaimodisfcparaaoniefeparatiefc.Ci^iaiitfiitij
nulU) mo fun t in matcn^enicc fiicnit:ncc criit vnq^ i ma
tcnjs exccditCB fein &lcctioe -z fcparatioc : i babticrinC
aliquc ozdinc in ce:tiic cii pftdcratus fiier it ftat' ca;:yj/
fiecto perfcctioz cj: illis fm banc viam crit fozma minot
quoufc^ vcniatur ad minimum q6 eft intcUs adcpm6.«
oeinde non ceflabit oefccndcrc quoufcgpcnicniatHr od
matcriam cffentie^z ad cam velid q6 cft infra e35:oc vei
ris animaUbiie^-z pollea ad naturam:'^ octndcnon cciTa»
bitDcfceniusquoulcp pcntcniaturad fozmas clemeto'
rum que funt viliozes qc fozmie in cflc:'^ idco fubiccmj
earum cft viltus cetcris fubiectis:<z b eft materia pzima.
Cum autem crcxeris tc a motcria pama: gradatim pcr/
ucnicsad namram c]uccft fozmccozpozalisin matcrt|0
flcaUbnsraqnibus itenim afccndcndo gradatim pcr/
ucnics ad illam cflfcntiam:^ afccndcndo fupcrius penic/
niedadintcUectumadcpmm^^zmncperuenice adid q6
cft ftmilc ftellis fm comparationcm tnc crccuonis a ma
ccn)sflcalibue:acittoitemmcum crcix^is te pcrucnt>
cs ad pzimum ozdincm cozum quc funt fcparata.(r£K
quoHim 0)dinibu8 pzimueeftozdointcUi^ntie agetis
1B\phm* ISe
VndeuitelUgentia agensqul Mmitm^rifto.intertio
tmctatu liba' oe anima cft foima kparata: que non fuic
f n tn3teri9;nec eritxn^X}:bocq>eit anima tnteUectus
in elfectuitota eius virtus eft ad aiTimilandum fe intcllt
gentie intcllecte adepte.quc cflien tiam i(lam:(cum eflfcf
Intellectus in potcntiaO fecite(Tc intellectum in efliectu:
cea que erantintellecta in potctia:fecit efTe intellecta in
eiTectu:cuiuscom|»ratioadefiectum quieftin potentia
elt ficut comparatio folie ad oailum qui eft vilTo in po'
centia quadtu ellin tenebzis.^ntcntioaute; oetenebza
eHilluminatioin potentia:velp2iuatio illuminatioisin
ef{ectn.3[ntentio veroilluminanonis e(t irradiatio e^ap
poiiCione lucidi. (£C\.\m igituracquiritur lumen in vi'
fixiin aere^^zin ilmi[i:tunc aer cumlumine:quodiic
§n eoidt vifus tn eifectu:'; coiozes fiunc vid in edett
ctu. (n&eA oico cp vifus non fit vifus in efitzctu ob boc
folnm^fltineolumen lirradiatioirt effectu^fedquia
cuin fit in iilo illa irradiatio.(]fit enim irradiatio in tffti
ctu:i ^unt eoatm fo:me vifozu; in lumine: i fit vifus in
effectu.>unc imagtnatur foanas vifoaim: fed antc boc
necelTe cfl pzeparart radios folis vel alterius rei: ad boc
rt iletirradiatum ineffectu:'z tuncq6 erat vifusin pote
tia:fit vifus in elfectu.*^2inapiu3 aucem per q6 fitvifns
in effectu:pofl($ ftterit vifusin potetia:z ea queerant vti
fa in potencia func vifain eiTectu: efliirradiacto que fit a
roleinvifu.(E@ecundumbocf^nre):emplum iittUa
cfTentiaqueintellectu6inpotentia:acquiriturquidda;;
cuius comparatio efT:fTcutcom|>aracio irradtationisin
effectu ad vifum:': boc tribuit ei in telligenda agens.£r'
go ipfa e(t p2inci{MU3:eo cp ea:quefunt intellecta in pote'
tta:facit ciTc in tellecca in eifectu.£t ficut fol efl.-qui fadt
c>culum vifum in eifcctu:-: vifa in pocentia facitvifa in ef
feccu:cii luminc qd conferc eis.ioic z intelligentia ages
efl:quetrabitadeifectum intellectumquieftin poten^
tia.': facic eiTe incelleccum in efkaa ai; eo: q6 tribuitur
ei ab illo puncipio:'! per illam intellecta in poten tia fiut
incellectaineifectu.CCJncell^entiavcro agcns illius
(pedei elt:cuiu8 eft incellectus adeptus.^ojme vero eo/
rum feparatoaim que funt fup^a eom: funt in ea inccfTa/
biliterftne initioifine fine:fedeiTeearumineaeflfm
ozdinem multo altius ab o2dine:quo funt in intellectu:
que funt in eiTectu:fed paoz quatum ad nos: cum e%ert
cuerimus adea: que funt perfectio:a in eiTe ab bis: que
font minozis e(Te e;:cellenrioz efl: fiatt Di;:it Sriflo. in U'
b:o Demonflrationum:eo g? nos non erigimur ad iffiot
tum:nifi ab eo qiiod norius eftapud nos. (£06 autem
eflperfecriorise(feinfe:iUudefl magisignotum apud
no8:iigno:anria nollra maio: eil oe illo. vnde necefTa/
numefl:vt o:dinarioillo:um:qucruntfitin inteUecttt
qui eft in effectu econuerro:$ efl in inteUigcnria agence.
lC^ntelUgencia enimagens p:imum inteUigitoebis:
que funt id qd perfeaius pofl perfectius: i fo:me £[ funt
bodie in maten)s:funteriam in inteUigenria agente: foz
ma abflracca:non cp p:ius fiierint in materqs: i oeinde
fint abflracte:fed quia nunq| ceiTauerunt elTe in ea in ef
fecni.CT^i^autcm ipfapenetrat inteUigendo mate/
ria$ 1 ceccras naturas oat eis fo:ma3 in eflccm que erl t
in feipfa,:l3autemquod nos p^in^^in boc:funt iUefo:»
mc:fed ^ non eft polTibile bic: nifi pcr eflc generationis
barum materierum. (HVec autej fo:ma in intelUgctia
agenteeit indiuifibiUs^nec e(t mimm:fi poftq| intellige
tiaeflnonoiuilTbili8:fiantin eiusciTcntiares nonoiui/
fibile8:i oebetm^flmile ei quodeU in fua fubftantia:
^uis non recipiat iUd nifi oiuifibiUter. £t boc eft q6 til
Dflendtt;3riflo.in Ub»>fuo. oeanima 7metapbf(ic3.
CrScd bic cft: qucftio.fciUcj fi pofTibfleeft banc,fb2ma
inuenire non in maten)s:an g^opus fuerit ponere eam
in materys:vel quomodo oe no cncpcrfcctio^i venit ad
efTeimperfcctiU8.G:Sedfo:tafTe oicetaUquis gjnon
fiut bocnifi ob fc>oc: vt materic fierent perfectio:i8 effe,
(^fSedtttnc fcqnimr q: boc cp be fornic non flierinc ge
nicc nifi p:opcer matcriam:q6 cft cocrarium ei q6 videt
^arifto.Uel fo:teoicccaliqui6 cp bccomn ia funtin incel
ligcnciaagenceinpotcncia.CCiScdperboc gjbic oici*
mu8in pocentia: non opo:tet cp inteUigcntia agcns ba/
beatinpotentia reciperc bancfo^mam:-: poftmodum
fiat in ea:fed qu la l^abet potcntiam ponendi eas in ma«
ten|s:t B eft poten tia: vt agat in aUiid a fc^pra enim eft
qucponitcasfomiasin matcnie:-: ocide ftudetapp:o<'
jnmareeasfeparationipaulatimquoufc^acquiraturin/
teUcctus:? Itt fubftantia anime fTominis vel bomo:cu3
eo per q6 fubftantiamr p:opiquius ad in teUigetia; age/
te;.t bic eft finis vltimue:': vita aUa qua acquiritur gd«
dam per q6 fnbftanriamr:^ acquiritur perfectio eius vl
ttma:q6 eft vt agat in alium aUam accione; pcr q6 fub»
llanciemr.Cr£t bec eft in tentio oe vita aUa: q^uis eiua
actio non ftacin alio:q6 ftt ej:cra fuom eiTentiam.3gimr
rUa elTentia 7 fua actio:'z fuum egere eft vnum i idcm: t
tunc ad fuam cfiiftenria; non indigebit: vt co:pus fit fu
bi aUqua materia:nec ad aliquam fuarum actionum in»
digebit adiuuarivirtuteanimaU:queeft in eiusco:po:e:
nec indigebit in ca inftrumento co:po:aU omnino. XDi
nimus enim ej: gradibits fuis eft. vt ad qciftcn tia; fui ne
ceiTarium fit co:pus efTe fibi materiam: vt ipfa fo:ma in
co:po:e:fup»ibuncgradumepfteneadfuie):iftentiam
non ftt neccfle co:pus efle fibi materia;: $ut8 ad plures
ex fuis actionibus egeat vri inftnimen to co^^:aU:': adi
fuuari virmtcciue: fciUcetfenfu 'zimaginationc: per q6
autem pcrfectiuseftfunmcfleBcft: vtftac fmoifpoff/
tionem qita p:edipmu6: fed cp inccUigcntta agens Ixac
e(Te:iam oftenfum eft in Ub:o oe anima. CITUidemr au/
tesqi intelUgentia agene no femper agit: fcd aUquando
agic aUquando non:vnde fequerctur necefTario qp ad id
quod agcrcc:': ad id (^uod non agerec cft oiuerfarum cd
paracionu;:t ftc vanarecur oe comparatione ad compa
rationem.iSi autem no e((et femper f m fua; perfccrio/
nem vlrimam:mnc nonvariarctur tanmm oe operatio'
nead operationem:fed variarenmr tanmm ctiam in fua
efl^riaeoQ^perfecrioeiusvUimaciTcc infua fubftaria
aliquandoin pocencia:aUquandoin effecciK-zmncq^eet
in potentia: effet maceria ei: quod cflecin eifcctu . foed
nos iaspofuimue eam feparatam efle abomni materia.
'Pofi^ igitur boc ita eft.ciic femper eft in fua pcrfecrio/
nevUima.(E5pCaveronecefliariopermucaturoccom«
paracione ad comparationem:': tamen impcrfcctio n5
eft in fua eflen tia:fed cotingit ei ob boc g? no inucnit fem
per compararionee f m quas agit.fdUcet vel quia mate
riam 'zfubiecmminqueagitp:cparata non innenit:vct
quia eft impediens aUquid ejxra fe:quod aUquando re/
moucbitur.£ic bocmanifcftatur q; in iUa non cft fubfi»
ftentia ad B vt ftc ipfa p:imum p:incipium omnium eo«
rumquefunt:veleoq7eget.vtocturei materiaapta in
qul agan^z vc moueamr fuum impedien6:vnde non eft
in fua eflenria:': fuafubftantia fufficietia ad oandii onv
nibns rcbus fuas perfcctioncs. 3gitur in fua fubftantia
eft oefectusadoandum rcbus quenon babcnt fuas j^
fectiones.3(d autem in cuiue fubftantia eft oefccms no
habet in fc fuifiden tiam ad boc vt non fit (lium dTe aU"6
p:indpium:t vt ftt res cuius ee fit pcr fe ipfum.-tta vt ee
etU8nonricabalioefe.!Sequiturergonece(Tarid:vt(tt
alfiuaiifaqueadtuuetinDandolibiimteriamuiquam
agat dn^atam autem cp fabiectn in que agtt intelligen
tia agens funt vel cozpoza vcl vf rcs in cozpoabue gene
ratis co2ruptibilibU9.3am autetn oilenfum e^: in lib^o
oe co!mptU)ne:Q7 caufe que funt partes coipozum cele.
ibum ipfe funtptindpia piima agentia becco:po:a.3pe
igit ointintelligentteagend materias i fubiecta in qiie
agat.([rOmneenimco:pus celelTemouetur amotoze
quinoneflcozpusrnecin co:po:eomninoqui ellcaufa
cfk iaioBiz eius per qd fubftatiatuncuius o:do in ee q6
ellfubtlantiafuaeil:fmo:dinem iUiu8co:po:is. XOoi
toi igitnreiusqdeft perfecti^^inter illa eHperfecno: ini
termoto:es.-perfectiusautem in efteeltcelum p:imu;.
CT^gJwperfectiojintcrmoto^es^eftmoto^pjimiceli:
redquiamoto:p:imiceU'fiuitp:incipiu; perq6 fuiteiTe
Duarumrerumoifcretarumuiuanim vitaeil perquam
fubilantiatnrp:imum celnm:aeilfubilantia co:po:ea
celeili8.aitera cil motoz fpere celedis ilellarum fi%a:p:
-2becelle(rcntia:qucnoneilco:pu6:necinco:po:e:ideo
nonfuitpo(Tibile:vtoarctvtmmc^ iUo:um ^mvnum
modum:'z vnnm aliqnid tn fna effenm. fm cp per ilUid
rub(lantiatnr.-fcd fm ouas natnra6:quam5 vna eil per/
fectiozaltera:eo9>illapcrqua oatideiTeq6 eilperfc/
ctiu3:q6noneilco:pus:cll perfectio:eapeT quaoat id
quodeilco:po:eum.(ir?g>uiripfanonfubilatiamr:ni'
li per Duos natura0:quonum e)c illis rtrifc^ cft fiuis ee.
^nteUigentq^
igim dfceius babetur in vnum:eo q? id in q^ Diiiiditur
caufa ctl pcr qua fubilantiatnnigimr non poteil ciTe: vt
moto: p:imiceli fitp:imum p:incipium omnium que
fnn t:fcd babet aUud p:incipium nece(Tario:'z ilkid initiii
e(l perfcctio:i8e(te^ilhtd.*fboll$aiitemmoto: p:im{
ceU non eil m materia.lSequitur neceifario: vt (tt in fua
natura.(C3it^lligcntia igitur ipfa intelUgit fuam c(Ten
tiam:xclTentiam eins q6 e(l p:idpium fuieflc:igimr m«
nifeihim cil: 9> id quod in teUigit:oe p:indpio fuic(Te q^
fectuts eil $ fit fua natura:t id per quod intcUigit fuam
e(Ientiam:quecil enim pnmaeilminus:none(iautem
opusoiuidieiuseiTentiamin ouasnaturas nifiinbas:
fedp:incipium q6eil p:indpium perq6 fubflantiatur
moto: p:imi ceU eXt vnum e% omnibus pambus nc
cc(Tario:necpoteil aUquide(Tc perfcctius co:nec eitei
pnncipium. 3pfumigintr cilpmidpiumomniumpzin
dpto:nm:quiap:indpiiim |>:imiomnium<o:um quc
funt.(E£t bec eil intelUgcntia qua ponit Briitoin Utte
ra:in Ub:o oc mctapbrfica. (TUnnmqnodc^ eriam iU
lo:um etiam ellintelUgentia:fed iUc eil intcUtgentia p»
ma:-! etiam pamum q6 eft:i vemm pumum tvnns pa
mum:'Z omnes alie non funt inteUigentie: ni(t pcr iUutn
^m o:dinem.Conftderare autem oe bis fup:a boc q6 o i
rtmu6:ci) pteter intcntionem noilram.
(Z&p^ai Uber Sl{tarabi) Dcintellcctu i tntcUecto.
»
tr^ncipit llbcj* 2itfcene.oc pBia p^:liitc fcictia oiitina.
(L Capt'fn.I.£>c igfitioe fiibiccri pinc pUic ad boc: vt ofte
dat«r ipfa c(Tc oe numcro fa'entia:p.
*^"mP e^rplciiim''
tractatu oc intctionib"
fcia^ logicatiil-znaliu:
1 Doctrinaliii.puenicn/
tiuecftacccderc adco/
gnirioncm intcntionu;
I fapicnriaUii.^ncipiam''
I ergoau;iU'atc veoioii
\ camPgp fcicpbilofopbi/
I cc:ricutiaminutmustn
alge lib2is:Diuidtint in
I fpeculatiuas i actiuae:
^iaminuimue oifTcren
tias intcr eae: i oi^ns cp fpcculariuefunt illc in gbus
qrit cfici ^tus aie fpccuiatiuaiper ac^ririone intelligetie
in effectu.f.pcr adeprionc fcic imagiatiuc i crcdiriuc: oc
rcbus que no funt nfa oEamcc nfe oifpones. 3n bie g fii
niscftccrtitudofciczopinionis.loctaenim 'zopio non
runt ej: qualitate noilri oQis^ncc ej: qlitate initi) nf i opc
ris: fm gp eft initium noftri operis. Cli>Mcticci^o funt
f lle in quibtts pamii qritpfici virtus aic fpcatlariua per
edeprionc^ lcic imaginatinc •: creditiuc oc rcbus q funt
nf a oQa: ad 15 vt fc6ario ^ueniat gfccrio ^^mtis pzactice
in morib''.£t oijcimus gp fpcculatiuc copzebendunt in
tres Qtes.in naies.f.t ooctrinales z oiutas. i q> (m fub<
icctu naliu; e(l cozga ^m cp moucn t : i quicfcun tiq>oe
eisiquirit funtaccidctaUaqueaccidiiceis^l^ic fs buc
modii. £t q6 e fubm ooctrinaliii cilvel qd eft ^titas pu
rc vcl q6 e(t bns $titate.i:t oifpoiitoes cius quc inqui'
runtur in cisifunt ca quc accidut ^ritati e^Bgpeit $tt
tas in oilTinitionc:quajJ no iucnit fpes mge nec ^^''mo/
tU8:t q6 oiuine fctc nd ingrut nift rcs fepatas a ma f m
ejriltetiam i Diffinitionc.(C3am et audifti g? fcia oiuia
cfl in q qucrit oe pmie caufis naturalis efie i ooctrina/
lis cc:i oc co q6 pcdet e;: ei$:i Dc ca caufa jj.i oc pn" pn/
ci|;MOf :q6 cft oeuo cj^cclfus:': 13 eil: qd potuifti attigcre
cp lib:i3 trafacri3:ci: gb^tii no plcnc pa wit tibi gd cerrif
fimc fit fubm oinc fcie nifi aUquamla inuiri6e:qua traP
curri in Ubio logice oe analcticis pofterioiibus (i memi
niiti. gt 9* in cetcris fcienti^s cH aligd: q^5 cit iabm:i q>
oUq func qnc ingrunt in cis: i g? p:incipia aUq concedii
turinci8:q:gbuscoponit oemdftratio.Scd tirp 13 no
^e cerrifiicatus C6:q6 fit fubj bitins fcic.f. an iit centia p/
mi pndpt) ad 13 vt id q6 qrimus in ea ITt cogiiitio.ppjie/
tatu 1 actionit ciitscvcl an firaUa intetio:': et ia^ audifti:
gj B eft pBia ccrrilTima. i pBia p^: •; q? ipa facit acgrerc
verificarionc pncipio:^ cctcra:p fcia^:'Z gp ipfa eit fapic»
tia ccrtiiTime.ta ct audidi fcpe: gp fapia e ejccellctioz fcia
oibus fcictys ad fcicdii idqd ecjrccUctius fcitiii-iitems
gp fapia cft cognitio que eft cerrio: •: puenietioz^-zite:^ gp
Ipa clt fcia pma?: caufa;: tori":': tii no itellcjrlfti gd eet 15
pBia vel 13 fapia: nccg fi bc trcs oiflFones vel ^pjtctatcs
fint vnius artis vloiuerfa j::q^ ynaqcp oicat fapicntia.
Tlucatiios maifeltabimus gpBfciain cuiueviafum'*
cfl pBia pmxi gp ipla eit fapia abfoUite: i g? trcs^peta/
tes pcr qs ocfcribit fapiafunt j^pctates vniiis magtftc/
rt): ig) ipfa eftiplus magifteriu. (TCoftatatg? oisfcia
bj fubm fuiipp:iii,3(ngramu9 ggd fit fubm buius fcic:
1 pfideremus an fubm buius fcie fit ipfc Dc^^cjccelfHs^fcd
non eft:imoipfccft vnumDcbis:quequcruntur in bac
fticnti3.(i:fi>i£0 crgo impoiTibileeiTc;vt ipfe oc'' fit fub/
CapFm I. "^'
iectum buius fcicqm fubm ofs fctc ett rcs.quc pcediwr
eflc;': ipfa fcia non inquirit: nifi oifpofitiones iUiue fubi:
t l3nommefte):alij8loci3.Sedn6p6t coccdigjDeus
fit in bac fcia vt fubj.imo qfitii cft in ea. Qm fi ita no e.
tiic no pot cc qnin fit: vt cocefTum in bac fcia. i qiitixs ia
alia velpccfltim in ifta:<z no qfitii in alia.!3edvtrii^ fal
fum cft:qtfi ipofc e;vt fit qfitu in alia co gp aUc ide fu t vf
mojalcs vel ciuilcs vel nalcs vcl ooctrinalcs vllogice:
1 nulla fcia fapiccft eytra bac oiuifionc.^n nulla it ea^
qrif an fit 0CH8;q: no potceb.vt in eis qraf:t tu idee 15
pama infpccrionc e% bis que multoticne inatlcam^^.ncc
eriam potcftcftcvt no fit qfitii in alia ab cis fcietia.tunc
cnim eet no qfitii in fcia vUo modo.^gif autcft manife
flum E (c;aHt6fgatu g fe.Qj no polTit maifeftari vllafpe/
culationc.Tlon cftaiit manifcftu pcr fc:ncc cft ocfgati»
poiTcmaifeftari:q:figna bc^m^^oceo.CCampliV r6:oe
id cuius manifcftario ocfpaf ;quo p6t pcediclTc ci''.-*Re
ftat ergo:vt ipfum inquircrc no fit:nifi buius fcfc. oe eo
atinquifitiofitouobus modis.vnuecftquo inquiritur
an iit^\i\XB cft quo inquirunf ciu8^p:ietatc6.1^oftqua
autcm ingritur in bac fcia an fit. mnc no pot cffe fubie/
ctum buius fcic.nulla.n .fcia:;: ocbet ftabilire ce fuii fub
{cctu.5n^j:imo etia oftcdagj an fit no p6t qri:nifi i bac
fcia.iDanifcftii cftcnim cfi oifpofiti6c buius fcic cp ipa
ingrit res fcpatas oino a ma.3a et fignificaui ribi in na
turaUbU6;Q) oeus cft no co:pu6:nec virms co:po:is:fcd
eft vnum feparatii a matcria:': ab ot c6mi):tione omnis
motus.^gitur ingfirio occo ocbetfieri in bac fdcntia: i
^oe l5app:ebediftiinnalibH8 eratcj:trancii anaUb'':
qi g? oe 13 tractabaritr in eis no erat oeus. fcd voUimus
per 13 accelerarc boicm ad tciicdu, ecpamii pncipiii;ve
pcr ^augcrcf ocfidcriiiaddifccdifciae^^zgucniendi ad
tocuin quoccrtiitspofiitcognofci.
\ (Vn^ 3iit nccciTc cft: vt B fcia fub; ba
' ' *-H? bcat;-: moftratii eft illud q6 pu
tabatur cfTc fubm cius n6 cfTc fuu fubiectUj:
mnc qucramue an fubm cius fint vltte caufe
ia£_"t'iJ)eo?: que ft :an oee quatuo: fimuUan vna tifi.
©cd 13 no Dcbet oici quauio iam B gdam putauerunt.
Tlam pfidcratio oc oibus q tuo: caufis no p6t clTc quin
fit ocillis iquatii bntciTc; vcl iquatu, funt caufc abfolu
tc:velinquatu vnaqcg ea^ quatuo: cft ilUus modig J7/
p:t'Hseftfibi.f.vtpfidcratiooe iUisfitfj gjvnaeages
1 aUa paries:-: illa aUa eft aliud: vel f m g? fit ej: c6iiict6e
ilIa?r.oicoautemg>fi bcncconfidcretur nopolTuntce
fabicctu buiue fcicinquatii funt cac abfolutc: ita vt intc
tio buius fcic fit pfidcrarc ca.quc accidunt coufie inqua
mm funt caufcablblutc:': 13 patet multis modis: quo:ij
vnu8 eft.f.q: bcc fcia inquirit intcrioncs quc no funt eje
accidcribusp:op:ij8ipfa:^ caufa|:inquam; funtcaufe.
^nquiritcnimvrczparticularcpotcntiam-zactumpor/
fibilc 1 ncceiTc tc.XDanifcftifTimum cft aute; g? B talui
funt in fe gj ingfitio per fc oebct ficri oc ilUs: ncc tiintejc
accidctibus quc funt p:op:ia rebus namralibus: ncc oo
ctrinaUbu8:ncc cadiit in tcr accidetia:quc fun t ^pa fcia»
rum p:acticap.*R.eftat igif :vt ingfirio fit oc illiBin fcia:
que cft ej:tra pdicta oiuifione:': iUa cft B fcia:': et;q: fcia
oc caufis abfoUiteacgrif poft fciam qua ftabiliun f cau/
fc rc:p caufas bnriu.ou.n.no6 no ftabiUerimus cfTccau
faf caufataf a rcbus ali)8 Hc vt elTc caufap pcndeatcjc
co:q6 pcedit in elTe non fequetur apud in tellectii ec cau/
fe abfolute.Sed B eft caufa vna:quaui6 fcnfus cnducat.
Vt oue caufe conairran t. ©ed Ucj c6curran t: non min''
tame vna ocbct cc caufa 3ltenu6:pcrfHafio.n.quc aduc/
mtaicej^alTiduitatefcnfue^^zc^pericnticnoncftcogcns
fi>
TJlbm. SCractatu^ CapVm
Su63 nalld.
©uBjSoctri
S&nlosict,
'3
GcM fciftunifi pcrcognitioncm:q6 in pUirtbus c% rebud
que liint nawralcs i clcctionis con tingit d.i B certceft
appofitu ad ftabiiiendii caiifag. Concedercn. ec caiifas
1 occafiones non eft manifelM p:imui fcd ^babile. iam
aiit fcifti of iam inter B oiio.llam fi no plcne fiierit ma'
nifeftii per fc apiid inteUigetia:^' gcgd ccpit b? pncipiii
aliqd.ideo Dcbet effc manifeftii per fc:ficiit mlta cj; gco'
metrici9:perqpbant ceterain lib^.icuclidis. j&cideoe/
inonftrario vel Demoftratiiia manifeftatio non cft ita i
ceteris fcientijs.vndc Dcbetcc in bac fcia.qiio igitpt ee.
vtillud fit fubiectii fcic:inter cuius inqfitiones qrantur
Oifpofitiocs cius cwus ce eft qfitii i ea.-^Qd cii ita fit ma
nifeftu eiiicp no eitinqfith Dc illis iquatiivnaquecp ea'
rum b; ee^p;iii:vt 13 fit qfitu in bac fcia. Ilec cft etii in
qmta funt oiunctio aliq:t oio non oico c6iunctum:nec
Vte:eo gp pfideratio oc gtibus contunctionis poz eft: $
pfideratio De ?iunctionc:quaui6 non fitita in Bticulari'
bus vfis Pm refpectii que in logica nofti: vn 05 bri pftdc
ratione oe ptibus.Sed vcl in bac fcia:'z tucpucnies ect
cas elTc fubm cius: vcl in alia.fcd in alia fcia cffe ncn pt.
nulla.n.alia ingrit oe caufis vltimis nifi ifta fcia: li aut
cofideratioDccaufisfueritinquatiibiiteiTc.iDeoieo:
q6 accidit eis fm bunc modii: opojtcbit tunc vt ens m/
quiwm eft ens fit fubiectii:qd cftconucnicntius.iDou
ftrataeftigitiir ocftructioilUusopinionis qua oicit q>
fubiectii buius fcie:funtcaufe vUime.fedtii ocbcs fcire;
Qj be funt copletio z quefitu eius.
^C<3p\m.\l,i:>e ftabiUedo fubm buius fcic.
>|i\^y^«f ^i> igitur: vt monfh-emus gd Rt
i3:vtpateat nobisqucfitintetio buiusfcie.
(Ei^icoatgjfubiectijfcienaturaUseftco:'
pus non inquatueftens:nccinquatii cft fub/
ftantia:ncc inquitfi eft compofitii c^ luiB Duobus pjici-
py6.-quefuntyleifo:ma:fcdiquatu dtfubiectu motui
t quieti.Scic vero que fiit fub fcia naturaU rcmotiozcs
funtab I5:fitr ■: mo:a'.cs.(£SHbiectu ^o fcientic ooctri
naUs eft mcnfura fiue intellccta abfq; materia fiue itel/
lccta in m3teria:i numerus ftue in tcUcctus abfcg matc/
riatTueintellectUBinmateria.non,n.inquiritftabiUrc
an menfura vel numcrus in tcUigatur abfcp matcria vd
in matcria.!3edplideratio Dcbiseft Deoifpofitionibus
co:;r que accidunt eis poft pofitioncm eo:um b9.©cicn
tieveroc|ue funtfubDifcipUnabilibus concnienti^e.vt
nonconfidercntnifiDcaccidentaUbus pntibns pofita:
que funt minus coia $ ipfa pofita.CTSubiectu v^o logi
ce:ficutfciftifuntintenti6e8inteUectcfc6o:qiicapponii
turintentionibuspmointeUectisPmg>pereasguenit
oe cognito adincognitii:non inquatii ipe funt intcUecte
1 babet effe intelUgibile:q6 clTe nuUo mo pendcr ej: ma
teria:velpendctcj:materia:fcdnon cojgca.non fiicriit
aut aUe fcie ptcr bas.djijeinde pfideratio oe fubftatia
jquatii eft ensvcl eft fuba.vcl oe cojpojc inquatii e liib/
ftantia:-! oe mcnfura x niicro inquatii babent cc: 1 quo/
rnodo babentelTe:i oe rebus fojmaUbUB:qucnon funt
in materia vel fi funt in matcria:n6 tii co:pea:i quomo/
do funt illc:n quis modus eft magisj^pjius iuis fepatim
per fe oebct babcri.non.n.poteft elTc fubm alicuius fcia/
rum Dc fcnfibiUbU8:ncc aUcnius fcictia:}: dc co q) bab;
elTe in fcnfibiUbug.nam eftimatio cft c;:poUatio a fcnfi
biiibu6:15aiitfuntocvniucrfaUtateeoy:qucbnteffefe
paratum a materiaimanifeftii eft.n.g? ce fubftatie iqua
tum cft fuba tiii:non pendct ej: materia:altoquin no ect
fubrtatia nifi fcnftbiU6:numc^ etiam accidit ciTcin fcn '
fibilibu3:iinnonfenfibiUbu3:vndenumerusiquatuin
numcrus eft:non pedct ej: fcnfibiU'bti0:nec e% infenfibi'
UTJUs^mcnfuractiacocnomen cft.quia mcnfura velin/
tcUigituroimcnfio:qucpftituitco:pu3 noturale vel itcl
Ugitur cjuatitas ptinua:quc of 6 Unca 1 (u^f icie x cojpo 1
rc terminato.Xu aut ia fcifti of ia iter 13 ouo. nulla aiit
ca?:cftfepataamatcria:mcnfura \'ofmpma acccptio/
nem cpuis no fit fepata a materia eft tii pjincipiu clTcn.^
di cozpa naturaUa.ncc tti ob 13 p6t efle. vt coftitutio eo
rumpendeatej:ea:quafiipfa octeis coftitution^ipa;:
tunc.n.pjccedcretin effcipfa fcnfibiUa:fed n6cftita. ^i
gura et accidentalc 1 pcomitans efle m^^poft^ fubat coj
pus finitii cuius fpaciu eft fugficies finita:cjctrcmitatC8
et funtfub menfura: iquatii materia pficit g iUas: ipo»
fteacomitanf.-J^oftqgatitacft.tiicfiguranonbabetee
nifi in matcria:nec cft pma ca in elTcvcnicndi ad cfFciis:
menfuraf 0 fm acccptione fcdam pfiderat Pmeefimm:
1 Pm fua acciden talia.Scd pfideratio oe ea f m ee fuuj:
1 oe quo mo ee'ndi:': oequa oiuifionceendi fit: non iit
Vt pfideratio oe eo;q6 pendct ej: matcria. ©ubm autc5
U)gice/m fe manifeftii eft ce pter fenfibilia: manifeftu$
cft igit gp 15 oia cadun t in fcientia:que pf itct id cuius c6
ftitutio non pendctcj;fcnfibiUbu8.(E'Sedn6p6tpon£
eis fubm coc: vt illo:;: oiu? fint oifpofitioncs •: accidcta»
Ua c6ia nificc.Qucda.n.cof iunt fube:i qdam qptitatcs
iquedam aUa pdicamenta:que n6 piitbfccocs itctccj:
qua ccrtificcnf nifi intcntione eflcndi.Sitr et funt re6.-q
ocbent oiiTiniri': verificari in aia:que funt c6cs in fcien
tt)9:nulla tn ea;r tractat oe eis:fiait c vnii icjuatii cvnii:
1 muUii iqua tu eft muUii.oucniC6 1 ic6uenics. paii ic.
ibe bis.n.mentionetm faciut -z induciit oiffinitoes eoy:
nectii toquunf oc m6ecndieo;::q2]3non funt accidcn
taliajjpzia aUcui fubo;: aUa;: lciaf pticulariij:!nec funt
oerebusquebntcflenifi,pp:ictate6efrcefrentialr.nec
funt et Dcpp:ictatibu8:que fiit coes omnilrci fic vt vnus
qdcp eo;; fit coe oi rei:nec prit ec p:op:ia aliaiius p:edi/
camcnti:nccpitteiTeaccidctalia alicuinifici: qdcftelTc
iquatit cft ee.3fgif onfum eft tibi c;: bis ontnibtis g> ena C
inquattt eft ens coceft oibus bi6: 1 g? ipfum oebct poni s>mau
fubmbuiitsmagiftcrij^-zqjnon cgetinquirianfit^tgd mct«p|?y.
fit quafi alia fcia p:ctcr banc oebeat aflignare oifponcs
ciusob 13 q6inc6ucnienseft:vtftabiUatfuum ii^iectu
an fit 1 certificet quid fit fcia cuius ipfum eft fubicctuj:
fcd potius opo:tct pcedcre tm^q: eft 1 quid e.56 ^'"fub '
icctii bTcic eft cns inquatti eft ens:i ea quc iquirit funt
pfequentiacnsinquatiicftcnsfincpditionealiq^quo:;^
qucda funtqfi fpcs: vt fubaquatitas icjlitas. qiionia cc
non cgct oiuidiin alia p:iuf$in ifta.ficut fuba eget oiui
di in aUa antcqj pcrucniat ad oiuidi in boicm 1 non bo/
mincm:ze): bis qda funt ei quafi acddctalia p:op:ia.fic
vnii 1 multu potetia:i elTccnis: vlc 1 particularc:po(Tibi
le t necelTc:pcr 15 autem q» cns rccipit 13 acciden tia 1 co/
aptaturilli3:non eft neccfle illud p:op:ic fieri vtnattira/ f^
le vcloifciplinale velmo:alc vclaliquidaliop.(ri>6t ^uoftav
outejquisDicercg? poftcpensponitur fubicctti buius
fcientic:tunc n6 poteft cflie: vt ipfa ftabiliat cfle p:incipia
cflcndi.5nquifitio.n.omni6 fcicntic non eft oe pncipijs:
fedDec6fcquentibU8p:incipio;j.(r_Sdq6 rcfpondcm*' qoXo,
q6 fpeculatio oc p:incipi)6 non eft nifi inqiiifitio oc con
fcqucntibUR buius fubiccti:quia cns 13:vcl illud inqui/
ttim eft p:incipiu5 non conftituitur ab co:ncc p:obibcf:
fcd comparatione naturc cntieablblutc cft quodda ao
cidcntale ei:i cft oe pfequentibu6:quc funtci,pp:ia:pn(i
pium.n. non cft c6iU6 qj cns qfi pfcquaf cctera pfcqiiu
tione pma.ncc ctiam necefle cft:vt fit naturale vel oi/
fcipUnale vcl aUqtiod aUud ad boc:vt acadatcieiTr pn '
t>^imi
m.
71
aua fob tSpbim.b^depzid^mnoc(tpiicipiim otamenriti;.
f{.n.oiumentiameetp2idptam.tikeet piictpiumrniip/
fiusrene sut in fe abrolute no babet p2icipiu3.red baber
inicipium vnaqic^ ee qd fcitunpzicipium igttur e(t pii
dpiam aUquibue entibus. qmpj^ 13 fcia no erit iquireB
pzicipta entis abiblute.fed pzicipia alicuiue entiii.fic pn/
dpiacetera^fcia^rparticulariii.^uis.n.ceterercientie:
nSjjbeteepzicipio^ fuo?:c6iu.(;bnt.n.pnc^in ciuiVcd/
JBftifllff. municaroestDequtb^vnaqnecpeaptractatOipfetit^/
p bant ce pncipio;r ea;r rep quc funt in eia.C^equit er/
00 neceflarto:vt B fcia oitndat in partes qua:^qdaind/
rit caafas vltimeie i^nim funt caufe oie ee caufati iqul/
cumefle&ialieinquirtitcaspmam^quafiuito^effe
camm iquatu eit ee caufatul:nd inquatu efl ee mobilevf
q^titatiaii:'Z qdl alie inquirut oifpoiitioee que accnt ee:
c qdl inqoimt pzicipia fcia;; particulartu. pzidpta enis
vniafcuiufcg fcia:p minue coiii qones funt in fcia cdioii:
Rcttt pncipia medicine in naturali:t p^idpia mefuratio/
nis in geometria.C6tingic enim.vt in bac fcientia mon/
flrenturpncipiafingulaftufcia;r:queinquiruntoifpo(i
tioned vniufcuiufcpefte. ^giturB fdaingrit Difpolitio'
nes ee:t ea que funt ei qft Qtee x fpes quoufc^ guenit ad
A(:^20p2iatione.-e): qua^uenit fUbiectu namralisi^f g^
mittimus tlla appzopziatione d.£t app2op2iatione e^; q
;puenit fubiectu Difdplinale pmittam' ei.i (ilr ceterl: id
aut q6 p:eccdit ilUid fubiectu.? eiteifiaxt pacipiu nos I
&o ^i* quiremus i ftabiliemns eius oifpofitioncs: igitur qdes
fcic. buiusfcie queda funtcaufeefTe: iquatiiefleitecaufatii:
tqaeda fun t acddetalia ee.<: queda funt pn^fcia^ llngu
^rtu.t fcia bo;: qrf tur in 15 magiflerio. i B e pBia pzia.
qz ipfa ed fcia oe ^ma ca ee. >: B eil pma ca . fed pma can
fa vniuerittatis eil ee i vntta8:'z efl etil fapia que e nobi
^ tio2 fcia qua appzebendit nobilius fcim.Tlobilioz vero
fcia.qz eit certitudo veritatis i nobilius fcitu. qt eil oe^
1 caufe que funt pofl eii:t et cognitio caufa;: vlttmaras
euid fri oisee.-zcognittooei.ipzoptereaDiffiniturfctctiaoiaina
j?^' ^" ficgj eft fcia oe rebus fcparatis a materia of flFinitione i
oilTtnttionibas.q2 ens iqoatii efl ens.'z pncipia eitis i ac
ddentaliaeius iquatit funt:ftcut iam patuit nullum eo/
rum etl.nifi pzecedens materia;.nec pendet efTe eius ejc
cfTe ilUas. Ctxs m inquiritur in bac fcia dc eo qd no pce
dit materia:non inquiritur in ea nifi f m 13 q? eius ee no
egetmateria.l[r£o:pautque inquiruntin eaquamoz
runt:qao|:queda funtfeparata a materia:t ab appendi/
n)8 materie oino.t quedam funt c6mi):ta materie.f; ad
modum quo;?mirceturcanfaconflitucn8 tpzecedens.
materia.n.nondl coltituene illa:': queda funt que inue/
niunmr in materia:': no in materia:ficutcaufalitas Tvni
tas:q p:opter ea que bnt coiter iquatii fiit talia:fut cp ad
cerrtncatione fui non efl opus efTe materia: oia aiit com
municat in 13 Q7 el eo|:non ee materiale.f. vt ee eo^ fiC
tx materia.i quedafiit res materiales:ficut mot'' i ges:
red oe eis non inquirtmr in bac fcia f m cp funt in mate/
ria:fedPm efteq6babet.CitigimrBpars Diuifionisac/
cepta ^terit cii ali)8 Qtibus Diuiftonis.tunc omncs com*
municat in 13 q? inquifitio Dc bis non e(t. nift Pp modus
quo ee eo;: non ell edi^es per materia: i ficut in fcf etijs
oifdplinalibus ponunt id qd eft interminam per tm$:z
inquifitio i pftderatio oe eo eH illi' modi:^5 9> id q6 q/
ritur oe eo pendet ej: materia.*! B inquifttio no efl Difci/
plinali8.ftcut el^ oifpofitio B: monflratum el^ ergo que
.4 mcta. fit>ntentioinbacfcientia.(Ct)ecautemfdentiac6icat
tcx^5. ' cutopicatfopbifhca:ftmulialiquibus.tDi(fcrtabd0
0 fimul in aliqbue:': oif!^ ab vnaquac^ ea:p in aliquib^
c6iat.n.cuei8in&S>Deeo(^B iquiritur:naUu8acto;
flngula^ fcfa;; tractat:nifi topicus i fopbiflicus.Dffrerc
vero ab eis:ftmul in 13 cp pBs p:tmus inquams efl pBs
tnimtisno loquimr Dequeftionibus nngula;:fcietiaj::
ifli vero loquuntur.Diifert etia a toptco per fe tn fo:titu/
dine vclpotetia:eo q> verbie topid acg rit opf one no cer
nmdinem.ftcnt nofli ej: magiikrib logice.2Sil1eit et a fo
pbiflico in voltitate eo: g? B querit ipfam veritatem:ille
veroqueritpatari fapiens in oicttone veritattsquauis
nonfitfapiens.
CrCapimlam.111. He vtilicate buins fdentie: i oidine «
eiusnomine.
l<su^>» memtnilTeq^infcienti^sque^e
IL^VW duntbaciacognouifti:quefitDif
ferentiaintervtilet bonii^znociuiitmaltis:
qtit vtile in fe efl occafio piuncta: qae e fe DU'
cit ad bonu:vtilitae vero tft intentio que per/
dncit Demalo ad bonu.Tlociuum vo in fe efl occafio: q
per fe oucit ad malu.Tlocumentum f o eflintentio que
perdudt oe bono ad malii:poflq| aiit 13 ita eft tuc ia fcfs
cp oes fcie c6icat in vna vtilitate.f.que eit acgfitio perfe
ctionie bumanc aie in eiftcm pparatis ca ad fiitura feli
dtatem.Cii aut oevtilitate inquirit in pncipi^e fcia:p ea/
rum no ell inteno ea;: pducedi ad B.f.vt adiuuat feadi/
nicem:ad B vt vtilitas pioueniat pef qua certificet fcie/
tia alia ab ea.^vtilitas igimr fm bac intentionc Df abfolu
te:tDfj?pu'e.abfolute.f.vtftcadduce6adcertificatione3
alteritis fdetie ciuociiqg modo.p:op:ie vero: vt fit addti
cens ad e)cceUetioiem:ciue eit d.(icut finis^q: efl pp eaj:
fed non conuertitnr.&iigimr accepcrimus vtilitatc ab/
folute:p:oitctoBrciavtiUtatebabet.<Sed(i^p:ie:certe
Bfciaadeoaltaefl:9)ipfa nonoigiiamreitevtilis al^d
rcient^s.Cetereverofcie^ficiunt in ea. Ciiautvtilitae
abfoUita Diuidamrin DuasDiuiftoes: necefrario viiiidii
incria^quoi^vnumellidexquopaouenitaUudmeU^^eo:
alind ej: qtto p:ouenit aliquid ftbiequalc:aliud vero qc
quo pjouenit aUquid inferius eo. £t B tertiu ^deft p:o«
fectui eius qd eft inf ra fcCum vero iqaifierimus nome
p!op:iumbuias tert^: paenienuus efl vtoicamr efHvu
jao vel p:ofectU8 vel oominario vel p:oairatio vel alia
iNs fimilia cu fecerimus inductione oe oictionibus con/
neniedozibus buic capimUi c^cepta caufalitate: vtiUtae
aut^ p:opzia pene (endme efl:fed vtilitas que pjouenic
ei: nobiUoze in ignobiUus^no e(t ftmiUe fcruimti. Zu.n.
rcisQjferuieRe vciltsellei^cuifcrait^iillecui feruit vtit
cft feniienti.ftvtiU'ta8 accipiatur abfolute.p:op;ia.n.ma
nerie8cuinf(^vtilitati8:tp:op:iu8 moduseiusefl alia
maneries.CTUtiUtasigitur buius fcientie cuius modu
iam Dcmonflraaimus e(t pzofectus certitudinis pzinci/
pio:um fcietiarum particularium:': certitndo eo:u;<iue
runteis c6munia quid fint:qniiut's illa nonfint p:incipa
liacaufaUa.£fligimr (tcut vtilitae regentie ad idqd re
gimr:': (kut eius cniferuimr ad femiente: qm compara
rio buius fdentie ad alias fcietias particularee eft. ficut
comparatio due:cuius cognirio inquiritur in bac fcien/
tia:adidcuiu0 cognitioinquirimrin aU|6 fcientt)6. iou
cut enim B fcientia e(t p:incipium elTendi illae: (tc fden/
tia bnius e(t p:incpum ccrtimdinis fciedi iWae.dOi'
do verobuius fdenrieefl:vt Difcamr pofl Identias natu
rales i oifciplinales.&ed poll namrale8.tdeo quia mff
ta oe bis:queconceduntur in iila fnnt oeillie^que ias^f
batafuntin naturali:ficutgeneratio': cozruptio': alte«
rita8:t loats ttempus:': Q)omne:quod mouetur ab
aUomotiemnaquefitntea quemouentur ad p:imum
moto:em -^c.i^oft oifcipUnales vcro. 5deo quia intcn»
cio vUima in boc fcientia e(t cognitio gubemato:ia
n
etilftae M*
fitxtabMttf
taifj^ptia»
Btilitis ^.ft
C
Ot4oi
afeeea* ^mctmo CapFm
eeialttdnfmi: tcosnitio angelozum rpi'n'ttiaIittm:iozdi/
num fuor :<: cognitio ojdinationis in coparatione circw
lop:ad qita fcias impoflfibile cft perucniri: nift per cogni
tione aftrologie.ad fciam >?o aftrologic nemo pot Eue/
nireinifi per fciam aritbmetice:': fieomctrie. XDufica
^o % gticulares DifciplinaliH;:-: mo:ale6:t ciitilC6,vtiles
Smtnon neceiTarieadbancfciam. (E*Poteilauteflli33
opponere Dicen6:gjfipnci^fcienaturali9 ^DifdpIina/
lium no^ban tur nifi in bac fcia:-: qones vtrarucp fcia^r
^bant pcr ^n^eap^qonee ^o eap fiunt pn^ buius:tiic B
argumetatioeHcircularis^Tpervltimumeiusfitmant'
feftatio fuijpltus. (EContra 15 aiit verifite oebet rnderi
id q6 iam ^ictu t^:x ollcnfu; ell in Ub:o Dcmdflrattois:
oe quo tn nos repetcmus B qd fiilfidct. ibtco igit 9» ^n/
cipium fcie non cft pndpiu fifc: Vt omnes qones pedeat
ej: to ad oemoftradu eas in actii vel in poten tia.fed fo:/
raireaccipietHrpn^^inoemoftrationcaliquaip^polTibile
cfl.n.ee queftioesin fcict^s in q^ ocmonftratoibus no
admittutur ca quc pofita funt pn' vllo modo: q j no ad/
mittutitr nifijjpofitoes que no^batur ad 15 vt pn"" lcic
Bt pncipiu vcrtfrimu:i7er q6 advltimii acquiratur certif
nma veritaaficuteftilla qucacgnf c>:ca.0iat noacg
rit clm:non oicti pn"" kictis fic.fed alitenq: fojtalTc Di/
cctur pn^.ficut fenfus foIetDicipjicipiij comodo: 3 fen/
fus iqu3 tum eft fcnfus no acquirit nifi efle tatii.iSoluta
cft tgitiir queftio:qifi pncipiu5'naturaIi6,poteftee maife
Itum per fc: potcft ec. vt manifcftet in pBia pma p id b
q& no fuerat^batum antea:fed per 15 in illa^batur altc
(iuefti6e9:ita q? eftjspofitio in fcietia altioji ad ifereduj
in coclufioe iilud p:icipiii.ncc in 15 aflumatur p:icipium
ad cocIude'dum illud.fcdairumat alia^politio.criiof
ribi[ceftcti3m:vt icxitiix naturalis ^Difciplinalis acqui/
rant nobis oemoftrationem oe an eft.t no acquirif t no
bis Dcmoftratoes oc quare eft. ©ed B fcia acquirit no/
bis Dcmoftrationem oc quare eft,": pjccipuein caufis fi
naltbUB remotts.
C[rCaprm.IIir.ibequeftt6ibu8fcicnaturali8.
Snifcftum ^.'^'8tor-<i;idq6ep:i
4&.iii(i viiMii» ciptiim biuu9 fcicaliq
modo vel no maifeftabiture^ p:icipij6 que
maifeftaturibacfctctia:fcdc^p:icipi)6que
funtpcrfcfiota:veImaifeftabitejcp:incipij8
que funt queftioee t bac fcietia: fcd no pucrtutu r. vt fidf.
piicipla illa^ carude qucftiouj.fed alia;j:vel illa p:ici^-
criitp:idpiaalt'qua?:buius fcietie:quefignificarut ilI6
ce: ocquo qucritur maifeftarii bac ^ciztici qrecft. Con/
ftatigttnrgjcuitafit:n6critp:edictaj3batiocirculan8
vltomodo.itavtipfafit^batioiquaaliquidide"acct'pia
tur i^bati6cfuijpl!u6.C:i>cbc9ctia fcircgj inipfis re/
bU9 eft via:qua oftc'ditur cp itctio buius kiitk no e p6c
rc3liquideflrcp:idpium:nilipoft$p:obatumfucritt'n
alia fcietia:pofteavcro maifcftabimr tibi inuedo g? nos
babemus viam ab ftabiliedum p:imum p:ict'piun» non
ej: via teftificato:p fenfibiliuj.lScd ep via p:opolitionu
vniucrfalium itelligibiltum per fe noto?r que facit necef
fart'u5 g? ens babet p:ictpii]i:q6 eft nece(re ee'.': p:obibet
illud ee variabile:': multiplej: vUo modo.t facit oebere
illud eep:icipium totius:': op totum ocbet ee per illd H
02dinemtotiu9:fedno9 p:opterifirmt'tatem noftraruj
Bia?: no poffumus icedcre per ipfam viam Dcm6ftrati/
ua; que eft ^greflfus e;: p^icipijs ad feque'tia. •: cj: caufa
ad couf3tu:nifi in oliquibus o:dibu9 vniuerlitatig cok
que funt ftne oifcretioe.^^gittir c% merito buius fdetie i
leeft:vtipfa ^it^iitio^ oibus fcieti)s:$t«m ^o od noepo
itcrtoMturpoftoeafdettae.^amigiturloquuttfum^oc
o:die buiud fcietic iteroee fcietias.CTTlomcvero bdi'
fcictic eft: qp ipfa eft oc eo q6 cft poft noturam.^ntcUigi
tur aute notura virtus que cft p:icipium momg -: gctis:
imo vniuerfitatig eo?: accidetium que^ucniut e^matc
ria cojpo:ali.3fam autc oictus eft g? natura eft co:po:i8
naturalis.qd babctnaturam.Co:pus vcro noturalc: eft
co:piis fenfibilc:cii co q6 babct oc p:op:ietatibu9 -: acci
dentibus:g7 verooicimrpoftnoturamB pofteritas eft
in rcfpcctu qgtu ad no6:p:imum.n.qd pcrcipimu6 oe co
q6 eft^tfcimus eius Dilpofitocs cft 15:q6 p:efentatur no
bis Dc 15 cc naturali.vii q6 meret vocari B fcietia cofi/
dcrata in fc B cft.vt oicat g* eft fcia oe co q6 eft an nam>
£a.n.oe qbus inquirit in bac fcia per eade funt att nas.
CC1^6t aute altquis oicere g? res oifciplinalcs piirc:q8
fpcculatur aritbmetrica t geometria:funt ettaj an naj:
1 p:cdpue numer^ cuius ee n6 pedet e^ natura vllo mo>
do.^nitenitur cnim t'n no natura.^gitur fcictta dc niic/
ro oebet ee fct'c'tia poft nawram.Ci6 igitur oebcmue oi
cerec6tra bacqueftioncB eft:q:in 6eomctria.lt gcgd
fpeculomur oc illo no fiicrit nift in lincis fuperficieb'' %
co:po:ibu6:pft3t tiic qp fubiectp ciu6 no crit feparatti a
natura i cjriftetia.^gitur siCciAith que c6mitan t illo mt
ndsrcmotacriitabca.^cdfifucritfubtectiieiuamen/
fura abfoluta vel td in quo itteninir mefura abfoluta iic
Vt fit adaptabile cuilibct p:opofitioni 15 certe no eft me
fureiquatu eftp:icipium naturaliii fo:may,fed iquatii
cft acctdee.^om autecognita cftej: bis que Di):imus in
logicts *: naturalibu6 oria iter mcfuram abfoluta;: que
cft poft f le:-: iter mefuram quc cft qBta.-: g? nome mefu
rcptienitei6c6iter.Cu5 igitur B ita fintiic no erit fubic/
ctum geometrie veriflfimus mcfura quc pftituit cojpus
naturale.Sed mefura q of oe linea fHpficic ■: cojgc: 1 13
c qd adaptori potcftj3po:ti6ibu6 Dt'uerfi8.(ri>e numc/
ro aut maio:cft qo: qm videt fuperficierenus 'g? fcio oc
numcro lit oe fcia poft namra:nifi fcio poft noturam in
telligaturaliud.f.q6eftfcia occo^oimodo fepatUjcft
a natura:': tiic nomiabitur B fcientia ob eo:q6 eft oigni''
in ea.f.vocabitur 15 fcia:fcia oiuina.Cognitio cnim Det:fi
nis eft buius fcie:multe.n .rcs oppellatur ob eo q6 cft in
cis oign ius: vel a porte oignio:e: vla parte quc eft ei^.q,
finfo:erit igitur B \ciitiec cuius quafi perfectio ■: cui'' ps
aliqua nobilio::': cutnS p:ima itetio eft cognitio elU6:qd
feparatttm efta naturaomni modo.Cum igitur oppella
ta fuerit f m bac iteti6c3:tiic fcietia oe numero no com/
municabit itetio^ buius nominis boc modo.fiied ma/
nifeftatio veriflfima quaj^batur fcietia oc numcio no cc
Dc kiiti^ poft nam B eft.Coftatcnim g? fubiectum m9
no eft nijeru6 omni modo. Tlumeru6.n.i05intjent'mr.i
rcbusfeparatis^-iiosiucnimrin rcbus noturalibii6:':ia
cotingitipfumponiin eftimatione cjcpoliotii obomni:
qd fibi accidit:$uis no fit pofTibile nttmerus ee: nifi aa
cidat alicui z^^ qiie funt.^d aute; q6 oc numero ftjcrit
talecuiuscftcfitin rcbu^feparotieillud p:obibebimr
ce fubicctii p:opo:tioni6 cuiuflibetin augmento 1 oimi
nutt'one:fedcritfmg»ert'ttatum.nonenimpoteftcon
cediipfum fic poni rcceptibilc anuflibet ougmcti': ctt/
iuftibet,ppo:ti6i6:nifi cu ftierit in matcria cojpoy : quc
in potentio eft oie motcric numeroto;::': tiinc ctij fucrit
in cjriftimotioe vel fn vtrifqj oifponibue non eft fepara/
tus a natura:igif fcia oc numero iqgtu pfiderot niicj: no
fpeailaf in eo:nift f m refpectii quo ^cciAit ci eflfe iii na:
q: vf qp pncipiii fue pfiderotionis:?; qp ipfc eft in cllima
«oc-fitbuiufmodi^gieftimatiofitocceptaejrDiijpofitoi/
bu9 noturolibus que biit aggregori % oifgrcgari vniri z
oiuidi: vii fcia oc nuero non eft fpeailo oc eentia niicri
pfuffiuca.
5.
•flbJimi
V.T VI.
72
nec ee aeddenttbud numeW tnqua tu n umcrus e(l obro/
lurerfedoedcddentaltbueeius inquatufit recepttbilis
eius qd aiTignauimus:? ninc eii materialisvel cf^imabi
110 tnni|:u6 materie.@peatlatio vero oe enentia niiert:
7 oeeo qd acciditei f ; q6 non pendet ej; matertainec ell
inni^s in ca dt in i^ac rctentia.
Cr^^'tulum.V.£:>e vniuerrttateeo:um oe qutbuetra'
ctatbecrdentia.
HC^Cs^t^t "°^ "^ ^ magtderto fcire diY''
||«7U^l^wl' pofttionecomparationisrci
z entis ad pzedicamcnta: *: oirpofttione pua»
tionis: 1 Difpolitione neceiTitatis in ee neceP
rario:'z eius conditiones i Difporitiones pofli
bilitatis z eiue certittidine:-z qz ipfamet efl fpeculatio 6
potentiaaeffectu^ivtconiideremueDifporitioncei^^iqd
cft per elTentiaj: i eiiie q6 eft per acddens:': Difpolit6e$
iitbftltie quot modis oiuiditiir.Sedq: ad I5:vt ens fit
fubHantta non egetenfe naturale vel Difciplinale.l3 eni$
funt fbbilan tie aiie pzeter illas: ideo dbemus fcfre oifpo
fitioncs fubflan tieque eft.rfcut f le:t an eft. i quomodo
£fl:i fi eft feparata: an no e feparata: vel puenies in fpc/
cie ciiali)8velnon:iqua babctcoparatione adfozml:
tquomodoeft fubftliia fozmalis: ^an fit fegataan no:
1 que eft Difpofttio coporite fubftantie:'z quo eft,DifpoR/
tiovtriufc^ ^m Duas Diffinitiones:^ qul coparatione ba
bent inter fe oiftinitiones i Diffinita.(jr&ed qz acddes
oppofims eft fubftanue aUquo^odo:ideo opoztet: vt in
bac fcientia faciamus fdri naturam accide'tis:i eitts fpe
cie9:t quaUter e% aaidentibus fiunt Defcriptionee:^ u/
ciamuscognofci Difpofttionecuiufcg p^edicamentojus
oe accidentibus:'z monftrabimus accidentalitate eiue:
qdpoteftputarieefubftantia^^znon eftfubflltia:'Z facie
mus fdri o:dines otum fubftanna^ alia^ poft alias in>
ee fi pzius i pofterius.£t faciemus fciri fimiliter oifpo/
fit io n es accidenttu.Cdgruit ctiam buic loco. vt fctas oif
pofttionem vn iuerfalis i particularis:-: totius i tKjrtie:
-z qiio eft ee naiurarum vniuerfaltu:i ft babent ee in EtiV
cuiartbus i flngularibus:': qi^o eft efte eo^ in anima: z
fi biit efTe feparatus a fingularib''i ab anima: i tac fcies
Difpolttione generis i fpecid i fimilius. fSs qz eiTe ad 13
Vtfitca velcaufatii non egetnamrale vt Difciplinale vt
aliq6 aiio3:.tdeo conucniens eft: vt e):cquamur B loque
do De caufis i generibus i oifpofttoibue caru:? quomo
do Dcbet ee Dtfpofitio inter illas i caufata:*: faciain'' co»
gnofa Dif^rentil intcr p^incipiii agens i cetera ab eo: i
loquamur Dc actione i pafTione:'z oe Differcn tia f ter foz/
mam-zfinemtioeoccaftonibtiscuiiifcpear im; i cpipfe
in omnt ojdine pcrueniunt ad pziml clm: i t>e. oifferen«
tia in ter initfu i inceptione.i Deide oe pzius i pofteri'':i
oe eo qd incipiui modos i fpecies eiu8:t: pzop^ietate cu
iafq$ fpede^:t quid pzius natura.t quid poff erius apud
intelligent(am:'z qualitcr connenit refponderi neglti li:
vnde cp e;i; bis fuerit fnia ^babilis: Diuerfa tame a ^ito/
te cotradicemus ei:l5 igitur i pfimile eft piiB ad ee inq|
tii eft ee.!Sed qz vnii parificat ad ee:fequitur et:vt con/
fideremus oe vno.Cu aut pltderauerimus oe vno opot
tebit et:vt pfideremus DC multo ad 13 vt fciamus opjx)/
fitione que eft intervtriic^:'Z tunc opo: tcbit et:vt cofide
remus dc niiero:': qul coparatione babet ad ea q funt:
1 qulcdgatione babct cotinua qgtitas que cft ei oppoff
ta aliq mo adea qite funt: i inducemus oes fniao falfas
oe 13:1 fademus fdri q> nibil boj: eft fegatu^nec eft pn"*
eop qtte funt-i ftabilicmus acctitale q6 acddit numerl:
1 (^titatibus continuis.ficut f igura tc.ab bis. &$ qx oe
piittbus vnum funt ftre i equaie x conueniens % bomoi
geneu pfiguratio i calim i ide*tita8.ideo epojtct. vt lo*
qttamur Dc vnoquoc^ ifto:;:: i oe oppoiitis conim: eo q>
compant mulamdini:(TcutDifTite non eiufdegcncris u
equalc DifFiguratio i alictas oino i Diuerfitas: -z oppoft'
tio cii fuis fpcciebu6:iquid eft vcra cotrarietae:-! poft B
^ccdcmuead loqucndii Dc init^s eo^ que funt i ftabi/
liemuB piimii pztnctpiu:i q: cft vna vcrttas invltimita
te glojte:-: notificobim^^quot modis cft vnil: -z quot mo.-
dis eft veritas:'^ qualitcr ipfa fcit oia: i q6 ipfum eft pO/
tens fupcr ota:'Z ^s eft fenfus oc B q6 oicitur fcire i pof/
fe:^ q> eft Daplilis:'^ cp ipfum eft pa;:.f. bonitas pura Dili
gcndij^ptcr fe:iq7 ipfum eft vera fuauitas:^ apud ipfus
eft vera pulcb2itudo:i oeftruem^ fentcntiae cop qui oe
eo Di^erunt:^ putauerunt pzia veritati«Deindc monftra/
bimusquomodoeftcomparatio eiueadeaque abipfo
funt:? q> piimu eft e)c bis que per ipfu; babet: i quomo/
doozdinata funtper ipilim ea que funt p^imii.f. fubftan
tieangeliceintelligibiles:^ ocidc fubftltieangcliceani/
malCKDeinde fubftltie circulares celeftes.Dcide cleme/
ta:poftea generata cf eis:poftea bo:i qiio 13 ota redeun t
adipfum:T quo eft eie pncipiu agene i pncipiii gficice:':
que erit oifpofitio anime bumane:poftq^ foluta fiierit li
ptio qneeft inter ipfam t nattirl^-zquie o^do eritfliic&
-zinter Biignificabimue magnitudinegfc^pbetice:? 6/
bitum noftru obediendi ei:i q> ipfa oebct cfTe a Dco.Dct'<
deoemozibus^toeopertbue gbusegentate bitanecu$
fapientia ad^merendl futurl felicitate: i facicmits fci/
ri qui funt oigni felicitate.gt cii puenerim'' ad buc locu
Qficictur libcr nofter au^iliante oco.
(CCaprj. VI, fi»e alTignarione rd i entieii ce eoy §mi«
oiuilionibue ad 13 vt cjccitcris ad intcUigentil eo^.
•^ri^m ii<3 '8'^"'' ^ ^"^ ^ •'^^ "^ nccelTc
^i,tlliut? taliafuntgjftatimipamMn
tur in anima p^ima impjefTionc-que non acQ
I ritur ejcatgs notionbue fe: ficutcrcduiitae q
Ibabetpama pzincipia:ejc quibus ipfa ^ucnit
per fc:^ eft alia ab eis:fed pzoptcr ea.Tlift.n.p:iu8 fubin
trauerit animum.vd nili fucrit itellectii:q6 fignificat q
vcrbum.f.(»rtem crcdulitatis:ad acquifttione non po «
teritcognoldid qd fignificatur per iUI:$ui6 cognttio q
tranfit per animum:vel queintclligiturej: fignificatioe
verbi:non fit adducens.f.partem crcdulitatis adacqui/
fitioncm fcicntiequein natura boie non cft: fcientie oi/
co inteuigedi q6 vult ftgnificare loques^-z q6 itedit. Q6
aliquldo fit^pter rcs minus notae in fe^ fit id q6vult
fieri notum:red per aliquid aliud vel per interpjctatoes
ali$fiuntnotio2Cs.fimirrin imaginatioibue funtmul/
ta:que funt pun^imaginandi^quc imaginlmr per (e.&s
cuvoluerimus ea ligttare no faciemue per ea certifTi me
cognofci ignotii:fcd fiet aiHgnatio aliq tranlttus g aias
noievcl figno:q6 aliqn erit in fc minus notus q^ illud:fs
per aliq^ rem vel aliq^ oifponem fict notiue in fignifica*
tione.Cumigimrfrequcntaueritilludnomevelfignu3:
facietaniml percipercq^ilicintcUcctiis tranfiespani
mam eft iUudq6 vult intelligi i non aUud: q|uis illi) fu
gnnm non faciat fciri illud certiiTtme.&i autc oie imagi
natiocgcrctaliapzecedentiimaginationc-pzoccdcrctl?
in infinitum velcirculariter.(E Oueaut^mptioza funt •«
ad imaginandti per feipfa funt ca: que comunia lunt oi/
bus rcbus:ficiit rcs ■zens i vnu ic. £t ideo nullo mo po
teft manifeftari aliq6 bojr^bationcqucnon fit circula
ris:vel per aliquid q6 ftt notius iUis.vndc quifjge volue
rit oifcutcre oe illie^tncidet in volucrum.ficut tllc qui oi
jcit cjj ccrtitudo entieeft boc q6 vleft agee vl patieeiqj/
uist? Dilio (it entie^fstii ene notiueeft^agesvrpatiee.
21
afeeta. Tr^ctme Caprm
Omnes enim bominee imaginant certitudtncm cntis:
led igno:at an oebeat elTe ages vcl patie0:q6 1 mibi^qg
vfcp nfjc no pKituit:niri argumentationetffcqlia cft crgo
iflc qiu' id qd eft maifcftu labozat facere notu per.ppjic'
tates qua adbuc op' eiijpbmM pftet eflc illius. ©imi-'
liter cfl et 13 qd or g^ rea clt id oe quo pt aliquid vc cnii-'
ciari:certe potcft aligd minus notfi cfTc qg rcs; i veenij'
ttaitminusnotijeft(5rcs.3[giturqiio potcftfjefrc oe-'
claratio.Tlon.n.p6t cognofciquid fit pter aligd vclvere
cnunciari nifi in agendo oevnoquocp ca;r oicatur g? cfl
res vel aligd vcl qd vel illud.': 13 oia multiuoca funt no»
mini rei, Qiio § vere pot fciri res E9U'9d:q6 non pot fd'
ri nifi q earfed foitafle 15 1 ofimilc erit inuitio aUcjua^na
cn oicig g) rcs cft id oequo vere pot aligdcnunciari ide
en q fi oiccrce: q> rce cft res.d qua i?e pot aligd enuncia-
ri.nas id i ilUid:-: res eiufdefcnfue funt.^faj igitur pofui
fti re5 in oiffinitione rei:^uis nos 'non negamus op3i
pfifia cii fint vicio(a:tn aUqua ocfignatio rei funt. tiico
gg?intentioenti9:'zintentiorciimaginaturin3nimab''
oue intentione9:ens vero i aUquid fun t nomina muUi/
uoca vnius intcntionis.Tlec oubitabis:quoniam inten/
rio ilto;: non fitiam ip:efla in aia legentis bunc libnt^.
©cdresigcgdcquipolletci.lignificatctia aU'gdaU'6 i
oibusligui3.vnaqcp.n.re9babctcertimdinequaeftid
q6 eft.ficut trianguUts babet ccrtitudine:qua cit triagii
lus:': albcdo babct ccrtimdine qua efl albedo: ■: 15 c q6
foztafl^e appeUamus eflie^pjiuj.n ec intendimus per iU6
nifi in tctione eflie affirmatiui:q:i?bii crfs fignat et mttas
in tetione8:ej: gbus eft ccrtitudo qua eft vnaquec^ ree:i
e(t ficut cfl^e.ppyii rei. CKedeamus igitur ■: oicamua
g> oe bis que maifefta funt ell 15 gj vnaquacg rcs bj ccv
titudine^p:ia q e(t ciixs quiditas.': notus c cp certitudo
cuiufcp rei qiie cft ^piia ci e(t pieter ee q6 multiuocii e
cuaU'quid.OtnciiDi)ccr)g)certimdotaU9rci cftin fin/
gularibus vel i m vel abfoUite.ita vt c6icetvtrifcg:erit
tunc B intentio app:ebenfa i intcUecta. ©ed oii oijrcris
cp certitudo buiuavel certimdo iUius eft ccrtudo:c rit fu»
perflua cnunciatio i inutilis.Si autcj oiceres g> certitu
do buius efl: rcacritetia; B cnunciatio inutiUs ad id q6
igno:abamus.Q6 igiturvtiUus eft oicere 13 eft.fciUc; vt
oicas gr certitudo e(t res.fcdB res inteUigitur cne. ficut
li oiceres g> certitudo buius ell certitudo que clt.Cii.n .
Ditreris cp certitudo oc.a.eft aUqua res:-: certi tudo oe.b.
cft aUqua rcs.non erit verii.nec acquirct aUquid nifi p/
pofucris in aia tua: gp vna ca;: e rcs p:op:ic oiuerfa ab
aUa rcfic fi oiceres g? certitudo oe.a.cfl ccrtitiido. -: cer
ritudo DCvb.eftaUaccrtimdo.fiaut^non fiteritf5,ppo/
lituj:': 15 coniunctio vtriufcp^non fcietur quid flt res ei'':
cuiusquerimusintentionenccfcparabituracocomita'
tia intelUgcndicns ciiiUavUo modo:quonia intcUectus
oecfTcntefempcrcomitabituriUa^qziUa.f.rcsbabctce
velin fingularibus vel in eltimationcvcl intcllecm.©i
aiit non cft ita:tunc non efl^et rcs^q: non oicitur rcs nifi
id oe quo aUquid oicimr vcrc.CJjbcinde q6 of cu 13 qd
rcs poteft ce id q6 no eft abfoUitc.ocbem^^tog oe I3.fi.n.
intclUgimrnocfl^cidq^nocftin fingularibus l5ptcon
ccdig5 fitita.pot.n.resbfccein intcUecm^tnoeiTeicp
tcrio^i^bus.Siautealiud itcUt'giturp:etcr Bcritfalfuj.
nectrit enunciatio vUo modo:nec erit fcita:nifi q: c ima
ginata in aia tantii.Scd vt imagicmr in anima taU fo:/
ma que oefignataUql rem ej:terio:p non:nec potcflcnii/
ciari:eo g> enunciatio femper cH: oe co q6 ccrtificatii e in
inteUecrit.vnde oe non encabfolute non cnitnciatur aU/
quid afFirmatiite.Scd R enunciatur aUgd ncgatiuc etia
ccrtc iam pofuerant e» dTeaUquo modo in intellcii.Tlfa
autcs oictio.f. cft.continet in fe ocfignationc. fccfignari
vero non ee:q6 nuUo modo babct fo:md in iteUeau.im
port^ibilc cfi.qiio cnim oc non efl^e potefl: enunciari rcs:'
iocnfus.n.noftre oictionis g> non cfl tale efl: g> taUs oif/
pofitio aducnit in non efle:nec efl; oiffcrcntia intcr odue
nire ■: ee. ■: idco ide cft qmfi Dicercmus g> B p:op:ieta9
babet ee in non ee.£>icemus igitunq: id qd oicit oc non
ce:': p:edicat oc co neccflic cfl'. vt vel fit t babeamr an tc
ec':vel non fit.nec babcatur antc non ec. 0i outc iitcrit:
1 babeaf ari n 6 ce^tunc non pot ce:quin vt fitin le aUgd
vcl nibil.0i vero fucrit in fc aUgd. tunc non ee babebit
ppiietate que eft.©ivero ^p^ietas fiierit aligd. tunc id
oe quo itla oicitur crit aUquid fine oubio.ergo no ee erir
aliciuid.i 15 efi impofribile.<8i autp:op:ietas illa fuerit
nibil.tuncidq6mbilcilin fequomodo critin aUq.^^qiii
q6 nibileft in fe impofliibilc efl ee in aliquo.potefi autes
ce.vt id q6 eil aUquid in fe no fit in alio.Joi vero fo:ma
non fuerttin non eetunc remotacft fo:ma a non cc.JCit
aute;remouerimu9 founatnanon eflieentoppofitum
buic^am igitur fo:tna erat in co.i U eft falfum. Ilec oi/
ccmH9no9 baberefdcntiasoenoneffe nifig» intentio
babetur in anima tantu^.CrcduUta^ vero que cotingit
eft Det3 g^imaginamuripfuscein aiatantii. ioedg' in
na buius fciri eft polTc babcrccoparatione ad itcUcctii
ad ej:tcrio:a in illa bow cferte 15 non eft, 3gimr q6 no e ■
abfolute non erit fcitii poft illa.Scd opud bomincg qui
tenentbanc fniam f m q6 fcimr ^: annunciamroeitlo.f.
non ecfunt rcs que non bnt fimiUtudine cii co q6 6be't
loqui oe no eflic. Q6 qui fcire votucrit lcgat in anima ^/
ba eo^ quc non mcrentur infpici.^tli autc no incidcriit
in erro:cilliinifip:optcrigno:antiafua5Dc 15 g>eniicia
tiones non funt nifiexintcntionibusquc babcntcfTcin
anima:$uis fint oc non cifc: ita tamen vteniiciatio fiat
oe iltig Pm 15 g? babent comparationc; atiqua ad fingu
laria.^^.g.Si Di)ceri9 gj rcfurrcctio crit:intclle)cifti refur
rcctionem ■: intcllepfticrit.^ p:cdicafti erit:q6 cft in ani
ma DC refurrcctione.&ed 15 iutcntio non potclt eflie vcj
ra:nifi oe alia intentioe intellecta ctia^ que intcUigamr:
Vt in bo:a futura oeea oicamr intentio tcrtia intcitccta
que eft intentio.fc; cft.i Pm banc confidcrationes fimili
ter eftinp:eterito:manifeftu5eftigimr:quia id qdenun
ciatur oe eo.f.no cflie.nccefTc eft:vt aUquo modo babeat
cflie in anima.enunciationes enim rc vera non funt: nifi
per idq6 bsbcat efCc in onima:':?^ accidcns funt per id
q6 eft in e>:terio:ibu3. "jlam igitur intellc)rffti nunc gli/
ter oifFcrant:': id q6intclU'gitur oc cflfe^t-q^ intelligit oe
aliquid^qguis T? ouo fint comitantia. (C^ignificatii cft
tamcn mibicfTc bomincsqui oicuntgjoliquid cftali/
quid:cgui6 no babcot eflic:': gp atiquid clt fo:ma rci quc
non eft rcs:nec quc eft:nec que non cftn gj qucvt q6 no
fignificant rce.^fti oute non funt dc vniucrfitatc eo:u5
qui cognofcunt.Quos cii cocgcrimus oifccrncre tnter 15
vcrbo fm intctlcrtii fuii octegcnt.lL ibiccmusigit niic
q6 ^uis cns.ficut fcifti non fit genusmcc p:cdicatiieq/
litcr oc bis que fub eo funt.tomcn cft inten tio in qtto co
ucniunt f m p:iue i poftcriue:p:imr» autcs cft quiditati:
queeftinfubftatia.Dcindcci queeftpoftipfum: poft^
autem vno intcntio eft cns Pj 15: q6 afl^ignauimus^fcgt
illud accfdetalia:quc ci funt ,pp:ia. fkitt fup:a Docuim'.
1 ideo eget aUqua fcicn tia in qua tractct oc co: ficut om>
nifanatiito ncccflisria tft oUqiia fcicntio. (EJbilTicilceft
autcm Dcclorarc Difpofitioncm ncceflori) tpofl^ibiliei
impolTibitis ccrtilTiinacognitionenifi pcr figno. Qitic/
quid enim oicmm eftab antiquis oc oftcnfione ifto//
rumin plerifcpreducituradctrcularcmico ^ipfificut
Capitvlnm
HotH fn losids ca volant oiffinirc pofTtbite anumunt fn
ciu9:oifKnitionc neceflariuj vel impofTibiicrncc bntaUii
modum nifi biicXiii aiit volnnt Diflfinire ncccffariii affu/
mitntin ciu3 oifFinitionc poflfibilc vel impoffibile. -z cu?
volunt DifFinire tmpofribite afTumunt in eiiio Diffinitioc
neccffarift vclimpofTibilc.vcrbigratia. Cum Diffiniunt
pofTibiic Diaint aliq n g? cfl: non ncceiTarium: vei g> ipin
en:.qdnon eilin p2ef:nti:cuiu6 tricfTc in quacuncijpofue
ria boia ftttura non eit impofTibilc. (L i>cinde cii volitt
0iffinirenecefTariu5:Diciitq> iiccefTarcu cft.qd no c poP
fibileponi no cfTc : vci q> id eii qt> (i alitcr poitur^ cffc
c(l impofTibilc.fic igitur accfpiunt in DitTinitioeeius a\i'
quando pofTibilcaliqnimpofTi'bi!e.'Z in oifiinitioe poffv
bilis accipiunt impofTibilc vd neccfTariil.Sseindecii vo/
luntDifTinireimpofTtbilcaccipiuntin cius Diffinitioene/
cefTarium Dicentcsq? impoiTibiicefltdqd eftneccfTariii
non efTc: vel ponunt polTibile Diccntcs. q^ nd eft polTibile
cfTe.t aliqui ooctozes legts feqnunt B.@imiliter etia diV
cunt cp (mpoiTibilc dt id qd non elY pofTibilc efTc vel id
<ld necelTc eft non ciTc:': cp poltibiiccfT q6 no eft impofti/'
bileeiTe vcl non efTc. vcl gj non efi: neceffc cffe vel no cffe.
13 aut totum ficut cum vides.manifcHc drcahre eh.&s
octectio buins manifeHc in 15 qd iam nofti in analetids
g> Cf bis tribus idqd oignius efl intclligicfl neceffe:cirf»
ncceiTc fignificat vebemcntiamcfTendi.cfTe vcro notiua
cftq^non ciTe.eiTeenira cognofcitnrperfcllon cfTcvc
rocognofcitur perefTc aliquo modo. Cum aut nota fece
rimtis tibi B omnia tunc crittibiccrta ocllmcrio fcntcn
tie illius qui oicit cp non cfTe reducf t:q2 ipfum eft oe quo
|72imuannunciatefTe.TlonefTeaiitcu5rcducitur05CfTe
oifTerentiainteripfum fidqdefltale.iiinneniret aliud
ViceciustflfincrittalequaleiUudtunc non eft ipfum.
TlDn efl enim iUud qd pauatit erat t tn Dif{x)fttionc pji/
uarionis crat 15 aliud ab eo.?gitur non cfTc iam fit ce f 5
modum que antc aiTignauimu9.Cum aut non e{(c rcdu/
ctum fttcrit opoitcbit vt omncs,ppjictate9 quibits erat
id qd erat rcducan tur.@ed oc^ppuctaribite eius efl bo'
ra eius.Cum aiit rcdn^cris bozam dus titnc non ee crft
non reductums]: rcductum cfl id q6 inuenit in featnda
bo2a.^ienimnonc(Teftierittale.vtin citts rcductione
rcducant omniapziuataqueflicruntcum eo'Z bozatuc
ipfum velcfl aliquid q6 babet ccrtititdincm cfTcquo ia^
ptiuanis efbvel conucnieria cfTendi aliquod accidcntiii
ficut notum efl e^ intcntione eo:u5.5g'tur potcrt ciTc vt
rcducat boza 1 oifpofitioncs ^ tunc non erit boza z bo:a
ergo nec crit reductfo.quamui8 fntellecms efTugiat 15 ne
inquirat eius p:obationem.quf cqufd enim ofcitur oc 15
tft cjrtra viam ooarfne.
CrCaprm.VII.ibc f nitio loqucdi oe neceffe cfTe 1 oc pof/
fihile cfTc:': g> n cccfTc cfTc non babct caufamri gj pofTibf/
leefTc eft caufatum:? cp ncccfTe cfTc nullf eft coequale fn
ef1e:ncc pcndct ab alfo fn efTe.
ipAcatnua fldidinquDeramustoi
I «^u i^vi 1 1 mt? camus q> neceffe effe 1
i pofTibilc cfTe vniiquodc^ babet p:op:ietatc6.
£)iccmusiginirg7eaquccaduntfub ec pof/
' funt in intellecm oiuidf in ouo. Ouo;: vnum
cft q? cum cofideratum fttcrit pcr fe dae efTe non cft nc/
ccfTariumri palam eft etiam qp ciue cffc non eft impofTi>'
bile.alioqoin no cadct fub efTc': 15 eft in tcrmino pofTibi
litatis.altemmeft.9; at; confideratu; fuerit per \e cius
cfTe erit necefTc£>iccmus igimr cp ncccfTc cfTe per fe non
babctcaufamrT q> pofTibile efTc pcr fc babct caufamrtg»
neceffe efTe u fe eft nccelTe omntbus fuis modis: 1 gj im/
pQiTtbile eft vtefTeeiue qd eftncccileetiam fitcoequale
©cptimum
7J
ad cfTc altcriu3.ita vt vnuquodcg co2um fit equalc altc
ri in ncceffitate cfTendi vel comiter.-: iinpofTibile cft ctia
Xteffceius quod eft neccnccccoiungat c): mulritudinc:
1 impoiTibilceftetiam vt in ccrtimdincqtta babet nccef/
fccftcomunicetciaUquidaliud. 06 cum cerrificauerf»
mus fcquemr gp neceffe ee non eft rds.ncc mutabile ncc
multiplc^rncccomnnicatcialiquidaliud in fiio cneq6
cft ei piopzium.i£Qi autc; nccefTc cfTe non babct cam
manifeftu; eft.Si cnim nccefTe cc babcret caufam fui ee
p:ofecto eius dfe cffct per il lam . Quicquid aCit eft cuiu»
ceeft B aliquid cu5 confidcram, fiicrit pcr fe non babe
bitccnecefTarium.quicquidautconfideramm gfe fine
alfo no babetce neccffariii non cft nccefTc ee b fe.vti con
ftatq? (i neceffe ce e fe babcrct ca"5 jpfecto non eet nccef/
fe ce p fcmanifcftu eft igit gp necefTc ec no babct caufa^,
(ir£tpatcreriac)c l5g7impofTibilecft vt alfquid.fdem
fitnecefTceeQfcznecefTccccaliud.fieniseiuece eet g
aliitd runc ipofTibile eet illud inucnirf fine f llo alfo. Jmt
pofTibile igimr eet inueniri neccfTc ee p fe. ©f cnf m efTct
neceflarfumpcrfeiambaberetec^zilludaifudnfbilage
ret ad f llud ee necefTarf um.quicquid eni5 eft.-ad cuius ee
agitaUud:du9ccno cftneccfTariii infe. (COufcgd aiit
pofTibilceftconfideratiiinfeciusec-^dusno ce vtriicB
cft pcr caur3m.Cum cnij babuerit ei mnc ias acquifitii
cft libi ee oifcretd a non cfTc. Cum vcro ocfierit ec f a ac»
quifimmeftfibfn6eeoffcrem5abce.5gfmrnonpotcft
ccquin vtrulibetifto:ttmouo;:acquiramr (tbfab alio
a fe vel no ab alio a fe.f5i aii t acquiramr ab alio a fe tuc
iiludalfudcftca.&ivcroctfaacqufrat abalfo afcmo/
nf feftii eft aut cp quicgd poft non ee babct ee ia5 app:o/
puamm eft per alf quid q6 fibf aducnit ab alfo a fc &f lir
'Zfnnoccmncad app:op:fandum fibi vtriilibet id q6
ipfum eft.velcftfufTicien6 vcl non fuffidens.Sf autem
tdq6cftfufTicicn6c(ladapp:op:fandum fibi vtrulfbct
illoutm Duum.ita vt fit aliquod 1 llo:um ouus.mnc iliud
cft necelTariii ftbijpfi g fc^am aute pofitus erat non ec
necelTe.3gitur B cft inconucniens a impoflibilcjoi oiit
id qo eft non cft fufTiciens ad acquirendii fibi vtrulibet,
fedperaliquodaliudadiunctuscftfibicftid q6 efttnc
ce illius eft ej: ce altcrius a fcquo eget ad ec 1 fic illud c.
^fgimr babct caufam 1 oino non babebit aliquod Dtium
acquiftto:?: pcr fciplum.fcd p cam.3ntcntio cnis cflirndi
cftc^rcaqcftcaccndiiintentionoeendi eft e^ccaqcll
pjiuariocaufe intentionie cendificut fcifti.ibiccmus igi/
turcp opo:tet illud fieri ncccfTarium ee p ca5:i rcfpcctu
cius.&i.n.non fuerit ncccffarium ce cdftctc ce'ntia cau/
fe X coparatione cius crit etiam poflibile.vndc bene pot
concedi illud ee 'Z no cc non app:op:(atii aliquo f Uo:um
ouo:p:i 15 ite:p egavt fit aliquid tcrriu e q6 afTigiictur ei
ee poft no ee. vcl poft ee no ce.cum caui^ babuerit ce*.eft
crgo iUud alia caufa:T fic imr in infinitii: 1 cu 15 no eritd
apptopjiatiiecnecacquircfciec-^Beftabfurdus.Tton
ob 15 tifi g^caufccmnt ininfinitii 15 aiit oubium cftBad
remouedum fed ob 15 q6 nodus babet p q6 app:op:fet .
•jfaautpofitiieftflUidbfeee.^gitmanffcftueftgjquicf
qiiid polTibile eftee no b5 ec nifi cti neccflariuj cft refpcr
cmfuc caufc. iMccmus ctia ceipofTibilc vt ei q6 cft necef/
feee fit copar aliud neccfTc cfle:ita vt V> finiul babcat ec
cum illo:iillud fimulbabeat ec cu ifto.ncc vnii cop fit
ca alterius.f3 fictit coequaUa in comftariaccndi.Cti cnij;
pfiderata fueriteenria vniufcuiufqj eo^: g fe finealio no
potec quin fit neceflarium p fe.veln6nccefl'ariU5 p fe.fi
aute ftterit necefTariu5 p fc non pot efle quf n vel babeat
ctia neccfTitatc refpccm fui cum fc6o i:tiic crit ilUid nc/
cefleeej^feineccfTeec puipteraliudafe:i l5eftfriuoU»
;aufc. KL
Ifcut fupja oftcndimus vcl no bj necciTiMte^pter aliud
ita vt ciiis ecno oebeat fcqui ej: ce altcriue n cc comitet
iltud.ncc ce eiu9 pendcat cj: c(Te altcrius.ita vt boc non
babeat ce nifi ■: altcf babuerit efle.Si aiit no fticrit nc
ceiTarinm g fe opojtcbit:tunc vt rcfpectu fui fit poffibile
ce 1 refpectufaltcrius fit neccflc cti impolTibile cft ctia;
qniniUudaliudvelfitfirrvclnon fit fifr.Sed ilillud
aliud fuerit fitr: tunc non poteft cc quin nccciTitas ee bu
fcj3fite>:iUo:cumilludfitintermino pofllbiliter cendi:
vcl in termino ncccflario eendi.©i aute; neceflitas een/
dibuiu9fucritej;illocumiUud fiicrit in tcrmino necef/
farioeendi: inoncpfenecejrtermino contingenteficut
fupjadipmus.fcdc): iilo q6cftc)cipfo i ncceflitaseebu
im fuerit conditionc neccflitati9 cendi iUiu9 cum illo qd
acquirit pofteacpncccfl"itateccndi pofteritate eentiali,
wcnoacquirctrtcccrtitasccndivllo mo.fi afit ncccfli^
tas ccndi buius fucritejriUo cum ilUid fucrit in termino
poflTbiU'tati8.tuncneceflita9cendibuiu9 erit qc centia
iliiu9;itUoepttein tcrmino pofl^ibUitatis acgrcte buic
ncccffitateeendi nec acgrerc ab ilto tcrminu pofl^ibiUta
tis.fj necciTitate.^^gif cl buiu9 crit poifibilitas ce'ndi ilU'/
03:cii 1? no fitca ilUu6.crunt igit no cocqUa cu vnfiqdqj
eo:p fit ca p fe.i ca tu g fe.£)eindc ;?tingct ctia a Uud q? cii
poiTibiUtas eendi ilUus fticrit ca ncccit! tatis cendi. tunc
ceilUus non pendebitejccjiltius.fedcp pofTibilitatcci''.
3gitur opojtcbit vtee fcwius fit fiinul cum no cflie tlUus.
5am aiit pofuimus iUa cocquaUa. tiic 15 eft iinpoflibilc.
5gitur no eft po(Tibile.vt ficut coequaUa in clTc.ita vt no
pedeat ej: ca e)Ctrinfeca.fcd opoitet vt vnii co;: fit pmuj
per fcipfum.i fit ibica ci:trinfeca q faciat vtritcp neccfl^a
rio cc neccfl"itatependcntiintcr fe.vel faciat ncccflarium
pcdcrc nccciTitas vtriufcp. P^claiiuop ailt non e necciTe:
vnum eec]: altero:fedcum aUero.tD^aiit facit iila ouo ec
neceiTarioeftcaqucpiiigitilla vclet oucmatcrie vtouo
fubiecta oc gbua iUa pzedican t .llon autcm ce ouarum
materiap vel ouo:p fulio^ tm fufficit ad I3:fed cc triu qd
piungit i Ua:-! B cft qm non p5t clTe quin ciTe -z certitudo
vniufcuiufqj ouo^ velfii ce cu aUo:i tunc eecius per fe
crit non necert^arium.igit erit poflibilc. 3ta^ crit catu;:
1 etia flcut oi]cimus cp ca ciu9 no eftcomitao iUud inee:
7 ita ca cius critaUudit tiic iiUid laUud no eriit ca babi«
tudinis q eft itcrilla:fcdiUudaiiud vel non fit eecii aiio.
igif 13 ce cii alio.crit aUquid nouitcr aduenicns fup fuuj
cc ppiiwn pns iUud:t ctia ce q6 cft q: parte ciae no crit
ef comitantia inquatum funt coinitan tia.fcd cj: ca pjccc
detc fi ipfum fuerit caufatii.Zunc s ipfu; ee cius au t erit
C)C fuo comitc non inqua lii eft coi neafcd inquatii eft e(Te
fui comitis qd eft ci^p«u:i ita non crunt comitan tia.fcd
ca ■z caufatum,t comcs cius erit etia ca babitudmis cfti/
matiucinter ea.fiait patcr z filiua auteritcomitanter.p;
fy qp nuUuni eontm eft ca aUerius:^ babitudo cnt ncccf/
faria ad cc co;^3gif pzima ca babitudinis cril rcs e%tri
feca facies ec ouae ccntias couim ficut lcifti i babitiido
crit accidcntaUs.vndenon crit ibi comitantcr nifi p ac>
ddcnsfcparabile velinfeparabilc.Ss I? eftoiiudabeo
in quo fumus.babitudo autcm quceft per accidens erit
caufa ffneoubio.vndc f m comitantia erunt vtracp cm
fata;'! ita nuUum co:p eft nccelTarium eftc per fe.
<[;Captm.VlIL£te necclTe eflie vnum eft.
franfii^Ht ^/'ctmiA cciamq^nccen^eee Dcbctce
151^'^ ^ti.il|llt» vnacentia.finaiitfint mul.
|n HJj^^i tc.?gctur vnaquccBcay erit necelTe ec. Ilc/
|H[|j^|lj ccfleeftaijtvtvnuqucdqscopin ccrtitudie
W '*v.T fite eflcntie vcl non Diffcrat ob altero aUquo
modo vel otlferat.ioi aiit non oitTcrt vnii ab alio in itel/
Capi. vin.
lccturueppjicen^entic.NflfcrtttiabeogBgjlS non eft
illud.15 cnim oiflferctia eft fine oubio.^fccto vnu oiflFcrt
8baUoincoqdeftpterinteUcctu5ecntie.3ntcUectU6.n.
ce'ntie quecftin eis non eftoiucrfus. joedeftadiunctu;
eialiquidpcrqdfactiieftBvelin I3:vel eftadiuncttim
ei aUquid q6 eft 13 vei in B.Tlec ilUtd eft adiunctii altc/
ri.fed eft ci adiunctum per q6 factu, cft 13 vcl g? 13 eft 15
ipfum:t 13 eft ap^jopziatio aUqua.f.ipfa intcntio p quaj
eft in ter ea oiucrfitas. ^gitur vnuquodqj eo;r oiftrt ab
aUeropcrcam.necoiflFcrtabalreroin intentione ipfius
eentic.fedp viresearumquefuiit ipfamct intentio.&$
coniunctiointcntionfs funtaccidentia^tcofequcntia nd
eendaU'a:i 13 piitia vcl accidiit ep ccrtitudine cflie rci. int
quatii eft ipfa ccrtitudo:': tunc opojtct^ vt af a ptienia t in
ca.'5am autem pofuimus ea oifferre in iUa.igitur conuc/
niunt 1 oiffcrunt in eifdcm:q6eft inconucnicns.vcl acci
dun t e;: caufis e>:trinfecis no ej: ipfa fua quidditate:-; tiic
fi non eet ca ilUi non oiflFcrrcnt.'Jgitur fi no cet ca iUa cf/
fentieeent vna vclnon cent vna.5giturfin6cctca illa.
tiic nec 13 p fe foUim eet nccclTc ec: nec ilUid p fc folii eer
ncccfl^e ce.g neccfl^itas ccndi vniufcuiufcp cop.ppjia t io
Utaria cft acquifita ab alio a fc. jTam autcm oicmm cft q?
quicquidcftnccefl^arfumceperaUudafc non cft neccf/
rarium ec pcr fe.imo in oiflFinitionc fuc cen tic cft poflfibi
le ee.vndc vniiquodc^ eojum cft ncccfl^arium ee pcr fe,'S
po(Tibilceeperfe:q6eftinconuenien8.
etlc^ltliiia ')ut^'^il'^ oiflFcrrein aii/
114111111' quoinberentepoft^con/
ueniuntin intcntionceentie. igiturimpofTibt
le eft qtun iUud in quo DifTcrii t vcl fit cis nc/
cefliiriii ad necciTitatc eendi vel no fit.&iaiit
iiieritneceflFariii ad neceflitate ecndi.manifeftu eft tunc
opojtcrc vt coueniant in eo quicquid cft nccefTc ciic. Si
autem non eft necelTarium neceiTitatc cendi.tunc neccf*
fitas ecndiab eo fine iUo eft folitaria ncccfliitas (ai effe.
3Uud vcrocftadueniesei accidcntaUtcr i adiungif ei
poft plenitudinem netefTitatie fui ce.3am autcs cftcndi/
mus boc cflie abfurdumagitur impoiTibileeft vt oiflfcrat
inaU'quo.(EOpojtctautcvtadbuc addamus fuper 13
manifeftatione alio m6:13 eft:qj impofTibilccft ncccflita
teeendioiuidiinmultitudincnifi vno ouo^ modo:^.f.
autoiuidi g oilferctias aut p accidentaUa. 335 aiit notiJ
cftgjOifFcreticnon recipiunf in Difl^initioneei«6q6po/
nittir vtgenus.igitur ipie non ocquirunt gencri certitu/
dine^^fedacquirutcicfl^einactuficutronale.ronaLcaHte
noacquintaialiitctioncafitatis. fsacquiritciecin cffc/
ctu per fucccfliionc ccndi piopjic.opojtet igitur vt oiflc/
reticneccfl^itatis ccndi: fi fojtcfnntaliquc no acgrat nc>
ccfTitaticendicertiatdinencccflitatiscendifcdacgrant
ci ec in cfFcctu:': 13 cft abfurdum ouobus modis. vno g»
certitudo neceflitatis cendi non cft nifi ipoflfibiUras non
ccndi.non ficutccrtitudoalitatie quccftintctioptcrne/
ccfTitatecendt: icftcecomitansiilam-jfupuenicns ilU
ficutfcifti.vndeacquifitioncccfTitatis ncccfTitati cendi
eft acquifitio conditionis oc certitudine fuc necclTitatis
3am autcm pzobibuimus 15 concedi intcr oiflfcrctiam 1
genuB:alioquin fcqucref gp certimdo neccffitatis cc'ndi
ad boc:vt eet in efTectu penderet ej: aUo oantc ei nccefli/
tatcm.3gitur fuum eflic ilUiis intcntionis qua res eft ne/
ccflie ec cflict ej: alio.llos autcm loqueboinur dc ncccflfc
ce per fc.g rcs ee't ncccfTarium ce pcr k:i ncccfl^orium ec
pcr aliud:q6 iam Dcftru):imu6.manifcftu5 eft igif cp nc/
cefTitateccndiDiuidipiUanoncftfic oiuidi genus per
orias.manifcftiieftctiagjjintetioqua itclUgitur necefli/
tas cendi no pot ceintentto generalis quc oiuidatur pcr
Tlbtimi
IRonurn
74
Biflrercittias velV^r accidentia. rcftatigitiir Vt (Ttintctio
fpccialis.tMdmiis autcm e(Te impolTibile vt cius fpccia'
litaapiediceturoemultig.Singularia cnim ciiiuflibet
fpedei poftc| non funt oiucrfa in intellectu cneni/efictit
fupia Docuimus.tunc vnum funtin eo.fcd ocbent ce oi/
uerfa accidentibu3."5am autem oflendimus boc n6,pof/
fceiTC(in neccfrit3tceiTcndi.(El^o(Tumusetiam B idem
oftcndereatio modo bjcuitcr.fcd reduccturad id qdiaj
Di]cimu3 £>icemus igitur q? necciTitas ciTendi (i facritpi
pactos alicui in quo cl> vel cp mcc^itMt ipfa erit 'in illo
p!opcciato:'z tunc nccciTario alterum eo:u eric ^pzictas:
1 (lc impoiTibilc erit illam elTc in alio p:cter illud. vnde
opo:tebit vt fit in illo folo mt erit in illo polTibil iter non
ejcncccflfitate^ttuncopojtebit vtT? rcs fitnon nccciTcce
pcr fc.^am autcj ipfa crat nccefle ciTc pcr k, "Jgitur boc
eftinconucniens.igiturnecclTitaseiTendinoeftnifivni
•antmn.<n0'<li«'9 autcm Di)ccrit q? eam eiTc pzopzieta/
tembuiuenonp2obibctillam eiTc^pzictatcm altcrius
cam.n clTcpzopuetatemaltcridsnonrcmouct cam DC/
bere eiTe pzopaietatem buius.Dicemus quia pcr boc : g>
Dicens cp neceflTtJS ccndi cum afTignatur pjopzie illi rct
inquantum cH illius non confidcrat efle altcrius. intelti
gitur cp no clt pjopjietas alterius ipfamct:fcd cofimilis
eiu3.quoniam ipfa no Dcbetur nifi illi foIi.U cl Diccmue
•liter qp poftq§ vnu; coium e(t nccefle zt tunc vcl illud
ipfum crit vnu tantij.'Z tunc quicquid ell nccelTc cft crit
idem ipftim -: no aliud pzetcr ipfum: vel ipfum cfle ncccf/
fe e(Tc.erit aliud $ ipfum efle ipfum:i tunc coniijctio mo
quod clt ipfum cft ipfum aij neccflecc.vcl erite fcipfaj
vclper coufam aliam pjctcr fe 1 occafionem fmente^ il/
lud necelTeciTe.0i autem fucritpcr fcipfum g? ipfum ell
neceflfe ce.Xunc quicquid eft neccflfe ee erit idipfum.Si
vero fiicritper caufam t occafioncm facientem ilUid cc:
tunc De bocq? ipfum cftidipfum^eritoccario.-z^pzietas
fuicflefolitarij erit caufa. "Jgiturcrit caufatum.qd eft
inconucnicns.Scd quia ncceflc cft vnum ce in noraine.
non ficut fpcdcs fub gcncre;-: vnum eft numero.no ficut
indiuidua fub fpcdc.fcdcft interio que oefignat iiUtd ta/
tum fuo nomincin cuius ee nibil aliud ftbicommunicat.
&upcr boc autem ate adbuc addcmus e):planatione$.
idcononcft mulriplcpbeigiturfunt pjopzictates qui/
bus app2op:iatur neceflfc ec.CC^Siue autem qd eft pofl^i/
bilccc iam inanifefta cft cj: boc p:op?ieta6.f.qui3 ipfum
neceflario cget alio q6 fociat illudee' in cflcc[u.quicquid
enim cft pojftbilc ee refpcctu fui fcmper cft pofTibile ee.
fed foztafl^is acddct ei neceflario ee per aliud a fc. ^ftud
autcm vclacddctei fcmper vcl aliquando.^d autc; ait
aUquando acddit.Debet babere materiam cuius cc pzc/
cedatilludtcmpoze : ficut iam oftcndemus. @ed id cui
fempcracciditdusquidditaenon cft fimplCK. 06ents
renuectufuijpfiusbabetaUudeftabeoqdbabet ab aUo
d le.te^ bis ouobus acquiritur ei ee id qd cft:i idco nibil
cftqd omnino fit cvpoliatii ab omni co q6 cft in potetia
^poflfibilitatcrcfpectu fuijpfiua nifineccflfccflTe.
CrC3pitulij.lX.3in quooftcnditurquidfit veritas iccxi
titudo:? Dcfendunttir p;imc pzcmiflbuim in piopofirio/
nibusvcriflfimie.
'fPrifcl<3 auteminteUigitur:ieeabloUi/ uc
j^' *^w" teinfingularibus^-zinteUigitur qp
:iinteIUgitur Difpofitio Dictionis
I qui fignat Dtfpofitioncm in re
^C):teriozicumelieiequaIis. Cnccns cni;boc
oictio eft vera: iY> fcntentia cft vera.igitur neceflecft id
q6 pcr fcipfum eft vcritas fcmpcr.po(fibile vero cft vcri
tas gaUiida fe^^zeftfalfumin feipfo.quic$idigit eftpter
MBjjI jce cternum: iit
i^^JI vel in tellccms
SJiHJcrterioacHm c
nccenfceeqdcftvnum.falfumeftin fcrveritasaute quc
adequat rci illa cft certa:fcd e certa vt puto rcfpcctu fiie
c6parationi6adrem:teftvcrirJs refpcctu comparatio/
nis rei ad ipfam.C): Dictionibus mtcs vcris illa eft Digni
0: Did ycra:cuius ccrtttudo cft fcmper.Scd quc oignioi
eft ad B cft illa: cuius ccrtitudo eft pjima:'!: no pcr cam.
pjima vero omnium oictionu; certa^ Qdqulgducittir.
quicqtiid cft g rcfolutionc:ita vt Dicatur potetia vcl cfio
ctuDcomniqdj?batHrcu5pcr ipfam^ibatur ficutiam
oftcdimus 1 \ibio Demoftrationii cft cti iter affirmatib/
ne ■: ncgatione n6 eft mediii.-r 13 ^pzictos n6 eft oe acd/
dctaUbusalKuiusrd nifiDcaccntaUbuseeiquatftb; ci
coitcrin oiq6eft.ifopUicu6ciincgaueritl3n6 negabit
nifi vHingua pdicedo;vI'q: accidit ei fimulatio g qiia no
intcllc]ritcj:trcmijpdicto2ia;j:vtEcrro:e aliquc quifi/
bi ptingit.qifi no intcUcicit Difpones 1 pditioncs eanim.
£>eindc opilarcos fopbicfct iftmcrc erroneii no eft vllo
mo nifipBif m modii Dcmoftratiois: q tii ocmoftratio
aliquis modU8cftargumctati6i6:iuiu6 iudiciu3 pccdit.
3pfa vero argumc'tatio n6 eft in fc argumetatio cui'' iw
dicitl Dcbeat pcedi:f5 eft argumetatio in coporatioe ; qift
argume'tafioaiiu6iucU'ciii pccdif Dtiobus modiseft.f.
flut argumctario in fe:-: 13 cft cuius ^poncs funt cerriflft'
mcinfdpfisi^zapudfapietcsfuntnorio^Cdipfa pclbnc t
cuiu6o:dinatiocfto2dinatiopcUtde'eaut cft argumcta/
tio talis.f.f 5 c6parationc.V5.q: Diip6^p6nu taU5 c apud
aducrfariu gp ea pccdet:q^uie id ccrtu no fit ve^ cft certu.
fs ^po no cil norio: pclbncqua nondti pccfi^it. fit igit ei
o:dinati6e vel abfolutc no vel vcrifilis. 1 oioiameft ei
argumentatio.qiiicii.pponceabeopcedunt.fequit ide
aliquid.t? eft igitur argtmentatio iquatiieftfi[c.fcd cum
no fcquit C); 15 vt otsargumctatio fit argumctatiocuius
iudidu pfequat ^pter 13 g^jpfc ivAida cius pccfl^it. Cum
vero iudiciti ciue n6 pccdit :cft tit argumctatio:co g? va»
dicat inca talcgd^qd fi poneref •zpccdcrct fequerctur.
!Sed qz nondum cft pccfliim n6'cft fccutu eius iudiciti;.
£t ifti fun t Duo modi ficn t nofti.3gif argumetatio in qua
fequif va^ciu cius p fcipfam eft illa ciiius^p6ne8 per fc
pccdunf -zantcpcfonc.argumetatiofoq eli ^5 copara/
rionecftillacui^^ponce pceditaducrfarius.': io fequcF
illi pclb^tqd mirabilc eft fopKicus etia eius inteiio e vt
fibifatiffaciat ncceiTario iducif ad vnum cj: bie Duobus
.f. vt vel ceflet 'zgefcat vcl agnofcat fine Dobio cj: idis rc
bU6 fibi ce pclufum.(E'f^cmcdiu vcro crroncieft vt fol
uamrfibifimuIatio.Otfierronctie ille n6 inciditin boc
nifi vcl q: vidct prietate ec itcr pcipuofl 'z plures^^zvidct
q: fcntctia vniue oppofita cft fentctiealterius.que repu«
tat iUi cquale. 1 ideo Dictio vniue no cft potiozapud cu$
ad credcdum $ Dictio altcrius.vcl q: audit verba p:eci/
puo;: quo:p aucto:ita6 magna eft quc non rccipit fcnfus
eiue ftatim cum oicunf .ficut funt verba illiue qui tikit,
£& non eft poflibile aliquid bie viderf.fcd nec etia fcmcl:
eo qp nuUa res b5 eflfe in icnifi in relbncquc tiic non eft
bngc qn mrbef ille qui nouitcr audit banc Dictione.vel
quiaiammuUcfuntapudeumargumcntationeeoppo/
fitapconcUifibnum:quaj:vnamnonpotcftipfeeUgere
-zaUamrcfpucrceiautemcuitalcquid acciditpUe futv
ucnitDuobusmodis.vno.f.foUicndo ambigtiitatcm in
q^incidit.'zalioc)xitandoaimad perfccte intelligcdu;
qp intcr Duas cotradicto:ias non poteftcffc mediii.Sol
uit autcm id in quo in cidit cum oftedit ci qp pbf lofoplM
bomince fiienmt non Dij.^zidco non fiicnint cqualcs iit
cognitione.vndequiavnusco:u5fiiitccrtio: aUoin aU/
quo^nonidcoDebctvtaltcnon fiteo cenio: in aUquo
aUo.ietiamcumoftendit9'plurc6e;:pi3i8 quauis iio/
;9utc IC z
»
Menint lcgtcam:non tame feqiiunf eam.fcd in fine rede/
iint ad ingenium •: rcgiint eo no refrenantCB iilitd.i ctii
qj e)C p:ecipiii3 qiudam vtunt trarumptionibiis ■: oiciit
verba vfit3ta:red abbominabilia vel erronea:cii (pfi ba
beitin eia aliaftentioncocculta.pUiribus verocj:fapie/
tibus pBia gbus no accidit aligd erro:i3.ncc voliitm oc
ccptiois eft iiic vfus.Cuin 13 igitur pBs remouet turba/
tione ab aia illius qua babct cj: ambiguitate ^bi pI?o:u.
ibeindc facia cti fcire oices.Cii tu loqucris ncccfle eft vt
tu vel f tcdas Pm ftellectii tuii aligd vel no. &i aiit oi)ce/
rit:gjcuegoloquo: nibilftdligo.iftcia5efte):tra vniucr
fitatc crroneop •: ibecilliu'; cft prius fibgpfi.vii cu5 b?
boie no c oiu loquedii ©i vero oircrit; cp cu ego loquoi
itelligo cj: loaitionc mea quicgd cf^:fil'r t iftc ftultue eft»
j3iaiitoij:erit:g7quiicgoloqHo:intclligo q: locutionc
aligd velaliquamultaterminata.oino autattribuitVbo
fignificationc aliqua;: re:p terminata? :in qiia fignifica
tioc no ptinenf alie res pter illas. ©i aiit illc multc res
puenerintinvnaitetione^tunciamfignificauitepfualO'
cutioc vna5 itetione.Si vero no puencrint:tunc nomcn
cft coe:t fine oubio pot vnaqueqj tlla? Dcftgnari^p:io
nomine:ibecofac6cederc'terronci i imbecilles.Cum
outc nomen fuerit fignificatiuum vniuB rci ficut bomo:
tuncbomonon q6cltoppofinimci;nullomodo fignifi'
cauitl3qdbomo:q6cni5fignificat bomcnon eftidqd
fignificat nobo.©i.n.bomo(ignificatbomine:tiic finc
oubio no bo ffgnificat aliam resique ett lapis vcl nauis
vel album vel pdderoium vel lcue:i quicgd eft p:eter id
q6 lignificat boc nomc bomo.Similitcr e(i etiam oifpo
ocitellccti9illo:ppluriiinominii:autfino: fequcrct cj:
BqjvnaquccgrcscfTetvnaquetpalia rce^tnullacj: rc/
bus eet ipfamct:': fic illa locutio ite lligerctur.tscindc nc/
ceiTcc(Tct vt l3elTct iudiciti vcloeomni verbo-ziudidus
oc omni co qd fignificaf q ^iba: velut aliquid iita^ rep
eet buiufmodi:': aliquid ca?t no eflet buiufmodi.Si aiit
Bc(Tetinomnirc:c6tingerct tuncqj nulla ciTet locutio
nulla narratio.nulla etia ff mulatio nulla ratio.S i v'o eet
in aliquo co:um.tunc in oliquo eet oifcrcta alf irmatio a
ncgationc t in aliquibus non cfTct oifcreta. 3n gbue aiit
cet oifcreta id q6 itgnificat bomo.fine oubio e(Tet aliud
abco q6 fignificat no bo. Jn gbus vero oifcrcta no eet
ficuttn album t no album fignificata eop eent vnu. igi/
turquicquideetalbumeetnonalbu5;iquicqHidectno
olbum eet album.poft$ ailt 15 nomc bomo Pm eum efl
intellectum i oi(cretum.tunc cum eet albu0.cet etiam x
non albus:eo9> album-znoalbumfmaimfunt vnus:
fimilitcr etiam no bomo:quia ptingcret itenis gp bomo:
1 no bomo ciTcnt oifcreta.l^oc igitur i cofimilc iam rc/
mouctambuigufeatcerronci i imbecillis: vt fciat g? af/
firmatioincgationoncoiungiiturinaliquoncc funt Rt
mul vercSimilitef ctiam moftrabiturcig) ipfe vtrecg
nec fimul rcmoucmr: ncc fimul funt falfe. Cu5 autc am/
bc fuerint fimul falfeoe aliquo.erit illud no bomo -z crit
etiamnonbomo.c6uenitigitura(Tirmafiuaqiic eft bo/
mo cum ncgaiiua fua qtic eft no bomo.15 au tem ias oflc/
dimusfalfumdTc.vtctceautebis-rcofimilibus non ba/
bebuntopuB coferrc fermone cum illo:pcr oiflroUitione
verofimulatioisquecfl inter c6tradicto:iae augmeta/
tionis erroneus pofTumus rcuocarc&ed op:otct vt (\oi'
Uda mittamus in igncm^quoniam tenet ignc i no ignes
ce vnu5: 1 vcrberibus faciamus citm oolcrc: quonia tc/
net cp oolere i non oolere fiint vnu, : i fubtrabamus ci
cibii ipotum:qin comcderc: nocomcdere.bibcrc : no
bibcreopudcumide'eft.t)oc igiturpyncipiii q6 ocfen/
<limu9c6trabo8qutilludfairificant.en:p:imu5e):p:in/
Capi,
.1.
cipys oemoftrationu.pKs vero ocbct p:im«8 tila tuerf.
^iT-l^^indpia vero Dcm6ftrationii p:ofunt ocmofiratio
nibus zocm6ffratione3^funtcogniti6iaccidctium cf/
fcntiaUii fuis fubicctis.CTScd cognitione fube (ubiccto
ni5:que p oiiTinitionc tm fciebani in cis que trafacta (ijt:
05 pl5m vt inquirat 13 1 ftabiUar.vndc opo:tct vt in bac
vna fcietia loquaf oe vtrifc^ rebus.&j oubiuseft mibi
quarc ipfc loqiuf oc cis oiffiniedo i imaginado: cu5 boc
fit Docto:i8 fcictie parricularis.Si aiit loquitur oe eis f 5
creduUtate fit in eis locutio oem6fTratiua.^icemus igic
Q} l? pofita Dc quibus tractabatur in algs fcictijs fiiit ao
cidetaUa in bac fcictia.quoniam funt oifpofitiones q ac/
ddunt ad cc 1 oiuifioncs cius.-z ideo qdnon p:obatur in
oUa fcietia p:obatur in ifia. 1 etiam q: 13 no cofidcratur
tn aUa fcietia.fcd q: oiuiditur 13 fcie'tta in fubftantiam t
accide'tt'a.idco acctdetiafiuntei^p:ia.5gitur fuba crit il
laquecrat )'ub5in aU'quafcie'tia.ifuba abfolutc: •: n6cf(
fub5 biiius fcietie. f5 ^ra aUqua fubi eius. igitur a Ucjuo
modo fuba illa fitaccidetaUs nanirefuifubiccti q6 eee.
1 fit adiuncta nature entis fineaUo: vel c ctias ipfum ec.
cns.n.talis naturc e(t: q6 poted pdicari oc omni.fiue iU
Uid fitfuba fuieaU'ud.3pfa.n.fubnariae;;boc g>efi ene
nec efi fuba nec fuba aUqua.f fub5 aliq6 fiaxt ftcllcvini
Cjcpdictie^tcu^cmnibocinquifitiooe p:inciptjs ima/
ginationis •: 0ifTiniti6i8;n6 eft oiffinitio: ncc imaginatio
nccinquifitioDep:incipi)80cmonftrationiscf):Demon/
firario:ita vt vtrac^ inquifttio:que eii oiucrfa fit vna in/
quifitio.
(nCompletaeefitractataQ p:imii9 terticdcdmcpartis.
<r3n"P'f tractatus fecundua eiufdem parris. £>e nonfi»
cationc fube 1 fuap partiii e verba gnalia. Cap. .1.
igiturQJciTevelcflrci
a':;^^3?Tn<*<?t«MA igiturQ>c(ieveicitrci
^^^m^ JCCtmie ceffcntiaficutbomini
ec bominc: vf cfl ei g accidcs ficut pctro
eealbum.ca vcroque (unt g accidcs ifu
finitafunt.accingamurcrgoniic -: tra/
ctcmusoeeefmq6cftee g cc'ntia5.q6
autp:iuseft q: omnibus oiuifionibus
co:umquefuntpcrcentiamfub(Tatia crt.Duonism ee
Duobusmodiscft.vnusclt idq6cum fitinnliquociua
cjafictia 1 fpcs acquifita clt in feipfa:n6 efi: ficui pars ei'':
nec potcft cc fi nc eo.i boc cll q6 crt in fubicctcaUud eft
q6 cft:fcd non cfi in aUqno boc modo : quonia, nuUatC/
nuscftin fubo^-zboccft ful3a:li>ofl^^ autep:imu5 mem/
b:umoiuifioni6:q6iamalTignauimu8 cfl id q6nonctt
&ifubo.aincnon|:wtceqtuncDnucniatfubo vna c^ bis
ouabus afTigiiationibus.Joiautc fubicctus fuerit fubfta/
tia -zcjciitctia accidentis critin fuba.Si vcro non ftierit
riiba:tunciUudetia5critin fubiecto.': inquifitio redibit
ad p:incipium.f5 inconueniee efl vt boc eat in infiniiu^.
ficutfpecialitermonftrabiturb;vUimu5.n.eiu6ftneDU/
bio erit id q6 non eft in fiibiecto.vndc fuba eft conftitu/
cns ecaccidcti3;neceft conftituta ab accideteagitur fub/
liantia eft pjcccde'6 in ce.Cc aiitcm accide'8 poffit ee iri
acddcte;boc n6 ncgamr. vctocitas cnis in motu cft 1 re*
ctitudo in linca.': figura in fuperficic;'z ctiam accidcntia
oicunturmuUa': vnum. bccautc oinnia ficut oftendc/
musaccidc^tialunt.quauisautcaccidcsfit iii accidentc
vtrac^ cti fimulin fubiecto funt. 0ubiectu5 cni, ccrtiffi/
mum eft id q6 conftimit vtriicp -z cft cpiftcs p fc(L i^c/
inde iam cfttmaucrunt muUi qui fe rcpiitabant fopictes
cp aUqtia les eft fiibftantia 1 accides fiinul f m rcfpectuj
ad Oiio.iiipcrunt enim cp calo: accide's cft co:po:iigni/
to.fed igni gencraUter n6 cftaccidce^cog» cft in co ftcut
pars ciue:': etiam quia non potcft rcmoueri ab igne ; ita
n
tracta.4n
0eamdi
»
W remaneatigms.^gitiireflc ciiis in igne non cft vt ei
flccidcn tis in co. fi cnim efle eius in eo fuetit vt efTe acci/
denrts tn eo:tiinc eiTe eiite in eo non erit vt ec liibfian tie.
f boc eH magntia erro2.De boc aiitem iam fatis oi7:imiis
in pzinctpio logice:quamuis tbi non eet loais cius: t; q:
ipfi[erraucruntibi.Diccmu9etiam notu, eee;:p:eteriti8
g» iter id in quo aliquid cft i fubiectu, oifferetia e.Sub'
iectum eniw intcli igitur td qd iam cft in (iia rpecialitatc
fl):iftes per feji oeindc fit occafio cjcJfte^dialiud in fe non
ficut pars eiu8..3d vero in quo aiiquid eft : eft id in quo
cas aliquid aducnit fitper tilud alicuius Difpoftti6t3:cu/
U18 non erat.i boc potcft vocari materia fubiecta;tgt'tiir
noneftp^oculvtaltquidfitin aUo 9>aliiidnon fiitg fe
fpescjriftes gfccta in eflfectu.fed ocquirttur fibifua epfte
tia:ejceog>aduenitinilUid:velfoium cumalio vcl cutn
ali)s:queconuententia faciunt illud eiTe in effeau vel fa/
ciun t illud fpeciem aliquam.^llud igitur qd fic venit in
eliquid fine oubio e(t in eo no vt aliquid ell in fubiecto:
quoniam non conuenit oicere q> fit in aliquo nifi in vniV
uerfitate vel in matcria fubiecta:t eil in vniuerli tate vf
in materia fubiecta ficut pars.SubiectU3 igitur efl id in
quo cfl aliiid non iicutpars eius.3fn matcria vero fubie/
ctaeft nonficutidqdconuenitinalium qd iam qciflit
fpes in eflfectu:'! no coftituit ipfum.banc enim raaterias
fubiecta:hon pofuimus coftitui in eflFectu n ifi 2 conflitu/
tionem eius qd venit in illa,: vel pofutmus id qd no Efi'
citiir nec acquirimr nec fit eius fpcdaUtas nifi ej: coiun/
ctione renim:quaru5 collectio eft ipfa fpes. manifefhim
cftigtture):boc:quiaidq6eftinmateria fubiecta noeft
in fubiecto.ftabilii^ autem quid fLt idqd eftin ma fubta
«noin fubiecto in pto^imo ftudebimue. 06cii of^ede/
rimus erit illud qd in boc loco appzopziamus nome foz/
merquauis etiam aUu3 pter ipfuj voccmus foima comu
nione nominis.i^oft^ aiit id q6 eft no in fubiccto eft id
q6 vocatur fuba:mnc foana euaj fuba efl.fs materia fu/
biecta que no eft in aiia fubiectamateria no eft in fubie/
cto ftne Dubio.|Omne aiitqd e in fubiecto eft tn fubiecta
materia fed non couertitur. Xuc matcria fubiecta vera
fubaeft.3a3autnoftiei;j?paetatibu8 quas babetnecef/
fe e(Te g> neceflc ee non eft nifi vnii.'z qz id qd bs partes
1 id q6 eft cocquale ad ee eius qd eft necefle ee no eft ne/
ceflc ee:ej: boc igitur fciea q> boc compofitu.t bc omnes
partesinfeiuntpoflibileectiineonbiotxibetcaufamq
facit oebere illa cflfe. CPzimu igirar oicimus cp omnis
fuba veleft co:pu8 vel no co:pus:li aiit fiierit no cozpus
vel erit parscojeis vcl noeritpars cozpozie.fs eft fepara
tumomnino a cozEcSi aut fiicrit pars cozpoiis.tiic vel
eritfoimali3velmateriaUs.Siaiitfuerit fcparatu, q5
no fitpars cojpozis: vclbabebitUgationealiquomodo
cum co:po;ibu3 piopter motum quo mouet illa 1 voca/
tur anima; vcl erit feparatus a materijs omnimodo 1 vo
caturintelUgentia.Tlos autem ftabiUemus vnaqtiacg
iftarumoiuifionum.
Cr£aptm.II.£:)e certititdiiiefube co^potee 1 oe eo qdco/
poniturejcea.
Ii^ I Itl 11 ttl ^"'^'^ '" ^*^^ ^^ cognitio C02
j HM«iH*ii» pojistccrtitudofue quiddi/
tatid.manifeftatto aut cp cozpus eft fuba vna
btinua nocompofita ej: partibus indittifiibi/
Uibus iam aflftgnata eft : cognitio vero cius 1
verificatio eius erit becC^am aute fuit vfus oicerc q>
co:pu9eftfubalongalataip:ofunda:topo:tet vt nos
confideremus boc quomodo fit.£): vnoquocg cni; ver/
bo:um ifto:u5.r.latum 1 longus tptofundus inteUiguni
turoiuerfa:aUquado.o,Dicitur longitiido Unca quociwB
gccundutfi ^5
modo fxierit.aU'quando oictt iongittido fiiillio: oiiaril If'
nearumcotinentiHmfupcrficiem.aUquando oicit lcgi>
tudomat'o:e6Dimefionc8e;c:fercinterrccatC6feqnociJcg
modo fiunt fiiie fint Unee fiueaUud.aUquando oicit 16/
gitudo fpacium pofiwiniiitertaput t pcdcbomii)i&:vcl
inter caput z ciiudam animatt3.latititclo cr iani cicif ipia
fupcrficics:toicitiirIatinido mcnfima maio: Duan!5 oi.
mcnfionum.t oicinir latitudo fpadum q6 cft iiitcr ocj:/ z.ctU.t.t4«
tru5 1 finiftru5.p:ofiindttaB ctia^ oidtur fpacium q6 c6'
iungitouas fuperficies.ecd boc oicitur fi accipitiir a ca
pite fuperio:i.©i vero accipitur incipiens a parteinferio
rioicituraltitudo.bcfuntigiturm3nert'efamoiequtl)us
iftaDicuntur.11onopo:tetautcmboc efl^ein vnoquotg
co:po:e in cflfcctu.^n fpera enim non eft Unea in effectu
vllomodo.necafTignatura;:i8in ea nifi aim mouctur.
Tlon cft autcm cjc coditibne fpere.l.ad boc vt ipfa fit co:/
puB ipfam moucrific vtappareatajcisinca vel alia li/
nea.^am enim certiftcatum eft ipfam cfTe co:piis per td
quo certificatur co:po:et'ta8 : 1 poftea acddit fibi moms
velcomitatur:necetiamopo:tetvtinco:po:e epboc cp
cftcojpus fit fuperficies.-qiiia non opo:tet vt in eo fit fu/
pcrficics nifi ej:boc q6 eft finitum:ad certitudine^ vero
ipfu5Cflrendico?pus; tad fdendumnos illiidecco:pu8
non egct vt fit finim .fin itio enim accidcn talc eft ci 1 c6
comitans.t ideo ad imaginandum co:pu6 non eft nccef/
fe imaginari co:pu6 finimm.Quiatitcm imaginatur co: q^iie. p^,»,
pu8infinitumnonimaginatiirco:pu8nonco:pii8. ncc Ksnj.15.
imaginatur p:iuationem fint'tionis:nifi quia imaginatur
co:pu8.fcderratficutillequioi]citg> co:pii8 eft inftru/
mcntum errauit in credulitatc.fed non er rauit in imagi/
nationeftiarumpartins :quefuntfubtcctum 1 p:cdica/
tu5.fi>eindc ftadcfliendum ccra'fTimeco:pu6 ncccfl^arinj
cfllet co:po:i babere fuperficicB : ias eft co:piis qo circfi/
dat vna fupcrfides.TloH eftetiam oe conditione co:po/
risad boc vt fit co:pit3 baberc oimenfiones e^ccdentes
fe.jCubnmenimetiamco:pu6eft quamuis ciraindcrar
fe;: terminis.t tamen non fun tin eo oimenlioncs fupera
tes fe:Ucct babeat longitudinem 1 latiradfnem 1 fpifTim
dinem fm vnam e;:acceptionibus.Tlcc etiam ipfus ei
co:pu8 pendct e^ poiitione cius fub celo.ad boc vt acci/
dant eipartcs p:opter partes mundi.<t ad boc vt longitii
do 1 latirado t p:ofiinditas fin t ci ftn aUam in ten tioiic.
©ienim necefl^eeetillud ee vel cclum vclin cclo. mani/
feftum eft tamcn e% boc q> ad boc vt ipfum fit co:pii8 in
cflfectu:non eft neceffc cc in co:po:e tres oimenfioncs ii»
cflfectu fm p:edict09 modos trium Dimenfionu5.£>i igi/
rarboc fuerit ita:tunc quis cogctnos ponere trcs ot'me<'
fionesneceflfarioeflfcineflflEctuinco:po:e ad boc vt fft
co:pus.Quap:opter vera Dcfcriptio co:po:i8 bec erit.
