Skip to main content

Full text of "Beati Patris Francisci Assisiatis opera omnia secundum editionem Fr. Lucae Waddingi Hiberni ... ; denuo edidit, cantica ejus a H. Chifellio et Jac. Lampugnano latine et utraque a Frid. Schlossero germanice reddita recepit, vitam a sancto Bonaventura concinatam textu recognito adjecit Joh. Jos. von der Burg"

See other formats 


) 


JZ  Mlcrx  det 


J.r:/j 


/,//, 


Hiimiliavit  s  e   in  o  iniiiTjus  et  t  o  r  aiii 
Deo  iiivenit  dratiam. 


BEATI  PATRIS 


FRAN(  IS€I  ASSISIATIS 


MT;?5??a     'Zlwa  IwSl''*^     i^.j'^       l**^.' 


sccundum  editionem  Fr.  Lucac  Waddingi  Ilibcrni,  fratris  minoris. 

denuo  cdidit,  cantica  ejus  a  H.  Cllifcllio  et  Jac.  Lampugnauu 

latine  et  utraquc  a  Frid.  Sclllosscro  gcrmanice  reddita  recepit, 

vitam  a  sancto  Bouavcutura  concinnatara  textu 

recognito  adjecit 

JOH.  .rOIS.  TOIV  DER  BURG^, 

VICARIUS  ECCLESIAE  ST.  MARTINI  BONNENSIS. 


CUiM  PEIWIISSU   REVEUENDISSIMI   ARCIIIEriSCOPI   COLOMEINSIS. 


COLONIAE,  BOWVE  ET  BUIXELIIS, 

MDCCCXLIX.    /Ui 

TYPIS   J.   S.   STEVEN. 


T«£  INSTIT"--- STUDIES 

10... 
JORQH 


m  1 8  wn 


K.  D. 

LEONJ     MEURIN 

PRESBYTERO , 

METROPOLIT.  COLON.  ECCLESIAE  VICARIO 

ET 

REVERENDISSmi  D.  JOHANNIS  A  GEISSEL  ARCHIEPISCOPl 
COLONIENSIS  AB  EPISTOLIS, 

AWJLCO 


AMICUS. 


Digitized  by  tiie  Internet  Arciiive 

in  2011  witii  funding  from 

University  of  Toronto 


Iittp://www.arcliive.org7details/beatipatrisfranc00fran 


Cum  illa  philosophia,  quac  sub  finem  prioris  saeculi 
orta  ad  nostram  usque  aefatem  viguit  et  ab  una  hominis 
mente  atque  intelligeniia  profecta  neque  rerum  externam 
neque  ipsius  Dei  in  rerum  natura  ac  hominum  mcntibus 
scse  rcvelantis  rationem  habet,  tam  late  patuisset,  ut  eruditos 
homines  ac  literatos  ab  omni  fere  religione  supernaturdliter 
revelata  demovere  videretur,  eadem  via  revelatam  etiam 
religioncm  catholici  scriptores,  et  in  his  quidem  viri  nonnuUi 
doctissimi,  hominibus  7iostris  iterum  probare  studehant.  Sed 
tcmtum  aljfuit ,  ut  aliquid  profecerint,  quamquam  midtis  et 
gravibus  argumentis  doctrinam  christianam  probarc  posse 
sibi  videbcmtur,  ut  ct  multltudo  infidelium  ac  rationalistarum, 
qui  dicuntur,  in  dies  creverit,  et  ipsi  fidcles  illis  demonstra- 
tio7iibifs  ad  christianam  vitam  pie  agendam  non  nimis  exci- 
tati  sint.  Et  id  quidem  non  mirum.  Nam  fidcs  gratia  est, 
quae  imprimis  datur  humilibus,  neque  imquam  per  hanc 
viam  solam  acquiri  potest,  et  quamvis  magnam  argumentis 
et  dcmonstratiombus  vim  concedam ,  tamcn  id  omncs,  qui 
philosophiam  nostrorum  homimmi  7iorunt,  haud  ignorant, 
argumcntis  demomtrationibusque  tcmtopcre  infidcles  ac  ratio^ 
nalistas  abusos  csse,  ut  corum  auctoritas  apud  hos  ipsos 
omnino  sit  imminuta.  Deinde  oportet  religionem  toti  hotnini, 
ingcnio  cjus  ct  animo,  persuaderi,  aJioquin  frigida  tantum 
persuasio  cxsistit,  ex  qua  ncmo  xmquam  alacris  praece^tor^mi 
christianorum  ac  consiliorutn  evangelicorum  factor  evasii, 
Quac  cum  iia  sini,  inter  iios  quidcm,  ut  haud  ignoras,  amice 
mi,  senqycr  conscnsimus,  hodic  non   tam  christianac  doctrinae 


sdentia ,  quam  christianae  piatatis  exemplis  denuo  capi  ho- 
mines  posse,  et  ego  quidem,  quo  magis  hac  de  re  cogitavi, 
eo  certius  persuasum  habeo,  id  quod  inter  amicos  meos 
saepe  dixi ,  non  jam  posse  homines  nostros  salvatori  nostro 
Jesu  Christo  atque  ecclesiae  ejus  conciliari,  nisi  exemplis 
piorum  ac  simplicium  christianorinn  omnia  et  singula,  quae 
ecclesia  et  docet  et  innuit,  humiUima  et  ardentissima  fide 
amplectentium  et  intimo  amore  prosequentium. 

Quam  gratum  igitur  et  jucundum  mihi  fuerit,  facile 
cognosces,  cum  aliquo  abhinc  tempore  a  viro  praeclaro 
J.  M.  Heberle  (H.  Lempertz),  doctis  ac  liieratis  viris  noto  anti- 
quario  et  hibliopola  Colo7iiensi  rogarer,  ut  s.  Francisci  Assisiatis 
opera  denuo  ederem.  Nam  Franciscus  ea  vigebat  aetate , 
quae,  quamquam  non  tam  impudenter,  quam  nostra,  incre- 
dulitatem  et  iurpitudinem  prae  se  ferebat,  magnam  tamen 
cum  nostra  habet  similitudinem. 

Quamvis  enim  non  omnes  fere,  ut  hodie  fieri  adsolet, 
sed  pauci  tantum,  et  id  quidem  proceres  ac  priyicipes,  fidem 
et  religionem  publice  ejurarunt,  eam  tamen  omnino  e  vita 
eliminasse  videbantur ;  luxuria  et  vitia  ubique,  praesertim  in 
urbibus  ac  majoribus  oppidis,  increbuerant,  legum  auctoritas 
fracta  erat,  homines  nequam  et  praedatores  omnibus  in  locis 
pervagabantur  iis  servientes,  qui  Idirgissime  dabant,  quin  imo 
nonnulli  episcopi  erant  et  plurimi  sacerdotes  tam  omnis  theo- 
logicae  scientiae  morumque  christianorum  expertes,  ut  eccle- 
sia  in  iis  non  jam  agnosci  posset  V  et  in  discrimine  versari 
videretur.  Tum  Franciscus,  „homo  ille  pauperculus  modicus 
et  despectus,"^  non  disputationibus  subtilibus  ac  plurimis  lit- 
teris,  sed  vivida  eademque  simpUci  fide  ,,proprio  dorso  sub- 
misso /'  id  quod  in  somnis  Innocentius  III.  papa  vidisse 
dicitur,  „Lateranensem  basilicam,  id  est  ecclesiam,  ne  caderet, 

1)  Cf.  „ber  ^eil  ^vanct^cu^  i?on  ^f\i[i,  em  Bicgra^^.  ^Berfud)  »on 
eb.  2?09t",  3:itMngcn  1840.  pag.  11.  12. 


sustentabat"  ^)  EoHem  igitur  modo,  quo  Franciscus  in  ho~ 
minihus  ab  impielate  ac  perversa  vita  reducendis  plurimwn 
profecit ,  et  nobismetipsis  censeo  esse  faciendum,  si  in  veri- 
tate  catholica  ab  erroribus  nostri  temporis  vindicanda  cum 
fructu  versari  voluerimus. 

Ego  quidem  beatum  me  praedicarem  atque  hac  nova 
Francisci  operum  editione  aliquantum  boni  me  arbitrarer 
esse  adeptum,  si  qui  legendis  his  libris ,  quid  hodie  ad 
homines  nostros  Salvatori  ejusque  ecclesiae  conciliandos  sit 
nobis  potissimum  faciendum,  a  beato  Francisco  discerent. — 
Nec  vero,  quia  libros  non  legerit,  ideo  Franciscum  idiotam 
fuisse  existimari  velim.  Certe  superbiam  philosojjhorum,  quae 
impedimentum  est,  ut  ait  Augustinus,  ne  veram  fidetn  agno- 
scant,  fugiebat,  sed  haec  ipsa  fuit  causa,  cur  in  eo,  ut  inquit 
De  Trejo  cardinalis,  humilitas  et  sacrarum  Scripturarum 
intelligentia  pari  passu  ambularint,  '^J  quin  etiam  nemo  Fran- 
cisco  sapientior,  quia  nemo  humilior,  et  quamvis  non  haberet 
„sacrarum  litterarum  peritiam  per  doctrinam,"^  ait  Bonaven- 
„tura,  „aeternae  tamen  lucis  irradiatus  fulgoribus  Scriptura- 
„rum  profimda  miro  intellectus  scrutatus  est  acumineJ^'  In- 
terrogafus  aliquando  verbi  gratia ,  ut  idem  Bonaventura 
refert,  „Senis  a  quodam  retigioso  viro,  theologiae  sacrae 
„doctore,  de  quibusdam  quaestionibus  difpciWms  tanta  ctari- 
,jtate  docfrinae  divinae  sapientiae  patefaciebat  arcana,  ut 
„vehementer  sluperet  vir  ille  peritus  et  cum  admirationc 
„referret:  Vere  theologia  sancti  patris  istius  puritatc  ac 
,yContemplatione  tanquam  alis  in  alfum  subvecta  est  aquila 
„volans,  nostra  vero  scicntia  ventre  graditur  super  terram.^)" 
„Penetrabat  enim  ab  omni  labe  purum  ejus  ingenium  mystc- 
„riorum  abscondita,  et  ubi  magistralis  scientia  foris  stat, 
„affccius  infroif)at  amantis,'' *)  nec  mirum,  quoniam  in  rcrum 

1)  Cf.  vila  c.  III.  11.  8.  —  2)  Cf.  Wadd.  s.  Francisci  op.  cpisl.  card. 
dc  Trcjo  p.  XVI.  —  3)  Cf.  vita  c.  XI.  n.  2.  —  4)  Cf.  vila  c 
XI.  n.    l. 


(livinarum  indagine,  ui  ait  idem,  quem  supra  dixi,  cardi- 
nalis,  philosophorum  lihris  et  vano  secuU  magisterio  praestat 
sacrorum  lihrorum  humilis  et  sincera  lectio  sanctaque  medi- 
tatiOy  modo,  quae  leguntur  et  7neditatione  percipiuntur,  opere 
compleantur.  ^)  Atque  et  ipse  ego  haud  scio,  an  hac,  quae 
cx  vita  et  meditatione  percepta  est,  sdentia  suhlata  omnis 
omnino  vere  theologica  scientia  tollatur ,  et  in  hac  quoque 
re  a  sancto  Francisco  discamus,  quomodo  prospere  in  theo- 
logicis  studiis  versemur ,  neque  hic  illud  praetermittere  pos- 
sum  responsum,  quod  Franciscus  discipulis  reddidit  quae- 
rentihus,  ,,utrum  sihi  placeret,  quod  litterati  jam  recepti  ad 
,,ordinem  intenderent  sfudio  sacrae  Scripturae.  Mihi  quidem, 
„ait,  placet ,  dum  tamen  exemplo  Christi,  qui  magis  orasse 
„tegitur,  quam  legisse  ,  orationis  studium  non  omittcmt,  nec 
„tamen  studeant,  ut  sciant,  qualiter  deheant  loqui,  sed  ut 
,yaudita  faciant  et,  cum  fecerint,  aliis  facienda  proponant. 
„Volo,  inquit,  fratres  meos  discipulos  evangelicos  esse  sicque 
„in  notitia  veritatis  proficere,  quod  in  simpticitatis  puritate 
„concrescant ,  ut  simplicitatem  columhinam  a  prudentia  ser- 
„pentina  non  separent,  quas  Magister  eximius  ore  suo  hefie- 
„dicto  conjunxif^)  Utimam  omnes,  qua  ratione  optime 
hominihus  nostris  prodesse  possimus,  a  heato  Francisco  dis- 
camiis,  quippe  qui  et  exemplis  simplicitatis  et  scientia  medi- 
tationis  tam  multorum  suae  aetatis  hominum  animos  ad 
vitam  christiane  agendam  moverit !  Spes  enim  me  ad  hanc 
rem  aliquid  adjumenti  theoJogiae  imprimis  studiosis  allatu- 
rum  in  causa  fuit,  cur  neque  temporis  neque  virium  7'atione 
hahita  tam  prompto  paratoque  animo  consenserim,  ut  curam 
meam  ac  tahorem  in  hanc  novam  operum  ejus  editionem 
exornandam  conferrem. 

Nunc  de  hac  h.  Francisci   operum   editione  pauca   di- 
cenda  sunt.     Cum  autem  illa   tantum    opera  heati  patris  a 

1)  Cf.  Wadd.  1.  c.  p.  XXVII.  -  2)  Cf.  vita  c.  XI.  n.  1. 


TIL 

Fr.  Luca  Waddingo  (Antverpiae  a.  1623)  collecta  exceperim,  ) 
aiqne  illa  horum  operum  a  Joh.  de  la  llaye ,  Augustae  a. 
1739.,  repetita  editio  omissis  ver-hosis  commentariis  tota  omnino 
ex  Waddingo  descripta  ac  hac  Waddingiana  editione  sit 
etiam  mendosior ,  ita  ut  mihi  parum  jjrodcsse  potuerit,  se- 
quitur,  ut  hac  de  re  Waddingum  ipsum  audiamus.  ,,In 
,jParisiensibus,'^  ait,  „et  Coloniensi  editionihus  quaedam  sancti 
„viri  opuscula  prodierunt,  pauca  tamen  et  quae  in  tam 
„vasto  rerum  studio  absque  improho  lahore  faciliter  bibliO' 
„thecac  structoribus  occurrerunt.  Majorem  ego  impendendam 
jjduxi  curam  in  investigandis  aliis  quamplurimis ,  quorum 
„clariores  auctores  non  obscure  meminerunt,  et  in  adnecten- 
„diis  aliis ,  quae  sparsim  se  mihi  offerebant.  Dedi  operam, 
t^quam  potui,  plurimam ,  ut,  quae  latebant,  solem  viderent, 
fyCt  in  unum  dispersa  coirent.  Novam  rem  aggressus  sum 
„ex  veieri,  ut  novus  integer  tomus  prodiret  ex  vetustis  ante 
„quaiuor  saecula  exaratis  opusculis," '^)  et  alio  loco:  „Post- 
„quam  .  .  .  morum  dissimilitudine  studioque  diverso  in  con- 
„traria  rapti  nostri  consodales  varios  fines  vel  liberioris  et 
yjamplioris  literaturae  aut  strictioris  soliiariorisque  vitae  sibi 
„siaiuerunt  in  pluresque  se  familias  dissociarunt ,  plurimum 
„passae  sunt  dispendii  .  .  .  tabulae,  monimenia  archivaque 
„reUgionis,  nec  tamen  facile  erat  colligere,  quae  non  solum 
„per  plures  conventus,  sed  et  per  disiincias  famUias  erant 
„dispersa.  Praevidi  ego  laborem  et  horrui,  sed  omnium 
„nostrorum  quarumcunque  minorum  congregaiionum  praela- 
„iorum  benignitate,  qui  liberum  ad  sua  praebuerunt  acces- 
„sum,  Deo  duce  et  adjutore  tandem  opus  absolvi.^'  ^)  Aucto- 
res  igitur,    ex  quibus   Waddingus   hausit,    infra   nominabo. 


V)  Vcrba  tantum:  „b.  palris  Francisci  ad  humilitateni,  obcdientiam, 
devolionem  ct  palienliam  indueentia'-,  Wadd.  p.  87.,  omisi.  cum 
ad  vcrbum  praeccdcnli  admonitione  eontineantur.  —  2)  Cf.  Wadd. 
cp.  dcdic.  p.  VI.  —  3)  Cf.  Wadd.  pracf.  p.  LIII. 


Ego  quidem  in  hac  editione,  quae  tota ,  ut  dixi,  ex  Wad- 
dingo  repetita  est,  nimis  latas  illius  quaestiones  copiosasque 
interpretationes  omisi  easque  soJum,  quae  ad  res  intelUgen- 
das  prorsus  necessariae  sunt,  contractas  in  prooemiis  ac 
notis  retidi.  Nonnunquam  etiam  ex  iis ,  quae  Waddingi 
sunt,  maxima  saltem  grammatica  peccata  correxij  si  omnia 
emendassem,  non  jam  Waddingus  agnosci  potuisset,  haud 
tamen  scio,  an  midta,  si  typographus  non  ultra  tempus, 
quod  in  hoc  opere  mihi  ponere  licuit,  me  ursisset,  melius 
aggressus  essem,  sed  aliorum  sit  judicium,  Carmina  secun- 
dum  et  tertium ,  quanquam  non  Francisci  sunt ,  tamen  re- 
cepi,  cum  et  omnihus  Francisci  operum  editionihus  conti- 
neantur  et  prorsus  Francisci  instar  composita  sint,  Cum 
italicis  carminihus  ad  summam  arhitror  me  lectorum  italicarum 
literarum  expertium  utilitatem  latina,  quae  Waddingus  tra- 
didit ,  conjunxisse ,  et  ut  magis  magisque ,  sicut  mereniur, 
pateant ,  eadem  carmina  ex  utraque  lingua  a  Schlossero  in 
germanicum  conversa  ad  ohlectationem  germanicorum  lecto- 
rum  censui  esse  addenda,  praesertim  cum  tam  bene  reddita 
sint,  ut  J.  Goerres  de  iis  saltem  ex  latino  translatis  dixerit: 
„2Bie  glii(fltd)  \\)\\\  (i.  e.  SchlosseroJ  bicfe^  2Ber!  gelungen, 
„t»te  gefd)meibi(}  feinc  Uebcrtragimg  i^rcm  ^ejte  ftd)  anfd)(ie§t, 
jjtDte  in  (^cfdnigcr  roof)!  gegldttcter  (Sorre!tI)eit  5lIIc^  unter 
^fcincn  «^dnbcn  ftd;  (]crnnbet,  unb  mit  n)cld;em  2BcI)I!Iang 
,^t)k  ^litdlid)  gcn)dl;ltcn  SBorte  oI)nc  SBibcrftrebcn  ftd)  \\\  t)m 
„9t^pt^mu^  ^\h2m,  bat)t)n  mirb  3^^^^^/  ^^^i^  irgcnb  6tnn  unb 
„^crftdnbnig  fiir  bicfe  ^inge  m\vo{)nt,  ftd;  I)ier  leic^t  felber 
„burd;  bcn  5(ugenfd)ein  itbcr^cngcn  !mtnen."  J 

Nulli  autem  alii,  Leo  carissime,  hunc  lihrum  potius 
dedicandum  esse  arhitratus  sum,  quam  tihi,  cum  omnia 
mihi  tecum  intercedant  jure  necessitudinis ,  nulli  alii  aptius, 

4)  Cf.  ^.  ©ijrre^   „ber  ^etltge  ^rattct^cu^  yott  Slffift,  ettt  ZxmH' 
bour",  (Straf^.  fcet  Subtt).  ^^r.  £e9^ou):  p.  10. 


ILM. 

mm  iiOH ,  ut  pauci  alii,  in  eo  consentiamus ,  quod  nonnisi 
umj)licitate  humilis  fidei  et  ardore  christiane  vivendi,  quibus 
heatus  Franciscus  tantum  profecit,  homines  nostri  infideles 
d  leves  fidei  et  pietati  conciliari  possint.  Accipe  igitur, 
imice  mi,  hoc  munusculum  et  adspice  non  donum,  sed  do- 
lantis  affectum,  'S,£vi(ov  ts  &v/Li6g  aoioToq, 


Joli.  Jos.  von  der  Burg. 


Boiftnac  fesio  PoUec. 
MDCCCXLIX. 


ILWW 


Aiictores,  ex  quibiis  liaec  opiisciila  vel  quaepiam  eorum 
fragmeuta  Waddingus  decerpsit: 

Aloysius  Lippomanus  in  vi(is  Sanctorum.  —  Alvarus  Pela^ius  de  planctu  ecclesiae. 

—  Antonius  Florentinus  III.  parte  historiali.  —  Antonius  Coccius  Sabellicus  in 
suis  Aenead.  et  exemplorum  libris.  —  Antonius  Cordubensis  in  reg^ulam  frat. 
min.  —  Anionius  Bauroltius  in  puis  fiorum  exemplis.  —  Antonius  Possevinus  in 
sua  biblioiheca  sclecta.  —  An(onius  a  sancia  Maria  in  reffulam  frat.  min.  — 
Antonius  de  Sillis  de  orig.  et  procossu  tert.  ord. 

Barthol.  Pisanus  in  conformitatibus.  —  Bernardinus  de  Bustis  tom.  II.  et  III.  sui 
rosarii.  —  Bernardinus  Senensi?  sparsim  per  IV^  tomos.  —  Bibliotheca  vet.  pa- 
trum  variorum  edilionum.  —  Bonavent.  in  variis  opusc.  —  Brig^itta  in  suis 
revelat. 

Chronica  Blarlinana. —  Com.pendium  privilegiorum  frat.  min. —  Cornelius  Jansenius 
Concordia  in  evang. 

Devotionarium  Capuccinorum.  —  Dionysius  Carthusianus  in  III.  reg.  b.  Franc.  et 
tractatu  de  obed.  Terliariorum. 

Enchiridion  frat.  niin. 

Firmamentum  trium  ovd.  —  Franciscus  Gonzaga  in  sui-;  Chronicis. 

Gerardiis  Odonis  in  Serm. 

Henr.  Sedulius  in  Comment.  ad  vit.  b.  Franc.  et  apologeticis  lib.  c.  Alcoranum  Fran- 
ciscanorum.  —  Hier.  Platus  de  bono  status  religiosi. 

Jacobus  Oddo    Perusinus    in    suis  Chron.  manuscriplis.  —   Jac.  a  Voraffine    in   vita 

Francisci.  —  Joa.  Carrillo  in  III.  rcg.  b.  Franc.  —  Joa.  Scotus  in  Quartum. 
Laur.  Siirius  in  vitis  Sanct.  —   Lpgcnda  trium  sociorum  b.  Franc.  —   Legenda  alla 

antiqua. —  Ludov.  Miranda  in  rcg.  miii.,  Clarissarum  et  Tertiariorum.  —  Ludov. 

Rebolledo  in  suis  Chron. 
Manuscriptus  quidam  codex  hibernicus,  Salmanticam  delatus  per  quendamminoritam 

Hibernum  Cionmeliensem ,    qui  illi  diem  suum  obiit.  —    Alius   e  civitate  Fani  in 

Marchia  Anconit.  —   Duo  ex  biblioth.  min.  cony.  d.  Franc.  Ass.  —   Alius  Lusi- 

tanus  ex  conv.  d.  An'onii  de  fi' u  provinciae  PortHc:. 
Marcus  Ulypsip.  in  suis  Chron. —  Marianus  Florent.  in  Chron.  mss.  Flor. —  Mafth.  le 

Hcurt  Paris.  theol.  in  manuali   minorum.  —   Monunicula   ord.  min.  I.  et  II.  im- 

prcssionis. 
Nicol.  Lyranus  in  orat.  de  b.  Franc. 
Pet.  Rodulphus  III  lib.  histor.  seraph.  rel. 
Raphael  Volaferranus  in  sua  anthropol. 
Speculum  fra*.  min.  —  Speculum  vitae  b.  Franc.  et  soc.  —  Speculum  perf.  paupert. 

—  Suppleni.  monumentorum  ord.  min. 

Thom.  Bozius  de  sisrnij:  eccl.  —  Thom.  Celanus  in  Lecrenda  b.  Franc. 

Uberiiniis  dc  Cassali  1.  V.  et  VI.  de  arbore  vifae  Christi.  —  Vincentius  Beiluacen- 
sis  II.  piirte  histor.  1.  30.  et  31. 


S.  FIUMCISCr  ASSISIATIS 


PARS  I. 


EPISTOI.A  I. 

3ii  uniDcreoe  Cljrieti  fitifke. 

Diliganms  Dcuin  et  pnro  cordc  puraquc  mcntc 
adorcmus. 

Universis  Christianis,  religiosis,  clericis,  laicis,  masculis  et 
foeininis,  oinnibus,  qui  habitant  in  universo  mundo. 

O  quam  benedicti  sunt  et  beati ,  qui  Deum  diligunt 
et  faciunt,  sicut  Dominus  dicit  in  Evangelio :  „Diliges  Do- 
minuin  Deum  tuum  ex  loto  corde  tuo,  ex  tota  aniina  tua, 
,et  proximum  sicut  te  ipsuin."  Diligamus  ergo  Deum  et 
idoremus  eum  puro  corde  et  pura  inente,  quia  super  om- 
iiia  lioc  quaerens  dixit :  ^Veri  adoratores  adorabunt  Deum 
UPatrem  in  spiritu  et  veritate."  Oinnes,  qui  adorant  eum, 
in  spiritu  veritalis  oportet  adorare  :  et  bene  valete  in  Do- 
inino. 


9  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

EPISTOI.A  II. 

Scribendi  cansa  infirmitas.  Incarnatio.  Pasclia.  Hostia 
pro  peccatis  nostris  in  ara  crncis  oblata.  Uecipiamns  Jc- 
sum  pnro  corde  et  casto  corpore,  adoremus  eumlaudesque 
ci  et  orationes  die  noctuque  dicamus.  Confiteamur  peccata 
nostra,  ut  digne  sumamus  carnem  ejus  et  sanguincm.  Fa- 
ciamus  insuper  dignos  poenitentiae  fructus,  diligamus  pro- 
ximos.  Jejunare  etiam  debemus,  ecclesiasticos  venerari. 
Salvamur  pcr  tliristi  verba  et  sanguinem.  l)c  vero  reli- 
gioso  ct  perfecta  obedientia.  De  superiorum  crga  subditos 
benignitate.  Simus  humiles.  Oui  perseveraverint  usque  ad 
finem,  babitaculum  fient  Spiritus  S.  £t  erunt  lilii  Patris  ct 
sponsae,  fratres  et  matres  Jesu  Cbristi.  Peccatores  adia- 
bolo  decepti  sunt,  eaeci  sunt;  mors  eorum 
miserrima. 

Universis  Christianis,  religiosis,  clericis,  laicis,  tam  viris, 
quam  foeminis,  omnibus,  qui  liabitant  in  universo  mun- 
do,  frater  FRANCISCUS,  eorum  servus  et  subditus, 
obsequium  cum  reverentia,  pacem  veram  de  coelo  et 
sinceram  in  Domino  charitatem. 

Cum  sim  servus  omnium,  omnibus  et  servire  teneor 
et  administrare  odorifera  verba  Domini  mei.  Unde  in  men- 
te  considerans,  quod,  cum  personaHter  propter  infirmitatem 
et  debilitatem  mei  corporis  non  possim  singulos  visitare, 
proposui  literis  praesentibus  nuntiis  verba  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  qui  est  Verbum  Patris,  vobis  offerre  et  verba 
Spiritus  sancti,  quae  spiritus  et  vita  sunt. 

Istud  Verbum  Patris  tam  divinum.  tam  sanctum  et  glo- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  3 

riosum  nimtiavit  Pater  altissimus  de  coelo  per  sanctum  Ga- 
brielem  archangelum  suum,  quod  et  descendit  in  uterum 
virginis  gloriosae  Mariae,  ex  cuius  utero  veram  suscepit 
carnem  humanitatis  fragilitatis  nostrae:  qui  cum  dives  esset, 
super  omnia  voluit  ipse  in  mundo  cum  beatissima  matre 
sua  eligere  paupertatem.  Prope  passionem  celcbravit  pascha 
cum  discipulis  suis,  et  accipiens  panem  gratias  egit  et  be- 
nedixit  et  fregit  dicens:  „Accipite  et  comedite,  hoc  est 
„corpus  meum"  et  accipiens  calicem ,  dixit:  „Hic  sanguis 
„mcus  novi  teslamenti,  qui  pro  vobis  et  pro  multis  effun- 
„detur  in  remissionem  peccatorum."  Deinde  oravit  Patrem 
dicens  :  „Pater,  si  fieri  potest,  transeat  a  me  calix  iste." 
Et  factus  est  sudor  eius,  sicut  gultae  sanguinis  decurrenlis 
super  terram.  Posuit  tamen  voluntatem  suam  in  voluntate 
Patris  dicens :  „Pater ,  fiat  voluntas  tua,  non  sicut  ego 
„voIo,  sed  sicut  tu  vis."  Cuius  Patris  talis  fuit  voluntas, 
ut  Filius  eius  benedictus  et  gloriosus,  quem  dedit  nobis, 
et  qui  natus  fuit  pro  nobis,  seipsum  per  proprium  sangui- 
nem  suum  sacrificium  et  hosliain  in  ara  crucis  olTerret,  non 
pro  se ,  per  quem  facta  sunt  omnia,  sed  pro  peccatis  nos- 
tris,  „relinquens  exemplum  nobis,  ut  sequamur  vestigia 
„eius."  Kt  vult,  ut  omnes  salvemur  per  eum  et  recipia- 
nms  ipsuiu  puro  corde  et  casto  corpore.  Sed  pauci  sunt , 
qui  velint  recipere  eum  et  salvi  esse  per  eum,  licet  eius 
jugum  suave  sit  et  onus  leve. 

Qui  nolunt  guslare,  quam  suavis  sit  Dominus,  et  dili- 
gunt  tenebras  magis,  quam  lucem,  nolentes  adimplere  man- 
data  Dci,  maledieti  sunl,  de  quibus  dicitur  per  Prophetam: 
„MaIe(licti,  qui  declinaul  a  mandatis  tuis.''  Sed  e  conlrario 
quam  benedicti  et  beali  sunt,  qui  in  spirilu  et  veritate  (ut 
oportet)  euni  adorant!  Dicaiiuis  ei  laudes  et  oraliones  die 
noctu(|ue  dicendo:  ..Paler  noster,  qui  es  in  coelis  etc.*' 
quia  oportet  nos  scinper  oryre  el  lunupiam  deficere. 


#  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

Debemiis  siqiiidem  confiteri  sacerdoti  omnia  peccata 
nostra,  ut  recipiamus  corpus  et  sanguinem  Domini  nostri 
Jesu  Christi  ob  hoc,  quod,  qui  non  manducat  carnein  suam 
et  bibit  suum  sanguinem,  non  potest  intrare  in  regnum 
Dei.  Digne  tamen  unusquisque  manducet  et  bibat,  quia 
„qui  indigne  manducat ,  judicium  sibi  manducat  et  bibit, 
„non  dijudicans  corpus  Domini." 

Faciamus  insuper  fructus  dignos  poenitentiae,  diliga- 
mus  proximos  sicut  nosmetipsos,  et  si  quis  eos  non  vult 
amare  sicut  seipsum,  saltem  non  inferat  eis  mala,  sed  fa- 
ciat  bona. 

Qui  autem  potestatem  judicii  receperunt,  judicium  cum 
misericordia  semper  exerceant,  sicut  ipsi  vellent  a  Domino 
misericordiam  obtinere,  „Judicium  enim  sine  misericordia 
,,erit  illi ,  qui  non  facit  misericordiam."  Habeamus  itaque 
charitatem  et  humilitatem  et  eleemosynas  faciamus ,  quia 
ipsae  lavant  animas  nostras  a  sordibus  peccatorum.  Homi- 
nes  enim  omnia  perdunt,  quae  in  hoc  mundo  relinquunt, 
secum  tamen  portant  charitatis  mercedem  et  cleemosynas, 
quas  fecerunt,  de  quibus  a  Domino  consequentur  praemium 
et  dignam  mercedem. 

Debemus  jejunare  et  a  vitiis  abstinere  in  omni ,  quod 
inducere  potest  ad  peccatum,  nec  non  et  a  quacunque  su- 
perfluitate  usus.  Et  etiam  catholici  ecclesiam  visitare  fre- 
quenter  debent ,  ecclesiasticos  venerari  et  revereri  ob 
eorum  officium  et  administrationem  sanctissimi  corporis  et 
sanguinis  Christi ,  quod  sacrificant  et  recipiunt  et  aliis  mi- 
nistrant.  Et  firmiter  sciamus  omnes,  quod  nemo  salvari 
potest,  nisi  per  sancta  verba  et  sanguinem  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  quae  clerici  dicunt.  annuntiant  et  administrant 
et  ipsi  soli  ministrare  debent. 

Speciahter  autem  religiosi  et,  qui  saeculo  renuntiave- 
runt,  tenentur  plura  et  maiora  facere  et  ea  dimittere.  qui- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  5 

bus  non  est  opiis,  et  odio  habere  corpora  nostra  curn  vi- 
tiis  et  peccatis,  quia  Doininus  dicit  in  Evangelio  :  „Omnia 
„mala  a  corde  exeunt,"  diligere  inimicos  noslros  et  bene 
facere  iiis,  qui  nos  oderunt,  observare  praecepta  et  consi- 
lia  Redemptoris  nostri ,  nosmetipsos  abnegare  et  corpora 
nostra  poncre  sub  jugo  servitutis  et  obedientiae.  Et  nul- 
lus  tenelur  ad  obedienliam  in  eo,  ubi  commitlitur  delictum 
vel  peccatum,  quia  tantum  ad  id  venimus,  ut  salvando  ani- 
mas  nostras  bonorum  operum  aliis  exempla  praebeam.us. 

Cui  autem  obedientia  impendenda  est  et  commissa  ,  et 
qui  pro  maiore  habetur,  videat,  ut  minor  fiat  et  aliorum 
fratrum  servus,  et  in  singulos  subditos  misericordiam  ope- 
retur,  quantam  sibi  vellet,  cum  esset  subditus.  Nec  ex  de- 
licto  Iralris  irascatur  in  fratrem,  scd  omni  patientia  et  hu- 
militate  ipsum  benigne  corrigat,  moneat  et  supportet. 

Non  simus  secundum  carnem  sapientes  atque  pruden- 
tes,  sed  simplices,  humiles  et  puri.  Et  habeamus  corpora 
noslra  in  opprobrium  et  despectum,  quia  omnes  per  cul- 
pam  nostram  sumus  miseri  et  putridi,  sicut  Dominus  dicit 
per  Prophetam:  „Ego  autein  sum  vermis  et  non  homo  etc." 
Nunquam  debemus  desiderare  esse  super  alios,  sed  potius 
subdili  et  subjecti  omni  humanae  creaturae  propter  Deuin. 
Et  omnes  illi,  qui  fecerint  et  perseveraverint  usque  ad 
finem,  requiescet  super  eos  Spirilus  Domini  et  faciet  in  eis 
habilaculum  et  mansionem,  et  erunt  filii  Patris  coelestis. 
cuius  opera  faciunt,  et  sunt  sponsae,  fratres  et  matres  Do- 
mini  noslri  Jesu  Cluisli.  Sponsae  sumus,  quoniam  Spiritui 
sancto  conjunguiitur  fideles  animae,  fralres  sumus  Jesu 
Christi,  quando  facimus  voluntatem  Patris,  qui  in  coelis  est. 
malres,  quando  porlamus  eum  in  corde  et  corpore  nostro 
per  amorem  et  siiicoram  conscienliam  et  parlurimus  eum 
per  sanclam  operationem,  quae  lucere  debet  aliis  in  exem- 
plo.      0   quam   gloriosum    et   magnum,    habere    in    coelis 


O  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

Patrem!  0  quam  sanctum,  Paraclitum  pulchrum  et  amabilem 
habere  sponsum!  0  quam  sanctum  et  quantum  delectabile, 
beneplacitum,  humile  ,  pacificum ,  dulce  et  amabile  et  super 
omnia  desiderabile,  habere  talem  fratrem,  qui  posuit  ani- 
mam  suam  pro  ovibus  suis,  et  oravit  pro  nobis  Patrem 
suum  dicens:  ,,Pater,  serva  eos  in  nomine  tuo,  quos  de- 
„disti  mihi.  Pater,  omnes,  quos  dedisti  mihi  in  mundo, 
„tui  erant,  et  tu  mihi  eos  dedisti,  et  verba,  quae  dedistil 
„mihi ,  dedi  eis,  et  ipsi  acceperunt  et  cognoverunt  vere, 
„quia  a  te  exivi,  et  crediderunt,  quia  tu  me  misisti.  Rogo 
„pro  eis ,  sanctifico  meipsum,  ut  sint  sanctificati  in  unum, 
„sicut  et  nos  sumus.  Et  volo  Pater,  ut,  ubi  ego  sum,  ibi 
„sit  et  minister  meus,  ut  videat  claritatem  in  regno  meo.' 

Ei  autem,  qui  tanta  sustinuit  pro  nobis ,  tot  una  con- 
tulit  et  conferet  in  futurum ,  omnis  creatura ,  quae  est  in 
coelis ,  terra ,  mari  et  in  abyssis ,  reddat  laudes  Deo ,  glo- 
riam  et  honorem  et  benedictionem:  quia  ipse  virtus  est  et 
fortitudo  nostra  est,  qui  est  solus  bonus,  solus  altissimus 
solus  omnipotens,  admirabilis  et  gloriosus  et  solus  sanctus, 
laudabilis  et  benedictus  per  infinita  saecula  saeculorum , 
amen. 


Omnes  enim  illi,  qui  non  sunt  in  poenitentia  et  no 
recipiunt  corpus  et  sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Christi , 
sed  operantur  vitia  et  peccata,  et  qui  ambulant  post  con- 
cupiscentiam  suam  et  mala  desidena,  et  non  observant 
quae  promiserunt,  et  serviunt  corporaliter  mundo  et  cor- 
poribus,  desideriis,  curis  et  solicitudinibus  huius  saeculi  e 
huius  vitae ,  decepti  sunt  a  diabolo ,  cuius  filii  sunt,  e 
eius  opera  faciunt.  Caeci  sunt,  quia  verum  lumen  non  vi- 
dent ,  Dominum  nostrum  Jesum  Christum.  Sapientiam  non 
habent  Spiritus,  quia  Filium  Dei  in  se  non  habent,  qui  es 
vera  sapientia  Patris,  de  quibus  dicitur:  „Sapientia  eoruni 
„devorata  est" ;  vident,  agnoscunt  et  sciunt  et  faciunt  mala, 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  3 

et  scienter  perdunt  animas  suas.  Videte  caeci ,  decepti  ab 
inimjcis  vestris,  scilicet  a  carne,  mundo  et  daemone,  quia 
corpori  delectabile  peccatum  et  amarum  Deo  servire ,  quia 
cuncta  mala  a  corpore  hominum  exeunt  et  procedunt,  sicut 
dicit  Dominus  in  Evangelio.  Putatis  diu  possidere  vana 
huius  saeculi,  sed  decepti  estis,  quia  venient  dies  et  hora, 
de  quibus  non  cogitatis  et  nescitis  et  ignoratis. 

Infirmatur  corpus,  mors  appropinquat,  veniunt  propin- 
qui  et  amici  dicentes :  Dispone  domui  tuae  etc.  Et  ecce 
uxor  eius  et  filii  eius,  propinqui  et  amici  se  fmgunt  flere ; 
et  respiciens  videt  eos  flentes,  et  movetur  malo  motu  et 
cogitando  intra  se  dicit:  Ecce  animam  meam  et  corpus 
meum  ct  omnia  mea  pono  in  manibus  vestris.  Vere  iste 
homo  est  maledictus,  qui  confidit  et  exponit  animam  suam 
et  corpus  et  omnia  sua  in  tahbus  manibus.  Unde  dicit 
Dominus  per  Prophetam:  „MaIedictus  homo,  qui  spem 
„suam  ponit  in  homine."  Et  statim  faciunt  vocare  sacer- 
dotem,  qui  dicit  ei:  Vis  recipere  poenitentiam  de  omnibus 
peccatis  tuis?  Respondet:  Volo.  Vis  satisfacere  de  com- 
missis  et  his,  quae  fraudasti  et  decepisti,  de  tua  substan- 
tia?  Respondet:  Non.  Cui  sacerdos:  Qmve  non?  Res- 
pondet:  Quia  cuncta  disposui  in  manibus  propinquorum.  Et 
tunc  incipit  perdere  loquelam  et  sic  morilur  miserrimus. 
Sed  sciant  omnes,  quod  ubicunque  et  qualitercunque  homo 
moriatur  in  criminali  peccato  et  sine  satisfactione,  et  potuit 
satisfacere  et  non  fecit,  quod  talem  daemon  recipit  et  hipit 
animam  suam  de  corpore  suo  cum  tanta  angustia  et  tribu- 
lalione,  quantam  nemo  scire  potest,  nisi  qui  patilur  iUani 
tribuhitionem.  Et  omnia  talenta,  potestas  et  scientia,  quam 
pulabat  habere,  auferuntur  ab  eo,  et  propinqui  et  amici, 
quibus  bona  tradidit,  tollent  ea  et  divident  ct  poslea  di- 
cent:     Maledicta    sit   anima   eius,    quia   plura   potuit    dare 


8  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

nobis  et  non  dedit,  et  potuit  plus  acquirere,  quam  quaesivit, 
et  similia.  Corpus  coinedent  vermes,  animam  corrodenl 
daemones,  et  sic  perdet  animam  et  corpus  propter  ho( 
breve  saeculum. 

Ego  frater  Franciscus  minor  servus  vester  rogo  et 
obsecro  in  charitate,  quae  Deus  est,  et  cum  voluntate  os- 
culandi  pedes  vestros,  quod  haec  verba  et  alia  Domini 
nostri  Jesu  Christi  cum  humilitate  et  charitate  velitis  reci- 
pere,  operari  et  observare.  Et  omnes  illi,  qui  ea  benigm 
recipiunt  et  intelligunt,  ea  mittant  aliis  in  exemplum.  S; 
in  eis  perseveraverint  usque  ad  fmem,  benedicat  eos  Patei 
et  Filius  et  Spiritus  Sanctus,  amen. 


EPISTOIiA  III. 
3lt>    beatum   ^nt0ui«tn   bc  |)atiua. 

Xoluit  D.  Antonius,   quantumcunquc  rogabatur  a  fratribus 

doccndi  munus  obirc,  nisi  obtcnta  D.  Francisci  bcncdictlon^ 

et  liccntia.    Eccc  bcati  patris 

rcsponsum. 

Charissimo  meo  fratri  Antonio  frater  Franciscus   in  Christ( 
salutem. 

Placet  mihi ,  quod  sanctae  Theologiae  literas  fratribus 
interpretens,  ita  tamen ,  ut  neque  in  te  neque  in  caeteris 
(quod  vehementer  cupio)  extinguatur  sanctae  orationis  spi- 
ritus  juxta  regulam,  quam  profitemur.     Vale. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  L  9 

EPISTOI.A  IV. 

ilt>  btaiam  Dirginem  Clarani  ti  catitxa^  S.  Bamiani 

^oxoxt&. 

Promittit  Franciscus  scmpcr  S.  Damiani  sororibus  sc  et 
fratrcs  carum  saluti  prospccturos  essc. 

Charissimac  sorori  Clarae  et  caeteris  sororibiis  sancti  Da- 
miani  frater  Franciscus  in  Christo  salutem. 

Quia  Domini  inspiratione  fecistis  vos  filias  et  ancillas 
lAltissimi,  summi  Regis,  Patris  coelestis,  et  Spiritui  sancto 
vos  desponsastis  vivere  secundum  perfectionem  sancti  Evan- 
TcHi,  volo  et  promitto  me  et  fratres  meos  semper  habere 
de  vobis,  tanquam  de  ipsis,-curam  diligentem  et  solicitudi- 
nem  specialem.     Valete  in  Domino. 