Co:pu3eftfubftantiainqu3potcftponi oimcnfio qiio/
cuncBmodovoUicris incipereiillaa qtiap:imii5 ince/
pcris erit longitudo.isciiidc potcftponi alia oimefio fe/
cans illa, f m rcctos anguios 1 illa erit latitudo.i itcruj
potcft poni tertia oimcnff 0 inteifecans illas ottogonali/
tcrineodcmloccfectionis.t ocinceps non poteft poni
Vlla alia Unea perpcndicularis boc modo pter bae tres:
•I quia co:pu6 eft buiuimodi.idcirco oijrcrun t q> co:pu8
cft id qdcft longum latum 1 p:ofiindum:ficut oicuntg»
co:piis cft oiuifibilc in omnes oimenfioncs. nec intclli/
giint ipfiun omnino otuidi in effcctu : fed quia buiufmo/
di eft q> poteft in eo poni B oiuifio.© ic igitiir opo:tct in/
telligicojpusqdipfuseft fubftatiaoiiuabec cft fo:ma
qua eft idq6 cftrDeindcccterc oimcnfioncs quc ponunt
in cointcreptrcmitatcseius': C):tremitatc6 eiust figu'
re etiam 1 fitus eiu6.non funt conftiraentcs ipfii^. fs funt
;9uic. K $
cdnfcqitentee iiiba;cius.al!qu3ndoeni5Diffcrcnria8 co:
poms comitatur aliqiiod ep bis vel omnia fimiil.3liqua
do no comiramr in aliqiio coipoze aliqiiod cj: bis oimc'
fionibus.Sieni;acccper«9aliqiiam ceram z figiiraiic/
riseamtalirerqjfintifieabfmenliones in effcctii inter
baseptremitates numcratas menfuratas terminaras:
pofiea fi cdmutaiicris ipfam figiiram nulla cani; rema'
nebit in cffiecw:ita vt fit eadem in cflfectu i eadem fingti'
laritcrcum code; termino leadem menfura: fedp:o cia
fucccdunt alie oimcnfiones Diuerfc ob al^» numcro. bc
igitisrfunt Dimenfioncsoccapitulo quantitatis.CSi
autc;euencritvtco:pusfit(TcutcclHm.verbi gratia g>
infcparabilitercomitantitrDimcnfioncsvnomodonon
e(t bociUic;:boc q6 cft cojpusifedcj: alia natura confen
iian te eius pcrfectioncs fccundas.Cojpozcitas igitur xc/
ra cft fo:ma cctiniiitatis recipiene id q6 oiximus ocpo^
fitionc triu; oimenfionujr: li intentio efl Cjctra menfura
iCFtraco:po:eiufc;oifciplinale5.boc cni; co:pu8 fm
banc fo:ma non oiffert ab alio co:po:e fiue fit maiusi fl/
iic (it minusincc comparatur ci fiiie fit cquale fiuc ftt nu/
mcratitmpcrillud fiue comunicansei fiue incdmumV
cans.boc eni; non cft ei nifi inquantu; eft menfuratti;:-:
inquanm^aliquapareciusnumeratiUud.': bec omnia
confideranturin eo. abfcg conrtdcrationc co:po:citati8
quaaiTignauimus.Queomnia iajplcniustibiats oftc»
dimu3:i fi opus fiierit indc recolas.p:opter bocetia; cll
po(1"ibile;vtcu; vnu; co:pu9 rarificatur z oenfatur cale/
factione z infrigidationcpermutctur ciu3quantit3s.i£»5
co:po:eii38 cius qua oipimus^non permutef ncc altcre/
tur.3[gitur co:pu3 naturale eft fubftatia fs bunc moduj.
»A (L'(>ir co:pu3 aiit oifcipUnale vcl intcUigfmus fo:ma5
aliqua; inquantu; cft terminam; ■: mcnfuratu acceptuj
in anima non in cife.velintelligimusperillud mcnfura
aliqua; babente; continuitatc; ^; bunc modu;:inquan/
tu; babet continuitatc; terminata:fiue fit in fculptione:
fiue in matcria plana.^gitur co:pus oifcipUnale in (c cft
ficutaccidcplcbuicco:po:i:q6Dcitgnauimu3:cuiu8ter
minu9 cft fuperficies.linca vcro cft tcriitinus tcrmiiii ci'
£>e bisctia; adbuc poftca amptius tractabimus cii con/
ridcrauerimus quomo cft ets cotinuatio: x quomodo eft
ipfa co:po:i naturaU'.p:tmu; tgitur oica; cp oe natura co:
^(^i°^ po?icftDiuidi.Sed^dj3batione5buiusnon futftcitipfa
mecrw, fcnfibilitas.potcft cni; aUquieoiccre;gj oc co:po:ibus
fcnfibiUbus iftis nulUi5 cft pure vnu;:eo q> funt compo '
(ita ej: co:po:ibU3 vnitis: que ncc fun t;fenfibilia nec poO
funt oiuidi vlU) modo.^a; aute; loaiti fumus oc Dcftr»/
ctionc buiusj;>bationibus naturaU^bus.^edet: fentcti|8
faciUo: ad Dcftniendu;eft fententia iiUus qui Di^itca ee
ciuerfafiguris.SedfiaUquisDij:erit gjnature eo:u; i
f igure conlimilcs funt: opo:tebit tunc vt cius fen tctiam
1 id q6 fentit oeftruamus pcr ea que oiccmus. ibico igi/
turg>fipofiieritminimit5CXCo:pc):ibu6e(TeindiuiflbiU:
in potentia i effectu:ita vt omnino fit quafi punctu;.tiic
iudiciu5Deipfocoqx):ccritfiait iudiciu; oe puncto in
ipoffibiUtatccoponcndi co:pii8 fenfibilccj: illo. £>i vc/
ro non fiierit ita:fed fuerit in fc tale vt po(Tit vna gs citie
abfcindi ab aUa parte;tamcn fcctio qitc feparat ouas por
tcsquaspotuitponercin^jo non eft ilUus nature vt in
elTcctu poffit intclUgi.ibico enim q> oifpofttio inter oiui/
fione^iDiuifioncsqueeftoiuerfitas quaUs cft oifpofi/
fitiointcrpartC5iparte5f5g?DiiepartC6 iion coniun/
^ntur.tfmqp ouc Diuifiones no feparantur in ctfcctu;
nonpoteftcffcquinfitvclcjrnatura rcii ej: fubftantia
eius; vel qc caufj ct|trinfeca p:cter natura^ ifubftantia;
ciU8.!3iaute5 fueritejc cauia c;;trinfeca p:cter naturam
Capi\ JL
tfubftantia^.tuncvclerttcaufaperqulconftttuiturna/
tura 1 fubftontia in cffectu;ficut eft fo:ma materie i fi/
cuteftfubiectamatcriaaccidentivelerttcaufa per qua
non conftituitur.@i aute^ fiterit q: caufa per qua no co/
ftituitur: tunc poteft conccdi q> ^5 natura; 1 fs fubftan/
tia5 cft intcr iUas ouas coniunctio feparationis 1 fepara/
tioconiunctionis.Bigitur natura co:po:alis compara/
tione fui rcceptibiU'3 eft oiuifionis^fcd tamcn non oitiidi/
tur nifi pcr caufa^ e^ trinfccam:i tantitm fuifidt ad id in
quo fumus vel crit tlUi cau la:per qua; conftituitur vm»
qucc^ partiu;babensparte5 in conftitutionefuequiddj
tatie t nature vt conftitucne illae effe in eifectu non ba/
bens parte5 in conftitutionequidditatie caru5 : quia oi/
ucrfitas cttin boc.p:imu5 vero q6 accidit ex boc cfl (p
becco:po:aDi(feruntiitbftatve.3[ftiaute5n6tencntl5.
!^undu5 cft q; nature co:po:eitati6 quam babent no
eftbocinconiienien0.5ocdeifeiinc6uenien8bocinqufl/
tu5 eft fo:ma fue fpecialitati8.no6 amci no negamue 15.
polTibilc cft eni5 adiugi co:po:ettatt atiquid q6 facit coz*
pii6 e(Te fpecie5:que non rccipit Diuifione^ ncc continua/
tionc; cu5 aUo a fe;ficnt iitin celo.Ct: aute; nobie necef/
farium eft bic boc eft.f.vt natura co:po:eitati8 non p:o/
bibeat boc iquantu; eft natura co:po:eitatiB. pamo igi/
turoicam nos certifica(Tecpco:po:eita6inquantum cft
co:po:eita6noncftnifireccptibiU6 Diuifionts.igitur in
nattira co:po:eitati3 cft recipcre oiuiftonem: igitur ma/
nifeftu5 cft e% boc q> fo:ma co:po:is 1 oimefioncs funt
epftcntce in aliquo.-: be oimcnfioncs velfunt ipfa con/
tinuatio vcl fun t aUgd cni accidit ptinuatio; ficut adbtic
certificaberis cp illc funt res quibtte accidit contintiatio.
vcrbumeni50imenfionu;eft nomcn ipiams quantitO'
tum continuaru5 non reni; quibus accidit continuatio.
3daute5q6 eftipfacontinuatiovctcontinuu5 infeim/
poiTibileel\vtrcmancatipfti5 continuationc oeftructa.
Omniseni^continuatioeftDimenfio qiiecum fepara/
tur Dcftruimr iUa oimenfto 1 acquirun tur aUc oue oime
fione6.fimiUteretiamcu; reftauratur continuatio.f. co»
tinuatio fm q6eftoi(fcrentia non accidcns.ia; cni; ofte/
dimusboc ats.rcftauratur ctiam alia oimenfio 1 oc/
ftntitur quicquid crat p:op:ium vnicuic^ illaru^. iginir
inco:po:ibuseftaUquidci6eft fubiectu^ continuationi
^Difcontinuationip:opter id continuationisq^accidic
mcnfuris terminatie.cozpuecnisinqttantu^ eftco^xis
babcne fo:ma5 co:po:ea5:eft quodam in efiectu.^Jnqua
tU5 vero aptum eft ad quamUbct mcn Itiram cft in pote/
tia.'l^e6 autc; fm q> cflin potcntia cft aUqua res 1 ipfa
cft alia rcs.? m qd eft ineiTcctu.elt igitur potentia co^»/
ri.fed non inquantU5 eft fibi efrcctus.igttur fo:ma cozpo q
ris contuncta cft alt) ioquantu; eft 1 fo:ma. Coifm igi/
tur cft fubftantia cpmpofita ct: quoda; pcr q6 baiTct po/
tentiam.i c]cquodampcr q6 babct effcctum. ^datitcm
pcrq6babeteffcctH;eftfo:ina eiu6:perq6 vcro babct
potentia; clT matcria eiHs:t lx>c cft fle. (L •poteft autes ■^^n,
aU'qui30fTX)ncre;Diccnsq> flectia; compofitacft; qnia
ipfa in fc eft fle 1 fubftaima in ctTccni; 1 cft etia; adapta'
ta.ibicoigiturg?fiibftantia flcifiuimeiTcflein elTcau rsiiiio
non funtaUud^ fublTantia adaptata. £)UbftantiaUta6
enim qua babct non facitcam ciVc in cfTectu aliqiiariim
rcrum.fcdadaptateamadelTendumaliquid in cffcctu
pcr fo^mam.Siibftantialitas cni; eius non inteUigitur
aliud ; nifi quia eft aUqd q6 non eft in fubiccto.pcr boc
antem q> non intcUigitur aliquid:nili quia cft aUciuid.t;
q6 non eft in fubiccto ncgatio eft. cj: boc aute; q> ipfa oi
cituraUquidnonfequituripfumclTc aliud oefignatum
in effectU4iam boc c6muneeft,ree yero no fit in eiTectu
Bccmii
Xcrtinm
•76
pcraliqufdcomunenilTbabucntDiflFcrentiam per qul
appjopzia t . £>ifFcretia vcro cius cft 5» cft apta ad quod'
Ubet.^gitur fozma quam putant eiTc cius cft g? cft apta
rcccptibili8.igimrnoncftbecccrtitudoflevna p quaj
fitin eflrcctuialia ccrtitudo per quam fit in potcntia nii
fl[ fo2tc fibi aducnerit ccrtitudo cjrtrinfccus per quaj fit
ineflfectu. "^itur ipfainfct rcfpcctu fuiclTe eftin po/
rentia.Scd b certitudo ortrinfccus aducnies cft fo:ma.
comparatio autcm f lc ad bas ouas intcntiones (imilioz
cft comparationi (implicts ad id q6 eft gcnus % oifFcrcn/
tiaq^comparationicompoiittadidqdeft f lc 'z fozma.
manifeihimeiligimre^rbocg^fozma cozpozcitatis in/
quantU3e(lfo2maco2po2citatis:iprain fc non oiucrftfi/
caturquiaeil vna namrafimple)::qucnon poted fpeci/
flcartoiflfercntusfupcruenientibusfibi inqnanmm eft
cozpoiea.JScd({fuperucncrintDiflrcrcntiequefunt rcs
fibiejctrinfecusaduinctecruntaliquce): founis fcpara/
bilibus a materia."z xyximyxi oe eis non erit quale cft iu/
diciumoeven80iflrcrentt)s.manifcf^atioaute buiue B
eil:q;vn3co:po2citasnonDiuerfificamrab alia co:po/
rettatc:ni(t quia b cl^calidatilla frigida^vCquia i(Ta e(t
natura cclciiis:': illa babct naturam tcrrcftres. Tlon eft
autem boc (icut mcnfura quc no eft in fe rcs tcrminata
terminus intcrim oum non fpeciftcamr m lincam vcl fu
pcrf[ciemvelco:po:alem.Tlec(icutnumerU9 qui non
e(l resterminata interim ou non fpccificatur in duo vel
tnavelquatmo:.Quicumterminatur non terminatur
per altquod (Ibi c>:trinfecus adiuncm; quafi natura ge*'
ncralitatis (icut quantitas 1 numeralitas non fit (inc il/
lanamrac^riftcnstpotensngnari nift adtnnganir fibi
namraquefpecificemr.imooualitas ipfa ell numerali/
tas que oidmr oe oualitatc:': app:op:iatur pcr eas:*; lon
gitadoipfaedipfaquantitasqueoicimrocca % app:o/
p:taturper eam.bicautemnoneftncquia cum co:po/
reitatt adiuncta fuerit alia fo:ma quc non d^ oifferentia
quapntant:eiu8 cdiunctio cu; co:po:eitate no facict co:i'
po:eitatem:quiaco:po:eitasciueeftvnae;c illis cll tcr/
nunatainfetcertificata: niiiinteUqrcrimusbic co:po/
reitatem eam qite eft ficut fo:ma.nd quc eft (icut gcnus:
j^ 'Jam autcj no(h oiffcrcntia intcr illa in libw oemoftra/'
tionu5.(nt)ecautemadbuc'zampliu8mon(lrabimus
quomuis e^ p:cdicti8 iam certifiicams fts oc oifferentia
inter illa.ci: enim fuerit (lcutmenfura fpecies ciiis pote
rit oiflfcrrcpcr aliqua quc(unt in cis. ^Dcnfura vero
obfoluta nonbabctin fcaliquid bo:u;.Quontammen/
fiireabfolutendacquiritureflrcntiain feni(i(iicrit linea
vel fuperficies.Cu3 aute; fiicrit linca vel fuperf icies po
terit.mnc linea oifFzrre a fuperficiepcr oiflrercntia; que
facit naturam quantitatiua; eflfe linca; vcl fupcrficiem.
Cozpo:eita8 vero qua oefigtiauimus cffipfa in fc natura
acqui(ita.1lon cnim acquirit fibi fpecialitatc fuas g ali/
quid qd adiungamr ct. ita vt fi putarcmus no eiTc adiu/
cium co:po:eitati aliquid:(pfa non cfTct co:po:eita8. fcd
eH coepo:eitas pntum:quc non potcfteflfe acquifita in
nodraanimaniiimateriatcontinuauo.Similiterctias
fu (i pofuerimus cu; continuationc aliquid aliud. Tlon
q? continuationon acquirimrnobisnifiperadiunctio/
ncm cius cu; illa.3li)s etia; rationibus manifeftabit 9>
cotinuatio no eH in efliecm fola.nd eni; quia res no eH in
efl[ccm.idcondc(Ucquifitaeiu8namra.albedo enim x
nigrcdo vnaquacg cH acquifita namra 1 intetio p:op:ia/
ta p:op:ietatc qua babct in feipfa. x tamc no babet cc in
eflfectu nifi vn. maccria.mcnfura vero abfoluta impofTibi/
le eHvtfit namra aliqua.nifiponaturnecelTario Unea
Tet fuperfidee:? (ic poted babere eiTc.no qj mc'fura pof>
ITteiTemefura.-zDcindefequamrvtiitUnea vel fuperf&
ciee.^pfa eni; eiTe rcs quc non b; c(Te in cflFcctu (inc illa:
quiuis (it aqniiita efTen tia eius.boc autem no eft (icco:
pojcitascnimimaginaturelTepercaufas per quas -: in
quibus babctelTc:': cfl menfura tatum fine additioe.vn/
de mefura in fe eget oiflfcretys quibuB fiet ree acquifita:
1 ipfe DifFcretic eflfentialie funt zv. fed tame no faciiit tsc*
bercipfameflfcaIiquida!iudamefura.crgopotcft ce vt
mefuraoiflferata meiHra in aliquoqd eftcipcr clTentia.
fo:ma veroco:po:eitatiB inquantum cft coqx>:cita9 cft
vna namra limple;: acquifita no babcs in fc oiucrfitatc.
ifdco fo:ma co:po: e/ratis fimplicitcr no oiflfcrt a fozina
co:po:eitati9 fimplicircrper Differetiam intratcm incoi
po:eitatem.Qdcnim fequituream no fequuur:ni(i quia
cft eptra namram eiu8.igitur impoiTibile cft vt fit co:po
reitae cges materia ■: co:po:eita9 non cges matcria.Co/
fequeiiaenimque funtqrtranaturameiusno funt fuf/
ficietiaadbocvt ipfan6cgeatmaterta.Tlon cft cnim
opus materia nifi co:po:ettatiinquamm eft cov^vdxdiQ
cum cofequcti 1 omni babeti materiam p:optcr fc.^am
igitur manifeftum eft q? co:po:a compofita funt cf. mo/
tcria-zfoyna.
(rCaplm. IH.CCmatena co:powli9 no fpoliaf a fo:ma.
'Vi^cffxWA nucgj|?matcriaco:po:aliB
^LUIMIt^ nopotcfteflfcincflfcctufpo/
liata a fo:ma ficut ofWdcmus in px)|:imo.3a
cn im oftcdimus <$ qnicquid eft in quo ia.i eft
aliquid c^iftes acquifitu; in eflncctu. t eft ctta
vn eo p:cparatio ad recipiedumalitidillud eft compofi)
tum e^materiaifo^ma.matcriavero vltima no e(i c6*
pofita cp materia ■: fo:ma:nec potcft eflfe fine fo:ma.5p/
fa en im itelleaa abf(^fo:ma co:pouili neceflario vel ba
bcrctfitum 1 locumfmeflfeq6baberet.tiic velno.Si
autcm babcret fitum:tiic vel pofTct oiuidi.^ tuc fine ou/
bio clTct babes mcfuram.&i autcm pofita eft no babes
me'furamnecpotcritDiuidi.!eiverond poteft oiuidi 1
babet fim;.tuc finc oubio piictus eiTct:-: ciTct poflfibite li/
neam pcrtrabi vfcp ad eam. Tlo cnim poflct t^z per fc
folum ■: tcrminata ficut nofti atb. !oi autem bec fubfta/
tianobaberctfimm.itavtn6poflfct Dcfignari.fcd eflet
ficut fubftarie itclligibiles.ttlc ncccflfc eflet vt fpaciu qd
baberet veladucniretci totum fubito vcl ipfa moueret
ad pcrfcctionc mcfure fue motu cotinuo. Si autem ad/
uenirct totum fubito.mnc ipfa iam c;:ifteret cum fiia vni
furatione ixi loco p»p:io x mefura initcniret eam app:o/
p:iatam loco p:op:io aiioquin vnus locus no eflet ei po/
tius q§ alius.iocd mefura ia; inuenit eam ibi vbi coiun >
gitur ci.igimr fine oubio iucniret ca; in locoin quo eet.
^gicur fubftatia illa eflfet babes locum.ponamu8autem
illamnocflfefenfibilem.iamenimpofita eftn6 batTcna
lacum vUo modo:': boc cft c6trarium. TI6 poteft autcm
eflfe vt locu; baberet fubito cu; redperet mcfuram.mcn#
fura enim ^i iucntret eam c^iiletcm n6 in loco. tnnc mc/
fura quccoiungimrcicflfct etiam non in loco nec eflfct et
occurre'6 in aliquo p:op:io ej: locis oiucrfis quos babe/
repotcft.tijcigimrcflfetnpbabeBlocum. 1 1$ eft incou^/
nie8.vcl eflct in quolibet loco qucm pofl^ibilc eflet babo
re:nccapp:op:iaremrvnipodusq§ al^.&cd 13 fimiliter
eft inc6uenie6.boc autcm manifcftiue fiet fi efhmaucri/
mus f lealicuius glebe cicpoUatam:': ocinde aduenire in
eam fo:ma; illius glebc:tuc no poteft concedi 9 fotma
veniat in eam n6 ej:iftetcm in fuo loco.TIcc poteftee vt
glebafitinquolibetlocoqui cft glcbc locus naturaUs
vn potetia.fo:ma enim glcbc n6 facit cam occupare ocj
locumfuefpecieinecponit camaptio:em vniplagc fui
^uic. K 4
£ontral70C
{licitScotua
tenninf $ alq.Tlec potclt cfle vt fit nifi in plaga qac dl
fibipjopzia DevniiierfiiMteomnius locouij.Tlecpotell
cfTein plaga p:op:ia no babes oifpolitionem aUqms op*
p:opaitemcamiUi.n6enim eficoiunctio fozmccum
nwteriaadbocvtbabeatfecomunitcrad effcndum in
qualibctplaganimquc funt naturalce partibus tcrrc.
Jas cttim nofti gjbuiufmodi aductUB in plagam loci no
cft in co in quo eft nid vcl ob boc q6 accidit ei cfle circa
eupu>pterviolctia3Cogctisquiapp2op2iauitciipfu5iie
ri circa illa plagas venicdo ad ipfuj locu motu recto.vcl
Suia iccpcrit ene ibi f 5 illa p:opiiiquitate : vcl quia ccci/
erit ibi p:optcr appjopaatione aliquo trafmutlte cam.
3a5 aute fati» oiauj eft oe boc. f lc autcj que cft in glc/
ba no appzopaaiur fubftatia cjrpoliata: fojmactias gle/
bcitatis no e(t oebita pl^gc nt(K cas motioc babuerit co/
parationecii illa plag3.imo p:optcr ipfaj coparationem
tltu5 no pwptcr fuu5 cfle f lc p:iU9:i p:optcr fua acqui'
fitione fozmc policriud:qua app:op:iatur:quan illa com
paratio fit fitua aliquia.Similiter ctiam fi yie reccpcrit
mefuraplcnarieno fHbito:fcdf 5c6ftilione.omne enim
qd ifimditur partce babctti omncq6 babct partce^babj
fitus.tik fulja illa cft babes (itu5 1 locti.p:iU8 vcro non
babcbat Rta ncc locii.igitur boc e(t (c6ucnics. Ca. aut^
facit oebere fcqui b omnia fuit nol^ra pofitio.oc fcpara/
ti6efleafo:maco:po:aU'.igitur impofl^ibilccft vtfitin
effcaunific6llitutaa fo:maco:po:ali.quomodo enim
eflcntia quc no babet locu; in potctia ncc in ctfcctu erit
reccptiua quatiPtis.manifcfliiefligiturQ' matcria nort
remanet feparata. 3tC5 no potell cffc quin vclipfu^ cfle
eius fit eiTc fcmc reccptiuti alicuiue no c)cpoliatii a rcce/
|«o vcl fit ibi cflie p:op:iu paus;-; oeindc fcquanjr vt rc/
cipiat.£tic tgitur in fuo cflc p:opao:qd baberct paus ef/
^ fet n6 babes qultitatc5.5a5 igitur coflituta effet: nodus
tamc babes qjtitate nec tcrminii.Zuc ergo mefura co:»
po:ali3 qucacciderct ei t faccrct eius cflcntias eiuilnodi:
q6 poflet babcrc in potctia partcs alicuius oimefiois^ef/
fet polt^ eflentia cius ia coftituta fiiiflci fubflatia in fe/
ipfa.no babcs tcrminii ncc quatitate ncc reccptione oiui
fioni8.Scdcfledu9p:opaiiperq6ipfain fe p:ccedcret
nocfletrcmanes oiocusmultiplicarctur.igirarboc q6
p:eccderct no babcs tcrmin !ii:i q? no oiuiditur in eftima
ci6c:p:optcr accidctale cotingcrct rcmoucri ab ca.f p:o/
ptcr aductii accidctis in ea:pcr q6 pftitucrctur effcctus,
Siauteillavnitasfticritnoquacoftiwitur flc.fed ali/
quid aiiud eil.i q> nos pofuimus cfle p:op:iu.fucrit non
|nop:iije(TcciU8quoc6fhtuitur.tftcm3tcria crit babea
fo:ma acddete^ fibi cjciltes n6 vna in potctia 3gitur v
tcr bas ouas rcs crit aliquid comunc q6 cfl receptibile
illaru5 ouaras rerii:g? dufmodi eft q? aliquado efl in fua
epHctianooiuifibilcialiquadoef^infua potetia oiui)
fibilc.f.potctiap^op^inquaqucn^babetmedium.iio/
namus igitur q) bcc fubftatia i^s fiat in ctTcctii Due:qua/
ru5vnaque(^fitalianumcroabalia:'z iiidiciu vtriufq;
fit gj fcparata fita fo:ma co:po:ali.£>cparcturcrgovna/
qucc^ca:^ a foana co:po:ali.t rcmancbit tiic vnaquc(^
earu5 fubfldtia vna In potcda % ciTccm.': ponamus ctia^
it^a; q) no oiuidamr g> fcparata fit ab ca fo:ma co:po:a
Us.ita vt remancat ipfa fubf^atiavna in potetia t efTcctu.
igitur no potefldTcquinvcl itlud q6 remafit lubftatia:i
illitd no co:pu8 fit ipfu5 taleqiialiseli parseiue quc re/
mafit fic c^liata:vel fit oiuerfus ab co. ©iautc oiucr/
iu5 fuerit ab eo ncceiTc eft tiic:vt vcl fit boc;eo,g? rcman/
fit boc t anicbtlatU5 cft illud vcl ec6ucrfo. vel vtriiqj rc/
mafit.Ss app:op:iatur buic qualitas eius vt fo:ma que
flo inucnitur ilU: ycl DtlTerunt in fupcrabiidan aa in me/
Capi, JIL
fuM. Si autC5 rcmanfcrit vnum co:tt$ -: anfcbiUtnr al/
tcrum.t fiicrit namra co:u5 confimili8.non autcm Itcit
anicbitari vnumeo:umnifircmonofo:mc co:po:3li8.
tunc opo:tet qp altcru? anicbilcwr per fcipfu^. &i ^ ap
p:opa'etur buic qua litae fua:t natura fticrit vna: ncc aa
ddit ei aliqua oifpofitio nifi fcparatio tantU5 fo:mc coz'
po:aU's:t CU5 bac oifpofitione non aduenit nifi q6 fequi/
tur ey: ip(a oifpofiti6c. tiic opo:tcbit vt oifpofitio aUcri/
us fit fimilitcr. ioi autc^ oi^erun t q? p:ima ouo quauis
Duofunt^vniunturtamet fiiitvnu5:Diccmus abfurdu;
clTe ouas fubf^atias vniri.Si cnim vniutur 1 vnaqucc^
earum babct cfle.tiic fun t ouo n6 vnus.Si autcm \niix'
tur ita vt vnum co:um Dcfinateffe laltcrum babeatef/
fe.tiicquomodopotcll cflcvtidq6n6ellvniatur cutn
eo q6 elT.iSi vcro vtraqg ocfiniteflie in vnione 1 p:o«c /
nitaU'quidtcrtiumc]cd8.tucfnntn6vnita;fcdanicbila/
ta.3fntcr que x tertium cfl materia comunis. Tlofierau/
tcm fermo cft oe ipfamct materia no oc co q6 babct ms
tcria.l@iautemoilTerutin fupcrabiidatiam mcfurc.tiic
opo:tct vt fintno babctia fo:ma5 co:po:alc5;': fint babe
tiafo:mammenfuralC5:q6dTcdtrarium.&iautcmn6
oifleriitvtlo modo.tiiciudiciumocrcfciUcetq6nd fc/
parcmrab caidquod cftp:eteream.'Z iudici»mq6fe/
paremr ab ca id q6 elT p:etcr cam cil omnino vnum iw
diciuni:q6clTic6uenie'8:fcilicctquia iudiciumoc parte
fubicctii oe toto fubiccto cfTct vnum omnimodo;fdlicet
e(kt cpxee n6minucrcmrcumaUquid ab ea accipere/
turficutcumnoaccipcreturabcaaUqiiid: tcfl^ct oc eo
iudicium vnum cum np addcrcmr d aliquid:ficut cum
addcrctureialiquid^tomninoquicquidpoteilconccdt
in aliqua bo:a dTe ouo in namra fuc ciTcntic cfT aptitudo
oiuifi6is:<z impofl^ibile cfi boc fcparari ab co:fed foftaflie
pa>bibebit ab boc accidctaie q6 no cfi aptitudinis. 3lla
autcm aptimdo oiuifi^is ntbilcfi nifi per coiunctionem
mefurecumdTcntia.lNcfiatergovt matcria no fpoUe/
turafo:tnaco:po:aU;tquiabccfubfldtia no ftiit factit
qnata nifip:opter mcfuram quc rcquicuit in ca. tiic non
cifl:quatac)cfeipfa.T16 opo:tetigitiir vtfitp:opiiu5 fuc
cfl^cntic rccipcrevnam oimefionem tatum:': nullamali/
amoimeftoncmncc vnamtamm mcfuram -: noaUam.
!oi igimr fo:ma co:po:aU8 cflict vna.tiic coparatio cius
q6 n6 ttt oiuifibile ncc quatitatiuum in fuaeflientia^quia
nopartitur nccquatitaturnifiperaliuda feadaliquas
mcfuramqucpotcficffc:cfrct vna comparatio:aU'oquin
mcfura efl^et in fcipfa •: adcquarct ur ei: q6 dTct fi bi cqua
lc:quamui8 no fcpareturabeovllaparejnanifcftu^dl
igiturcjrboc qjinatcria potef^ mino:cri ciiflrictionc i
potcft augcri Dilatatioe : 1 boc fcnftbtlc cft.opo:tet aute;
vt mciura altcmetur in ca p:optcrcaufam quam c6/
txenit effe.Hcccflie cft cnt'5 vt ipia caufa vcl fit fo:mc vel
occidctia que ftint in matcria vcl alia res cjrtrinfcca. )3i
aijt ca Dc boc efTet rcs extrinfcca.vd eet acgrens illa mc
furam tenninatam mediatc aUa imp:cfli6c;vcl caufajj/
p:ic apticiidints. tunc iudiciiin; dc boc t iudicitim oc oi
uifiocp^imaciTctvnum^-zcotingerctqjqiwtitatceco:/
po:um variarcntur p:optcr Diuerfitatem luartim oifpo
fitiontim vd n^cflietacquifitiop^optcrcaufam illius-z
fue mcdiationis. 1 tiic co:po:a cffent equalia ad p:omc/
redumquatitatem 1 cquoliaadipacium p:omercdu5:
-zboc cli falfum.Ciimbocctiamnonopo:terer vtej; ca
caufa aducniret fpacium vnumtatum inb aliudnifi
p:opteraUquid.3ntelligooutcmpcr boc Qjoicoaligd
conditioncmqucadiungiturmatcrteper quas merctur
menfuram ocfignatam no ob 15 q? ipta cft moterio quc
inviginccur baberc quatitatcmifcd q: aUquid dl matc/
Tcrtf^
€imrtn
77
rieppterqji mcrctar fnMgfnaritllins fpacij:-! ilUu^qul/
tit3tis.£t poteft concedi g? Diuerlificetur fpecic abiblu'
te:': poteftconcedi q> omerfificatur Pm foztiiie i DcbiW
non fcd5 fpccicm abfolutc;quaui9 id qd eft foztiue i oc»
biliits p:o^ima itnt oiuerfttati qiie fit rpecie.&ed iteroi
ucrfttatemquccftfpecie abfoUite i interDiuerfitatem
quccftintcrfozriua-zDcbiliuscft manifefta oifFcrentia
apud inquifiitoics.^am autcm notum crat gp in ipfa f lc
aducniuntmenfurcDiuerfeiiboceriam eft pnncipium
naturaUumiietiamig» omnccojpue appzopziaturfinc
cubio aUqua vna tantum parriumr-z gp illa pars non eft
fibip2op:iainqu3ntiicftco2pu0:aU'oquin omnc cozpue
babcret illd:igimr finc oubio appzopziata cft ei fn fc foz
ma aU'qua:-z boc manifcftum cft:ipfum cnim vel eft non
rccqNcns figurationes t Diuilioncs : fed cft ci 13 pzoptcr
aUqua fozmam qua adaptatum cft ad boc^prum enim
inquantum cft co^pus rccepriuu; eft cius vel cft reccptf
liilc camm ^m faciUtatcm i oilficultatc:quombdocul(0
oatem fiat cft f m aUqua fo:marii pzcnominatarii in na/
turaUbU6:materiacnimco:po:eanon bscflc fcparata
a fojma . 5gitm' materia non conftimitur in eflfectu niii
per fozmam.igitur matcria cu$ fpoUatur in intcUectu ia
accipimr ftcpaout nulio modo babcteftc fic.
C[rCapituUtm.IIILj^ptioutatc fo^mc fuper matcriam
tno^dinecfTcndi.
^lfl certificammcftgj materia cojpoja/
^ " * Us non babctelTe in effcctunift D ccn
ifte(
tt3mfoimc:tctiamg?fo2ma materiaUs non
babctcfTc feparataa matcria. "jfgimr ncceffe
eftvtintcrillafttbabimdo rclQtioni6:ita vt
non intclUgatur quidditas cuiafcQ carum nift pzcdicata
refpccmaUeriu8:fcd non cftita.Tloscnim intcUigimus
multas ej: foimis cozpozaUbus:? indtgemus n;uUa con
fidcrarioncadboc:vtftabiliamu8g7 matcriam babct.
jSimiUterbancmateriaminteUigimusfubftantiaadai'
ptatami-ztamcn e>;boc ncfcimus g>Deeo adqdeftada/
ptata Dcbeat etiam eiTe in ca aUquid in cffectu : ntft cu;
inquiriaonc x conltdcratioBC. Ucrum cft autcm cpint
quan tum cft adaptata rclata cft ad id q6 cft adaptatum
adeam:t eft incer ca babimdo relationis.Tloftra aut^
locurioeftoercfpcctufaarumcfTcntiarum abfc^co qd
occidit eis oc relationc vcl comitatur cas. 3am aiitem
fctfti quomodo cft boci etiam:quia noftra UKurio eft oe
tHfpoflrioneintcrmatcriamifojmam inquantu; funt.
&ed adaptario non facit cfTe babitudinem rci que bab;
ciTc fine Dubio.iBiantem boc pofTibilc eft cflcitunc nece
eft:vtfltinteriUasbabimdo:vclquali0 cftinter caufas
tcaufamm:vclquaU6eftDuariireru:quc funt iimul in
ciTe.TluUum autem eomm cft caufa vel caufatii aUeri^:
non enim facit vnum eouim efTc aUcrum:omnta autem
quomm vnnm non cftcaufa:neccaufatumaUcriU8 : eft
tamen in tcr ea babitudo:non potcft efTc:vt remotio vnf
eozumfitcaufa rcmotionisaUeriue^inquanmm cftccn/
tia^fedcritcumeoremorioquenonpoteftefte nifi cum
rcmorionc:n6 rcmotio quc facit ocbcre eflfe remotionc:
fifo:tebocc6ccdendumfit.5amautcm nofti Differen/
tiam inter vtrucg modum. Tiofti etiam quta id cuius re
morioeftcaufa rcmotionis aUcrius:caufa eftctus.boc
enim manifeftum eft ribi ej: muUis locis:adbuc ctias in/
ducemus g q6 faciUus in tclUgas.lliic cn t oico ia; oUm
tcDidicifTcgvmuUumtntcreftintcroiccreoc aUquo cp
rcmotioeiusfitcaufaremotiois altcrius^aoiccrc cp cii
remoiione eius:ncccfTe ftt remoueriaUcrii.©i autej re/
motiovnius iftotii ptenomuiatojti no eft ca remotionis
alteruis:redeftneccffe:vt IVtcu^rmioh^onc alterfuB:tuc
non pofeft cfTcqufn remotio vnius eozii : qo remouetnr
autfaciatoeberccflTe rcmotionealicuiusterti) pjeteril
lasautvtoebcat rcmoucriad rcmotioncaUaiiue tertij.
itavtftnonfucritremotioqucacciditilUtertio non ftt
remotio vnius iftouim:aut vt nibiliftoaim ftt. ©i autc
nibilbommfucritfedfuerit: vtbnon remoucatur nifi
cum remotione ilUus:': iUudcus remotione iftius abfcp
caufa tertia:fedc>: nantra fua q eft pjctcr namra cuiulig
camm pendebit in cflie in cfTcctu ab aUo.Scd ft fiicrit 15
C):^ddttatefuacrunt rclatc.^am autc pamiteas n6 eiTe
rclatas:vclcritl5c)ceiTcearij.ZDanifeftucft autcgj bu»
iufmodicflfc no eft neccfllariuciTe^eft igit pofTibile in fus
quidditate:fcd pcr afiud pjcter fc fit ncccflTarium cc:igit
necefTe eft vt iUud fiatncccflrariucflfe:-: fuii compar cum
eo.3d vUimu autc cii elcuaucrimus nos in cauftsad ali
quid tcrtium:p}ofccto illud tertiu inquantii cftcaufa in
effcctnocbcndieeiUo2iicritftc9>n6 poterit rcmoueri
vnum eojii nili ^pter rcmotione cflfcndi tcrtiu; cam tn
cflfcctu:igimr B ouo non rcmoucbunt nifi ppter remo*
tione tertie rei.^am aiit oijcimus no ita cflc:': boc cft p/
riu.3ta aut 13 oeftructii e(t:i rcmafit vt vcrttas fit i vna
DuariiaUaru oiuifionii.ioi eni fuerit rcmotio earii pzo/
ptcr caufa; remotionis rei terric.ita vt ipfc fint caufata
eiu6:mnc coftdcrcmus qiio pot ciTc vteflentia cuiufc^ tt
larii fit pedens ej: coiunctioneeentie alteriue.Xnnc eni
nececetvtocbitiiecndivniiqdc^coziiexcaeetmedian
tc fuo c6pare:i tiic vnfiq6tp co:p cct caufa ^pinqua tx*
bendi ec fuu; copar:'! boc eft inconucniene:c;cp2cdictt8
eni vcrbis noftris ia claruit 13 cfTcincoucnicns.f.vt vnu
eo:ii ftt ^pinqui^^buic tcrtio ad boc vt fiatilld ca mcdis
cfcdmf[atcaufam;.f^cftatgveraoiuiiToqua p2cdi]a'/ ^
mus.f q? babitudo que cft inter illae cft taUs babituoo ^
Q> ^pter cam vnu eo:ii cft caufa i altcrii caufatum . j5i
aiitrcmotio vniuscoju facitoebcre remoucri terriii:ad
cuius terti) remotionc facit ocbereremoucri fc6m coju
tunc vnii eop fit caufa caufcCaufa aute caufe caufa efh
ZldvUimuauteDcpzcbendet Q^vnumcozu eftcaufa i
alterumcaufamm.(n®pcculemur^'mrg)COjnopo2/
tetefl'ccaufam.materiaautn6p6tefIecaufaeflrendifoz/
ma.primoQ>materia non eftmateria:nifiqzeftei 'ftuQ
rccepttonietadaptationi6.adaptatu autem inquanms
eft adaptamm non cftcaufa eflcndiid ad q6 cft aptatii.
jSicnimcflctcaufaDeberettuncvriUud fempcr babe/
rctcfl^ein ifto fineadaptatione.fc6o:qiimpofTibilccftvt
eflfentia reique adbuc ell in potcntia fitcaufa rciquecfl
in cffecm:quia opojtcret vt cflicntia cius pjiuseflTct.'! oc/
indcficret caufaalterius^fiucbec pjiojitasfit tcmpore
fiue clTcn tia.Si cni; nullo modo h»abcret cflic n id in boc
gjcftcaufalccundtttinc fm babcretcfTepcrefTcnttam,
1 ob boc efliet pjius pcr eiTcn tiaj.Siuc iUud q6 cft caufa
ciuB fit coniuncmm cflen tic cius fiue oifiunctu; abccn/
tia cius.pofTibile cft eni; cfTc ctiam aUquacaufaru;ccn/
direm ita vt non fit per iUam;nifi ef(e rci quc eft oifiun/
cta ab cius eentia.^nteUectus cnim non refiigit bocjf t
Dcinde inquifitiofacit ocberccfle vtratp Diuifione;. j3i
igimrmateriafiieritcaufafojmcopoitebit;tunc vt ba*
beatclTcntiamin eflfectuantefojmas.^amautc; pzobi/
buimusBftcinongjoicamuecius elTentiam non pofTe
cfl^c nifi comitans coniunctionem fojme;fed cp inconuc/
nicnseft^vtciuscfl^entia babcatcflfeineffcctu nifi pcr
fojmam.3[nterbecenim oiffercntiaeft tcrtio.g»fi matc
ria cft caufa pjopinqua fojmc in cflfentia : tunc matcrie
non cflet oiuerfitas : quia in co q6 pjoucnitejc rc in qua
non eft Diuerritae non eft oiuerfitas vi\o niodo : vnde
afeeta* S!mctatu0
oportetvt in fozma materiali no eflet Diucr(ita8.g (T bcc
Oiuerfitas cctjjptcr res.-qiic Diiterfifican t cjc oifponib''.
queiuntin materia:tiincipre reg ecntpmefozmcin ma
1 fermo nofter redirct ad pjincipiu.Siafir cfict ca efTen
di bas fozmas oiuerfas:matcria:'Z aliud cu3 ma:qd non
efl in materia:ficHt matcria fola no ef(et eie caufa ^ppin/
quarfedmatcria-zaliud^tunce^^iunctionc illins alius:
c matericpueniret aliqua fo:ma fignata in materia. £t
fi aliquidaliud pzeter illud aliud adiungeret matcrie:':
jjueniret alia fo:ma p:cter illa fignatam : tunc materia
e(Tet certc receptibilis fo:me:j?p:iet3s autcj cuiufqj fo:
me non e(t nifi e^ illis cauli8:que adiungun f matcne.Q
vnaquecpfo:man5c(Tetidq6cll nifi^pter p:op:icta/
cem fuam.i3aufaigiturc(Tendivnaqua^fo:mac)t: p:o/
p:ictatefuaidqdcllelTetaliudamateria:'Z materia nv
bil agcrct in ^p:ietate iUa:q:'fo:ma no babcret cfle niR
jjpter^p:ietatcilla:igit manibilageretin faciedo ba/
bere ppiii efle vnaqua^ fo:ml.Bed eit neceffe vt fo:
maquercrctcflcin ea:il$cflct j3p:ictascaufe recipien/
tis.igitur remaneret materic reccptibilitas tantu;. 5am
aat poteris adiuenire gp matcria eft caufa fo:me aliquo
modof :remaniit igif cp ipa fo:ma cft pcr qua ma babj
C ciTe.(EC6fidcremus crgo filit poiTibile;an pcr fola fo:/
mamateriababeateiTe.£>icoergoq7info:maa qua no
feparaturafuamateria:pdtbocconcedi.&cd in foima
ma quc fcparat a fua materia:': remanct matcria babee
ede cum alia fo:ma:l5 non conccditur.Sii en im .bec fov
ma fola per fe c(Tet caiifa De(lrueref matcria ad remotio'
ne illius:'Z ^pter fo:ma fuccedentebaberctcfle alia ma
que inciperet eiTe:'z illa fozma egerct alin matcria.Opoj
tet igit vt aliqua alia res (tt caufa eflimdi matcria cu foz
m9:tta vt enematericno fluatniliab illa re:fed impofl't'
bile (it perfici flnjnim cius ab illa fine fo:ma vllo modo:
perficimr cnis res e% vtrac^ ea:;:. £fle igitur materie pe/
debiteiciUarete): fo:ma:quociic^modovcniatab illa
in illaiTcquapzopter no oeilmit p:inatione fo:me:eo cp
fo:ma no feparatur ab illa:ni(i^ptcr alia fo:mai: quc c(l
caufa:ppter qna cepite(Tematcria:agit id q6 agebat p:i
ma fozma in illas inquatii t? fc6a comuntcatcum p:im3
inl^gpeft fomia.fc; inquantuadiuuat ad coftintcndii
bancmatcriam.ScdinbocgjDifliertab ea facit matc/
riam in efTectu fubibntia aliam p:eter cam fubf^antia^
qua agebat p:im3.2X)ulta cnim ej: bis que funt no per/
ficiunmr nifi ^pter efle ouahi caufarii.^lluminatio cni
clU):nonp:oueniutnifie]ccaufa lucida:zqualitate que
facitco:pus i'.;uminatt'i receptibile Utci6:q6 nd penctrcc
radius:fcd reuertat.£>eideilla quaUtas fo:mabitradiii
aUa picpiimti. colo:u; q| fit illa p:op:ietas qua fo:ma/
uit eii:noH alia quaU'tae.Opo:tet aute nunc vt non con/
tendas mecn; oe bis que Di|ci oe penctrationc radi;:'z oe
reuerfionc ciu3:qiiv z per teipfum potens cofidcrare B:
nec cft longe:fi Ijcne confideraucris^te poffc iucnirc ej:&
pla oc bis coueniennoza.Tlec nocct ctiam ft ejrcpla non
^iuftte tnuencri6:non cniopo:tetcffce):cmpUtm ois rci.Cl^o
teft autcquisoiccre g> R matcria fucritpendens ab illa:
^a fo:ma:tunccoiunctio carii erit ei ficut caufa.£'i aute
ocftructa fiient fo:ma:ocftruet c6iunctii:q6 erat caufa:
"««rpowflo. opo:tcbit igif vt ocftrttaf caufatii.CSd q6 oico cp ma
teria non eli pendens a re illa:-: o fo:ma tnquantum foi
ma eft fo:ma oefignata fpccictfed iquantii eft fo:ma.l?
aiit coniunctum non oeflrttif vUo modo.Semg eni ba/
bct cfTe ab iUa:-: a fo:ma inquatum clt fo:ma.i:uenit igi
tur gj fi non (xieritiUa rce non erit matcria:-: fi non ftie/
rit fozma inquantii eft fo:ma non erit materia.0i autcj
oedruerctpjima fojim no ob caufam fucceiTionis fc6e.
Caprm
tunc ree tUa feparata efkt per ie fycicnQ boctlcc eet i'd
qdell fo:mainquantii cf^fo:ma:efletigitur impoffibile
flucrcabiUa rceflTc materic:ob 3cpcit lolaabfc^com/
munic3tioncvelcoditionc.(rTp)oteftautcaU'qui9Dice/ ©oW.
regjc6iunctioiUiuscaHfctfo:mcn6cfl: vnii numcro:
fcd effc vnu intctionc c5mHni:vnii aijt fm intetione; co/
mune nocftcaufacius q6cflvnii numcro:teius q6e(l:
quaUccft na mac^pfa cni cft vnii micro.dTContra qd Ti^^ffpS.
Dicog>vnufmintcntioncc6emq6eftc5fcruatavnira8
fiic c5itati9 n5 ^bibef cffe caufa ciu8:q6 e(t vnii numc
ergo efl res quefacitDebcrecffe materii. Tlo cni pcrfi»
ro.n5enimcaufacftvniu3 numcro velvnu;fpecie qd
confcruatur per vnum numero ilUid elt feparatU5:ilUid
cttur fuum ocbitum efTendi nifi pcr aliqua rc; que adiii»
gitur ei quaUfciic^ iiierit:f; qd (it illa res:ni fcies podeo.
3cdq:iUe qui fo:ma3 fucccdentcs que adiungunf m3
teric facit fuccederein iUa:ipc facit ca remancre pfuccef
fione iUarii fo:maru:tuc illa fo:ma e(t aUquo modo in/ ^
tcr materia c5fcruata 'zconferaanteea.3d autcm q6 eft
mcdiumin c^Hitutionec^ucnicntiusedcfl^cp^ius con/
ftitutii.vt oeindc per iUudconftituatur aliud a fe:p:io:i/
tatecflfcntie . £t ilUideflcaufa propinqua confeniatiin
permancntia.@icnimconflituifacaufaquefadtrcm9
nere materia; mediationeeiusrtunc conftitutio cius elt
p:iU8 ej: p^imis:-: oeinde fit coftiturio materie.Si autcj
fueri'te):iften6nonpercaufamUlam:fcd pcr feipfam.':
ocindecon(litutmrmatcriaperipfam:tunceit bocma»
flifeltius in ilia.igitur fo:ma p:io: cft f le.llon p5t autc;
boc c5cedi9J fo:m3 per feipfa; babcat efle in potcntia:f$
fitineffcctuperm3tcria;qjfub(tatiafo:me cft cffcctus.
Tlatura f 0 cius q6 cft efl^e in potentia eft pp:ic tas matc
ricngif materia eft id oe quo conuenit oici^ in fc babct
eiTcin potcnria:fcd in eiTecm eftper fo:mamfo:ma aiit
qiiamuis non feparctur ab f lctamen non c5ftituitur ab
f le:fcd a catifa quc acquirit fibi f lem.qiiomodo aute co'
ftimeref fo:ma pcr flem:cii iam nos oftcndcrimus cam
eHe cam y lc.Caufa item no pihtuimr a caufato.Smpof/
fibileeft eni aUqua ouo effequo;: vnii c5ftiniaf ab alte
rofic vt vniiq6cpeo:u5 acgratalterifuu efie. (COften/
fum eft igitur iUud cfl^eimpoiTibilc:^ oia ctia of ia iter id
per q6 res c5ftituinir:'z iter id q6 ab co n5 fcparaninfoi
ma igif non babct e({e ni(i in f le:boc autem q? f le cauf«
eft fuicfl'e:'z cp ipfa eft in yle:e(t ficut boc q> caufa non e(t
nificiicauf^to.llongtcsufatumfitcaufaen^cndicauraa;
vcl elTendi cum cauf3to:fed cii csufa iiierit caufa in effe*
ctu:fcqucntr e;: ea effe caufantm -z eflie ai; ca.^&imiUter
cum fo:ma babucrit eiTc fo:ma:fcquetHr ejrboc g» con»
ftituat aUquid : q? aliquid coniungitur fuc centic:'z id q6
conftituitcftresinefTcctuiioatcicfl^c.ScdDc boc gd/
damcftcuiDate(Te:<zeftnon coniunctuci^tquidda; ell
ati oat efl'c:t cftconiunctum et':quauio non fit pare cius
ficut fubftantia eft accidentibus i comple):ionibu5:que
fequunturtcomitantuream^CTibis igitur manifcftum
eftqjquciii(pfo:mababctcflfeinmateriaco:po:aUper
caufam aliqua eft in ca.&cd in illie fo:mi8 que incipiiit
bocmanifeftujcft.^n comitantibusvcromatcria fiml
litercft:cog;m3teriaco:po:aU'8 non app:op:i3tur eis:
nifi Q cam:3dbuc aut 13 amplius monftrabimue afs.
CCCompletus eft tractants fecudus bufus partie.
Cr^neipittcrtius tractatus auj-iUo oci.
CrCapitulum pjimu; oc afTignarionc eiue q6 opo:tet ftr/
qutrioc oifpofiuone noucm p:edicamentomm :^aca<
dentaUtatccouim.
»
^fant fsitni^Q""» oftendimiis gd
kp ipa p:edicatur oe fcparato;i dc cojpo
^cix Dc materia:-: oe fo:ma.Sed certifi'
care cp coipm fit:x gp fit fubftantia non
eflopus;materiamveroi foimam iam
sLloftendimHseflcrubftantiam.iSeparatii
"vcroiamoflendimu9pcrpotentiamp2opinqua5:quafl[
iam plene intellejrerie^t adbuc pieniu9 oftendimns.<oi
outem memineris idq6 oiicimHs Dcanima certificabit
«ibiefle fubftantiam fcparatam:non cojpus : neceflc efl
i^tur: vt pzoccdamus ad ccrtificandus accidcntia i ila/
biU'endumea.'Dicoigitur9>inpa'ncipio logicciam co/
gnouifti quidditatem oecem picdicamcntouim:': idco
non Dubita9:quia id qd e% eie e(t ad aliquid inquanmm
cHadaliquidcftresaccidcngalicHi ncceffario. !oimili>
tcr comparationcs que fun t in vbi:i quado:i in fim:': in
agere : i pati : t in babcrc : funt cnim Difpofitionee accv
dcntee aliquibug in quibua (iint:ficut id qd eft in fubic/
cto.(£&i quis autcm Di^crit op agerc non cil fic : eo cp
eflie actionis non eft in agente fcd in patie'te:t fi boc Di]ce
rit 1 concefl^crimue^illi tamcn no noccbit ad boc qdmo/
dointendimus.fc^g^actiobabetefle in aliquo:ricutin
fubiccto:quauis non fit in agente.(E Jbc piedicamentis
igitur oe quibus eft qucftio : an fint accidcntia:an non:
ouo rcmanent.fc5 pzcdicamentum quantitatis i pjedi'
camcntu^qualitatis : fed oe pzedicamento quantitatis
multis vifum fiiit lineam fuperficicm i menfuros cozpo
ralem poncre effein pjcdicamcnto fubftantie:nec fuffev
cit eis i?:fcd etiam pofuerunt b efTepzincipia fubitantie.
Ouibufda; vero q: de vifum ftiit b fentire dc qtiantita/
ribus Dircreti8.fc; numeris:': poAicruntcas pncipia ftib/
(tantiarii.£>equalitateautcmquibufdacxnaturalibU8
vifum fuitQ' non fubfiihint in aliquo vUo modo:fed q»
colo: per fe eft fubnantia:i odoz alia fubfTantia:': q> tac
fmt conflituentia fubdantiae fcnfibtles:t plures c^ bis
qui tcncnt fententia oe occulto intendunt boc.&ed fen/
tentiam cozum qui Dicunt qualitatem effe fubftan tiam:
coucnientius cft ponerc in fcia naturali i foztafl^cnos ia
fccimusboc.Sed cxbisquitcneffubftatialitatc qua/
titatio illiqui Dicut g^ cotinue quatitatesfunt fubitatie t
pncipia fubftanaru:illi ias Di^criit q^ b funtDimeftoncs
cdllitnctes fubHatiam co2po2ea.Ouicquid eni coftimit
rem:p2ius eft ea:q6 autc; p:ius eft fubllatia Dignius eit
fubliantialitate:i pofuerunt punctum ej: tnbus Dignius
fubnatialitate.(pi^tti vero tcnet fentetiam dc numcro
pofueri!tbiicp:icif)iumfubftatie;ipfu5 vcro pofuerant
compofitumc): vnitatibus:ita cp fcceriit vnitates pzin/
cipia p:icipio:u.(ir^eide Dij:crunt cp vnitas eft natura
no pedensin fuaefl'ent(aei:aliquareru5.fc5quia vnitas
efl in omni re:i q>ynitae in ipfa re:cft ipfa quidditae ip/
(tus rei. Tlam vnitas in aqua cfl^ ipfamet aqua : i in bo/
mintbns efl ipfi boies^i q> ipfa inquanim efl vnitas no
egctvtfitaliquae):rebus.Ouicqdaute cfino cdid q6
eit nifiqzeft vnum Defignatum:igitur vnitas e(tp:inci/
pium lince:i fuperficiei:i oie rei.&upcrficies eni no ed
fuperficfcs nifivnitate fue p:op:ie cotinuationis:fimili/
tcrlincaipuctumetiameftvnitasaiifactus eft fitus.
igitur vnitas cft caufa ois rci:i p:imil q6 ej: vnitate fit i
gcnerat numerue eft.Tlumerue igit ell caufa mcdia in/
tcr vnitatem^oem rem:piicnisveroelt vnitas finialis:
1 linea Dualitas fitualis:i fugf icics tcrnarietas finialis:
ico2piidquatcrnarietasfitualis.3lUetiamnd funt co/
tentitammB^fedp^oceflieruntDicctesQ^nibilfit nifi q
numerus.Cduenitigiturnobisvtpjiueodendamus gp
Bccmdn
78
mernrei numeriaccidetiarunt.<:oetde ftudcbimus fot
iiere qucftioes que fiunt in bis:ait boc autem opo:tetvt
nonficcmns certitudinem fpecierum quatitatis.i q> ou
gniue eft nobis cft )3:vtof>e'demu6 namra vnitatt6:cd<
gniit enim nobis:vt in boc loco afrigncmus natura vnj
tatis ^pter Duas rcs:quamm vna eftQ? vnitas multam
babetcdHenie'tiam cii efTe q6 efi fubiectu; iftius fcictie:
aliaq: vnitasinitiuseflaliqiiomodo qudntatis.Qjan'
tcm fitinitium nnmeribcnecdfidcratifacileefl iteliige
rexotiniii etiam fimiliter etl:quia c6tinnatidi:fim(liter
aliqua vnitas e(t quc efl ca fo:malis c6rinui:mefura eni
n6e(lmefura:nifi iquatt'imcfurat.!oedefl'eeiH6fm q»
mefuramrnocftnifi inquanis numeranicffeeiusfm
g? numcrat eflee eius iqudnim babet vnitatem.
([r/^p(ntlum.II.t>e vno.
f <*cl tti '2'""' ^ ^""^ oicitur ambigtte
p V-4ii| oeitentionibus queficpueniut:
Q) in eis no eft oiuifio tn eirectu:iquatiivnit<
i ciuod(geo:iicftidq6cft:bcc aiit itcntioeft
in eis f m p:iu9 1 pofteriu6:i 15 Dicinir vnnj
fmaccidens:vnumantefmaccidescllcum oe aliquo
cntadiHncnim eft aliudDicinirg» ipfum cftaltcrij:i oi/
cinir q> vtrac^ fnnt vnum:i boc cn: velfnbieciii i p:cdi
catti accide'talc:ficnt cum oidmu5:petms i pKicns funt
vnu:vel q> pctrus i filins iobfs funt vnus: vel fun t Duo
p:edicata dc vno fubiccto:ficiitci'i Dicim" gjpbiaie i fi»
lins iot7is fiit vnii:eoq6 aaiditvt pbf ficus i filius ioa/
nie fint vnum aliquid.velfnnt ouo fubicctavnine p:cdi
cari:ficut cu oicimnsgj ni): i gipfum funt vnii.f.in albc/
dine:eoq5acciditp:edicariDe vtrifcp vnum accidcns.
(CJocd vnn5q6 eftfc6m clTcntiaaliHdefl vnugcnerc
aliud vnnm fpecie:i boc idem eft vnu Dtffereria:i aliud
eft vnu comparatioe:i aliiid cftvnii fiibiecto:i aliud efl
vnum numero:vnii aute numero aliquado efi cotinua/
tione:aliquadoperfectioiie:aliquado j^pterfpecies fua:
aliqnadop:opterfuame(Tentiam.Unii autcm gencrc:
aliquado eft vnum p:opiquo gencrc:aliqnado rcmoto:
1 vnum fficcie fimiliteraliquado eft vnu5 p:opCqua fpc
cicqucnoDiuiditurin fpecie6:aliquadoremota:i couci
nitcusaliqDmifionucapfi pmi;quaui9l?fit oiucrfitas
f m rcfpectum.Cum autcm fiieritvnit fpecic fineoubio
crit vnum oiifere'tia:c6ftat autem q> quicquideft vnnj
genere:mHltaeftlpecic:vntim vcrofpccie:aliquado elt
mu[tanumero:aliquadon6eftmulta numero.fC5 cum
natura totuis fpeciei fucrit in Vno indiuidHo:i boc vno
modo crit fpecies:i alio modo n6 erit fpccies^eo q> vno
modo cft vninerfale:i alio modo no cft vniucrfale : boc
autem pcrpedcs q: loco in quo tractabimus dc vniucn
fali:i fi rcco:datus fiicris eo:um que oicta fnnt tibi.vnii
OHtemiContinnatione eftidq6eft vniimin cflecni ali/
quo modo:i eftin eo mnltitudo aliomodo.joed verum
vnum eft idin quo eft mulritiido in potentia tan tum:vt
inlincie:illafc5in quanon eftangultis:iin fnperficieb''
illaqueeft plani(Tima:iin co:po:ibu9illiidq6circun/
datfupcrfidc6:inquanon eft cnrHatura^mangtilum:
poft boc aute5 feqnit aliud vn u in quo eft mnltinido in
eflectu:fed Duo ciuse^Ftrema copulant apiid terminum
c6munem:ficut totalitas ouarum lineart'i corincntium
angiilum:i fcquitur ctiam alitid:aiiu6 e^nrema contin/
gunt fc fic vt videatur eflc continuum in comitatia mo/
tus vniuead aliud:cuius vnitas eft quafifcquens vni/
tionem motns : boc eniin eft coberentia : i boc eft fiait
membta qne funt compofita e^c ali)s mcmb:i6:i p:inci/
pialiteridaiiuscoberenriaeftnamralisnoarrificialis.
j3cdvntta6intftooioDebiUo}eft;egredttureniabvni/
rate continuitatie ad vnitate; aggregattonisivnttas ciu/
temcontinualis oigniozeHaggregaliintcllcctu vnitatl.
3n vnitatecni; continuali non eft multitudo in effectu:
fcd in vnitate aggregalt'eft mult/tudo in effcctu : vnitas
enim que ftbi attribiiitunnon aufert ab ea multitudinc:
vnitos vcro continiutatis vel cofideratur rcfpcctu qua'
titms vcl alterius nature:ficut fi fttcrit aqua vel aer g/
bus accidit efTe-vnum continuitate:vt funt vnus in fub'
C iccto.Subiectum cnim continui vcrum cft co:pus pla'
numconucnicn8nature:i iam nofti 15in naturali^bus:
igitur fubiectum vnitatis continuatione cft ctiam vnuj
in natura:inquantumeiusnaturanon oiuiditur in fo2/
masDiuerfas^Dicoautemq^vnum numero fine Dubio
noeft Diuiflbile numcro ^m q> e(t pcr feipfus. Ssgcgd
cft vnum p:eter boc eft oiuifibilc inqnantum cftvnum:
oponet autem confiderare 15 fc6m naturam cj: qua acci
dit ei vnitas: vnum igitur numero aliud eft q6 ejc natu/
ra (m e^ qua accidit libi vnitas non potell multiplicari
ficat vnus bomo:-: aliud cftqd ex natura fua non eft J3:
Rcutaqua vna i linca vn3:aqua enis vna poteftficri aq
plures^-zlineavna potcftfierimultftqjauteej: natura
fua non cft l5:iUud multiplicatur vno modo:': non mnl/
tiplicatHraliomodo:e):cmplump:imi eftDc bominib''
Rcut bomo vnus numerorno multiplicatur f m naturaj
fuam fcdm cp bomo eft cum Diuiditunmu Itiplicatur au
temaliomodocumDiuiditurin'co;pus -z animam:igit
bomoeftanimaicoipus:^ ncutrumperfecft bomo:g>
autcm non eft ftceft ouobus modis^vnoquia vel cft ei
alia natura pzeter boc cp ipfn; cft res non Diuifibilis: vt*
i^ non e(t.Qi autem p:eter boc fuerit ci alia natura:timc il
la natura vel cft fitus:-! qd conuenit fitui:'z boc eft pun /
ctum:punctum eniin non eft oiuiftbile inquantii eft pw
ctum:nec aUo modo^i boc cft natura alia p:eter vnitate
p:edtctam:velillanaturaeritfitU6:necq6 conucnit ei,
3gimrboceftfTcutintellfgentia tanima. 'jfntelligentia
enim babetenep:eteridq6intelligiturDeeaqdnon Dii
uiditur.3llud aute eiTe non eft,fitU8 nec oiuiditur in fua
natura.nec alio modo.Ct: autes adbuc eft in quo non eft
natnra alia eft (icut ipfamct vnitas que eft p:incipiii nu'
nieri.Cnm enim fibi adiungitur vnitas alia ab ea:earus
coniunctio fit numeru9:i ejc bis modis vnitatis vn^eft:
oequoidqd intelUgiturnon oiuiditarin intcllectu:ne
oumoiuidatur in naturam localem vel tempo:ale.'l^e
deamus igitur ad oiuiftone; quetnultiplicatunct iqna
tuml^betnaturamvnitatevnaicontinuitatc:ciuseni
quiddam eft multiplicabilcper multitudine; que eft in
natura:quee);feipfaadaptataeftmultitudini fmQ> eft
vnum:i bec cft menfura:i quiddam eft:in cuius natura
eft multitudo:que natura non babetivnttate; aptii mup
tttudini:niii p:opter cauf am aliam p:eter (e:i boc eft coz
pus (tmpkxrriaf taqua:bec enim aqua eft aquavna nuo
non p:opter aqueitatem:fed p:opter adiunctioncm cm
fequeeftmenfura:igiturillcaquemulte numero erunt
vnain fpecic:i vnaetiamin fubiecto:e);naturacni5 fub/
iecti fui eft vt fiant in eflfectu vna numero.1 lon eft aute
fc fic in indiuidut'9'bominum.non eft enim modus niic/
ro:um fubtcctO:um fuoujm fic vniri:vt fiant fnbiectum
vniu9bominiB:vnufquif(^eiiimeo:umcftvnu9vnita/
te (ai fubiccti.i?ed aggrcgatio multitudinis co:um non
eft vniim fubicctomeccft modns etus qualis cft modu9
vniufcuiufcp partius aquc; vnaqtjecp cnim aqua vna eft
in rep:optcrfuumfubiectum:itotU5Dicif cfTcvnum in
fubiecto:eo g? modus fuo:U5 fubiccto:um cft:vtpo(Tint
vniriifierivnumfubicctum:ituncoc8 illeaque erunt
vna aqu9:vn3que(s outem barum onarus partium vel
€^pYm
babct quicquid pofTibile eft ci babcrcrvel non . Siautc
babuerit eft pcrfccta:': eft vna intcgritate. Si f o no ba/
biicriteftfractio:vUt6autcmbominum eft fractioncm
ponerenon vnum,3[ftivcromodipcrfectionisvelfunt
per accidcn6:i per litu5:vc numerus perfcctus:vcl funt
ccrtiiTtmc.fc5 vel artiftcio:vt oicitur oomus perfecta:qi
Domus imperfecta non oicitur vna ooinus vcl natura:
Vtindtuiduumvniusbominis oicitur pcrfectum fuis
memb:ts:Unca vero rccta iam etiam rcctpitaugmentii
indirectum q6 non babebat:i tunc no eftvna fcom mo/
dum perfectioni6:linea vero circnli non recipit angmen
tum:fednaturaliter recipitcirculatione vndic^ circa cc'
trum:iidco eft perfccta:igitur eft vna fm pcrfectionca:
Vidctur etiam g? vniiqdq; indiuiduii bominum fit vni»
bocmodo:e)comnibusigitquefuntvnu5:quedamfunC
que comitatur pcrfectio:i qucda fun t que no comitatur
perfcca'o:vnij aut cqualitate eft comparatio aliqua-Si'
cut 13 g? comparatio nauis ad recto:c5:i ciuiiotis ad re/
gem vna eft.beenim ouccomparationescofimilcs fiit.
Tlec eft caru vnitio pcr accidcn9:fed cft vnitas quedas:
in qua vniuntttr pcr accidcns vnita9 nauis i ciuitatie:^
pcrillaseft vnitas pcraccidcns:vnitas enim OHaraoif/
pofitionum no cft vnitas qna pofuimus vnitate per acf
cidens.fL i^icam itcrum g> poft^ vnitas oicit oe rcb'
quefuntmultcnumcro:i oicif oe re vna numero. Jam ^
autem oftendimus oiuifiones eius.qd cft vntim nume/
ro:p:ocedcmus nunc ad aliam partem:ot'cam igitur g?
caquefuntmultanumero:n6Diciiturvna.alio mo nift
^pterc6uenienR'aquababentinitentionealiqua.Con
uenientiaeni eo:ii velcftcomparatiois vcl cft p:edica/
ti p:cter comparationcm:vel cft in fubiecto:p:cdicatu5
vero vcl cft gcnus vel fjpecies vcloifFerentia vel accits:
ef boc igitur loco facilius crit tibi cognofcere:no8 certv
flcafTc oiuifiones vnitati9:i ej: p:cdicti6 cognofces que
earii eft oignio: vnitate:i que p:iu6 meret eam : i fcies
ep vnum genere oignins eft vnitate q^jVni*! comparatio/
ne:i vnum fp^ oignius eft eo qdeft vnii generc:i vnnm
namerooigniu8eftvnofpecie.!^imple^etia5:q6nullo
modoDiuidit:Digniu8eftcompofito:perfectu3veroqd
oiuiditnroigniuseftimperfccto. (CUnumautem pa/
rificanir ad e(Te:q: vnum oidtur oe vnoquoc^ p:cdica'
mentop:ficut ens. ©ed itellectUB eo^:ficut noft t:Diuer
fus eft.Conuenuint autcmin boc g? nulUtm eo:ii fignat
fubftantiamalicuiusrei:iiam nofti 15.
CCaptin.III.£>e oertificatione vnius i multitudini8:<z
oftenfioneg7 numeruseftaccidens.
nt ffi>| I^ eft nobis nuc oftcdcre quid/
j' ' ' *^^*^ ditatcm vnius.Si cnim Oijrc «
rimus cp vnumeft id q6 non oiuidituniatn
oi):imus cp VRum cft id q6 non multiplicat
nccciTario.3famigitiir acccpimus multini/
dineminoftenfi'oHCvnius.*ncce(Teeft autem multini/
dinemDiffiniripcr vnum:vnum cnimcft p:inct'p(ii mo/
tus multitudini9:i cp ipfo cftefre ciu9:i quidditas eius.
ibeindcquacuncB DifFinitione DifFinicrimus multitudi/
ncm:ponemus in ca vnum nccelTario.iiicimus cnts g»
multitudo eft aggrcganim ej: vnitatibus.^am igitur ac
cepimus vnitatcm iii oiffinitionc muItintdiniB:i ctiatn
fecimus aliiid:quia cumpofuinius aggrcgatum in DifTi
ninoncciiJ6:videtur9»aggrcgatumfit ipfa multitudo.
Cu5 aute oi^imus ej: vnitatibue: vcl ej: vni9: vcl e% vni/
tis:iam indujimus vcrbum aggrcgationt6:cuiu9 vcrbi
intentio non inteIligitur:nifipermultitudine.(C31tcm
cu oicimue cp multitudo cft id q6 niicrat pcr vnii ia ac
cepimue vnitatem in oiffinitione inultitndinie : incce/
Tcrtfi
i£yttiu^>i-
79
arift. <o.
niaa.t.4
Tllnmcr»
cft mBlfi^
ludo ic ^
(fl &ac\u
di9lib.7.
i pncipto.
■: alicj mo
36oeti) (n
pnncipio
£lrti^me
trice.
pjmnsfn tiiffinitioneem ntimcrationetmcnritrarionc
pcrquenoitelligiFniTimultitiido:vndeDifficile eft no/
bieponerebicaliquid qd poJTitrufficereivideturaHte?
Qj multitiido notjoj fit apud noftra; imjginationem qj
vnum : •: videtur cp vnitas 1 multitudo fint Dc bis quc
p:i(t8fo2mamus:p2iu9auteimaginamur mu[tJtudinc:
1 piias intelligimus vnitatemrfcd vnitate intelligimHs
abfcQ pzinctpio intelligibf li.(.per fe noto ad imaginandii
Ej^fed faltisimaginamun-zDcidefacimuscognorci mul
tititdinem pcr vn itatej cogn ition e in telligibili:': boc ac
dpimuB vnitatemimaginatam infeipfam^-zcjrpanct'
pt)8 tmaginatiotiis:facimusautem vnitatem cognofct
per muUitudine inuendo tn boc intentionem imaginati
ttam ad boc vt inducat no9<ad id q6 timc poterat nobis
cflfe pcr fc notum:fed non fozmabatur pzefens in intcllc
ctu.(C5tcm cum oicuntg? vnitas eft rcs tn qua non eft
tnultitHdo:fignificat3> intentiobuiusvcrbi cllrespzt.'
us inteliecta apud nos:que eft oppofita buicalg.non efl
autcmt?Delignat!ociusobbocg? multitudo remouet
ab ea:miroi autc? oe eo qui oiffinit niicrus Dices^g? niic/
ruaeftmultitudoaggregarae)cvnitatibu6vel ej: vnis:
vclc]cvnitis.5pfaenimmuln'tudocftipfcniimer(i6:no
fiaitgcnusnumcri.Certitudovcro multimdinis eftcp
compoffta e(t ej;vnitatibu3.ibicere igitur cp multitudo
cft compofita et vnitatibus idem eftqi> Dicerc multitu/
do eftmiilrimdo:multitHdo enim non eilniii compo/
fitic):vnitaribu8.©iqui8autcDi]ccritgj mulrimdo c6/
ponitur cj: rebus quc no ftutt vnttatc6:ftcutc]: bomint'
b(i8 1 beih)9.£>iccmus q> ftcut be rcs non funtvnitatcs:
fedrcs fubiectc vnttaribus^Hc ctta$ non funt multitudo
fedres fubicctcnniltitudint:': ficutres ille funt vne non
vnitatcs:fic b funt multa no mu [titivioigp au tcm Dialt
cp numcrus e(t quatitas oifcreta babens ozdine; putat
fe iam enafifte 15 incduenienriaHcdccrte non cuafcrHnt:
qtii^ritasadbocvtfotmet in antmacget:vt fciaf ba/
bcrc parte; •: DiHifione 1 equalitate^pars vero 1 oiuifto
non fo:maf nifi pcr multimdinc;equalitatcaijt quanttV
tas notioi eft apud intcUectii pururcqualips cni; e(i oe
accidentibus pzopzys quatitatis^qifi op; accipi in oifFi/
nitioiicequalifati8:Dicif eni g^eqlitas eftvnitio in qua/
ritate:ojdo vcro quc; ponunt in Diffinitionenumcri efl
ctia Dceo qdnon pot latelliginifi pollintetlectii numc/
riropoztct tgif vt fi:ias g? 5 omnia liint oefignatio qualis
(blct fieri per e):ep]a:': per nomina multiuoca:i g? be tn/
tentionesfozmanjperfcipraB vclomncevcl alique e;:
ci9.nec fignificaf DCcis perea aliquid nift vt inuantur
1 cognofcanf tantii. (Ciiico igif g^vnitas vcl oicimr Dc
accidentibus velDicitur Defubftantia.Cu5 aute Dicitur
oe accideniibus non eW fubl^anti3:t boc non eft oubiii.
Cuj vcrooicif oefutJijs no oicif oe eis^ficut genHs:nec
fiattoifFereria vllo modo:noeni rccipif in ccrtificatioc
quidditatis alicuius fubftantiarii^rcdefl qujdda;comi'
tan8fubftantia:nciit iam nolh.no ergo oicif oceisrficut
genu9:vclfTcut oitferentia:fcd ficut accidens:vnde vnu
cllfut5a:vnita9 vcroeftinte'tioqHceft accidcnsiaccides
aiit qd efl vnii oc quincg vfibus quauis fit accidens fm
banc intcnrione:p6t tame cocedi cfTe fuba:fed 13 no ,p6t
coccdi nifi cii accipif compofitii ficut albii.namra eni
intentionis fimplicis Dccofinc Dubioelt accidcns fm
atii intentione:co qpen in fubiTatia:n6 fian pars cius.i
impolTibile eft effe fine co.dTConfidcremug igif nuc an
vnitas quecfb in omni fubltatia:i no cft pors eius c6fii/
tutiua:pofnt cffe feparata a fuljaioico aiit boc effe impof/
fibite.Si enim vnitas ciTetefTe fpotiatum a fubftatia:nc
ccfTario fpoliatii cfTet fic g? no oiuidcrct vel non ciTct ibi
naturapzedictaDccaqoenoofnidtT^velcfTett^bialiana
tura.pars autem pnma e(i friuolorqz ad minus non pot
cfTc quin fit ibiefle q6 no oiuidif .Soi autem itlud cfTe q6
non Diuidif fincoubfoeflintcntiop:eter vnitate5:tunc
illud clTc q& non oinidif: vel efT fubftantia vel accidens.
©ivcro fueritaccidens^mncvnitascftin accidcntcfinc
oubio:';: oeindein fuba.&iaHtcfueritillHd fubfiantiat
vnitas no e(t feparata ab eo:tunc ipfa cfT in eo qucadmo
modil efiatiquid in fubiecto.Si vero feparat ab eo:tuc
vnitas aim fcparata ponimr abilla fubfTatia:babebit et
alias pzopaetates queadueniunt ei:i adiungiuur cnfecl
pofi^pofitafueritipfaadiiictaaliaii alq lube:':^? fub/
(Tatia erit fic cp fi noaducniret ei illa vnitas no babercc
vnitate:qd eft^abfurdii;vcl baberctea; que fibi incrat:t
vnitatcqHcaducnirctr^^tunc ecntei ouc vnitatcs:qt5 fv
militcrciTabfurdij.SiautevtracgvnitasefTct etia; in
alia vnafuba:tHncadaliquaDHari'i fubanimnon aduc/
niret vnitas 1 rario rcdiret iteril ad pjincipii5:licHt id oci
quavcnirctvnitos:-: fieretetiaDHefHbe.©iaute;vn3/
quccBvnitaseffetinambabug fubftanttjs^mnc vnitae
cctDHalitas:q6ftmil'rcftabfurdii.iDanifclTiiefTigimr
gp vnitas non eft ittius namre:vtfqjaref a fubftantia in
qua eft,(r5ncipia igif 1 oicam gjvnitas non fic ej:polia
tunvtnon oiuidaf:fedcftcfreq6n6oiHidif:t'tag? eftcc
Dc efTentia vnitatis non fubicctu ei.S>i enim pcfuerim''
Qj^vnitasfeparatnrafubftantia^velgip^tbabcrecfTe
fcparariim (tc vt n6 oinidaf : vet talc efTe q6 no oiuidat
tanmm:fcd vnitas fubftantia titcr cft ipium elTe q6 non
Diuidif:cog7illud ciTcconftituif c(Ten6in fubiecto:tiic
accittibusnon eritvnitas vilo mo.Si autcaccnrib'' fiic
rftvnf ta6:p2ofecto com; vnitas crit pzetcrvnitate; fub»
ftantie:i ilta vnitas oicemr oc cis comunione nominis:
tgimrc6tingctcriam gp e;:numen's ati) o:dinabunf ef
vnitateaccidcnrius^-zati) ozdinabunf ej; vnitotc fubfta/
riarii.C6fideremH9 igftur an comunfcentfn fntentionc
cfTe q5 non Diuiditunan non.&i autem non ccmunfcat
tuncvnitasquecftinvnocojiicftefTeqdnonoiuiditur:
1 in alio no eft ff c:per vnitatc vero accidctiu vel fubfta/
tiariinonintettigimusillud ita vtper vnftatem vnius
copintclligamHsaliquidpzetcreficqd no oiuidif.Sf
aiitcomunicaucrinttn 15 tunc illaintenrio.fc;efTeq6n6
DiHiditureft id q6 intcttigimus pcr vnitatem:-: 15 tnten'
tio eft comunio: inte'tione qua paulo afi nominauimus:
ad boc enim fequcref itlud:Dum ipfa cfTet effe fubfta tia/
le;poftq5pofTibileeftponicjcpoliaram:igif itla iiuentio
fincDHbio fi ftieritfubftontia non accidetaccidenti.n5
autem fequitunvt oicas gp fi fiierit accidens no accidet
fubftantie.©ublTa tie eni accidit accidcns : 1 conftituif
pcreamaccidcnriveron6acciditfubftanria:ftc vt ipfa
conftituof in illo:igif vnitas collectiua comunio: cftft/
la itcntfone:': oef lla cft nofter fcrmofnquatu eft c(Te:q6
n6oiHidif tantu fineadditi6catia:i I5n6fcparaf afuis
fHbiectis:alioqufn ficrct itcntio minus c6inuni8:poftq|
igiffiiitabfurdtivtvnitasfitcfTen6Diuifibilcinaccic^
ribus:': in fubij8:i vtcu 13 pofTit feparari:': efie fubftaria
que accidit accideti:'! vt vnitas fit oiiierfa in fubqs z ac/
cidentibHs:manifeftii cft tucgp certitudo vnitatis eft iiu
tenrioaccidentis:tcftDevniHerfitatcco;: quc comita/
tur rcs.n6 oebetaiitaliquis oicere g? 15 vnitas n6 fepa
raf nifiad modii quo non feparanf iterio:c6 c6munes
cj:iftentes abfcp fuis oiffcretgs:': g?^bibitio btiiHsfepa
rationis n6 facit Det)creaccident3titatc5ct'H9:q: non fa/
citDcbereaccidcntalitatcmeiusnjfi p:obibitio fcpara/
tionis abintenrionc:cuiu9 cfleacquifitnm cft finfulari/
tcr. (Il^^ico auicm nonitarcmciTc:qitfa comparatio
:5
afecta^ jCractatU0 III.
tm efi nosporaimuscomnniusad idc)d poruimns mi
nus c6mnne:no e(l qualis eft eius coparatio ad id qd t>i
uiditurpcroifFcrentiaconftitutiuam.^Jamcnimoftcn/
dimus cp vnitas non e(t intrans in oiffinitione fubftatic
necaccidcntis:rcdfo:ta(Tecftcomitan8cam.Cu cni int
nuerimus aliquid oc vnis ITmpUcitentunc ipfn, erit oi'
fcretum pcr fc a ,ppjictatc quc adiungitur fibi:non liciK
colojquicftinalbedinc.Cumiginjrccrtiifncrit g? non
cft fcparata ccrtif icabiturrq: id q6 pjcdicatur oc in ten/
tionc comitatc comuni nomine ocriuato a nomine fim<
plicis intcnooniG:ipfumcft intctio quceft vnitatis. 3p5
vero fimplcj: cft accidcns.iboftq^ iginir vnitas cft acci
den6:tuc numer' o accides cft ncao ^uenit ej: vnitate.
C[:Capfm.IIII.£e menfurc funt accide'9.
\7^^nt-ft^t^a cotinuefunt mcYureco/
} ^antltatCa ttnuo^irfcdcojpus qdc
quatii eft mcfura cotinHtqd eft co:pu9 ctc im
tctioncfo:me:fic tu iam fiofticjrmultis ali)s
"lociacojpus 1^0 f malia intcntioncs q6 cft oc
pdicamctofube iam fuffidcntcroftcndimus.Scd banc
menfura iam manifcftu cft cflein matcria^-zg» ipa aug/
mcntattminuitfubapcrmancntecadKigitcftaccidcs
Rncoubio:fcdcftDeaccidentibU6qucpcndentc):mate
ria:-! cj: rc quecft in matcriaibec cnim mcnfura no fepa/
ratur a matcria nift tn efHmarione:ncc feparat a fo:ma
quc eft matcrieco cp ipfa eft menfura rci que recipit ov
menfl[oncsbuiufmodi.TlcceftpofTibilcvtipfa (?t finc
bacrc.ficuttempusnonpotcrtenifipcr c6tinuii:q6 eft
fpaciu:q:mcnfura cftcontinuuiinquantu mcnfurat to/
ticns vcl totiens g Brt non ccflatmcnfuratio in cftima/
tionc /n in fininij- ©cd 15 eft cotrariu adBcp ree cft fic
q6 recipit in fe poHtionc triti oimefionu fup:a nomina/
tarii tn quo non oiffcrt vnii co:pus ab alto.&ed in men
furaritoticn6vcltott'cns:tnonfiniri cius mcnfuratio'
nem in totiens vllo modo vnit co^His oiffcrt ab alio co:
po:e:l7 autcintentiocft quantitas co^Eisalla vcrofo:/
ma eji». Scd bec quantftas non feparatur ab alia fo:/
ma in cfKmatioc vllo modo. 7pfa vero i fo:ma fcpara^
tur a materia in cftimatione.lCi^c fupcrfic ie autcm i \i
nca poffumus oiccrc g> vno rcfpcctu funt finisrralio rc/
fpcctu funt menfuraia ctia gj fupcrficics babct refpcctij
quorecipitinfc-pontioncmoua;: oimcnfionufm mo/
dii oimenfionu p:enominataru.f.ouaru oimclionu tm:
fic vtinterfecent f m rcctum angulum:t q> pot mcnfura
ri t mctiri:': q6 cft mino: t maio::-: g» acctdun t ei oime/
(tonce ^m oiucrlitatc f igurarii.C6fidcrabo igit bas oif/
poiiriones in illa t oica g? fua rcceptio pofitionis ouarii
Oimcnfiominon cftei nifiobboc q6 cftfinis co:po:is:
q6 eft receptibile trium.ibe boc autc? cp rcs eft finis c»'
q6 cft rcceptibilc triu; : iquantii cft finis buiufmodi:no
finis abfolutc: uidiciu eftcp rcceptibilceft pofitiois oua
ruoimcnfionum:i3 igif modo non cft mcnfura:fcdboc
modo cft rclataifcd quauis fit rclata:tamen non .cft nifi
mcnfura.^am enim nofti oifferentia i intcr rclatu abfo
lute 1 inter rclatii q6 c p:cdicamcntii:q6 non potpccdi:
ficut oftcndimus cflie menfura vcl cquate.©: ailt fupcr/
ficiesfitmefurafitPmaliHmodfKperquc.f.pct oifferre
ab alijs ftipcrficicbus in mcnfurationc -: oimcfione.S;
f m p:imii modu no pot oiffcrre ab ali)8 vUo m6:vtrocp
tamc inodo accidcns cft.Scd ipfa inquantu cft finis ac
d dcn 3 cft f in ito:co g? eft in co no ficu t pa re cius.ncc po/
teueflefincco.^JamautcmDtjccramusinnaturalib'':^?
conditio cius q6 cft iaatiquo non eft vt porificetur ei in
ccntia.^biergocofidcrcnH- Baq: fi oeboc oubitario mo
doconugcritrton critnirtfmg;> ipfa<ftmenfura q cfi
CapFm UIL
accfdcnstqnluiscniboccp in fupcrficfctJoniitureueJJl
menfionescflctciinquatiicftipfartameB non cffetco/
paratio quantitarionis ad fo:mattonc co:po:alc:fcd cct
comparatio accidcntalis ad fo:ma:t m fcics B pcr cofi/ C
derationcp:incipio:ii.0ciasautc3'p:optcraccidenta/
litatcm quc aduenit fupcrficici i rcccdit ab ca in co:po/
re ^pter corinuationc i oifgrcga tionc i outerfitatc figti
raru i interfecationc earii aliquado fuperficics co:po:i8
plani cii ocftruitur inquantus cft plana fit fpcrica. Jam
autcmnoftiej:bisqucoictafuntq)vna ccrtiflimc fuB/
ficics no eft fubicctii fpcrice i plan c in ce i ali) in cffectu
fiatt vnii co:pu6 poteflc fubiectum in cffcctu oiuerfarii
Dimenfionuquefupcruentiitei.!oimiUtertfuperfide8:
Vt eni remoucaf ab ea ftgura ciusrita vt ocftruaf otmc'
fioncs eius:l5 no pot in ea fieri nifi per iciffonc eiu9.3n/
dfioncenim cius fitocftructio fo:mc ruperfidcivniusq
crat in eflcctu.^am autc nofti b ej: alijs vcrbis:-: ctiam
noftt:q:bnon fcquif inflcitavt ciq6eftflefit ptinua
tio aliunde $ oifgrcgario:? etii nofti q> cu ^uis dmxe/
ritfupcrficics aliascuali)s:itavtocftruant terminico/
munes fict ej: eis fupcrficics alia numercKt ocinde fi itc
rii coucrtcrit eamad fua pma oifpofirionc non erit ian}
illa p:tma fupcrficies vna numero:fcd cofimiles alfcnu
mero.Quonia? q6 adnibilatii cft no redudf :|»ft$aiit
fcieris fo:ma otfpofiriois in fuperficic fcice ctta in linca.
vndcconfideraoeeaPmillam.CLConftatt'gif gj bac/ *>
ddentia funt:quia effe eoiH non feparaf a materia. TIo/
fti eriam qp illa non feparawr a fo:ma quc in namra fua
materialis efl^e eftimatur:': g? linea fcparaf a fuperficie
inefttmarionc.2:>icoaiitg7 bfcpararioin boc loco ouo'
bus modis intclligimnvno cii ponimus in cftimatione
fuperffcfem i no co:pu6:t lfnci:t no fupcrfidem:altero
ciiattendimudfuperficicjtantii^tno attcndimus oino
sn fi t cii co:po:c:an n6 fit cii co:po:e:tu cn i nofti cp of iTc
rcntia f nter boc manf fcfta cft:qrfi Differt inter cofidcra/
rc rc5 folftmodo ^ufs itcllfgaf eflc cii alio:a quo no fcpa
ratur.i iter cofiderare re folumodo cii codirionc fepara
tionis fuc ab co q6 CU5 ipfa eft:vt ftc iudiccf oe ea qfi fit
cofidcrata p fe fola:^uis eni in tuaeftimatoe fit ej:iftc9
Efefbla:tnciibacDil'cret6e itercaiaUarc iudicatasg»
ipfa no eft cii ea;igitur gfgs pcttauerit cp fupcrficies:': li/
nea:a punctii poflitntputarilinca fupcrfiacs i punctiis
taUpofiti6cvtco:pus no fitcii fugficiencccu linea:nec
cum puncto.^fte iam putauitcrro:cm.116 enieft poffi
bile in eftimationc pon f fuperficfcm pcr fc fi c vt non Rt
fmis rd:fcd fic vt cftimcf cii p:op:io fltiut cjrimcnwr el
oue plane partes quibus ouabus partibus fimul no ob«
uiabit vcnicns adea':ficut tu noftiigif q6tu cftimafti fn
pcrficicm no eft fupcrficics.Supcrficice cni no cft nifi
ipfcmetterminus no q6 eft bab^s ouos terminos.Scd
li fuperficics eftimatur ipfcmct finis qui fcquif ad vnas
paitc inquantfj cft ficvclcftimef ipfamct pars i tcrmi
nu8:fic vtincifio fiatcialio modo:ninc ipfacrit finis ci'
cftimata cii co aliquo modo:i fimiliter cft in linea i pun
cto.(0: autem oicunt g^puncnis ocfignat lineas fuo mo t
ni:etl quiddam q6 oidt ad imaginandii:fcd no eft poffi
bile {3 effc.g» cni punctus no pot poni tangcnst moues
iam oftcndimuB boc nullo modo pofrccflc:poftq;cnim
tactusnon pcrmanctinecrcmanctpuncnie poft tactum
nifificutcratp:iu9antctactum:tuncnon cratibi pun/
ctumremancn9p:incipium linccpoft tacni5:ncc rcma/
nct oiftcnfio intcr illud i partcs tacnts parrcs lincc que
fit poft tacnim.3Uud enim puncmm non cft factii pun/
cni^:'! termin' nifi jpptcr tactii ficutatidifti in naUbue.
Cumenfm tacntg confecutus iiierft moni6:quom6 fpm
Capttuluin
€imntnm
80
rcmanebftpjmctmi ita fm q> fuerit pncipmm Ifncc crft
fnincti fcdi oefcriptfo:boc aiit no efl; nffi fn fmagfnatiO'
nctantit.(C;'3tcmnece(Tce(l fineDiibfovtciim motus
fijcrft b fitalfgd babcns cffe fiiE qd vd m qiio fiat mo/
tas:i qd fit receptf bf te motiw: vt mouca t f ;i co. igf tnr f l/
lnd vel cft fpacfuj q6 efi coipm vel fupcrficfcs: vel fpa/
dum f n fitpcrficic vel fpacfum q6 cft lfnca:B igff babc/
buntefle antc motus puncti:motus fgit puncti non crft
illfs ca^M clTendf. d irfTe etfi mcfBrccojpoial fs:manf/
fcflum cfixne vcro fupcrficfcf ef^ e>: 15 g? n ecefle cft fini
tamcfle menfHracozpojalccflevero Ifncc eft^pter ici
fione fupcrffcfcm? : i ppter pofirionem termfno;: illfs.
^ CT^amaiJtqufdaputaucmncDeansulogjfpfcfttqua/
tftas corinua alfa a fnperficfc x co:po2e:vndeor^3jfet co
fiderare 13 cfrca f llii.£M'co fgf f g» mcfura fiue fit cozpus
fiue fit fupcrffcfe8:fam acciditcf cotincrf fntrd Rncs quf
copulanf in vno puncto;vnde inquantii e(l intcr bos fi
ncs cft rcs babcns angulii:i fi volucrie qualf tate; q e(t
ci inquantiieilbuf^appellabfs angulil^pnmuj igit eft:
Rcut quadratii:': s"" ffcut quadratura.Sf autc pofuerfs
nomeangttlf fntentfonf pmcofces.angulus efl: cqualfs
mfnoz 1 maioz fm gp e(l::q: cfus cOe mcnfura efl. ©i vc
ro fmpofucns f ntcntfonf fecfide:tiic ,ppter menfura quc
cftin illo ofcee oc fllo velutf quadratura.^n bocautcm
qd eft angulus Pm f ntcntfoncm pzima pofliint ponf tria
fpacfavelouo^tcfttuncmenfuracoztiojalis vel fupcr/
ficfalfs.(rQuf aiit putatDfce'3 g> nott cet fuperffcfcs nv
fimouerctlincafn eftfmatfonecum ouobns fufo piictfs:
quoitfcB facft eam tongfmdo que vere mota eft fn latam
1 fndc pucnft latf tudo poft longftudinc:': ob 13 cft longi
tudo z Idtftudo.&i aute moucaf If nea ad facfendu; an/
gulum:fcd ncc fn longii folu ficut eft:ncc f n lati]:ficut cfi
facft uperffcfcm:(cdmoucaf c^ vnofuop; capftH5:i fft
|5 angulue:!? angulii pon f t gen'' quatu f n mcfurf 8.CCau/
fa autc bufus rcf eft fgnozantfa f ntcnrionfs oc 15 qd ofjri»
mu8.f.9J rcf opuseft trfbus vel ouabus ofmcnfionf bus
ad 13 vt angulus fit cozpalis vcl fuperffcfa li9:poft$ f gtf
noftf :quia q6 oijcft no fequff :tiic non oebct audf ri ab fn/
lcUfgcntibus co g> bomo f llc p:cfumpfit loquf oe co q6
no pitenfcbat cf quf oblfuiofus i turbatus tcnuft q> fug/
ficies reuera cft quadratu6:vclpartealtera longfoz ■; ni
bil alf ud.©ed 3 verbum cfus no eft talc oe quo curare
ocbcamus.^amfgiturnoftfefremefurarii^igjfuntac/
cfdentia :icp nofam pjfncfpfa co2poni:i g? crroj no c6/
tfngit in 13 niff cj; eo q6 m noftf.^am etia patuit ej: pmff
fie g> tcpits accidcns eft:': g> pendet c^motu. 'Rcman/
fit f gimr vt fcfas g> no eft mefura ptcr ba6.C£t ofco g>
quantu coifnnii ncccffarfo vel eft ftabflebabens cfle fif
cum omnibus fufs parribus vcl non cft ftabf lcSi aute
non fiucrft ftabf lc:fcd renouaf cfleefns pcr fucccfrfonej
vnfus poft alfud f pfum eft tepits. Qi vero fucrft ftabf le
1 ipfum eft mcnfura:tuc vel erit illa que cft pcrfcctioz cj:
menfurfs:i beccftin q poflfuntponi trcs oimenfiones:
nam plures f n ea ponf non poniint:t bec cft mcfura coz/
po:alf3:velfn qua poflitnt ponf ouctifi DfmcnfioncB vt
cp eft babcsvna ttfi ofmeftone : co qp ec conifnuu babet
alf qua of menfione in effiectu vcl f n potcria.05 qz oime
fiones no fiierut plufi$ tres nec mfnus $ vna:fdeo mcn
fure funt trca:': bc fun t quatitatcs cotinue p fc.^a autcj
appellanf qucdi alic quatitatcs c6tfnuc:fed non eftita,
(lr7~ocu8 1^ eft f pfa fupf icies:grauitasf o ■: laiitas fuis
motibus faciitnt Dcbereeflemefuras oiucrfas fn tepozi
busilocis^inocftillisvtfcparenffnEtcs^qruvnanu/
merct alf qul earu.f.grauf tate vel lcuftate:nccp vt oppc
nlf iibi^m cqtftate vel ineqlitatc fic:vtponat cfsaligs
termfnns g pariffccf ali) tcrmfnoefufdc?gencrf9:necp
Vtbocq6fcqitff ejcfftoparfffccf cfqdfequffcj: filo q8
cftciufdegcncrf6:necpq2alfu8 tcrmfnusparfficef cffic;
Vtfit cf cqualfs vclinequalfsno enf adeqiiabfffcd ieq/
bfmr.Tlos aute no itcllfgfmus pcr equalftate •: fnequa/
Utatc^quasnotueftcflcmenfuras^hffibancfntentfonc;.
(Ei^iiiiifio autC5 qite accfdft grauftari i lcuitatf : qz vna
grauftas eft ofmfdiii alterius grauitatis.boc no cotfngJt
nffi vel q: motii cftin vno tepoicoimtdfo fpado:vel ftt
vno fpacio tepoze ouplo:vcl q: maioj moucf oeozfum g
inftrumctii talimotu:cpqito fcquif mino:^ moucri fur
fumvclaUqufdaliudbuiulhiodf.£teftl5ffcntcaIo:qitf
cft Duplus alterf us calo:f9:co q> agf t ouplu f lUue : vrcft
in co:po:e oupU) :>fimili in cato:e.Sfmf l'r eft of fpofitfo
magnfipamfmulriipauci b eniaccfdcntfafuntctfaj
qucaccfduntquatitatibus oepzedfcamcnto relatfonfs.
Xuautcfaincognoufftfl?oiac):alijs locf6:fgif quanti/
tas oino eft illa f n qua poflibf le eft cifcaUquf d oe iUa q6
pcr fefpfum potcft efle vnum numeranafiue boc poflit
cfl^e f n fc fiuc fit ej: pofitionc.
(TCapftulum. V.i>e cerrificada qufddftatc numcri': te
Diflfone fuariifpccicrfi i manffeftarfone pncfpfoji cfus.
llSrt^f^f Vt '''cccrtfffcemuroc natu/
Ir^^**-'^*' ratpiop^ictatibusnumcro/
rii:-: quomodoocbentttcUfgf oifpollirionce
! -: cflie co:fi. ^tam autcs tranficramus ad boc
incfdentcradloquendu oe quantftatib^^co'
tinuf s.lloftra cnij intcn tio fecit oebcrc boc
fi'eri.i>iccmu6 igitur q6 numcr^babet ei in rcbus:': ba*
bctcfle in anima^^^fUudgjoi^rcmntquidagjnumcruB
non bab5 efl^e in aia no cft attcndcdu. Scd q6 oi^crun t
cp nunicme cttJoUams a numeratis fignaris non bab$
efl^e nifi f n aia:l3 verii eft:poft($ antcm lam oftcndfmus
cp vnu5 non cjcpoUatur a fignati6:ita vt cj:iftat pcr fc nO
fiin itcUcctu:fimilitcrfntelU'gcndii cftoe vnoquocgq6
feqitftur fn oidfnc poftcfl^e vnfu8:gj aute fn efs funt quc
numcrffijit:fincDubfovcrum cft:cog?fncf6 qtte funt:
funtvnit3te6pUifi$vna:vnHfquifq?aut numerop fpc/
cicseftperfc^-^cft vnH6infe:inquantfifpfccft fpfa fpc/
cfcs:':fnquaniuipfacftfpccfC6babct,pp:fetate8.5dcni
q^nonbabctccrritudfnemfnfefmpon^ibflccft^vtba/
bcat p:op2fetate pzfmarfctatfs vclcopoft tfonfs vcl peri
fcctfonfs vcl fupcrfiHftaris vel ofmfnHriofs velquadra«'
tfoni6:vel cubftfonfs^vel furdf tatf3:vcl aUarii ffgurarti
quae babcnt numcrf .fgftur vnfcuftp numcrop cft certf/
do ^p:fa 1 fo:ma p2opjfa quc oc fpfo condpit fn aia : t
ipfa certimdo cft vnitas efus^qua cft fd q6 eft. Tlumer'
autem non eft muUftudo que non conucnfat fn vnitate:
ita g> non cft neccflc oicere effe aggrcgatum ej: vnititi»
bus.ipfe cnim nHmcms inquantum eft aggrcgatue vn'
eft:': pofl^unt ef attrfbuf pwpjfctates quc non funtalterP
numeri;nec eft mimm fi res fit vna f nquantii babet aU'/
quam vnd fojma ficut eft oenarictas '^tcrnarfetas i ba
bcatmuUitudincmfnfe:fgfturfnquantueftocnarfctae
cftcup:op2fctaribu6 qucconucnfuntomnfbitB occcm:
fed fnquantumbabetmnUftudfncm n6'babct pzopiic
tatC9:nf fi ^p:fet3tC6 muUitudini6 que cft oppofita vni
tari:'r p:optcr boc oecem non ofuidunf Pm oenarictatc
in oeccm occf maB^quarii vnaquccg babcat p:op:fet3te
ocnarfetatis. (H 'llec ocbet ofcf cp occcm fint nouem i
vnum:vclquincp ':quincp:fcd vnum -: vnu5 ■: vnft quo/
uftp pucnias ad f llu.i^^fctio eni tua q ofcfs g? occc, funi
nouc 1 vnu:eft oictfo qua pdicaftf noue oc occe:': in fug
addidiftf vnfi;cft f gif qfi fic of j;eris g> dccc funt nf gmj
«DnlccOponeretfgffvtJUeoue^pjietatesecntvcre
n
a&eta* £mctatu0
Xcrtiii
q6 cll: ronale erit filV qfi oixifies q> oece fimt noiies qui
nouc funt vnu:q6 ctcftincotieniens. ©i^o intclligis cp
Oece funt noue cti vno:i in tedis g 15 g» oece funt nouem
<iui ftin t cii vno:it4 vt cu noue fuerint fola n5 fint occe.
Cu vero fticrint cti vno:tunc illa noue ftnt Decej^fimirr
etiacrraftufiue enf nouefmt fola:fiuealiquid fitaij eis
ipfa femg erijt nouci nullo mo erunt oece. ©i aiit non
itcllijcifti per vmi ppzictatcqua bnt noucfcd oeccerit
tunc quaiioijrcrisg^occemfuntnouKiejriido nouem
fiint ctia vn u.b etia erro: eft: 13 aut totii folemus oicerc:
ftd Cducit errozem. ©ed oenariue eft aggrcgatio ejrno/
uc -z vno cii accciJta fuerint vtracp limuUt^uenit e% eis
C ?iuncti9aligdaliudabcis;q6elloecc.CCu aiit voluc
ris fcire ccrritudinc oiflrinitioisvn iufcuiufcp numericrit
Vtoicasgjnumcriisell^ueniescj: aggrcgatione vni'
t vnius:': vniu9:ica vt numcrenf oes vnitatcs.Tleccffc
eftenim vtnumenisoiffiniat peraliquJc;: fuia ppiiet
«tibus fine cofidcrationc copofition is co^ cj: gbus co^
pofitus eft;i tunc 15 crit oefcriptio illius numcri non fua
Oiffinitio fubftgtialis:vel p confidcrattone copofitionis
eoji e% Qjbm copofltus eft.^i aute cofidcraf copofitio
eius e^ouobus numcri? tm abfcp alijs.r^i^a.gj ocna
riuscopofituscftcjcquincgtquincp^non critl3 oigni'
quattt adcopofitionc eius q^ejc fepi qtiawoz.Tlaj een'
tia euis no pcndet potius ej: vna copofitione q^ cj: alia:
tnquantiieni ipfe cri: oecem efl: vna qutdditas:': impoiTi
bileefl vt eius quidditas fit nifi vna:'z q6 figiTat ei^^qd/
ditatcm inquantii efl vna fi:t oiiTinttiones oiuerfc.Cum
mite 15 fittunc eiue oiiftn itio n 5 efi oignioz efie c]c vna il
larii copofitionii potius $ qc al^:fed ej: 15 q6 oi)cimu8t
poftq^ autcttaefieutiic qii compofitioej: gnc^:': gnc^
«eicfepiqiiatuoztcj^tribus^icj^fepte iajcft comitas:
{OfequesilluutuncBfuntocfcriptioncs cius quatiis cii
Diffinicris illu pcr quincp i qutnc^ opouebit te tiic oiffi'
nirequinc^t fic reducis ad vnicates:a tiic itclligif .^de
eni intelligiturcus oicis qf occcs funtqcquinq; z gnc^:
Ikitt cum oicis q6 eft ej: tribus -z fcptcvel ejroc to 1 Duo/-
bu8.fc5 fi confidcraueris illas vnitates aggrcgatae.@i
vero cofideraucris fojma oe quincg:': oe tribus i fepie:
crit vnaquecp iftarfi cofidcrationu oiuerfa ab alia.eflfen
ria eni vnitatis no bab; oiitcrfos iteltcctus ccrtimdinis
fue:fcd multipUcant eius accidctia 'zcomitan f : i j^pter
boc oijat egrcgius pl7s.Tl6 putetis q> fej: fut trcs t trcs;
fed funt fejc femchcofideratio aute numeri f m vnitatcs
fuas cfi oifficilis ad imaginadii:'! ad p2ofcrcndii:t io ne
ccffario recumint ad ocfcriptiones pzedictas.f.ej: gncg
1 qiuncpvcl ej: alijs.CTCid aii t ocbct inquiri oe Difpofi>
^ tionenumeri.l5eil.fc$oifpofitiooualitatts:quidam cni
illoiii oijrerunt oualitate non ef(e aliqud oc numeris^co
q6 Dualitas eft pamii fwnvnitas vero eft pjimti impan
1 no efl numerus:fimiiiter i oiialitas que eftpnmii par
no cft numerus:^ Dij:eriit g> q: numcrus eft multitndo
compofita ej: vnitatibusrej: omnibus aute vnitatib'' cof
fhtuenttbnsnumcruspauciojes funttrcerideo oualitas
n eft numerus:tik ncccffe cft: vt fit vcl compofims vcl
pamus:-: fieft compofitue : tunc numcrateiim aliud q|
vnitas.0i autem cft numcrus p:imuo:ttic no bab5 mc/
dictate. Qui aute inqnirun t certitndinem no occupatur
circabuiufmodivllotnodoiqtioniavnitasnonfuitnon
nnmcrus ob 15 q6 fit par vel impar.ioed q: non fcpara/
tur ipfa in vnitates.Cum aute oiaint numerum c(Te co'
pofitum cj: vnttatibus nonintclligunt tdq6intcUiguDt
apud arabes gramatici oe verbo aggregati^is:': q6 mv
no: aggrcgatio eft tres^quauis Diucrfitas fitin boc. 3n»
tclligiint cnim per 13 maiozes vel plurem vno:q: fic con
fueuerunt:ncc ctirant fi in ticnitur par qiri non fit numc
rus velinucneritimparquinon fitnumerus.&iautem
pofuerimus cos oicere pofTe inueniri pjrcm qui non fit
numerus:velimparem quin6fitnumcrus:non tamen
concedentDenumcropamog?non babet medietatem
abfolutc.Sed coditionalitcr q: no babct medietatem q
fit numcrus inqtia tii cft pzimus. ^ntelligtint eni oe p:i/
mogjnoneftcopofituscj-numero^-znon intcUigiit oe
numcf o:nifi id in quoeft oifcrctio:-z in qua luenitnr vni
tas:igitur oualitaseft pmus numero^^tcft vltima pau
citasin niimero. C. zfoultitudoaiitin numero no per/
nenit adfmcmrpaucitas vcro ouaUtasno otcimr per fe
fcd refpcctu altcrius numeri.Tlcc q: ouaUtas no cft ma
io:aliquofequiturindegjnon fitciiispaucitas compa/
rationealteriu9afc:vnden6opo:tctvtfi ponaf ouaU/
tas rcfcrrt ad a Uquid fequi indc ipfa no rcferri ad aUtid
relatione qtie fit oiuerfa ab aUa:non eni oebct vt cii alir
cai rciacciduntDuerelationcs fimuUfc; relatio pauctta
tis «zrclatio multitudinisiita vtcum fucritpaucuj refpe
ctu aUaiius fit multu; refpectu aUeriue:fcquiej: boc:vt
cumomn: paucitatequeacciditaUaiiacddatetia eide
muUitudo.Siaitfi aliquisidcmfucrit oominuatfcr/
uusnonoebetfequiejcbocgjaUquisaUus non fit one
tantii^necfiaUquidcftgentistfpecics^fequiturcj^boc:
vtaUquidaUudnon fitgenustantum.llon eni paucus
fit paudi jjptcr aliquid aUud rcfpectu cuius eft paucii:
fcd ^ptcr aUquid aUud q6 cdparationceius eft muUu;»
2:>uaUtasigif eft paudtas paruiffima:fed paucitas eiua
cft refpectu ois numeri:eo g? mino: cft omni numero : t
eft paruiff ima:quia nd cft taUs muUitudo in qua fit nu/
merus.Cum au t no cdfideraueris ouaUtate refpectu aU
cuius aUerius:fed g fc:tiic no eritpauca.ClTibe muUitu/
dinc vero itclUgunf Dueitcnti6es:vna eft vtin re fitejc
vnitatib^^plufqg vna:i 15 no fit refpcctu aUcuiusvUo mo
do . 3Ua eft vt fit in ca $tti eft in ali^ aUo t in ftt p a Utid:
1 B cftin refpccm.® imitr etiiefl oe magnitudine togi/
tudinelatitHdincimuUitudorgif abfoluta cft oppoftta
vnitati oppofitionc qua aUgd oppofitiim eft fni6g:inci<
pijs:cj:gbus perficif :aU'a vero muUitudo oppon if pau»
diatioppofitione relationis:ncc eftcotrarietas itcr mul
titudine •: vnitatc viio modo cii vnitas coftituat muUi/
tudinem:i ocbcmus ccrtificarcboc.
CTCapimlum. VJ./!5coppofttionc quccft intcr vnum t
muitum.
«rw ^-|.^|.confiderareoppofitione que
II^U^l-wl- curritintcrmuimm 'z vnum
oppofitio vero fit quatuo: modis:i boc iam
ccrtu; cft:fcd adbuc cerrificabitur g» fo:ma
oppofitionis facit ocbcrc tot cffc modos ci'
ej;quibU6 vna eftoppofitio cotroriosroppofitio Vo que
eftintervnii ■zmuUiinoeftbiiiufmodtvnitaseni coftt/
tuitmuUimdincinulliivcrocotrarior conftimit fuum
cotraritirfedremouet^zoeftruitipoteitaiitaUquiemibi
obijcereoicens.g? vnti ■zinuUti taUafuntmon cni opoz/
tct oiccrc gi cotrariti oeftruit cotraritiiquocuncp modo
cuenerit:fed vt oicaf g? cotrariil Dcftmit cotroriii cii ve
nitinfuDmci^^^tbocinovnucoftieuitDcftnicrc muUti:
cumopponiturin ftibt'ectoq6cratmuUittidiniB:ficut ia
concclTifti g» eidem fubiecto acciditvnitae 'Z mnUitudo.
Cotra qua fic rcfpondco qp muUitudo ficut non acquiri
tur nifi per vnitatem:fiic ncc ocftruittir : nifi p:opter dc^
(Irucuoncmfuariivnitatiianultitudoaute no ocftruif
Ji
Eertt(
pcr fe ttftmctione piumikd piimo accidit fuis xnitati^
bus Defl:rucno:-z oeinde accidit ei nmi.l ceHrui p^optcr
oeftructione fuarii vnitatumagitur cum vnitas oefrruit
niuUitudinem no fit 15 pncipaliter : fed q: vn itates quc
funt multitudinie^piimooeflruunfafua oifpcncin efie/
ctu:ita <p fiunt in potetia:i c% boc fcqnit vt no fit multi
tudo.fgit vnitas no 6ftruit mttitudine ftc: vt no oetl rua
itir vnttas^itccabz oeHruitfrigiditate^vnitas itaq^ non
€it oria multitudinunifi ftc qt vniptibue illie acctdit ci
odlruene ci: q j^ueniunt ifli modi:'z 15 fit j^pter oeflru^
ctionefupcrficierii.&tautem^pteraduentucuiuflibet
co:p in fuBm op5 vnitati cfTc 5rfa vnitattquauis vnitaa
no oeHrtiat vnitateficut caloz ocflmit f rigidirate:tame
vnftas aducnics cii ocHruiivnttatc pma:ocllntit eam a,
reqne non eratful^m vnitatisaltcriue:i q6 magis oeb$
putanbocelt.f.q:ellpar8fuifubi:fedmultitudo no oc/
ftruitQebancvnitatcoellructionepma.adcdditionein
wo ptrario:;! non fufficit tm: vt fit vnu fubm:in qd i^
fibi fuccedant:fcdopo2tet vt aim bac foccefTioncfint ct
nature rcfiigicntes a fc ^^ multii otilantcs:'z fua oifYantia
fit piima.Hon enim funt talia cotraria:vt vnii eoiu p:e»
j^ cedataltcriiin Diuerfitatcquceflinterilla.([ri^otctta$
oUgs Diccre ^ fubm vnttatis i multitudinis nd cfl vnu.
Coditio vcro prioni ctl vt ouobus ej: ilfis fit fubm vnu
numcro:vnitas vero g k:i mnltitudo ^ fe no bnt fubm
vnu numero:fcd vnii fpecic. &ubm cnim muUitudinis
qpoerit vnii nuo^eicpiedictisautpoteris fdre cerntudt
nem buius:i gdefl in iUo:iqd oe illo:iqdadillii.iginir
iasmanifcflucflg^oppofitioqcflitervnu i multu no
cfl oppofitio prio:p. CTCdfidercmus Qan fit inter ea op
pofitio fotine t puationie.&ed piimum oponet fdreQY
^rio que efl vna c^ bis ouobus efl puatio rei^cui*' nai
tura erat cfTend i in fubo cius vcl in fpecie cius vel in ge/
nere eiu9:ficut ia; manifeflit efl tibi oe itcntionc p:iua/
tionis.Xu aiit potcs fuflinerc cp witae aUquo modo cfl
pjiuano muUitudinis:cuius na cfi f m fpe; fua multy^li/
cari:tpotesfui^cre:vtaU'quomdmultitudoponatp2i
uatio vnftaris in rebus:quarii nanataeft vniri<Uerum
eflaiitimpofTibiicefteDuo:quo;:vniiq6c^ ftt pziuatio
1 babitus refpcctu aUerius:fed c): bis ilUtdiid eit babit^
ell id q6 p fe itcUigit :t etl (labile pcr fcipfum.puatio f o
cft vt iUudq6 itelUgit p fe:t cft flabilc pcr fe no fitin rc:
cuiusnaeratvtciTetin{Ua:euenitigiturq7pnuationon
inleUt^tur:necoif!init nifl gbabitu.Ouidagc^ontigs
pofncriitoppofitioneqcdbabitusi pnuationis oppo/
fitione q eii iter vnii t mttii : t gdas oppofitionc qucefl
pmepdiciionisttiUipofucruntfubbabitu fonna vtbo/
nitate:i imparx vnii:'; finitu:'zlumc:'Z oc):trii:i quietii:
1 reaaii qdratii:i fciam:'Z mcmozil:t mafcuUnt fub pii
uarioncponantoppofttaitTo|::(taiteftmalicia i par.i
mnitCv.i ifinitu:': finitlrii:t tenebza:': mobile:t airuum:
C 1 pte aitera l6giontopinio:i obUuio:t fcmina. (£ Tb/
bis atit graiie eit poncre vnitate babitii:t muUitudine;
pnatione.pmoq:no6iuenimuevnitatep:ittarioiuilio/
ne t gtc in clfcctu:'! accipiinus oiuittone i (^rtitioncs in
DifTinitionemultitudini6:tiamoidmus quid coringat
in bis:fc6o qi vnitas cftin muUitiidinc^^zcoflituesea;.
Socd qtio qdditas babitus cft in puatidc:ita vt pnnatio
iitcompo(itae)cbabitibiisquicdiunganf.0imitrfiba/
bitus fucrit muUitudo:ttic qtio eritcopofttio babitus e%
fiitspuationibua:vni no pot efTe iter eaoppofirio .ptiatio
nis 1 babitus:-! poft^ 15 no pc telTc:tiic no potcft oici ct
cp oppoftrio fit interca:queeft pdicto:iarii:9' cni C]c bis
eft inverbis cft pterintentionc noftra.OJveroc^biseft
in rebue eft oe gcncre oppoftrionis quc eft puuationte t
0e]rtam
81
babitUd:imoeftgcnusbuiu8 ot^fitionie^qt afTirmati'
uacft ftabilitio:tncgatiuaeftp2iuatio:tftl>ui9 oppofi/
tio cfTetintcr vnuj i multii:acciderctabfurdum q6 occi/
dit in pjcdictis. (rConfidcrcmtts igitur (t (Tt in ter ea op £>
pofitio rclationis.&ed oico non pofTe oici iter vnitatcm
1 inulrinidinc f m centias eojr cfTc o|:^fjtione5 relatio/
nis.Tlog^qdditas muUiwdinis itcmgirrcfpcctu vnita
n's:itavtmuUinidondfttnifi:qz bcceft vnitas.-quauis
mulritudo no fit nt(t ca vnitatis:': tu iam nofti c;c libzis
logice ofiam iter id q6 non eft ni(t ^ptcr aUud:t intcr id
cuiud gdditas no oicif nifi rcfpecrii alteriu6.!&ed muU
titudo non eget ad t>oc vt intclligat nifi q: e^ vnitatc:
qmcaufariimcftvnitatieinfeipfa:tbocQ7intelUgirelTe
caufata alittd eft abeo : q> intclligit ciTc umltitudo:': rc/
latio no cft ilU inquantti cft caufata:caufalitas i^o comi/
tans mnlrinidinem no cft ipa muUinido. (T 7tc ft mnl
titudo ciTet oe relationccucniret cp Kcut quidditae mul
titudinie of refpecriivnitatis fitgdditaevnitatie inqua«
tum eftvnitas oiceret refpccni multitudinisf m pditio',
ncpucrfionie ret'o;;:tctTcntcoequa m etTe:iquatii b eft,
vnita6:tiUaeftmliitudo.Tl6eaiitita in re.iE^pott^ -
igit manifcftii eft totu I5.tuc clarct n6 ee oppofitionem *^
itcr ea fm fcipfa:fed cofe^uit ea oppofirio.f.q2vnita6 in/
quatii eft mcfura opponit muUimdini iquantii cft men
furata:re aut e(Tevnitatc:teae(Tc mefura no eft idc^qz oi
ftincrioeft itcr ea:vnitati cni accidit vt fit mcfura:fic ac/
cidit ekvt fit ca.octde ^ptcrvnitatc q inucniunt in rcb''
acdditeis:vt fintmefurc:vnu autcuiufc^ rei:tmcnfur9
mefura ci'' fnnt giiis rci:qm vnu in logitudinib^cft logi'
tudo:t in latitudinib^cft latiriido:t i cozpatis cojpam;:^
in tcpojib" tp6:t in motib'' mottte:': in lacib^^podue:-; in
noib't^bi6:fj'ltjba.C3aaiitconatifuntquid3poncre '••«««*«.
in oi re vnu id(]^ pot ciTc minue in ea:eo cp ad vUimum
pemenit ad idqd cft pamitTimii in illa:c^ reb^^aute qdi
pofita cft vnapernatura:ficut nm:'Z aicumcr : tqueda;
eft in qua ponit vnii ad pbcirii.&iigtt fupiUud vnu aU
quid ^ierit addinim crit plue in eo:'^ fi fubft ractn fiaerit
aUgd oe eo noinuenict vnu:qz no erit boc vnu:nifi pofii
tu fuerit cii fua itcgritatc:ponutctia 15 vnu cdc oc reb^
euidenrio:ibU8infitogenere:vniicni.fbigi=a.inlongint
dinib''eftpaUnue.£tin latintdinibus cft palmus in pat
muiaincozpomtiepalmisinpalmit^tinmotib^^motua
ineforatti8CDgnitns.Tl6inucnitatltmomsbui9quifit
corinnnsoibnenifimotiie mefurarinaturatht «pprieg
no variant :fedc):tendunt coucntcter fic q> pueniunt in
oi mefurationc:t adbuc magie ^p:ic funt iUi qui fiit mi
no:is mefnref m motu:gua aiit mcfura f m motu eft iUa
cuiu6tpeeftmagispuu:tr7eft motueccleftie velocitTii
ina«valdcc6tcntusinfliamefura.Circularie ents ncc
0uget:nccminuitvn^:|;^mitasmcnfure:cuiiis cogni/
tacftpcrvclodtatcfutrecurfus^nonq^cxpcctcmusatia
eius rcttoluttone in poftertim:vt in vnaquac^ oic : i no/
ctefequcntibtiscDmpleatureius vna ratoUirio p:opin/
qua ad e(Tc adinuentioni 'Ztcrmt'narioni:ncc etias termi
narioneq fit motit/^bo^a^^adbocvtmotus vniu6bo:e.
^bigfa.fitmcnfura mowii:vtidcotp6ilUue fit mefura
tepo:p.535 3tit accidit motibue:vt c;: eie aliquie oicamr
motue vnue fm mcfura curfue. fecd 15 no cft bic recv
piendti:qi no cft oe bis qtie pmo poluimus.C Jn podc ^
rofis aiit poniit g* ciue poderofitae eft veUiti vni'' orog/
me:aut vniue oenarq vna:': in itematUe muficc ponunr
aiba:q6 in terp:etanir qrta toni:vet aUquid alitid qd eft
minotis itcrualU':': in vocibue tfa vocalieb:eiit6.vetUt/
tera muta:vel ff tlaba b:eui6:vnuiiiq6^ auteiftQ:t!3 po
lito|^n6eucnit!tecc(Tart0(fcdponi(adplacitti.poiTibile
;Suic. X
elt enim pon{ vnu in vnoquoc^ pdtcto:u fiuein m&hie
Itue in mtno:e qin poftieran t. £t cum B cdpofitil fiierit
vnum in bai4 rebtts:non oponebit tiivt ci"i eo melUircn/
tur qttecucp lunt eiufde gencri9:p6tcnim efTe vt altertis
fit icomunfcans ei qo per ipfum p:imii menfurauimus.
£ft cni linea incomunicas linee:'Z eft fupcrficiee icomu
nicans fugftciei:'; cit cojpus incomunicas co:pi, 0icut
diitlinea ifugficics^zco^pusfunt icomunicantia lincc
fupcrficiciico^po^kriczmomsincomunicatmotui.^t
poftqg ita eft:tiic tcpus i grauitas etil tcdmuntcat tcpo/
riigrauitatiitpotcflfc vtgcgdno comunicatilh coicct
eli) £t 15 totii nofli q: oifciplinalibusXu aut boc ita iit:
tuc vnitatcs que ponun t in vnoquoc^ ifto:^^ genc;Mfunt
multcivfcp in ifinitiJ.Cij igit fucritp vnti aptu admc/
furandu eo aligd:tame pn t e(Te multa frnc numcro que
no menfurabun t pcr iUud:poilq| aut per mcfura cogno
fcit mcfuratii apud fciam i fcnfu;:tiic g mcfuras cogno
15 fcunf rcs ipfe.C Quida aiit Di)ccriit cp bo mcfuratvnl/
quoc^ rc B 13 g? ipfc b; fcnfu; i idam-.i g cas apprebcn/
ditqiucquidcftztiofoztaiTe fenfus t fciafunt menfure
fcititmcfurati^^becfuntradijcilU.gt^tingitetiagjme
fura pot mcnfurari pcr mcnfuratii:-: 15 ocbce imaginari
inoifpdncoppdnisquccntintcrvnitatctmuititudines.
Suil^ Cr^iibitataiitocDil^ncmagnitparuiqiioribioppo
niv.i qiio opponat cis ecjiitas^eqlecni oppofltii cH vni<
cui(B co^.Quia cqualc t magnu no ptit e(Tc nifi incqlio:
1 (llr cq lc 1 paruii.^i aute 15 q6 magnu i paruii oppo
nunt fibt oe relatione en.tanc o etia erit magnii in copa
rationeilliu3q6cftparuu5:tcquaIcnon refcret adali/
qd illo:n:fedadidq6e(iribicquale:tidcoputat pcr 15
g^inquantiicdmagnutparuum non ops vt Ht interea
0ebulo«. equalc:l5eninoftic);aU)slocis.(r'0oltq|atrc8ita cft:
tiic potcft oici cp oppoilrio cqualis ^ma no e ad magn a
t paruii:fedad incquale:q6 cft cius piiario in rc:in atiu9
natura eit cfTc equaUtatc.Tlon cni cil dus puatio in pu>
cio yel vnitatc veiintclUgcntia vcl coloic vel in alijs re
bue:'n quibus ndeH menfura:fcd in rcbus in quibus cH
fncnfurabiU'ta8<z<)uaritas:igit cqitalc nocH oppofitu;
nifi fuep:utarioni quccllincquaUta6.@cdincquaUta0
comttatillaouo.f.magnu7pruii:licutgenu8.tldaute
intelUgo(pGt^cnu6:fcdeilinterioque comitat vnurn*
q6^ illo^ ouu:vnuaiitillo^ eil magnilfcd magnitudo
eKintctioquacomitatbccp{tatio:altcriiverocflparuii
1 paruitas cfl ilUus modi ad boc.
(irCapituUim.VII.©:qoaUtate6funtacddcntC8.
d^nii(^ttitir '^tur nuncDc quaUtati
^qUatnUr bu9,S5quaUtate6 fcn/
(Ibilcs 1 co:po:ale8 non e(t oubiii efTe.^ain
cnfm loairifumus DcefTe earft in aUje locis
1 oeftru^us opioncs co:u3 qui tcnuenin t
easnocfre.Tluncautemnonoubitat oecienifi an fint
Qcddentesannon.Quibufdlcnimv(fu;fut'tq)ipfcltnt
fube quc comifccn t co:po:ibu8 1 DifTiindun t q cas. jCo/
lo: itatp Q fe fuba cft i caU>::t (imitrvniiqdcp aUo;::igit
npudcos qUtate^ funtbuius oignitaris : nec fuificit eie
cp b babent efTc vicifTim i rcmouenf ocfignata cjciflete
m fuo efie.JpU cnim oicunt q>n6 anicbilan t iftc rcs:fed
paulatimfeparannficutaquaquabumectamriTanus:':
paulopoflnoinuenitaqitainpannoipobabetccfTePm
modii fuii:'! tameob boc non fit aqiia acciden8:q: aqua
Ittba cfl que feparat ab aUa fuba cui coiuncta fuit:fo:taf/
fecnimfeparaffeparationctaUqnofcntitineapppar/
tcsq feparant abeaadeominimegj non potcas fenfus
•pp:ebcnderc fcparatione rcparante. ([ jbictit autc aU|
g>oc(uUanf:top3; vtoHedamuaefTe falfu;;q6 oi^criit.
VIL
Ciiicoigif gjfibccfuntfHbftanticnccefTarfo vclfnnf 3&
fubfldtie quc fun t co:po2a: vcl fun t fubddtie que nofunt
co:Ba.Siaiitfuntfuben6co:po:ee;tiicvelfuntbui9:;g>
pot ej: eis coponi co:pHs:': boc eii a bfurdiii:qtn ejc co qd
no partif in fpaciaco^jojca non potcojpus c6poni:veI
non potej: eis co:pu8 c6poni:fed eariiec noeift nifi p:o/
ptcrc6iunctioncfuicuco:po:ibU6:i,ppter infttfVonem
fui in illa:p:imii aut^ oc boc eit cp be ftil3e babebunt (i*
tum.Scd ois fubftatia babcs fitu oiuifibiUs cft;i 13 ia$
nomm cft tibi.Sc6m eii gjvnaquccp baru fubflantia^
nccefTario cjc natura fua vtpot feparari a co:po:c in qtio
eft velno p6r.!5i aut fucrit fic vt no pfTit feparari : fed
babucrit fuii cfTc tn co:po:tbus:ficvt ipfa fubiccta ftn t ct:
eogjnon cftin ci6;(i;cutpar6eius:ncccftfeparata:co:po
ris autc q6 ocfignatii efi periUd perfecta eil fubfTantia^
litasperfc:tticn6cllnifiaccides:necbabet ipfa ocfub/
(latiaUtateniiinomctantii.&iaiitpofTuntfeQariafuis
co^poabus^tiic fcparario vel taUs eritgj per ca; moiicn
tur oe boc co:po:e ad aUud co:pu6:co g? n6 piit bf c e%ii
ftcntilB fc vel fegatio taUBcritgppoteruntcxiftcrc pcr
fc&iautciicfticrintg? ^ g^non funtinboc co:ge.idco
coringit gp motc funtad aUud co:pu6:fcquef ej: boccp a
quocunc^co:po:eremouef fua albcdo vel mouebif ad
aUudco:pu8c6tingcsilU)d:vclrcmancbitpcr fe c^^pov
liata quoufc^ pcnieniatad co:pu8 remotH;:interim ipfa
mancne no ^iuncta alicui co:po2i in mo:a pcragedi tpa*
c(U3:i fcquef ctia ej: boc g? cu vnti co:pue calcfadt aU6
co:puetrafferatcalo:ca fein ilUtd:vndc infrigidabitur
q6 calcfaciebat aliud. (£peide bec fpc6 tranflationts.
no auferret ei accidcntalitatcfud eo q> mulri c;: bomini^ C
buscoccfTcruntbanctradationefieriin ipfie accidcnti/
bu6.f.tra11ationein partcefubi^ttranationeoc futoad
fub;:q: no eft no accides nifi babcat c^Hcrc no in fubo.
jSi aiit id q6 eit ejHiene in fubo c6(idcraf polTe trdffer/
ri ad aUud fubmrftc vt n6 e^poUet ab illo:p:ofecto 15 c6/
fideratio n6 eilnifl pofl ep.iietii in IUl3o.@3 boc no pot
e(Te vllo m6:nec p6t cc gn id q6 c^ift it in aUquo fubo pe
dcatcentia dus fingulariter ab illo fubo:vn coitMcp no
pot remancrc eiue ^ngularitas nifi in iUo fubo finguU/
ri.&i mt no fuerit fuii efTe in illo fubo;mnc n6 egebit cp
ni(i ob aliqud cdm q n6 eH pHitues ipm cfTc inquan tum
eH ipfu; idiiiiduu:i io pole eHipfa; cam rcmoucri ab eo:
«ceteraecds fic:vt ade^ntid fudti egcatfubolllo:remo/
tiocniilUuecdcnoellcd fibiegendiillofubo.Qifi caq
ia aliquo noeget ful3o:c(l puatio cde tquan tii egebat eo:
1 ipm in fe n6 egebat: vn remotto ilUue cdc n6 cfl ec alii
cam n iii ftterit t'c6uenic6 non remoucricam illa nifi qq
eeilU''alteriu6Cdcttfi:':n6ppaUgdaUud.£iiigifcucne
ritcS ifta rcmouebif illa cd:igif rce fic erit g? paru; egc/
bitfubop:imo.Sed egcbitaUb fubo ouabus oe coufie.
Quarii pma cft pp remotionc; pme cdc.)5c6a e(t gg ce
fc6ecaufe:vniuerfeaiitiftecaufefuntre6e)ctra na; ilU'
accidentis:q6 n6 cgct ilUs ad ^ vt fit certitudo fuc ecn/
tic.f.vt fttcoU>:iUe:q:n6cgctiUi6 nifi in app:op:iando
feciifuboadipfu;ecndii coIo:c.SiailtadelTendii biic
colo:e ftierit ipfiim ide fulJm:tiic nocgebit aUquo q6 fa/
citilliiegerefulJo.CuiueenielTcgfcfiilTicies elt ejcifle/
re;vt no egeat fubo:n6 accidet ei aUgd pp qdcgcat fubo
nifipEc6uer(ioncfui.©iaiitn6 fttcritidcipm fubm: f$
pcdetej:fubo:tiicipmfubmapp:op:iatiidt ei^cog? oc/
diictii eft ad id q6 elT opp:op:iatii g fe:app:op2iatii cnij
n6 aptaf ad q6U*bet ifinito^ in poteria;q6 n6 pringitgn
oifTcrat ab a Itcro i fuo iudiciojCTSigs ail t Dijcerit qiio
aptabifvnitina(1ignato:Diccfeig7adaptafciaquopc/
detf $certituduie fuice^ciparnigif appwpiiaf cig 15,
Xcrtii
Coloj igit idcinqnitu eft coloi ifie vet n5 ett egh ftiKo;
vel cft egens aliqiio j?pn'o fulJoXouerfione afit fue ide/
titaria fi tencrc voluerimus incidcmus in laqHefl:a quo
yijce^diripoterimos.fiecouerfioneeniidctitntisno
intetUgimua vt BannicbilctriiiUidfitfineintroituali'
cuius oe pmo in fcdm.Si cni 13 ciTet:aieniret tiic 95 p:t/
inii dnicbilarcr:': alterii bfcteffe:i no ee'tpjimu qd mu/
tatij ellad 2"':qj no itcUigimus oec6ucrfione:nifi q: id
q8 fiicrat fuBm pmo:ia afT/gnat fc6o. tie pmo enf rcma/
nctaUgdin fcdoigit coppfitijeftcxma^-ze^raUo q6 cfl
in ea:vn ii boc aflignaret cob:itati:p:ofccto in colo:ita
tccnet aU*quid q6oeftrucrcf:'i aliqd q6 remancret:-: q6
oellrucrcf eflet ilUid g qd aUgd fit colw.imo efl ipfa co
lo:ita3 quc cftfo:ma maUs vcl accidcns:-: nofterfcrmo
cft oc ipfis.^f^cdeam^^igit •: oicamus op ^i pofe eft fcpa/
rariat)biafuBi)9:itavtalbcdovclaUgdb9 ejciftat pcr
feipm:necio tdc fiet ei aiHgn a tio t a Ibcdo : cui'' na cfl vt
oppzcbendat eritficgjnorefiigiet app:ebendigB vltiV
ma puitate fufct oino id q6 in telUgi t crit a Ibcdo tifi. Q>i
aut ftjcrit ficfequet tiic cj: boc g? inanitas crir:ita cp erit
in ea ocfignata:i no eft in co:pozibus : 1 fequct ct qp ba/
bebit aUque fitii 1 mefnratione aUqua.igit babcbit in fc
mefura fcnfibilcnifi id q6 eft minimii cflc.Tlos cnis no
imaginamuralbedincfinefitu:igif no b, mefurl:ncdii
poiTit videri.Sienibrctmefura': fitii:i infup oifponej
albedini9:cet tuc co:pits albu:no albcdo tm.Tlos cnim
no itclUgim'' oc albcdine r\iti beat oifpone que eftinfug
pietermefura^tfpaciii.Sienino remanetalbcdo cum
mcfura que notaf oc ea:f5 trafmutaf ab bac fo:ma:i fit
rcsfpalis:tunceuenftg7albedo.i^.g.egebit fuDo i'n quo
fubltftat Pm p:cdictii modii -raccidctet itcru:vt itcrum
f lat aUa fo:ma fpiritaUs.£rit igif q: ijl q6 p:ima vocaiu
mus albedinc ocfh-uef ■: rcmouebif eiw^ fo:ma : oc fc/
paratoatititclUgibiUiainuimusin p:edicti9q> no pot
moucri res buiotvt itcriT babeat tita 1 comifceaf cozpo»
ribus.CSigsaiitpofueritgjalbcdocfivcrein (e ilv
gd bns mcfura:tuc babebit ouo cfle.f.g? cll a ibcdo.-^ ec
q6efl bitsmefurl.Siaiitalbedocius fiicrit alia ntio
a mefura co:cis in quo el1t:tuc cu fiierit in co:gibne:': in
alijs quc funt in ci9:fpaciii itrabit in ^cium. (TQed fi
ipfa fuerit ^jfum co:pus per fc:tuc ro redibit ad id q6 al
bcdo eft' co^p':-: bs albedine.iita albedo efl: in albo coz»
pozcifcBabitr.TlecalbcdoeftcoiunctJo iUius co^gis 1
qUtatis:fedaUgdinilbco:ge:co9) oiWinitio albedint»
cqdditasct^^^nogdditas logi': latit j>fttndi:f; gdditaa
logiilati-z^fundicritctoulcediniefmbacfnias^igif
olbedo erit ctia coiuncta oulccdini:-: otcef oe ca.-z Y> cft
itetionfcoictois.ibeaiTignatoeqfitaflTgnattu-zculJct
crit ifepabiUs ab ca:neceril EsiUius q6 erit logTi 1 latii.
igif albedo -zcalo: funt aaits:fcd no comitans. *Reftat
gofcgjocnaci^^cfttvt fegef etta:igif ia manifeiliie g»
qUtates fenfibiles acciltiafunntB cft vntt; oe pnevme
miiu.(rS>ed ocaptitudinibus 13 manifeftius eft.Olle
fumcrteni in naUbus g^ea qiicpedetoe aia:'^ ocbiitib'
aias accidcn tia funt quc pfHmun f in co^pozibus:-: boc
fiiit oftcnfu; cum loquebamur oc oifpofit ionibus aie.
(i^Caprm.VIII.iDcfcia^tgdcftaccides.
j l«r fcia qo eft:pot cni aUgs Df c g» fcfa cft acg
k ^ fito ej: fozmis cop q funt qcpoUatc a fuis
I matcrt)6 q fun t fozme fuba:p 1 accidetiii. ©5
|lifoancaccfinu fiit accntia:tucfo:mcfHlJap
iquocrutaccntia.Subacni fibijpfifuba^.igt
tur gdditas cius fuba e.3tsic0 gdditas ct'' no eft in fubto
vllomo^fcdci^^gdditasftabiUseft^ftue acdpiaf fm cp
appzebendit ob iteUectu:fiue^acdpiaf f m efTc^trlftcH,
0ctauum
tz
&ut(Ke,
IC^d q6 oico cp gdditas fuKe fuBa eft:(ic -qft i fignatb Bobufa,
cft no vt in fuBo.gt B aflignattocftgdditas fuBap itcUe
cta:;r.Qin gdditas ert cuius na eft ce i fignatis no vt in
fubo.f.qm B gdditas iteUigif rcsxuius eeefi in fignatis
no vt fn fubo ce ^ d'' in iteUcctu f m bac aflignotion^
noeflinotffoned^^fmgiipfaeftfuba^gdditas cni mo^
tus cftqd cft gfectio ei^^rqd cft i potctia. Jn iteUectu aue
no cft motus fm bac ocfignatione; fic vt in itclUectu fit
Cfectio aliq in potetia b^nta vtgdditae mot"' fit moues
iteUcctii.©cditetiofuegdditatisfmbac fozma? eiigt
ipfa cft gdditas q in fingularib^eft efectio in potctia.i5
igif iteUigif g) b gdditas eft ctpm bac aiTignationctiic
eft in itellcctu gdditas q in fingularibus eft pfcctio eius
q6eftin potetia:ecigtT ei^in finguUjrilHis no oiffcreta
fuo eflc in iteUcctti.'? n vtrocp cn i effetf m idc iudicium:
qz in vtrocg clTetgdditas que in fingularib'' cet gfecrio
ei'':q6 cftin po^.Sienioij^erimusgj gdditasmottie cft
que eft pfcctio ei" q6 cft in po'.i?.g.in vbi:vt oe q6efl in
vbi:poftea cii fiierit in aia q? certitudo ei*» varfef : 15 crit
(tcfiaUgs oiccret cerritudinemagnetis efleq6 eft lapie
attrabcsfcrrii:tiicci1fucritc6iunctU8 cozgi palmc bo<
tninis^-zn^attraxeritferrii fiierftcgicoiunct^^cozgi aUcu
itis ferri jattrajrcrit illu:n6 tn oicetm ob B g? ccrtittido
ei'' varief cu paUtia:'Z fcrro.-qm tn vnoquocp illoj: cfl cii
eadeaitignatione.q eftg^cft lapie^ctii^^naeftattrabere
ferrii.Cu en i fiierit cii paUna erit ctia ilUus afllignarioie:
t co ftierit cii ferro erit ctia no oincrfe afl[ignarionis:filr
eria ocgdditatib^reriiin iteUectu:qin6cu fiierint in in/
tcUectu in fubo ocftrucf in itcUecta eas ee no gdditat^
aUqua in finguIariV^no vt in fubo.ff ©igs atit oijreric
nobis ia oi^idie cp fuba eft id cui^gdditas no dl in fubo
otno.-zpofuifttsgdditatem co|z q rciiinf tn fubo:rtTdebQ
nosta oiirifTcg? noeftvtin fuboin fingtilaribus oio.'!8t T\trp6Soi
8iitoirerint:igifiapofiiifti8gdditatcfubcaUqtiefTeac/
ddefl:aU'qn cfle fuBa5:q6iam pzobibueratis. (ri>icam
nosfigdc^bibuiflegdditatcaliquainfinguIarib^a^iqH
cfTc acddens:aliqtt ciTc fnbam:ita vt fit in -finguUirilma
aliquo egcns fubo:x in dfde noegens fubiecto vUo mo.
©ednojJbibiiim^gjiteUmoeilla gdditate inteUigaf
fiert acci!8.f.cfi eft in aia no flcgs, COit pot aligs of c
igif gdditatia itelligetie agetis t fuBarij fcparataru. nfr
eft Difpofirio.v5g' id q6 itelli^t oeeis fit accnKq6aife
itelUgif 6ci8 it c oiucrfus ab ds:q: ipe g fe itelUgfif.ad
qnrudcooiccs:n6ceitain rcSenfus eni nfcoictioni»
Qjipfcpfc iteUigunf B eft.f.g? ipfe itclligiit fc:^uis aU«
no ttelligat cas:-: et q: g fc fun t fpoliatc a ma -z ab ci^^ap/
pedic^s no g; ad itelUgendu eas nc^c fit aie cas expol^/
re.©i aiit oijrerim'';^: B vcl cofife eft itclUn oc eie oino
vel oiirerim'':^: ad cfTc id q6 itcUigif oc eis n6 cft opue
niftvteflentieea?ifintin aia:tiici3 ocftrupm^ecntias
ca:pelTe fcEatas:ncceriit ipfemet fozma aie bois:nam fi
c(Tent:j3fectoeucnirctg?invnaaiaacgfitace'tfo:mato
nus:-: fciref oc q6 eft in efiiectu:-: eet 13 vni tift aic. Cetc/
re^aferemaneretn6bitte8g7itclligcrct:eog>aUqu»
vna aia fufciEctca8.(r£l: aijt of q: res vna nno cft fol*
multis matcnjs in qs ip:imit:iiavt ipfamct fit ipzcfltj m
bac ma:^ in aUa:l5 eflfe ipofc ta fcics |;Hia ifpcctionc^a;
ttiinuimu80ifp6neeiU3XiiU5qremuroeaia:fcdadbut
etif amplius opoztcbitingril5:igif oc lUis rcbiis n6 ing
rif in intellcctib^bumanis nifiinterioncs gdditatii fua/
ru n6 ipfc:': eft indiciu oc dsrfic iudidii oe alijs itellcctl
fubi)sco:paUbit6:ep:eptovno.f.g7iUeaUccgenrabftra>
ctione quoufcp ablrrabaf ab eis intcnno que pofTitintcl
U'gi.3fte vcro non cgentaliqtio nifi vt inteUigamur cfTc
Vt funt 1 figilUmir aia pcr ess.CTT^oc aute cp tHcinms
Zmc* "L z
^nftaBti»,
nScftmfiDeftrucrioroiifeaducrfaryrnec trtadbuc cft
in eo f jrmamentu ciuB q6 itclUgimu6.C)ica igif cp bo?t
itellecto?: oeinccps moftrabimue Difponc.iS i enis fue/
rint oe fozmia nalibue vel Defdplinalib^tilc nocft potc
ca ejrillcrc fcEata g fc:fcd op5 vt fint in in tclligetia vlin
Bia.O: aut itclligimus dc rcb' fcparatie ipfuj efle iilo:p
feparatof oifcrcpans a nobia no cft cj: 15 cp nos fcimu»
(lla : f5 qz noe impjimimur ab ei6:9» eni noe fp:imimur
abci6l5eftno8fcireea9:fil'rcctetia(»fo:mcnaIeseent
fcBatc t oifcipUnalcs feparate:g? cn i tiic fcircmus dc eis
no eet nifi qd acquircremus dc ei9.nec cfTcnt nobis no
ftreaic qfi mutate ad illa9.3fa cni ondimue ocdractiof
nc5 buius afsSed q: q6 iucnit in nobis oe ilUe cfl im/
p:cfliione8 quc aflimilanf ds fi:neDubio:t 15 eft nfa fcia
DeiUi8:15aiitvclacquirif nobisin nriscozBibus vcl in
nfi9aiabU9.!Sedilondimu8ipotecflcl5 acgritn nfid
cozgib^^rcftat igif vt acgraf B in nf is aiabUKVit q: fun t
lmp:eflTonc8 aie:-: no effentic illaru rcru:nec eyeplu qfii
illcre6n6remancantcj:iftentC9:nccinmatcr^6Cojpo/
raUbu9 ncc in aiabu9:tunc id qd fubm no b5 crit id cui'
muUM^Ucaf fpccie9finecaufae]cquapcndcat vllo mo'
do:igimr funtacddcnte^ in anima.
<rCapitulum.IX.'Sdloqucndum oe quaUtatibus que
fun t in quatitate i (tabiiire eae.
iPntatifit vmigenasqUtatii^ios fta/
A,l 1 14 1 M tv biiif c fuii ce:i aftignarc gd
cflqUta6:ibefuntqUtatC6qucfnnt(n cjfiaw
tatibu6:f5qfunttnnuo:funtvtparita6timpa
' ritaeii cetera bf^am aiit notU5 ell eflle quo/
run diefeisi in aritbmctica ilabiUtii ell efl^e rcmanen/
tiu.@unt enim acddentee ejt; eo g> pendet ejc nuo:t fun t
jppiietatcs du9:fednumeru9 Dequatitateell:eo^autC3
que accidiit mefurie i cflfc no eil a dco notu:circuUi9 eni
1 Unea airua i fpera i piramie x coluna taUa fun t q? nul
liii9 eozii ee manifefiii «(1:1 impore e(i geometre ^bare
efl^e eo:p.TlullaaiitDeali)sj7banf dnifi pus coftiterit
eief drcuU'.ZriaguUenieitendcerttficaf nifi pzius cer
rifiicef ciratlu8:fifr quadratu i cctere figure:fpere enim
efl^e no certificaf f m viam ^eometrc:n ili cii rcuoUiif cir
cuUis in drculu fm q> nofh.Coluna ctia ed cu5 drcuUis
mouef a pmo Rta in oirecta fm recta linea:cetro no oi/
rcedeteabea.l^iramisell cii triagulu^ rectianguU mo/
uef (az latus ptuies rectii angulu e^tremitate:cuiu9 la/
teri9 fematecetru draiU:ae):tremitate fcdi lateris oeW
gnate drciiferctiaciraiU.(COuiaiittenct cojga copo/
nie):ad}omi9:negat e(Tc circuUi: vn 05 vt oftedamus ce
drcuU:q7 aiitacctis fit maniltftti eft nobi8:co cp pcndct
e)C meftiris q funt acciitia.Jbico igif qp ej: pncipiis eo:;r g
tenetmefurascdponiejratbomis poffum^^flabiUre ad«
(lerfUs eos eedraili.ibetndcp e(fe drcuUocftrucnf fui
Qtbomi.0ienimpofitue fueritciraiUis fenfibirr:f m q>
ipfiDiit:n6erftveredrcuUi8:qzcirciif«rentia e(t anfra/
ctttofa:t fitr (i pofita fiicrit in eo qs vt fit ccntrii:$uis il
la no fit verc cctrii:tii crit apiidcoe cctrii quan tii ad fcn/
ru5:ponamu9 igif pofitii cetrti quatii ad fcnfu5 e^trcmi
cate Unce recte copofite e]c atbomie: I5.n .certii eft c;: p6/
ne atbomo^.<oi aiit cii aUa qnrcmitcite Unccparificaue
rit ad aUqua jjte drcuferetie ciueuid 05 clTe circiifere tie
qi nodii efi:<z odnde mouerit eaa fitu fuo ad aUa partc;
circufcrcntic fequente z parificauerint cu ea:fiatt pjius
pariftcatione tangcndit cquidiftandi a plaga ccntri:tiic
riparificauerit cetro 13 cft q6 intcdimu9.Si aiit addide
rit vel minucrit:poteritadcqricu atbomi9:itavt no fint
fbioueptesqueimpediuntilUid,@ieni5addideritmt/
nuef;tfiiininuericaddef.&iltcreueritjppteradditiO'
Capu IX*
ne vcloccraier Jt pp oiminttttone:tiic atbomus clT: oiui
fiibiUe fine Dtibio.^am aut pofita crat no oiuifibilie.Cit
igif fcccrint ficf.mouendo U'ncd Dc parte ad partedrcii
fcrett'c:c6plcbif circu tue.ocinde fi fucrit in ciue fuperfi/
cieanfractU8ctiapartiii:tiic fifticritfubsdus in vrcco;
fupplebutoes Qtes Diminuta9vrcei:adfupplcdaDimi«
nutione totius fupcrf iciei.©i aut n6 poteriit capi in vr»
ceo:ttic vrceu9 efl mino: ci9 in mefura:igif funt oiuifibi
les:co 9> id q6 implet vrccum:eft minou'9 fpac^ ^ iUc:
iq7itafueritefioiuifibileinfc:^ui9n6 fint fuperabtin
date9.0i vcro n6 fuerit fuBm eiu9 in vrceorrciuoucbiif
a Ete fuperficiei gtcs e^cedetc9.GrSi 39 aiit ot'j:erit cp ^
pofi$adequaucrintintcrpte5 queeftadcentru-z pte;
queeiladarciiferetil fcmcLfi pofteamoticrint U'ncam:
n6 poterut ampUue adeq re cu gte cetri:i cti gte drcun^
feretiefequc(i.necQc6tingentia:nccpeqdifidtia : rnde/
boei.videe cp fi annicbilarenfoee begtee:-: rcmanerec
Q6 iUa q erat tn cetro:'Z q erat in circiiferctia:ect ne tunc
iter eae ouas oirectio fuper qud poffct adequari T? U'nea.
iSi aut n6 coccfl^erint ^:tiic iam funt c^tra id ci6 eft no'
tii per fe:': inciderunt in aliud oifficile.f.g; pofl^ibilee po
ni U>ca ^p:ia in qbue copleatur 15 oircctio in in anitate$
quee(lapudeo9:itavtinterDua9pte6inant'tatisfitDire
ctio:i inter aUae Dua9 no fit. Qed I5ell fiulta arrogdtia
eiu9 q pfumpfit loc^m oe bocnec curo q> vendidcrit lUii
intelicctii viUp:ccio:arbitriiien{ rectiiteftaf inter qfli/
betoua6ptes:ncceflarioc6tingcrcDillantid finc oubio
qua iplet aU'quidq6 ell bteuiu6 oe plcno: vcl aUgd q6 e
minuBipact'tit'npleno.@iaiitDi^crintt3efl'c:fcdintcrt5
Oii fiierint be ouepartes:non eritinter cae ouae bec oi/
(lantta:quia non potpccdiq» eque oifiente):ticmitates
Uneef5Directione:certebocetidefiilUusfiuUi:atenirct
igif q^ille ptes non baberenteiTe fine iudicio oilbntie;
non tame efl^cnt taUe iudiai^quaUe fi p:iuatec(fent:t f o
arbitrio n6 efl: oubiti 15 totti Dcfirui.nec e(l in eihmatio/
nc queeft regula in rcbus fcnfibiUbug:-: ei9 que pendet
ej:m:(icat tu noftt:Dubiii no poflif imaginari ej: partib"
qiienon oinidunf tcoponiccrtc velcircuUts vcl aUqd
aUud:l5cninonefinififmreguldeo:u qui oi^cruntB.
poftqg aiitcm ccrtificaiu eft enc circulum:mnc certifica/
tnintur figure geometricc 1 Deftruetur pare que non oi/
ui^tar:i 15 fciee p 15 g> ois Unea oiiudif i ouo cqHaUa.i
g) Of amctr'' no comunicat cboideii codmiUa •■1 q> tinea
impar vUima n6 oiuiditur in duo:i q>ol5 linea que eft
c6pofita e^partibuB que non Dtuidunf:c6municatom/'
ni Unee:fcd I5c6trariii eftciq6 ^baf poft pofitionc civ
cuU^-zcontingcntaUab^.tCOpojtetigiturloquiDe cir/ i&
culo fm ftabiUmentii vcrc fentctierq: q> rcctittido Unce
1 oiftantia fit itcr Duoe>:trciiia fuo;: punctof fi (iy:a ftie
ritej:tremt'tas Unec que moncri Dcbct ad facicdii cirai/
lum no crit oifccdens a fuo fitu.Sed (i feparatur ab co
eritpifccdens 1 remotart boc cft q6 ncmo pot rcftigere:
oico g t'a5 manifeftii ee ej: naUbiis aUquo niodo cfic cir/
cult':qrn manifcftii cft i^bi cojpus ftmplep elTe:t qp co:p'
fimple^ babct figuram naturolct q> cius figura natura
lie n5 cft oiuerfa vUo modo in partibue fuis:-: fifr nuUa
figurariidrculariii.^amigif vcrificattimeft efli: fpcre.
3ncifi'o eni eias in dircctai eft ciraiUie.^as cni igif cer/
rificatiicftee'circuU.©cdadbuc poflumue 15 ampUus
certificare.oicdigif Demanifeftisceg? cum ftieritaliq
fupfidee vel aUq linea f m alique fitU5:n6 eft ipolc acci'
dcre alij lincevel ali) fupficiei ec talis fitus; vt coiungaf
ci paliqud fuaf ejctremitams f m rccttis angulij.C'3te
Dc manifeftis cft nos poiTc moucre aliqd cojp' qiioUba!
qMouf(^occurratali)co2|2ibtitifitiipfilemtlli:tqfiDi/
Tcrtfi
ftct abcooibTufsDimcfionibusi-rfifc? pofitucf fitus
tn fuo loco velcgdilTans.ipolje eft 3liqd cojpus poni Pj
aliquc fiwm.-z Dcindeipfum idc poni fm aliuj fimm (e>
cans pzimii.lde au t ell 15 oicerc oc ouobus co:pojibue
q6 Devno.Siatitfi4crit rcctitudo:-: no drcuUitio nocrit
potTibile vUo modo.Si autc moucat punctus od parifi'
candfi fcalq fm rcctiiudine ^ccdcns in longitudine: i
Oemdc rcuertat q libei reucrfione fiue furfum fiuc oeoz
famfiuctnUtuinqua[ibctpartiuouaru:ftuequocuc^
mo pofucr(9:ttic fi punctus quc pofueris in medio lince
Telfuperficicicuftodieritin fua motione linea rectapzo
fccto ipfe no obuiabit iiU coiQi vllo mo:fcd iterrecabit il
lud quoctkg modo cuencrit JTu autc potce poncre vna'
qua^ iilaru oiuiftonti in itcUecta:t coitderarc eae. 3d
vltimti autopouetfierimotu fm aliu; modii qttccicts
libi.f.vt vnu5cxtremo?:lineevel_ruperfia'ciinmotu fit
fijcum in fuo loco^taltcni moueat circulariter: vrvtrticp
moueat puncto fi^ in mcdio Itncc velctrca finem linee
puncto fijro vciut vnu fit tardiue:-! alteru velociuB:crit
igitur q> fi ouoai c^tremo2il vnii moucat tifi facict of no
arcuctrculi:': po(tc^ certa facrit effe at cii circuli:CDnIlai
bit aliii pofTe (ttr fiieri:': tadiu (ic quoufc^ circulue peif tV
£ datunt 15 cft Pm pncipia vcra.CSigs aiit irrifetit bec
via pma ?dicet ei:'Z nos etia ponemus co:pu6 graue:cu/
iU9 vna ejctremitos ftt pcderbltoz alia:^ ponet ilane fuQ
fngficie plana tan gce ea cii vno lliop ejctrcmOzii lcUioze
.f.tta vt fit ftans fuE cas.Zu fcis atit cp fiftatio eius icU>
netur ad (xirtes equaliter ttabitQcd fi inclinct advna;
parte tnutixc rcmoto retentoze cadct:'Z fadet arcum ftne
Dubioii^el curuaoiraifed qiio ent:ponamu8 piictu tn ca/
pite quo tangit fuperf iciem ^ tangat eam in puncto. isit
nccdifeell vt punctu; vel (tt fimim in fuo loco:^ tunc o^
puncmmqdporucrisincapitcfupcrio:! illius cojpozis
fodet drculum.£ritigit q> vnumqdc^ puncto;: q6 po/
ftieriein capitc illius cozpozis faciet circulu3:vcl erit vt
cum moni vniue ejrtretnitatie ocozrum moucat alia ep
tremit3sfurru3:itacgeuemet ^ vnaqucc^ejnremitas fa
detdrculii:cuiuB cen trii ertt punctu pofitum inter pun/
ctum arcendcns:-! inter punctum oefccndcne^vd moue
bimr punctii currcne fuper longitudincm ftipcrficiei: i
tunc alia e^tremitas fociet coftam i lineam curua3.i3;
quiaincUnatioadcentrundeftnid fm equidif^antia;:
cunc abrurdum eit vt punctum moueat rujj fuperficicm
fKl f^ctendum drculum:motus eni iUe vel erit violctus
velnamraUs.Tloneft autem violentue:nec naturdlie.
Tldm violentlailla no tmaginatur nilt apud partes gra/
ttiozes^qne non impelUteos ad parte; illam:red tt impu/
leritillasrematacoanuitateimpeUeteasadoodrariiim
(ui motus t reuerrabit easpoiee fgitur ponere cp ipftim
ellaltius ds:eoq7 eHpdderofinsquerensinotu; Wlo/
cio;e.ttDediiiaiitetstardiuseflftfiieritibi ptinuatto q
piobibeat.f bigfa.infiecti:igif neceffe eritalto vrgere {/
ferius vt oefcendat:igit neceiTeertt tunc vt cozpus fitot
liiftbilead ouaspartes:vnam ad qua incUnat lUifusvio
tenter:tadaUladqulinctinatDco:rumnaturarr:inter
quas ell terminus quicft centrii oito:p motutl:i fi pofue
rimus:vtabcoeceatUnea recta:p:ofccto fadet circutii.
XiDanifcftiicftigit gj fic>:oerccnruco:Ei6:rcquit recef»
Ito alia pars cd rurrum.!oed fi no recedit ab eo.f.lt vna
eittremitaefiieritfjKa^tunceflfe circuUeft certiue.Cum
igiturccrtificatiircirculuscerttficabittircuruii:q:cum
certificatiircirculU9:ccriificabitur trianguUie i recw»
flngulus ctia:'z ortendif efle vcrum:g; aUq6 lateru coti/
ncnttii reciii angulii:reuoUiit circaangut^ftdiit oiuifa
fuerit piromis fuperfide feclie certiftcabit curtaim*
©ecimum *^
Cr£9pituUim.X£>eadaliqu{d.
(<^fv\9f<?r loqui°cadatigd:ioi!dcre
.tii/^n^ilK.l' qfiogbeaicertificarigddf
tae relati i rclationie:': eo?r Diflfinino : fjqd
'''^ip:emifi'mue in togicapoflietrufFiccreinfelU/
' geti.!3i aiit poruerl relationeee.-^fecto erit
accidee:? 15 no eft Dubiii:q: cfl: ree quc no fteltigit g fe:
(cd itelttgit rcmg aUcui'' ad a tiud.Tlo crt cn i rclatio qiie
no fitaccns.-cui''pmaaccniatitaseftfube;ficutpi^ -zfili'
vel quliitati.fiie q qda eit cuiue ouoeTrtrcma fun t Diucr
fa:i qda cuitid otto cictrcma runt pueniciia:Diueria run t
itcut Duplii tDimidiu.Cduenictia vo ftcut eqtczequale
1 egdiflane i equidiRae:^ copar i cot^ir:': tangens i ta>
gcns.Diuerraautruntqdaquo^Diuerfita6efltermtna
ta ceriificata flcut Dimidiii i DupUi5:t qda quof no efl
certificaia^rediniiitceriificatcficutmuitiple^rttotusf
pare:iqueda quo;: nullo modo ell ceriificata^ficutmai^
gnii 1 puii:i^eltDeaUquo itotti.!Simttrcii acciderit
reldiio in retbne:licut maiue i mtnus:maiu8 eni non cft
maius nifi in copationemagni:': minue no nift copatio/
ne paru(.£t retb accidiietia in qliiaic:cuiu6 qda ett ?ue
niens:ftcutdflimilatio:t qdaeH Diuerra:ficut veto^i tar
dii:graiie i lcue in poderibU6:acutu:t graue in vocibus:
ladbucetiadcciditibisofbus rclo in retbnevtacuiius
tgraufuetifnvbiftcutfup:^ i itrxifu^aQ i ffcrius:': in
quado ficut pue i poliertust': fm bac modas p6t oid in
alt)s:peneenioiarclatiuapiitcdiineriinrpcbuscquali/
tatis^tinbiequefiuhtQaugmentutDiminutionctque
fiuntpactioneipaflion^^iquej^ueniutejrpotentiaiiq
^uenitit epaiTimilatione.Dne aut funi q augmctii i ov
minutione rtint oe quatitatcficut nofli.Ouc ^ofunt per
potcnaarunr.vt vicro::cxptitfofabtato::t firia.Qtteaut
funt per acttone i pafiioncfunt vi patcr i filius : i icitot
tincirum:tfit'ta.!oedqucrttntperafl^imilationcruntfi£
fcientia t rcimm:t fcnfus t renratii.5nter boc enf efialTi/
mitatio.Sdcntia enim alTimilatur Difpofitioni fcititfcn
fUd diTimftat Difpofitioni renrati:quaui8 B ofno non piit
termfnari.(ri^etatiua vero non pofl^untcomp^ebendi
vno modoiatia enim runt relatiua que non egent aUquo
eicbie que rolcnt fiabiUre relationc:ficut De;ciru$ t fini/
flrum.3(n Dc^troenf nocHquaiitasntcaUgdaliad cer'
tum per q6 fiat rctatu coparatione nifi ipa Dqctrarietae.
t atia runt retatiua:quo:ti vnuquodcg opue bab^atiquo
per qd referatur adiaUud:ficut antato: t amataJJn ama
to:e cnf eil Difpofitio app:ebendene que eft ptindpium
Difpofitionie t relauonis:t in amato ell Difpofitio apptc
benfaquefec(ttlUide(Teamattiafuoamato:e:t auia fuc
in quib oe 15 oifpofitio cfi in vna tantii partium:t non in
aUa:ficut eil rdto: t fdium.3n fdto:e enis acquiritur ^/
litos queefi fdeniia:per qua fit retatu5 ad aUud.^fn fcito
vero nibit aUud acquiritur p q6 fiat rclatii:n('fi q: acquf
fittun cfiin aUo atiquid:q6 efl: rcicntfa.(r06 aut rema/
fi(15 Deretaiidel5 ell.f.vt fciamus:an retano vna nume/
ro t fubiecto fit inter Duo babcn s ouoe refpec tus : ficiic
qnidatpturese):bom(nilHts putauerunt ^in relatio/
ne vnuqdc^ retanuo:iim babeatp:op:ict3tc.£2icamigi
tur^vnumq6cgreUitiuo:uinrebabetintcntionercrpe
ctu atieriusquendcftitla ficniioquasbBinfcaliudre/
fpecmitlius:tl7occfimanifcfliiminrclxi8Diuerfi6^
cp patet per Diuerfiiaicm nominii rctationc:ficutin pfe
g babet reUitionc.r.|xiicmiiatcqueefl^p:ietas:cui''efle
cfi in foU> pf e:fed no eflpater nifi rcfpcctu atterius rdq
eH in aUo:pf nita84i.no eftin filio.iiic enf cet^t»(eta6 iU
Uu8:tnomeeiu6 Deriuaret abca.|xitcrniias aute in pfe
eft:firr et ell oifpo fiti) rerpectu prts. Tlo efi enim 15 ree
Suic % 3
n
»
:tt^ct^. T,vactatm
vnaAttefitin ambobiie:vnn6eft V> niftpfnitasvrfflia'
tio.^edOifponeapporitlpfnitattvclfiltationi nos ne/
fcimus:nec b5 nomc.Si autc fticrit 13 vt in niite i dgno:
qaop, vnuqi)c^:&uis fitalbii:nd tii o$vt ftntvni) ali^d:
no g> eflendo vnuqd^ eE refpectii altcriiis ponat vnii'
qdcp eof vnii comitls refpectu alterius q fi b fit illi vni
^noaltertfedeftin refpcctualtcriiie.CiiaiJt [tellcjrcria
0 in cis quc c^cpUficauimus tibi:ftrr fms oil^n^ cete*
rop rclb^:in gbus no cft oiucrfttas.Tlo ai'ir aduenit ou
bitatio penc in 13 loco:nifi qz vnic)C fratrib^cft oifpo re"
olteri'':i alter ctb5 oifpone re" pmi^tvtrciB oifpones fiit
ciufdc fpei fenfibilis:': ptjtaueriiteas cc vtm fingularc
Tld cft aut ficqtn pmo c fratcrnitas re" fc6i q cft oifpo
q6cftfraterfc6i:ti6illaoifp6cftiUi:fed rc"fcdi:ncc cft
oifpo fc6i illa Duo:fed fpcfic R fcSue cetalbus:': pamu?
albu3.)3c6a cnt eft ct g? cft fratcr bui'' pmi:qtn bs oifpo
ne in fc pdicata re" pmi.)5irr eft ptactus in otacti8:vnu>'
q6cpetiico?icfttagesaltcrii:qtnc6tactiin6b5 ntfi rc"
altcrius cii iiicrit fibic6(ife:-z coeqle : igif nullo m6pu/
tee qj vnti accits fit in ouob'' fuBi9:ita vt cjrcufcris ob 15
cp ponasacctitinomcambiguii^ficutfeccriitboies oc/
Ib bilis cognis.CTQd aiit oiligcnter c6lideradii eft oc 15:
13 eft.f.vt cognofcam'' fi relb in fc bj eiin fingularib'': vr"
eftaliqdq6n6fo2mat nifiin intellcctu:7crittunc ficut
multc oifp^ncsquccomitant res cii intelligunt:n6 biTc
ee nifi poft^ biitur in itellectu.Cii enircs inteUiguntur
aducnit eie in iteUcctibus aUgd qd n6 crat eis cii;;fiut Jt.
vle 1 c^ntialci accntalct f iunt gcnu8:i ofia:t fiunt pic/
dicatu 1 fub5 1 alia b^(n£% boib^at gda fueftg tcnitc/
runt g; ccrtitudo rclatiuo^ n6 cft nifi in aia cii ttcUigii c
rcs.£tali) Oi^ertitn6.tmorelatiocftgddaq6eftin fin'
giUaribus:-; r6dnati funt 15 m6 on:tcs.Tlos fcimus ^ l>
res in ciTe cft pf tUius:t iUe in e{(e cft ffUus cius fiuc ttcL
Ugat fiuc n6 ttclUgat :t fdmus cc g^plate inquiriit nutri
mentit.7ngficio i^ cft cii retone aUq. &5 bcrbe no bnt
iccllcctii vUo mo nec appzcbcfionc.£t fcimus ettl cp t>
(Um celii eft fuQ terra:t tcrra eft tfcrius eo:fiuc appzcbe
daf filie n6:t rcfo no cft nifi fm boc ad ntitudinc ei'' q6
^ aflfwnauimus oc iftis;t b cft rcbus:quauis no appzcbcn
^ ^t .C^iicit ctiapma feeta:cp fitpma relbcetin rcbus:
o$tu€C)cl5 n6finirirctbnc8:rcfoeniqeetiter pfe5 1 fi/
Ittu-vcl cf^ in ambobiis fUis: vel in altcro tifi:vi in vno/
quo^eo^?nquatti)^opfnipscftpfi:tcftaccntaU'8ci:
qi ce pKS acctditcirctb:firr t fiUatio:& igtf eft ligatio q
eftpfnttatiscii pfc:tfiUati6i8difiiio:teftaUa a ligatio>
nc q eft iter pf C5 1 fiUii:opqitcrct igif vt relatioi cec alia
reKKt pcederecl3 in ifinitii:t gp oe retbne eet ligatio q e
{tcr ee t no eefic nos pozcs fumus c6gationeeo|::q nos
rcquunf:t fcimus rcfurrectionc. Jd aiit pqd foluiif ifte
Ouevie^l^eft.f.vtrcdeam^adoiffmicdiiadaligdabfoUt
te.^icoigif q>adaligd eftcui^^^gddttas of refpcctu altc/
rius t qdgd fiicrit in fiignatis 13 m6:vt ^m gdditate (ms
nonoicat nifire''aUcrius:ilkideftadaliqd.'5n fignatio
aiitmultafuntb9:qtin fignatiecftad aligd.^i ailtad
oUgd babueric aUa gdditatc:ttic rcftat vt octermincm''
gdbcatocttettoneiteUectarefpcctualteriH6.3fUacnim
itctio certiilime cft oe itctionc itcUecta refpecta alteri''.
Olte^ eni n6 intelUgif nifi refpcau aUcrats coufa buius
itcnuonis:!? aiit intctio n6 intcLUgif rcfpccm aUcriu8.f.
ca rei q fit alia a fc:led inciuantii in fe eft reto:ficut tu no/
fti.n6enicft ibiecntiarciq fitaUgd:f5 eftibirelbpcrfc
n6 per aUa relattoncj.Sic igif tcrminabunf relattonce
fm bac viam.Sed fuii clTc buiuB intentionis que cft rc/
totio p fe in 15 ful3o eft;iqua tii gdditoe ei^d in o fttlJo oi
aa refpectu buiits fubi:t b, aUud ciTe.f .^ cfie pfnitotis:
1 15 clTc cft ctil rclb.Sed ilUtd no eft 15.Sil igif accitta >
lc ad atiqd qd comicaf ad aU'gd:quo^ vnuqdc^ quancit
eft in fe relacii cft ad id qd cft retacii ad ipm abfc^ aUa re
latione.-qz boc q6 of rclauuii eft p fc:qd igif eft oictii eft
relatii p fc:t inquatti eft pf nitas eft rclata p fe;t in boc g>
eft relata p fe no eget retbne q f iat relata:q2 in fe bs gddi
tatc inteUecta refpectu fubi.f.qi ipfa cft cuius cii inteUc/
cta fiterit gdditas cgebit rcpze lentari in teltcctui aliqutd
aliud refpecni cuius bocinteUigaf.@iaiit 15 rctatiiacci
piaf in fignatis babebitcecii alia repfenon cgcns al»
cii:q6 fequaf ipfu5:fed ipfa eft ipfu5 cii: vct cii app:opaa
tti fpeilUus retbni8:ad bocvtintcUigaf eget icelUgicu$
pittatione atterius rci:ficutgdditas pf nitatis inqnantii
pf nitas eft retata per fe n6 per aUa rctbne U'gante.3fn t^
lecntsenibsadinucnire aUgditcrcaouo.q.aim fit ejc
ea ouo q> aligdadinuenire ibzmatio n6 fedt necium^fcd
aUu8 cj: refpccnbus fequetibus:quos facit iteltcct''. ?n/
tcttectus cni c6iungit res cit rebus pp oiuerfitate refpe/
ctuii no Ep neccflTcate.Scdin feipfacftrctatiotno p tatc
relationcaiiHsgdditasEfeitctligaf refpccni atterius,
15 cni funt retbncs multe quc comicanf aliquas ce^ncias
gfen6peraliarelatione3Ccn:te:ficutc6tingit bac relb/
nc c6feg retbne pfnitatis^t ficut c6tigit retbne leg oifpo/
imonefcIc:qn6fcqutfipfa8rcspcraltaretatiotie:fedfe
quif el pfe^q^uis iteUectus foztafl^cadittcniat 13 rctbncj.
Ciiigif notaueris I5:tiic ia notafti cp ad aligd cft in ee ta
li cfle:qd cft itetio cuius 13 eft oiffinitio.t I? oifFinitio no
facitad atigd e(Te nifi accits.Ciicni itcUccmj fiierit crit
fm pdfctii modii:t n6 faciet Det>ere e<ic re e j:iften te per
fe vnicotungcntc ttcr ouo.oicicni f m refpectii n6 ptin/
git nifiintetlectu.^ttud iginir eft retb intettigil7tUs:reta/
tioaiit adinueta e(T id q6 iam oftendimus.f.cuiu8 ec in/
quatiiitclUgif cftiteltcctagdditasin refpecmtdP^fo ee
in intetlecnt iquantu itetligif refpcctti altcrius bs in eflie
tudidtl:tinintettectuiudiciit fmq6eftin tteltectu:non
inquantiicftrclatio:piitaiiteflein iteUcctu relat6csad/
tmicte:qe n6 itetlectus itelbgitnifipp^pjictatc qua bs
ttcllccnis ciciUis:igif adatigd b5 ef(e in fingutaribus:'Z
oftcnfuj cft ap eius ec no facit ocberc elTe b rerpne refo/
niffiieftie.Tlecfequifejcbocvtoc q6itelUgif rclanij
babeat in cfl'erelarionc.C1^ziiant g"c fun t piius t po
ftcrius in tcpo2e:t CiSeft b^ vnu eft piiatii.&cditer aU/
quaquefuntp:iu6 tpoftcruis funtoiicrclbnes:ficutin
terc(TeqnintetUgif:titcrintellectiiq6ti6 accipinir ejc
eflc jjpo.Scias aut g» ree in fe non cft pus nifi eo q6 eft
fimul cu ea:t 13 fpes p:ioas t poftcriojis cxu vtratp fiic
fimntiniteUectu.Ciicniptttaf initcUectu fo:ma po:is
t fo:ma poftciTo:is:itclUget ata bac copa ratione tcidere
iter oiio q fiint in itellccni:qtii 13 copa rariocft iter ouo q
funt i iteltcctu.S; an 13 rcs in fc no eft po::qijo eni; erit
po: rcB quc n6 b; ee.-^igif que fuerit oe rclattuis fm buc
modii n6 eriteo:p rctatio nifiin folo itcUectu:nec intcUi
genf ej:ifteret'nccPmblcp:io:itate; .tpofterio:itatc.l3
enipustpoftcrfcftccrtc oe itettonili^^iteUigibilib^^eic
copationib^^-.qs ponit itetts cj; rcfpectib'' g acgriif rcb''
ctl comparat inter eas intcUccnis t oefignat cas.
CCCoplctue eft tractatus tertius.^ncipitquartus,
CCaptm.I.ibe ^o:e t pofterio:c;t oc (ccptione.
> A^ tocuti fumuB Debisqucfunt
y 11 tp cntis t vnifatl quaft fpeciee:
•nitcop5logDebisqucfuntcor qfi p:o/
p:ictatcst accidenua comitantta.p:iu9
aiit icipicmus oc bis que fitnt cntis:t ej:
bie, pirKj DC po:itatc t poftcrio:itate. ;bi/
Jco igif gjqguis ^:(ta9 tpofterioiitas oi,
n
tmtatnmWsmodiettfifemffcconueniantbi rno ^t
tunbjguitate.r.q: poa inqultu dt piteialiquid cfl q6 no
tft poflen'oa:red nibil eil poHerioii q6 nd babeat id qd
eft pustfed in vru vulgaripus eft id qd eO ptis loco:-! tpe
fic vf po: -z anterioz ftn t in rebus babetib'' oidine : ficuc
eil (•zius in locoidq6e(l^pfnqunt9pncipio terinmato:
crit igit qd fequit illud pncipiu fic cp illud fcquct id q6
r(lpo(tilUtdsi6atiteflpo(lillud:requetill6pn'".5aaiIt
requutumfiteratillud.BuniliteretMmfitin tepo:e c6'
tnrationepittie indantfs velpofttionecuiufVbetpiinci
py:q|ttis variet in pterito i ^turo^ricutrdfli.C^a aiit
tranltnutaueruntnome|ipitoa'tatis-i pofleriojitatis ab
bia pndpqs ad oe id q6 ed ptoptnquiue pncipio tennt'
0ato:bautpo!itasfuenico2dinatain rebus g namtnic
eozp^^pasedaiaUrerpcufube^rifubatiieric po(tta pnct^
ptwfed fii idiuiduii fiierit^fltu pncqnu variabit .. ioilr
efl in eo:q6 efl^piquiits pmo pncipuKficut puer tft^oz
viroii inuentf tn rebits pus no na^fed ma^ilerto : ficut
neupmatamuficecuacc^ntejrctegrauivelcafurzco
36 tjngentiaquociiCBniodoeueneriift.([ribeidetrafmata/
iterut iUud ad alia.f.q: vltimii i nobile t pcedens etias:
qnouis in ignobilitatepofuerunf pits:pofuerunt igif ipt
fa$nobilitate:(lcpnciptuterminatti:Deqfivnubabue/
rit:q6ndbsalterii:alterii ^o nobabueritnifigyb; ptif
mu ill6 pofuenit pu8:q: pzecedes efl eius modi gp bs id
q6 feques no b$:efl igtt pzecedeti modus i augmer taj'.
« oe bac maneriepofuerunt^s eu cui feruit t gtibernd
to:e(hvelelectio:volutaseniacciditgubematozi:tflon
gubernato:nec accidit gubnato:nifi poflql acciderit gn/
bemato:t:mouet igit votiitate gubernato:i8.i(ri&einde
tranfmutaueritntiTUtdadidq6b3bac pftderatione re"
eendi.3d ent cuius effe efl p:ius:^uis no fit fc6m:fc6m
vero non b^ilUtd eenifi q: pamu babuitefle pus eo.fo/
fueriitpus aUo.fu:ut eil vnii:ad boc ent vt fit vnu no dl
necelTee(Temultitudine:f3adl5vtfitmultitudouiecel1e
cileevnu^iBndedidQ^vniiDeteemultintdinivrnon
t?etfedq:egeteoadl5 vtmultinidobeateiTe per copa»
C rationeeius.(E2^eindetraihtlerantilUtdadbabendu5
efTeaUo modo.Cu eni fiierint Duo:quo;: vnii no babtte<
rite(Tecj:altero:fedcrfcipfo:velejcaUotertio:fc65vero
babuerit e(Te ej: boc pmo:tiic babebit ottobns modis oe
bitii eendi:q6 no eft fibi ej: feipfo.fed b; qcfe pofTibiUta/
cem: vno vt p:imii ftt tale vt cii babuerit e(Te fequat ne'
ceiTario ipfum efTecaufa; necelTario e(Tendripfu3 fc6$ c %
tuc pumii p:ius e(t in efTe 15 fc^o:-: ob boc no re^tgit tn'
tellectus vUo mo ofe q? cu petras mouit man ii fua mota
eHclauis^autDfeq^petrusmoueritmanii fua.i oeinde
mota eft clauis refugit aut Df e cp ca mota efl clauis : pet
tms mouie manii fua:$ui8 oicamus g» cu mota^efl cla<
ais fcimus petru ia; mouifTemanu fi'i:qguis igit vtercj^
monts fimulbabeatee in tQe:tit intcirs attribuitvnieo/
rii poutate *: alteri pofterio:itate:eo cp moms fcdinoeft
caejTendi motu p^io^is.^^mmo monis po:i6 caefl eendi
motu fc6ltlo efl en t loge aliqua re eiTe que cu babuerit
efic nccio ocbeateiTc vna ca aUaii'':': impofee aligd ee
ei9:vt fit vna ca alteri'':': illud no beat eecu co. !o{ aute
ipfaeentiaetus fueritcoditio ipfu$eendicam:tuc q^diu
ccntia cius babuerit ee crit ca ■: occafio eendi fc6m. Sj
(iipfafuaeentiandfitcritcodinoipfu3 eendi clnumnc
ipfumBfeeftfic gjporeeftremeiTee^eo:': poflibile eft
no efTen ncutrii eo^ Dignius eftaltcro ad 15 .Sitreriam
q6gcncrat poreeftelTe^-zpofTibileeft no cfTe.Tlon enim
tnquantii eft pofTibilc no ee bseffe^nec inquatu poffibile
eft:vttlUtdgeneretilludattrflntitee buicqtn res qua$
pofiibtleeftcf1e:ndeftobbocq6pofribileefttlla$ gtldn
Tlbnmam '*
db tlta.P eniqdpofTibifeeftfefpfujficrialifcnacft fuflfl»
ciens ad 15 vt res fit per ilUtd.Cii aute ipfum fuii ec ftie/
ritpoflfibiletno fuffidC6:aUqti mnc rcs eritcti co.": a\i>
quado no:-: ntnceius coparatio ad id qd crtt vel no erir
in vtratp Difpone vnaerit.Joed in Difponeq oifccrnitur 6
eiTeanoeenocrittaUsDifcretiaqUscft oifcretio copa'
rationi8qeftcaticiipo(TibiUtatcfuaenendipcrcam.f.e
quavariatDifp6n6e(TendicatU5ecam:^ui8po(Tibile
fitipfumciTcpercam^igitpofribiUtasrcmeflendiQcas
quatii ad ipfa^ efTendii per illas:-: no e(Tcndu3 per illam
vna eitix cuiits coparatio fiterit ad cfTendii re per illam:
1 no efTendu re Q 2 lla vna ipfa; ee cam no eft Dign iU8 $
ndeecam.5Sedcermsitel&fadtDeberel5efTeDifpdne
qua Difcernat fuu eeeilla a fuo no ee p ilta.!oiaute faet
ritillaDifpofinoetiaqfaciatoebereeebac Difcretion^.
i^y oi^ fiieritatmbuta caet batHieriteetuc totaUtos
eentic:': eius q6 adiungit d erit ipfa ca:ante bocaut em
tiaeratfut5mcaUtati8:ierat taUs Q^pofTctverefierica:
lio 15 ee nderattiiceecae:fedcu adiiigit eiaUud efleej:
eiu8c6innctionefitca:ituccatu03efTeQtlla:fiueilUt4
odiunctii (tt volantas:fiuevotupta8:fitte na c6tingen6.*t
fifio^fiueaUgde^trinfediparaseiTecaUtarie^iciifiterit
eiufmodi^aeniete]ceac3tU3 fine Dtminutione codtrio/
nisiDebebitefTecatii^igiceiTeoiscarinecefTarioeftats
eiTefuecaufc^^zpgefTefnecaufeneccfTarioeftefTcfmcaii
fati:i funt fimulin tepo:e vel f ntellecm vel in algs vtno
bintfimulin refpectubabendiee:efTecniitUu8 no jptte^
nit e>:ifto:qui9 illud bs acquifitione efTcndi que non eft
ej: ene iniasii binceft acgittio efTendi queeft e^: ee ilU*''»
3flUidigit eftpuecoeanoneacgfirioniecendi. (nSiofi c
aiit Di):erit q; poftql vniiq6c^ eo^ fic cft 9) cii vnii eo:ti
fuerit ei^t 1 alteru:i cfi remotu fticritvnii:remouebic al
te;::tiic no eft vniieo^ ca i alterii ca tii:eo q> vnti eo:pno
eftDigntu8efTecamtneiTeqpialtem3.'f^e^ndebima»
ad boc.fed poft$ confiderauf mus quid cotineat fenfus
buius qdni8.f.qtft no eft veru3:vt qp vnumquodUb^ eoi
rumbabueriteiTebat>eatee:iaUeruftneDfia i Diuerfi/
tate.foenfitseniDecu3 itelUgit:autcu3ee vmnfcuinfls
eo^ acc^uifints foeritDcbeat e% boc inecvt ia fit acgfitii
ee alteriu8:aut cu3 ee vniufcuiufls eo^ acgfitu irterit in/
teUecm:Dcbeacatterii acqri in itetlectu:autcu ee vniuf/
otutftibeteo^acgfitiifueritin intellecm oebeatcjcboc
Vt altcru ia acgfitii fit in ee:autvt cti vnii fiierit in efTeal
teriiacqfttiificinitellecm.l5eniverbiiciivel qitin b^
locis eft coe i Decepto:tu:Dico igit ^pinu eft fatfu^r: no
cocefTus: vnu eni eo^ tantii eft q6 cii ac^utfitii ftierit o$
ejceoacarLattcru.^mmoca eftqacgrit diaccifitu fite/
rit catii.Sc6m io no eft certn ei: Ete caenqiii no cu fue»
ritca:D3ine(Tccaufatuacaric)cfeipfovelfinecaufa:qtft
ft ipfum iam acquilitti cft:tunc no Dcbuitin efte acqm»'
C3ufavtbabeateffecaufa.l&cdcritq?tUudia3acqutfitii
eft^ifufFicienseftftbiadfuiiefTcpmiuteQ^DJcimusfas
aoimfirii eft:nd intetUgimus q> p:eter^t.CrJConiunctio _
aiit.f.ciieftl5eftilludcertiftcate;cpflrtecaufatt oaobue >
modi6.pmo g? cii cae fiicrit acquifita efTentia no eft boc
DebitiieFacquifitionecaufatt&c6o9'rdquetam0ca)'
fitacft:impofifibileeftDct>ercciTcfuu3 eiTe acquifirione
reiqponedaeftacgftta.Tlos.n.nd tteUigimus perBg»
Dicimttsacgfitaeft fcnfumeiu6:fcdaUasDuani Qtiun
uifionis pma eft)^a.potcs en i Dicere 07 cu ca fiterit tn itet
tecm D3 acgri catii eius in efTcrcui'' ipfa eft cl q eenttant
initellectu:ietiacucatiifiteritt'nintetlecta^etacqut/
riin intelUt eecae-.e fc6am ^o qeft qrtu xndn& Ditriiib/
nis certificat cua Dictio.f.Q> di babuerit ee caufanim te
(tif(cabtturiteUectU03)caei^oinoacqui(iaunefte(fe
7
ffne Oubfo:q aliqni erit in {tcltecni poft catij no tin in tc'
pozctnecfcquit ccrtificarimebm vltimii iftaru ouaru;
Oiuifionii quecotincnt in qrta g id q6 tu ia notafti.0i'
mirrin mebio qrtotq: ca remota fticrit ca remouct cau
fatii:fcd remoto cato no remouct caScim'' aut q> ca ia
remota cft in fccii pomit remoueri ca tii:q: cii nos poni^
mU9caurat(ircmott]:idponimu8idq6nccc(rc eil poni
ciicoin potciia.f.qtnip5 cll:cu(usfttK>iTtbili9 fueritrc/
motio no cft polTibil(8:nifi q: rcmouct ca.® ed no remo
ciocativelpofltio eiuacftcd rcmotionio cac vtpofitiof
tiis eiu9.lNemotio i?o catfceft fignu remotioni9 cac:': po
nrioeiusert fignu pSnig cP.'ftcdeam'gadid vii wfcef/
fl[mu9.£MC0 igf f oe foroncqoni6:q: 15 cp cqo attribuivni
copcalitate:ndcftq(tvnDeo;£fttoi0niU9caUtateq|al
ru^cog^funtifimulie^lia^fcdq^vnucoipponimuseflie
tttud:cuiu8eendo;c^paiiud:redcitalio:aUeru ^o po/
nimu9e<Teillud:cuiu9ce:iicutndvariatnificuc(realte
riu9:iiccft t p aliud:ftcoebC9 ccrtificarioe b9 qneftide.
CCOubitat aiit 15 oc potetia % acturqd eo:u fit pu9 « q6
pofteriu9:cognitiocni(fto:pvaldenccefrariaeadcogno
fccdii id q6 cft pu9 1 pofteriu8:q^ui9 {Xitetia t acRi8 fint
cc accidentib" ec': oc c6fequctib'^eiu9:t oc bi9 q ocbca
fdre ibi vbi cognofceg oifpdnc9 cfTc abfoUiti.
CtCaplm^n.CJC potentia i cflfectu.-t fo:titudinc i oebili/
tatcrzftabtliter0lTemainoibu8generati9.
X^fxtK itcll^tocftnolcpo^^pmiiipolne
IgrlUU rutttcntioniqeftiaialib^^ejcqpiit
^uenirc actionegvalide q (tint oe genere mo
tuiKnecfuntfepiiTimein pterir(ptx)ibu9t fua
Jcytatitate? qlitatccuius priii vocat dbilitaS:
1 cft quafi ougmentu^ vebemetia intctioni9 quecft fot
timdo.t^.cumaialeftei9:,g>J5«enitejccoactio:qnvule
«no ^uenit:qfi n6 vitlt:cuiu9 priii eft in pote'tia. (Etx/
indctraftulcrurab 15 ad ttetionequecftpotetia oiificile
paticndiifadlefadcndcalioquinciciagcretactiones';
motionesvalidaa accidcrerpati etia ab ilji^:^ tuc pafTio
7 oolo: g acdderet ftbi ab ill» aduerfaret d ad coplcdu
fua actione.3[nquantuenJpatit pafTionefenffbili oebet
vtagat ocbilio:e.i3edfin6|»tit of bfe ^tetia.3[nqua'
tiiigif nopatiffigniicftitentionisqud pmii vocauim^
potcntia.CC^^>^deimjx)fuerunteam nomcn buiue in/
tentioni8.-ita vt inqudtu no patit nifi paruit vocct potc»
vx^ws niNl agatCTJbcindc r^ que no patit vllo mo
dopofuerunt oignio:c 15 noic^z ideo oifpofitionem eius
inquanti]cftficvocaueruntpotentid.(l.£)cindefo:titu
dinemipfamquceftoifpofitioiiMaaialie:e7;quaeftcivc
agat:fedn6agitvelj?ptcrappctitiJvel|)pterpuatione$
appetiai9<:rcmot{oneinftfo;^pofuerutpotentia3:cog'
eftp:incipiumciTcctu8.([:£)e{Rdepl5itranftuleruntno
men buut9potetic?la)caueruntdrcaoem oifpofitiones
que eft in aliqtto pncipm variationi9 ab illo in aUud:in/
quantu illud eftaliud:q§ui9 no fit ibivolutas adco q> ca
lo:c vocauerunt pdtcntid^coq? ipm cft pndpiiivariatio/
nis ab vno in alter(i:iquantii eft alterii:ita vt cii b6 mo'
ueritfeipfum vcl medctur fibijpfi^tipfe fncritpncipiu;
V3riationi8afeinfen6fitt5iquatuipfecftrec(pic9me/
dicationeimotiirfedinquantii ipfceftaltcrrquaficnim
ipfe eft ouo:quo:u vnu b$ poten tia agcndi:-: altcru babs
potentid pan'endi.^vf q? ouo ipfiu9 fintoifcrcta in ouas
Cte8.^igfa.q: res que mouet eft in aia:'Z rcs que moue
tu r eft in fuo co:po:c.3[pre cft igitur mouen9 per fua fo:/
ma^tmotuin ruama.3fnqudm;igit rcdpit mcdicina;.
eft atiiw a fe iquantii mcdet.CL'ibeindcpoft$ iueneriit
re q b? potctia fm cocm vfum;fiue fi t fo:titudo fuic vc/
bemetia potaieXnautno eft pditio illtud potetie vt ej;
Capf, n*
eafttagensin cfkaxM inqudtiteflpoietfaibspotlra^
agenditpofTibilitatendag^itrdfumpfcrutnomepote
tie ad pot itate.'(^cigirq eft in termio potfitatis oipmtC
elTeinpotctiatpofTibilitaterccipiedit fuc poffibilitat}:
vocauerunt potctia pofTibilitati9.(]ribdnde pfcctiones %
buiu9 potetie vocauerunt actii:qguiB no fit actu6:f3 paf /
fio:fic motio 1 figtiratio:^ atia \>^'.x q: ibi fitit pncipium
qd vocat potetia:': fiiit radijc pma q vocat t3 nominc:^
ccrtcn6cflni(iactu8:i6t5cuiu9c6paratioadid qd xo»
cat m6 pot^tia:eft flc c6patio actua ad id q6 vocaueriit
anaquitus potctia:vocaucriit noieactue:^ itclligiitper
(utu acgfitioneeendi.-t|ui8 illc fit pafTiovct aliud:cL6 no
eft acf ncc |M(Tio.boc igit cft potetia paflTua. (r^li<iud«
^ aut voc^t po* bonita8 1 vebemetia iftoip.(n'6eome
tre ito poft$ {nencrut g^aliqUneacft^cft tat^oiiufdas
^dratua aliq eft o| n6 p6t cfTe tatU8 itlfUB qdrati:po(tie/
nmt iltud qdratu potentia itlius tinee:^fi f tludfit aliq^
pofTe eiu8:t pcipue q: imaginatus eftaliqnie eo^.-q7 qua
dratus eft ^uenicns C!|:motuilliu8 iixcmm cofilc fitx.
i:itautfderi9potctid.'iamfde9^te:tfcie9 op fpote»
eft vet ocbilie velitleg eft faciti9 vdnccenariusadpa/
tiedi) vct meftira tineari9:cii n6 eft tat? mefure fupficiai>
lia pofite^ieicbis oibU90ubitaf oepotetiaque intettigi
tur fonitudo:tiutat eni q^ipfa no bseenifi cd cftcfufmo
di q>agft:t eicKq? no agit.£um aut cftd^^q^ agit tttt noit C
vf ee fo:tf tudo:boc aiit no eft cer tii:q: fif5 rce q tift agit:
dgit no votce:t no eftatiaiiue appctee^tucilUiid nccdt
potentia:ncc fo:ntudo f m bac itcntione.!3i oiitagit vt>
htntatc^^zcft voUtntaeppctua^fic g?n6variat eecaufali
nec p6t variari variationecentiali:tuc a^t per fonitudi
nc:qtoiffinittofo:titudinfe:quaetiguntiftioifrinireeas
inuenitbic.!5enipofTccftd:vragatcumvotnerit:7non
agatcitnonvotuerit.@edvtracBiftarucftc6dirionali9.
r^vtcii voUieritagct:zcunolucrirnon agct:? bccnon
recipiuntinoifr6nefb:timdinienififmg7fiirb^rbe/
occ.TIoncftaiirccratudobfporbcticevtfiti^rcpetitiQ
antcccdeua vltomodo vetccmntdo catbego:ica:q: no
ficertafucritnfaoictioquccftcuvotucritnonagct:feq*
tur certii efTc cii n6 velle.TIec fi fatfum fiierit cus noUe
vllo modo facict ocbcrc falfa; cfTe noftra oictiones quc
cil di nolucrit aget.boc cni idudt q> H nolucrit n6 agct:
ftcut cu voluit agctxu; autc ccrtti fuerit g> cus voUicric
aget:certu crit qp cii a^t ia voluit.f.cii ogit:agit inqtian/
tiieftpote8.Cem'iigiteft:q:cunolueritn6 agct.t aiin
nocg^tno voluit.-^ in boc no eftaUquid qcquo requac
g; noUt 1 veU't:g6 faris notu eft fcieti togicd. (L t^cc aut ^
potetiaqueeftpn'" montiitactionii;q(U[ ecomes rcna/
Utati8iimaginarionf9:tquedaqucn6cftcomcecarus.
Oueauteftcomeer6naU'tari6tfmaginationiequafi fic ^gj^
eiufdcgiiiecuitli^^penccnivnapo^p^tfciri b6:tn6bo £a,t,g»,
% qp oeiectat:t^ molcftatcftimarc vniiie virtutie eft : •:
oino cftimarc rc:': ciua prf it: vnaquetp cni baf potcria/
ru eft potetia fug re:': ivv^ eiue priii.0ed ccrte no cft per
fifcta potetia.f.pncipiu pfccteappbendedi in actu varia/
tioneabvnoinaltcrii:fmg?crtalte:pnifi cus adiuncta
fiucrit ci voliitaa ^uenics c:c fnia eftfmabiU requetc ima
ginauonc c^cupifci^biic vel irafcibile vel c% fn ta ttclligi/
bili fequete co^tatione itclUgibile vrfo:marioncfo:mc
itelUgibiUs. Cii enicomee ciue fucrit illa vo[untae:nec
ftierit votutae ifirma:fcd pMpta pairrctibue otbite ciuc
facffitoebercmcb:amoucri:fitfincpubio icfFcctu pn'"
oebite actioid.iSi^rimtie eni g? ca in tcri? oii no cftca oc/
bedi reefTe p illa catfi no b? effe p ili j:ari bac aitt oiflpo/
ne no eft volfitae nifi DebiUe^q: no cocurriit oubc igit.
porenrieqcomiranfrarionaUtatcpcrfcc):pittarionefu}
patfentieteje^aetueludabillisnoocbeteffcintaUco/
par()tione:vt cfi cgerit in illud agat g iUud:rtc vt agat z
illud cii t|7re adbuc ftn t potetie:': oino c;: eo gp obiiiat po
t^ie p9ciett:nd fe^tur vt agat.foi.n.e^ea Tola oeberet vt
«gcret oebcrct ct g B vt^enirct ef ea oue actioes '^r.
£ ^ea q fiuit medta iter ea6:q6 ed fKuolnXii aiit fnerit fi/
cutDixim^ctiic agctnecc(Tario.(n ©j^tenc q fiitin eie
q riit ejc ronalitate 'ZimagiHationecii imag^natii^erint:
1 obuiauerint potetie patie'ti^fectio ocbebitceactio ibi>
eo Q) nd ellibi' voliitas nec electio q e^pectct .iSt at fue/
ritaligcftqd ibi qcpectec:fo2tafTe na erit qd e;:peaat: fed
li cguertt na:tucn3 ilUt crit vcl pncipin rci vrge pncipt):
^ndpiuaiit eritc6pofitit:q: eo qt> ptertjtri cjc eo qd cft:^
fiicerkolifevoliitaafpcctate.voifitae it oiffert ab 15 iw
qaitCi kit&i at cii po* paiTiua obuiat actiuc.Djvt pafllo
^ueniat in bie reb^^^tuc ipfa potetia pafTtua efl perfecta.
C^o^n-pafrCaliqneflBfectaaliqtiijnefccta^i^aUqji
cfl^pin^ aliqii remota.^n fEmate.n.po" c vt fiat vir: i
in pbero ct po* e vt f iat vir.jSs po' q cft in fpmate. eget
Vt obuiet (ibi ct po^pus mones ad aUud $ moues ad vi
nUt3te.opus efbt.t>tpU6trabatadeffectii aligdqd no
«fl vtr:'z fic oeiHdeodaptabif ad trabedii ade^ectiivip
mtidimcpo^n.virip^lTiua 15 efl.^n fpmateat certitTi/
iiie nd e adbuc po" pafTiua viriUtati8.5mpofTtlxle eft .n.
ta no fgma foerit ^ma:pattat od ecndii vip. &i qi fait
in eiaapo'' fteri altud ^ fpma.^ pofT 15 mutaf ad i[i6:9
et i^a^pue erat in po^:iccirco mapmaeiloiain po^0s
oligd dt qd cu ven it in eamimpedit eam ab aUo: t tunc
necefle efl remoueri ilUtd a quo impedit :i aUquid ef 1 qd
eit venitinea3.ndtmpediteaabaUqno aUo.fed egetaUo
cp adiungat fibi ad boc vt copleat adaptatio:'z bepoten
tfefunt potetieremote.(j7i>2opinq verofuntqnoeget
fibi adiiigt vnl potetiiactiua ante aUa potentia actiua:
C qua patiat :arbo:.n.nd e(t ctauis in po^j^pinqua : quia
cget vr pus ftbi obuiet potetia actiua pter potetia aaitta
oita fit clauis q cft potcria Icid6ii,fccadi i Doladti pofl
^ p adoptat ad ixitiedu ab obuiatoe potetie qua fit clauis.
(Tl^otetia? aiit qda funt q^ueniut ej: na t qda que^/
ueniut ei^ ofuetudine:': quedd e^ artilicio."Z queda e;: cat
(U.oftaiicidq6.puenitei;artifido ab eoqd^uenitejrco
fuetudie.'3(n.n.qd,pucnit e):arufido:e(l id in quo ad age
dfie^matcrtjs.egcmits inftfis tmotibus •zaiaacgritejc
boc aptitudine q e(t fibi qfi (it fomia ilUus artifici^ : que
aat funt g pfuetudinerfuntea q adueniut ex actioibus q
nd eget tUis:c^ no ^tenitit nifi ei: ^ttpifcetia vel ira vel
fni9:velbabet inetsintetton5adbitcfineiii.fed poflctt
^lequiteas finie qui cit pfuetudo:^ no fuit intetue:f5 nec
fitit ^flietudo ipfamet ff abiUdo fozme illa^ actionum in
aia t fo:ta(Te:ft ita no eritf (ni.no erunt iftrumeta.ncc ma
terie oefignatc eo g? non eft cqlc boie):ercere amblutio/
nemte^cercerecarpentarileo mo quo oipmus. 5nter
beceaim ouo nraUii interefl. oeinde cfi 13 (i oiligc ter ot/
tederisacg(ittopfuetudini8tartifici)Oucrtunt advnii
ttio<iu.(C'Potetie vero q funt q nam:queda funt in coz/
po:ibu8aiaUii.Quidaaiite>:anttquis oi%emt potcntia
efl (tmul cum efrectn:ncc piccedit eii:'Z ^m boc Di^erttnt
«lil pofterio:c8 g>b Duo motus funt.QuigbocDijcit : vf
tiTafte qp fcdcns no elTpotes furgcrc.f.q: no elt pofTibfle
innaeius vtfur^tinterimoumn6furgit.gquom6 fur
get:i q6 noefl in na Ugn i vt oolet e]c eo po2ta:quomodo
igifoolabif.^zquiboc oidt ndcHpotes (ine oubio vtvt/
deat 7 inf^Mdat fepe i vna oie.igitur certiiTime erit cccus.
|Si igitur nuUi rci que no eft:eil potetia cfTendt : tiic im/
poftibile eil cam efTCjd aitt qd poffiWle efl cfTcpofTibi/
leefVndeirciiUoquinflecefleefmcfrerg; ailt poflibile^
BtcmSmx
8?
e(re:ncceiree(lTtvel(itaUquidvetnoii{taUquid.SiflC
fiterit 9Uquid:necefTe efl tiic vt aut (it fubm rei:cuiuB na
efl vt fubfiftat in eo fua fo:ma:aut vt boc fit ft tr rcfpcciu
fUL-ficut albcdo qua ponfibile cfT efTe:'Z pofTibile efl no ee
quani$ in fe:nece(Te efl igit B cfTc re que eii efl vel fit ep»
(ies p fe:(ic vt (it pofTibile fuii cfTc qciis ^fe. vel fit ficut
cttm e^ttin aUo a fc.Si aut pofTibile buius intcnoie fue
rit vtpofTibile fit ipfum e(Te aliquid in alio a k.tac pofTi/
bilttas fuiefTeerit criam in alio. Opo:tcbit igitur vt ill6
aUud babeat efTe at; poffibiUtate cfTe bui'''z ilUtd (tt fub/
iectum dus. !5i aiit ftterit (tc vt cum fiterit fir exiis per
fc no in alio a fe:nec oe alio a ie vUo m6:nec fit pedcs ej:
aliqua materia:p:ita vt pf^imaf in illa: vcl cgcat iUa i ali
quo : ntnc pofiibilitas fui e<(e erit p:ecedene ipfum non
pedesej:aUqua nia:neq? eicaUqua fuba:eo qp iUa rcs no
pedet e^ aliqua re:igif pofTibilitas fuiefTe crit fuba: quia
eritreebii8e(TeQfe.Si aiitfuiiefTcpofTiMeno babu&'
rit effexnt riic no pofTibile i ipofTibile:pofi$ igif eieji
(htpfefi utporituefl:tiic^fubaefi.@cdpo(tq^fuba efh
tiiceHilUqnidditasqnoeftadaUquid ej:eo q^fubano
efi ad aUquid p feipfam.fed accviit ei ad aUquid.buic igi
titre)citriEfe:dtetiacfTeampUu6p:cterfuiim cfTc pofTi.'
bi[e:quoeflrelanuum.Tlofleraiitfermocft oe ipfo fuo
efTe pofTiMe:^ oeillo efl nodrum iudicium:qd non efl in
fuBo.!oed fm q? nunc of poninir cfTc in fubo:q6 eft ico/
ueniens:igintr no pot cfTe vt eicp permanet cj^iflcns per
fe non in fubo nec oe fubo vUo modo (it effe pofl no efTe:
fed 05 vt pcdcat aUquo mo t% fubo ad boc vt fit. Ca aiit
fiieritresqueeflejnftesQfc^fedeft e}:aUquovelcu efTe
alterius a fe:p2imi1 vero efi (icut coi}^q qd eft e>: f le i
fozma.@eciidume(i:(icutanimerationalc8 cum gene/
ratione coipo:;:: tuc pofTibilitas fuiefTependcbitab illo.
Tlon q^illa ree in potctia fitefTeco^pue albii c potcn tili
necq^inillafitimpjefTapotetiaefTendt pofTibiUtatc al/
bedinie in fuBo in quo impymif albedo. fed ftc vt vcl ba
beat efTe ca eo vel cum oduencrit ei aliqua cifp6:igit cit
fit co!pue.^.gfa.fiatt ignie cti ftt:n6 eflpofTibiUtae fui ce
nifi vt fiat ej: ma 1 fo:ma:igitur poftibilitas fui ee babet
futjm alicuius modi.i boc cfl eme ma: igitur res ej: qua — ^. _^
aUquid fitpzimn; eft fo:ma quc f it in m§ ■: fit corfujs ej: 1.24; ™^
c6iuncttt>neeantm:matcrie vno modo:-: fo:me alio mo:
ata quocp noj^ncnit criam nifi per cfle fubi co:po:ali6,i
pofTibiUtas fuicfTe eft in illo Cjcifbee per illud ^pter boc
op ilta ma app:op:iantr ftbi:t q: aia non babet efTe poft
non cfTc nifi cnm ftieritce co:po:p fm modii,ccmi]ctici6:
pquaadaptaturfieriinftrumetumdu6:'z pqua oifcer/
nitur certimdo fue noue inceptionie a p:imie: n6 g? cer/
timdo du6 (it in illa tiic aim fiterit in illie co^po^ib" pof/
fibilitas buiue c6mij:rionis:erit pofTibiiitoe eflendi aia?.
CLOuineauitco:pu8aquo^uenitacrion6 p accidcns
necg P viotetiam alterius co:po:i6agit p aliqua potetil
queeftinco.fieaiit^ucniatpvoluntatciEelccrionem
manifeftnmeft.actioveroqnoneftg voluntatcm ncqi
p elecrionem vel pzouenit a fdpfa:vet p:ouenit a re co:/
po:3Uque oifTcrt ab eo vet a re no co:po»U oifTerete ab
eo.0iautp:ouenitafeipfo ipfumaut pnenitatm alqs
cozpo^ib' in co:po:dtate: ■: oifFcrt ab eie in boc q> a fe^)*
uenitiUaacrio:titcinfttaefTentiainteIliginire(TeaIiquid
flmpU'u6fnp:aco:po:citatc:q6eftpncipiii ilUue acttoie
obipfo^-zboceftqdvocaf potetia,!3ivero(iterit 13 pcr
iUudco:pu8:tiicbactiot)uiu8Co:|M«i8 erit perviolcn/
tum vel paccidens.3fa aiit pofita fttit nec p violentiam
alteriue co:po:t6 nec pcr acddens.Si aiit ftierit e re no
cojpoyilcs feparata:nece(Tc eft tuc vt 15 co^p" fit aptii ad
biri^edtiilUidmedtitabiUofejjatovel Q;boc g> eficov
2lfeet3* S!raceaftt0
pttd.vel ec potctia q efl in ipfo vel ej: potetia q cJl in Uto
fCEatoSi vo fUerit ej: boc cp cft cojpiiB:tuc oe cojp' c6/
uenit in B.S5 fi fnerit c]c potetia q eft in tpfoitijctlla po'
tctia eft pncipiii ^ucniedi illa actioneab ipfo i^^iiis oc
fccd3tafee3tovelgeiu8adiuto:iii:velq:el]' pmu eiu9
pncipiiiin ipfo.Siautfticritejcpotetiaqeftinilio fepa'
to:tiic vel ipfamet po^ faciet Debere I5:vel ppn ei^^volun
tas.Si aut ipfamct po' facit oebcre boctunc ncccfleeil
Vtboc oebeat eflfe ab ipfo eode co:pe ^pter aliquod p:c/
dicto?J:t redibit ro ad pncipiii.Si vo fucrit g volutatc;.
neceiTeefttiic vtillavoliitasfitpotiue eligeel? cojpus
J3pterj)p:ietate qua appjopiiat fibi cjroibus cojpojib'
vcl fo:tuitu quocucg mo euencrit.l£i aut fticritfojtuity:
tiic nd.pcedct fm oidinc rempitemii vel fcpi(Timii,'t>ce
Sn.r.pbr» enfmcafualcsfuntqnofuntfemEnccrcpe.rct? fonales
i.ym«i\f, funt ea q funt femg vcl fepe.igit no fiit cafualcs.TNcftat
igit vt fit I3ppter^p:ietate qua app:opjiat ci e)C oibu3
cotpozibus.-: vt illa^p^ictas fit rcs a qua voliit ee aduc>'
tumilliusactioni6:Deindenecefre eftvtetia velint;qj
ob boc vel illa^pjietas facit oebere efle actione illa fera
pcr veleft cj: eafepc:vel no facit Dcbcrc vel no crit fepe,
35 iSi au t fecit oebere femg^tuc eft pncipiii buui3.©i autc
Scdo lib:o facrit fepc.fed q6 eft fepc:ftcHt nofti in na libus ipfus eft
miaame, ^^ q. ^^^ fcmp^nifi fit aliqd ipcdieaqi fiia ^pjietas qd
lejrcaefifcpecft^ptericlinationefuenature ad partem
cius q6 eft ab illa.g3 fi no f ucrit erit jspter impedies. 3<I
igit q6 eft fepe erit femp fi n 6 fuerit cjd impcdiat:i q> fa'
cit feme eflc eft id cui pccdit 13 finc iinpcdiete. Si autc
illa^pzictaB no facit oebere ce femg nec fepe. tfic qjfam
cfie ab ea t ab aUa ide crit:'Z 15 qp appzopziat fibi fit foz/
tuitUhOictum dl aiit no efle fouuitu. @itr ft oi^erint g?
Dignius eft ipfam effc a oato^c iplius j^pzietatis.bcc fig/
ilem intetio eo:^ oe aduetu eius ab itlo yvit.nicn xioz erit.
igirveliUefaciteamDcbereeflefcmg vel eft pparatoi
Debedicfle.pparatozcnimca eft.veleflentiatr vel acci/
detaUter.^iautnibilaliudfueritcaeflcntiarrnifiillud.
tijcnoeftEaccn[8:q6.n.cftpaccnseft fm aUque duo:^
p:edicto?jmodo?J.rel^atigit vtillajjpiietasfit que fa/
cit oeberc efTe:igit ^puetas q focit Dcbere cflie of potcn/
tia:'z ab bac potetia ^ ueniiit actioce co:pozale8:^uisj>
ueniut uadintoiiii pncipi) rcmotious. fi_ Ccrtiftccmus
igit niicg7oeqdincipitb5pncipiumale:iDico oino qi
oe qd incipit cltc poft no efle finc Dubio bs mam:Omne
cnim q6 lcipit efle an te^ fitneceflie eft vt fit poflibile in
fcSi.n.fiierit no poflibilcin fe:illud no crit vllo mo.Tlo
cft aiit pofTibilitas fui effe.co qp ages ff t potcs fup illud:
quiaages n6eftpotesf«gillud.cuipfumnoftierit infe
polTibilc.n6ne.n.vide6:qjpofliimusoi^e g?fng ipolfibi/
lc no eft pofle:fed poflceft fup id q6 poflibile cft eflc. ©i
cnim polTibilitaseendi rc cet ipfum pofle fupcam. tunc
1? cfTet quafi Dicercmus g? pofie no eft n ifi fug id q6 eft
pofle^xciuafi Diceremus g> fupiinpofl^ibiic non eft poifc
eo gj no eft pofl^e fuper iUud. -; nefciremus an res poflet
ce vel no ee p cofiderationc fuijpfius in fc.1'5 g cofidcro'
tionc oifpqnis potetie ilUus que potcft fup eam fi eft po/
tetia fup ei vel nd.ioi aiit oubitarcmus an eet potenri^
Btg iUud on no.tiic nocct nobis pofl^ibilc fcire iliud vilo
md.Si.n.fciremus illud;tiic vel f m boc q> res eft pofl^i»
biUs vcl no poflibilie:': tiic no polTibiUs itetio cet q6 no
cft poffe fup illud:'Z itctio pofl^ibiiis eet q6 eft poiTe luper
iilud^-zficfciremusignotiipignotii.aetc igit manifeftii
eft <p itc'tib eendi re in fe pofl^ibile no eft intetio ipfam efn
fendi iic vt fit pofle fug cam^quauisquatii ad fubm fint
vnum 'jfpfam.n.ecficvtfitpofTefupeamcomitas ead
ipfam ecpofTibtlcm in fciq: ipfaro cc pofl^ibil^in fe eft re
CapRn
f)xctttlin)p(tus:^ipfam tztvcxttit pofTc ruenm cfTre/
fpectu ipc rtbnisad oato:eefl'cndi.(t;ii>oft$ igiturboc
c6ftat.Dicemu8 qp oinncq6incipitantc$icipiatvelcfl
infepoiTibi[ecflevclcftimpoflibileefle.g7aiiteftimpcf
ftbilc ee: nd crit.q6 vcro polTibilc eft efle vel iam pceflTit
ilUidpoiTibiUtasfuiceveliplum eft pofl^ibiie eflc.3m/
poflibileeftautquinpoflibiUtaefuieilTe vclfittntetioq
cft.vclqucnocft.^iiipoflibilccftautvt fit intetioquc
no cft aUc)d.aUoquin no pzecederct iUud pofltbiUtas Au
ee.£ft igit intctio que eft. Omnis aiit itctio que eft vd
eft tp\9 no in fubo: veleft ej:ii8 in fubo.gcgd aut cft cjci/
fles no in fubo.ilUid b; ce^pjiii g q6 n6 05 efTc rclatumi.
pofTibiiitas vero effendi no eft nifi iquatum eft fm rela/
tionc ad aliud cui cft pofTibititas eendi.igitur no eft pofi'
fibiUtae effendi fuba quc no eft in fubo.eft igit intctioQ
eft in fubo 1 accidetale fubo.Tlos aiit pofl^ibilitatecflcn' IfctCm*
di vocamus potetiam eflendi^t id q6 eft fuftines poteii/ |;"ff««^
tia eflcndi in ciuo cft potctia cflfendi rem vocamue fuBj •"<•<•»♦
1 f le t materia t cctera fm wrioe rcfpcctue. poftql aiit
omneq6icipitiampceditilludma:tuc oico g^l} capfa
qucinduximusfaciiiteftimariQ' potetia abfoUitc $ccf
djtcfTectu^iteftpozeonifiinfolotepoJCtboccftadqd
multie^ antiqui9acceffcriit.<rOuidam.n.e]cillie attrir
buerutelTeflcantcfo2mft:t^poftcaagesinuefh'uitea
fozma que fuit ciinceptto p feipfum.(E; Ucl ficut quids
ejc bis q pfumpfcrunt U^qui oe b^^putaucrut oittcefttiflie
quidda ftcut aia c\xi fonepringitoccupari circd rcgedas
f le t in fozmadii ca:fcd q: no occozauit rcgimen nec co^
pleuitDeco!emfo:mationis fubncnit ci creatoz toeco/
raitit eiue pftitutione.Cr31i) vero oijccrut cp bcc oia ftie
rutab ctemo x mottcbant naturie fuie motibue inoidU
natie:f5crcatozadfuuitnaseo^ 1 02dinauitca.CC21i| t>
oijceriitQ? pmii ftiittenebja 1 inanitas vel aligdq6 non
ftniebat femp manee getti:^ poftca motu cft vei pfiifto
qua tcnuit ille qui oict^cft catbegonfmus. ocs i(ii vijxi
riitgjpotetiacftantcefftctufiaitin feminibus tin fgi
mate 1 in oibue q fab:icant :05 igit pftdcrarc B 1 log oe
eie:Dico igit g? in rcbue pacularibus gtiatie cozruptt^bi/
Ubuecft fiattipfiDi]cerut.5n bie.n.potcria p:ioi cfteffe Stino.ft
ctu poatatc tpis.rcs aiit Vfcs vcl etcrne q no cojriipun/ m«^.i,Ui
tttr:q§uisfintpricutarian6pccdiitea qfuntin potcnris
vtU) mo.^mmo potetia eft pofterio: fin iHi^e pditioncs
oimo.potctia cni5 poftq^no bj cfle p fcipfam:tucnccefi
fe cft vt Rt E fubam ad boc vt fit in efectu.gi vero non
iiicrit in eflectuutiic no eft apta ad recipie'du5 aliquid. cp
enim nibiteftabfolutendpot recipcaligd. ^tciam n\u
quid eft in eflecm q6 no egiitt pue effe in potetia aUquid.
ficut eterna q funt icmp in effectu.^ igimr moccrtimdo
ciue q6 eft in elfectu eft ante certimdinc pote^tiecfl^entia/
Utenafr vero po tc'tia optts b5 epre ad cfTcc tii p a Ugd q6
eft in effecm cii illud eft in potetia:n6 gp tttud incynatcdi
cfTecm:fic enim illud egcrct alio trabcte ad effectii; 1 g#
iteniret boc vfcp ad aligd q6 eft in elTectu q6 no incepic
5nplerifqgautn6trabitpotetia ad eflnectum nifialigd
ciufdemgenerisciimilto ctTecmbiie effein cffecman»
tceflccmm.©icutcucalidiicalcfaciti ft"igidii iftigidat.
pierticgaiitidq6eftin potctia inquatiieft fuftincnspo*
tentiaeftDeeoq6eftineflcctu:fic vteficctus tcpo:c fit
p:io:poteti3 no cum potentia:fperma.n.cj; boic fluit t
femcn c j: arbo:e fic g> e jc boc fit bomo t cj: 15 arbot.Tlo
eftenimin bisDigniueponereeflcctumantc potentiam
$ potcntid ante eflecms.^tecffcctus in imaginatione t
oiffinitione p:io: eft q? potentia. Xn cnis no potce oiffi' J
nirepotetiam:nifi q: cft buius cffectU6:cffcctus vero no
cget ia fU8 imaginarionc 1 piffimrionc vt Ht potenric
^u.n.0iifintC9 qdratii t ftelligcs illu.ita vt no ttanfeat
E'animii tuil potetia eflendi ip fum.Tlec eft tibi pofTibile
oiflfinirepotctiaquadraturenifinoiesqdratii noie vel
intcllectu;i ponas illii partem fue oifFonis.^tes efiectus
puoi e potctia.Efecttonc i fine.potetia enij eft ipcrfecto
ccffcctusertefectoiibonuinoire noeftnifiipfam ce
WCffectu:vbiaiitfucritnMliiibieftaUgdinpotetiaaU'/
q mo:cii.n.rc8 fuerit mala vferit e feipfa; mala i oi mo
qd cft ipofTibile: fi.n.babuerit se:jp fecto iqua tu eft maU»
no cft:q: no cft mala:niii iqultii ipfa e puatio gfecriois:
ficutigno:atia:vclcritfiaitidq6 facit Debcrel3 eiTe in
elio ficut iniuria.5niuria.n.n6 cft mal3:nifi qz oiminuit
na bonitatis ciua a quo fit iniuria:': ei' cuifit iniuria mi"'
Duit falus 1 facultae:'! alia b9.igit inquatiialigd cft mo/
]a gmxta cft cu paattonc:-z cii aUquo qd eft in potentia.
CTSiaut no cffetcu illo ncc oe iUo idq6 eft in potentia
jjfccto Efectiocs que ocbcnt rebus eitent pfentcs :im
00 cflct maU» vlto mo.manifeftii eft igif :qj id q6 eft in
cfiectu:bdnu cft inquatii lic cft:^? vero in potctia eft ma
Uim.vclab ipfo eft maUi.Scias aiit q> potc'tia maU' me/
Uo2 eft $ cftcctus:-: cfTe bonii in cffcctu meUus cft $ po/
tetia boni:i malum non eft malii p pote'tia maltfj g ba'
bitummaUcie.lNedcamusigitad idinquo eramus t
DicamusrteiamnouiiTcoifpolitionc piioiitatis potentic
abfolutcScd potctia particularis pzcccdit ci^tum cut
ins ipfi cftpotentia.aU'quado aiit pccdit eifectus finiiUs
610 cflfcctui ad boc vt fit potetia ab ipfo.3U'qii no. fed eft
cum ca aUgd aUud g q6 e]citpotctia ad eifcctii.alioquin
eflfectuB no baberet eiTc vllo m6.Sola.n.potctia n6 fuf/
fidt ad B vt fit eiTcctus^fed eget aliquo q q6 trabat potc
Cia ad cflFcctum.iam igitur noftt cp cffectus fm veritatc;
pao2 cft potcn tia:oignitatc 1 perfcctionc.
<C£aplin.IlI.fi)c efecto x ipcrfccto t oc co q6 cll vltra
pUif$Efcctionc 1 oc toto 1 ve vniucrfo.
!lft I tfl II ttl ^^^^ oiTignaucriit gfcctus in
ir\iil|Uii| rcbtisj>ntibu6numc;:cum
oe q6 ocbet brc rcs: ia; b; numcro ■: nibil rc
ftat oe eo q6 no babcat in k.(nixinde tran
ftuleriit b ad rcs babetcs quatitatc ptinuam
« oijxrutgfcctii in ftatura co gp ipfaapud vulgii cft mv
mcrata:3[pfa.n.n6 cognofcic a vulgo nifi inqua tu mefu
ratur.Cii vero mcfuraf :nccelTe cft vt numercf. (£tiei
inde traftulcriit 13 ad virc8:i qualitate8.Dixerut.n .boc e
gfcrtu virtutc -: perfcctu albcdinc ■: gfcctii pulcbatudi*
ne 1 gfcctii bonitatcquafi gcgd 0; babere bonitatis^iai
babeatanibilrcmancatejztra.lLiicindecualicuiftjcrit
additu; aUgd ciufdcm gcncrisiciuo noe(t opus ciad nc/
cclTitatc vclad vtiUtate 1 fil'ia:Di)Kriit fuefluu : q: vidc/
riit rc elTc Efccta fine co.crfi»cindc (i illud quo opus cji
rci:ia; b; rcs:-: cu; co b; etia aUgd aUud fui gencris quo
no cget res quatii Etinet ad feipfum f; qguis no egeat co:
Jnca:titj)dcftp:omodulofuo.ocl3Df vltra Efectionc 1
vUrafincK igif cft Efcctii -: Efcctio.icft qfi nomc finis
« 15 pmii cft numero:t oeindecctcris abeo Eo:dinc. qft
n6 Dtjccrat g» ipfum Efcctu llt totiii vniucrfum:': g? ter/
narius no tit^fcctus niit ob boc cp b; pncipiii tmcdius
tfine:q faciiitcii Efectu:^ncipiii.n.Efccti6i8 in numero
crat.oeinde no eft 13 in na aUcui^^numcrop iquatu cft nu
mcrus vt ftt Efect^abfolute.oi8.n.numcru8 vni^gfiis crt
ad addedu ci aUgd q6 no cft in eo.Q tn cft Efcct'':': in dc
narietatc vel in fcnarietatcf; iquatu cft numcrus no po
tcft ce Efect^.Xcrnari'' fo iquatii b; pncipiii mcdiii z fi/
nc Efcctus eft.Sed binarius iquatu b; pncipiii -: fincm
ttft:cftimEfcctU8:iquatu.f.funt ouo iter q no cft aliquid
aic naturcq6 fti mediu.nfm 15 pHdcraci^eras Diniit»
Tcrtmn
96
nes.f.nfftmediiicnon finis vcl mediumt finis.Cufa
iamamifit^Dcbcbatciccpncipiii.^te; impofliibilc eft
cffe Duo pncipia in numeris quo^ nulUi fit mcdiumvllo
mo nifi in binario numcro.ncc ouo fines quo:um vnus
(itmediusaUquomo niftin binario numero.mcdia i?o
in ceteris numcris cii piiteiTcmHlta.tn vniuerfitas coijf
inquatii funt mcdia funt qfi vna rcs.3fte rcimultcnc cft
finis in quo quicfcas.igif acqiufitio pncipt; in iiioi finie
1 medi) cftEfcctio^ ttiaio: potptingcrein o:dincc6fim»
U.©cd boc n6 eft nifi in numero.ncc cft boc c6p:ebcfu5
nifi in tribus poft^aut vcnimus vfc^ad 13:Difcedamus
inde.n6cft.n.nf vfus loqui Dcb^ rcbusq fab:icanf fug
itctiocs rctbo:icas.nccfuntDcfpcculationibu? oemon/
ftratiuis.Dico aiit q? fapictes etia traftulcriit pfecni; ad
ccrttoidincciTendi^-^advcrificaduilludDij^erut g? Efc/
ctu eft id q6 eft b9 cii bac pditi6c.f.q) fuiT efk q feipfum
^tii Efectius ciTe pot acquifttu cft ci:ncc ineft oceo niH
q6 cft ad cii nec c6paraf ci aUquid oe gcncrccfl^cndi fu/
perfluii=fupcr 15 cpparationc q fit p:imaad cii nift p ca;
q fit aUud ab eo.,nP>Uifi$Ef'^i^tu aii t cft id cuicii ee q6 D$
bfc:': ab co cjrHbcratcc ad cctcras res. veluti fi babeat
fuiie(Tcqualco;cumbfc:-:b;c(Tcfuperabudas quo no
eft ci opue:': abeo cjaibcrct ad alia:': boc fit ab co cfl^cn/
tiaU'ter':biico:dincmattribuerutp:imopnct'pio:q6eft
vltraEicctione.-c)ccuiu6Cflcin ieipfo.n6 e^caaUaabeo
fliut ciTc c^beras a fuo cflTc ad cctcras rc«:<: o:din c Efc/
aionis attribucriit intclUgetie eiqej: intclUgettjs fcpare
tis in pncipio fui cfTc in efkamcm no comifccf aUgd po/
tctic ncceicpcctat aliud cfl^cfSiautc fiieritaUquid aUud
abca.bocetiaeftabeflcq6fluitap:imo.3;daiitq6eftt/
fra pcrfcrtiipofucriit Duo.f.fuflFicicn8 1 infuflficies. Sufi
iictcne eft id cui attributum cft aliquid e qd acquifitum
cftci coplcmcotum fui in fcipfo. Jn fitflficicns f 0 abfoUi-
tc cft id q6 cgct alio q6 attribuat fibi copletione poll co»
pleuonc.c^plu aut fuflFicictis eftaia r6nal»:quec(l vni
uerfttatis ftcut ccU.^Tpfa.n.E fcipfam agit actioncs q fnnt
ipfiusr: facit efle Efccrioncsq Dcbct cflcipfins vna po(l
aliayq ocs n6 piiigunf fubito ncc ctia.f.rcmanctfemper
nifiqdfiieritDcfuisEfcctionibtisqfuntin ftiis fubftan/;
Visi fuis fo:mis.vfl niiq^cciTanta potctia:q|uis in ipfis
fit pncipiii trabcndi fua potcntia ad cflfectii:ficut 13 ttipo
ftca fcic6.'5n fufl^iciee aiii eft q lia fun t ca:q funt in gcncra
tione -: co^niptionc.nomsn vcro Efectionis t nomcn to/
tius 1 nomcvniucrfi pcnecognatafunt in flgnificationci
Tlocft aiit pditio Efcctots vtptincat fub fe multimdinc
ncc in potetia ncc 1 cflccat.tcttl \'o 0; vt fitmultiiudinia
VClinpotetiavelineflfectu.vnitas.n.inplcrifcK rcbus e
cflcqdopo:tetbfe.Efectiofo inrcbusbabetibus mefu/
ra6 vel numcros vticf eflie ipm totu in fuKo.rcs igif cft
Efccta.inquatumnilremanetc]ctraea':cfttotum:eog>
(juicquid neceflariii cft ei eft in ca.^pfa igif rcfpcctu mul
titudinis cpitis in ca c6p:ebefc in ca cft totum: 1 f ; boc
Qjnibil remafitCFtra eam eft pcrfecta.Cr*poftca vcro
oiffcnferunt inacceprione nominis totms t vniucrft fm
OUO6 rcfpccmB.aUquadoentm oicuntg? totum Dicif c6/
tinuum 1 Difgregatum.vniucrfum vcro Dtcif nifi oifgre/
gatum.aUquado oicu t cp vniuerftim oicif ^p:ic id in av
iu8 fitu non eft Diuerfitas:': totfi of id in cuius fitu eft oi/
ucrfitas:': Df totum •: vniuerfum q6 n6 bobct vtracu Di/
fpofitione.£t tu fcics 95 bcc noia Dcbc't accipi f ; cp ccue/
ncrimus.alitcr ctia of totu id in quo cft Diltinctio:itavt
habeattcmunii.totii ctia oicif f m rcfpectii fui ad parte.
vniucrfumctil 0; cfTcfilr : vniiierfu;.n.ej: vniuei fitatc
eft;': vniucrfitas no eft nift numcro:p in cflcctu vcl vni/
tatuincffcctu:i@edv(usrcLa]cauitctiaadidq6cft(^r9
'Sbfrrcctits*
IPtlarqdl/
ptrfccnMBi
SvtHtiiB
3fnf<i(&t(ai0
■jaiuudaa.
Cqiuoita*
etustvnueius inpotitii.isitfmope(ttota dt oppoff/
tu partui vniuerfus eft oppofitu vni qfi totii (it qd plTdc
ratur bf c altgd a quo numcretur qguia non pfideremus
cius vnitatc -: vniucrfu, fit id in quo pfiderant vnitatca
^uis ndpfideret i co numerjtio. t? at ois oictio fupfiua
cft.C6ucnietia.n.fecitcaaccipieodcm6.ita vt oicat gj
totu •: vniucrfu; e in rcbus no bntib' $titatc.eo cp ptint
git ea cgtitati acciitalV iicut of albedo totajz n igrcdo toi
ta:co 07 aducrtic cis intedi i rcmitti ftcut of caloz totue i
t^tiis tota.GrC6pofitu ctia cj: rcbus oilferctibuBTic aial
of totuicogjcftcjcaiaicozpojc^pars^oaliqii of id qd
numerat:'! aliqn of id qd eft aliquid alicuius:t bs fecum
aliud a fc:$uis no numeret illud:': fo:tafTe app^op^iabit
B noie alicuius^q: aligd of^re in qd no oiuidit res ^m
quantitate:fed in clTe iVcut aia i coipue aiali: i yle i foi/
ma compofito:'z otrio id c^quo c6ponit aliquid compot
(itum cj: oiucrfis pzindpns.
C£6plctU8cfttractatu6quartu8.C?ncipit gntus au/
]dlianteoeo.i^erebU9 c5munibu6:<:quomodocft cfTe
eoatm. Captiiii I.
»|fVv^«fv^f nuncvtioquamur Dcvtli
||«>WIWI aoeparticulari.£6ucnie/
tius enim eft ei a quo ia; c^pediti fumus
■z boc eft oeacciitibus^^s ec. oico igic
g? vfe of tribus modt6.of .n .vlc fm 13 gp
pdicat in acni oe multis Itait b6.t of vtie
itetioquapoiTibileepdicartoemultis:':
fi nullii eo:^ bcat cfTc in eflrectu.fiait itetio oomue eptan
gulcq vt1iseft:eo g> na cuts eft pone pdicari oc mulcisi
f5 no eft neccfTecfTcilla multa:imo nec etia ali^6illo^i
of ctvte itetio qul nibtl^bibet opiarign pdicec o^mut
ti3.cp tit ft aligd^bibct.pbibebit ca q I3^bat ficut fol t
terra.l3.n.cj: i5 g? itclligunt fot i terra:no eft^bibititm.
quatiiadintcllcctiipolTe intecionceojrinueniiiin mul/
tis:n iii iducat ro qua fciat boc efTc ipofTibiie ey boc. Ht
boccricipol1&'bilee):cd eiccrinfecan6c):ipfo;i imagina/
ti6e.pncauc]3oiapuenirc in bocg? vteeftidq6in itet/
lectun6cftipofTtl7ilepd(carioemultts,io;vt vte logi/
cil 1 ^ixicquid eft ftfc illi fit boc.3(ndimduii fo cft boc g>
no poc incelligi poiTe pdicart oc multi9.ftcut fuba ptonis
buiusDeftgnaci.3fmpofTibilecftcnimincelligi banc ciTe
nifi ipfi''CrTi.g vte cjc B g> cft vfe c quodda:-: ey boc g? eft
quiddacu(accidicvficaseftquidd3aliud.goe vttc^ 15
gjcftvtc^MWcitciifignacur vnuspdicco^cermino?:: qj
cij ipfum fuertc b6 vel equus cric b incecio alia piecer ite
tioncvntuerfalitaci&.queeft bumanicas vel cquinitas.
i^i^initio.n.equinitatis eft ptcr oiffone vniucrfatitatis.
nccvniuerfalitas ptinct in oiifone equinitatis.i:quintta5
ctcni; b; oifTone que n6 cget vniuerfalitm. &ed eft cui
acdditvniucrfalitas.vndcipfa equinicasn^cft aliquid
nifi[cq«inita6tin.3pfa.n.C);feneccftmultanccvniinec
cft c);ns in bis fenflbilibus nec in aia.nec eft aUquid bop.
potentia velelTectu:ita vt boc c6tineamr in tra eflentiam
cquinitatis.©ed e%boc gjeftcquinitas trn.vnitas onte
feft^pzietasqciiadtTigif equinitarii fit eqUinftas jipter
ipfaj.ppctatc vnu.Sitr et egnitasbjpter banc. Uiultas
alias.ppetates acetitcs fibi.ggnftas gfej: f3 g>in oilTdne
cius pticnifit multa eft cois.Sed ej: J3 g» acdpit cum jpi
paetatibUB i accntibus fignatis eft fingulans^eqitinitas
gin feeftcqHinita8tin.([; ©iquis aiit iterrogauerit nos
cecquinitatefmpdictidne.f.anequinitas ejrboc gp elt
equinitas fit aliquid vcl no.no erit refpofio nifi ^5 nega/
cionc:qiticqutdilUid fueric:n6atlc ^mncgarioRceiusqd
cft:fedeius q6 of oeca:V5.qtfi n6 05 oicigj equinitas cje
b cp cft equini tas no cft: fed e;c bcc 97 efl cgnicas no efl
CapPm
equtnitas atiqua nec aligdalio^.Sf oiitQCesqSnis fue
rinc Dueaffirmatiuc imcdiate.tijc no erir necefTe riiderc
aliqul illa^j vUo m5.qtn alteri'' eay .f. affirmatiue q co»
mitat ncgatione'.itelfs ellg» cii res no ftieritappjopziata
alteraafFir^^appjop^iabitbacalteraafTir^Cij ailitfuerit
appwpziatabiKei^ccntian^ eritipfajjpetas. b6.n.cum
eft vn' vel alb':!!? eentiabijanitatis n6 eritipfa cffentia
vnitacis.ycl albedis:nec centia boiserit eentia vni'' vcl
albt.Ciigfubmq6nispofitaflicritipfa bumanitas fni
g? eft bumanitas:vcluti aligd vnii.t iterrogaucrinc nos
f m aliquod priop Dicetes:gj aut eft vn u au t multa: tiic
n6eritnecc(Teritderealiq6illo|:.5pfa.n.bumanita8C):
boc gj eft ipfa bumanitas e gdda pter aliqd ilto? in cui*
oifTone n6 accipit nifi bumanitas tm.&s fi^pccas eins
eft cc vnij vct multa.ficut^peta3 q ca feg t : tijc ftnc ou/
biodpp:op2iabitgl3.f5ttiipfan6critip5app?opziatuni
cj: 15 gj cbumanitas.gc): bocg? ipfa e bumanitas n6 cft
ipm vn ii vel mu ltii.f5 c aliud gdda cui illud accidit e)ctrt
fecus.Cij g ipfa pfiderat f m boc cp e bumanitas ttfi: no
erit tiic necefTc pfideraricij bocid qd acciditeie^rinfe'
ais.CI^Ponamae g in 13 ouas pfideratocs.yna pfidcra 35
tionc oe ipfa fsq>c ipfa: 1 alia pftderationc Dc piitibus
ipfas.Scdm It pml pfiderationc n6 e nifi biianitas tiii.
vnde fiquis iterrogauerit an biianitas q e i pfone e% boc
gj e biianitas ft talia ab ilta q c in focrate:': necciTario ot/
^erim'' n6:n6 opo:tebitpfentirc ei: vt t>icai. g b 1 ilta fiif
vna numcro:qtTj negatioilla abfoluta fitit:': itettc)nmus
ineagjillabumanttasc): bocgj cbtianitase buanitaa
ctfi.B^ boc gj ipa e alia ab biianicacc q c t focracc gddds
c):crinfccii cft.^pfe i?o no iterrogauic oc bumanitatc nifl
C): boc gj cft bumanitas.Cu auc oifit. bumanitas q eft I
platoncc):bocg>ebuanita8.ta pofuitcirefpeccii ej^boc
g> cftbumanicas:actribuicergocircfpecrii cjcncii abca
cij vijiit q e in pfoitc aut q c illa q eft in pronctla fi non;
c&ciaaccepifTemu6biianicacee):bocgjeftin pfoncCn
eni c):poliauerim'' pfiderlccs il II g fc fm boc q>eitbai
manftasnopotfecgnBDictiOif.qcftvelrefcrat ad bw
manitatcq eftirt pldt^c-ztiic 13 eritabfurdu;n6.n.cobc/
ret vt!biianitas fit in pUiConc c): refpectu quo ipfa eft bu/
manitas tm.vct referat adbumanicatct tiic nominatio
platonis fruftra fuit nift itelUgat .Quia boc q> bumanita
tiacciditee in platone e):triufecti fiiit.31 aiiCDcftru)nin''
elficeeinplaconc.©edfip6titaec:ficct b5 rcfpectutn
ptcr bumanitaCe.(E ©ifls aiit in terrogaucric oicens.n^/
ne rtidiftis Dicete6:g> ipfa no eft ita cu ipfa: n6 fit ita ptcr
fuii cflebumanicatis qjipfa cft bumanicas.*^;bicemus nos
n6 riidiiTc gj ipfa e^boccpeit bumanicas no eft ita.fs ril
diflfc gj ipfa n6 ej: boc gj eft buinanica8:n6 e ita f5 q-> ipfa
n6 cft e): boc gj eft bumanitas ita.ija aijt nota cll- in logi
cabo|:Dfia.amp.fubmbuiu6q6nis pleriicpvf idefini»
tc cii no Dcterminat fTgno:-! tuc n6 fiet ad illl rrifio. nifi
ponat ipfa bumanitas qft aUqua Dcftgnata abfc^ oi mul
titudine: 1 tUn c nf a oictio.U% boc g? ipfa eft bumanitas
no eft pars fulJi:eo gj pgrue of bumanitas q eftejcboc q>
eft bumanitas: alioquin fieretindefinita. ©iaiitof ipfa
bumanitas: q eft c): boc gj eft ipfa bttmanitas^ias cecidit
in eam oclignatio q addita cft fup:a bumanttatc.Si oiit
nospfcnferimusinbocvtrcqjportes queftionis remo/
uebunturabea.intnc n6opo:tcbttcnevnu5 velmulta
nec ipfa nec aliud nifi fm intenuonem:quam neccfTc eft
cfTc ipfam vcl olia.': tunc oiccmr q> neccfTc cft eiTc oUam
jjptcraccidetiaqfuntciiijla^qnihilqpinucnifffneacci'
dentibus:t ttic no accipief f mbocg» cft bumanitas ta •
tum.poftc|aiitbumanitas platonis no eft fua nift^pter
«ccidctia.ciic b acciitia bitc actiones >n indiuiduo plato/
€tmti
nfg co cp qjfum copoRtu cft cj:boie vcl biimanftatc z io
ddcnbtjsq comitant ilUidtaqJEtescius ^biltactionc
in bominc velm bumanitatcrcogjrcferunt adbomine.
C (C P^cpctcmus aiit ea a capite i rccolltgemus ad occUj'
randum ca aliomodo tan^ remcmojatce qtie p:cdicta
funt.Dicemus g Q>poc cft quiddl rciifibile q6 cft aial vf
bomocummateria i accidctibua;':!? cftbomonalis.
1 boc eft quidda q6 cft aial vcl bo pftdcratu in fcipfo f 5
boc gj eft jpm.no acccpto cii co B q6 c fibi admijciii fine
pditioecois autppzii aut vntus aut multi.necin ctfectu
nec in refpccta et poteticif m g? cft aligd in potcnttaraial
.n.cj: B g> cft aial:': bo ej: 13 9? efl: b6.f.qu3tii ad oiffoncj
fuatitcllcctufuijabfqjpfideratiocoiumalio?: quc co/
mitant iUu5.noeftniftaial velbo.fcdaial coe 1 mlvif
diuiduuitaialPm rcfpectuin quopotctiacftcoe vel^<
pjiiVtaialPmrefpcctiiquocftinbis fcnfibiUbus vclf'
ceUcctuminanima cflanimaUaUttd nonanimial p(l/
deratii in fc tfft.manifcftii ell aiit g? ci'i ftteritaial 1 aliud
qdn6eftaial:aialtunccn'tinboc quafi pars eiusfirr-r
bomo.-potcrit ailt aial p fc pfideraniffiuis fit cil alio a fe:
cftentia eniin cius e(t cu alio a fcg eitcnua eius e(i ipR g )
fc.3pfum vero ce cil aUo a fc efl quidda q6 accidit ci vel
oUquid q6 comttattir nam fua fiicut bcc aiaUtas 1 bums
Bitas.g 15 pfideratio.f.e): 3cpe(i aialpccdit in ce : t aial
q6 eft indiuiduum .pptcr accidctia fiia:^ vle qd ell i bis
fcnfibiUTjus:-: iteUigtbilc ficut fiinplc): pcedit copofitit:
a ficut pars totu.C]c bocn.eiTc ncc cftgenus nec fpee nec
idiuidunm ncc vn ii nec muUaScd e|c boc efle cft tl tuj
oial 1 ttn bd:ncc comitat iU6 fine Dubto ce vnit vcl muU
ta:cu ipoflfibile fit aUgdciTc:'Z no c(Te aUe^ il>ojz.quauis
fit comitas tp; e):trinfeats. boc aiit aial f$ bac pdiaone
^uis bcatccin 01 idiuiduo:n6 tti ej: bacpditioedl aial
Bfecti1:quaui6fcquatvtfiataU'q6atai:n6q7in^itatefue
eircntic ej: bac coditioe fit aU'q6 aiaLl^.n.g? if^ aial in v
diuiduo e aUqd aial no jJbibet ips ee aial cj: 13 gj c aiaU
fcd no bac pditoc vt fit aialcj: 15 g> cft in illo.irii.n.l3 iw
diuiduii ftierit aU'q6 aial.ttic aUq6 aial bs cc. g aial qd e
ps aUcuius aiaU's:b3 ccficut albcdo q $uis fit ifeparabi
1(8 a ma:in fc tii b; ee albcdo.fic 1 ma aUud e pfidcra ta i
fc:-: bs veritate eindi g fe : ^uis vcritati fuidTe accidat
jeueflto. fldiungialt|ine(Tc.(r*p>6tatitaU'qui6 oiccre g»aial cy
bocg7Cilaialn6b;efTciniditiiduis:q:q6cft in iiidiui/
duis cft aU'q6 aial.n6 aiaUej: boc gjcft aial. Scd aial cjc
bocg>cftaialb5ec.gb5eeej:traidtuidua.Tlafiaialej:
13 g>cftafalb5c(Tein ^indiuiduo.tiicncccjTccft vtaut
fitj)paiiet'u8autno^pziij.©iat'itcll^p:iii.tiic oial cj:
13 gj cft aial n5 cft cj:ii9 in co.nec eft ipfum. fed cft aU'q6
oiaUSi f 0 no eftj5iniii:tiic aUgd vnii 1 idcm numero bj
cflfe in multitudine:q6 eft ipofTibilcC^ac aiit qftiones
■tinfto quauts fit friuola.tit idujn'mu8:idco cp multos qui vide
bant fapicntesouj:itinerro2e.i>icemu8ergo q> inbac
qftione veniterro! muUi8modi8.vnu6 fuitopinio ^id
q6cftaialcufueritaU'quodaial.tiic nattira animaUta/
tis afiderata inkno fm aUud no babct clTc cu iUo.oecla
ratio aiit buius errozis.iam patuitejc pzcdicti8.aliu8 fiiit
opinio Dc boc g? aial e;c boc g7 eft aiaU05 ec^p:iu vcl im
pjopziii ftn rcmotione.@ed no eft ita.aial.n .pfidcratus
f m g> eft aial 1 Pieim aiaUtate n6 eft^pziii nec impzo/
pa'u q6 cft c6cvtru(;g.n.remouet ab co.Tla ipfu5 ej: aia»
litatcfua tihcftaial.'3(ntetioveroaiaU'8c;cl3 g^eft aial
cft pzctcr intetioncm pynii 1 cois.nec funt intra tia in fua
gdditate.Cii gita fit:tuc aial ej: 13 gj e aial nec eft ^pjiu
rec coe c j: fua aiaUtatcfcd eft aial.n6 aUud aUgd a fc oe
oifpofitionibU8:rcdpfequif ipfumciTc^pzium vel c6e.
a <Lt>oc mgp oicttipoiTibileeiTegn fitaut pzopmijaut
c6e (i inteUigit ipm ej: fua aialitate ncccnarib Ocbcrc effe
aUgd iUo:p Duii:f r^ e.lla nibilco^r ccxfna aiaUtgtc. Qi
^ iteUigitfpotc ccgn fitaliqd co-ft icis q fiit:q: non p6t
cegn fcquat ipsccaUgdeo;: vcrajcccogjnccefrario fc/
quit aial cejjpjiu vcl coc.qocijc^ a t bo^ acddcrit no oc/
liructaiaUta5:qeej:13g>necc^pjiiinecc6e:f5fitpoftca
^pziii vf coc g id q6 accidit ei oe Difp6nib''. C l^ic e aijt
gdda q6 05 fteIUgi.f.q:ve:p e Dre:g? oc aiaUcTc 13 g> e aial
no 05 pdicari^pctas ncccoitas.ncc edvep- ofe g> 6 aia/
It cj: B g? e aial 05 n6 pdicari^pctas vcl coitas.na fi aia'
UtOB faceret ocbere n6 pdicari occo^pctaG velcoitas.f.
na fi aiaU'tae faccrct oebere no pdicari oc co^pctatc vcl
coitatctiic ncc ect aialptniii ncc eet aial coc <: f m 13 oe/
bee ttcliigere magna ee oiftatia fter illait ob 13 et itcrcll;
an oicaf:g' aial ej:bocg7eftaialpfe finepditioc aUcri'':
T an oicaf afarcj: B g>e afal p fe:cii ^yditioe n6 rci altcri''.
©i.n.pccdcrct gjafalcj:l3g> cafalgfceiTctcii pditioc
q6 no brct cc in fcnfibiUbue iftis.no tii pccdercf g> plb/
nitas eet in renfibt^Ubus iftis.clTc.n.aiaIi8 cii pditioe non
rei aUcrius in itcllectu tin e:aial f 0 p fc;n6 cii pditioc rei
aUcritie b5 ee in fenfibiU^bue. 3ps f 0 in fe in ^iratc fua e
finepditidcaUcrius rci:cj§uterttciimille pdittonibue q
adtiigunf d cj:trffecus.afal g p fcej: fua afaUtate b5 ec in
iftisfcnfibiU^b^l^aiitnofacitoebereip^cefCEatii p fe,
31pm.n.l3 g? cin fefijteofbuspditioibus q fequunfiUd
b^ecin iftis.^aatcircfidcdcrt^itilld c^trinfecuepditio/
nestoifp6nes.3p5^inoifl@nefue vnitatieec qua^eft
vnit ilU''collecri6is.eafal p fe abfc^ pditf6c3lterius rci:
$ui8 illa vnitas addita eftd ftip dialitAti (iia t e oc aiqs
;^ti'bus.(iriotaiiteetl3 afalfcQatu p fe:queadmodum
putaucrutiUi.tuc no eet 13 afal q6 fquirim^'z oequo log/
mur.lTos.n .f quirim''afal.q6 pdtVcf oe mftis quo:^vnu/
q6tg fitip5.©egatii f 0 no pdicaf oe bis:qtft nulUj eo?: c
ipm.vit n6eftopu6Coadidadq6ftendinnie. (£Mal§ ^.
acccptii cii accnrib'' Riis e rcs naU8.acceptu5 "io g fc.cft '^
na Dc qua of op ee eius pue cft ^ dTe nale ficut fimplqc
pue e c6pofito:i 13 e aiius ec.ppe of oiuinii ccqffi ca fui
ee:ej: 13 g> e aial c oei itctioc.^pm 'io ee cu ma iaccnr\>
bus -z ipm ee 13 idiutduti:$uis fit oiuina itetio.attribtiif
tii naturc pticulari-vtii ficut aial in ecb5 pUiree modoe;
ftc et 1 in itcllcctu.^^n fteUectu ctcni^ e fo:maaf alis ab/
ftracta f 5 abftractione qua pdij:im'':a of ip5 boc m6 fox
maftcUigibiUe.^n ftellectu^tfo:maafaUstatrcg>in f/
teUectupuenitej^vnatcadcoiffonemttispticularib'',
qpp vna fo:ma apd itcllectii crit relata ad mulritudine:
if 3 biic refpcctu e vtc.q: ip5 e vna ftctio in ftelleciu:cu/
fusppararion6variafadq6cuq;accc2i8:aiaU'tl.V5.qm
cuiufcuc5co:5:pmurcpfcntauerisfo:mdinimaginat6e:
fi poftca e jrpoliaucrit itcUectus itctioncs cius ab acciT ti/
btt8.acgref in itcUcctuBipfa fo:itia.gl3 fo:maeq acgri/
tur oe ej:poliati6c aialitatie a ql5imaginat6e idiuiduali
accepta oe ee ejtrinfcco:$ui8 ipfa no babeat cc cj:trinfe
cu3:f5imaginarioabftrabitca.(rt5ecautfo:ma^iji8
refpccmidiuiduo^pfitvfieitnrefpectu aic fingularis^in
q ip:imif eft idiuidua.ipfa.n.eft vna ej: fo:mi6 q funt in
itellecm.': q: fingulcaiefuntmultc numero. tucco mo
quo fiit gticularcs bebilt ipe aliu itcUcctii vte:q6 in tali
c6parati6ecadipae.in qU'eadejc:ioifccrnif in oia ab
bac fo:ma q e vlis coparatoe fui adcjcq pdicaf oe illte %
ocalijs.rcpetcmueatl? i?baij?j:iocii aliaej:p6ne: grce
cocs oliquo° biitee ej:trifcc'':t aliquo m6 n6.g? at vna x
cade res numero fit pdicata oc muUi8.f.pdica ta oe boc
indiuiduo:ita vtboc inditiiduufit ipfa:': oe boc idiuiduo
fimirr impolTibile efle inanifcft ti cft.boc at adbitc apti"
fiet.red oiitcoeeeomoquofuntcoesiii dfecm biitefle.
CCapl^.Il.Qiiatr nas comitat vrtos t coplef ofctio in
I5:i oemde oe ofia vlis i particularis ad tom i partc.
3 tf^r^i^l^^ltti manifcftiicrtgdfjtvrcineieqfiint.r.
■^ " • b nii ctii accidit vnus oe itelkctibiiQ
quc appctlam'' vlcg itellect'' no b$ ce g fe fo>
Ui in fcnftbilibus vUo mo vfe.n.c]c 15 g? c v^e
no b5 cc B fe folfi.no cit aut oubitatio oc co.
ar beat ec iquatii accidit aUgb'' reb^^ad 13 vt tp5 fit in fcn
fibiUb''.^.gra.aligd q6 c bo ips b5 ce in ptone i focra tc i
b^pocrate.oiccm^g gj nature bois ej: 15 gj e bo aaidit vt
beat ce^iua ej: 15 g? b5 ee no bj ce bo.ncc aligd ci''. nec
itrae in iUu: f? poftea cii eefegt ca tJ vlitas no bj ecnil!
in aia.vtitas ^o ejc H aUu rcfpcctii e(l (ic ia oiidim'' in p/
dictis.Cgjc bis aiit naturts tlla q no eget m^i ad gmane
dfi vel icipicdui fi eil:ipofTibile eil ea multiplicart:t fpes
b^eft vna numero.b^ cnim na non multiplicat ofnt»)a
necmaterijsnecaccntib^^^Drnt^sno: jppter ful fpllita/
te:matert)s no;qm abilracta c vel nuda:accidcttb ns no.
qm acciTtia aut funt infeparabitr comitatid n&s-i tac no
oit in cis multitudo q cil; fub fpe:aut fun t accclTibiUa no
comitatia n5mquo:paccciTiofiteel5g7pcndet cjcma.