EPISTOIiA  \. 

5lti  raebrm. 

lEasdcm  sororcs  hortatur,  ut  in  sancta  vita  ct  paupcrtate 
scmpcr  pcrscYcrcnt. 

Charissimae  sorori  Clarae   et  caeteris   sororibus  S.  Damiani 
in  Christo  salutem. 

Ego  frater  Franciscus  parvulus  volo  sequi  vitam  et 
oaupertatem  altissimi  Domini  nostri  Jesu  Christi  et  eius 
janctissimae  matris  et  perscverare  in  ea  usque  ad  finem. 
St  rogo  vos  onnies  dominas  meas  et  consilium  do  vobis, 
it  in  ista  sanctissima  vita  et  paupertate  semper  vivatis.  Et 
tmstodite  vos  nudtum,  ne  doctrina  vel  consilio  alicuius  ab 
psa  in  perpeluum  ullatenus  recedatis.     Valete  in  Domino. 


lO  S.  Francisci  Assislatis  operum  pars  I 

EPISTOI.A  VI. 

3lti  paivmi  (Biiam  totius  orl)hu6  Dicarium 
geutralcm. 

Vicarium  ordinls  gcneralcm  ad  bcni^nitatcm  liortatur  crga 

subditos ,   paticntiam  in  iniuriis  commcndat  ct   clcmcntiam 

erga  lapsos  indicit  modumquc  pracscribit  in  pcccatis  gra- 

vibus  punicndis  ct  absolvcndis,  omnilms  scmpcr 

miscricordiam  inculcans. 

Reverendo  in  Christo  patri,    fratri  Eliae   lotius   ordinis  vi- 
cario  frater  Franciscus  in  Christo  salutein. 

Frater,  det  tibi  Dominus  suam  sanctam  benedictionem. 
In  omnibus  sis  patiens  et  bene  dispositus.  Si  ia  aliquo  a 
fratribus  tuis  offenderis,  accepta  referas  Deo.  In  hoc  etiam 
cognoscam,  si  es  servus  Dei,  si  errantem  fratrem  miseri- 
cordia  reducas  ad  Deum,  et  si  graviter  errantem  amare 
non  desieris.  Et  si  aliquo  timore  humano  id  altentare  non 
audeat,  pete  ab  eo,  si  misericordiam  cupiat.  Et  si  aliquis 
suadente  diabolo  ceciderit  in  aliquod  grave  peccatum ,  re- 
currat  ad  guardianuin,  ille  vero  transmittat  ad  provincialem, 
qui  misericorditer  recipiat;  et  si  viderit  illum  esse  con- 
tritum,  dicat  illi:  Vade  et  noli  amplius  peccare.  Vale  in 
Domino. 

EPISTOI.A  VII. 

^b  euulbem» 

Dcnuo  charitatcm  commcndat  crga  fratrcs  ct  misericordiam. 

Reverendo  in  Chrislo  patri,    fratri   Eliae   totius  ordinis  vi- 
cario  frater  Franciscus  in  Christo  salutem. 

In  omnibus,   frater  Elia,    quae   feceris,   plurimum  tibi 
commendo  charitalem  et  patientiam;  multos  enim  te  tolerare 


S.  Francisci  Assrsiatis  openim  pars  f.  IM 

oporlet,  et  onus,  quod  humeris  portas,  magnum  est  et 
grave,  aniuuis  videlicet  multorum.  In  lege  veteri  summus 
sacerdos  porlabat  in  rationali  iudicii,  quod  ex  humeris  su- 
per  pectus  pendobat,  nomina  duodecim  tribuum  Israel,  sig- 
nificans  in  hoc,  quod ,  ut  praelatus  subditos  suos  in  hume- 
ris  portat,  necesse  est,  ut  eos  in  pectore  gestet:  nam  to- 
lerarc  non  poterit,  quos  amare  desierit.  Jesus  Christus 
Dominus  noster,  quando  voluit  Petro  dare  ecclesiam  suam, 
priusquam  oves  traderet  illi,  eum  de  amore  examinavit. 
Vide  ergo  ,  ne  ulhis  IVatrum  peccet,  sed  si  peccaverit .  a 
facie  tua  non  abeat  sine  misericordia  et  correctione,  et 
(juia  me(hcus  es,  ofTer  infirmo  medicinam ;  quoniam,  ut  di- 
xit  Dominus,  „non  est  opus  bene  habentibus  medicus,  sed 
^maUi  habenlibus".  Vigila,  admone,  labora,  pasce,  ama, 
expecta,  time.     Vale  in  Domino. 

EPISTOIiA  VIII- 

ilti  gcncraUtn  ininietrum  fr.  minornm. 

Idem  oniiiiuo  cst  hujus  cpistolac  argumcntuni  acduarum 

pracccdcutium. 

Ueverendo  in  Cliristo   patri  N.  totius    ordinis   ger.erali   mi- 
nistro. 

Dominus  tc^  custodint  et  in  sancta  sua  charitate  con- 
servct.  Patientiam  in  omnibus  operibus  tuis,  mi  frater, 
libi  commendo  in  tantum,  (juod,  quicunque  tibi  impcHlimcn- 
tum  fecerit ,  sive  fratres  sive  alii,  etiam  si  te  verberent, 
omniM  debes  habere  pro  gratia.  et  ita  velis,  et  non  aliud. 
Et  diligc  eos ,  qui  ista  faciunt  libi,  et  non  velis  aliud  de 
eis ,  nisi  quantum  Dominus  dederit  tibi.  Et  in  hor  dilige 
eos,    ul  velis,    quod  sint  meliores  Christiani.     In  hoc  volo 


I.j6  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

cognoscere,  si  tu  diligis  Dominum  et  me  servum  suum  et 
tuum,  si  feceris  istud,  videlicet,  quod  non  sit  aliquis  frater 
in  mundo,  qui  peccaverit,  quantumcunque  potuerit  peccare, 
quod,  postquam  viderit  oculos  tuos,  nunquam  recedat  sine 
misericordia  tua.  Et  si  non  quaererct,  tunc  quaeras  ab  eo, 
si  vult  misericordiam.  Et  si  ille  millies  appareret  postea 
coram  oculis  tuis ,  dilige  eum  plusquam  me ,  ad  '  hoc ,  ut 
trahas  eum  ad  bonum,  et  semper  miserearis  talibus.  Et 
istud  denunties  guardianis,  quando  poteris,  quod  per  te  sic 
firmus  es  facere.  Et  omnes  fratres,  qui  scirent  eum  pec~ 
casse,  non  faciant  verecundiam  ei  nec  detractationem,  sed 
magis  misericordiam  habeant  circa  ipsum  et  teneant  priva- 
tum  peccatum  fratris  sui ,  quia  non  est  opus  sanis  medicus, 
sed  male  habentibus.  Si  quis  fratrum  instigante  inimico 
mortaliter  peccaverit,  per  obedientiam  teneatur  recurrere 
ad  guardianum  suum ,  et  guardianus  similiter  per  obedien- 
tiam  teneatur  eum  mittere  custodi,  ipse  vero  custos  mise- 
ricorditer  provideat  ei,  sicut  ipse  vellet  provideri  sibi  in 
consimili  casu.  Et  isti  penitus  non  habeant  potestatem  in- 
iungendi  aliam  poenitentiam,  nisi  illam:  Yade  et  noli  am- 
plius  peccare.     Ista  fac  et  vale. 

EPlSTOIiA  IX. 

Ati  prooincialc©  ortiinis  nunorum, 

Hortatur  cos,  nc  sint  pcrsonarum  acccptatorcs  ncvc  facile 

praccipiant  pcr  s.  obcdicntiam,  liortatur,  ut,  quid  facicndum 

sit,  subditis  cx  opcribus  proponant. 

Dileclis  in  Christo  fratribus  ministris   provincialibus    ordinis 
minorum. 

In  regimine  vestro,  fratres  ministri,  duo  vos  deprecor : 
primum,  quod  non  sitis  personarum  acceptatores,  secundum. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  1 S 

quod  non  praecipiatis  facile  per  sanctam  obedientiam:  quia 
hoc  est  statim  gladium  evaginare,  quod  non  debet  fieri  nisi 
matura  consideratione  et  magna  occasione.  In  mandatis 
moderati,  in  peccatores  misericordes,  condonando  faciles,  in 
victu  abstinentes,  in  vestitu  pauperes,  in  verbis  mansueti, 
Deo  et  officiis  vestris  fideles  estote.  Ex  operibus  verba  et 
praecepta  eruite,  si  vultis,  quod  subditi  ex  verbis  vestris 
facienda  depromant  et,  quod  ore  praecipitis,  illi  opere  com- 
pleant.     Valete  in  Domino. 


EPISTOI.A  X. 

ilb    capitulum    Qtntxait   IL 

Fratrcs  suac  vocalionis  admoiict;  ut  in  ca  pcrscvcrcnt,  ad- 

hortatur  ct  rcgulac  obscrvantiam,  divinum  cultum  ct 

ofiicium  omnibus  commcndat. 

Reverendis  et  multum  diligendis  fratribus  universis  fr.  Fran- 
ciscus  in  Cliristo  salutem. 

Nomen  Dei  audientes  adorate  eum  cum  timore  et  re- 
verentia  proni  in  terra.  Ideo  misit  vos  Deus  in  mundum 
universum ,  ut  verbo  et  opere  detis  testimonium  voci  eius 
et  faciatis  omnes  scire,  quod  non  est  alius  praeter  ipsum. 
In  disciplina  et  sancla  obedientia  perseverale,  et  quae  pro- 
misistis  ei  bono  proposilo,  adimplele  per  omnia.  Oro,  sicut 
possum,  generalem  miiiislrum,  ut  faciat  regulam  ab  omni- 
bus  inviolabiliter  observari.  Et  clerici  dicant  divinum  offi- 
cium  cum  devotione  coram  Deo  non  allendentes  melodiam 
vocis,  sed  consonantiam  mentis.  Et  bene  valete  in  Do- 
mino. 


1  •#  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

EPISTOIA  XI. 

^b    fapitulum    gcntralc. 

Fratrcs  inprimis  divina  scripta  vcncrcntur.    Sc  ipsum  rcgu- 

lam  non  scrvassc  confitcns  orat  Franciscus  ^ncralcm 

ministrum^  ut  ad  ohscrvandam  cam  fratrcs 

cxliortctur. 

Reverendis  et  niultiim  diligendis  ministro  generali  et  ca6- 
teris  fratribus  ordinis  minorum  frater  Franciscus  in  Christo 
salutem. 

Quia  qui  ex  Deo  est,  verba  Dei  audit,  debemus  pro- 
inde  nos,  fratres  amantissimi,  qui  spiritualius  divinis  sumus 
officiis  deputati,  non  solum  audire  et  facere,  quae  dicit 
Deus,  verum  etiam  ad  insinuandam  in  nobis  altitudinem  Crea- 
toris  nostri  et  in  ipso  subjectionem  nostram  vasa  et  offi- 
cialia  caetera  custodire,  quae  continent  verba  sua  sancta. 
Propterea  moneo  omnes  fratres  meos  et  in  Christo  confor- 
to,  quatenus  ubicunque  invenerint  divina  verba  scripta,  si- 
cut  possunt,  venerentur;  et  quantum  ad  eos  spectat,  si  non 
sunt  reposita  bene  vel  inhoneste  iacerent  in  loco  aliquo 
dispersa,  recolligant  et  reponant,  honorantes  in  sermonibus 
Dominum,  qui  locutus  est.  Multa  enim  sanctificantur  per 
verba  Dei,  et  virtute  verborum  Christi  altaris  conficitur 
sacramentum.  Confiteor  praeterea  Deo  Patri  et  Filio  et 
Spiritui  sancto  et  beatae  Mariae  perpetuae  virgini  et  om- 
nibus  sanctis  in  coelo  et  in  terra  et  generali  ministro  hu- 
ius  religionis  nostrae,  sicut  venerabili  domino  meo,  et  omni- 
bus  sacerdotibus  ordinis  nostri  et  omnibus  aliis  fratribus 
meis  benedictis  omnia  peccata  mea.  In  multis  offendi  mea 
gravi  culpa  ,  specialiter  quod  regulam ,  quam  Domino  pro- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  IS 

misi,  non  servavi  nec  officium,  sicut  regula  praecepit,  dixi, 
sive  negligentia  sive  infirmilatis  meae  occasione ,  sive  quia 
ignorans  sum  et  idiota.  Ideoque  per  omnia  oro,  sicut  pos- 
sum,  generalem  dominum  meum  minislrum,  ut  faciat  regu- 
lam  al)  omnibus  observari,  et  clerici  dicanl  officium  cum 
devolione  coram  Deo,  ut  possint  per  unitatem  mcntis  pla- 
cere  Deo  et  non  cum  lascivitate  vocis  aures  populi  demul- 
cere,  et  non  allendentes  melodiam  vocis,  sed  consonantiam 
mentis,  ut  vox  concordet  menti,  mens  vero  concordet  Deo. 
Ego  enim  promillo  liaec  firmiter  custodire,  sicut  dederit 
mihi  gratiam  Deus;  haec  fralribus,  qui  mecum  sunl,  obser- 
vanda  Iradam  in  oflicio  et  caeteris  aiiis  constitutis.  Qui- 
cunque  autcm  fralrum  haec  observare  noluerint,  non  teneo 
eos  catholicos  nec  fratres  meos;  nolo  etiam  ipsos  videre 
nec  loqui ,  donec  poenilentiam  egerint.  Hoc  dico  de  om- 
nibus  aliis,  qui  vagando  vadunt  postposita  regulae  disci- 
plina,  quoniam  Dominus  noster  Jesus  Christus  dedit  vilam 
suam,  ne  perderet  sanctissimi  Patris  obedientiam.  Ego  fra- 
tcr  Franciscus,  homo  vilis  et  indigna  creatura  Domini  Dei, 
dico  per  Dominum  Jesum  Christum  generali  ministro  totius 
religionis  noslrae  et  omnibus  generalibus  ministris,  qui  post 
eum  erunt,  et  caeteris  custodibus  et  guardianis,  qui  sunt 
et  erunt,  ut  hoc  scriptum  habeant,  operentur  ct  studiose 
reponant.  Et  exoro  ipsos,  ut,  quae  scripta  sunt  in  eo,  so- 
licite  faciant  custodiri  ac  diligenlius  observari.  Et  secundum 
beneplacitum  omnipotentis  Dei  nunc,  semper,  donec  fuerit 
mundus  iste,  benedicti  vos  a  Domino,  qui  feceritis  ista, 
et  in  aeternum  Dominus  sit  vobiscum.     Anjcn. 


-^J&!^*- 


IG  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

EPISTOI.A  XII. 

^b    ^actxhott^    totiug    orbtut0« 

Commcndat  quam  maximam  crga  Altaris  Sacramcntum  rcve- 

rcntiam  inculcatquc  saccrdotibus,  ut  puri  ct  purc  conficiant 

sanctissimum  Domini  nostri  Jcsu  Christi  corpus  ct 

sanguincm. 

In  nomine  sanctae  trinitatis  et  siimmae  unitatis,  Patris  et 
Filii  et  Spiritus  sancti ,  amen. 

Reverendis  et  multum  diligendis  fratribus  universis,  gene- 
rali  ministro  ordinis  minorum  domino  suo  et  caeteris 
ministris  generalibus ,  qui  post  eum  erunt,  et  omnibus 
ministris  et  custodibus  et  sacerdotibus  fraternitatis  eius- 
dem,  in  Christo  humilibus,  et  omnibus  siinplicibus  et 
obedientibus,  primis  et  novissimis,  frater  Franciscus, 
homo  viUs  et  caducus,  vester  parvus  servus,  salutem  in 
eo ,  qui  redemit  et  lavit  nos  in  sanguine  suo,  dominus 
Jesus  Christus  altissimus  Filius  nomen  illi,  qui  est  be- 
nedictus  in  saecula,  amen. 

Audite,  domini,  filii  et  fratres  mei,  auribus  percipite 
verba  mea.  Inclinate  aures  cordis  vestri  et  obedite  voci 
Filii  Dei.  Servate  in  toto  corde  vestro  mandata  eius,  et 
consilia  eius  perfecta  mente  implete.  Confitemini  ei,  quo- 
niam  bonus,  et  exaltate  eum  in  operibus  vestris.  Tanquam 
filiis  se  nobis  ofTcrt  Dominus  Deus.  Deprecor  itaque  om- 
nes  fratres  cum  osculo  pedum  et  cum  charitate,  qua  pos- 
sum,  ut  omnem  reverentiam  et  omnem  honorem,  quantum- 
cunque  poteritis,  exhibeatis.  corpori  et  sanguini  Domini 
uostri  Jesu  Christi,  in  quo,  quae  in  coelis  et  quae  in  terris, 
sunt  pacificata  et  reconcihata  omnipotenti  Deo.     Rogo  etiam 


S.  Francisci  Assisiatis  operurn  pars  I.  19 

in  Domino  oinnes  fralres  rneos,  sacerdoles  qui  sunt  et 
erunt  et  esse  cupiunt  Altissimi,  quod,  quandocunque  volue- 
rinl  missam  celebrare,  puri  et  pure  faciant  cum  reverentia 
verum  sacrificium  sanctissimi  corporis  et  sanguinis  Domini 
nostri  Jesu  Christi,  sancta  inlentione  et  munda,  non  pro 
ulla  terrena  re ,  neque  timore  vel  amore  alicuius  liominis, 
quasi  placentes  hominibus ,  sed  omnis  voluntas,  quantum 
adiuvat  gralia  Omiiipolentis,  ad  eum  dirigatur ,  et  soli  ipsi 
Deo  summo  tantum  placere  desideretis,  quia  ipse  solus  ope- 
ratur  ibi,  sicut  sibi  placet;  quoniam  sicut  ipse  Dominus 
dicit:  „Hoc  lacite  in  ineam  cominemorationem";  si  quis 
aliter  fecerit,'  Judas  tradilor  elTicitur.  Recordamini,  fratres 
sacerdotes,  quoniam  scriptum  est  in  lege  Moysi,  quod 
transgredientes  in  corporalibus  sine  ulla  miseratione  per 
sententiam  Domini  moriebanlur.  Qwyiito  maiora  et  peiora 
meretur  pati  supplicia,  qui  Filium  Dei  conculcaverit  et  san- 
guineiu  testamenti  pollutum  duxerit,  in  quo  sanctificatus  est, 
et  spiritui  sancto  contumeliam  fecerit?  Despicit  eniin  homo 
pollutus  et  conculcat  agnum  Dei,  quoniam,  sicut  dicit  Apos- 
lolus,  non  diiudicans  et  discernens  sanctum  panem  Christum 
ab  aliis  cibariis  vel,  opcribus  indignis  indignus  manducat, 
cum  Dominus  per  Prophetam  dicat:  „MaIedictus  homo,  qui 
„opus  Dei  facit  negligonter  vel  fraudulenter.''  Et  propter 
sacerdotes,  (|ui  noluiit  ponere  super  id  cor  in  veritate,  con- 
demnat  nos  dicens:  „MaIedicain  bencdiclionibus  vestris." 
Audile,  fratres  mei:  Si  beata  virgo  Maria  honoratur,  ut 
dignum  est,  qiiia  ipsum  portavit  in  sanctissimo  utero  suo, 
si  beatus  Joannes  Baptista  contremuit  et  non  audebat  tan- 
gere  Domini  verticem,  si  sepulchrum,  in  quo  per  aliquod 
tempus  iacuit,  sic  vcneratur,  quantum  debet  esse  sanctus  et 
justus  ct  dignus,  qui  non  iam  moriturum,  sed  in  aeternum 
victurum  et  glorilicatnm,  in  qucm  dcsiderant  angcli  pros- 
picere,   contrcclat  manibus,    corde  et  ore  sumit  et  aliis  ad 


M8  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

sumendum  praebet?  Videte  dignitatem  vestram,  fratres  sa- 
cerdotes,  „et  estote  sancti,  quia  ipse  sanctus  est."  Et  si- 
cut  super  omnes  propter  hoc  mysterium  honoravit  vos  Do- 
minus  Deus,  ita  et  vos  propter  hoc  mysterium  diligite  eum, 
reveremini  et  honorate.  Magna  miseria  et  miseranda  in- 
firmitas,  quando  ipsum  sic  praesentem  habetis  et  aliquid 
aliud  in  toto  mundo  curatis.  Totus  homo  paveat,  totus 
mundus  contremiscat  et  coelum  exultet,  quando  super  al- 
tare  in  manibus  sacerdotis  est  Christus  Filius  Dei  vivi.  0 
admiranda  altitudo,  o  stupenda  dignatio,  o  subUmitas  hu- 
miHs  ,  quod  Dominus  universitatis ,  Deus  et  Dei  Filius,  sic 
se  humiliat,  ut  pro  nostra  sakite  sub  modica  panis  formula 
se  abscondat!  Videte  fratres  humilitatem  Dei  et  effundite 
coram  illo  corda  vestra  et  humiliamini,  ut  et  vos  exalte- 
mini  ab  eo.  Nihil  ergo  de  vobis  retineatis  vobis,  ut  totos 
vos  recipiat,  qui  se  vobis  exhibet  totum.  Moneo  praeterea 
et  exhortor  in  Domino,  ut  in  locis,  in  quibus  morantur 
fratres ,  una  tantum  celebretur  missa  in  die  secundum  for- 
mam  sanctae  romanae  ecclesiae.  Si  vero  in  loco  plures 
fuerint  sacerdotes,  sic  sit  per  amorem  charitatis  alter  con- 
tentus  audita  celebratione  sacerdotis  alterius,  quia  absen- 
tes  et  praesentes  replet,  qui  eo  digni  sunt,  Dominus  noster 
Jesus  Christus.  Qui  licet  in  phiribus  locis  reperiatur ,  ta- 
men  indivisibiUs  manet  et  ahqua  detrimenta  non  novit,  sed 
unus  verus,  sicut  ei  placet,  operatur,  cum  Domino  Deo 
Patre  et  Spiritu  sancto  Paracleto  in  saecula  saeculorum, 
amen. 


-=^^■^«-3-^=- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  lO 

EPISTOIiA  XIII. 

3ih  uititJtrsoep  rkricos. 

Dcnuo  ct  dc  corporc  Cliristi  ipso  ct  dc  illis,  quac  ad  con- 
ficicndum  id  ct  rcponcndum  adliibcntur,  rcvcrcntiam 

commcndat. 

Reverendis  in  Christo  dominis  meis,  universis  clericis,  qui 
sunt  in  toto  orbe  et  vivunt  secundum  statuta  catholicae 
fidei,  fr.  Franciscus  parvulus  et  minimus  servus  salutem 
cum  omni  reverentia  et  osculo  pedum. 

Quoniam  debitor  factus  sum  omnibus,  ideo,  non  valens 
ampHus  praesentialiter  verbis  meis  propter  meas  infirmita- 
tes  vobis  satisfacere,  hanc  meam  recordationem  et  admoni- 
tionem  paucis  verbis  scriptam  cum  omni  amore  et  dilectione 
suscipile.  Attendamus  omnes  clerici  magnum  peccatum  et 
ignorantiam,  quam  quidam  habent  super  sanctissimum  cor- 
pus  et  sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Christi  et  sacratissi- 
ma  nomina  et  verba  eius  scripta,  quae  sanctificant  corpus. 
Scimus,  quia  non  potest  esse  corpus ,  nisi  prius  sanctifice- 
tur  a  verbo ;  nihil  enim  habemus  et  videmus  corporaliter 
in  hoc  sacculo  de  ipso  Altissimo,  nisi  corpus  et  sanguinem 
et  realiter  nomina  et  verba,  per  quae  facti  sumus  et  re- 
dempti  de  morte  ad  vitam.  Omnes  autem  illi,  qui  minis- 
trant  tam  sanctissima  mysteria,  considerent  intra  se,  maxi- 
me  hi,  qui  indiscrete  ministrant,  quam  viles  sint  calices , 
corporalia  et  linteamina  ,  ubi  sacrificantur  corpus  et  san- 
guis  Domini  nostri  et  a  nuiltis  in  locis  vilibus  relinqui- 
tur,  miserabilitcr  portatur  et  indigne  sumitur  et  iiuliscrete 
aiiis  ministratur.  Nomina  etiam  et  verba  eius  scripta  ali- 
quaiido  pedibus  conculcantur,  quia  aniiiialis  Iiomo  non  per- 
cipit  ea,   quae  Dei  simt.      Non  movemur   de    his   omnibus 


30  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  I. 

pietate,  cimi  ipse  pius  Dominiis  in  manibiis  nostris  se  prae- 
bcat,  et  cum  tractemiis  et  sumamus  quotidie  per  os  nos- 
trum.  An  ignoramus,  quia  debemus  venire  in  manus  eius? 
Igitur  de  liis  omnibus  et  aliis  cilo  et  firmiter  emendennis 
et  ubicumque  fuerit  sanctissimum  corpus  Domini  nostr: 
Jesu  Christi  illicite  collocatum  et  relictum ,  removeatur  de 
loco  illo  et  in  loco  pretioso  ponatur  et  consignetur.  Simi- 
liter  nomina  et  verba  Domini  scripta,  ubicumque  invenian- 
tur  in  locis  immundis,  colligantur  et  in  loco  honesto  de- 
beant  collocari.  Et  scinuis,  quia  haec  omnia  tenemur  su- 
per  omnia  observare  secundum  praecepta  Domini  et  con- 
stitutiones  sanctae  matris  ecclesiae.  Et  qui  hoc  non  !ece- 
rit,  sciat  se  coram  Domino  nostro  Jesu  Christo  in  die  ju- 
dicii  reddere  rationem.  Hoc  scriptum  ut  melius  debeat  ob- 
servari ,  sciant  se  benedictos  a  Domino  Deo,  qui  ipsum  fe- 
cerint  exemplari.  Dominus  noster  Jesus  Christus  omnei 
meos  dominos  sua  sancta  gratia  repleat  et  confortet. 


EPISTOI.A  XIV. 

5lb  mmmo^  cmiolDt^  fratrum  minorum. 

Fratrum  custodcs  rogat,  ut  Htcras,  ctiam  iu  quibus  dc 

corporc  ct  sau^uiuc  Domiui  a^itur,  illis,  ad  quos 

pcrtiucut,  porrigaut. 

Universis  custodibus  fratrum  minorum,  ad  quos  istae  lite- 
rae  pervenerint,  frater  Franciscus,  minimus  servorum 
Dei,  salutem  ct  sanctam  pacem  in  Domino. 

Scitote,  quod  in  conspectu  Dei  sunt  quaedam  res  ni- 
mis  altae  et  subhmes,  quae  aliquando  reputantur  inter  ho- 
mines  pro  vilibus  et  abjectis,  et  aliae  sunt  charae  et  spec- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  21. 

tabiles  inter  homines,  quae  coram  Deo  tenentiir  pro  vilis- 
simis  et  abjeclis.  Rogo  vos  coram  Domino  Deo  nostro, 
quanlum  possum,  quod  literas  illas,  quae  tractant  de  sanc- 
tissimo  corpore  et  sano^uine  Domini  nostri,  detis  episcopis 
let  aliis  clericis  et  memoria  retineatis,  quae  super  his  vo- 
bis  commendavimus.  Aliarum  literarum,  quas  vobis  mitto, 
ut  eas  delis  gubernatoribus,  consulibus  et  rectoribus,  et  in 
quibus  continetur,  ut  publicentur  per  populos  et  plateas 
)ei  laudes,  facite  statim  multa  exemplaria  et  copias,  et  cum 
magna  diligentia  eas  porrigite  illis,  quibus  debeant  dari. 
Valete  in  Domino. 

EPISTOI^A  XV. 

3lti  populonim  rcctoree. 

Qiii  praesiiiil  iii  popiilis  et  omnes,   ad  qiios  haec  epistola 

perveneril,  hortatiir,  ut  ahjeeta  hiijus  vitae  sollieitudiue 

ad  coeuam  Domini  accedaut  et  homines  ipsls  suhditos 

ad  Dei  laiides  inviteut. 

'niversis  potestalibus  et  consulibus ,  judicibus  atque  recto- 
ribus  ubi([ue  tcrrarum  atqiie  omnibus  aliis,  ad  quos  istae 
literao  pervcnerint,  fr.  Franciscus,  vesler  in  Domino  ser- 
vus  parvulus  ac  despeclus,  salutem  et  pacem  omnibus 
vobis  optans. 

Considoratc  et  vidote,  quoniam  dios  niortis  appropin- 
juat.  Rogo  orgo  vos  cum  revorentia.  sicut  possum,  ne 
)roptor  curns  ot  soUicitudinos  buius  saocuii ,  quas  habotis, 
^ominuin  oblivioni  Iradatis  ot  a  mandatis  eius  doclinotis, 
luia  omnos  illi ,  qui  oum  oblivioni  tradunt  et  a  mandatis 
'ius  doclinant  ,  malodioti  sunt  et  ab  oo  oblivioni  tradonlur. 
't  cum  vcneril  dies  mortis.  omnia  .  quao  putabant  hal)oro  . 


33  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

auferentur  ab  eis,  et  quanto  sapientiores  et  potentiores 
fuerint  in  hoc  saeculo,  tanto  maiora  tormenta  sustinebunt 
in  inferno.  Unde  firmiter  consulo  vobis  dominis  meis,  ut 
omni  cura  et  sollicitudine  posthabitis  sanctissimum  corpus 
et  sanctissimum  sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Christi  in 
eius  sancta  commemoratione  benigne  recipiatis.  Et  tantum 
honorem  in  populo  vobis  commisso  Domino  conferatis,  ut 
quolibet  sero  annuncietur  per  nuntium  vel  per  aliud  sig- 
num,  quod  omnipotenti  Domino  Deo  ab  universo  populo 
laudes  et  gratiae  referantur.  Et  si  hoc  non  feceritis,  scia- 
tis  vos  coram  Domino  Deo  vestro  Jesu  Christo  in  die  ju- 
dicii  reddere  rationem.  Hoc  scriptum  qui  apud  se  reti- 
nuerint  et  observaverint  illud,  a  Domino  Deo  se  noverint 
benedictos. 


EPISTOI^A  XVI. 

Sil^  fratrem  feonm. 

Promittit  Lconi,   consiliarium  ei  se  fore  et  cou- 

solatorem. 

Frater  Leo,  fr.  Franciscus  tuus  salutem  et  pacem. 

Ita  dico  tibi,  fili  mi,  sicut  mater ,  quia  omnia  verba, 
quae  dixinnis  in  via,  breviter  in  hoc  verbo  dispono  et  con- 
silio.  Et  si  postea  oportet  propter  consilium  venire  ad  me, 
ita  consilio  tibi.  In  quocunque  modo  videtur  tibi  placere 
Domino  Deo  et  sequi  vestigia  et  paupertatem  suam ,  facia- 
tis  cum  benedictione  Doniini  Dei  et  mea  obedientia.  Et  si 
tibi  est  necessarium  propter  animam  tuam  aut  aliam  con-f 
solationem  tuam,  et  vis,  Leo  mi,  venire  ad  me,  veni.  Vale 
in  Christo. 


« 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  23 

EPISTOI.A  XVII- 

3lti  bominam  ^acobam  ^t  ecptm  soliis. 

Mortcm  propc  sil)i  instarc  Jacobac  indicat  ct  ut  cito  ac, 
qiiac  ad  lunus  ncccssaria  sint,  afTcrcns  ad  sc  vcniat, 

invitat. 

(Epistola  imperfecta.) 

Dominae  Jacobae ,  servae  Altissimi ,  fr.  Fanciscus ,  pauper- 
culus  Jesu  Christi,  salutem  et  societatem  Spiritus  sancti 
in  Domino  Jesu  Christo. 

Scias,  charissima,  quod  mihi  Christus  benedictus  per 
suam  gratiam  vitae  meae  terminum  futurum  in  proximo  re- 
velavit.  Quapropter  si  vis  invenire  me  vivum,  visis  his 
literis  ad  sanctam  Mariam  de  Angelis  venire  festina.  Nam 
si  post  diem  sabbati  veneris,  me  vivum  invenire  non  po- 
teris.  Et  porta  tecum  pannum  vel  cilicium,  in  quo  corpus 
meum  involvas,  et  ceram  pro  sepultura.  Rogo  etiam,  quod 
portes  dc  illis  comeslionibus,  quas  mihi  consuevisti  dare, 
quando  infirmabar  llomae. 


8#  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

Beati  patris  ad  fratres  admonitio. 

Hac  admonitionc  fratrcs  docct  dc  praccipuis  virtutibus  ct 
gravioribus  vitiis,  ut  illas  scquantur,  liacc  fugiant, 

1.  Deiis  —  et  Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus  —  cum  spiritus  sit, 
nonnisi  in  spiritu  videri  potest. 

2.  Ita  etiam  Sacramentum  videntes  secundum  spiritum  et  divinitatem 
credere  debemus  adesse  ipsum  Jesum  Christum. 

3.  Comedit  de  ligno  scientiae  boni  et  mali,  qui  suum  tantum  sequi- 
tur  arbitrium  et  de  bonis,  quae  Dominus  dedit,  se  effert. 

4.  De  perfecta  obedientia. 

5.  Qui  sunt  aliis  praepositi ,  gloriari  non  debent.  Nihil  aliud  est, 
de  quo  gloriari  possumus,  quam  infirmitates  nostrae  atque  crux 
Domini  quotidie  nobis  portanda. 

6.  Omnis  scientia  ad  Deum  referenda  est. 

7.  Qui  fratri  invidet,  peccatum  committit  blasphemiae. 

8.  Quis  diligit  inimicum  ? 

9.  Corpus,  cum  sit  inimicus  noster,  oppressum  tenere  debemus. 

10.  De  alterius  peccato  nonnisi  charitate  permoti  turbari  debemus. 

11.  Nihil  sibi  arroget  is,  per  quem  Dominus  aliquid  boni  facit. 

12.  Patiens  est,  qui  in  adversis  patiens  est. 
l.S.  De  spiritu  pauperibus. 

14.  De  pacificis. 

15.  De  iis,  qui  mundo  sunt  corde. 

16.  Beatus  ille  ,  qui  laetatur  de  eo  etiam  bono,  quod  Deus  facit  per 
alium ;  beatus,  qui  proximi  fragilitatem  sustinet. 

17.  Omnia  bona  Deo  sunt  tribuenda ,  et  laudibus  elati  et  aliis  prae- 
positi  non  debemus  gloriari. 

18.  Religiosus  laetari  non  debet  nisi  in  sanctissimis  eloquiis  et  ope- 
ribus  neque  mercedis  coram  hominibus  causa  facere  quidquam 
vel  loqui  eum  decet. 

19.  Beatus,  qui  rcprehensionem  palienter  sustinet  et  inter  subditos 
tam  humilis  est,  quam  inter  praelatos. 

20.  Integre  sunt  et  sincere  fratres  diligendi,  inprimis  autem  clerici 
honorandi. 

21.  Quae  hac  adnionitione  dicta  sunt,  paucis  repetens  finit. 

1.  DixitDominiis  discipiilis  suis :  „Ego  sum  via,  veritas 
-et  vita.     Nemo  venit  ad  Patrem   nisi   per  me.     Si  cogno- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  25 

^vissetis  me  et  Patrem  meiim  utique  cognovisselis,  et  amodo 
^cognoscelis  eurn ,  et  vidistis  eum".  Dixit  ei  Philippus : 
„Doniine,  ostende  nobis  Patreni,  et  sufficit  nobis".  Dixit  ei 
Jesus:  „Tanlo  tempore  vobiscum  sum,  et  non  cognovistis 
„me?  Philippe,  qui  videt  me,  videt  et  Patrem  meum'*. 
Paler  lucem  habilat  inaccessibilem,  spirilus  est  Deus,  et 
Deuni  nemo  vidit  unquam;  idco  nonnisi  in  spirilu  videri 
polest,  qula  spiritus  est,  qui  vivificat,  caro  autem  non  pro- 
dest  quidquam.  Sed  nec  Filius,  in  eo,  quod  aequalis  esl 
Patri,  videlur  ab  aliquo  aliter  quani  Pater,  aliter  quam  Spi- 
ritus  sanctus.  Unde  omnes,  qui  viderunt  Dominuni  Jesum 
Christum  secundum  humanitatem,  et  non  viderunt  neque 
credidorunt  secundum  spiritum  et  deitatem,  ipsum  esse 
verum  Fiiium  Dei,  damnati  sunt. 

2.  Ita  et  modo,  quia  omnes,  qui  vident  sacramentum. 
quod  sanctiiicalur  per  verba  Domini  super  altare  per  manus 
sacerdotis  in  forma  panis  et  vini,  et  non  vident  et  non 
credunt  secundum  spiritum  et  divinitatem,  quod  sit  vera- 
cilcr  sanctissiinum  corpus  et  sanguis  Domini  nostri  Jesn 
Christi,  damnati  sunt,  ipso  Altissnno  attestante,  qui  ait: 
„Hoc  est  corpus  meum  et  sanguis  novi  testamenti ,  et  qui 
„man(lucat  carnem  meam  et  bibit  sanguinem  meum,  habel 
„vilam  aeternam."  Qui  habet  spirilum  Domini,  qui  habitat 
in  lidelibus  suis ,  ille  est,  qui  recipit  sanctissimuin  corpus 
et  siinguinem  Domini;  omnes  alii,  qui  non  habent  de  spi- 
ritu  eodom  ot  praesumunt  recipere  euin,  judicium  sibi  man- 
ducant  et  bibunt.  Unde  ^lilii  hominum,  usquoquo  gravi 
^corde,  ut  quid  diligitis  vanitatoin  ot  (luaoritis  mondacium?'' 
ut  quid  non  cognosoitis  voritatem  et  croditis  in  Filium  Do- 
mini?  Ecce  quotidio  humiliat  se,  sicut  quaiido  a  rogalibus 
sedihus  venit  in  uterum  Virginis,  quolidie  venit  ad  nos 
ipse  humilis  apparens,  quolidie  descondit  do  sinu  summi 
Patris  super  altaro    in    mMinbus    sacerdotis    et.    sicut  sancti^ 

2 


30  S.  Francisci  Assisiatis  operuin  pars  I. 

apostolis  apparuit  in  vera  carne,  ita  et  modo  se  nobis 
ostendit  in  sacro  pane,  et,  sicut  ipsi  intuitu  carnis  suae  tan- 
tum  eius  carnem  videbant,  sed  ipsum  Dominum  Deum  esse 
credebant  oculis  spiritualibus  contemplantes,  sic  et  nos  pa- 
nem  et  vinum  oculis  corporeis  videamus  et  credamus  fir- 
miter  sanctissimum  eius  corpus  et  sanguinem  vivum  esse 
et  verum.  Et  lali  modo  semper  estDominus  cum  fidelibus 
suis,  sicut  ipse  dixit:  „Ecce  ego  vobiscum  sum  usque  ad 
„consummalionem  saeculi." 

3.  Dixit  Dominus  ad  Adam  :  „De  omni  ligno  para- 
„disi  comede,  de  ligno  autem  scientiae  boni  et  mali  ne 
„comedas."  De  omni  ligno  paradisi  comedere  poterat 
Adam,  quia,  dum  non  venit  contra  obedlentiam,  non  pec- 
cavit.  Ille  enim  comedit  de  ligno  scientiae  boni  et  mali, 
qui  sibi  suam  voluntatem  appropriat  et  se  exaltat  de  bo- 
nis,  quae  Dominus  dedit  et  operatur  in  ipso,  et  sic  per 
suggestionem  diaboli  et  transgressionem  mandati  factum  est 
ei  pomum  scientiae  mali.  Unde  oportet,  quod  sustineat 
poenam. 

4.  Dixit  Dominus  in  Evangelio:     „Oui  non  renuntia- 
„verit  omnibus ,    quae  possidet,  non  potest  meus  esse  dis- 
„cipulus,"  et  „qui    voluerit   animam    suam    salvam   facere, 
„perdet  eam."     Ille  homo  renuntiat  omnibus,    quae    possi- i 
det,  et  perdit  corpus  suum,  qui  se  ipsum  totum  praebet  ad 
obedientiam  in  manibus  sui  praelati,    et   quidquid   facit  aut  j 
dicit,  quod  ipse  sciat,  quod  non  sit  contra  voluntatem  eius 
(dum    bonum    sit,    quod    facit),   vera    obedientia    est.      Et 
quando    subdilus    videril    meliora    et  utiliora   animae   suae 
quam  ea ,  quae  suus  praelatus  praecipiat,  suam  voluntatem  , 
sacriticat  Domino ,  quae  autem  sunt  praelati  opera ,  studeat  i 
adimplere.     Nam  haec  est   charitativa    obedientia,  quia  Deo 
et  proxiino  sacriOcium   se   ipsum    facit.     Si   vero   praelatus 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  I.  2S 

praecipiat  aliquid  subdito  contra  animam  suam,  licet  ei  non 
obediat,  tamen  ipsum  non  dimittat.  Et  si  ab  aliquibus  per- 
secutionem  inde  sustinuerit ,  magis  eos  diligat  propter  Do- 
minum.  Nam  qui  potius  velit  persecutionem  sustinere, 
quam  a  suis  fratribus  separari,  vere  permanet  in  perfecta 
obedientia,  quia  ponit  animam  suam  pro  fratribus  suis. 
Sunt  enim  multi  rebgiosi ,  qui  sub  specie  videndi  meliora, 
quam,  quae  sui  praelati  praecipiunt,  aspiciunt  retro  et  ad 
vomilum  propriae  voluntatis  redeunt.  Hi  homicidae  sunt  et 
propter  mala  sua  multas  animas  perdere  faciunt. 

5.  „Non  veni  ministrari,  sed  ministrare,"  dicit  Domi- 
nus.  Illi,  qui  sunt  super  alios  constituti,  tantum  de  illa  prae- 
lalione  giorientur,  quantum,  si  essent  deputati  officio  abluendi 
pedes  fratrum,  et  quanto  magis  turbarentur  de  ablata  sibi 
praelatione,  quam  de  ablalo  eis  officio  abluendi  pedes,  tanto 
magis  sibi  loculos  ad  periculum  animae  componunt.  — 
Attende,  o  homo,  in  quanta  e.xcellentia  te  posuit  Deus, 
quia  creavit  et  formavit  te  ad  imaginem  dilectissimi  P^ilii  sui 
secundum  corpus  et  ad  siuiilitudinem  suam  secundum  spi- 
ritum.  Et  oinnes  creaturae,  quae  sub  coelo  sunt,  secun- 
dum  se  serviunt,  cognoscunt  et  obediunt  creatori  suo  me- 
lius,  quam  tu,  et  daemones  non  crucifixerunt  euin,  sed  tu 
cum  ipsis  crucifixisli  euin  et  adhuc  crucifigis  delectando  te 
in  viliis  et  peccatis.  Unde  ergo  potes  gloriari  ?  Nam  si 
ita  esses  subtilis  et  sapiens,  quod  omnem  scientiam  haberes 
et  scircs  interpretari  omnia  genera  linguarum  et  subtiliter 
de  rebus  coelestibus  perscrulari,  in  omnibus  his  non  potes 
gloriari,  quia  unus  daemon  scivit  de  coelestibus  magis  et 
modo  scit  de  terrenis  plus  qunm  omnos  homines,  licet  ali- 
quis  fuerit,  qui  summae  sapienliae  cognilionem  a  Domino 
rec(»perit  specialem.  Simililer  si  csses  pulchrior  et  dilior 
onmibus  el  eliamsi  faceres  mirabilia,  ut  daemoiu^s  effugares, 
omnia  ista  tibi  sunl  conlraria  et  nihil  ad    te  perlinent.     In 


89  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

his  nihil  potes  gloriari,  sed  in  hoc  possumus  gloriari:  in 
infirmitatibus  nostrjs  et  baiulando  quotidie  sanctam  cruceni 
Domini  nostri  Jesu  Christi.  —  Attendamus,  fratres,  omnes 
bonum  pastorem,  qui  pro  ovibus  suis  salvandis  crucis  sus- 
tinuit  passionem.  Oves  Domini  secutae  fuerunt  eum  cum 
tribulatione  et  persecutione,  verecundia  et  fame,  infirmitate 
et  tentatione  et  caeteris  aliis,  et  de  his  receperunl  a  Do- 
mino  vitam  sempiternam.  Unde  magna  verecundia  est  ser- 
vis  Dei,  quod  Sancti  faciant  opera,  et  nos  recitando  et  prae- 
dicando  ea  vokunus  inde  recipere  gloriam  et  honorem. 