3udicium g oe b^ cum fuerit fpcs cft vt cfle eius fit vnii
numero. (ITQue vcro ejc iftis naturis egct ma no b5 e(Te
nifi cii ma fuerit pzeparata. vni ad cius elTe aduen iiit ac/
cidetia-z oifponcs e^trinfecus g q indiuiduat .^mpoiTibi
le eft aiit vn a 1 eadc neim cfTc male 1 no male ficut ofte/
fum e(t in pjemiilis.^i aiit b na fiterit gttaUs ortcda po'
ftea g? na gtits no pot e)urtcre nifi in fpctms i ocinde co'
•^ ftituiteiTentia fpep. 15 gcftmodusene vlUi.OTIlon fft
atit porTibite vna i eade itctione epftere in multis. bu'
manitas enim q eft in focrate fi ipfa in fe no fcciidii intC'
tione oilTonis fitcrit in platonctiic q6 accidit buic buma
nitati in pfonc fine oubio aaidit ei in focratcnift g? f ue
rit oe acciitibus:cuius gdditas pdicat tin ^m refpcctu5
ptbnis.^ aut e^iftit in cfTcntia ptonts^nd ita efteius ejiv
ftctia in ipfo vt opits babeat referri ad aligd llcut cu al/
bet 1 nigrefcitvel Difcit.Cii.n.fcicrit g 15 no rcfcrf nifi ad
fcitu:redfeqm'f cj: boc g> in vnaeiTcntia piiigenf pria:p/
fertimft Dirpogencrisq|ttiadfpesfucrit qliseft oifpo
fpei ^tu ad idiuidua.eiTct ^tuc vna cflfentia oe q ^pae
oiceref :gj fit ronaUs t no ronalis.rion eft aiit pofTibile
Vt q eft fane me'tis itclligat q? vna t eade bumanitatem
veftiat accntiaplatoniB i ipfa cade fint acciitia focratis.
©i.n.conftderaucris bumanitatc abfcp vltaaUa pditiot
ne:tiic no cofiderabis bas retbnes vtto mo licut ias pic
m6ftrauimu9:manifeftii efl g no e(Tc poiTtbite vt vna na
babcat eiTein bis fenfibiUbu8:ita vt in acm fit vlis.i. ipa
vna fit cois otbus.vtitas eni^ no accidit namrc alicui ni
fi cti cccideritin fozmatioc itelligibiU.Ciuat'r aut^ fiiat 15
pfiderabis q:Bq> oictii eft in [ibzo oe aia : g? igif in aia
itetligif Dc boiceft idq6 cft vfceius atit vlitas no eft cj:
boc gjeftinaia.fcdc):boc gjpfideraf admultafigna/
ta babetia cfle vet opinata.£o?:.n.iudiciu ^tii ad ipfum
f, ide eft.Cfij: boc atit gp b fozma eft oifpo in aia ahq cft
*" vnu oe indiuiduis fcictia^i vd fozmationii:cii ficut alt/
quid oiiierfis refpcctibus ed gcnus i fpc6:filr ad viueu
fis rcfpectibus eft vle i fingularc bec igttur fojma f m
15 gjcftin aia:cftaliqua foum:^ aictcft fingularis. tf 5
bocg>in ea multa cotiemut Pm aUquctrium picdicto^
modop cft vtis.3(nter bcc aut ouo no cft prietas.llo.n.
eft impoiTibitc 15 fimut eiTcf.vt fit vna eflentia 1 accidat
ei coio.rctbne mutto:p.C6io eni, multimdinis no pot cc
nifi rctbnc tm.'Hifienim retb ficrct ad multa.noncflet
coio vet participatio.05 g multa refcrri adcfl^cntia vnas
uuinero.elTenua aiit vna numero cp 13 g^ita eft idiiudua
C^pVm JL
cftffncoubio.^pfaquocBataimaginaf ctia aliud vte t
15 fojma t illa piiigun t in ipfa aia vel in alio ab ipfa:que
oes f 5 13 gj funtin aia oifTiniunf vna DifFoncfifr et funt
aliec6itatcs.3lludgaU'udvreoifcrctiieftobbacfotm3
fuo^pjioiudicio.i.coparatioe ipfius adatia in aia quop
coparatio q cfficitea vtia no ftiit niU adejrtrinfeca f m B
Qjipfaejctrinfecapccfl^ertitin itcllcctu.pot igif ocedigp
15 ipfa fo^ma aducniat ejc ilUs.fCCii ault pus imaginatu
fiierit atiquid eo?r :-: aia ipicfla fticrit ab eo f m biic mo/
dii.no recipiet pofiea alia ipzeflfionc noua ab alio nifi f^
ittdiciu pus pfidcrati.^ius enim ip^ciTio talis eft qlis foz
ma pozis cu fit ejcpotiata ab accidetibus 1 boc eft plcna
pfozmitas.^iaiitvice bo;t ipiimcntii aut vtcc fpzeiTiab
eis fiterit a tigd aliud pacter illa pzius pofita 1 no ciiifdC)
generis cii ittis.erit tuc i[nciTio alia ab bac ^ma 1 no crit
pfoimitas.vreaiit q6 eft in aia:eft f m refpectum adbas
fojmas in aia: querefpccm^bsipsadquatsbaf fozma/
riiin aia:q pus rcpjcfcntata fiiitaic.Dcinde ]? fozma erit
etia fingularis ej; boc g? eft ficut Dijrimus.ioed q; in vir
tute aie eft vt itclUg3t:t vt itelligat fe itclligcrct vt com
ponat rtbncs cii rtbnibus:'z vt vni rei attribuat Diuerfas
oifpones coparationu vfc^ ad ifinitii in potctia:o5 tiic vt
b fo2ma iteUigibilis.tq fucccdiit fibialicpoftalias.ncn
CC(Tent:t fcquaf 15 ire in ifinitii:f5 in potctia no in cfTcct»
T16.n.{ci'ibitaievtcuaUquidintcltej:eritinactuoebcat
quoc^itelUgercciteo ceteraq comitanf iltud,pj:ic:autvt
cogitet oeiltis ncdtt illa q remotio:a lUnt. b.n.funt copa
rauoes in radicibus furdis 1 in,ppo;tionibus oiu5 nume
ro;j:q fiit,p j:Ie aic ad agcdu dc ilUs.Tl ec tfi cft nccefle vt
aia infimul agat 15 totii vcl pfeucrct in agcdo 15. f5 in fua
pplnq potctia b5 15 agere.^.gra:ficut ptrafitio laterato:jt
q finecarct g cogitationeeiue.S, c6paratio numcrici^
fiKnumerofcpeeifinitaf5mHttiplicaaone.b aiit c6pa/
ratio c id oc quo agim^^.C^S an fit pofe p fe eprtere tte
tiocscoes multitudini Dcnudatas a muUitudfe lafozi ^
matioibus tteltigibiiib'' gdda ert oe quo poftca U>qmur.
Cii g oicim'' g? nS vfis bs ec in bis fenfibiUb'' no itctligi*
mu9 g? ej: 15 gj cft vlis.f.f 5 biic modu vfitatis.fs itclUgf*
mu9 gp na cuiaccidit vlfitas bscc in iftis fignati9.gc): ft
gjcftna egdda;ie)c Bgjipfaeaptaiteltigifozma vfis e
gdda.ic): I5e'tgjitclligif ficacwcftgdda^tete): 15 g>
ve?: cft oe illa g? fi piiigercf no buic materie nec iftis ac
cide'tibus.f5itti matcrie titlis accittib'':^^ illtid aUud t>
diuiduii c gdda.Ss B na b5 cc in bis fenfibiUb''f 5 pmii
refpcctii.t ptcr boc n6 b5 ee vle nec e% refpcctu fcdo ncc
et ej: qrto in fignatis.Si at accipif 13 refpcct'' ej: itctioe
vlitati^.tucbnaciivfitatceritinfignatis.vlitas aiit ce
q B agim'' no c nifi in aia.GII^is at cognitis facile c co/
gnofccrc of ia q crt totius 1 qub ad vle 1 EtitutarcSTotii © ?'« "O"
.n.ej^bocqdefttotiin^ertniftinbisrcb^^^vtcj^o e?:boc "*»**'<
gjevlcnocnifiifojmatioc^tctotiinumcrafpartibHs
fuis 1 vnaquacp ptiu cft oe cfl^cntia cius.vfe f 0 n6 nume
raf partibusfuisnccgtes funt dc cflentia cius.^te na ro
tius n6 prtituit gtes q funt in itlo:fcd ipm ortituif C]c iU
U's.na^ovrisprtituitptC8qfuntillo:tj?ptcr boc na
totius no fict gs fuaf ptiuvUo m6.Tlamra \^o vUs ps e
namrc pticulariii.qin bepartesaut funtfpcsq prtituun/
tur a na ottum vriu5.f.gencri8 1 of nticaut lun t idiuidua
q prtituunf e;: na oium vl'iu5 "zcj: naaccidcntiii que vc/
ftiiiteacumma.^tctotum n6crttotii vnicufc^partipcr
(eMc vero etiam fielTet folii:pdicorcf tit oc omniparti/
culari.^tc partes oes vfis finite funt:partC6 Vo oes toti'*
ifinitefunt.^te totii cget vtocs partes cius fit pjcfcntcs
fimuLpofliintaut iniKniria\ieoiic p:etcr bas ey gbU9
cognofcitur totnm aliud cflc ab vnmcrfaU.
Simti
C"Capttit>III. Jbc aiTigtilda Dria inter geniis -z materil.
^ ~^ ^tllU^llff nMncondcrcnamgenerist
^ IIUvlllL fpeciei.Scnusafitolisapud
3' greco3 miiltas fignificabat itcHce8:Degbu9
no agimus nucin 13 nfo tge. Senits.n.in bac
artc no ligiiiftcat nifi itctione logica u cogni
ta 1 fuB5.aliqri tn agimus p 15 nome gcnus oicctes 15 no
cft illius giiis cui" ilUid ca itelligamus.f fpci ilii^^aut col^
Icctiois in g puenitcu eo in oiffone fua.Spc'3 etia in boc
nro tge 1 n ro vfu no fignificat apud noa in ' ib:i8 fcianis:
nififpcjlogicaifojmasrcjt.nfaaiititcntioeft oe eooc
quoagatlogici.fcicem^^ggjitetioquafignificat 13 no/
me genus n5 ert gcn^-n tlt ^tu ad ifo^mauone. &i.n.n6
fiierit ifo:matii altqiio itellecnt no erit genus.^imilitcr
vnuquodc^ vt(umcognito3p:aflignemus aut niic ofia;
Itergenus-zei^^multitudiniefuaipfigura^ fm medio/
crcs I fpcculfldo. Crfi>icem'' g gj co:pus oicit gcnue bo
minis i of ma bois.Cii at ftjcrit ma bois fine ou bio crit
pars cffe cius.^mpolTibile eft aiit ipfas parte pdicari oc
toto.oitdercmus ^quouio cft ofia iter cozpus piideratii
Vtgcnustipfumpfidcratiivtma^-zbinc erit nobis via
«dcognofcediiqSvoUimuepatcfaccre.CrCiicacccgi/
mu9 co:pus fubam babctem longitudine i latitudinem
1 fpiffitudine q: boc q6 babct \}:iqc3 gp accidit ci intc/
ttoaiia p:eterco2po!eitatc.fedfuftctatain cojpozcitate
t addicta illfciic co:pns eft ma.Cum vero acceperimus
cozpiis fubaj babetc logitudinem latitudiiic ijjfundita
tctalipditione vt nibil aliud accidat ci vUo mcdo: qi 05
vtetusco:po:cit33litfub3litas fo:matabis Dimcfioni'
bus ttfi.f.vt fubalitas quocuc^ modo litcrit I5 ftt cii mil'
lcintctioniTjue^littii pftimta tiii^p^ictatiUts ipfi^fuba'
litatis 1 fo:ma mB.ita vt coUeciionifint tres Dimcfices
eo|J ficut co:po:i:i oino qualiciitp mo piiicta fuerint tiii
mo eo^ coUectto ftt fuba biis tres oimefiocsifed ipfa cot
iuncta q ibi fiierin t no ftnt oc e (Tentia ipfius fube. fed vt
ipfa fubaUtas fit pfiitiita ej: Dimenffonibus.T Dcirde cc-
fcquan t e.i ipfe intetioes q funt cjrtra rc la? ?llituta.tiic
ipm co:pu8 fic acccptii efl: genu9.co:puo g f m itetionej
pa'ma:q:cftcoUectiorubec6pofitccj: co:po:e nj: foz/
iri8qfuntpoftco:po:citateq funtfm itentionemateric
no pdicaturrqm ipfa coUeaio no cft abftroctio fube bn
bcris logitudine 1 latintdine tj^fiinditatc ttfi.K ia z'"^.
dicat Dc oi copoftto q: ma ■: fo:ma:fiite fit vna fiue mil/
lcin quo trii fint tres oimeft6c6.g pdicaf oe copolito ey
poicifateqeftlicutma-rejc aia.coUectio.n.bo:p fuba e.
quluis fit piuctio ej: multis itc^tionibus.^pfa.n.coUectio
b5 ee no in fubo:'Z ipfa coUectio co:pi!6 eft. qrii fuba eft q
cftbfislogiwdinelatitudinei^fitnditate.CiSimiliter
oc aiaU fi accipiat aial taU' pditioe vt no fit in fua aiaUta
te nifi co:po:cira9 1 vcgctabilitas •: fcnfibiUta^ : -z vt id
qd eft poft b fit p:eter ipfus.tiic no erit loge quin fft ma
bomini 1 fubm:cuius fo:ma eft aia r6n3U9.Si vero acci
piat aial taU conditione vt fit co:pus 9: in tetioe qua co:
puseft genus in itetione cuius co:po:i9 f 5 pofitionc fen
fibiUtas fit 1 cetere fo:me:quamui6 fit oe iUis ronaUtas
velDfiaoppofitaronaUtatinoapta remouere aUgd ab
cojnec jjpaetate eiu9.fed fit polTibilc elTe quodlibct eo^
pcrfe^zfitneceiTeelTecuiUispotcntia rtcipiendi nutri/
mentum': fenfum': motii neceiTario ■: no fitnecc(TariH$
n6eiTep:cter ilta vclcc.tiicaialeritcj:intetionegencn'6.
(n&imiir itcUige oifpofiriones fenfibilis 1 ronaUs. S5i
cnim fen fibile accipit cozpus vel aliquid bns fenfibilita
tc taU pditione vt nibil addatur.ttic no erit ofia q^uis fit
parsbois.^zidcoaialnon pdicaturDcilb.feivero illud
flccipif co:pus aut aUquid cui 1 in quo 1 cu quo poitibili
Tcrtin ^^
fit qUTjctfozma:}: aut qlibetpditionil.ita vt fitin ea km
fibiUtas fic crit of ia 1 aial pdicabit oc iUo. g q lc'ciicp iV
la^itetionuacceperisDecuiusgcneraUtate 1 matcria>'
Utate Dubitar:'z fuent taUs vt poflit ei adiungi qucUbct
ofia?::ita vt fit in illa -z oe illa fic erit gcnus. ©i vero ac/
ceperie inte'tionc' fm ^-.cp ia b^aliqua ofia|: qua pftitu/
ta 'Z pfecta eft ite"tio:ita vt fi aligd fuguenirenia no fit oc
ipfa coUcctioc aUgd.fj adiiictii ejrtrin fecus.fjc no erit ge/
nu6 fed ma.£i au t babuerit gfectionc itetioie^ita vt iaj
babcatgcgd fucntpolTibile bf e fict fpes.Si vcro pfide/
rauerisipfam ite^tioncEf^tmn^ iteUiges: iUud critge/
nus.igif ej: bac pditionc vt no ftt aUgd additii:crit ctiaj
maie;: bac vero pditione qd eft aligd addttii erit fpecics.
Cu aiit no eft oedita ad boc.fed c pofTibiie bf e vnaquacp
addirionit:itavtfinittratiaincoUectione fue intetionia
er!tgenu8.Sed bocnocftoubiiinifiin re cuiue eflcn/
tiacftc6pofit3.3[n eo aiitcuiue cfTentia eft fimplc]c: foz/
ta(Ti8intcUectU6ponitinfeipfobo6 refpcctU6 fm q^pt
dimmus. 5n cfTe aiit nibil eft cius q6 oifccrna f ec genus.
CESMccmug gQjin boieno inuenif co:po:eita6anteani c
maUtate' nifiquoda mo p:ioytati9.f.cii accipif co:po:eii
taeqcitetionematericnogencris.Simitr no iuenif in
coco:pu6anteaiaU'tatcntficii co:pu8 fucrit cj:ite'none
quanopdicaf oceo:n6c]cintetioncquap2edicaf oe eo.
fScd co:po:eitas quc ponif cu aiaU ponif apta oi in tcn/
tioniq adiun^f ei oebito trce oimcfiocs fibi ptiigcdi.ni
btl.n.qdfitfpcsaialisb5ce nifibabeatinfc aiaUtate in
eficcwqua pofllbilccrat ei i fe bf e. Jntetio g aiaUtatis e
p8 ee bui^cozpoas e pucrfione oifpofitois co:gi6 poft^
iafnerif fi'cutco:pu6e]citerioncmaterieparscft cc aia/
lis.cr^inde co:po:i8 abfoUiri ej: in tctione materiecffe
cpiucriono eftnificiccefnajrfpep^-zaueqd fubipfo cft:
q: funtcaufeccipfius.fji^snocficaceeop. j3i i?oco:/
po:eitas ej: iteUcctu gcncris bf ct ce p fe an ee fpaUtatiS:
tuc ip5 eit ca fpaUt3ti9 ficut co:pu3 cj: itcllcctu matcric:
1 fi ciu6 po:ita9 n6 eet tpe.fa ee ipfi^co^po^eitatis in bac
fpe ee't ee ilUus fpei no cetcra^p.ftlr ect iudiciii in eo. 3n/
teUecnii ctenis no epole attribucrcco:po:citsti e^ itelle
ctu gcncris ec terminatil i aliqua rc nifi adiiigat ci aUgd
aliud:quoHfcp aial fiat ipa fpes i \te[lcctii.Qi,n.y7 agcrct
^fco ipa itetio q c griis in itelUi no pdicaref dc na fpei.fj
cctcfgs.e^tin itelUt.ci.n qd c fpee noattribuif nagnali/
tarisinec-ziniteirufir.nificiliaacccEisfpcsin fua pfe?
ctioc^-z of ia no crit e J itctione biti'' gfiis nec adiiicta ei.f5
ptetaineo'ZE6ficpdipm''.B Jtiudiciiinocft giiis foli''
f5 oie vtis ej: 15 q6cvte.(E 2^anifcftii eigif cj: 15 gjgc/
nue cii accipif Ps 15 q6 e^en'' e adbuc qfi ignotii.Tlcdii
.n.fcif Dc q fo:ma pdicet :-: quot foanae ptineat. vti aici
ptcdit 15 acgrcre.^nodii.n.ftabiiitH eft ielTectu aLigd oc/
terminatii qd fitgen^^.vfictlacceEim^colo^c-z pfidcrauc
rimue eu in iteUu aie.aia no erit pte'ta qfi ia aligd bcat t
efrectu.f5 qret itction i colo:i3 addi aUgd quoiifc^ rcma/
neat in effectu colo:. ^ natura ^o fpei no qnf acgfitio
ttctiois fue.f5 acgfitio 6ftgnat6i9.oe na ^o griis qptiie aia
qrat acgft tione oefignati6i6:ia fccit q6 05.-: q6 05 fufTice
re : aiatri qritpter boc acgfitionc itetiois ei" ati bac ing/
fitionerita vt nibil remaiieat nifi vtadaptef ad bac ing/
fitionc.-z tuc aia poterit poerc qlcciitp fignatii volucrit.
g no crit pole aie ponerc illud en^ealigd.ita vt polTit pcc
dicc*q6cti<6fistiifiieritnifipoft$adiiij:eriteialia8in/
terioeepoftcolozitate.tari Dcfignatione.no.n.cft fibi
pole poncrccoloze cii ipe fit colo: fine additioe alicuiuff
6figttari:q6 fit colo: i bac ma:-: g? ipe coto: no fit nifi cot
lo: tifi.3a.n.app:op:iat''c reb'' accntaUbus q accidtlt ejc >
trifecue.vit()tpcediip|inopioncginancre:curemoti6;
2r(.ie.in(t^<
UZ5.
vniitrcuiurc^ eojul ftcut fit in ^pziatis na fpedalitdtie fi'
cutinmcfuraiqlitatc-rcctcris.Simirr cojpus oe qao
agimus no eft polTibilc poni in itellcctu Dcfignatij.ita vt
ftt fuba rctin ca gcgd cotigcrit poftq| ftierit copolitio 16'
ga 1 lata t p:ofitnda fiipza copofitionc ciu6:ncc oiffiniri
an retincatcaan no rctincat.adt7 vt fiat (pe6.(£SiQ8
aiit Dijrcritoj fimirr poflitmug coniungere quels fm b^
piiictione.oicemus 3» nofter fcrmo eft oc quoda modo
cuirtfdacoiunctioni0:cuiufmodicftpiunctioaliqHo:pin
aliquo f m modit piuctionis que eft in na gencris q: boc
q> cft genu3."Jpfe aiit modits eft vt ea que piungitn t fint
oficaducnientesei.Tlof^craiitfermonocfJ' B oefigni/
ficado qitalr na gcnerisc6p:cbcndatof ias 1 alia a Dfijs.
que funt ea quc piiigunt in ca ad modii of iap.fcd oe bis
quc Pm 13 pduciit ad cognofccdit of ias inter gcnus 7 ma
tcria.n6.n.cii voluerimus oiflingitcrc itcr aliq ouo oci
bcmus oeitiarcab 13 ad otidedij alias oiipones. Tla nfa
itetio cft oitdcrc g? na gcncris:^ eft co2pu6:el> fitba in q
pot pccdi coiiictio aliquo;: q fole't in ca piiigi.fit ig collc/
ctiologalatai^funda.triaiiqua ^crint itognita nore
critt cognita nifi q: pditioib^.bucufcp locuti fumus oe 13.
CrCaprm.lIII.£5ettellectibusg funtcjrtra itctioocgcne
ris quomo rccipiun t intra naturam generis.
<^/<inf^ttiiir nuncocbisquo^r piun/
S74U4IIIUI ctiopotcoccdiingiieri
Dcindegcfcemuspoffq^ ilabilicrimus gpna
ifi ciu3-7 encin actu n6j5ucnitnifie)cillis.^icc/
- mue gQ)15 iqiiifitio oiuidit in Duo:quopvnii
cftfaVcqfuntcaqDsrctineregcn''!^ fetcoplecti adl3
VtE illa ipm gcnus fiat rpe8./ct aliud eft fcire q funt ea
CK gbns rctetis nofiat ita.Co2pus.nu:ii rctinetin fcalbc
dine Ps modii quo pdipmus n6 ej: 13 fit fpes.3ial quoq^
citDiuidit inmafculii ifeminan6fpecificat pp 15cuip5
rpecificetC):alt)S.p6taiitpccdig'Ctiaialcaditfugindi/
oiduit in quo funt acctttia multa.fit ej: illa collcctoc aial
fignatiupmo g oicemus qj no icubit nobis vt fludcam'
rtobilire^pjfctatc of ic vniufcuiufqj gnis ftn vnaquacg
fpem.nccctofia9fpc:;:vniii8gencris.l3.n.n6cft in nfo
pofTcqd aiit eft in nobis pofTibilc.15 cft cognofccre rcgu/
la in 13 1 quom6 rcs 05 ee in (eca aiitpfidcraucrimus d
aliqitctioniiitcllcctappucnictitiad fpecificadii genus
an fitgenus f 5 pditionc illi' regulcan n6.fojtanis igno
tii eritpencs nos in plcrifc^ rcbus t fortaftis cognitu in
aligbus.i>iccmus gg? itetioni c6i cii piugif na ei"' pmo
necclTc cfl vt piuctio cius ad illa fiat oiuidendo quoufcg
reftringaf in fpalitate 1 vt ipoftibilc fit ijmutari oiuifio/
nc ipfo fignato remanete fuba : ita vt ^ibi gf a. mobilec;:
cisfiatimobilccuip5fitvnueidiuidualitatc:'Z n6 mo.
bile ftatmobiic quil fit vnii idiuidualiratc.Tlcc vt vnuj
inobilc 1 aliud mobile fint ouc partes oiuifionisfubalis.
£>ed 0 vt oiiiiiio fit fijca ad 13 vt itctio^pzia n6 feparef
a fua.ppjia pouioe gcneris:': poft 13 05 ct vt afTirmatiuii
o: vtVocp mebjo:p vel vtraq? no fintciacciitia: gg 13 g>
cfl pu9 illis.Cotingitailtgi ipfj itdtio eft naturcgcneris
pama.t aliqiii fcciidaria pot efie.Cit aiit fuerit fcciidaria
potcrit cfTc vt no fit of ia vUo mo.fcd fit aligd comitans
id qd cft of ia.Sicut fi aligs crraret oiuidedo fuba? n6 i
cozpus T no coipus.fj in reccptiljilc mot''.'z no rcccptibi'
te.rcccptibilc ctcni; motus n6 fcquif fubas^pinque. fj
poflqjj fit locale 1 cozpus.n.! reccptibile motus comitaf
cojpus.-z multa alia comitan t^ cozpus.fs vnijquodc^ co/
rii poff noijtione cozpis q no funt ofic.f; qda comitatia
Ofias.futJc etcni5mecli.itecojgictateaccidilt intctioncs
i(ic.i:>ii\i(ioaiit eius q fit p cozpoica 1 icojpojci c iqtia/
lii e f ba uo mediate alio.^El^ot at pcedig> aliqd eoy. q
Oprm JIIL
no acddat fube pmii fit ofia f; n6 of ia^pinq bttic gif i. 2)
f5 ofia pofl ofia3:Vbigf a ficut cii of g? cojp^^aliud ei\ ro/
nale:aliudcftirr6nalc.co:pu8.n.c)c 13 g? ecozpus non cfl
aptu ee r6nalc vel irronalc.fs pus neceflc c ePfe biis aia?
ad 15 vtfiat r6nalc.Cii g luenif cojeis ofia:05 vt ofic q
funt poft ips.ftnt ofic facictcs notari appjopjiatione ip'
fa|:. brie.n.r6nalitate 1 carcs ronalitatc faciiit notari oi
fpoff ti6e Df ie ei' eic 13 g> eft bm aia5.'5pfu5-n.eft bns ro
nalitate 1 cares r6nalitate f 5 15 g? e(l biis aia^. n6 ftn 15
9»eftalbu velnigrii vel3ligdaliudaliquom6 ieffcctu.
jSifr 13 gj cozpus eft biiis aia^ aut no bns aias no bs vllo
m6jPpter aliqd gcnej: medio:p.Cii igif namregitis etia
acciderint accidetia gbtts of at.tiic no pot ec gn ipfa aptt
tudooifTercdifitvclcjrnaturagcneris.vel cjc nl c6ioa
q^ ipfa:ficut pzim erat e^c na piiou q^ ipfa. & aHt fucrit
ej: na coiozi $ ipfa ficut aial aliud albii aliud nigrii:t iu
cut b6 ali^^mafculus alius fcmina.n6 e 13 ctfuis ofntiis*
aral.n.n6 fit albii vel nigrii:nifi q: cft co:piis nalc.5a.n*
ipfum eft cpiis co:pus nalc in cifecturt ocindc fupponic
hisacciitibus que rccipit:qu^is n6 ilt aia[.b6 quocE! no
eftaptus admafculutfcmina^nifiq^caial.Bgnon (VH
ofiegeneris.&unt.n.aliq,pp:iagcneriq oiuiduntilIu4
itcut mafculus 1 fcmina aial.ncc tn funt ofie aliquo m6:
Vidcl5.qtfin6centoficaiali6:nifiacciderct atalt cjrfua
fo:ma:ita vt fo:ma cius oiuidaf p illas oiuifione pdmi/
tiua:t no fin t comitatcs aligd:q6 pftitiut of ia5 pma. JCii
aiit no ftierit ita.fcd n6 acciderintaiali:nifi q: eiue mate
rie er qua eft:accidit aligd^ptcr q6 fit alicuius oifp6nts
q n6^bibct acgfitionc fo:me gcncrie 1 ce ei^^-nec ct ^i
bct gn accidat co^pialia oiuifio ey fua fo:ma p of iae.tuc
ouo meb:a oiuifiois n6 fun t oe of ntijs.fs oe accritib'' co/
mitatibus illud.ficutmafcuUts 1 femina. ©cmati.n.qd
eftapti1fo:meaialie:teftaflignatiiDfiej3peaiali6 vfie. _
acddit palTibiUtas calefactiua 1 fit mafculus. 3fam ctias *■
poflct pcedi qp cide accidcrct pafl^ibilitas ifi-igidatiua in
coprone-z ficrctfemina.3(pfaaiitpafl'ibilita6 tm n6jpbi/
betf5l3 gjipmidecftrccipcofias qacciditaiali e;:fua
fo:ma.f ej: I5.vit cftbnsaiasappbcdetemobile voliita/
te.iionopcedaf rccipc ronalitate iirr6nalitatem.g&
actio n6 eft ages aligdin fuafpccificatioc: $uis putarc/
mus ctillud nec mafcuUi ncc fcmina nec attcdercm^^ad
13 vllo m6.tit pftitucrcf fpes ab co quo fpccificaf . "Jllud
enimnec^bibctfpecificarinopfidcratii nccacgrit (pci
aftcationc pfidcratii.nocftatit iiccii pftdcrauerimus iU
lud.nec r6nalc ncc irr6nale.vel di pfideraucrimus colo
re nec album nec nigru vilo m6.(L Cii g volucrimus oi
fKnguere iter bfiastjPpctates oiuifiuae n6 fuJficici ofe
Q) id q6 accidit cv" ma no fit Dfia.ipm.n,cc nutribilc vci
inutribilc no accidit n ifi cj: ma.fed 05 pfidcrare pditiot
ncsaliasquaspdidmus.iob 15n6 iucnimus aliquan»
fpeciep co:po:is cuius cft pafTibile contincn fub vfitate
eiuscuius cftipafl'ibilc.3[nucnimu8autbomine cusfit
fpc8 aialis fine oubio ptineri fub vlitatc mafcu li t feini/
nc vtriufcp fimul.Silr equus -: cctera b^. mafculue aiit
1 femina iam c6tinen f et fub bomine:co q> b intetio co/
mitaecftg quacaditoiuifioin oiuifum qguie autRtej:
pditionibus Dfic:ia tii ptingit in n6 oiflercntia. aliquan/
do enim id q5 eft non oiffcrcntia comitatur fpe; aliqui
in feparabiUtcr. 15 aut fit cum ilUid fiicrit oc comitatibus
oirfcrcntia.JCl^cpetimusaittDicctcs te fciregj macii
moucmrad recipiendum vnitatcm fo:mcque facitfpc/
cie accidut ei acddetia cj: coplon ibus 1 cctcris alij s qui/
bus variaf cius oifpo in actiocs .pucnictes c);illa. no ex
15 qp rccipit fo:ma gtiis aut fo:ma of ic :q: no gcquid rc/
ciptt oe oifp6nib'':t qfi accidit ei eft oc vntuerfttatc ciue
0uinti
q6 ptihef fub fine adqu^ mouet in gcncrado. noW.n.
pilictus rc^ naUu.f.quo b vnitio Itt:^ qiio altc p:cucnt'
un t aU39 'Z pafTides q ptingiit tn cas:aU^do.n.paflfionc8
pzcccdut reinouetes a finc g itcdit ^i aUqri funt iferetee
©iucrfitatee noin ipfo fineg itedif:f3 in aUgt»'' babctib''
fcad fine aUq pparatioc:-: aUqn funt i aUgb'' loge reino/
tis a finc:-t cp aaidit mae fm B CU5 quo remanet mS oci'
curres fo:mc:cft ptcr intetionc finis^mafcuUnitas.n.t fe
ininitas no agut niH f m ^ qd eit oifpo if K^o;: gb' fit gc
^ ncratto.(r6natio aut ftne oubto e gdda q6 acddit poH
Vica:fcd poll$ vita (pecifkata e:rca eH termiata p fc.g 15
t filia funt oc vniuetittate oifpdnii ptittn poft fpccifica'
^ne vitcin fpem:^is ftt o^im finLxA gc^d fiterit 6
IMflionib'' 1 comitatib''f m biic modii fcias no eflfc 6 oif'
ferdi)8gene^.(ir3am ergotibinamolledimus vri8:7
qiio b; cfTc:'!; quo gcnus of t a ma ta U modo:q) poitiit oc/
ruiarialt^ modi:ocgbas poflca bqmur odedetes ca que
iuntoebita gcncri q q fpecificct .&; remanet cmic tngli'
docs coiiicte ci:oe quo agimus. vna.f.De bis q funt ocbi'
tagcneri:necfpecificatiUudaUa oebac itctioe qiio fit:':
qiio e^ gcnerc x of ia cui (int ouo fiat vnu gddl Dcfinitus
in effeaa,([^t)e p^ aiit ingfiiione oiccmus g? poflqp illa
no funtDfieftneoubio funtaccntia.acctitiaaiitautrunt
comitatia:aut no comitatia.Comitatia aiit aut comitat
gcnerageneris fi babucrintgna:aut ofias gcnc;p:aut ips
genus^autoftamipitus^autDfiasipni^^querub ipfo e:aut
ma aUcuius eo;:.@ed qm quecuc^ comitantur id qd ej:
oUgbus fuerit fuptus:comitat etia genera fugioja t oif/
fcretias qs bnt-j of ia$ pftitutiua dj eft ipfi^^gencris:? co'
mitant ctiamasiftOiptacclttia eo;::qtifi accntia comi/
cantacciitia:tucbotacomitabiit genu6:t gcgd e(t itib
ipfo.TluUii aiiteo;: quecomftant Dfias tin q fiit fub gc/
nere comitat gcn^^^eo gj feqret ej; 15 ifm fieri min''.pot'c
eftaiitvtriicpcotingercinillo.irii^onamus gaUgd fi/
gnatu q& Ut copofitu -i terminatii ej: oiflferctijs co:po2u:
1 cjracciitib'' muUis:^? ci'i oiicerim' co:pu8 no itelUgim'
ej: l5abftractione a pitictione fo:me co:po:ee ci'i ma:cui
I? oia fint accfitia:': fint pier eflfentia ei''.©5 iteUigimus
gddl q6eft no i fubo bns logitudine latitudine i ^ftin*
ditate:fiuc 15 pdicct oe iUo pncipafnfiiue non pncipatV.15
ergo coUcctto e cuiufda:qd e coUectio fi:gnata fup qua ca
dit coUectio co:pis f; blc itetton&nc p:edicat aiit dc ca.
coip^^hn alia itftionc q cft ci''ma.cii g iUud of cozp^.ipj
p co:pus no e:nifi fp; no gs ei^^rnecialtgd ptcr fpm.d i^ot
aiitaUgd Dicere.gid pofuifti nam generie:no nifi nam i/
dinidui.Sed^batueftia:Q' tdiufduu babs^i^ietates t
occntfaq funt pter na5generi8.V5qtn no eft opns^vt na
co:po:i8 pdicata oeidiuiduo:babet nam generis fm 6
cp applicat fpfie accntib'' in eflfectu.Tla na gencris (i no
p:edicaretoecoUecttonenop:edicaret oe[diuiduo:fed
cflTct pars indiuidui:Ucj.n.n6 eflent Baccntia:': bej3p:ie/
tate8:tn B na qua oidmus bf et ee fm intetione5 pdicta:
B e qm na fube qcuc^ mo fiicnt ci^^fubaUtas pflituta. eft
cfi^zej: 15:q6eft neciu5adefl'eco:pu8.l5 gacciitia t be
p:op2ictatcs pter ea fiit gb^^cgct co:pu6:q6 eft vnfi ej: gc
nent»'' ad cendii coip^^M pdictii eft|nifi lxicrit^p:iatu i
no in 5.S>$ cii fiierint B no pdicabit oe iUis co^pus.^Jni
tcrcft igif an oicaf op na ei'' no cget ad fua itetione aUq:
an oicaf no pdicari oc ilU>.3a cni p:cdicat oc aUq:quo n
egetad fua ttetione.£u aut pdicaf oe aUq.ia app:op:iat
periU6 inefllectupoft$poteeratetapp:op:iarialt)6 ab
B.SilVeft efoifpo cii onjs.Tlifi aiit eet \y modus rcfpe/
ctus in pdicatioe fpei.na giiis cet gs no pdicata.(ir&pc'
cie j at e na tcrmiata in ee i i iteUcii vtrotp fit.V5.qtn cii
t^iminatufueriteiTegeneridperiUaqterminlt ip; ertt
IIIL n y.
S9
in ef^ectu x noerit opu8:poftea nifi potif figiTatii ttn:ncc
rcgref aligd ad Dctcrminationcjei'':^^ Dcfignatio ttn:
poftqp na 6termiata c fpcs fpa iiffima:': erit tuc na fic.q»
Qccidetei comitatia ejr^pctatib'' i accntib'':^ q na idiui
duaf 1 fit Dcfignata.^pfc i^o^^ctatcs i acciitia:QU t crut
flducnietia tifi:ita vt no fint oe eenoavUo mo:": B fut oo
cidetia q accidiit rdiniduis rc:p fimpUcium -zaccntio^aut
criit Diijroncs fnpadditc c]: gbue qda fiint quibus itelle/
ais rcmotis ab I? figiiato e.vt no t^abcat ee 13 fignatum:
q6 eft pter alia:q: ptingct Dcftrui veritate fuc aUeptl co
mitatis^-rqdafuntgbusiteUectisrcmotisnocftnccefl^
puHienirc ocftructione fui ee:poftq^ babuertt ce vcl coj/
ntptione fuc cflfentie poft due appzop:tatione5.i3cd dc/
ftruetur alictas t eius Diucrfitas ad aUa fm g? Diucrfus
eft ab alt)s abfc^ Dcftructtoe ftngulari8.fb2taflfi6 au t ob/
fcu^ e 15 penee nos i no 6terminaf .nf f o fermo no e oe
B fm q6 fcitunfcd ^m q> tee cft in fe.
(ECaptm. V .2be aflfignanda comparattone Diffinitibni»
fDiffiniti.
«t^frft &aUg8DicereQ)Diflfint'tio fm S jy
1|2gylvll qjjplcnttiitauctoiesartisppoft/ a
ta eft e]c gcnere i Df ia. vnuq6c^ quo^ Difcre/
tujeftabaUotvtrct^partcs funt Diflfinitio/
nis.t^iflfinitio autem no eft nifi gdditoe Diflfi/
niti.crgo intetiocequeflignanf pergcnus i Dfiomtalr fc
bnt ad nam fpeciei:quaUter ipfa ad Diflf6nem.^icut cni
genus 1 of ia funt partes Di'flftnitionie:rtc etia intetfones
eo^ Duc funt partce ciflfiniti.vtt cum ita fitno ertt verii
l^cdicarinaturamgcnerieoenatura lpedci:quonia [>$
eius eft.CI^d ()6 Dicimue.q: cu5 nos Diflfmtmue oicen/ tsc rp6ii«,
fi:s.Uerbtgratia.b6eftaialronale:n6voUimit6 in boc
g) bo fitpiuaioejraiaUtronaU^fcdvoIum^in 15 Q^ipe
eft aial:q6 e ronale:qfi.n.aialin fe gdda e cuiue ee no eH
terminatii:fiatt pdijcim^^nifi cii ipm antal fuerit ronale»
5tavtciT15 cp Dicimuebneaiamapp^ebcdctcsfimplh
q6 cft no termfatii fit babee bac aiam ia fit tCrminatus.
Tla ciufmodieft cp ciusanta cft fcnfibilie rdnalie.b igii
Detcrminatio cft eiue q6 eft biis aia5app:ebedcte.Cotf
pue g babee aiam app:ebcdete no eft aligd:fed ipm eflfe
biis aiam rdnale:eft aUgd q6 acddit ei e^trifecue:t boc
q6 cft aial no e nifi id q6 e bns aiam opp:cbedetc.ee io
cui'' cft aia appbcdce c gddd tcrminatu: quo;: nuUii bs
eflfc in acm vllo m6:fic ia fdfti.fcd fit g tUud tcrmwtu-^
autoubitatio n6enifiinitcUcu:eo QTUbfu eeiDc cer»
timdieateappbedetie qnoufc^ poflit 6fignarit ticigp i
ap^JTedee fenfut imaginatidc-z r6ne.(L Ciiaut accipit
fenfus in Diifone aialie no eft vcre Dfia.fed eft cofignane
Dfia5:Dfia.n.aiaU8be.f.g'eftbn8aiam appbedete mci
bilevoliitate.TIoeftaiiteeaieaialie Bq6 imaginaf:ec
mouctvolutatcfseft^n^bo^oiumnobnein fc nome
cp pfequif i5.vn neceiTc eft aducnire d nome i|tii tn fe <
qudtii ad V> oia.t'ta vt fenfiis -; motue fimul fint in ei^df*
ftnitide.iScd fcnfue ponaf vd quafi fn intellectu vtriuf/
c^ fcnfu6:intcrio:ie.f.-te]tterio:is.vel eritcotentue fenfa
ttn ad B vt fignificct ^ omnia:nd figtione continetiefed
comitatie.5a5autoftefueeftinteUectU8bo|:ipfilfium.
&cnfue igif no e verc Df ia aniaU'6:fedcft vna Dc ptibus
Dfic:a vnii oe comitdtib'' ed.cius aute ofia eft eeatcq cft;
p:incipiii oium ifto|: ilU. joimitr rationaie boi.0cd oe/
fectus noiU5 1 paruttae pciptediDfiae^out l5:autiUud foK
ctt neceiTario ocuiarc a vera Dfia ad comitde:aUqfi aute
Dcnoiaf ctue nomea fuo comitdti:fic itclUgim^fcnfibile
id q6 babct p:icipiu:e)c quo emanat fcn ttte i aUa bf^alt'
quando vero of ia eft ignota pence noe c no perdfHt :ni/
fie]cfuoconutdti.Tlofterdutfermon6eftnucDebis (m
2luic iO
gp fntelligunus t ngimus oe tlltstrs f m B $ eH cc eojum
In fe:Deide ft aial no bf et nifli fcnfujctuc (p5 eet corp^bns
fenfumrnocozpasejcintcaoneabilractidisnaccojpozee
rcniibilis tali coditione:^ eOet illud tantm:fcd totum eo
mo quo Di):imu9:qz vnttto mae cu; fozma aut partis cii
alia pte in copofito nd cft nift pittctio alicuius cu aliqiio
pzeteriUudcomitasautacctie.GrUneainab'' eft vni-'
liofunr multis modis.CUno vtpiaaio mae i fozme:
fed ma elt quidda q6 no bs eflfeper ic vllo modo:nec ein
cffcctu nifi per fozma:fozma vero eft gddam alid ab ea:
<)uo:p vnu no eH aliud.Coiuctum aiit eo;: ell neutrum.
C^aiio aut mo fit piftctio atiquoy quo;: neutrum eget
altcro ad ecndti:fed ejcvnitioe eof p^ouenit gdda aliud.
vel pparatioe vel permijrtioe vel Emutarioe.CS): il^w
dt qdi piuctio aliiquo:p quo^Tnu; no bs effe in efTectu
nifiiQi^Qiadiugit alM:tq6dam bseiTeineifecm:'! tunc
id qd no b3 cire in cffcctu e^iftit per id qd bs eite tn eifc'
(lu:e):quo^ vnitide p:ouenitcdporitu:licutc6pofitii e]i
co:po:eialbedine.3n bts autc oiuifionibits neutrii vni'
top clt aliud:ncc ipfa vtracg funtpartes vniruncc p:edi/
cat alte^ oe altero vUo mo vniuocc. (JT^t ej: bis e vni »
noalicuiusciialiqitocui'' visnoeipfaeade:ntTt q:cot:'
ittctioefuiipfiti8cuillo:iteUccms.n.iaitelUgitintetione3
qua poiTibileeilee multa:quo;: vniiqbc^ eft ipfa inKtio
ineite.TId g? interioi adiu^t alia q cefignat ci'* ee:f j qz
fpfa itetio prinet m eo:nec c aUud niii 6itgnatioc vt igno
rltta no in ee.Sic mefura q efl itetio qua poiTtbile eil ee
linea i fUQficie ijjfttnditate no q> aUQdadiugat ei.e^ cu
iiis adiiictione fiat linea i fuperftcies i^fundita6:fed q;
ipfa Unea c(t ipfaix ipfa fugficies ell ip(3.J6 qm intentio
mefureeil vt licqdda receptibileeqlitaris no taU codi/
lione vt li t ^ ititio tifuTlam b4 non efl genus:ftc ias no/
ifi.fed abfcpvUa ?dirideaUa:tta:vt b iterioq c rccepribif
cqUtaris ipfa in fe ^cqd fucrit poilc^ fucriteiTc cius in fe
qialeciicgfitcritilludcepdicet Deapfe:q7 ita ciT:': Uc;
fitin vnaDimciioe v-louab^^veltrib^^^Bintetio ineeno
crit nifi aU^ illa^p.^nteUciis atit ^m 15 q6 iteUigit ea at/
tribuit ei ee e ic:i oeide fi iteUecms addiderit ct aUgd v
fuQiUud fuQadditiind crit qliintentio C]ctrinfeca:q con
fequat idqdeflreccptibileeql(tatis:ita vt ipmfitrecc/
ptibilc eqlitatts g fe in oifFone fui:i t5 aiittd adiunctti ei
(7:trifecus:fed t5eritoeterminatio fuc receptioiscqTitatl
f m 3» eft in vna oimeitonc tm vcl in pluribus: vii rcce/
pribile equaU'tari8 in vna otmefione in bac re erit idem
ipm recepribilecqUtatis:ita vtpoiVit oiciqj 13 rccepribi*
le equaUtatis e 15 q6 e bits vna oimefionc i ep.r? ait t no
firin bisquepcei1eritt:^u's.n.^ fit aUqua mulritudo f!<
ne Dubio:no tii efl mulritudo q eH parriu:fcd muUitudo
que eft td ^mq6e (crmiata i no terminatacres.n.termi
«ata in fe pot ;3fiderari ^m 15 gj eft no terminata ^mm
ad inteUectiinoft;:.crit b aUetas^cu aiit fit termiata ipa
no fit aUa:niTi ^m rcfpectii pdiccii q e(i f m in tcUcctu ta/
tu;:oeterminatio.n.nd aUerat:fed ccrtificat.Sic g intel
Uge vnitione quc cft ej: generc i Dfia:^iii3 fint oiucrfa:
«in na aUcuius fpcrit fitop6:qua?: oiic tiiiat ab ea^ fo:
misigeneraea^^amatcnisfuai: fo:ma:p:q^ui8 gcncra
ca:pioncea:pn6fintmaterienecfojmcea?:fm qp lut
mae i foimv.ej: gbns funtqda in qua;: na nuUacft copo
fitioTed fi fiicrit ppofttio e queadmodii oi^imus.HuUa
out cap i vnaqnaqj fpcciep eft aUa ab alia;nifi q: aUqit
ocdoifrn^f-ctcrmiata^fsqzipo^cfcmeltcrmiata i ao
cipif aUqtt termiata in eiTectu.bac aut potctia; no b$ ^$
ciTeTcd fttt iteUcctu.^neffe.n.no e terminotio nac genc»
neraUs picter potcria; quc faciat cam fpcm:fiue ipa fpe/
(iee hobcst ppofitione in tia:flue no beiciSen'' g i Df ia
CapFm
m Df ffinittbne etii Pmq) vniiq6qs eo^r eft gs & ifHnttfo/
ni6:er Bq6cflDiiffntrion6p:cdicantur dc DifTtnirione:
ncc DifTinitio oe ipfi8.'il6.n.of DiiTtnitioee gcnus ttn:vk'
Ofia vel ec6ucrfo.Tlon.n.Df oiiTinitio aiaUs ciTe co:pu9
vcl babes fenfuj^ncc ccottcrfo.S; f j 15 q? gcnera i Df ie
funt naeconfequentcs nam:ficutia nofii ^cantocDifr
finito.(Li>ieimusai'itgjoiftinitio vere 6tcrminac vnl
nam.Ucrbigfa.ciiDf aialr6nale;c^ B.n.id DCtermina'
taefl(ntentiovniusalicuius:q6efTaial:Q7 animal e ra«
ttonale.Cii.n.pfiderat Bvnarcenocfl pluraUtas inia»
tellecf u.Cit aiit c6fiderat Diffinitio i inticnit compofita
ec numero ifTay in tctionii i pfideran t ifte intetiones fs
p cp vnaqucq; ea;:confidcrata in fc n6 ealia: inuenit ^
pluraUtas in in teUccnt.&s cii itctio q cjiitit i an ia itelU*
gtt oiffinitio f mpmu refpeauf.vnii ^dda; qd eft antab
q6eftr6nale:titcDiiTinitioeipm DttTinim;in tntellcctu.
&i aiit itclUgit oiiTinirio itcntio cjctts i aia fm rcfpcctii
z'".f.Difcrete:tuciterioipfttt8DitTiniriont8 n6 cft interio
DifTiniti.iocd gdda ocduces ad ipm i ocmonftras tpm.
(E^tem rcfpecms qui facit Dcbere ipfam DifT6ncm cfTc
oifftnitti no ponit antmal i rationale ouas partcs Diffot
ni8:fcd p:edicata oc ipfo.f.g?ipfa funt ipfa oifTinitio non
gp fint ouo oc veritate cius oiuerfa a fe i a tot orftcut itel/
Ugit e]L. noftro c;:cplo oc co qo cft aial:q6 eius aniaUtas
cft ijfecta 1 tcrmiata p r6naUt3te:refpectns ^o g facit 6/
bcrc:q6 oifftnitio n6 fit oifTinint p:obibct genus i cfias
p:edicari oc DifFoncfcd funt ouc gtes cius:': pp B nuUii
boj: q6 cft genus i oiffcretia eft Diffinitio.Tlcc vnuterli*
tas intetionit aiaUs copoitta cii rationaUtatceft intetia
aiaUe nDcdpoftri.11ccintetio r6nalis no piiicri itcUigif
DC intetioe piitctionis Q:aiai( i r6naU:ncc q6 inteUigit d
vnoqupq; ifto^:nec aliq6 eo:p p:cdicat Dc illa.Coninn<
ctitigite]caiaU-:r6naUn6cftaIal'zr6nale.C6pofiti].n.
ej: aUgbus Duob''.aliud eft ab ilUs tertiu;:aiiU8 vniiq6/
q; eo:p pars ell:par6 aiit n6 eft totutncc totii e ipfa par&.
i£Qt> aat o; oftcdi 15 c.f qtio oifftniunt rc6:i ^ ppara/
tione b; DifTinitio ad illos:': q cft Df ia iter qdditatc rei t
fo:ma.^icem'' crgo cp lic ens i vnii funt oe bis q fiit c6/
munta pdicametis:fcd fm pus i poftcrt^^lttr et -^ g? ree
bitt qdditate i oifTonem n6 e in omnib" eis eode o:dinc.
CnS>ulJa.n.ecui p Dat fua oifTinitio ivcre.Cctera vcro
qtn gdditas co?: pedct ej: fuba-vcl e% fubaU foi^Mc iam
Oiffinimus:fomia^aiitnaUuia;nofii oifponem i figu'
ra^ 1 mcnfura^:tiic quodamodo n6 DilTiniun f :nift per
fubam:C): quo pringit aiit accntib^^vt in DitTinirionibiw
eo^ fit a Ugd fup:a td q6 eft tn een tgs eo:p:$ui6 enim in
ciTcn 4sn6rccipiatfuba:itavtfitpseo^vllomodo:qitt
cui^ijs eft fiiba:ipm et fuba cftitii fuba recipit in DifT6nc
eo:;::it3 vt lit pars:co op p fubam oiiTiniunt oia:aut c6po
Iiti8:pringitincisidembisreperi. Ildqtftin eise fuba:
io neceffeeftilld poni in oiffonc cop:i qm in cis cft acci/
dc6:q6oifFinif perfHbam:tijcnccc(Tccfteiitcp poni in
oiiTinirionc accidetis^ita vt tota oiiTinitio fit copofita ej:
DifFoncfubeioiiTinitioncaccritiB^vn opo^tetide; repeti
bi3imultoticn6:q6p5 cii rcfoliiif oitTinitio ipfius occi/
dentis i redi^it in eaq prinet.^in oiffonc buius c6pofi/
ti bi8 inuenic fuba;fcd in ccntia ppoiita no cft nifi fcmct.
1 io in bac oiffone aUgd cft additii fMp:a itetione ciffinv
tiin feipfo.^n verisaurcjoifTinitionibusnooeb; eealt/
quidfu2additii.Ucrbigfa.ciiDifFinifnafusfimu6.0ino
Deb; accipi in ea nafus 1 Dep(Tio:i fic ponif nafus in ipfa
DifF6nefimi.©imu8.n.cftnafu9oep(Tu8:nccpotcftponi
t) 0ep:etTu8 tift.Si eni; ocp:clTu6 tatu? ciTet iimu6:tunc
crus Dcpffu; c^t et fimum.Deb; aiit oino nafus accipi in
Oitfinirioe fimi.Cii ergo DiiTinif naliis fimueasij acci() if
Brii». 7«
irt ea bfo nafits: v>ff jiecefTc efl: vt aiit bui" rro ftnt oifFones
t ftc no babet oifftnitioes ntft tantii limplicia:aut be ftnt
DiflFinitiones:fcdfmaliitmodii.(rnon D^aut fufficcrc
foUcjrpofitio noisad |3:vtfitoiflFinitio:qua(t oiflfinitio^
nc8 bui'' ponan t oiflfoncs vcrc:qfTi oiffinitio eft ocinon»
flras gditatem rci:fiatt ia; nofti.Si.n.ois ojatio ciu po
teft vcrificari nomcect oiffin itio:titnc omncs of ones Iv
bucuiufdl auctous efTent oiflfinitidesrqii quidc; aut tta
* cft:timcmanifeftti eft qpbe oifiones copofito;: oifl^oncs
^ funt Pm aliij modu5.C^Quidita6 aute ois fitnplicie cft
ft^ummctfimplei;.TlibiLn.cftreccptibilc fuc gdditatl.
&LnM eftct al^d reccpttbtle fue gditotis illud no eflcc
quiditas rccepta:que babet in eo:imo ipttt rcceptii effcc
fozma ci^^zfozma aiit ei" no eft id q6 adequat oiffoni: fed
nec 2pofit9 font ej: fo:ma trii^id q6 fiit. ibiflFo.n.ppofito/
ru no cft cj: fola fo:ma.£>iflfo.n .r ei figiia t oe id ej: quo co
ftituit cius cflfentia: viT cotingit vt cotinea t mam aliquo
modo:-: g boc cognofcit of ia itcr gditatc «z fojma:fozm8
eni femQ eft Qsgditatts in copofitts^ois "io fimplicis foz"
cft ipm fimplejc:qrn no cft ibiopro.C6pofitojr f o fo:ma
iiocftipfacopofita:nccefteof gdita6.3fpfa copofita nd
eiVfo2ma:to qz pftat cp pars efteo|t:gdita8 vero c id q6
eft:qcqdeftfozmac]cutepitictamac:^ ^deampli'' eq^
intetio foanctopofito ctno c b itcttaq: ppofita cej: foi"
c ma^rj.n.cgditas ?pofitf:i gditas c t? copo.g foima eft
Vnii co;r quc pueniiit in bac ppone:gditas vo eft ipa c6>
pcditio pplectes foztna ■: mam: vnitas aiit quc ftt e^ illta
Ottob^e ad B vn5:i gcncri gdeej: 15 g» cft gen'' egditas:
7 fpei eic ^ g} e fpea:eftgditae:t fingulari t gticulari; ex
Bqdeftfingularctgticularc:cftgdt'tascii occtitiTJUs z
comitltib''ejcab'coftituit.Ciiigit gditas pdicat oe eo
q& eft gcnus:'! o.: eo ^ eft fpw:i oe eo cp cft fit^lare f.
diuidi lii fit bac fola coione noie:qm B gditas no e oiitre/
ta ab eo qd per ipa5 eft gcgd cft.aliogn no ect ci^^gditas.
0 CC^ngolarc aiii no b? oiflfone vllo mor^uis copofitii
babeai aliqua oiffonem.Quonia oiflfinitio eft ofno copo
fitaejcnoib^^octerminanV^ingbustii noeft oetcrmia'
tto alicui'' rd oefignate.&t.n.dterminatio eet dfignatio
certa:ia eet noiatic ttn:aut aliq6 fignu moms:aut fitiuj.
Tlonaiitfitin illiscognitio ignotJEp octcrminationej:
viipoft$ omne nomen q6 ptinct in oiffonc fingularis
ngnatDctermiaoone quapofeemultis puenirctiic o:*
do pponis fue no e)cdpit illud ab bac polTt^bilitatc. Cii.n.
0.fiicrit iniitio vtis^iei adiiigit b.alia.f.fitr inteniio vtis
poterit tiicbis clTc rcftrictio aliq.Sj q: c rcftrictio vni**
vKs pcr aliud vtfcremanctpoftcappinquius vlc in quo
pot eflfc coio.Ucrln gf a.atm oiflfinit B focrates.': of eflc
pBsin I5etcoioeft:ciii^oofpt?8caftus:adbucctc6io e.
!3i)?o of pBs caffg occifus fttit iniuftc:adbuc et 15 cocc.
j3i )?o of fili'' iliius adbuc 13 pot ee c6e:q tf i noricia iUi*e:
ficut noticiaifti''.©^ )?o notaf ipmindiuiduu illi^Sfigna
tioc vel cognominc fict oemoftrario iltitts ocfignarione
vet cognomic ■: no Defcriptioc.Si vcroaddit qucj occi'
deriit in duitate illa t in oie illo.B ctia; totaenumerario
cii illa idiuiduitate oino vtis eft;pot'e cft.n.ilta pdicari 6
multi3:ni5t reftrin^eris cirai indiuiduu;.Si vero illud
circa q6 rcftrinj:eris fiteritaliq6 indiuiduu oc vniucrfi'
tate indiuiduo^ alicuius fpep:tunc no potcrit bac 6tno'
ftrationccognofa':necitcllectuDcpbedinififenfu.Sidt
idcircaqdreftringit fueritDcindiuidttie:in qtiop vno«
quoq; e i^f ecta veritas fpei:t n 6 fupucnit ci aliud nouu?
indiuidituiteUcu6iaitellcptipfa;fpe5ieiusidiuiduu.
J5ed cii aflfignat ei Defcriptio:in tcUectHs potcrit iU6 ap»
pjebedcre veliudicarcDceo ccrtusiUitd poflfe pcrmu«
rario fuaoifponctn Dcftructioncmtb^n.res Dcftruit:oe
VL
90
CcfCTMJto vcro no cft certit6:an fcmper fit vel ocfcrqjtio*
ncm Dcco femperp:cdicari:aliquando aiit in inteUecw
fcit cpdiu ourabit B:I5 ergo ct n6 erit vera oiflrintrioana'
nifeftii eft igit gi fingularcn6 b; vcra oiflfcnem:n6 cnij
p6t oftedi in fc:nifi cognoia:aut ocfignatfonc:aut ppcne
ad aligd notit e cognome vel ocfignationeqffi ois oiffo
eft imaginario in teUigtbilte:qua vc;i eft pdica ri ce oiff i/
nito fingulari:q6 cii Dcftruif fua oiflonc non oiflTinif : viT
oiflfinitio ittius fcmpcr crit putarione:nifi fticrit ibi ptcr ^
oiflfinirionein intcUectuadditio ocfignarionis i vifioie."
fictcrgo^pter oefignationeoiffinitu fua Diflfinirionc.Cij
atitn6fueritB.putabitbfe.oiflfinttione.vere aiit oiflfmi/
tioeft vcraoiflFinitio:vii gfge vult oiflfinire couttptibtir
lia:iam p:cfumit poncre ea cfl^c pcrmancntia.
(rCapthi.VI.t)eoiflercntt'atciuecertitodine.
sl^lir '>cbemu8togDeoiflcrcnria:cofte' 3
^"^ dercdus oifpofitionem.oiccmue g
g7,of ia vcre n6 cft taU'8 qualis eft ronalitas t
fenfibititae:B.n.nonp:edicantceaUquo:nifI
oe eo cuiite no funt Diflerentie.f.oe fua fpe:.fi{
fenfue oe tactu:ficut nofti at'8.aut oe fuo fingtilari: vt ra/
tionalitae oe ronaUtate focratie oe indiuiduie.n.t>cmts
n5 p:edicat ronatitae nec fenfHs.TluIiit.n.eo? of rono/
litas vet fcnfus:fcd a noib^^ecjt oenoiaf nome.lSiai) t be
funtoiflFercntic:funtofic:fcdaUtcmcc funt ciufmcdi:vt
fintatiqctbisq pdicanf oc plurib'' vniiroce.Ccuenie'
tius cft crgo vt B fint pn* Dfia;: n6 Dn'e:B.n.n6 pdicenf
vnhtoCKnifiocnoindiuiduiefpeiqueoicunt eo^JCfic:
fcj nonatitae pdicat oc ronalitatc focratl ■: platonis vni»
uoce:fcnfue quot^ pdicat oc ouditu i vifu vniuoce.of ia
Cfigo queeft:fi[cut ronatitas i fcnfus non cft ciufmodi vt
p:cdicctoealiquoaiato.©enfus.n.ircnalita6n6eani/
mat vlto mo.CTfcf ia aitt q df renalci fenfibilee gcnu»
in po".Cu aiit ftieritin cflfcctu fiict fpe8:qito aut fiat B ias
oftedimus:a oft^limus qito ipm gcnu8 eft ofia t fpes in
effe in actu.-: qiio B oiflferiit tter fe;i cp fpie vere cft gdd J
<l6eftgcnus:cu fitcritpjop:iataincfl[ccm:i95 B oifcre»
tio 1 ofia cft penes intcllcctii.Cusaitt oiUgentiue oifccr/
nit incfTe t ppofitisgcnusfietmaiofie fo:ma:ituc nec
genns:nec of ia p:edicat oe fpc.Cr£>cindc obiccttoce q •jj
fiiunt cotra B vcrbuj oe na ofic funt bc qe Dica.C6ftat.f.
gjorefpesoifcrepatabaliiefecu puenicntib'in gcncre
pcrDfias.ig^ipfaofiaeftqucdaintetioqeauc coio: qc
p:cdt'catie:aut pteta fub aliquo:q6 cft coiue o: pdicatie*
3fnc6Hen iee cft aiit ofc oem ofiam c6io:cm ee ej: pdica/
ti9:r6nalc.n.i alia b9:ncc funt pdicamcta:ncc (unttx iw
dicio p:cdicamcntoy:reftatcrgo vt prineant fubcct'o:c
ej: p:edicatt'6.0mne outc; q6 princf fub intcrice c6t'o:c
fe oifTcrt ab co g> fecu pticnir in illa per ofiam fibijjp:t'fl:
ergo vnicuic^ of ie eft ofiari B vfcg in infi^^.CTQue oate
ocbcs fcire pcr quc foUiif B qo.B funt.f quonia pdicabite
atiudeftpdicabilcpftitucegditate(\)bi:ialt'ud e p:edf/
cabilecomitasgditateciusnonpftittte8iltud:i q: noc
nccefTcvtoieintetio minnscoisqptinef fttb intc'rione
c6io:c:oiflFcratapitcnientib'fccuiniUaferDfiam q in/
tclUgif cfTeintcntiooiucrfitatis fueeflenriei fucgditatl:
op5.n.vt id q6 p:edicat oe aUquo ft ftierit pftitutiuii fuc
quiditatis in inteUcctu i cogitatioc fit:fic pe fue gditatl»
Vii quicgd pucncrit cfi eo f n ipfa intetione in intdlectu i
cogitarioe i oiflF6nc:conuenictaim illo in co qi^ cftpare
fiicgditarisrgjanteDcftitcritabeo ncccflrarioDiflfcret ab
eo pid in qtto n6 pucn it cii co:9> apud in tcUcctii 1 cogita
lione loififinirfonecftaliapars fijcquidifari^.f.ap6ttelle
ctitiDifT6nempar6Vitetua'.£>iffcrtigifabeo pii q8
eftaUudabeoXperDna5Xij«iwtpaencrinitali§conii/
n^ct^'
&actatu0
tanti:{ta vtno^itcniantincnb^bilTonisqiuditatio vUo
m6:tiic per ipfa; gditatc enit oiflfercntC6:n6 g gtc ei^^ific
toloi Dft a nijcro:q3Ui6.n.piienidt in cn6:cns dt lic P3 tj:
pmilTiKcomitas c n6 aligd oc gdiiatc:tiic ad 15: vt colo;
ofat a niicro f 5 oilfone 1 itcllcm no c ci ncccfle aligd: ni*
fi fiia gditas -: fiw na:nec pucnit cii eo nfierus in aliq qd
fit oe gditate ciue.Zota.n .gditas coloas crt no pucn ies
Vllo m6 cii gditatc niicri:pucnit aute cii co in eo q6 e ejc
quiditateeiu9.colo: igit non cgct of ia q ofat a numero.
tlji^icemusetqjgcn^^pdicat oe fpcita q»eftE8 gdita/
risci^-zpdicat ocDna:ita qp eflcomitascanopagdttia/
tid eiue.U.g.a{al pdicat oe boic:qm eft ga gdiiatis ei':'!
p«dicat 06 ronalfcqm eft comitae ipm. Tl6.n.intelligi'
mus r6nale:nifi qieftbHB ronalitate;'z qd eft bii a aian»
rdnale;:ita cp 15 nome ronale no fignanan illud iit fuba.
an n6.0ed comitat ipm no ecjnififubasianift cojpusri
nifi fcnfibilcrb igit pdicanf oc illo:ficut pdccat comitaa
oc fuo comitato:n6.n.ptinct iti itellcii ronalis.f.rci bntie
r6nalit3te.Cri3icem''g nijcqjofianopucnit i gditate
ciigcnercq66fc pdicaf:oftigitabeo Bfeipfas^pticnitar
cii ipe in eo qt> c gs fue gditati6:Dft igit abea g nam gc
ncris:q6 e intra gditate fpci:n6 itra gditatcDfic:qiio aiit
fc beat cii relig3;|3 e.f.q6 li ofia puenerit cu iilis in gdita
te:necc(Te erit vt oifcrepct ab cis pcr of iaj.Si aut no c6
uencrit cu eisi gditatc:tiic n6erit ncccite oiifcrrc ab cis
pcr ofiaj.llo eft.n.necc vtoe qdpucnit cii alio pueniat
cii co in gditate:vn no e nc£e vllo m6:vt cum of ia fuerit
c6teta fub aliquo coioie qj fit Ipa ptincat fub eo ta^ fub
gne:p6i.n.ptineri fub aliq c6io:c fc:it3 vt ill6 coiTit iira
quiditate ipfi'':t p6t ptincrifub cdioic no nifi ad moduj
«'qdptinctfubcomitatiqdn^cftitragditateci^^^ficut
ronalc qd ptinef fub appbcdcte qd e gcnW 1 appzcben
dssptiHcf fubfu6a:eogjfubae eiivtcomitaeilli^n^ vt
gen^qucadmodii oi^am':': ptinef ct fub ad aligd:non g»
rclatio fit cl^fuBa vrfit itra gditate ei'':^; q: cft comitans
illi^.of ia ergo ad 13 vt of at a fpe n6 cgct alia of ia:'z ad 15
Vt of ai ab aU)3 fccu puenielib" in ee vd comitatib'' noi»
cget alia intetione:nifi ipfa fua gditatc:vii non 05 ipa c6/
tincri fub coioic fcqueadmodii fpee fub genere:f5 conH'
nct vt comitaiu minue c6c fub comitatiiq^ non e itra g'
ditate ci^.CSi aiJt itcllcjcerie ofia;. U.g vt r6nalitat£
non iuenicm^^epcpUici^^^nifi i ofijs re|: ppofitap. Qi^^o
intcllc^cris ronalitatc iplaj ec britcaiam ronalctiicipa
crit oc intctionib'' ppofitie c^ ad aligd 1 fuba:fic ia nofti
al'3. »1 aiit itcllejrcria ipfaj aiam:tiJc ipfa erit fuba z erit
pars fubc ppo(Ue:a qua of t g of iaj q cft intcr (implicem
fubaj 1 ppoftta:qucadmodu fepc oftefus eft.(C'P^cpcta
mu0 aiit nuc^ponca in gb^^vf ec aligd q6ni9 oice^tee cp
^politio illa q oicit gj Df ia eft itctio q e:au t c6ioz c]c pdi/
cati8:aut pteta fub cdiozc cj: pdicati8:i illa alia q oic g»
pzedicametij crt id qd eft c6iu9 ej: p dicatis e oictio falfa:
qi pdicametii eft id q6 c c6iu8 pdicatis gna lib^^pftitucn/
tib'' gditate.Tlo g? fit c6iuB pdicatis quc no pftituiit g/
ditates oium cop quc funt fub eis^fj comitan t illa. ^fUa
vcroqoicitgjgcgdptinct fubitetionccoiozc fe.oft ah
co qd fecu puenii in iUa p ofiaj fibi pptirMfa eft;ca.n.
quc pacniat in comitati n6 itctioc q e itra gditatc rci no
oifFcriit p of ia5:fcd fola gditatcmanifcftii c gc): 15 q6 ri
op5 vt vnicuicp ofie fit of ia.(EDp5ct fcirc g» itcUeau»
ee^qpofcp Df ie fube funt liibc:': ofic qlitatie fitnt qlita/
tc6:fi c.f.qj ofiao fube comitat ce fubae:-! ofiae qlitatia
comitaf ee qlitatca.ll^ gp in quiditatc of iap fubc itcUi
gatur oitfinitio futje:ita vt fint fuDcin (e:i g> i quiditate
ofiay qlitatisitcUigat Diffinitioqlitatie^itavt fint qli/
tatee;nec vt of tl fube itellisdm^^.U^of iojiq ^dtcat oc
£aprm VIL
fuBa vniuoce:f5 of ia5 q pdicat oe ca ocnoiatiue f m non
r6nate;f5 r6naU'tate:cft.n.ficia noftiof ia q dnotatiuc no
vniuocc;faatDfiacqpdicatvniuocc.T16eftat necc vt
cii ofia vniuocatiois fijerit:ofiaquocg 6noiati6i8 fcmfi
beat ee ficMfi i oi q6 e fpes fubar.non i fpeb''accntaUb'':
ncc in oi fpe furiaU:fcd in ea que fuerit ppofita 1 n6 ftic
rit fuba fimplep(L7if ic aut que pjedican f vniuoce in*
teUcctus bic eft:que iic fiimatim oftendimu8;poftea ^
fm oiUgcntiozepfiderationc fcic8.an b res qud fic otti*
dimu9 oebeat etfe luba vcl qlita6.U.g.qtn ratwnaleqd
cft res babens rationaUtatcm in 13 q6 cit bi!e rationali/
tatem:nec eft fuba:ncc eft accidcns^fcd qzfdtur ejctrtnfcf
CU8 impoifibilccft quin fit fuba vel cozpue.
CTCaprm, VH £>c pg^neoilfonisciiEtib^^fuiB.
^ri^mtia ^Plcni(^uic)ilf6nefijtpar<
Ji|tvlimt9 te80iffiniti.i:u«iitoicimue
gjgcn^^tonan^funtoucptes fpei i gditatc
n6 e I3.qfi oicam'' g? fpcs ii b5 gtes.Spesjt,
partee bs cus fiterit ep aUquo modo|: rer.f.
vel c]c acciiiib'' f 5 i|titatcB vcl ej: fubftdtije f m ppofita:
vn H 9 vf gtce oiif6ni6 fiit pozcs oiffinito.C6ti^'t aute
aUaibificricp.ci).n.volucrim''tOifrinircpo2tionecircuU':
oifKniemuecapcrcirculii^icuvoUjcrim^^oiifinireoigi'
tu5 bois Diffinicmua per boie5:t cu5 voUierim" oiffinire
anguluacutu5 g e ps rccti oiffinicmus pcr rectu5.Tlij$
aut oiifinicmus rectiiQacuti):nccdrculU5p poitioncni
eiU8:nec boic5 p Digitii:op5 aut affignarc cdm \sP.Clt:>v
ciitiusergog? nuUii boircftparsfpei^ gditote maix
fo:ma eiu8;n6.n.e in pditi6e circuU;vt po:tio in actu fit i
eo:ita vt e% eo pponaf fot^circuUtfic et i itellucircuU bs
bcre circiifcrctia:ncc c l iteltti boie tf. IS qd cbo bfe oigi
tii i icta:x\ec c i itcUu rccti:vt fit ibi acut^EB ei":!? igf oi«
no fut ptcs rci P5 gditate ei';f5 fm roas 1 fub5 ti^.ll^.n.
acdditrcctc vtfitibiacutu8:neccirailo vtfttibipottio:
nifi c]c paiTioc q accidit mac eo j:.Tlec ej: 13 pedct pfcctip
fue maecii ft>:ma co-g.-.xvec i^fectio fomic corum i feipfa.
4£Qck9 3i)t,qifi fuEficics e ma itcUigibil fo:me dxcxu
liigp qud accidit ci Difio:vn {i cj: 1? pcderet Efco mae ci*
cet6 comitdtib''ifcEabiUb''ii 6 pftituetib'':^^ ia ejrpofitij
cft i pmi(ft6.l3 dt6 gb^agim" ti fut ita na fn xcs fcEari ab
ci8:i ab 13 ct q6 c vt Digit":b6.n.ad 13 vt fit aial r6nale:if
cget oigito:fed eboc ptib" fue mac gbus dcomf oifpofi>
tio fue mac; vtt (lcucp fucrint oc ptib" q n6 funt nifi caufa
mact gbus no egct iox^ ipfa non funt ptcs oiffonis v.lo
m6:cu at fucrint ptcs mac:i ij fucrint Etce mae obfo'':ii
Ijtcs mae ci ipfi" fo:':tijc i co:^ oiff6ne 05 accipi ipa foi"
1 ipa fpcKcrit g et cii ma:fic oigit" g no c ps ocbita co:^
po:iabfolutc;fcd co:po:i qd fit aial vcl bo.^llr acut'' f»
micirc«litpo:tion6fHntBtC6fuEficiei abfolutcfed {w
psrficiciq fit rcctus angulus vcl circuUio:': io fo^^fuojii
totop accip|if in oiffone ha^ p3rtiii.Cr£>f ni aute 15 tria
e):epla:na oigitus i ps bois in actu:cu5.n .bo oiif inif aut
oefcribif f 5 13 q6eidiuiduu itegrii biianii puenitacciBC
oigiiii in eius oefcriptiocxo q> ipfc c ci gs IbbaUs q^tum
ad 13 q6 e idiuiduii itcgriie)c acctJtib".Tlec tn e pftiiuea
nam fpci ciit6:eo qp ia fcpc oi^imus:q: id quo pfHtuif 1
oifccrnif idiuiduii in fua idiuiduaU'tateaUitdcftabco;(i
pftituif na fpccici:'z 13 pars eft oe numcro eoy :in gb'' pa
cft pars in ocm.^n rcUgs aut ouobus ps non cft pars in
actu:manifcftc.n.vfq7ficirculu8Diuidafin partce oc/
ftruef vnitas fue fupf icici:i ocftritcf in eo ciTentia circu/
Ucog)circiifcrcntia:idn5cftvnalincain acttcnificum
occipiiiturparte9ci"in cltimatiocautpofitioncno inci»
fionc.Sirr cft iudicium oe rccio angulo.(C5te circulu»
f angulu9rcctu9Differunrinboc vno.f.g'po;tk> circutt:
a
0Cttl
r.o cH niil circali in &cm'.9cato "fo no c ncce adeiTc vt Rt
parg altcrCanguli.no.n.edaaitus ojsoneampli i recti:
fcd in (c eftaciitua c>: poiie.r.fuo^r latc^ vnius p altcrus.
©5 qtn acuto cj: modo ipii^pofitionia.f.f ; q6 efipofitio
ptigtc retaqifi ej; fititudic z ^pingtatc i rcmotoe linca/
ru itcr fe pcdet femp aliq retb:io accidit vt cognitio acw
ti pedcat c j: retone.S, ^is 13 relb n ftgtiet i actujsptcr
fua Diificultate.3a tn fignat ipa i po^cu ponit i actu.^te
angulus liipficiarn fitnifieptclineafup linca.jfnclina
tio 'io q fit elt iclinatio ab aliq cqlitate % ad gte ali$.Cii
aiit accipitjppingtas alicui^^linca?! ad alia abfolutc:-: ac
cipit cficlinatio ab ea abfolutc finc aiTignationc jctina'
tiois abca:tiac nd e nifi idinatio abfotutc q itienit i acu/
to 1 rccto 1 aplo;t quo^j oiu5 lincis ictinatio c ab vna ad
alia.(r^i»J?o ofidcrat piiictio Dua|r tinea;: itcr fc no oi
rcctc iuenit aplius:': in eo ictinatio vnius fua?t lincaruj
ab alia.l3 aut ictinatio abfolutacft q pucnit c>; curuitatc
Dua;: lincap cuiuflibs angutirvii nccc e vt B iclinatio 6/
termict g aligd q& nccc c ce togitudinc tincare.3fmpore
eJleni cogitari linea a q ictinet 15 linca.nifi a linca q indi
rcctcpiugit cufc&a.qfacagulij vclrcctij vclacutusvcl
amplii:g lincaatq no^iiigit ciibacno 6termiat atigd.
Cofidcratio f o ictinationis a Vim^ recta abfotutc no ctl
certa i B ca^aliogn aplus % rectus cent aaiti.firr ct pfidc
ratio iclinationis a linea q fac dptu;. ^nctiatio.n.aplitu/
dinis ia f uat aplitudinc fua:qm vnus aplus mioj c alio.
©itV eft Dc aauo ^uis fit ipole acnxn notificari g aaitii:
15.n.ect notificare ignotii £> ignotii:rellat g vt ci" notifica
tio nccio fiatpcr rcctii g non rcmact ico:niptU6 fca icti'
nationc aliq ab co.-r oicct g? acuttis cft g eft qc ouab'' \y
neis^quaKaltcracJtrgitaltcraiclinataadcaampti^qlli'
nca rccta:(i erigat fic 95 fiat mio: recto li rcctus ect.e]c 13
aiit non itcirrg? in actu iitrcctusmaiozcuipgatrtuccni
ciTet ni^inivio falfa:fed coparat rccto g cft b^^b^n.rcct'
e^ B g? eft in po^ q eft in cfTcctu cft po^cjrns in po^^rpo^n.
ej:i5 qdcftin po^-eftin cffcctu^aliqn.n.po^cftipo^fjpo'
piopin q cifcctui:cii poftca fit in effectu po'j3pinq:po'.n.
j)pi!iq fctedicibaria eft in po^^cu; atia fetcnt:ipapo'4)'
pinq fit in eiTccti!:rcd eC actio non cft:acutus g oiftinif B
rectn:non g eft in clTcctu abfolutc:rcd in poMlon at oif/
finit ptr aliii pfitc acutum:necpcr atigd qS no cft.^d.n.
per qf) aiigd ciiTinit b; ce in po^"; 15 cft oifTinitio.f 5 B g?
lifr cft in efTectu:fo:t3fTis.n.rcict aamis 1 aplus p rectii:
rcctus.n.ccrtificat eeqlitatci fitittidinei vnitatc. 5tti
vcro ouo ccrtificant g oifcefTionc ab cqlitatc.^lNect'' igf
ccrtificatgfeipm:p5t.n.DicigjangHlusmio: tc ouob'
angulis incqlib'' g fiuntin vna linca ftatefup atia c acu/
tU3:i maio: ep illis cft a plu3.Si io Diligcntcr pfidcrct i
|5:iaoftcditrcctu3:maior.n.eftgcfttantusiatigdplus.
mino: ■io cft cui oe tato aligd Dccft:^ ttn crgo ccrtificat
cognitio maiozitatis 1 mino:itati6:igitur pcr vnu; confi
mile certificatur multiplejroifTimite i Diucrfu;.©ic g 6/
bes intcUigerc oifpofitioncm partiu; DifFinito:u5:DebC6
ctiam reminifci co;r quep:edicta funt oc Difpone gtiiim
mae:t pendcntiu; cj: materia.
(rCoplctuscfttractamsgntuslaudctocus.fcgturfcjct^
adtaudemeius.
CJCaptm.Liie DiHifioib" carit 1 Dcca:p oifponibus.
£\ (T-mi a trictauimus oc rubftan
^li4Ua tqstacctitib^^^idrcrpc/
ctu pozitatis t pofterio:(tati6 itcr re.i oc
i pucnictia oifTonum cii oifTinitl.td vlib''
Viparticularib^^^opsnucvtloquamuroc
j; catcdto^b.n.funtctiaocpritib'' ceinq^/
tuseftecXaufcoiitficutia noftifutfo:
Tlb>2iniufn
?i
ma-rma^tagee-rfinis.isicoigit 97 nosno itclligfmue: t>i'n»u
ce cam fo:malc:nifi cam q e pars e^cn^e rei in qua e id «"'«•<.«>.
pcrqdrcscincfTcctu.iDamfoitclligim^^ec camq cft
pars clTcntie rci in qua cft id p q6 res eft in cfTcctu 1 in q
regcrcitpo^ceci^.^gcns^cftcaqacgritreiefTeoifcrc/
tii a fcipfo.f. vt cfTcntic agctis Pm pmam itctione; non Ht
fub^illi^^ecqdacgritabeo^nccifo^mctpillud^rcdifavt
in feipro ^xt po^ illi^ec no acctitatV:': fic e't 0; vt itUid ei fif
fit ab ipro in$tu cft ipre oges.iocd fi fticrit fit fxn atium
rcfpcctii.f.qtfi oiuini pF5in6 itcttigut pcr agcte pn"' mo/
tionis tin:ficitelliguntnalc6.)3cd pn'"c(Tendi'z Dato:cj
ci^^ficut crcoto: miidiXa t?o agee nalis noocgritcc rei:
nifimotioncali$c]cmodismotionii.igf acgrcs ccna/
lib^^cft pn"" motU6:fine io iteltigim'' cam:pE qiia acg rif
c(TcrciDircrctu5abca:tp6toftcndig>n6eftcaalio 13 p/
tcr bas.fcico.n.g? ca rci ncccfTorio:vcI c itra cen tia rct-r
pars ec cius vct no.Siaiit fiterit itra ecntia rci:': pe cfTc
ciU6:vclcritEs;aii''eerotiin6focitre5Dcbcrccc in cfTe^
ctu^fcd vt ^xt tttj in po^"t B vocat f te:vet eritps ckvl' ei e
faccreca rciin cfTcctu:': beft fo:ma.£>i aiit n6 fuerit ps
cfTc rei:tnc vetcrit capp qua rce cft veln6.©iaijt fucrit
ca^quaittaeftfini6.Si i^o li fticritcSpp qua:tucnccc
cftvtvctccciusnofitinca^nifipacciie.tcft agcB ciu6:
vct cfie ciue fit ab co:': fit in ca:-: 13 eft et cltn ei^-M ivib$
eiu6;igf pn" vnomodo runt.5.1 alio m6 qtuo:.©i.n.clm
qi> cft rccipicne:': n6 cft pors rci acccpcris ptcr clcmetu
q&cftpar6cruntgncp.Siaiitaccepcri8VtriJ£pp:ovno;
co g> c6icant in intetioc po'': p:cpar3ti6i8 crut qnto:.05
aut vt n6 ocripiae cfm ej; rcnfu agetis g c gs pncipM foz^^
fcdppofito^ttticrccipiescritpn"' Itctioni.^pni.n.p non
pftituit nifipcrfo:ma:r;ci''ee'ntiarcfpectufiiiipfi'' tiiic ^
in pO\(£"1kes aut q e in po'' eo mo quo cft in po" no cft ^
pn"':^: no eft nifi pti'" itetioni.^ntetio f 0 egct vt acgrat
fibi fulJm in cfTectu^-rDcidc fit cd epitic rettic; fit itctio
infcpabiliB:igf pmitiua crit vet eentialiter vel rcmoto:f$
p:imitiua crit cfTcntia no tpc:bcigitfuntrpcB ca;p.CiHn
aiit fubs fiicrit ca itetioni qua ruftinetno cft b f 5 modii
quolub;ccdppofiti:r;aliom6.Ciii?ofuerit fo^^ca ipfi
mae:n6critco m6 quo fo:'e cd ppofiti:c|ui6Pueniijt eo
m6quovniiq6tpco:pccdatic':aqneuty eo^ eoircrc<
tii.3Ipa.n.(^ui6 pueniat i I5:tit vno ouoy^ njodo:p vnum
cop 11 acgrit altcri ruii ee in^tu c ca:(s acgrit ee aWrei:
<: e i eo olio g? cd ci''^ pn^^^pinquu ad acquircndu5 cato
ftm cfTe in cfTcctH^f; no folii nifi cii pticipe 1 occafioc quc
facitcebdc fo^md.f.vclcd; igf ilUidalid pftituif p illS:':
io crit cii pticipc mcdiii od ocgredu illi fuum ei i cfTcctu:
igf fo^^^crit macquofi pn"" actiuum fi cc cf i cffcctu efTct
cf ca fotum6: vlvidcrct g^ fo:^ eet ps cac octiuc: fic vn'
cj: Duob^^monetib^^nouefic i fequctib" 6ctarabit : fo:ma
autn^enificafccmatppofitocj^co^icj^ma.igf fo:^ no
cftnififo^^mae.": jt ccafo:mot'mac.oge'6 Vo ocgrit ott)
rei ec q6 n6 bcbot ilto res t rcipra:odue'tU6 cuf cc c ob J?
quicftogcs in$tu eflentie tjui^^agcntie n6 cft rccipiena
fo:md itU'' cfTe:ncc e odiiictii itti:ito vt fit itra illud ©cd
vnoquocg Dua:p ccntio:p e ejc alteraii nemra co?: cvirt'
recipicdi ottc:p i fc.Tlo c aiit logc gn fit ogee 9 ottribuit
ccartuocti6cq5tiiirceft.Tl9.n.q eftintigno abfciroeft
actiuii pn"* motus qui n6 ftt in ma:nifi p motii g cin ma
pque Dcbuit ee centia «'''.Confunctio vo eo^ noi cpxnu
cop fit ps ee altcrius vel ma cius.r; cp ouc cc'noc"fiit cer
tifTimc Difcretc 1 biiit coe id in quo fiit.<rg^ agcn tib" dt
cft qiii otiqtt no eft ogens^ncc cius paties cft poties. ©$
cufuiipatiensn6cft potiena ptingutogenti occofioncs
^ptcr qe f it ages:-: tunc ab co cft ciTc rci poftq^ non ftut.
crgo ilU rci eft ee;i eft q6 ci ftiit no ce.)3; ob ogcnte non
auic. tO 5
2lfeeta,
Zractatu^ Caplin IL
cftci 15 q6 no ftierat:nec 13 q6 cft poftq^non fiierattfjab
agentc b; trh q6 Ert:poft($ aiii res e^ fcipfa bs non ec:fC'
qiiit tiic vt cfTc cp fit poft no cffc:i fut:poft^ no fuerat.
igit qp illi efl clTcntiafr ab agcnte:i3 cft.(.c(Tc:15f o ec no e
ci:nifi qz illi alg rci pcurrcrcnt oia:cx quo^ pcurfu D5:vt
pter e(Te c|6 b; ciTcntiarr bcat aliud c(Tc:f5 15 q6 n babue»
rit cfTe no eftci c% ca agente:^ aut gd no babuerit cfle'**
refcrunt qui4a ad aliq^ cim q cft puatio fuc cac.Suii.n_.
cfic poll no efle eft gddi q$ no cft fcm g cam:n6 e(t aute
pote vlb mo: vt fit ei efTc:nift poft no c(Te:q6 at nox pofe
no b5 ca5:vc|i eft*at g? fuii e(Tc pot ce i no cfTe. igf fui e(Tc
cacft:f5 fuu no e(Tc:aUqn crit:aU'qn n erit:igf p5t e(Te:Vt z
itti no e(Te fit cl:i fui c(Tcf:toft^ n fuit ei ee.<L ©» fls aijt
oi;:erit g? fuu efle poft^ no fiut:potuit ec:t potuit n ce.
oica li tu itelUgis fuii e(Tc in^tii ia cft ip5 fuu cc:tuc pua/
tio nibilagif f?. 3p5'n.fuu ee cft no nccius.llo cft at non
neciu5 in^tu adbuc efl puatto:f5 cf^cp cafu acciditmd
C[i> crat puatij.3hq|tu f o acccgis fuii eflfe pofl no e({c c6<
fidcrabis fuuj c(Te poft no e(Te no fiiu ce tih:q6 fiiitpofl:
nd ciTe:'; poftea otigit eiqdnd per cam:Dcidc vt e(Tet ca
e(Tcndifuiic(Tepoftn6c(Te,£iiatfticritcaftMC(Te gp fait
poft no e(Tein$tii cft ftm cffc^tuc ccrtu cltpoiTcpcedi g>
fufi e(Te pt ciTc 1 no eflc poft n6 c(Te q6 erat ei.ncc oat ei
certii fuii c^Tcpoft no e(Te in $tu cft ce poft n6 ce': vt polTit
C(Te:pg no e(Tc: vel poiTet no cfTcn ifi no fiiiffs eevUo mo:
ctiiceiTctinrCadclTe.CStfona^Tepiuabit aUquis g>
flgcntc t ca no eft opu6:nifi vt rcs bcat effc poft non eiTe,
©5 portql rcs babueritclTc fi Dcftriwt ca.crit tn res fuf
ficicns in fc:igf putauit g> ree n6 idigct ca nifi ad icipien
du5 cffcSs poii^ iccgit i babucrit eflcia non idigcbit
ca.C3C igif apud ciieriit cac ficndi tih i poiee eo cp fit ri
fiTcu5 eo.^fa igf putauit falfu5 fic tu nofti:eflc.n.rei.poft
^ rc9 facta elt nccdTc cft vt fit rel n eceeffe vcl non necc
c(Tc.Si aute5 ftjcrit e(k q6 cll ncce(Tc;tHC vcl fua ncccffi
tas crit iUi quidipti cflentia ipfi'' gditatis^ita vt iudiciii
ilWgditatis fitnecence(Tc:ttiicipo(Tibilceft vt inctpiat
e(Tc:yel erit necc(Tc pditionalr:'i tiic iUa pdirio vel crit v
ceptio vel jspetas aUq cjr^jpctatib^^iUCquiditatis vfali/
quid aUud ab ca.©5 nccefTitas fui e(Te no pot eflc pp in<
ceptioncm.^fpfi^.n.inccptwis n6 eft fuii necclTc nccitim
perfe:quoigf critnccefleperiUaidquodeftaUd ab eat
3nccptio aiit ia oeftructa eft.Cii igf ipfa non eft qiio crit
cl ncccltitaris ali) rei:ni(i fortc oijrerit g> ca non eft ipfaj
mct iceptio;fed ipla eft res cui acquifita cft inceptio.igit
cflet B oejjp:ietatibU9 que fun t cius q6 ccpit.igit ia 1? co
trncret in fc63 parte oiuifiois.oico igf cp necio tunc aut
id qo comitaret bas ^pjietatcs comitaret quiditatem:
1 tunc quiditatc comitaret ncccffitae ecndi:au t g» be p>
pnetatcsinciecnt cu effc;igf i:>ictio oc ncccfTitate fuic^Tc
c(Tct;ficut oictio oe p.gji aut fucrin t jjpzietatcs infinite;
-zoesb^^tuncocscruntpofcscflcnonccciTarie p fe vel
pjoueniit ad ^pzictates quc ncccfTario cft gp aUud a fc:
oiuifion is autc ps pma ponit omncs.ppactatce effe pof/
(ibilcs in fcipfas.^a autcm pftititg? iua neccfTitas pofli
biUs eft pcr aUud a fc.igf omnes ^pzietates crunt 6bitc
e)cneccfi"itatcgpaUquidaUude^rafc.Diuiftoni3 ^o gs
fc6a facitDcbcreg?ceinccptiin6facitgmanere:niff eflc
necelTitariB ej:trifocc;i |? eft ci.Xu aute^ ia nofti q> intc/
tio inceptionis nocft nifi e(Te poftcg no fiiit.t? igf cft ee:z
15 cft ciTc poft(5 no ftiit.Ci at q facit incige non cgct oli/
quid in clTe eiu6:f5 agit inqgtii cft ab ca efkit poftca acci/
dit vt fft f? in iUa boza eflc poftq§ non fuit:accidcn6 oute
qd cafu aaidit non eft intras in pftimtionem rei.igf non
ciTeq^pce^Tirnoncftcaci^ciTcqDincepit.Ss b manc/
ria buius cfle in$tum cft ilU n»ncric quiditatU5:op3 vt
babcat cam-j^uis oarct i Emaneat;^ (5 non crft pofTibi i
le Dfe g^aUq rcs ponat efle rcic(Te:poftqs no fuit:l5.n.nd
clTetpofe:ali9d.n.cftqDnonD5necio elTcpoft noefTert
aUquid cft q6 ncceflario Oj eflCiPoft no cflfe.-efleat in^tii
eftelTcbui^ciuiditatispotcfllieej: ca^lcdjjpiietas buius
cfle.f.g? cft ee poft n6 cc n6 p6t ee p cam.igf rcs in^ittt
eftee fuiiccpit.f.inq§tu5ecq6eappiop:iatu:f5q6 cpoft
no e(Te n6 b5 cam ceraflime.©5 ca e iUi inquatii gditos
ci''^^ cfle.igf aUter e res qs ipfi putat.Ca.n.n6 cft nifi oe
clTe trh.©i aut euencrit q6 pccftit ilUid non effe-xrit incu
pie6:fed fi n6 euenerit incipicns n6 crit.agcne vo fm qd
vulgus appeUatagcntC5 non cftccrta ca in^tum poniit
cum agcte5.3pfi.n.ponunt cu ogentcm inquantu pfide»
rateiipriusn6fttifTcagcntc.vfin6eagen8 inquatu cll
ca:fcd iquatii eft ca^i aUquid aU6 cft adiiictii cit ea.qth e
agcnsvno refpcctu.f.g? n6 cft adbuc ipjclTio in illo i aUo
rcfpccm fui.f.gj adbuc non cft impiTio ab eo in illo.fic fli
pfidcrarcs ipm f m 15 q6^uenit ob ipfo piuctiim cu5 eo.
cpno .pucnit ab ipfo.i fic vocat ogcnte5:i ob 15 gcgd ipi
vocat agentC5 oe pdiuoncei^^eftgjaUqnftiitn^ agens:-!
pofteavoUiit taccidit cioUqDifpofitioqnoncrat.tpo'
ftea adiuctionc5 eflcn ua ei^u illo adiuncto f it ca in dfe^
ctu."Jaat pjius erat abfc^ b igf agcns eft apudcos iqua/
tU5 cft ca in cfTcctu poft fuit ce cam in po^^no inquam; e
catminefTccm:iocidq6vocatagente5.comitat vt fit
ctia id q6 vocatpaticne.3pi.n.n6 facilit atm olienum a
oifponc q fibi adiugit pp qua cu fibi aduen it pixenit ab
co ee:poftqs no fuinpoftq^ aiit patuit g> efle gditatis pc/
dct ab oiio tn^m5 eeciUi gditati:n6 inquattl ipm eefle
poft no ec:tucilUid ee f m biic modii catii efle:-: interim
oii ouraucrit fiic crit catu pedcs ab alio.^a igf manifeftu
cft gj catu egct aUquo q6 oet fibi ipm c(Tc p fe tm;fcd ice»
ptio 1 aUa b9 funt res quc accidiit eUi op cata eget oato»
refui efle fcmpcr i iceiTanter cpdiu babucrit eflc.
CCoptm.II.Csefolurioneqonis.anoisca fitfimul cum
fuocaufato^iDccertitudinccaufcagcntie.
I jtr u^^ gjputatur fili'' remanerepoft
j U^ iJVk. patrem:-: fab:ico poft fabzica/
I t02cm;i calcfactio poft igiic:occafio ftiit igno
i rantia que fit vcro ca: fabricatoj.n.t pater i
ignis n6funtvcrecacej:(itiefmq6Df oppo/
fitioncmei:necetio5funtcoufc fui e(Te.(r<?ab;icato:i8
nac^ motus caufo eft moms aUatiue.Sed poftea ges i
cius ceflfatio o motu velp:iu3rio fue motionis i fua pode
rofitas poft iUam motionej caufa eftpplctionis iUi'' mo
tionis.^^Ua.n.pondcrofitasiaduetusiUiusmotioisfut
caulaalicuiusoiiicrionisii illaconiuncrio cacft oUcui''
figure:vnaqtte(pigiturcaufaeftfimulcum fuo caufato.
CUl^otcreriascaHfoeftmotus fpermatikimotue fpcr/
moris poft<5 gucnit od modii p:cdictu5 coufa cft cfliendi
fpcrmain locofuo^iDcindcipfumquicfcere in loco fuo
caufa cft rei.lSedeius fojmatio in aiol i ftuim permanc/
rcanial b5aUamcam:poft^aiitl3itacft:tuncoi6cacft
cum fuocaufato.©ilr et igniscft cd calcfactiois aq. Ca>
lcfacrio vero ca eft 6ftrucdi aptitudine in effcctu efectaj
recipicdi fo:ma aqucitatis vel pmoncdi:-: illa vel aUa ci
cftca oduenie'diaptitudineEfccta5 ad bui^^Difponcmvt
rccipiat priii cjus.f.fojma igncitatis^ci at fo:mc igncita»
tisfuntcacq iiicftiiitclntaliiisfozimsiibccaule fiit fc/
paratcigf i^ cic fif futcil fuis catis.Ss pccdetcs filt cac
vcl p occns vel adiutriccB:i io o^ vt tcneam'' cp ci fob:i»
cccftpiiictio:icabuiu6funtnaieconiiictop iftia collc/
ctio ^m q6 o:d in auenin t ca:i ca buiue eft occafio fepa ta
ciTiciens naturas.Caufa quoc^ ftli) cft piiictio ftic fo:me
(u fua materia ab occQfidi «tribute fo:me. Cmfi vcro
a
ignis eft occatio oonatnjc fozmaru j ^ remotio aptitudi/
nisgfecteadpriamillffozmefitlfgit «a iiienimus ctuv
fas cii fnis catisXii afitoftcderimtis in bis q kqimnicp
cae ftint finite no afTignabimus nilV bas cas.Tlec tri nc/
gamus eiTe cas adiutrices i pjeparatriccs line fine ante
^ alias.fmo 05 ita efle necenario.CL Omne.n.q6 incipitia
ochet eiTc tiic:poll$ no oebuit gp neccfliitatc' fcie cac;fic
oftendimus.Qnia pofl$ei'caufa 05 efle:05 tiiciipfum
cflerviiop; vtin reb^^particularibiisres pcedcntesreB
«luas oebct efle caak quc Ibn t in effccta ad 15 vt iTnt cae
illa?! in eflfectii fint rcs fiine fine:i ideo no ceflTat iterroga
tiofactaoeillie:pcrqrcvllomd.Sedq6 c(tl5.an vnii/
qdcp eo?que funt finefineneceflario faciat effeinftaB:':
fequunt tuncinllantia multacotinua interquenon erit
tcpusrqd eft abfurdii:aii remancat tp6.Dpo:tcbit igf vt
fua neccfliitas ecndi fit in loto illo tEcrno in ej:trcmo ei':
1 intentio eius q6 fadt oebereefle neccfTitatcs eof ^Ht ct
aim illis in illo tepo:e:i tiic verbii oe necefTitate faciete
neccfTitatcmcfliendiilla crit:fTcutvcrbii ocillis:-: ^uc/
nietgj cdeinfiniteeruntftmul;ct I3eflqd nosnegamus.
jbico ergogjflimotiisnocfletocbcrctee otibitatio.mo/
tue.n.facit no permancrc rc vna in vna Difp6nc.£t 13 cp
noua oifpofitio iaccedit pofl oifponem n6 efl inflas poft
lnf}ans:(ic vt tagat illud:fcd 15 fit f m ?tinuatione:igf ca
non efl facicns neccfl^itatemclTcndicaufatum Pm eikn/
tiam:rcd ^m c6paratione aliqua;:cuiU8 coparationis ca
veleticeps ruccentic motus efl.^^d.n.per qd cae cdfef/
fectn motus e.Cii.n.res no bcat ftabilc ce f m vna oifpo/
fitionej^nectnfraudatabeflieciimcipitinvnoinflanti:
tunc necium eft vt ci cuflodie6:vel quc eft particcps in
o:dinatione i(la|i ca?::perq8 foluitoubitatio:fitmot'':i
C 15 ct amptius oeclarabit afe.^fa; igit oftcfum cfl q? cae
elTentialesrei.pBqiiascftcflcreiin eflFectH:neccfTe e vt
fintcum ea:nec pccdantin cfTe fic vt poflint rcmoueri rc
mancntecaHfato:K.n.nonp6t?cedi.nifiin caufie n6ef/
fcntialibus vel noppings.Caufas.n.no centiales vf no
j?pinqHa6:n6 nego j3ccdcrc in infinitii:imo facio ocbc/
re l5:poff$ aiit 13 ita e(i tuc cii aliqua ej: reb' pcr ccntia;
fucrit ci efle alterius rci fcmprpfccto fcmg crit cicaofa
qpdiu illa babuerit illud efle^i fi fuerit femg cfTc bHius:
femueritcflieillius. f5>.esigif buitisoib^caufie c oigni»
0: in caufalitare:eo cp abfolutejsbibet rc n6 ee:B igf c ca
que oat rci-e(Te pcr effcctij:t b eftintentio que apud fapi/
entcs vocat cre3tio:q6 eft oarc rci cffe po(i n on ee abfo<
lttte:caufa tii .n.qBtu; eft in fe cft vt fit no^qgtil vo ad cam
fna eft ci vt fit.Cc autcrn cft rei cj: fcipfa^apiid itcUectuj
p^iuscftpcrcflientiaj nontepo:c:eogjcf^ eic)c alioa fe.
igit oecrcatiicftenspoftnon ens poftcritatcccntie.iSi
attrem lajrauerint nome inceptionis circa omnc qd bs ee
poft no c(Te:cguis no fit 15 poftcritas tpc:tunc oe crcatuj
critincipien3.Si^ononla):aucrint:fed fticrit conditio
incipictis vt babcatee quo tps fit t:Kius:tttnc oeftruif il
lud p:iiis pp aduen tum Hiuim poft illHd:co q> poftcritas
ciu9 cft talis poftcritas cp n6 eft fimul cu p:io:itgte:imo
cft oifcrcta ab ca in cfl^c^q: tepo:aliB eft:-: fic omne cau'
f3tueftincipiens.q:cftcatu:cuiueeflcpccdit tps:-: pce^'
ditciuBe(TefincoHbiomotU8:ipcrmiitatio fian nofti.
^ TlosautnocHramusDcnoibus.CU^tcincipics fm in»
tentionc q non p:cccdit tcpiis necio vcl cc ciUBe poft no
abfolHte:velc(Teciu6eftpoftnon:n6 abfo!ute:fcd fsp/
uationcm p:iHationi6oppofitep:op:ieinTna cflicntc:fic
iam nofti.Si aiit fuerit ciTc eius poftnon abfolutc: tunc
aduentusciusacaufaeritcreatio^zbcft oignio: oibus
modis oandt e(Te:q: p:iuatio iam remota cft otno:': indn
citur elTe.&ed fi ponatur pziuatio taliter g> e(Tc p:cccdit
Itertium
9Z
extanc gnatiocaufaticritfpofTibilisnific); ma:t indiu
ctio ee.f.cereieic re.qg cft b:cuet Dcbilc: ftitiif : aliqi:i
aiitboicsfuntgocqdeftb^nonponunteflfccreatii.iji/
co igf g> cii nos eftimaucrimuB re q c cj: pma ca:m ediav
tcaliac3agetc:q5ui6il!aresn6fitej:ma:fed poftno ce
cius fucceflierinteflieei^^^fmociuec^Te fiucritej: pma ca
i^a^eepoftccalteri^qd adiiigif ei:tiicn6eruiifie)c non
abfolutc:f5c;:fi$ttisiifit male.aiigctfutg attribuiit
creatione oi ee fo:malt qcucp m6 fticrit.gcd ef[e malc:
qguis mam no pccffitrapp^op^iaf tn p^o ei'' ad ca5 noie
geniture.TloB at no curam" oe notb^^poftqB itctioce eo/
rubabemueoifcrctas.^niicnim^igf g^ej: bise qfidam
ce q6 eft ej: ca fcmg fine ma:': qSda q6 eft ej: m5:iq6di
q6 efte^aliquomcdiatctqfida fine mcdio:ptienit aut
Vt oc q6 n6 cft cj: ma piacentc voccmus n6 gnatum.fcd
creatu:': vt ej: oib'' creatis id voccmue nobiliue qd ccj:
fua pma ca nulla media'te:fiiic illud fitmalc:fiueactiuii:
fiuc fit aligd alid.C T^edco aitt ad id in quo era:i Dico
Qjoieagee cuiaccidit ecagce idifictma in qua agat.De
cni qd cepit:ficid nofti fdigct ma:'z fo^taflis agct fubito:
z fo:tafl^i8 erit actio pcr motionccrit igf pn"" motus. Cu
Qut nales vocdtagcntc pn"" mottts:ftclliguntmotu6 q/
tuo::i:fuftinetin 15 locoponcrc gnationcm 1 co::uptio»
ncm ee moms.^a aiit ages erit agcs p fcipfum:': ias erit
agen6Evartutc.Scd geftpfcipmagcns^cft fic caIo:fi
eet cjciftes cj:poliatHs 1 agcrct:': tiic id q6 p:o ucnirct cjc
eo jTUenirct cb B q6 eft calo: tm:agen8 vcro pcr virtutc
eft:ficut ignis qui eft agens p calo:c fuum.Ttoe autes ia;
cnnmcrattimus alioe modos virtutum.
CCCa^^.IIl.iJc pgone q c ftcr cas agctes 1 fua confata.
etl ^fi "^^^ tffi:of6 g attribttit ce ^le g
II VII eftfimcc.-fjfo^tafTczgattribui Bp.4..mv
iteen^cjlcefuiuficignisgfafnigrcfccrc:':^'/ tbawop.uu
cut mot'g calcfac.agee at g attribu! t ec qlc '*'
eftfHu:notiicg?ipfeeftDignio: tfo^tio: ina
tHra:$fitilleagen8 gattribuitcflieHonqlccft fuii^rjB
notii non cft manifeftil:ncc ve:p. cf oi pte:nifi fo:tc id q6
attribuif fit ipmmct ec 1 ccrtitudo:': tunc attributo: oi/
gnio: e ad 15 qg id cui attribuif ."(Ncdco igitur ad caput 1
Oico qp cdc funt cdc caufatop ncccfla rio:vel ad inftar fui
ce vel alio m6:e]ccplii pmi e calefactio ab ignc:qccplum
fc6i e calefactio e%iTUita:i aduct^ra ritatl qc motu 'z muU
ta alia bi8 firia:loqmur igf Dc caufis 1 catie q copardtnr
m6 pmo:i iducam" oiuifioce q ptitani ce oiiufioce eo^,
jbicoigf g?fm6pia ptitaf gifplerifi^catusminttsein
ce^cd in eadciteti6e:fiipa ftctio fucrittali6:vt recipi'
at magis 1 min^^fic aq cu.; caleftt ab igne cft qfi fitie ei
cii rccepit Xy.i fic ignie oc q tcnct vifilie q> ^Micrtit a fc ir\
pRfc; fibi ignc:'z tiic illud fit fibi cq le i fo:' igndtatis^q
norecipitmagisimin^^-zfitecjlcin accnie ifecabili.f.ca
Icfacti6e fcn fibili:ci'i fii erit ad uctue illfactioie a fo:ma
cqli fuc fo:':'z ftierit ab illa:ct cii ma fucrit cqlie t aptitw
dine.Ssgicdmmfitmagis iftctioneqpcdp vfnon ei
pofc vllo m6:ncc fucnif 13 in reb^q putanf cac 1 cata.^l/
Uid.n .augme tii n6 p6t aducnirc fibiqc (cipfo^ncc pot ce
vtaugmctii ei^jJttcniatcj-aHgmentoaptitudie mae:fi'c
vtpcr fefaciat neceftarioc^ircadclTectii:aptitiide.n.no
cftcacffcndi.Siaiitcamtimpfrioncqucvcnitej^caufa
vtrac^ pofuerin t occafione aHgmcti:ti'ic illud augmctuj
critcdms a ouab'' rcb^noab vna tifi.65 illcouc ree fit
iacte fun t mai'-: pluf$ cdtii:q6 c augtfi tii.CHm aut noe
pcefTctim^oCBiitaeopinioce^^zgcgd adbucdpli'' oppo/
ncrc voluerttipotcrim^of cg) ^uis itctio fHcrit in cdto 1
ca eqti magis 1 min'':^!^ cdcinqptii e cd crit pojitae ccn/
tialis fine oubio iiUa intetioe:': podtae ecntialis quc eft
Slnic. XD 4
a&eta* T^mctme CapKn
:5
c
Spttmdo
(nlllairttentioecmintcnttODifponis illiusitentioie no
inucntafcoo.igr illa pma itcniio ciiaccepta fucritfjfim
<(ifc:t ^m fuae oifpones qs bj q^tii ad fuu eflfc^fcqtur tiic
fuii eiTe:vt altemm ftt pus cort tiic remoucbit abfokita
cq litas.S; cqlitas remancbit in oifFone ■: illa vtracp l
quatii brtt illa oifFoncj cflcnt eqlia i ncutp eop erit ca
elterius vclcatii.©; fm^q; vnu co?: cca -jalte^ catu
manifcftu e cp attribucre vni co?i oiffonem illa oigniua
cfl co q6 cft ei piimii non a fc6o.ncc fuit fcdo nifi ab ipfa
pnma.Coftat igif ejc 13 g? b intcn tio cu fuerit ipm cfle:ii
poltibilc erit tlla cquari in covllo mo eo g? no eft polTJbi'
leillacqu3riineo:ni(iinrcfpcctuoifF6ni6:'Z epotio; q^/
wm ad meritii ipfiue cflfti tiic mcritii ipfi^^eflie non e oc
gcnere ipfi" Diffdnis:eo q» Y> intcntio no accipitur p ipfo
elfemanifeftii eft i^t no cflc poflfibite vt adequef illi:cii
intentionoaccipif ipfumefle:igit attribuene rei cfle in/
quatu cit ef(c oignio: eft quatum ad cfle $ ipfa ree. &s
bicellgddaaliudDifccmcndui ccrtificadu:q6 nDcbe<
mu9 ptcrtre.f.gj caufe i cata in pma fV>cculati6e oiuidii/
turapudintcLlcctii inDuaepartce^qua^rvnacftgj ina
caufati i eius fpccialitatc i cius qditatc eflentiali c(l q>
facict Dcbcrc cfTe catuj in fuo cflie a na vna vc i plurib'':':
tiic caufc erunt oiucrfe a fpalitate ciue flne Dubio cii ^ie/
rint caufc rci in fua fpe no in fuo indiuiduo.Cu aute; ita
ftierit:tiic oue fpca no crut vna:qd.n .b ingrit eft ca 1111'
rpci.@edcaufataeruntficg;Dcbebunt citc fpci aliuea
ipeipfo:pcaufatozi:icaufa^Debebitce fpce alia abea/
rusfpe^-zeriitcaufe reicaufatcccntialee refpectuad fpes
caitfatiabfolutc:aliaeftg)catumndcrit catuma ca:ncc
ca erit ca cati in fua fpe:fed in fuo indiuiduo.183 accipia/
musf? f 3 gj vf intcUcctui b^ Diuifio:i tu fuftineae quo/
ufc0 iJuenismue ad ^itate Difponis qne 03 eflfe in ea fm
nfam fpecula tione dc ca oante fozma oi briti fbjmaj e)c
cozpoab^.Sjcjcepliipjimieflaia inquatumdl ca mo/
tus electidie:C):q)ium ^o fcciidi cll ifte ignie inquatu; e
ca illius ignie:Dria aute inter bec duo nota eil:l5.n. ignis
non cll ca illius ignie ob I? gi lit ca fpalitatis ignie^f; ob
i>oc g> cn:caalicui''ignis.Cu;aiit?fidcraiicrimus 13 ^;
modum fpalitatis erit B ca fpalitari pcr accne.SitV pf fi*
lio no inquantii U efl patcr:i ijlc filiue quatum odecbu
manitati3:fed 13 pars in tdtigat ouob^modis^vno vt ca a
caufatii fintcoicantes in aptitudtc matcric:ficut ignis 1
ignie^ilio vtnofintin eacoicantce:itcut lumefolisqde
infubaagcntislumct^ velinluna.Ciiaiitaptitudo ma
tem^ no fuerit equalie in illis:nec mac fucrint vni^^fpe/
ciei-tuncmultominuscquabunt indiuidua int3.f.l5 lu/
menq6eftin fole:il3lumeq6j3uenit ab ipfo:fouaffi9
ob 13 g* Duo lumina no funt vnt" fpciapud cu; qui ponit
pdirioncs in eqlitate fpalitatis qlitatii^g» vna ca j: no fit
magis vcl minus q^ alia:ficut tu nofltiin fuo loco.^5 fiit
vna fpecics apud eos qui tenent oiucrfitatc intcr cae f;
magie ■: minus eflfe Diuerfitate ^pter acctitia;-: pp indi/
uidua:pars aute pama.(.cp funt oue res coicantcs i apti/
tudine m3terie:Diuidit etia in Duo.CTna ilia aptitudo
vcl erit apritudo perfecta in patiete vel ipcrfccta:aptitu/
dovcrocfcctaeftvtnofitinnariipedieneid qbefl: iti
po* in esx:(ktxt apritudo aque calcfactc ad infrigid.idU5.
Jn ipfa.n.eft ^" nalis^ficutoftcndimus in naUbijs que
vcl adiuuat virtutem que ell e^trinfecus ad infrigtdan<
dumvcln6adiuuat.®cdaptimdo itnperfecta cUTicuf
apritudoaqueadcalcfaciendii.^n ea.n.cftpo" odiuuas
calefoctione que fit in ea ab cptrin fccue;'! bab; ce cii ca»
lefactione remancne in ca nec Deftruitur.(Eli«ar6 aute
pama oiuiditur in tm.qi in adaptato vcl cri t "^tuB adiw
uanequeretnanetiadiumjt^ricutinaquacuinfrigidat
poftcalefactioneeritvirtU9impedien6rem:fed6(!rai£
cum ee rei:ficut cum albefcunt capiUi poft: nigredincvl'
erit in adaptato aliqua oua^ virtutii.f.nec adiuuae: ncc
impcdicns^red pjiiwtio rei 1 adaptario adca tantijjlicut
Difpofitio infipidi ad recipicndii f3pozey.z ftcut puatutn
odo2cadrecipiendumodo:e.CBi9saiitno6intcrro/
gauit Dc aptinidinc aque ad eflfcndu ignc:fub qua iUaru
gnc^ ptiiic:nd erit Dubiii nobieilla pttncrt fub coica tc in
aptitudine pfecta mae:f5 in qua ma eft priii cius:poteft:
criam aligs oicere nos ia pjetermififlfe ofidcrarioncvni'
ciiuiiionie.f.cnm non cft coicatio in ma oino co g? no eft
{Ui macContra q6 refpofio J? cft.f.q: 13 non pot eflccon/
uenictia in fpe vUo m6.3ia.n4)ftcfum eft qp eo;t que coit
ueniunt in fpc.t funt feparata a ma oino eflc eftvni^mo'
di otno:ncc poteft ee vt intenrio vnius co:u; p:edicet.Dc
muUis:poft$aiitaffignauimus bas Diuifi6ee:quefunt
gncg:tunc affignabimue iudiciii vniufcuiufc^ caf . ;bico
igit DcbacparteDiuifi6i9.f.inquan6eftc6icatio i apri/
tudincmae:necin^pinqua:nccinrcmota:q:idq6facit
agcns Dcimpflionib'' quc recipiunt magis t min^:n6 0$
ce cquale fib{:poflibile eft enim vt ^m g> Ditferiit in fuba
mae:Dfant etia in aptitudinc rccipiendiaUgd:t riic non
recipitit equaliter:ncc et Dcbent ee n6 equalia:nl pot ee
Diffufitio bui^^ficut eft oifpo fupficici etbcrie ptitis fuQ/
ficie circuU lune in motu g eft p acciis.f.q: vbi n6 pot ce
aligd^bibcne receptioncimpflfiois ibicfteqlcq6 imp*
mit agene:': in 13 loco id q6 fit:c6ringit ec cofile fibi^f; in
alia parte Diuifionis.f.in qua eftaptitudo pfecta: quocfi/
c^ m6 fiierit res:manifefta eft:q: paties ii alTimilat ago
ti aflfifatione perfecta:ficutignis qui pucrtit aqua i igne:
-zficutfalquipuertitmclin ralififia.Cr^asaut ptcfTe
Vt patiens addat fup agens^f^ut vf :f; n6 eft certu: ficut
aq:qua pgelataer:q: frigiditas aerts n6 infrigidauit ilia
pgelatione.@edcumtubtipfidcrauertsn6eft agce <b«
ltimodo:frigiditas qtic eft in aere:fcd 1 eius ftus infrigif
dane fo:malis que eft in fuba aq qua ta aflfignauim'' t na
turaUb^^fiue adiuuet ca:fiue no adiuuet frigiditae acris»
Cr?naUaaiitparteDiuifioni8.f.inquaeft aptitudo pa/
ticnrisimpfcctanonpotpatiensaflfitari ageri pfectoitt
virtute;ncc equari ei.T16 eft.n,pofftbile vt id q6 eftiam
in i?tute cui n6 eft priii;': id q6 cft in alia ^tittc cui e priti;
Q7^bibeat:finteqliavUom6:nifiremoueatj7bibcnert
ob 13 n6 cft pote efle aligd pter ignc a quo calefiat aligd:
cuiuscalefacriofitqualiseftcalefactioilliusignie.TIec
Vt fit 3li9d.p:eter aqua: a qua ifrigidet aligd:'Z fit ei' frit
giditasmaio:frigiditateaque:aptitudo.n.igni6adcalc/
faciedu:': aquead infrigidandu cft Difpo non pria in (m
fub3:i virtue agcns eft oe fuba ei" non cjctranea ab ea:fs
in patiete ab ilUe ouobus eft^bibene z aduerfane^q: id
q6 agit pncipafr paflfionu e cjrrra fuba; ci'':': agit i illud g
tactii 1 mcdiate alio.ficut caLcfacrio fcnfibilis in igncca
lefacientc 1 frigiditae fenfibilis in aqua infrigidate. T16
cftigitilludpofl*ibileadequariei.([;©ig6 aiit Dijrcrit
ia q> ignie iiqucfacit fubas 1 facit eas calidio:c6 fe.lloe
cni; pofliimiis mittcre manue noftras in igne; 1 ptrafli/
re per iLLii fubito:nec odurit ta grauitcr fic Liqfocta fi ft'c<
moucreiinis manua noftras p tUa:': ob 13 ccrtc cognofci/
musg^liqucfactacaLidio^afuntipfo ipnc.oicitn'' g? q|;
itis B ita f( t:n6 fit tii 13 io g» tiquefactu ftt coLidius igne
fcd fit 13 trib^^De caufis:e^gbU6 tn vna eft ciiidcntio::f5
illa^: triii vne cft in Liqfacto aUa in igne.tertia in tagctc.
Omnis aiitifte funt adiuuantes fe 1 ^pinque fibi:liquc/
factii cn i co g» Ipiflttm c.i cft in eo cobcrcn tia 'z vifcofiue
1 tarditos fcparationis cii tangitHr:caLcfact(o comitatur
tangcnte:^ no potcft fegaria^ifi in tjjc btite m efura in fc.
©eptimt'
cSgdne tQts ^ fcgcif caTefoctio ignisiq^ute fen lud no gpS
dattlla oiuerrttate:red intellect''.'! ro faciut oebereee oi
uerlitate.Jbe na aut agetis nalis e. vt agat in Tuu paties
tgc l6g{o:e actione firmio:e':z vt ocbilis tge longo agat
qd no agit fonis tee bieui.lSed qp eH in igne ftt ob |3:g>
ignis renfibilts no e niH ctes i^iignts cti pti^bue terrc. cle
uado X mouedo re.-q:;r piunctio cl> fn\ xkinitate (luc ta
ctum no f m ptinuationeimo funt itcr fe Diuife:': rarifi/
cat eas aer qui fubttrat.t io id qd Dc eo itrat i illas Dimi
nuit puritate calo:is ca^:eo g^ell frigidtus illo.-? q: non
patiunt in tata fertinatioe paHionc g qua fiat pur*' igriis
ica I5:q: ipfceftvelocts motus in fc no rcmanetpseius
tanges ete co:pis manus tQc quo ip:imat in ea ip:cfTio
fenfibili6:i q: ignis n eft ;3ftrictus.f5 rar'': io fac iplTiocs
multas no fcnfibilcs^nec iducetes mcn fura fenfibilcm:
nec cu tpe bntc mcfura:q: io fuba Itqfci eft pftricta fto/
btlis 1 pftas E ptinuatione.i6 id q6 i> eo obuiat fugftciei
manus fit qfi vna fupficics coeqlis illi toti. !oed q: qd
oeignc fenftbiliobuiatilli e fupficies Quec6mi]ctc:refpe
cm qua^ eft ifrigidas.i6 ip:eiTio ignis of t ab illa:nili du
rauerit manus in ign c tato tpequo piugi pofTint tagcn»
cia X multiplicari:-! agat vnaquec^ fuperficies in tangen
tem fe actioneque poftea onct queadmodti fit in coucr
itonibus nalibus in ifrigidado.CT^gn is ^o qui icludit i
calamis fab:o;r cft magis tpumes t id a q tigit q| liqfa/
ctii vel alia b^-x eft velocio:is tgis pg fua pftrictionej t
fuapuritatc.©edoc 13 q6 fit in itianu ca cft t3:q: man''^
potens ad fecadii acre x igne in co:po:ibHS fubtilib^ve/
loci ntotu.fcd non eft po tens fic ad fecddii Itquefactum
infpiffis vclocimotu.vndeconatU8 ad recldti x irrii{^n
duin fubtilia eft ]^us.ad fpifla i^ eft magnus.<z pt eevt
no vocet illud rap.1 13 fpifTuj nili ob oiuerftte qua biit
inbacinteti6e.^uis.n.Uqfcmn6cfTctvifcofuin:necm9
gis adbercns ei q6 tagit:nec eet maio: is pftrictois ivni
nonis.tn ft ourct eius fecatio tpe l6gio:e in fuftinedo ih
\vi.x fitftabiletcomitasn^ reftjgiestactiij3fc6 fufficiet
ti I3:vttn fecado magis ip:imat $fubtilc H Peonetcm
po^.qre cu ip:e(Terit i tato gje i $to ip:imit fubtile ali'
qua ip«fTt'oncpfc6 cii oupltcatuj fiierit tps potcrit fibi
adeqriinaUqDupUcationit.Ciit^oaddiderint in oupli/
catidibus-potcrit x 13 addere fug ilUtd.'Z io tps tgnts oty
plum n6eritnjefure f^nfibilis tn actoepponemagiiitu/
dtnis adberetie iUius Uqfci:fic tu fcies.pticnit lt.vt in B
locooeclarem^^i^ampU^^^qBuisb pUispueniat magifte/
rio nali. 0$.n.vt 13 oicam^qgtii fnf^c ad foUiedu otibita
ttone:'Z p q6 appcat ^itas cius.i^eid e fi aUgsvoUtcrit 13
gfectius inqrcrc iqutratiUud c^bis qiie oca funt in lcia
naturaU:t pcipue iticniet ilUid in bis:quc cf. nfa pte fut.
js. CTCj: •''8 oibus pdcis manifeftu eft ia id in quo piuant
^ eflfepccdendiiqjagenspoteqricupaticnieiidin q pu/
tant q; paticns p6taddcre fuper agcnte: x idin qno pu>
tat B n6 pofTc pccdi'.fed minus ee co-.x iteri pantit qj $ »
uis rcs ita eet.eti in iteaoe cfTcndi inqua tu eft ipm ce no
eqnf ages ip3ties:cog)n6eage»iii itctioneiquaiuse
cc itetiois gaccnsvf p pofitione5:fic ia oiidimus.oeide
in pnc^agetciuius patics no coicat ci in fpe nec i ma^fed
coicat eiaUq mo in itettoe cendtno pot pfidcrari otfpo
intetiois q eftee:q: ipfa no coicatin ca itctionc."f^eman
fitigit oifpo pfidcradiinco ipfumec.^n ccteris atabB
135 erat patics eqle vtaddcs fup pncipiii oges. ©ed cuj
pucnimus nos ad pfideradu illa ^tii od inicntione een
di:pnciptu agens erit n6 eqle paricri:eo g> iUius ec cft g
fe:i ec paticntiB q|tii ad iUa pafTione eft acgfitus ab illo,
ibeidc ec iqgtii eft ee no variat in fo:ritudic x oebiUtate
necre(ipitma8ie7minu8.qtno vartat nifi trtbusmo*
'Simvmx
n
die.f.fmpo^itatetpoftcrio^ftate; tf m q8 eft idigens t
n6 idigcns:': fm q6 cft necc x polc. Si aute pftdcrauerl
poritatc X pofterio:itate5 jjfco.ficut tu nofti ec pue erit
cae:'Z txidz ca to oe in digen ti at -z n6 idige'ti ia no fti $• ca
adcfTen6idigetcato:q: b^cegfcvfpaUa cam.JcsBi*
tcntio pcne eft qfi p^dguis ofat ab caaliquo refpcii. i)e
ncccfTitate quocg ipofTibiUtateia noftig» fi fuerit cd q
eft ca oi cato.illa crit ncce cfTc refpectu vniucrfitatts ca/
to:u5:': ec abfo^Si vo fitcritcd aUcuius cdri ipfa mt no
ccfic ec rcfpcctu iUius cati:i iUud cdtii qTccil4 fiicritcfl
pofeeein fe.)5timaatbo? Ucftgjcdtiiqgtiiinf&eftid
cui n6 eft ncceed-aUogn zit neciu abfc^ fua cd^ciipofitii
fuerit ee ncce B fc:-: in^tii n6^bibc t ci ce. ©inaut bf et
ee g C3m.3[pfu5 igif p fcipfu5 itne pditi6e eendi fibi cai
vrn6 ecndi fibicam:e poli; ee:nec e nccc fine Dubio:nili
EB cdm.fiicidc ca.fic ofifum cft^non-pccdif necio ee p:o<
ptcr iUud.Scd crit vcl nece ce p (c vt'ncfeEE aliud a fe:
iciiacgiitii fibifTtcriteepiUud.tucptec: vtobea fitee
aUtid a fcigif cdtti refpecttt fui eft pofTibile:': cd refpecm
fui vel eft nece vel pofribilc.&ed fi fiierit nccc cc.tc efTe
eius oignins e q| ce pofTibiii8.!£)i ^o fiierit pofTibile:ncc
ftteritneceppcamm.fcdcatii eftneceppiUam poftne»
celTitate ilU'ue.tuc elTcntia cac pfidcranda cft inquatii e
neceppilludn6attedete6 eentidcati:fedl3erit f^p.iW6
ncce.TiuUapltderati6e adbucbita oecdtocnmccntia
cati:cii n6 ftt nift pofTibili8:nec curates pfiderare tU6 re
fpectu cdcigif caceritapp:ot):iatio necitatis: x cdto no
ent nifi pofTibilitas tiii apud lUd app:op:iatione.&5 cii
cato fiieiit necitas:cae quoc^ erit necitas. aUogn ca ad«
buc eet pori6:neceet ncce futi ee.i ftc nece ec cet camm.
euenirctigif gjcetncce:-: no ppipfam cdm:q6 eft obfur*
du.igif cdecritnccitas rcfpcctu fiii inqudtu5 ipfa copa'
rawr caufato:co g? cd no cft nccc pp ill6:fed pp k: vfpB
rcfpcctii fui ad aUd n6 ad fe. ^nqudtii it cd nodii rcfcrf
ad cd tii:catu ec no cft nece.q: n6 eft nccc fuu ee: nifi tq|/
tU5 ca referf ad iUud.i tticfit.pp bas igif trcs inrenocs
caufa eft oignio: ee cdtt.tgif ca ofgnio: eft cdto. !ced qz
ceabfoUttc ctl pofitu fucrit ccaUcui^^fict ccrtimdo ei'.
manife^eftiiicg) pn^^eftattribttes ccnitudincinq
ipfum c^icat.oioni^^eft btida ipfa ceriiiudine. Cit igif cer
ttim fiiertt 15 ce pn"'^'":^^ eft attribuce ali)6 ccrtitudtne
^fc6 certii erit g> ipfum cft ccrritudo per feipfum: x etil
certiieritgjfcia oeeocfciaoci^itatc abfo'f5g> fciaof
i^ita6.f.q cft in refpectu fciti.
CCCa'".IIU.£>c alijs cdis.f. maU^b' fbmiaUb'' ffnalibue.
flRr^l ^i\ tv^n^n^ tr^etauim^ocpnc^efri/
wwecrmmjt^yx JA^Iiq^ cicnte:loqmurnuncoe
aU)6 pncipue.S5 pn"* malc eft id in quo e po
tetia cendi re. t^ tco igif g^ ilU eft 13 Dirp6 ctij
£ aU'omu[tismodis.aU'cubt.n.eftc tabulafcri/
pmre:que apta cft ad rccipicdfi oligd q6 accit ei fine aUV
qua fuipcrmutatioe vcl remotioc alic^ab eo q6 erat d»
aUcubtfoeft^ftcceratmagini.-zficpucrviro.quofvnii»
q6cgaptucftadrecipiediioU'gd finepmutari6e aliqua
fua?: oifponti c):cepta motionc f m vbi: xfi quando xc.
b9:aUcubi "io cft:fic Ugnii lecto q> cti oolaf minuitur ali
gd DC fuBa eiuB.aUcubi ^o cft ficalbum nigro.l3.n. z\to
xav.x amittit qUtate' qud bebot ff nc co:rupticc fue fulJc.
oUcubi "io e:fic aq ocri ej: q no f it acr:nifi q: ipfa co:riipi
ttir.a]icubi \?o e:fic fpma aiaU q6 eget fpoUari a fuo fo:*
fcpcqufcg adaptef fo^^^aiat.Silr wt acrcs vino.'z aUcu/
bi vcro eft:fic ma p^ fo:'':^ adaptata cft ad recipiedii ed:
X pcr ed pftituif in cffcctu:'z oUud cft.ficfpcs beUiricielc
ctuarioc): gb'' folu no c electiiariii:fcd ey: cis x olio: ari 13
8ijtcrdtynacj;fui9grib''cl£cniar»jinp«j:taUaibie.lic
S
afeeta.
SCractatu^
Ugna tlateres ooinut.l5 atvrecfifc^cdctirf? ortqj ej:
pcedeti no fit eiccmam nifi f 3 alteratoes. 3n ^ )?o no c
nifi ppo:'z ^''manerie ftmt ct vnitates niio.^a aut poftie
runtgda ppones fifrmam pniicerroz. ^fmmoppoes
fiit mg fiT]7ltiX6cro \^o no c fof jjponurfed gdda q6 cd
fcqui f ej: illia q ppones efftciat ea i aia. Scd, bo6 0 ino
dos res iuenies q fuftinet poas.^lle.n.res vel fuliincnt
poa5 g feipfas vlp ofojtiii altcrius.fiii aiit gfcipfas.tiic
ad l?:vtfitej;ei8aligdinefFcii vclilcgebijtaliq alio.fic
t3bula:i 13 cil qd ojvocari fub, rc"cius:q6 cft in eo.i 05
Vt b9 rcs beat p fc in etfcii c>:ikia.nifi.n.babucritej:ifbc'
tiam no erit ad jptata ad bndfi id qd fit in ca.)Si 1^0 non
ixicrit cjiidcs nifi pcr id qd aducnit in eX.tuc ii fait in ca
aligd rcceptu qd rcquicuitin ea:cuiu8 oducntu pititav
tur; aut z'" erit tale qd no pftituit iUud.fed adiiigif ei: vl'
crit q» aducntus cius ocftruet id qd crat pftitutii afi ad'
ucn tii ciu3.j£ucniet igit vt altcret .llos aut pofuim^illd
no alterari. -r 13 c p^gs oiuifioniavcl cgcbit.vt aligd fibi
addat :i 15 erit vcl motue localie tin.vcl motus fn\ qli>
tate: vcl motus f m q§titatc:vcl motus f m fitiuvcl mot'
fubftitiali8;vf remotio alicuais oe fuBa cius: fiuc (it $f
titas fiiK q litas cius fiuc aligd aliud,©: aiit fucrit p coi
(oitia alterius rd finc oubio erit ei :^actio 1 copo. vf co'
pofitio crit cj ciiictionc tifi.vcl cii 13 crit alterario f 5 qli
tate.Scd in qcucg fticritaltcratio vfj?uenit ad fincvna
Qltcrationc vel mulris alterat6ibu9."i(a aiit ftiit vfus: vt
id e% q fit gnatio b ppofitionc':': cftin re:vocctefm:'z B e
id ad q6 rcfoluitur rcs ad vltimii. Siaiit fticrit co:galc;
tiic ipfum cft mimfi ad qd gucnit oides: i oidedo in fo:/
mas oiucriaB q fut in eo.% ii oiffinicriit ill6 ec id e^ q:x
cj: alio a fc ppoit rcs:'! c i ea g ccntil:': no oidif p fojma:
gatienctgjrc6n6fiiitnific)c giiib^ioi^aponiit cap"
cta.i pcipuc vnii -z idetitate. B.n. ponut oignioaj panci/
pi)s qptu ad oada iccpfioncco cp funt maioiie vfitatl 1
gnalitatis.Ssfiipfivcllctrcctciudicarcfciretg^cjcific
tia e eentii no c nifi i ididuis^ g fcquiif ca.funt oignio'
ravi fint lubftitie z cjcutcs g fc:i ffii et oigniozavnitate.
T^cdeam^^igif iiiic ad ma?:'; Dicam''^? ia fuit vfU6:vt ali
qn oicaf rcs ee cp ma 1 aliqii n6.i>icut.n.Q? pozta eft^ cp
ligno^i no oicunt gp C}: boic cft fcriptoz: % aliqn id qd fit
cogaf lubo^-zaliqfi n6.oiciit.n.g? pojta efi Ugnca: <: n6 oi
ciit gj j3 e fcriptoz biianus.pmii at cu fuerit 13 cp fubs no
mouef vilo m6:ncc alteraf in recipic'do aU'gd:tiic no of
9? fit cj: illo.fs fg of g? cll: ejc piiarioe, ficor c% n fcriptof .
Cii vo altcraf ■: pcipuc cii no iucnifpuatio i noic.of g? c
ej: fubo.C6e6ne 1^0 q c i fubo no vrimur pfm: nifi cii ftic
rit fubm:fic vt aliud pter illud adaptef foj'.!Scd foz" no
coparafcinecof g?fite]ce3:fcdoenuafabca nomen.
$5ubm 1^0 aliqfi cfi coicas tori:'Z aliqn c coicans n6 toti:
ficvuc c6p:ciTe lunt o:igo accto 1 vino 1 arob.t alijs b?.
Ois aiitojigoin$tii cftojigono b; nifireccprione ttfi.
f5 acgfitio fo:inc cil fibi ab alio a fc:x qciiq^ o:igo vcl rc/
cipies vel initiu motus ad impfTionc hierir cns in fc.pu.-
t3turecmobilcadeaEfef5n6cftita.3a.n.maifelhi5C
nobis ej: a Li)8 locis cp no pt ce vna rca ages 1 rccipicns
cade re finc ptitionc fueecntie.Cu a"t i o:iginc ftierit pn /
cipiii fui motus p feipfam:tc erit mobilis p nam:-: id q6
fit epea erit niiie.cii i?o fuerit pncipiu motus i illa aligd
e;:trinfccu9:'z no fuerit ei moueri pcr fe ad illa perfectio/
nej.tuc id qd fit ex ea erit arrificialc vcl odk. •: J3 elt 1 0/
tu qd oijcim^^oe ma. (r^o:ma at aliqii of 019 itetio q i
effciicltad.iptatavtagjtitavtfubc fcpate e'tfint fo:'.
ifm bac iterione of fo:ma ois oif^io:'; actio q clt in rcci
piente vniro vcl copofito:ita g» motus 1 atc lia funt fo:
me:Df et fozma ii g q6 pltituif ma in eflfectu:'; tc fuUc V
CapFm
tciligibites t accna no erii t fo^me:': Dr fo:'id g q6 gfidt
ma^^uisno pltituaf per ilL& in effcrii^ficfanitas:': gcgd
e ad qii moucnf res nafr:': of fo:^fi^ quicquid aliud ft't I
matcrijs per artificium^-zof fo:''^pefpe3rei-zgcn''d''
tofiaeius •: 15 totu. Q: totalitas totius foz^^eft ctgtib*.
(L *§o:ma ct aliqn cft ipfecta.ftcut motus.-: aliqn pcrfc Bntt . z,
cta:ricut qdratura •: rotiiditas. 3[a a t nofh' g? vna res ali P<?r' U7o
quado cft f*:^ -: finis:': pn'" cfficiens oiuerfis modis:qd
in arrificio ptigit:naipfumarrificiii fozmacff artificiati
in aia:co q>in aia fab cft fo:ma mot'' ad fo:ma oom''.^!'
la.n.pncipiiien:pcrq6vcnitacgfitio fozmein ma;oo/
mus.Sifr fan itas fo:ma cll airatois:-: cognirio mcdcdi
fozma e(t fanadi.CSges f 0 igfcctus egct motu -z iltf ia
ad |3:vt id qi3 eft in aia eius beat ee in ma. pfciis ^ c cit
e% fo:ma que eft in ^''ccntia^Henit ec fo:mc i fua ma».
vf at g? fo:me rc? naliii fint ap6 cas pcede'tC3 na; aliq
m6.ap3 na; 1^0 fiit fm (olita curfum fuii aliquo m^^-z tu
fciea 3 poftea.dT^^inia \5o e ille pE quc' rcs c:-: 15 ia nolti
in pccdctib^^.finis at atiqii elt in aligb^^reb''!^ iplb agcn/
te tiii.ficut gaudiu ej: victozia: t aiiqrl c in atio ab agcte
g aliqn c in fubo:fic pfectiojmotuu g jsueniiit cjccogtta/
tionc vct e):'na.atiqn c i aliq tertio:fic cii gs fac atigd: vt
pcr ittud placcat alij.igif ptaccrc ati) finis eff ej:tra agen
tcm 1 e):tra rccipien8:$uip gaudiii placcndi atq.bcat et
aliii fine.£j: finibus ctia; elt alTimitari ati) rei:q rcs in '
quatum oefideraf ftnis eft:-: ipa et aiTifario finis clt.
([rCapf5.V. £>e (tabitiendo finc^-z oc fofonc q6nu illo^
qia ocff ruj:criit fineii 6 oiffcrctia iter finc 1 necclTariu:
1 oc nottficado mo f mque finis eft poz cetcriB c3ufis:T
mo fm quecft pofterio: cctcris caufis.
3rrt iVrt f n r '^*" P^""t'^ ^^ ^'^ ^ 3
tu I^ILUI occa^mbspn-^^-zgjocici
; picns b; mam -z et fo:ma. fcd nodii patuit cp
|oi3motiofiatgpft'nc.l5.n.cftaligdq6eincu
' ria^-z 13 elt q6 cft cdus:-: 15 eft.ficut mot^ccli:^
vr cc no gg fine:'^ g? gno -z cozruptio n6 viden f f icri gjj
alique fine f ; q6 putaf :pt it aligs of c g?vnicuicB fiini fit
finis.ficut vnicuicg pn^^eft pn"':-: ita no eft ver^^ftnis nec
gfcctio.finis.n.vcrus no eft:nifioptidquceftgc8. 3aat
inucnimus rcs qucfunrfincs: abilt fincs vfcp ininfini»
tum.b.n.funt quc putanf cc fines que fun t infinite.fic j5/
nes^quc p^vcniunt ej: fy tfis piiter 1 no finiuf .^: ptet ali'
quis of eponam''^» oi actioi fit finis:qre g pofuenit itU
cam po:e cetcris caufis cii illc (it ccrte cdtu oiu; cdrum.
CcautOjqriocfinepoftfofoncb^^qonis I3cft.f.an finis:
-z bonii fint ide an oiucrfa^-z et q ona fit iter largitate; 1
jjbitate.pma igif q6nc qiie c oe cafu •: incuria. foluo fic.
t oico oe oifpoc cafu6.q: q ipfe fit finis aligs ia otidim*i
natibus. £>cd oe incuria 0; vt fcias q> oie motus voUm
tariusb^pn^^^piquii-zpn^^logiquu.pncipiuaiitp^opi/ pfuffidf/
quu;eft virtusinoucn9:quccftin mufculismeb^t-zpn/ tu.c.ij.
dpium q6 15 p:cccdit cft pcurrus ^tiitis 6fidcratiue.pn
cipiii \?o logiquii cft imagiario aut cogiratio. Cu.n.i ima
ginatione vel in cogitationc r6ali fucrit ip:cna fo^^aliq:
1 mota fticrit oefidcratiua v^tuead pcurrcdii ftatim fct'
uiet ci v^tus moues quc cft in memb:is.aliqfi ^o ipa foz'
ma ip:effa in imaginatioe vt in cogitati6c erit ipfcmct fi
ni8 ad quc gucnit mot'':'Z aliqii crit ali6 ad I5:rcd no gue
nituraditlii;nifipermottiapHdq6vclcciTabitmot''vel
DurabitmotU3:c|:cptiiat pmicftl^.f.qtboic^ aliquddo
tcdeteein toco aUq:'Z imaginaf in aia cius fo:maaUcri'
toci:': quia ocfidcrat eiTe ibi: mouctur tunc ad illum to/
cum^-z peruenit motua cius ad illum.igitur ocfidcram;
cius crit id ad quod perucnit mottis virium moucn tiu;
mufculo3.e7:anptuinvcro faundtcft B.fcjg^aUquddo
0umti
fiiagtnar (n ala bofe fo:'vidcdialiqu^atin'cii iaaii 6ft
dcrat videre illu.vit mouctad locu in q putat fe iuenirc
cu:-: tnot^ei^^gucnitad locii illu.^d aiit ad qd gucnit mo
tus ei^^noeHiprum tuu pmii ocridcratil qd itcdcbat:fed
BU'ud.&uii.n.oeIidcratu ^fequif illud:i acquirifp^^iUd
qdeil iucntio amici.3a igif nolii bas ouas oirioce:-: c]c
P clarefcet tibialiquatulu:9> finis ad que pucnit moff
oi oifpone i^tti e(t finie motU6:e(tfiniepm'' verus ^tu/
ti effidiu motil q e i meb:is:'z i^ute moucti q e i rnebzis
ndeali^^finis pter bi}c&3 aliqti \^tutlq e poz bace finis
ali' ptcr buc. vn no 05 fp: vt illa ree fit finis pmua ^tuti
Defideratiue (itie vtus fit imagiatiua^fiue cogitatiua.ncc
03 fQ no cft&qz aliqti crit: t aliqtt no erit: ftcut patuit qc
Coob''e)xpU8.5n q?2 p fttitfinis vnus.^n fc6o vero fttc
ru t oiuerfi.^tu6.n.mouen6 q c i mebjis c pn"* mot^ ITuc
C>ubio:fedi^is Dcfideratiua cft ^'"pnctpiu illius motus.
Tlo.n.pt ce: vt mot^aial fit no per oefideriu vlio modo.
Tla id ad q6 tcdit >?tus f m itctionc aialis:e p dftderius
aialis fine oub^^qd fit poiiqg no fuerat.igif ^piquii ^n"
ois mot^^aiaiis c ^t^oncs mufatlos in mcbzis:': B pn""
T^ q6pcediteacft6ftdcriii.i&cftderitifo:fictttnofliin 11°.
oe aia fegf imaginatione vel cogitation&ftnc oub^igic
^mu pn^^erit imaginatto vcl cogitatio.B at funt pnc^mo
tus aialis: qc ^bus qtteda funt dbita p fe necio:t qda fitc
no dbita q fe nccio.t) ebita vo nccio funt virtutes moite
tes:q fitt i mebzis 1 ^mtes 6(idera"'.Tl6 6bita ^o necio
ftt t imagiatio 1 cogitatio.no.n.pt ee imagiario:^ no mc
mo:ia.neccogitatio 1 ii imagiatio.fsoi pnc°mot^:ft'niB c
finc oubio.pn'".n.qd e neciu motu i volutario b; finc ne
ceflfario.Ss cii pn"'^ nccio^mot^erit vaai'' a fuo finc: •: (!
pdgei it:vt pcurrant pnd^^jjpiquii q6 c 'dtm mouens 1
ouo pn^:que funtpolltlla.f. oefideratiuiicii imaginatio
Vf oefideratiuticti cogitatio.tc tcrminus vnotP erit finis
otbus pncipi^s cu B tt erit: fic ci curia vllo modo. Qi it
ptigeritvt ofant.f.vt^tus moues no fit finis eential>?tu
tt 6fidcratiuc:oi2tebit tiic nccio: vt vtuti oefidera'^ fit fii
nisaUuspzetcrfincgci^tute moitetequeein mebzo.
•rios.n.ia ottdim^gj tnotus voliitarius noc fine oefidc/
rio.oc aute qd eH oelidcriu cfl oefiderium alicuius rci.
Ozfi noftierit cafinalieadfincmotus.tceritad aligd
Qlid finc oubio.@; cii ia ftterit ill6 ad ali6: pg q6 qritur
mof:.pfcd 6bebitee poftEUcntioncmotU6:icritillud
qfi idad q6 itedif motus:vel qz acquirif pofl; ftnc mot''.
^erit g> ocfideriu imaginatiuu tcogitatiuii pcurremnt
adillud.maifefliie igif qnlludcfl finisvolutari^^ino
c i curia vllo m6.0i8 at finis ad que pucnit mof fi fuc
rit finis oefidcratus imagiatioe no cogitatioe.illeeq vo
catur in atria.Cii aiit finis no ftierit termin'' mot':^? ci''
pn^^fticrit oefideriu imaginationis n6 cogitatiois.tc nc/
ccflfe eft:vtvel imagiatio fola fit pndpiii motus 6fideru:
vf imagiatio cii na vlcii ?plbne:ft? fufpiro 1 moms pul
fus.vfimagiatio di moie 1 bimaialig pcurrutad illam
actione flne mcdiratioc.Siautc fola imaginatio fttit pn
dpiu oefidcrij.tiicilla actio vocabif fonuita;-: no erit in
curia.Si -io imagiatio fttitcu na:fic fufpiro^vocabif illa
acrio pfuetudo.mo:es.n.n6 robo:anf nifi frequctatioc
pa(Ti6is.Q6 igr ftterit pofl mo:es erit c6fitctitdo finc ou
bio.Cu at finis quiefl i^tuti mouetig eft termin''mot'' ii
ftterit:x n6 fuerit finis alius g cft ^''illii que itedit 6fidc/
riii:i 9 cfl ftnis oefidermtc illa actio vocabif frulira^fic
Ule g puenit ad locii in q putat iucnif amicii:-: cii n6 iue
nerit eu ibi:eiu3 actio vocaf frufira pponc ^tuti ocfide/
ratiite.noi^tutis moitentis 1 c^pone finie pmi.i n6 finis
fc6t'.1i>oflq5 at pllat bc oe8pp6ne5:tiic oictio iWg oipt
gp in curia c actio tuie ft'nalt ca, falfa Ct Cui.n,oixit g? in
VL
?4.
airw e actfo (ine finali ca fuitpfuinptttotUsrt ptitaf fal*
fusg cpfumptuofu8.pq:acrio nfttfinefinalica.nificii
no biicrit finalc cam:pp6nc eitie:q6 efi pn cipf ii fui mo<
ttt8:n6 PEoneei'':^^ n6 cft pn"" fui motus.nec cuiuflibct
rei q ptigericnccci''^^ idu;:erittinqfitione^ ejre^^occo/
medo barba.Tla pncipiitj?pinquu mot' buius cft virt'
qeimufcfo.q6i^opceditbac coefideriiiimagiabilc fi/
nccogitati6c.^ncipiu.n.du8n6ecogitatiovllo''.gn6cfl
ci finis co^tztwPSs e ei ftnis q e 6fiderio imaginatiuus
1 virwti moueti.m3nifcftu e igif Qj 13 actio fm pn cipiu$
ci^q^ e i^fmouens euenit ad fine. 13 a t q6 n6 mouef ad
finc n6 e:nifi q: vf g? pncipiu ci''ii fit itnQ moue6.TIon
o$at putari I5^uenirc no cj: oefidcrio imaginabili vllo
in6.0is.n.actio afalis fit poft$ n6 fttit B.igif e 6fideriit
aliq6 fine oubio 1 igfitio aiaf.B a t e cii imagiatoc aliq.
@$ imagiatio aliqn no crit ftabitis.f; facilc 6ftructibit.
X^exlt ftabit-f; n6 aiadiiertit ea.Tl6.n.oi8 g imagiat ali
c^ aiaducrtit illud:nec iudicat fe ia imaginalTe aliciuid.
iitiagtnarcn^iliud c qj aiaduertere fe imagia(fe.<:]7 mo/
nifeftu c.&i.n.oe3 imaginationc comitarcf aiaduerfio
jlli^imagiatiois^cederct B in ift'nitit.@c6o cp oc adueit
ttt bui^^ocfidcni aliq cae fine oubio:vclq c pftietudovcl
tcdiii oifr>6nis t voliicatts moucndife ad alia oifpofitio
ne vf pcupifcctia viriii motietiii ifen fibiliii renouandi i
fe actione motioie vcl (cnftbiIitatis.C6fuctudo a t cft 6/ C
lcctabile^t moiteriabcoati^^tcdctcft oclectabilctvelle
facerc aligd nouii Delcctat.r.^ virtuteaiale vel imagt/
natiua.oclcctatio f 0 eft vtilitas (cnfibilid 1 imagiabit^fs
oclectatio aialis qtteccrte putaf vtilitas eft fm Qtc biis
nam.Ci} at fucriit pn^imagiatio ofalis fine oubio ci^vti/
litas crit aiafimagiabif.igif B etctiono eitsi^cm abvtiii
tate fiii gi%.^i8 eiue vtilitae n 5 fit vcra ^m inteUctii.
jbetdeptcr bas funt alie cac q app:opanf aliqui^bus ttfi
Oifi^oib^^motuii gticnlariii:q it c6pbcdtif :Dubitatto^o 4
pfequif illitdmanifeftabifp l?.f. vt fciasofia fter fine e
centia 1 ftne neciii.g cftvn^cjrfinib^g ffg acciis.fijf ia^t
itcr 15 cQjfinisgeentiaxcdq qrif PEfcipfam.Tlccium
fo e vniiq6l; e% trib^q: vel cft aligd q6 nece c ce ad 15
Vtfit finis.ic|tij ipfu5cecafint's aliq m6.ficourities fcr
f i ad 15: vt pfidaf icidcre vt'e aligd q6 nece e ec ad I3:vt
fit finis n6 97 ip$ fit ca:f; q: c comitas ca;. fic B qd necc
e e&co^pus ftifcii.ad 15 vt fit f cidere.no ftiit at co:pu6 fu
fcii neciii ad fcidcdit cu eo gp fua obfcuritate3:fed q: co/
mitatur fei^:q6 neciu eft ad icidcdii cu co.vfc aliq6 cu
ius ee ncciu comitat ipfa; cam finale. fi'cca finaf piugii
e gno filio^.ocidc gnone fcgf amo: filio^ 1 comitaf cii.
Tlo qp piugiu fttcrft PB amo:c filio:p.bi ocs fun t fines g
accns neciii no pcr accits cafuaicja at tu noftialios fi/
ncs acciitalee cafualcs.&cias aiit qp ec pncipio;: ocfide
rt) nalis cft oifito fcda ej: bis oifi6ib'.)?.g.Tla q: oebuit C
fincoino e(Te largitatc oate oi:q6 pole eft c(Te bonu f i\xo
cc.iddrco vnii ej: 15 fttit ec q6 e in ppofitl ttfim6 c>: efis.
Tlec fttit pofe efta ee i ilKnifi terra 1 aqua t aere t igne.
&3q:n6ftiitpot'e:vtigtiieect eiufmotq iduceretad fi/
nevtilcgiredifpignc:nifiectadurenstDi(ToIucs.i6co
mitaf 15 nccio: vt noceat iufti6:t 6ftruat mlta ej:c6pofl[/
ti8.03 q: ia fum^qfi c^jspo^^.tc rcdeam^adill^ -z rlidea
m^ad qone iducta oicctee.q? ididua gitata q fut ifini^ii
ff fincs ecntiales nacTla finis centiaf nae.^.g.evr fit 6 j^
fuf3a:q c b5 vf cqti^^vf plata:i vt ill6 ee fit ftabileee.B at
ftiit ipofe i vno ididuo 6fignaro.oe.n. q6 gnaf comiraf
necio co:uprio.f.griatii e>:^le coz^pali. iSoft^ dr 13 pbV Hri.z,6afa
bitu ftiit i ididuo remafittn fpr.p* igif itetio nSe cvtg/ ta>iA*
maneatnabiiana^taliab^^vrididuuepemu non oefi/
^nmn tlla itctio c ca ^fectiua octois n' vK6,ad ^ at v t
21feeta*
Xmct^tm
p fue mct9.
ca.r.
15 vna Bmaneat i eenecc cvt fiint indfdita poft idiutdua
fine finciigififinitas ididuo^r niicro erir accntalis f 5 m
titionc ncci) in jsie oifionis p";-! f m qd eft accns pcr fe.
j3i.n.pol'e eit boie; pmacre fg.fic pmlct fol icclij^fco
n eet op"gnone ■: mftiplicatoc p gnone:i^uis.n.pf eflieri'
m^gj itetio nae n e ifinitas ididuojj.til ifiuitas idid«o?5
e itctio alia ab itctoc cuiufls ididut.l3.n.g> ididua veiiit
(ioe fi^p^^ididua n fit ad 15:vt fit ifin itas.^te indiduij q6
ouc ad alid ididutl.-x oeinde vt pf ad filiu 1 fili^^ad ncpcv
te:ad 5"'i V^fi c ip5 f inis n^e vfef j nac Eticfari.-p^oft/
^ at 15 1'iit finis nae ptictari.tc p' illii nibil aU'6 pter illii:
crit itetio 1 fin is iUi nac q f t ci^^finis.^nteUigo a t p nam
Bticularcftutcj3p:iaregi8 vni^ididui^-riteUigo Enaj
vtc? ^?tute ifufa; i fubas cclo?r:qft vna rc 1 gubnltcvni
uerfitategnonii.tu at poftea fcics 13 oiazmofatg tediti
f finiti'i e vn^g ptiuatione.ficnofti t nalib^^-zctitctio nac
q e i iUo motu it c ipfemet mot^ii^tu eide mof^fj itetio
e ibi ourabiUtas:^ B ourabilitas c vna itctio caPeipent
detejcrcb^q^rnucr^pccditecllnefinOSjmodus^po'
mi5 1 pnisc 15.05.n.vt fcias g? fcnfus noftrc oictiois que
0icim''g?cafinattcrmiat'Zccflat.l5e.f^cafinaU8;que
cft f mvnu agete:-! vna actione tcrmiat.Tlo p6t.n.cevt
age0n9liavfvoUitari''agatactfoncEmanete"EBft'nep''
fine:ita vt no ceflTet ap6 alique finc.€i.n.cj: vno ^nc^jJ/
Hcnirct actio poftactionc;j3fccto ipfc Pm vnaqiiaqj ao
tioni em ages ali^^ab agete qui erat fm aUa actioncm:
^iiis nccpcrecntianecEfubs ect aUusafc.vrtpofl^ent
muUiplicari cius f ince:-: f 5 vnuqdce q6 fierct ab co cct
ages EE a^iiJ fin^.SSi 1 tpcedit ipfuj ec age'te pfideratu
poftfuucag^tcfitecaUuafftvfc^intfi^^tcci-^finescriit
Vfcp i !fi"'.3tc ? e ca finalis fFlfo qui fit j^f^qfita tcrmia '
tum.oi8.n.c6po frlUfitEE l5.aia^ofm vnttquece ffirj
taccedite qui^ucnict ab eo mcret oici ages aU'' t aW-.z
in vnaq (^ vicc q e ages cft ci finis ocflgnatus g non pot
irein ifinitum:cogjvnicuicp ffUocft vnapfiincoubia.
C»cd oubo q fequit |5:folHJt 15 m6.f.iam fcis q> finis
ponit rcs:i ponit cns^t of ia eft itcr re ■zcntc.-qsuis rcs H
fit nift en3:fic of ia q e iter 9 Ugd 1 ^{''comitas.Oj 15 libi
iam i^ificatii e:ot8 aiit ca i^tu eft ipfa ca bs ccrtitudincj
icaUtate;cai?ofinaUain$tuipfa cftca:caeftvt cetere
cacfintcacfcfltij.^gitcaUtascaefinaUsccacealiai::
igr ee' aliajj catil c a caUtate i'lU''.ci'"a t calitas iT e ca efl^e
ca? pu8:nifi[ fi;t imagfata i aia vti aUo pfift/no ccl cae
finaU' f fua caUtatcnifi ca aUa pter caj q moucf ad ca vlf
ad qua ipfa e fe mouef . CScfas it op res aUqil e ca ta i
fua caUtate.i aUqn e cata f fuo ce.Cata at f fua caUtatc c.
fic oualitas q f fuo ei ouaUtatl cata c ab vnitatc. £te ^o
fit cata f fuo ce':maifc'" e:nec latet.SilV aU'qti e rci aU'gd
ac^fitii ad I5:vt fit fua caUtas.fic ad ejcndii qdraturl fn
Ug vHapid.coga.n.naUa ff ca clUtatl mfta» c)c fomis 1
accntib^q ti terminan f :nifi p iUa^i: f f ciie ee aU'c|> ejc iir
CapYm
. . . , iquocafojmar
|>5 cam q ouc ca ad iUa.Sifr ct ca finaUs in fuo ee in afa
poz e ceteris clis.^n afa.n.j^i e agente;qi afa adinucnit
el p'':'z pdftea imagiat apd fe actionc 1 igfiitionc rccipic/
tis 1 qUtate fozme.refpcii igif clUtatis.i rcfpcctu ce'ndi
in itcUcu.no e aU'q cl ^oj cl finaU'.'Jmmo ipfa e cl e(\en
di clmceteras cle:ee vo alia:p ci-^ i cfTcii cl i cendi iUI
I e^ca.Q^ ci finatn e cl iqptu? c iiie'ta.©cd i$tti cft ad
aUgd.yn fm moda quo e ci:ca i aUa:p clji.&ed f 5 mo
du aliu e clta cl?r.f.cii cl finafil biiit cflcSi.n.no biie'
ritcfl^ein effcii^fj fuucefiieritp^fuoecincflFcu.ficpoflca
luo loco moftrabif .tf nlfa alioj: ca yicrit fibi ca nccg et
agcs.g facb^cfl^c.igifcl finarnocftcata cctcra^tcantj
Pm q6 eft ca finaf.fed ftn opiie^t aUgd f cfltu.cu.n .n b5
cfl^e in effci);n6 eft clta vllo m6.©5 cii pfidcraf tqgtii c
cl finatie cl ccterap cl^.f.ad ipfasefl^endii cl8.ita vt fit
ca ages:-! ci redpics x cl fo:mal'.n6vt fin t i cflicii % bcat
cHe i feipfi!3.g> igf e centii cft cle finaU i^tii cft cl finat
0 cft.f.vt fit ca cctcrajt cap.@5 cy mo quo ei'' itetio iaj
b5 cfle in effcii accidit ci:vt fit cata q: I5.f.m6.3a igif no
tum eft E fc qtio aUqd cft cl 1 catii in^tti ipfum e agcns
1 finis.i 15 cft vnii oe pncipije naUii, i£&ed cjd ingrif
ftoft 15 oeclarabif e 15 qd oic3.f.g7 finis g acgritur ey ac/
tione agcti3;Diuidif in ouo.f.in fine g cft foima vcl inte/
tio in paticntc rcccptibiU actionis.': in fine <iuin6 e foz*
ncc intctio in patietc reccptibiU vUo m6:cit igif tn agcti
tc.<Si.n.n6 fucrit in agentc ncc in patietctiic cu no pof>
ntcfliciniilafubaq e feftat:q n6efte;:ma nccin ma:^»
fccto no bcbit cfl^cvUo m6.c^cplu pmi cft fozma buana
in mabumanaq cft finis \?tutiagcnti fozmatione 1 mS
boi8:'z ad buc finc Euenit eius aaio % ciue motue. £,%&
pUim ^o fc6i eft bitatio q e finis fabzicatoa oom^^^que e
pncipiu motus ad cflimdu oomii. 1 ipfa nuUo modo cft
fo:ma oom^^.vf at 9 finie agcntis opiqutis: t ptingcns
motionemae fit fo:ma f m3.ivt ia avPnb e finis^foz^in
ma no fit pncipiii^piquu motui f $tti eft ftc.&i at accl
derit <p iUud cuius finis cft fo:^i ml oata:'z cp iUud cui''
finis cft bnius itcti^is: g? n6 eft fua fo:^i illa ma: f f vni»
aU^d.tunc fi fucrit 15 crit b accns.iSicut cum aliquis fa
b:icatoomu:vtbitctfea.3[pfa.n.fqfttio bitationis iduc
eii ad fabucldti -.liei p\i f ab:icldi inq^tii ipfc cft fab:i
ca,tov,z cft cltii i^tii e bitato^jCtj It ix» cucncrit: vt vn"
bomo fimul fit babitato: 1 fab:icato:.tunc fuus finis u
$tii cft babitato: aU'us:erita fuo finc f$tU5 cft ipc fabH
cato:.lJ>oft$ at mlifcftu cft l5:oico cp in Etc oifiois p":
finisbscoEationcadmultaq pccdcbantciiin acquiii/
tionc ciu6 in efiecta 1 ineflie. ?pfc.n .b; c6Eationem ad
agcnte*: c6Eationc5ad xecifpiis ciiipfu5 cft in potctia:';
ad copatione ad rccipicn5cii ipu$ in cifcau cft rccipics:
1 pEationcad motu.C^fidcraf.n.rcfpcctu agcn tis cft fi
nis:-: refpectu motus cft tcrminue t non finis. finc cnij
cflicntieEEQUccftrcsitqucintcnditree non ocftruitur
rc8:fcdpcreii pficif rc6,motU8 vcro tscftruiturpcrncn/
tionc ciu3.pftderatU8 io refpcctu rccipicntis op pcrficia
tur pcr iUu:cu ipfu5 crat in potetia: cft bonu 96 adaptat
ipfam:malii io puatio e ^ae Efcct6ie.!&5 bonu q6 e ci op
pofitii eft crtie;^ acgfitio i cffcti.pfidcrat? io rcfpcctu ,rc/
cipicntiocu ipfumilcftfn cffciicftfo^^.CC^iniB ^ofm
Oilt6i3 Ete fc6a5:notiicft q> noeft fo:ma macpaticntia
ncccftipfcmcttcrminue motud.^^latclaruito^ipfa cft
fo:ma vcl itetioin agctc;ig) e^II" fincoubio ept ogcs
oe potctia ad effcrn.g) It c in potetia eft pp puatoc^ cui
piiictii eft malii.g? ^o cft i cfli^ctu eft bonu ilU oppofitii;.
igif 15 finis bonu cft rcfpecm n6 ccntic agetis.fcd agcntl
pm q6 cft pncipiii motua.t agens eft finis.rcfpcctuvcro
agetis f m gp per iUti cjcit oc potctia ad effciii lEficif :cft
bonu;fi iile cjcitus oe potctia ad cffctfi fticrit itctiovtilia
ad ec vlad pmanedii i ce^-zvt mot''^! naUs 1 voliitarius
tclectioieiteUigibiUs.&Sftfiieritmaginabilis non os
ce bonii.©5 putaf .igif ois finis cft finis vno rcfpcctu 1
aUo rcfpectu eftvcp bonii vf putaf .15 igif e oifpo boita'
tis 1 cae Efccti^C^d cogfceda It oifpone boni % UbaU
tatis.os qp fcias g> vna 1 cade rcs b5 rcfpcm ad rccipicss
q6 pcr ipfam pficif :i refpcifi ad agete^ a q E"cnit; cii it
fueritrcfpccfci^^adagcteaquo Euenitfic vtnon faciat
ocbcre agcnte cfl^e paticntc pcr illlvcl p aligd nliud qd
fcquaf el;tiic rcfpectu fuiadagctcjcru: Ubcralitae:': rc/
©cptimi'
fpcttttruiadpati&cmbonurvbuat liberalftatl ccoff/
miliBC);fiiap*ip5neap6oe6 ti^iaBeDonatoi tribHcns
ali) ei:tra fc oonil fi pQ retributionc.®i.n.ite(lttppitld
rctriUitione.of vedito: vel accomodatoz vffcnerato:,
adulatio >fo i coliaudatio i fama i oie oifponcs: q appe
tiinc no rcpiitant a vulgoee retributioncs:nifi fint ftibe
vrretributi6e8:quc{telligunturin rubiectl.ptiti!t.n.gj is
g oat ali| c^trafc oonu p qd acgraf ftbi laus fit libal; i ti
vcdito: velacc6modato::cii tii ipfe i^c fit veditoi: q: cp.
B 9 ipfc bnfacali) ipfe Uicrat fuic rctribcidonc fuSalem
ruigtUsvtalrcriVlUiudevradulation^Qquapudcat
liuc lucret 07 ftat nobilis t laud3bili6.iSi.n.non fcciiTet
iA qd oigni''i mcli^^clt facere q| no facerc ipfc nd ect taj
pulcbzc oifponie in fua nobiUtatc:vulgu6 io no compu
tat bae itenoce itcr rctributioncs. vn cii g bti fac altaii
EP aligd bo?r bonop pntatiuo^ vcl ^ojr:q p' veniuntci
per ilUid no ccffat vocare Ubalc. ^3 fi bn attederet bac
fntctioncndvocareteuU'(5ale.a[iq84i.e]:vulgobiificiu
recipics ab aUq pg retrtbutionc: $nis illa (it pp fubill'
nam cu QccBitB:ocl^itiUdbiificiu:t negat ciTcbonii:
ncc vult iUii fibi biifacietcvocaf Ubaldeo q$ id qd agit:
agitQgcam.@iatoiUgetcr tgratcis^iitrcnfas Ubera
lis iucniet 9> Ubalts cdg oat ali) pfectione in fu^ ciue
vel i ]2tib'cius.itc vt nd fiat fibi retributto vUo mo. igf
016 9 agit aU^d e^ \nx.etiont taUvt^ncniat iibi pfimiits
rerrjbutio no cil U'&iUs.vn ois oane recipieti fozma; vX
oUgdvtilc:'! b; ffnej^uenicdi fibi aUgd e)c bono:qd fcdc
alt) ndcil; UbaUs.Sed oico qp retributib x voliitae in co
qd it^it noaducnitniii rei igfccteinecntk. 'i^ctnbu'
cio.n.vel c ^m fe i fua eentiavcl fm aU^dalid i (itaeifcn
ttarvcl i fuis cdmoditatibu6.Tlotii cfl at g? fi lua itcntio
fucrit oe retributioe fue ccn tie: vel 6 comoditate fnc ccn
ticvel oino 6 aUq c]6 afTerat fibi aUqua vttUtatc ciWcn
tic igfca c in fuo ce.vcUn fuis gfcctioibus. &i at no fue
nt pp aUgd:tiic netle e aduenire illa itettone ab illo t aU^
ud a fe:vcl no aduenire:fiibi cqie eft.5tavidel5:vt t (i n6
pucnirct a fe iUd qd bonuclt ali}.ciu5 tn oifpo oino cfTct
cadc $ fi Eucniret.igit B no eftcimcUna vcl pulcbiius
vel laudabiUbus:iiuciitaUgd aUudocaccntib^^^pjgs
fijc eentfe q| d^pau:q6 c it pulcbp ncc laudabilcncc ali
gd alid ocacctitib'':^ funt amabiUa vel vtiUa.ita videlj
Q? fl[ 13 no faccret:nd tii oiiftcrct ccid qd cft cioignius 1
pulcbnus.Tld cft tgif adduccs illii ad B:q2 no e ei poti'
pnenire ilUida fc in aUud^eius oppofi'tii.l3.n.modo ft
no fiierit res guenics cj: na vclej: voliitatc.-q non cft f 5
Via iduccdi nccitatc:fed aUo mo.fic m fcies poftea. j3fcd
non.pucnict bonu id ali$ rCf e^ aUq ca;^: nili f m B q*
agctes iFm itetionc fua potioze itedo pdca^f.vt fluat ab
eo bonii in aUd a fe:eo q? B oi^ni^c et:-: eius p»u indigni
iis:t tiic finis rdcft Itido retributionis q piiigit fnccen>
tie vcl fugucnit fiic ccntic vclreflcctit ad fud eentiam:*
tiicccillaiteaone tn6ce:n6efteicqlercfpectu fueccn
tie:t pfectionii fuecentie 1 ^mf c6moditotu.&; aduen
tus iUi^^ab centta iUt^&ftc aduct^ rctributtonii: q appjo/
piiant fue ecntie:t reducut ad eentia cius. gbus acqrat
IJfectjone i oignitatc^pul: « ob 15 qo 6 qrc no ceflat itc
rari quf(^ gueniac ad B: vt rcducat ad centia.^.g.lot oi
catur aUcui agen ti a Ugd qre fccifti B.Tndcbit vt jjfit il/
li.t oeinde ft iternoget qre voUtifti p:odeiTciUi.-'rfidcbit
q: biifacef boniieft: 1 fic no cefTabit q6 quoufcp oicat ei
^rc qris qd e bonii:': rndeat 13 cc:autvt bonii cueniat ei
aut vt malii rcmoueat ab co: 1 tuc ccffat qo. accifitio.n.
boniinoirc^tremotiomaUabea I3c:q6acgrit fibi ab'
foUitcmta ^o 1 largitas 1 clementia circa aUu tgaudiii
oebonoqdfitaltiitriftttiaiquepcrucnitejcDcfectifK,
•jbnmum
9%
b^:funt occtitta ^pa agcri SQ Q vitueat :(! ea non fccerie
vcl minuit aligd oc ei^^pfcctioncigit libaUrae cft lorgi/ l(bcraUu«t
tio abfcei itetione aUcuius modi. ita vt pp largitione no
fit Qfcctio^igit 13 ifcntio refpcctu rccipictis cft bonii:t re
fpecmagcntiscft libaUta8.oi6.n.adeptio pfectionis tti
fpectu rcdpienttscft bonij:fi'uc fiat pp retributioncfiue
non.rcfpecm^oagenti6n6eftUberaUtas:nificiindfue
rit EB retriburionc. 13 cft i^t manifcftatio ccrritudie bc
ncfict) 1 UbaUt3tis:q: igit ia loquuri fiiimus oe caufis:
t cay oifpomV.reftat vt colUgamus b:euiter: q oca fiic
deis^oicoigito^bcqmo^cacptitannnopiiigi ocs iple/
rifcB rcb^^qifi rce q no mouent 'Z oifcipUalcs no putanc
bfc agctc.f.pndpiii moms:ncc it putan t bf c finc^iutac
cniq» finis n6eft:nifi motns:ncc ct mam: q: no iqrit:nf
lioe fo:mi5eap.v»i rifitiUcg Dij:it gj 15 ii figiiat caj pfe
ctiua^ig? pfidcrare 15 ad banc fciam fpcctat.vna.n.fcic'
tiatractatoede.ficoe oppofttis.l3atn6 futof^o^.vn^
^o fcia co mo qno B fcia c vna:manifeftat oifponecaru.
Tlos aut U'c5 no pccdamus qp bc cac no piungun t in oh
busrcbU6.t)eqb''agitinfcicntt)s.itaq>funt6rcb''c6ib'
q iddut t fuba fda^ oiuerfa:p.5pfe tit ia iueniunt in fcie
tqe oifcrctis oiuerfis.'Z 16 aucto: aUc''vni''fcic^.g.naUs.
cuiiis magifteriii eft oridef B oia pn^:n6 fufHdt otidere
gcgdacciditcis.Tlon autc ita fe b; rcs.Tlon.n. ois agcs
cft pncipiii motii6.ficut of .ree eriam oifciplinales in na
turis fuis:n6 funt ntfi per alid a fc: qre n^n^ fegant a ms
$uisfpoUentincftimat6c.53.n.comitatea6tcftiati6e
oio 1 fig°:q funt cie tf occafi6c mae;'z q6 vcriiis cft:oico
gjmefnrcfuntf lcs^^inq figuris mefurabiiibus 1 vni/
latcs e't nno t n iicr^JJpetatib'' n iicri.': io iftis c pn"" ages
rpn"'rccipic5:'Z vbi B ouo fiierin t cft pfcctio:': pfectio cft
itegritas:fed tcrminatio 1 o:diatio pp qs funt eis j pzie/
tatC6:qe bnt no funt cieob BiQ? H^9P funt^fintiUi''^;
dinationis % integritarie atermiationis.ioiatnegauerit
97 no eft glecrio.f.fini6 motu6.n6 tti negabit ciTc bonu;:
eritigitcacoqj eftbonii.S5 ncc B et fuit ilUc ca:nift q?
ftiit bonu ipoftca accit iWx bono.vt eet pfectio mof.eo
g? illa ftiit ad iUa B motii. ©5 li B non elTet g? ^petatce:
I (^quiif ca cent finee ad quos rcducunt oifponcs co^:
tngfito: itac^ n6 tgrerctcae i\\ matcr^s iUo^r finiu.arti'
fcF.n.mouctnam ad B:vt fit rotiida:n6 trt e finis ipa xo
tuditas:f5aU9d aU'6 oc^petatib^^ci^^.^lngrit.n. circuUT g
ca.vn be ciic ia fiut c6cs: q Bp 05 vt acto: b^ fcie fpcclet
in eis.^pfcn.notiii pfidcratcoia^fj et id q6 e^p:iu vni/
cuicp fcic.f.q& cft pncipiii ilUus fcie no pfiderat coia tiiit
qtii B fcia ia pfidcrat acctita* app:opriaria ipa pricfarf»
cufueritecntiaUa^^zpinodufucrit acciia ecntia^fubts
fcia:p eriailariu.J5i zt tvmqo^ iltaT^ ca j: cct fcia per fe
vtic^ nobiUo: itcr eas dt fcia 6 finali:': ipa ch fapia:'Z B
it ipa nobiUo: e rcUgs Etibus b'fcie:q: cft fcia pfidcraa
finaleecaufasrcrum.
CT^lcplicit tractatti8.6''.laudctur oeus fupcr omnia.
C^fncipit tracta.7^.cii anii' oei.Cap"'.l.fi»e ptitib'' vni/
tate.f.ideritatc 1 ^^''oifioib'':^ oc pfitib'' muUitudinc.fc$
aUctate 1 Diucrfitate^-z oe modis opponie cognitis.
*^Acti\f ^iitgjfmbanc noftraitc
i^Uvl^Ui tioncvtiacoplcam^^bus
X)€ bi6:quc^pjia funt idcritati f m q> eft
:idetita8 'zoe pntibus ea.Scias autes g>
vnii 'zcns i^ gificanttir in pdicatdc ftii 6
_ rcb^^^ita Q) oc quociicp oi^eris: q? cft ens
=y vno re" iUud pot cfTc vnii a Uo re".na gc/
n
qiiidert vnii eft:'z io foztaflc putatur:q: id q6 iteUigit 6
vtrotp fit vnu -zidc. f5 no e ita.Siit at vnii fi*o.f.q: i q/
iWQ cft ^xft 1 iUud,^tin.q6 intelligitur ocvn ooto eec
Hri ptopi;»
ca.s.
Sri.5. mcta*
tcx.15,
SltDd.
^iuerra5«
r^jfuato ef
nirijinadis.
ari.5.mct4«
Sri.fo.met)
KC.I5<(4<
fd q8 ittlXr g cnsttuc muLtii ^5 9» e multti no cet cns.fic
ndevnil.^uis accidatcice vnii.of,n.g}mt'tmtclo evna:
f5 no i^tii e mrtitudo.vn 05 vt loqmiir niic 6 bis: q ap'
p:opant vnirati.i ocei^oppofito.f.mltitijdie. q aiite,^'
pih funt vnitati.funt idetitas 1 bogcnea puenietia leq/
litas 1 fit'it«do:,ppa f 0 multitudis funt oppo^ iltof : tra/
ctare at oc oppofitis vnitattmai'' e.vnitas.n.pfit'i8 eifed
qd e ei 5:iii c muttis modis.C3dc at e cii mfta vno mo
ponuntvnii vnom6:i 13peraccits:il5cf m refpcctum
yni''^ aans.Sic.n.iilic oi^ vnii fici 13 or ide.Sed q onr
ide in q litate funt ^firia: -z q in ^titatc oiir cqlia: % q fiie
idc in rcfonc onr ?patiua.S5Vircs g centia fiit in rcb^^q
pftituut een tia. vit q fuerin t idc gne onr bogcnca: z que
fijcrit idc i fpe oiccnt talia:iq fucritide.ppo oiccntpuc
nictia^oppo^i^oiftopnofcunfcjccpgnitdeiffo^p.naop'
pofitu ad idc5 abfo^^e altd.aiid 1^0 qdda e gfie: ■: qdda eft
fpc.i 13 ei eil alid omtz qddleft aliud acctttc.potatec:
VI Jd qd cft ali6 accutc ftt vna res.q eftalida fcipfaouo'
bus modis.Ouo^ vnius nome^p^iii ^malicuius plad
tii cft.f.g? cft oiucrfum ntiero.aliud vo of t a oiuerfo i &
3> oiuerfum c id q6 of t a q ts.aliud ^o e id qd atiat cflen t
ttatV.^iucrfuJ c mag1 coe qg alio fifr •: alia.c3 vo q alil/
tur gnc gualiinmo: R fticrit ej:tia i matcrys ^a fua atic-
tas igiic gnaliflfi°:no fac 6bere ea no po(Tc piugi in vna
ma.^os q aliait fpc fub^ppigsginb^.-q lunt fub vno gna'
UfTi" ipofc c ea piiigi i vno fubo.qciicg at no pucniuntin
vno futjo code mo i eode tge oitr oppo". 2ai at il nofti i
logica n uc;: z.ppetatcs co:p. cjc gb'' bif 1 p^iuatio vno'
ptinent fub pdfcto:ijB:p2ia v'o vno mo ptinent fub piii
uatioc^xbitu.modusfoq ptinctpiiatiofub ncgoneali''
e a mo q ptinenf pzia fub pmtoe.(£Oi atvt fcias cp pf
uatiooi=multi8modis.Dr.n.puatioidq6D;eciati^:nec
e inco:n5g; no fitillius modi:vt iit in coii^uis fit illius
nacvt fit i aliq.t bf puato id cui''^! ecc igfic alicui^^rei:
ncc c i ipfa rc:qz no c ilti%odi:vt fit in ea:fiueiltd (it gc/
nusp j;imii fiue logtquii.-z of puatio id cui" na eeereid
abfo':f5 in fua boza q pteri)t:ftc fcnejredctulus.pojvero
mod^^nimiu pucnitnega'.ati| moiofntabea^iof ptwtie
amidio pcr violetia.t of puatio id p q6 amiftt res itcgri
tatc fua.monoculus.n.no of ccc^^^ncc ct vidcns abfoM3
eni no e:nifi re"fuBti togig.f.bois no ocuti.i>eide 6 piia/
tioe pdicaf neg^.fj no puertif .puatioi^o no pdicaf oc p>
iio.3man'wdo.n.it e puatio oulccdis^fs e ati6 cii pnatoc
Oulcedis.(C1^jiuatio.n.aliqne in tn3.aliqn cftcomcs
ecntie:q fac ocberc ee puationc attcrius centie in ma:/;
no e fif cti puatocr B fiit p2ia.q ^ opponis ca ri e atictaa
gticp.ia.n.ondim'' l?:f5 ca b'' c g? eentie eoy ipfa oiffonc
fui:'z oiflrone fuaji ofiay: rcpiignant coii^igi z oeftruut fc.
•Jioftqg at nutla gnc;: gitaliiTimo:p fun t pzia; 03 tunc vc
5:ia fin t oiftatia ofus: vit intcr oia quc funtali6:pzia fut
flliud E fo:ma8.fic nigredo •: atbedo fub colo:c. 1 oulcc/
do ■: amarinido fub gufiu.bonitas ^o t malPno fut cen
te gna fugio:a:nec boitas figitat itetioe^vniuoce in itlis
nec mali'.pter'l3 aut mali^igttat in of re aliq modo ptta
tione pfectdis q 05 ec ei.boitas ^o e ee ^''.^nter ilta igit
cH oiuerfita8:q e" iter puationc ■: ee.ge6 f 0 1 tabo: coue/
niiit { gitc alio ^ fir boitas -: mali^.Coueniut.n.i fcnfato
<i imaginato 1 1 fitib''.Tt6 funt igif fpee boitatis 1 mali^
vf atit qj g no bii pfidcrauerut B.itellexerut gi co|!;que
funt.pzia:': bnt giia.ppiq fnb gb^ptincn f vcl qda pueitit
in fenfu vf iteltcri:t qda ofn t:'': collcgcriit e% eis itctionc
pucnientie ■: itctionc oiuerfitatis;t i.x»fuenint vna cjreiB
penus qriida: t altera pofuenint genus olio:p,^5 no 05
ita ee.Tla fenfus pucnietic ■: oiuerfitatis eil:vt copo^fuc
niu:qSoue naeinuenienturmaUquaque otuerfi^ iv
CapHn
rpcctibus opta flnt poni qfi gna eop ^pfs enl ^etnr
fub vniuerfitatepotctia^agedi^^paticndi quodani6:t C
fub qlitatib''aiio'':': fub relonib''alio".3[pfa.n.P5 ^9>fit
ucniiit'e]c reb'':^ funt potetie agcdi:': f m 15 g? acgruf in
Qliq ej; aiigb'';^ fiit potctic paticdi:': P5 13 9» 6 itf gcfcunt
Dilpoes i fuis fubfiftctib^^fut 6 qlitatib*'.©, f, 13 gj pue/
nice exft pucnies fuo puenicti ftit 6 rcIatis.Cu at nome
rei q c 6 pucnictia ve t oiucrfitate fucrit rcductus ad ati'
qua iftap itetionii.ptincbif fub gnc q6 eft ei ^p:iu.li6
oico at gj vna res ptineatur fuboiucrfis giiib'.l3ji.eq$
egorcfHgio.fedqjoiuerfis refpectibus yna re9cali6.t
a liud ■: ptinef in alia pte.Tlcc funt 13 certa gna. f5 fu t qf!
gita:q: funt rcs c6pofitcc]c intctioe -: acti6e vel paflione
vcl rcfone 1 atqs.': vf gj ifcipfie funt q titatcs t cetcrt rc
fpcctU8comitanfea.5te^ui8no8fiudeam''ponerecd'
uenicntia:': oiucrfitateptineri fub giiibu^ altio:ibu8:tn
naturc p;ie:que ponun f oue nic biit ccrta giia pter pae
nientii ■: oiuerfitate fub gbus ptineanf : 1 ia nofti 13 afo.
S&cd 13 cp p:ia fintfub ouobus gnibus p:us:fiaitauda/
cia z temcritas^bngii efl oiiTerere.auda^n.in fe q tiros e
-: qdircfpectueftftrcnui.©ifrct tcmcritasin fe quaii/
638 eit:i qda rcfpectu ejt ftotiditas.Scd firenuitaS ■: fto
liditas n6 filt oe gnib^^iila:^ qtitatii^qucadmo^^fapidti x
f fipidu n6 ftit gna olfc6;p 1 pullato:;;.imo comitafca oi«
ucrrt9refpcctib''gpfequunfea.auda'.n.i fcnoepzia te*
mentattiiecfomidolofitatumoHrenuitas^^fomidola
fitas fiit p:ia ptcta fub bitu:q efivna fpes £[ titatis.auda'*
^ e(l oppo^n^ audacieq c qfigenus lemcritatl t f omi/
dotofttatis. <5LR.auda' cet p»a tcmeritati: no tii eet p/
ria e^ na fugpit'':^^ e)calt4 q6 accit ei.(. ej: I3:ille e lauda/
bilis t flrenu^ 1 vtif:B ^o vitupabif 1 ftolidus 1 no<m\
C6tran'aigif f e funt eaq pucniiit igiie': i fubo. q;: qda
fut talia g> vnfi ftiBm recipit vtriicB 0UU5 pMop:tm finc
pucrfi6efuitali6abillis ouob^^^qdl funq^fubsp^^co
uertifiati6abetsqufc^accidateivntte^ci6.aliq.n.en:
ppfo q idulcozaf aligd.fcd ad amar ica6 cget aliq c6ptd
nc. Tl6edtl3oifp6ipucrfi6c caltdiin ffm.Cti.n.fuerit
p:icta6 i gi!e:nece erit tiic vt puatio cuiuflibet eo:p.i fus
na$tiiaditludgenu9:comitcfatteptrfi:^:tuctieritme
diii iteritta vferitmediii:f5 vniivf ptura.-: ttic nccc crit
vt illa muttii oifle't ab vno^c^ illoi: vel codc m6: ita vt
flb vno no Diflct magl vf min''^^ ab alioy f no code m6.
&i at fuerit 13 n6 eodc m6:tiicq6da co^r^eritjjpig" fitif
tndini alic^cytrcmi co g^ii fcc atigd fo:' illi":^ q6da crit
in vltio oiOatieab eo:-: 13 e p:iu: q: p:ictas e vltimus oi
Itatic iter appo':q pticniiit i ffliic t i ma.ve|t eft at oicere
Vltimtl oifbaticcevbiemcdui^-^vbi n6cmediii:q:vnuj
qdtpeo^r einvltio oifia'abalio.igf piietas e Difla'pfca:
q: oiflfinitio cac cade C.CQ6 at gs ponatvltima oiucr f^
fitate ■: oifta tia itcr vnii 1 ouo alia oifta^l?: pofc eft. i>i/
flatia.n.vni''a ouob^^vet erit fm vna intentionf vni^mo
di:': ttic Duo oiftatia ab vno eode m6 criit pufietia i foi"
oifldtie:q cfT vna fpcs no mfte: vct erit multl m5i8: ■: tc
ilticrutoiuerfi[modip:ictati9 ti vn^^mod^^.gn^critBe
of ia q pfegf gcn'':^^ faciatilta fpc5 finc ej^ctatoe alic':
1 pcipue in fimplicib''.ia.n .nofti I5:fcd crit oc m6 fequc/
tiii:': oe Difp6neeo|: g comitan f fpcm.llf a t fermo c oe
vno mo p2ietati6.f.q cEcentia.maifc"'c igf g? p:iii vni'
nocnifi vnii:mcdiui?o ^ccidq6q§uis fitoiucrfusctii
pfifc: 16 05 vtpuerfio pmu fiat ad itlud oft atigd moue
turadp:iii.11ignimenim pus fit citrinii vcl viride vel
mbctim.': ocindc fit allxim.^om autc^ poniit cotranje
media:pcr negationcm duo:u5 e):tremo:um. Scd boc
atiquado fit cj: ocfectu noia mcdi|.f.mcdu vcrific fi Di/
ceretur:nec cattdii nec fiigidii h tcpidu; carcret notci
^cptimi
b^ves vtl ah fnvno gencre vel in orucrlTe.nc J! oiVcrfe
nec lcue nec grauc.13 at no crir ve^ mcdiu: f; ell mcdifi
f botcnu8.(Lf abftiie at i puatio no bitt mediii in fub/
(ccto.3pfa.H.funttpf3affirmatioi ncgatiorcflricta cir
ca gcnVl fubs.i i tge it z oirponc.Cdeatio igit babit'-!
^tiois ad illa rc i Dirponc3.erit fic pqo pdictotia:^ ad
oe qi) c.itc.n.nd e mediit itcr pdictojiaeiftc no emcdtu;
Itcr puatione t babitum.
C^Cg!",U.i:>c afTignadis itetoibus ant^fliimo^ d idcis:
1 fcda mctbafi:'z Dc ca q eo» Du^t ad t5:x oe ottdedaoH
neignozatie gg qua occepti funt.
r^ttif^tia cftnobid:vtacctgamur
Ji A»ll||^Ul' adrcfellediifnias oca»
Dc idet8.'Z DifcipltalibU6.'z oe pncipt)s fe<
paratis: i oe vUb^q ofnta nfis radicib^
•q8iaflabiltnimu9.q| ^uis ia^bateltnt
tccrtis regulis:i q efl aliq inuitio fuffiicies
^^^' fpcculato2i ad oifToluedu i oeflruedum
0C8 vcrifimiUmdines eo;::<z ad opponedii fenteti|6 eot
ntmitn conabimurad l5tott8vinbu9noilr^.C6fidim''
enimg^pereaquc oiccmus intcrim oum aduerfamur
eis vtilia muUa^uenient:quep2ctcrmiiTa funt in eie: q
oijcimusioridimue.^coigit fi^omnisare inejcozdio
fuoeflcruda': imaturasfcdmaturat poilea: tocidepau
latim oeco:at i Qficit «Xalis fiiit pBia antiquitusapud
6reco8.p:imii gdc pcrfuafibili9.f.retbojica.i)eide quis
incidxt oeccptio in ea fttit oialectica in vna e^: gtib^^eius
*f.nantrali:qne ap6 plures eo^ pzius ftiit vfitata.poile3
ipero cegut aiaduerterc oifciplinale.t oeide oiuina. &s
in 15 oum tranfiret oe ali)8 ad alias nimtii fatigati funt.
pumu out in trafeiido oe fenftbiii ad intelltgibile oiuifi
rtint.Tla qnidam q: eia putauerut q? oiuifto. fadt 6bcre
cfle ouo aliqua in vnaquacg re.ftcut ouos boies in inte
lione bumanitatiSkf.boiem fenfHbilcm co2ruptibilcm.t
boiem itelUgibilem fegatii perpctuii iuariabilcm.ivmV
eaic^ itlo^ attribuerut ciTe. joed ce fcpa rani vocaucr iit
effec^emplarc.tvnicuic^re^naturaliusattribuerunt
fomtam feparata:que eit ipfum itelLectii:<i cui obuiat v
tellectneeco q? inteliectus efl rcs que no 6flruit . J03 Qo
qd dt fcnfibilc ejc bis efl cozruptibite.Scias i^o:-; dmo/
firatioes pofucrut fm buiufmodi curfum:-: f 3 15 traaa»
uerut oe cia.(Ci^ quibus plb famofi(Timus:i magitler
eius &ocratC8nimiiiadbcferutbuic fcntctieotites.Qj
biianitas cfl vna interio cns in qua coicat tdiuidua 1 xe> •
manet oeftructis Ulis.Tl6 efl aut 13 illa intctio:que e fen ^
libilis muttiplc^cozruptibilis.efligitilla q etl itetio itcl
ligibilis leparata.Ouida ^o alt; no ocdcriit buic fo2me
(cparationc:fcd pnciptjs eiu8:t rcs oifciplinales: quc fiit
fcpatc oiffiniti6ibn& pofucriit oigniozcs fegatione ince.
3d ^o oe fozmn namralibus g?nb fin t fegatc oifTinitoe
«iiccnit no feparart per ciTcntiam.c oijrerutg; foime na
lurales no generSwr ntft c<f. '^vaoaoe illa^ fo:map oifci
F>linaliu cu ma.ficnt planicics.-quc cfl intetio oifciplino/
Ma cii adiiigimr m^.f.nafo fit ftmus.t fit itecio n9li8.pla/
nicies aut fmqt&t oifciplialis cfl fcparabilie. Soed ^ro
q6 ell nalis no cflei:vt fepct .plb ^o plue iclinabat fe ad
p vt fojme funt reQate t oifciplinales^apud cii erat me^
die iter fozmaa:': itcr males.$ui8.n.be fint fcparatc oif
f initi6c»id tame cdcedcbat cas epflere non in materia.
Cf o:ma.n.veleflfinita vd ifinita.SiautfiicritiiTni
ta:fcd 13 bj cj: I5:gj c(t ejcpoliata na. tunc omnc fpadum
critinfinitu.0i>^Bacciderit cicj:15cijcfl ejrpoliotaa
ma:tiic maeflacquires reftricttonc 1 fo:ma.S5Vtru(Bi
iftof eftabfurdii.Tlarpaciu efTeifinitii impofTibileefl,
0iatfitemfiinita;ii)creftnctioeiueeftintermioterml
@ecundum
96
«ato.t ffgiia meIlirata.Q: 15 no cfl c{ nifi C)c paitKc acd
dctc fibi extrifccus.n6 ej: ipfa na ciua.Tlo patirar autej
fomia:niriafua ma.igif fitectfccataii no fegata.': 13 cfl
ipo'.05igit:vtfitmediii.(Laiij i^opncVpnaltum po/
fueriit ideas:^ pofuerut cas certa in lellccta: 1 certa fcpa
rata ottte8.Qd cu5 ipft c>:poliant oirponce co:po:alcs a
ma.f.nalee no rcmact nifi magnimdo x figura 1 nume/
rue. Qtfi ej:.i):.pdicamtie ea q funt qlitates pafTibilee z
pafTiocsibabittis^potctia 'zipotetiafunt rcebnrium
paiTioce 1 bit^': potctiae. '(\efo io e oe bi0:q pe'dcnt ad
fifitudine ifloy :igif e maf.reflat igit vbi: 1 cft ^titae:-!
qtt efl ^titas:-: firas 1 cfl $rita8.agere io: 1 pati fut ma
Ies:acgrif igit ej: 15:vtgcqdn6eflq§tu:fit et pcndeecj:
ma:pedeti8 ^o ejc ma pncipiii efl id q6 no pedcc ej: ma.
igit oifciplinalia. fidec fun t pn^naliu.? ipfa fun t ccrta i'
tellecta.alia io ab eis.funt no itellecta: 1 idcirco nullus
p6toifrinirecoIo:evelfapo:emveIaliab9.oiffi'nirione
que fit recta:fcd quc cfl copario aliq ad f tute app:cbcn/
dente.q: itellccttie no itelligit cae apud co8:fcd imagiat
eaeimaginatio fcqns fcnru3.£^i]ccriit et cp ntimeri ■: me
fure:t oifpones ca^ itcUignnf per fcipfa igif ipfa ff fcpa
rata.(rQuidaf 0 polttcrii t ca pn^.t no pofueriit ca fcpa
rata.-zB fuit fecta 'Pitbago:e:': copo^oia afTimilaucmnc
vmtariioualitatk^zpofucriitvnitateintcrminob^itatl
7refhicti6i8>DnalitatefopofuemntinmaIi^-:inn6re
(lricti6e.([;Quida 'ioA\x\ pofucrutpn^augmetu 1 oimi
Untione 1 equalc ponetes equate ipfam f le: co g? ab ipo
fitpuerfio ad vtrucg e]ctremo^.Qutda vo ali) poiueriic
eqle fo:ma:co op ipfa efl reflricta 1 terminata: augmtus
f 0 1 oiminurio n6 bitt tcrminii.poflea i^ oiuift funt i co
poftri6c vniucrfttatis cjc oifciiplinabilibus idci8.Quidf
enipofueriitnuci^rpn^^mefurc.vit linea ap6coepponic
ej^ouab^^vnitatibueifupficicsqcquarao^vnitatibue.
(EQuida 'io vnaqua^ iftap oua|i pofueriit gte pcr fe;
cplurc8ej:ci8 tcnucriitq^numeruecilipfum pnci^^^fcd
vmtae efl pmu pncipiii:': g^vnitas 1 idcritas funt comi»
tatia vel pntia t jjcrcauerut numcrum cf. vnitate ^o:dJ
nauertit etl f m trcs modos.q:^ vn^efl modus niieraUet
alter cft modue ntleri oifcipUnaUe.tcrtiue e mod'' itera«
ti6i8.modii8 ^o niicri niieraf c:q pofiieriit vnitate i pnc'
o:die.': oeitt oualitate:': oein ternarictate. % fic ociccpe»
Tliieme^ooifcipUnalieeft: q pofuerutvnu pmu:Deide
^'"ktoeidetertiu^ao^dinaucrut nuc^ pcrfucccfTionem
vniue pofl vnii.tcrtiue f 0 modue efl:^ pofueriit niicrit
^crcari per iteratione ipftue vn itatis. n6 per additioes
alteri^vnitatie ad ipfas. miro: at 6 fnia 1^ itbago:e g te»
nuitnue^pponiej^vnitateifuba^eocpvnitae nopftat
Efe:q: vnitae c alic'':': id i q c:fub3 6.1 i6 c ppofitio. 1 (ic
e mtritudo.(ir£te): bie fitit qp vnimo^ o:dini oifciplia
Ue nueri attribuitpueieria alicui" fo:me.3ta vt cii cejc/
poliatus fitotdo niicri.Cu ^o c6mtfcct m' (it fo:ma bo
mfnis vrcg:'! P e 6 fnia qua afTignauim''i pdcie.(EQui
da fo alg oij:ernt op ttcr bac fo:ma niierale: 1 itcr ejxi
pIareofiac:e):qb''fticftgpofucitca mcdiii fsgjpdcin
e.prcs^oc):pitbago:icis tenucriitg^niicrue oitcipliat!
vlideaUe eft ipfum pn"':'z i(>fum eitnb fcgatu: cj: quib'*^
fuitilIegpcefTitc6polttiDnefo2ma:pgcometrica:}ificri
e):vnitatibu6.13gncgauitmenfuraeoimidiari:':e):bi6
ftiic ciue no piguit ponere oifciplinalee c6poftta8 cfTc qc
nilcris:': pofl pponc acciderceie oiuidi in inftnitu5. te^
bis fitit g fo:mae nUmcralce pofuit coica tce fo:mi6 geo
metricis.Zu aiit cii oiUgeter confidcrauerie B inucnice
g> radicc8 occafi6is oie crrorl i que icidcft ifh viri ff . v.
CUna efl opinio eo:iHn:gj CU5 ree cft cj:poUata ab aU*
qno:necefl:adiunctusci refpecnteaUueiptofcctocxpo'
IktA e^ ici &b eo queadmodu fiHcm atrgd adiuctum
cft pfideras per fe fine pfideratioe eiua cp fibi adiuctuj»
crt.^a.n.ofiderafti illud no adiijctH illi. toino cij pfide*
rauerie illud fine pditioe pitictiois:idputabit te cofide/
rafle illud cu pditioe no piiictiois.^tavt no opojteat co
fiderareilluAnifi no piijcttli^nis fit piiictii.Scd qj in*
tellectusapp:ebenditintellecta:quefunt inmiido fine
cofiderationedus cui adiugitur.ideo putauerut cp intel
lectud no appzeben dit nifi ieparata ab eis.Tton e(t autc
na.tmdomni6res ^mo^in fe^faefibabetvnumrefpe
ctum:-: fm (p iucta eft ali) b; aliii refpectu. Tlos.n.cum
infelligimu8.v.g.fo:mam boie: i(^tii eft fo:ma bois: fo/
lumodo ia itelligimus aligd:q6 folum6 eft Pmg? cft i fc.
joed ex B g> itelligimus.n6 05 q) fit folii t fegatu. Coiij
ctum.n.e):B9'eftipfumrt6cftfcgatiifmmodu5ne^af
ti5i8:n6 f m modu puati^is qua ftelligit fegatio ej;ijtie.
116 eft aur nobis oifficile itelligere f m appzebefionem
vel per reliqs oifpoes vnii c^ ouobud:q:|j vnii e.f. cp no
eft oe na eius feparia fibi piiicto in ejniti^n^iB fegetur
ob co in oifF6ne z itetioe:-: ccrtitudre:cij ftjerit ei" certitu
do no pteta itra certitudine alteri''; qrn ce cij illo facoe<
bcrcce piuctione n6 ptineri in iteti6ibUB.(jr)Sc6a ecfi
ro: co:^!. oe vno.B l^.n.gj oicimus cp biknitascft itentio
vn9:n6 itelli^m'' intctione q fit vna niiero.i fit in mul/
tis 1 multipUcct rcfpcctibus.fic vn'' eft pf molto|r.tmo
ficvnipfifuntfili)Difcreti.5a aijtfcripfimus oel^afs*
3p(i aiit nefcierijt qd per I5:q6 oicimus multoji ce in te
ttone vn a^itelligam^g) ^ciicp pus itellc]cerim'' venif ad
mam eade b5 oifp5ne5 qua atia:ncc ^uenit cjc ea:nifi 15
vnil idiuiduij.': fitV qlcciice pus occurrerit intcllcctui;*
ipjelTas fueritin eo:acgrct e^eoBeadeitctiovna:$Hid
cii vna aduenit:oelet alia:'Z n5 agit aligd.Tlo fic calo:y
ciivenitinmamin quaeftbuiditae ip:imit ali^itctio/
nem:i cij p/jtatti fuerit iteltcctui gj venit ad eii itetio bu
midicatiB agitalia itcttone.3tfli i^o fi itettigeret itcnoej
oe vno in l3:remouercn t ab erro:e fuo.CZ^rtia c igra
tia eo;: cp 5 iquatu cft 13 aligd aU6 eft inc6icas ciin oi^
finitioe q cft oc6 pdictois.fic (i aligs fopbiftice iterrogai
iue:an b6 tqsrii eft bo fit vn^^vcl mutti:rndeatqj cvnus
vel multi.na b6 iqgtti eft b6 eft bo tin.-z iqgtu eft bo n5
cft aUgdali6 ab bote:f5 vmtae z multitudo:funt aU'6 ab
boic.^a aiit oifcufTimus oe bis.CTQuarta eft opio eo:p
oe 15 gj cu noa Dicim''^? biianitaa e fjj mancs: cft q fi ov
ccremus g> bfianiias cft vna vct mrte.l5 at n5 cet ficni
ft oicercmus g> biianitas vna vel muttc cfTcf vna intcn
tio.x io n6 05 putarc.vt cii c5ceiTerunt fibtjpfie gi buma
nitas eft (nanens cofcqui: vt vna 1 cadc biianitas fit ma
nenstita vtponat buanitasctcrna. (TQuinta eftopio
eo^ oc 15 qj ftrcs mSlcs ftierin t catc: OEteat cls ea;: ce
rca^qs pojTibite cft feEari.Tlon.n.fl[ rcs malcs fiierf t ini
tcttectczoifciplinatcefceate^oEtcbiti^^vtDifciptialCff
oino flnt cae cajrtq: fo:taflfc aUe fube eriitcaeique n5 ft
fube que fuftinet.i]:.pdicameta.Tlcc certificaucriit cer>
tilTime:q: geometrice:qnc funt oc oifciptiabilib^.no ptit
Carcre matcnjs in fuis Diff5nibU3abfolute:$uis carcat
fpe mae:j:.i bc funt rcs ad certitudine: q;r videret fufffc
cere radiccs q s pmifim^^.igit occigamur p cos qui tenct
fniam oeoifciplinabiUbus.
CrCaptm.ni.6)eDeftruendofententiamoeolfciptinali
bHs:iDeJdets.
'^(TO l<Tlflir Q^fltioifcipltalibusfuc/
^vv t^ii-ui ritoifcipUnalefepatHja
I oifcipUnaUfcnfibiU.tiicvclcritin fenfibiUoi
; fcip'iinale;vel non erit.Si aiitin fenfibiU non
fueritoifciplinale;o£tebittiicvtnec qdrati»
Hractme Capltn IIL
nec rotudu nec meniuratii dt fenfibile.Siautem nultu
i(to^ fijeritfenfibilc.tiic quo erit via ad ftatHliendu fuu
ee:tq|rominus adimaginandii ea.*"3nitiu.n.nfe imagi/
nationis oc 15 fumit abciTe fenftbiiiita vt fi eftimarem?
aliquc boics nullum co^ fenfifTc p:ocutdubio: 1 iudicv
rcmu6cumn6po(Teimaginareatiq6eop:nedimietia5
inteUigere:cgni8 nosiam ftabilicrimus: ficutcirculiim
pturac^cis ciTc in fenfibilibus.£)ivero fiierit natura oi
fcipUnaUsB.vt babcatcfTein fenfibiUbus.tunc ilUsna^
turatibus:eritin (ua clTentia refpectus:pp queeenticco
rum vel criit pucnietes in oiffiniti^c 1 itetioe cii iepara
to vel non puenientes.&iautc fucrtt n5 puenictcs cas
itlo.tucDifcipUnaUa itellectacnitalia ab cisqueimagi
namus 1 inteltigimusit ad ftabiUedii itla crit opus^tJa
tioncaUa.tfic pofteapfiderabim^ocoifpone fcparatio
nis eo;:.gi.n .ipfi p:etcrmtferunt ftabiUrc ca:^ p:opofue
runt tractarc oc feparati6e co^ nibil cft.@t aiit fucrint
c6nenienua x c5icantia ilU in Diftiniaoe: tunc B quc6 ilf
funt in fenfibiUbus necefle eft:vt vel fiicrit in ds nifi na
turis:t oiftinitioe eo;z.&ed qiio (iEparabtm t ab co: q6 f
eo:p Dif%iitio vet fit 15 pQ aUqdq6 accidit cis e;: atiqua
occafi5c<ztucitlacftp:eparataadl5.q: oifFinitocs co:;»
non^bibebiit b fequi ad iltaigit oe modo illoium fepa
ratotii erit: vt fiat m3tes.t 6 modo ifto;: materiaU'ii:crit
Vt feparctur:<: 15 eft pau ei qd tcncnt:^ fupcr q6pftitwut
radiccfuefnie:HiautquefititeBaligdci6acciditvclege
but fepatis ad ec fuii vel no cgebut.&i at eguerit fcga'
ti6:fed n6 egebiit atqs fepatis a fc: nifi pp na turas (im,
tunc fcpata egcbutattis feQaQs.^iatB no cgttcrtt fcpa
tis:nifippaU'gdq6acciditeis:ita gmifiilUtd acddifTet
illa n6 egeret fegatis vtto modo.ncc fepata oeberet bf e
cfrevllo m6:tiicacci!8reieftq6fadtoebcre cfTcrci:q6c
pus ea:-! ita no eget ea:z ponit fcparara cgctia iltis ad &
vt pofTint bf c ec.fi aiit no fiierit ficfcd Ittcrit q> ec fcga/
to:^:fadt oeberc cfTefCEato:;! cu illo accittc: tc acciJs 00
facitoebereea efTcin al^s:necinfuis:fed natura fcgato/
ru eft puenicnstfi aut fiicrint n5 cgctia (e\satie: tiic fcpa
ta no crutcac ittop vtto m6:ncc pncipia:-: fcquct g? B fc
parata funt infufticietia. C5i(ictij.n.materie prequiltur
Vites t acti6es:qHc n6 funt (n fcpato.Quata.n.Ditftren/
tia cftinter figura bumanl fimpUcc:'z tter figtirl biiana
vna agete.C xi3iro: et oc cis quf pofucrut Unca in fua
cjciftctia cnx)Uarl a fupficic: t puctii a tinea: quid eg cp
pti^'t ca in coigc naturaU a natura vniufaiiufc^ co:um
facit Dcberc t5:fedfirr ocbcrct ea c6iungcrc fll ccnt fepa
rata:an alia virtud aia:an intetligctia:an crcato^ tXide
lineaqiiopo:cftco:Ecgfectopo:itatecac:cit n5 flitfoz*
du8.linea.n.n5 eft fo:ma co:gcitatis:q: nec eft agcs ci"^
nec finis cius.&cd fattc5 co:pus pfcctii t integni Dtme
fionibU6fitfinistincetalio|:.TIccctcft ftc eiue. imoe
quiddl q6 c5fequimr itlud fm t5|q6 finitur 1 inddimr.
i^3llix et qui t$ fniam oe numeris comitaturzvt oiftin»
ettoncs rer ponat varietate^m augmentii z oiminutto
nem eo;i ct:tunc oiucrfitas inter boiem 1 equum erit:Q»
vnus eo:;t eft plu6:t alter minus.XDinus autc» fp e i eo
q6eftplus.igttHrvnHseo^en'tinalio. (CiSte): bis eft:
ctil qui ponitvnitatca eq les.t ita id in quo oft pfob eo:
q6 cft minu6:erit ps du8:q6 cft miniie:'! ej: bi8:c ct g po
nit vnitates ineq tcsrfcd (i ipfe of nt oifTinitoc: ttic n5 fiit
Vnitate6:nifi c6ionc noie.^i 1^0 no ofnt oiffinitionefed
poft^pticniut in DifTinitiocaugenwrtminuHnf. ninc
augmettl incremeti ea?: cft pp aUquid:q6 c in cie in cfTc
cw:ficnuerH6.tftcHtvnita6 eftmultitudo. (C£osaut
qaitcnctfhiamDcniiero niicraUttcoequi coponijtejc
co ro:mas naturoliii fequitum^t faciant vnii oc duoIhis
Qctmi
viddicctvt vel nfic^rg cft fceafponJtfinftun tuc finv
tio eiits eiit apiid vnu cjc itiis tcrmints oefignatu litu i
no jptid aliiKz bcc adirtuctio cft ftulta.-vl' ponat ifi"'.-? tc
fojmasnaltuponetifinitaar^ilhetponutvnitatcp'^'";^'
tcr vna$cp OHa:p vnitatii q fiJit i tcrnario x poze tlt:t fili'
f bie g feqiiun f ternariiirfs 15 e abfurdii.Qn'i itcr p^"'D«a
litatc 1 oualitatc q e in ternario no c ofia i ccn^.-fs ocndit
dadiijgi fibialigd.adiunctio i^oalicui^fibinooelimit
ccntiiei''.i5i.n.ocftruercicentiaci''.n6ectpiuctH.£6iii.'
au.n.piiictueftcenti.S5Dcftruc9n6cft:3iiictii.Unitc8
aiit quo crit oeftructrfj: oua j: vnitatii.nifi g 13 g? 6ft nut
vnaquacpill3?J.l5 Vnitas qiiocrit ocftructrijc vnitatis.
Tli fi ocllrucrct illl no cet oualitas. ^iaiitas.n.quc fit
ejcpiiictioncDuajJvnitatiijterfeno eoircrctain cenaai
aDuaU'tatcc;:nten6piunctavnitati.Unita9.n.E|2piun/
ctione no variat DtYp6ne;f5 facit maius totum:z oimittit
partc fm oifponc (ai:i oino cii fiierit vnitatcs pucnicn/
«eartcopoftieritvna^tiic erunt Duenac pucnicntes^nifli
foueaccideritaligdqdvarict': Dcftruat:igfn6 potclle
Vt vnitates fint nifi puenietcs^q: niicrus fitej: vnitatib'
puenictib^^noalys^qluisgdJejrillisDicaiitgjDualitatc
ini$tn cll: oualitas fegt vnitas alia ptcr vnitatc tcmanj:
igf ftlV vnitas oualitaus eritptervnitate tcrnan^. Seq/
tur g vt Dcnarictas Ittcopofita no cjcouab^gnarietatib'-
fm q) Duc gnarictates funt ouc gnarietatcs . i^cnary.n.
vnttatC5funtptcrvnitatc8quinario^:igfocnarictasnd
eft copolita ej: Duab^gnarictatib^.Scquit g vt vnitatca
gnarietatisctifucrintparsDenar^ lintDiuerfcab vnita
tibus fuis cii fijcrint gtes gndenanj.Scd fo:taffe oicent
9? gnarietas q eHtn gndccun.t.f.]!B quindenart) cilptcr
gnarictatcq ellin ocnarictatc fimplic(;qtc(f gnarictas
ocnary.CTSeqturggjoenarictascuacUugitdgnarfe
tas n6 lit gndcnarictas niH pus oeftruant vnitatcs eius:
^l^totuabfurdiie.&cidcft gnarictasDcnar^ nofiicrft
eqlt8gnarietatiabfolute:tticn6critgnarictasniltc6i6e
noi6:i (ic opo:tebit vt ttetionegnarictatis itclligam^in
itla poftc6ione nois.Si ailt fticrit cqlis^tiic vnitatcs in
oib^^illis criit cq lcs i oualitatcs •: ternarictatcs filr: foj*
igfternarietatiscritiqternitatc.©5ternaricta3Cllfoi'
fpei nalis t qtcrnarictas fithtgf in fpcb'' niilib' crat fpcs
alia^ re^ oiuerfaip ab illi8.\?.g.£ii al^s numenis fucnt
foi^bois^titcnuerusaUusegmaio: vclmino: cortiiclr
fticritm3io:eo:fpcBbor8Critincquo.Sii?ofitcritminoi
eotfpcsegeritin boie.)£>eqt ig^vtfitfo:*fpeiq rcdpiat
fpes cii fiierint maio:i8 c6p6ni8 qg itlc:': vt c6po fp^p ej:
fpeb^ftattnifinitUvCrCicidequoptaligsniiertisbiiso;/
dinc eenualecjc vnitatei oualitate paenire in ifihitii in
dftctuif5ia'patuitfalfita6ei'' . (£Clm aiitfadiit numc^
gttaripitcrationcvni''ciufdevnftatt6n6 itclligut iteren
tioncin illo nifiiuctioncrdaltcrfniicroptcr ^"'.©iaiit
niie?! fadt iteratio:f5 in p i z° n6 cftvnitas^tuc vn itae no
cft pn"* o:dinat6i8 niicri.0i ^o pmus in^tii cft pm^^ftic
tttvnttasttfcdsinqltueftfcCsfttcritvnitasitHnc b funt
Due vilitatcs;f5 vna vnitas n6 itcrat nifi p \ice vna poft
alia:-!!? vtccsvclcrittBalisvcleenttalis.Siaiit fttcrit
tEalia ncccefcccrititerim:tiicipacft ficerat.nditeratac
fjfi oefeccrititiic vnitas crit alid idiHtduu.0iaiit fucrit
centiali8:l? ct crit manifcftius . (£Quida v'o pofucnint
vnitatcniicroqfifle^igda pofucriit qlifo:'"":^: Df oe
oi.Ci^tVo^atitocpitago^ici^igvnitatesindiuifibilcs
poniit pn" mefura:^ cu ipii fciat mcfm-as Diuidi i ifinftu,
(UQMidactDijrenitgjciivnitasadiiigit macfit piict'
f5 pfiderat6e5 itlo:;i:i quii oualitos adiiigit ci facit lincS
1 ternarietas fupficJeiqtcrnarietas co^p^^.vfi nccccft vt
>iutma(itd6c6ieaiuvnaQ(Bbe0tfuaina5{if<^.i9taut
•flbnfnu
97
fiiertt jllis vna mlrtiic ma aliqii f t pijct';': alfqi! co:^'';^
atiqii reuertet in puctii:t ^uis 13 ic^ucnies fit:adbiti- tii
13 e"t facit Dcberevt piictii non fitoignio: ad eflendii pn""
co:po:is ^ co^p^pn"' piicti.©, erut oe bis q fijt viciflim
in code fuiio.&iaiit maceop ftterintoiucrfe:tunc in ma
Dualitatis n6 erit nifi oualitas:': feqt g>^ nullo m6 criit
fti;Scd5 aiit fnias ^itatie pticfno e nifi in linca q e i (uQ^f
ficicq e in fo:" co^eis q e i ma.-piict' ^ noc pn"" nifi cj:
itcltcctu cjcmitati8.£>5 re ^a co^p-^c pn^^c^itctlccm q ac/
dditei finirip ip5.2T5iro: aiit oc illo g pofuit pn^^augm^
tii 1 Diminutionc i ccflc.vit retbne, pofuit pn^^.^lNClatio
aut e gdda acctts alicui alij cj: bis q fiit:-: c pofteri'' oibua
reb^jbcindcqiio cftds pofcponere in cfTemultitudiner
vnitas.n.fc6a q c i mulrimdinc rcfcrt ad p^'".^ babucrit
ec p fcipas.^n q igf oft vnitas ab vnitate .- <5b nece ee g
len^muItiplicatnccoftabaliqnifiEfubasnoBniier.
©i >?o prigcrit 15 PE oiutfionc vnitati8:tHnc vn itas non
critnifimenfura:f5fiptigeritgEaU'9 occafionctuc vnt>
tasbscamqcinnafHarneccDebiBqfuntEfenccDcpn
riptjs q funt;f5 n6 bitt cam . (Cibcide qiio pofueriit vni»
tatcimultitudtncceocpr^eafltgnatcavnasbonitarit
altcramaUcic.£^ifti6.n.ftu'tgtcnuitgj niicruse cjcgtc
bonitatis ppid o:dinat6is i c6p6nis i oifp6ni8q6cft in
co.C;Clut{15i?oteniu'tqjvnita6cc)cgtebonitati8.jScd
R vnitas fijcrit cjc panc bonitaris: tunc qiio e% bonitate
gnat malicia.-Uel quo ej:addit6c bonitatisfit malicia."
Si vcro mulritudoftjcrit bonitas i vnitas maliciaittmc
qijocj:additionemalicie43uenitbonita8.-velqiio pn"" i
iniriii fiet maUcia:ita vt maius fit catu i min^^ca.-CL Oai
da f 0 cjc cis pofiHt n itcj: i vnitatc ocmancria bonitaris
1 pofuit malicia f Ic.©5 yle (i fticritcata:tunc bcbit clnt
e)c q pendeat q erit yle vcl fo^^.Siaiit pedct ab f lertiinc
ftjcs q> Ctelligimus e% I5.©i ^fo e% fo:" pcdct;tiic qijo bo/
nitas gttabit maUria .- ©i aiit no fucrft cata;tiic c ncceife
ccEfe:q:veteritreceptibili8Diuifi6is velcrit ejrpoUa»
ta.fei ^o fiterit rcccptibilfs oiuifiois in fcitiic eft mcfura
c6po1ita ex vnitatib''?^ fnias illoy:': titc et cft ce boni»
tatc.Scdfin6fueritDj'HifibiU8infeipfa:ttic centia ci^c
vnitas.Unitasautinqltiicftvnitasbonitaa cft;q: ap6
cos no iteltigit ttenitas nifi ftti 13 gj eft vnitos vel o:do
niicri.Unita8 i^oBt^cos oignfo: cftad |5.©iaiit poftic/
riit gj vnitatcee vnitatc n6 c ipa5 ee bonitatc;DcftrHcnt
riicoe8Co:pradicce:f5fipolitcnit9> vnitatecc vnitatej
ipfas eftcc bonitate:feqt tiic ej: 13 ipa5 cc fte;co gj ipa eft
vnitas q eft bonita6.5tc fi fuerit vnitas cp in ipa eft bo/^
nitaspns ei i ejcnea abea:nuic fl! remouerimue ab ca 1$
pitsrf^eqnet cad^ingntio.^fte qiio p6t gitari cjc niierie ca
io:vclfi^idita8 lcuitaevelgrauitas^ita vtniicrHs factet
ocbcre aUgd moueri furfus i Dco:fU5.ged ad ocftnicn/
dii 13 nd cft nobis nimis labo:adii:q|ui8 gda eoy, pofue/
r it rc6 giiari cj: nucro qui comitat q Utatc;': babct c/fc cii
itla.vndc pncipia n6cntnt niicrtfcd ttii niicri zfqlitates
alia:p rrp:': 15 cft obfurdHm apitd cos.
(^epplicit tractotus. Vn . 3fncipif. Vni.CapitulHm.I.
itecognofccndo pmop:incipio vntuerfi cflc:i oecogno
fcendis p:op:ietaribHs cius.
^ffn^ autEUcnim^^adidinPUb^onfo:
y^iv\p o^vtpficiamuscupcognirionc
pmipncipy vniHcrficlTcingrcnteson fitian
_, J |fit vnii nccbits copar.ncc fit'e;i vt ondamue
fe^s^o^dinlcius in c(Te:io:dinccoE quc funtptcr
ftjfum:io:dineeop loifpofirionc reductionie eojtim ad
jpfum adiutf aupUo cius.-pjimii vcroqd oc I3inci>n>bit
nobis eft b.f. vt oftcndamus g? caufe omnjb" mcdis fin i'
tcfurticpin vno4(^o:dte ea^ cftpnc^piii p!";? 9> pnci»
aufc. Tl
a
piuoiusilIo^icllvniJi^gjeftoifcrctuaboib^^qfundFim
foluen8neccce:igjabipoeftpn'"fiiiceoi8q6eft.i)KO
igit 9> cii ce rei bcat ec cii ea:ia (3 certilTimc on rttm eft ti'
bi.vit oico cp fi porucrimits catii i poliicrimus ci^ cam 5
fue cae cam:nd tii erit pofe vnicuicg cae cc cam iji infini'
tu.Cauratu;.n.ieiu9 ci 1 ca fue cae fi pfidcrcnt fingula
f m c6i26tic fui adinuicc:,pfccto ca cae erit p" ca abfolute
OuopaLio^^iouoaliabebfitcoEonecationis ad illa:$''
ui8 orant in l?:qd vnii cof eft catfi mediate aU'q:i altep
«It catii nullo mcdiate :q6 no fuit lic in p ncc i me". XDc
diu.n.q6 eJt ca^pia cati:eft ca vnius rei tifi.Catii ^ vlti
mii nullius rei cft caivnuqdcp igf ifto^ triii hs j?p:ieta'
tc.Sedppetas vltimicaticJt ^ q^ips nocftca alicui rei
■z ^petas alterius vltimicft 15 q> ipm eft ca oi alij a (c.p>
pzicus f 0 medi) eftgjipmeftca vni^ejcmii-z cft catu al/
ccriuscjcmi^-zidccftan fitvniimcdiiian piurafiftjcrint
plura:i idc e an ozdinant finita aut ifinita, Stn.o:dina/
tur multimdo finita:ti4C vniuerfa nuerofitae q c Cter oiio
cjcma crtt qli vnii mediu:qic6icat in^petate jncdi) f m
cop^nc lui ad ouo eicma:vnicui<p aut c>uo;t e;cmop e jj/
pzietas.Silr et fiet fio:dinet multitiido infinitacui^no
inucniaf ejcmii:qi totii illud iftnitii erit ^m .ppetate inc
dij:DC q fi$ta'ciicpcollcctione accepis^illaeritca eecati
alteri'':^^ feg t z erit cata pme:co q> gcgd tft pe ilia collc/
ctionc citu:cft ci'' a q pcdet ec toti^^collcctioie.Cuius aiit
ei pcndet a cato:catu cft.^lla igf coliectio cft pditio een/
di cata altc^:i eft ca ei:'Z qeto maio:ecollectione accepc/
ri8:tn iudiciii ifinitiois rcmanebit.vn no^pot cc collectio
cap aliq?J:in q no fit ca no cata:i ca pMia totii infinitii
ect mcdiu finc cjcmo:qd c abfurdii. (Tfoige au t oiperit
Qjclcpcedutcasfincfinercmouedo vtrii<p ejcmuivel
itavifintouoej:trcma:f5itcrcafint inftnita:l5nd tollit
nf am in ictionc in q fitmug.f.in ftabilicdo p"'" cam.qBHi9
enij oicat b eeouo ejcma:t inter ca mc^fine fine.l5 tii oi
cit lingua tii'i:n6 e% fnia qua tencat.Tla fi cjmii b;:fini/
tii cft i fe:qjui9 pfideras no E«eniat ad cjcmu ei''. iDocn »
in pfiderate c:n6 in rc ipfa.aitc;: ^o ee finitu i fe 13 vticp
cftip5bfccjcmii.quogvniuerfitasqeft iterouo ejcma
erit infinita ej:i\tee):tremo.3ll6 igf ejmii erit pus co: q6
cftifinitii:icritcan6cata:'Z Bmoondipotg^in oib^oj/
•ft dinib^^cay finitio eft^cpuis p 15 no ingramus nifi cas agg
SrWo .fcso £C9.2:uaijtianoftiinnaiib':g)gcgdb;o:dinetnnaftni
iDctt)i»,K,s. nitiicft^qpuisBn^Etineatadillos.acccdam^^gnucad
oiideda ftnitione (ap q funt gtcs ecntie rci:-? funt poKs
ca fn tpc:': be fuii t cac quc ^po noie oicun f malcs:i btc
funtoe9b''cftre8cni''ipcfunte9centiali6.1berl5aijtg>
oicim'' rcec oc re:oino itelligas itrafle in ec fcdi aligd qd
erat rci p^f.vel fubai cftienHa q eft rci p^^^ficbo in pucro:
cii of qp vir facws cft oc co vel ps fube 1 eentie q eft rei
p' ficut acr inaq:cii of g> oe ca fit acr. Qed g oictione el/
la q of 15 eft oe 15 cii fiierit poftcrius co:ita vt 15 i^bii oe,
no figniftccfaligd oc ee'ntia pmtno intelligas nifi poftc/
riojitate tihrvri oico cp re ec oc re no cx intctione ecndi
poftrc:f;c):intetione.f.g?infc6oeft oligdoc p;':itraci''
fabam of otiob^^modis^q^ vnus fenfus cft vt pmu5 non
fitidq6eft:niftq:n9eiu9 moucf pficiB fc6m.i?.g.ftcut
puer no eftptier:nifi qi eftin via pucniedi ad virilitatc^
Cii t?o fit vir:n6co2riipif:fed pficif .llon enim remoiief
abeoaligdfubalcvcletacciitalenifi 15 g^pendctoeim/
perfecrioe:': oe effe eius adbuc i po":cu pfideratus fucrit
f m alia Efectione.aiteri''!^^ fcnfus eft vt pipii fit talc cu/
iiXB na fit no moucri ad fc6fT):q5tii9 comitef ilUtd gcs ad
recipicndufo:maeiu9:n6ej:m6 (iicgdditatis^f; epmd
fuftcnta tis fua gddiptec): quo cii fiicrit fcdm:n6 erit oc
^UaausqueeftineffectuntfifmifltentioneDepoftifcd
C^pitnlmulL
efl OcfuBa cius.f.gtcqncadiungif po^^^ficutin aq c«5fi't
ocr.S>poliaf.n.afuaflcfo:im aqiicitatisi-zacquirifin
eafo^^acreitatis.p^igf ps DiuifioniB:ficutnotii efttibi:
cft vt acgraf fc6o tota luba que cft in ipfo p . Sc63 cft vt
pars eius:'z oeftruaf fubailla:q:igif fc6a pe oiiiifiois eft
gp luba pojis fit in co q6 cft poftcri^^qfi ipiii; idcvel pars
eius:^ p"' cft g? totaUtas fubc pmi t Efectio adiungaf ci:«
fi4it ct ficut ia' nolticjc pdictis:vt id q6 eft finitii i ctfcctii
n6 babcat ptes infinitasin cffectu fiiie fintgtcs tnclura/
bilesftueinteiligibile9:itavtbcanto:dinc:tiicl5fufTicit
nobis:ne opus fit oftendere:an fit potc e(Tc fubm bui^^aut
fubm vlcg infinitLi:an n6 fit pole.S; oe fc63 ptc oiuifio/
nis manifeftu; eft g? in ea ct 0; eflfe fuiitio. 'jn p.n.n6 cft
nifipo^fcdiEEoppofitioncgertitcrfozmaci^^-zfo^mas
fc6i;f5 1 ipfa oppofitio feruat in puerfioc vtrariicg rey .f.
qm vnaqcpca?: fitfubmaltcri'':^: 15 co:nipif in illa^-z il
la in ifta^-z fic ccrte nulla ca:^. eft g ccntia po: aUera:f5 eft
po:ita9 cius Eaccns.f.rcfpcctu indiuiduatitatis no fpali»
tatis.©edob^n6eftn9 aqueoi^io: cfTcpn"'acri&$
acraquo:!'; funtqft vicilTitHdinaria inee.^lla.n.finguU
rja.aq p6t clTe po: i\lo fingulari acrc . 116 ncgo aut ptin/
gerc ilUs fingularib'' n6 cflc fine vclinitiii:f5 no cft nf fcr
mobgjfingularib^^ei^fitinioii^isfpaUtaticiMlcc^per
acciis fit initju f5 p eficntia,-f>olTHnt.n.|fi accidcrccaeaiT
cls in ifinitii ta in ptcrito cp in futuro.ncc cft opus nobi»
ondcrcnift finitionein rcb^^queBcentia funtcac^-z 13 cft
cifpo fc6i meb:i oiuifionis^poftq^ adiuucrimus nos p id
qd oictucft in nalib''.1i>:imii.n.meb;}: cft q> geentia ftia
eft cafui fubi:f5 non piiertif :vt ^'"fiat ca pmi.Ouia.n.?"'
fit CA in Efectionc:f5 pmii fit ca in motu ad perfcctionesf
idco no p6t e(Te motus ad pfectionc poft acquifitionem
Bfectioni6:ficutp5tc(TeBfectiopoft motiiad gfccoonc;
p6t igitur ciTc vir oc puero -z no pucr oe vtro.
(CCapitulum.II.ibe queftionibus pfcquen tibus id q6 oi
ctum eft oe foUitionc eop.
03 if^ aiit inuim'' in manifeftatoe JHii'' noe
*^"» feqiuidq6ocifieftDe|5ibacDoctri'
jna p'in tractatti oc fcripto p clipb iiinioze.iSj
|inl5 locofuntq6nc6:q6 oebcnius induccrc:':
'ocide accingcmus nos ad folue'dii cae.-pot.n.
gs ofc g? pmue oocto: no c^pleuit Diuiftonc ei" q6 eft cc
aUgd Dc alio.^pfc.n .13 oifit ouob" mwdis factii.vno.f.vt
aUquid vnu fit oc aUo fibi ptrario:t oino gcod eft oe alio
Pm viac6ucrfioni9aUo:vtidq6 pficiturfitocco cdq6,
mouef ipm:-: gcgd eft in via ficndi aUgd;f3 13 no efi inte
gra Diuifto.0en,q6 cft oe aUq pmii cft trib^^modis.ne»
ceiTc eft.n . vt au t pmii oc quo fit ali6 mancat fm fua ecn/,
tia:ita vt n ibtl ei^^ocftruaf .vel co:riipaf nift in tetio apti/
tiidinis:^ gj pendeat qc ca:aut vt aUgd fit Dc aUo:q6 erat
aptii tm;iz fubito cpcns ad effectu no paulajim:aut vt fit
aptii tih:'z epeat ad effectii mptii ptintio.in q cft itra apti/
nidinc pur j:': pfcctione pura.igf id q6 fit DC aUo f m pdi
ctaDiuifioncaUqfiDfeiTevni^^Difpofiti^is^ficHtciiDfgj
Dcigno:a"tc 15 vcl 15 fit iciens^-zaltqri eft oifponis cuntiff
paulatim;ficut cii of q> oc puero fit vir:-: aUqri cft oifpd/
nis apte tih;ficut cii of g? oc fpmate fit vir.llome.n.pue
rinotataptitudincadpficiendiivi;:paulatim.nomen
f 0 fpmatis aptitudine ad eendii boie5;n6 pditionc j?ce/
dendi paulatim.igf magf pmuoDc gtib^Diuifionis vnaj
ptcrmifit:ea.f.que eft gfectio: z ec oealiq no coponc mot
tionis od pfcctionc.Zii q: oiscxitus ab optitudine pura
adelTectu n6 cft gfcctio.2ia.n.fcntit qritp falfum : -z cj:it
ad effcctii in co oe poMlcc fit 15 f m via; pfectionis^nec
rtiafmviapuerftonis.Ziiqzcj^elis gcncranf gcnera/
ta^zcoucrtunturincomiponc noncozruptain luisfMv
0ctam
mfs cffentialib'' ficut ii nofti.yni in eo qd fit compleyio g
rcmotione pry coploniarfs g piiatione coplcicionie.f? igf
IJ8 Diuilionis no e(t oe oiuifione qua cjccplificauit g ge/
nerationeaerise^aq.et'a.n.ndco2ritpunt in fuis fpebus
in coplejrione (s ouertun t .Tlec cft oe oiuifione qtil e j:c'
plificauit e ce' vi? oe pucro.l^oc.n.non puertit :q: pucr
ro eft egocftmctione viri. S5 illud pucrtit .igif cj; bia
que comifcentieft quidda qo comifcct poft oeftnictionc
cdpleponisi-zq: cu ipe loquit 13 no loquit oe fut3o inqg/
ta eft fn^m niti in^tu ftgnat oe 15 i^bu cendi 3 liqd oe ali
qoo.Tlotiieft.n.gj Bnoof oeoi coparatioe generatiad
fnii fu&nu&i.n.fiterit oe aptati6: e^ gb'' fit alt^d f m gfe/
ctione:': n5 b, nomcf m modu quo eft; aptatii:i no fequi
nir illud Qmutatio oifponis fue que eft ci an tc qritum ad
ef1ectu.-tiic no oicet al^d effe oe eo . Tlo.n .of oe boic ec
tnr:fcdocpuero.ii'ner,n.nomecftreiej: 13 gjcft imcfc/
cttis nec Eficit nifi puerftomb'';i et fm via^cededi pau
^tim^-zeft in^fitil ei ad 13 vt itetio qua figif at nome oe
illo remeueat in eptu eiP adeflfectii.nifi.n.eftimet in eo
remotio alicuius rei queerat ci pp qua mercbat nomen
no oicct aligd e(Te oc co:acddit igf ej: 13:vt cii coparatio
foerit generati ad fubm in «ro q6 no b$ nomc no fit intra
banc oiuifioncfz acddit etta$ e% 13 vt coparatio ad fut5m
fit gaccns no p ecntia.1^uer.n.in^tii eft puerno pot ec
Vtr.-ita vt fit ille pucr 1 vinis oeftruit id qd intelligit per
nome pueri ad 13 vt fit vir.igf ee oe pucro ad vltimii eft
wtentio oe poft.^te q: no loquit :nifi qi oc fubiectis quc
funt B acdrs.^te qi neceiTe cft vt aq ej: qua f it aer vel fit
elemetti ei aliq mo vel no fit.@i autc no fuenntuc nibil
valj tractare ocieo.©5 fi fitenctiic li 05 vt cu aer pttertit
e fua qlitate actiua i aqcitate fiac elcmetii ct.f.qm ipe nd
pucrtit afuaaliaqlitatcad 13 vtfiatelemctii alteri^rci
.f .g.a fua bnmiditate vt fiat elemetii ignis fincpuerfioc
fuiinaqua./bcindefirrigniseftin aliaqlitate nooppoll
ta ci tn qua pitertit aer.igf caufc males no ibun t i ifinitit
fine reucrfioncjg): pofitionc.n.eius no patiut ea ocbcrc
reucrti oino:f5 pote effe ea teaerti,ij:^ tnuit poflibilitas
25 finitioni8.Tld cft aut I? inqfitio eiusiimo eius inqiufitio
cft ce finitione.-oiidamu6 igit foludone ifta:p qonu oice/
tcs puenietius ee vt verbii magiftri pzimi non fit nifi oc
pndpi) 6 fubctinqBtii eft fuba:nd tq^ eft fuba cui accidic
tpno pftituiteifubasnccpficitea.vri i?biiciusfuit oece
fubas oe fuo efo: vel oe fubo illi vf ce cc f m via fpei fuBc
abfolute:vf f m via eendi pfectione fpci fube:'i puenicn/
tius cft et vt i^bii eius fit oe ce nali non artifidali . O2 eH
itafit:tucctmcftgscentiali9in eegtiati:-! e'tineiTe ciua
qd gcnerat e:c eo.Tlon intclligo aiit g cffentiale vt fit nc/
ccflariu ad ee copofiti ej: fe 1 cjc alio. Quia 13 ct ineftcfa
in gnationiljus no een tialib^^ficut elcmcto ad ec co:pus
albii.©5 intelligo pcentiale.b.f.vt ctm ec ptc fit aliquid
eentiale eLi tiic no ;^'tuet illud elemctii in eflcctu nifii
fiicrit Qs illi vel fitcritlq6 eft rei fua pfco nalis:eoQ) ittud
ia pot ee E» fubCjlU^usf 0 iudidii eft:fic iudiciii bui^aii/
fi ftierit etin q6 pftituit abfc^ illo:t ccidc accidat ei f ieri
partccopofitiab ipro:iaccnte:q6 eft in co:q6 no eft cofti
tuens ipin:nec 2fidcs id q6 pftituit igf ipfu5 ec partc eft
centiatcrclV«cw copofiti.': no eentiate rcfpectit fuipf^fs
DP5 non auferamus ei fuii ce parte.Cu aiit fiicrit fic:tunc
fuBm non erit tibcji ab vno itto:!^ Duop.f.q: vel crit con/
ttimtn ab bac re vet ab atio cquiuaten ti.erit igf cf ia Mt
bi ca.igf ante acqfitionc fo:mebabite ia eratin eo aliitd
qdcqiuualct ei in pftimtionc eius : fs no aditigintr cii R.
fgfentQ}iaac9fitioej:ma:tiltare eratfubaq ocftruit
cusaducnitfcdm^tcft vnags oiuifionis auterit gjclnf
ia pftttuitno gbanc re qgucmkd g founa no£fccta q
©econdum
P8
cft d B nam qua bcbat:inqgtu pftitait ma, tffi^f^ nodum
acqriiid qd eftca finalis fcMi^fo:^^ na5:eritigf gjacgrif
fuba;f5 no acgrit Efccta natr.Cii aiitilla gfcctio fitertt p/
fectio ei" e nam:qsuis ^tus nalis fit pn™ mot' ad pfconc
qeftgnam:fcquit tucneceflariog>aliq6 tps eritin quo
15 noeritfmfuaitegritatenale Epatigdjpcdiesipm^qd
cft in ipfocii ittudmouct nafr ad illa pfconc;ieqitif igit
ncccfl^ario in bac partc oiuifionis : vt g> cft aptii moueat
adEfcctione.5aigfmanifeftumcftg7oe6modicflendi
fuba5fmblcpfidcrationcptinent fub aliqiftay cuair
partiu5 oiuifionis neccflario.Sitrin oib"' modis elTendi
atigdej: aliq iltudqd eft reccptibite in vtrifcp partib^^erit
parscentiatis fm rcfpectii fui in (ci fm refpecti^i fui etia
ad copofitii. ([f-fiot aiit aligs of e pofl^c ee vt v^tus natis
no moueat ad fua pfectione pg ccfcctii aticui^^cxtrinfeci:
1 pp ipedies ■: ^bibce:e):eplii pmi eft Dcfect^Iumis folia
iii granis x in feminib^.Scdi c j:cmplit eft lango^ee ejctc/
ruantes co:Ea:fcd nifio ad 13. f? eft g> i^bU5 p:imi oocto/
ris Dc 15 no cft : g> oino moucat in effectu:f5 g» fi no ftje/
rit aligdipedics nam:toccafi6es nates fiterint natr ad/
iuuates ci^^nam moueat ad j^fcontx 13 fm via ^ccden/
di.3a I manifeftti eftg? cetcregtee oiuifiois no itedunt
m bac uigfitione:f5 ps pdicta.l3.n.iudidii no eft certii oe
rcligsptib''oiuifi6ia.*p6t.n.Bcein noecndo futJa6.V5.
cu pofucrimus ful^m q6 idpit 1 no ccflatacgrercapritu/
dincpoft aptitudinc ad res acctitalcs fine fine:fic tignu;
q& cii f igurat atiq figura aptat p 13 ad aligd:-: cii ei" apti
tudoej:tt adcfiectii:itc^aptat ad aliud:fitr 1 aia in of^
benfione iteltijgibiliiir: vf g? in puerfionib^na lib'' no p*
bi^bcaf B itcntio.Scd folo qonis oel5 g> ree fiuntcxrcti»
-z Dc 15 gi eft f m vna ottap partiit^ oiuifionis patebit ej:
bis q pdicta funt;qifi etm g fe folTt no eft aptii rccigc foi/
ma vcgetationis taialitatie^fcdacarit fibiaptitudoitla
gEqlitatcq venitin itlude]cc6mij:ti6e:ic6proniptingit
in eo finc oubio aliq paerfio in atiud fibi nate : ^uis no
pftituatitlitd:igf coparattod^ad fo:ma coptonis eftoe
ilta gte ouiifiois q e oe puerfi6e q di agfita ftierit i c6pro
nc^tilc reccprio fo:' aiatiois abillo fiet gfco iltius acgfiti
in c6prone:^gg ea tta moucbit adtlta5.igf c6gario ei^^ad
fo:ma aiati6i9 cft ficcogatio pucri ad vi^stii gg 13 no coz
riipet foi^aiari^isadB vt fiatc6plbtiri:ficpuern6eoc
viro:f5 co^rumfMt c6pld ad 15 vt fiat fo:"fimplej::quead/
modii aq puerrit in acre4ial.n.n6 cftetm fubeetb:p:fed
puerrifinilla^co^illaluntfimpli^.igfc^plb 1 fimplici/
tas viciflitudinant in fui3o.!oimplicita6i^non pftituit
fuba5 etby :f5 gfidt na5 citiufc^co^^inqgtu eft fimpicj::'!
obt^ignisepurusignisEgqlitateqefttcocomitadfua
fo:'''";': fitr vniiqdcBetb?:.gnatioigf aiatie pedctcj:oua/
bnsgtiationib^^vnntfcuiufc^^qi^eftiudiciiijp^iiioebito
oiflonis:': io ptinet in vnaqc^ parriu oiuifionie p:edicta/
rii.([r£>cdptraq6neqacciditDel5g> ipen6acccpitoc ^
cfis nifi fm^gp vfus erat of c aligd ce oe aliquo non fm
acce|:w'oneq n6 crat i vfu.rnfioeft.l?.f.gj iudiciii rc;}: no
variat ggnoia:f5nos.Dcbemusattedere fenfus eo;r.igf
itelUgamus 1 fciam^^itcntionecop. tiico igf ccintentio
ncen g» fiil3m ej: q eft rcs cii fuerit piiuc tgc f m 15 q6 cft
pus b5 jPpctatc q no cft eicii ia acgfintm fuerit iltud': B
eft aptintdo oimoda nec gnat fuba e^ co nifi gg aprint/
dinc fua ad rccipicndfi fo:macius.Cu veroremouct ap/
rintdoggcj:itiiadcffcctU5 cft futJa^^zinB potcftoici g»
(i(tgnatacj:eo.0cdfin6fueritnctnecj:m(>doaptitudi8
fed fuii nome ftierit fumptu ej: kipfo fmq6 tratqn non
pccdebat cj: eo giiarialigd:tunc itlud nome non crit no/
meej:qpedeatitentiogtiationi9.£iiautn6ftteritdno<
men fm aptitudtne:tiic nopoterit v^rbo ej:fnimi: qpui^
auic Tl X
intentto ciiis acgfita fit in ci:Qi aut intctio q eft noiatw
fiicritacglita nonotatatiic fuu iiidiciii in intetionescrit
uidiciu illi^r^uis pcnuria nois .pbibcat iudiciuj ot eo:-!
oc noie cc vnii iudiciu.Si igf acccpcrimus oefcriptione
pjo illo noic R eifct pofitii:tunc poterimus loqui oc oi re
q gnaf oc eo qd eft ei m3.)?.g. •poffumus.n.Diccrc g? aia
fcicnafitocaia infcia:aptatnadfciamniii p:obibeatg»
verbu accipit in co q6 eft pter intcntione" giiationie q eft
»n fulJa.vn non pofTumus pccdere oici g^ aia fcicne giicf
oc aia apta ad fciam.iSj 15 fine oubio ^cditi fubfHtge.
Tla iudiciu vidcrc locutionis oe illis non variat in ipfia
fubftati)9:nec i fubftatijs cu fuis oifponib^^.CUaiit oicille
t>o:g»aligd gfiaricjraliq eftf mintcntioncDC poft^qguia
fit qliciice mo itentio De poft:no tni crit pter gnari g? nos
intcUigimus.^n oi.n.gnatione alicui'' dc aliq rncccitc eft
gnatiieiTcpoftilludcj:quognat. Iloaiitobaliud ptcr»
mifit 1 rcfugit log oc poft magf pmU8:nifi vt no putarc'
lur ee ibi itcntio tiri poftcriojitatis fic in eceplo in q6 in/
duxiftcHJofuit.Cii.n.fitaligdDcaliq c):bac itetioneg>
cft poft ill6 (ic vt rcmaneat eialigd oe fua fuba q crat ei
pas:'! eft ct in fuBa fc6i:ttic no crit ttn cj: ite'tione dc poft:
f5 crit id oe quo crat nf fcrmo.ici aiit qni oicit magiftru?
p"* oi^iiTe Dc cK) qd eft g acciiis^no Dc clb qd cft EClTentia
ia accidit Dcceptio ob 15 gj ec ctm gtiationis : no cft id qd
eeelm c;:ntic vno refpciu^uis idc fit g eentia. £tm.n.E
eentii:gnationicft ce piucta po':i elm g centii crtttic e
centia piiiaa dfectui:t vmlqftcB iftop eft cfm g occfis d
cuieftclfmEcentia.Ss^biici^cftDcelbgjcftgnationi:
itogjeftej:nticcigf noaacpitettn niftpm gjcftE acctis
vnictbfq6eftgti«ioiinitiiicj:ntic;qmpucrn6cftcthi
epitie virinccfit dcco cj:iitiaviri:f5 eft ctm ad ficdiivip
<! Dc co fit vir.(riSt gs aiit oijcerit g? cii pmus magf no
fiiit toaims;oc pncipijs fube abfolutc:tunc qrc ptcrmifit
etVn q6 cft fubc in cjciTtia ciu9:fic fubm ccli:-: adbefit ttfi
efo q6eft fubc f m gj gttat :riidebimu8 ad I3:g> ctm cpi/
tieccli eft qs ci'q eft cii co in cffcctu ncc oubitamus fini'
ta ci in effcctu ca q funt in eo g? cft finitii cjciis in effectu.
©5 ci g id ad 15 Buenit vt noucrit bac fciam -z cognoucrit
cctcra q pdca funt no oubitabit an cac fint finitc vtifini
te:f5 oiibitabit an fifr fit in cKs q funt i po^vnii poft ali6:
1 funt oiucrfa ^pingtatc vrelogatioc.©5 P qone vltima
oc 15 q6 of Dc a^ 1 acre rndcre facilius crit ci g cognouit
ea q oijiim'' oe clfe in libio oc gffa. t co:rup. q§ui8 fcrmo
nf 15 eft oc gnatioc mq: re e ccntia: t ois altcratio q cft
gcentiaeftfmvnaprietatetin.igf id qdcftoc aliquog
eentiS co:rupit in illud nccciTario:i illud aliud fifr : vni'
uerittasigf altcrationi'icop:cbenfa cft.qrcois ozdooe/
dituscftDOobuseictrcmisab vnoquo:^ fit reucrfioin
altc:p.igf ia folute funt oes pdictc qones.
CCCaprm.III.CJconde^finitas ei cas finalce tfoimales
1 DC ftabilicdo pmu pn"* abfolutct cais pmis abfo'^:': oe
ca p' ^pzic:-! oc onde^gd fit ca p^abfo' q cft ca oiu5 ca;:.
^SiT^nA finitefintcac^finalcsias patuittibi
j^i \aV\X q^ eo toco in q ondimtis cas ee i fol
] uimueqones factaa Dcillis.Ca.n.finalis cum
ftabilit fuii ce:ftabilit et ipfa? finita ce. Ca.n.
I BfcctiuaeftEBquaceterereefunt^-zipfanoeft
PP atigd aliud.0i.n.poft vna cam efcctiua ect alia ca g/
fectiua:tuc p^ cct ec fc6a5:iita p^no cctca pfectiua.li»»
fita aut fticrat ca cftctiua.cu igit fticrit fictiic qiii pccdit
cae gfectiuas fcg fe vna poft alia.ia negat eas ec cls pfe/
ctiaas:': Dcftruit n95 bonitaris^q <ft ca pfcctiua^co g? bo
nitas eft q EC ^^? Vit-^i CP <!"» ectcrc cac qrun f .Cuj
fliit ftterit rc9 q qrif pp aiia:tiic illa erit vtile no bonu ve
wa,vn manifeftiitft 3> <x B a> cac jjfcctiuc oiit ciTc no fi/
CapituIumJIL
nitc:rcmoucf cecas 2fectiuas.Qui.n.pccdit g? poft vnai'
quacg pfectionc cft efcctio: 15 ia ocftruit actione itcllcct*
•f>cr fcn.notu cft q> Difcrct^ gfcp no facit id q6 facit g in*
tctlcctu:nifiqzinteditaliquefine adecKgjfialigs e]cnov
bis cgcrit aligd in q no b5 aliquef ine ^pofitii: oiccf ftul
tus:': oiccf agcre no ^m g? eft biis itcltectii:f$ qfi Utbm»
ciiaial.l>oft<gaiitl5itacft:nccecft:tiic vteaq fadtou
fcrctus^m q6 cft oifcrenis fintterminata accinircntit
fibi pcr fcipfa fincs p:opofito6. €c autcm actio inteltigi'
bilie no cft nifi terminata g fine 15 no e actiot Itclligibiti
eic mo ci eft actio itctligibiiis^r^ C): mo q c actio in q age»
it^dit fin&igf eft fic ejc 15 g? ipe e itedes fine . &; B g? ipe
eft itedee finej?bibet vnicuicg fini ee fine.igf manifcfti*
cft no ee ve^ of e g> poft vniiquecg fine fit fini0.3cti6e0
.n.nale8 1 aiatee notii eeicali^ locis ee pp fince . (ECi
et q cft rei foamalis facile fdri pt ce fi'" c>: bis q oca funt
in log'':'Z foualTie fciefciTiDiffonc ctiii 4 funt rct in effiectu
f m ozdine ei^^aliciue nale:7 t^dqp toi' rei itcgra vna eft
^.gjmutti^caditinea ppcditatetppetate.-igj cditasri
^petas ptinctozdinenale.gcgdaut b;o:dincn9teia fci
tur c^ finitii.Confidcrarclgf B tmm6:fufficit ne fitopUB
j) liptate.^ncipia g i oica cp cu Df pn"* p"' agens : v«l p"
pn^abfolute^ncceeftcc vtiii.Cuaiit of ca p^mali9:ica
p* fozmalis 'zc.b9.n6 eft necc clTc vnii:qucadmodii I? 0 j
in ncce ec.Tlulla.n.ca|i cft ca ff^ abfolutc . ©5 necc ee crt
pn"' ct illa:p pmap.cj: B igf ^i ej: eo q6 pdij:imus manife
ftia cft g? necclTccc vnu5 nucro eit:i patuit qy gcgd aliud
ert ob iLlo cti pfidcraf p fe crt potc in fuo ce:i io ert catu 1
peneirtotuitgjincalitatcfincDubio puenif ad ipm.vii
gcgd eft cjccepto vnaqd cft fibiipi vnu:': ciiteg? e fibiipi
ens eft acgrcs ce ab alio a fc p q6 cft fibi ec no p fe : 1 ti e
itetio oe 15 gj rcs e cata.f.g? c rccipies ee ab alio a fc:-: bj
puatocs q certiftcaf ci in ftia ccn^abfo'^ no g? ccrtificef ei
fiixo EE fu^ fof "* obiicB fua ma vcl pp fua mam abfcp fiia
fiji^.fj Efiw totalitatc.igf fi fua totalitas n5 ftierit firct^
ocbiteccndiDato:ece:tiic fipoHierl ip5 rcmotiiabeaoe
bebit ec puo ci^cii ftta totalitatc:q6 c oppofitii ad ipa5 ee
a oatojc eendiipa^ cii fua totalitatc:igf non crit aliq p»
d^oii^ec pcedat attcra fm pfidcrationc biii'' fnic.fSs qt
rtcc ma d'* ncc foz^ci^fi fttcrit btie mam 1 fo2md.2^otu$
^f rcfpcii p' cae crcatti cft.©5 oarc cc ei q6 cft ob ipo no
eft tatc oare cc q6 oinojpbibeat puat6c5 a fiibijs rcp:f5 i
talc cc q6^bibcat puationc5 obfo":': c i eo q6 pt fufliner»
eternitatc:': b c creatio ahfo^-.i ce obfolutu no cffc oligd,
Oc.n.q6 ccpit ab illo vno c:-: ill&vnii i oas ei iccptione:
co q? id q6 icipit c id q6 e poft no ce.©5 fi ill6 poft fucrit
tBale:tuc pcCdet itt6 a ti:f5 rcmoucf 13 aii iil6:cil itt6 icipic
ce:eritigf rcs opp:opata:fi'c9»cd pccffit ati:': ti e niicigf
n6j?uenietccaligdnifioiiill6 fueritoUgd aliudg) oe/
liruafipaidccnteigf fccptio ocno obfo^^qecrcatioErit
calTa no bii5 itcltcctii:igf poft qd e 13:c poft q6 c p ccn tid:
q: id q6 c rci c j: fcipa pus c co q6 cft ci c j: alio a fe.poftq|
oiit eft ei cj: olio cc:-: ocbitu eendi:tiic b^ €% fe piiatioc^ t
poffibilitote -: fuit ci^puario oii ciTc ci^^oft puarione ciu»
p:io:itateipoftcrioatatc:Ee(Tcntidigifoi6rc6ejK:cpto
p:imocftpoftq| no ftiit cns q|tii in fccft.