6.  Dicit  autem  Apostolus:  „Littera  occidit,  spiritus 
„autem  vivificat."  Ilii  sunt  mortui  ad  litteram,  qui  tantum 
verba  sola  cupiunt  scire,  ut  sapientiores  teneantur  inter 
alios,  ut  possint  acquirere  magnas  divitias,  dantes  consan- 
guineis  et  amicis.  Et  illi  religiosi  mortui  sunt  ad  litteram, 
qui  spiritum  nolunt  divinae  litterae  sequi,  sed  sola  verba 
magis  cupiunt  scire  et  aliis  interpretari:  e  illi  sunt  vivificati  a 
spiritu  divinae  litterae,  qui  omnem  scientiam  et  litteram, 
quam  sciunt  et  cupiunt  scire  (non  autem  vivunt  corpore, 
sed  verbo  et  exemplo),  reddunt  eam  altissimo  Domino, 
cuius  est  omne  bonum. 

7.  Ut  ait  Apostolus :  „nemo  potest  dicere  Dominus 
^Jesus,  nisi  in  Spiritu  sancto,"  et:  „Non  est  qui  faciat 
„bonum,  non  est  usque  ad  unum."  Quicunque  ergo  invi- 
det  fratri  suo  de  bono,  quod  Deus  dicit  et  facit  in  ipso, 
pertinet  ad  peccatum  blasphemiae,  quia  ipsi  Altissimo  invi- 
det,    qui  dicit  et  facit  omne  bonum. 

8.  Dicit  Dominus  in  evangelio :  ,,DiIigite  inimicos 
,,vestros,  benefacite  his,  qui  oderunt  vos,  et  orate  pro  per- 
j,sequentibus  etc."  Ille  veraciter  diligit  inimicum  suum,  qui 
non  dolet  de  iniuria,  quam  sibi  fecit,  sed  de  peccato  ani- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  39 

inae   suae    iiritur  propter  amorem   Dei    et  ostendit    ei   ex 
operibus  dilectionem. 

9.  Multi  sunt,  qui,  dum  peccant  vel  iniurias  recipiunt, 
saepe  inculpant  inimicum  vel  proximum.  Sed  non  esl  ita, 
quia  unusquisque  habet  in  potestate  sua  inimicum  suum, 
videlicet  corpus,  per  quod  peccat.  Unde  beatus  ille  ser- 
vus  qui,  talcm  inimicum  traditum  in  sua  potestate  semper 
captum  tenuerit  et  sapienter  se  ab  eo  custodierit,  quia,  dum 
hoc  fecerit,   nullus  alius  inimicus  visibilis   ei  nocerepotest. 

10.  Servo  Dei  nulla  res  debet  displicere  practer  pec- 
catum.  Et  quocunque  modo  aliqua  persona  peccaret,  et 
propter  hoc  servus  Dei,  nisi  in  charitate,  turbaretur  aut 
irasceretur,  thesaurizat  sibi  iram  et  culpam.  Ille  est  ser- 
vus  Dei,  qui  non  irascitur  neque  turbatur  pro  aliquo,  recte 
vivit  et  sine  proprio.  Et  beatus  est,  cui  non  remanet  ali- 
quid,  reddens  5,quae  sunt  Caesaris,  Caesari  et  quae  sunt 
Dei,   Deo." 

11.  Sic  potest  cognosci  servus  Dei,  si  habet  spiritum 
Domini,  cum  Dominus  operatur  per  ipsum  aliquid  boni,  si 
nec  caro  cius  nequc  mens  exinde  se  exallat,  quia  semper 
contraria  est  omni  bono,  sed  si  magis  ante  oculos  suos 
se  habere  vellet  viliorem  et  in  onuiibus  aliis  hominibus  se 
ininorem  exislimarct. 

12.  Non  potcst  cognosci  servus  Dei,  quanlam  habeal 
palicnliam  et  humililalem,  dum  satisfaclum  est  ei  secundum 
volunlatcm    vel    necessilalem    suam.      Cum    aulem   venerit 

'  tempus,  in  quo  illi,  qui  deberent  satisfacere  ei,  faciunt  sibi 
contrarium  —  quanlam  habet  patienliam  ibi  et  humililatem, 
i  lanta  est  et  non  plus. 

13.  „Beati    pauperes    spiritu,    quoniam    ipsorum    esl 


30  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

„regniim  coeloriim."  Miilti  sunt,  qui  orationibus  et  officiis 
insistentes  multas  abstinentias  et  afflictiones  in  suis  corpo- 
ribus  faciunt ,  sed  de  solo  uno  verbo ,  quod  viderint  inju- 
riam  esse  suorum  corporum,  vel  de  aliqua  re,  quae  sibi 
aufertur,  scandalizantur  statim  et  conturbantur.  Hi  non 
sunt  vere  pauperes  spiritu,  quia  ,  qui  vere  pauper  est  spi- 
ritu,  se  ipsum  odit  et  alios  diligit,  qui  ipsum  percutiunt  in 
maxillam. 

14.  „Beati  pacifici,  quoniam  fdii  Dei  vocabuntur." 
Illi  sunt  vere  pacifici,  qui  in  omnibus,  quae  in  hoc  saeculo 
patiuntur  propter  amorem  Domini  nostri  Jesu  Christi,  in 
animo  et  corpore  pacem  servant. 

15.  „Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  vide- 
,,bunt."  Vere  mundo  corde  sunt,  qui  terrena  despiciuntet 
coelestia  quaerunt,  et  semper  adorare  et  videre  Dominum 
Deum  vivum  et  verum  mundo  corde  et  animo  non  de- 
sistunt. 

16.  Beatus  ille  servus,  qui  non  magis  se  exaltat  de 
bono,  quod  Dominus  dicit  et  operatur  per  ipsum,  quam  de 
60,  quod  dicit  et  operatur  per  alium.  Peccat  enim  homo, 
qui  magis  vult  recipcre  a  proximo  suo,  quam  vult  dare  de 
se  Domino  Deo.  —  Beatus  homo,  qui  sustinet  proximum 
suum  secundum  suam  fragilitatem  in  eo,  quod  vellet  susti- 
neri  ab  ipso,   si  in   consimili   casu  esset. 

17.  Beatus  servus,  qui  omnia  bona  reddit  et  attribuit 
Domino  Deo  ,  quia,  qui  sibi  aliquid  retinuerit,  abscondit 
pecuniam  Domini  Dei  sui,  et  quod  putat  habere,  auferetur 
ab  eo.  Beatus  ille  servus,  qui  non  tenet  se  meliorem, 
quando  magnificatur  et  exaltatur  ab  hominibus,  sicut,  quando 
tenetur  vilis,  simplex  et  despectus,  quia,  quantus  est  homo 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  81 

coram  Deo,  tantiis  cst  et  non  plus.  Vae  illi  religioso,  qui 
ab  aliis  positus  est  in  alto  et  per  suam  voluntalem  non  vult 
descendere.  Et  beatus  ille  servus ,  qui  non  per  suam  vo- 
lunlatem  ponitur  in  alto  et  semper  desiderat  esse  sub  pedi- 
bus  aliorum. 

18.  Beatus  ille  religiosus,  qui  non  habet  iucundita- 
tem  et  laetitiam  nisi  in  sanctissimis  eloquiis  et  operibus  Dei, 
et  cum  his  perducit  homines  ad  amorem  Dei  in  gaudio  et 
laetilia  et  exultalione.  Et  vae  illi  religioso,  qui  delectatur 
in  verbis  otiosis  et  vanis  et  cum  his  perducit  homines  ad 
risum.  —  Beatus  ille  servus,  qui  non  loquitur  sub  spe 
mercedis  et  omnia  sua  non  manifestat  et  non  est  velox  ad 
loquendum,  sed  sapientcr  providet,  quae  debet  loqui  et 
respondere.  Vae  illi  rcligioso,  qui  bona  ,  quae  sibi  Domi- 
nus  oslendit,  non  retinet  in  corde  suo  et  aliis  non  ostendit 
per  operationem,  sed  sub  spe  mercedis  magis  hominibus 
verbis  cupit  ostendere,  quam  Doinino ;  ipse  enim  recipit 
mercedem  suam,  et  audientes  parvum  fructum  reportant. 

19.  Beatus  servus,  qui  disciplinam,  accusationem  et 
reprehensionem  ab  aliquo  ita  patienter  sustinct,  sicut  a  se- 
metipso.  Beatus  servus,  qui  benigne  reprehcnsus  acquies- 
cit,  verecunde  obtemperat ,  humiliter  confitetur  et  libenter 
satisfacit.  Beatus  servus,  qui  non  est  velox  ad  se  excu- 
sandum  et  humiliter  sustinet  verecundiam  et  rcprehensio- 
nem  de  peccato,  ubi  non  commisit  culpam.  —  Beatus  ser- 
vus,  qui  ita  inventus  est  humilis  inter  subditos  fratrcs  suos, 
sicut  quando  esset  inter  praelatos  et  dominos  suos.  Beatus 
servus,  qui  semper  manet  sub  virga  corrcctionis.  Fidelis 
servus  et  prudens  est,  qui  in  onmibus  suis  oITensis  non 
tardat  inlerius  puniri  per  contritionem  et  exterius  per  con- 
fessioncm  et  operis  satisfiictionem. 


•13  S,  Francisci  Assisiatis  openim  pars  I. 

20.  Beatiis  servus,  qui  tantum  diligit  fratrem  suum,| 
quando  est  infirmus,  quod  non  potest  ei  satisfacere,  quan- 
tum,  quando  est  sanus,  quod  potest  ei  satisfacere.  Et  bea- 
tus  ille,  qui  tantum  diligit  fratrem  suum,  cum  est  longe 
ab  ipso,  sicut,  quando  est  cum  eo,  et  non  diceret  aliquid 
post  ipsum,  quod  cum  charitate  non  posset  dicere  coram 
eo.  —  Beatus  servus,  qui  portat  fidem  in  clericis ,  qui  vi- 
vunt  recte  secundum  formam  sanctae  Romanae  ecclesiae,  et 
vae  illis,  qui  ipsos  despiciunt;  licet  etenim  sint  peccatores, 
tamen  nullus  debet  eos  iudicare  ,  quia  ipse  solus  Dominus 
reservat  sibi  eos  ad  iudicandum.  Nam  quanto  maior  est 
omnibus  administratio  eorum,  quam  habent  de  sanctissimo 
corpore  et  sanctissuno  sanguine  Domini  nostri  Jesu  Christi, 
quod  ipsi  recipiunt  et  ipsi  soli  aliis  ministrant,  tanto  maius 
peccatum  habent,  qui  peccant  in  ipsos,  quam  in  alios  omnes 
homines  istius  mundi. 

21.  Ubi  charitas  et  sapientia,  ibi  nec  timor  nec  igno- 
rantia.  Ubi  est  patientia  et  humilitas,  ibi  nec  ira  nec  per- 
turbatio.  Ubi  est  paupertas  cum  laetitia,  ibi  nec  cupiditas 
nec  avaritla.  Ubi  est  quies  et  meditatio,  ibi  nec  solicitudo 
nec  vagalio.  Ubi  est  timor  Domini  ad  atrium  suum  custo- 
diendum,  ibi  inimicus  non  potest  habere  locum  ad  ingre- 
diendum.  Ubi  est  misericordia  et  discretio,  ibi  nec  super- 
fluitas  nec  induratio. 

Beatus  servus,  qui  thesaurizat  in  coelo  bona,  quae  sibi 
Dominus  ostendit,  et  sub  spe  mercedis  non  cupit  ea  mani- 
festare  hominibus,  quia  ipse  Altissimus  manifestabit  opera 
eius ,  quibuscunque  placuerit.  Beatus  servus  ,  qui  secreta 
Domini  observat  in  corde  suo. 

Haec  igitur  sunt  verba  vitae  et  salutis,  quae  si  quis 
elegerit  et  fecerit,  inveniet  vitam  et  hauriet  salutem  a  Do- 
mino,  amen. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  S8 

Sapientiae,  simplicitalis ,  paupertatis, 

humilitatis ,  charitatis,  obedieiitiae 

laudes. 

.  Regina  sapientia ,   Dominus  te  salvet  cum  tua  sorore , 

;sancta  pura  simplicitate.     Domina  sancta  paupertas,    Domi- 

nus  te  salvet  cum  tua^sorore,    sancta   humilitate.     Domina 

sancta  charitas ,  Dominus  te  salvet  cum  tua  sorore ,   sancta 

obedientia.     Sanctissimae  virtutes  omnes,  vos  salvet  Domi- 

nus,  a  quo  venitis  et  proceditis.     Nullus  homo  est  penitus 

in  toto  mundo,  qui  unam  ex  vobis  possit  habere,  nisi  prius 

moriatur.     Qui  unam  habet   et   alias    non   offendit,   omnes 

habet,  et  qui  unam  ofTendit ,  nullam  habet  et  omnes  offen- 

dit,   et  unaquaeque  confundit  vitia  et  peccata.     Sancta   sa- 

pientia  confundit  Satan  et  omnes  malitias  eius.     Pura  sancta 

simplicilas  confundit  omnem  sapientiam   huius  mundi  et  sa- 

pientiam  corporis.      Sancta  paupertas  confundit  cupiditatem 

et  avaritiam  et  curas  huius  saeculi.     Sancla  humilitas  con- 

fundit  superbiam    et   omnes   homines,    qui  sunt  in  mundo, 

isimiliter  et  omnia,    quae    in  mundo  sunt.      Sancta   charitas 

confuudit  omnes  diabolicas  et  carnales  tentationes  et  omnes 

[carnales  timores.     Sancta  obedientia  confundit  omnes    cor- 

porales  et  carnales  voluntates,  et  habet  mortificatum  corpus 

suum  ad  obedientiam  spirilus  et  ad  obedientiam  fratris  sui, 

et  est  subditus  et  supposilus  omnibus  hominibus,    qui  sunt 

in  mundo,  et  non  tantum  solis  hominibus,  sed  etiam  omni- 

bus  bestiis  et  feris ,  ut  possint  facere  de  eo,  quidquid  vo- 

luerint,  quantum  fuerit  eis  datum  desuper  a  Domino.     Deo 

igratias,  amen. 

2^ 


84  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

De  perfecta  laetitia. 

Intcr  oinnia  S.  Spiritus  charismata  pracstantissimuni  est 

vinccrc  sc  ipsuni  ct  paticntcr  proptcr  Dcuni 

opprobria  sustincrc. 

Oiiamvis  fratres  iriinores  in  omni  terra  dent  bonum 
cxemplum  magnae  sanclitatis  et  aedificationis,  ibi  tamen  non 
est  perfecta  laetitia.  Et  quamvis  frater  minor  illuminet 
coecos ,  contractos  extendat,  daemones  pellat,  surdis  audi- 
tum,  claudis  gressum,  mutis  verbum  restituat  et,  quod 
maius  est,  quatriduanum  resuscitet  mortuum,  ibi  non  est 
perfecta  laetitia.  Et  si  frater  minor  sciret  omnium  gentium 
linguas  et  omnes  scientias  et  scripturas,  ita  ut  sciret  pro- 
phetare  et  revelare  non  solum  futura,  sed  etiam  conscien- 
tias  aliorum ,  ibi  non  est  perfecta  laetitia.  Si  frater  minor 
loquatur  lingua  angelica  et  sciat  stellarum  cursus  et  virtu- 
tes  herbarum  ,  et  sint  ei  revelati  omnes  thesauri  terrarum, 
et  si  cognosceret  virtutes  et  proprietates  avium,  piscium, 
animalium,  hominum ,  radicum,  lapidum,  arborum  et  aqua- 
rum ,  ibi  non  est  perfecta  laetitia.  Et  si  frater  minor  sci- 
ret  tam  solemniter  praedicare,  quod  converteret  omnes  in- 
fideles  ad  fidem,  ibi  non  est  perfecta  laetitia.  Sed  quando 
venimus  ad  locum  sanctae  Mariae  de  Angelis  sic  balneati 
pluvia  et  frigore  congelati,  luto  etiam  deturpati  et  fame 
afflicti,  et  ad  portam  loci  pulsabimus,  et  veniet  portarius 
iratus  dicens  :  Qui  estis  vos?  Et  dicemus:  Sumus  duo  ex 
fratribus  vestris,  et  ille  e  contrario  diceret:  Imo  estis  duo 
ribaldi,  qui  itis  circumquaque  per  mundum  pauperum  elee- 
mosynas  rapiendo,  et  non  aperit  nobis,  sed  faceret  nos 
stare  ad  nivem  et  aquam  in  frigore  et  fame  usque  ad  mor- 
tem  —  tunc,  si  nos  tot  repulsas  et  iniurias  sine  turbatione 
et    murmuratione  toleraverirnus   patienter   et   cogitaverimus 


I 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  8S 

humiliter  et  charitative ,  quod  ille  portarius  veraciter  nos 
cognoscit,  et  quod  Deus  excitat  linguam  eius  contra  nos,  scribe, 
quia  ibi  est  perfecta  laetitia.  Et  si  nos  in  pulsando  per- 
severaverinius,  et  iile  portarius  tanquam  contra  importunos 
exeat  contra  nos  et  durissime  nos  afficiat  alapis  dicens: 
Recedite  hinc,  pultrones  vilissimi,  et  ite  ad  hospitale,  qui 
enim  estis  vos?  hic  penitus  non  manducabitis,  et  si  nos 
patienter  haec  portabimus  et  iniuriati  cum  amore  peperce- 
rimus  toto  corde,  scribe,  quia  ibi  est  perfecta  laetitia.  Et 
si  nos  undique  afflicti  fame  urgente,  frigore  affligente, 
nocte  insuper  appropinquante  pulsabimus,  clamabimus  et 
fletu  instabimus,  ut  aperiat  nobis,  et  ille  inde  stimulatus 
dixerit:  Isti  sunt  homines  procacissimi  et  protervi,  ego 
pacabo  eos,  et  exiens  cum  uno  fuste  nodoso  et  capiens  nos 
per  cappuccium  ad  terram  super  lutum  et  nives  projiciet 
et  taliter  nos  verberabit  cum  fuste  praedicto,  quod  undique 
nos  plagis  implebit  —  si  tot  mala,  si  tot  injurias  et  verbera 
cum  gaudio  toleramus  considerantes ,  quod  poenas  Christi 
benedicti  tolerare  et  portare  debemus,  scribe  et  nota  dili- 
genter,  quod  ibi  est  perfecta  laetitia,  et  audi  conclusionem: 
Inter  omnia  charismata  sancti  Spiritus,  quae  Christus  ser- 
vis  suis  concessit  et  concedet,  praecipuum  est  vincere  seip- 
sum  et  libentcr  propter  Deum  et  charitatem  Dei  opprobria 
suslinere.  Nam  in  omnibus  mirabilibus  supradictis  nos  glo- 
riari  non  possumus,  quia  non  sunt  nostra,  sed  Dei.  ^Quid 
^enim  habes,  quod  non  accepisti  ?  Si  autem  accepisti,  quid 
„gIoriaris,  quasi  non  acceperis?"  Sed  in  cruce  tribulatio- 
nis  et  afflictionis  possumus  gloriari,  quia  illud  est  nostrum. 
Et  ideo  dixit  Apostolus :  „Mihi  autem  absit  gloriari,  nisi 
„in  cruce  Domini  nostri.'' 


88  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

Orationis  dominicae  expositio. 


no$Ux  beatissime  et  sanctissime,  creator  noster, 
redemptor  noster  et  consolator  noster.  (^jii  f5  m  co^fe, 
in  angelis  ,  in  sanclis ,  illuminans  eos  ad  tui  cognitionem, 
quia  tu,  Domine,  lux  es  inflammans  eos  ad  amorem  tuum 
divinum,  quia  tu,  Domine,  amor  es  inhabitans  ct  implens  eos 
ad  beatitudinem ,  quia  tu ,  Domine ,  summum  bonum  es  et 
aeternum  bonum,  a  quo  omnia  bona  et  sine  quo  nullum 
bonum.  ^pancdficehir  nomcrt  fuum,  clarificetur  in  nobis  notitia 
tua,  ut  cognoscamus,  quae  sit  latitudo  beneficiorum  tuorum, 
longitudo  promissorum ,  sublimitas  majestatis  et  profundum 
judiciorum.  c^^tifniaf  vfgnum  huim,  ut  regnes  in  nobis  per 
gratiam  tuam  et  facias  nos  venire  ad  regnum  tuum,  ubi 
est  tui  visio  manifesta,  tui  dilectio  perfecta,  tui  societas 
beata,  tui  fruitio  sempiterna.  @tat  yofunfasJ  fua,  5;icut  in  coefo 
et  tn  Um^  ut  amemus  te  toto  corde ,  te  semper  cogitando, 
ex  tota  anima  te  semper  desiderando,  ex  tota  mente  omnes 
intentiones  nostras  ad  te  dirigendo  et  honorem  tuum  in 
omnibus  quaerendo  et  ex  otnnibus  viribus  nostris  omnes 
vires  et  sensus  animae  et  corporis  in  obsequium  tui  amo- 
ris  et  non  in  aliud  expendendo,  et  proximos  nostros  amemus 
sicut  nosmetipsos  omnes  ad  amorem  tuum  pro  viribus  tra- 
hendo,  de  bonis  aliorum  sicut  de  nostris  gaudendo,  in  ma- 
lis  compatiendo  et  nemini  ullam  offensam  faciendo.  ^anem 
no5;fvum  quofiManum,  scilicet  dilectum  Filium  tuum  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum,  h  noOii'.  fjo^it;  in  memoriam  et 
intelligentiam  et  reverentiam  amoris,  quem  ad  nos  habuit, 
et  eorum ,  quae  pro  nobis  dixit  et  fecit  et  sustulit.  ^f 
bimitW  nobi$  hUk  no^fra  per  tuam  misericordiam  ineffabilem 
et  passionis  dilecti  Filii  tui  Domini  nostri  Jesu  Christi  vir- 
tutem  et  per  beatissimae  virginis  Mariae   et   omnium   elec- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  11.  89 

lorum  tuorum  merita  et  intercessionem.  ^icuf  d  no5  himiU 
limu5  ^cOiloiiBus;  nojjhii;,  et  quod  non  plene  dimittimus,  tu , 
Domine,  fac  nos  plene  dimittere,  ut  inimicos  nostros  prop- 
ter  te  veraciter  diligamus  et  pro  eis  apud  te  devote  inter- 
cedamus ,  nulli  malum  pro  malo  reddamus  et  omnibus  in 
te  prodesse  sludeamus.  '^f  m  no5  in5ucfl5  in  UMionm^  oc- 
cultam  vel  manifestam,  subitam  vel  importunam.  ^ib  Ukxd 
no$  a  mafo  praeterito,  praesenti  et  futuro,  omm,  spontanee 
et  gratis. 

Domiiii  Del  altissimi  laudes, 

Tu  es  sanctus  Dominus  Deus,  tu  esDeus  deorum,  qui 
solus  facis  mirabilia.  Tu  es  fortis,  tu  es  magnus,  tu  es  al- 
tissimus,  tu  es  omnipotens,  tu  es  pater  sanctus,  rex  coeli  et 
terrae,  tu  es  trinus  et  unus  Deus,  tu  es  bonus,  omne  bonum, 
sumnuim  bonum,  Domine  Deus,  unus  et  verus.  Tu  es  amor 
et  charilas,  tu  sapientia,  tu  humilitas,  tu  es  patientia,  tu  es 
pulchritudo,  tu  es  securitas,  tu  es  quies,  tu  es  gaudium , 
tu  es  spes  nostra  et  laelitia,  tu  cs  justitia  et  temperantia, 
tu  es  fortitudo  et  prudontia,  tu  es  omnes  divitiae  ad  suffi- 
ciendum  ,  tu  es  mansuetudo,  tu  es  proteclor,  tu  es  custos 
et  defensor,  tu  es  refugium  nostrum  et  virtus,  tu  es  fides, 
spes  et  charilas  noslra,  tu  es  magna  dulcedo  nostra,  tu  es 
bonitas  infinita,  magnus  et  admirabilis,  Dominug  Deus  meus 
oumipotens,  pius,  misericors  et  salvator. 


88  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I, 

0  r  a  t  i  0. 

Oiiinipotens,  aeterne,  juste  et  misericors  Deus,  da  nobis 
miseris  propter  temetipsum  facere,  quod  scimus  te  velle, 
et  semper  velle,  quod  tibi  placet,  ut  interius  mundati  et 
illuminati  et  igne  sancti  Spiritus  accensi  possimus  sequi 
vestigia  tui  dilectissimi  Filii  Domini  nostri  Jesu  Christi  et 
ad  te  Altissimum  sola  tua  gratia  pervenire,  qui  in  trinitate 
perfecta  et  unitate  simplici  vivis  et  regnas  et  gloriaris  Deus 
omnipotens  in  saecula  saeculorum,  amen. 


Beati  patris  in  conversionis  suae  primordio 

oratio. 

Magne  et  gloriose  Deus  et  Domine  mi  Jesu  Christe, 
illumina,  oro  te,  tenebras  mentis  meae,  da  mihi  fidem  rec- 
tam,  spem  certam  et  charitatem  perfectam;  fac,  ut  cognos- 
cam  te,  Domine,  ita  ,  ut  ego  in  omnibus  omnia  secundum 
tuam  sanctam  et  veram  voluntatem  perficiam,  amen. 


Oratio  lioris  canonicis  praemittenda. 

Sanctus,  sanctus,  sanctus  Dominus  Deus  noster  omni- 
potens,  ~qui  est  et  qui  erat  et  qui  venturus  est."  Laude- 
mus  et  superexaltemus  eum  in  saecula.  „Dignus  es ,  Do- 
„mine  Deus  noster,  accipere  laudem ,  gloriam  et  honorem 
„et  benedictionem."  Laudemus  et  superexaltemus  eum  in 
saecula.     ,,Dignus  est  agnus,  qui  occisus  est,  accipere  vir- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  99 

^tulcm  et  divinitatein  et  sapientiam  et  fortitudinem  et  ho- 
^norem  et  gloriam  et  benedictioriem."  Laudcmus  et  super- 
exaltemus  eum  in  saecula.  ^.  Benedicamus  Patrem  et 
Filium  cum  sancto  Spiritu.  R.  Laudemus  et  superexalte- 
mus  eum  in  saecula.  l^.  Laudem  dicite  Deo  omnes  servi 
eius  et  qui  timetis  Deiim,  pusilli  et  magni.  R.  Lau- 
date  et  superexaltate  eum  in  saecula.  V.  Laudent  eum 
gloriosum  coeli  et  terra.  R.  Et  superexaltent  et  laudent 
eum  in  saecula.  "V.  Et  omnis  creatura,  quae  in  coelo  est 
et  super  terram  et  subtus  terram,  terra  et  mare  et  quae 
in  eis  sunt.  R.  Laudent  et  superexaltent  eum  in  saecula. 
V.  Gioria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto.  R.  Laudemus 
et  superexaltemus  eum  in  saecula.  "V.  Sicut  erat  in  prin- 
ci[)io  et  nunc  et  semper  et  in  saecula  saeculorum,  amen. 
R.  Laudemus  et  superexaltemus  eum  in  saecula. 


0  r  a  t  i  0. 

Omnipotens,  sanctissime  et  altissime  Deus,  omne  bo- 
num  et  sumnuun  bonum,  totum  bonum,  qui  solus  es  bonus, 
tibi  rcddaunis  omnem  laudem,  omnem  honorem,  omnem 
benedictionem,  et  omnia  bona  tibi  referamus  semper,  amen. 


-€-€)-'^>^-®-3-^=— 


Beatae  Mariae  virofinis  salutatio. 


to 


Ave  Domina  sancla,  regina  sanctissima,  Dei  genitrix 
Maria,  quae  es  perpetua  virgo  electa  a  santissimo  Patre  de 
coelo,  quam  censecravit  cum  sanctissimo  Filio  et  dilecto  ac 
Spiritu  sancto  Paraclito,  in  qua  est  et  fuit  onmis  plenitudo 
graliae  ct  onme  bonum.     Ave  eius  palalium,  ave  taberna- 


#0  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

culum  eius,  ave  mater  eius.  Et  vos  omnes  sanctae  virtufes, 
quae  per  gratiam  et  illuminationem  Spiritus  sancti  infundi- 
mini  in  corda  fidelium,  ut  de  infidelibus  fideles  faciatis.  Ma- 
ter  sanctissima  Domini  nostri  Jesu  Christi,  sponsa  Spiritus 
sancti,  ora  pro  nobis  cum  sancto  Michaele  archangelo  et 
omnibus  virtutibus  coelorum  et  omnibus  sanctis  tuum  dile- 
ctissimum  Filium  Dominum  nostrum  et  magistrum,  amen. 


Ad  virginem  oratio. 

Sancta  Dei  genitrix ,  dulcis  et  decora ,  regem  morti 
traditum,  Filium  tuum  dulcissimum  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum  pro  nobis  exora,  ut  per  suam  piissimam  clemen- 
tiam  et  virtutem  sanctissimae  incarnationis  et  mortis  ipsius 
acerbissimae  nobis  indulgeat  peccata  nostra,  amen. 


->^^>€#©< 


Alia  ad  Mariam  oratio. 

Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata  inmundo 
in  mulieribus,  fdia  et  ancilla  altissimi  regis  patris  coelestis, 
mater  sanctissima  Domini  nostri  Jesu  Christi,  sponsa  Spiri- 
tus  sancti,  ora  pro  nobis  cum  Sancto  Michaele  archangelo 
et  omnibus  virtutibus  coelorum  et  omnibus  sanctis  tuum 
sanctissimum  Filium,  dilectissnnum  Dominum  nostrum  et 
magistrum.  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto,  sicut 
erat  in  principio  et  nunc  et  semper  et  in  saecula  saeculo- 
rum,  amen. 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  I.  4H 

Beati  patris  pro  paupertate  obtinenda 

oratio. 

0  Domine  Jesu,   ostendc   mihi  semitas  tuae  dilectissi- 

mae  paupcrtatis.     Scio  enim,  quod  testamentum  vetus  novl 

fuit  figura.     Illis  proniisisti:    ,,yuia  omnis  locus,  quem  cal- 

„cavcrit  pes  vester,  vester  erit."     Calcare  est  contemnere, 

paupertas  omnia    calcat,    ergo     omnium   est   regina.      Sed, 

Domine  mi  pie  Jesu  Christe,  miserere  mei  et  dominae  pau- 

perlatis;    nam    et    ego   eius   amore    anxior,    nec  sine  ipsa 

rcquiescere  possum.     Domine  mi,  tu  nosti,  qui  me  de  ista 

inamorasti;    sed   et  ipsa  sedet  in  tristitia,    ab    omnibus  re- 

puisa,    „facta  est   quasi    mulier  vidua,    domina   gentium," 

vilis  et  contemptibilis ,    dum    omnium  regina   virtutum ,  et 

conqueritur  sedens  in  sterquilinio ,    quod  omnes  amici  eius 

spreverunt  eam  et  facti  sunt  eius  inimici,  et  ipsos  probant 

iam  diu  esse  adulteros  et  non  sponsos.     Vide,  Domine  Jesu, 

quia  paui)ertas  pro  tanto  est  regina   virtutum,   pro   quanto 

reliclis  angelorum  sedibus  descendisti  ad   terras,    ut  ipsam 

posses  charitale  perpetua  desponsare  et  omnes   perfectionis 

lilios  in  ipsa  ct  ex  ipsa  et  per   ipsam   producere,   quae   et 

tibi  cum  tanta  fidelitale  adhaesit,   quod   et    in  matris  utero 

inchoavit  suum  obsequium,   dum    corpus  animalum  habuisti 

omnium  mininuun.     Sed  et  orienlem  ex  utcro  in  praesepio 

sancto    recipit   et  stabulo,    et    conversantem   in    mundo  sic 

oninibus  le  privavit,  ul  capilis  recliuatorio  faceret  te  care- 

re.     Sed  et  lidelissima   consortia ,   dum  ad    bellum   nostrae 

redemptionis  accederes,    te  est  comitata  fidelitcr  et  in  ipso 

passionis  conlliclu    individuus    armiger    astitit    et   discipulis 

recedentibus,    neganlibus  nomen  tuum,    ipsa  non  discessit, 

sed  te  tunc  cum  toto    comitalu   snorum    principum   fideliter 

sociavil.     Imo  ipsa  matre  propter   allitudinem   crucis  (quae 


42  S.  Francisci  Assisiatis  opcruin  pars  I. 

tamen  te  tunc  fideliter  coluit  et  affectu  anxio  tuis  passio- 
nibus  iuncta  fuit)  ipsa,  inquam,  tali  matre  te  non  valente 
contingere ,  doinina  paupertas  cum  omnibus  suis  penuriis, 
tanquam  tibi  gratissimus  domicellus,  te  plusquam  unquam 
fuit  strictius  amplexata  et  tuo  cruciatu  praecordialius  iuncta. 
Propter  quod  nec  sibi  vacavit  crucem  polire,  nec  rusticano 
more  componerc,  et  ipsos  clavos,  ut  creditur,  non  in  suf- 
ficienti  numero  vulneribus  fabricavit  nec  ipsos  exacuit  nec 
polivit,  sed  tres  rudes  et  asperos  et  obtusos  ad  adjuvandum 
tuum  supplicium  praeparavit.  Et  dum  sitis  moreris  ar- 
dore,  ipsa  fidelis  sponsa  solicite  affuit,  ut  nec  modicum 
aquae  posses  liabere,  sed  et  per  satellites  impios  tantae 
amaritudinis  confecit  poculum,  quod  gustare  potiits  potuisti, 
quam  bibere.  In  huius  igitur  sponsae  striclis  amplexibus 
animam  amisisti.  Sed  nec  ipsa  fidelis  sponsa  tuis  defuit 
exequiis  sepulturae;  nec  tibi  aliquid  in  sepulchro,  in  un- 
guentis ,  in  linteis  liabere  permisit,  nisi  ab  aliis  mutuatum. 
Nec  haec  sanctissima  sponsa  tuae  resurrectioni  defiiit, 
quia  in  eius  amplexus  gloriose  resurgens  in  sepulchro 
omne  mutuatum  et  adventitium  reliquisti.  Hanc  tecum 
asportasti  ad  coelos  numdanis  relinquens  omnia ,  quae  sunt 
mundi.  Et  tunc  dominae  paupertati  signaculum  regni  coe- 
lorum  ad  signandum  electos  volentes  incedere  per  perfec- 
tionis  semitam  reliquisti.  0  quis  non  diligat  dominam  pau- 
pertatem  hanc  prae  omnibus?  A  te  peto  hoc  privilegio 
consignari,  exopto  hoc  thesauro  ditari,  postulo ,  ut  mihi  et 
meis  in  aeternum  sit  proprium,  pauperrime  Jesu,  propter 
nomen  tuum  nihil  posse  sub  coelo  proprium  possidere  et 
alienis  rebus  semper  cum  usus  penuria,  dum  vivit  caro 
misera,  sustentari,  amen. 


S.  Francisci  Assisiatis  oporum  pars  I.  #8 

Oratio^    quam  dicere  solebat,   quando 

sacerdos  sanctissimum  Christi 

corpus  elevabat. 

Doniine  Deiis,  coelestis  Pater,  respice  in  hanc  glorio- 
sam  Cliristi  tui  faciem  et  miserere  mei  et  caeterorinn  pec- 
catorum,  pro  quil^us  benedictus  Filius  tuus  et  Dominus 
nostiM^  (lignalus  est  mori  et  pro  quorum  salute  et  consola- 
tione  in  sancto  sacramento  altaris  nobiscum  voluit  rema- 
nere ,  cum  quo  tu  es  Pater  et  Spiritus  sanctus ,  qui  unus 
es  Deus  et  vivis  cum  Filio  et  Spiritu  sancto  in  saecula 
saeculorum,  amen. 


-^©^^=- — 


Ad  impetrandum  divinum  amorem 
oratio. 

Absorbeat,  quacso  Domine,  mentem  meam  ab  omnibus, 
quae  sub  coelo  sunt,  ignita  et  melliflua  vis  amoris  tui,  ut 
amore  amoris  lui  inoriar ,  qui  amore  amoris  mei  dignalus 
es  mori ,  per  temetipsum  Dei  Filium ,  qui  cum  Patre  etc, 
anien. 


►^«•hSHS^^-^:- 


Piecatio,  qua  morbo  aflectus  usus  est. 

Cralias  ti!)i  ago,  Domine  Deus,  de  omnibus  his  dolo- 
ribus  meis,  teque,  mi  Domine.  rogo  ,  ut  cenluplum ,  si  libi 
placuerit,  addas,  quia  hoc  erit  mihi  acceptissimum,  ul  affligens 


441  S.  Franrisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

nie  dolore  non  parcas ,   cum    tuae  sanctae  voluntatis  adim- 
pletio  sit  mihi  consolatio  superplena. 


Beati  patris  pro  commeiidanda    sua  familia 
oratio,  quum  generalatu  se  abdicaverat. 

Domine,  commendo  tibi  familiam  tuam,  quam  mitii  hac- 
tenus  commisisti,  et  nunc  propter  infirmitates,  quas  lu  nosti, 
Domine,  curam  ipsius  habere  non  valens  recommendo  eam 
ministris ,  qui  teneantur  in  die  judicii  coram  te ,  Domine, 
reddere  rationem,  si  quis  fratrum  propter  eorum  negligen- 
tiam  vel  mahun  exemplum  seu  asperam  correctionem  pe- 
rierit. 

Quotidiana  beati  patris  oratio. 

Deus  meus  et  omnia,  qui  es  tu,  dulcissime  Domine, 
Deus  meus,  et  quis  sum  ego  vermiculus  servus  tuus? 
Sanctissime  Domine,  vellem  te  diHgere,  dulcissime  Domine, 
vellem  te  diligere,  Domine  Deus ,  ego  vobis  totum  cor 
meum  et  corpus  meum  dedi  et  vehementer  desidero,  si 
tamen  scire  possem,  pro  vestro  amore  plura  facere. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I.  4S 

Beati  patris  testamentum. 

Convcrsio  Franclsci,  lidcs  cjus,  rcvcrcntia  cjus  crga  saccr- 

dotcs  ct  pictas  crga  iSacrantcntum,  aDomino  cdoctus  ordi- 

licm  constituit,  vita  fratrum,  hortatur  cos,  ut  assiduc  labo- 

rcnt,  ut  paupcrlatcm  dili^ant,  privilc^ia  fu^iant,  commcndat 

omnibus  ol)cdicntiam    ct   clcricis   insupcr  oriicium.     Quae 

dicit,  non  cst  alia  rct^ula,  scd  quacdam  tantum  ad  cam 

strictius  ol)scrvandam  cxliortatio.    Qui  in  fratcrnitate 

pracpositi  sunt,  cavcant,  nc  rcgulae  addaut 

quidquam  aut  toliant. 

Doininus  ila  dedit  mihi  fratri  Francisco  incipere  facere 

poenitenliam,  quia,  cum  essem  in  peccatis,  nimis  mihi  vide- 

batur  amarum  videre  leprosos;   sed   ipse  Dominus    adduxit 

irie  inter  illos,   et   feci   inisericordiam  cum  illis.      Et  rece- 

dente  me  ab  ipsis  id,    quod  videbalur  mihi  amarum,   con- 

versum   lult   mihi    in   dulcedinem   animae    et  corporis.      Et 

postea  parum  steti  et  exivi  de  saeculo.     Et  Dominus  dedit 

milii  talem  lidem  in  ecclesiis  suis,  ut  ita  simpliciter  adora- 

rem  et  dicerem:     Adoramus   te,   sanclissime   Domine  Jesu 

Chrisle,  hic  et  ad  omnes  ecclesias  tuas,  quae  sunt  in  toto 

mundo,  et  benedicinuis  tibi,  quia  pcr  sanctam  crucem  tuam 

redemisti  mundum.     Postea  dedit  milii  Dominus  et  dat  tan- 

tam  iidem    in   sacerdotibus,    qui   vivunt   secundum   formam 

sanctae  Romanae  ecclcsiae^  propter  ordinem  ipsorum,  quod, 

si   fiicerent   miiii   persecutionem,   volo   recurrere   ad   ipsos. 

lEt  si  liaberem  tantam  sapientiam,  quantam  Salomon  habuit, 

el  invenirem  pauperculos  sacerdotes  hujus   saeculi,   in   ec- 

clesiis,  in  quibus  morantur,   nolo  praedicare  contra  vohm- 

latem    ipsoruui.      Et    ipsos   et    onuies    alios    voh)    timere , 

imare  et  honorare  sicut  meos  dominos.      Et   nolo    in  ipsis 

5onsiderare  peccatum,   quia  Filium  Dei   cerno    in   ipsis,   et 

^omini  mei  sunt.     Haec  propter  hoc  facio,  quia  nihii  video 


4©  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

corporaliter  in  hoc  saeciilo  de  ipso  altissimo  Filio  Doi,  nisi 
sanctissimum  corpus  et  sanguinem  suum ,  quod  ipsi  reci- 
piunt  et  ipsi  soli  aliis  administrant.  Et  haec  sarclissima 
mysteria  volo  super  omnia  honorari  et  venerari  et  in  locis 
pretiosis  collocari.  Sanctissima  nomina  et  verba  ejus  scripta, 
ubicunque  invenero  in  locis  illicitis,  volo  colligere  et  rogo, 
quod  colligantur  et  in  loco  honesto  collocentur.  Et  omnes 
theologos,  et  qui  ministrant  nobis  sanctissima  verba  divina, 
debemus  honorare  et  venerari  sicut  eos,  qui  ministrant 
nobis  spiritum  et  vitam.  Et  postquam  Dominus  dedit  mihi 
curam  de  fratribus ,  nemo  ostendebat  mihi,  quid  deberem 
facere,  sed  ipse  Altissimus  revelavit  mihi,  quod  deberem 
vivere  secundum  formam  sancti  evangelii.  Et  cgo  paucis 
verbis  et  siniplicibus  feci  scribi,  et  dominus  papa  confirma- 
vit  mihi.  Et  illi,  qui  veniebant  ad  recipiendum  vitam 
istam,  omnia,  quae  habere  poterant,  pauperibus  erogabant. 
Et  erant  contenti  tunica  una,  intus  et  foris  repeciata,  qui 
volebant,  cum  cingulo  et  braccis,  et  nolebamus  plus  habere. 
Officium  dicebamus  nos  clerici  secundum  alios  clericos  J 
laici  dicebant  Pater  noster.  Et  satis  libenter  manebamus 
in  ecclesiis  pauperculis  et  derelictis  ,  et  eramus  idiotae  et 
subditi  omnibus.  Et  ego  manibus  meis  laborabam  et  volo 
laborare,  et  omnes  alii  fratres  iirmiter  volo,  quod  laborent 
de  laboritio,  quod  pertinet  ad  honestatem.  Et  qui  nesciunt," 
discant,  non  propter  cupiditatem  recipiendi  pretium  laborisj 
sed  propter  bonum  exemplum  et  ad  repeliendum  otiosita4 
tem.  Et  quando  non  daretur  nobis  pretium  laboris,  recur-j 
ramus  ad  mensam  Domini,  petendo  eleemosynam  ostiatimi 
Salulalionem  hanc  revelavit  mihi  Dominus,  ut  diceremus: 
Dominus  det  tibi  pacem.  Caveant  sibi  fratres,  ut  ecclesias 
et  habitacula  et  omnia  alia,  quae  pro  ipsis  construuntur, 
penitus  non  recipiant,  nisi  essent,  sicut  decet  sanctam  pau- 
pertatem,  quam  in  regula  promisimus.  semper  ibi  hospitantes 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  I.  41f 

sicut   advenae   et   peregrini.     Praecipio    firmiter  per    obe- 

dienliarn    fratribus    universis,    quod ,   ubicunque   sunt,   non 

audeant   petere    aliquain    literani   in  Curia  Romana    per    se 

nec  per  interpositani  personam,    nec   pro    ecclesia  nec  pro 

alio  loco,    neque  sub  specie  praedicationis  neque  pro  per- 

secutione    suorum    corporum,    sed    ubicunque    non   fuerint 

recepli,  fugiant  ad  aliam  terram  ad  faciendujn  poenitenliam 

icum  benediclione  Dei.      Et    lirmiter    volo   obedire  generali 

iminislro  hujus  fraternitatis  et  iili  guardiano,  quem  sibi  pla- 

jcuerit  mihi  dare.     Et  ita  volo  esse  captus  in  manibus  suis, 

lut  non  possim  ire  vel  facere  contra  voluntatem  suam,  quia 

dominus  meus  est.      Et  quamvis   sim   simplex   et    infirmus, 

amen  semper  volo  liabere  clericum,    qui   mihi    faciat   ofii- 

:ium,  sicut  in  regula  continetur.     Et  omnes  alii  fratres  ita 

eneantur  lirmiter  obedire  guardianis  suis  et  facere  oflicium 

ecundum  regulam.      Et  si    aliqui   inventi    essent,    qui  non 

"acerent  officium  secundum   regulam    et    vellent  alio    modo 

variare  aut  non  essent  catholici,    onnies  fratres,  ubicunque 

>unl,  per  obedientiam  tcneanlur,  quod,    ubicunque  invene- 

rint   aliquem    ipsorum,    proximiori    custodi    illius   loci,   ubi 

psum  invenerint,  debeant  praesentare.     Et  custos  teneatur 

3er  obedientiam  ipsum  lirmiter  custodire,  sicut  hominem  in 

anculis  die  noctuque,  ita  quod  non  possit  eripi  de  manibus 

iuis,    donec    in   propria  sua  persona  ipsum  repraesentet  in 

nanibus    sui    ministri.      Et   minister    tcneatur    lirmiter    per 

)bedientiam  mittere  ipsum  per  tales  fratres,  qui  die  noctu- 

jue   custodiant    ipsum    sicut    hominem    in    vinculis ,   donec 

•epraesentent  ipsum  corain  domino  ostiensi ,  qui  est  domi- 

uis  protector  et  corrector  istius  fraternitatis. 