(nCapl'm.IIII.£>e jspetatib^pmi pndpij q6 e neceffc ce.
31tti ftubilitiicftcffcaligdqdncccffccft
*^ " ► elTc: f5 ftabilime til ci^^fiut p 13 qj nccc
fjclTc vn ii eft:igf ci q6 eft ncce clTe no coicot ali
I gdin fuo o:dinc.igf nibil cftp:ctcr ipm q6fit
?s necc(TeclTc.li>oftcpout nibilptcr ipmcftne'
ccffc c(Tc:tiic ipm cft pncipiu Dcbcdi ce oc q6cft q6 focit
Dcbcrc ipm clTc ocbito pzimorio vcl mcditite alio . &ed
poftq^ cfte ois q6 cft ptcr cii cft ab ci'' cflcitunc ipfuro elt
©cmi
jnimii.no itcllfdt aut e p:imu itctio q addaE ad ocbiV
tufuicc:ita vtgb multiplicct oebitii fujcerrsitelltgit g
3 refpccf rlbnis fuead id qd eiicjc k.QdaB autq> cum
noe oijrerim'' t^bauerim'' q> neccfTc ce nullo^^multipli'
cafngjcentiii ci^epure vna puriflfima va: no itelligiui''
g 15 g> ab ipo rcmoueit oia q futr: q> no bcat rlbncs ad
ea q funt:l5.n.ipot'c efl:ab oi.n.qd cft ncgan t multi i oii
nerJimodicendL-qjgcgdcftadaliaq fijtbj aliquemo'
dij rlbnig x coparatc73:i pcipue id a quo fluit oc ce ; fy^
15 cp oidm"jp5 ce vni^^eentie q no multiplicat itcUigim''
cp ip5e:ficutin fuacentia^iocide^fcquunt ipjvt rloncs
affirmatiuczncgatiuemultcripefijt comitatcs centia
ifiitcate centie i filt poft ee centic:ncc fiit pftituctea een
tia nec fut pa ef.CTiSigs at oij:erit q> fi illc fiterit cate:
tiic iirerit et alia retb i^cedet 15 vfcp i ifinitii noB iniiigc
mus ei vtpfideretid q^ccrtificauim''©^ b^in capite re/
lationijvbivolmm^^ondcre gjretbpucnitadfine libi
foluef ei'' qo.redibo igi' i oica cp pmu no b; gdditate nu
fivnitateqfitDifcretaabipfa.ibico.n.gjncccfTeccnopt
bfegdditate qua comitcf necdTitas ecndi:'z icipies a ca
pitc:Dico q? nccclTe ee ia itelligitip; ncccfrc ee vt vnu5:'Z
ia itelligit ipm ^nii^-zia itclligitE B q^ei" gdditas e. i?.g.
bovclaliqalia^fuba^qriiilebdritncccccrtciaitcUt/
gif vnii q; e aq vel acr vel b5 1 e vnii.5a aiit poteris ?fl[
derarc t fcire 15 c): eo locoin quo accidit oiucrfitas fnjap
inn3lib''.f.gjpncipiuvclcftvniivclmulta.Quida.n.e):
eis pofueriit pncipiu vnii t qdl multo. Qui aiit pofucriit
vnij:gda pofueriit pmii pncipiii no eentia vni^^.ied id qd
cft vnu fiait aqua vel acr velignis vcl alia b9.t gda po/
fueriit pndpiu ecntia vnius inquatii ipfum cll vnummo
aliquid cui acddit vnii.vti ofia e(t iter quidditate cui ac
cidit vnii vcl cnsiz iter ipm vnii vclcns inquatii e vnu5.
jbico igif q> necefTc ec no pot ce ciufmodi vt fit in eo c6'
paratioiita vt fit 15 gdditas aliq que (it ncce(Tc e(Te: t iili
gdcKtati fit itetio aUq ptercertitudine ei'':^ itetio fit nc/
ccflitas ecndLi^.g.Si illa gdditas eet bo-Mc boies ee eet
8U'udceq5ip5ecnece(Tcec:itiicn6poffetccgnl5q»oici
mu8 necefTitas eendi velect b certitudo vtno eet:abfur
dti e at vt buic itetion i no fit certitudo q fit pter ipa$ gd/
ditate.@i aiit illi neceiTitatieaidi fuerit 15 vt pcdcat ab
illa gdditatc:': n6 efinece(Teeefincilia : tiic itetio oc ne*
cefie ee iquatii eft ncceiTe ee eft ncccife ee pg aUud q6 no
cllip5:igiftuccntnecc(Teceinquitiiertnccc(Teee.3(p«n
cni in fe iqultii cft nccctfe ee pfiderarcecneccffeejjptcr
aUgd qd eili; ei pp q6 eH ncccifc ec:e abfurdii .&i at fuerit
Vt oifcrepetab iUa re:tiic illa gdditae no crit nec^ife efie
rUom6abfo^nccaccidit cinecciTitas dTetidi ablblutc.
3pa.n.n6 fit nccc(fece altqn.S; necefkei abfo' fcmp c
necede ce.tlo eft at fic oifpo cn tis cii accipit ab(b'fcqn&
gdditate no Ugatii cii nece(Titatc pura.Tlecobefl fiige oi
ferit qi ilUid cns cdtii el^ qdditati 15 m6 vel alt) rei: po' e
.n.vtensfitcatiitnecdTitasabfo^qeftc eentia nonfit
cata.refiat g vt ncce ceg eentia abfo'ccrtificatii Cqaatii c
nece p fcfit necciTe ee fine iUa gdditatcad q6 riidco : q>
tuc illa gdditas cct accntaUs ad nccc(Tc ec:q6 cficertifi/
cate eicntie p fcfi iUud eet po tie:igif nccc(Tc cct oefignatii
in itcUectuinB^-zcetcertificatiinecefTeecq^uis no effet
gdditasillaacciitar.^jfUaigf n6egdditas rei oefignatet
{tcllectu:q e nece<Tece.f; gdditas alteri'' rcifeqntfs eani.
Ja aiit pofita fuerat gdditas fua no altcri'' rci:i 15 e Ccon
uenie8:igif nccefTe ee no b; gdditate nifi q6 e nccefTeec
■: B e vn itas .'Jte oico q» gcgd bj gdditate ^er vnitatcm
^ catiie.Xuatilnofhg)e)cvnitateteen6 pftat gdditas
q cpter vnitate ad modu q aUgd pflatcjc pftituetc. crut
igit occomttatibu9:ttiicndp6tLeesn velcomitenf ^
glumtmn
99
ditate cy B q) e ipfa gdditas Vcl comiten t eam pp aligd
aU'ud.3ntetio at oe B g? oicim'' comitanf e feg ec-i q> ec
fequif no e Siaiitftterit I3g) vnitas fequaf gdditatc t
comitcf ei g (eituc erit 13 givnitas in fuo ee fcquef ce.gc/
gd at in fuo ce fequif ee:id pofl g? fequif b5 ee g eentiam
pns co:igif gdditas p eentia erit poz fuo ee:q6 eicoueni/
en s.' fNClbt igf vt ee fit ei ej: ca.igr oe bfi s gddita tc ca tii
e:z cctera aUa cj;ccpto neceffeeebiitgdditates q ffit p fe
pofTibilcsce:gbus n6 accidit ci ee nific^rin fecus: ptriue
igif nob^gdditate.Safupbfitia gdditatea fiuit ee ab
eo:igif ipfeeftce cj:poliatii pditioc : negadi puones i cc
tcras.ppctatcsabeo. ^eidccctcraaUaq biitgdditates
funtpofTi^:qzbntee Eipm.?nterioaiitoc15 g> oicim''
g?ipfccftee^TX)liatiipditi6cneg3di ccteras addirioes
ab co n6 c g> ipfc fit ec epfoMatfx in quo coicct aligd aU'6
ce fi fticrit eecui''^ fit.ppctas.^pfcn.n^ e ilUtdcns c;cpo
liatu pditionc ncgadiif; eft ens n6 pditioc aiTirmadtfxte
pmoq6 e ens cii pditioe no addedi c6paraaone.&; boc
aliudeflcnsn^pditiocadditioiKtqzillud fuit vtisqd
pdicaf oc oi rc.ifhid 'io n6 pcUcaf oe eo in quo e adden/
do:i6 in oi q6 c pter iUud:e addedo.pmus ctn6 b5 gen".
pmus.n.no tggdditate.f;q6 no b; gdditatcno bsgcn''.
gen^^.nTriidet ad itcrrogarioncggdeft.gcnusctaUquo'
gs c rei.ccrtifi'catij c at g? pm'' n6 c c^pofit^.^te itetio ge
neris n6 p6t ee gn vffit neccfTe ee:-: tiic no cefTabit quo#
ufcp fit ibi ofia vcl no fit nccefle ec:f5 fit pflitues ipm nc/
cefTc ect tiic nccefTe ee crit pftitutii ab co q6 no c nccefic
ce.q6 cil ic^ttenies.pm" igif n6 b; gcn^.ti^ n6 b; ofias:
q: eni5 no bs genos^o b5 orta5:io no d; oiffone.Tlec f it
oem6firario oeeo:qt ipe no b; ca;.@irr no qrit oc eo cj/
rcZu.n.fdcs poftcag» ei^actio no b; qrc(L l>6t a'taU/
gs ofc q> l; refugiam'' ofe oe pmo nomc fubeno t^ pofTu
mus rcfitgeregn oicam'' oe eo itetionc fubcqiii e t no in
fubo q c itetio fuBc qua pofu im'' gaiP.Cotta q6 oico g> &
n6 e iictio fubc qua pofuim^^gcn^^.fmo iterio ei'' e g? e rea
bto gdditate ftabilccui^^ee c ec q6 n6 e i fubo co:"^ vrais;
cui'' rei^b6 15 e.qin nifi 15 fiierit itclf; oc fuba ipa erit gft
nua nnllo": q6.n.figf p 15 nome cns no iudicaf cegcn''-
neg5 f oq fegf n5 additei aUgdfugec nifi occafionc oifr
CTcri6i6:bac Vo iterioc n6 affirmaf aU'gd;qdia fitacgfitii
iee.Tleceiterio aUcui^^reip (c.f; e i refpectu tin.ee rgf na
i fubo noc Jtetio affirma"nifig>cen''ci'' 15 ptec vt fitcnss
•z ocide ip; fit aligd ncgatic i rela':q6 eejc idepritate q e
rci.H igf ircrio fi accipif 15 m6 n6 crit gcn". Zu at ia plc.-
ncnofti bi log*-! noiHetin tog^gj ciioicim^ois vnitoa
no citelligtm^^ccappzopaatucqznob^certitudinc aUa
nifivnitatctiic 6 ^ q6 oiam''^ oiffonc fubcqzipfa cens
no in fu^4tetio e g7 e rcs oe q of g^efi no in fubo:ita vt
ensno in fubopdicef Dcea^tbeatin feipfa gdditate; fic
bc lap.i arbo:.©ic igf 05 ima^narc fuba; od 15 vt fit gc
nus.^b6 at q iter Y> ouo fit oria:t q> vnii co^ fit gcnua
1 n5 altei: c X>.f.q> oc idiuiduo alicui^boiecui' ec i^oi
rat p6t oici q ipm finc oubio mo no efl in fubo:f; vr fuf»
ficereq6a(Tignauimue oe 15 cii loqbamur oc los^ica.
(LXap.tm*V.3n quoqfiaffirmaf 1 rcpctif q6 ptenjtad
ofl^cdedlvnitate oc nccefiece:': oes^pzictates cius ncg»
tiuae fm viam concludcndi.
irsiirt eftvtrcpietam^^^buOcUgjcerti
iHWt? tudopmicipfitintnulUalii.vn'
.n.iquatii c necefTcee e id g q6 e ipc:-: eVein
tiaxi b itetio e attributa ilU vcl pp ccntia il/
BVUu6iteti6is vel|2aUlca5:vclurifi idq6dt
neccfTe ee fit aU'gd.f .g.l? b6:tiic nccc(Te d vt 15 veliUe fie
15 pp biian itatc t ti: c b6 vcl n6 fit. )3i a t gp 15 g) le b5
cct^b6.titcbiianitaeiudicaretecbitctin.0;fibuant/
auic. Tl j
V^
taeali)pterbiictucndiudiatbumanica9eebuc.l5aiit
no e fact^ B.nifi be alil cd; ptcr biianitatc.ioif r c oifpo
certitudis oc nece ee.Si.n.ipra g fcipfas fticrit 15 fig tu:
tucipoteevtillaccrtitudofitali|nifiilli:alio9nipaccr/
tt'tudon6cctl3.Si)?ocert!tudob''itcnoni9 fiicrit buic
figto no cj: fcipo:f5 cj: alio a fc nccipj e ip5:nifi q: ips cft
!? ftetio:tiicj3pau ce ci^^crit acgfitu ab alio a (ca Rc non
cnt ncccccqd e ipotcigf certitudo Dc neccce : e vni ttli
cp c nccc ce:qtio.n.qdditas ejpoliata a ma erit ouabus
cpTtU8!fcHio.n.n6 fiit otio nifi vcl pE itcrionc vel Ep fu^
rtine9itetione.vclEEidinquofutilocu:vcl epboza t
tpsti oio Qp aliqua ca;r.qciic^ at ouo ornt no g itetione
&f nt Q altgd qd accidit itetiot t c adiiictti d. gcqd at no
bj ci nifi ee itetiMB:nec pcdct c)c ca eptrifeca ncc ej: oif;
ponc cjxrikca in quo oifkret ab alio fibi pfitt" JU6 igit
no eei c6icaa f fua itctoe.igf p nibil c cq lc.^te oico g? nc
cedTtas ecndi no p6t ee itetio i q c6icct txliQd alid a fc vb
lo m5:ita vt fin t pucnictia i ccrtitudinib'' "Z fpcb* nec fint
Oiucrfa ccrtif udinib'':p"'a t c cp nccefTitas ccndi n5 babj
gdditate fibi adiiicta ntfi ipas ncc<iT(tate ccndi. vn t ccr
titudinenccciTitatiscendinopotee oiucrfitaepod^ c
nece(Tita8cendi.3fte necciTec vtidin quo ofnt fingula q
fut nccciTcec pollpnenictia tn necefTitatccendi fit aliqd
qd c vel vnia]b]^:3uentedu^ ea p c]6 of at vnuqdc^ ab
alio vcl n6 fit altcui vd fit aligb''^^ ilUe i n5 fit aligbita
niltcCpuatio.Siatndfueritaliciiincclticrtt B atiquid
^ptcr q6 occtdit oiucrfitas poil pucnictil cii in ccrtitu
diniVno fit itcr ea oiuerfitas^tuc fiit pucnictiti ccrtinidi
nu.5a at oijctm^^oiuerfas ce ccrtitudics ca^ : poft^ c6i>
caucrat i eo.i5t at fiierit aligb'' i alJ^'^6.^.g.ita q> vnii
eo^ oifcrctii fit ab alio:tiic b5 certitudinc neccilTtatis ef/
fcnditifugaligdalidqi) ectdidooifcrai^is^-zfitr catii
certituclo neceftitatis ccndi:f5 cii puatioe pditioie q e ilti
q^ ti fit otfcretii ab 15 nifi pg b^ puat6^:q: n6 e B aligd
Qliud nifi pitatio qq qd oifccma t ab atio. igit ex (n6 ne^
cdTitatis^cendi^zcrrtitudidqul byC^gp mbilii e^iTs
cu puatioe pdonisq fcqt iltd.puatio ^o no b5 itctionem
acsficl in r^b^alioqn ccnti aliq itcnocs ifinite : ca.n.q
ab aliquo remoucnt ifintte ftitcopKirati^e ipo;: q 6 ipo
^ aflfirmonuoe gb'' ffcret negoncs ifinitc.Tl6 p6t at cc gn
^ antnecciTitaaccndifitccrtiiicatafcdo fine additioeqc
d aut n6.!3i at n6 fiterit tuc erit qffincillano bebit nc
ceiTitate cendi z ?d6 1 necciTitate eendt cnt in altcro. !oi
^ fucrifetttc additio erit et fupflua t n6 erit oe nccciTita
ce eendi:a cii B erit c6pofittl.@5 ncccfTc ce cft n6 copofi
ta.&i at fiicrit vntcui(^eo:p.aligd p q6 oifcemat ab al'
tcro:tiic 15 iudicat copofitionc in vnoquoc^ co;:. Jte no
pot cc et gn aut necciifitas ccndi fit i^fecta ab vnaquac^
Dua^ additionu;vcl fit t? ei pd6 c qua pficiaf .©i at ftic
rit pfccta abfc^ additi^ib^^ituc i nccdTitateccndi n6 c oi
ucrfitas B eentia:f5 g accntatia q pfcquun f . 3d 1 1 q6 cit
necefTc ccrilcrtiterat n6 egcs ad ittl qctTtia ilt' piTcibus.
&i at no pficirfine illie:tiic ncceiTario aut no Qficicc , (i
ne itlis ad bndl ccrtitudine nccelTitaris ccndi:aut ncccf/
litaseendierititetioccrtificatain fcipfa:ita vt nccilta/
ouo nec alte? fit itcr ideptitatc ci''P5 <$> c nccciTc ee.(s e(t
necdTariii vt fitci acgfitii cccii aliquocop.\5.g.ficjlc:cu
fo3fubalitas:q^fitioiiT5ncfucplcitatte:cit fuuce in
tffectu noenifiz blc fozmlvfp atil.coto:e quocp ^iiia
Df ia nigrcdts no pftituic tquacu c colo: ncc oria albedia
cnvnaqc^ca^eciqitcaadccndiiicffectu -zad biTditj
cencc vnaeaiztinccaei^Siqcucpatcneric qgnie ilta
fit in vna oifponc:': 15 i alia.® i a t fiicrit rcs f j liidtciii p/
mimodi.tuc vnuq6(^co:p crtt itrag i pfticutionc ncccni
catis eendi:'; erit ;;xl6in illo.igf vbi fiierit nccciTicas cen/
Capi.
diopo:tebit vtilta fitciJ co.Siat ftterftf^ mdiciu rterid
nis fcde;ttlc nccclTitas cendi egcbit a liquo p q6 beat ec.
ect igf ncccfTc cc q> poft^ afFirmarcf ei icecio:qj ipj ene>
ccfTc ccegcrcc alio p qd bf ct cc:q6 c ic5ucn ie6.05 i coto
re ■: f le no cuenit f 5 blc fo:ml:f tcn.tquatii e f lc 1 cotot
iqitlcu e colo: e aligd:': iqtiacii e cns e atigd.ponam'' igf
qfi coto:c 15 nccefTc cc -z of ia nigredis -z atbcdis ibi. po*
nam'' 15 id quo app:op:iaf vniiqdcp pofitop Yyti fic vna
quecpof ia:p albedis 1 nigredis n6 rccipnf ad faciedu co
lo:itatceecoto:itatc:fico5Vtj5pcta9 vniufcuiulcp iffo:jf
Dtio:;: pofitof n5 fit aligd ad Habilicdu nccclTitate een/
dt.@5 ibi otte orie recipttif ad faciedii colo:e bfc ec.f.ad
15 vt coto: fit aligd:a fup:a 15 q> c coto:.': ifuQ aligd alid:
B at t^ n6 e po' qtii nccciTc eeil c fiabititfi ec.imo ip5 elt
nabitimetu cendi.&$ ee cfi pd6 in ftabilienda gdditate
De neceiTc cc.vct ip5 c ip5 cu puari6c puatiois veljpbibif
tioe ocftructiois.^jn colo:c 1 tce e piTs gp fcgf qdditate q
e coto:.igf gdditas q p fcipfa^ c colo: iucnit figta in effc/
ctu tuet a p ce.@ i 1 1 cct;?pcta8 n6 ca c|tii ad ITabiticdu;
gddicacc nccciTitatis ccndi. 15 iqul rii acgrif fibi ee t dTe
ect aligd ptcr itll gddttatc vctuti id qd e prcr gdditates
coto:i9.tiicj5cederetl5 P5pfiderationccctcrap re^com
muniu5Difcreta;ifui90fntU6:ioio oiucrfa:p itcrionib'
oiucrfis:f5 opo:tuit vt eeciTetacgfitii ad 15 vt clTct dua
neceffitas.igr^peta9 cft fic cp in atiquo idi^erct ca i quo
notdigct ca:q6cabftirdii ic^ucnicgi-zqjcecetitligdda.
©5 ccrtitudo ce i tli^qd cft nccdTc n6 cgct atiquotfcdo ce
qd fcquaf:ficut ccrtitudo coto:is cgct elTc q6 fit cicl cf/
fcndi:'z cu 15 certittido necdTitatis cendi qiio pedcbit ej:
aliqito oatc fibi necdTitatc.-^tuc.n.necdTitas ciTcndi in f^
cffctpoiTi'bilttaseendi.'7naptagacapitc'z oicl oioq? s
of ia9 <z atia filia no ccrrificaf certitucb itcrionis giiatia
$tiiaditenrionceiu8.f5fo:talTc fuitcaad pfiitucdiicer
tittidincbiidiec.TN6natcn.n6eftpd6vtcj: ca pendcat
aialqBtiiaditcnrionesaiatis^ccrtinidincd^^.f^ad 15 vt
bat»cat eflc figtu.@ t at ip^ nicdTc dTe eet itcntio cois.t
cct ofia q egeret ad 15 vt necclTe <c bfct elTc: tii c td q6 cct
ei qfi of ia cflct itra gdditatc ci" q6 cft qfi gcn^.fiifpo It
in qua cadtt oittcrfitas no.oifferetialis in oib'' bis mani/
feftio:efc.j>t>atiieigif g? in nccdTitate elTcndt noncft
c6t'cario.igfpmonib{lc6icat:poftqBatlibcp cftama t
ab ci'' appcnditt)9 1 ab oi co:mpttonc:fed vtracp B funt
pd6ei'' <i6cadit fub prictatctuc pmus n5 b; priii. 3fa$
igif manifeftiicft cp pmus non b5 gcnus ncc gdditatcm
ncc qlitatcs ncc qBtitate^ ncc qti ncc vbi nec fitc fibi nec
priu cp cftalriffimiigtglo^ioiiis-zgjnobsoiffone^tg»
no pot ficri Dcmoftratio Dcco:fcdipfpcfl ocmonllratio
oe 01 q6 cft:imo funt oc eo fig" manifcRa.£ij at ocfigna
ttir d^ccrtitudo noocfignaf nifi poft vnitate p ncgatio^
Hc pfitiu$ab ipfo 1 p affirmationc rcfonn ad ipm:qtn oe
q6 cft ei> ipfo cft ^ no cft coicae ci q6 cll ab ipfo. ^pfc ^o
cftomnc q6 e(i:i tiT non cff atiqtiod-cj: bis,
(t Captm. VLfcc oftcdcndo q> ipfti, cft gfcctu:'^ pttif($»
efcauj -z bonicas actribues gcgd cdti quom6eft boc:i'
qtiomo fcit fcipftim:': qiiomo fcit vlia:': qiio fcic pticula^
riatqliter n6 pccdtf oici q» ipfc ea app:cbcndar.
,<ai |'|.|| !• necclTc ec cft pfecrii cfTc: nl nibit
S^llU I jjecft fibi Dc fuo cc 'z oc gfcctioni
bU9 fuf ccncc aligd gnie liii cccgrcdif abcfTc
citmadatiudafcficutcgrcdifnb alio afc.t^.
c.ra.ab boic muttacnim ccpfcctioibus fuice
oeliint vn jcuiq; boi 1 cril (m bumanitaa ii\cnitin alio a
(e.&$ ncccfTc cffc cft plufi^gfccttuq: ip5 cfTc q6 clt d no
clt ei cn'i;imo ccii oc cc cft c^rubcrls ab ei'' cc.i e(l eiiiB z
fluit ab itlo.llccdTc ce j^ fe elt bonitas pura:'z bonitatc^
3
Bctmi
Uti.talc etMemtoioQCQdi.^^dautqdoefidemolereeettcii
[ci?i.c8.p. gfc5 ce.^nquatu cil eflfe.^pito ^o iquitu eft ptio no Defi/
deraf nififqU3tucafegrectEfc6.3dig t qdi^cDefidc/
rat cftec-zio ee cft boitaspura i gfco pura:'Z oio boitas
cft id q6 oefiderat ois res iuj:ta inodulil fuij.qm p ea eft'
cit ei'' ecrtnalicia ^o no b; centii:r; eft vt puo fiibe vcl p
uatfo vtilitatis Dirponisfube.igiteccftboitas -z gfcoef/
fcndi cO bonitJB eendi.effc \?o cui n6;3iugif puo nec puo
fuBc ncc puo aUcui''^) fit fubc:f5 ferriE e in effcctu ip; cft
boniipu;:.5di?oq6eftpot'ccegfen6eftbonii purum.
3p5.n.JS. fcip; no crt nccciTariii ec:qiipm e fc p6t pati p/
natioc.gcgd^o potpatt puationealiquo mo ip; noeoi/
bm fuia modis e^cps maliticzimpfccti^is.igit bonitas
pura no cft nifi ncceffe ce p fc Df et bonitas id qd attribii
it reb^^fuas pfeaiocs i fuas boitatcs. Ja at claruitgj op5
vtneccneccEfejttribuatoeec-zoes pfectione'cendi.l5
igit mo eft etboitas cui no fubitrat gfco nec mali^gcgd
atcflnccclTeeecfli^itae.i^itas.njVniufcuiufcgreicjipe*'
tas fuidTc qd ftabilitii eft cLi^t nibil cft Digni^^efle fita/
tc^neceflreee.^a etof i^itasidDecui^^eceftccrta fnfa.
nibiLcft oigni' bacccrtitudincql id dc cuius edeen fnia
certaitcii fua certttudinceft fcmQ -z cii fua fcmpitemita'
tceftEfeipfu5:n6Ealiud^fe.cetcrajt^ re;: gdditatcs
ficut nofti no mcrcn t etfcfijpM funt in feipfisrno pfidc/
rata rcloncca:;: ad nccelTc ee mcrcnt pu6ne:i ob B funt
oes.put funt tn fcipfis folfc. fs gg ipm eft ccrtitudo ca;::
«rcipectufaciei fcqntis funtacgfita:-: ob 13 ois rcs git,ni/
Rfm id qd eft ijfus facieci''.i io oigni^cft vt ipfe fit ncccf
fecifc 1 ^Jitas titclligcntia pura:qtn cft ciTcntiafcEata a
35 nw oi m6.(£3^ ^ut noftigj ca oc 13 g? res iam itelligif
macft tappenditiaei''n6cfteffcrci.ei(Tcfo fojmale cft
e(Te itelligibilc 1 13 cft ce qd poft^ gcfcit in re fit p ilUid
rei rtetligcntia:f; g> apmscft recipc illud eft itcUigentia
in po^q cii rccipitilludpoft potcntia.fit intelligetitia in
cflfectu fm via Eucniendi ad Bfectione. 3d \?o cuP elTen/
tia cftitCiUgetiarcft itclligcntia cftentiarr:-: i6 cft pii:;: ini
tcUectii.q6.n.^bibctreUelligieftl397ipfaeft in mati
ei^appcnditqs i B cft^bibes ne fit itelligetia.'z ia notii
cft tibi 15.9» ipif libep cft a ma -z ab ei' appedit^s q6 cer
tificatiieft bre c(Tc fceatTuideft itellcctii p fe. Sj q: cft v
telligcritia p fe:'z cft et itellcctu p fe:tuc et eft itellectu; q
fcigif ipfceft itclli^cntia appbefi6t8 1 itelligens appben
fo: 1 iteiru5 appbef«5.Tl6 cp ibi fint rcs mHltc. ^pfc cni
iqnatii cft idcptitas e^liata eft ttelligcntia -z iquatum
pfideraf ipfc gp fua ideptitas fpoliata eft ftbijpfi eft itel/
lectii a fcipfo^-z fqua tii pfidcraf ipfe g> ipfccft fibi idepti
tasfpoliataeftappbenfozftclUgens feipfu;. 3intellcctU5
.n appbenfu5-zfcitu itclUgibilceftidcui^gdditas fpolta
ta cft aUcui:^ f teUigens appbefoz fcies cft rd aii'' eft gd/
ditas q fpoUata cft aUcui.ilo eft at oc pdonc bui^^rci vt
fit ipfu; vel aUud a fe.f5 aUgd abfo^:aUgd ^o abfo' coius
cft $ ipfu; vel aUud.pm'' igif f? pfideratione tua q6 cft
ci gdditas rei fpoUate cft appbenfoz itcllectoz.S5 ftn c6
fidcrationetuaQ^fuagdditas fpoliatacftaUcuieft ftelle
ctu appbenfu;:^ 15 eft rc8ipfcmet.igit ipfc cft inteUectoi
appbenfo2.co g? fua gdditae fpoliata cft rci q eft ipfcmet
« eft iteUectii eo g> lUa gdditas fpoUata cft rcsqeftipfe/
jri- />w^''"ct-'^"i'JtaUquatuliico^itaucrit.fcietg3 itellcctoz tn/
tmitftcUs.g; b fnuitio no oatitclUgig7iU6 fitaUudvel
iU6. Sicut id q6 moucf ^qpuis inuat moues.r? ipfa tii in •
ntiitio no facit ocbcrc iUud ce aUud vel ip5.f; aU^^modue
iquifitiotB f adt Dcbcrc I3.miifcftii eft a t abfurdii ecvt id
q6 moucf fit pncipiu fui mot^^tali maifcftatoc q ignozat
natr.@5a#9rif augmetatoczidcircono fitit ipoiTibiUs
maittsiftiagiaregiin rebWetaU^dqdmoueret fe vfc^
ad tps ilU''^ moftrauit 13 ee f potc.S»; imaginatio De boc
gjaUgdmouef -zmouetno facit ocberc vtid qd mouct
facit motozc efl^eabfcB ?d6nccfrendiiiUid vel aUiid. vel
moto: faciatDcbcrc vt id q6 mouef ab co fit abfcp pdi/
ti6c eendi aU6 vel iU6.Sirr relb;: cognofcif jenitasjiaijL
gd no gp ipa5 ppone -z rtbne in itcUii pofita.Scimi;8.n.
ccrtifl^imc nos brc i^itc q itelligim^^rcs i 'itm q \te\^'^i
mus bac i^mte i cft eade \?tus ■z ftc i^^fae^idi rtclUget fe' 1
ipfas^-zaUa^tusitelUgitB.-zficcriitinnobis tjue virca.j
vna q itclUgit rcs^-z aUa q itcltigim^ipa; i^tute -: pcatcna
bif i^bii vfcp in ifin itii:ci:crii t in nobis vircs iftnitc i effc
ctu q ftclUgtit rc6.3d igif claruitg? ipfa5 receiteUectainl
no facit ocbere ipfa; iieWtCMi ee ab aliquo:q6 fit aliud a I
fe^-z E boc ct m6liraf g? itellecto: lio facit ocbere le ee i/
tctlectozeattcrfrci.Oeataquogdditasfpoliataiuenif £<
eft iteUigcs:^ ois gdditasfpoliata q appbedif a fe vtab
aUo e iteUecta.eo g» ^ gdditas cft itetligcne fcipfa^ i ipa
a feipfa cft ct inteUccta i ab of gdditatc fpoliata q oft ab
ca.3fa igf itcllcjcifti g> ip5 ce itctUgetc i itclf^no facit:ne/
cciTario ee duo in eflren" ncc in refpcu ct:q: noacgrif bis
ouob^^nifi rcfpect':^) gdditas fua g fcipfo5 fpoUata cft fi/
bijpfi^t co g; fua gddttae i fua eflTen^ fpoUata cft ftbi^pfi:
f5 bcceft pozitas i pofteriozitas in ozdinatioeitcntionii.
3ntcntio.n.q qrif maifefta cft^-zvna fineoiuifioc.^a igf
patuitgjfuiieiTeitcltigcnte^titclljnofacit oebere ciic
multitudines in eo vllo mo:no pot at ec vt neceflfc cfie {/
tcttigatrc6grcs.Si.ii.ficc(Tct:tiice(1cntieei''?ftituercf
ejreogjitclUgcrctaficci^pfti^ficrctq: rcb'':i eiTetg>li
n 6 elTent rcs cxtrt fece no efi^et cu bac cifponct eet et ot«
fp6^n6^ueniretfibie;:feipfo:r5C)caUoafe:atuc;abalio
a fc fterct ipzeiTio in ip5.radicC8 at q pmiftc fiit:oeftruunt
boc:^ gcgdc fitcbuic.(QrS5 q: i$^ c pncipiii ois ce: tuc
itctligitci: feipfo idcuiipeeftpn'*:':^? ipfeeftpn^^eop q
funr pfecta in fingnlaritate fua^teo:^ q funtgnata cozru
ptibiUa f 5 fuas fpcs vno mo:^ H fua idiuidua alio*. Tlo
potatccvtipfefit iteltccfoziftopvario^cii fua varia»
tioe f 5 q6 funt variabilia itetlecm tcpo:ali idiuiduali.r5
aUom6que5oiidiniu8.116.n.p6tcnevtipfealiqnitelli/
gqt ftcUcctu tgaliqdaejccis cctaU^qn itcUigatitellcctu
tpaUqda cj: eis n6 efle:q: tuc vnicuicg iftoj: ouo:p cflTct
fojma itelUgibiUs Efe.Tlulla.n.Dua|:fo:ma;: remanet
cii z^Xiic igif nccciTeeflie eflfet variabiUs centie. 3te5 fl
co:ruptibtUa n6 iteUigunf nifi f 5 gdditate fpoUata 1 fs
qp fcgf ca idp q6 no idiuiduanf:tucn6 iteUigunf ^ g»
funtco:ruptibilia.Cu.n.apf)bendunff5g7c6(nifcetm(i
terie -zaccntib^^inacz tgi-z idiuidualitati;tiicn6 funtitel .n.^
Icctaf5fcnfatavclimagfata.nosatiaoiidimu8inatt)8 orf^f^ii^"^^'^ ^*H'fJj^
ficattribHcrcaUq9C):mula'8acti6ib'cig?eft ncceifecf uoi'
cft ci ipfco fic ct attribucrc ei multa e>; modie itelUgcdt. f ^'^'
J&5 ncceflii: cc no iteUigit gcgd eft:nifi \\x:i t\x cii boc no
oecftei aliq6 fingiilarc.t io no Decfteiq6minimiieftin
ccits -z f tcrra^-z 13 c Dc mirabilib^q^ no pot imogiare nifi
g fuerit fubtit igcni).&5 qiiofitt3:r6 Xy cqz.n.ibe fetptnj;
itcltigit -z gj ipc c pn"" oie q6 eft vticg itelUgit pn*eof q
funtabco.-zgcgd nafcif ab cis 'z g? gcgdeft ct rcbiie oio
cft ncceftariu efl^c ppeu^-z ia oiidim^l^.igif iftccacrcd»'
ccnf adcaq^ucniutcveisquoufc^jpuenidt cf. eis res
gtiaitares.Cuio.n.pmus nouitcaB:tq ptfncnt ftibeis:
tuc ct nouit nccciTarioid od q6 reducunf t ^ q ftit iter
ca^-z quoties reducunf .^mpo' cft.n.vtfciat illa -z ncfciat
ifta.cftigif appbcdcsrcsgticulareeiquatu funt vtc6.f.
iquatfi bnt^petatcs.& i aut oppzopaf cis idiiuduu boc
erit refpectu ti^is aliaii'' vel otfponis oU'cui^£»i foaccir
flutc Tl 4
piat illa&ifpo ciijjpetaQbusfuis.eritctin ozdinccor:f5
abftrabct 0 pndpus cuiiifcg cor .f.fua fpcs a fuis indiui'
duis.vitabftrijbct arcb' fdiuidualibU6.3faaiit oijcim'
3» fic abftrabi.^a ponit idiuiduis oefcriptionc ijppetati
coe j3p;ia.Si aitffttcrit illa fpcs ficvt ct apud iteifs fit
idiiuduij crit tiic itellcctui via ad illud Defcriptu:'Z 15 cft
idUiiduii q6 eit vna in fua fpc cui no cft altc|::ficut fol.\?.
gfa.vt iupicer.Si ^o fiicrit fpcs oilatata in idiuiduis^tiic
no crit via itcUcctui ad oefcriptione alicui'^ fui indtuidui
jb nifi pu6 Dcfignct ei:ficut ia nofti.C^caibo /git -z oica
Qjfitu fcircsmotusoiujcclefUu^fciresctocni cclipfisi
oe5 applicaoonc i oifiiictionc q eftet P; modii vlej. Jta
of es oe aliq eclipfi g? pofl tps n\otU9 g crt oe tali ad ta/
lexrit feptctrionalis oimidialis:'Z g? luna oifccdcs ab ea
venictadoppofitionctalc:ig?iterbanc i alia ecltpftm
pfltcm pteriia vel ftitura crit tin tzie:x fifr fcires q eft oi
fpo itcr alias ouas ccUpfes^ita q) no erit aligd oc bis qne
fflcadut bis ecUpfib''; q6 tu nefcias: fed tu fcircs b vKtcr
p.n.itentio pot oicioc muliis ccUpfiibHs^q: vniufcuiuf<B
cap oifpo ck d Difpo:tu fo fcies aUq roncg? illa ccUpfis
no eft nifi vna tin:fed 15 no remouct vlitatc fi memo: cs
eo;r q pdijamus.Ssciioi 15 foztaitc no poteris iudicare
mo B B ec bac eclipfim: vel no eflc nifi fcicris fingularis
.f.vidcdo mottis fcnfibilh ? kierie ^tu tEis cft iter bac
ccUpfim vifam i illa.fed tti no e(t 15 te fcirc qp oc motib''
cft vnus motus:cui«s oifpo cll taUs qle m vidifii:^ q> u
rcr itla z eclipfim tale cft tm tEis.B aut tu potcs fcire boc
mo fdcdtfs in tu no fdcs illud ca boza qua oubitabis oe
co:an iltcfint an no:f5 05 vtia acquifiiii fit tibievifu5 ali
quid alTTgnatii ei Eqd fcias oifponc iltius cclipfis. <5i at
ncgaueritaUgs 15 vocarf cognitioncj gticutaris mo vli:
no pteda cit co:nra.n.intctio niic alia cftab B.f facicdu$
cognofcere quo res gticutarcs fdmi 1 app:ebendun t ts
U fcia 1 9pp:cbefionc:g; q easvariaE' fcics:-; quomo fdii/
nir fcia -r appbenfionc:^ p cas no varian t fciens.Zu.n.
fi fdres oc ecUpfi quomo iuenif : t tu c(Te9 fcme:^ fccto
t^a tibi fcia no oc ex^i^fi abfotuta:fcd oe oi ccUpfi q fit:
1 tii ce itll cclipfilm -: no elTe no variarct in te aligd.JTua
enim fda tn ouabus oifponibus elTet cadc.f.Q7 eciipfis q
cft cu taU^basppzietatibus^elTet poft talem cctipfim: vel
poftcfTcfoU3talitcrinarictC'Ztatinumcro:i qp cet poft
talcm ecUpfim % qd poft ea cfTet talis:-: 15 fnia ciTct in tz
cena.r.cp cfTct antc illa ecUpfim -z cii ilta -z poft itta.Si a t
itcrpofito tge i 15 cognofceres g? in 15 iftati 15 eclipfis no
eftfcd in at£:ttlc no rcmaneret illa ma fcia q tiic cft : fed
ficretaUa fda:'Z cflct qfi variario qua pfignauim'':^: n5
pot cfTc vt in bow qua rcmoue t ccUpfis fis f 5 boc g^ fui*
ftianteremoiionc^tboccftq: cs tcaUe-zmoiictancue,
pmus f 0 q no fut>eft tpi ncc eius iudicio mulio remotioi
cftab boc vifpfeiudicctin bociBC vetin ittofjgjcctip'
neeftiniUo.ifmgiiudidiioeca cftnouil vel cognitio
noua.^cias et gj tu no guenifK ad fciam ccUpfium par'
Hcularium nifi g boc q> copzebcndifti 0^3 cap ca?; -z gj
c6p:ebendiftigcgd eft in cclo oc motibu6:poftqp ailt cot
p:ebendifti omnes cas t e(Te ca j: mouifti te ad oia cata.
«QJ TI08 aijt adtHic a capite raiolHcmus F? cii additionc
ejcplanatiois vi icias quotno ocus fcil abritia: 1 idc fcies
quomo pmu8 fcit pn^ oium reir:^ g? vna eap cft ^ncipiii
alterius rei:-: itla altera pndpium altcrius vet alio;^:^ q>
ea?! oifpo 1 motus funt talee.-zg? ej: cis nafcit talc vfcp
ad nouifltmilpoftqd no fcquit aliiid f 5 o:dincm quico/
mitaf illud nouiflfimum f m pofterio:itate 1 p:io:jtatc t
bc res fun t ctaues oc abfcntia.
CCCaplm. VILjbc coparaiione intcltccio;: ad ipfu5 -z oc
oftefideg^eiu^j^petateoaffirmanucznegaiiucnofact/
Capi,
unt Debcrc cfTc in ftia eflentfa multittfdfnc:'r Q?ilUeftpul
cb:itudo mapai-z gto:ia aUiflima -z collaudatio ifinita:t
Dcoifcerncda oifpone oeiectaoois inietl^itis.
"wSiQj^rt. bcc 05tcfcireg7cijp:imus or itelti/ 3
T»« genriaioi^ftn itcntione fimpUce qua
^^* noftiinUbzooeaia.^pfe.iviielUgit rcefimul
ita: vtp cas no muttiplicet in fua fuba.ncc vt
imagfnemr ccrnmdo fue cen lie cfle B q> ipfe
imaginetcas: fedg^iiuunt fo:mc co:pabeo intcUecte.
vndcipfeapiio: cftadboc vi fit intetligcntia^ipfe fop
mc flucntCB a fua inielligibilitate 1 q> ipfe intelUgit fcip/
fus:^ gj ipfe cftpndpiu ois qd eft. £t fcias g? iietio itelle
ctaaliqiifumit ocrcqeft:ficui7Cingitciino6 fumimua
Dc celo p pfideratione x fen fum fo:ma cius iicllcctam 1
aUqtifo:maintellecianon fumituroe bisque funi:fed
ecouerfo: ficutdi nos itcUigimus fo:ma ariificiatequa
adinucnimu6.:'ZOcindefo:maillainietlecia mouet nf9
mcb:a ad boc vt fit in ope:igit no q: fijit ipfa:Deidc nos
intelle]Cimu6eam;fedq:itelle):imu6:fititipfa.2ati8^t
cft coparatio ois qd eft ad pmu qui eft necefic efle^q: in/
tctUgit fua eflcn tia t gcgd facit Dcbcre effe fua c(Tcnria;i
fdtquomobonita6fitinoiq6cft.@cquitgfuafo:ma$
itetlecia fo:maeo^q liintf5o:dincintellectii apudeii:
non op Itnt fequcntcs:queadmodum \\vfi fcquit luddtim
•zcalefaciiocalidii^fedqzeftfdcnsquaUiercft o:do bo/
nicatie in cflc:cifn c^ eocft;'^ g» ab ifta fcien tia fiuit ce fm
ozdincm que inteUigit.f.o:dinc rcctum:'Z qin ipfc oiligit
feipfum quicft pncipium loiius ozdinis boniiaris inqua/
tum ipfe eft fic fii:ideo op o:do boniiatis cft oilectus ab
eoacciTtalhfs nomouci adciioitccrione.^pfc.n.non po
rimrabco nccpcupifcitatiquidnecinquirii:^ igf eft vo/
luntas dus c}ue cft c^ iQfecrionis t imunis a oefiderK»
1 ab anguftia iniclUgcndiaUgd. <r*ncmo aiit putetg» jg
q: intcUecta apttd cri btit fo:ma6 % mutritudine: io mul/
timdo fo:maf quas intclligii fini pars fuc cflientic. Tla
quomo elTet 15 cii ipfc fint poft fua e(Tcntia:g>.n.ipfc iicl/
Ugil fU3 cfleniiam p ful cfTentia iiclligit:i g K itelUgit gc/
quidcftpoftipfitm.l5igif q6intclligit fuacentiaca cfl
itctUgedi id qd cft poft fuaecntia.Suti igif itelUgi cius:
q6 cft poft fm cflcnria catii eft cius q> ipfc in teltigit fuaj
e(Tenti3:$ui6 intellccta q funi poft fua eflentia no funt v
tcltcctaeiusnififmmodiiintelkctop intclUgilnle non
aialc ^ g> no eft co;r ad ipfum nifi retb pncipij .f. feciidus
9) cj: eo eft no in co.fcd rcrcnes funtf m o:dine.Qin aUa
c;:cis funt onteaUarcpuia fint fimul:q: nec pceduni nec
fcquunf tcin t|jc:igif noeftin copmuiatio in itellcciis:
TlecputctaUg6g^relatiointclligibili6adea fit rclatio
adca;Pm g> inucnt'unf:alioquin oc pndptTi cgcrci fozma
1 ma.ibe ma.n.ilUus fomtccft vt itettigaf fm oifponej
aUqua.f.cwpoUarioni8 vel altcrinB modi:od 13 vi ipfein/
tcUectusfitincffcctu.fedr?rclatiociuoadilla eft tquat
tuipfa funtin Difponcicellccta.Siaiit I5eetinquatu cft
eflecojzinfingularibue^aicnirctiiicgjipfe no itcUigc/
rctnffi qiJ iuenif in vnaciuacp bo:a. ITcc intcLUgerct oc
eisqd puatiicfTeiDecis in fingularibus nifi poft^ cct;-:
ita no itctUgcret oc.feipfo q6 cft pncipiii illiiis rci Pm 0:/
din^ fuii nifi cii ftcret pncipiii.i fic no itelUgerct fua cen/
riam:q: n a fuc cfTcn lic cft vi fl uac ab co gcquid cft 1 fuc?
app:ebefio oc ipfie eft inqiia tii n S co:p cft g» funi fic. vn/
de 05 vt fit ct appbendcne attcy :cpui6 no ftt.igif fci^e oi
utnii crit c6p:cbcnde6 id q6 ia cft;i qi3 po(Tibilc cft cfl^e:
cuius rctbad ipfa erilinqnatum fHnlintcllccia no iqua/
tum funiin fingutaribus.rcmanfii igif pftdcrarc oifpo/
fiiionem cffendi itctlccta.f.an fint in efTcn ria p:imi: ficur
comitariaqfequunfcii;anntei6fuiicereparatiiabciu0
0cmi
CCTtfa:-: ab eenria aUcriue ptcr fe,fiicnt fo:ma fcpata f m
okJuic polita in onfote Deitatis:an fin t i.itelljgctia vtin
aiaivtciipm'' itelUgit bac fojmd ocfcribot in qlib? cap:
t tiic tlla iteUigc'tia vcl aia eet qfi fuBj illi fof iteUcctc:-!
eet iteUecta iqultii c in aliq iilai^ii cet iteUccta a p iqua
tiicftc;:co.£titcUigcrctpm''oefcipfo:q6 cft pn"*ciu6.
fccvniuerfitateigif iteUcctojrgddacfl: iteUectti cuius
pm^eft pn" nullo mediate:f5 fluiteeci^ab co pncipalr:
«gddl eft in tcUmraii'' pm'' cft pn"" aUquo mcdiate:-: cc
d' Hait ab eo fc6ar;o:'Z fitr eft oifpo oecc iUo;: iteUccto/
r&qpuis cnieopip:elTio fitin vna reeo?::tnqd3 ftit pus:
cqdl poftcri'' fm oxdine cae i csitt.CCi aiitiUa ipjcfla in
illa rc fucrij oc itcUcctts pncipathtiic illa eriit ocvniucr
fitatc eof :q^ pm^^itcUqcit ful ccntil ec pn"':-: ita aduc'
Itis cop erit ab co no f m gp oicim^^.f.cu iteUigit bonltatc
(l^ti diita vt fuii itcUigerc bonitatc fit cl cetvt 1^5 ce
fit ipfu5 iteUigere bonitate.B cni eet qfi oicercm''^? ga
itcUcjritca iteUigftc3:vl'qifuntabco funtabeo.Siaiit
pofuerit b iteUect:. ce pte fucecntie ptiget ipfiun mnlti'
plicariiSi^o pofuerint ea fcquetia ful eentil accidit fuc
eentieg? ejc Etceo:jr no fit necc eepp af^Ucatione fuiad
potc ee.0i ^o pofucrit ea feparata ab oi eentia icidct in
idcae ptbnicas.Si "io pofucriteaec itclUgctiaaUq acci
dct ct icoucnies q6 oi^mPan.Os igit vt fludcae euadc/
re ab bac ijifilitudie:': caueas ne mltipUces ci"* ccn^5;ncc
curcs Rci'' ccn"accipiat cualiq relbnead pofe cc':f5 fif/
qultii cft fua ccntia.©cia8 eigp mudus oiuin'' eft valde
imefus:': fcias g? ofia c itcr flucrc ab aUq fo:ml:au'' nS
eft vtiteUigat :: iter fluef ab aUq fojml iteUectl iqulti»
e itcllecta tm:abfc^ additioe aUq . £t fcias q? ipe itclUgit
fulecn^J cc pn^flujc^^ois itcUci i^'"^ itcU; cltfcfic iteUc
latl^lecntilecpn^^flujc^^oisentis^iquatii ccns cltii.':
(ludepfiderare radiccs oatas ■: oldas^tapiet tibi q6 05
OBiri.*Pam'' igit iteUigitfulccntiatojdinatione bont.
tatisqeftinoi^^^qiioeft^igttiUaotdinatioob 13 q> ipfe
itelUgit cl fluit:': fit:': c(i:i q6 fcit ficri:': modus ficdi cj:
fuis ouob'' ^ncipt^s ebonitas no rcfngicda fcquce bonii
latccenticpncunj^^^ei^^EfcctionKco gp fut oclcctabiUa
Vtracp B feipfa:i6 ip5 e voUtii:f5 voUtii pmi no cft f mvo
Utunf5;itavtincoq6ce):eofitciitetio.©5tu ia nofti
oeftnictionc b'':': adbuc fcics:q: cft voles f 5 modii vola
tatl itelUgibifpure:': vita ci'' c B cadc ct:vita.n .q e apud
nos pficit appbefioctacrioeq emotiovcnietib^^eicoua»
b'' oiuerfts virib^^Xcrtu e aut cc aia^ appbedcn tc:gj Vo
ipe itcUigit oc:cl c ois:-: ipe e pn"' fue acti6is:q6 eft oare
ec oi.igit vna itetio oe ilb e appbefio vic oldi cLvnde
vitiei'' no cft cges ouab'' virib^^ad 13 gficiat ouab^^viri*
bU9:ncc vita ci'' caUa a fcia ci'':^: 15 totii cftetp fua ccn/
til:': it q: fo:" itcUccta q fit i nob cl c fo:' adiucte artif i
ciarfi ip5cc d'' ect fuflficics adcendii illl fozmlartifida»
le.f.fifoz'ccntin cffecm pn"eo:p:q:p ipfc fiit foi^^^tuc itcl
leaii ap6 nos eet jp5 po(Tc:f5 no e ita.lll fuii ee no c fuf/
ficie6adB:f5egetvoUitatcnouiter^ucnicnte ej: 'itate
6fidcratiua pp qs ouas fitmouet i^tus moriua:q mouct
ncruos ■: mebia iftfaUa:-: oeidc mouct inftfa ejctrinfeca
1 ad vUimii mouet ma5:vfi ce ipfi'' fo:' iteUecte no e ip5
pofTc nec voUitas.Ss foJtafle m nob c poflc ap6 pn^^mo
ues:': 13 fo:' eftmouens pn"' po":-: io eft motoi motoas:
vn voliitas dP q cft nece cc no cft aUera in ecnria ab ci''
fcia:nec eft altcra ab co q6 itelfr oc ci"^ fcia.31 igit ofidi/
musgifciaqeeieipfaeadevoliitasqeftei^^zfitV onfu5
e q6 ^(Te:q6 ceic ip5 ful cen^^ce itelUgeteoc taU iteUU
geftpn^^oiu^nofumpt^^cj^oi^fsepn^^ful centil non
enxctls ce rci;': 13 volutas f m modii q ccrriftcouimus
tiujfno cernficat ei^ itetione flucdieflc ab ea:vt ipa ftt
Qeptitnnm *'*
aUudabipc flucrecfl t^amctUDalitas.lloeautilofte/
dim'' oe liliaiitatc qda:q:p fi mcminerie^fdes cp b voUi
tas cft ipa UbnUfas:: cuccrt'' fiierie gj p^^petas oe necc
eecft|qi e:t qi eens.iocics oeidcg» 6 alije jJpetatibus;
qdlfiitigb^^irctioccecii relbnctqdlfiit 13 cc ctinegd/
ne.TluUaatba^pouayfacitinfuaeen^Dcbcreccmulti»
tudine vllo mo ncc variationc.q f 0 comijcta fu t negoni
fiitt3.©ig90i]ceritDepq6efuban6iteIUgat nifi BclTc
nolC6ipa5eefuba5:aqnegafceifubo.Ciifo of vn^^no
itcllr nifi ip5 ec negata abeo oifioncg qgtitate vcl g ot/
ctionc:-: ncgata ab eo comitcCii f 0 of itclUge^ t itcirs 1
itcUigce no itcUr ccrte:nifi q: ipc c ille g c fpoliafi fc:i
ncga f ab eo pmij:rio mac:': ci'' a|;^dicia cCt pfideraticc
alicui^retbnis.&iaut of oe eo g? c pm^^no itetthnifi reto
bc>ecadoe.£ufoofpotcsn6itclt'rpB:nifiq2neccefle
retatiiadl5:vtidq605ceaU6afe:n6fitfenifipip5fni
modii que pdijam'.Cii It of vni'':^© itctrr nifi 13 cfl^c ejc
15 itctfu.f.vt ncgcf ma ab t'Uo:i 95 ipee pn"" otfponis to/
tius tjonitarie^tgjipciteliigit 13:13 igifppo^^fiit ej: rcto/
nc -: ncgoncCu f 0 of Ubal itetrr qgtii ad blc rctbnecn$
negHe;cutaddita fitaUa nego.f q: ipfc no itcdit itctione
fil?ypfi.Cii f 0 of bon" no itetthnifiq: 13 cfle Ube?: efta
comtxrionc dP q6 c in po" t i gfcctioc:': 13 e ncgo^vf fi oi
jccritQjfuiiceeftpn^^oiepfectionts 1 o:dinarioni6:t B
eftretb.Cu igif itctlcjccnnt^petatcspmi': verifs buc
modi]:pfc6 n iucnicf oc eie aU^q faciat ocbcrc ccin ct'*
centia Etcs ncc multitudineaUq mo.GTTlp potautcflle
pulcb:itudo vrocco: oio:nifi cui'' gdditas eft itclligibiC
para bona imunie ab oi mo igfcctiois:': vna oi m6:igit
nccc cc b5 pulcb:itudinc 1 Dcco:e purii:': ipfum cft pn"
pulcbritudinis ois rei:pHlcb:itudo aut ois rei : ■: fu'' Dc/
co: eft vt fitqucadmodii puen it ct'.Qua to maio::t'gitur
cftpulcbritudoei^^^q^cftqueadmodiiosecg? cft nece:
ois eniputcb:itudo 1 pucnictia cii app:ebcdif oiligiitur
1 oelectat.Cuiu6 pn" eft fua appjclxfio vct fcnfittilisvt
imaginabit^vrcflimabif: vet putatiua: vcl intctligibiUe.
&sqi qgto appbefo: c mag app^cbcndes icertioiiap*
pKbefu5 cft pulcbaue x noljiUue in feipo:': io g? 05 bf c
Virt" appbedce fua octcctario tn illo e maio::tiic nccc ce
q6 c (n vlrimo pfconie 1 putcbjitudis 1 6co:i6:co gp itel
Ugitfcip5 m taU vttio gfconis 1 putcb:imdis -: occoiie.t
cu Efectioc itclUgcdi:': cii itelUgctia itelUgeris 1 itclUge
ti:: g> vnii funt ccrri(Tt'me:i6 ipe fuijpfi" c maj:im'' ama/
tot^tamatii:': magl octectle 1 oclectatu.Qrf» oclcctario
no cft nifi appbefio pucnictie:^ m gp cft pucniee^vii fen/
fibiUe oelcctario cft fcnfibiUtae pucnierie:': itelUgibiU^
cft: vt itelUgaf pucnies."5a igif pm'' c ej:ceUetio: appbe/
fo: cuc):ccltcrio:cappbcfi6cc):celleriori6 app^cbcnfi:!
i6cc)ccclte'rio:oclcctato:ciicj:ccllctio:c oelcctari6c In
e):cellett'o2ioclcctato:':l3eiqnibitppafei.beltitet6e8
no biit aUa noia nifi 13.©5 gfge refpuerit 13:inducat atia
fi pt.Os It vt fcia5 g> appbefio q itelUgee appbcdit itel/
lcctii fo:rio: e ^ appbcfio q fen tice appbcdit fen fatii:q:
cftiteltbg itcUigit-zappbeditgcgdpotfpoUariab aliq
1 muiari rii co:i fu idipfus:': oppbe'dit ilUid inqultii eft
ipm:n6 id q6 appet oe eo.Tlo eft autc fic fcnfue fcnfato:
igif Dclcctatio q e nob oe 15 g> itcUigim'' puenic's maio:
eft qg ca q fcnrim'' puenic6:itag? no cft ppouojtcr tltae.
Cotigitaiit^ffappicbcdes no Dclectaf:in q op5 oete
ctaripg aliq accntia^ficifirm''^© oetectaf ioutci refpuit
illud Ep aligd q6 accidEt.ioifr 05 vt fciae nfam ce oifpo/
nc oii fum^^in co:pc:no9 cn iqpuie nfc vtutie itetligibiUs
fitacgfitafuapfccrioinctfcctu^notniucnim^^in ipfa re
tfii oclectationiequltiiccucnitipfirci^^^BfitEE ipcdi/
metii coigie. J5i fo ej:ucrcmur a co^gc ad itcUigcdum
nratn eentia5:ita vt ipfa fiat:itclligibile cogfccndo:-: fpc
culado C3 qiic funt ccrtiflTimett vcras pulcbjitudinesri;
fa^^Delectabilia;': fic coiuncta cu ei&qucadmodii coiun
git vnu iteltm cu alio itcUcctor.pfco cem'' ttic ficqyiiiei
ntremus oeiectationci Deco:c5 infinitii.Scd nos ofio
dem^adbucocsbas itetioncsplcniue.Sciasautg? oc/
lectatiocuiuftpftutisplcnacftacgfitio fueperfectJois:
cidfenfuifenfatacouenietiaiiircvindictaifpcicofecu'
tio:i vnicuicp rei id q5 e ^pziii i ronaiiaicipfa? fieri. fo
culu itcUigibil ein cflfectu:igit necc ee cft intcUcctus fiue
IteUigatrfiue no:^ oitectum:fiuc Di[igit:fiue non,
CTfirpUctt trac.Vin.cii aujrilio ociad laudeci^.fcMX.
tirCaptm.i.i5c^pjietatcactiuap:imipncipi).
l|*l manifcf^iicflnobgjvniuerfitaB
*" * bs pn'":^^ e(t necc ee no ^tentui
I fub gfic:ncc fub oiff6ne:nec lUbcft ocmo/
'ftrationiteicEsciUtatisi ^titatis:-: gddi/
j tatis^vbiiqiti motusmec eft aiigd fite.
' nccc6ican6:nec priii:'Z q> cft vnii qui f tel
ligif multis modis^co q> ips e no oiuifibi/
lencc in gtes in efFectti:ncc in ptes pone:nec eftimatioe:
ficut otinuii:ncc itellectn qficentia ei^fit ppo" ej: itetio/
nib'' in tcUigiTjilib'' oiucrfis q: gb^^uenit vnii coiunctu:
T q? cftvnii inquatii no cfl coicas ei aUgd vUo mo in fuo
ccqdcfteirtio ge bancvnitatecftipan-rcftetvnii^ga
ip5 eft pfectii ei:^ q> nibil oceil cfcqd fpectet ad pfectio
ne fui.^a at crat b vn''^^ modis oiccdi vnti: vnus autej
no pf ipfftnifi m5 ncgatiuo:qj no ficvnus q6 eft {■cogib''
cotfnuationc t c6iunctione vel alio b^:^ e(t vnii vnito/
te q cft itetio iuentida occiTs een tie vel eentqs. Ji aute$
patuittibicp bis q oca ftit in fcictijs nalib'^ )?tU8 cft U
finita no copata q cfl pn^pmimot^iclaruit tibi g? mot*
circularisnofit gnone incoicantc^tidcpatuittibialio
moqjpn^^cftcternueftipoftfSclaruittibi^ ncce cffc
U 15 cft necc ecoib'' fuis modisr^ n6 pot eeeiali^ oifpo
ftttHra:q no crat:i adbuc ctpatiiit tibi q> cS q^tii in fe eft
facit necio ce cdtii:q fi ftierit fg facit ca tii:nccio ee fp^fcd
fi tlla fufficcret tibi^fco no idigeree bis q adbuc oiifuri
fum^^.Tlos tii adbuc addcm*' tibi aUgd ad occtarationc
bul^oicctce^il tibinotii eegjoeqd cepitbjmaj^gjfiita
cft:tiic eius q6 pus n6 fiJit:-! poftca cft ncno oue cac.fcs
actitia ■: rcccptibilis^vcl n6 crafcvcl erant:fed vcl agcns
cratnon moucnstrecq^tibiUs n6mouebatur:velerat
age9:f5 no crat reccptibilis^vcl crat rcccptibil-fs n6 erat
agens.i^icem^^aiit '^bii gnaleaiiqg icipiam'' Difcutcrc b.
fc5 g> fi oifponcs fiicrit in fc ff c ftierfit:-: no ftiit factu ali
gd aliquo m6 q6 no crat:tuc ocbitii f icdi aligd q: eis: vf
nofiedi erit^ficerat^tita no p6tce:vtaUgdicepilT5 fieri.
5oi aiit icepit ce q& no ftiitmnc ncceiTario rcl cepit fieri
ad modti ei'':cui'' ca fit fubito no ad modii cius.-qd fit f j
^pinquitate vcl cl6gationefue cae:vel cepit 1^'eri ad mo
dti ei^^qd fit f m ^pingtatc fue cle vel elogationc. ©ed
pars pma nccio eft oe 15 cui'' iccptio eft pg inccptionem
cae:T cii ca:n6 poftea vUo m6.ioig ca pus no ftiit:-: po/
ftea eft vet pus ftiit:-: catii e poft eam:fcquct id q6 oi^i/
rnus pmo.fc5 oebcre fieri aligd aliiid p:eter cam : q6 fit
pus:tfitca,ppinq.SiatDurarct ree p5.biicmodu:opoj
terct ttjc vt cac^tea q fiunt ccnt fuljito i ifinita i opo:te
rcteaelTefit^BaiitfmgjnosalTignauim^^radicciudica
te oeftructionc b<5:cft qj caeq incipiut no fiunt ocs fiibi
to:n6 pp .ppinquitate vel elongcitione cae pme. fKenat
g vt iceptio ei^^qd fit }2»enint ad ,ppinquio:c vcl tongin/
quioje e)c ei0:f5 boc fit p motii. 3^5 ig(f hut motm onte
motii:i ille motus pcrduj:it caufas ad biic motii, Sunt
fgitur qfi ouoptingcntioifinautc redibitqo itcrii oc tci
€apVm I.
pojc:q6 cft iter illa otio 3 cft:q j fi iUnd tps no implcuc >
rit motus:tuc ea que fiun t ab cis ifinita ertit in vno ifti'
tieo gj n6 pnt ee in iftantib'' cotingcntib''': pcurrcn tib^r
fedops vnui ce^pingus in ipfa rcpoft el6gatione:vel 15
ginguspoftjjpinqtione-JtiicitUidinftansvelcritfinid
pmi motus pducctisad aiiii moms velaUgd attud. !oi
aut fucrit pducce ad aliii motii z fecerit ocbere effctuc
iltcmowsg eft qfi ca .ppinq bui^^mot^crit cotigesitlii.
^ntetioatbui^^ptingetie fatisitclligif pcipuccii.non fit
polc tps ec inter ouos mot'':-: mot'^ no eft itcris. ^as enf
patuit ej: nalibus q> tps cofegf motti^fs tractarc ocofte
fionc bui^facit nos fcirc gj mot' pccdit motii:ncc tii fa'
cit fcire:an illc mot^eft ca ficdi biic motii.3fa igif apcrte
manifeftu eft gj mot'' ri6 fit poft(5 no ftiit nifi pg aUgd
q6 erat:': ilUid q6 crat no ccpit fieri nifi b motii cotingc
te iftu aUii motii. 116 airoat gd fuerit ilt6q6 erat ati$
15 ficret.f.an ftiit iterio agctis: vd voliitas vel fcfa:vl in*
ftrumetii:vel na vcl acquifitio vnius tBi6c6ueniettoji»
actioni $ alterius: vel acgfitio pjcparationis vel aptitu/
dini8recipicnn3qn6crat:velappticorioimpmctieuiHC
n6 crat:qiiociicp cni ftierit fnti ftcri pedcbit qc motu:ncc
potaUterclTcnifific.'(NCdcamusg ad oifcutiendii 15«
Dicemus:gj fica agcet receptibilieftierintin fcipfie fic:
Vt non fit cictio vct paftio iter itlas:tiic neccffariii erit: vt
iterucniatcoparatiointcritlas oiias:q facit ocberc cfte
actionc z padionc.Scd q|tii ad agente eft ficut volutas
que facit oebere ce actione:vcl na facics ocberc acrione
velinftf m vcl tps:q§tii i^oad recepttbile cft:ficut ai^tu
do:q n6 crat:f5 ^tii ad vtrac^cft^fic appUcatio vni^itop
adaUcru.^aatmanifcftuefttotu BecBBalique motii.
©ed gj agea fit t no rcccptibilc vUo mo B cft ipofcjKio
gp receptibile:fic oiidim^^^no ftt nil! g motii:g b; ptinua^
tionc:': fic mot^^eftante motii.!Sc6o qj no p6t ee vt fiat
q6 n 6 ftut gn pcedat iUud ee rcccptibile q6 eft ma:euenl
retenigjrcccptibileiacct^toeindefferet aUud reccpttV
bile.Si aiit poncref gj reccpribilc eft:fed agene no eft.tc
fictagcns^tfe^f illii ficrig com biitemotii ficutpjedijci
mue:-: etia qj pn"'oiu5 eft ecnria qua nece cft ee:': necd>
fe eeeft fic gj gcgd eft ab co.necius eft qgtii adi; 16 : aUo/
gn ect ei oifpo q no eraft': fic no eet:nece(Te cfle ej: oibue
fuis Etibus.©i aiit oifpo q fit po' fticrit n6 in ci^eentia:
fedejcei'' eenril:ficut gda eoc ponij t voliitatc:ttic qo oc
15 gj voliitas fit ab ipfa reftabit odbuc.fan fit p voliira»
tc:an pnlm:an paliq6atiud gcgdiltudfit.Quocuq^ot
pofueris oUgd fieri:q6 no erat: vet pones illud fieri i fua
ecntia:veln6 ficriin fuo eentia:federitaligdoifcretu ob
ecntia eius:-: remoncbit adbuc q6.©i eni ftt in eius cert
tia;tiic ipfu5 cft variabilc^CDanifcftii out fijerar gj ne/
cefTc ee b fe cft nece ee cj: oibus fuis grib^^.Cr^te fi fuc'
rint CU5 ea q fun t oifcreta ob eo:fuit ipfc : ficut erat anq|
ficrcnt:': nibil accidit ci vUo mo q6 no erat:f5 fucrit ipfc
itcuteratciinibitcratabco:tucn6eftnecefTe oUgd cfte
abco^fedcritDifp^^^rceficutcrat^vii necciToriii eft co>
gnofcere nccetTitateccndiab eo:an eUgef ce ab co fiierit
potius pp aligd q6 eet mediit:q6 n6 erat:cii erat pue no
ee^^ceflatioabactioneci^^oifpo^an bocno fiicrit aligd
q6 cet ejc eu:Tlo6 aiit logmur niic oe iceprionc ci*' q6 fit
abeonullomediate^anfitaligdq^ccpit^jper Utud ce/
pit z"" ficut Diit Dc votutate t voUto. '^lntetlcctus aute j
purus': vcrus tcftaf ^eentia vno fi ficeratontccu^ no
crat ob co oLigd mo etii efl^ct fic qc oibus ftise partibus:
pjofecto mo et n6 ect ab eo oligd.Si ai mo factii eft vt
iit ob ea atigdittic iom ^Jtiiigit i ce'ntia illo itetio vel vo/
lutasvctnavelpofle:velaptimdovetaligdatiudbi0fi/
tnile q6 no erot. Qui m negauerit 15 ia oifcefTit a v^ro
IRoni
fntelUcm lengtta.fcd redit ad iilii ppzia mtcntibncrqtn
qd porceft efk vel no ce no ejrtt ad cffectuaicc fit clectto
oe eo: vt fit potius ce vel tto ce abfcp iductozcvcl vtilita/
tc vcl alio b9.igit nccceflvt fiot altgd in bac eentia quc
facit oebcre ce poti^^cii ipfa (itagcna. Sin aittc copatio
ciU9 ad ilUtd potcerit:fi'cuteratatt:qzfi no ptigcritej ali
qua cogatio adbitc cet rcs fm fua oifpone z poiTibiiitas
eet pitra poffibilitas fm fud oifpone.Cu aiit ^tigit ci c6
paratio:tiicia5c6tingiteialigd;incceeftvtc6tingatfue
eetitic-zin fuacentia.iSicnifticritcr fuascentism reda/
bit adbttc q6:i no crit illa c^gatio qfita. ^ngrem'' cnim
coparationcquefacitocberceegcgd efte?ftta centiatti
P2iuf($ no fuit totii fimul q(i fit vna coUectio:'z oif^-tone
qeratante:ctin6facct^tee altgd:aliogn e;:cipcmu8 oe
collccfionealigd.fvoluntate^tojcofidcrareoifp^ncm
eius:q6ell poil illiid:fed boc cft abfurdij .igit q» fi t a p:i/
mo f m bacoictionecftin fua centia:t boccfb abfurditj:
quoenf potecivtin eentia cius fiataligd ta quo fiet.^a
■iitmanifeftiifiicratqjnecccegfevniiftvri necefTc cfl
Vt gcgd cepit;fit ab eo:erit igit qd no crit coparar io quc/
Kta. Hos autetn non qucrimue nift comparationc que
facitncceiTario pmii pofe Cfire ad effccnunec facit ocbe
realiudce.ibictii e(t oiit q^ncccce vniicfl^g^fi fitcritab
alio.-tiicilludcflcapma^tadbucreflabit qd.oeide qiio
poteftec:vt in nicbo fit boja cefTandit bo:a incboandi:
«inquoeritbozaoiuerfaabboja.cn^te poft^ oflefu;
cft ^ qz aliq oifpo ptingit pncipio:tiic no pot ee quin id
q6fitfiatapttK> vclpernS; vel pintctionetnillo cjcvo
htntatc vel g voltitatcpoflqs no cft p violetia:nc(^ con
tingcs.Si autc fiierit g nam tiic variata eft na.Si vero
fucrit B tntentionetiic variata cft intctio. ©cd fi flicrit
pervoliitateponamueiUaficriinillovel ee oifcrctam
«biUo.f5edDico3»aut voluntaeeflipfum faccrcefTc:
ant itetio:i vtiUta» poft ei.Qi aiit ipfavoUl tas ftterit ip/
fttm facerc ec p fcipfasituc qre no fecit ce antc : vidce q>
no coplacuit fibiid facere vcladuenit bo:a cius : aut q:
potuitfup iUitd:g 13 aiit qd niic oico no itedo q6 oijcit ali
qui6.f.Qj!5iterrogatioinani8c;cogj 15 in oiborapot rc/
t5eri.|5 aiit itcrrogatio rccta cft.io g? in vnaqcp bo:3 pot
rcpctiifcg.fitiautfucritppintetionctvtiUtatcnotum
cft aii t:q: id cuius ee:i no ce agctieqle eft:n6 cft p intcn
tione:gjaiitagenti pottus cftce q^noce^iUud eft fibi vti
lcn?cras autpmu6:q: gfcctuscft ecntia:i6 nocft fibi ali
gd vtile.<L Jte pmus in quo pccdiit ca quc icipiunt pcr
(ua ecntia vel pcr tcpus,(]_ iSiatit g fua ccnda tift:ficut
vnu pccdit Duo^qgius fint fimut:fcd motue rei motc cft:
Vt moucat moBi eius a quo mouci;$ui8 fint fir. Xunc
nececftvtvtracpftntfimulincipietia.f.': pmus etcrn'':
tqdicgfacta funt abipo.&iaut ipe pcedit no p fua ccn/
tia tin:f5 ecentia:': tps.V5.gj fttit folus t no mfidus: ncc
motuftfinc Dubio9iitl3 verbum fttit fig id q6 p:ctert)t:
no q6 cft modo ,ppc:fcquit tuc vt Dtcae poft.igit ta fuit
8U'quafactnraqucptcn)tante$crearct crcatttras:': ii
lafacturaeftcrcataabco.^aigit fuitt^is antc motu
1 tp8:pteritii en i aut eft p fua centia.1 K cft tps:aut eft g
tps:'! 13 eft motus:'! cp cft in eo:i cu eo:i ias manifcftum
eft tibi B.foi aiit no pccdit p aligd q6 cft ptcrint bo:c p/
mc:in qua eft factura creamre tuc ipfc f it cii fua facmra:
quo aftt crit vt ^m pofirione iUo^ no pcedat q aUgd bo
ra pma creamre.©cd ia ect ipfe t no crcaturavPcct ipfe
1 crc3tura.Sed no ftiit ipfe:t no crcamra:Eucnit ej: boc
cp fuit ipfe 1 crcamra:-: n6 fuii cfreantc crcamra ^ticnit
ejc fuice ca creatura.l5 aut q6 ftiit ipfc:': no crcanira non
eft ipm eftc folii;q: fua ccnria ia cft cu crcatura. Cc autc
ftiit (pfe;i no creatura:nd cft fuii eite cu puuationc crea«
©cciindum ^^^
tnre.ncccft aUgd tcrtiii:efrccn f fuc centie i p:iuatio crca
turc;Oictfi eft 95 ia fticrat q6 no cft mo.B cnf verbil fuit:
corinetin feitentioncitellectaptcriteUcctii ej: ouabus
pdictis.CiicnimDijrerisccccntiat p:iuatione cfTcntie
n6 intclUgct :C): B p:io:itae.Scd pot f tclUgi cii ca poftc
rioritas.© cni puarcnt re6;pofTetce fuiicflccij p:iuatio/
ne rcrii.TlecpofletDici 15 fiiitfeditclUgcf p:io:t'ta8 atj
c6ditt'onctcrtia.Tldeece'ntieeft aUgd:': p:iuatio eflien'
ticeftaUquid^^zqjircUigifpftiitcftene aUuda ouGbus
intentionibiis.3a5afitattri'bitcmntbancitcntionccrc9
to^i^tcnfa^finepncipio^tcocefTeriitcumantca creafTc
q«aleciicB:q6 putaucriitcc crcamra. £i out 13 ita eflet:
tHcljantcrio^itascctqudtitatiuamenfurata^tBcftqd
nos vocamu8t^t8.fc5 po:t'tatcnd mcfuratione btitc$
rimmnccftabiU'tate:fedcftfm vil fuccC(Tioni8.i^fde
fi voUieri6 pfidcra q6 oiicimusin nalibus: vbioftcdim''
q^idq^fignificatftiittcrincotingitoifponi no pcrma/
ncn ti. £>ifp6 VCTO non pcrmancns eft moms.lTii aii t cer
tusfuerisoe B^fciceg^pmusnopccfTit creamra^ apud
eos p:io:itatcabfoUtta ttfi:fed po:itate tepoiis in quo eft
motus tco^pits vclcoqx):a:i bifunt bcretici g abftule/
runt oc eo fua liberaU'tate.TIcccf1ecft atit vtconccdant
Q) DCU8 antcqlcrcaiTct bunc mundu:vel potes fiiit crca
rcjaU'q6 co:pu6 biis moms^cnius bb:e 1 tcpo:a ccn t me
farata:g7 Duraret vfcg ad crearione butue mudi: 1 cefUn
ret ibi: vcl pmdfit vl^ ad creationcm miidi;ita vt mo:a
vniue efl^et longio: mo:a alteriue : 1 vfc^ad creationcm
mundi fiicmntilUbojc^^ztepo^aterminata^vclnon ftiit
potcns Dctis creare aU'q6 co:pu6:ntfi qif inccpit:fed bcc
par8fc6acftabfurda:q:facitnccefTarto oeii pennutari
ce potcntia ad impotetia t ei^utaricrcamras oc poiTibi
litatc adipofTi^biUtate fine ca:pma aiit pars oiuidimr tn
ouo.dTJ^ico enf nccc ee g? vcl ocus pomitcrcarcaUud
co:puepceriUudco:pusq6Durarctvf(^ ad creariones
buiusmiKlipluribus moribU6:vel non potuit:abfurdii
cftaiitDicctieQj no pomit ppboc q6 iamp:cdij:im''. joi
autc pomitcrcare aUud:tiic vel pomitcrcare iUud cum-
creationeilliuBpmico:i2i8;c^fup:a noiau)mu6 antc^
co:pus vci antccrearioneciu6:q>aiit pomcrit crcareit/
Ind cii ilU):boceft abfurdii:q: no eft polc ipfU5 incboarc
ouaecrcamra&cqUsmotusin velocKate pcnienicndt
vf^adcreationcbuiuemiidi.Sivcronopomitcreare
cii illaScd pomit crcare oiuifim ab eo.f.vel p:tue vf po
ftcriu5co:tuncin oifponc puationts polcftiitcrcaricrea
tura aUaiius J3p:tctati6:'z no pole cffc in aUa oifponen
15 icidcrct po:ita6 1 poftcrio:ita6:i ita iret boc in iftnitu.
3a igtt oftcfa cftccrtimdo ei^^qii p:edtj:im'>.f.Qj tnotaa
cftgnob^inftiuitEK-zgjnocciiniriii^niftej: ptc crca/
to^is;-: cpheft mot'' ccleftis.os at vt ca .ppinq pmimot^
fit afa no f tcUigcnriarz q> ccUl c aial obedicne oeo.
CLCaprm.II.Ct: JJpinqu'' moto: celcfliii tto cft nsi nccih
tcUigctia:fcd afa;-: cp pn"' longinquii cft fteUigcnria.
SBiSJR^('/?ttitics"'^'^ oftcndifTein naU'^''^»
Q^^r ^ i-vin Wttmot^Jnon cft nalis co:piabfo>
painl lutc.f.co:giej:t'ftctif m fua Oifp6ncnalc:eo g>
oismof gcftpnaspotlcpariabeo cuifcfle
nam:gp aliqud oifponc q accidit.ijifpo vcro
q fcpat id q6 cft p na5 e otfp6 n6 nalis finc oubio.mani/
fcftiicfti^tgjofsmot^^^pucniceanarcmouetpoifpo'
nc no nalc:': manifcftu e g> ois rcexuie mot'' naU^diu
eftincofptjceft ribiaUq cjrcoparionib^^motuii ipfa pma
nctcin fua na. ©5 bicmot''^ occft non aducnitnaic nifi
ppce oifponis no naf vli qUtatc:fic aqud calcfieri Jsyio
lctia:vt in ^ritate fic ocbiUtaS fani p f ftrmitate vl in U),
co vt CH lapie iacit furfu5:i fitr motiie e in alije p:edica/
n
metisXu aut trafmutationis motus in priu cfttrafmu/
taoo oifponis nonalis.-tpolitio fuceloiigationis a fine.
poftqlaiitresitaeftitiicmofcircularisno eda na.Si
cni eettceet a oifpone n naliad oifpone nalc.ad qua cit
guenirtct 9efceret:ncc poflj cBtii in fecft redire ad oifpo/
nc illa no nSlcnalis cn i no agit g electionc:f5 ad modus
fcruieniis^tad modu eius qd comitac p clTentii.Si aiit
naliseet mot^circularis^tuc ipfa moucrct vcl a loco no
nali^vfa fitu no nali fuga nali ab ipfo.Dfs ailt fu^^a na/
lis ab aliquo no pot ipfa cade ee redit^nalis od ipj.iDo
tus aiit circularis feeaf ab oi piicto t^rclingt ilUid :i fic
fadtifinguUspuctl^tno fiigitabaliq:adquepoftca no
rcdeat:igif mcJt' circu laris no cfb n aU'3:f5 tii eft g naj^id
cftfuiiecinfuocojBenoeoiuerfusa iudicio altcri^^nac
in fuo co^ECjd eni qd mouet cfoaqpiiis no fit i?tus nat
cft iit rcs narilUcoJBin cjnca ab eo:i c cuqfi na.(L 5te
nulla '^tus mouct nifi mcdiatc icrione.3nciiatio aiiteft
itetio q fcntit in co^qc qd mouef .'5igs cni coegcritilld
gefccrcB violetia fenticf illa iclio in eoSic rcfiUtio vtris
in aq 5 fubmcrgente PE iclionc mot^.^JHa igif iclio alid
cft ^mot' fine oubio:t aUudcft ^ vt^mouc9:virtus.n.
moues eft cii gfcctione mot*^-! icliatio no cttSic ct e pa''
mus motus^aii^moto: no cefTat faccrcfieriin ftio co^ec
icttonc vna poft aU'a:q icfio no pwbibef vocari na.^lla
eni no eft aia nec cft ab ejctrifcc^aiec bj voliitate:nec clc
ctione:nec eft pofe ea moueri nifi moueaf ad ptc no tcr«
minataitcuB^nocfteipriii^oneniatnaeiWcozpozis
^ping.Si autvocaueris bac itcrionc nas poteris ofe gp
cfm moucf z naj.Ss na ei'' c iiur^^ab aia g rcncuaf f 5
im3ginationeaie.3[a igif manifcltiicfttibi.gj pn" mot'
cti no cft nl.jS$ ia onfU5 fucrat no ce b violetil.igifcft q
^ Volutate.([r6icoetg> pn"* fuimot^ppinquti no potcft
^ ci^tas itelUgibiUapura q novariaf :ncc imaginat gticu
laria.TlosaiitiaafTignauim^^icapKspccdctib^gnaUtcr
id q6 Qtinetad cogne bui'' itetionis cii bqbamur q> mo
tus eintetiorcnouata cdgationib'':! q^vnaciuci^ gs cC
eft app:opuatacoQatione.na no eft ei ftabiUtas:nec pot
cfTe ftabiUs ifctois vllo md.@ieni eet ftabilis iteaonie:
opo:tcrct vt fequcref iU& vn'' modus pmutatois oifpo'
nu.0iaiitanacetmot'ci''opo:teretvtvnurgfcBmot'
g renouaf in co cct pg renouationc ^ping tat) fiue elon
gatiSis a finc:t poft fine qfitii:t ots qs ci'' b; coBationc?
q puaf ab ca.f.id qd terminatii ccioc ^ptngtatc 1 puac
f ints.@i at no cet illa rcnouatio:nd eet renouatio mot^.
ibitit aiitmagr pm^ q? a ftabiU:inqaatii ftabilerno c nifi
ftabilcSi aiit mot^cct g voUitateopo:terct tucvt cet ej:
voliitatc renoaata Bticulartvoltitatl.n .vtis copatio ad
vniquacpcte mot' vna eft:vfi no 05:vt b mot' fiat fin/
gularl BQCl.^iatvoliitas yriseetcabufmot^pp aUu
motupo:ecovrpoftcrio:cpu3tii:tiicpnati't facit necio
ee puati:pnatu aut no fadt ncao ec aUgd:^is piiatoes
ftntcae|HiatU7nii.<D:autpuatufaciatncctoeeaUgdl5e
ipotC!5t ^o ca mot^ fiterit pp aUq q renouaf :tiic qo oe
renouatioc eo;r remanebit adbuc:q: fi renouatio nierit
naUsfeqnef icouenics^c^ fup:aoidmus.Bcd fi fiierfit
VoliitariaqueBmutaf#mimaginatioe8renoitatas:tiic
B eft q6 volnmu3.3a igif roanifeftu cft q> voliitas itel/
Ugibilisfacic8ee:nullomdfacoebereec motii.-pdt aut
tMtari gj illavoltitascft itcUigibilis iTiobili8.^a5cni in'
lecm9p6tmoucrioeitcllcctoaditcllectu;:cu no fiierit
ftcUcct^oino in cffectu:p6teni iteUigcrc pticnlarecotinc
ri fub fpc oilatotii:-: app:op:iatii accutibua iteUcctu.fc5
ad modii vre; f m g> noB ia^ affignauimus.igif pot ccvt
cfiimem'' iteUm ee g itelUgtt motii vlan 1 appctit eii.t
omde itelUgit gaiutotione oe terniio ad tcrminii;^ ap>
Oprm
picbcdtt illos mot":-: co;i termino'8 mo ftcUigibiU:fictll
iaoiidim'':':ficcftnfvfu3,pbabim'':gjq2mct'' oc|5 ad
iUudalTignat iniriiiaUqd vfeade^tremiiaUiidvre cuj
mefura aUq oefcripta vti:': fic quf(^ finiaf ;c!rculue:tijc
no cft logc gn cMmcmf^cp rcnouatio mot'':^^' buc iteltj.
ibica igif q> Pm biic modii no pot copleri mot^^circuta'
ris.B eni ip:ct1io fm biic modii cft j^uenies ej: vcttitatc
vri:q|uis fitPm modii rcnuationis -: trafniutationis:vo/
liitas aiit vfis quociicp fiicrit no e nift rejpccm nae cois
in eis:(gui3 fit voliitas cti momrqua fegf voltitas cii mo
tu.b aut mof : g eft ab 13 binc ad iU6 ilUnc no eft potiot
^uenireabiUavoliitatebui^^mot''^ eftiUincad tertiu;
tcrminii.igif cogatio oiu; ptius mot^cq liii fingulani ad
vnaquacp iita^r volittate itetUgibiiiii mobiliii eadej cft:
vn no eft ibi ps q oignio: fit cogari ad vna illa;: ima^
nationii ad 1$ vt fit efcopatio ad fuii initia in vna:quali .
etogauerit fea fuo initio pp pofTibiUtate.llcc coftat fuii
ce ab eo potius ee $ fuii no ee f m g» 05 ec ej: fua ca. I5.n.
no potee fictuianofti:qiio eni; potoicig? momsoca.
ad.b.,pHeniata votutateiteUigibtli:imot'' De.b.ad.c.jJ'
ueniatab aUa votiitatcicctligibiUzinon fecjf e;c vnaq^p
itlaE voliitatii aU6 pter id q6 fecutii ci ep. Qii».a.i.b.i
comcsfuntin fono.lTuUaaute voUintatii vftumcftq
a(rignetpoti''.a.q|.b.vel.b.poti''q5.c.tgif.a.n6eftoignioi
aflignari cp.b.e^ illa retbnc fi fucrit intettigibtUs motoi
cti.ncc.b.ptufq^.c.nifi fitcrit afal fingiilarc.poft^ autilli
tcrmini no alTignan f i ttetligetia^f; fiiit termini vlestrn:
tiic no poterit ec potio: mo?oe.a.ad.b.q^ cc.bad.ctsc/
indc qiio poterit poni in illa voliitas 1 imaginatio \ 1 oc*
ide atiavoluntas 1 imaginario;q ofantin aUq:q6 pteryt
1 vt n6 adbercat vni.ppo idiuiduo:p2 q6 pfidercf xii oi
at B itcUectui nfo n6 eft polie ponerebac trafmutationc
nific6e5iinaginationi 1 fcnfui.£ii aute puertcrim^^nos ^
ad itetfm ptiru5 poterim'' itcUigcrcvniuerfitate mowuj
1 ptcs trafmutariois fm q> iteltigim'' circulu; ftf.igitur
#mocsoifp6ne8 neciumcft:vt^tU8 aiaUs fit p:incij:nu5
^pinquii motuiicpuis nos no negam^^ibiet ec vttite itel
ligibile q motieaf bac trafmutatioe itelUgibili.f; poflql
initif fifitudiniimaginationis.Scd potetie intclUgibili
fpoUatcoib^^modis variationis:inteUectrt fcmg eft piis:
fiuc in teUectii eius fit vlc oe vf i fiue fit vfc oe pairicu la/.
ri : qHe'admodu ofte'dim''.Si aiit ita ftierit in re;tfic cltn
mouef p ai3m:iaia eft .ppinquu; pncipiu; fui t not'';i in
illa renotiaf imaginatio ■: voUinta9;i ipfaeftimat fchfc
app:eberionerep variabiliu5 pticHlariti;i voUintatem
cfrendt ipfas rcs pticularcs^i ipfa cft pfcaiocops ccli;i
cius fo:ma .Si autc no eet fic:fcd effet e):iftc's j^c oi mo.
tuncelTct itelligctia pura quenovariarcf :ncc emutarcf
nec admifccret ei aligd q6 cft in po^,p:cimu6 autemot''
ceti:(^uisn6fititcUtgctia;op;tiivtfitpu6eointeltige*
tia que eft p:io: ca motits ceU. 5am autc nofti q> bic mo»
tU3 idigcti^tutc inftnita fpoUataa maque n6 moucf:nec
E intctioncaia io que mouetcclii cft ftait iam notu^eft
tibi:aj:paU8?iicrtibiU8variatH'U3ncccftfpoliataama
cuin8c6pararioadccUieficutc6pationfcaie aiaUs ad
no8:cui eft vt itetligat aliq mo itclUgibiUtatc.f.comijrtat
mae:ioinofuecftimationc3Vctqvidenf eftimationes
funt ccrtci cfimaginationcs:^ q vrir imaginatioes fiiB
ficcftitetlccfactiu^in nobis^g oino initif co:pi.65p:i/
mu8 moto: ei*' c ^tus Uba a maoino:ioi m^^ipoftqjno
cftpotecamoucri vUom6iqHattiipfamouef:i fac va/
riefate6:i c tibera:fic ia tibi inotuit b:tiic 05 vt 1 ipfa mo
ueatqiieadmodu moto:moiietmediite motu altcriua
moto:isg crt acto: mot^^ab initio fuo g variat ppca:i l>
eft motus q mouct moto: moto:i8.31d autcm q6 moucr
IHoni
moto:^fi;ncvanat«onefin:nec2intcntwnenecpocfJde/
fiu ide finid z in cen tio qui intendit id qd moiiet :<: ideefl
otmtiiin^tueilamiitiir^ripmellbonitcie apud amate.
j©ed Dico^o^qd moiict motu no violento adaligd e:
t ociideriii alicuius cftradco qj nac ctia eft oclideriii rei
nali&:i r? ert gfectio ecntiaiia coigi vei in fm foi^vl i fuo
tbi ve[ in fuo fttu.£>efidcriu ^o voliitatis cft aligd voi ii
tartii:vel voliitaaalicufrei qfitc fcnfibilie ficut luauitaa
vel eilimabilie imaginabili6:iicut victoiia: vel opinabi/
H8:ficut bonitas putatiua. jngfitoz aiit fmaimie cft vo/
lupta9;i in^fitoi victo:ie cft ira:i ingfitoz bonitatie pti/
(atitieeitopmio.Ongfttoj ^o bonitatiepnrei i^eeftitelj
leciti9:i b ingfitio vocat clectio.Uoluptas 1^0 1 ira nore
funtCHicrticntia fubecojgisrqd no variat ncc patit:qino
coucrtif ad Diiponc incoucniente5:vt ab ea itep rediens
•doifpofitionccouenientcmDclcctctautAtvclitvlcifci
^ idqd.imagiriat:vn irafcttur-pfcrtim cii ois motue ad
ihauitate velad victoaa finitue fit:tetil qi plura ea^ q
j^ putant nd Emanent ptitata femg. llcceflrecftigf vtpnci
piii buiU9 mof fit elcctio vel voUintas bonitatis vere:i
necefTeeltetia vtiLlabonitasftt qpoiTitacgrig motns':
Ijuenire adca:vel ft bonitas oii^^fubHatia no polTit acgri
vUom6:f5 fit remotaabeo:tnccioillabonita6fitoeefc
ctionib'fuBeq mouet vtacgrateaBmotii.&in ailtcefla
bit mofnec potcrirtiic mouci i adagendii aligd quo ac
grat Bfectione:queadmodu elt na ei^qui vult cfTe largu»
Vt pe^alaudet vclboncltet actiones fuas^adJS vtfiat
babit''boneftati8:autvtfiatnobili8.5d.n.qdfactiieacg/
ritfuaEfcctioneabeo a q fiictii cft.^fncouenieeeft igfv»
tp ijf iciat fubo? fni 3gentie.Efc6ji.cati:iferio: eft pfc^ne
cle agenti3.?d aut q6 iferi'' efl no acgrit id qd nobiliud
loignius elhfed fonaffeid qd inferi''^ pparat nobilioa
ftii"i inftf m 1 fiil mam qufcp ipm nobilius babcat ec i ali
qna rc;: eb ali^ ca5.%.audatio oiit qud nos ingrimue 1
appetim'' eft gfco no certa fs putatiua. bttus f 0 bonelti
que acgrim" g actione ca no ell actio : f5 actio ^bibet ci"
priu^^zadaptatad illu vel occidit t5 bitiie a fuba Eficiente
•ta8boiu5:qeiKtcUigetiaagens:vel fubaalia cioMs.i
fm 15 calo: teat^^eftoccarioecndi viresaiales^Pm q6 clt
^parasmas no facicnscc.Tlf aut fermo no clt nili Dc eo
qd faatee:toino cii fiierit actio pparas ad biida Efcone:
tuc cii ftjerit bita efco f iniet mof.reftat igf vi bon itas v
gfita E motu (ttcjcite g fc^cui''^! n6 e vt appbedat . Ocf
aM bonitate cui''!? cft na no ingrit iteUect^:niftvt afTilct
ei fm qd ftbi pofe elt:alTitari f 0 ci e itelligere oe fe q6 no
eft illi iile:'Z io 05 vt Emancat fp f m q6 pfconie c ee fube
«■'in fuis Difp6nib''i comitarib" ad modu illf^cui potuit
acgri fua Efco vltima initio fuo:'z oein alTitat ei i pfcuera
tia Cui aut no potuit acgri fua 0c6 iinitio fuo coplet in
ci^afntatfoc g motii.Certittido aii t bui^eft q> moto: ccle/
(hscozQismoueCa t^tuteifinita.^tusaiitq cfueaicco:/
po;ee finita eft.Jnqltu aiit itelli^t ji^^fiuit oc ei^^fiumi/
ne 1 f tute fup ea fpzifitipa qfi bns f tuteinfinita.©5 in/
tcllectii Dccui^^luminc ii^mtc fiuit fuB co^p^celcftc cft in
fuba fua Pm fua pftctione vltima:eo qjno remafit in fua
fuBa aligd q6 fit i po^.Sifr e 1 B in$titate fua 1 qlitatc.
JS5 in fuo vbi ■: fitu f m q6 p" fecutii eft fiiii cfTc oc ff tib'':
ftabilc no eft.Tlon q6 ipm ciTe in (Tm ali^: vcl vbi fit oi/
gnius fube fue qua in fftu alio vel vbi in fuo termio.Tlul
la.n.Es curfus celi velftellc oignio: eft occurrerc fibi vl*
alicnifueptt^aliaEs.Cu.n.fucritinvna Etein cfTectu
crit in alia Ete i po^.^fa igf accidit fubc celi q6 eft i po^ fui
fitus 1 vbi:a(Titario 1^0 bonttati vltimc farit ocbere fg p/
manere in pfcone q plcnio: ce pot rei fg . £t q: 13 no fuit
poU; C02P0U celcfti in vno tiit rctinuit in tpc:i g fuccefTio
Bccmdnm
lo,
ne:factH9 eftigf mot"» rctines oe bac efectfonc id q6 fitft
pote^cui^^pncipiiicft oefidcriaaffit&ndibonitatt viome
in pmanedo in gfconc vltima fm pofTibilitatc fua.-j^^in
cipiii aut bui^^oefideri) eftid q6 itettigit oceo . Cti aiit tu
pfiderauerieoifp6neco:po:pnaliiiinfuo oefiderio nali
adcendiiin cffcctu^-zin fuo vbincc mirabcriscfTe co:?*
ocfidera8talioeftderio:vtfif inali^ fuof fftuti:iqt)o»c
ipmec:tvtfit\5tutisqEfecrio:eep6t:'z vt fitmotai jp*
p:ie.£t ej:Difp6nib''i oiuturnitatc fui curfus fcquit ipm
affitari p fm q6 ab alio fluiit bonitates^no g? ille fintite»
tioei'':^!^ vtmofiitggillae^f^ q: intcntio ei^^cft afiiTarf
p:f m q6 pofc eft vt fit fm q6 Bfecti" ee p6t in fcipo:qBtu
ad 15 g? fequit iltii:'Z c^ta ad 13 affitat p:-: ^tu ad ea q ^/
ucniunt ab illo poft illii.igf mofcriteg itt6 pncipali iten
tione:'Z oico ^> e^ ipo oeftderio aflimiladi p Fm q6 eft in
effectu j?ucnit mot^cclcftie ad modu quo rc8 jJiicnit ab
imaginati6eq facitilla Debereee:$uis illudnditendat
abipopncipaliften6e.b.n.eftimagi?ei''q6c(iineffectM:
igfingritabcdidq^iefTcctucgfccri^^.JosqzBnoeftei
polcin vnotdiuiduo^i^eftgfucccfTione^tB cftmot^Xi»
enisvnufdiuiduiiourat noacgretciatiud :7fitc:f5l5 Qt
manct fg in po^XDot^^igf fegt ilta imaginationc fm buc
modanogjbfitd^ttentiopndpaUa-^uisillaimagina/
tioneyna fcquant imaginatioes gticularce qs oicimua
aoiftinguimus fmq6^ucniutn6fm intentioncs pnci/
p«le:iiltasimaginationc6 griailarcefcquent motusd»
busgmutant fime.XDot^^outeft gfcctio qm3io:l3efTe
p6t.igfocfideriiipmiieftidq6oipm''.Ceteravoquefc/
quunt ilUid: fun t flu j:'. "Dis aiit rcb' inucnutnt firia:f5 a
Idgetnnfisco^Eib''^ no oinoc6gant cie^^iiealiqstulii
pfo:ment ei6,v.g.cuoefidcriiifiierit vcbcmcns adaca»
rendiiq6omafvclaliud:feqiicntiII«d;tucinnobifiima
ginationcsfmqdaccidcritqs fcquunt mot^^nomot''^
funt opud ipm oefide ratii . »5 mot'' apudaligd aliud in
Viaiairfuei'';'iin eoq6 jspinqucfucrit DciIlo:igf mot'»
celcftisfitvoliitateioefiderio f m biicmodu. fui^^aut
tttottie pncipiijicft ccfidcriu ■: electio.116 aut vt motus
fitid q^ inteditpncipafr.B.n motueeftqfiferuitiu aliq6
angelicu vcl celcftcTlo e atlt oc pditoe mot'' votutanj:
vt fitintcn ^''in fe.Sj ca ^me Dcfidcratuia fiierit vt Dcft/
deret aUgd jjucnict ci ejc ea impfTio g qua, moiicn t mc/
b:a:iaU'qn mouet ficq6p6tgucnirc od idq6 itcdit:ali
qri aliomopftlfivclpcneeodccti fueritl? gimaginatio/
re fiue inte'tio fit aligdqd affequat ftlic fit afTitorici i fa/
cicdo q6 facit vl in«c.Cti i^f oelectatio gucnerit ad itct/
Ugendu pmii pncipiii:i adid q6 in telligit oc co vcl app/
bcndif oe eo ftti modii itclUgiljilc vcl aiole: tiic occupa/
to circa 15 rctrabcf ob oi olia re:i ab oi alio m6:f5 tit cuc
rictocBidq^ciferi^coin o:dic:': 15 eDcfidcriii afWori
ei f mpofTibiUtate:fcqt igf ingfitio mot^n^ inqgtii ipc cft
mot":f5in^tii c idq6 Dijrcrim'':^ fcqt K ocfideriii amot
1 oelcctatio q fluiitab eo:-: b gfc6 fluit a oefiderio:igf f $
biic modii pmu pncipiii mouct c o:pii6 ccti.cjc bie igif oi/
bue ia monifeftu eft ribi c't q? magf pm^^cu cijcit celti mo
ncrigfuanamgdvoluitintelIigi:icu oijritct moucrig
aiam:gdetvoluititcmgi:icuDixitctmoueriill6gftu/
tcinfinita velmoucrificutomans moucf ab amato:gd
VoUiit intclU'gi:ncc cft in vcrbis ciiie p:icta6.3tc m fcice
Qj fuBo bui^^bonitotis amatc pme vnacft:ncc p6t cffc vt
moto: pmus vniuerfitatie celoy fit pliifi^ vn'':^: igitur
vnaqcp fpcro:;: celo;r bcatmoto:c jriviii ^pinqtiii 1 cc/
fidcrotii amotu<pp:iii f m q6 viditmogf pm^^^idco q: fe
curifunteiic):lapiendfTimi6gj-patctici6 no rcnicucrtit
mltitudincnifi9moto:cvniuerfitatl:iattribtieriirmlti/
iudinemotoiib*fe]2ari6:in6fcgati6gfunt^p:i)vniuP
Cttfuf(geo?J:pofucruntigitpma qcfCBatis^pJija idqd
mouet fpera pma que fm eos qui pccitemnt tbolomeii
eft fpcra Upi^ ftella?:fed f meiig eitus eft in fdetgs^qs
oocuit tbolomeua eft ipera ptcr ea i circiidis ea no fteU
l9t3:i poft bac cft motoj fpere fequc"ti9 pma fm oiuerfi/
tateou3?fma?:-:ftti-in oiVinferi^^ftiigit videriitQ>
niotoy?niHerritatis eft quidda : i g> poft cTivnaqcB fpe/
i^baljet aUii motoje^jJJui.iDagiftcn^o p:imus pofuit
nnme? fea? q moucnt :i fm qd apEuit ci i fuo tge:t nu/
mcp C3Jfs. fcquit nuer'' pncipiopfeBatojj.Qd oiit firmi^
eftinoictisfuo^fodoj: manifeftat:ioicitinfua epfaq
cft oe pncipys oiu5:gj motoj vniuerfitatl celo:p vn' eft:
necpnte(Teplurc9:q|uis vnaqcpfperabeat motoiepw/
paiS ■: amatii ppaum.Oui aiit cjrpofuit lib:os p«mi ma
fflftri f m bzeuitate:$m'3 no pioftinde intelUgeret : tame
MteDi]citcw'u3l3eftitentiogj meliust oigniuseft cfTc
Vnu pn"" moW3 vniufcuiufcg ccU qui cft ineo:i eflfc pnci
piu motus ^piiu ilU in$tii cft amatu fcpcratfi:i iiii ouo
cjrantiquiozib^^ifdpuUsmagiftripmifunt magis circa
eqliiate vie:i argumeto 3 facit etia ciTe neSariii .Certift/
catueft.n.nobisejiooctrinaalmageftigj motusi fpere
celeftes funt multi i outer fi in plaga i velodtatc i tardi/
tate.op5 igit vt vnicuicg motui fit motoj aUus ab eo qui
cft aUerius i oefidcratu fit aliud vnius q| aUeri^^aUoan
qiio eften t ouierfc plage i velocitae i tarditas. 5am aiit
ondimiegjr? oefideratafuntbomtatcs purci fcEatea
ma^igjmotusifpcrcocBcoicatinDcfidcrio pmi pnci»
pu-1 io pueuiiit oes in oiutumitatc i rcuolutipne motua.
CCapiuilii.ni.qUterjJueniuntactionesapuncip^sal/
tioabus: vt E l? fciaf q? opo jteat (ciri ocmoto:ibu9 fega
Ii0intellectisj)pterfe:ioefider3ti8,
il)grtificemnsL'3£KS!K
"1 cetcs quofda boies fiuife:qui q: audieriit vcr/
, IjbtiiuftiozisocpcipuisantigsDJttcsg? oiuer/
r g^^fitas i»;p motuii i bap plaga:^:vf ee pe inte/
tione gifiandi rcs cojmptibiles q funt fiit fpera Uine:i no
foU'9:q:audierotillu:f$et:qzcognouerutargumcntati6e
Q> mot^celop no p5t ec ee ^^^ ^^^ CB feipfum:i q> no
potcffeEBfw^cata^volueriitpcojdare vtracg fnfamoi/
centes: vt ipfe mot' no fit ee td q6 eft fub Utna:fed vt aHi
milet bonitati pure ocfiderado ea Jbiuerfitos f o motuii
eft ob 15: vt id q6 fit ej: vnaqcp eap in miido guatipnis i
co:ruptionis:Dfat taU oiucrfitate g. qua; oifponat ema/
nentiafpcciep.Sicut fi aUgs vir bonus vcUt irc pE nego
ciufuiiadaUque Ujcu-.ioffcndatin ouasviae^qua? vna
eftJ?p:iaic6pcndiofiozadU)CU5 fuinegoci):iin aUacft
l)6quimeret fibtbitficri.'?pc^Pmiudiciii ftie bcnita/
113 eUgit irc bac fc6a via:$ui9 no fuerit motus cius ad 13
Vt j?de(TetaU):f5Vtfibiipfi:i Dij:eruntg>fitr eftmotu?
vniurcuiufcg ccU.Tl6.n.cftnifi vt ouret rcmp f m fua Efe
ctione vUima.tDotus ^io ad boc Ete vcl ad bac:i buius
velodtatis vel ilUus cft vt pfit ali) a re.pmii igf q6 oicc/
mu9 bis 13 ert.f.Qj fi cozEib^cclcftib" pot e(Te intetio aUq
in ruis motib'' pB >*cs creatasrtiic eft itla intetio in eligen
da pjrtc;i eft pofe fieri 13:1 acctdet 13 ee ipm motu.-p>6t
aut aUga of egj EEfl^^te fifr Eficcret cis bonitas q ect ei
^pjia ncc mottts obcflct ei in eiTe i ,pde(Tet aly pter re:i
ncutru eo;: eiktci facilius vel Di(TiciUug q^ attc j: : red dc
cisctigitidqdeftvtilius.iSiaiitfucritca .pbibcns ofe
gj motu9 eo:p eft ad 13 vt ^fit alij9 rcmouendo intcntio/
ne coK in agendo pE aliiid q6 eft cd tu;tiic b cd eft in ipa
(ntentionccligcndi plagd.toi aute 13 ci no ,pbibucrit in/
tcntionc cUgendi plaga:ita etia ncc ^bibet intcntionem
tnota9.0itr eft oifpdin iatenwneyelodmii i tardico/
CapituIumJIL
tts.Tlo eft aut 13 EE o:dine fo:u'tttdinis'z oebilitatis fcds
niotii in circulie ej: o:dine eo^r.f.aUo?: Tue alia h ioffm
iinferiu6:ita vtEEca I3a(cribat eis:f5 13 eftDiucrfU5.£>i
ca aiit gp nullus co^ pot c(Te EEg^nerata nec ee ttcntio
ne motus:ncc ee intctione plagc motus:nec PE mefura'^
tione veU)citati3 1 tarditat1:ncc BB intctioneagcdiaUgd
BBtU3.0is.n.intetiocftEEidqdintendit:icftminoM»
e(Tc $ id q6 intendif .Oc aiit ee q* cft aUud eft gfectio/
rise(Teq|illudatiudincgtiiipm:i tttud aliudfunt fc6m
gj fttnt:qifi E ipm Ef icif aUud eo m6 eflencU qui oudt ad
in tentione.^mporc cft aut vt Efcctius efte acgraf ab eo
q$ eft viUus. igf nullo m6 eft ei ccrta tntetio catt fs vutai
U.&in aiit intetio ciTct acgrcns:i tribncne ciTc qd cHqi
fectiU9 eo in e(Tc.*^cr 13 aiit qd ncceiTariu cft no intell^
tur nifi id cui^tentio cft pparata d i attribues fibi fuili
ce qd eft aU6:ficut medtcus eft fanitati . XDediat0.n.no
oat fanitatcfs pparat ad ea ma; i iftfm . Tl6.n.attrtbuit
ranitatcnifipncipit^q6e(te]KeUenuu8fanicatc;il3ell
q6 oat mae oes fua3 foanas:cniu8 een tia eft nobiUm $
ma.Sliqii aiit intcndes fatUtur in fuaintetione.r.cii non
intendit id q6 nobiUus eft in tcdcrc:i tiic in tetio PE ^ «o
cft recta rcd crronea.Sed q: b oiifio eget jp Uj:itate icer
tiftcadone;ci: Tunt in ea qdncs q n6 fotuun f nifi f bis (ttf/
ficientibus:idco rcdibimus ad viacuidetio:e5:i oiccm''
cp 016 intetio atigd tntcdit:fed que cft intclligibilis cft il/
lacu id ci6 intcndif ab intendete: iMgnius eft intendentt
e(Te $ n6 cfTc ab eo:aU'ogn eet vana.)iir3fd aiit q6 oigni' ^
eft rciacgrit aUq| Efectione.f.fi ifuerit e certitudinc5 ertt
certa.Si ^o fitcritEPntationccrttputatiua:ficutmcritii
laudisioftcntatio poteftatis:i oiuturnitas facit;q:Bi
bis fitia fun t |>erfcctiones putatiue.i0cd lucru vcl falu9
vclgratic oiuine adcptio:vcl fiitnri mttndi bonu meritii
b;i bis fitta:runt ^fccttonee fe que no coplcnf b fotii itu
tcndcn tc.igif ois intetio no eft be •lla Bfection^. 3lla.n,
qnevanacft:vf ciTeBE&.llnifta*"'^ oclectatiovel rc*
fi-igcratio velat^d b#.2ibrurdu cft aut vtcdtu cuiusee
EfidfEcam:acqutratcaCEfcctionequan6babcbat.£«
aitt in gbuepittaf gjcdtii a^rtc fuecaeperfecuone':falf3
funt vct fattcntia.Qui aiit c^:ebendcrit ea que p:edictat
ftint n5 impeditur ?fiderarc b i foUiere.!©i gs oiit Dt'j:c/
rit gj bonitatcs fadut oebcre B.^nusjj.facit acgri bo
nitatcoiccmus gp bonus acgrtt bonitatc no f m via inte#
tionis lingfiuonie vt fit l5.t)oc.n.faccrct Dcbcrc ec im»
Bfectione.Oi8.nangfitioiintetioDcaliqeft ingfitio oe
coq6 n6b5intende9:f5^diun6cftin6 intendit nocft
id q6 pucnienrius eft intedcntfci 13 eft imEfecrio. 'Jdoni*
ta9.n.n6p6tefl'e:gn vetfitdrcaensabfcpbac intctione:
1 tuc 15 intctio no facit ca ee:wrt fit flc cp fuu ec bui^intcn
tionis 1 fuii n6 ee a bono crit eadc.igf bonitas n6 facit oe
bcrccebacintcnrione:iDirp6alioj:comitatiiibonit3tc
que comitan f cd:yct n 6 crit e fcipa5 ncc e in tetione que
fit intentio bui^oifponis^vel erit g? e Wc intcnrione Bfi'
cicf bonita9ipftitiief:l5igifintentio critca Efccrioni»
bonitatis i rue ejriltie no cdw itU^.lEiSig^ aut oijccn t g>
B cft oiTUari cdc p' in 15 cp bdnitas cfoaf alg9:i vt fit bo
nii f m q6 rcquif poft cd vcl ^ucn it ab co.t>ici gjf m q6
vf 13 pcedi pot^r, f m v^itatc no cft ita^afl^ilari.n.itli cft no
in tcndcrc atigd^Tcd faccre PE rcipm:i q: ipc cft f m bunc
modiifttitcouenicntiaoiujfapientii.acgfitio.n.Efectio
nis E intcntioncDifcreta cft ab aflitariitli nift inierim oi
^crin t op p'' intentio eft gddd:i 13 eft p intennonej rcdani
ad modii precutionis.vn ncce(Tc ec't in ctectionc ptagc ct
id q6intcndif itcntionc p" cet gddd:i vtiUtae pdictacet
ptis ill6 q6 itcndif :igif plagacct no intenta p" in tetione
q§cuadip5(]^feqiitt.!@50p(»terctibiee i^fconein een"
IRoni*
m:q^eqiteretillSvti{mtiqaoufc^ poflit dfdmlnnp»
Tlos mt no pbibemPmotCi eke id qd inrendtt pncipatr
ad afTimiladii (eeemie pmi f m modii qne Dijcimns.-rj no
oiTimilaricentie pmi fir itetio z^f 5 q6 fluitab eo cepofh
$ in ten tio p^ aliitd e(t.(.vt fpecitlet f«rfum:fed fpectilart
Ocojfti5 e(t relpectns vt intentio (it ad plaga ad 55 vt fiia
B(nmilatiociipfitalTitcitioi^iienicdoreaabipo:15 pof<
fct pccdi in ipa electioe mot^agr inot'' eet pg id qoefi tn.'
fcrt^^vt fluat ab eo ec no afTitari ei in^tii cll pfectu elTc:':
amatu ei'. Voc ait no eft fue ecn':nifiinq3tu eft fua een":
« fic res cfTe ab eo nibil ageret q|tu ad nobilitatefue em
tic 1 gfect»onc;f5 agcrct ^tij ad 13 vt ipe fm fua Efectoej
fit id qd nobili^^clhi in^tu fluit ab eo elTe vniuerfitatts:
nd ingrcdo ncc in tedcdoio; igf vt fit ei ocfideriu ad ilUi
gBafTimilandiuu):tab3Cfo:*":n6q>gfectio pmi pedeat
C efeo.(£&i^&Mtoi}:eritg;>(icptee vtcozp^^cclcftc ac»
gratbonitate-zBfectioneg motu-z mot^^cfietactioqiia
intendit:fttVe(lin oib^^fuisactiontb^^^rfidebimuead Bq'
mot^no acgrit pfcctoej ncc bonitate:aliogn cefTarct apd
eii:f5 cft ipamet pfectio qua afTignauim'';^ efl certa pma/
nentia (i\e (piucp eft potc cfTe co:pi cclcfti in cffectu:eo q>
no eft pofTibilia gmanctia idiuidui:^ igf mot^no e(t (itis
cctcrt'9 motib^-g ingrun t Bfconcs ej fe;f3 13 mot^^gficit id
qdmouef pipm.'5pc.n.eflgmanetia fituii-zlocop ^m
fitcccdionc.O; aiit vt redeam'' ad id qd oimifrmus atca:
cijondim^^qiio B mot^^fegt imaginatocs Defiderata:i q>
B mof fiRg e(i pmanetie^CSige aiit oi;i:eritg? B otcto
;pbibet ce itentione; 1 curam giiatof 1 Difpone fopientif
fiml:qeftin nobis.nosoicem^^poifeag? remouebitbac
q6ne:t facicm'' fctricurd 1 intentione; crcatozis circa oc
q6eft;qiiocfT:icuraois caeci^qdel^ poftipm qlreft:':
gtiatof qfuntapndnos:qtiocftcup pn°:-zca:pq funtin
inedio.5a.n.ortfu5 cft tibi ej: bis q ^ijcimus n6 po((e alt
qita ca:p Efici g catfi centiarr nifi accntalitcr;-: g^ille non
itcndunt aligd agcre pp catiij$uis coplaccateig : 1 fciat
illud-fe (icutaq if rigidat p fcipas in elTcctu ad pferuada
Tua (pem:n6 vt f rtgidct altgd atiud ejc fe:f5 pfcgtur vt in^
ffi^datali^ejcfe^-zficutigniscalefacitpfeipm in cffectu
adpfcriiadafuafpcmn6vtcatefaciat altgd aliudcjcfe:
fSpfequif vtcalefaciatati6eicfe:i^tus quocB appctitiiia
oefidcrat oetcrtari coitu ad repeltcndii fuefluii:': coplct
ep Delcctation6 vt p illii fiat lilius.Sanitas ctia eft fani
tas c feipa; no vt j?fit infirmo:f5 pfequit ea ^dcfle infir/
mo:fic etiaeft in caie pccdentib^.&^ ib>ieft ei^^copzcben/
fio q6 fit: -z cognitio q tr eft cii eis ozdiatio -z bonitas.-z qi
fc eft fic 05:f5 i iftis no.i, 1i>oft(| aiit ita eft i re;tiic coz" ce/
leftia no coicaucruni in motti circulari nifi pp oefidcriii
amaticots.Tlec fiuntDiiterfa^nifiqzcoy pn" amata oc/
fidcrabilia poftitjd p"' funt Diuerfa.n6 q> (i oubitaueri'
mu8:cjijoep vnoqcp oefiderio ocbeat ce \'tus fm bac oi
fp6ne:i6 Debeamus ipedirt adcognofccndii cp mot'' fun t
Oiuerfi pB Diucriitate De(ideratoj:.'(^emafit aiit nobis
gddl ad eftimadu.f.an Dcfiderata Diuerfa fin t coj^:n6 i/
telligcticfepatc:ita.V5.vt coip^^qdeft vilius velitafTifari
co:Bi;q6 eft pus 1 nobiliu8:ficut piitauitvnne ej: pcipuis
modemo:p pbopbatiu farraceno:p:qui Deturpauit pbia:
qtn n6 intelteiat itentioncs antiqiio:p.i^ico igf 13 cfTc ab/
furdii:qtfi afTitari cifacit Dcbere bf e motii ilti pfile^ t pta
ga 1 finc qua ttedit.^t aiit atigd ipcdierit ne pofTit alTcg
o:dinem illius n6 facietoeljcre B niftocbilitas actionis:
n6 oiitcrfitas actionis.v5 • Vt fit 13 ad vita ptaga 1 ill6 ad
atia.^non p6t.n.Diciq; ca buius oiuerfitatis fit nailtius
cozpozie qfi na coipis repugnet moueri oe.a.ad b.-z non
rcptignamoueriocb.ada.t)oc.n.eftimpote.Co2pu8.n.
q;l3 g>.dtco:pu9n6facitoebere&.Ttae^ex&9' (^
Xcrtinm
104
aacotpom petit vbi nale abfcp fitit ^pao . Si.n .qrercjt
fitti ^pjiti:ttic moueri ab eo ficrct per violcn tias:^ fic in
motucelicetviolcntia.^tecii vnaqcp partiiiceli (itfm
oem coparationcq p6i efTc in na celttunc no 05 vt (i rc/
mota fucrit vna pars a plaga gtrafcat:-: fi remota ftierit
ab atia ptaga n6 ptrafeat f m nam:nifi T? fticritb alia na
qfaciatmoiieriadplagavnapotiu9$adalia:'Z fic crit
magis appetens illa plaga cii rcmouet a fua ptaga. 3am
aiit oijcimus g? pn"' buius mot'' n6 eft nalc. Tlec cft ctia
ibi na q faciat ocberc ipm fitti nec plagas oiucrfas. 'Jtes
n6 eft in fuba celi na que ^bibeat aiarn mouere ip5 celii
ad qua tibet ptaga.^fte no pot ec 15 cjc parte aie:ita vt na
eius fit velle illa ptagi tiii nifi itentio mot^^fucritj^pjiata
oditt3plaga.Uottitag.n.fcq«itintcntione:n6itentiovo
tuntate.toi aftt 13 ita fttcrit;tiic ca crit Diucrfitas itentio'
nii: non eft igf ^bibcns ej: gte cojgeitatis ncc ej: gte nae
nec c j: gte aie nifi Diucrritas itcn tionis . Uioletia aut ibi
eiTe c ipofftbili^^.igf fi itentio cet afTimilari poft p'" olicui
cojgi ceieftiii:tiic motus cfTet ad modii itli^^co^gie n6 oi/
uerflis ab eo nec velocio: co in multis locis . ^itf cflet (i
itcn tio motozis buius ceti cfTct afTimitari moto:i illi^^ccti.
3a.n.m3nifeftii crat g> itentio in iltis motib^n^ eft aligd
ad q6 gucniat g motii:-: tbi gcfcant;f5 gdda alid^-z oiiiuj
eftnucgjn6eftcozpits:remafitigifg7intcntio vniufcu/
iufc^ celieft aiTimitari rci q eft aliud a fut3a et'o:p.f.a ma^
terijs -z aiab''eojJ.3nconuenienseftautafTit&riel'arib'':i «
ciq6 gnaf c;: cis.Tlo funtaiit coi^necaie ptcr 13.CL 'l^e **
ftatigf vt fit vnicuiip cclo?: Dcfideriii ofTitandi fuljc itet/
ligibilifegatcqeftei^pa.iyiuerfitasaiitmotuus-zfua:;:
oifponii qua biit celi eft gg I3;q5uis nos neiciamus qliter
13 oebcat ee:i qediu.Sj ca p* cft ocfidcratii vniucri ita/
tis coiten^z b cft itctio oe 13 q6 oixcrutant^ cp vniuerfi/
tas b5 motojc vnii omabitc. &$ vnaqcg fga b5 motozc
fuii g eft cippusr-z amatii q6 eft ei ^paii.igf vnicutc^ cc/
b eft aia moues q itettigit bonitate;'Z gg cozptis b5 una/
ginatione.f.fo:mare gticuloria:'Z b5 voliitote gticulariii.
£»5 idc q6 intcliigit oe p:'^ q6 intcttigit oc pn" q6 cft fibi
^pziii 1 J5pinquu eft pncipit^ ftii Defideri) moti^is.LI ni/
cuicg aii t ceto eft itctligcntia quccft pn"' fibi ^pziu -z fif
pinquti.l.pn'" fegotii:cuiiis coparotio ad ei" oia^eft ficut
c6paratio irctligettcogeas od nfas oiae^^z 13 eft e;:emptit
vtJe itelligctic fpci fiie acti^is:-: bnic aiTifaf ipm:'^ oinoin
oiq6 mouef ob itlis nccccft vt fititentio intctligibitis a
pn^itclligibiU^qdintctligitbonitatcpma^tci^ecntiacll
fegata.^a aiit noftig? oeq6 inteUigit cft fcgate efTentic.
*p:incipiii ^o mot^^cftcozgalc.f.adbercs co:gi.3am aiit
noftig^motusceleftiseftaiaiis^uenicsabaiactigcnte
rcnouoto etectionib'' pti"^ fiio^ gtiii.vn ntierus itctligen/
tia:p feparatap poft pn*" p"" critf m niic;r motutl. ioiaut
circuli planeta:^ fuerin t fic g? pncipiu motus circulozus
vniufcuiufcg plonetaf fit vtus flucnea planeta: tunc no
erittongegnfi^ataftntfmnueruptaneta:^ no fm nu/
me:p circulo^jr^^z tiic co:p n iicr'' crit occc poft p"'. ■ipzimit
atlt eo?r eft itclU'getia:quc n6 mouef ^cui^^cft motiere (jpe/
ra co:gi6 vttimi.Sseindcid q6 feqiuf eft:q6 moiict fpera
fij:a:p.. ibcinde fequif qd mouet li>crafammi.!5itr eft q/
ufcp gucnif ad inteltigetia:a q fluit fug nf as oias^-z 1? eft ^
intettigctia mudi tcrreni:'z vocomus ea intetligcda ogc
te.Siaute5n6ftieritfic:f5 fucritg? vnufquifq?circntu8
mouef ad ittas iudicio moms fuiipiue:'^ fitf dl vnuigfc^
ptaneta:jj:tunc b fegatocrit ptura numcro:'^ fcquct fm
fniam magiftripzimig) funt circitcr quinquaginta t am/
ptiu6.©cdvttlmae}ceieeftintetligentiaagcn8.3aaute
nofti e j: bis que oijrimus in oifciplinalibus quacu appzc
benditmis oe numcro eof.
CC9prm.ini.i>e ojdinanonc e(tc intclUgcae i anima/
m cclcftitt X cojpo:p lupcrio:p a pzimo.