Et  noii  (licant  fratres:  Ilaec  est  alia  regula,  quia  haec 
'St  recordatio,  admoiiitio  et  exhortatio,  meum  teslamentum, 
juod  ego  frater  Franciscus  parvulus  vester  facio  vobis  tVa- 
ribus    meis    benedictis    propter    hoc.    ul    regulam.     quam 


48  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  I. 

Doinino  promisimus,  melius  catholice  observemus.  Et  gene- 
ralis  minister  et  omnes  alii  ministri  et  custodes  per  obe- 
dientiam  teneantur  in  istis  verbis  non  addere  vel  minuere. 
Et  semper  hoc  scriptum  habeant  secum  juxta  regulam,  et 
in  omnibus  capitulis,  quae  facient,  quando  legunt  regulam, 
legant  et  ista  verba.  Et  omnibus  fratribus  meis  clericis  et 
laicis  praecipio  firmiter  per  obedientiam,  ut  non  mittant 
■glossas  in  regula  nec  istis  verbis,  dicendo:  Ita  volunt  in- 
telligi,  sed  sicut  dedit  mihi  Dominus  pure  et  simpliciter 
dicere  et  scribere  regulam  et  ista  verba,  ita  simpliciter  et 
pure  sine  glossa  intelligatis  et  cum  sancta  operatione  usque 
in  fmem  observetis.  Et  quicunque  haec  observaverit,  in 
coelo  repleatur  benedictione  altissimi  Patris  coeleslis  et  in 
terra  repleatur  benedictione  dilecti  Filii  sui  cum  sanctissimo 
Spiritu  paracleto  et  omnibus  virtutibus  coelorum  et  omnibus 
sanctis.  Et  ego  frater  Franciscus  parvulus  et  vester  servus 
in  Domino,  quantuincunque  possum,  confirmo  vobis  intus  et 
foris  istam  sanctissimam  benedictionem,  amen. 


S.  FRANCISCI  ASSISIATIS 

sijr  Mif  ^rr 

^^  4f^  l|jj 

PARS  II. 

Tres   a   bcato  Francisco  institutas    csse  vivcndi  nonnas, 

quil)us  utriusquc  scxus  non  niodica  inultitudo  sanctc  rcctc- 

quc  vitam  agcrct,  ncinini  prorsus  ignotuni.    Primain  fratrum 

minorum,  sccundam  sanctimonialium,  tcrtiam  fratrum  soro- 

ruinquc   dc  pocnitcntia,   qui   tcrtiarii  dicuntur   iidcni  suis 

staliilivit  Icgil)us,  rc^ulis  inunivit  sanctisquc  undiquc 

firmavit  institutis,  ct  lias  trcs  rcgulas  pars 

sccunda  continct. 

Prima  rcgula,  quam  serapliicus  pater  scripsil 
palribus  miuoribus. 

Hacc  priina  rcgula,  quain  primus  Innoccntius  IH.,  dcindc  cjus 

lauctoritatc  ctiam  synodus  Latcrancnsis  (1215),   quainquain 

non  liUcris,  suis  taincn  ipsorum  vcrbis,  eonllrmarunt,  non 

ita  intcgra  pcrmansit,  scd  in  brcviorcm  contracta  cst,  quam 

ipsam  brcviorcm  fratrcs  sequuntur,    Ciijus  rei  causa 

infra,  quuin  hanc  secundam  rcgulam  trademus, 

aircrctur. 

Sin  iiomine  Patrie  ct  filii  ct  .^'piritus  sancti,  amcn. 

Haec  est  vita  ,  quam  frater  Franciscus  petiit  sibi  con- 
cedi  et  confinnari  a  (loniino  papa  Innocentio.    et    conccssit 

3 


SO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  11. 

et  confirmavit  eam  sibi  et  suis  fratribus,  habitis  et  futuris. 
Frater  Franciscus,  et  quicunque  erit  caput  istius  religionis, 
promittit  obedientiam  et  reverentiam  domino  Innocentio 
papae  et  ejus  successoribus  obedire. 

CAPUT  I. 

©-uob  fratr£0  tiebcnt  mmxt  tit  obebientia,  ettte  proprio 

tt  in  raetitate. 

Regula  et  vita  istorum  fratrum  haec  est,  scihcet  vivere 
in  obedientia  et  in  castitate  et  sine  proprio  et  Domini 
nostri  Jesu  Christi  doctrinam  et  vestigia  sequi,  qui  dicit: 
„Si  vis  perfectus  esse,  vade  et  vende  omnia  et  da  paupe- 
„ribus,  et  habebis  thesaurum  in  coelo,  et  veni  et  sequere 
^me,"  et:  „Si  quis  vult  post  me  venire,  abneget  semet- 
5,ipsum  et  tollat  crucem  suam  et  sequatur  me,"  item:  ,,Si 
„quis  vult  venire  post  me,  et  non  odit  patrem  suum  et 
„uxorem  et  fdios  et  fratres  et  sorores,  adhuc  autem  et 
„animam  suam,  non  potest  esse  meus  discipulus.  Et  omnis 
„qui  reliquerit  patrem  aut  matrem,  fratres  aut  sorores, 
„uxorem  aut  fdios,  domos  aut  agros  propterme,  centuplum 
„accipiet  et  vitam  aeternam  possidebit.'' 

CAPUT  II. 

Jlf  rcaptionc  et  tjcstitu  fratrutn. 

Si  quis  divina  inspiratione  volens  accipere  hanc  vitam 
venerit  ad  nostros  fratres,  benigne  recipiatur  ab  eis;  qui 
si  fuerit  firmus  accipere  vitam  nostram,  multum  caveant 
fratres  sibi,  ne  de  suis  temporalibus  negotiis  se  intromit- 
tant ,  sed  ad  suum  ministrum ,  quam  citius  poterunt ,  eum 
repraesentent.     Minister  vero    benigne    recipiat    ipsum   et 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  Sl 

confortct  et  vitae  nostrae  tenorem  ei  diligenter  exponat. 
Quo  facto  praedictus,  si  vult  et  potest  spiritualiter  et  sine 
irnpedimento ,  vendat  omnia  sua  et  studeat  pauperibus  ero- 
gare.  Caveant  autem  fratres  et  ministri  fratrum,  quod  de 
negotiis  suis  nullo  modo  se  intromittant.  Nec  accipianl 
aliquam  pecuniam,  nec  per  se  ncc  per  interpositam  perso- 
nam.  Si  tamen  indiguerint,  alia  necessaria  corporis  praeter 
pecuniam  accipere  possunt  fratres  causa  necessitatis  sicut 
alii  pauperes.  Et  cum  reversus  fuerit,  minister  concedat 
ei  pannos  probationis  usque  ad  annum,  scilicet  duas  tunicas 
sine  caputio  et  cingulum  et  braccas  et  caparonem  usque  ad 
cinguhun.  Finito  vero  anno  et  termino  probationis  recipia- 
tur  ad  obcdientiam.  Postea  non  licebit  ei  ad  aliam  reli- 
gionem  accedere  nec  extra  obedientiam  evagari  juxta  man- 
datum  domini  Papae.  Si  autem  aliquis  venerit,  qui  sua 
dare  non  potest  sine  impedimento  et  habet  spiritualem  vo- 
luntatem,  rehnquat  illa,  et  sufficit  ei.  Nullus  recipiatur  con- 
tra  formam  et  instilutioncm  sanctae  ecclesiae. 

Alii  vero,  qui  promiserunt  obedientiam,  habeant  uni- 
cam  tunicam  cum  caputio  et  aliam  sine  caputio,  si  necesse 
fucrit,  et  cingulum  et  braccas.  Et  omnes  fratres  vilibus 
vestibus  induantur  et  possint  eas  repeciare  de  saccis  et 
aliis  peciis,  cum  benedictione  Dei,  quia  Dominus  dicit  in 
Evangelio:  „Qui  in  veste  pretiosa  sunt  et  in  dehchs,  et  qui 
„moIhbus  vestiuntur,  in  donhbus  regnm  sunt."  Et  licet 
dicantur  hypocritae,  non  tamen  cessent  benefacere.  Nec 
quacrant  caras  vcstes  in  hoc  saeculo,  ut  possint  habere 
vestimentum  in  regno  coelorum. 

rAPUT  IH. 

Dc  biuino  officio  ct  jcjunio. 

Dicit  Dominus:  ,.Hoc  genus  dacmoniorum  non  potcsl 
„e.\ire    nisi    in   jcjunio    et    oratione,"     et    ilcrum:    ..Cum 


•58  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  11. 

„jejunalis,  nolite  fieri  sicut  hypocritae  tristes."  Propter  hoc 
omnes  fratres,  sive  clerici  sive  laici,  faciant  divinum  officium, 
laudes  et  orationes  secundum  quod  debent  facere.  Clerici 
faciant  officium,  dicant  pro  vivis  et  pro  mortuis  secundum 
consuetudinem  clericorum.  Pro  defectu  autem  et  neghgen- 
tia  fratrum  omni  die  dicant:  Miserere  mei  Deus  cum  Pater 
noster;  et  pro  fratribus  defunctis  dicant:  De  profundis  cum 
Pater  noster.  Et  libros  necessarios  ad  implendum  eorum 
officium  possint  habere.  Et  laicis  scientibus  legere  psalte- 
rium  liceat  illud  habere.  AHis  vero  nescientibus  litteras  li- 
brum  habere  non  liceat.  Laici  vero  dicant :  Credo  in  Deum 
et  viginti  quatuor  Pater  noster  cum  Gloria  Patri.  Pro  Ter- 
tia,  Sexta,  Nona,  pro  qualibet  istarum,  septem  Pater  noster 
cum  Gloria  Patri;  pro  Vesperis  autem  dnodecim,  pro  Com- 
pletorio  septem  et  Credo  in  Deum  cum  Gioria  Patri,  pro 
mortuis  septem  Pater  noster  cum  Requiem  aeternam,  et 
pro  defectu  et  neghentia  fratrum  tria  Pater  noster,  qualibet 
die. 

Et  similiter  omnes  fratres  jejunent  a  festo  Omnium  Sanc- 
torum  usque  ad  Natale,  et  ab  Epiphania,  quando  Dominus 
noster  Jesus  Christus  incepit  jejunare,  usque  ad  Pascha. 
AHis  vero  temporibus  non  teneantur  secundum  hanc  vitam, 
nisi  sexta  feria  jejunare.  Et  liceat  eis  manducare  de  om- 
nibus  cibis,  qui  apponuntur  eis,  secundum  sanctum  evange- 
lium. 

CAPUT  IV. 

ie  ministrie  tt  aim  fratribus,  qualiter  orbincntur. 

In  nomini  Domini:  Omnes  fratres,  qui  constituuntur' 
ministri  et  servi  aliorum  fratrum,  in  locis,  quibus  fuerint, 
€ollocent  suos  fratres,  quos  saepe  visitent  et  spiritualiter 
moneant  et  confortent.     Et  omnes  alii  fratres  mei  benedicti 


S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  II.  68 

diligonter  obediant  eis  in  his,  quae  spectant  ad  salutem 
animae  et  non  sunt  contraria  vitae  nostrae.  Et  faciant  inter 
se,  sicut  dicit  Dominus :  „0"3ecunque  vultis,  ut  faciant  vobis 
„homines,  et  vos  facite  illis,"  et  quod  tibi  non  vis  fieri, 
non  facias  alteri.  Et  rccordentur  ministri  et  servi,  quod 
dicit  Dominus:  „Non  veni  ministrari,  sed  ministrare,"  et 
quod  commissa  est  cura  animarum  fratrum,  de  quibus  si 
aliquit  perderetur  propter  eorem  culpam  et  malum  exemplum. 
in  die  judicii  oportebit  eos  reddere  rationem  coram  Doinino 
Jesu  Christo. 

CAPVT  T. 

9t  contctxom  fratnim  in  oflfnieionr. 

Idcoque  animas  vestras  et  (ratrum  vestrorum  custodite, 
quia  „horrendum  est  incidere  in  manus  Dei  viventis."  Si 
quis  autem  ministrorum  alicui  fratrum  aliquid  contra  vitam 
nostram  praeceperit  vel  contra  animam  suam,  non  tenetur 
ei  obedire,  quia  illa  obedientia  non  est,  in  qua  delictum 
vel  peccatum  committitur.  Verumtamen  omnes  fratres,  qui 
sunt  sub  ministris  et  servis  fratrum  minorum  et  servorum, 
considerent  rationabiliter  et  diligcnter,  si  viderint  aliquem 
illorum  carnaliter  et  non  spiritualiter  ambulare  pro  rectilu- 
dinc  vitae  nostrae;  post  tertiam  admonitioncm,  si  non  se 
emcndaverit ,  in  capitulo  Pentecostcs  renunlient  ininistro  et 
scrvo  totius  fraternitatis,  nulla  contradictione  impediente. 
Si  vero  inter  fratres,  ubicunque  sint,  fuerit  aliquis  frater 
volons  carnaliter  et  non  spirilualiter  ambulare,  fratrcs.  cum 
quibus  csl,  moneant  eum  et  inslruant  ct  corripiant  humili- 
ter  et  diligentcr.  Quod  si  illc  post  tertiam  admonilionem 
noluerit  se  emendare,  (|uam  citius  possint,  mittant  eum  vel 
significent  suo  minislro  et  servo,  qui  minister  et  servus  de 
eo    faciat,    sicut    sibi    secundum    Deum    melius    videbilur 


5-1  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

expedire.  Et  caveant  omnes  fratres,  tam  ministri  et  servi, 
quam  alii,  qiiod  propter  peccatum  alterius  vel  malum  exem- 
plum  non  turbentur  et  irascantur,  quia  diabolus  propter 
delictum  unius  vult  multos  corrumpere,  sed  spiritualiter, 
sicut  possunt,  adjuvent  eum,  qui  peccavit,  quia  „non  est 
„sanis  opus  medicus,  sed  male  habentibus."  Similiter  om- 
nes  fratres  non  habeant  potestatem  vel  dominationem,  ma- 
xime  inter  se.  Sicut  enim  Dominus  dicit  in  evangelio : 
„Principes  gentium  dominantur  eorum,  et  qui  majores  sunt, 
„potestatem  exercent  in  eos."  Non  sic  erit  inter  fratres , 
sed  quicunque  voluerit  inter  eos  major  fieri ,  sit  eorum 
minister  et  servus,  et  qui  major  est  inter  eos,  fiat  sicut 
minor.  Nec  aliquis  fratrum  malum  faciat  vel  malum  dicat 
alteri,  imo  magis  per  charitatem  spiritus  voluntarie  serviant 
et  obediant  invicem.  Et  haec  est  vera  et  sancta  obedientia 
Domini  nostri  Jesu  Christi.  Et  omnes  fratres,  quomodo- 
cunque  declinaverint  a  mandatis  Domini  et  extra  obedien- 
tiam  evagaverint,  sicut  dicit  Propheta,  sciant  se  esse  male- 
dictos  extra  obedientiam,  quousque  steterint  in  tali  peccato 
scienter.  Et  quando  perseverant  in  mandatis  Domini,  quae 
promiserunt  per  sanctum  evangelium  et  vitam  ipsorum, 
sciant  se  in  vera  obedientia  stare  et  benedicti  sint  a  Do- 
mino. 


CAPUT  VI. 

Jle  rmireu  fratriim  ab  ministnim,  ct  qiioti  aliquis 
frater  nou  uoatur  prior. 

Fratres,  in  quibuscunque  locis  sunt,  si  non  possunt 
vitam  nostram  observare,  quam  citius  possunt,  recurrant 
ad  suum  ministrum,  hoc  ipsi  significantes.  Minister  vero 
taliter  studeat  eis  providere,    sicut  vellet  sibi    fieri,    si  in 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  65 

consimili  casii  esset.  Et  nulliis  vocetiir  prior,  sed  genera- 
liter  omnes  vocentur  fratres  mmores,  et  alter  alterius  lavet 
pedes. 

CAPUT  VII. 

If  motJo  sfoiattJi  ct  laboranbi, 

Omnes  fratres,  in  quibuscunque  locis  fuerint  apud  ali- 
quos  ad  serviendum  vel  ad  laborandum,  non  sint  camerarii 
nec  cellarii  nec  praesint  in  domibus  eorum,  quibus  serviunt, 
nec  recipiant  aliquod  officium,  quod  scandalum  generet  vel 
animae  suae  faciat  detrimentum,  sed  sint  minores  et  subditi 
omnibus ,  qui  in  eadem  domo  sunt.  Et  fratres,  qui-sciunt 
laborare,  laborent  et  eandem  artem  exerceant,  quam  nove- 
rint,  si  non  sit  contra  salutem  animae  suae,  et  honeste 
poterunt  operari.  Nam,  ait  Propheta,  „Iabores  manuum 
„tuarum,  quia  manducabis,  beatus  es,  et  bene  tibi  erit,"* 
et  Apostolus:  ^Qui  non  vult  laborare,  non  manducet.^  Et 
unusquisque  in  eadem  arte  et  officio,  in  quo  vocatus  est, 
permaneat.  Et  possint  pro  labore  accipere  omnia  necessa- 
ria,  praeter  pecuniam,  et  cum  necesse  fuerit,  vadant  pro 
eleemosynis  sicut  alii  pauperes.  Et  liceat  eis  habere  ferra- 
menta  et  instrumenta  suis  artibus  necessaria.  Omnes  fratres 
studeant  bonis  operibus  insudare ,  quia  scriptum  est  (apud 
Hieron.):  Semper  facito  aliquid  boni,  ut  te  diabolus  inve- 
niat  occupatum,  et  iterum:  Otiositas  est  animae  inimica. 
Idcirco  servi  Dci  scmper  orationi  vel  alicui  bonae  opera- 
tioni  insistere  debent.  Caveant  sibi  fratres,  ubicunque  fue- 
rint,  in  eremis  vel  in  aliis  locis,  quod  nullum  locum  sibi 
approprient  nec  alicui  defendant.  Et  quicunque  ad  eos 
venerint,  amicus  vel  adversarius,  fur  vel  latro,  benigne 
recipiatur.  Ubicunque  sunt  fratres  vel  in  quocunque  loco 
se  invenerint,  spiritualiter  et  diligenter  debeant  se  revidere 


fl»tt  S,  Francisci  Assisiatis  openim  pars  II. 

et  honorare  ad  invicem  sine  murmuratione.  Et  caveantil 
sibi,  quod  non  ostendant  se  tristes  extrinsecus,  nubilosos 
et  hypocritas,  sed  ostendant  se  gaudentes  in  Domino,  hila-j 
res  et  convenienter  gratiosos.  "' 

CAPUT  wm. 

®uot>  fratree  iton  recipiant  pfcumam. 

Dominus  praecepit  in  evangelio:  Videte  et  cavete  ab 
omni  malitia  et  avaritia  et  attendite  vobis  a  solicitudinibus 
hujus  saeculi  et  a  curis  hujus  vitae.  Unde  nullus  fratrum, 
ubicunque  sit  et  quocunque  vadit,  aliquo  modo  tollat  nec 
recipiat  nec  recipi  faciat  pecuniam  aut  denarios,  nec  occa- 
sione  vestimentorum  nec  librorum  nec  pro  pretio  alicujus 
laboris,  imo  nulla  occasione,  nisi  propter  manifestam  neces- 
sitatem  infirmorum  fratrum,  quia  non  debemus  majorem 
utilitatem  habere  et  reputare  in  pecunia  et  denariis,  quam 
in  lapidibus.  Et  illos  vult  diabolus  obcaecare,  qui  eam 
appetunt  vel  reputant  lapidibus  meliorem.  Caveamus  ergo, 
quia  omnia  reliquimus,  ne  pro  tam  modico  regnum  coelo- 
rum  perdamus.  Et  si  in  aliquo  loco  invenerimus  denarios, 
de  his  non  curemus,  tanquam  de  pulvere,  quem  pedibus 
calcamus,  quia  „vanitas  vanitatum,  et  omnia  vanitas,"  Et 
si  forte,  quod  absit,  aliquem  fratrem  contigerit  pecuniani 
vel  denarios  coliigere  vel  habere,  excepta  solummodo  prae- 
dicta  infirmorum  necessitate,  omnes  fratres  teneant  eum 
pro  falso  fratre  et  fure  et  latrone  et  loculos  habente,  nisi 
vere  poenituerit.  Et  nullo  modo  fratres  recipiant  vel  recipi 
faciant,  nec  quaerant  nec  quaeri  faciant  pecuniam  vel  elee- 
mosynam  nec  denarios  pro  aliquibus  domibus  vellocis,  nec 
cum  persona  pro  talibus  locis  pecuniam  vel  denarios  quae- 
rente  vadant.  Alia  autem  servitia,  quae  non  sunt  contraria 
vitae  nostrae,   possunt   fratres   in  talibus    locis  facere  cum 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  fttf 

benedictione  Dei.  Fratres  tamen  in  manifesta  necessitate 
leprosorum  possunt  pro  eis  quaerere  eleemosynam.  Caveant 
tamen  mullum  a  pecunia.  Similiter  caveant  omnes  fratres, 
ne  pro  aliquo  turpi  lucro  terras  circumeant. 

CAPUT  IX. 

Mt  pettnba  tkmomjm, 

Omnes  fratres  studeant  sequi  humilitatem  et  pauperta- 
tem  Domini  nostri  Jesu  Christi  et  recordentur,  quod  nihil 
aliud  oportet  nos  habore  de  toto  mundo,  sicut  dicit  Aposto- 
lus:  „Habentes  alimenta,  et  quibus  tegamur,  his  contenti 
„simus."  Et  debent  gaudere,  quando  conversantur  inter 
viles  et  despcctas  personas,  inter  pauperes  et  debiles,  in- 
firmos  et  leprosos  et  juxta  viam  mendicantes.  Et  cum  ne- 
cesse  fuerit,  vadant  pro  eleemosynis,  et  non  verecundentur, 
et  magis  recordenlur,  quia  Dominus  noster  Jesus  Christus 
iilius  Dei  vivi  omnipotentis  posuit  faciem  suam  ut  petram 
(lurissimam,  nec  verecundatus  est,  et  fuit  pauper  et  hospes 
ot  vixit  de  eleemosynis  ipse  et  beala  Virgo  et  discipuli 
ejus.  Quando  facerent  eis  homines  verecundiam  et  nollent 
ois  dare  oleemosynam ,  referant  inde  gratias  Deo  ,  quia  de 
verecundiis  recipient  magnum  honorem  ante  tribunal  Do- 
mini  nostri  Jesu  Christi ,  et  sciant,  quod  verecundia  non 
paticntibus,  sed  inferentibus  imputatur.  Et  eleemosyna  est 
haereditas  et  justitia,  quae  debetur  pauperibus,  quam  nobis 
acquisivit  Dominus  noster  Jcsus  Chrislus.  Et  fratres,  qui 
eam  ac((uiren(Io  laborant ,  magnam  mercedcm  habebunt ,  et 
faciuiit  lucrari  et  acquirere  Iribucntes ,  quia  omnia ,  quae 
homines  faciunt  in  hoc  niundo  ,  poribunt ,  sed  de  charitate 
let  eleemosynis,  quas  fecerint,  habebunl  j)raemium  a  Domino. 
|Et  secure  manifestet  unus  alteri  necessitatem  suam,  ut  sibi 
necessaria    inveniat,    et    minislret.      Et    quilibet  diligat  el 

3^ 


58  S.  Fraucisci  Assisiatis  opcriiin  pars  II 

luitriat  fratrem  suiim,  siciit  mater  dilig-it  et  nutrit  filiuni  suum, 
in  quibus  Deus  eis  gratiam  largiatur.  „Et  qui  non  man- 
„ducat,  manducantem  non  spernat,  et  qui  manducat,  non 
„manducantem  non  judicet."  Et  quando  necessitas  super- 
venerit,  liceat  universis  fratribus,  ubicunque  fuerint,  uti 
omnibus  cibis,  quos  possunt  homines  manducare,  sicut  Do- 
minus  noster  dicit  de  David,  qui  comedit  panes  proposi- 
tionis ,  quos  non  licebat  comedere ,  nisi  sacerdotibus.  Et 
recordentur,  quod  dicit  Dominus :  „Attendite  vobis ,  ne 
„forte  graventur  corda  vestra  crapula  et  ebrietate,  et  su- 
„perveniat  vobis  repentina  dies  illa  tanquam  laqueus ; 
„laqueus  enim  superveniet  super  omnes,  qui  sedent  super 
„faciem  orbis  terrae."  Similiter  tempore  manifestae  neces- 
sitatis  faciant  omnes  de  eorum  necessariis,  sicut  eis  Domi- 
nus  gratiam  largietur,  quia  necessitas  non  habet  legem. 

CAPUT  X. 

Mt  injxrmie  fratribu0. 

Si  quis  fratrum  in  infirmitatem  inciderit,  ubicunque 
fuerit,  alii  fratres  non  dimittant  eum,  nisi  constituatur  unus 
de  fratribus  vel  plures,  si  necesse  fuerit,  qui  serviant  ei,^ 
sicut  vellent  sibi  serviri.  Sed  in  maxima  necessitate  pos- 
sunt  ipsum  dimittere  alicui  personae,  quae  debeat  suae 
satisfacere  infirmitati.  Et  rogo  fratrem  infirmum,  ut  referat 
de  omnibus  gratias  creatori,  et  qualem  vult  eum  Dominus, 
talem  se  esse  desideret,  sive  sanujn  sive  infirmum,  quia 
omnes,  quos  Deus  ad  vitam  praeordinavit  aeternam,  flagel- 
lorum  atque  infirmitatum  stimulis  et  compunctionis  spiritu 
erudit,  sicut  dicitur  in  Apocalypsi:  „Ego,  quos  amo,  cor- 
„rigo  et  castigo."  Si  autem  turbabitur  sive  irascetur  contra 
Deum  sive  contra  fratres  vel  si  forte  solicite  postulaverit 
medicinas,  nimis  desiderans  liberare  carnem  cito  morituram, 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  Sd 

qiiae  est  animae  inimica,  a  malo  sibi  evenit,  et  carnalis  esl 
et  non  videtur  esse  de  fratribus,  quia  plus  diligit  corpus, 
(|uam  animam. 

CAPIJT  XI. 

©uob  fratrce  non  blaepljmcnt  ncc  bctral)ant,  scb 
biligant  inuiccm. 

Et  omnes  fratres  caveant  sibi,  ut  non  calumnientur 
aliquem,  nec  contendant  verbis,  sed  studeant  retinere  silen- 
tium,  quandocunque  eis  Dominus  gratiam  largietur.  Nec 
litigent  inter  se  nec  cum  aliis,  sed  primo  curent  humiliter 
respondere  dicentes:  „Servi  inutiles  sumus,"  et  non  iras- 
cantur,  „quia  omnis,  qui  irascitur  fratri  suo,  reus  erit 
„judicio;  qui  autem  dixerit  fratri  suo:  racha,  reus  erit 
^gehennae  ignis."  Et  diligant  se  invicem ,  sicut  Dominus 
dicit:  „Hoc  est  praeceptum  meum,  ut  diligatis  invicem, 
„sicut  dilexi  vos,"  ct  ostendant  ex  operibus  dUeclionem, 
quam  debent  ad  invicem,  sicut  dicit  Apostolus :  „Non  di- 
„ligamus  verbo  aut  lingua,  sed  opere  et  vcritate."  Nemi- 
nem  blasphement  nec  murmurent  ncc  detrahant  aliis ,  quia 
scriplum  cst :  „Susurroncs  et  detractores  sunt  Deo  odi-r 
„biles."  Et  sint  modcsti  omnes  monstrantes  mansuetudi- 
nem  ad  omnes  homines,  ncc  judicent  nec  condemnent.  Et, 
sicut  dicit  Dominus ,  non  considerent  minima  peccata  alio- 
rum,  imo  magis  sua  recogitent  in  amaritudine  animae  suae. 
Et  contendant  intrare  per  angustam  portam,  quia  dicit  Do- 
minus:  „Angusta  porta  et  arcta  via  est,  quae  ducit  ad 
„vitam,  et  pauci  sunt,  qui  inveniunt  eam." 


OO  S.  Francisci  Assisiatis  operuin  pars  11. 

CAPUT  XII. 

le  nmlo  mm  tt  freqitentia  miilterum  Ditanba, 

Omnes  fratres,  iibicimqiie  sunt  vel  vadimt,  caveant  sibi 
a  malo  visu  et  frequentia  mulierum,  et  nullus  cum  eis  con- 
silietur  solus.  Sacerdos  honeste  loquatur  cum  eis  dando 
poenitentiam  vel  aliud  spirituale  consilium.  Et  nulla  peni- 
tus  mulier  ab  aliquo  fratre  recipiatur  ad  obedientiam,  sed 
dando  sibi  consilium  spirituale ,  ubi  voluerit ,  agat  poeni-^ 
tentiam.  Et  multum  omnes  nos  custodiamus  et  omnia 
membra  nostra  teneamus,  quia  didt  Dominus :  „Omnis, 
.,qui  viderit  mulierem  ad  concupiscenduin  eam,  jam  moe- 
,,chatus  est  cum  ea  in  corde  suo." 

CAPUT  XIII. 

Mt  Kwatmmpixont  forntcationi©. 

Si  quis  fratrum  diabolo  instigante  fornicaretur ,  habi- 
tum,  quem  ex  sua  turpitudine  amisit,  ex  toto  deponat  et 
a  nostra  religione  penitus  expellatur  et  postea  poenitentiam 
faciat  de  peccatis. 

CAPUT  XIV. 

®uomotio  fxatxt^  iDtbtawt  ixt  ^tx  munbum. 

Quando  fratres  vadunt  per  mundum,  nihil  portent  per 
viam,  nec  sacculum  nec  peram  nec  panem  nec  pecuniam 
nec  virgam.  Et  in  quamcunque  domum  intraverint,  dicant 
primum :  „Pax  huic  domui ,  et  in  eadem  domo  manentes 
„edant  et  bibant ,  quae  apud  illos  sunt."  Non  resistant 
malo,    sed   si  quis  eos  in  maxillam  percusserit,    praebeant 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  61 

ei  altcram,  et  qui  auferret  eis  vestimentum,  et  tunicam  non 
prohibeant.  Omni  petenti  se  tribuant,  sed  si  quis  auferret, 
quae  sua  sunt,  non  repetant. 

CAPUT  X\f. 

©uob  fratree  non  tmmxi  kstiam  mc  erjuitent. 

Injungo  omnibus  fratribus  meis,  tam  clericis  quam  laicis, 
euntibus  per  mundum,  licet  morantibus  in  locis,  quod  nullo 
modo  apud  se  nec  apud  alium  et  aliquo  modo  bestiam  ali- 
quam  habeant.  Nec  eis  liccat  equitare,  nisi  infirmitate  vel 
magna  necessitate  cogantur. 

CAPUT  XVI. 

Be  funtibus  intcr  ^^arraanos  et  alios  inftbeleo. 

Dixit  Dominus:  „Ecce  ego  mitto  vos  sicut  oves  in 
„medio  luporum.  Estote  ergo  prudentes  sicut  serpentes 
„et  simplices  sicut  columbae."  Unde  quicunque  fratrum 
divina  inspiratione  volucriut  ire  inter  Sarracenos  et  alios 
inridclcs,  vadant  de  licentia  sui  ministri  et  servi.  Minister 
vero  det  eis  licentiam  et  non  contradicat,  si  viderit  eos 
esse  idoncos  ad  mittendum.  Nam  tencbitur  Domino  reddere 
rationcm,  si  in  hoc  vel  in  aliis  processerit  indiscrete.  Fra- 
tres  vero,  qui  vadunt,  possunt  duobus  modis  spiritualiter 
intcr  alios  convcrsari.  Unus  modus  est,  quod  non  fticiant 
lites  nec  contentiones,  sed  sint  „subditi  onmi  humanae 
„crcaturae  proplcr  Deum,"  et  confitcantur  se  essc  Christia- 
nos.  Alius  modus  cst,  quod,  cum  vidorint  placere  Deo, 
annunlient  vcrl)um  Dei ,  ut  credant  in  Deum  onmipotentem 
Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum,  crcatorem  omnium, 
redemptorem  et  salvatorem  Filium,  ut  baptizentur  etChris- 


68  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  11. 

tiani  efficiantur,  quia  „nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et 
Spiritu  sancto  ,  non  potest  intrare  in  regnum  Dei."  Haec 
et  alia,  quae  placuerint  Domino,  ipsis  et  aliis  dicere  pos- 
sunt,  quia  dicit  Dominus  in  evangelio  :  „Omnis,  qui  con- 
„fitebitur  me  coram  hominibus,  confitebor  et  ego  eum  co- 
„ram  Patre  meo ,  qui  est  in  coelis,"  et  qui  erubuerit  me 
et  meos  sermones,  hunc  Filius  hominis  erubescet,  cum 
venerit  in  majestate  sua  et  Patris  et  sanctorum  angelorum. 
Et  omnes  fratres,  ubicunque  sint,  recordentur,  quod  dede- 
runt  se  et  reliquerunt  sua  corpora  Domino  nostro  Jesu 
Christo ,  et  pro  eius  amore  debent  se  exponere  inimicis , 
tam  visibilibus  quam  invisibilibus,  quia  dicit  Dominus :  „Owi 
„perdiderit  animam  suam  propter  me,  salvam  faciet  eam  in 
„vitam  aeternam.  Beati,  qui  persecutionem  patiuntur  prop- 
„ter  justitiam,  quoniam  ipsorum  est  regnum  coelorum.  Si 
„me  persecuti  sunt,  et  vos  persequentur.  Si  autem  perse- 
„quuntur  vos  in  una  civitate,  fugite  ad  aliam.  Beati  estis, 
„cum  vos  oderint  homines  et  maledixerint  vos  et  expro- 
„braverint  et  ejecerint  nomen  vestrum  tanquam  malum  et 
„cum  dixerint  omne  malum  adversum  vos,  mentientes  prop- 
„ter  me:  gaudete  in  illa  die  et  exultate,  quoniam  merces 
„vestra  multa  est  in  coelis.  Dico  autem  vobis  amicis  meis : 
„NoIite  timere  eos,  qui  occidunt  corpus  et  post  haec  non 
„habent  amplius,  quid  faciant.  Videte,  ne  terreamini.  In 
,,patientia  vestra  possidebitis  animas  vestras.  Qui  autem 
„perseveraverit  usque  in  fmem,  hic  salvus  erit.'^ 

CAPUT  x\m. 

J}t   Praebtcatoribue. 

Nullus  fratrum  praedicet  contra  formam  et  institutio- 
nem  sanctae  ecclesiae,  nisi  concessum  fuerit  sibi  a  suo 
ministro.     Caveat  ergo  sibi    minister,    ne  alicui    indiscrete 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  63 

concedal.  Omnes  tamen  fratres  operibus  praedicent.  Et 
nullus  minister  vel  praedicator  appropriet  sibi  ministerium 
vel  officium  praedicalionis,  sed  quacunque  hora  ei  injun- 
ctum  fuerit,  sine  omni  contradictione  dimittant  suum  offi- 
cium.  Unde  deprecor  in  charitate ,  quae  Deus  est ,  omnes 
fratres  meos  praedicatores ,  oratores  et  laboratores,  tam 
clericos  quam  laicos ,  ut  studeant  se  humihare  in  omnibus, 
non  gloriari  nec  in  se  gaudere  nec  intrinsecus  se  exaltare 
de  bonis  verbis  et  operibus,  imo  de  nullo  bono,  quod  dicit 
vel  facit  Deus  et  operatur  in  eis  aliquando  et  per  ipsos, 
secundum  quod  ipse  Dominus  dicit:  ,,Veruntamen  in  hoc 
nohte  gaudore,  quia  spiritus  subjiciuntur  vobis."  Et  firmi- 
ter  sciamus,  quod  non  pertinent  ad  nos ,  nisi  vitia  et  pec- 
cata;  et  niagis  debemus  gaudere,  cum  in  tentationes  varias 
inciderimus  et  cum  sustinemus  quascunque  animae  vel  cor- 
poris  angustias  aut  tribulationes  in  hoc  mundo  propter 
vitam  aeternam.  Omnes  ergo ,  fratres ,  caveamus  ab  omni 
superbia  et  vana  gloria.  Custodiamus  nos  a  sapientia  hujus 
mundi  et  a  prudenlia  carnis.  Spiritus  enim  carnis  vult  et 
studet  nuillum  ad  verba  habenda,  sed  parum  ad  operatio- 
nem,  et  quacrit  non  rcligionem  et  sanctitatem  spiritus,  sed 
vult  et  desiderat  religioncm  et  sanctitatem  foris  apparen- 
tein  hominibus ,  et  isti  sunt,  de  quibus  dicit  Dominus : 
„Amen  dico  vobis,  receperunt  mercedem  suam."  Spiritus 
autem  Domini  vult  mortiUcatam  et  despectam,  vilem  et  ab- 
jectam  et  opprobriosam  esse  carnem,  et  studet  ad  humili- 
tatem  et  patientiam  et  puram  simplicitatem  ct  veram  pacem 
spirilus  et  super  omnia  desiderat  divinum  timorom  et  divi- 
nam  sapicntiam  et  divinum  amorem  Patris  et  Filii  et  Spiri- 
tus  sancti.  Et  omnia  bona  Deo  altissimo  et  summo  red- 
damus  et  omnia  bona  ipsius  esse  rccognoscamus  et  de 
onmibus  eis  gratias  referamus,  a  quo  bona  cuncta  proce- 
dunt,    et  ipse    altissimus    et  summus    solus  et  verus  Deus 


64  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

habeat,  et  ei  reddantur,  et  ipse  recipiat  omnes  honores  etl 
reverentias  et  omnes  laudes  et  benedictiones  et  omnes  gra- 
tias  et  omnem  gloriam ,  cujus  est  omne  bonum ,  qui  solus 
bonus.  Et  quando  videmus  vel  audimus  malum  dici  vel 
fieri  vel  blasphemari  Deum,  nos  benedicamus  et  benefacia-! 
mus  et  laudemus  Deum,  qui  est  benedictus  in  saecula  sae- 
culorum,  amen. 


CAPUT  XIIII. 

©ualito  minijlrt  conucniant  ab  inijiam. 

Quolibet  anno  unusquisque  minister  cum  fratribus  suis 
possit  convenire,  ubicunque  placuerit  eis,  in  festo  sancti 
Michaelis  archangeli  de  his,  quae  ad  Deum  pertinent,  tracta- 
turus.  Omnes  vero  ministri,  qui  sunt  in  ultramarinis  et 
ultramontanis  partibus,  semel  in  tribus  annis,  et  alii  ministri 
semel  in  anno  veniant  ad  capitulum  in  festo  Pentecostes 
aput  sanctam  Mariam  de  Portiuncula,  nisi  a  ministro  et 
se.rvo  totius  fraternitatis  aliter  fuerit  ordinatum. 

CAPUT  XIX. 

ttuoti  omnes  fratrcs  mmnt  cat\}oixa, 

Omnes  fratres  sint  catholici,  vivant  et  loquantur  catholi- 
ce.  Si  quis  vero  erraverit  a  fide  et  vita  catholica,  in  dicto 
vel  in  facto,  et  non  se  emendaverit,  a  nostra  fraternitate 
penitus  expellatur.  Et  omnes  clericos  et  omnes  religiosos 
habeamus  pro  dominis  in  his,  quae  spectant  ad  laudem  ani- 
mae  et  a  nostra  religione  non  deviant,  et  ordmem  et  offi- 
cium  eorum  et  administrationem  in  Domino  veneremur. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  OS 

CAPUT  XX. 

Bt  (onft^mm  frQtnim  (t  pmtptioitc  corporis  t\ 
eauguittis  Jlomiui  uostri  3ten  €\}xi^iu 

Fratres  benidicti,  tam  clerici  quam  laici,  confiteaiitur 
peccata  sua  sacerdolibus  nostrae  religionis,  et  si  non  pos- 
sunt,  confiteantur  aliis  discretis  et  catholicis  sacerdotibus, 
scicntes  firmiter  et  attendentes,  quod,  a  quibuscunque  sa- 
cerdolibus  acceperint  poenitentiam  et  absolutionem,  absoluti 
erunt  procul  dubio  ab  illis  peccatis,  si  poenitentiam  sibi  in- 
junctam  procuraverint  humiliter  et  fideliter  observare.  Si 
vero  tunc  sacerdotcm  habere  non  poterunt,  confiteantur 
fratri  suo,  sicut  dicit  apostolus  Jacobus:  „Confitemini  alteru- 
„lrum  peccata  vestra."  Non  tamen  ob  hoc  dimittant  recur- 
rere  ad  sacerdotes,  quia  potestas  ligandi  atque  solvendi 
solis  sacerdotibus  est  concessa.  Et  sic  contriti  et  confessi 
sumant  corpus  et  sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Christi  cum 
magna  humilitate  et  veneratione,  attendentes,  quod  ipse 
Dominus  dicit:  „Oui  manducat  meam  carnem  et  bibit  meum 
^sanguinem,  habet  vitam  aeternam,"  et:  „Hoc  facite  in 
„meam  commemorationem.  ^ 

CAPUT  XXI. 

if  laubc  t\  crl)ortatiouf;  quaiu  poosuut  facrrc  omuts 

fratrce. 

Et  hanc  talem  exhortationem  ct  laudem  omnes  fratres 
mei,  quandocunque  placucril  cis,  annuntiare  possunt,  et  in- 
ter  quoscunque  homines,  cum  benediclione  Dei:  Timete  et 
honorate^,  laudate  et  benedicite.  Gratias  agite  et  adorate 
Dominum  Deum  omnipotentem  in  trinitate  el  unitate,  Patrem 


66  S.  Francisci  Assisiatis  operiim  pars  II. 

et  Filiiim  et  Spritiim  sanctmii,  creatorem  omnimn.  Facite 
poenitentiam,  agite  dignos  fructus  poenitentiae,  quia  scitote, 
quod  cito  moriemur.  „Date  et  dabitur  vobis;  dimittite,  et 
„dimittetur  vobis,"  et  si  non  dimiseritis,  Dominus  non  di-i 
mittet  vobis  peccata  vestra.  Beati,  qui  moriuntur  in  poeni-l 
tentia,  quia  erunt  in  regno  coelorum.  Vaeillis,  qui  non 
moriuntur  in  poenitentia,  quia  erunt  filii  diaboli,  cujus  opera 
faciunt,  et  ibunt  in  ignem  aeternum.  Cavete  et  abstinete 
ab  omni  malo  et  perseverate  usque  in  fmem  in  bono. 

CAPUT  XXII. 

Wt  ahmmtiom  fratrum. 

Attendamus  omnes,  fratres,  quia  dicit  Dominus:  ,,Di- 
„ligite  inimicos  vestros,  benefacite  his,  qui  oderunt  vos;" 
nam  et  Dominus  noster  Jesus  Christus,  cujus  vestigia  sequi 
debemus,  traditorem  suum  vocavit  amicum,  crucifixoribus 
sponte  se  obtulit.  Amici  ergo  nostri  sunt  omnes  illi,  qui 
injuste  nobis  inferunt  tribulationes ,  angustias,  verecundias 
et  injurias,  dolores  et  tormenta,  martyrium  et  mortem,  quos 
multum  diligere  debemus,  quia  ex  hoc,  quod  nobis  inferunt, 
habemus  vitam  aeternam.  Et  odio  habeanms  corpus  nos- 
trum  cum  suis  vitiis  et  peccatis,  quia  carnaliter  vivendo  vult 
nobis  auferre  amorem  Domini  nostri  Jesu  Christi  et  vitam 
aeternam  et  seipsum  cum  omnibus  perdere  in  infernum.  Quia 
nos  propter  culpam  sumus  foetidi,  miseri  et  bono  contrarii, 
ad  mala  autem  prompti  et  voluntarii,  quia,  sicut  dicit  Domi- 
nus  in  evangelio :  „De  corde  hominum  procedunt  et  exeunt 
^cogitationes  malae,  adulteria,  fornicationes,  homicidia,  furta 
^et  avaritia,  nequitia,  dolus,  falsa  testimonia,  blasphemia, 
„superbia,  stultitia."  Haec  omnia  mala  ab  intus  de  corde 
hominis  procedunt,  et  haec  sunt,  quae  coinquinant  animam. 
Nunc  autem,  postquam  dimisimus  mundum,  nil  aliud  habemus 


S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  II.  09 

facere,  nisi  ut  soliciti  simus  voluntatem  Domini  sequi 
et  placere  ipsi.  Multum  caveamus,  ne  simus  terra  secus 
viam  vel  petrosa  vel  spinosa,  secundum  quod  dicit  Domi- 
nus  in  evangelio:  5,Semen  est  verbum  Dei.  Quod  autem 
„secus  viam  cecidit  et  conculcatum  est,  hi  sunt,  qui  audiunt 
„verbum  Dei  et  non  intelligunt;  et  confestim  venit  diabo- 
„lus  et  rapit,  quod  seminatum  est  in  cordibus  eorum,  ne 
„credentes  salvi  fiant.  Quod  autem  super  terram  (petram)  ceci- 
„dit,  hi  sunt,  qui,  cum  audierint  verbum,  statim  cum  gaudio 
„suscipiunt  illud,"  facta  autem  tribulatione  et  persecutione 
propter  verbum,  continuo  scandalizantur,  „et  hi  radicem  in 
„se  non  habent,"  sed  temporales  sunt,  quia  „ad  tempus 
„credunt  et  in  tempore  tentationis  recedunt."  Quod  autem 
in  spinas  cecidit,  hi  sunt,  qui  verbum  Dei  audiunt  et  soli- 
citudo  et  aerumnae  istius  saeculi  et  fallacia  divitiarum  et 
circa  reliqua  concupiscentiae  introeuntes  sufTocant  verbum, 
et  sine  fructu  afficiuntur.  „Ouod  autem  in  terram  bonam 
„seminatum  est,  hi  sunt,  qui  in  corde  bono  et  optimo  au- 
„dientes  verbum  intelligunt  et  retinent  et  fructum  afferunt 
„in  patientia."  Et  propterea  nos,  fratres,  sicut  dicit  Do- 
minus,  „dimittamus  mortuos  sepelire  mortuos  suos,"  et 
multum  caveamus  a  malitia  et  subtilitate  Satanae ,  qui  vult, 
ne  homo  mentem  suam  et  cor  habeat  ad  Dominum  Deum, 
et  circumiens  desiderat  cor  hominis  sub  specie  alicujus 
mercedis  vcl  adjutorii  tollere  et  sulfocare  verbum  et  prae- 
cepla  Domini  a  memoria  et  vult  cor  hominis  per  saecularia 
negotia  et  curam  excaecare  et  ibi  habitare,  sicut  dicit  Do- 
minus:  „Cum  inummdus  spiritus  exit  ab  homine,  ambulat 
„per  loca  arida  et  inaquosa,  quaerens  rcquiem,  et  non  in- 
„veniens  dicit:  Revertar  in  donuun  meam,  unde  exivi.  Et 
„veniens  invonit  eam  scopis  mundatam  et  ornatam.  Tunc 
„vadit  et  assumit  alios  septem  spiritus  noquiores  se,  et  in- 
„gressi    habilanl    ibi,    et    liunt    novissima    hominis    pejora 


68  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

„prioribus."  Unde,  fratres,  custodiamus  nos  multum,  ne  sub 
specie  alicujus  mercedis  vel  adjutorii  vel  operis  perdamus 
aut  tollamus  mentem  nostram  a  Domino ,  sed  in  sancta 
charitate,  quae  Deus  est,  rogo  omnes  fratres,  tam  ministros 
quam  alios ,  ut  omni  impedimento  remoto  et  omni  cura  et 
solicitudine  postposita ,  quocunquo  modo  melius  possunt , 
debeant  servire,  amare  et  honorare  Dominum  Deum  mundo 
corde  et  pura  mente,  quod  ipse  super  omnia  quaerit.  Et 
semper  faciamus  in  nobis  habitaculum  et  mansionem  ipsi, 
qui  est  Dominus  Deus  omnipotens,  Pater  et  Filius  et  Spi- 
ritus  sanctus,  qui  dicit :  Yigilate  itaque  omni  tempore  oran- 
tes,  ut  digni  habeamini  fugere  omnia  mala,  quae  venlura 
sunt,  et  stare  ante  Filium  hominis.  Et  cum  statis  ad  oran- 
dum ,  dicite:  Pater  noster,  qui  es  in  coelis;  et  adoremus 
eum  puro  cordo.  „Oportet  enim  semper  orare  et  non 
^deficere;"  nam  Pater  tales  quaerit  adoratores.  ^Spiritus 
„est  Deus,  et  eos,  qui  adorant  eum,  in  spiritu  et  veritate 
„oportet  adorare."  Et  ad  ipsum  recurramus,  tanquam  ad 
patrem  et  episcopum  animarum  nostrarum,  qui  dicit:  „Ego 
„sum  pastor  bonus,  qui  pasco  oves  meas,  et  animammeam 
„pono  pro  ovibus  meis."  Omnes  enim  vos  fratres  estis. 
„Patrem  nolite  vocare  vobis  super  terram;  unus  enim  est 
„pater  vester,  qui  in  coelis  est.  Nec  vocemini  magistri; 
^unus  enim  est  magister  vester,  qui  in  coelis  est.  Si  man- 
^seritis  in  me,  et  verba  mea  in  vobis  manserint,  quod- 
-cunque  volueritis,  petetis,  et  fiet  vobis.  Ubicunque  sunt 
.,duo  vel  tres  congregati  in  nomine  meo,  ibi  sum  inmedio 
^eorum.  Ecce  ego  vobiscum  sum  usque  ad  consumationem 
„saeculi.  Verba,  quae  locutus  sum  vobis,  spiritus  et  vita 
„sunt.  Ego  sum  via,  veritas  et  vita.''  Teneamus  ergo 
veram  viam,  vitam  et  doctrinam  et  sanctum  eius  evange- 
lium ,  qui  dignatus  est  pro  nobis  Patrem  suum  et  nomen 
eius  nobis  manifestare,  dicens :     „Pater,  manifestavi  nomen 


S.  Francisci  Assisiatis  oporum  pars  !l.  G9 

„luum  hominibus,  quos  dedisti  mihi,  quia  verba,  quae  de- 
„disti  mihi,  dedi  eis;  et  ipsi  acceperunt  et  cognoverunt 
„vere,  quia  a  te  exivi,  et  crediderunt,  quia  tu  me  misisti. 
„Ego  pro  eis  rogo,  non  pro  mundo,  sed  pro  his,  quos 
„dedisti  mihi  in  nomine  tuo,  ut  sint  unum,  sicut  et  nos. 
„Haec  loquor  in  mundo,  ut  habeant  gaudium  in  semetipsis. 
„Ego  dedi  eis  sermonem  tuum,  el  mundus  eos  odio  habuit, 
„quia  non  sunt  de  mundo,  sicut  et  ego  non  sum  de  mundo. 
„Non  rogo,  ut  tollas  eos  de  mundo,  sed  ut  serves  eos  a 
„malo.  Sanctifica  eos  in  veritate.  Sermo  tuus  veritas  est. 
„Sicut  tu  me  misisti  in  mundum,  et  ego  misi  eos  in  mun- 
„dum,  et  pro  eis  sanctifico  meipsum,  ut  sint  ipsi  sancti- 
„ficati  in  veritate.  Non  enim  pro  eis  rogo  tantum,  sed 
„pro  eis,  qui  credituri  sunt  propler  verba  eorum  in  me, 
„ut  sint  conjuncti  in  unum,  et  cognoscat  mundus ,  quia  tu 
„me  misisti,  et  diloxisti  eos,  sicut  me  dilexisti.  Notum 
„faciam  eis  nomen  tuum,  ut  dilectio,  qua  dilexisti  me,  in 
„ipsis  sit,  et  ego  in  ipsis.  Pater,  quos  dedisti  mihi ,  volo, 
„ut  ubi  ego  sum,  et  illi  sint  mecum  et  videant  claritatem 
„tuam  in  regno  tuo." 


CAPUT  1[XIII. 

©rotio  ati  Bciim  eiuc  rjratiarum  actiO;  at()uc  ab 
fratrce  crl)ortatio. 

Omnipotens,  sanctissime,  altissimc  et  sunmie  Deus, 
Pater  sancte  et  juste  Domine,  rex  coeli  et  terrae,  propter 
temetipsum  gralias  aginuis  tibi,  quod  per  sanctam  volunta- 
tem  luam  et  per  unicum  Filium  tuum  et  Spiritum  sanctum 
creasti  onmia  spirilmilia  et  corporalia  et  nos  ad  imagincm 
tuain  ct  simililudinem  factos  in  paradiso  posuisti,  et  per 
culpam  nostram  cecidimus.     Et  gratias   agimus   tibi.   quia, 


"SO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

sicut  per  Filiiim  tiium  nos  creasti,  sic  per  istam  dilectionem 
tuam,  qua  dilexisti  nos ,  ipsum  verum  Deum  et  verum  ho- 
minem  ex  gloriosa  semper  virgine  beatissima  sancta  Maria 
nasci  fecisti  et  per  crucem  et  sanguinem  et  mortem  ipsius 
nos  captivos  redimere  voluisti.  Et  gratias  agimus  tibi,  quia 
ipse  Filius  tuus  iterum  venturus  est  in  gloria  majestatis 
suae  mittere  maledictos,  qui  poenitentiam  non  egerunt  et 
te  non  cognoverunt,  in  ignem  aeternum  et  dicere  omnibus, 
qui  te  cognoverunt  et  adoraverunt  et  tibi  servierunt  in 
poenitentia:  ,,Venite  benedicti  Patris  mei,  percipite  regnum, 
„quod  vobis  paratum  est  ab  origine  mundi."  Et  quia  om-j 
nes,  miseri  et  peccatores,  non  sumus  digni  nominare  te,l 
suppliciter  exoramus,  ut  Dominus  noster  Jesus  Christus 
Filius  tuus  dilectus ,  in  quo  tibi  bene  complacuit ,  una  cum 
Spiritu  sancto  Paraclito  gratias  agat  tibi  sicut  tibi  et  ipsis 
placet  pro  omnibus,  qui  tibi  semper  sufficit  ad  omnia,  per 
quem  tanta  nobis  fecisti,  alleluja.  Et  gloriosam  matrem 
beatissimam  Mariam  semper  virginem,  beatum  Michaelem, 
Gabrielem ,  Raphaelem  et  omnes  choros  beatorum  spiri- 
tuum ,  serapliim ,  cherubim  ,  thronorum  ,  dominationum  , 
principatuum  et  potestatum,  virtutum,  angelorum,  archan- 
gelorum,  b.  Joannem  Baptistam,  Joannem  Evangehstam, 
Petrum,  Paulum  et  beatos  patriarchas  et  prophetas,  inno- 
centes,  apostolos ,  evangelistas ,  discipulos,  martyres,  con- 
fessores,  virgines,  beatos  Eliam  et  Enoch  et  omnes  sanctos, 
qui  fuerunt,  erunt  et  sunt,  propter  tuum  amorem  humi-( 
liter  deprecamur,  ut,  sicut  tibi  placet,  pro  his  tibi  gra-l 
tias  referant  summo  Deo,  vero,  aeterno  et  vivo,  cum  Filio 
tuo  beatissimo  Domino  Jesu  Christo  et  Spiritu  sancto  Para- 
clito  in  saecula  saeculorum,  amen,  alleluja.  Et  Domino  Deo 
universos  intra  sanctam  ecclesiam  catholicam  et  apostolicam 
servire  volentes,  et  omnes  sequentes  ordines,  sacerdotes. 
diaconos,  subdiaconos,   acolythos  et  exorcistas,  lectores  et 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  Sl 

ostiarios  et  omnes  clericos,  universos  religiosos  et  univer- 
sas  religiosas,  omnes  pueros  et  parvulos,  pauperes  et  ege- 
nos,  reges  et  principes,  laboratores  et  agricolas,  servos  et 
dominos,  omnes  virgines,  continenles  et  maritatas,  laicos 
masculos  et  feminas ,  omnes  infantes,  adolescentes,  juvenes 
et  senes,  sanos  et  infirmos,  omnes  pusillos  et  magnos  et 
omnes  populos,  tribus  et  linguas  et  omnes  nationes  et  om- 
nes  liomines  ubique  terrarum,  qui  sunt  et  erunt,  humiliter 
rogamus  et  snpplicamus  nos  omnes  fratres  minores  servi  in- 
utiles,  ut  omnes  in  vera  fide  et  poenitentia  perseveremus, 
quia  alitcr  nullus  salvari  potest.  Omnes  diligamus  ex  toto 
corde,  ex  tota  anima,  ex  tota  mente  et  fortitudine,  ex  toto 
intellcctu  et  ex  omnibus  viribus,  toto  nisu,  toto  affectu,  totis 
visccribus,  totis  desideriis  et  voluntatibus  Pominum  Deum, 
qui  tolum  corpus,  totam  animam,  totam  vitam  dedit  et  dat 
omniI)us  nobis,  qui  nos  creavit  et  rcdemit  et  sola  sua  mi- 
sericordia  salvavit,  qui  nobis  miserabilibus  et  miseris,  putri- 
dis  et  foetidis,  ingratis,  ignaris  et  malis  omnia  bona  fecit  et 
facit.  Nihil  ergo  aliud  desideremus,  nihil  aliud  velimus, 
nihil  aliud  placeat  et  delectet  nos,  nisi  creator  et  redemp- 
tor  et  salvator  noster,  solus  et  verus  Deus,  qui  est  plenum 
bonum,  omne  bonum,  totum  bonum,  verum  et  summum  bo- 
num,  qui  solus  est  bonus,  pius  et  mitis,  suavis  et  dulcis, 
qui  solus  est  sanctus,  justus,  vcrus  et  rectus,  qui  solus  est 
benignus,  innocens,  mundus,  a  quo,  per  quem  et  in  quo 
est  omnis  venia,  omnis  gratia,  omnis  gloria  omnium  poeni- 
tenlium  et  justorum,  onmium  beatorum  in  coelis  congauden- 
tium.  Nihil  ergo  impcdiat,  nihil  separet,  nihil  inlcrpellet. 
Utique  nos  omnes  onmi  loco,  omni  hora  et  omni  tempore, 
quotidie  et  continue  credanuis  veraciter  et  humiliter  et  in  cor- 
de  teneamus,  et  amcnuis,  honorcnuis,  adorcmus,  scrviamus, 
laudcmus  ct  bcnedicamus,  gloriliccnuis  et  supcrexallcmus, 
imaffnilicemus    ct    «xratias   aoamus   altissimo    ct    sumnio  Dco 


7  2  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  11. 

aeterno  et  trinitati  et  imitati,  Patri  et  Filio  et  Spiritiii  sancto 
creatori  omnium ,  in  se  credentium  et  sperantium  et  diligen- 
tium  eum,  qui  sine  initio  et  sine  fnie,  immutabilis  et  invi- 
sibilis,  inenarrabilis ,  ineffabilis,  incomprehensibilis,  investi- 
gabilis,  benedictus,  laudabilis,  gloriosus,  superexaltatus 
sublimis ,  excelsus,  suavis,  amabilis,  delectabilis  et  totu« 
semper  super  omnia  desiderabilis  in  saecula  saeculorum. 

(I3ii)Drtatio  ab  fratrfs. 

In  nomine  Dei  omnipotentis  rogo  omnes  fratres,  u 
addiscant  tenorem  et  sensum  eorum,  quae  in  ista  vita  a( 
salutem  animae  nostrae  scripta  sunt,  et  ista  frequenter  ac 
memoriam  reducant.  Et  exoro  Deum,  ut  ipse,  qui  est  om- 
nipotens,  trinus  et  unus,  benedicat  omnes  docentes,  addis- 
centes,  recordantes  et  operantes  ista,  quoties  repetunt,  qua( 
ibi  ad  salutem  nostram  scripta  sunt.  Et  deprecor  omnc! 
cum  osculo  pedum,  ut  multum  diligant,  custodiant  et  repo- 
nant,  et  ex  parte  Dei  omnipotentis  et  domini  Papae  et  pei 
obedientiam  ego  Franciscus  firmiter  praecipio  et  injungo,  u 
ex  his,  quae  in  ista  vita  scripta  sunt,  nullus  minuat  vel  ii 
ipsa  scriptum  aliquod  desuper  addat,  nec  aliam  regulan 
fratres  habeant.  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto,  si- 
cut  erat  in  principio  et  nunc  et  semper  et  in  saecula  sae- 
culorum,  amen. 


■-=3>i:  &-0-<&^'^=- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  98 

Seciiuda  rcgiila  b,  patiis  Fraiicisci  pro 
fratribus  miiioribus  instituta, 

Fralrcs,  brcvi  tcmporc  in  univcrsas  Ualiac  urbcs  rtiffusi  a. 

121}).  in  rcnioliorcs  cliam  ct  (Usjunctissimas  tcrras  missi  fuc- 

rant.     Scd  cum  vita  corum  nimis  mira  vidcrctur,   ncquc 

fctiam  posscnt  approbantcs  profcrrc  pontificum  Uttcras,  mag- 

nas  habcbant  in  iUis  tcrris  suspitioncs  atquc  cx  Gcrmania 

jct  Uungaria  tanquam  liacrctici  ct  infldclcs  ctiam  cjccti  crant, 

IQuam  ob  rcm  Franciscus,  totus  in  co,  ut  ordincm  stabiiirct, 

jiUam,  quam  supra  tradidimus  rcgulam,  quac  pcr  Jnnoccn- 

[tium  vcrbis  tantum  conlirmata  fucrat,  Uonorio  papac,  cjus 

sncccssori,   itcrum  proponcrc  voluit,  ut  nunc  cliam  littcris 

pontiflcis   in  pcrpctuum    flcrct   rata   fratrcsquc    ab    omni 

calumnia  libcrarcntur.    Scd  tunc  a  Dco  cdoctus  cst,  ut  rc- 

gulam  isttim,  quac  nil  nisi  compositio  quacdam  crat  locorum 

cvangclicorum,  primnm  coarctarct.    Quo  facto  liacc  brcvior 

fib  omnibus  fratribus  rcccpta  ct  ab  llonorio  approbata 

cst,  ct  hacc  sccunda  cst,  quam  fratrcs  minorcs 

sccuti  suut  ct  scquuutur. 

3n  nomiiic  Domini  inci^)it  rc(]ula  ct  Dita  fratrum 

miuorum. 

CAPrx  I. 

Rcgiila  et  vita  fratrum  niinoriim  hacc  est,  scilicet 
[Dommi  nostri  Jcsii  Christi  sanctum  evangclium  obscrvare 
vivendo  in  obcdicntia,  sinc  proprio  et  in  castilale.  Fratcr 
Franciscus  promittil  obcdicntiam  ct  rcvercntiam  d.  papae 
iHonorio  ac  succcssoribus  ejus  canonice  intrantibus  et  eccle- 
siae  Romanae.  Et  ahi  fratres  tcncantur  fratri  Francisco  et 
ejus  succcssoribus  obcdire. 

4 


■?  J:  S.  Francisci  Assisiatis  opernin  pars  II. 

CAPIJT  II. 

Dc  1)16,   qui  miuni  nitam  ietam  accipere,  ct  qimlitcr 

rccipi  ticbcant. 

Si  qui  voluerint  hanc  vitam  accipere  et  yenerint  ad 
fratres  nostros ,  mittant  eos  ad  suos  ministros  provinciales, 
quibus  solummodo  et  non  aliis  recipiendi  fratres  licentia 
concedatur.  Ministri  vero  diligenter  examinent  eos  de  fide 
catliolica  et  de  ecclesiasticis  sacramentis.  Et  si  haec  omnia 
credant  et  velint  ea  fideliter  confiteri  et  usque  in  fiiiem 
fa'miter  observare  et  uxores  non  habent  vel,  si  habent,  et 
jam  monasterium  intraverint  uxores,  vel  licentiam  eis  dede- 
rint  auctoritate  dioecesani  episcopi,  voto  continentiae  jam 
emisso,  et  illius  sint  aetatis  uxores,  quod  non  possit  de  eis 
oriri  suspicio,  dicant  illis  verbum  sancti  evangeiii,  quod 
vadant  et  vendant  omnia  sua  et  ea  studeant  pauperibus 
erogare,  quod  si  facere  non  potuerint,  sufficit  eis  bona  vo- 
luntas.  Et  caveant  fratres  et  eorum  ministri,  ne  soliciti 
sint  de  rebus  suis  temporalibus ,  ut  Ubere  faciant  de  rebus 
suis,  quidquid  Dominus  inspiraverit  eis.  Si  tamen  consilium 
requiratur,  licentiam  habeant  ministri  mittendi  eos  ad  ali- 
quos  Deum  timentes,  quorum  consilio  bona  sua  pauperibus. 
erogentur.  Postea  concedant  eis  pannos  probationis,  vide-^ 
licet  duas  tunicas  sine  caputio  et  cingulum  et  braccas  el 
caparonem  usque  ad  cingulum,  nisi  eisdem  iriinistris  aliud 
secundum  Deum  aliquando  videatur.  Finito  vero  anno  pro- 
bationis  recipiantur  ad  obedientiam,  promittentes,  vitam 
istam  semper  et  regulam  observare.  Et  nullo  modo  licebil: 
eis  de  ista  religione  exire,  juxta  mandatum  domini  Papae. 
quia  secundum  sanctum  evangelium  ,,nemo  mittens  manurr 
ad  aratrum  et  aspiciens  retro  aptus  est  regno  Dei."  Et  illi' 
qui  jam   promiserunt    obedientiam,    habeant   unam   tunicair 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  11.  3  5 

cum  capiitio  et  aliam  sinc  caputio,  qui  voluerint  habere. 
Et  qui  necessitatc  coguntur,  possint  portare  calceamenta. 
Et  fratres  omnes  vestimentis  vilihus  induantur  et  possint  ea 
repeciare  de  saccis  et  aliis  peciis  cum  benedictione  Dei.  Quos 
moneo  et  exhortor,  ne  despiciant  neque  judicent  homines, 
quos  viderint  mollibus  vestimentis  et  coloratis  indutos ,  uti 
cibis  et  potibus  delicatis,  sed  magis  unusquisque  judicet  et 
despiciat  semetipsum. 

CAPUT  III. 

Wt  Umno  officio  ti  jcjunto ,  ct  (|uomot)o  frotrcs  xxt 
bfbraitt  pcr  nuintium* 

Clerici    faciant    divinum    oflicium    secundum    ordinem 

sanctae  Romanae  ecclesiae  excepto  psalterio,  ex  quo  habere 

poterunt  breviaria.     Laici  vero  dicant  viginti  quatuor  „Pa- 

I  ter  noster"  pro  ]\Iatutino,  pro  Laudibus  quinque,  pro  Prima, 

Tertia,  Sexta,  Nona,  pro  qualibet  istarum  septem,  pro  Ves- 

Iperis  autem  duodecim,    pro    Completorio   septem    et    orent 

pro  defunctis.     Et  jejunent  a  festo  omnium  sanctorum  usque 

1  ad  Nativitatem  Domini.     Sanctam  vero  Quadragesimam,  quae 

lincipit  ab  Epiphania  usque  ad   continuos   quadraginta   dies , 

|quam  Dominus  suo  sancto  jejunio  consecravit,  qui  volunta- 

rie  eam  jejunant,   benedicti  sint  a  Domino  ,    et  qui  nolunt, 

non  sint  astricti,   sed   aliam   usque  ad  Resurrectionem»  Do- 

mini  jcjunent.      Aliis    autem  temporibus  non  teneantur  nisi 

sexta  feria  jejunare.     Tempore  vero  manifcstae  necessitatis 

non    teneanlur    fratres   jejunio   corporali.      Consulo   vero, 

moneo  et  exhorlor    fratres  meos    in  Domino  Jesu  Christo  , 

ut,  quando  vadunt  per  mundum,    non    litigent   neque   con- 

tendant  verbis  nec  alios  judicent,  scd  sint  mites,  pacifici  et 

modesti ,  mansueli  et  humiles,   honeste  loquentes  omnibus. 

sicut   decet.       Et    non    debeant    equitarc,    nisi    manifesta 


"SO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars    II. 

necessilate  vel  infirmitate  cogantur.  „In  quamcunque  do- 
„mum  intraverint,  primum  dicant :  Pax  huic  domui;"  el 
secundum  sanctum  evangelium  ^de  omnibus  cibis,  qui  appo- 
j.nuntur  eis,  liceat  manducare." 


CAPIJT  IV. 

©uob  fratoe»  non  ncipiant  pmmiam. 

Praecipio  firmiter  fratribus  universis,  ut  nullo  modo 
denarios  vel  pecuniam  recipiant  per  se  vel  per  interposi- 
tam  personam.  Tamen  pro  necessitatibus  infirmorum  et 
aliis  fratribus  induendis  per  amicos  spirituales  ministri  tan- 
tum  et  custodes  solicitam  curam  gerant,  secundum  loca  et 
tempora  et  frigidas  regiones,  sicut  necessitati  viderint  ex- 
pedire,  eo  semper  salvo,  ut,  sicut  dictum  est,  denarios  vel 
peaniiam  non  recipiant. 

CAPUT  V. 

3f  mob0  laborantJi. 

Fratres  illi,  quibus  gratiam  dedit  Dominus  laborandi, 
laborent  fideliter  et  devote  ita,  quod  excluso  otio  animae 
inimico  sanctae  orationis  et  devotionis  spiritum  non  extin- 
guant,  cui  debent  caetera  temporalia  deservire.  De  mer-' 
cede  vero  laboris  pro  se  et  suis  fratribus  corporis  neces^ 
saria  recipiant,  praeter  denarios  vel  pecuniam,  et  hoc  hu- 
militer,  sicut  decet  servos  Dei  et  paupertatis  sanctissimae. 
sectatores. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  7  7 

€APUT  VI. 

Cffluot)  niljil  eibi  approprient  fratrfs^  ti  be  ekemo5t)na 
pctenba  et  tie   fratribne»  infirmis. 

Fratres  nihil  sibi  approprient,  nec  (lomiim  nec  locum 
nec  aliquam  rem,  secl  tanquam  peregrini  et  advenae  in  hoc 
saeculo,  in  paupertate  et  humilitate  Dominp  famulantes, 
vadant  pro  eleemosyna  confidenter.  Nec  oportet  eos  vere- 
cundari,  quia  Dominus  pro  nobis  se  fecit  pauperem  in  hoc 
mundo.  Haec  est  illa  celsitudo  altissimae  paupertatis,  quae 
vos  charissimos  fratres  meos  haeredes  et  reges  regni  coe- 
lorum  instituit,  pauperes  rebus  fecit ,  virtutibus  sublimavit. 
Haec  sit  portio  vestra ,  quae  perducit  in  terram  viventium, 
cui,  dilectissimi  fratres,  totaliter  inhaerentes  nihil  aliud  pro 
nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi  in  perpetuum  sub  coelo 
habere  velitis.  Et  ubicunque  sunt  et  se  invenerint  fratres, 
ostendant  se  domeslicos  invicem  inter  se ,  et  secure  mani- 
festet  unus  alleri  necessitatem  suam,  quia,  si  mater  nutrit 
et  diligit  fdium  suum  carnalem,  quanto  diligentius  debet 
quis  diligcre  et  nutrire  fratrem  suum  spiritualem?  Et  si 
quis  eorum  in  indrmilatem  ceciderit ,  alii  fratros  debent  ei 
servire,  sicut  vellent  sibi  serviri. 

CAPIJT  TII. 

Bc  potnitcntia  fratribns  ^icccantibne  im|)oncnt)a. 

Si  quis  fratrum  insligante  inimico  morlaliter  peccave- 
rint,  pro  illis  pi^ccalis,  de  quibus  ortliiialum  fuorit  inter 
fralros,  ut  recurralur  ad  solos  minislros  provinciidos,  tenean- 
tur  praodicti  fratros  ad  eos  recurrere,  quam  oilius  poterunt 
sine  mora.     Ipsi  voro  ministri,  si  presbyteri  sunt,  cum  mi- 


?  8  S.  Francisci  Assisiatis  openim  pars  II. 

sericordia  injungant  illis  poenitentiam;  si  vero  presbyteri 
non  sunt,  injungi  faciant  per  alios  sacerdotes  ordinis,  sicut 
eis  secundum  Deum  melius  videbitur  expedire.  Et  cavere 
debent,  ne  irascantur  et  conturbentur  propter  peccatum  ali- 
cujus,  quia  ira  et  conturbatio  in  se  et  in  aliis  impediunt 
charitatem. 

CAPUT  VIII. 

Bt  tkctmu  gentralis  ministvt  Ijiijue  fraternitatis  tt 
^t  capitnlo  Ptnkco&tt^. 

Universi  fratres  unum  de  fratribus  istius  religionis  te- 
neantur  semper  habere  generalem  ministrum  et  servum 
totius  fraternitatis,  et  ei  teneantur  firmiter  obedire.  Qm 
decedente  electio  successoris  ilat  a  ministris  provincialibus 
et  custodibus  in  capitulo  Pentecostes,  in  quo  provinciales  mi- 
nistri  teneantur  semper  insimul  convenire,  ubicunque  a  generali 
ministro  fuerit  constitutum.  Et  hoc  semel  in  tribus  annis 
vel  ad  alium  terminum  majorem  vel  minorem,  sicut  a  prae- 
dicto  ministro  fuerit  ordinatum.  Et  si  aliquo  tempore  ap- 
pareret  universitati  ministrorum  provincialium  et  custodum 
praedictum  ministrum  non  esse  sufficientem  ad  servitium  et 
communem  utilitatem  fratrum,  teneantur  praedicti  fratres, 
quibus  electio  data  est,  in  nomine  Domini  alium  sibi  eligere 
in  custodem.  Post  capitulum  vero  Pentecostes  ministri  et 
custodes  possint  singuli ,  si  voluerint  et  eis  expedire  vide- 
bitur ,  eodem  anno  in  suis  custodiis  semel  fratres  suos  ad 
capitulum  convocare. 

CAPUT  IX. 

^t  praftiicatoribu$, 

Fratres  non  praedicent  in  episcopatu  alicujus  episcopi, 
€um    ab   60   illis   fuerit    contradictum.      Et  nullus    fratrum 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars    II.  59 

popiilo  peniliis  aiideat  praedicare,  nisi  a  ministro  generali 
Ihujus  fraternitatis  fuerit  exarninatus  et  approbatus  et  ab  eo 
|of(i('iuin  sibi  praedicationis  concessum.  Moneo  quoque  et 
exliortor  eosdein  fratres,  ut  in  praedicatione,  quam  faciunt, 
sint  examinata  et  casta  eorum  eloquia  ad  utilitatem  et  aedi- 
ficationem  populi,  annuntiando  eis  vitia  et  virtutes,  poenam 
et  gloriam,  cum  brevitate  sermonis,  quia  verbum  abbrevia- 
tum  fecit  Dominus  super  terram. 

CAPtJT  X. 

De  otimonitione  ti  cormtione  fratrnm. 

Fratres,  qui  sunt  ministri  et  servi  aliorum  fratrum, 
visitent  et  moneant  fratres  suos  et  liumiliter  et  charitative 
corrigant  eos,  non  praecipientes  eis  aliquid,  quod  sit  contra 
animam  suam  et  regulam  nostram.  Fratres  vero,  qui  sunt 
subdili,  recordentur,  quod  propter  Deum  abnegaverunt  pro- 
prias  voluntates.  Unde  firmiter  praecipio,  ut  obediant  suis 
ministris  in  omnibus,  quae  promiserunt  Domino  observare, 
et  non  sunt  contraria  animae  suae  et  regulae  nostrae.  Et 
ubicunque  sunt  fralres,  qui  scirent  et  cognoscerent  se  non 
posse  rcgulam  spirilunliter  observare,  ad  suos  ministros 
debeant  et  possinl  recurrere.  Ministri  vero  charitative  et 
benigne  eos  recipiant  et  tantam  famiiiaritatem  habeant  circa 
ipsos  ,  ut  dicere  possint  eis  et  facere ,  sicut  domini  servis 
suis.  Nam  ita  debet  esse,  quod  minislri  sint  servi  omnium 
fralrum.  Moneo  vero  et  exhortor  in  Domino  Jesu  Christo, 
ut  caveant  fratres  ab  onmi  superbia,  vana  gloria,  invidia, 
avaritia,  cura  et  soliciludine  hujus  saeculi,  (lelractione  et 
murmuratione,  et  non  curent  nescientes  litteras  lilteras  dis- 
cere,  sed  attendant ,  quod  super  omnia  desiderare  debent 
hahore  spiritum  Domini  et  sanctam  ejus  operationem,  orare 
seinper    ad    euin    puro    corde    et    habere    humilitatem    et 


SO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

patientiam  in  persecutione  et  in  infirmitate  et  diligere  eos, 
qui  nos  perse((uuntur ,  reprehendunt  et  arguunt ,  quia  dicit 
Dominus:  „Diligite  inimicos  vestros  et  orate  pro  per- 
..sequentibus  et  calumniantibus  vos.  Beati,  qui  persecutio- 
„nem  patiuntur  propter  justitiam,  quoniam  ipsorum  est 
„regnum  coelorum.  Qui  autem  perseveraverit  usque  in 
.,fmem,  hic  salvus  erit." 

CAPUT  XI. 

CHitoti  fxain^  11011  inpcbiantur  monastma  moitadjarum/ 

i 

Praecipio  firmiter  fratribus  universis ,  ne  habeant  sus-' 
pecta  consortia  vel  consilia  mulierum  et  ne  ingrediantur 
monasteria  monacharum,  praeter  illos,  quibus  a  sede  apos-i 
tolica  concessa  est  licentia  specialis.  Nec  fiant  compatres 
virorum  vel  mulierum,  ne  hac  occasione  inter  fratres  vel 
de  fratribus  scandalum  oriatur. 

CAPIJT  XII. 

De  (nntibu^  intcr  Sarraccnos  ct  alios  infiticlcs. 

Ouicunque  fratrum  divina  inspiratione  voluerint  ire 
inter  Sarracenos  et  alios  infideles,  petant  inde  licentiam  a 
suis  ministris  provincialibus,  ministri  vero  nullis  eundi  licen- 
tiam  tribuant ,  nisi  eis,  quos  viderint  esse  idoneos  ad  mit- 
tendum.  Ad  haec  per  obedientiam  injungo  ministris,  ut 
petant  a  domino  Papa  unum  de  sanctae  Romanae  ecclesiae 
Cardinalibus ,  qui  sit  gubernator,  protector  et  corrector 
hujus  fraternitatis,  ut  semper  subditi  et  subjecti  pedibus 
ejusdem  sanctae  ecclesiae,  stabiles  in  fide  catholica,  pau- 
pertatem  et  humililatem  et  sanctum  evangelium  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  quod  firmiter  promisimus,  observeums. 


S.  Francisci  Assisialis  openim  pars  U.  Sl 

Laudes  secundac  rcgulae  fratrum  minorum 
a  !)•  patre  prolatae. 

Fratres  mei  et  filii  charissimi,  praeclare  nobiscum  actum 
est  in  concessione  liujiis  regulae.  Haec  enim,  quae  nobis 
proponitur,  liber  est  vitae,  spes  salutis,  arrha  gloriae,  me- 
dulla  e\  angelii,  via  crucis ,  status  perfectionis ,  clavis  para- 
(iisi,  pactum  aeterni  foederis.  Nemo  vestrum  est,  qui  igno- 
ret,  quantum  emolumenti  conferat  nobis  sacra  religio,  cum 
3oIIuctator  et  adversarius  noster  ad  omnes  dolos  vel  cogi- 
andos  vel  explicandos  mirus  sit  artifex  atquc  omnia,  quae 
locere  possunt,  pro  laqueis  habcat,  unde  quamplures ,  nisi 

eligionis  beneficio  muniti  essent,  in  summum  discrimen 
idduxisset.  Hanc  ergo  vestram  regulam  scilote  omnes,  et 
n  alleviatione  tacdii  et  memoria  praestiti  juramenti,  cum 
ntcriori  hominc  dc  ea  confabulamini,  cum  intcntione  eam 
idiiuplcndi  scmpcr   prae   oculis   portate ,  imo   et   cum   ipsa 

ebctis  mori. 


-=^0^^= — 


Rcgula,  quain  s.  Clarae  sanctimonialibus 
I).  Franciscus  conscripsit. 

Eadcm  ferc  cst  nmtaiKlis  iiuitatis  hiijus  rc^ulac  sumina^ 

quac  fratrum. 

CytPUT  I. 

In  nomine  Domini,  ainen.     Incipit  rcgula  et  forma  vitae 

l>rdinis  sororum  paupcrum,  quae  quidcm  cst  sanctum  evan- 

elium  Domini  noslri  Jesu  Christi  observare  vivcndo  in  obe- 

ientia,  sine  proprio  et  in  castitate.     Clara  indigna   ancilla 


82  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

€liristi  promittit  oiiedientiam  et  reverentiam  domino  papae 
Innocentio  ac  successoribus  ejus  canonice  iiitrantibus  e1 
€cclesiae  Ronianae.  Et  sicut  in  principio  conversionis  suae 
una  cum  sororibus  suis  promisit  obedientiam  fratri  Francisco. 
ita  eandem  promittit  inviolabiliter  observare  successoribus  suis. 
Et  «liae  sorores  teneantur  semper  successoribus  fratris  Fran- 
cisci  et  sorori  Clarae  et  aliis  abbatissis  canonice  electis  ei 
succedentibus  obedire. 

CAPUT  O. 

(CuQlitcr  rrcipi  bfbeant. 

Si  qua  divina  inspiratione  venerit  ad  sorores  volens 
vitam  istam  accipere,  abbatissa  sororum  omnium  consensum 
requirere  teneatur.  Et  si  major  pars  consenserit,  habita 
licentia  domini  Cardinalis  protectoris  possit  eam  recipere. 
Et  si  recipiendam  viderit,  diligenter  examinet  eani  vel  exa- 
minari  faciat  de  fide  cattiolica  et  ecclesiasticis  sacramentis. 
Et  si  haec  omnia  credat  et  velit  ea  fidehter  confiteri  et  us- 
que  in  fmem  firmiter  observare  et  virum  non  habeat,  vel, 
si  habet,  et  jam  religionem  intravit  auctoritate  dioecesani 
episcopi,  voto  continentiae  jam  emisso,  aetate  autem  lon- 
gaeva  vel  infirmitate  ahqua  seu  fatuitate  ab  hujusmodi  ob-j 
servantia  non  impediente,  dihgenter  exponat  ei  tenorem 
hujusmodi  vitae.  Et  si  idonea  fuerit,  dicatur  ei  verbum 
sancti  evangehi,  quod  vadat  et  vendat  omnia  sua  et  ea  stu- 
deat  pauperibus  erogare.  Quod  si  facere  non  potuerit, 
sufficit  ei  bona  voluntas.  Et  caveant  abbatissa  et  ejus  so- 
rores,  ne  sohcitae  sint  de  rebus  suis  temporahbus,  ut  hbere 
faciat  de  rebus  suis,  quidquid  Dominus  inspiraverit  ei.  Si 
tamen  consihum  requiratur,  mittant  eam  ad  ahquos  discretos 
et  Deum  timentes,  quorum  consiho  bona  sua  pauperibus 
erogentur.     Postea  capiUis  tonsis   in  rotundum  et  deposito 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pai^s  If.  83 

habitii  saeculari,  concedant  ei  tres  timicas  et  mantellum. 
Deinceps  extra  monastcrium  sine  utili,  manifesta  et  proba- 
bili  causa  eidem  exire  non  liceat.  Finito  vero  anno  pro- 
bationis  recipiatur  ad  obedienliam,  promittens  vitam  et  for- 
mam  hujus  paupertatis  in  perpetuum  observare.  Nulla  infra 
tempus  probationis  veletur.  Mantella  etiam  possint  sorores 
habere  pro  alleviatione  et  honestate  servitii  et  laboris.  Ab- 
batissa  vero  de  vestimentis  discrete  eis  provideat  secundum 
qualitates  personarum  et  loca  et  tempora  et  frigidas  regiones, 
sicut  necessitati  viderit  expedire.  Juvenculae  in  monasterio 
receptae  infra  tempus  aetalis  legitimae  tondeantur  in  rotun- 
dum,  et  deposito  habitu  saeculari  induantur  panno  religioso, 
sicut  visum  fuerit  abbatissae.  Cum  vero  ad  aetatem  legi- 
timam  pervenerint,  indutae  juxta  forrnam  aliarum  faciant 
professionem  suam  et  tam  ipsis,  quam  aliis  novitiis  abba- 
tissa  solicite  magistram  provideat  de  discretioribus  totius 
monasterii,  quae  insancta  conversatione  et  honestis  moribus 
jiLxta  formam  professionis  sororum  eas  diligenter  informet. 
In  examinatione  et  receptione  sororum  servientium  extra 
monasterium  servetur  forma  praedicta,  quae  possunt  portare 
calceamenla.  Nulla  cum  sororibus  residentiam  faciat  in 
monasterio,  nisi  recepta  fuerit  secundum  formam  hujus  pro- 
fessionis.  Et  amore  sanctissimi  et  dilectissimi  pueri  Jesu 
pau[)erculis  pannis  involuti,  in  praesepio  reclinati,  et  sanc- 
tissimae  matris  ejus  monco,  deprecor  et  exhortor  sorores 
imeas,  ut  vestimentis  semper  vilibus  induantur. 

CAPrx  III. 

'  Hc  btDiito  officio  ti  jfjunio,  (t  quotice  couimuniccnt. 