— »?lm ccrmcftnobi9C]cfiip:adicti8g?nc/
'«^' * * ccfle ce E fe: vnii c:i g? no c cojp' ncc
rjin coi*^ nec oiiiidit aiiq mai qp ecom q funt:
e ab eo 1 g> no pt brc pn"' vllo rno ncc cas^ncc
a q cft rc9:ncc in q c rc9;ncc g qiia cft, rcs^ncc
gp qiia efl re6:ita vt ^ ftt gp aligd. vn no pot ee yt cfle
oiU5 ab illo fit fm vii itctionis ab illo:queadmodii c no/
bie itetio in his oib' q fiiit a nobis. Zuc.n.jpc ect itc'des
EB aligd ali6 pter k.ji aut ejcpcditi fum" ab 13 in alije q
futejceii.f.g>nuLla resintcditaligd q6 fitinfcri^^fc. 3n eo
aiit B euideti^^eft.Ss q> ppiia (it ei no bf e intcntionc vt
ce oiu5 fitab eo:r6 T? eft.f.qj 13 inducerct mu".titudine'in
fua centia.Suc.n.eet in eo a ligd gp q6 inte'dcret.f.qj vcl
cognitio ci^^vel fcia ci^faceret Dcbcre itedi^qz idigeret ca
telbonitaBqeetineafacerctoeberc l3;DeiiicB intentio
aiiau'' vtilitatl q ^delTct ei:fic ia pdi):imus.*Doc aiit ab/
furdiicft.Oe.n.c(te qdeftabeo nocfbfm via nacadl3
Vteeoiu5fital?eo:no gcognitione'necEbiiplacttii eius:
qiiol5.n.eepo(Tetcuipe fititellige'puraq iteUigitfeipj:
c io necc e(t vt itelligat feg ipm vt cc oius fit ab eo incgtii
ipe cil pn"" ei'':^ in fua een tia no fit pbibcns l3;eo g? cuc'
tusoiuslitabcoficqjfuaeentiacftfcicnsg? fua pfectio
1 fua cjrccllctia eft vt fluat ab eo bonita6:i 13 cft oe comi
tatib^fuagtia quaipfc oiligit g feipfuj.Ois aut fcia q fcit
q6 .puenit ej: ea ncc admiicet eiimpedimetii aliqd.f^ eft
queadmodu ia ondimu6:placct ei id q6 ^uen it ej: ea^igf
^''placuitejrfua ccn'vt flutret^toeqdeft.viitatl autp'
no eft fua p' actio nifi p centia.^pc.n.iteliigit fua eentia:
iq) fua ccn" cft pn'" ozdinis bonitatisin ee: qucadmodii
05 ec no iicllcctu ^ccdctc oc po" ad c(Tectu:ncc itcilecto
quimouef ocvno itcllcctu ad ali6. i:i''.n,ccntia imnnis
eft ab oi q6 cft in po^ oino;fic ia fup:a ondim^cfj ipe cft i /
telliges oia vt vnii Utz ep 13 g» itelligitfegt «dinatiobo
nitatiBincetintelligitvniiqfrcftpoleelegati^^jsucnirc
ec toti'' f$ iiidida fui itellectt.Ccrtitudo aiit itellccta ap6
cii eft ipa fic nofti:fcia po* i voliitas. Tlos.n.ad e^cquc/
dii gp imaginamus idigcmus itc'ade motu t volutatc ad
B vt fit.^n ipfo aiit boc no eft oucnic8:nec pot ee PE liia
imunitate a Dualitate:in cui^jjboncia multus ocfudaui/
mu9:igfipcttelligitfeeecam fmcp intelligitillud.£(Tc
aiit q6 eft ab eo cft f m via pridi i comitadi eius cc:n6 g>
ei"* ec fit PE eik aligd aliud a fc:q»n ipc eft ages oc q6 eft
bac itctione:q: ipe cft cns a q fluit gcgd cft flu j:u vikre/
to ab ci'' cetitia:f5 q> c(Te ois ci^qd f it a p no cft nifi f 5 via
comitidi fi certiifticrit cp ncce(Te ee E fc cft ncce(Te cc ov
busfuismodie.^ac^ditifumus abl3in pcedetibus:
Igif ea q p funt ab eo:i 13 funt crcata no pitt eemulta ncc
ijucro nec oiuifioe in mlm -z fo:ma:qifi id q6 fegt cic eo
eft ab ci^^centia no ab aliq alio.^iDodus aut t iudiciii oe
B q6 cft in ci^ccntia:? m quc fegf ab co I3:n6 cft modus 1
iudiciufmgjfcqrcf cj:eon6 ^:f5ati6ab I3.©i.n.j3ueni
retabeo oue res Di(crete Ecjcntia vel Due res oifcrctc ej:
gbus fit vnii fic ma 1 foz^comitatia fitillc no jJucnirent
nifi €% Duob^^modis oiuerfis i ci^^cen'. ©i at illi ouo mo/
di ccnt n6 in ei''ccntia f5 comitates ei^^ciTentia^tiic rema/
neret qo oe comitatia ifto?r Duoy:quf(B ecnt6 fua ecn":
1 ficipa cet Diuifibilis i itellcctu.j[a afit^bibuim'' 15 on_/
tca:-: ondim^^Dcftructioneei^^^manifcftu e igf g> ^'"eo^ q
fiita ca p^vnu niieroc:i ^''ccn^icCgdditae e vnita6:ri i
ma: vn nibil cozpop vel foima^ q fii fEfcctiocs cojpo:p
eft catii ci^^^pinquilq: p"" catu cft itclUgetia pura: qt eft
foz^ii5inma:'! ip-i cft p^itclligetiay fcEatar qs nileraui
mu0. Uidef aiit ipa cc pn*" inoucs coip^^vUimii fm yia^
OpituIuniJIir*
celTdery.Crii>6taiit aligs Dfc;qi id q6 fit,a p iio^bibct S
c(Tc fo:' maUs:f5 c):ca fcgf cfle fuc mac.ad q6 oico q> 13
faceret ocbcre:vtcaq funtpoft bac fo:ma5 1 jjanc niam
eet tcrtia in o:dincca"toy :? ect co^ ee mcdiantema:^ iic
m3cetcaccndifo:m3sco:po^q iuntmuitain miido:z
fuap viriu.l3oc aiit cft ic6ueniC8;eo g? fuii tc mae e ec fc
ceptibiletifi:neccftcaecndiaUgdnififm via rcccpt6i8.
£>i aut aUq cj: mai)8 no eft fictiic non cft ma n ift coione
nois.^i aiit fiicrit res pofita ftabilis non ad modii mae
nifi c6ionc noi6:tiic pmi cati copatio adeu:n6 crit in^tit
eft fo:^ in ma nifi c6ione nois. ©i ^ fucrit 13 z"' fic : vt
eo mo quo ab eo eft ma fit gdda;-: eo m6 q ab co cft foi*
fit gdda aUud:ita vt aUa foz%6 beatce mcdiatc ma:ti'ic
fo:^ malis crit fic q> aget actoe in q n6 idiget ma . gcgd
aiit agit fua acttone n6 idiges ma ipm e fcipm cft no idi
ges ma:igf fo:^ ma lis no idigct ma:t oino qguis fo:* ma/
Us fit ca mae cjcbes ca ad effectun Eficics ea:tn ma bf ct
impffionc i ee illi'':-: 13 eft ipa app:opari 1 fignari.0i aiic
pn"' eflcndi faerit Dc n6 ma;ficia noftttunc finc Dii? crit
vn iiq6c5 co j: ca altcri''^ m qd aligd:': n6 vno m6.!oi ^o
n6 fiterit ita:tuc ocftruef fo:ma malc pcderc oc ma vllo
m6:fitt-ctfiip:adi]cimu6 g^adfuiicc maenofulTicitfo:'^
ttfi:f5 (bf eft vt Etialis ca-lboftcp aiit ita clhtiic fola foi*
no p6tponica macoino fuificicsE fc . *piala igif cft non
po(Te«;vtp"'catufitfo:'maU8:f5g' ncfit ma manife»
ftiuscft.Tlcccfl^ariueftigif vtcatiip"'fitfo:^n6 maUs
oino.f.ttcltigctia.£u fcis aiit g? b fiutt itcltigctte 1 aie fe/
parate multe. vn cfle co;: n6 p6t eflc acgfitii ab aUq mc
diantc:q6n6 fit fcEatii.^tenofttgjin vniuerfitatccopq
funt a p;funt co:'' .1 nofti cp oe co^p^^cft polc cc^tu eft in
(e:i qp ncccfl^ariii cft e aliudec:': nofti n6 ec ilUs via ccnjf
di a p abfc^ mediate aliq.&unt igf e^ ipo:f5 mcdiate aU/
quo.£t nofti gj mediii no eft vnitas pura. Tl ofti ct g? cjc
vno f m gj cft vnu no cft nifi vnii.TlcceiTe cft igif vtc^
P catis EE f ccojt fint aliain gbus 05 cc neccflitate 1 mul/
titudine qiiociicp atenirct. ^ntelligetijs.n.fcEatis no pt
eflijaUqmultitiidonifiqucadmodu Dica3:qin catiiEfe
cftpofcccin feipo.li^^optcrp^^aiiteftnccefl^ariu cfle;icd
nccciTitasfuiiCeeftfmq^cftitelUgetia': intelligit fcipj
1 intelUgit p"' ncceflario: viT 05 vt fit in eo muttitudo e;:
13 q? intelligit fe: q6 eft polc e(Tc ^tii in fc:'Z ej: 13 g? intcl
ligitnccefl^itate fuiclTc a p q6eft intcllectii per fc.Tlo cll
aiit ei mu 1 titudo cjc p.n a polTibilitas fui effc cft ci gdda
^ptcr fe n6 ^ptcr p"'.-fed cft ci a p nccciTitas fui eflc;'Z oe»
indcmuUiplicaf El5q6intetUgit pmij:t^ptcr 15 g^in»
telligitfcipmtaUmultipticationequeeft comitascc ftic
vnitatiecj^p.TlosaiitnojJbibemuecj^vnoeflieeenal
vnaqu3:poftcafcquafmt'timdorclatiua:qucn6efteiin
pn^fuicfl^c^ncccftintraein pn^^ftiepftitutioniB^ipotpcc
dielTc vnueicquojJUcniatvniuiDcindc 13 vnucomitct
iudiciii 1 Difp6 vcl .ppctae vel catii.£t itUid ctia fit vnu;
fS^ptcr c6icat{onc ilti^comitatis fcqf vf. co aUgd;EE fl^
jjucniatmultitudo oi8 varia6 ciue cflentia:05 igif vt b^
multitudofitcapofl^ibititatiseflcndialiamuUirodincm
filia cato pmo.gi.n.nocflet r? muttitudo ; j^fccto ndcct
pofcclTc ab co nifi vnii:nec cffct pote clTc ai) eo co:pu8;t
oino no eflet ibi poflibiiita^ multittidinie nifi 15 mo tiii.
3a aiit manifcftii cft nobi6 vf. pdictis g? intcltigcnticfo
paratc funt plure^ nuero:igf no biit cfll: fil cj: p:f5 ncccP
fecftvte>:cctlcntio:oibu6ilti6 fiteffcq6pmiicftcp co:
poft q6 fcqnif intelligetia.Sub vnaquaqj aut itelUgetia
cft celii cu fua ma 1 fua fo^^que cft aia 1 itetligctia infcri"
ca:igf fub oi in telligcntia fun t tria in c(Te. vti 05 vt polTi/
bilitaecfl^cndi btriafitabiUaintclligcntia pmain crca/
tionc^ptcr temitatc q cft noiata in ea:inobitc fi^uif e;c
IRoni
nobiliozemuUis modis.-igif cicpmci intcUigerfaiqtiatu
Itclligit pmii fcgt eealteriiis iKlUgetie iferio:i8 ca:-: in c
quatuifelUgitrciprasircgtejceafoz^^cclivltimiiiei^pfe
ctio:'! f? ell ain-.i pg nas eendi potej q eft ci":q ell rcteta
fquatii itelligitreipiajreftetii cojpcitatl ceU vUimi quc
e(t ptenta in totaiitate celi vUimi: vn ipfar-r id q6 eft coc
^tutifiitricq?cj:ipfafegt iteUigentia^teiceo^qfi eit coc
i^tiiquatiiappzopiiat fibijprifmmodii fui5:fcgf fpa
pma cij fuig partib^^ouob^.f.ma i foz^^ma aiit cft mcdia^
te fo:^:t cofonioei'':^^ poKtaB cendi trabit ad efFcctu id
q6 eftapud ej.f.fo:ma ccU. ©ilrcfi-Difpo iteUigcn^ i in>
tcU!getia:i in cclo i celo:qufcB gucnf t ad iteUigctia ogC'
te q gubernat nraa aias.tlo op5 at vt 15 ,pcedat i ifinitu
ita vt fub vnoqcp fepato fit fepatH.i^icoeni q> fi ey: itcl/
Ugetia^ucniteemultitudimmtiiccrit 13 gp itcntionea
ttluUitudinisq funtin ea:f5n6c6Hertif:itavtinvnaq(6
fteUigetia fit b muUimdo:'Z qp ei" muUitudinc fcquaf I?
cata.Tlec bc itcUigetie funt puen[etes in fpe".ita vt iudi*
fuariiitentioniifintpucnietia^igificipiam^^oriderebac
itetione aUo m6»Ci>icoigif gjceU funtmftifupw nue>'
ru 9 eft in p cato ^'"ad mrtitudinc^ ei^pdicta i pcipuc
ciivnuq&cp ceUi oidif i fua ma5 1 i fui foz^^^igj^ no pt ee
f n"* co^ vnit qd fit catii in p":nec ct pot ee vt vnijqdcp
cozpo;j fit ca ei^-qd e pu8:co2pus en i C); 13 qd cft cozpus
no pot ee pn"* cojpis^ncc ej: 13 ^ b5 '^tutes aiale pot effe
pn^^aieinaUocojBCnoseniiaofidimusqjaiacuiufcp
ccU cft ei'' gfectio i ei'' fo:*:nec eft f«l5a fepata.aU'ogn eet
inteUigetia no aia nec moueret vUo mo nifl ad modUm
ocfideri):nec contingeret in eo variatio ej: motu cozpis
nec cjccofojtio cojgis ptingeretimaginatio i eftimotio;
cofideratio aiit la pduj^it no8 ad ftabiliendii bas oifpo'
nc9 in aiab'' celo:p fic nofli.Siaut rce ita fuerit:tuc non
poteritee^Vtc^raiab^^cclop pueniatactioee in alija co:/
poub^^nfrtmcdiatib^^fuis co^pib^^^fozmeeni^ cojpo^i
co:j: EfcctiocB funt Duob'' modisraut eni funt fo:^:qrum
e^iltie fun t gp mas coipo^:i io ejcntia carii eft iit mate/
rqs co:po:p iUop:t ob ^ colo: ignis no calefacit gdl5:f5
q6 f uerit oduids fuo cozei vtPm copationcm fui cozgis.
&ir fol n6illuminatgdl5:f5 qd fuerit oppo"" fuo cojgi:
autfuntfoj^^^qriiepitlceftgfeipas itopgmas cozpojii
fic aie:qz vnaqcp oia n app:opaaf cojpi^uift q: ei" actio
eftBBiUudcojp^^iinillo.SiaiitoiaeetfcEatc eentie i
actlois vtriufcp ab iUo cozpe^tijc cet aio ois rei no aia iV
Uits tm co2gi8.3ia igf manife"' e fm ocs modos gp vires
cclcftes cj fiit ipzeiTc i fuis cojgib'' n agiit nifi mediatib'
fuia coigib^^^obfurdu c at vtagataia^ mcdfate cozpozc:
cozp^^.n.nopotee mediii intcr aias taia^.SiatiUcagijt
oiaa abfcp mcdiatib^^cojgib^^^tijc bnt foUtoria cjciftcntia
abfcp co:ge:iappiopjiatione ^ octione fegata a fuo ecn'
1 ab ee'n"co:gi3.l5 aiit ert pter jjpofitii.Si oiit no agit il
lud aia:tiic multo min'' aget co:pus illud celefte:aia cn 15
aticeUit co:p"J o:die 1 gfecti6e:gj aut in vnoqqg ceto po
nafaligdqcqinfuocctopneniataligdiipiTiofinein*
fufione fuc centie cii occupaf circo iltndco:pu6 : f5 eius
ce"n^ fit oifcrcta in ej:ntia 1 actioe ab illo co:ge:no8 non
j^bibem''!?:^: 13 cft qd nos vocam'' iteUige'tia fpoliata^:
q: qj ponim'' oducnirc id qd cft poft cduf^ c pter paties a
co:ge:i pter coicas d:i ^ter fof 05 ef j3p:ia5:t pter o^ id
qd oij^im^^cu flabiliuim^^oia^.^a igf certificatu cftgjce
U bnt pn':q fiit necco:ga':nec foz^^co^popt-zqi vnuqdcp
cclo^j app:op:iaf aUcui itlo:p pn^^^^tvniuerfitos aiit co:;r
coicatin vno pn°.Tl6 e dt oubiii 15 ee itcUigetias fimpli
ces fepatos q fiiit cu factura co:por bumono;: q no co:
riipijf:f5 gmanet.^a at 13 monifeltij cifcietijs naliV.q
nec jpueniijt a p pn-ieo 9 tnnlte finti^iia fintyna i fpe.
©iimtuitt
fo$
fS^ci: fiuntifunt catepmi mcdiatealiq:caeautagente8
medic itcr p"':t illas no pntee ifcriozcs eis in o:dine:ga
no fun t ircUigetic fimplices fegate:cac^o oatricee ee I iit
gfcctiones in ce:rccipietcs i?o ee fHntifcrio^es in ccopj
igif vt ca tu p"" fit itcUigctiavna geentia cj: q no pot efTc
multitudo puenies i fpe.^^ntetioes eni q mttiplicon f in
cafmq>muttitudop6tceinca:fifuerintDiuerfecertitu
diiiib'':^"!^ id q6 jpuenit ex vnoqc^ cop ali6 cft in fpe ob
coq6,puenitabalia.©edficn6c6mitabifvniiqdci5eo/
ru q6comit3fatterii:fed atio na.Sif 0 fiierit?ucnie'te5
in certitudine:tiic in q criit oiucrfe 1 multe cu, no fit ibi
oiuirto mac:igif e]ccato p no potefTe multitiido nifi oi»
Hcrfo i fpc.igif be oie terrene n5 ftunt 0 cato p obfcp me/
diateaUacaiacentc.&ilrfitoboicdtop fublimio:e q/
ufcgguenif adcdttiqdfitciifactura eto:p receptibiUu?
gnonie 1 co:ruptioniB:q multipticanf nuo 1 fpe fil'. igit
multitudo recipienti8:cd eftmultitudinis actionis pnci
pij q6eftvniifnecntia:t Bellpoftcopletionesecoiiim
cclcrtiu:': fegtur femg itelUgctia pofb itcjligetid^quoufcB
fiat fpera tHnc:-: oeindc fidt eto 1 optonf recige impffio'
ne vni in fpi mftd nu6 ob itetligetia vltIa.Si eni cd mul
titudis n6 fiucrit in ogcte oebebit ee nccio in patietc:op5
igr vte^ vnaqcp intelligetia fiat itcUfgetia inferio: ea:T
ccltcttijcqufcppolTintfierifHbcitcUigibilesDinifibilcs
muUenuoggmultimdinecdrfi^tvfcB buc gucniut.^a
igif vc manifcdii efl: gp ej: oi iteUigetta fugio:e in ozdine
fm 15 q6 iteUigit p"': jpucnit ee altcri^^inteltigetic inferio
ris ca.©ed f m 15 g> intelligit fcipfaj jpucnict drcnli per
fc tm:co:pu8:co:ptt8 1^0 ccli fit ab ea 1 gmanet medidte
aia ce[efti:oi0 eni fo:ma caufaeH vt fua tnateria fitiefTe
ctu:ipfa enima no babctepifientiam.
GTCapitulum.V.Ocoifpofitione gcnerationie elemen/
to:uacaufisp:imi8.
I <^ ff alTignatij numcrii fperaru celcftiuj fe
\xcf 1 1 cutij eft necio ee ethto:ii;co:gaaut clc
|3'mentariafnntgJiataco:ruptibitia:vndeopo8
iitet vt pncipiaeo:^ jppinqua fint res recipien/
^ltes manerid varietotis 1 moni6:i vt id qd cft
iteUigetiapuran6fitcaufac(Teeo:pfola:opo:tct aiit vt
lam ccrtus fis oc 15 g eo que iam fcpe rcplicouimus a g/
buB iam cjcpcditi fumus:l5 outctnta brit mas in qua c6»
UcniiitifojmasgbusDifferunt^vriopoJtctgjvtadcfTe
©iuerfitotc fuariT fo:riiaru coopercf oiuerfitos oifponu
celo^p^ivtadcfTccouenie^tidcopinma coopcref coue/
nictia oifponis celo;::ceU eni coucniri t in na iudici) mo
lus circutaris:op5 igif vt iudiciit iltius nac fit adiuuons
e(Temae.£t vt id in quo oifTerut fit pncipiii pparotionis
maead fo:masoiuerfa8:caaiit que funt multo couenie*
tia in fpecieigcncrenon funtfola abfcp pfo:tio oUcrius
adiunanris:q6 cfl caufacffcntie:gj in feipfa eft ccucniea
vnrt:necfacitoiuerfa:nifig5dlaliudab fpfa boc igitur
vniinoeftabeanifiggligarioncaUcrius vniu8:q6 re»
ducitcdod vnijaliquid;op5igif vtiUudfit vna oeintcU
Ugenti)8 feparari6:fed vUimo co^ quc fcquif nos:': ipfa
cfl3qggc6fo:tiiJmottiiiccteftiiifluitaligdin quo effc
oefcriptio fo:manj miidiinferio:i6 f m modii poriendi:
qucadmodii i ilto iteltige' ;-: i alijs itelUgetijs eft Dcfcri/
ptiofo:mariifmmodtiagcndiaquopoltca fluunt fo:/
meinbocapp:op:iantC3canonper feipfa foliim6:vnii
eni vnu agit in vnit ficut nofti:fed,pptcrc6fo:tiij co:po/
ru ceteftiu:cuenit igif g? cit 13 rcs app:op:iaucrit oliqui
oe imp:clTionibuB cclcftib^^obfqj mcdidte co:ge etntari
Vclmcdidte:itavtponatiUudfmaptimdine^p;id.poft
comunione quc crit in fua fuba;tuc ob 15 fcgoto fluct foj
ma jppjia 1 oefcribef in illa materia, Xu fis aiit g? vnii
n
no app:op2iat vnu iqmta vnuqftcg coy eft vnu g alt^d
qd fit ei abfcp 9lio:red idiget vt nnt ei appjopjiatojes vv
ucrri:app:op:iato:e3 f o maie funtei'' pgato:ce:p:cpara'
toi ^o cft ille a quo fit pparato gdda:ciii^^ ppatio pttcnic'
rio: e ad rlltid ^ ad aiigd aliudierit aut 15 ppato: eligene
ceidqdefl fibi oigni''^ pmis oatojib'' fo:marii.!3i aute
ma eetf maptitiidinc pma; poflct vtiq^aptari Duob''p/
ri)s:qrc eni magia cligerct vnii qja'.iud;nifi pB oifpone
q ofnt ipjimetca in ea:'i bui^c^t oiucrfitatl yj^atio ad oca
nifiis vna eft:vu no 05 vt ^"' ad iL6 app:op:ict vna ma
poti^^cpalianifiggaligdctqdeiniUama^qdnoefl^nifii
ODtitudo pfecta:ncccfi ppatio:ni(i pgatio gfca ad ipfusj
«dqdcftppm-tl^eltficaqqcunimiti caluerit iiigiit
fitcaicfactio e^'nca -z fo:ra3 aqitatia q coiucta M remo '
tafuntabc6pan'oncfo:mcaqueitati3:f5runt multe coj
parationisadfo:ritaignea:quoplU9 eni T? itedit:ite'dit
ctia ppatio •: augct" aptitudo;-: fit i> iore fo:mc ignee: vt
fiuat fup crS^ vis illi'' Ocftruit .*o5 <\i ma non remanet
fine fo:ma:tiic no eft ci'' cjriitia ej: B folo q? copat eidem
pmiepncipi)9folum6:f5e):lSg7cftcj:feipfa ley. fo:mai
©5 q2 fo:' q oHituit bic ma, mo iam erat ma e^rns finc
ca^tiicnoefbci^cjnitiapfo^mafoliimo^fsg ea 1 media/
lib'' pncipijg fcftanjs vfmcdiatib^^alys velcoriftb''. Si
cnieeteppncipij6pinisfoliim6;tiicn6 cgeretfofa alia:
co qi fo:ma ia pce(Tit.<3j q: c6Heniut ibi in motu drcH^
lari:t Dfntcomitatia nacciua pfiituut nac jppe cuiufcp
ccli:tiic maj cofiituit 13 cuius na coucnit aliq nariij?pa'
rii q funt fo:"':'Z fic mot'' c vilio: Difp6nc:q e ibi;ftc ■: ma
cft vilio: ecn' I5:i fic ibi mot'' eft fcqucs nam eiiis qp cft
in po" Rci ma b c6uenit cu co:qd c(i in po'':'Z fic ibi nac
;ppc t coea fiit pn^jz adiuua tia nam ^p:ia vel ccej: vt 13
fic-z id qd comitat nas ^pa^-z cocs ibi Dc pgationibus
c6fl'ellationi'i oiucrfis intttabilibus ^uenictib'' ieas gg
motu c(t pn" varictatis offponu ■zpcrmutationis eanij
h •: ftrr comirtio fuarii copationii ibi eft ca comi):tioni3
copationis ifto;: elb;: vtadiuuas -z a cojpib'' celeftibus
fiiit ip:e(T ones ico:pa bufmiidipp qlitates q futei jp»
pzie^-z ab illis fluit in buc miidii -z ab aiab''^ illop fiun t
ipzcfrionesinaiasbui^^miidc-z cvbis ite^ti^ib^^fcim^g^
naqeftgubernatrixiffo^pco^po^iccjfipfectio:'^ fojme
fiunt ab aia oifFufa vtadiuto:ioci''. <| £M']cenita'rgda5
tx pKopbatib''^^ cclu5;eo gjc volubile:-: Dj rcuolui fttg
aligd:q6 fit firabile in ci^^plenitudie: vfi pfricationc ci^^cii
co (k-gt calefactio in trfi:q6 pucrtit i igne g^ aiit remotif/
fimu eft ab eo rcmanet gctu^-z q magl acccdet ad fridita
ret fDifTitudinc eft tcrra:g? ^fo ve illo feMgnt'eftcaf5:fcd
min^^calm^ignis^fsqdDceoqdfe^terra eft fpi(Tu;:fcd
mln'' fpilTu; q^ terra^puitas atcato:i9:-z puitas fpiiTitudi
nia faciiit oebere ec bumiditate.Siccitas fo j uenit vt
o:catitate vfej:friditatc vltie.-btiiditas ailt cj fe' tcrra e
frigidio::q v'o fe'' jgnc c ca lidioz 15 e ca ecndi efa^-z 13 c q6
Direrut:n6 c aiit 15 qd pofTit pbarc ^bis fpt!ogifticiG:ncc
cft firmu:cii Diligetcr pffdefatii fuerit.vf .n.l3 cc afr.Tld
a co^pib" celcftib^^.f.vf a qttuoz co:p^b'' er illis vf a luio
ptcto in qttuo: coltectionib^^ervnoqcBeop fluitin bac
mam:q fit pg coicationcaptitudoad fo:ina co:pi6 ITm/
plicis:q cii fitapta rccipitilUiefo:ma3 a Dato:c fozmap
vri vtl3totii fluatab vnoco:Ec:r5fintibic6pationc6;q
f jci'irDcbere ec oiucrfitatcs a cais occiittiB in ca.Xu.n.
cii fcirc volucn 9 ifinnii ce qiJ oircnit cofidcra g> ipfi fe/
fcccnitDcbcrcpmiice cozpusq^ n6bcJtaliqu.1cj:foz.'
tniG coltitiictib'' nifi fo:tn.i co:palc:ncc acqrit aliqud p/
tcrfoz^Sniftgctcrcdario.Mlosauti.ioiidittfocftructio/
nc bui'':'^ ofidim'' cp cc coipie no pficit cj: fola fo:\o:po
reitatieinificii ea itellcxcrio ctali j fozinij. 115 fozmam
Capu Vh
c{'ttn cfl:q pmacoftituitOimelionc.SiiijcnfceDimeB»
fioiii fegt alias fo:mas:q pparat ipfae.Sinaiit^^fidcra
Oif;)6nc raritatis ej: calo:e vf ipifTimdinie e]c frigiditatc,
cozjj'' cni no fit coj.n^^catm^nifi iquatii ipfU5 fegt olf6 iil
motuad 15 vtcalcfaciatitlud:pfitia illitis motue piitis.
qucia oiidimus no cc vioIctii:fcd nalc.Sinautciacom
pletacrajci'' na;p6taiit coccdi vt cii copleta ftieriteiii»
na feruet in loco g clt aptio: fibi ad cofcniidii illucL-cali
dii cn i coferuaf vbi cfl motus:a frigidii vbieft gcs.Dcin
de no cogitaucriitquafr gsillius macDcbuit Dcfcedere
adccntrii^^zalia pseiusvicinari furfu^^^zacciditcicaloi.
SedDecabiiiu3:ci rcddip^t.Jn vniucrfitate enimcJt
leuitae 1 grauitas.©5 dc ptecuiufcpeti ficed : 9> poftqj
certii c(i ptcscfo^gtiatascccoffatgjcu; giiar aliq g9
ci^^inloconecio^fegt vtvnafuEficie9ci''fit fiigioz ciun
mouet furfu5 -z illa fupficies ctt conenictio: fuperiojita/
ti^alia.Jcrpn^i^ofuegnonisnon fit vnafugfides cius
oeo:fu5 'Z alia furfU5:fed q: ftncoubio trafmutata cft gg
motii aliqucg fecitcabfe fitii aliquc:g7aiitmibimagi8
Vf 15 cft q6 fentim^^^putocnim qz ille g 13 Df)citDC gnone
cfntoy: conatus cfl abbzeuiarc 15 alicui fcribcnti fibi ftu
per |3:'z g venit pofl cii cofirinauit oictii cius.^pfc vcro
qui fcripfit 15 fuit bo c^ftindes 1 pcrturbas rc.
CTCapitutii.VI.gtoecura •zoftcnfionc:qHomodo coti*
nenmr rcs fub oiuino iudicio.
^ ftit 11 (5 ''"' pucnim'' ad l5:opii8 c oflo
«^ ' l^H "** dere;q fit nob cura. Tlo onbi*
\a& 3nt tibiia fiiilTe manifeftti? c% pdictis g>
jrcaufcaltiozcs no c6cediif ogari ggnoe id qd
Jlopcranf:nectntedcrealigd^pterno6:necin«
ducircas aligd:ncc accidit eis clectio.boc aiit g? mttc itn
p:ciTiones mirabilcs fiun t in 13 g> giiaf in bOc miido:tii
in gtibue metallo?z:tii in gtibus vegetabiliii t bjutozuj
l5oiu5:'Z in boc cp iteltigif oe gtibus celi no efi: tibi via oi
ccreg5fiatpcrcafU5:q: roinducitteaditidicddu Q> oio
fiunt epgubernatione -: Difp6nc:op5 eni vt fcias q> cura
bo:ii efl q: hoc g? pmus fcit feipfus:'^ g> ab ipfo cft ncci'
tas ozdinationis bonitatis^t g» fua eentia eft cii bonitatl
-r gfcction is Pm g? pofe eft rebus 'z placcnt ei:fiait pzedi
ctii cfl.^^ntclligit igif ozdinatione bonitatie Pm g> polTi
bileeftefTemcl U6:vnde er bocg? intelligit ozdinatio
ne 1 bonitatcqucmcliorclTe p6trmg?ipfeintclligitca
fluit ipfa tali fluj:u quo perfectius pcrucnif od ozdinej
Pm pofTibiUtatc:': bcc eftintcntio Dccura.CCSciae aiit
■cp malix cft multis modie.oicif enimalii vt ocfectus a
cftigno^dtia^zocbititae-z^fozmitasr-zOfmaliivtDoloj
1 triflida in gb" eft aliqua appzebcnfio cac n6 amilTiois
reitifi.Cdaiitmouensbonitatet.pbibene-z facics oc/
bcrceiTeeiuopuationc:aliqn clKeparataquano appze.
hendit ipcditU6:ficut cu nubcs obumbzat 1 ^bibci.t ra/
dio8 folis cii opus elT perf ici per folccia eni ilte cui opus
cftfucritapp:ebenfozapp:ebendctg?foln6 jdeft:r5in
qgtuappzebcnditl5;n6 appjcbendit g? niibcs intcrpo/
fitc funt;fcd inquatii cft vidc6:fcd Pm gjcft vidcnf non
cftDotcnsimpcdituspE 15 velcarene eo:fcdc): 15 q? cft
oliud^aliqnaiitertc^iunctaquiappzebenditoppjchcn"
foz pnationisfalutis^ficutcfiDolctpp aniiffione ptiiiuiv
tatis mcb;icj:calo:c DilTotucte. 3piccni iqiiitu appbc/
ditamilTionccontinuitatis g virtuic q efl in ipib incb:o
ppvncbeditet noccns calm.^am igif piunctJ fiint 15 cii
contingitapp:cbcnlio f in g^ [ jedivimus f.appjcljcnlio
rcni puataru^-zappzcbcfio f "i cp pdtpmtiG.i.appjcbcn
fio rcni q funt.©cd boc app :ebcnfii5 in boc qi cli no cft
malii in feipfo:fcd cfl maiU5 1 crpcctu b-.iiiis rcipjitiatio
cni refpcctu fuc gfectionis 1 lalutia no eU malii re" ipft''
TRoin
t^:itixtfitdccai\tno(itcomcealm±qino cH ipfiHS
ecniCi inalii in ipfoA ejc 13 q-> cft:maiu c(t:cectao cci no
potctTc nifi in oculis:': iqiia til cfl in ociiU'8 no potcc nifi
1113113:1 no efl ci alius modttg EE quc fit no malii. Caloz
oijt.f.g.ci'ifit:$uisqptfi adciig Dolct pg eiJ:maUi3 fit:
b5 tni a~U ii modii q p6t ee no maUl.malij at g ec'ntia c pa'
uatio:ncccftqUb3puatio:nifipu9tiiudicgna^rcriiap'
fectionib'' fue ipcl:i fuc nae.©5 maU'i p accris e ptiatii vt
rctrabeoa iurcfiicpfcctioni9:n6aiitcboniict: puatioc
Bbfoluta;nffii cj: noie ei^-nec ^ct malil qy fit. Si eni ipfa
ect aUq mo malii ect coe.TInllii igrce Pm M gfectione
VltimainqnoeaUgdinpo^fcgf malii:n6 fegt maUjj:
nifibincui^nacftaUgdinpo^-rBfitpp maj^malu \?o
fegt mam gg aUgd p"':^^ ftbi accidit:i pg aUgd nouu;:
qd poltca idamt.Jd aut q6 ej; fcipfa c B cd.f.qz accidit
«UcuimaciinftiofmccaUgd pttrcSs mali cjrtrinfccas
q8 ipMmit in ca aUqna Dilp6n^:q,pb!bct ciuo j>p2ia opti
tudinc a pfcctione:e^ q jpuenit nialu circa iilwfic ma e;:
q«agri4t bo vel cquuscii acciditci epcaieptingetibiis
fK>ni pcioaappronia i Durio:is fuBc:tijcn6 rccipitUnea
rionc 1 figitrat6c5 1 rcctitudine^iio oeturpaf jicreatio.
T15 qz Defucrit g? opus fttit ad pfcctionc c6ptioni6:i gj
opuo fiiit ad fojma^tf^ ages ftjftDcficiens^fcdqz patico
no recipit.^d aiit Q) otingit c jtrinfcats cft vnii:Dc Duo'
bU8.f.velp:obibe8 iterpofitijirctrabe^&a gfcctioncvf
priiiadiunctiiDcftrncs pfcctionc:cj:c"pmifunt nubcs
mtte fibifuBpo(itc:ifpiiTitudo cani ivmbzcaUom m6/
tiiipbibetes impfTione folis in arbozcs ad efatioitcm.
©coi '^ef€"eft cafus gcUt fug bcrbas.-qd tpcdit caru,
EfcctioncintEcruo:adeog»Dcftruitaptitudine^p2i3:i
gcqdcftcijea:oe3aiitcac maUnotnucniiif in bie q fiit
lUbcirculo Utne:gcgd aiitcft fub circulo lunc pcnc nibil
eftcogatione ccterop q funt (iait nofH. i^cidc maUi nd
cotigitnifii aUgb'':^ aUqii fpcb^^cop f uatl:maliiaiit ve
ro 11 ptigit i pHb^^idimduis^nifi aUq fpcs maU.Sciao a t
Q7 maUl e% itctioc puationievrcft maUi $"' ad id qd cft
nccium viytilc pp. nccium vel no eft malu cp'" ad 13:f5
e(t maUi cq"' ad 15 3» polec in bis q fiir raro.Si at iucni/
rct tiic cit (ic id qd c fugfluii i pfcctiDnib'':^ funt Po(t gi
fectiortesfipas^inocflifn coiudiciunacpoifefsD oino
cft pter id qt> Dcbcm^^ofidcrftncc et c malu ^*" od fpcm.
k cptu ad id qd fugaddif fupza oebitij fpci:(ic ignozdtia
feometrie vclpbie vel aliojz b9.l3.n.n6 c maUi5 $"' ad
» q? boics fum'':^^ c malu cp"* ad biida gfcctione ci^^qd
jpdcft.Xu fcics aiit cp 13 no eft f c malii:nifi cit aUgs bo'
minii vfaUq aiafueritapiaad 13. 116 cat apt^aUgecp
P gj c bo vraia;S5 qz u placiut ei pukbiitudo iUi'' rci 1
c6cupifcitea:iadaptaf adilla:(icegopoftca oridi tibi:
flri 15 autji6 crt De na fpei accomodarc fe pfectiotVfcdii
q fequiif gfectionc pmiitavt fi no (tt fiat puatio in aUq
iudf ci} nae:igif malii f it bis q fiit guiflimij c:ptcr 15 at ec
CUud malii in rcb'' nccius fcgf idigctia boni:|3 cni cfnta
nifiecntrepugnatiaipatic^aDriantenopoiTcnt cj: cia
cebe fpcs nobiles.Sicnieiccis n6cet ignisqucpcurrc
tia q accrit i curfu ot nccio iduceret ad ptigedii pinu aU
cui'' pau|2i8:i no ocbcrct aduri: jiifccto in ignc n6 ectVti
litas c6t3. £>cbuit igrnccio vt bonti qo pofc c i bis reb''
no Rt bonii.niff polti^ potc cft.puenire b^ malu ej: co:i
cu co:fluru8 at IJonitatl no fac ocbcrc oimitti bonitatc;
fugabiidate gp aU'gd maUl raro otigcs.icet.n.ei'' oimif ■
fio mai^^malii $ illud malii.puatio cni iiW.q) ee potc cfl
innam3cciiepu3tijpcio:cft«5puatio vni^^aUcui^^rci:
1 io fat"«csetigitcoburi in igneea pditoc vt euadat viu''.
q^mo:i(tneoolojc.*oiarttptcrmitteref l?na bonitatl.
tik eet matii mfto matus 43 15 maUi:q8 e ee^c eC^qz igf
'Bcxtnm '°^
fuit iiT fudicfo ttclligctie copbcdetis ql/tate eendi ozdf'
ncPm ptfnuatocs bonitatis vt itclli^crct Digni"ccb9 rc
cc taU ee ej: q ;3tigit aligd q6 cocedtt cflc malii:i6 opoz/
mitvtfluatc(Tcciu8.(i Siip8aijtDi;ceritfuifle potevt
pm^^DiYpofttozoarctecbonitatcpura imunca malicia
oicercf:qz Bn6 potcoccdiin taUmancriac^ndi:quaui8
po(Titc6ccdiin efTcabfoluto.mancria cniceabfolutiiirv
mun is cft ab boc:i n6 efl: ci fit i8:i 13 eft q6 fliiit a Difp6'
■c pmi:iinucn!f 15 in rcbus intelUgibilib'' 1 aiaUb''^ cc
tcltib^^^fed ilta mancria rcmanfttin polTtbilitate:nec cft
ptcrmilTum ficriillud cc pp malu5 q6 amifcef ei g?' fi 3
fuo cjcozdio no cetoino 1 cct ptermiflii5 n6 cotingcrct R
malij:icet octerius qp fi eev.ca fuu ee fit meU'' ittis ouo '
bu8m3lis:icuenirctl3ctiiq6n6Darctcecaufi8b»oni3
q funt pozcB bis ciis adduceiiib'' malii accidctatr:C);elTe
eni itlarii fcqiiif ce iftarii;i fic eflct maj:ima CI40 in ozdi'
nebonitati8vti8:qE;ui6aiitn6rcfpiciamu8adl5:tuffc5
Hcrteremus c6(iderationc noftra ad boc:g? pofl^ibilitas
eflcndi oiuidif f m modos eozu:qite funt oiucrfa in fuis
Difpofitionibu8;inucnimu3 cp quia fiiit cflc cjcpers malt
acquifimm remanff tmancria eendique ocbuit cc bui?
qiii no ee:qz pcius eit ^ fuii cflie^fiiit ideo ncccflariu,: vt
fluerct e(Te eiu8 ob co: vri fliiit ce qt> cft optimii:i f m mo
du pcUctil.d, bico itcrfi q> malft oicif mttis modis:ma
U15 ciii ofopus abboiabilc:i of matil pncipiu efiis.f.mo
rc8:iDf maluDotozitrifticfa:ipfifia:iDicif malii DC'
fecms rci a fua Efcctionc 1 amifTio rci qua nalitcr ccbe
bat bfc:vf aijt gp quiuic itctiones Dolozis 1 triflicie biit
ee 1 n5 (in t puatozie:ipfc tu fequu f puatioce 1 ocfectus:
matiicniqocinactioib^^^vctcfl rc"ciU8g omifitfua c
fcrtioneppadiictijci^adilliKficut iniuria vct refpcctu
ci" gami(itpfcctioncqu3 o^bfcin gnbernotioneuio:p
Vcla'uitatl;ficfoznicatio:fitrimozC8n6fHnt maU niii
EP 15 gj 15 aducniut ej: illisii funt coiuncta cu puaticib''
efcctioniioicqsopscabfe.TlibilautDcactionib^fnHc
nif Dicimalii:qdn6fitEfcctio cacagetisea5:i foztafle
no cft uiatii nifi rcipectu cie recipictis vcl rcfpectii oltc'
riH3 0geti6:gpzobibcfci«6actioneiniltama:inquaipe
cft oignioz bac aaioe.^niuria oiit j ucnit C}: vtutc qiic
rcntc victozii q cft irafcibiti6:i victozio eli cius pfcctio.
1 ob 15 crcata cfl: f m qd c\t irafcibilis.f. vt fit iteiidee ad
q redi victoii3:i lctcf in ca 1? igif actio $tii od ip5 bona
eflrfcd fi ocbilitaf in agcdo ilUid $tu od 15 eft ci maUtj;
nec e(t molu nifi iniuriato vf aie ronaU:cuiu8 cftBfcctio
frangerc bac virtutc 1 oriari ei:q> fi non pot facere eft ci
maliui boc e(i ei ca efl^icies Dolozc:3ltcru fo cft:ficut cii
ignis adurit:aduflio cniscft pcrfcctio ignis^fcd c(t mala
quatti od eii 0 quo rcmoucf fatus gg ci: vct qzamflit id
qd amifit:matij ailt cuiuo ca cft ocfi^auo 1 penuria:que
occidit cmbzionino e(t ogcns aligs g fccerit illud:fed qz
agens no cgit.l5 igif certc no e(t bonij rcfpectu aUcuius
rci:ma Ui Vo q coiungiin f rcb^^bonie.n^ fu nt nifi c^ vm»
bii8 ciis.vna cft c j: gte maie inquatii eft rccipics fozma
1 pziuatione.attera cft ey. gte agentfs cj: qiio Dcbucmnt
e(fc matia.i qz impoflibilc fuit vt ma bf ct oebitii cc.qo
crot fibi opu6:i vt ogerct octione mac;idco non fuit re/
cipicn9fozma:fedpHatione:fuitigif impotccano rcci'
pcrc oppofita:i fiiit impoffibilc virtutibus agcntib'' no
ciTcoctionce priae alt)s octionibu6:quarii ce cii ii fiicrit
acqujfitrt:ipfe non agant fui actione.^mpolc cfl: cni vt
crcef id q5 in telligif dc igne 1 ipfc n6 c6bitrat.(L'*3tcm
qz vniucrfitas n6 cft pfccta nifi fitcrit in ca calcfactoz:t
nififuerit in ca calcfactoz pbures.fuit idco nccclTevt in'
tentio,pdefletadcflcndii 15 duocj: gbuspzoucnircnt no
cumcta cobHfti5i0.C6buftio cni eft fic cii igr.ie ccburit
^uic O z
mibia Alkaim bois reltgtoli:red cp eft fepius eft inquV
fitioboniintcnriin natfifrcftctiajq&eft fcmg.Sedfe/
pius eftiqi g? plura ejc idiuidiiis fpc^ ftmt rcmota 9 pbu
(lione.Scmpcr i?o cft qi multe fpca no pnt fcruari fem/
pcmili per ce:qle cft ignisiita yt fit coburce.raro 1^0 c(t
ficutidqd^uenitabignibua.f.nocumctaq.pueniutab
ilUa.Sitr cft in oibus alijB cauHs que funt fifce bis : no
cratautbonuptcrmittivtilitatCB frcquctce rcl fanpi/
ternos gg acciltia mala rara^igif bonitatcs quc fiunt ct
bid rcbus fucrut volite pma voliitatc fm modii quo cS
ucnit oici ocu vellc rca;'; fuit volinij maliietid f mmo'
duquieftpcraccidcs^tpjcfcitii ftjitilludfuturd nccio.
ncctttairatHCrt oe;eo.boniiigit iudicatu cftpcr ccntia
1 malc iudicatiieftper aaidee^cncaiit B cfl p^uidctia.
Sifr oc ma ia notu eft:q: ipfo ocficit (n 3ligbU8'.i in ipa
Ocficiunt pfcctioes aliquarii rcrij:fed a Dco mtta fupplc
rur etg» no cft copatio coiuj ad id q6 fibi ocfiritjjollqj
aiititacft tuncno fiiitfapicnttc oiuinc oimitterc fiimas
bonitatea que fcmE;i fcpe funt pp mala aliquo:p indiui/
daop:qn6funtfcmp.fMcoaiitgjrc9in eftimatioc aut
funt rc9:qua:p ec poffibilc cftcffc nifi malc abfolutc:aut
funt re9:qrii ec cft boniJ:t ipofc cfleae ee malas impfe-
ctas;aut funt res in qb'' ptialet bonitas:i cii fticrin t i fuo
cencc eft pote atr ee in naturis eap:aut funt res in gbus
^let malcaut funt rca cqlcs ad vtrdcp oifpone. ©ed
niatiaanoiuenit innaturi8.q>atittotueftmalii vct in
quo pualct vfcft cqualc oii no iucnif .3d vo in cuius ce
^alet bonitas pocnieti'' cft ctTc cuj id pualct in eo e bo/
nii.Si aijt of qrc n6 fuit remotii malii ab eo oino:ita vt
totii eet Ijonij. Jbiccf gp tc ipfa rcs no ect ipfa:co q> ia oi/
pam^gjceei^cfttate ce:qj ipolccftecci'%gn occidatej:
eomalii.Sj li poncrcf f? rc9 ficvt rt accidat cp ea inalij:
tiiceeci^n^eritccqdeftei^fcdcritccaUaru rcru:q fut
■liudabea^iia funtaligd.f.vtfiiccrccf cf no picqf ea;
malida cofccutionc pma^aii^cjrc^^cft ignis cii fucrii ci"
ttfic vt fit ^burcs 1 fiicrii cecoburetis fic:vt cij tctigc/
ritpaniialicuiU8iurtic6burateii:cog?cc pani iili'' iufti
taleeft q> rcceptibile cft c6buftioni6:a fuerit cc vniufcU'
iufcB cof, fic vt accida t ei mot'' oiucrfi 1 flicrit cc' motuii
Diuerfo^ in rcb'' fic vt accidat cis c^curfus:-: cc Duonij
c6curretiruf.agcti3'rpaticti8 fticritlicvt comiiefillud
nalr actio 1 paffio.fi aiit n6 fiicrint fcdaria no criit p:i3.
3n vniuerfTtaic igff no funt o:dinatc virce agctcs ipa>
ticntcs.f.ceicftca 1 tcrreftres nalce 1 aialco:nifi od Dvt
c6ducant ad o:dinc vtc5 cii bac ipoffibilitate.fcj Vt ipti
rintidq6funt;in6iducataliq mala.igif cjc DifponibHs
mudi iter fe adtuice:fcquif vt f la t i aia fo:ma p:aue fn ie
vcl icredulitatl ;vcl alia malicia iii aia vct in co2pc:ita vt
li n6 cet fic o:do vniucrfitatis no cct pfcctU8:i io ncgle*
ctu fuitl5:neecntattcntac6ucnictiaco:n.ipctiaquc nc/
cclTario accidunt.C>ictii cft cni in lcgc.crcatii iflos adim
fcrnii:n6 curo:crcaui iftos ad gadi(u5:n6 curo.(l_ 3tcm
Cictii eft Qpvniucrfitas parata crt ad id ad q6 parata eft.
CrSi gs outoijccrii cp malii no crt ei:ncii:ncq5 rarii^fcd
fepi(Timii.£>iciin''q7 no crt ita:malii crt eni multii:fcd no
fcpKTimu, of la aiit cft iter ki^ 1 multu:5 cni funt inul/
taq iuntmlta:in6fcpc:fictag02C8:gfuntmultii no fC'
pe;ciiaiitc6i"tderaucri9irtiiiriodii oicedi malii:Dc quo
niiclogniuriuenieeilltjinuitoininu8cpbonii:q6 c(iei
oppofttti:i q5 iuenif in ci''ina.^,to aiit magis minus cft
c6gationc bonitaif; aiiap !cmpitcrnarii:vef cft autc q>
mola q luntDcfecluo pfcctionti rc6ariarti funt fqHffinia:
fcdnofuntocmalia 6gbu6no9logmur:i l?mala funt:
fi<.utigno:.itia gcomctric:i ficutocfcctue nimiepulcba'
tudtn(8:aaltombut9Qn6noccnt]2fecti6ibu6 pmismcc
Capi. vn.
l^fectionilNieiquefequtireasquatiiadvtilitarcqneQp»
porcteiceis:^ B mala non funt e>ractioncagcnti6:fcdqj
non ogit agcns:eo q> agcns non eftparatua : vet qiipfn
flo moucniur ad rccipiendii:i iTCcmala funt puotionc*
bofUtatum Pm fupcrfluiiaicm 1 augmentii.
irCapfm.VII.i^jcpcrmiiTioneDiuina.
Vil^cftvtccrtificem^^tSDifpone ahp
P"*^ bumanariicu fiitcpuicoco^Bib'
fui9:3d qua Difponcs pucniiit.05 at te fdir
Q7 Dmiitio alta c q fide recipif : q: ii c via ad
^bddiic.inifiicrcdcdotcftimonio^pbe:fic
illo q eft Dcco ^ bcbit co:p'' apud refurrcctionc.2ru at
ia (cis Dclectatiocs co:po;: 1 gaudia gd funt.le>; eni nra
qua Dcditmabomeib ondit oifponc rcUcitatis imi^ie:
q fiit P5 cop'',!:^ olia epmidio q appbedif itcllu < orgne
oemfatiua^ippUia app:ot>at:i T? e feliajos 1 mif ia ain
rii:poftq5 fut eicutc a co^pib^^fuis^q j3baf arQnib^^-.c^w»
nfeefttmatione6Dct>iiC9fintadimaginadiiea9 niic pg
C99:qs ego oiida . ioapictib'')?^ tbeotogis multo maioi
cupiditas fuit ad ptidii bac fetici'"" q^ feUcitatc copopt
q $ui8 ooref ei9:n6 iii attcdcriitca:nccatTptiatifiitca:
cogationcb^felidiatl.q eft c6tuncta pme )^itaii:ficpau
lopoftotidd.t)C ca igif facia fciri Difp6nc b"^ fclidtotl t
mtf ie:q eft eipria./Co:galaiit fcticiias iaaflignota eft iit
lcgcfcico aiitopo:tcre vt fctasQ? ois ^tus aialie bsDetc
ctatione 1 b)onii:q ftii fibi ppaii bs nocumetii 1 ma[\i:q
fiit ftbi,ppa.i^.g.q:Dclectatio votuptatl ibonitatl «''e
Vtcucniatadcacilita9fenfibili6?uenie'6aliqexgn(g:i
oelectaiio ire cft victo:ia:i Delcctaiio eftimationis eft fii
clucia:t Dclcctotio c6feruatt'ne eft rcco:datio rcrii couc
nictiti.llocumciu ^o vniurcuiufcpco|: eft id q6 cft priii
bis.Scdoc8pucniiitinvno c6i.f.i Edpeqj fuii pucniea
1 fibi aptti cft bomi:i Dcteciatio ^ fii t ds ,f - pa:c6uenice
oiit cuiuftp eof pcr ccntia 1 cenitudine cft odcptio Effe'
crion is in clTcctu q cft qgiu ad ipfos pfcctio. £t b eft vna
radij:.(E3iebevire8qBui6c6icaniin bis intcntiont^b*
tfi o:dine6 cani ccrte Diucrfi funt. Cnius oiit gfcctio eft
nobilio:iabundatio: icuiu6:pfcciiocftma(o: oiutup
nio::i ciuus Efcctioeft fibi vtcinio: 1 p:cparotio: : 1 cu*
ius ocrio cftpcrfecrio: 1 nobilio::-: app:ebenfio eft in fe
fo:tto::iltiu8 Delectatio:qHd bobebit erit c^ccttcntioz z
gtiofto: finc Dubt'o:i 15 e alia radtpco gp fvP cdf ad cffe
citi in pfccri6c aliq cft vt fen tiot illo fieri 1 DCtcctef fm
ci^^qliiaic^n^ cnigcipiiDelcciarionciicrisDu n6b5:t
Diinopcipiiilld no c6cupifcitcd:ncc4)filitad ea5:ficut
frigtdi nafnccnii cft cni \ibiq> coiius b5 Dclcaatione;f$
ipfen6Defidcratcii:nccotticif adeu5 Dcftdcrio:i ittccc/
b:a:qucfuntei43pa:fcdalio Defidcrio:ficcii Dcfidcrat td
q6 fit in co a quo acgrif appbefio p ittiid;i b5 atiq6 no/
cumctii;toinon6imoginoiillud;fit'rctia5dtoifp6ccci
noricirca pulcb:a foyna:i filr furdi circo fonos o^dina*
t06:i io op5 vip:udcn6 bo n6 putct qj ois Dctcciorio cft:
ficui 6lcciotio afini:i cp p' pn"q funtj:ipa Diio fcailo^
ca rcal oi Dclcctarioe 1 gauaio;i q> ^ pa putcb:itudo oni
fcculo|: q eft crin rcgno fuo:i fua virius que cft infinita
n6 fitciin vllimo nobiiitatiaicjrccUciici fuauitatl;fed
ejrtotledo ctivocamue T? octectationc improp:ic.lL 3tc
ofini 1 peco:a biit oclcctaiione 1 fuatiitatc.Ss q c6pa tio
p5t cc fupio^ii od b vilia: 15 cn f imagiiiamne 1 pjcfcnia/
ttir nobis.Jlla ^o non fcimiiB |,Krcqitionc:fcd argiimcn
tationc.noftraigiturDifpofitiocrgaillaeftfictit oiipoQf
tio furdi g nunqua audiuit in ftia puationcimaginandi
Dclcctarioncannonica:cum ipfcfiiccrltis Dcamcniiaic
eiu9:i B eft alia radijr.ff 3ic pfcctio 1 rcocoucnice p:c/
parau dt vtrtuti 3pp:cbcdcti.(cd fi B hicrit jpbibea vcl
THoni
Ipcdies arasabboirebif tfa:i cUgct potfuecftis 5ffu r (tc
cii infirmus aligs abboiat fapozcs oii^ces -z oefidercjt fa
poXQ abbofabilce maloa pcr centtas : q& foztaflc no crt
flbboiatio:fedeftpiiatio oelectationiaficutcii fojmido'
U>fu8 inuenit victo:ii:i oelectatione non pci^Ht easinec
oelectafineat-zPeftqrtaalia radip.CStecu Vtusap/
pjebe'dies fuerit ifccta prio fue pfect/onis no fcntict iil6
nec refugict illudi^ufcp remoucaf impcdies:'Z tiic noce ■
bit eki redibit ad fua nam:queadmodii amaricatue:a Iv
qH nd fentit amarimdine fui oas^quoufc^ rq)aref eius
coplejao:-! mfidcnf mcbza ci':'r tuc refugiet Difp6nc5:q
fibi acddit.Sifr efl aial aliqn falf idies cibii i abbozres
iUii^qpuiBfiitiUegcoucnictio^fibiiDuratin 13 logotge.
Cu aut rcmouef ipedicns reditad Dcbitii fuc nae:i con/
foztaf famcs ci'':-! fuus oppctitus ctbtita vt no poffit ab^
ftinereabco:lcd Dcffruifcli amtttat iUij.b^aiit otigitqc
magnoDolozcii^qcadullioeignis^^zejcvredincglaciet
lediffenfusfic vtcojpusnofentiatiUii.Scdcii rcmo/
ocfipcdicsfentitnocumctiimagnii.poff^autiamalTi/
gnauimus bas radices:op; redire ad id q6 itendimus.
3& CD^icoisifqjfuaBfectioaieronaliscftvtfiatfcrm iit
rclUgibiie ■: Defcribaf in ca fozma totius:t ozdo itclts in
toto:i bonitas Hucs in cile."z vt icipice a pn° totiue^cc
dat ad fubas CjcceUenojcs fpiritalcs abfoUite:': Dcidcad
rpiritates pcdetcs aUquo mo ci: coij^ib''.^ Dcide ad aias
mouetcs co:ga:T poftea ad cozpa ceicftia:i Deindc vt B
oia fun t Dcfcripta in aia ^m oifponcs -z vircs eo;: : ^ufc^
pficiaf in ea Difpo ec vniuerfit3tis:t fic trafeat in fctm in
teUectu inflar ce totius miidi:cerne8 id q6 cH puUrbutu
do abfoUitc:': bonitas abfolutc:'z Dccozvcrus fiatvnii cii
eaifculptacjc^eius^^zDirpdnceius^zinccdcns fm viam
cius coucrfa in (ifitudincB fubc eius.!Sed 13 qiio potcrit
coparari gfcctionib''amabiUb'' aliarii viriii cii turpe fit
okcrceiusozdinccfTc nobilio^e velgfectiojc illis.-^qifi
f ilo;r ad illa nulla oino pQatio eft nec in erceUentia:nec
in pfectionc:nccinmultimdine:necin ccteriegb^^eficif
©elcctatio aF^bcde*tiii:Dc gb^^fupza oiKim^.iSed Diumr
nitasetcrnitatisqtiopot copari Diutumitati variabili
coimptibiU: vel q erit oifpo ei'':cui'' appitcauo cft cotin/
getia fuQficicru pparationc eius q6 ifundif in fuba; fiii
rccepttbilis:itavtfitipmidc fine Difcretioc:qtfi intcUi/
getia t itclUges:-: inteUectii fun t vn ii vel penc vn u.Sed
Q>app:ebenfu5 a feipfo lit pfectius ^ 13.b ioeftoccultu:
tfi id q6 c(i fubtiUus app;ebcnde6:qdda eit q> ttrpoterl
cognofccre pama ifpcctione pdicto:ii.ata rationaUs pUt
ra numcro appzcbcndit^z plus fcrutatur appzcbcnfu; i
plus c);poliatilUtd a fupcradditis^q io funt itra cius iten
cionenifiaccidctalhtipfapcnctrat intcrioza app:ebefi[
1 C):tcrio:a.*'qiio igif b appzcbcfio potcrit comparari illi
flpp:cbenfiomVvelquom6 bec oclcctatiopotcrit compa
rari Delcctadoi fenfibili i befiialit irafcibiUVScd quia
nos in boc nofiro fctb : -z noffro coz|^ Dimcrfi fumus in
moltaturpia.ideondfcntimusiUaDcicctationccuapd
nos foerit alicfaid occaufis ciud:ficut ia alTignauim" in
(lUq Dc pdicas radicibue:? io no ingrimus ca nec aUid
mur ad cl nifi pus oepofucrimus a ccmicib*' noftris iu
giivoUiptatis^tirczfo^ozcscarut-zDeguficmusaUquid
lUiusDelectationis^tricfoztafTeimaginabittHis oc illa
pariialigdtanq§Einterpofitu.©ed pzedpue cii folutc
fiicrin t qoncs i reuelata fibi fuerit iquifita nobilia : tiic
coparatio buius nfc Dclectatiois ad illa nfas oclectatK)
ne erit:ficut copatio oclcctationis fcnfibiU'8:qcft odo:a«
di odo:es giiffatozii DclectabiUii ad Dclcctationc comc/
dcdiea:f5idcic6parabiU'tcr eff logiusabboc. Xuatit
fcis 9? cu intendisin aUgd cp nimie eil tibtcouikft pfcn«
©cptimum '"^
tatHrtiTjialigdinquocflvoluptasrtrcccrinttccUgcre»
rc vnii oe ouob'':^? ptcmncs voUiptate' fifucris nobilia
onimtaieetiavulgarcGDimitmntparotasvoluptates:-!
fullinetlabo^esioolozesmagnos^velnc oetcganf vel
ne crubcfcan t:vcl pg aUqua varietate:vel gp Dcfideriii
alterius rci:bcaiitoes funt bifponcs inteUigibilcs:qm5
pria p:eponiiteis qiie naUter oebeteU'gcrc:'z jDptcrea (u
ffinent multa bo:rcnda nat:e% qiio fcice g? IV fines itelli
gibile8p:cctofiffimifuntaieinrebU6vilibu6:qptoniagl
inrebti8Cj:cellcntio:ibusaieeriavilC8fcntiut bonuvel
maU'i:q6 acddit rebus viUbue^-z non ientiiit:q6 accidit
rebuscjcccUcntibus^ptcroccafioncsqueiajOictefiit.
Sedpofhqgfcparatifuerimusacozpcfiaianfa Dii f^it
in co:pc aiaducrtitfua pcrfecrionc fibiamabi.equa no C
ctladcpta cii ipfa nalitcrtenderetadca:iteUigit q> em
in etfccm fed fua occupatio cii co:po»;ficut oipmus fa»
ciebat ea5 obUuifci fut^pfius:'^ eius q6 amare o;:ficut f /
firmus^ obliuifdf eitis q6 opus efl rcffaurare^ eo q6
rcfoluif;oeco obUuiidf oelectariin Dnlci^zcocupirccrc:
t incUnaf ad pcupifccndii q funt vcrcabboiabilia:? tiic
accidilt aie ootoz i triflicia jspter amiflione eius : ficut
acciditDclcctatio qua fccimus DebercefTe:'^ jjbauimus
magnitudine fuiozdtnis:igif illud c ifcUdtaS:'^ laboz no
cqlisfegationi prinuationis ab igne:? etia; cozruptioni
1 permutationi c6plerionis a gtacie:igif tiic crit qfi pa*
raUfi8:qua afTtgnauim'' in pdictis:qua.f.agit in co ignis
1 glades:f5 ma q cff iftcta in fugficic fcnfus j?bibet fcn/
fire ea i Epedcrc.Sif o poftea contigerit rcmoueri ipc/
dics fcnritoolozc magnii.cii aiit f me itelUgibilis fiicric
cofccuta veritatc tcrmino pfcctionis f m gp fibi eft pofc:
tiicciifepatafiieritaco:po:epficKfincagfectionequa
fibi pole eft pfeg od fititudfne paUttcLcuicii pfentaicv
bus c6cupifdbili8 1 copeUif guftarc cibu oelectabilem
ipfe n6 fentit.©i "io rcmouef paUfiB ab co:ftatf fpecola^
turma)cimaoetectationc:f5iUaoctcctation6eftDcgne
oclectattoisfenfitMUe^zaialisvUomo^imoeftoelccta/
ctatiocouenice oifponi nali:q eft fubtjs viuis puris ; i e
cjrceUctioz-znobiUozoiDcUrctationc^-zljcftfcUcitas.^l/
la vero alia c labo: 'z iftlicitas^fs b labo: non crit vniuf/
cuiHfcgimEfccti^rcd co:p g p vuttc t* cUigibiie acgfieruC
ocfidcriii (uc pcrfectionie^cx: 15 g» ia^ batii eft apud co8
6 na aieec:v,t appbedat gdditatc vniucrfitatl p adeprio
ne ignoti cjcnoto i pfcctois in cf(ectu:iq> boc no eft fibl
t% na pma:necetia e):cetcrt8vtutibu6:fedgceperuntg>
bc gfcctioncs no fiunt nifi poft atiqs cas.aief o i vircs
iimpUces pure funt qfi y le fubiccta cii non acgmnt vlU>
mo 13 oefideriii.l3 cni Dcfideriii no fft nec figillaf i futSa
aic nifi poftqjjsbatii e d I? ce rc6;qrii fcia no acgrif niff
pmediostermino6:fictnnofti:ancel3 aiitn6craf.co g»
Bocfideriiifegffniasqn6funtaiefniap^fcdfniaadc/
pto.Cii igif bi afTcquunf bac fnia5:comitaf aiam neci»
13 Defiderriii:q poftt^ fiicrit fepata fi nondii adepta ftiit
id quo poft fcpararionc pemeniat ad pfectionc icidct in
bac mancria laboziscterni^cog? pncipia babitusfciatis
n6 acgrunf nifi per cozp'' tm:fed cozp" ia n6 eft. 3fti f o
ant ncgligiit ftudcre ad acgrendii per fecrionc bumanas
autaducrfanf autnegat i oefendiitfnias falfas^q funt
prievcris fentcti}8:gaiitnegatfut6terio:is Difpcni6:eo
Q>acgficrritDifp6nc8 prias pfcctioni.Ss^tiioe ima/
ginariocitclUgibiliiioPo^tcataiasboisacgrerc ad boc
Vt ptrafcat terminti i q eft illa q inddit in bunc labozcs
ita vt cii ptrafierit iltii terminu beaf fiducia ilU^fclidta
ds:n6 eft mibi porecerte Detcrminare:fcd cft pencpotc:
qz puto 13 ce.f.vt aia bois imaginct pn' feparata f iffinie
1 credat illa cc crcduUtotc vcriiTima:co 97 funt apd ea k
;auic. o }
eemonrtratione:^ vt fdat cae finales : i co^ q kidut in
mot' vles abfcg Btkularib' no bntib'' fine;t vr quiefcot
apud eu oifpo toti'':-z cogatio fna;: i^tiii iter fe adtuice : i
ozdinatio jjueniesa p pn° vfc^ ad vltimii eop q funt : i
coipq icidiit itcr ea:-! vt imaginetcura:t qlrefti^zvt ccn
tia que pcedit ofa ccrtificet q le eft fuij e€j3p2iii:i qua lis
rnitast^zqtrpotfcin^ita vtno comitet ea multitudoi
alteratio vHo moi-z qtio eft ad ca ;3gatioojdinati6i6 eo/
ru 9 fut.t oeide cp fpeculatoz ^to plus addiderit fpecu /
lationis ta to plus addet aptitudo ad felicitate:': q? no It
berat bo ab ^ mudo:': ab ei^illccebjie^nili polt^ totus
fafpefos ab illo miido oeftderct id q5 c(t ibi:i amoz eo;:
que funt ibi remoueat cTi oino a cofideratione ei'':^^ eH
i} pi)ftfc.£>icoetgj B ^imima felicitas no gficif :nifi;gg re
ctitudine illius gtis aie q eil pzactica:'; ppona ad B^pd
nc^uisiloijcerim^^fjinpdictl.twcoigit qj mo:cs fiit
babit^Bgque facile^ucniut ab afa aliqua actiocs abfcp
pmeditatioe. Ji afit pccptii e i lib.oc mo^ib^^vt tenca t
mediocritas i acqrat bit' vniuerfitatisvel mcdiocrita'
lisrbitus aut mediocritatis b; ce in f tutc ronali:i ^wte
oiali.Ssini^nteaialicll^cuacgritcioirpofubicctionis.
5n ^tute f 0 ronaU cft cii acgrif ei oifpo aptitiidinis i pa
tiedi:queadmodu babit' nimie ptinetic:': nimie fofonis
funtinxJtutcronali: irJtutcaialiin vtrifcggfunt eprio
mcdiocritatis.TlotiicJlaiitgjnimiacotinetia^tnimia
forofuntcoucnientiozcs^tutiaiali.Cueni cofoztatv^t'
aialis:': acgrit ei babitue oiiandufitin aia ronali oifpo
fubieaiois i {pzeiTio pafTiois iiiiget in aia ronali:cuiu3
naeftponereaias nimis ligatd ciicojpe:i nimisaffecta
circaillud^babif^o mediocritatis itelligif cc liberatio
bois a oifponib^^fubicctibilib^g cofcruataiam ronalcm
f m nam fua cii acgfitioe oifpon ig crige'di fe i oefpiciedi
13 q6 no eft priu fue fnbe:ncc cfl iclinas ad ea ad Ete coz
poji3:f5agteei'':mcdiocrita9.n.femg fmouetobea ouo
e;:trcma.(J_ "Jtcfuba; aie cozpusoccupat i rcdditflulta
tfadt ea obliuifcifui oeiidenj jjpztj^-ziquircdi Efectocs
que fibi coi;Ktit i gcipie'di oclectation e cf&tionis fi caj
biicrit vrEdpiedi aligd oe pfectioc fi no btierit ea.Tlon
Q> aia fit ipzcflfa cozgivel ftibmerfa in eo:f5 qz l^atio itcr
fllaouoqeiloenderiii nalcgitbemadiiUud i agitandi
affectioesd^^igcgdfueueneritciqeacddetib^cozEisi
babitib''^ ipzimiif in ca:qrii pn"'cft cozp^cpoft^ aiit fei
fgjita e:remanet in ea bitus adept''^^ coiuctioc fua cii eo.
t e penc filfis oifponi fue i co:q ^o pUts minuit :ta to pl'
remouet obltuio mof ocfideri} fuc pfccti6i9:qz p 15 qd
oe tlb remanet cii ilta e itcrpo:ne coiugat pure loco im
fclidtatl^-reTrbis motib^^Eturbatiuis bic magnificard'
t3oloi.(£Jtecp]iy oifpocozEalisfitpriafucfuecr noci/
tta no fac n6currerc:nificozp''i nimia fubmerfio cius in
lllnd.0ed cu fcpat aia a cozpc fentit illa prietate ce ma/
gna:iq:nocuitfibimultii.l5aiit noatmcntii^iB ooloz
Boec^aliq coraitatiifepabilirfedexaccidcti ejrtranco.
BcctTs ^o cjcncti no ourat:ncc retnanet;f5 remouet ^i OC''
ItmifceiTantib^^actfoniV^q ifligebat illaoifponealTtdui
tate fuat-fcjcq fegf:vt pena ^oebef buic no rtt peni6;fed
rcmoueaf 1 ocleaf paulati:qufqjpurificata aia gueniat
od felicitatc fibi jppziaaic ^o ifipictes^quc n 6 acgficriit
Cfideriii boni:ncc acgfieriit oifpones malas cil fiicrit fe/
pate a cojpc mercbun f aligd oc magninidine miferico:
dicoei:'z oliqucmodil refrigeri):fi gs ^ ocgfferit oifpo/
ncscozEismalasinccfticritapudeii alio oifpon ifi bcc;
necintetioq aduerfef ci:'r refiigiat^ci^^fincDubio oefldc/
riii erit jjnius od iudidii coidis eiue jS^aita igif o cozpc
punief pcna foztippamilTione cozpis^iiudicg cozpozis
frdudulentaacquifitioncd'':^;^ oefiderauerat.5nnfm
Capu
etus eni il oeftructii eft:fcd mozee g fviemt ej^ffectiot
necozEisadbucEmanct. Uf e'teeverii idq&oidtgda
cj:fapie'tib''.f.gj be oicq fimt mundccti fcEonf a cozpe;
fcd in fincinbcret eis gda modue fidei;q cft alijs fibi c6
fitibus:Pm gp folet oici vulgo;i folet imaginari in aiab''
co^ oc bac cii ipfi fepanf a cojec ii "6 eft eis itcntio tra#
bcs eos ad fuEioze pte ad pfect ionc ad 15 vt felicitef .illa
fclicitatcnecocfidcriiiperfcctionisadl? vtaffligat pe*
na illa:fcd oes cozum oifponcs aiales iclinan f ifcrius.-t
reftriganf circa cozpus:tiic no eft phibitia gn mae cele
ftcsfintfubiccteactioib^^aieinfeipfis.oi^criitcni gj ga
ftjfaimaginatgcgdcrcdcbatoc oifponib^^altcrt' miidi.
io inftfm dP e qd pot imaginari ca cft aliqd c;: cozEibu»
cclcftib'':^ ideovidet gcgd oictu fibi ftterit in boc miido
oe oifponib'' fepulcbzi i oe rcfurrectionc eoiu-.i oefum»
mis bonitatibus:aie ^o male vidctetiajpena qua imagt
nauerant in bocmundotiaffligunf ea:rozma eni imagi
natanScftocbiliozfenfibilirfcdcftmaioz imprcflTone i
claritatc:ft'cutvidcmu3infomni3.foztaffeenififomnia<
tii maius cft pzo mo fuo $ fenfibilc:tiic cgto magis illd
qdcftin aliofecub fojtius cft^ q6 eft i fomnie ee paa
citateipcdietiii icjrpoliationc aiei claritate recipicntis
fozma cni q vf in fomnis vel q fentif in vigilia : ficut tu
nofti no eft nifi ocfcripta in aia:f5 vna earu icipit ab inte
riozi 1 oefccdit ad illud;altcra "fo icipitab cj:terioji;i cr»
gif ad illud.cu aiit ocfcribit in aia Eficif ibi appbe'fio vi
fa:fcd no fadt Delcctari:nec noceri certeinifi 15 q6 cft oc/
fcriptu in aia no qd eft eic:gcgcd aiit oefcribif in aia ogit
fHaactione:c|ui6 iio beatcamc]ctrifecus.ca eni eentiaf
eft 15 oefcriptio:q:trifeca Vo eft ca e accttsvel ca cae.bec
igif felicitas i ifclicitasvilcs funt:qz fiit in pEotJocaio?:
Viliu:aiefofanctclongefuntabbui90iTp6nibus:qzc6>
{ungunffucperfectioniEfe:iimergunfinoelectationc
f i{Tima:i libcranf a fpeculati6cdU6;qd cft poft ipfas i a
femitute q crant oimodo liberationc. Si aiit rcmafcrit
in cis affectio:oe 15 crcdibilisvlmozalis nocebit eis:i rc
tardabunfEE^^^^^^I^^uedo gradu fuperio:j?:qnouf(9
oeleaf illa impzeffio:i tunc c6fcquetur illii.
CTSjrplicittractatus.lX.Cum auplio oci.3ncipif .X«
(CCapitulu.I.£5C pncipio;ioc j3miffione gcncrair : i oe
inli>irationibus i ozationibus cjcatiditis i flagcllis ccle/
llibu8.ioccdmemozationeDifpofitionu pjopbie:i ciO
pofitione iudici) oe ftcllis.
/u-— ,j =i] /^ ffrt f t ^ ""f ^^ ^^t a pmo;tiic gc*
5e?lltJUklgdPfegtaliudeft ifcrius
in ozdinc fuo pozenec ccffat ocfccdere g
grodu6.5nbocaiitpmu6gradu6eftan'
gclo^j fpiritaliii fpoliatop g vocanf itcl/
ligcntie;poft bcc cft ozdo ongcio^ fpiri/
taliiig vocanf aiciibifunt angciiadmi/
niftratoze6:poftea eft ozdo cojpo;:ccleftiii cj: gbus alid
cft nobilius alio:fic vfqucquo pucniaf od vltfmu cozu^:
poft 15 aut incipit elTc matcrie rccipictie fozmos gcnera/
tas cojruptibiie3;q p iueftif fojmis clntop:i ocinde gr«
dotim infojmof fojmis oliozu5:pjimi"i igitur cfie q6 eft
intcrillaeftidqdvilius i infcriuseft co q5 lccjiiitunqd
autcm cft vilius inter ca:cft iTiatcrio:poftca clnta:oeide
copofita c6geIata:poftca vcgetabilia.ocldc aialia bjutsi
poftca bomo.Cj: bis aiit nobiliur. cft bomo:i poftca aid
lia.ocindevegciabiliofiicdc^boib^^illecftnobilioj.-cu/
ius aia fit intelligcn tia in effectu:i acquirit mojcs g fun t
boneftatis piacticcx% bis atitem illc e;:ccllcntioj cft qul
eft aptiis ad ozdincm pzopbic : i B cft illc:in cuius viti'
busonimalibusfuntbe trespzopzietotcs.fcs vt oudiot
verbum DCkivideat angclod tronffiguratos cozam fcin
a
IBccimi
foima <fie poflfentvidcri.^a aut ondimiw qliter fiat B:
t ofidim^^tjn euicui fit T? reuclatio traffomiant angc
Uiz ftt in dH9 ouribus vopqua ipfe auditrq eft cj: partc
cdiangcloyt^zauditcai^uisnofitvcrbii boi«m:nec
aialietcrrcni.-tbiccftcHiDat fpiis j?pf3ic;T ficM idqd
i^imii fita pncipio vfcp ad gradii mac ftiit itclligctia.De/
nde af a:pollca coipua celefteiJTc 13 incipit ce a co:gfb':
poOca ad aiaacDcide ad intclligetiaa.^Ha aiit fo:ma no
nuit oino nifl ab itlis pncip^6:ea ^o q fiunt in 13 mundo
fiunt cjccoflictiVviriii agctfiii parictiii terrcna|j feque
tii}?fitctU8viriiiagetiiicclelhu:factura aut cius:q6fit
ej: virib'' tcrrenis coplet oe ouab'' caulis: vna eil vires
agetes in cts vel nalcs vel voliitan'e:alia efl vires pafti'
ncvelnalcsvclaialcB.Sedej: vtrib^^cclefhVftiit im<
pffiones in B cojija q fun t ifi-a ea:tribus modie^^vn^co^r
eft €% feipfis Pm cp nibil oeaialib^^cit ca in co oio:-: 15 cfl
tjfna fuo^ cozpo:^:': fuarii viriii cojEaliu f m figuratfo/
iieB:q c% cis pcurriit cu vtnVtcrrcnie:-: ppatioib'' q fijt
Itcr ea.0c6melt cj: ipfaru naturis aialib^^item^cft c6i/
catio aliq q cfl illis cu Difpontb^terrcnis:-; b no funtofo
«ifi co mo 3 oica.^Ha.n.notii c ribi qj aie co:po|: celdtiCi
biitmodii agediiitcrioib^^gticularib^Pm via no pure
ltelligibilc.£arii cnicfl pjenircad ^bc(Toneco:p:quc
fiiitEticulariii-gappbefifoncDilKcrioiBfuarilcap.-qiaj
fiit iqultii fiit cac:': ei''q6 puenite^cis^no aiitjjucniiit:
nifi ad nalia i volutaria q oebetce etvoltitaria HmuSt
lia:q no fiit f irma:nec Eucniiit ad vlolctia : violc'.n,aut
fiut p violctia nlc vle violeria volHntatl:od qs gucnit
refotbi oib^^violctl.Dcidevoliitatcs ftiitpofl^no fwcft.
1 io bnt cas ejc gb'' piTr jsucnitit facictib'' cae ce ocbcrc,
Tlocat voliitasa voliitatcalioqn irct 15 i ift'nitii;ncca
n5 volctl :aliogn ouraretvoliitas qpdiu ouraret na:vo'
liitates aut fiiit a caulTs:^ fiiit facietib^^oebcrc eiix idu/
cetib'' 1 initctib'' tcrrcnis vrccleflib':q faciut Dcbcre ec
nccio illl volutate:nalia aiitpoftqgia funt collituta c6/
fiat 95 fi f ifit finc oubio pcde't ct cj: rcb'' ccleffib'' i tcrrc
nis.Ji aiit nofli r? ey: pdictis:f5 pB pfiictii iftarii caru? i
lmpulfH5 ea?::': pg reducrione carii in o:dinc5 rctrabuf
ftib motu celeiiiCu atit cognita tibi fiunt pma itiqudtii
funt p^i Difpo eoiii in fuo Dcfccfu ad fcqueri3:fcies fcga
necio:t cj: bis nofriq^ aic celcfccs : i q6 e fupza cas fciiit
nccio |2ticwlaria;eiu6 aiit q6 cfl fupza cas cognirio oe iU
lis cft mo vri.^pfa ^o fciut mo gticularfcficvidiisvcl in*
duces ad vidcdii q6 eii pris fcnfibU8;igrt ITneDubio fci/
Hntipfcidq^fnmrueH^-ifincoubioipfefciHntiplcrifcp
qtte particulariu quid fttmclius t aptius -z pzopinquiue
bonitati abfolutc oc ouob' polTibilib''.^! aiit oiidimHs
q> imaginationee:q funttlliscaufTs funt pndpiaecndiil
Gsfojmas t5cijfticritporcs:nccftienu ibicacccleltes
fo:rio:es illis ima^nationibU9:q fun t poics cis.-ncc g» c
in vna Etc oiuifiots pter bac tertia.Cii oiit res ita ftierit:
nccius crit ce id q6 cft polc no cj: ca terrena:nec ej: cm/
la nali ccli^fj cj: impfTioc a^iq ab bis rcb'' vircs ccleftcs.
Bautno e va ipjcfTio^fcdefi ipjclTio pn^^^ccndiilla rcj a
Kb"^ ccleftib^^.cii eni illa itellcj:erint p^tiic itclligct illaj
r^tcii itcllejreritilla re ttclligc'tidq6 cfl- couenieri^^ce;
cit aiit itcllqccrit b ftari ftet cu nibil fticrit in co,pbibc9.
fc5vl'puatiocacnalisterrenececaenali6terrcne:pua^
tio 1^0 cac naf terrcnceft.)?.g.cii aliq rcs c facifo ce calo
rc:f5 no ed ^t'' calcfacicsnalie terrena;calefactio igit il '
la fit tmaginarioicclcfTi ob 13 g^ bonu5 eft ee illa:qucad
modiifitincozpib^^boiu, cj^caisimaginationii boius:
ficii nofiiej:pdictl.c):e"' >fo kdino e^pbibes ttn:puatio
cac calcfactioierf; ec cac ifrt'gidati6is;imaginarioni igit
cclefliDceecalozeaduerfat id q6 facitnecioeefrigidus
Tlbjutium
iOS
pgviolctta iftigidadi;queadmodij nra$ imaginationes
irafccdi copmit i nob ca ifrigidas^modi igfbufoifionie
fiit gmutarioce repnalii'i vl tfpiratiocs additc ingrcnti
vel alij ab co vfcomij^rio iftof :qp vnii vfpla cj: cis fif
idHcatadfinevril^.ppatioautrogadiadacgre'daillam
ftHtecftficcoEatiomanifeftarionisad acgredii mani/
feitatione rei:f5 13 totit fluit Defup:nec 15 totus fcgtur cjc
imaginarionccclcftiu tifi.Scd qi pmus vcr^nouit 13 to
ta Pm modii quc oidm^^cc illi pucnie'tc:i6 ab eo icipit ec
ois ei^-q6 fit;fed mediatc aliq:i f m 15 cfi fcia ci''.igit PE
bas cas jjfuntboibus ofoncs i facrificia : i pcipiic leta/ JSfonee p»
nie p plHHia:'! alio ^9.05 vt timcos reddere malii ,p ctia '""' t^iJ*»*
lo^tfTHdcasreddcrebontipzobono^aifrciccrritudofa
dctteftigercmalu.ioedcertitudob^^cftcuidctiamira' jfJdScK wS
CHloj: ci^^^miracfa i?o d'' fiit ec fuoj: pticulariii:l5 aut oif/ !„ ^ „,1,,
pofTtio eft itellecta apud pn'';^^ igit vt beat ef[e.^i ailt
no b5CC;tiic 13 cft fecretu:q6 nos no af^cdim^^rvclcca
alia ipcdie6:ne illud ft t oigni'' ee q^ I5;ee aiitillud:': ec 15
fireli ipofecii aut volucrl fcire g? rcs^qs itclligis vtilcs
iducutadcdmoditates:'! gp funt na fm modovnitionie
que ia nolti:t certus cs.cofidera Difpone vrilitaris mcm
biop in aialib'' t plaris:'! qiio vniiq6tg eo^ creata ed-.i
no dt ibi ca nalis vllo m6:f5 pn"" ci^^cft finc oubio cj:cii
ra Dina Pm gj tu ia noflicura.Sifr credcce iftarii inten
tionii pcderee); cura ocif m g? tu id nofti oe cura:fic ills
pcdcte^ cura.@cias ct q: q6 plus appjobatvulgits:': t;
1 oic vcrii c:nec reftigiiit 15 nifi illi g volut vidcripl5i:eo
Qp ignoiatcastacrioee iHo^.^aaiitin bac maneria fe>
dmus libiii oc pct6'.i d''oppoftto.'5ndcg attende oifpo/
ncifto;: 01113:1 credcq6Df DCDiiiintsfiagellia.^ Dcfccn/
diit fnp ciuitatcs fTagitiolb:p;i fug boics iniurtofo8:i c6
fTdcra qlr Dcfendif vcritas.Scias ctia q> ca ofonis Yr.i
cfc:i fitr CHetusiniurici pcri no fiit nifi illinc.pn^cni ko
rCt oiu; gueniiit vfcp od nam vel voliitate vcl cafiis nac
Vo pn"" eft illinc;f5 voliitatee^q fiit in nob funj poll^ ito
fticrut;flcgdQut cft poftqg no ftiitcam b5.igit ois volii/
tas q eft in nob:cam b5:ca aiit bui^^volutatis no tedit ad
ifi"':^^ ad aliq q accidiit qctrifccus tcrrena.f.i celeftd:!?
tcrrcna pucniiit ad ceIefti3;collcctio igif bo:ii oiu5^uc ^
mt nccio ej: neciratc DincvoIiitatl.CCi^aft'8 ant fit ^j co
curfu 01115 bop.ciienirefolueris oia.-^fecto reducct ad
pn\-qp nccitas ocfccdit a Dco.^udiciu; oiit oci eft pma
pofitio ft'mptcpimefurarioeftidadq6 Eucnitiudiciuj
gradatuqucadmodu fl faccret Dcbcrc piiictoce rc^ fttn
pU'ciii;q iquatu fiit fimpliccs rcfcriiC ad iudiciu 1 mada
cii Dinii p^.joiat potc eetalicui boiu$fcire oia:ca q fiut t
ccIo:t i tcrra:i nae cof fciret vtic^ q 1 qtr fut ftitura.vil
aftrolog'' iftc acto: iudido:;::qifi pones ei'* p':i jpponcs
^''noiniwnfoemrationi^fsaliqitinitHnfcjcpi^^vclpjo/
pBic:i3liqii vtit argumetatioib^^pocticis irctbo:iciB I
Kia ^b6nc:id no cofidit nilT in flgnis vni^gnis ej: caufTs
eof :q fiiifci 15 funt e3;q funt in celo.eo gy no ^mittat fc
copbcdcreocs Difp6ncs:q fiit in ceIo;$His cni B^mitte
retnob:iiplerct:n6ttrectdpofeponerenos ifeips fic:
Vtcopbcdam"' eeoiusillopin vnoqtptEe^qguisqgtiiad
actione:inamfHaoiaillafintcognitaapudno8.Beni5
nofufficitnifl fciat ;anfTntvcInofl fint;qHcodmodii no
fufTic ribi fdrc igne cc calidii calcfacicte 1 facietc B:i 15
iadfcicdiiq>iacalcfcc:nift pue fcieseiiftufrcibi.qcat
via aftrologie i aritbmetica:q pofTit nob oaf cogne:quc
fiiiticoringiitincelo.ioieniipfepolTet^poncrenost
fcips iTc vt copbcderem'' 15 totii:n6 tit pofTcm" p 15 pfd/
rcabiiria.abiTria.n.q fut i via fiedino pficiunt^nifi pco/
mij:tione6 rcrucclertiii:ii6 fHftincm^^Dfenosfciretaq
Ijj copUtione fui nut:q: cni^ej^eis.-qda funt ptcrita:i qdi
;Suic O 4.
fleneftcre/
rdendii «nro<'
logia.
2feeta. Enctatti^
fequetfa:? cj: ci8:qda runtdgentfa:': qucdapattctfarrcj:
«9 qda ftjnt naluj:iqucdavelut9ria:i6 n6pntc)plcri&
p fola celcrtia:nifi cop:cbcnd£jt gcgd cotinct fn vtrf fcp.
Hcccftitas afi t vniufcufnrqp eo:ii pjopjie eft id qd pcn^
dctepabfente^tionopoltHmus ppzcbcndcrc abfcntfa.
vndc no ocbcm'' adbcreiroino vcrbi6Co;::quauiiB c6>
ccdamus p:o bcnepladto noftro cp quicquid nobis oat
e^ fufs jjponibus fapientialibus vcrii cfle.
CTCaprm.Il.tycftabiUendo^pfjam^tqualis eft o;atfo
j?pBeadDeti alti(Timum:t oc pzomifTione.
r>.y*aiitiamnotiic(req6b6Drtacetcrie
' ^^ aialibus fn P cp vita efus occoja non
^^^^^^Jeflctfivn^^foluBeet^nocnifoluspofTctfufffcc
il^^l rcgubcmanonf fut^plTus^nnc c6fo2tfo alfcui^
'«'riafacliuuatis fe in ncccflTtatibus fuo^ negodo:p.
tlccenarf u elT eni vt vnf boi ali vacatf alfus fue fpcf ml
nfftrefcqj.f .g.B erat g auferat f llf alfgd:i f lle g obediet
bufc-^fUeg cofuctbufc^tillf auferataciiille:cu fgit co^
iwlan t ITc fft vf ta co:p fufffdes:'z ob boc ctfa flift ncciuj
Vfndricfuitate8tcongregatfones:gcfi<penfncgle]cerit
vfndrf duf tatf fm c6ditiones cfuitatfs^fcd couenitit cuj
aligbu3Viuerecotentic6fo2tioeo^tffi:i(Titale3 vnr ec
remotia gcncrcbouij ^iati pfcctionibus eo]::picfcrtt
qj cii ncccflariu fit ffbi vcl alu cofiricopulariaaflTimfla'
rf duibU3:q$ pofTqg ita eft.XDanilclTii eft tiic cp ad per/
manendu ee bois necia eft c6fcatio.c6icatio aut n6 p6t
Cffci:nili Sctib^^^-ralus caulTsncceflanjs^qfuntlei^^.^n
^Tjus aut neceflarfc funt conftftutfoncs i luftfcfa. Zd
coftftutfones atit i iufticii ncccflaruis eft coftimtoz'^ fu
ftftfcciceaito:. Veceiitm 15 ITtg pfuadcatboibTuare
pftitutfoes.": nece cft:vt 15 ITt bo g no pcrmfttat bofes^fc
quf fuas fniasfn l5:tDfflentirefn vfucdo^vnufquffc^co'
riigdfftlTbfiiuftfcfatgdiniuria.-vndcnccium eft bui^
bof^eflein^gncbofusccuiuscemagisneccflarfii e^ ^
natiiutas pilo:}r fupercilu ^palpcb^a;::^ $ pcauitas pla
eamm:'! q| multa alfa vtf b'a:fed no neceflfarfa ad perma/
nedit:ee ^o boicm aptuadfnftftuedii^e^equcndu fura
pofeeft iTcut nos fa Dipmu8:viin6 pot ee vt illa cura p/
ma j?uideat illas vtilitate8:i no ^ideat ifta queeft fH
damcntu f llaru:nec vt ^ncfpiu pmu:-zangelf poftfpfum
fcfat f 1106:1 no fdat fftoLnec vtfdat gdf n 02die re^ pof/
nbilitcr:-! neceflTarfo 05 eflfc acgfTtii ad ftabiliendii o:df/
nebonftatfs.": Bno ITtqiioaiitp^tecvtnofitidejrciu''
cepedeteiu6cc"qdeft:igit ncciu5cftppf5am bfe:t ne>
ceflariiicftipfu5eeboie5:-rncctu5 eftcu babercjjpiicf
tate queno eft o^erfd boibus:fta vt boies pcfpfl t f n fpo
cfle gdda p g6 <}/ȣbfp|Ts:i f Uud eft mfracula que pdf
jcfmus:ciiau<|iiMflbi«^b6opoztebftvt iftituat boib''
iurafn negocuee£0|u:^Dd-z au^cflfoi fnfpfratione
dPit reuclattDnefarpaeftvt pmii fitndametu dP:q6 in
ftintttlTtB.f^Vtflfffjlifctcfeqjvnubnt factojc otpotete
fdeteoccultatttianffcfla/tgjDciurcci^^evtobcdfatp/
ccptisefro^enivtisbedratmadatisei^^^cui^^eftCTcamra
rgjobedietib^^fibi ii pporauitfibi^miflTone felfcci fn/
obcdietib^^miflioncjtcrribile^ita vt vulgus afluefcat
efs qucDcrccdut fup If ngua efa oeo 1 angciis efauhii»
do 1 obediedo:n6 op5 aiit vt oetineat eos drca cogncm
alicui'' reioe oco nilT circa bacf.g? cft vn^viucs no biTs
fircm:fcd IT addidcrit vt fadaf cas credcrc eii bfe cc no
fTgtii in loco:necDiuifibile^bo:nccqdcftcic mundiT vel
Cntra:nccq6 cft aligd buius gffiB;tiic magis bonerabit:
1 mrbabitin cisfd q6 pmii pcepantDefidc:t mittctcos
in id vii nemo poterit fe epxdirc nilT illc qtii fiierit adiu
tU8 a oeo:q| raro cotingit cflecui ifta oicant . vulgus.n.
non potfmagfnare bas Df fponea pzo modulo fuo.pauci
C^pLllnJlL
enfe):fllf8pittfmagfnarecemnidfn^btifa8vnftattst
iTngularf tatfs:': qz n6 credut eflfe buf e(Te:i6 fnddent ui
berefcsTCouertcnt adfngfitioncs t argumentatfones
que retrabtuit eos a fuis operibus duilibus : 1 alfqiT fa 1
ciCxt eos fcurrere in fn ias pnas vti{f tatib^^duftatf 6:t ^i
cetcsDebfto verit3tfs:tmultiplicanf eisq^nee fn venV
ff rimdfnesri tuc legf ftaton Df fficf le eft eos cocrcere : no
enf ffun t f n fapia Diuina vt oia eent facilia.Tlo oebet ant
lcgillatoz Dre vulgo feoccultafTe aligd qd ds no reuelg#
uerinqt no os^cii ee facile ad Dicedii cis al^d 6 bf6:imo
op^vtilTnuctefsgrfaDcfimagnftudfned^affgb^^RUtt/
bU8 1 pabolis fumptis a rcb'' q rim t ap6 cos gfiofe 1 ms
gniffcc^icu 13 oicatcfsqd noeft fibf alfqufd alfudcopar
vel (Tmflc.Sfmf Ifter etia op5 vtaffirmet eia id q6 Dfcit
De^milfionetalitervtpoiiintimaginaredusqualita/
tem:i quiefcant in eo aie eo:^:i vt felicftatis 1 tcrrotis u
ducatejxmplaper qucfplTfntcllfgiit:-! fmagfnot dc ris.
veritatcaiitbuiusnon DctegatcisnilTaligdcoc.f.qd eft
aliquid^qbnecoculusvfdinnccaurisaudiuit^ig^filfce
regnfi oelectati6i8 majime.z Dolouscft borroj etem''.
&cici& aixt tu cp oetts fcf t modii bonitatie efle f n bfs quc
Dfcta funt:opojtct igitur vt id qd oeus fcit faciat Meniri
f n boibus^ modulo fuo ficut nofti:n6 cft atir maiu IT inf
ducat fn fita rctbozfca alfqua capta aflTgnatiu:que aptoS
naturafr moueat ad inquiftrione fapicntiale.
(£CapJll.t:>c cultu oei:t vtili^^ci^^in 15 miido:t i fumro.
£:^^ aiit fingularcqdcft ^p}5a non eft tale:
^^^'cui^^cercnouct oCtge:m5 cni rccipi^
pcrfccrioneb^boiBipaucispptbnib^^iuenft:
vff 05 fine Dubio:vt^pJ5a fa fcripferit e;cp6ne
vt gmancat:q6 iffimit 1 j^mulgaiM t oe bis q
pcrtinetadvtilitatcsbumanas^neccftDubiiicambui''
rcieflrc.f.vt facceffio boitim lcntiat actoze 1 j)miflTonej
ircmoucat cainduccnsobliuionedusgp oeccifus ge/
ncrarionis qtic cofecuta eft^pI5a5: vn 05 vtiniiganf bo
muifbusacrioncstopa qiie aflfucfcantfi-cquentare tpi>
bus ftatutis ad boc vt fuu tps ITt vmbw c6limili8 d:qd
f udicaf cp ipfo ti^-M rcdcat itcr ii recojdatio rci:-; vt nS
t)claf eius fnia obliuionc repetaf aligd annuati vel fre»
quentcr:op5 cria vt be actiones fint cognite ei:q6 fac re*
minifciod 1 ^miflionis^aliogn nibil vtilitatiseft in eia,
rccozdatio aut vel fiat vcrbis q DffT vel ejc jspo co:de re
cojdlteimaginationis^tvtDicaf efag? be acricncsap/
p:o?:imant ad Dcii gltofu^ 1 altiflfimu:-: facicn t jpmereri
bonitatc largiffima;-: cp be actiones verefuni p modo:
be aut actione fun t quaff oiuina obfcquia:q iniungfi mr
boib^^.oinocnTosBceali^gbiiecjrcitcturbofcs^cxcita/
twaut fiit vel mot^vf puatioesrmotuii oucetcs ad mot'»
root^^ fiit vtofone9;puati6c6 Vomomii luu vtieiunu:
q6 ^uis fit rce puato:ia:mouct tff nam motu fo:rig fac
gdpe boie; qnp$ c vnu oe maddtis;': cp no fit fn cafluj:
1 B B rccoidat cP^q^ itcdit.^ q: eapp:opiquatioad ocii*
05 aiit ff pole fticrit vtcii bis oiip^bib'' c^mifce as:alia8
c6moditate8 od c^foMadii 1 ejcixjneda c6fuetudi'ne:c5/
moditatcsi^omiidancboib^^funtctilvtaganteas^ficut
eft cjcpugnarc ifidclcs:': irc i gcgrinati6c6:i vt Dcfign et
loca oronu:i ipfa runtaptio:a oibus ali^s locie ad fcruie
du Dco:^ q: funt^pa loca Dci:'r vt afffgnct acrionce nc/
ccflariasljoib';^ grinent iplT Deo;vt facrificia:co q> mul
tii valet ad bocloca aiit vtilio:aad Dcf>gnaindu5 funt in
ea in gbus c6uerf3f cft Icgiflato::': vbi babitauitiq: pp
ea reco:daf ciH8:vtilita6 autc buius recojdationis yffe
eft vtilitatc reco:dationie oei 1 angeIo:um.£>cd q: boc
vnu8locus,ppl3en6p6tegdiftareab oi populo;io opj
iniungiiterpcregrinatfonf9adiIlii;'zo5Didg>e?:bie,oi/
bttdobra)iii|8{de(laaeptibfliu8gqdag& paratnrqfl
fit loques tn oeo 1 tendes in ipin.^ ad ipfus foctus q(i pt
fene aVz 1$ efl ofo.vn 0$ vt Doctoz ooceatozatoie cilpo/
nee.-gba9 pparat aclo:adii:queadmodij pfueuit bo j^f
rare re ad occurredii regi bumano in miidicia t Deco2e:a
vt fociat afluercere munditie z vecon finrn pructndie: 1
utihtuat eii ad modii bois pparltis fe in occnrrus regu$
cubnmiUtateDemiftovulnicopjeiris mebiis cefTansa
reuolntione-^dicnirbatide.Sirros ifhmere ooctrinas
1 oefcriptioes laudabiles feruie'di oeo in vnoqnot^ tQe.
be.n.Dirpdne8^(tantvn(goadtpumendu memozia Dei
inaialibus coi^ vt Deuotio eojr circa leg^ t mozes fit
ffrmibieis^pter i5.$i.n.nde(Tenteis b^ comemozatia
oblituTceren!' eo^Koius pofl: DircefTu; vnios gnatiois vel
oua;^b et multii j;>runtad|)miir(one:q: letifiicant aiae
co;{ ncutno(h'.r$b oia potiud ^funt maioiib^ad^mif <
flone.3(aatit(labiliuimnsDifpdnevere^mi(Iiois:'zo(le'
dim^^g^felidtasalteri^iidiacgritvacaiioeaietliber/
tate teldgatideeiusapbedo Difpones cozpales q funt
prie|Cau(t8 fc\kimiB{6 aut UlxrtaB aie acgrit mojibns
cbabitibus.mo2es fo<z babinis acqmnt acaonibns: q'
ru nSed retrabereaio; acotQe? a fenfibn8:t fadut Dura
re memo2ia eius in mino^a adqua stinet.cti aut muUu$
ftteritretractaadfenopatiet aDifponi^bus cozQaUbue:
ad memozadu aat iita adiuuat aaioes labonofe qiatpi
ter vfm nantre t vltra vire8.be aiit af digiit co:p'''z vires
aiales:^ Deftruiitvolutates eo:p q iUnt getis «z 00^:1 fub'
terfUgiedilabotetpgeladinasiDifcededi ab eTcercitio
acquirediintenone8be(liale8:na^ptere]cerdtiuiUoai$
mouiu venit in aiam reco»iado oei 1 angelo;: 1 feculit
felidcatis veU't<noUt.^pter 15 igtt eilinfijca (Ibi volitras
oifcedediab l5ogetabe{U8 ipzeiTionibue^iftt ei fc>abit^
DnandicozBitnopadediabeo.cuifi aduenerint acno/
nes co2Qales:nd tn a^ntin eit otfpones 1 babinis fua^
tp!e(fiontl'q(t (tt oedims eis 1 obediene oi mo.t io oi%it
p0a veritaii8.gj efe tolUit peccata.S5 (l ourat m boie
B aaioacqret ei babiti*t ited^i ad pte ^itatie 1 re(\tgieri
difaUttatctfitmtidiinm^^adeuadeduadfeUcttatepoit
fegatione fui a cozge Jjas aiit actioes figsegeritrzno cre
dtder it eas eife a oeo.f; crediderit a» in oi actioe 03 eit re
cozdariodt: poftponereceteraaUa15altciuegraduroer
cedis pfequet p B.$to magis ctt a^t eas illeg fcit q; j>/
t^ia e^ Deo efht e% midide d'':t ^ in fapietia Diuina ne/
ceiTariu eilipj mitd: t cp gcqd pfhmit non eft ni(t id q5
«pudoeufuitvtp(liweretMq>c6ftiniite):Deoeft.^pH«
fgif iniiictii eft a oeo: vt flabiUat cnltii eius^ejrquo vtiU/
ta8 q J7uenit cultozibus in 15 q6 fadt^manere lege ■; co/
fuemdine in ilUs q funt cae eeeo^i in 15 ^ i tcejjmifTio
nisfadteosi^jriosDeoed^pterd^^fctasbenedictioes.
C£^aplhi.IIII.£2e ligatioeduitads loe Ugatioe Doinus
.f.oe coim t oe pditutionibus gitaUbue in boc
'^cs^yf^t vtiiWmedolegcBfltpmai/
H^Wl-vi. tetio.f.o«iinareciuitatemin
tres pte8:Dirpoftto:es:t minidroe:': legie pe
riptos:-: in vnoqttoc^ozdie iffo:^ ozdinef ali
¥ quis planiB po(t qnc o:dincnt altj plari ife»'
rio:es eo ptttcr:-: poft bos ite^ altj o:dtncn t pntcr quo/
nfqs Queniat ad paucos ad 15 vt mtlUis (it in ciuitate in /
utiUs q no babeat alique ftatu laudabile:fcd vt ab vno/
qnocB Qucniat vtilitas ciuitatbt io ^bibcatodoiitate 1
VJCotioncm.ita vt nullns ptcrmittat g f mq6 ftbicope/
tif no babeat aliqtte fup:a fe.nec (tt al^s g non olTediat
aUcui alg .b9.n.boies oio copefcedi fun t:q aiit no patiun
mr c6perci.e):pelledifuntaciuitatc:ciiautcibuins fixi
ritifirmita8:velnocumetitaUqd:tiiCipfttoiendu8eftet0
qmnu '^^
locns fnq|tio]2maneatb9boies:tDepitfer eis^curarott
03 aitt vt in duitate (tt gda modns rdpublice: q pamm
jpueniat e^; inre:^^ iftituit pctibus: pti c): bis q oe terrs
velvteronafcant:ptt'mex:calupn^8qp:openaiftigun«
Rinptim ej: pdis rebclliu:t vt brcfpubUca fit p:eparata
coibus vftbue:'! vt oe ilU oet fumpnis legK oocto^i^bus
tilUsq ndpofTuntlucrari.vn viuat^ptcr ifirmitate:g/
bufda aiit vifum fUit ocbcre occidi cii oe cui^ Ugo:e oe/
fperat:q6 abominabile e:e^'fa.n.eof no grauat ciuita
te.Tla R alige eo^ b; cognatos bittee fupftua ipft fufte/
tateu:tota aut caUtnia no cogafgfoluerefolu illc q pec/
catfedadiutteteii MpjiimLs nocuftothemntnecc6po«
fueriit eii:'z leue (tt qp cogit pfoUiere:^ 0 no cit feueritate
e^t:fedcumafuetudie:Bautfttcucnlpaepctratidn
flria ^ no d; ignofdaio foUi at D;_^bibereoc&fed et ftu/
cUa Q q amitmnt bereditatee t cefUs:ita q> nnUa vdUtoo
^nenitei:ei8:fiditqcnpitvincerecaaU'cni'lncn vt lif
ctato:velaleato&C.n.accipitindj)deftdniran.0; 0$
gaccipitaccipiatpufhidioaffirrentefructum aUj:vtfic
c6merciiivelfnbevelaUcniusalteriU9vdUtatis:velcd/
merctu bonefamevelaUo^b^qenumerant tter bona
bnmana.(oirrett^^bibereftudiaboiusq fducutpria
vtiUtatibns ficutooarina fiiradi irapieditoecipi^^f
oUoj:b^.<z vtj^bibeatetactioeeq fincgUgunf iducunc
priu pfhuctibni duitatts fi^nt fb:micano : 1 fodomitf 4
retrabut boies ab eo qd meU" e in ciuitate.f.piugio. ibo
inde q? p*" o; iftimere in ciuitate piugiu e:q6 idudt £fl(u
tione:t yt fadat iUudnimis pcupifci:pipfam Ji. remanet
fpe8:au'uscman^'afigni)eftoiuineclemen'e:tDoceat
Vt maifefte fiatpiaaa neoegitads ptigat oubo t embe
fcetia^-zeueniatablfalienadopfimonibircqfuntradiceo
1u6e:qeftnece(Taria vite.fuba.n.Qtim eft ram^^pti; radije
£»;radi]ceftpfimonui vela(^dq6 eft teftameto Ieg9«
tu.vel oatiixyrQbns tribus radidb^ firmib: eft pfimoni
u;:q:n6efteicfo2m*vele)ccafuveleT pfuetudie ficna/
le:e^occultan6eautpfngi) prfngiitaliqitnocumetaaUje
inodi8:fic oebitu vnffuftetadi aliu 1 acUunandi feti aUa
b9.qfipfideranerftfapieBitelUget|;fe.ops etvt ooceat
firmaeffeiurab^coptonieneejcvnaqc^ira^neniat ti*
voittu 1 feqt tde oinifio copfeq ptugit filiod 1 parentee:
tin vnaqcj^ vfceegeatalio pingib:in quofunt mrte^xe
nocnmeto^.maio: at vulitas in bis e amo:.amo: ^ no
acqrif nifi pfo:tio.f3 pfo:riu non acgrit nifi pfuetndine.
Cofuemcbfo no fit nifi onirina ^miUaritate:l5 at firmi'
03 ee ejc pte muUeris ne beat pta te oifcedcndi a viro qi(
voluerit.3(pfa.n.fadU8 e od irafcedii x pcupifcedii.'Vii os
Vt Uceat viro aUqit Dtmittere v%oie. aliogn multa oana
jpueniet.poteriit.n.talis namreee piugee:vt quo magis
cogantfimulmanercmagisodiatfe^^uenietidema)ci
mu maUi:al^ii.n.eritaUiad itereo6:q6abbo:eat nsui 1$
c6pelleteo8qrerealiapiugia:qtiivolupta6naliecflaU/
qit ^ piugeseriit talee:^' n6 odinuat (e ad gitandu:f$ H
piugiintaU)8giiabiit.vtio3vtttemeniatibiie^rib.fc(l
0; vt 15 Dtifidle Qmittat :t vt ncc eo|: ono^ fiicrit fhil/
riou'sfcnfu8tmag]puerfU8n6beatbacj>tate.*KeUnq?
aiit B 0 rbitrto iudtds quoufc^ cognofcat ca Difco:die : t
tiicfcparcnt ad 15 vt virpfoUtatal^dmnlieri.npterboc
cp meUus e rcUncire pad U)cii:t vt oiffidU'' fitdipfa; re/
uocare$oimittcre.viipcqitiie in legefic.vtpoftqjDi>
miiTa flierit n6 pofTit rciBcmiirifi pue aU) nupferit g» cu
fdcritvir fietd oifTicile vmeoimittcrcnifi fiteritvilie
b6qBuipeditverecundd^Oelectarioneali$:f3no0no
cnram'' Dc b9 boibu«>3utU eft aiit vt mnUer cnftodiaf: }
eft.n.puifenfu6'Zoeceptibilie:7magnevoUtptatfex)ccn{
iue coione^uenitignofniniat verecundia nia]rinia.iS]c )
^cta» Xractm& ^cdmi C^pt »V*
toione vcro viri no ^umft i^ominiaSed iniudia:i idco
oebcnt aiftodiripoue i coztinct)? ctia vir mulieri mi/
niftrarc nccc(1^4ria:q: pjo 15 accipit retributione cu; ipTc
Drtaf 1 ipa fibi obteper«t:l5 et viro oucerc quo voUierit;
fcd no l5 muliert vtilitas vcro coitiis vtricg, cois cft : fcd
po2tio mulicris maio: cft i oclcctatio ciuB in filqs maioi
cft:05Ctii vtparcnte8nutnatfilio6:itavtmfpbcat qde
fuum.pp:iu t patcr miniftrct cxjpcnias. ooccat etiam vt
fiUuBfcmiattobediatparentibueircucrcaf i comen/
dateoB.^pd.n.funt caufeciuecc^iter 15 diitq;ia3 mul/
tum laboziB fuftinucrunt^ptercura,
CrCapl'm.V.i>ce;igcndofuccefl'o:c tfummo faccrdote
i oe cotractibue 'z oc mo:ibud.
~ ^ U^fi bccosvt^pbctapftitttatnbifuccenb
ES\Jj 22? Il rcmDegcncrcfuo:fedciipfcnfu ma'
^ffM io:^ 1 vulgi:i vt tale cligat g bene rcgcre pof/
gQU liit:tfItp2udcns':boneftou]5mo;:.f.auda;c'Z
I •■^'^^ttnanfuctuait peritus gubemadi:t pcritue le/
gie:quo nuUus f(t peritio::t 13 (it manifeftum oibus. !oi
aut poftca Difco:daucrint in I5.ita vt aliu5 velint eligere
fam ncgaucrunt Dcum:'^ idco 05 iterponcre ia^Uda in ;ie/
ge fua: vt gfquis fe intrudcrc vo\i\em po" vel pecunia to
ta cinitas vnanimiter irniat in euj t ocddat:^? (t (wtue/
rint faccrc 1 no fcccrinfcii pdijreriit oeo 1 ncgaucrunncc
eftreusfanguinisg itcrficitb9:itatnvt pusinnotcfcat
populo.Clp3 ctia vt iftituat g> poft fide^pT^e nibil e Deo
acccpubilius qp intcrfectio iftius g fe taliter intrudit. J&i
aiit iftc 9 intrudit fc jjbouerit illum no eflc oignii : fed fe
adbanc Dignitate5:ionderit in illo viciaefl^eq non funt
in te:tunc populus faucatci:i fitciieo.05 ctia vtinftituat
aliqua etle in fblenitatibus que nd pnt implcri nifi q fuc
ccflb:c:llcutmagne folenitaice. ©iitcnnitates.n.magne
Vtilcs ianueo <$ faciunt ^azi cogrcgari 1 oant cis auda/
ciamicmulauoncm^ioronesmultitudintsc^audiunt?
jpptereas cucniuntbildictiones a Deo.&ti:r et op; vt in
cotractibus fintaliqua quenon pnt ficri ftne fummo fa<
cerdoteficut piugia ift*atemitatcs gnalcs.vii ops vt w
moueat gcgd nocercpot in paibus: 1 ooccant vt boice
adiuucnt fe.iocfendant tam fe q|ea q poftident fubueni
endo (ibi.C6tra inimicos aiit lcgis fin t vnanimes ad ej:
pugaldum cosiocadcduni: fspoftq^ rcuocdtierinteo»
od terfrate.poft^ aiit ncct^c cft vt bofce fcniian t bomi
nibue:tiicneccffecftvtredigantinferuitutcciuiii.Sirr
g cotranj funtlibertatinatr funt ferui:ficutturci 1 ctbio*
pce.ioiooee quinafcunf in climatibue: in gbusnopflt
nafdboiesbonecoplbnisnccbonifenfuB.&iautealia
ciuitas fuent bona^^ pftitutionum 13 non aduerfaf ei nu
ii tps fecerit ocberc no cfle aliam lege nifi illam que oe/
fixndit.cuius inftitutio qtn optimaeft:tunc oilatdda eft
C totum mundu3.(Si aut aliqui fiicrint itcr cos qui in ali
quo a legeoifcoidcnt;piis vt co:riganf rdipifcant: qd (i
facere noUierint occidan f .^bet aiit intctare pcnae gra
uiiTimos 1 cotumeliae non obcdientibue regi in 15 mun/
do.Tld.n.oisbotnooimittitmalefaccre^ptcrid qd ti/
met in futuro:pu>eo q^ nocet alt;.iSi aiit feccrit aliquid
qd noccatfibiip(l.nd intelligaf ct a oco pena magna^fcd
co:rigaf .ibcbctetia oocere qp p2opua iudicia q bnt vnw
qdcg tps qncp oebent gmutari:@cd q6 magis cft nccef/
farium duitm eft oulo legisperito^ ^m qd opus efteis
X ab cis.llon poat aiit in ciuitate iiidicia particularia: qs
oana j^ueniunt C); cid:eo qp varianf fm varictatcm tcm
po;ifedgencralta.5nftit{mo.n.gencraliu5 ncn fiifficit;
vndeo$ vt 0 rcferuef Dcliberationi: osctid vt inftitutot
inftituat mo2Cs iconfuetudtnes oucentcs ad equitatem
que cft mediocritas in oibus tribue viribus aie.f.in con/
aipifdbili 1 irafcibili:i in bona oifpo(itione fapicntie:i p
cipuc in puicticie ad 15 vt ftt bo boncftue in 15 mundo:t
poftca liberef aiaciusab boc co^gcmuRdtfl^ima. Caput
aiit ba;: boneftatii funt fapicntia tcperantia fo:ritudo 1
ba:p collectioeft cquitas^quceft pter nabilitatcfpecuio/
tiuam.^n ouocijc^ aiit puencrit cuiilie fapientia fpccu<
latiua:iamf5 factus eft felipi cui cum ^ oate fiierint ^
P2ietatee p^opbette.fo^taftc fiet oeue bumanuc: quc5 13
ado:aripoftDcum:quiaipfcre):tcrrcntmundi-z cft vi/
cariueoeiinillo.
^ 5 Tl 3f (3
(r£;cpUcit IDctbapbf (ica Suice'ne.(iuectu6 pma ^y\o
fopbiaoptimecaftipataiemcdatag canonicos regula/
res fancti;attguftini.3n monaflerio oiui ^odnis oe yixif
dario Comouintes,^ laudcm oei.
£abuU
ClJndpimba\aditmo:^itt iuflicism/Sittkaic,
iC^iA^ti,^ norcqnatfo2milf*p*
^ClUt;»» c°.<j.accntiavbico:p'.
Hajdetm cjda f gct mai fo:ma.ibtdc.
Sccidcttu qda acddtit e^ctrinfeccie: quc/
dam ep fuba m'.ibidcm.
3ccide'tiiiqda :?fequunt fojml queda;
materiam.ibidem.
jaccidentia ■: fozme funcque trabiintintellectu noftru$
adapp:ebendendafapient(a.libK>p:imo.capro.9.
Sccidetia multa ventiit ec ma no e^ fo:ma.ibidem.
Sctiones i motns aduentunt coipoxibus vel ab e;ctrtnfc
co:vel3b tntrinfcco:lib:o pmo.ca*'.^.
2cdde'8 qtio pot oenoiare re in tyia no eft.UV.ca'.p.
'B.^ctio 018 vocat foana. libw pmo. ca V.
Sffecno vbt contrarietas.
flgcre 1 pati pit" qito fc bnt drca motii.lib:o 2". ca* 5.
Sibedo no vultitelligint(titelligat:cii $tirate.li°p.c°.8.
2fnimalia agutiir in fuos moffpote^iib^o pmo.capro.5.
2lrifmetbicaeft remotio:apuenietiacii natura 1 cft inar
Jo:is ftmptkitatie^ltl?:^ pmo.captb.S.
Sftronomia eftnmpUctojccteris fdeti)8 fiibalternatis.
lib:opmo.captb.8.
21ftronomie fubiectu eftfQa dimotu.ibidcm.
il*(5l<?frii/'fi'rtMirt '^ ftigefactioniscurfusnonco/
J^^H^r^tllOmt^ tinuamr:Ub:o z^.captb.j.
Cafus 1 fatum quomo oiffcrant:lib:o pmo.ca°. ij.
Catbego:ic ocs biat cptii oe pctetia ad etfectii.lf.z.ca.p.
Caufereipeffentialce funt cjttuo:.lib:o ptr)o.ca''.io.
Cae qfio oiueriimodcplideranf a oiuino 1 nati;li'"p.c''io.
Caufa?: Diuerfitatcs.liba) pmo.capro.iz.
Cac itrinfece 1 vniuerfauo:a funt notio:a fm itettectum
compofita^zfpccialiaPmnam.libjopmo.captbpmo.
Ca neceflaria e p fe:t quo indiget caufato.li" z^.ca^p.
C6muncDtffertouobU6modis.lib:o pmo.ca" z",
Complejrio quid itt.lib:o pmo.captb.<5.
lC6cltifio inqultii octufio eft pter pmifTijs.li^pmo.ca^to.
Cofiliii matu 1 in fo:tuntum qiio Differant.li^pmo.ca^.ij.
Cotinuum no b; partee in actu.libjo z^.capfo pmo.
Cotinuationistcpo^igquetitcaufa.libjoz^.ca^.ij.
Contrariii non oiffinit p reliquum.lib:o z^.ca*.^.
Cotrarietos i?a no neceflaria tter ejrtrema mot''.liV.c''}.
Cotrarietas affectio 1 p:iuatio oiffcriit.tib:o pmo.ca" z.
Co:pn6 naturalc quid ftt:'Z quid matbematicti 1 e% quo
l>abeat qp fit co:pu8.tib:o pmo.captb.z.
Co^pusnaturalevnummanene numero variatur Pm
eimcnfionem tertninatam.ttfco pmo.capfb.z.
Co:pu9 vnumqdcp quatitaris f3abetnam.fo:ma.mam,
t accidentia.ltb:o pmo.capto.^.
Co:po:a ftmplicia funtid qo funtc};fo:ma non cjc mate^
ria.lib:opmo.ca"tf.
Co:po:citatis natura.li^bzo fcdo.captb pmo.
Co:ruptio fit g puatfone no p fo:mam.lib:o pmo. ca" 7.
*^C ^^t\crc\ti(\ bomini6noneftcanature:f5
J!^e generailO ca-malcctectiois.UOp.ca'?.
iienfitas frt ouobus modig.lib:o z°.capto.p.
ibcpcnderie ratio vbi petidendi.
t>eu9n6cftDecofiderarionenaturaU6.U''pmo.ca*z.
t>iffcrctia c.qua pftiwif centia rci quocti^.U'' z.ca" 8.
fciffmitoig ge fut muttaq ps no funt eentieei''.ti''p.ca°g.
isimennio no patif infundi.lib:o fc6o.capro.7.
£>ifcrctio gd -zpwpterquid fit.Ub:opnw.ca'44.
t>ifciplinaU9 vbi naturaUs.
^fdpUnatee vbi mattxiiMtfca.
©tifFiaentre "*
£(Rcicn9 vnmcrfak S^r^Sf *
gfficicns cuins effe eft^^pter aUud eft pofterius ilto fm
natiiram.Ub:o pmo.captb pmo.
£fficic0 quo ad nos p accfis eft nori'''Z ignotiu6.ti''p.c'p.
£^icii& in reb^^^natib' of pn^^motus in alioa fe,U''p.c''io.
gffidens caufa quid.]ib:o pmo.captb.io.
Cfficicscca finis 1 cp Diucrfie tii rcfpectib''.fi°p.ca.ii.
£fficie6 ca:quid ftt oibus modi6.lib:opmo.captb. tz.
£fficic6jjpinquii -: rcmotii:ibidem.
£fficienrip:incipioattribnta.lib:opmo.capro.z.
£tcmeta moueri ab intriBfeco videf innui.li° pmo.ca.t;
£ffcntiarciquom6cafitmoms.Ub:o.z.ca°pmo.
£ffcntia rei afiqii notio: cft nature atiqt! nob(e.U j:.c°.^
£ffcabfoUttc:eft vc:pc(Te.lib:o fcdo.ca".!}.
E% fummimr Dupliciter:lib:o pmo.ca°.z.
Icjctrcmum queritur ouobus modi6.tib:o.z.capro. p.
^dftcnria q: fcipfis qucdam inftimta funt ad vnum ^^
dam ad multa.UT):^ pmo.cap°.5.
■4^0 \\y\ rd "^" rcftatpoft fab:icato»m Pm <jp cft fa
jf 4 ViiVA b:tca.Ub:o p:tmo.capto. iz,
^ints mulriple^.f.effentiutiter:accidentalr ^t:<'nqun8 re
motus p:opinquu8:j7piqnu9 c6i8 % reUqua.U'' p.ca°.iz«
^inis quid fit.Ub:o fcdo.captb. 5.
FinaUp:indpioattributa.lib:opmo.ca.z.|
Finitum.tib:o ^mo.captb.4.
FitaUqtiidc^ p:iuatione pu)p:ie:non aiiteic materu
nift vteftconiiicta p:iuationi.tib:o pmo.ca.z.
Firmamenrii quomo Utin loco.Ub:o fc6o.ca.3,
Fo:ma quomo oiffcrata p:inatione.Ubu) pmo.ca. z.
Fo:ma affimilaf:m3fculo.lib:o pmo.ca j:.
fo^mcqda gnanf t coriipuf :^da nec fic nec fic.U*^.c.,}.
Fo:mi8Diucrft9 attributa.lib:o f mo.captb.8.
Fo:ma quom5 con fera t fcirc.U^b^o pmo.capro.9.
Fo:ma quid fit.lJb:o pmo.captb.io.
Fo:ma aUquom6 e fpc6:ialiquo modooiffert x mtilti/
pticiter Dicitur.lib:o pmo.captb.fo.
^o:mamnlriptc^f.effentialis acddentalis p:opinqu<
rcmotalji:op:ia c6is.lib:o pmo.caplb.iz.
<f o:ma fubftatialis n6 xmifit magis 1 minu8.U*z.cap.}.
<to:ma fubftatialis recipif in ma no in fubo.U°z.cap. j.
«^o^mcfubftatialivtriifitattgdcotrariti.Ub^o.zxa.}.
^o:me ful3atcs aliquomo opponunf oppofirione c%txtt
■'mo:um.Ub:o z.ca.3.
^o:ma co:po:citati9 cft coetcma matertc. li* pmo.ca. p.
^o:ma ce igcnerabitc itetUgtf oupUctter.ti°pmo.ca.,3.
^:ma oans effceft dc confideratione naturali8:no aiit
■^ p:ima fo:macflfidcnc.tib:opmo.cap.}.
^o:mavbico:pu6.
&nm 1 teniaS^^r.^Sot^'"
6encratiofitpfo:ma:n6Epuarione.Ub:opmo.ca.z.;
;5eneratioinfubftatialitatecftco:ruptio.U''z.ca.3.
^eomctrie fubiectu eft quantita9.tib:o pmo.ca.8.
6cometria pura n6 c6uenit cii fcta naf i.Ub to pmo.ca.8.
I^abim^ p:cdicamctmn S^'*
l3omo in co gj cft bomo:non eft cna inquantum ena U»
b:o primo.capitulo.4.
t>omo crcatus eftjpptcr fcUcitatem.U'b:o pmoca. 7.
11 tK"! ni ^({ 11 m ^^^ c6io:ibUB.tib:o pmo.cap.p.
^iivipiwuuiil 5ndiuiduanon mutripticantur
p:cterq5 co:rnptibf U3.Ub:o pmo.cap.pmo.
^ndiuiduii magus vniuerfalis eft p:uis notii f m fenfnp
ftd f m fmaginationeiHdiiaduii^Ub» pmoxa.pmo.
£abuU
^fojtunuim vbi coniittm malum.
jfnfirmus medicus aliud eft a medico Pmhocg;fdt In»'
finnu9.Ub:o p2imo.caplb.io.
^nftana non b;cfTcitiactH.lib:o.2.ca.pmo.
^nMtie itctio nifi mlripliccf:fit^n6 multiplicoF.li.z.cp,
^nftas vnde cft ilHs no pot ec bis.li" fcdo.cap. iz.
3[nfti8 fuo curfu cdt tepus:': q6 inf^ans.lib:o fc6o.ca.tt.
■Jntcllcctuo pcipit quatitatcm niidam.libjo pmo.cap. S.
Tf <^rTVr'<^ fubiccmm:Ub:opmo>capro.z.
*^ *^By ^*^ Xocus gd fit:': opinionee oc boc : 1 alta
multa ponunturlibzo fcfto.caplo.^.p tctum.
"Locus quid fit^Toe pzop:ictatibue loci:lib:o fc6o. ca» j».
l-ocus no cltco:pus ncccqualcco:po:i;lib:o fc6o.ca.p.
Xocus eft equalie locato.cftDictfo ip:opifa.ibidem.
Xoaisncccffjriuseftmotut-znoncrtp^ioieocaufalita»
te fed natura:lib:o fc6o.ca.9,
a^agnmn t paruum £iS?St
iDatcria eft fufccptiua omnium namraliii fojmap coie
tfi Duobus fpeciebus tanti):i.ib:o pmo.ca.z.
XDatcria tripUcitercoparat adc6pofitii:lib:o p^.ca. io.
ZD§ effentialis acddentalis pjopinqua remota p:opua
comunistcli.p.ciz.
iDatcria eft Epcma:q: no bj materia:libio pmo. cap. j.
2139 eadc niicro c co:ruptibiliii •: ico:ruptibiltui:li.p.c.}.
ZDan5 cin cflfcctu ni(iprtceptionefozmo:p:li°z.ca.3.
2Da no eet ncccrtaria fi fb:ma poflct ee (ine ipa:U"p.c.tf.
XDa c ignotio: puatioc z ,pbaf topicc:U''pmo.cap. z.
iDa non oefidcrat nec oefidcrioalaU nec iiaU:q2 no bj
fo:mam (ibi p:opuam:Ub:o pmo.ca.z.
XDateriavbicojpus.
XDai Ua pncipia coueniunt in vno ttclIcctO:U"ptTiOkCa. fo.
XDat;:)ematicc fcCc ofidcratca; fozmalc tin:U''pmo.ci5.
2:DcfurasaUgdnonD$efl'eaccidestlU:U^fcdo.ca.i;.
XDedicus fanans fe:eft aUus oUquo m6:U° pmo.ca.to.
)ODobilceftinqiroelip:t'ncipiummotionie lin quoeft
perfectio p:ima:lib:o fc6o.caplb.9.
XDobi'iCcijmoueteftinDupUcip0tc'tia:li°fc6o.ca.pmo,
5CDobile quomo quiefcat:ibidem.
WDobiUbus attriTxita^Ubzofcdo.ca.io.
XDozs aUcuius licct non Hte;; lege natureparticulaKse
tit c): lege nawre vniHerfaU'8:Ub:o pmo.caplb.7.
2Do:s 1 etbica e^ quo p:oucniant:Ub:o pm0.ca.i4»
XDoms nibil b; fm intcllcctu:Ub:o fc6o.cap.pmo.
XDows ois qiio tntcUigituT effc in tempojcU". z.ca.p.
XDotus pendct ejc fqc tfbus:ibidem.
SDotus pUires oilfinitioneB ponunf ^Ub^o fc6o.ca.pmo.
XDorom pandit ouplej:potentia:UbK) fc6o.ca.pmo,
XDoros cft perfectio p:ia cius q6 cft in potentia figpeH
jnpotenria:ibtdcm.
XDotus quare oiuerfis oiffinitionibus Diffimnibidc.
!£Dotua 1 quietis Diui(io:Ub:o pmo.caplb.5.
XDoms eft aUquando cxitue oe potcntia ad cffectum g
foynam in matcriam:ltb:opmo.capl<).io.
5fDotuB pncipiii aU'qd cpparasoUqd pficic6:ibrde.
XDonts in gbu9 pdicamcntis rcpcritur:Ub:o fc6o.ca.p.
5£Dom3quidfit:Ub2ofc6o ca.ptno.
XDottieciiipdicamctoDfquadrnpU'citcr:U.z.ca»5.
ZDotU3 qiio (it in quatitatc -: ciUtatc;Ub:o fc6o.ca.j.
iDoras quomc babcatcfTc in fitu;Ub:o fcdo.ca.j.
iDoW9 no cftad fo:nia ncc ad mam;Ub:o fc6o.ca.7.
•XDoms circulanscfl ca o(um moituu:lib:o fc6o.ca. ij.
XlDotuB quomo menfuret tcpH8;Ub:o fc60.ca.iz.
XDotusvbiactioncs.
XDouet (e ipfum nibi[;Ubzo fc6o.ca.ptt)0.
0nfFicienti'c
2!l3ufi[ce fubiectii funt toni 1 tcmpo:a:llfb:o pmaca.8.
10 (^ f 11 f (^ fti cfTc an (it p:incipium fcicntie natura*
in^lUi ^m Us:Ub:opmo.capitulo.5.
Tlature Diffinitio^U^bzo pmo.ca.5.
Tlatura tripUciter oicitur:lib:o pmo.ca.6.
'namra oupleicf.vniuerfaUs ^particularis^U'* pmo.C7.
TlamraUcctDifcrctionecarcat:tamen due opus tendie
ad finem:lib:o p:imo.ca.i4.
Tlaturavbico:piis.
TlawraUsnonbabettractare oe pzindpio eificientc 1
finaU c6muni:Ub:o p:imo.ca. j.
Tlaturale quid cn-.i quid eft q6 b; naturam t q8 e(t per
naturam'zq6efte):natura:Ub:opmo.ca.7,
TlaiuraUs 1 oifcipUnalis quomo Diffcriit:U.pmo. cap.8,
TlaUsgbus egeat in fuis p:obationibu8:li.|pmo.ca.9.
Tlumerato: verus quie fitrUbio fc6o.cap.iz.
Tlumerus q re no ?tinef fub fcta naU:Ub:o pmo.ca. 8;
Tlumeri na que (Tt vt eft inteUigibiUsdibjo ^o.ca.8.
^lf ttl ^^^P^^^^^^-^^^^o fc60.ca.i3.
2^111 1 1 Opiis vnii b; muUos fine6:Ub:o pm0.ca.i5.
ifSf^rf^rrrfV^ aUquandovniuoca:aliquado egjao*
JlOvi ivVl-lv^ carefpectuDiucrfop:Ub:ofc6o.c.z;
•l^erfectio Duple;:.f.;?p:ia ■; c6i6:lib:o fc6o.cap.5.
*iperfectibilee(lDepuationeinbabimm:mutab(levero
oe contrario in contrarium:Ub:o pmo.ca.fi6o.
i^endendiratio:Ub:o pmo.ca.8.
•^erfpectiue fubiectum:Ub:o pmo.ca.8.
*j^:incipia aUa funt getierati aUa giiatois^U^bzo pmo.cz»
*p:indpia co:po:ts fnnt materia 1 fo:ma oignio:t modo
q^ p:iuatio:Ub:o ptno.ca.z.
.i^:inc(pium coe oicimr ouobits modis^U^bto pmo.c8. x.
•li>:incipia funttiuatwo::Ub:o p:imo.ca.z.
.•j^ztncipia pzopinquai rcmotaqueiint:Ub:o pmo.ciz.
1 Ub:o (ecundo.captb pmo.
-piincipia p:op:ia oebent inquiri tn fcicntia an itnt t ^4
fintUbzo p:imo.caplb pmo.
•(i>:incipia pma oicunf oe alys pnciptjfl^U^b:© pmo,c.j. ^
•i^:io:ita9 1 poftcriojitas in curfu cuf' gtcs fint:U°z,cifc
•ji>otentia e^iites no eft perfcctu;:Ub:o fc6o.ca.ij.
i^:iuationis neccffitas:Ub:o pmo.capro fc6o.
•0uuatt'oeftp:incip.^m:ibidem.
•]t>:iuatioaltquomodorequiriwradmutabile z pcife^
ctibile:Ub:o pamo.ca.z.
*jb:iuatio non cft pcrfT:ctio:Ub:o pmo.captb fc6o.
•jt>iiuatio quomodo cft p:incipium:ibidcm.^
•f>:iuatio otcitpparationc in matcria:Ub:o ptno.ca.z.
•jiauatio aUcuius no cft cocterna matcrie:U.pmo.cap. j.
•jbjiitatioficutbabctcftcperaccidensiita gcneratur 1
co:rumpiwr:Ub:o pmocaptb tcrtio.
•ji>:iuatio vbicontrarictas.
dOkti^riA^ attributo: Ub:o fc6o. ca J.
StlUailUU QuatitaecrtinacccfribiUsfubftiitie.
Quantitas certa non cfi cpftcne nifi in materia 1 (ubkt
cto:Ub:o pzimo.caplb qttarto.
£luan«ta6quom6intcUigitur ofucrfimode a ouobtw
modis fo:marum:Ub:o pmo.copi.8.
Duatitatcs quomo Diucrfificanf :Ub:o fc6o.co.8.
Quies totiup gd -z quomodo:Ub:o fc6o.caplb pmo.
Qiti^s non opponitur fecundum fc mowicfed fccunduin
aliqitid q6 c6lcqiiiturcam:lib:o fc6o.ca.4.
jQtiics nopotcffc babime -zmome puatio:UTc6o.ca.4.
Quies quare aUquo mo b; pits 1 po(leriU6;U"fc6o,ca.i}.
Quie9K*nmot«s.
Quice quid fit:Ub:o fc6o.copiwl<>pmo.
Ouics totiue ^dfit 1 quom6;lib:o fc6o,capr0 pmo.
£abulsi
Cadesamtidenmt qaantamadidq6dt:t qttimttim
ad id qd confequttur.Ub:o rcdo.ca.4.
Il^ (^ri^Mf lim '^^(luando eH: fo:ina li^datialierali
tl\wi.yiwil quando9flfcctioaccntali8:li.p.ca.
I^elarioni atnbuta:Ub20 rcdo.ca.j.
'fsequifita ad co^pozis mutabilitatcU" pnio.cap.z.
*^q: qucdam funt fcmper qdafepc:UbJO pmo.ca. ij.
"Ae^ oiffozmitao z fimilitudo vnde fit:U"pmo.ca44.
'Res in piindpio generationie puus eft tn loco cg in fot
ma fua^Uljjo fc6o. ca.7.
*f^es puenientes in na quomo multiplicant :U°zxa.7.
'fkee quomodo fint in tepoze;Ubw fc6o.ca4j.
I^es in qaibus no eil pzuis nec poHerius vl\o modo nd
funt in tempo:e;U" fc60.ca.i3.
I^equifita ad cojgis mutabilitate:Ub:o pmoxa.z.
*Fkefpdn[o Q quas caufas t quomo fit ?uenice:U'° p.ca.i5.
l^iifio certa no efl niit nominent oes caufe: libio ^mo.
capitu[o.i5.circa finetn.
If^efpecms multipUcan in infinltum non eit tnconuc'
niens^U^bzo p:{mo.capU>.j.
'RefoUiere qnid fit:Ub:o fcdo ca.p.
*Re(iftenttc Dtaerfita3:Ub:o fcdo.ca.8.
€8i^ntr\itcmn «i«»<ifit:ui>:ofc6o.c«.ij.
SO^villpltWi im ©igularcvaguoupler.U.p.ca.p.
j^inguUire^gnatumnon notiusaut ignotius vli fpaU
nec^ quoad itetlectii:ne(gquoadng|$:Ub:opmo.ca.p.
&impliciumnaefl founa vt natara oqoe eu q;>fa fo:/
ma:Ub:op:imo.ca.6.
S>itusp:edicamenti^ qaomodotneo(itpru:U*.x.ca^.
ioimi attributfl:ibidem.
j^pes vt con tincntur fub genere funt gmul naiurs iion
tamen fimpudtenUb:o fc6o.ca.z.
0padijinfinitii(ie(Tct.tflcifolugfee):ti6:U''.z.ca.7.
J^jerma quomo fit aial pauiatim:U''.2.ca.3.
S9ubiectii fcic naUs c(l co:pu9 fenftbiU::U''pmo.ca.pmo.
f5uperficie» ouc inninae non coniponunt aUquid vnii
q6 fir locu6:Ub:o fc6o.ca.s>.
Jouperfluitates jspter quc fint Cnt:lf ''pmo.ca. 14.
*srctri\inA '^^^^'V^^ lint;Ub:ofc6o.ca.s.
^ai Uiuo ZarditastvelocitasquomodoDiuer''
fificenntr.ibidem.
giilFicicntie
fli
Zranftttts i motus oifferuntUTc6o.ca.pmo.
XTrafitue motus no bj oifcotinuanonein acm:U' z.ca.p.
2^epu3 gd fir.itcpo^is ^p:ictatea:U''fc6o.ca.io.
JCepus nocflmoms DupUcitcr^bat.ibide.
Xepus no cil velocius nec^ tardius aliquo tpe.ibid^.
Zempus eft numenis motus: Ub:o fc6o.ca.ii.
Xempu0quomodofitp:ius ibidcm.
jtempus eft cuiejc feipfo acddit ante 1 poft:-: noii eft ali
quid epflens pjop:ie;lib:o fc6oxa.ii.
XcmpouB n ibil cft n ifi in ftane: Ub:o fc6o.ca.iz.
jCcjnpus non pot numerari linc re.ibidcm.
jtcmpus numerantia multa.ibidem.
iCcmpus menfurat motuj tecouerfo^U" fc6o.ca.iz.
Stcmpus quomodo poteH oid U>ngum: b:eue : mulmni
paucii 1 aUa^Ul?:^ fc6o.ca.iz.
Xempusquomo oicif baberec(fe:lib:o fc6o.ca.ij,
£empus quare fit ocbilius in ciTc q§ moms : -: gp teptw
noneftrelatiuum;Ub:o fc6o.ca.ij.
Zempns efl inter qucciicg ouo inflanria.ibidcm.
Zlcmpus b; multa acddentia;Ub:o {c6oxa,if.
Zlcmpo wlia verba que finr.ibidcm.
^ U| p:edicamcntii q rc in co fit mom6:UTc6oxa.j,
's^^* Uacui4nonb;cfl'c;Ub:ofc6o.ca.jj.
UcgetabiUsmateria vocat namra^li^^pmo.ca.S.
Uelocitas :tardita8 no funtmotHs^liTc^o.ca.j.
Uniuerfalia funt ppcrna ouobds modis.f.rcfpccnj fingu
larium 1 rcfpectu pdicatof efl'entialiii;li''pmo.ca. j.
Uniuerfalia quareoicnntur non gcnerarinecg cominv
pt:U'b:opmo.ca.j.
Utc non b; cflir mRin indfHidius:lib:o fc6o.ca.pmo.
Uniuerfalia funt magia nota quo ad ronce nfao:fcd idJ*
uidiiwn vagii quo ad nani •: pfccuoncli^pmo.ca.pmo.
^nvoluntarijsoifficilecftaflignarecam^li^pmo.ca.j.
V7I<? ntr^ti^rta oj^so^^clemenmm Ditfernnt ra*
yit niaieria tione;Ub:opmo.ca.z.
yie Diflfert a p:iuatione:Ub:opmo.ca.z.
yic aflfimilatur fcminc;libjo pmoxa.z.
yiequidfit:Ub:opmoxa.j.
iSufiktcntie Zabule f ints.
SC^bula ©ctti
401i:raCllU diwrpecieebabetur
partcfc6a.cap.z.
accidcntia qiK accidiiteflentfee;; imtc/
riapartcfc6a.ca.z.
3ccidctiai actiocsaliques^aCcidiir aie
oij cftin cozEc:Bte4".ca.4.
ScddcntiavbiDifpolTtionco. _
actioea matcrie gbue modis oiffcrat.-gtc pma.ca.4.
actioee Diucrfe cj: oiucrrie funt f tHtib'':Ete.5.ca.S.
actionca pzopzie non abfentantur ab cfTentia cuuw funt
actionc9.ibidem.
admiratfo vbi bominis.ppzietatcs.
adunatio fitouobua modi9:parte.5.ca.5.
acr quarc no vidcaf :partc ^''.ca.pmo.
acrquomoalbificct.partctcitia.ca.4.
acr an ponafinftfm vd mcdm ad vidcndu-ibidem.
afficitur meliue rcs a fuo ?rio $ a fuo rimili^ptc p^-c.z.
albedo vndc babcat op fit albcdo^gtc t crtia.ca.pmo.
aibcdo an fiat c% lumincipte tcrtia.ca.4.
fllbcdononcftlujc.ibidcm.
albutrafitinnigriipaulatijtribugvgs.lbidc.
a lcmconis opinio oc aia. partc pma.ta.z.
«Itcritae in gbus cadat 1 in gbus no.gtc 4.ca.z.
aic dTc 1 oiffinitio affiriiiat :pai tc pma.ca.pmo.
«ta or vis vcl potctia:of fozma x ijfcctio. ibidc.
anima non cft cozpus.ibidcm.
anima elt fozma:fini9:t cfficicns.ibidcm.
2nimac6ucnientiu90fpcrfecrio:dJ5Vis out virtus aut
tiotcntia.ibidcm.
^ima non cft nomcn cflrcntie.vbi fnpza.
anima quid fit. ibidcm.
^ia quomo appbcdcrci mouercocbeat.ibide.
animaqucfubflatiafftJbidcm. ^
anima cur oiffiniatur pcr cozpue.ibidcm.
animaqre pfiderct in fcicntia nali.ibidcm.
JHnima no cft pcrfcctio oie cojpo;f9.ibidcm.
anima quid fit.ibidcm.
anima ccli ibi.Ccli anima.
aia H aliquoe pucnit cclo 1 vcgctabilibue.ibidc.
anima quid fit ej: rclationc qua bj.ibidcm.
2nimc fcicntiam oiucrfi oiuerfimodeappzcbcndcrcco'
tcndcrunt:partcpma.ca.z.
animcooctrinajpponcrectt vfalibcrioz 'znottozad oi'
fcedij:^ pponcrc ooctrini oe cozi2c:in.Fbemio.
aia oum Mitgit flponaf cffcb6:aitt aliqd aliiidimulta-z
abfurda tncoucnictia i bcrcfis fcquun t .ptc p^.ca. z.
anima cft caufa qua vcgctabile 1 animalcfunt iiliu9 c5
p\e%ioniB quam babct:partc pma.ca.3.
Snima ptinct in pzedicamento fubltaue.ibidcm.
anima cff caura vndc fubicctumj)pziii| eH id in cffcctii
1 cllcaufa.vnde cft fic.ibidcm.
aia cii fepat :gd accidat t gd fubftituat.ibidcm.
aia cft fut5a:qz e(t fozma q no cft in fubo. vbi fiipza.
anima cff vna in compofito.ibidcm.
aicacnoee funt:qz 9grcgat:piiigit:c6p6it:'z fcruat.ibidc.
Snima cft pcrfectio fubiccti 1 quom6.vbi rupza.
aieoiucrrcacti6e9runt:cjc oiuerfitatc fuarum virium.
parrep^.ca.^.
animebumancvirtnsmultiplcj^f.contcplatiua 1 actu
na-zqucfint.ibidcm.
anima bumana licct non pcndeat q: cozpozcrbs (e tii ad
cozpu9Vtfozma:partcfc6a.ca.pmo.
animaoccupatacircaintcrioza noncurat oe cyteriozi'
bUB 1 cc6ucrfo:parte quarta.ca.z.
TRaturalm Suiccnc
atiima quomodo fitcipcrmutationiscoplbnia fn im<
teriacozpozali:partcqHarta.ca.4.
animcmundiattributa.ibidc5.
ara nobilig quom6 trafccdat ogationc fua i cozEC.vbi 8.
animc acciitiu caufc quc fintrptc qm.ca.6.
anima quccftaptarCcipcreintclligibiliacjc intcllcctti:
n6 eft cozpua ncc fozma c^iis in cozpcrptc 5^ca.p i.z.
animer atfonalis cffcntii no cffcimpzcffas in cozEcpzo»
batur:partcquinta.ca.z°.p totum.
anima appzcbedit effentia iuas fcmE -zc.f bidc^.
aniinc rubftdtia babet ouas actfoncs : 1 vtrcqj ftint ipc»
dicnte9 re.t quarc.vbi fupzo.
aia ciiinteta fucrit fcnfibu^ rctrabet ab itcUectu.ibide.
aiaronafquot m6io adiuuct a i^tutib''aialib''.Ete.5,c.j.
animafiimpcditan6 fncrittnpzopzi)sactionibus non
cgcbit cozpozc.ibides.
anima pcrfccta 1 r©bozata:fola per fe opcratur actioncs
fuasabfolute.vbi fupza.
2(nimaaquobabcatq?fitfingulari6.ibide5.
anime fingularitas crtaliquid q6 effe incepit 1 no cter'
num q6 rcmpcr rucrit.vbi fupza.
animcciiaeat in aliquo cozpc incflaffcctio nalisrcira'
ti6i9 ad rcgcdii illd adj,ntidcdii ci 1 alia b^^j.ibide.
animacffc imoztalc:inon irafircoccozpozcad co:pH«
pzobatur.partcquinta.ca.^.ptotum.
2lnima a quo crcatunparte quinta.ca.4.
anima quom6 pcndcatex cozpozcibfdcm.
aia; ficri vcl'ciVe rc9 itcUcctae n6 placcf2;ui.Ett S,ca>6*
Snima cff quafi fpcculum.ibide5.
3ia cu libcrabtt a cozpozc t ab accidctibus cozpone po*
tcrit coiungiintclUgentic agcnti.ibidcm.
animcinftrumcntainfraibi. 3nitnimcnta.
2fnimc bumanc funt vnum in rpecie t oiff6nc.Etc 5',c.}.
anima non babeteffeantccozpue.ibidc;.
aic n6 biit altcritatc in cffcntia 1 fozma.ibidc?,
aia^qrcbabeataffcctioncnalcmadcozpue.vbifupza.
anima bj pncipia gfcctioia fuc mcdiitccozEc ib:de.
aias no cc vna in oibiie boib'' multiptr.pbaf .vb! fupza,
^nima quom6 itcUigit e(ie cffccta fingularie.ibide.
atiima qrcn6 pedcatacozpozc Etcgnta.ca.4.
^nimc attribucns cffc quid fit.ibidc5.
^nima bumana pziu9 eH intcUigcne in potcntia: poflca
in cflectH:partc quinta.ca.5.
Snima quomo c6f;dcratur a natttrali-ibidc;.
ata vegctabilis no cft piijcta cij aia buana^cte 5'.ca.p.
aicnf c n6 bnt potcHatc itclUgcdioia ftibito.ptc 5'.ca.<J,
Snima pncipalitcr p-cndct acozdc:partcgiita.ca.8.
animaviuificatanimalc):cozdc.ibide5.
animaUaqdacjreintencbjisvidcatipartcjVo.T.
atalcs vircB qiio opant remotl ipedimetis:Ete 4',c.z,
antiquof opinione6Dcaia:partcpma.ca.z.
aniilofieaiaUbusattributa^v^artcpma.ca.z.
2pi9 qrcmeUoze bcatcdozc^cctcraaUa^ctcz^.ca.^.
appzcbcndens vis Diuiditiirpartc pma.ca.5.
appbcdcntiu viriu ab intus fufficictia •: gd fint. ibide.
appbcdciv fozmaa:': appbcdcf itetocs quo of nt.vbi.8.
appzcbedcre opamdo:-! n6 opondo Diffcriuit.ibidCj.
appzebedcrcpzincipalri rcciidario qilo oiffcrat. ibide.
ap^vcbcndetiusviriiifcnribiUuabinws occuitof; ruf*
ficfcntio:': corum Diffinitionis.vbi fupzo.
appberionumodi^vnunt-zDcclanfiBtcz^ca.z.gtotil.
appzcbcdcrc quid fit:partc rc6a.ca.z.
appbcnfio imaginabi;i9 n6 nifi cozpc pficif : p,tc ■^".c^,
appzcbendctcs virtutc9 nauiraiitcr incUnaBturadfuii
appzcbcnfibilcpartc tcrtia.ca.8.
app:cbetidetc8 vimites natitraliterincltnanttirad ftiu
app:ebenfibile:partc j^.ca.s.
appjcbcndetesvirtutesnibilbabcntfaccrenifiiudica
re vcl appbcderc:partc ^''.cap.^.
2SptitudoalicutU8VtaUquidemanet abco eft ouobus
modi9:parte pma.caplo pmo.
^Sptitudo quid fit:parte quarta.ca.').
arti qucdam attributa po'.parte tertia.ca.4.
atomi qrc vidcanf abboieejciftente in tcnebJis inon
in radio:partc tcrtia.ca.5.
auditH6 quid fi tparte pama.coplb gn to,
Suditue infra.vbi vik\s.
2Suditu3 fita ncruisccrcbztparte.^.ca.S.
augumentatiua virtus qiitd fJt 1 quomodo oifFerat a nii
tritiua:parte fcda.capi tiilo pmo.
augumeiuatiua vbi nutritiua.
TF^^rnf r^-^n m «""Iwntscautcllc natitralcs ejreo^r
JLJ^UlViW 1 1 cftimatiua pedetcs po^^^gtc^. co.j.
^zatanobnt^itidetia^taliqwacisattributa^pte.^.ca.i.
iPd I CS^ etbtcor. ibi ctbico'^ ca loz.
I^^^IW CalojnaturaUsca-p^imii inflmmcntus ve/
getabiUs:parte fc6a.capto pjimo.
Celt anima an ptineat in Diflfone oata oe aia:gte p^ca. p.
jCclefliit cojpop na5 opiniocs Dcclarates ponit .ibide.
Cogitatiua virtus quc fit:parte qrta.ca.pmo.
Cogitatiue imcmoiatiuc loca q fTnt:partcgnta.ca.8.^
Colo: eft qlitas fc6i meb:i Diui(tonis:parte tertia.ca.p.
Colo: non cft actu nifi per lumcn.ibidem.
C0I0U8 Duo itclligun t circa apparetia eiufde:gte 3'. c. j.
Colo: quid fit.ibidem.
Colo:esmedi] quomodo ftant:parte tertta.ca.4.
Copofita no aiata qre no babeat fcnfus nec vita: quam/
uis augeanturparte fc6a.ca.3.
Coparationes virtutaadco:pu8 qles fint.Ete.5.ca.7.
Copletrfoes fpuu; quarc ocbcat ee oiuerfc:ptc.5.ca. 8.
Cocupifccntia intenditur voliitas od Deftdcriii : 1 ej: ira
ad victon"am:partc quarto-ca.^.
Co: quomo polTitee pncipiii oius f tutii: parte.5.co.8»
Co:di8 oifponcsmulte ponunt.partc quarta.co.6.
Co:dis praarie 1 feciidarie oifpones ^ fint.ibidi,
Co:diattrt'buta.vbifup:a. ^
Co:di8 fen fus -: p:ecipite tactits eft maio: q| fenfue cere/
b:i:partc qHinta.ca.8.
Co:po2HmDiftinctioponitur:p3rtepma.ca.^mo,
Co:po:a fttnt ouobus modis fs pma oiuifioncpte.j.c.p.
Co:pus patit a no co:pc finc tpfi^^offcnfioc^gtc.j.ca.T.
Co:Bi9 Difponcs cy: boc gj efl co:ptt6 ponit :pte.4.C8.4.
Co:pu8aquobabeatg?fitfingularc:ptcgnta.ca.3.
Co:pii8 auteffcntiam animeimpoiTibileelte(Tetbcfou:js
anime:parte quin ta.ca.(5.
Co:pu8 ej: boc cp cft co:pu8 no pofTc e(Te id in quo con/
iunguntur virtutcspbatunpartc gnta.co.y.
Croci parua cgtitas qrc tingatmulta aqua:nte.j.ca.5.
Cupiditas -: ira bnt oniu? iter virtutes moucntee. Slic
ctiam virtutcs graduant.parte qu3rta,ca.4.
CuravbilafTitudo.
^l^^l |>|V| quid (it:p3rte quarta.ca.qitinto.
^^wliciu iiscfideriii quid f!t:partcquarta.c3.}.
i>efi"»eratio quid fit:partc quarti.ca.^.
jbcl^ructo pofterio:ino oeftrititp:t'u8 fedcp.gtc.^.c^.
£>cftrucdipotcci3 q ftt t epqito fit:parte gnta.ca.4.
jbiafanum vbt tranflucens.
i)ifficulta8cognofccdieftc):DuobU3:p3rte9nt3,ca.5.
jbitf idetia quid lTi:partc quarta.ca j,
j:)ifTintcio vbi nilogifmus.
THaturalm
iit
fc>ifccrequarc ptranTi ITt ad memo:ari.parte qrta. ca. j«
iiir.crc pmii cui comparctur:partcgnta.ca.(5.
jbifpones qda p:incipaliter pcndcn t ab anima: qucdatn
ob vtroq?:': qucdi a co:po:c:partc quarto.co. 4.
ibclo:is ire 1 triflicic caufa pon itiir:parte quarta.co. j.
£Mtbitattocftp:iHatiocomp:chcnfioni9 olterius cotra/
dicto:iarum:parte p:ima. coptb quarto.
<PI<?m(y«fcl ':multamij:ta:qHarcnonrccipiat vu
U^lKlTVCUl^ tam:partcqitinta.ca.7.
£manatiaabanimap:imcqitcfTnt:partcgnta.ca.7.
Spilcnticusialiqttialijquarcvideant intue id qd ap/
paret fo:i9:partc quarta.ca.fc6o,
giTcntioalicuius no abfcntotab eo:partegnta.co.7.
£(Tcntie occidcntia cj: materia quc fint:parte fcdo. co. z.
gtbico;: colo: elT multo fo:tio: $ tcrriono?::Etc.z. C0.5.
Cictimotiua •: alte vircs iterio:c6 quid ff n t: partc p:ima.
cap.gnto.-jpartcquarta.captb pmo.
£ltimatiua quomo abftrabat:parte f(^a. caplb fc6o.
£j:timatiHe 1 memo:atiHe \?tHs Dcctat :Ete.4.c. j.g totu.
C^timatio fit niHltis modis.ibidcm.
(c%timatio cft cicccllctio: iudq:ii\ aiolibue.vbi fupw.
£):timatiuaquidoperemr;partcquarta.captbpmo,
£i:timatio c nobiiio: itcr i^ttitcs appbcdete8:ptc.4.c.4.
e):cellC8fenftbitcco:riipitfcnfum:partequinta.co.z.
£):trcma vniufcuiufcp portis inter fe babent oifferetias:
1 que fint:parte quorta.co.5,
.d^r^m^a 'zfitisgdfTnt^portcfcda.ca.j.
jTilinttf 4o:maoi6e(tpcrfcctioinonconucrftn»r
p:obatur:parte p:ima.ca.pmo.
Fo:ma mHttipIeppartep:imo.ca.^mo.
<?o:ma effe vnicd in copofito t'nnuit:partc pma,ca.5.
Fo:me ptures^vtrii fint in bominc.ibidem.
Fo:ma quomodo tronfcat Dc virtutc interio:i ad alwm
virtutem interio:em:partc tcrtio.ca.8.
Fo:maintclt?ctavbitl7cfaHrtie. _ .
^oima q cft in aia manifeltu pncipiu eft cim q6 ^ngtt
in ma:ficut fo:ma fanitatis in aia mcdia ic.pte.4.c. 4.
■^o:mationce trce itcttccttts quomo DifTerat:pte.5.ca. <5»
Fo:mcintcttigibile6funtrc6pfecj:i(Te'tC6.il?idcm.
•<X^i-i<4tfit«i quidfit:partequarta.capfognto.
^SllUlUIII gnatittai^tUBvbi^t^^-zvbinHtrititta,
gcncratiua bobct Duas acti6c6:quc fint.pte fcdo.ca.p.
/5cncratiua rcftattrat q6 Dc fpccic rcfoluit .ibidem.
jgencris naimpcrfecta cft:portcpma.ca.pmo.
jStiis 1 DitTcretie no eil^pcefdie in ifinitii:parte.5.ca.r.
J5ipfu5 latio (Tmitio quomo albefcant:parte term.c.^
jSroduatio viriu oiU5 ta naliii qua oiotiii:Etc p'.co.5.
guftus quid fit:partep:t'mo.ca,gnto,
gulVvtilitas ■: qiio pitciat 1 oifltrat cu tactit:nte.zx.4.
guflHSVbivifue.
Ib4<?f ^nl la fomnfii qle fiicrit;partequarta.ca.z.
l^vrCUUt? t5omintiact6c9,ppcq fint;Etep'.c.i!j.»
•DomoqHarebobcatfubtilio^cmfcnfum toctus cctena
onimalibtis:partcfc6o.ca.j.
Vomo qre n6 bobcat nifi dho noio odop: porte.z.c3. 5»
•Bomo cur Dcbitttcr odo:et.ibidem.
iDomines verop fomniop qui fint:partequarta ca.z.
t3oic9 pucniiit in appbcdcdo q6 fentiiit ■: imogfnannfj
Diflfcrttntin vcltc illHd;partc quarta.ca.qHarto.
1^018 .ppctate8:acti6cs:ia!iaeiattribHta.partc.5.ca.r.
'bomini9.pp:icta9 mavtmc p:op:ia ef^ fo:inarc itc tccs
vniHcrfalcB 1 itcttigibilcs maj^icabftroctae.ibidt:.
•Dominiineft iudicas fenfibilis: 1 iudicae imaginatiHO t
iudicas eftimatiua:': iudicas cotcmplotiua : % iudi:an9
actiu3:parte qm'nca.ca.pmo.
Xabuta ©Cjtti
iDdmfnffncftaliqtiafubftantia qiicapp:ebcndit intclU/
gibi: ia rccipicndo:partc qitinta.ca.fc6o.
iDomincsquotnodoDitfcrantinqiialitatc i quantitatc
ingeng: parte quin ta.ca.d.
TDUnuna cilcntia clt natiira:fwrtc fcda.ca.r.
tJutnan c ciTcn tic naitira cft no miiltipUcari:': que fit ro
bui09:p.irtc fcda.ca.lcdo.
iDuinanitati accidit inultipUcariepma.ibidcm.
3nfc
Cfic^ ^^' pcrmutatio.
^ 3[ngcnia cft actua ronisrpartc gntax.tf.
'^ngeniiim clt piinctpium oo^trinc.ibidein,
'Tngcnium fufcipit malius i minua.ibidcj.
gnllrumcta fatigantur ej: lugi motu:t oeftruitur eonim
coplc)cionaturali9:partc9nta.ca.fcdo.
5ntcUc:tu3multiptrfumit;p3rtcpina.ca.5.
Jntcilcctus-zimaginatioqtiomodo oifferant in appje<
bcn ilonc albedinis i alio^ b^?;parte quarta.ca. j.^^
3fntellcctU3 ert pzima virtu3 animcque comparat con/
«emplationLparte quinta.ca.pmo.
gntcllcctusactiuuacgctcoipozcz co2po:alibu3 virtO'
tibu9 ad omnce actiones fuas.ibiclcm.
3ntellcctU3 contemplatiuus cget lipfe buiufmodtfs no
dmnimodo.vbifup:a.
3ntcUecru3 multiplcf^parte quinta.ca.p:imo.
Jntellectiua virtU3 fi iteiligeret mftfo co:po:aU no itcl*
Ugeretfeipfam;partc quintxca fc6o.
3ntellcctiua virtus itcrum fiintelUgcrct inHrumcto coi
poiaU no intcUigerct aUqua aUa.ibidem.
3nteUectU3 oppofitomo ic b; ad fcnfuj^na cii iteUc^crit
nobiU'o:a potcrit i ignobiUow app:ebcdere: fcnfue vc'
ro non.vbi fup:a.
5ntcUcctu3quarcma9*3Co:robo:etut fenectute in iw
Uentutc.fbidem.
3n leUcctus quafr nafcarar in aia:parte gn ta.ca.5.
^ntclUrct'' b5 potcftatcmuUipUcddiqd e vnii^-zadunaii
di quc funt muUa:i quomodo:': 3) boc no copctit ali)9
virtutibua.ibidcm.
^nteUccms quare non polTit fb:m3re ea que funt.in vUi
mo intclUgibiUtatis.vbi fupn.
gnreUccws b, gradu3:qui ponnnt:parte3nta.ca.(S.
3ntcUcctU9;inteUigcn3:iintcllcctuin3> non fintidcm
arguitur: partc quinta.ca.d.
3ntcUcctU3 non continet muUitudinem vllo modo: ncc
o:dinem fo:marum.ibidcm.
^ntelUrctuscftpiincipiumomnisfojme cmanantia ab
eoin anima. vbifnina.
gntcllectua nf eit cffidcd fujmas': creane illas.ibidc,
gntcUcctusadeptusquid fitvbi fup:a.
gntclUgibilia pma funt jppofitionee quas ^Mcnit crcde/
re non aUundc;parte p:ima.caplb quinto.
^atclUgibiliij fo:ma ji rcceptibilc ce fubaj no co:po:alc
obatur muUis r6nibU6:partc qHinta.cap.fcdo.
SntelUgctia ages tpaticB occlanf :Btcgnta.ca.5. e totii.
3ntclUgetie quomo iteUigat malii 1 puationes. ibidc.
3ntclUgibilia onr fo:mari tribus modie.partc.^ica.tf.
3rafdbi;i3 1 pcupifcibiUs cui^^fint Etee:parte pma. ca. 5«
gfrafdbiU x ?cupifcibiUattributa4)artegnta.ca.pmo.
Tfra vbi concupifcentia.
judiciti inteUccmalc': imaginale:partequarta.ca.pmo.
1f dfTifdrlrt laliamuUa^cafuntiomni.Ete.^.cz
i^4l I imuu -Lucctia in nocte.partctcrtia.ca.}.
7~ucentia omnia funt dufdem gencris.ibidem.
TLuctus vbi bominis p:op:ietatcg.
Xume cft qlitas pmi meb:i oiuifiois. parte tertia. ca. p.
tjnmi ocrce'dca ej; Uiddo an fit qUta8.parte tcrt{a.ca.z»
IFlaturalm
Xumina fugej:ccUc«'a q fint^partc tcrtia.ca.tcrtio.
Xup^Uimc:-: iplcdo: quomo oiffcrit.partc tertia.ca. p.
"Lli)ccflcjlita9pmimeb:iDiuifioni6.ibidem.
Xu)L- eft itars colo:is.partctcrtia.cap.pmo.
Xu)C quid fit.ibidcm.
"VJfS^fnm vbiintcUigentic.
4it^>*iUitl i-Da:vna:efl::partequinta.ca.2*'.
XDedicinaDcccpto:umquevocaturlac virginus quo*
modo fiat:parte tcrtia.ca.4.
5CDcdiii no calm necp frigidum:partc fcda.ca.tertfo,
21Dcdius termin'' in fillc^ifmo ouplr inucnit .Etc.5.c.tf,
XDemo:ia eft tbcfaurus itcUcctU6;parte quarta.c. pmo.
XDcmo:ic locus ibidc;': ibi cogitatiuc.
;CDcmo:atiuc virtns^vbi eftimatiuc.
XDcmo^ia-zfifitinb^utisaUquibus^non taincn reco:#
datio partc quarta.caplbtertio.
iDcmo:are quafi cotrariii eftadoifcere.ibidem.
il3cmo2ia magna bnt g no bnt muUos mot'':gtc.4.c.5»
XDo:es e;: q ^tute aic babeat ciTc;partcgnta.ca.pmo.
XDotiua Diuiditur:partcp:ima.copfo quinto.
OTotiua:p. virtutu oifpofitioncs po';parte.4'.ca.4..
XDotHB Diuifio:aut cni; eff fcd; ^titatcaut f m qUtate:
aut fc6m aU'ud:fi fit locaUs aut ell: nalis: aut voluntae:
aut animaUs 1 rcUqua.partc p:ima.ca.fc6o.
iDoms voUintarius Duplcr:parte fc6a.ca.tertio.
TlDuUitudo rc^ c% muUis caufis.Fuenit.parte.S^.ca. 5.
10 (^ f 11 r^ P.°^ facerc coplbncq efl ad modu Emuta*
Irl9 lll 14 tionis^ars vero no.parte tertia.ca.4.
tiaturc actioce funt ifinite in oiuidedo ■: opando.ibida
Tligredo an fit colo: venis:parte tcrtia.capfo quarto.
ilibil ociofu;aut fugfluii eft in na:partc gnta.ca.4.
Tlucba que fit:-: quo^j fit oa'go:parte quf nta.ca.8.
Tlutricatio quomodo :3uenicntcr fiat.ibidem.
tlutrimentum non femper permutaturfubito in natnrl
nutriti:partefc6a.capfo pmo.
Tlutritiua quid fit : 'zeius finis : tqnomodo oifferat ab
augmcntatiua.ibidcm.
Tlutritiuafcruit augmetatiuc : -^augmctotiua generatf/
iic-.z Due p:ime vcrian t circa fingulare;tertia vero int€
dit fpecicm:pai tc fcda caplo fc6o.
Tlutritiua reftaurat qo dc iingulari refoUiif .ibidc.
*^ hlilltr^ ingb^fit^tagb^reb^aulcf.Etef-cj.
%^ VUUW Obfcuritijsgdfii:partetcrtKtca.pmo.
Obfcuritas eft in fubiecto Uiir,ini6.ibidem,
Pcaine vbi fol.Oculi vbi antmalia.
Occupari no polTum^^eode tpedrca oiucrfa.Etc4".c.z»
Odo:amm quaUtcr poflitciTe vapo::p3rtclc6a.ca.S.
Odo:c9 vbi bomo 1 pomum.
Odo:andi mediii q6 fit.partc fcda.ca.5.
OlfJtusquid fit:partep:ima.caplb qiiinto.
Olfacttts bominis comparat ad olfactu; cctcrojuj ani»
maliiiin:partefc6a.caplbquinto.
Olfactus fit a ouabus canmcuUs^parte quinta.ca«8.
Olfactusvbivifue.
Opinioquid fit:partc quinta.copfo pmo.
Opinioncs antiquof oc aia;parte pma.caplb fc6o.
O:do Ub:o;j naturaUum vitp ad bunc fcytum incUifiue
ponitur in pjobemiocirca p:incipiiim.
0:doaU'o;um naUum^oifcipUnaUum;': oiuino:um po«
niturcircafinanp:obemg.
Ouumgdacquiratabigne:partetertia,ca.quarto.
^^ f f «^iS pftitutionis Due:partcp:ima.ca. pmo.
jP^rivy -jbalTiondaccit nific^rcnoua.£tcz"c.j.
'Paffio qiiid fit-: in quibus fit:parte fc6a.ca.3.
'f>alTio quomodo fiat;partc tertia,cap.7.
&bula fcjcti
iiatitar rce mclius -zc. vbf afficitur.
•pauo: eft aufa fomnt laUquaiido mo:tfe.Etc 4*.ca. Z.
•pcrculTia quid fit: partc fccund3.capro fcjcto.
•i^crcutienti t pcrcufibattributa.ibidcm.
•perfcctio eft rcfpectu fpecici.partc pzima. caplb pmo.
•ji>erfcctio ouplepf.pnma ^ fcda.ibidem.
•i^ermancdi appetitus cft rcs quc venit e>: oco in omnc
qd cft:partc fc6a.capro p:imo.
•j^crmutatioqucdam vcra.-qttcdam ftmilitudinana i
que lint:partc tertia.captb quinto.
•pomii qrc marccfcat cjcmulto odozatu:partc r'. cap.'),
•ii>otcntienomcnqHidappjcbcndat.f«rtcpma.ca.pmo.
■jbotctiatripUdtcrof.li^zimaDfabfoUitanarr.ScdaDf
faciUavclpolTibilis.jCertiaDfcfTcpcrfcctiovirtutis:
tnrtc pnma.capto qtunto.
•^jincipium non omne elcmcntum cft.partc p*.capro.z.
•jbiincipia actiui i otcplatiui cjrgbua fint.partc 5*.ca. p.
•j^iiuationcs vbi:intcUigcntic.
•f>zopbetie aliqua attributa po''.partcqttarta.cap.4.t.5.
•jbzopjiu no fcimua nifi poft^ fciucrim'' cocin ^bcmio.
•J5>uctU6 fiucangulus funt accntia rcctitudini;Btc j*ca.5.
•i^unaoattributa^t^rtcguinta.captbfcdo.
•Ji^upillavna quarciplcat cu attcra ctaudit.partc f.c.7.
•j^upitlc attribHta.ibidcm.
itt a t\<\i\ (% 1 1« ^^^^^ ^"'^^ ^ "^ 9** fTnt.Ete p».ca. ?.
ir\«i-i VI lani? 'Rccozdatio vcl reminifcctia no cft
nift in boie itcr animalia:licet in multis fit mcmoua:
partc quarta.captb tertio.
I^ccozdatio quid fit ibidcm i quomcdo in reco:datw*
nc p:occdatur vbi fup:a.
•Rcco:dan f gda facilius ^ oifcs 1 1 g (int c b' ca. ibidc.
•Rcdditusquomodo fiat:partcfc6a.captb quinto.
*Repjobatio antiquo|i circa opinioes oc a(a:pte p^.ca.r.
T^efolutione vfcp ad maj pma innuit aai.ptc pma.ca.5.
•J^etractio animc vnde pcrncniat:partc quinta.capro.z.
T^ifue vbi bominis pzopjictatcs.
^jj tt /T|i m cfi fticrit oiuerfap coptbnu vcl oifponii
-^*»'»»^*" inclinatadoiucrfosfnozcs vcloiucrfa
accidcntia ladque.partcquarta.capto fcjcto.
&apietia creatozis b; in. fe oia ptttia pterita 1 fiitura:an 1
geU aiit 1 atc quafr fe beat drca boc.parte 4*. cap. z.
Sapozea quot fint -: quid fint:partefc6a.captb tcmo.
53cietiaeilccrtacomp:ebcnfioattcriu8contr3dicto:i*
rum.partcp:ima.capto quarto.
j3acntiaquidfit.partequinta.caprop:imo,
SdfTio quid fit.partc fcainda.captb fe):to.
jSenfatavtfimulinucnianfabintcltecto q| rcquirat.
parte quarta.caplb pmo.
JSenfibilia communia quomodo af^^cbcndantur a fen
fibu3p3rticularibus.partctertia.caplboctauo,
©enfibilia communia quarc coia oican f .t^bidcm.
j3cnfibtlec^ceUen8:vbiepccltcn£(.
j3cnfibiUs aia 1 vegetabitis qd ec bnt.parte pma.ca, ^,
0enfibiUa coia funt quinqj^parte p:ima.copro quarto.
©efibitis vis oiuidif in motiua ■: appbcdete.Etc p^.c. 5.
Senfus quomodo fentit fe fcntirc.partc fcda.captb ki>o.
0efuu5 coparatio circa pati vcl no pati:parte fc6a.ca. 5.
Sclus itcrio:es oectaran t:i qda eis atiributa:Etc }\.8.
©enfus quid fit:parte pzima.captb pzimo.
©enfus eft aUquaaffcctio vet paiTio:partc p:ima. ca". z,
©cnfus intcriozcs quot ftnt.parte pzima. captb quinto*
Scnfusomnisocnudatfo^masamoteriafcd noab ac/'
cidcntibus matcric^partc fc6a.captb fcdo.
J3cfu8 -z fentics quomo oiffcrcter abftrobat: pte j'.c 7.
&cfu8 coia virtud ipfa videt audtt «c.parte tixmAA°, 6.
IHattiralm ^'^
ScnruscofscoparafimaginatiucquoadaUq.ibidcffl.
Joefus noflri quomofcrtttat tfentianf^vbi fiip«j.
Scnfuum qitcrioram quosbabentanimaliaDcclarotio
ponitunparte quarta.captb pmo.pcr totit^.
Scfus cois efi: virtus cui rcddun f oia fen fnta.ibidCk
Jocnfnscomunis cftccntrum omnium fenfuu.; i ab ipfo
oziginanf ncrui:': alia ci attributa.vt)i fupza.
©efnsiteriozcsbcncocclaranffcds butus intcntionej.
partcqnarta.captb pmo.
©crtfuappzebenditur fozma:cftimatiua vcro appzebcn
diturintentio.ibidem.
Senfuumintcrioziim bca p:op:ia.vbifupza.
Senfu8nonapp:cbcnditfc;fcdaU'quodcxtcriUB tqua/
re.parte quinta.captb fc6o.
Scnfus quomodo feruiatanimc burtiancpartc 5". ca. j.
Seticns in cffecmcft ficut fcnfatu in cffectu;fitr in pote»
tia.partcfec«nda.captb kto.
&eiricsappbedit fuu fenfatii 1 puatfonc fui fcnfati.ibidc«
Separatio multiptepparte quinta.caplb fcptimo.
Joilbgirmtis': oiffmitio elt \i\a quc oucit nos ncccfTario
ad oifccrerparte quarta.captb tertio.
55imiUan6muUipttcanfnifimmatcnj6.partep''4:a.&
Simplicia quare no babca t fcnfu5 ncc vita:partc z^x.^.
@imuUjcb:arc:p non funtfi)ca;partetcma.copro.8.
ioot-zilctlequomodovideanf vclnovidcanf. x quare
intenebzi3.r>partetcrtta.caprotertio.
©ole qre no pofTit itucrf oaitus bumanu64Mrtc.5.ca. 5.
Joomn^ fpcs qucdam ponunf .partequarta. captb.z.
jSomni)ipfiu8multecaurcponuntar.ibidem.
!8omni)8 Dignofcunturacpzcuidcntnratiqua ob aUqui
bus-:buiu3 caufa.vbifiipza.
joomnia quc vcra fint 1 quc non.ibidcm.
©omnia vcra qua boza magis fiant:vbi fupza.
©omnusquidfit:': cjrgbus caulctur.ibidcm.
j3ono attributa •: pzopzictatce ponun f :partc idaxi, 6.
Sonus efl pymu5 fenfibilc auditU9.ibidcm.
j5onus retrabit ab inteUectu.partcquinta.captb ic6o.
^pes quid fit:txirte quarta.caplo tcrno.
f3plendozvbilumcn.
Spiritus in quoc):iftitfenfu8 quomodo Oiffcrat a fcnfu
in quo e^ifTit imaginatiua:partc tcrtia. capto octauo.
j3piritus fubftantia qualis fit.ibidcm.
j3piritU3 fcnfus cois quomo teneat fo:ml.vbi fupza.
Spiis cfl vcbiculii virtutii aialiu;imo j7po:tionabifr:na
aUa eflcoptb fpiis aiaU'6:alia vitaUs:': alia nomraUs.
partcquinta.captb octauo.
J3pirituu cbplcpiones: vbicoplcponcs fpiritttum.
!3ubffatia triplc)c ma:fo:ma:c6pofitij.parte pma.cap.p.
Subttantia muUiplcjr.ibidcm.
©ubftatiale ■: fublidtia n6 elt vnii.vbi fupza.
JoubtiUtas cft fupza igenium.parte quinta. captb fcxto.
©upcrfiuum vbiociofum.
rr' (■\{-tt-\a quidfit:partcpzima.captb quinto.
4L.«*vlll» ^actuspzopzietatc6;partcfciJa.capro.j.
Xacms virtutes muUe.ibidem.
Kactus cll pmus fcnfuu gp quc aiat cfl aiat vbt fupzo.
Zactusvbivifus.
Z:actu6fitanerui3ccrebzi;partcquinta.coprooctaito.
Xcnebza vbiobfcuritas.
Xbcfaurus animequis fitrpartc quintaxaptb fcj:to.
^befauri n6 elt appbcndcrc fozma f? tifi retincrcibidc.
Zimoz quid fit:partc quarta.captc tcrtio.
Xinw: vndc caufcmr:fKirte quarta.captb quorto.
Ximo::audacia:ira:oetcctatioialiab9quom6nal'rcau
fcnf C]c DiuerfiPtc oifponit fanguints:partc q rta.ca.^.
attic 'p
JCabuIa (cxti
JDitnfttw an ftt fonus z quomodo.parte k6d.capYo.6.
Xriduccns no cft vifibilc vllo m6:parte tertia.ca.pmo.
^ ^ f>(A'9 quomodo poffit odo:ari:parte fcda.cap.^.
%A^\^i Uegetabilia anima z fenfibilie q6 efle ba/
bea nttpartc pjima.capro tertio.
negetabiliii t anulofop aialiCi Differentw;(>arte p^ca.z.
IXegetabiiis afa in gbiis t quomo fit:parte pma.cap.3.
Uegetabilis babcttrcs vires.f nutritiuam augmentati/
uam 1 generatiuam:parte pzima.capto quinto.
Oegetabiiis virtutes piopuc ponuntur t oeclaranmn
parte fecunda-caplb p:fmo pcr totum.
Ucbiculum virtutum vbi fptritiw.
Uertigo efl ca motus vapo:is in ccreb:o:partCw4..ca. p.
Uigitia quid fit:partc quarta.capto fc6o.
tXigilia ej: quibus caufie fiat.ibidem.
tlirea animenumcrantunixirte pzima.capto qufnto.
tJiree aiales oiuidunf in tres ptee t q.i qd fintibidem.
liirium naturalium z animalium graduatio.vbi fupu«
Uiribus attributaipartc p^imaxaptb quarto.
tiis:vbipotentia.
tJis e]c boc Q) eft vis eft ad aliud:parte p:ima. caplb. 4.
Uis imaginatitta 1 in tellectiua t alic i?^ t eis attnbuta.
ibidem.
Oirtntum motiuartim.*vbi motiuarum.
Uirtute aliqua piungun t fenfibitia aliter eni; no oifccr
ncret iter ca.parte ^.'.capro pmo.^te no cognofcerct
vnii fenfatii cr alio.ibidc.3tc|: no rememojarcf vnu
ej: alio:t fic oiflficilc elTct viuere vbi fup:a.
Uirtus omnis q: boc cp ed virtus q: quo fit.pte 5".c. 7.
Uirtutes omncs babent vinculumaliquod in quo con/
iungunturtquarcibidem.
Uirtusq eft p'" qdcmanat abaiain fgmatfcmereftvfr/
tusgeneran8mcmb:a fm vndquacg virmtum con/
gruam actioni ilLius:parte quin ta.captb.7.
UirtutibueatnJJCbcdentibus Binftrumcta acciditcj: E'
feuerantiaoperis fatigantparte quinta.captb fc6o.
Uirtutes aialee 1 nllee licet oil^rat no folii accidcte : f;
et oiucrfe fint fpe:?ueniut tii in vna cen tia:pte 5^c.7.
Uimisnonfe|:Kiraturcumfpccialitatefua fcd cum gC'
neralitatefua.ibidcm.
Uirms itcllectiua qua etate co:robo:at :parte ^''.cap. z.
Uirtusintellectinaquare magis co:robo:atur in fcne/
cOJtc q|in iauen mte.ibidem.
Uirme omnisapp^cbendcns per inftmmentum noap/
pjebemiit efTentiam fuam vbi fup:a.
IHaturalui
Ufrtutes multc gradHannpartc quarta.caplb.4.
Uirwtii coparatio ad co:pu3 qlie fifcparte gnta. cap. 7.
Uirtusvbipotcntta.
Uifibilium fentctia complcmr partc tcrtia.capro.7.
Uilibilis virtusefl e^ra fcnfumcomunem:quamtut
cmanet abeo:partc tcrtia.capTo octano.
Uifio no confiftit in bumo:e cb:iftabido6.ibidcm.
Uifus quid fit:partc p:ima.capl'o quinto.
Uifus abftrabit a ma impcrfectcipartc fc6a.caplb.r.
Uifus oeterminatunpartc tertia.captb pmo ptomm.
Uifus vclcirca vifum ponunturfcntctiepMUC 1 oedrik»
unmr:parte tcrtia.captb quinto.
Uifus oebilium quomodo confo:tatur4bidem,
Uifus:tactU9:tguftus.tali) fcnfusparticularcs quomo
app:ebendant fcnfibilia c6ia:parte tcrtia.capto.8.
Uifu3perficiturbumo:ecriftaloidc:partequinta.ca.8.
Uita Duplicitcr oicimnpartc p:ima.caplb p:imo.
Uua pbibcwr rccipi cj: vltimitate vel oill^antia mayi/
ma contrarictati3:parte quinta.captb feptimo.
Unumqualitcr videturouo:partc tertia.captb.S.
Unum poteft vidcriouo quadruplici oe caufa.ibidcm.
Uniuerfalia fun t pceptioee tantu:partc quinta.ca. pmo.
Uolu tatis rami fun t irafcibilis t pcupifcili8:gte 4'.c.4.
Uulturcs quomodo in iclligilmr odojare ej: magno fpa«
do.parte fcda.caplb quinto.
j iua|^ii»ai.iu)i» ymaginatiua quomodo appeU
laripolTit fantaiia.partc quartaxaptb p:imo.
Tmaginationee falfe talia b^a qbue caufent.ibides.
Tmaginatiua vocat fo:mali6 vbi fup:3 1 captb fc6o.
ymaginatiua quotmodis ipcdiat ncagat^pte^^ca. p.
ymaginatiuc natura que fit:-: p:op:ictaB motus cius xn
dc caufemnpartequarta.captb fc6o.
ymaginauua cum ftt foitio: in atiquibus quid opcrcmr
in illis 1 non in alus.ibidcm.
ymaginatiue fcmitiii qua bo:a (it mclius vbi fup:a.
Tmaginatio malof motuu fit ab vfu mcticndi. ibidem.
Tmaginatio vbi inteltectus.
Tmaginabilis app:cbcnfio non fit nifi mediantc cozpo/
rc:partc quarta.capU) tcrtio.
Tmaginatie quomo pot faccre cafu;: partc quarta.c. 4.
Tmaginatio no f maguiat fcipfas: partcquinta.ca. fc6o.
Tmaginabiliu fo:matio gd fit:partequinta.captb.6.
£abule0e;cti 'naliumBiicenc.^int9.
!^abnla
iBc animalibu^
{14.
[ct!:libjo quiiito.caplb k6o.
aibabar animal lib:o piimo.
ai;iui pifcie lib:o pzimo.
3ln ima cft vna:i c\\ pmo piucta ca pmo
mcbic.tpmiimflrumcnmmanimccftcaloinatura'
lis.-libzoiz.capro.d.
Snimalia qttedam fimilia funt pla ti8:lib:o.8.cap' pmoi
3nimalcaren3 rangtiine:cftptetti paruo cibo:li''i4.c. p.
jSnimaloinne mouet aurem p:eter bomtne: \ibio pmo.
2nimal:a quadnipedaUa mouet pedes prio boi.Ubzo p,
2nima!oninccoinutumcftquadni|.'>cs:U'b:op2imo.
?JnimaLco:nuttT:oc b? coznu vicm pter cenm:Ub:o p.
SiimalomncgencrasbabciquincBfcnfue pzetcr-zc. U'
bjoqnarto.caplb fc6o.
SnimaUtim oiuerfttas drca modum generandi: lib^o
quinto.captbpjimo.
J3nimaUaquomodogcnercntej:oao:Ub:o.d.cap°pmo.
^nimaUbiis muUis attributa:Ub2o fcptimo.
SnimaUaferpcntiapofTunt viuerc longo tcmpozc (inc
riutrimcnto:Ub:o octaro.capro p:imo.
anmial magis impinguatur cum mutatur oc regioncca
Uda ad frigidam $ ccbuerfo^UTj^o octauo.captb.z.
iBntmalia babentia fjnguincm fubtilcm funt timo:ofa:
babentia vcrofpitTiunfuntmagis audacia:Ub:o no/
no.caplo p:imo.
2nimal babcns fanguincm omne illud babct cerebjuj:
lib:o.iz.captb fcptimo.
SHnimaUa quomodo fumant cibam 1 drbo:es (tmtUter.
lib:o.iz.caplb oecimo.
Snimaliaqtiedam non babentfcl.Ub:o.t4. capt'0 pmo.
animalia anulofj quedam volant -z quedd n6:U.4..ca.p.
JBnimaUa que babent voccm Ub:o quarto.captb fc&o.
janimaUa que oo:miun 1 1 que n6:Ub:o quarto. caplb.j.
3ni;naUuquo:udIpp2ietates leis nocentia.U.S. ca°.z.
SnimaUaanulofaimptnguanftepo^epartas.ibidcm.
2nimaUa quadrupcdia in cgypto funt magna.ibidem.
animaUaariefuntmalo^mo:um.vt>ifup:a.
lanimalium omniu; cft partus Dcterminatus p:etcr bo/
mini3:Ub:onono.captb quinto.
Snimal complctum quod fit.Ub:o.i(5.captb pnw.
JBnimahumDincrfitas-zquomodorcdpiant gutta? oe/
fccndentcmiivirtutcsanimalesi aliae vtrtutcs;li/
b:o.i6.captbp:imo.
Snimalia quc fint quc multa ooa facitit •: que pauca; UV
b:o.i7.captbp:imo.
Snimal no poteft efte fine cozde Ucet poiTit ciTe ITne epa«
te:lib:o.is.capro p:t'mo.
Smmaltu n generationie modus.i^bidem.
SnitTiaUumgcneraH'o:Ub:o.i5.captbpmo.
2timaliaomniafangutncaqueambuldtautvoIant:auc
faltant funt oiucrfa per mafculintt; i fcmt'nini».ibidc.
2niimliaqucgenercntcopLetagcnerationc -zque non:
vbi fupiJ.
animalia que multum ouant parum viuun t.U.iy.ca'. p.
animatia:que plures:'; que paucos fiUoa faciat,tib:o4'8t
capitulop:imo.
2nfcri attri^buta^lib^o fcxto.captb pmo»
anulofa animaUa quo fumo fHgent.lJb:oqnarto,ca°z.
anntis: vbi pluuiofus.
Spes babent p:inct'pem:U'b:o p:imo.
2lpc9 lib:o.i7.captb p:t'mo.
Spiijud quedamattribtua:Ub;ooaauo.capro qnarto.
appetitum babct omne animal ad id cvd cctienit ftta co'
plc):io:U'b:o.iz.caplb.iz.
2qui'e quedam attributa:Ub:o octauo.caplb p:imo.i It/
b:o nono captb pjimo.
2quila qtiomodo comcdataquilaj.t^bidem.
2!qiiila facit tria oua -z vnu; cijcit.lib:o.6.caplb pmo.
aqutli0attributaqHedam:libK>octauo.C3ptbp2imo.
Sranceplurcsmodi-zattributaqucdam^lib^o.S.cap.^.
arbo:c6 que multos fructus faciunt parum viuiit.liba>
.i7.capitulop:tmo.
2rcbamant'mallib:op2imo.captbvnico.
Srietcsfcnescumfcftinantanteiuucneeadcottii (Tgni*
ficamr q? il' e ann iis erit fertiIt'6:Ub:o fcptimo.
;arif^otelem fibi contradiccre vtderar innuere auctot
if^e.lib:o nono.coptb p:imo.
SfTiinilationis caufa vndc o:iatur.U'bzo.iS.captbpmo.
afini quomodo impinguant :Ub:o octauo.captb pmo.
arino:um egriradinc6:l: b:o octauo.captb (c6o.
2finu6 indicus babct vnum co:nu.Ub:o.iz.caplb.i4»
aftni8attributa:lil>:o.i(5.coprofc6o.
audituiottributaaUqna.Ub20.iz.cflpro.iz.
2uc3venatileeraropotant:Ub:ooctauo.caplbpmo.
auesqucdamcffictuntur fo^tiozespervnumventii q§
per aUum.U^b^o octauo.captb fc6o.
Sucs babentce vnguca curuos valderaro potant. libjo
octauo.captbfcbo.
aquee quedam pariuntagnus co:nutU5.U'b:o.8.cap°.z»
aues qucda; ponunt cinamomu in nidis fuie.U.s.ca.4,
aucs non potant aqua multa; 1 quare.Ub:o.i}.captb. ?.
2uibu5 oiucrfis attribHta:lib:o,t'4.coptb octauo.
anisqueftatioaquisnon facit nidum fupw arbo:eitit
lib:o octauo.captb p:imo.
auiccna fub quo climate fitcrit:': De qua jpuinda potefl
colligi.Ub2o fex:to.capttuto pamo.
2uribu6 attn^buta aU'qua.lib:o.iz.captb.iz.
tl^ ^»«inia 'J"''"3l babettre6o:dine80entium.li.p.
JD^rilUy :6osvbico:uu9.
^oui attributa.lib:o feptimo.
iP(i rhd ^"^® canm fiiauitcr.lib:o octano. caplb. 4^
ji^\a^LUt* Calidum mulo'pliciter.lib:o.iz.capto.d.
Calo: babcntium far.gi:incm.ibidem.
Calo:vtni3 ftt mato: in puero ^ in iuucne vcl ecouerfo.
Ub:o.iz.captbtertio.
Camelus babct vnguUis fiiTae 1 in atiqua regione non,
tib:op:imo.
Cameli repeltun t equoB.lib:o fcptimo.caplb pzimo.
Cameli appctun t pomm aque rarbide. Ub:o.8. ca" pmo.
CameUis non lu):oriat cu; matrc.lib:o octauo.captb. 7.
Canar animol.lib:o quarto.caplb pmo.t Ub:o.i4xa.7.
Canes quidom non manfuefcunt n ift poft tcrtiom gener
rationem:Ub:o octauo.captb fciJo.
ConibusoU'qtiaattributa;Ub«».7.'z Ub:o octauo.capro
pmo.t lib:o.i(S.captb fc6o.
Canibus ocddit fqtunatia podagra 1 robies, Ubzo octa*
uo.capitulo fc6o.
Canes^capzi^-zquedamalia onimalia quomodo 1 qui#
bu6bcrbismcdicenwr.lib:ooctauo.captb quarto.
Canidci caufa:Ub2o nono.caplbquinto.
Capcrvbiloc.
Cap:e attributa.tib:o fcptimo.t tib:o ortano. cop" pme«
Cap^equedambabentauricuUisinquibus eft oiftdttd
paUne 1 mcdium.Ub:o octauo.caplb fcdo.
Cofccoli nunqg mutant oentes.
Cap:ioue8zariete6funtftuiti.U'b:ooctauo.caplb,4.
Cap^e loue» quomodoimpinguanmribidem.
2Uuc -p z
Eabula
JTaptttqttare babeat parum aimi9.lib:oSz>captb.h,
Capitis qucdam attribnta.ibidem.
Capins tres figure naturalcs vbi lupja.
Capitis 1 fpodiliu colli anotbomi3:lib:o.iz.ca.ij.
Cb^rin qui i oicitur cignus:pugnatcum aquila t vindt
coii oe cantu cius.lib:o ortauo.capto.4.
Carncsanimaliumqucpafcunf in montiltus riintmc'
lio:es^ quein planis:lib:o octauo.capto pmo.
Cartilaginieiuuamenta:Ub:o.iz.capto.iz.
Cofto: animal;lib:o.i5.captb pjimo.
Cau fa rum oiuerfitas vnde caufetur:lib:o.i8.ca'pmo.
Cereb^umquomodo-zquarcDoleat^zaltqua ei attribU'
ta:Ub:o.iz.captb fejcto.
Cereb:umqu3refittantemolUaettq(tareilld (tt leni»
vnctuofa:Ub:o.iz>capro feptimo.
Cereb:um quomodo fe babeot.ibidem.
Cercb^ b? ouo fo:amina:t aliaeiattributavbifup:^.
Cerebzum non babetfanguinem.ibidcm.
Ccreb:um quomodo fit inftrumentum operatfonii fen#
fuum:Ub:o.tz.capro oecimo.
Cerualquoigeniocapiatceruu5:Ub:ooctauo.ca''pitio.
Cerual quomodo capiat boucm.ibidem.
Cerual quo pacto p^rcutiat bominem:vbi fupia.
Cerui quomo ooceat x ocfenda t fiUos^Ub^o.S.ca" 4.
Cerui quomodo abfcondant co:nua cit mutantea 1 ali»
qua aUa cis attributa iljtdettt,
Ceruus mafculus t?abctco:tiua-tquarenonbab€atco;*
nua fcmina;lib:o.iz.captb.i4.
Cbiflis fcllis anotlx)mia:lib:o.i;.captbquinto«
Cbocbi:Ub:o.i4..capituU>fcptimo.
Comptepo quid nr:Ub:o.iz.captbp:{moii
Cboncbe U'b:opUmo.
Coi impcdienn3:Ub:o.iz.capro fej:to.-
Coi quomo ilt p:incipium fen fuum.lib».tz.C9pro.io.
Co: ej; quibus ■zfluomodo componat «cidcmattribnta
aliqua:Ubu).i3.capt'o fcdo.
Co:magnu; babentia maio:i9 funttimozis $ babcntia
paruum:Ub:o.i3.captb tertio.
Co: pmo generaf 1 vltimo mo:it :lfb:o.id.captb pmo.
Co:nuaix>uu;quomodureddanturmolUa; tib:o.8.car
pirulopmo.
Co:po:aIe9vfrtntC0omnceb3bcntterniinum:lt'b:o,iz,
captbtertio.
Co:pu9 cftejrfemina^tfpirituaanimaUa cft ej: titafciw
to^Ub^o.i^xapfo p:tmo.
Co:uu3 1 boB nalr funt inimici^UTjto octauo.caplb.5.
Co:uu8 1 vulpcs Ucet oicanf c(Te amice;aUqti tn cjcptuj
eft inter cos e(Tc inimicicia; lib:ooctauo. caplb tertio»
«15^<^f nhi'tir\ attributa:U'b:oquarto.ca.z. £tUb:o
>!iPk.iyuil lU fc^to. cgo f^.^ Ub:o.8.captb.7.
jbentibu9attributa;Ub:o.iz.capro.i4.'r U"i<5.ca° fcdo.
fccnte3iuuantadfo:m3tionelittcray;ibidcm.
fciafragma quare pofiuim fit intcr mcmb:a fpinmaUa
-: nutritina:U'bjo.i}.C3famIo p:imo.
fc)ige(lione9 muUe 1 quorno fii t:Ub:o.iz.capro.4.
£>o:ft anotbomia:Ub:o.i4,capro tcrtib.
iPipt^h^intl attributa.lib:o.7.capitulo vnico:t li
jL^lKyu<i^ilu b:ooctauo.captb p:imo.
£lepbasr.iroinfirmatur:ab20octauo.captbfcdo.
gtepbantes tttignant intcr k:z qua induHria capianmn
-zreddanturobedientes^Ubjo.s.caplbtcrtio.
gpar c(i fccunduj mcmb:um in gcneratione poft co::ti/
bio.ij.caplb. j.
epar £ fpien quare (Tnt fub (tomaco tqnomo^lf.ij.ca.^.
gpitcpfia quandocB auferttir anno.i4.Ub:o.j.ca.pmo,
@c animalibu0
^quaabozntc^liimo emncte candclecltmiliternui/
Uer:Ub:o cctauo.captb fcdo.
£qualefcdm medicoe quid;lib:o.iz.captb pzimo.
icque 3ttributa;tib:o feptimo.
£quaqueimp:cgnaturabcquo:fi pofbcoitcum aflno
co:rumpitur quod cft in cius vtero:Ub:o.i(5. captb. z.
gquiimpinguanmrcj:potu:iappemntaquamturbida:
lib:o octauo.captb pmo.
Cquie oiuerfie attributa:lib:o octauo.coptb fc6o ^.7.
Icquus quas aues l7abeartnimica6;Ub:o octauo. cap°.j«
BqvuQ 1 vacds qucdom attributa:Ub:o octauo.cap^^..
fitates funt quattuo^iUlJw.iz.captb tertio.
^dllt '^^tinificanturaquodamanimaU quod nafc&
^aill turin ccr3:Ub:ooctauo.captb fc6o.
Fcminefuntmab^ummommcumlaaant^lt^bK) fcpti*
mo.capitnlovnico.
^emina quandoq5abo:titcxfamocj«fncte candele:lj'
b:o octauo.capFo fcgo.
^eminis attributa qiiedam vbi muUerce.
Fcminanimjjpter quid aUquc gcnerant foluj mafculos
1 qucdam femina8:Ub:o.i8.caplb p:imo.
Fcrtititatis anni fignum:tib:o feptimccapro vnico.
FetH9 cuiuftibct gencris cj: fene cft m8tus:U'b:o.5.ca.r.
<ems quomodo ftat in matricc Jib:o nonccapro gnto.
^cms muttiquarc 1 quomodo fimul gcnercnf . ibid^.
Flegma eft fangiii9 non occocm6:Ub:o octauo.capro. z.
4§iUo:umaiTimi<attopatri vcl matri vnde caufctur:li«
b:o.iS.captbp:imo.
^o:mica -z quedam aUa anfmaUa quomodo intcrfim#
mr 3 quibufdam odo:ibu6,:lib:o quarto.captb fci5o.
Fo:mici9 attributa quedam:lib:o oaano.C3ptb qninto.
iPiaHllf? fempcrcoit:Ub:op:imo.
^'4iiUV gaiing I55 oefideriil multij;lib:o feptimo.
$alU'ncattrfbuta: U'b»fei:to.caprbpi2tmo.t Ub:o octa»
«o.caprofcptimo.
6emino:um mxf& que fit:lib:o nono.capro quinto.
Seneratio pifcium 1 alio;: ponitur^U^b^o feptimo.
6eneraticnie animalium modus:li° i^.copro pmo«
&cncratio 1 factio quomodo pofTint fcinuicem iuuaivm
faluando fpcciem.ibidem.
^enerationfs materia octtct e(Te mundioz $ materiif
nutrftioni6:Ubw).i5.caplbicrtio.
6enerationi6 animalium qualitae:lib:o.id»capro pmo.
J5ruesb3benip:incipcm:Ub:op:imo.
Srucs mutant fc ad oiuerfas regioncs: It^bw.S. caplo.r.
0mtbus aliqua attributa.itxdcm:': lt'b:o nono.capto.io.
6ufatlC9 qite fintinnuinir:libK).f5.caplb pmo.
ttSlci Vi^ nil ^^^ balarce animal:Ub:o pamo.
It^^l livn •jDomononpotcftviuercfoluectinboc
aiTimilantiir ei fo:micc apis 'zigruce;Ub:o p:imo.
fomoaiaUum fotusbatxttibiagmutmm carnofa0:U<
b:o pmo.
•J30mint9 fangufs quomodo ad ofucrfoe partce pucrtac
in fomno z vigiUa:Ub:o tertio.c3.3.
t7omini9 qttidam ncn fomniant an tcq§ ftt maspui q\xu
dam nunq3:lib:o.4.ca.}.
iDomo fudat fangiu'nc:libK) tcrtio.ca.j.
iDomincs quidiin quibufda locis funtqui afTimflantnr
b:utis;lib:o octauo.captb pmo.
t)ominee fan i ad tcmpus ourare poltunt fifnc dbo;tib:o
octauo.captb.z.
iDominis cuiufdcim mirabilia.ibidcm.
iDomini attnbuta:Ub:o nono.captb pmo.
"ho quomo 1 cpto tpc gcncrcf ;libjo nono.cap.5.
l:>o itcr oia aiaUa b$ pccme ampktm.Ubw.i4.ca.7*
Iriomovbifpcrma.
t)umo: gd iTt •: qiiot ffn t btimo2C0:lib:o.i2.caplb. ^.
3mpinguatidiiis |;irS'™.!S,^f
5mpzcgnatio i ciits ipcdimetii:Ub:o.io.ca.pmo.
3n firmitatca Diticrfo;j aiaUu: Ubzo. S.caplo fc6o.
^ntcftino;: anotbomia -z numcrus^libw.ij.capro.tf.
^fntopcatio oiucrfoy aialium: libzo.s.captb fc6o.
^rfciUB marinu6:lib:o qiurto.caplo pmo*
harabo:lib:o.i4.captofeptimo.
ii dhiA-^ii 9noJbomia:Ub:o.i4.ca.8.
jL^^^VlVil* Xacquomodofiat:UT>:otcrtuJ.C3p.j.
TUcti attributa.ibidcm.
"Lac quomo fit ctidm finc partii.xJbi fup:a.
"Iju. ficuitm coagulat lac ibidcm;
%3C afinc t aU'o:um animaUum^UTj^o.T.
Xactuca agrcfli vtitur qucdaj auis con tra mo:biim fcr
pentis^U^b^o octano.captb quarto.
XanaaiaU'Bcomc(lfa!upoftc^cafiatpanu6 fadt mu(
to8 pediculo0:Ub:o octauo.captb pmo.
5..coniquedaattribut3;U'b:o.8.ca pmo,i.6.i,7.z\ibzo.
i4.capituIofepn'mo.
Xcones funtmagniin tcrra quadam:lib:o.8.capto. z.
Xeonum Diucrfita9:lib:o.i5.captb fcdo.
TLeoparduequomo faner-i aliquaei attributa:U°8.c,4.
Xeopardu6:U'b:o.i4.captbfcptfmt».
TLco terre quid (Tt i ei attributa.ibidem,
Xingua bominis eO^ptcr toqui;in al^e animalibus j»
ptcr alia:lib:o.ir,copU>.iz.
Xingita moiicnt noue mufcUli.ibidcm.
Xingue multa attributa: vbi fup:a.
Xupis qdaattributa:li° 8.ca.z.t.ca.7.t U'*'.i<J.ca'' fc6o»
Xitpiquidamcomeduntpifce0:lib2ooctauo.ca.5.
Xupi quida oiUgunt tcopardum:lib:o octaUo.ca° 4.
MfV^ j ^.K. v» animal: lib:o qnarto.caplb pzimo.
Zl^^l-vl^lv ti3adibulcanotbomia:libro.i4.ca.7.
IDanuum anotbomia:Ub:o.i4.capro fcptimo.
XDarinisaiaUbits qda attri' uta:Ub:o cctauo ca* pmo.
XDafailialiqui babent lac:Ub:o tertio.captb tcrtio.
OCDatricts 1 virgcanotbomia:Ub:o.i5.capro pmo.
XDapUarum anotbomi3;lib:o.i4.captb octauo.
XDcdulle mutta attributa:lib:o.iz.captb fej:to.
XDcl qd ITt meliiJs:Ub:o octauo.capto (ejito.
lDcmb:a bominis fupcrioja p:imo funt ptafmata mi>
io:ainferio:ibu6:U°p:imo.
tDcb2o?r graduatio quoad q litatcs pmas^li^b^o.ir.cz.
XDeb:ii magis fcnfibitc quod fit:lib:o.iz.captb.d.
5CDcb:i3nutritiui9 qucdamattributa:!!". ij.ca^p^imo.
XDcmb:o;iquo2fidam anotbomia:U'b2o.i4.captb fctJo.
ZDemb:o^ confimiUum Diffcrentia:Ub:o.i6.ca° vnico.
ZDcnltntUm quomodo 1 quando caufetur: U^b^o nono.
capfo p:t'mo. 1 lib:o.i5.captb tcrtio.
ZDiluus 1 C02UUS iuicc pHgnant:Ub20.8.capro tertio.
XDondrttm vndccaufcmr:ltb2o.i8.captb pmo.
X13028 Duplcj: naUs.f.t acciden talis^lib^o.iz.ca" fc6o.
XDula non menftruat:Ub2o feptimo.
ITDuUeres bominum pUts babent fanguinis $ alt02um
animaUum fcminc:Ub20 tertio.captb tcrtio.
"iOixMeree nigre babent lac faniuB.ibidcm.
nDulicres vtplimii fiitobcdierea 1 maio^is Domatiois
1 timo:is 1 oebiUtatis pter lcopardae 1 lupa8:U°.8.c 3.
iDuUeri^bus aliqua aitrt'buta:ibidem:i lib:o nono.cap"
p:imo;i lib:o.i4.ca°.7.': U'b20.i(S.captb fc6o.
iDulicr grautda cfrc oiucrfa appctat^Ub^o.p.ca^-.
•iDuUeris pwius oiucrfi narran t :Ub2o nonoxaptb.5.
!^e animaUbud
i.i^
IDulicrcs no igrauidant poft gnquaglta Annod: ibidi.
ZDuUcres qucdi ingrauidan t cii vno viro t cii aUo nd.
vbifupja.
iDulicriemuttumfaUscomcdcnti0:fiU'U8ftafciturfinc
vnguibus:ibidem.
ZDulicr que concipit bcnCficio medicine frcquentcr c5/
cipit,filia9.vbifup2a.
iDulicrqitcitoDebctparere:ITgfitim:ibidcm.
iDnUcrcs qre cito canefcat t pohit vte cant'cici:vbi.§,
XlDulicrc8quat'rmultipUcitergeflcntfctii6:ibtdcm.
XDulierifomniari ptingentta:Ub:o.io.captb vnico.
XDulieres naUtcr ocbiU'o:e6 funt mafculie^li^.i^.cafj.
XDulicres an babeat fpcrma:lib:o.i5.captb fc6o.
iDulo;: fpcs no eft naturali8:tib20.(d.caplb fcdo.
XDuribusattrtlHita qucdam:Ub20octauo. caplb fc6o.
iDufcuUmouete3liguafuntnouc;lib20.iz.captb.iz.
1Q a f ihf i<3 '^ odo2atut attributa 1 narium iuuam J
m^l IUU9 taUb:o.lz.caplb.t'z.
Tlfenti motiui fttnf magis fVigidi z (Tccl^f; ncrut fenittiul
funt frtgidi fj no muitu ITcci^tt^b^o.iz.caplb fcio.
Tlcrui qrc no ocs 02idnmr a nucba:Ub:o.iz.caplb,7.
Tlcni02um t'uuamcnta:tib20.iz.captb octauo.
Ttcniifenfitiuiquareabantcriozi parte cerebii ojtant
1 motiui a pofterio2i.tbidcm.
Tleruop fcpte paria 02iun t a medulla velccreb20.ibid£
Tlcruus qui vadit ad octiUtm cft fo:rio2 $ illcqui vadit
ad lingiiam ibuiue ratt'o:Vbifup2a.
Tlcruis multa attrt^buta.ibidcm.
Tlutrimetu co^j que fiunt Duptc):;liba>.id.caplb pmo.
iCH nili 9notbomiaponitur:lib2o.iz.captb.]cL
•^ L U II Oculu6:lib2o.id.capro fcdo.
Odo2C9 in tcrficictcs fo2mica0:lib2o.4.capro fcdo.
DftTum anotbomia 1 aliop:lib:o.t'z.captb nono.
Of(a q rc qda fint folida 1 qticdd ptinua .t^bidati.
DfTa no funt fcnticria nifi Dcntc6:lib:o.t'z.capIb.i4.
DuaanimaUumcumfuispullis lanotbomia ponitttR
U^b^o fcjrto.captb p:t'mo.pcr totum.
Duafcmininafuntquclongio:afuntibtTtia vtriic^ ca'
pittacutu:mafcuUna ^oq biit rotunditatc.ibidem.
Duam iuucnii faciunt citius filios $'oua fenii.vbi.§.
Duavbipifcce.
DtHi5 veti a gbtts atalt^bus pona t :lib:o.<J.capto ^mo.
Dua qn cut>cn t a mair 1 qft d femina.ibidem.
Due6vbicap:c.
Duis abiidat Uicte p octo mcfceili^b^o tertt'o.ca.5.^
nTSr^lfimhi? rcrinctoua^U^b^oquarto.cap.pmo.
ipkl lUI 1 1 Ut Ti>£,Uimbi.Ub20.i7.captb pmo,
*f>alubi6attributaqucdam:lib:o.8.cap.4.
•ii>appa in auitnie e(\ pmus vetriculU9.Ub2o.i}.cap.S.
•ji^affep ctas ■zaUa attributailt^b^o.^.ca.^.i caplb. 7.
•ii»artes animalitl numcran f :Ub20.):i.capto vnico.
•f»cctini6anotbcmt'a.lib:o.t'4icaptb,4.
•pcdis anotbomia:lib:o.i4.cap.6.
•ii>eftilctian6iucnif cbmunitcrin pifcibus ficut fnani
maUbu9tcrrcftribu6.lt'b2c.6.ca.fc6o.
►f>ircc8 0C9 ba tKnit capiit 1 catidam: lib:o pmo.ca. pmo»
•i^ifcc9n6refpirdtncq3babctpiilmonc:lib:ofc6o.
*ii>ifcc6 tTabcnt atidimm:lib:o quarto.captb fc6o.
•f^ifciii oua 1 cof ouatio.lib:o ferto.captb fc6o.
•f>i(ciu no oia oua fiunt pifcc6.ibidem.
•f>ifcittmquoddigcnu6cuiu6finditur vcntcr qti ouat
1 pofl cbglutinamr 1 fanatur.ibidcm.
•f>(fcc6 quifunt in ripa quarc fapo20(To2C6 1 fanio2C6 fitt.
Ub2o octauo.captb fc6o.
•^tfccs qmdam ntdiftcantabidctn.
2u(c -p i
ibtfces <iuidam apparet t% pUtuu.ibidem.
•pifcibus Diucrfie attributa qucdds.ibide.-z li*.i4.M.7.
•^ica ojgnofcit ciTc oeriftua alia;: ouiu:libzo,8.ca. j.
fi>igm£i vbi babitcnt:lib:o.8.capro fcdo.
•j^luuia vbi pifcca.
»piuut'ofu9 annus multiplicat pifce6:lib:o.8.ca.fc6o.
•Ji>o:co motano attributa:lib2j3 octauo.ca.pmo,
►ji>02d quomodo impinguant .ibidcm.
•p>o:ci infirmitatce:lib:o.8.capro fc6o.
•ji>fitaco attributa:lib:o.8.cap. 7.
•ji>ueri non fomniant antc quarfum annii:lib:o.4.c.5c
T^uerquomoiaccatin vcntrematri6.lib:o.9.ca.tf.
'pucr ridctpoftquinquagintaDies.-zeftpma actio ai»i'
merattonalia.ibidcm.
•^ul(Tioniecompontiotanotbomia;l(b:o.t3xa.z".£tei
attributa.ibidem.
gluadrupe^ omnc babct ff^l;.'
•^ ^♦^/•iKiia aialibusqdaattributa.U'b:o.8.c.z,
jrVapatlMll» -jVanis marini8attributa;U''.8.c. 5,
TNcnum anotbomic:U'bw.i4xaplo p:imo.
*P,ocbus aial.U"b:o p:imo.
iSar^litif^ boi8iciuniiniafidtaialia:Ulj:o.8.ca.2.
S94UU9 !Salquom5impinguatcap:a8.U'.8.ca.z.
!5al facit abundare lacibidem.
j5agm's qno;}j aiaUu coagulcf .1 quoit no^U" J .ca, }.
Sanguis bominiseftteperatusabidcm.
55an guis mebjof in fcrio;: dUpi(Tio:.iT3idem.
Saguis cur fadt nutrimctii toti''^ co:de pnciparr.iTjide.
©eme viri 1 muUcris quo ^curriit ad giiatione.U.9.c.p.
j3cminiattrftnita:Ub:o.i5.capro p:imo,
^epia.Ub:o quarto.capimlo p:imo.
JSpermatc multo qrcute oe boie pUte oifcolo:at t ocbi
Utatur co:pa8q§ft quadragies e^tret oe fuo co:po:e
fanguis.Ub:o tertio.captb.j.
JScrpentium qui nidificant t qui non:U'b:o.8.ca.fcdo.
jScrpentibus attributa.il>idcm.
iSerpctes magni in quada terra;U'b:o.8.ca.z.
i5enfU3 a quo o:iun(ar.Ubzo.iz.ca.io. '
©plcn.vbiepar.
Soplen non cft itieb:um eltentiale:'Z mtiUa onmialia ca/
rent fplcnc:Ub:o.i3.ca.5.
{Sperma quomodo fit.Ub:o.j.cap. j.
®c animalibu^
JSemati attrt'buta.Ub:o.9.ca.pmo.£.j.i.5*.^ Ub',f5,ca.p
z°i.i.i U'b:o.i<5.C3p.pmo.
©perma quid fit.Ubjo.iS.ca.z.t.j.
jopermatis viri -: muUcris DtfFereria.U^.iVa.j.
SSperriw quomo caufctnr: 1 q? caufa fpermatis dl cont
trariacaufc menfirui.ibidcm.
iSperma quomo moucat ad gnaridi: crcatura.U45.c. p»
iotellapifcie. Ub:o.($.ca.z.
J5pu8 1 fperraa vbi virtus gcncratiua.
Sptls aiaUs eH e^ boie coaptie cv femtna:U'b:o.itf.c p«
(5co:pionibii9 attribttta qucda.Ub:o.8.ca.z. •
0pondiUii vtiU'ta6:Ub:o.iz.ca.<5.
<5pondiU'umcora'anotbotTiia:Ub:o.i4.ca.5.
iStomaci anotbomia 1 ciattributa:Ub:o.i3.ca.5.
SteriUtatis ca in boibus 1 muU8:lib:o.i6.ca.prno.
T'(arflll attributo^U^b^o.iz.cap tf.
JSjavlU l Xc[e aranec materia;lib:o.S;C9.5.
STcmpcrantia eft octo modi6:Ub:o.iz.ca.pmou
Zcncbea aial:U'b:o pmo.ca.vnico:i li''.i4.ca.7.
I^cfticulo^ anotbomia 1 cis attributa:Ub:o.i5xa. ^mo.
Zlritiatm malhcatum quare meUue maturat apodema
tlj^ Decoctum.Ub:o.iz.cap.4,
f^afi'^ impinguante)comnirevctofa:U°,8.ca.^o*
|^4vV-v. ixaccie % eqnie attributa:Ub:o.8.ca.4,
UetricuUis poftcrio: qre no beat fowmina.U*'. iz, ca,7.
Ucfice anotbomia:U'b:o.ij.ca.5,
Uiri muUu coeiitcs cito fcncfcut:U'b:o.9.ca.pmo,
Uiratti naU gtiatiue t»fo:matiuc attributaiU" itf.ca°5.
Uifu8e(lnobiU'oraU)8fcnfibU8:Ub:o.iz.ca.xi.
Uifus 1 ocuU anotbomia:Ub:o.iz.C8plb.):i,
Uocc pot facere folum atal rc rpirana:U'b:o.4.ca.ft6o.
Urina quadrupcdii cft fpiiTio: vrina bomini8:Uba).7.
Urfuslib:o.i4.ca.7,
Urfo 1 vrfe qucda attribitta:U°.8.ca.pmo.i fcdo ^,
Ungucs: lib:o.i<J.ca.z,
Uulpcsbabctamicitil cil ferpcte:U'b:o.S.C3.j«
Uulturibus attributa:Ub:o.8.ca. 4.
'VTffiA in ti fagacitas in nidificado:Ub;o.8.ca.4.
r iUUlUl» yfofagus e dc fuba rtotnacuUij.cp.t,^.
yfofagi anotbomia z ei attributa.ibidcm.
Zabula De animaU'bU8,<^tiin.
U^LlQZnV ctdctc.tractatu 3". cq' p.
Sccfdens vnius nonooteric fubftantia
rc(pectu alterius.t raciim fcJio.cap.p.
Vcddcne quid fjf.lib.j^.caplb.s''.
;3cddentia qiteda comitantia : qtiedam
non comitantu.tracta,5°.caplb4°.
actio in quo fit.tractatn j^.capro p.
actio oei non babcttiuare:tractatii S^.capfo.V.
actug-rpotentfa^octomodis oifferanttractatij.}' 0.2*.
IBctns qttomodo (it pzioi potenttdrz ecouerro.trac4..cz.
3Sctit6vbietvectU9.
2d aliquid quid rit.tracta.3x.f0.
ZfFrmatioincgjtionon piungunf in aliqdo.trac.z.c.8.
agena nale folit oifponerc fubrn ad ee nouii:trac.6.cap.p.
^gens oiucrdmode cofidcrai a pl5o p:'Z a nali. trac.<J.c.p.
agcns attribuens erfc^quale eit fuumeft oignius ^aliud
non atti ibucns talc c(Tc:tracta.6°.capto j".
Sgeruin qnibuspotcllcquaricumpatientc:tm qnibus
non:tr3ctatu 6°.captb 5°.
Zgens impcrfcaii egct motu t mftnimentis.fecus oe pcr/
fccto.tractatu d?capro 4°.
2(lbedo$uis(itinfcparabiU8 amateria:infetame babs
cflc.tractatu 5°.capro pamo.
a'iiid opporititm:i oiflferens quc fl:nt.tractatu 7". capi.p,
2mo2 non ocquirif nifi cofoztio:tractatu.io,capi.4°.
angcli vbi carentia matcria.
^ngulua quid fit:tractatu j^xaplb 4".
Sn imal 1 bomo:': cctera bui9:in feipfis Pm feipfa cofidc
rata fine conditioncaliqua non funt nifiaial tantu$:bot
mo tantH:'zc.bui9.tractatu '^'.capto pmo.
JSnimalqiio fit natura^zresnaliBt mtta alia:trac.5°.c.p.
Snimal qnil oiuiditur in mafcuUim 1 tanini non fpecif i >
atitr.tractatu 5*.capro 4'.
SialqttoDiuerfimodeefl;gcnU8t(liBm;iracta.5°xap.}"'.
^SnimaUs oifferentia que fit:traaatu 5'.captb S".
^ninalisvirtueomnisbabctoelectationcm t bonujiq
furit fibi ppu'a.trac.9''.apro 7°>
2niinaqijo babct cfTc:tr4Ctatu ^.''.captb fc6o.
animevJrtiteeft vtintelligatfcintelligcrc:? vtvnire at*
tribuat Diucrfas oifpofitionee compsrationu vfc^ in in/
finiTOm:tractam f.capfo z°.
anima rarionaliseftfojma bomini6:tracta.5.caplb.3.
anima cclicfleiijs pcrfcctio-z ciua fo:ma:ncc cft fnbftan
Cia fcparata tractatu p°.captb 4°.
JSniina anccdit cozp'' in ozdine ad Efcctione. rrac.p^c^.
anime ronalis pfecrio poftfegatione a cojjje.tr9cp.ca.7,
SnsfTC nobili 1 vili appzopiiata;ibidem,
^lc natura:-: eiattributa anfcBarione t poft.tracp ca.T.
23nimc celen:e6:x ofi eft fupza cas fciunt particularia x fit'
tJira;eiu6 vcro qd elt fupjacas cognitio oc illie eft modo
vniuerfaii:trac.io.capl'o pmo.
Sptititdo queda, perfecta:qtiediimpcrfccta:tractf*.C5°.
aqua infrigidat (eipfi3s pcr fcipfa5:vt conferuet fua fpcm.
p3:opojtionaliterDigne:fracta.9.cap.?.
arsoisincpoidioeftcriidaiimamra.tracTxa.r.
2(flimilatio co jpo:p cclefliij ad pmii qiio fit.trac9.c5,
a fsgnatio itcntionu antigflimozij trac.y.caplb.z.
aftroiogits quibus vi}6 fcu argumcntationibus innitar.
tractatH.io.captb pmo.
2ltbomu6 no eft Diitifibitc cjc fojma fua:tracz.cap.z.
auiccna fiut Dc lege tuattmctb.tracpurap.T.
"tf^rttiiim '" omirccrtipfam ciTc in effKtu.tracta*
XJVHWn ti, ^.«.captbfcdo.
;6oimm 1 liberalitas quomo DifferaHt:tr9cta,<>xap.5.
!0onfta6 % malicia non funt gcncra*'ac7.capro pmo,
Bomtateoiaoefiderant/ujrtamodulii fuum. tracs.ctf.
Soniiqttareofpurii^tquarcnopurii.tracs.captb.d.
ifa \ {^y "^t^^ii^^ '^ occafio ecndi vircs animalC6.tra«
E^m\,U ctatu.p.captb.z.
Carcntia matcna no rccipruntoiuerfitatcindiuiduatem:
co Q» in illie cft tantii vna fpc8.trac5 cajpfo.z.
CafusejcquitTuspzoueniat.tracioxapropmo.
Caufe vUimcnd fantbic rulim.tracp.caplb.pmo.
Caufa pofifa poni; caufatii 1 remota:remouct qiio intelr
Ugitur:trac.4.captb pmo.
Caufa pma fola fcit $dtn ourct motuis dus^tracpx,;.
Caufia artributa:tractJ.pcr totu.captb.5.
Caufas fozmalcs ifmalcs oftedit ee ftnita8.trac8.cj.
Caufc funt quattito: tquid fint.tracd.capropmo.
Caufarufufficientia.trac6.ca.pmo.
Caufa non cft faciens neceffitate cffcndi fuum caufamm;
tractatu.6.captb.z.
Cattfe acddcntaleepoffunt ^ccdcre in ifinirit;trac.d.cr«
Caufascflcfinitaspzobamntracs.captbpjimo.
Caufefimul funtcum fuis caufati6:tracd.captb.z.
Cetii eft compofitii e^ materia fua 1 founa fua:trac.9.c.}*
Cclu vnii alittdeft vUra ftcltarum.tracp.capro,z.
Ccrtitudo 1 veritae gd fint:tracz.captb pmo.
Crcatozc mundi ponit:trac6.cpu'mo.
Creario cftens poft non en6.trac6.capro.z.
Crcatio eft Dignio: oibus modis oandi effc:tractf.c,z.
Circulus quomodo cof[citur.trac5.captb.p,
Ciiutas quaUter oebs o:dinari in trce parte8.tracio.c4t
Comunio mttitudinie no pot ec nifi rctbnc ttfi.trflc,5.c,z*
Conftituens rcm p:iu8 cft ca.rrac ^.captb pmo.
jContrario:iiconditionC6:trac3.capt'o.6,
Copofitii ej: aUqbus onobits aUud eft ab itU6;trac5.c$.
Compofito:iioiffintriocs quomodo oifferanta oiffinitid'
nibu6fimplic!um:tr3cta.5capto.5,
ConcUtfio no cftfo:ma ^pofirionii pmifl'arii:tracd.C4.
Confuetudo fcquit mo:ce:i q6 eft oelcctabilc.trac.6.c5»
Contraria que fint:trac.7.cp:imo.
Contrariii vnti non bs ouo c6traria.trac.7.cpmo.
Contrario:ii imedia qualftcnictracibidcm.
Conftituens nantram indimduiatiudcft ab co quo co(U<
niitur natttra fpci:trac.5.capro.7.
Conuenientic<:Diuerfitati8fenfu8:trac7,captbpumo*
Co:pns naturale qnid.tracp.capro.4.
Co4>ii8 quantii cnitis menfura ut.trac.3.captb.4,
Co:pus p qd oiffrrat ab aUo co:po:ctrac3.c4.
Co:po:i 1 fupcrficiei attributa:trac3.captb.4.
Co^pusquocftpus^zpoftcriue aiaU owerfis refpecttV.
tractatu.4.captb piimo.
Co:pu8 quid fit.tractatu.z.caplb.z.
Co:pit8 naleqiio oiffcrata DirciplinaU.tracz.c,z.
Corpuenullumcftcuiaflimilcfcclii.tracp.c^.
Co:po:a celcdvi quorc comunicat in raotu circutari 1 no
(nali)6:ibtdcm.
Co:pu8 cj; boc q6 eft co:pn8 non poteft e((e pncipius coz*
po:i6:tractatu.p.captb.4,
Co^pnecompofittivtgenue-zvt raatcria quomodo oif/
ferat;tractam.5.C3.
Co:ptj8 e% boc q> cft aliquo colojc colo:atU5:fitw mafcu/
lii ic.non of cffcgcnus nccp fpcsitrac^.cap.^.
Co:pu6 cj: boc qd cft co2pu6 non cft aptu5 ciTe ronatc vrt
irrationalc:tractatit.5.captb.4.
Co:pojcita8 e (yeciea fpcciaU^fTima;-: cgct ma.tracx.cz;
Co:po:cita3quofitanteaialitatcm.trac5.cap.3.
Couelatiuaqiioinutccmfebabcant,trac34:aplb4o.
CaUtf9e<ftocd[U8VtiUtate:tractam.io.caplb.5.
Cum quid fit.tractatu.5.captb.io.
<S5kohi I it(% ti "^ fo:titudini attributa:trac.4.c.t.
jSiPii.Vli\l'4 Ul £>ccem non funt nouem z vnum : vei
quincg t quinjgitracvcapro.^.
toelectatio eft vtilitas fenfibilia imaginabiIi8.-trac.(J.caiS*
bclectatio oupiepf.buius feculi i futuri;tr9c.p.c,7.
i>e fumitur oupliciter.tracS.capi.z.
i>electatione6 multe multarii rerum.trac.9.ca.7*
t>cterminatio non alterat iedcertificat:trac.5.c.5.
iseua non cft fuBm metipbf fice.tracp.caplb p.
t)eus no b; quidditate nec oitTmitionc trac8.&4.«
£>cii8 non eft in aliquo p2cdicamento:trac.8.c'>i
fccuB epboc gj cft Itelligens z intcUcctiicnon cft piopter
boc ouo in enenria.tracta.S.ca.d.
£>eu8 quicquid intelligit:itelligitg fc 'z no ;per alids res:'!
quare.tractatu 8.capro.<5.
£>eu3 qtio intelligit fingitlaria:ibidem.
i>eu3 intelligendofUa clTentia intclligit alia:trac8.ca.7.
i>cu3 intelligendo fua elTentii eft ca oius que funt;ibid^.
tici actio fola cft Iibera.trac9.c4.
i^ei actio cft pcr fuam effen tia:'Z (m edcntii caufat oia : t
intelligendofeinteUtgitomnia:ibidcm,
£)cu3cltcaufaomnium.tr3c.io.ca.d.
iSilTcrentie ciiiuflibetpjopjietates ftabilirenon pertinet
ad pzimii pbilofopbum.trac.5.C44.
iMfterentiererii multe funtnobig ignote:trac.5.c.5.
tMffercntia 1 genus qao non p;edicawr oe oiffmitionc:';
econucrfo:tractatu.5.caplb.5.
ibtftercntia eft genus in p0tentia.trac5.ctf.
iMffcrentic natura.trac5.cd.
t>iffcrentiaquarc non conuen iatin quidditatccum gene'
nerc qd oc fep2edicatHr.trac.5.cap.d.
ibifferctia vt oiffcrat a fpc no cpct alia oiia.trac.5ca 5.
,6ifferentie non opus eft effc oriam:i quare orie fubftan/
tie (int fubftatie:': oiffcrentic qualitcr fm t qualitatcs : %
que oifFcrent.e piedicant vniuoce.trac.5.c(}.
ibe oiffinitiois 1 oiffiniti affignanda coeationc.trac5.c.5.
iic oifferentia 1 eiu3 certitudinc.trac5.cd;
tie oiflrinitionc cii partibus ciu9.trac5.c.7.
tx oifciplinaUTjiis 1 ydeie fcia ocftruitur.trac.7.c.}.
iiiffinitio cft quidditoa Difffniti.trac.5.c5.
toiffinitto oetcrminat vere vna nam:trac.5.c.5.
fciffinitio quido fitidcqd oiffinitii^iqn no.trac^.C.?.
fciffones^no oebetbfealiquid fuperadditii.trac5.c.5.
iN'ffinitioc6pofi'to:iinocrte):folafozma.trac5.c5.
tMffinitionia partcs quare aUquevident pjio^es 1 aliquc
pofteriojC8:tractatu.5.c.7.
fcimenfio non eft continuita8.trac.z.cr.
ibifpofitioappwpaata paternitativclftUationi eft igno'
ta nobiB.tractatu.^.captb.io.
t^ifpofitioqucfeparatidqdcftpcrnaturaj e(t oifpofitio
non natiirali3.tr3c.p.cz.
tx Domua Ug3tione.tracio.c4.
i:>iuina fcien tia qtrid fit.tracp.cz.
£>iuinefapieeftnon Dimittercfumma^bonitates.-q fcm.'
per vtfepe funt gg mala aUquozii idiuiduo?:. trocp.cd.
fcuatitaa ciT: p:imu8 numcru8:'z qilo pauca 1 non pauca.
tractatu.j.capfo.d.
iRff^rm a ^^ P-'*'^ potetia imagtnatione t>iffinitioi
X».l i CWIUU nc:perfcctione;i finc.tractatu.4.ca.z.
glcmcn tii qiio eft p:inciptum:i quo non.tractf.c.p.
^lementam qiiid fit.trac.<5.c.4.
gna inquantii cna eft lubm metapbffice.tracp.c.r»
jrn&fn quo pumo oiiuditur.tracta.p.capro.£.
IH^cUph^Rcc
£n9 1 rc8.tractatu.r.caplb pmo.
gne eft notius $ agcnsi patien9.tract9.2.c.p.
j£nti8ireiafTignotio:ieo:ii pmis Diuifionib''.trac.p.c.S,
£quaUta8 quid:': g> eft p:op:ia quatitati6.trac.}.c.j.
£qualc cui opponitur.trac3,.ctf.
j6quinita6 eft tantum equinitas^cuius oifTinitio eft pzeter
oiffiniuone vniuerfalitati6itrac5>c p.
£ffcDuplc]c.f.percffentiatperacciden6.crac).ca.p.
Cffc multipUciter Dicir.trac<J.cr.
£ffc non recipit nec maiu8:nec minu8.tractf.c3.
gffentic0eimultaattributa.tracp.c4.
^iV,|>iii«« tinfinimm pofterio:a iiint quantitate;
jT II »^"' " tractatu.z.cr.
^idcs nonpotcftp:obariargumentatione:fed p:opbete
tcftimonio:tracp.c7.
^inisgdftt^teimultaattributa t Diutfione8.tractf.c4*
^inid quidam effentialis:quida; accidentalis. trac.tf.c .5.
^inisquarcorcaufacaufarucumfit caufatus.t quomo«
do p:io: ceteris caufi8.trac.<5.c5.
Finis Duplej:.tracd.capto.5.
Finitueftomneb3bcnso:dinetnnatura.trac8.cp.
^o:maelementi no app:op:iat ipfus magis vni ioco eiaU
dern rpcdciq§aUeri:tracz.cj.
*?o:ma quomodo fit p:io: matcria.tracz.c.4.
Fo:ma 1 materia quomodo babeanteffctrac.zx.44
^o:n{a eft p:incipiu5 c): quo aUqu (d fit.trac 4,cz.
Po:maquomodo6iffcrtaquidditate.trac.5ic5i
<^oime nalcs oiffiniunt pcr fubftantid.trac.5.ca.5.
4o:ma fimpUcis cft ipfum fimplc>::fecu3 oe fovna com<
\. pofiti.tractatu.5capro.5.
^ojma qn oebca t accipi in oiflfone 1 qn no.trac.5.c.7.
*^o:mo Dicit quincp modis.tractf .capro.4.
<^o:titudo quid.trac.4.captb.r.
<^o:maaliqtt pcrfcctaalicinimpcrfecta tractfx.4.
<ro:ma finis lefficicns aliqtt coincidunt in idem^iTjidej,
^o:meco:po:um tpcrfectioncs funtouobus modie»
^ tractamp caplb.4.
Forma oia eft cd vt fua ma fit in efifectu.iTjidcm.
^irtt ^M ti^ ^^ quiddam qitodaccidit poft vitaj.
IOeueruHOtpctatu.5.aplb.4.
genus oicit vnl cffentia:': no vna nam.trac.r.c,r4
^cncris 1 fpci noie:iecundii qud intenttonemVtatur pl59
p;imu6.trac.5.caplb.j.
6enu8 non eft gddam terminatii in effe.trac5.c.4.
6cnu9 1 oiffcrentio quomodo no p:edican£ Dc oikinitio*
ne nccc.onttcrfo.trac5.capto.5-
6cnu6 loitfercntia qn non p:edicdt oe fpccictrac.5.ctf.
6cometrieliibicctum.trac.p:imo.c4.
gcnus 1 matcria quaUterDiffcrant.trac.5.captb.j.
Ibl^ hl f 11 rt '^ P^iuatio non babcnt mcdiii.trac7.cp.
||^4U»lMt' DabimBmediocHtatigcft Ubcratio bo/
minia a oirpofitionibHsfubiccibilibiis^quicofcruatant»
mam rationalcm.tracp.caplb.?.
•Domo eft anima z co^pns.tracj.cr.
l3omo quare non percipiat oclcaationee verae.f.alteri'
feculi:i boc jjpter vicia.trac.p.c.y.
looUbcrat ab illcceb:ia buius mundi nifitotnsftifpcfus
fit ab iUo 1 oefidcrct fcUcirate cterna.vtrac.p.c^.
"bomo eft nobilio: cetcria cjciften tibus hictrac.io.c.p.
I^omo fpcculatiuus 1 mo:faU'9 cft nobiUo:cetcri9 boroi
niljus.ibidcm.
"bo aptuB ad o:d/ne ,ppbctic cft cctcris c^cclIctfo^.iTjidc,
tX>mo timeatrcddere maUtm p:o mab ibidcm.
t)oi9 vita no cft occoja fL fit folua.tractam io.cz.
•Domincs c^citaniia qtic fint.tractatu,io,c.}.
^r^i^tfi ^'<^***'' multie modis.mc.7.c.p.
Jy U vin jiiu,„,nat,o i])xf.^ qua caufa pzouettfiant;
tractatit.z.caplb.4.
5ncuria monis quc (it.tracratu.tf.capro.5.
5ndiuidm6 bominum attributa.tr9C.3.cap.r.
3ndiuiduu quid fit.tractatu.5.capro pjimo.
5ndiuidua quc pofTunt Defcribiri que non.trac.8.c.<J.
Jncipienseficomnebabetpancipiii male. trac.4.c.2.
^ntlinatio quid fit.trac.9.cap.2.
j^ndiuidita generata que funttnfinitano funt finee een '
tiales nature.traetatu.d.c.5.
3fniuria qHaliter fit mala.tractattt.4.c.r.
3nquifitio 1 intcnrioomnts cft oe e» q$ non babet intc'
dens X inqiMrene.trac.p.c.5.
^nquifitozes oiuerfi oiucrfo^um .trac.9.c.z.
5nieUi^cntiaqdeiTebabcr.trac.j.c.z.
3[ntelligenrieitelligiitfe:qguisa!fa no intelliganteas.
tractatu.5.captb.8.
5ntelligcntieqiiofciunturanobi6.tracta.3.capro.8.
3fntclligentiaru fcparataril poft p:im3;numcruB eftf m
numerum motuum.tracta.p.c.5.
3ntelligentia agens que fit.ibidem.
3nteiligentiapama.
3ntelLigentsenon funtcoiicntentce in fpecie.tracp.c^.
3ntelli^entiequomodo feinuice caufent.trac9.c4.
3ntcntio vna^eade non p6t cfTe in multis.trac.5.c.z.
3htcntiogenerie Daplep.tractatu.5.C4.
3nientio intelligitur illud q6 agens intelligit facere,
tractata.d.caplb p;imo.
3ntentiofumiturp:ocoqdinrenditttr.trac9.ca.j.
3ntentio affimilarionis celoziieft itelligentia feparatii.
tractatu.p.capfo.8.
V^W\,\ »"*'««' tiberalitasquomodoabono wf
fierat.tractatu.d.c3ptb.5.
*Uneareparaturafuperfiae.trac3.capro.4.
Xinca vbi fupcrficice.
Xineeattrfbuta.trac3.capl'o.9.
7Congitudo:laritudo ijjfunditas funi eguoca.tra.z.cz.
'%joc\\5 njse pcedit natura eius fo:ma.trac.z.ca.3.
^l«Vj.||^l>.nottbsbcteiTennam.tracs.c.<S.
<|f^aliviw^ iDalu; oicitiir multis modi8,tracp.ctf.
jnDalo attributa.tracta.4 .capro.z.
XDaioi t snino: quid Sir.trac5.c.7.
XDateria quomodo fit caufa fozmctrac.zx.^.
xbatcrfa vmtm fitcompoftta.rracr c.z.
xbateria 1 fozma ocpcndet in eflfe cognito abalterutra.
tracraru.z.aptb.4.
5X)atcria no potejTe ca encndifojma.tr0cz.c4.
XTDatcria n on babj cflc nifi per fo:ma.trac5.c5.
XDatericefTecft cereccptibiletantusmcceftca efTendi
aliquid.tracram.9.captb.4.
IDarbetnaricc fcienric-qtjare finr poft naturatcs oliquo
modo fic-z aliquo modo non.rracp.c.4.
tDcnfura in c6rinui6eft(5uidc6rinuu.trac.j.C4.
TDcnfure attributa.trac.p.cz.
XDediu;npcrabnegattonee}:trcmojU5:q«Qren5iItVC
rii mcdium.trac7.captb p.
tCDctopbf fica quarc fit nobilio: fcia ali)6.trac.p.c.z.
ID etapbf fico inquiritquattuoj.trac.p.c.z.
IDetapbfficacomicnitiDiffertcumtopicaifopbffti'
ca.tractamp.captb.z.
tDetapbf fica qiio vtilis fit alijs fcicnty s : 1 quomodo
non.tractatu pmo.capTo.3.
IDctopbj ftcc vriUt08,trac.p.caplb.j,
^feetapbyficc
Kxi
XDetapbffice ad alias fcientiao o;do.tMCp.C}.
XDetapbfficevltimaintenrio.ibidcm.
iDetapbffice fcicntia neceffariaubidem.
5CDetapbffixefcicntief1ni9cftcognirioDei.rracp.c4'.
XlDetapbf fiais qiio fpcculcf numerii.rrac.p.c.4.
2Do:e6n6robo:afnififrequerar6epa(T?6i3.rractf.c.5.
XDo:esfunrbabiru6^prcrquefadlep:oueniiirabai3
aliqueactiones.trac.p.c7.
XDotus voluntariiis bs ouple): pn'".trac.tf.c5.
XDotusaialisqdaftintDcbita necio:qdi non:ibidcm,
XDotus non bs inittum m tgett non eff ci vaimi nifi qc
partecreato^ts.trac.p.cp.perrotii.
XDotuscircularisqren6fi;rnali9:fed2n95.tracp.c.z.
XDotus ceiieft pcr voliitate.ibidem.
XDotua ccli idigef^tute tfinita fpoliata a m9.trac9.cz.
XDoms vniuerfitatis eft vnu6:fpcrarij vero oiuerfarus
oiuerfi.troc.9.c.z.
XDotus co:po j: celeftiii eft pfectio eo^tracp.cj.
iDuliereftparuifenfu6:quagpcuftodieda.trac.io.C4.
XDulritudo qiioeft notio: q| vnit.trac.j.C}.
XDulritudo opponit vnitarit paucitari.rrac.jx.5.
XDuira funt fittjjeq n6 funt fimul nae.tracz.c4.
1Q (ytiAfnt V'*'^ ^S ^^ '" l^i^ fenfibilibus quomodo uw
in4lUI »telijgitur:trac5.ca.z.
Tlamra qiioindiuiduamr.trac5.Ci}^
Tlamra particutarts 1 vris gd intelltgiit.tractf.c^.
Tlalis fcie fub; e cojp'' fubijcics motui x 9eti.trac.p.cz.
Tlalis non agit per etectione.rrac.9.cz.
Tlegatio pdicat oe puarionc:f5 no puerrif .trac.7.c.p.
Tlece efle eft bonirae piira.trac.8.c.6.
Tkcecc vnii eft •zeiattri'bnta:rracr.c^
Tlociuii t vrile quomodo Diftcrunr.tracp.c^«
Tlomcn buiue fcientie.tiac.p.C5.
TlunierueinquantunumerusnSpendct C]C fenfibiliV
nec infcr filJiljTjne.trac.p.cz.
Tlumcriioiffinien6:gjcft multitudoaggregatac): vni'
tatibue:rep:obomr.trac3.c.3.
Tlumcru9babcte(Tcinaia:'rinrebus:trac.}.c5.
Tlumcric6fiderarioqiioDifFicili8.trac.5.c6.
<C5irtt^/-\ri f irt cftq"adruple):.trac.3u:.c;.
S^ppUllUti Opusbonrin6eftej:nobi8:necbo'
nita9.tractatu.9.coplb.3.
Drdo rcrii p:oductari5a p:ime,trac.io.cp.^
D:otiones 1 letonte gbns pa)fint.tracio.c.p.
O:igo ois iquonrii o:igo noti bal^t nifi receptione tan«
tum.tractam.<S.capro..!]-.
O:do buius fctenrictrac.pm0.c3.
0:dinarioefl'cinteHigentic':animariiceleftiu5ico:poi'
rum fuperio:um a p^imo.tracp.ca.^.
♦ilSfcrn ftifcx itegralcs n6 fiint oc quidditate fui toriuo,
jpi4ritt> tractam.5.captb.7.
•jbarticula re qiio oitfcrat a pa rte: vide vbi vn iucrfalc.
•porticularia fdunf ^irog? aliquido perea variat fciee:
loliquadonon.trac.s.ce.
•liicrfectio cati cfl iferio: pfcctfoc cle ogctis. trac9.cz.
•ji^crfcctiiqiiib^^pmoattribuitfmpboe^iad que trafi
fcramr.tractatii.4.captb.3.
•j^erfectuin 1 pluicp pcrfcctum quid fint:ibidem.
•ibcrfecrionii modi Diucrfi.troc.^.c z,
•ji^ermiWoDiuina.tracp.captb.^.
•ii>latoni9opinio Dcp;incipi)s fuPe.troc.3.cp.
•potcntia.ppinqua^rcmota^Efecta:-: iEfecta.trac4.cz.
•j^otentie queda p:oucn iunt ej: na qucda ejc confuetudi
ne:q«edamej:artificio.tractatu.4.cz.
•(^otetia \ cozrupubilib'' c po: aau:fec'' in eterm'8;ibide.
i>otctia mali melio! eft $ cf(ccms-SeMB 6 bcnoMU,
^otcntiti multiplicitcr Dr qucrcvbiactue
•f>ot'itia quomodo litpotcntie.tractatu.5^.7.
•|i>oiT»bilc efre.trac.i.capro.z.
•j^bflolbpbjrcpztmcfitlJminquiriF.tracp.ca.p.
•Jiibflofopbtepzime vtiUtaa ioido.trac.p.c.}.
•ip>:acticavbifcicntia.
•f>jcparato: cft c! eitcntiaU8:vraccittalt9.trac.4.C.z.
•f>:edic3ton'ifufficicntia.tractatu.3.caplb.z.
•pjedicabilealiudcf^conllitucns quidditatcialtud co/
miinicansquidditatcm.trac.Sc^.
•^:edi:ato2u noucm oifpofitio.tracta.j.capro.p.
1^ziu3 tpoftcriua.trac^-.c.p.
'0>:incipiump:imuvniucr(icflrc.tr(ics.cp.
•j>:incipi)aattribHta.trac9.c.p.
^zm ripia vno mo funt gntp alio mo qttuo:. tractf.c.p.
^:incipm male quid 1 q> ciu9 Difpofiitiocii alije efl: no/
ucm modis.trac6,C4.
^:incipia motua aialia que (Tnt.tracd.c.5^
^}tncipiiin5eftpncfpiuoiumcntium.tr3Cp.c.z.
.js,: uatio oicitur multie modi9.trac.7.c.p.
.js,:iuat:o rc(iKaix fue pcrfcctionia t falutia no cfl malii
rcfpcctu fui tantii.tracp.cd.
•f>:omiiTio ouplcjc.vna que fidcapp:cbeditur alia que
argumentatioiic !Z inteUcctu.tracp,c.7.
•p^iuatio quid fit.tracj.cd.
1i>:iuatio inquantii p:iuatio non ocridcrat .trac.8.c.tf»
•fi>:ofundita9 1 altitudo oiffcnint Pm r6nc.tracz.c.z,
*f>:opbcticnecefritag tci attributa.tracio.cz.
•j^unctiinocfloiuifibilc.tracj.c.z.
•J^iictij oefignare linca fuo motu nb cft porc.tra :.3.c.4v
^ n^Urciri^a"^"^^^ fubfta'tias j:bat.trac.}.c7.
Stiwam.«»n..i7Qy4lit4tC9qfda5inquantit3tec(Te
notum eft.qaafdi vcro nontrac^.cp.
Qucfl^ioncs (cicniic naturaU9.tfacp.c.4>
J^uiditas quid riuiq) qdditaa ful)eeftfuba.trac3.c>8.
iCiuidifag 0J9 fimpUcieeihpfum fimplc):.trac.5.c.5.
OuiditasqiiooiiTcratafo:ma.trac.5.c.5.
Duiditaa cft copofita cp ma ■: fo:ma.trac.5.c.5.
*Ae9 confideratur 0uplititcr.trac3.c4,
•p.es quomodo fiatin elTectu.tracz.cz.
'fscs nales -z cafuaiC9 quc (int.tr3c4.cz.
T^C6c(Te3nte(g (itvleinuuur.trac5.cz,
T^es 'zens oiiTcrunt.traC(5.c.5.
*P.C9 vna no cotinet fub oiucrfis gcnei-ibus.f rac.7.c.p,
f^es p:obibetur iteUigiper boc qp cft in ma. tracs.c^.
Tselatio no intelUgitur per fe.trac^.cio.
*(^elario multiplc);,trac^.cio.
*f\elarioan in ungubribusbabatciTcinintcllcctU ti'
tum.tractatu 3 c3pio.ii>.
*J\clatiua muUipUcia.tracj.c.io.
•|Ncfpectu8 oifFinitionia ad oilTinituj cii fit Duplcj: qmt
Utcr oiuerfo:ii aufa fit.trac5.c5.
^^f^rdcta |ii™iiuc.trac,io.caplb.5.
g5^V«i.| UUk> gcjj n^ Dcb5 ftabiUrecircfun; fiibic/
ctum.tractatu pjimo.caplb pmo.
Scie pbylofopbicc oidiif i l^Kculariuas ^'acri'ua6:ibide.
Sodentia fpcculatiua triplcjr.tracp.c.p.
jocicfubnlternatcquofebabeant.tracp.cz,
Jocicoeein qiia vti;itate c6municcnt.tracp.cj»
tcnfU9noncftvcraDfiaanimali3.trac.5.c.5.
enfus ■; rationalitae non funt Differcutiejfcdpjincipic»
Ditfcrcntic:'! qtiarc.trac5>caplb,<j.
5lfeetapbyfice
©enfibilequomodooiucrfimodcfcfTdcratu dt &ftft<
rcntia ■: non oiffercntia.trac.^.cj.
j3cpc t multii qfio oiffcrant.trac.p.cd.
jSingularcno b5 oiffinitione vllo modo.trac5.c.5.
©impler oignius cfi: componto.tracj.c.z.
j5eparatioouplej:.tracj.caplb.4.
•Speraseflcplures $;octop:obaturpcrmotum vntfoi
mcm.tractatu.9.ca z.
Spe^eltna terminatain ec-rin itcUectu.trac5.c4.
iSubmbuiusfcicnticinquiritur.trac.p.cp.
JSubm buius fcie ftabtLitiintracp.cz.
Subiectum conrinuum clf co:pus.trac.3.c.r.
©ubm 1 materia fu biecta qiio DilTcran t.tracz.c.p.
joube ee inquantii fuba no pcndet qc ma.tracp.c.r.
&ubaabfoUttenonelUubicctubuiusfcie:fcd pars alu
qua iubieiu9.tracz.captb.8.
iouba c^ 15 q? cns no eft fubatncc aUqua fuba^ibidcnt.
JSuba cft p:io: alt)9.tracz.capro pmo.
Subaifucpartconotificantpcr^bagnalia.trac.r.c.p.
ioHbe co2gee cerritudo 1 oe eo q6 ;3p6it ejc ca.tra.2.c.z»
{3tellariiiudiciu.tracio.captb.pmo.
jSufcepto: quaUter eft eligendue.traciox.?.
Sulficiens t infulTicicns quid lint.trac.4.c.}.
Souperfliuimquid (it.trac4.c.j.
Sperficiei 1 Uncc attnbuta.tf ac j.c.4.
Cr' firi n/Tst\t'^^^^^^^'^ py ramis c(rc.trac.j.C9,
JL.1 14U|^II 11 xotii DiiTerrc ab vli fcjc on)8.t.5.c.2.
c^^^,'*^,^ iccrritudoquid f1nt.tracp.c9.
ti^i;i »l-»»t>Ucrita9vniufcuiufcpquefit.trac.8.ctf,
Uniuerfitas eo|: oe quibue tractat t>cc fcia.trac.p.c.5.
Uniueffa.trac4.capro.j.
Uniuei'faUtasquaUtercomitatnatnra6.trac5.c.z.
UniuerfaUs 1 parricularis of ia ad totii t gtcibtdem.
Uniucrfitatis vires agctcs 1 potientce ad qutd ojdinoi
te (int,tractatu.;.capro.<5.
Unumamb;gue Dicitur.tracj.c.z.
Unitammcomj2otio.tracta.j.capro.z.
Unum parificatur ad elTe.ibidem.
Unitas fube an fcparabi^ is ftt a iHba.tracjx.j.
Unitasnointratinoiffonefubc nec acctcicnri6:ibidc|*
Unitas quarenon fitnHmeru6.trac.j.c5.
Unu 1 malta quare no funtc6tr3ria.tracj.c.(J,
Unum -z miUtu; quarc non opponunuir pUuatiuc t tt»
latiuc.ibidcm.
Unum 'z muUum quo opponuntuf.ibidcm.
Unii inquantii vnu non caufatni(i vnij.tr3Cp.C.4.
Unita opoztet manere.tracz.ca. j.
Uniuerfalc oicitur tribus modis.trac^.cp.
UniuerfaU:quid(it;ibidem.
Uniiicrfale qiio bobeat c(Te.trac5.c.z.
UniucrfaUtasefttantuinaia.ibidcm.
Uniuerfalc oitTcrt a toto (cj: DitTerentq6.trac5.c,Z»
UnftiocftmuUis modi9.trac.5.c5.
Unii eft (dem fubiecto cnti.trac7.c.p.
UniU9parti6:ibidem.
Unitatcc6fequcntfa.trac7.cp.
Utilitas buius fcientie.tracpmo.capro.j.
Utilevbinociuum
(T^inie.
CJUcnctijs mandato ac fumptibus bercdii nobilis vfrf
Diii Octauiani Scoriciuis ac patriti) iDodocticn.at»
Icamatioc i?bi.annooctauo.fup:aiDiilcf»mii gngeicp
centefimii.-p>er iSonetii Xocatellii Scrgonicfes plbp
terii.©cj:todecimo Ralendas ziDaias.
IZCwn ori loudc cuigraric futt infinitc.amc.
'Aegiftrufn
auiccne pcrbftMtctid
Cr3ncipit"Logtc9
CComparatioautcj
^fingulareab
b
itidbocali^s
c^emus t) coitatfbuo
(r3fncipft ptobcmltini
puufi^caufiam:
entiamcumfua
fiiccrcmusaatnon
0
(celTc.0cdnobto
Iigno;:c]cruo
(podcat^illa.
ebqrtrinfeco:
e
nisquicdpppofttus
flutndaliatbi
cggccidatoirperfia«
rnatotalitatee^
f
C3ndpitliber,
etiammagis
remotii:Glue
n
CT^ndpftojWB
Rccipiaturinitellecta
tump2opa'uDe
quonibileft
«ocddentaUu
gnauimuscimultaa
(entiam:iramos
fadlitatcm
C
g>?tingitinfpu
bilium.-zfacics
illunonesin
resitelligibili0|
Deftruendum:!
b3bete(Teef!ectU8*
ddereexaliqua
([:£apimlum.VIIL
inteftinii:qdj3cedit
marinalaticozpoz»
fivtinpldrib''
vnacanemaliquado
pterbocojtnuBgi
lacacoiscrit:
omf omcron t
fuerftimpcdituet
5
Hganalieitfigura
Q>funttresmufcali:
natjjpecpiglotim
{pm:partioeclinat[
t>
e):parteoome(Wc9,
bovidcntfimilce:
quibuemagis
Didimalia.&edfn
5
p:fndpianotfciani
volumueaute
tipfaquodlmodo
{njndpitlibet
K.
noftfin lo^'ci9
offTerentiasvel
Htremaneat
peraliquid
perfeoeftructtbne
Colotigitfde
Itetabeooib''
canturmaltfsmodl»
to
qdcotinctfnb
fneabisnafus
ndcdnffidrctiU
Ignfsefloccafio
Tl
VfdeUcctvtvct
mfscftentfalib'
ptimu.Tloitcllfgif
oefidcratoio
O
nobfliozemultfo
Cifi:itavtlttdeS
ipediesaias
fbimaquepoiTentf;
-P
*f^atftariY6melRt»
Scdpitrumoeces
13011)0 vbffpemu
C^fnf»
C33tjette lertojtftti^fTojtrtue WbWopolatg?
lege fCTcniflimf atcg c|xelli t)omint| cj: fpecfa^
\i pziuilcgto caumm e(l ac t)efmitU5:ne cuiq;
liceat bec Suiccnne opera (mpiimeretnec
<mp:imi facerctnec alibi imp^eiTa vendere iti
bac vrbe:nec in aliquibue terris vel lode
ciufdem ferenilTimi t)omini5|.0ub pena vt iti
gratia conttnetur:que notata eft in olTicio t>o
minoim aduocatojum.
DATE DUE
flN-i¥)
i^. Q-
^
JUL20'6i<
'
^,j^^
jfin-B DJ
iUI
n 5 2001
1
S
JA>J 1
7 ?nnq
=™
1 P„,NT.D,N..S.,.
341666
BOSTON COLLEGE
3 9031 028 06791 6
B751
.A35C12
ATicenna,
Bapst Library
Boston College
Chestnut Hill 67, Mass.