Sororcs  litteratae  faciant  divinum  oOlcium  secundum 
consuctudinem  fratrum  minorum,  ex  quo  potuerint  habere 
breviaria,  legendo  sine  cantu.     Et  quae  occasione  rationabili 


8#  S.  Fraticisci  Asslsiatis  operum  pars  II. 

non  possint  aliquando  legendo  dicere  horas  suas,  liceat 
eis,  sicut  aliae  sorores  recitant,  dicere  „Pater  noster." 
Ouae  vero  litteras  nesciunt,  dicant  viginti  quatuor  „Pater 
noster"  pro  Matutino,  pro  Laudibus  quinque,  pro  Priina 
vero,  Tertia,  Sexta,  Nona,  pro  qualibet  istarum  septem,  pro 
Vesperis  autem  duodecim,  pro  Completorio  septem.  Pro 
defunctis  dicant  etiam  in  Vesperis  septem  ^Pater  noster  et 
Requiem  aeternam,"  pro  Matutino  duodecim.  Sorores  litte- 
ratae  teneantur  dicere  officium  defunctorum.  Quando  vero 
aliqua  ex  sororibus  migraverit,  dicant  quinquaginta  „Pater 
noster."  Omni  tempore  sorores  jejunent;  in  Nativitate  Do- 
mini,  quacunque  die  venerit,  bis  refici  possint.  Cum  ado- 
lescentibus  debilibus  et  servientibus  extra  monasterium,  sicut 
videbitur  abbatissae,  possit  misericorditer  dispensari.  Tem- 
pore  vero  manifestae  necessitatis  non  teneantur  sorores 
jejunio  corporali.  Duodecim  vicibus  ad  minus  de  abbatissae 
licentia  confiteantur  in  anno.  Et  cavere  debent ,  ne  alia 
verba  tunc  inserant,  nisi  quae  ad  confessionem  et  salutem 
perlinent  animarum.  Sex  vicibus  communicent,  videlicet  in 
Nativitate  Domini,  in  quinta  feria  majoris  hebdomadae,  in 
Resurrectione  Domini,  in  Pentecoste,  in  Assumptione  beatae 
Virginis  et  in  festo  omnium  sanctorum.  Pro  communicandis 
infirmis  sororibus  capellanis  intus  liceat  intrare. 

CAPUT  IV. 

Dc  dtctione  Qbbatiseac. 

In  electione  abbatissae  teneantur  formam  canonicam 
observare.  Procurent  ipsae  habere  generalem  ministrum 
vel  provincialem  ordinis  fratrum  minorum,  qui  verbo  Dei 
eas  informet  ad  omnimodum  concordiam,  communem  utili- 
tatem  in  electione  facienda ,  et  nulla  eligatur  nisi  professa. 
Et  si  non  professa   eligeretur  vel  aliter  daretur,   ei  non 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  95 

obediant,  nisi  primo  profiteatur  formam  hujus  paupertatis. 
Qua  decedente  electio  alterius  fiat  abbatissae.  Et  si  aliquo 
tempore  appareret  universitati  sororum ,  praedictam  non 
esse  sufficientem  ad  servitium  et  communem  utilitatem  ip- 
sarum,  teneantur  praedictae  sorores  juxta  formam  praedic- 
tam,  quam  citius  poterunt,  aliam  sibi  in  abbatissam  et  ma- 
trem  eligere.  Elccta  vero  cogitet,  quale  onus  in  se  susce- 
perit  et  cui  redditura  est  rationem  de  grege  sibi  commisso. 
Studeat  etiam  aliis  magis  praeesse  virtutibus  et  sanctis  mo- 
ribus,  quam  ex  officio,  ut  ejus  exemplo  provocatae  sorores 
potius  ex  amore  obcdiant,  quam  timore.  De  privatis  amo- 
ribus  caveat,  ne,  dum  in  parte  plus  ddigit,  in  toto  scan- 
dalum  generet.  Consoletur  affliclas.  Sit  etiam  ultimum 
refugium  tribulatis,  ne,  si  apud  eam  remedia  defuerint 
sanitatum,  desperationis  morbus  pracvaleat  in  infirmis.  Com- 
munilalem  servet  in  omnibus ,  praecipue  autem  in  ecclesia, 
dormitorio ,  refectorio ,  infirmaria  et  vestimentis.  Quod  si- 
mili  modo  servare  ejus  vicaria  teneatur.  Semel  in  hebdo- 
mada  ad  minus  ^bbatissa  sorores  suas  teneatur  ad  capitu- 
lum  convocare,  ubi  tam  ipsa,  quam  sorores  de  omnibus  et 
publicis  ofTensis  et  negligentiis  dcbeant  humiliter  confiteri. 
Et  quae  tractanda  sunt  pro  utilitate  et  honestate  monaste- 
rii,  ibidem  conferat  cum  omnibus  sororibus.  Saepe  enim 
Dominus,  quod  melius  est,  minori  revelat.  NuIIum  debitum 
grave  fiat,  nisi  de  comnumi  consensu  sororum  et  manifesta 
necessitate,  et  hoc  per  procuratorem.  Caveat  autem  abba- 
tissa  cum  sororibus  suis,  ne  depositum  aliquod  recipiat  in 
monasterio,  saepe  enim  de  his  turbationes  et  scandala  oriun- 
tur.  Ad  conservandam  autem  unitatem  nuituae  dilectionis 
et  pacis  de  communi  consensu  onmium  sororum  omnes 
officiales  monasterii  eligantur.  Et  eodem  modo  octo  ad 
minus  sorores  de  discretioribus  eligantur,  quarum  in  his, 
quae   forma  vitae   sororum  requirit,  abbatissa   semper  uti 


§6  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

consilio  teneatur.  Possint  etiam  sorores  et  debeant,  si  eis| 
utile  et  expediens  videatur,  officiales  et  discretas  aliquando 
removere  et  alias  loco  ipsarum  eligere. 

CAPUT  \r. 

Ht  sili^ntio  tt  ntotio  loqittnbt  ab  locutorium  ti 
ati  cxatm, 

Ab  hora  Completorii  usque  ad  Tertiam  sorores    silen- 
tium    teneant ,     exceptis    servientibus    extra    monasterium. 
Sileant  etiam  continue  in  ecclesia,  dormitorio,  et  in  refec- 
torio  tantum,  dum  comedunt,  praeterquam  in  infirmaria ,  in| 
qua  pro  recreatione   et   servitio    infirmarum  loqui    discretel 
semper  sororibus  liceat.     Possint  etiam  semper   et  ubiquej 
breviter  submissa  voce,  quod  necesse  fuerit,  insinuare.    Non 
liceat  sororibus    loqui    ad   locutorium  vel   ad   cratem   sinej 
licentia  abbatissae  vel  ejus  vicariae.     Et  licentiatae  adlocu-i 
torium  loqui  non  audeant,    nisi  praesentibus  et  audientibus 
duabus  sororibus.     Ad  cratem  vero  non  praesumant  acce- 
dere,  nisi  praesentibus  ad  minus  tribus  per  abbatissam  vel 
ejus  vicariam  assignatis  de  illis  discretis,  quae  sunt  electae'! 
ab  omnibus  sororibus  pro    consilio   abbatissae.     Hanc   far- 
mam  loquendi  teneantur  pro  posse  abbatissa  et  ejus  vicaria 
observare.     Et  hoc  de   crate  rarissime.     Ad  portam   veroi 
nullatenus  fiat.     Ad  cratem  vero  pannus  interius  apponatur^  j 
qui  non  removeatur,   nisi   cum   proponitur  verbum  Dei  vel 
aUqua  alicui  loquatur.     Habeant  etiam    ostium  ligneum  di- 
versis  vel  duabus  seris  ferreis,  valvis   et   vectibus    optime^ 
conjunctum ,  ut,  nocte  maxime,  duabus  clavibus  obseretur, 
quarum  unam  habeat  abbatissa,  aliam  vero  sacrista;  et  ma- 
neat  semper  obseratum,   nisi   cum  auditur  divinum  officium' 
et  pro  causis  superius  memoratis.     Nulla  ante  solis    ortum 
vel  post  solis  occasum  loqui    ad    cratem  ullatenus  debeat»« 


S.  Frnncisci  Assisiatis  operum  pars  II.  87 

Atl  locutorium  vero  semper  panmis,  qui  non  removeatur, 
interius  maneat.  In  Ouadragesima  sancti  Martini  et  Qua- 
dragesima  majori  nulla  loquatur  ad  locutorium ,  nisi  sacer- 
doti  causa  confessionis  vel  alterius  manifestae  necessitatis, 
quod  reservetur  in  prudentia  abbatissae  vel  ejus  vicariae. 

CAPUT  \fJL. 

©ualitcr  sororcs   non  rcctpiant  :po0$c0Otoncm  aliquam 

Dcl  proprictatcm  pcr  u  mi  pcr  iittcrpositam 

pcreoitam. 

Abbatissa  cum  omnibus  sororibus  solicitae  sint  sanc- 
tam  paupertatem,  quam  Domino  Deo  promiserunt,  custodire, 
et  eandem  teneantur  abbatissae  futurae  et  sorores  omnes 
usque  in  fmem  inviolabiliter  observare,  videlicet  in  non 
recipiendo  seu  habendo  possessionem  vel  proprietatem  per 
se  nec  per  interposilam  personam,  seu  etiam  aliquid,  quod 
rationabilitcr  proprietatis  dici  potest,  nisi  quantum  terrae 
pro  honestate  et  renovatione  monaslerii  necessitas  requirit. 
Et  illa  terra  non  laboretur,  nisi  pro  horto  ad  necessitatem 
ipsarum. 

CAPUT  ^II, 

3c  inotio  laboratttii. 

Sorores,  quibus  dedit  Dominus  gratiam  laborandi,  post 
horam  tertiam  laborent  de  laboritio,  quod  pertinet  ad  ho- 
nestatem  et  communcm  ulililatem,  fideliler  et  devote,  ita, 
quod  excluso  otio  animae  inimico  sanctae  orationis  et  de- 
votionis  spiritum  non  extinguant,  cui  debent  caetera  tem- 
poralia  deservire.  Et  id,  quod  manibus  suis  operantur, 
assignare  in  capitulo   abbatissae   vel    ejus    vicariae   coram 


88  S.  Francisci  Assisiatis  operutn  pars  11. 

omnibus  teneantur.  Item  fiat  de  eleemosyna  aliqua  missal' 
pro  sororum  necessitatibus  ab  aliquibus,  ut  in  communiprol 
eisdem  recommendatio  fiat.  Et  haec  omnia  pro  communi'j 
utilitate  distribuantur  per  abbatissam  vel  ejus  vicariam  de! 
consilio  discretarum. 

CAPUT  VIII. 

©ualiter  ©ororte»  niljil   eibi  opprcprinit,  d  ^bt 
iujtrmis  sororibug, 

Sorores  nihil  approprient  sibi,  nec  domum  nec  locum 
nec  aliquam  rem,  sed  tanquam  peregrinae  et  advenae  in 
hoc  saeculo  in  paupertate  et  humilitate  Domino  famuian- 
tes  mittant  pro  eleemosyna  confidenter.  Nec  oportet 
eas  verecundari,  quia  Dominus  pro  nobis  se  fecit  pau- 
perem  in  hoc  mundo.  Haec  est  illa  celsitudo  altissimae 
paupertatis,  quae  vos  charissimas  sorores  meas  haeredes  et 
reginas  regni  coelorum  instituit,  pauperes  rebus  fecit,  vir- 
tutibus  sublimavit.  Haec  sit  portio  vestra,  quae  perducit 
in  terram  viventium,  cui,  dilectissimae  sorores ,  totaliter 
inhaerentes  nihil  aliud  pro  nomine  Domini  Jesu  Christi  in 
perpetuum  sub  coelo  habere  velitis.  Non  liceat  alicui  so- 
rori  litteras  mittere  vel  aliquid  recipere  aut  extra  monas- 
terium  dare  sine  licentia  abbatissae.  Nec  quidquam  liceat 
habere,  quod  abbatissa  non  dederit  aut  permiserit.  Et  si 
a  parentibus  suis  vel  ab  aliis  aliquid  mitteretur,  abbatissa 
faciat  illi  dari,  ipsa  autem,  si  indigeat,  uti  possit;  sin 
autem,  sorori  indigenti  charitative  communicet.  Si  vero 
aliqua  pecunia  transmissa  fuerit,  abbatissa  de  consilio  dis- 
cretarum  in  illis,  quorum  indigeat,  illi  faciat  provideri. 

De  infinnis  sororibus  tam  in  consiliis ,  quam  in  ciba- 
riis  et  aliis  necessariis,  quae  earum  requirit  infirmitas , 
teneatur   firmiter  abbatissa    solicite  per   se   vel  per    alias 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  80 

nquirerc  et  jiixta  possibilitatem  loci  charitative  et  miseri- 
3orcliter  providcre ,  quia  omnes  tcnentur  providere  et  ser- 
^^ire  sororibus  suis  infirmis ,  sicut  vellent  sibi  descrviri ,  si 
ib  aliqua  infirmitatc  tcnerentur.  Et  secure  manifcstct  una 
ilteri  ncccssitatcm  suam,  quia,  si  vera  matcr  diligit  et  nu- 
,rit  filiam  suam  carnalcm,  quanto  diligcntius  dcbet  quae- 
ibct  soror  diligere  ct  nutrire  sororcm  suam  spiritualcm? 
Juae  infirmae  sunt,  in  saccis  et  paleis  jaccant  et  habeant 
id  caput  capitalia  cum  pluma.  Et  quae  indigent  pediolis ') 
ancis  ct  culcitris,  uti  possint.  Infirmae  vero  praedictae, 
)um  ab  introeuntibus  monastcrium  visitantur,  possint  sin- 
rulac  aliqua  bona  vcrba  sibi  loquentibus  breviter  respon- 
lerc.  Aliae  vcro  sorores  licentiatae  monasterium  intranti- 
)us  loqui  non  audcant,  nisi  praesentibus  et  audientibus 
iuabus  discrctis  sororibus  pcr  abbatissam  ct  ejus  vicariam 
issignatis.  Hanc  formam  loquendi  tcneantur  per  se  abba- 
issa  et  ejus  vicaria  obscrvare. 

CAPUT  IX. 

^c  pocnitcntia  sovoribus  imponcnba. 

Si  qua  sororum  contra  formam  profcssionis  nostrae 
nortalitcr  inimico  instigante  peccaverit,  pcr  abbatissam  vel 
dias  sorores  bis  aut  tcr  admonita,  si  non  se  cmcndaverit, 
liuol  dicbus  conlumax  fucrit,  in  tcrra  pancm  et  aquam 
;orain  sororibus  onmibus  in  rcfcctorio  comcdat  ct  graviori 
)ocna  subjaccat,  si  visum  fuerit  abbatissac.  Intcrim  dum 
:onlumax  fucril,  orclur,  ut  Dominus  ad  pocnitculiam  cor 
llius  illuminct.  Abbalissa  vcro  ct  cjus  sororcs  cavcrc  de- 
jcnl.  nc  irascantur  proptcr  pcccalum  alicujus,  quia  ira  et 
^onlurbatio  in  se  et  in  aliis  impcdiunt  charilatcm.  Si  con- 
ingcril,    quod  absit,   intcr    sororcm   et  sororem  verbo  vel 

1)  Podiola,  pcdalis  solcac,  fasciac  qiiacdam  siinl  pcdalcs,  qiiibus  pcdcs 
noii  penitus  oblcgunlur,  scd  involvuntur  et  circundiganlur.  Ed. 


OO  S.  Francisci  Assisiatis  operiim  pars  II. 

signo  occasionem  turbationis  vel  scandali  aliquando  suboriri, 
quae  turbationis  causam  dederit,  statim,  antequam  offerat 
munus  orationis  suae  coram  Deo,  non  solum  humiliter  pro- 
sternet  se  ad  pedes  alterius,  veniam  petens,  verum  etiam 
suppliciter  roget,  ut  pro  se  intercedat  ad  Dominum,  quod 
sibi  indulgeat.  Illa  vero  memor  illius  verbi  Domini:  Nisi 
ex  corde  dimiseritis,  nec  Pater  coelestis  dimittet  vobis, 
liberaliter  sorori  suae  omnem  injuriam  sibi  illatam  dimittat. 
Sorores  servientes  extra  monasterium  longam  moram  non 
faciant,  nisi  causa  manifestae  necessitatis  requirat.  Et  ho- 
neste  debeant  ambulare  et  parum  loqui,  ut  aedificari  va- 
leant  semper  intuentes.  Et  firmiter  caveant,  ne  habeant 
suspecta  consortia  vel  consilia  aliquorum;  nec  fiant  com- 
matres  virorum  aut  mulierum,  ne  hac  occasione  murmuratio 
vel  turbatio  oriatur.  Nec  praesumant  ruinores  de  saeculo 
referre  in  monasterio,  et  firmiter  teneantur  de  his,  quae 
intus  dicuntur  vel  aguntur,  extra  monasterium  aliquid  non 
referre,  quod  possit  aliquod  scandalum  generare.  Et  si 
aliqua  simpliciter  in  his  duobus  offenderit,  sit  in  providen- 
tia  abbatissae  misericorditer  sibi  poenitentiam  injungere. 
Si  autem  ex  consuetudine  vitiosa  laberetur ,  juxta  qualita- 
tem  culpae  abbatissa  de  consilio  discretarum  illi  poeniten- 
tiam  injungat. 

CAPUT  X. 

Mt  uieitatione  sororum  ob  obbatissa. 

Abbatissa  moneat  et  visitet  sorores  suas  et  humiliter 
et  charitative  corrigat  eas,  non  praecipiens  eis  aliquid,  quod 
sit  contra  animam  suam  et  hujus  professionis  formam.  So- 
rores  vero  subjectae  recordentur,  quod  propter  Deum  ab- 
negaverunt  proprias  voluntates.  Unde  firmiter  suis  abba- 
tissis  obedire  teneantur  in  omnibus,  quae  observare  promi- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  91 

i.eriint,  et  non  siint  animae  contraria  et  siiae  professioni. 
\.l)l)atissae  vero  tanlani  familiaritatem  habeant  circa  ipsas, 
it  clicere  possint  eis  et  facere  sicut  dominae  ancillis  suis. 
Vam  ita  debet  esse,  quod  abbatissa  sit  omnium  sororum 
mcilla.  Monco  vero  et  e.xhortor  in  Domino  Jesu  Christo, 
it  caveant  sorores  ab  omni  superbia  ,  vana  gloria,  invidia, 
ivaritia,  cura  et  solicitudine  hujus  saeculi,  detractatione  et 
nurmuratione,  dissensione  et  divisione.  Sint  vero  solicitae 
jemper  ad  invicem  servare  mutuae  dilectionis  unitatem,  quae 
jst  vincuknn  perfcctionis.  Et  nescientes  litteras  non  curent 
ittcras  discere,  sed  attendant,  quod  super  omnia  desiderare 
iebent  habere  spiritum  Domini  et  sanctam  ejus  operationem, 
)rare  semper  ad  eum  puro  corde  et  habere  humilitatem  et 
)atienliam  in  tribulatione  et  in  infirmitate  et  diligere  eos,  qui 
los  reprehendunt  et  arguunt,  quia  dicit  Dominus:  ,,Beati, 
,qui  persecutionem  patiuntur  propter  justitiam,  quoniam 
ipsorum  est  regnum  coelorum;  qui  autem  perseveraverit 
usque  in  finem,  liic  salvus  erit." 

CJlPUT  XI. 

Dc  oetiaria, 

Ostiaria  sit  malura  moribus  et  discreta  sitque  conve- 
iiientis  aetatis,  quae  il)idtMn  in  cella  aperta  sine  ostio  in  die 
residiat.  Sit  ci  et  aliqua  ^ocia  idonea  assignala,  quae,  cum 
necesse  fuerit,  vicem  ejus  in  omnibus  e.xequalur.  Sit  autem 
oslium  (hiabus  seris  et  diversis  ferreis  valvis  et  vectibus 
optime  conjunctum  et  in  nocte  maxime  dunbus  clavibus  ob- 
serctur,  quarum  unaiii  habeat  portaria  aliamque  abbatissa. 
(n  dic  sine  custodia  minime  (hniitlafur  et  una  clave  firmi- 
ter  obseretur.  Caveant  autem  studiosissime  et  procurent,  ne 
unquam  oslium  sit  apertum,  ubi  minus  ficri  poterit  congru- 
entcr.     Nec   onmino   aperiatur   alicui   intrare   volcuti,    nisi 


92  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

concessum  fuerit  a  summo  pontifice  vel  a  domino  cardinali, 
Nec  ante  solis  ortum  monasterium  ingredi  liceat,  nec  posl 
solis  occasum  sorores  intus  aliquem  remanere  permittant. 
nisi  exigente  manifesta  rationabili  et  inevitabili  causa.  Si 
pro  benedictione  abbatissae  vel  pro  aliqua  in  monialem  con- 
secranda  vel  alio  etiam  modo  concessum  fuerit  episcopc 
alicui  missam  interius  celebrare,  quam  paucioribus  et  ho- 
nestioribus  poterit,  sit  contentus  sociis  et  ministris.  Curr 
autem  intra  monasterium  ad  opus  faciendum  necesse  fueril 
aliquos  introire,  statuat  tunc  abbatissa  solicite  personan 
convenientem  ad  portam,  quatenus  illis  et  non  aliis  ad 
opus  deputatis  aperiat.  Caveant  studiose  omnes  sorores. 
ne  tunc  ab  ingredientibus  videantur. 


CAPUT  XII. 

Ue  tjisitatione. 

Visitator  sororum  semper  sit  de  ordine  fratrum  mino- 
rum  secundum  voluntatem  et  mandatum  domini  •  cardinalis , 
et  sit  talis,  de  cujus  honestate  et  modbus  plena  notitie 
habeatur.  Cujus  officium  erit  tam  in  capite,  quam  in  mem- 
bris  corrigere  excessus  commissos  contra  formam  profes- 
sionis.  Qni  stans  in  pubhco  loco,  ut  videri  ab  aliis  possit, 
cum  pluribus  et  singulis  loqui  liceat,  quae  ad  officium  visi- 
tationis  pertinent,  secundum  quod  melius  viderit  expedirej 
Cappellanum  etiam  cum  uno  socio  clerico  bonae  famaeJ 
discretionis  providae  et  duos  fratres  laicos  sanctae  conver- 
sationis  et  honestatis  amatores  in  subsidium  paupertalis 
sicut  hactenus  ab  ordine  minorum  misericorditer  habuerunt 
ab  eodem  ordine  postulent.  Nec  liceat  capellano  sine  socic 
monasterium  ingredi.  Et  intrantes  in  loco  sint  publico,  u1 
se  possint  alterutrum  et  ab  aliis  intueri. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  98 

Pro  confessione  infirmarum,  quac  ad  locutorium  ire 
lon  possunt,  pro  communicandis  eisdem  et  pro  extrema 
tnclione  et  pro  animae  recommendatione  liceat  eisdem  in- 
roire.  Pro  exequiis  vero  et  missarum  solemniis  defuncta- 
um  vel  ad  fodiendam  vel  aperiendam  sepulturam  seu  etiam 
oaptandam  possint  sufficicntes  idoneae  personae  abbatissae 
Tovidenlia  introire.  Ad  haec  sorores  teneantur  semper 
abcre  illum  de  sanctae  Romanae  ecclesiae  cardinalibus  pro 
fubernatore,  protectore  et  correctore,  qui  fuerit  a  domino 
'apa  fratribus  minoribus  deputatus,  ut  semper  subditae  et 
ubjcctae  pedibus  ejusdem  sanctae  ecclcsiae,  stabiles  in  fide 
;atholica,  paupertatem  et  humilitatem  Domini  nostri  Jesu 
'hristi  et  ejus  sanctissimae  matris  in  perpetuum  obser- 
^emus. 


— =^-€-®-^^-©-3^ 


0#  S.  Fraijcisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

Regula  fratniin  sororumque  de  poenitentia, 
qui  iidem  tertiarii  dicuntur, 

Quo  sacpius  concionabalur ,  co  acrior  Franciscus  cvadcbat, 

co  plurcs  in  novum  ordincm  ingrcdicbantur,  quumquc  quon- 

dam  studio  rcgni  coclorum  flagrans  babitatorcs  Canarii  ad 

pocnitcntiam  cxliorlatus  cssct,  omncs  fcrc  bujus  oppidi  viri 

ct  muUcrcs  ac,   qui  undiquc  concurrcrant ,   pio  ardorc  in- 

ccnsi  rcligioni  cjus  adscribi  volcbant.    Scd  Franciscus,   nc 

imbccillas  mulicrcs  virorum  tutcla  ncvc  marUos  liclto  cxop- 

tatoquc    coHJugali  commcrcio   ac   vicos   pagosquc  incoUs 

spoliarct,  ncc  lios  judicans  in  fratrum  minorum  socictatcm 

cssc  rccipicndos  ncc  illas  infra  sanctimonialium  claustra 

rccludcndas  vias  ac  rationcs  mcditabatur,   quibus  ct  ipsi, 

tam  saccularcs  quam  ccclcsiastici ,  tam  niarcs  quam  fcmi- 

nac,  propriis  tcctis  proprioquc  pcculio  gaudcntcs  piam 

dcvotamquc  vitam  dcgcrc  posscnt.     Itaquc  (a.  1221.) 

hanc  pcr  Nicolaum  iV.  papam  approbatam 

instituit  rcgulam. 

3n  nomm  Jlomini,  amen. 

CAPUT  I. 

JJt  mot)0  traminanbt  Dolent^e  intrau  ortiinm. 

Si  qiii  voluerint  hanc  vitam  observare,  et  illos  ad  eam| 
observandam    assiimi    contigerit,    ante    assumptionem    seUf 
receptionem  ipsorum  de  fide    catholica   et    obedientia    ergi 
praefatam  ecclesiam  diligenti  examinationi  subdantur.     Et  s; 
eas  professi  firmiter  fuerint  vereque  crediderint,  admitti  seU) 
recipi  tute  poterunt  ad  eandem.     Praecavendum  est  tamei^ 

f 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  95 

solicite ,  ne  qiiis  haereticiis  vel  suspectus  de  haeresi  aut 
etiam  infarnatus  ad  vitae  observalionem  istius  quomodolibet 
admittatur.  Et  si  talem  inveniri  contigerit  extitisse  recep- 
tum,  assignetur  ille  quantocius  inquisiloribus  pravitatis  hae- 
reticae  puniendus. 


CAPUT  II. 

Dc  forma  mipkntii  uoknUe  iiitrait  orbindu. 

Cum  autem  fraternitatem  hujusmodi  quis  intrare  volue- 
rit,  ministri,  ad  receptionem  talium  deputati,  ejus  officium, 
statum  et  conditionem  solerter  explorent,  sibi  fraternitatis 
ejusdem  onera,  praecipue  alienorum  restitutionem,  apertius 
cxponentes.  Quibus  praemissis,  si  eidem  placuerit,  juxta 
modum  hujusmodi  induatur,  et  de  alienis ,  si  qua  fuerint 
apud  eum,  satisfacere  studeat  in  pecunia  numerata  vel  se- 
cundum  exhibitam  pignoris  cautionem  seque  nihilominus 
proximis  reconciliare  procuret.  Ouibus  omnibus  ad  effec- 
tum  perductis  post  unius  anni  spatium  cum  aliquorum  dis- 
cretorum  fratrum  consilio,  si  is  videbitur  ipsis  idoneus, 
recipialur  hoc  modo :  videlicet,  ut  promittat  se  divina  prae- 
cepta  omnia  scrvalurum  ac  etiam  satisfactuiuun,  ut  conve- 
nit,  de  transgrcssionibus,  quas  contra  hunc  vivendi  modum 
commiscrit ,  cum  interpellatus  ad  visitatoris  extiterit  volun- 
tatem.  Et  hujusmodi  ab  eo  facta  promissio  per  manum 
publicam  in  scriptis  inibi  redigatur.  Alio  autem  modo  nul- 
lus  a  ministris  recipialur  eisdem,  nisi  visum  eis  aliter  fue- 
rit  conditione  personae  ac  ipsius  instanlia  solicita  conside- 
ratione  discussis.  Ordinanuis  praeterea  statuentes,  ut  nullus 
post  ipsius  fraternitatis  ingressum  eandem  egredi  valeat  ad 
saeculum  reversurus.  Possit  tamon  haberc  lihcrum  transi- 
tuni  ad  religionem  aliam  ai)j)robnlnm.     Mulicril>us  ^cro  viros 


9&  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

habeiitibus,  nisi  de  ipsorum  licentia  et  consensu,  non  pateat 
ad  consortium  dictae  fraternitatis  ingressus. 

'     CAPIJT  III. 

t)c  forma  Ijabitue  tt  qualitate  tutiumcntorunu 

Fratres  insuper  ipsius  fraternitatis  de  humili  panno  in 
pretio  et  colore  non  prorsus  albo  vel  nigro  communiter 
vestiantur,  nisi  fuerit  ad  tempus  in  pretio  per  visitatores 
de  consilio  ministrorum  ob  causam  legitimam  et  apertam 
cum  aliquo  dispensatum.  Clilamydes  quoque  ac  pelles  abs- 
que  scolatura  scissas  vel  integras,  affibulatas  tamen,  non 
patulas,  ut  congruit  honestati,  clausasque  manicas  fratres 
habeant  supradicti.  Sorores  etiam  chlamyde  induantur  et 
tunica  de  hujusmodi  humih  panno  factis,  vel  saltem  cum 
chlamyde  habeant  guarnellum  '}  seu  placentinum  coloris 
albi  vel  nigri  aut  paludellum  ^)  amplum  de  canabo  sive  lino 
absque  ulla  crispatura  consutum.  Circa  humilitatem  vero 
panni  et  pellitiones  sororum  ipsarum  juxta  conditionem 
cujuslibet  earundem  ac  loci  consuetudinem  poterit  dispen- 
sari.  Bindis  0  et  ligaturis  sericis  non  utantur,  pelles  dunta- 
xat  agninas,  bursas  de  corio  et  corigas  simpliciter  absque 
serico  ullo  factas  et  non  alias  tam  fratres  habeant,  quam 
sorores,  depositis  caeteris  juxta  beati  Petri  apostolorum 
principis  salubre  consilium  vanis  hujus  saeculi  ornamentis. 


1)  Guarnellum,  vox  Italica,  integra  quaedam  est  feminarum  tunica  in- 
terior,  qua  ad  ministeria  domestica  utuntur.     Ed. 

2)  Paludellum,  quod  vocabulum  apud  Latinos  omnino  non,  apud  Ita- 
los  parum  usitatum  est ,  vestis  est  ampla  et  manicata  muliebris, 
quam  Itali  „robba"  nominant.     Ed. 

3)  Binda,  ital.  benda,  fascia  est  seu  vitta,  ligamentura  capitis.      Ed. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  99 

CAPUT  IV. 

ffltuoti  uou  wabaut  ab  iuljoufsta  couuiuia  et  sprctacula, 
et  quob  I)i0triouibu!5  uou  bcut. 

Sit  eis  ad  inhonesta  convivia  vel  spectacula  sive  curias 
seu  choreas  accessus  penitus  interdictus.  Histrionibus  seu 
vanitatis  inluilu  nihil  dent.  Et  ne  quidquam  illis  donetur 
a  propria  familia,  prohibere  procurent. 

CAPUT  V. 

Be  abstiueutia  et  jejuuio. 

Ab  esu  autem  carnium  secunda,  quarta  et  sexta  ferai 
dieque  sabbali  abstineant  universi,  nisi  aliud  infirmitatis  vel 
debililatis  instantia  suaderet.  Minutis  ')  vero  per  triduum 
carnes  dentur ,  nec  subtrahantur  in  itinere  constitutis.  Sit 
quoque  ipsarum  comestio  licita  singulis,  cum  solemnitatem 
praecipuam  intervenire  contigerit,  in  qua  caeteri  christiani 
ab  antiquo  epulis  carneis  vesci  solent.  Aliis  autem  diebus, 
in  quibus  jejunium  non  servant,  ova-  et  caseus  non  negen- 
tur,  sed  cum  religiosis  caeteris  in  eorum  conventualibus 
domibus  licite  sumere  valeant  de  appositis  ab  eisdem,  sint- 
que  prandii  cocnaeque  refectione  contenti,  exceptis  langui- 
dis  et  viatoribus  ac  infirmis.  Sit  sanis  cibus  moderatus  et 
potus,  cum  textus  evangelicus  habcat:  Attcnditc,  ne  corda 
vestra  crapula  et  ebrietate  gravenlur.     Prandium  autem  vel 


1)  Hanc  vocem  „ininulis"  alii  aliter  intolligunt.  Oplinie  interpretan- 
tur  ii,  qui  oani  dc  iis  i)crcipiunt,  qui  j)lilol)Otoiuati  suut ,  i.  o.  in- 
cisa  vena  sanguiuoiu  uiiserunt,  itaquc  uiissione  sanguinis  „niinuti" 
sunt.  Ed. 


08  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

coena  non  nisi  praemissa  semel  dominica  oratione  siimatiir, 
post  sumptionem  cuilibet  cum  Deo  gratias  iteranda.  Quod 
si  omitti  contigerit,  dicatur  tribus  vicibus  „Pater  noster." 
Qualibet  vero  sexta  feria  totius  anni  jejunium  celebrent, 
nisi  forte  infirmitate  aut  alia  causa  legitima  excusentur,  vel 
nisi  festum  Natalis  Domini  feria  ipsa  occurreret  observan- 
dum.  Sed  a  festo  omnium  Sanctorum  usque  ad  Pascha 
quarta  et  sexta  feria  jejunabunt,  alia,  quae  ab  ecclesia  sunt 
statuta  vel  ordinata  ex  causa  communiter  indicta,  jejunia 
servaturi.  In  Quadragesima  vero  b,  Martini  usque  ad  diem 
Nativitatis  Doniini  et  a  Dominlca  Quinquagesimae  usque  ad 
Pascha  diebus  singulis,  exceptis  Dominicis,  jejunare  procu- 
rent,  nisi  aliud  fortassis  infirmitas  vel  necessitas  alia  sua- 
deret.  Sorores  gravidae  usque  ad  suae  purificationis  diem 
ab  exercitatione  qualibet  corporali,  orationibus  duntaxat  ex- 
ceptis,  poterunt,  si  voluerint,  abstinere.  Laborantes  autem 
propter  fatigationis  afficientis  instantiam  a  Dominicae  Re- 
surrectionis  festo  usque  ad  festivitatem  b.  Michaehs  prae- 
dicti  ter  in  die,  qua  exercitio  laboris  incumbent,  licite  su- 
mere  cibum  possunt.  Cum  vero  illos  contigerit  aliorum 
imminere  laboribus,  de  cunctis  appositis  die  quolibet  sumere 
licebit  eisdem,  nisi  sexta  feria  vel  dies  sit  alia,  in  qua 
generaliter  ab  ecclesia  jejunium  noscitur  institutum. 

CAPUT  VI. 

®U0tic6  bebciit  confitcri  ptx  amnm  ti  mmtxt 
corpus  €l}ri$ti. 

Singuli  autem  fratrum  et  sororum  ter  in  anno,  videli- 
cet  in  Natali  Domini,  in  Resurrectionis  ipsius  et  Pentecostesl 
festivitalibus ,  peccata  propria  confileri  et  Eucharistiam  de- 
vote  suscipere  non  postponant,  reconciliando  se  proximis  et 
restitucndo  etiam  aliena. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  99 

CAPUT  TII. 

(HluotJ  nott  ferant  arma  impucjnationie. 

Impugnationis  arma  secum  fratres  non  deferant,  nisi 
pro  dofensione  Romanae  ecclesiae ,  Christianae  fidei  vel 
etiam  terrae  ipsorum  aut  de  suorum  licentia  ministrorum. 

CAPU T  VIII. 

Dt  bicentiis  l^oris  canonicie. 

Dicant  universi  quotidie  septem  horas  canonicas,  vide- 

licet  Matutinum,  Primam,  Tertiam,  Sextam,  Nonam,  Vesperas 

et  Completorium ,  clerici ,  videlicet  scientes  psalterium,  pro 

Prima:     „Deus   in  nomine  tuo  etc,   Beati  immaculati  etc." 

usque  ad  „Legem,  Gloria  Patri"  dicant.     Cum  vero  ad  ec- 

clesiam  non  accedent,  pro  Matutino  psalmos  dicere  studeant, 

quos  dicunt  clerici  vel  ecclesia  cathedralis,   vel  saltem,    ut 

illiterati  alii,    pro  Matutino    duodecim  et  pro    qualibet   alia 

ihora   septem    vicilnis    ..Pater    noster"    cum    ..Gloria    Patri" 

idicere  non  omillant,   in  quihus,    videlicet  Primae  ac  Com- 

ipletorii,  horis  minorem  symbolum    et  „Miserere  mei  Deus" 

adjiciant,  qui  noverint.     Sed  si  horis  non  dixerint  constitu- 

tis,    dicant    tribus   vicibus    „Pater  noster."      Infirmi    autem 

horas  hujusmodi  non  teneanlur  dicere,  nisi  velint.     In  Qun~ 

1  dragesima  vero  sancti  Martini  et  etiam  in  majori  ecclesias, 

in  quarum  parochiis  habilant,    Matutinalibus  horis  persona- 

1  liter  adire  procurent,  nisi  causa  rationabili  excusentur. 

CAPIJT  IX. 

ttuotJ  omnc6,  qni  bc  jui*c  ;iooount,  faciant  tccitamcntum. 

Omnes  praetorea.  quibus  de  jure  facultas  affuerit,  con- 
dant  seu  faciant  teslamentum    et   de    bonis  suis    infra   tres 


lOO  S.  Francisci  Assisiatis  openim  pars  II. 

inense«  post  eonim  ingressiim  immediate  seqiie.nles  ordi- 
nent  et  disponant,  ne  quemquam  illorum  contingat  decedere 
intestatum. 

CAPUT  X. 

Jlt  pacc  rcformanba  intcr  fratrcs  ct  alios  crtrancos. 

De  pace  vero  inter  fratres  et  sorores  aut  etiam  exte- 
ros  in  discordia  positos  facienda,  sicut  ministris  videbitur, 
ita  fiat,  adhiinto,  si  facullas  affuerit,  episcopi  dioecesani 
consilio  in  hac  parte. 

CAPUT  XI. 

®-nanti0  molcetantur  contra  jns  aut  corum   priuiicgia. 

i 
Si  vero  fratres  aut  sorores  contra  jus  vel  eorum  pri- 

vilegia  per  potestates  seu  rectores  locorum,  ubi  domicilium 

obtinent,  vexationibus  impetantur,  ministri  loci  ad  eos  epis-l 

copos  et  alios   locorum   ordinarios   studeant   habere   recur-| 

sum,   juxta   consilium   et  ordinationem    ipsorum   in  tahbus  I 

processuri. 

CAPUT  XII. 

©■uob  cavcant^  in  iiuantum  pofrunt,  a  juramcntie 
eolcmnibus, 

A  juramentis  autem  solemnibus  omnes  abstineant,  nisi 
necessitate  cogente  in  casibus  per  indulgentiam  Apostohcael 
Sedis  exceptis,  videlicet  pro  pace,  fule,  calumnia  et  testi^r 
monio  perhibendo  ac  etiam  in  contractu  emptionis,  vendi-j 
tionis  et  donationis,  ubi  videbitur  expedire.  In  communij 
quoque  loquela  vitent,  ut  poterunt,  juramenta.     Et  qui  di( 

Al  STUDIES 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II.  lOl 

aliquo  miniis  caute  juraverit  lapsu  linguae,  prout  contingere 
in  multiloquio  consuevit,  die  ipso  in  sero,  cum  debet  reco- 
gitare,  quid  fecerit,  dicat  tribus  vicibus  Orationem  Domini- 
cam  propter  incaute  facta  hujusmodi  juramenta.  Memor 
autem  sit  quilibet,  ut  ad  divina  obsequia  familiam  propriam 
exhortetur. 

CAPUT  XIII. 

3t  oubiciitia  JHisea  ti  fongrr^gatione  facicnba. 

Universi  sane  fratres  et  sorores  cujuscunque  civitatis 
aut  loci  diebus  singulis,  si  commode  poterunt,  missae  offi- 
cium  audiant.  Et  mense  quolibet  ad  ecclesiam  sive  loca, 
ad  quam  vel  quae  ministri  curaverint  intimare,  conveniant 
Missarum  solemnia  inibi  audituri.  Unusquisque  autem  usua- 
lis  monetae  denarium  massario  tribuat,  qui  pecuniam  hujus- 
modi  coHigat,  et  eam  de  consilio  ministrorum  inter  fratres 
et  sorores  paupertate  gravatos  et  praecipue  infirmantes  ac 
eos,  qui  funeris  carere  dignoscuntur  exequiis,  et  deinde 
intcr  paupcres  alios  dividant  congruenter.  OfTerant  insuper 
de  dicta  pecunia  ecclesiae  memoratae,  tuncque,  si  commode 
poterunt,  virum  religiosum  et  in  verbo  Dei  competenter 
instniclum  habcre  procurent,  qui  eos  ad  poenitentiam  et 
misericordiae  opera  exercenda  hortetur,  solicite  moneat  et 
inducat.  Sludeat  quilibet,  dum  Missae  celebralur  oflicium, 
et  praedicationis  verbum  proponitur,  servare  silentknn,  ora- 
tioni  et  officio  sit  intentus,  nisi  eum  comnumis  utilitas  fra- 
ternitatis  impcdiat. 

CAPUT  XIV. 

Wt  fratribus  infirmio  ct  ticfunctts. 

Cum  autem  qucmquam  ex  fratribus  infirmari  conligerit, 
minislri  per  se  vel  per  alium  seu  alios,  si  hoc  eis  inUrmus 


103  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II, 

fecerit  intimari,  semel  in  hebdomada  visitare  teneantur 
aegrotum,  ipsum  solicite  ad  recipiendum  poenitentiam,  prout 
melius  et  efficacius  expedire  putaverint,  inducentes,  neces- 
saria  illi  de  bonis  communibus  ministrando.  Et  si  praefa- 
tus  infirmus  de  praesenti  luce  migraverit,  fratribus  et  soro- 
ribus  tunc  in  civitate  vel  loco,  ubi  eum  contigerit  mori, 
praesentibus  nuntietur,  ut  defuncti^exequiis  procurent  per- 
sonaliter  interesse,  a  quibus,  donec  Missarum  fuerint  cele- 
brata  solemnia  et  corpus  tumulo  conditum,  non  recedant. 
Haec  quoque  circa  sorores  infirmas  et  decedentes  volumus 
observari.  Praeterea  infra  octo  dies  post  ipsius  sepulti 
obitum  immediate  sequentes  quilibet  fratrum  et  sororum 
ipsarum  dicat  pro  anima  ejus  sacerdos  videlicet  Missara 
unam,  sciens  psalterium  quinquaginta  psalmos  et  illiterati 
totidem  „Pater  noster"  et  in  fme  cujuslibet  „Requiera 
aeternam"  adjiciat.  -Et  post  haec  infra  annum  pro  fratrura 
et  sororum  tam  vivorum,  quam  defunctorum  salute  tres 
Missas  faciant  celebrari.  Qui  vero  psalterium  sciverint, 
illud  dicant,  et  caeteri  Orationem  Dominicam  centies  dicere 
non  omittant,  5,Requiem  aeternam"  in  fme  cujuslibet  ad- 
dituri. 


CAPUT  XV. 

Mt  mintstrtg. 

Ministeria  quoque  ac  alia  officia ,  quae  praesentis  for- 
mulae  series  exprimit,  posita  quisque  sibi  devote  suscipia' 
curetque  fideliter  exercere.  Officium  autem  cujuslibet  cert' 
temporis  spatio  limitetur.  Nullus  minister  instituatur  ac 
vitam,  et  ejus  ministerium  certum  tempus  comprehendat. 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  II.  108 

CAPUT  XVI. 

JDe  tjieitationc  d  cormtione  btlinqitcntium. 

A(l  haec  ministri  et  fratres  ac  sorores  civitatis  et  loci  » 
cujuslibet  ad  visitationem  communem  in  aliquo  loco  reli- 
gioso  vel  ecclesia,  ubi  locum  hujusmodi  contigerit  deesse, 
conveniant  et  visitatorem  habeant  sacerdotem,  qui  alicujus 
approbatae  religionis  existat,  quique  illis  de  commissis  ex- 
cessibus  injungat  poenitentiam  salutarem,  nec  quivis  alius 
possit  eis  hujusmodi  visitationis  officium  exhibere.  Hujus- 
modi  autem  visitationis  officium  semel  exerceatur  in  anno, 
nisi  necessitate  aliqua  suadente  fuerit  pluries  facienda.  In- 
corrigibiles  vero  ac  inobedientes  monitio  trina  praeveniat. 
Qui  si  se  corrigere  non  curaverint,  de  ipsius  congregatio- 
nis  consortio  expellantur  omnino  de  consilio  discretorum. 

CAPUT  XVII. 

Dt  nitant)i$  litifliis  mitx  ee  ti  nim  aliis. 

Vitent  insuper  fratres  et  sorores  juxta  posse  litigia 
inter  se,  illa,  si  suscitari  contigerit,  solicite  dirimendo,  alio- 
quin  de  jure  coram  illo  respondeant,  apud  quem  potestas 
residet  judicandi. 

CAPUT  XVIII. 

ttualitcr  ct  \)tx  qnoe  in  abstincntiie  poeeit  tiiopcnsart. 

Ordinarii  autem  locorum  vel  visitator  cum  fratribus  et 
sororibus  universis  in  abstinentiis ,  jejuniis  et  austeritatibus 
aliis  ex  causa  legitima,  cum  expedire  vidcrint,  poterunt 
dispensare. 


104  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  II. 

CAPUT  XIX. 

©xiob  ittimetri  toxwm  manifeetae»  fulpae»  tifttiinmnt 

tjieitatori. 

Ministri  vero  manifestas  fratrum  et  sororum  culpas 
visitatori  denuntient  puniendas.  Et  si  quisquam  incorrigi- 
bilis  fuerit,  post  trinae  admonitionis  instantiam  a  ministris 
de  discretorum  fratrum  aliquorum  consilio  visitatori  nuntie- 
tur  eidem ,  de  fraternitatis  consortio  abjiciendus  ab  ipso  et 
in  congregatione  postmodum  publicandus. 

CAPUT  XX. 

©watiter  in  pra^bictie  ncmo   obtigctnr  ati  culpam 

mortalcm, 

Caeterum  in  praemissis  omnibus,  ad  quae  fratres  et 
sorores  hujus  ordinis  non  ex  divinis  praeceptis  vel  statutis 
tenentur  ecclesiae,  nullum  ipsorum  ad  mortalem  culpam  vo- 
lumus  obligari ,  sed  impositam  sibi  poenitentiam  pro  trans- 
gressionis  excessu  prompta  humilitate  recipiat  et  efficaciter 
studeat  adimplere. 


S.  FMiVCISCI  ASSISIATIS 


PARS  III. 

Tcrlia  liac  b.  Francisci  operiim  partc  niulta  variaque 
contincntur  ct  ca  quideni  pulelira  et  exiinia.  Pro  suo  studio 
et  judicio  oinnis,  quiciinque  cst,  plurima  repcriet,  quae 
coinpleclatur,  niliil,  quod  rejiciat,  et  si  quis,  quae  liic  tra- 
duntiir,  niinus  in  rem  suain  potest  convcrterc,  facile  fainen 
conreret  ad  Francisciim  cognoscendum.  Certc  „quaesivit 
verba  ulilia  ct  conscripsit  sermones  rcctissimos  ac  veritate 
fplenos.'^  Ceteroqui,  quo  singula  faciliorein  liabeant  intel- 
lectuin,   notae  necessariac  non  deeriint. 

Scqunntur  igitiir  priinum 

quod  nomen  llonaventura  aliiqiie  illis  Imponiint  piis  et  salu- 
taribus  sermonibus,  quos  Franciscus  de  rcgula  ac  vitac  per- 
fcctione  coram  sociis  fecit. 

Coli.  1.  ')     De  piisillo  grege  mulliplicaiulo. 

Contbrlainini,  charissiini,   et  gaudete  iu  Domino,   nec , 
"iquia  pauci  estis,  elficianiini  tristes,  nec  vos  terreat  mea  vel 

I  1)  Harc  collatio  cousolatoriji  vocatur,  quiim  b.    pater  socios,  qiii  pri- 
mo  oianl  (jualuor  laulum  vol  scx,  de  eonim  paucilate  consoletur. 

5» 


fl.06  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

vestra  simplicitas,  quoniam,  siciit  a  Domino  mihi  in  veritate 
ostensum  est,  in  magnam  mullitudinem  faciet  vos  crescere 
Deus  suaeque  benedictionis  gratia  multipliciter  dilatabit. 
Multi  convertentur  ad  Dominum,  et  per  universum  mundum 
multiplicabit  Deus  familiam  suam  et  augebit.  Ad  vestrum 
quoque  profectum  cogor  dicere,  quod  vidi,  quod  utique  ma- 
gis  silere  liberet,  si  charitas  me  non  cogeret  vobis  referre. 
Vidi  multitudinem  magnam  hominum  ad  nos  venientium  et 
in  habitu  sanctae  conversationis  nobiscum  volentium  con- 
versari.  Et  ecce  adhuc  sonitus  eorum  in  auribus  meis  eun- 
tium  et  redeuntium  secundum  obedientiae  sanctae  mandatum. 
Vidi  quasi  vias  ipsorum  multitudine  plenas  ex  omni  fere 
natione  in  his  partibus  convenire.  Yeniunt  Francigenae, 
festinant  Hispani,  Teutonici  et  Anglici  currunt,  et  aliarum 
diversarum  linguarum  accelerat  maxima  multitudo. 

Coll.  II.     De  Yocatione  fratrum  minorum  et  de 
praedicando  verbo  Dei. 

Consideremus,  fratres  charissimi,  vocalionem  nostram, 
qua  vocavit  nos  misericorditer  Deus,  non  tantum  pro  nos- 
tra,  sed  pro  multorum  etiam  salute,  ut  eamus  per  mundum 
exhortando  omnes  plus  exemplo,  quam  verbo,  ad  agendum 
poenitentiam   de   peccatis   suis    et   ad   habendam  memoriam 
mandatorum  Dei.     Nolite  timere,  quia  pusilli   et  insipientes 
videmur,  sed  securi  annuntiate  simpliciter  poenitentiam,  con-' 
fidentes  in  Domino,    qui  vicit  mundum,    quod  Spiritu  suo 
loquetur  per  vos  et  in   vobis   ad    exhortandum    omnes,   ut 
convertantur  ad  ipsum   et  ejus  mandata  observent.     Cave-j 
amus,  qui  reliquimus  omnia,  ne  pro  modico  regnum  coelo- 
rum  perdamus,   et  si  pecuniam  in  aliquo  loco  inveniamus, 
non  curemus  de  illa  plus,    quam  de  pulvere,    quem  calca-' 
mus.     Non  judicemus  neque  despiciamus  illos,  qui  delicate 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  lO? 

vivunl  et  curiose  ac  superflue  induuntur.  Deus  est  noster 
ac  ipsorum  Doininus,  potens  illos  ad  se  vocare  et  vocatos 
justilicare.  Tales  ergo  revereamur  ut  fratres  et  dominos  nos- 
tros.  Fratres  enim  sunt,  in  quantum  ab  uno  creatore  cre- 
ati,  domini  vero  sunt,  in  quantum  bonos  adjuvant  ad  poe- 
nitentiam  faciendam,  eis  '  necessaria  corporis  ministrantes. 
Ite  ergo  annuntiantes  hominibus  pacem,  praedicantes  poe- 
nitentiam  in  remissionem  peccatorum.  Invenietis  quosdam 
homines  (ideles,  mansuetos  et  benignos,  qui  cum  gaudio  vos 
et  verba  vestra  recipient;  at  per  oppositum  alios  infideles, 
superbos,  blasphemos,  qui  exprobrantes  resistent  vobis  et 
his,  quae  dicelis.  Ponite  ergo  in  cordibus  vestris  patienter 
et  huuiililer  omnia  tolerare.  Nolite  tamen  timere,  quoniam 
non  post  multum  tempus  venient  ad  vos  multi  sapientes  et 
nobiles,  eruntque  vobiscum  praedicantes  regibus  et  princi- 
pibus  et  populis  multis.  Estote  ergo  in  Iribulationibus  pa- 
tientes,  in  orationibus  vigiles,  in  laboribus  strenui,  in  ser- 
monibus  modesti,  in  moribus  graves  et  in  beneficiis  grati, 
quia  pro  his  omnibus  vobis  regnum  Dei  praeparatur  aeter- 
num,  quod  nobis  concedat  ille,  qui  vivit  et  regnat  trinus  et 
unus,  et  absque  dubio  conccdet,  si  emissa  servaverimus  vota 
nostra,  quae  ilU  voluntarie  spopondimus. 

Coll.  III.     De  religiosa  habitatione   in  eremitoriis  '3 

llli,  qui  religiose  volunt  stare  in  eremitoriis,  sint  tres 
aut  quatuor  ad  plus.  Duo  e.x  ipsis  sint  matres  et  habeant 
duos  filios  vel  unum  ad  minus.  Illi  duo  teneant  vitam  Mar- 
thae,  ct  alii  duo  vitam  Mariac  Magdalenae.  Illi  autem,  qui 
tenent  vitam  Mariae,   habeant  unum  claustrum,   et   quilibet 


1)  In  primis  religionis  exordiis  ninlli  petebant  fratres  dcsertum,  ut 
juxta  slatutas  a  Francisco  legcs  facilius  vivere  ac  orationi  et  me- 
ditationi  libcrius  posscnt  vacare.  Ed. 


108  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

habeat  locum  suum,  ita  quod  neque  habitent  simul  neque 
cubent.  Et  semper  dicant  Completorium  de  die,  quando  sol 
revertitur  ad  occasum.  Studeant  tenere  silentium  et  dicant 
horas  suas.  Surgant  ad  matutinum  et  primum  quaerant  reg- 
num  Dei  et  justitiam  ejus.  Hora  congrua  dicant  Primam 
et  Tertiam,  et  post  horam  Tertiam  solvant  silentium  et  pos- 
sint  loqui  et  ire  ad  matres  suas,  et  quando  placuerit,  pos- 
sint  petere  ab  eis  eleemosynam  propter  amorem  Domini  Dei, 
sicut  pauperes  pauperculi.  Postea  dicant  Sextam,  Nonam 
et  Vesperas  tempore  debito.  In  claustro,  ubi  morantur, 
non  permittant  aliquam  personam  introire,  sed  neque  ullus 
ibi  comedat.  Illi  fratres,  qui  sunt  matres,  studeant  manere 
remote  ab  omni  persona,  ut  nemo  possit  eis  loqui.  Et  isU 
filii  non  loquantur  cum  aHqua  persona,  nisi  cum  matribus 
suis  et  custode  suo,  quando  placebit  ei  visitare  ipsos  cum 
benedictione  Dei.  Filii  vero  quandoque  officium  matrum 
assumant,  sicut  vicissitudinaliter  pro  tempore  visum  fuerit 
eis  disponendum.  Qiii  onmia  supradicta  studiose  et  solicite 
studeant  observare. 

Coll.  IV.     De  vera  obedientia. 

Fratres  charissimi,  verbum  primo  praeceptum  implete 
nec  expectetis  iterari,  quod  dicitur  vobis.  Nihil  etiam  impos- 
sibiHtatis  causemini  sivi  judicetis  esse  in  precepto,  quia,  etsi 
supra  vires  ego  vobis  mandarem,  sancta  obedientia  viribus 
non  carebit.  Nec  considerare  debetis,  quis  vel  quaHs  sit, 
qui  vobis  facienda  praecipit,  sed  sokim,  quod  sit  praelatus. 
Inter  aHa,  quae  dignanter  divina  pietas  mihi  concessit,  hanc 
gratiam  contuHt,  quod  ita  diHgenter  novitio  unius  horae 
obedirem,  si  mihi  guardianus  daretur,  sicut  antiquissimo  et 
discretissimo  fratri:  Subditus  praelatum  suum  non  hominem 
considerare  debet,  sed  iHum,  pro  cnjus  amore  est  subjec- 
tus.  Quanto  enim  contemtibilior  praesidet,  tanto  magis  hu- 
militas  obedientis  placet. 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  i09 

Coll.  V.     De  sancta  paupertate. 

Paiipertatem  noveritis,  fratres  charissimi,  virtutum  esse 
reginam,  quia  in  Rege  regum  et  regina  matre  ipsius  tam 
praestanter  eirulsit.  Paupertatem  scitote,  fratres,  specialem 
viam  esse  salutis,  tanquam  humilitatis  fomentum  perfectionis- 
que  radicem,  cujus  est  fructus  multiplex,  sed  ocultus.  Haec 
enim  est  evangelici  agri  thesaurus  absconditus,  pro  quo 
emendo  vendenda  sunt  omnia,  et  quae  vendi  non  possunt, 
illius  comparalione  spernenda.  Ad  hujus  cuhnen  qui  cupit 
attingere,  non  solum  mundnnae  prudentiae,  verum  etiam 
literarun^^  peritiae  renuntiare  quodammodo  debet,  ut  tali  ex- 
propriatus  possessionc  introeat  in  potentias  Domini  et  nu- 
dum  se  otferat  brachiis  Crucifixi.  Nequaquam  enim  saeculo 
perfecte  renuntiat,  qui  proprii  sensus  loculos  intra  cordis 
arcana  reservat.  In  omnibus  ergo  reluceat  inter  vos  sancta 
paupertas  et  praecipue  in  domibus,  quas  aedificaveritis,  con- 
siderantes  illud  evangelicum,  quod  vulpes  foveas  habent  et 
volucres  coeli  nidos,  Filius  autem  hominis  non  habuit,  ubi 
caput  suum  reclinaret.  Propter  quod  pauperum  more  pau- 
perculas  casulas  erigite,  quas  non  habitare  debetis  ut  pro- 
prias,  sed,  sicut  peregrini  et  advenae,  alienas.  Leges  nam- 
:iue  peregrinorum  sunt,  sub  alieno  colligi  tecto,  sitire  ad 
jatriam,  pacilice  pertransire.  Evangelica  haec  paupertas 
lostri  ordinis  est  fundainentuin,  cui  substrato  primarie  sic 
)mnis  slructura  religionis  innililur,  ut  ipsius  firmitale  fir- 
netur  et  eversione  funditus  evertalur.  (juantum  itaque  fra- 
ires  declinabunt  a  paupertate,  tantum  mundus  declinabit  ab 
;is,  et  quaerent  et  non  invenient.  Si  dominam  meam 
mupertatem  complexi  fuerint,  nnnidus  eos  nutriet,  quia  mun- 
llo  dati  sunt  ad  salutem.  Commercium  est  inter  nuuidum  et 
ratres,  debent  enim  ipsi  mundo  bonum  exemplum,  debet 
is  mundus   provisionem   necessitatum;    (juando   autem  ipsi 


IIO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

retraxerint  bonum  exemplum  fide  mentita,  retrahet  mundui 
manum  a  justa  censura. 


Coll.  VI.     De  vitando  mulierum  aspectu  et 
conversatione. 

Mulierum  familiaritates,  colloquia  et  aspectus,  quae  mul- 
tis  occasio  sunt  ruinae,  eo  solicitius  evitare  debemus,  fra- 
tres  charissimi,  quo  saepius  per  hujusmodi  videmus  debilen 
frangi  et  fortem  spiritum  infirmari.  Harum  contagioneii 
evadere  conversantem  cum  eis  nisi  probatissimum  virum 
tam  facile  judico,  quam  juxta  Scripturam  in  igne  ambulan 
et  non  combiirere  plantas.  Non  enim  securum  puto  earun 
formarum  introrsus  haurire  imagines,  quae  possunt  aut  edo- 
mitae  carnis  resuscitare  igniculum  aut  pudicae  mentis  ma- 
culare  nitorem.  Frivolum  profecto  est  quodcunque  muli- 
eris  colloquium,  excepta  sola  confessione  vel  instruclioni 
brevissima,  juxta  quod  saluti  expedit  vel  congruit  honestati 
Quae  sunt,  quaeso,  cum  muliere  religioso  tractanda  negotia 
nisi  cum  sanctam  poenitenliam  vel  melioris  vitae  consiliun 
religiosa  petitione  deposcit?  Ex  nimia  securitate  minus  ca- 
vetur  hostis,  et  diabolus,  si  de  suo  capillum  potest  haben 
in  homine,  cito  excrescere  facit  in  trabem.  Nec  enim  so- 
lum  mortificari  debent  vitia  carnis  aut  ejus  incentiva  frae- 
nari,  verum  etiam  exteriores  sensus,  per  quos  mors  intrai 
ad  animam,  summa  vigilantia  decet  custodiri. 

Coll.  YII.     De  petenda  eleemosyna  cimi  fiducia. 

Charissimi  fratres  et  fdioli  mei,  nolite  verecundari  ire 
pro  eleemosyna,  quia  Dominus  se  pro  nobis  fecit  pauperem 
in  hoc  mundo ,  cujus  exemplo  elegimus  viam  verissimae 
paupertatis.     Si  enim  pro  suo  amore  viam  paupertatis  ele- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  111 

gimus,  non  debemus  confundi  pro  eleemosynis  ire.  Arrham 
coeleslis  haereditatis  erubescere  nequaquam  convenit  regni 
coelorum  haeredibus.  Haec  est  enim  haereditas  nostra, 
quam  acquisivit  et  reliquit  nobis  Dominus  Jesus  Christus  et 
omnibus,  qui  suo  exemplo  vivere  volunt  in  sanclissima  pau- 
pertate.  In  veritate  dico  vobis,  quod  multi  ex  nobilioribus 
et  sapientioribus  hujus  saeculi  venient  ad  istam  congrega- 
tionem  et  pro  magno  honore  et  gratia  habebunt  ire  pro 
eleemosyna.  Vos  ergo ,  qui  estis  illorum  primitiae ,  laeta- 
mini  et  gaudete  nec  renuatis  facere ,  quae  sanctis  illis  fa- 
cienda  transmittitis.  Ite  ergo  confidenter  et  animo  gaudenti 
pro  eleemosyna  cum  benedictione  Dei.  Et  magis  libere  et 
gaudenter  ire  debetis  pro  eleemosyna,  quam  ille,  qui  de 
una  numata  '}  olferret  centum  denarios,  quoniam  offertis 
eis  amorem  Dei,  a  quibus  eleemosynam  petitis,  dicentes: 
Amore  Doniini  Dei  faciatis  nobis  eleemosynam,  cujus  com- 
paratione  nihil  est  coeknn  et  terra. 

Coll.  VIIL     De  discreiione  in  corpore  alendo. 

Fratri  corpori  cum  discretione  providendum  est,  fra- 
tres  charissimi,  ne  ab  eo  tempestas  acediae  commoveatur. 
Servus  enim  Dei  in  comedendo  et  bibendo  et  dormiendo 
let  alias  corporis  necessitates  sumendo  debet  cum  discretione 
suo  corpori  satisfacere,  unde  non  taedeat  ipsum  vigihire  et 
reverentcr  in  oralione  persistere,  ita  quod  frater  corpus 
non  valeat  nmrmurare  dicens:  Fame  deficio,  tui  exercitii 
sarcinam  ferre  non  valeo,  non  possum  stare  rectum  et  in- 
5istere  orationi  nec  in  tribuhdionibus  meis  laetari  nec  alia 
bona  operari,  quia  non  satisfacis  indigcntiae  meae.  Si 
enim  servus  Dei  cum   discretione    et   satis    bono   modo   et 


i)  Numala  pro  numo.  Ed. 


1.13  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

honesto  suo  corpori  satisfaceret,  et  frater  corpus,  si,  post- 
quam  sufficientem  vorasset  annonam,  alias  mussitaret,  esset- 
que  negligens  et  pigrum  vel  somnolentum  in  orationibus  et 
vigiliis  et  aliis  bonis  operibus,  scito  pigrum  jumentum  cal- 
caribus  indigere,  et  inhaerentem  asellum  stimulum  expetere, 
tunc  debet  ipsum  castigare  tanquam  malum  et  pigrum  ju- 
mentum,  quod  vult  comedere  et  non  lucrari  et  onus  non 
portare.  Si  vero  propter  inopiam  et  paupertatem  frater 
corpus  necessitates  suas  in  sanitate  et  infirmitate  habere 
non  potest,  dum  honeste  petierit  et  humihter  a  praelato 
suo  amore  Dei,  et  sibi  non  datur,  sustineat  amore  Domini 
patienter,  qui  etiam  sustinuit  quaerens,  qui  eum  consolare- 
tur,  et  non  invenit.  Et  haec  necessitas  sibi  a  Domino  im- 
putatur  pro  martyrio.  Et  quia  fecit,  quod  suum  est,  id 
est,  quod  petiit  humiliter  suam  necessitatem,  excusatur  a 
peccato,  etiamsi  corpus  inde  gravius  infirmetur. 

Coll.  IX.      De  indiscreta    aemulatione   in  abstinentia 

sectanda. 

Fratres  mei,  unusquisque  consideret  naturam  suam- 
quia,  licet  aliquis  ex  vobis  valeat  sustentari  pauciori  cibo,, 
quam  alius,  nolo  tamcn,  quod  abundantiori  cibo  indigens 
illum  in  hoc  imitari  nitatur,  sed  naturam  suam  considerans, 
exhibeat  corpori  suo  necessitatem  suam.  Sicut  enim  nobis^ 
a  superfluitate  comestionis,  quae  obest  corpori  et  animae, 
tenemur  nobis  cavere,  ita  a  nimia  abstinentia,  imo  magis,, 
quoniam  Deus  misericordiam  vult  et  non  sacrificium 

Coll.  X.     De  tolerandis  quantisper  necessitatibus. 

Necessitas,  fratres  charissimi,  quam  non  ratio  postulat, 
sed  voluptas  ostentat,  extincti  spiritus  signum  est  manifes- 
tum.      Spiritu    tepido    et    paulatim    a    gratia    frigescente , 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  IIS 

necesse  est  carnem  et  sanguinem,  quae  sua  sunt,  quaerere. 
lOuid  enim  restat,  quando  anima  carct  spiritualibus  deliciis, 
Inisi  ut  caro  convertatur  ad  suas?  Et  tunc  animalis  appeti- 
tus  necesitalis  articulum  palliat,  tunc  sensus  carnis  conscien- 
Itiam  format.  Si  adest  fratri  meo  vera  necessitas,  et  statim 
Isatisfacere  properat,  quid  mercedis  accipiet?  Accidit  enim 
loccasio  mcrili,  sed  displicuisse  sibi  studiose  probavit;  ipsas 
jnamque  indigentias  non  paticnter  ferre,  nihil  aliud  est,  nis 
Aegyptum  repetere. 


Coll.  XI.     De  laetando  spiritualiter  in  Domino. 

Sanctam,  fratres  charissimi,  interius  et  exterius  lae- 
titiam  Dei  habete.  Si  enim  servus  Dei  studuerit  habere  et 
conservare  laetitiam  spiritualem,  quae  provenit  ex  munditia 
cordis  et  acquiritur  per  devotionem  orationis,  daemones  ni- 
hil  possunt  ei  nocere,  dicentes:  Ex  quo  in  tribuhUione  et 
prosperitate  laetitiam  habet  servus  Dei,  non  possumus  in- 
venire  aditum  intrandi  ad  ipsum  nec  sibi  nocere.  Sed  tunc 
exultant  daemones,  quando  devotionem  et  laetitiam,  quae 
provenit  ex  nunida  oratione  et  ex  aliis  operibus  virtuosis, 
possint  extinguere  vel  ahquahter  impedire.  Nam  si  diabo- 
lus  in  servo  Dei  potest  ahquid  habere  de  suo,  nisi  fuerit 
sapiens  et  solicitus  delere  et  destruere  ilhul,  quam  citius 
poterit,  per  virtutem  sanctae  orationis,  contritionis,  confes- 
sionis  et  satisfactionis,  in  brevi  tempore  de  uno  capillo  fa- 
cit  unam  trabem  semper  aliquid  illi  adjiciendo.  Qum  ergo, 
fratres  charissinii,  ex  numditia  cordis  et  puritate  orationis 
continuae  liaec  laetitia  spiritualis  orilur,  circa  illa  duo  ac- 
quirenda  principaliter  est  studenduin,  ut  ipsam  laetitiam, 
quam  in  me  et  vobis  cupio  summo  afTectu  et  diligo  cer- 
nere  et  sentire,  possitis  habere  interius  et  exterius  ad  aedi- 
iicationem  proximi  et  vituperium  inimici.      Ad  ipsum  enim 


1141:  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

et  ad  membra  ejiis  oportet  contristari,   ad  nos  autem  lae- 
tari  semper  in  Domino  et  gaudere. 

ColL  Xn.     De  humilitate  et  pace  erga  clericos 

servanda. 

In  adjutorium  clericorum  missi  sumus,  fratres  charis- 
simi,  ad  animarum  salutem,  ut ,  quod  in  illis  invenitur  mi- 
nus,  suppleatur  a  nobis.  Quilibet  recipiet  mercedem,  nor 
secundum  auctoritatem,  sed  secundum  laborem.  Scitote.j 
fratres,  quod  Deo  est  gralissimum  animarum  lucrum.  Hod 
consequi  melius  possumus  cum  pace  clericorum,  quam  curr 
discordia.  Si  autem  ipsi  salutem  impediunt,  Dei  est  ultio. 
et  ipse  retribuet  eis  in  tempore.  Ideoque  estote  subject 
praelatis,  ne,  quantum  ex  vobis  est,  malus  zelus  consurgat 
Si  fdii  pacis  fuerilis,  clerum  et  populum  lucrabimni,  et  ho( 
acceptabilius  Deo  erit,  quam  populum  solum  clero  scandali- 
zato  lucrari.  Tegite  eorum  lapsus,  multiplices  eorum  sup- 
plete  defectus  et,  cum  haec  feceritis,  humiliores  estote. 

Coll.  XIII.     De  cognoscendo  servo  Dei. 

Heu  quam  bonum  est,  fratres,  Deo  servire!  Melio', 
est  Dei  servitus,  quam  mundi  principatus.  Sed  quis  est 
qui  certo  cognoscit  se  esse  servum  Dei  ?  Nihil  melius  esti 
quam  esse  servum  Dei,  nihil  tamen  difficilius  est  homin 
certo  cognoscere,  quam  si  est  Dei  servus  vel  amicus.  Eg« 
vobis  confiteor ,  quod  rogavi  Dominum ,  ut  mihi  dignaretu 
ostendere,  quando  sum  servus  Dei  et  quando  non.  Ips 
autem  Dominus  benignissimus  sua  dignatione  respondii 
mihi :  Servum  meum  veraciter  te  esse  cognosce,  cum  sanct 
cogitas,  loqueris  et  operaris.  Ideo  vobis  praedicta  insi 
nuavi,  ut  vos    etiam  sciatis,   quando  Dei  servi  estis  et  ( 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  115 

placelis,  et  ut  ego  coram  vobis  possim  vereciindari,  quando 
videbitis  me  deficcre  in  his  omnibus  vel  aliquo  praedic- 
torum. 


Coll.  XrV.     Quid  Deo  magis  placeat,  orare  vel 

praedicare? 

Magnum  mihi  dubium  contigit,  fratres  charissimi,  vobis 
proponendum  et  a  vobis  Dei  adjutorio  dissolvendum.  Qxxid^ 
fratres,  consulitis  ?  quid  laudatis  ?  an  quod  orationi  vacem, 
an  quod  praedicando  discurram?  siquidem  ego  parvulus, 
simplex  et  imperitus  sermone  majorem  orandi  accepi  gra- 
|tiam,  quam  loquendi.  Videtur  etiam  in  oratione  lucrum  et 
cumulatio  gratiarum,  in  praedicatione  distributio  quaedam 
donorum  caelitus  acceptorum.  In  oratione  etiam  purificatio 
interiorum  affectuum  et  unitio  ad  unum  verum  et  summum 
)onum  cum  vigoratione  virtutis,  in  praedicatione  spiritua- 
ium  pulverizatio  pedum ,  distractio  circa  multa  et  relaxatio 
discipHnae.  Tandem  in  oratione  Deum  alloquimur  et  audi- 
mus  et  quasi  angelicam  vitam  agcntes  inter  angelos  con- 
versamur,  in  praedicatione  multa  oportet  condescensione 
Uti  ad  homines  et  humane  inter  eos  vivendo  humana  cogi- 
tare,  videre,  dicere  et  audire.  Sed  unum  est  in  contra- 
rium,  quod  videtur  praeponderare  his  omnibus  ante  Deum, 
quod  videlicet  unigenitus  Dei  Filius,  qui  est  sapientia  sum- 
ma,  propter  animarum  salutem  de  sinu  Patris  descendit,  ut 
5U0  nuuidum  informans  exemplo  verbum  salutis  hominibus 
ioquerclur,  quos  sacri  sanguinis  et  pretio  redimeret  et 
^nmndaret  lavacro  et  poculo  sustentaret,  nihil  sibi  omnino 
reservans,  quod  non  in  sahitcin  nostram  liboralitcr  eroga- 
ret.  Et  quia  debemus  oinnia  fticere  secunduin  exemplar 
orum,  quae  videmus  in  ipso  tanquam  in  monte  sublimi, 
kidetur  Deo  magis  placitum,    quod  intermissa  quiete  foras 


IIO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

egrediamur  ad  laborem.      Quid  in  hac  re  vobis  videatur 
consulite. 

Coll.  XV.     De  litteris   incumbentibus   et  doctoribus 

Fratres,  qui  scientiae  curiositate  ducuntur,  in  die  tri 
bulationis  invenient  manus  suas  vacuas.  Ideo  vellem  ec 
magis  roborari  virtutibus,  ut,  cum  tempus  tribulationis  ve 
nerit,  secum  haberent  Dominum  in  angustia;  ventura  ei 
enim  tribulatio ,  quando  libri  ad  nihihim  utiles  in  fenestr 
et  latebris  projicientur.  Nolo  fratres  meos  cupidos  ess 
scientiae  et  hbrorum,  sed  volo  eos  fundari  super  sanctai 
humihtatem  et  imitari  puram  simphcitatem,  sanctam  orationei 
et  dominam  paupertatem.  Haec  via  sola  est  secura  ad  sali 
tem  propriam  et  ahorum  aedificationem,  quoniam  Christu 
ad  cujus  imitationem  vocati  sunt  fratres ,  hanc  solam  nob 
ostendit  et  docuit  verbo  pariter  et  exemplo.  Multi  fratrc 
occasione  aedificandi  alios  dimittent  vocationem  suam,  vide 
licet  sanctam  humilitatem,  puram  simplicitatem,  orationei 
et  devotionem  atque  dominam  nostram  paupertatem.  I 
continget  illis,  quod,  unde  putabunt  magis  imbui  seu  im 
pleri  devotione  et  accendi  amore  et  ihuminan  Dei  cogni 
tione  propter  intellectum  scripturae,  ibi  occasionaliter  re 
manebunt  intus  frigidi  et  vani,  et  sic  ad  pristinam  vocatio 
nem  redire  non  poterunt,  quia  tempus  vivendi  secundui 
vocationem  suam  in  vano  et  falso  studio  amiserunt. 

Coll.   XVI.     De  vanis  et  tumidis  praedicatoribus. 

Multi  sunt  fratres,  qui  totum  suum  studium  et  totar 
suam  solicitudinem  ponunt  in  acquirendo  scientiam,  dimit 
tentes  vocationem  suam  sanctam  extra  viam  humilitatis  € 
sanctae  orationis  mente  et  corpore  evagando,  qui,  cum  po 
pulo  praedicaverint  et   noverint  aliquos  inde  aedificari  ve 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  117 

d  poenitentiam  converti,  inflantiir  et  extollunt  se  de  opere 
t  liicro  alieno,  cum  tamen  magis  in  condemnationem  et  in 
raejudicium  suum  pracdicaverint  et  nihil  ibi  secundum  ve- 
itatom  operati  fuerint,  nisi  tanquam  instrumenta  illorum, 
er  quos  vere  Dominus  fructum  hujusmodi  acquisivit.  Nam 
uos  credunt  propler  scientiam  et  praedicationem  suam  aedi- 
cari  et  ad  poenitenliam  converli,  Dominus  orationibus  et 
icrymis  sanclorum  pauperum,  humilium  et  simplicium  fra- 
rum  aedificat  et  convertit ,  licet  ipsi  sancti  fratres  ut  pluri- 
iium  ignorent.  Sic  enim  est  voluntas  Dei,  ut  illud  nesciant, 
e  inde  valeant  superbire.  Isti  sunt,  fratres  mei,  milites 
ibulae  rotundae,  qui  latitant  in  desertis  et  in  locis  remotis, 
t  diligentius  vacent  orationi  et  meditationi,  sua  et  aliorum 
eccata  plorantes,  viventes  simpliciter  et  humiliter  conver- 
anles,  quorum  sanclitas  a  Deo  cognoscitur  et  aliquando 
'atribus  et  hominibus  est  ignota.  Horum  animae  ab  ange- 
s  Deo  praesenlabunlur,  tunc  Dominus  ostendet  illis  fructum 
t  mercedem  laborum  suorum  videlicet  multas  animas,  quae 
uis  cxemplis,  oralionibus  et  lacrymis  sunt  salvatae  et  dicit 
lis:  Filii  mei  dilccti,  ecce  tot  et  tales  animae  salvatae  sunt 
estris  orationibus,  lacrymis  et  exemplis  et  „quia  super 
auca  fuistis  fideles,  supra  multa  vos  constituam."  Alii  enim 
raedicaverunt  et  laboraverunt  sermonibus  sapienliae  et  scien- 
ae  suae,  et  ego  mcritis  vestris  fructum  salutis  operatus  sum; 
leo  suscipite  laborum  eorum  mercedcm  ct  fruclum  mcri- 
)rum  vestrorum,  qui  cst  regnum  aeternum,  quod  humilitatis 
t  siiri[)licilalis  veslrae  atque  orationum  et  lacrymarum  veslra- 
im  violcnlia  rapuislis.  Sicque  isti  portantes  manipulos  suos,  id 
5t,  fruclus  ct  mcrila  sanctae  humililatis  et  simplicitatis  suae, 
itrabunt  in  gaudium  Domini  laelantcs  et  exultantes;  illi  vcro, 
ui  non  curavcrunt  nisi  scire  et  aliis  viam  salutis  oslondere, 
ihil  operantcs  pro  se ,  ante  Christi  tribunal  aslabunl  nudi 
t  vacui  et  solius  confusionis  et  verecundiac  cl  doloris  ma- 


118  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

nipolos  deferentes.  Tunc  veritas  sanctae  humilitatis  el 
simplicitatis  sanctaeque  orationis  et  paupertalis,  quae  est  vo- 
catio  nostra,  exaltabitur,  glorificabitur  et  magnificabitur,  cui 
veritati  ipsi  inflati  vento  scientiae  detraxerunt  vita  et  va- 
nis  sermonibus  scientiae  suae  dicentes,  ipsam  veritatem  es- 
se  falsitatem  et  tanquam  caeci  eos,  qui  ambulaverunt  ir 
veritate,  persequentes.  Tunc  error  et  falsitas  opinionum  sua- 
rum,  per  quas  ambulaverunt,  quas  esse  veritatem  predica- 
verunt,  per  quas  in  caecitatis  foveam  multos  praecipitave- 
runt,  in  dolore  et  confusione  et  verecundia  terminabitur,  ei 
ipsi  cum  suis  tenebrosis  opinionibus  in  tenebras  exteriorej 
cum  tenebrarum  spiritibus  demergentur. 

Coll.  XVII.     De   conditionibus  et  laude  boni 
praedicatoris. 

Volo,  fratres  charissimi,  ministros  verbiPei  tales  esse 
ut  studiis  intentendes   spiritualibus  nullis  aliis  officiis  impe- 
diantur.     Hi  enim  a  magno  illo  Rege  electi  sunt  ad  edicta 
quae  ex  ejus  ore   procedunt,    populis   demandanda.     Priu 
ergo  praedicator  haurire   debet   secretis   orationibus,   quoi 
postea  sacris  ostendat  sermonibus,  prius  intus  calescere,  quac 
extra  verba  proferre.    Referendum  certe  est  hoc  officium, 
qui  illud  administrant,  ab  omnibus  reverendi.     Isti  vita  sui 
corporis,  impugnatores  daemonum,  nmndi  lucerna.    Laudani 
sunt  praedicatores  illi,  qui  pro  tempore  sibi  sapiunt  sibiqu 
gustant,  illi  vero  male  sciunt  dividere,  qui  praedicationi  totun 
devotioni  vero  nihil  impendunt.    Alii  etiam  plangendi  sunt,  qi 
vendunt  saepe,  quod  faciunt,  oleo  vanae  laudis.   Officium  prae 
dicationis,  fratres,  Patri  misericordiarum  omni  sacrificio  ei 
acceptius,  maxime,  si  studio  fuerit  charitatis  impensum ,  ut  a 
id  laboret  praedicator  magis  exemplo,  quam  verbo,  magis  lach; 
rymosa  prece,  quam  loquaci  sermone.     Plangendus  proinci 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  119 

raedicator  tanqiiam  vera  pietate  privatus,  qiii  in  praetlica- 
ione  non  aniinarum  salutcm,  sed  propriam  laudem  quaerit, 
ive  qui  pravitate  destruit  vitae,  quod  aedificat  veritate  doc- 
rinae.  Praefcrendus  luiic  est  frater  simplex  et  elinguis, 
ui  bono  exemplo  alios  provocat  ad  bonum.  „Donec  ste- 
rilis  peperit  plurimos,"  inquit  prophetissa,  „et  quae  multos 
abebat  filios,  infirmata  est."  Sterilis  est  pauperculus  fra- 
3r,  qui  generandi  in  ecclesia  filios  non  habct  officium. 
(ic  pariet  in  judicio  multos,  quia,  quos  nunc  privatis  ora- 
onibus  convertit  ad  Christum,  suae  gloriae  tunc  judex  ad- 
cribct.  Quae  multos  habet  filios  infirmabitur,  quia  prae- 
icator  vanus  et  loquax,  qui  multis  nunc  quasi  sua  virtute 
enitis  gaudet,  cognoscet  lunc  se  nihil  proprii  habere  in  eis. 

CoU.  XYIII.     De  murmuratione  et  detractione. 

Detractionis  vitium,  fratres,  inimicum  est  fonti  pietatis 
t  gratiae  et  piissimo  Deo  abominabile  pro  eo,  quod  de- 
ractor  animarum  sanguine  pascilur,  quas  gladio  linguae 
ecat.  Tanto  major  est  detractorum  impietas ,  quani  latro- 
um,  quanto  lex  Christi,  quae  in  observantia  pietatis  im- 
letur,  magis  animarum,  quam  corporum  nos  astringit  op- 
irc  salutcm.  Praelerea  rcligiosus,  qui  murmurat  contra 
'atrcs  vcl  praclatos  suos,  quid  aliud  facit,  quam  implere 
ropriam  matrcm  suam,  id  est  religionem,  felle  vituperii  et 
•aditionum?  Detractorcs  sunt  de  generatione  Cham,  qui  ve- 
3nda  patris  non  operuit,  sed  discooperuit,  ita  isti  detegunt 
t  exaggerant  defcctus  praelatorum  et  religionis  suae,  prop- 
)T  quod  Dei  malcdiclionem  mcrcbuntur.  Hi  veluti  porci 
i  imnuuidiliis  volulantur  et  spurciliis  vel  defectibus,  quos 
I  fratribus  curiose  quaerunt  vel  forte  falso  se  invenisse 
ut  vidisse  affirmant,  se  ingurgitant  ct  aluntur  immundorum 
me    aninralium ,     in    conscicnliis    suis    imnmndiores ,    et 


120  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

rabidorum  more  caniim  queruntur  de  disciplina  regula 
de  correctione  religionis,  de  ipso  ordine  et  praelatis,  i 
versus  eos  latrantes  et,  quantum  possunt,  mordentes.  I 
trahentium  enim  vox  haec  est:  Vitae  mihi  perfectio  dei 
scientiae  vel  pecuHaris  gratiae  facultas  non  suppetit,  ac 
hoc  nec  apud  Deum  locum  invenio  nec  apud  homir 
Scio,  quid  faciam:  Ponam  maculam  in  electis  et  apud  r 
jores  gratiam  promerebor.  Scio  praelatum  meum  homiii 
esse  eodemque  mecum  quandoque  uti  officio,  quo,  succ 
cedris,  solus  videatur  ramus  in  via.  Eja  miser!  hmm 
corporibus  vescere  et,  quia  vivere  aliter  non  potes,  fratr 
viscera  corrode.  Tales  boni  student  videri,  non  fieri,  ac 
santes  vitia  nec  vitia  deponentes,  solos  eos  laudant,  qi 
rum  cupiunt  auctoritate  foveri,  silentes  a  laudibus,  quas 
laudatum  non  aestimant  reportari.  Jejunae  faciei  palloi 
perniciosis  laudibus  vendunt,  ut  spirituales  videantur, 
dijudicent  omnia  el  ipsi  a  nemine  judicentur.  Gaudent  sa 
titatis  opinione,  non  opere,  angehco  nomine,  non  virtuti 

CoU.  XIX.     Quod  fratres  non  vocentur  magistr 

Ne  appetatis,  fratres,  vocari  magistri,  scientes  noii 
magisterii  soli  ipsi  Christo  convenire,  per  quem  omnia  fa 
sunt  opera.  Ego  vellem  libenter  scire  facere  omnia,  i 
nollem  esse  magister  nec  magistri  nomine  insigniri,  ne 
tali  nomine  contra  verbum  Christi  in  Evangelio  prohibei 
facere  viderer,  quia  melius  est  esse  humilem  cum  paup^ 
cula  sua  scientia,  quam,  si  esset  possibile,  scire  facere  o 
nia  mirabilia  et  magnalia  et  praesumere  contra  gloriosi  iV 
gistri  humilia  documenta.  Nam  nomen  magisterii  nen 
convenit  nisi  Domino  Jesu  Christo,  cujus  perfecta  sunt  ope 
et  mandavit,  ut  nullus  super  terram  magister  vocaretur  i 
vocari    praesumeret,    quia    unus    solus    et    verus    absc 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  131. 

defectu  in  coelis  est  magister,  benedictus  Christus,  qui 
est  Deus  homo  et  vita ,  conditor  mundi,  laudabilis  et  glo- 
riosus  in  saecula,  arnen. 

Coll.  XX.     Quae  bona  proveniant  ordini  ex 
subjectione  ad  ecclesiam. 

Mater  omnium  ecclesiarum,  fratres ,  est  Romana  et 
domina  omnium  est  religionum.  Vadam  et  recommendabo 
fratres  meos  sanctae  ecclesiae ,  cujus  potentiae  virga  per- 
cellantur  malevoli,  et  fdii  Dei  in  aeternae  salutis  augmen- 
tum  ubique  plena  gaudeant  libertate.  Recognoscant  ex  hoc 
fiHi  dulcia  beneficia  matris  et  speciali  devotione  semper 
ipsius  reverenda  vestigia  complectantur.  Non  erit  ipsa 
protegente  in  ordine  mahis  occursus,  nec  fiHus  BeHal  per 
vineam  Domini  transibit  impunis.  Paupertatis  nostrae  ipsa 
sancta  ecclesia  aemulabitur  gioriam  et  humiHtatis  praeconia 
per  superbiae  nubilum  olTuscari  non  sinet.  Charitatis  et 
pacis  vincula  in  nobis  servabit  iHaesa,  censura  strictissima 
percutiens  dissidentes.  EvangeHcae  puritatis  observantia 
sacra  continue  in  ejus  aspectu  florebit,  nec  odorem  vitae 
vel  ad  horam  elabi  patietur. 


CoU.  XXI.     De  tribulalionibus    religionis  et  regulae 

seclatorum. 

Veniet  tempus,  fratres  mei,  cum  maHs  exempHs  malo- 
rum  fratrum  haec  Deo  dilecta  rcHgio  diifamabitur,  ita  ut 
pudeat  exire  in  pubHcum.  Qui  vcro  tunc  teniporis  ad  sus- 
icipiendum  habiluin  onHnis  venerint,  sola  sancti  Spiritus 
loperalioue  ducentur,  ot  nuHam  in  eis  maculam  caro  im- 
ipinget  et  sanguis,  eruntque.  vere  a  Domino  benedicti.  Et 
licet  in  eis  fuerint  operationes  meritoriae,  tamen  friijescente 

6 


133  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

charitate,  quae  facit  sanctos  operari  ferventer,  venturae 
sunt  illis  tentationes  immensae,  et  qui  in  tempore  illo  lue- 
rint  inventi  probati,  erunt  suis  praedecessoribus  meliores. 
Vae  qui  de  sola  specie  et  apparentia  conversationis  reli- 
giosae  sibi  plaudentes  et  in  sua  sapientia  et  scientia  con- 
fidentes  inventi  fuerint  otiosi,  id  est,  non  exercitantes  se 
in  operibus  virtuosis  et  in  via  crucis  et  poenitentiae,  in 
pura  observantia  evangelii,  quod  ex  professione  tenentur 
pure  et  simpliciter  observare.  Isti  enim  non  resistent  con- 
stanter  tentationibus,  quae  ad  probationem  electorum  aDeo 
permittentur.  Qiii  vero  probati  fuerint  et  approbati ,  acci- 
pient  coronam  vitae,  ad  quam  exercitat  eos  interim  malitia 
perfidorum  et  reproborum. 

Coll.  XXII.     De  sancta  conversatione  inter  fideles. 

In  nomine  Domini  ite  bini  et   bini  per  viam  humiliter 
et  honeste  et  maxime   cum  stricto   silentio   a    mane   usque 
post  Tertiam,  orantes  Dominum  in  cordibus  vestris.     Verba 
otiosa  et  inutilia  non  nominentur  in  vobis;    licet  enim  am- 
buletis,  tamen  conversatio  vestra  sit  ita  humilis  et  honesta, 
sicut  si  in  eremitorio  aut  in  cella  essetis.     Nam  ubicunque 
sumus    et  ambulamus,    habemus   semper   cellam   nobiscum. 
Frater  enim  corpus  est  cella  nostra  et  anima   est   eremita,( 
quae  moratur  in  cella  ad  orandum  Dominum  et  meditandum 
de  ipso,  unde  si  anima  non  manserit  in  quiete  in  cella  sua, 
parum  prodest  religioso  cella    manufacta.      Talis  sit  vestra 
conversatio  inter  gentes,  ut,  quicunque  vos  audiet  vel  vi- 
debit,  gloriosum  Patrem  coelestem  et  Deum  laudet  devote. 
Pacem  annuntiate  omnibus  dicentes:     Dominus  det  tibi  pa- 
cem.     Sed   sicut  pacem   annuntiatis   ore,    sic    in  cordibus 
vestris  pacem  et  amplius  habeatis.     NuIIus  per  vos  provo- 
cetur  ad  iram  vel  scandalum,   sed    omnes  per  inansuetudi- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  133 

lem  vestram  ad  pacem,  benignitatem  et  concordiam  pro- 
^ocentur.  Nam  ad  hoc  vocati  sumus,  ut  vulneratos  cure- 
nus,  alligemus  confractos  et  erroneos  revocemus.  Multi 
jnim  vobis  videntur  esse  membra  diaboli,  qui  adhuc  dis- 
:ipuli  Christi  erunt. 

Coll.  XXIII.     Quomodo   procedendum  sit  ad 

infideles. 

Filioli  mei,  Deus  mihi  mandavit,   quod  mittam  vos  ad 

terram  Saracenorum  ad  praedicandum   et   confitendum   ejus 

fidem  et  legem  Mahometicam  impugnandam.     Et  ego  etiam 

ibo  per  aliam  partem   ad    infideles   et   fratres   alios    mittam 

jper  universum  mundum.     Idcirco,  filii,   paretis  vos  ad  im- 

plendum  Domini  voluntatem.     Et,  charissimi  filii,  ut  melius 

Dei  praeceptum  possitis  adimplere  pro  salute  animarum  ves- 

trarum,  videatis,   quod   inter   vos   sit  pax   et   concordia  et 

lodus  indissolubilis  charitatis.     Fugite  invidiam,  quae  prin- 

:ipium  fuit  nostrae  perditionis.     Sitis  in  tribulationibus  pa- 

;ientes  et  in  prosperis  humiles   et  sic  eritis  in  omni  pugna 

dctores.     Imitatores  Christi  estote  in  paupertate,  obedientia 

3t  castitale.     Doininus   enim   Jesus   Christus    pauper  natus 

;st,   pauper    vixit,   paupertatem   docuit   et   cum  paupertate 

'lecessit.     Et  ut  ostcnderet  se  dihgere  castitatem ,    de   vir- 

>ine  nasci    vokiil.     Virgines   milites   innocentes    praemisit, 

irginitatem  consukiit  et  servavit,  inter  virgines  ex  hac  vita 

nigravit.      Obedientiam  etiam   a   suo  ortu  tenuit  usque  ad 

iiortem  crucis.      Spes  vestra  tantum  sit  in  Deo,    qui  vos 

liriget  et  juvabit.    Portetis  vobiscum  regulam  et  breviarium, 

il  divinum  oflicium  perfectissime   recitetis,    et  sitis   ma)ori 

cstro  fratri  Vitali  '}  omnes  obedientes.     Filii  mei,  quamvis 

e  vestra  bona  voluntate  gaudeain,    cor    meum   tamen  pro 


1)  Fratreni  hunc  Vitaieni  parvulo  aiiluic  gregi  praefecerat.         Ed. 


l.!84:  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

vestro  recessii  et  separatione  a  me  sentit  quandam    am 
tudinem  amorosam,  sed  oportet,  quod  Dei  praeceptum  p 
feramus  propriae  voluntati.     Rogo  vos,   quod   ante   oc 
vestros   semper  habeatis  Dominicam   passionem,    quae 
roborabit  et  ad  patiendum  pro  ipso  fortius  animabit. 

Coll.  XXIV.     De  meditanda  assidue  Christi  passi( 

Semper  ante  oculos  habete,  fratres  charissimi,  ^ 
humilitatis  et  paupertatis  sanctae  crucis,  per  quam  nos 
navit  salvator  noster  Jesus  Christus ,  considerantes ,  qi 
si  ipsius  sanctam  majestatem  oportuit  pati  et  ita  intrar 
gloriam  suam,  quod  multo  magis  oportebit  nos  peccat 
adeo  enormes  per  viam  crucis  et  passionis  incedere. 
certe,  si  ad  tollendam  crucem  suam  quilibet  obligatur  Cl 
tianus,  potiori  jure  ad  hoc  tenemur  nos,  qui  crucis  v 
lum  sequi  profitemur,  quam  non  sohmi  vult  Dominus 
nos  ipsi  tollamus,  verum  et  alios  incitemus  nostro  exei 
et  doctrina  ad  eandem  tollendam  et  nobiscum  trahamu! 
simul  cum  ipsis  Christum  ducem  nostrum  sequamur,  p 
sertim  cum  bona  voluntas  et  desiderium  imitandi  passic 
nostri  Salvatoris  sit  peculiare  donum,  quod  concedit  S 
tus  sanctus  animae,  quae  vere  Deum  amat  et  eidem  ir 
vit;  quia  anima,  quae  propriis  solum  inhaeret  affectior 
et  se  tantum  diligit,  non  amat ,  imo  abhorret  hanc  Spi 
sancti  doctrinam  nec  ad  perfectionem  consequendam  ne 
sarium  putat  participem  fieri  Christi  passionis.  Imo  n 
rem  sibi  promittens  profectum  per  alias  vias,  quae  "v 
viae  non  sunt,  sed  occulta  praecipitia,  et  fugiens  a 
tribulationis  per  cogitationes  varias,  humanas  etvolunta 
infixum  et  obcaecatum  habet  cor  simm  in  propriis  affect 
asseverans,  quod  in  hujusmodi  libertate  vitae  melius  pc 
inservire  Deo.  Nec  aliquantulum  curat  de  innumeris 
lectationibus,  quas  interius  recipit  anima,  quae  tota  abs( 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  135 

est  in  hac  conteinplatione  et  compassione  Domini  sni;  neque 
enim  haec  perfecte  gustantur ,  nisi  perpessa  aliqua  tribula- 
tione  pro  Christo.  Sed  anima  defaecata  et  expoliata  pro- 
priis  aflectibus  se  a  Spiritu  sancto  duci  humiliter  permittit 
et  ut  ad  suum  beneplacitum  in  eadem  op43retur  tanquam 
optimus  magister  singularis  doctrinae,  quam  Dominus  scrip- 
tam  reliquit  in  libris  suae  humilitatis ,  patientiae  et  passio- 
nis,  quae  securae  sunt  viae  ad  perfectionem  Christianam. 
Unde  illa  anima,  quae  puriiicari  obtinuit  a  Deo,  vehementer 
cupit  transformari  in  illos  dolores,  comparans  onmes  alias 
vias  et  consolationes  cibis  mortalibus,  qui  pereunt,  et  hanc 
unicam  salutari  pharmaco,  cujus  gustus  acerbus,  sed  fru- 
ctus  suavissimus,  quod  in  gustu  amarum  est,  sed  in  opera- 
tione  dulcissimum.  Quare  postponens  gustum  sanitati  pro- 
bat ,  quam  admirabilis  sit  dulcedo  vitae  permanentis,  quae 
despicit  consolationem  momentaneam  et  mortalem,  et  plane 
probat  in  nulla  alia  re  perfectius  requiescere  am(»rem  suum, 
quam  in  compassione  charitativa  Christi,  et  quod,  quanto 
magis  illa  transformatur  in  Christum  crucifixum,  eo  magis 
transformatur  in  Deum  excelsum  et  gloriosum.  Non  enim 
separatur  humanitas  a  divinitate,  et  ipse  Christus  Patrem 
|.rogavit  dicens:  ^VoIo,  ut  ubi  ego  sum,  et  mei  sint." 
Atque  ita  anima  contemplatur  utrumque  Domini  statum  ad 
hoc,  ut  nunquam  separetur  ab  illo.  Nam  si  fugiat  in  pas- 
sione,  ab  illo  separabitur  in  gloria,  juxta  Pauli  apostoli 
.  verba :  „Si  tamen  compatimur,  ut  et  conglorificemur.'' 
•iContempIatur  ergo  anima  Christum  mortalem  el  immortalem, 
ici  et  horum  statuum  aller  est  eorum,  qui  adhuc  currunt,  alter 
eorum,  qui  jam  acceperunt  bravium.  Unde,  sicut  non  datur 
pallium  nisi  currentibus ,  ita  non  datur  coelum  nisi  tollen- 
sjtibus  crucem,  quia  non  debet  esse  servus  potior  domino 
nec  discipulus  super  magistrum.  Proinde  videnuis  Deum 
e|conununicare  gratiam  suam  iis,  qui  hoc  modo  eum  sequun- 


136  S.  Francisci  Assislatis  operum  pars  III. 

tur,  et  e  contrario  auferre  eam  ab  illis  praesumptuosis , 
qui  per  alias  chimaeras  dicunt  se  velle  ei  uniri  nec  tamer 
a  semetipsis  unquam  recedunt,  verum  tandem  misere  abeunl 
in  praecipitium. 

Coll.  XXV.     Quare,  postquam  generalis  officium 
deposuit,  toleravit  fratrum  defectus. 

Quidam  ex  vobis,  fratres,  admirantur  et  me  interro- 
gant,  quare  non  corrigo  defectus,  qui  in  ordine  fiunt.  Qui- 
bus  indulgeat  Dominus,  quoniam  mihi  contrarii  sunt  et  ad- 
versarii  et  me  implicare  volunt  in  his,  quae  non  pertinen 
ad  officium  meum.  Quousque  enim  habui  praelationis  offi- 
cium  super  fratres,  et  ipsi  permanserunt  in  vocatione  e 
professione  sua,  licet  a  principio  meae  conversionis  sempei 
infirmus  fuerim,  cum  parva  mea  solicitudine  satisfacieban 
eis  exemplis  et  praedicationibus.  Sed  postquam  consideravi 
quod  Dominiis  multiplicavit  numerum  fratrum,  et  ipsi  prop- 
ter  tepiditatem  et  inopiam  spiritus  incipiebant  declinare  i 
via  recta  et  secura,  per  quam  consueverant  ambulare,  e 
per  ampliorem  viam,  quae  ducit  ad  mortem,  incedentes  noi 
attendebant  vocationem  et  professionem  suam  et  bonur 
exemplum  nec  volebant  dimittere  iter  periculosum  et  mor 
tiferum,  quod  ceperant  propter  praedicationem  et  adinonitio' 
nem  meam  et  exemplum  meum ,  quod  illis  continue  osten- 
debam;  ideo  recommendavi  ordinis  praelationem  et  regimei 
Domino  et  ministris.  Unde  licet  tempore,  quo  renuntiav 
officio  fratrum,  excusarem  me  coram  fratribus  in  capituh 
generali,  quod  propter  infirmitates  meas  curam  de  ipsi 
habere  non  poteram,  tamen,  si  secundum  voluntatem  meaii 
fratres  vellent  ambulare  nunc,  propter  ipsorum  consolationer 
et  utilitatem  nollem,  quod  alium  ministrum  haberent  nis 
me  usque  ad  diem  mortis  meae.     Si  enim  bonus  et  fideli 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  133 

subditus  voluntatem  praelati  sui  cognoscit  et  observat,  par- 
vam  solicitudinem  oportet  praelatum  habere  de  ipso.  Imo 
tantum  gauderem  de  I)onitate  fratrum  propter  lucrum  ipso- 
rum  et  meum,  quod,  si  jacerem  in  lecto  infirmus,  non  me 
pigeret  satisfacere  eis,  quia  officium  meum,  id  est  praela- 
tionis,  est  spirituale  tantum,  videlicet  dominari  vitiis  et  ipsa 
spiritualiter  corrigere  et  emendare.  Postquam  autem  ipsa 
emendare  et  corrigere  praedicatione,  admonitione  et  exemplo 
non  possum,  nolo  carnifex  fieri  ad  puniendum  et  flagellan- 
dum  sicut  potestates  hujus  saeculi.  Sed  confido  in  Domino, 
quod  adhuc  inimici  invisibiles,  qui  sunt  castaldi  '3  Domini 
ad  puniendum  in  saeculo  et  in  futuro  eos,  qui  transgre- 
diuntur  mandata  Dei,  sument  de  ipsis  vindictam,  facientes 
illos  corrigi  ab  hominibus  hujus  saeculi  in  opprobrium  et 
verecundiam  ipsorum,  et  revertentur  ad  professionem  et 
vocationem  suam.  Verumtamen  usque  ad  diem  mortis  meae 
non  cessabo  exemplo  et  operatione  docere  fratres  ambuiare 
per  viam,  quam  mihi  Dominus  ostendit,  quam  et  ego  iam 
docui  et  ostendi  eis  verbo  et  exemplo,  ut  sint  inexcusabiles 
coram  Doinino.  Et  ego  non  teneor  de  ipsis  ulterius  coram 
Domino  reddere  rationem. 

Coll.  XXVL     De  conditionibus,  quibus  insigniri 
debet  minister  generalis. 

Tam  magni  et  multimodi  exercitus  ducem,  tam  magni 
et  dilatati  gregis  pastorem,  filii  mei,  nuUum  sufficientem  in- 
tueor,  sed  unum,  in  quo  reluceat,  qualis  debeat  esse  istius 
familiae  dux  et  pastor,  vobis  depingam.     Homo  iste   debet 


1)  Alii  alio  niodo  hoc  vocabulum  accipiunt.  Omnes  aulem,  quam- 
quam  verbis  discrepant,  rc  concinunt  illud  ila  explicanles,  ut  dae- 
niones  significet  tanquam  exactores  et,  ut  ila  dicain,  lictores,  qui 
dcbilas  culpis  exigant  a  peccatoribus  poenas,  Ed. 


138  S.  Francisci  Assisiatis  opernm  pars  III. 

esse  vitae  gravissimae,  discretionis  magnae,  famae  laiidabir 
lis,  privatis  alTectionibus  carens,  ne,  dum  in  parte  plus  di- 
ligit,  in  toto  scandalum  generet,  homo,  qui  sanctae  oratio- 
nis  sit  amicus,  ita  tamen,  quod  certas  horas  animae  suae,^ 
certas  gregi  sibi  commisso  distribuat.  Nam  primo  mane 
debet  sanctissimum  sacrificium  Missae  praemittere  et  ibidem 
longa  devotione  seipsum  et  gregem  divinae  protectioni  af- 
fectuosius  commendare.  Post  orationem  vero  seipsum  ^sta- 
tu^at  ab  omnibus  depilandum,  omnibus  responsurum,  omni- 
bus  cum  charitate,  patientia  et  mansuetudine  provisurum. 
Non  debet  esse  acceptator  personarum,  ita  quod  non  minus 
curet  de  simplicibus  et  idiotis,  quam  de  scientibus  et  sa- 
pientibus.  Cui  si  donum  scientiae  est  concessum ,  tamen 
plus  in  moribus  pietatis  et  simplicitatis,  patientiae  et  humi- 
litatis  imaginem  ferat.  Foveatque  virtutes  in  se  et  in  aliis 
atque  in  practicando  eas  continue  se  exerceat,  ad  haec  alios 
plus  exemplo,  quam  sermonibus  incitando.  Sit  execrator 
pecuniae,  quae  nostrae  professionis  et  perfectionis  est  prae- 
cipua  corruptela ,  et  tanquam  caput  et  exemplar  imitandum 
ab  omnibus  nullis  unquam  loculis  abutatur.  Sufficiant  autem 
sibi  pro  se  habitus  et  libellus,  pro  aliis  vero  scriptorium  et 
sigillum;  non  sit  aggregator  librorum  nec  lectioni  multum 
intentus,  ne  forte  detrahat  officio,  quod  praerogat  studio. 
Consoletur  pie  afflictos,  cum  sit  ultimum  remedium  tribula- 
tis,  ne,  si  apud  eum  defuerint  remedia  sanitatis,  desperatio- 
nis  morbus  praevaleat  in  infirmis.  Ut  protervos  flectat  ad 
mansuetudinem,  seipsum  prosternat  et  aliquid  sui  juris  re- 
laxet,  ut  animas  Christo  lucrifaciat.  Ad  refugas  ordinis 
velut  ad  oves,  quae  perierunt,  viscera  pietatis  expandat  et 
nunquam  misericordiam  neget  illis,  sciens  tentationes  illas 
pervalidas,  quae  ad  tantum  casum  possunt  impellere  ani- 
mam,  quas  si  ipsum  permitterel  Dominus  experiri,  forte  in 
raajus  praecipitium  laberetur.     Vellem  ipsum  tanquam  Christi 


S.  Francisci  Assisiatls  operum  pars  III.  l!$fl 

vicarium  ab  omnibus  cum  devotione  et  reverentia  honorari, 
atque  sibi  in  omnibus  et  ab  omnibus  cum  omni  benevolen- 
tia  juxta  ejus  necessitatem  et  status  nostri  concedentiam 
provideri.  Verumtamen  oportet  eum  non  arridere  honori- 
bus  neque  favoribus  plus,  quam  injuriis  delectari,  ita  quod 
propter  honores  non  mutentur  ejus  mores  nisi  in  melius. 
Si  quando  vero  propensiori  et  meliori  cibo  indigeret,  non 
in  absconso,  sed  in  publico  loco  assumat,  ut  aliis  tollatur 
,  verecundia  providendi  sibi  in  infirmitatibus  et  debilitatibus 
1  suis.  Ad  eum  maxime  pertinet  latentes  conscientias  distin- 
guere  et  ex  occultis  venis  eniere  veritatem.  Omnes  ac- 
cusationes  in  principio  habeat  suspectas,  donec  veritas  ex 
diligenti  examinatione  incipiat  apparere.  Aures  etiam  non 
)raebeat  multiloquiis  et  multiloquos  in  accusationibus  spe- 
cialiter  habeat  suspectos  nec  faciliter  credat  eis.  Talis 
denique  debet  esse,  quod  propter  cupiditatem  retinendi 
honorem  virilem  formam  justitiae  et  aequitatis  nullatenus 
inficiat  vel  relaxet,  ita  tamen,  quod  ex  nimio  rigore  nullius 
anima  occidatur,  et  ex  superflua  mansuetudine  non  nasca- 
tur  torpor,  atque  ex  laxa  indulgentia  non  proveniat  disso- 
lutio  disciplinae,  sicque  ab  omnibus  timeatur,  ut  ab  ipsis 
timentibus  diligatur.  Officium  autem  praelationis  semper 
putet  et  scntiat  sibi  fore  potius  oneri,  quam  honori.  Vel- 
lem  etiam  eum  habere  socios  praeditos  honestate,  rigidos 
adversus  voluptates,  fortcs  in  angustiis  et  compassivos  de- 
linquentibus,  habentes  aequalem  affectionem  ad  omnes,  nihil 
de  labore  suo  recipientes,  nisi  puram  corporis  necessitatem, 
nihil  appetentes,  nisi  laudem  Dei,  ordinis  profectum,  animae 
propriae  meritum  et  fratrum  omnium  perfectam  salutem, 
omnibus  convenicnter  alTiibiles,  et  omnes  convenientes  ad 
eos  cum  sancta  jucunditate  recipientes  atque  formam  et 
exemplum  observanliae  evangelii  juxta  professionem  regu- 
ilae  in  semetipsis  pure  et    simpliciter    omnibus   ostendentes, 

6^' 


IdO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Ecce  talis  esse  debet  generalis  minister  et  tales  debet  ha- 
bere  socios. 


Coll.  XXVIL     De  conditionibus  ministrorum 
provincialium* 

Vellem,  fratres,  provinciales  ministros  affabiles  esse 
minoribus  et  tanta  benevolentia  praeditos,  ut  eorum  affectui 
non  vereantur  se  comittere  delinquentes.  Vellem  eos  mo- 
deratos  esse  in  praeceptis,  propitios  in  offensis,  ferre  magis 
peccatores,  quam  inferre  injurias,  hostes  vitiis,  medicos 
vitiosis.  Tales  denique  esse  vellem ,  quorum  vita  caeteris 
esset  spectaculum  disciplinae.  Hos  tamen  vellem  omni  ho- 
nore  venerari  et  diligi,  sicut  qui  pondus  portant  solicitudi- 
nis  et  laboris.  Summis  eos  praemiis  apud  Deum  reputarem 
esse  dignos,  qui  tali  forma  talique  lege  traditas  sibianimas 
gubernarent. 


I 
ColL  XXVIII.     Qualiter  conversandum  sit  in  monas-  j 

terio  sanctae  Mariae  de  angelis,    et  quod 

nullatenus  a  fratribus  dimittatur. 

Volo,   quod  iste  locus,   fratres  charissimi,   sit  semper 
immediate  sub  potestate  generalis  ministri  et  servi,  et  inde 
ille  majorem  solicitudinem  et  curam  habeat   providendi  ibi- 
dem  de  bona  et  sancta  familia.     Clerici  eligantur  de  melio- 
ribus    et   sanctioribus   et    magis    honestis   fratribus   et  qui 
sciant  melius  dicere  officium  ex  illis,  qui  sunt  in  tota  reli- 
gione,  ut  non  solum  saeculares,  sed  etiam  alii  fratres  liben-  | 
ter  et  cum  magna  devotione  videant    et    audiant  eos.     De  | 
fratribus  etiam  laicis,  sanctis  hominibus,  discretis,  humilibus  i 
et  honestis  eligantur ,  qui  serviant  illis.     Volo  etiam,  quod  I 
nulla  persona  et  nullus  frater  intret  in    illum  locum ,    nisi  i 


S.  Francisci  Assisiatfs  operum  pars  flf.  181 

gcncralis  minister  et  fratres,  qui  serviunt  illis.  Et  ipsi  non 
loquantur  cum  aliqua  persona,  nisi  cum  fratribus,  qui  ser- 
viunt  illis,  et  cum  ministro,  quancio  visitaverit  eos.  Volo 
similiter,  quod  fralres  laici,  qui  serviunt  eis,  teneantur  nun- 
quam  diccre  eis  verba  otiosa  vel  nova  hujus  saeculi  vel 
quaecunque  alia,  quae  non  essent  utilia  animabus  eorum. 
Et  propterea  specialiler  volo,  quod  nullus  intret  in  illum 
locum,  ut  ipsi  melius  conservent  puritatem  et  sanctitatem 
suain,  et  quod  in  illo  loco  nihil  penitus  fiat  vel  dicatur 
inuliliter,  sed  ipse  locus  teneatur  purus  et  sanctus  in  hym- 
nis  et  laudibus  Domini.  Et  cum  aliquis  ipsorum  fratrum 
migraverit  ad  Dominum,  volo,  quod  loco  ipsius  mittatur 
illuc  alius  sanctus  fratcr  a  generali  ministro.  Nam  si  alii 
fratres  declinaverint  aliquando  a  puritate  et  honestate  et 
sanctitate  vitae,  volo,  quod  iste  locus  benedictus  sit  et 
permaneat  semper  speculum  et  bonum  exemplum  lotius  re- 
ligionis  ct  quoddam  candelabrum  ante  thronum  Dei  et  bea- 
tam  Virginem  semper  ardens  et  lucens,  per  quod  Dominus 
propilielur  defcctibus  et  culpis  omnium  fratrum,  atque  con- 
servet  semper  et  protegat  hanc  religionem  et  plantulam 
suam.  Videte,  fdii,  ne  unquam  hunc  locum  relinquatis. 
Si  ab  una  parte  foras  expellemini,  per  aliam  reintrate. 
Nam  locus  iste  sanctus  est  et  habitatio  Christi  et  virginis 
Mariae  matris  ejus.  Hic,  cum  pauci  essemus,  augmentavit 
nos  Dominus  allissimus,  hic  luce  sapientiae  suae  illumina- 
vit  animas  pauperum  suorum,  hic  igne  sui  amoris  nostras 
voluntates  accendit,  hic,  qui  oraverit  corde  devoto,  quod 
petierit,  oblinobit,  offendcns  gravius  punietur.  Propter  quod, 
0  filii,  habcte  lumc  locum  onmi  reverentia  et  honore  dig- 
nissimum,  tanquam  vere  Doi  habitaculum,  ab  ipso  et  ejus 
niatre  singulariter  pracdil(>ctum.  Atque  ibidcm  toto  corde 
vestro  in  voce  exultationis  et  confessionis  conlitemini  Deo 
i?atri  et  ejus  Filio  Domino  Jesu  Christo  in  Spiritus  sancti 
anitate,  amen. 


1S;3  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Officium  passionis  Dominicae. 

Quis  cst,  qui  ignorct,  quam  pic  vcncratus  sit  dcvotcquc  b. 

Franciscus  Cbristi  passioncm,  quippc  qui  vulncra  crucifixi 

Salvatoris  in  corporc  suo  susccpcrit?   En  officium,  quod 

cx  ista  crga  Christi  passioncm  vcncrationc  fudit  ct  ita 

composuit,  ut  niliil  aliundc  nisi  cx  psaltcrio  aliisvc 

s.  Scripturac  libris  admiscucrit. 

Ordo  recitandi  officium  Dominicae  passionis  ab  hora  Comple- 
torii  feriae  quintae  majoris  hebdomadae,  quando  Chris- 
tus  Dominus  traditus  est,  usque  ad  Completorium  Sab- 
bati  sancti  et  omnibus  diebus  ferialibus  per  annum. 

Riibrica.* 

Incipicnduni  cst  officium  ab  orationc  Dominica,  scd  sicut 

cam  Franciscus  in  prima  partc  p.  36.  cxplicavit,  dcinde 

subncctcndac  illac  laudcs  Dominicac:  Sanctus,  sanctus  ctc, 

quas  ibidcm  p.  38.  invcnics  cum  suis  vcrsiculis  ct  oratione,i 

quac  omnibus  boris  pracmittuntur;  tunc  absolutc        | 

diccnda  sunt  antipbona  ct  psalmi  co 

modo,  quo  bic  disponuntur. 

Ad  Coitipletoriuiti. 

Antipbona.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalmus* 

Deus  vitam  meam  annuntiavi  tibi :  posuisti  lacrymas  meas 
in  conspectu   tuo. 

Omnes  inimici  mei  adversum  me  cogitaverunt  mala  mihi : 
consilium  fecerunt  in  unum. 

Et  posuerunt  adversum  me  mala  pro  bonis:  et  odium 
pro  dilectione  mea.  i 


S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III.  1.33 

Pro  eo,  ut  me  diligerent,  detrahcbant  mihi:  ego  autcm 
orabam. 

Mi  Patcr  sancte,  rex  cocli  et  tcrrae,  ne  discesseris  a  me: 
quoniam  tribulatio  proxima  est,  et  non  est,  qui  adjuvet. 

Convertentur  inimici  mei  retrorsum,  in  quacunque  die  in- 
vocavero  te:  ecce  cognovi,  quoniam  Deus  meus  es. 

Amici  mei  et  proximi  mei  adversum  me  appropinquave- 
runt  et  steterunt:  et  proximi  mei  de  longe  stetemnt. 

Longe  fecisti  notos  meos  a  me,  posuermit  me  abomina- 
tionem  sibi:  traditus  sum  et  non  egrediebar. 

Pater  sancte,  ne  elongaveris  auxilium  tuum  a  me:  Deus 
meus  ad  auxilium  meum  respice. 

Intendc  in  adjutorium  meum :  Domine  Deus  sahitis  meae. 

Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto. 

Sicut  erat  in  principio  et  nunc  et  semper:  et  in  saecula 
saeculorum,  amcn. 

Antipliona. 

Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata  in  mundo 
in  mulicribus,  filia  et  ancilla  altissimi  Regis,  Patris  coelestis, 
matcr  sanctissima  Domini  nostri  Jesu  Christi,  sponsa  Spiritus 
sancti :  ora  pro  nobis  cum  sancto  Micliacle  archangelo  et  om- 
nibus  Virtutibus  coclorum,  omnibus  sanctis,  tuum  sanctissimum 
Filium  dilectissimum  Dominum  nostrum  et  magistrum,  amen. 

Gloria  Patri   etc. 

Ad  ITIatutiiiuiti. 

Anilpliona.     Sancta  Maria  virgo. 

Pjiialiiius* 

Domine  Deus  salutis  meae:  in  die  clamavi  et  nocte  co- 
fi*am  te. 

Intrct  in  conspectu  tuo  oratio  mea:  inclina  aurem  tuam 
id  prcccm  meam. 


1.34  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Intende  animae  meae  et  libera  eam:  propter  inimicos 
meos  super  me. 

Quoniam  tu  es,  qui  extraxisti  me  de  vcntre,  spes  mea 
ab  uberibus  matris  meae:  in  te  projectus  sum  ex  utero. 

De  ventre  matris  meae  Deus  meus  es  tu :  ne  discesseris 
a  me. 

Tu  scis  improperium  meum  et  confusionem  meam:  et 
reverentiam  meam. 

In  conspectu  tuo  sunt  omnes,  qui  tribulant  me:  impro- 
perium  expectavit  cor  meum  et  miseriam. 

Et  sustinui,  qui  simul  contristaretur,  et  non  fuit:  et  qui 
consolaretur,  et  non  inveni. 

Deus,  iniqui  insurrexerunt  super  me,  et  synagoga  poteh- 
tium  quaesierunt  animam  meam:  et  non  proposuerunt  te  m 
conspectu  suo. 

Aestimatus  sum  cum  descendentibus  in  lacum:  factus 
sum  sicut  Iiomo  sine  adjutorio  inter  mortuos  liber. 

Tu  es  sanctissimus  Pater  meus:  et  Deus  meus. 

Intende  in  adjutorium  meum:  Domine  Deus  salutis  meae. 
Gloria  Patri  etc. 

Anlipliona.  Sancta  maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
in  mundo  etc.  ^ 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  Priitiaiti. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalmus* 

Miserere  mei  Deus,  miserere  mei:  quoniam  in  te  confi- 
dit  anima  mea. 

Et  in  umbra  alarum  tuarum  sperabo :  donec  transeat 
iniquitas.  .  ' 

Clamabo  ad  santissimum  Patrem  meum  altissimum :  Deum, 
qui  benefecit  mihi.  | 


S.  Franclsci  Assisiatis  operum  pars  III.  135 

Misit  de  coelo  et  liberavit  me:  dedit  in  opprobrium  con- 
cultantes  me. 

Misit  Deus  manum  suam  et  veritatem  suam,  animam 
meam  eripuit  de  inimicis  meis  fortissimis  et  ab  his,  qui  ode- 
runt  me:  quoniam  confortati  sunt  super  me. 

Laqueum  paravermit  pedibus  meis :  et  incurvaverunt  ani- 
mam  meam. 

Foderunt  ante  faciem  meam  foveam:  et  inciderunt  in  eam. 

Paratum  cor  meum  Deus,  paratum  cor  meum:  cantabo 
|et  psalmum  dicam. 

Exurge  gloria  mea,  exurge  psalterium  et  cithara:  exur- 
^am  diluculo. 

Confitebor  tibi  in  populis,  Domine:  et  psalmum  dicam 
ibi  in  gentibus. 

Quoniam  magnificata  est  usque  ad  coelos  misericordia 
;ua:  et  usque  ad  nubes  veritas  tua. 

Exaltare  super  coelos  Deus:  et  super  omnem  terram 
^loria  tua.     Gloria  Patri  etc. 

Antipliona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
n  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  Tertiaiti. 

AntipllOna.     Sancta  Maria  virgo. 

]\iiserere  mei  Deus,  quoniam  conculcavit  me  homo:  tota 
ie  impugnans  tribulavit  me. 

Conculcavcrunt  me  inimici  mei  tota  die:  quoniam  multi 
ellantes  adversum  me. 

Omnes  inimici  mei  adversum  me  cogitabant  mala  milii: 
[erbum  iniqunm  constituerunt  adversum  me. 

Qui  custodicbant  animam  meam:  consiHum  fecerunt  in 
num. 


130  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Egrediebantur  foras:  et  loqiiebantur  in  idipsum. 

Omnes   videntes  me  deriserunt  me:   locuti  simt  labiis  et 
moverunt  caput. 

Ego  autem  sum  vermis  et   non   homo:    opprobrium  ho-| 
minum  et  abjectio  plebis. 

Super  omnes  inimicos  meos   factus   sum  opprobrium  vi' 
cinis  meis  valde:  et  timor  notis  meis. 

Pater  sancte ,   ne   elongaveris   auxiUum   tuum  a  me :   et 
ad  defensionem  meam  conspice. 

Intende  in  adjutorium  meum:  Domine  Deus  salutis  meae. 
Gloria  Patri  etc. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata| 
in  mundo  etc.     Gloria  Patri  etc. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

Voce  mea  ad  Dominum  clamavi:  voce  mea  adDominum 
deprecatus  sum. 

Effundo  in  conspectu   ejus  orationem  meam:    et  tribula- 
tionem  meam  ante  ipsum  pronuntio. 

In    deficiendo    ex   me   spiritum  meum:   et  tu  cognovisti 
semitas  meas. 

In  \ia  liac,  qua  ambulabam:  absconderunt  superbi  laque-l 
um  mihi. 

Considerabam   ad    dexteram   et  viedebam:    et  non  erat,f 
qui  cognosceret  me. 

Periit  fuga  a  me :  et  non  est,  qui  requirat  animam  meam. 

Quoniam   propter   te   sustinui   opprobrium:   operuit   con- 
fusio  faciem  meam. 

Extraneus  factus  sum  fratribus  meis:    et  peregrinus  filiis 
matris  meae. 

Pater  sancte,  zelus  domus  tuae  comedit  me:    et  oppro- 
bria  exprobrantium  tibi  ceciderunt  super  me. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  187 

Et  advcrsum  nie  laetati  sunt  et  convenerunt:  et  congre- 
gata  smit  super  me  flagella,  et  ignoravi. 

Multiplicati  sunt  super  capillos  capitis  mei:  qui  odenmt 
me  gratis. 

Confortati  sunt,  qui  persecuti  sunt  me  inimici  mei  in- 
juste:  quac  non  rapui,  tunc  exolvebam. 

Surgentes  testes  iniqui :  quae  ignorabam,  interogabant  me. 

Retribuebant  mihi  mala  pro  bonis  et  detrahebant  milii: 
quoniam  sequebar  bonitatem. 

Tu  es  sanctissimus  Pater  meus :  Rex  meus  et  Deus  meus. 

Litende  in  adjutorium  meum :  Domine  Deus  salutis  meae. 
Crloria  Patri  etc. 

Antipliona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
in  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  IVonaiti. 

Antipliona.     Sancta  Maria  vngo. 

Psalmus* 

0  vos  omnes,  qui  transitis  per  viam :  attendite  et  videte, 
si  est  dolor,  sicut  dolor  meus. 

Quoniam  circuratlederunt  me  canes  multi:  consilium  ma- 
lignantium  obsedit  me. 

Ipsi  vero  consideraverunt  et  inspexerunt  me:  diviserunt 
sibi  vestimenta  mea  ct  super  vestem  meam  miserimt  sortem. 
1  Foderunt  manus  meas  et  pedes  meos:  et  dinumeravermit 
omnia  ossa  niea. 

Aperuerunt  super  me  os  suum:  sicut  leo  rapiens  et  ni- 
?iens. 

Sicut  aqua  cflusus  sum:  et  dispersa  sunt  omnia  ossa 
mea. 

Et  factum  est  cor  meum  tanquam  cera  liquescens:  in 
ncdio  ventris  mei. 


189  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Aniit  tanquam  testa  virtus  mea:  et  lingua  mea  adhaft- 
sit  faucibus  meis. 

Et  dederunt  in  escam  meam  fel:  et  in  siti  mea  pota- 
venmt  me  aceto. 

Et  in  pulverem  mortis  deduxerunt  me :  et  super  dolorenl 
\TiInerum  meorum  addiderunt. 

Ego  dormivi  et  resurrexi:  et  Pater  meus  sanctissimm 
cum  gloria  suscepit  me.  | 

Pater  sancte,  tenuisti  manum  dexteram  meam,  et  in  vo-j 
luntate  tua  deduxisti  me:  et  cum  gloria  assumpsisti  me. 

Quid  enim  mihi  est  m  coelo:  et  a  te  quid  volui  supej 
terram? 

Videte,  videte,  quoniam  ego  sum  Deus,  dicit  Dominus 
exaltabor  in  gentibus  et  exaltabor  in  terra. 

Benedictus  Dominus  Deus  Israel,  qui  redemit  animaf 
servorum  suorum  de  proprio  sanctissimo  sanguine  suo :  et  noi 
delinquent  omnes,  qui  sperant  in  eo.  ' 

Et  scimus,  quoniam  venit:  quoniam  veniet  justitiam  ju- 
dicare.     Gloria  Patri  etc. 

AntipllOIia.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  natf 
in  mundo  etc.     Gloria  Patri  etc. 

Ad  Tesperas* 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalmus* 

Omnes  gentes  plaudite  manibus:  jubilate  Deo  in  voc( 
exultationis. 

Quoniam  Dominus  excelsus,  terribilis:  Rex  magnus  su-' 
per  omnem  terram. 

Quia  sanctissimus  Pater  de  coelo,  Rex  noster  ante  saecu- 
la:  misit  dilectum  Filium  suum  de  alto  et  operatus  est  salu- 
tem  in  medio  terrae. 


I 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  139 


Laetentur  coeli,  et  exultet  terra,  commoveatur  mare  et 
plenituclo  cjus:  gaudebunt  campi   et  omnia,  quae  in  eis  siint 

Cantate  ei  canticuni  novum :  cantate  Domino  omnis  terra. 

Quoniam  magnus  Dominus  et  laudabilis  nimis:  terribilis 
est  super  omnes  deos. 

Afferte  Domino  patriae  gentium,  afferte  Domino  gloriam 
ct  Iionorem:  affcrte  Doniino  gloriam  nomini  ejus. 

ToIIitc  corpora  vestra  et  bajulate  crucem  ejus:  et  se- 
quimini  usque  in  fincm  sanctissima  praccepta  ejus. 

Commoveatur  a  facie  ejus  universa  terra:  dicite  in  gen- 
tibus,  quia  Dominus  regnavit. 

Gloria  Patri  etc. 

Rulirica* 

Quandocunquc  tcrniinatur  oiYiciuin^  dicuntur  hacc  vcrba: 

Benedicamus  Domino  Deo  vivo  et  vero,  laudemus  eum, 
gloriam,  lionorem,  benedictionem  et  omnia  bona  referamus  ei 
aemper,  amen,  amen,  fiat,  fiat. 

R  ulirica* 

\  Coniplctorio  Sabbati  sancti  usquc  ad  octavani  Pcntccostes 
inclusivc  dicitur  oflicium,  ut  scquitur. 

Pater  nostcr  etc.  et  Sanctus,  Sanctus  etc.  „ut  supra." 

Ad  Coitipletorium. 

Antiphona.     Sancta  Maria  Airgo. 

Psalmus* 

Deus  in  adjutorium  meum  intende:  Domine  ad  adjuvan- 
ium  mc  fcstina. 

Confundantur  ct  rcvercantur :  qui  quaerunt  animam  meam. 

Avertantur  retrorsum  et  erubescant:  qui  volunt  mihi  mala. 

Avertantur  statim  erubescentes :  qui  dicimt  mihi  Euge, 
3uge. 


1.40  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Exultent  et  laetentur  in  te  omnes,  qui  quaerant  te:  e 
dicant  semper:  Magniiicetiu:  Dominus,  qiii  diligunt  salutari 
tuum. 

Ego  vero  egenus  et  pauper  sum:  Deus  aljuva  me.         i 

Adjutor  meus  et  liberator  meus  es  tu:  Domine,  n< 
moreris. 

Gloria  Patri  etc. 

Antiphona.  Sancta  Maria  \irgo,  non  est  tibi  similis  natj 
in  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  Jflatutinuin  Doiiiiiiicae  Reisurrectioiiis 

Antiphona,     Sancta  Maria  virgo. 

Psalnins*  || 

Cantate  Domino  canticum  novum:  quia  mirabilia  fecit. 

Sacrificavit  filium  suiun  dextera  ejus:  et  brachium  sanc-i 
tum  ejus. 

Notiun  fecit  Dominus  salutare  suum:  in  conspectu  gen- 
tium  revelavit  justitiam  suam. 

Li  illa  die  mandavit  Dominus  misericordiam  suam:  e 
nocte  canticum  ejus. 

Haec  est  dies,  quam  fecit  Dominus:  exultemus  et  lae-, 
temm'  in  ea. 

Benedictus,  qui  venit  in  nomine  Domini:  Deus  Dominus 
et  illuxit  nobis.  j 

Laetentur  coeH,  et  exultet  terra;  commoveatur  mare  e 
plenitudo  ejus:  gaudebunt  campi  et  omnia,  quae  in  eis  sunl 

AfFerte  Domino  patriae  gentium,  aff^erte  Domino  glorian 
et  honorem:  aff^erte  Domino  gloriam  nomini  ejus. 

Gloria  Patri  etc.  ^ 

Antiphona .  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nati 
in  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  1#1 

Ad  Primam. 

Antiphona.     Sancta  Marla  virgo. 

Psalmus.  Miscrere  mci  Deus,  miserere  mei  etc,  5,ut 
mpra  ad  Primam  iu  officio  de  tcmpore." 

Ad  Tertiam,  Sextam  et  IVonam. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

PsalniUS.  Cantatc  Domino  canticum  novum  etc. ,  „ut 
ijupra  ad  Matutinum  in  lioc  officio  Paschali." 

Ad  Vesperas. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

PsalmUS.  Omnes  Gentes  plaudite  manibus  etc,  „ut  supra 
id  Vcsperas  in  officio  de  tempore." 

Il,iibrica.. 

Wotandum,  quod  in  die  Asccnsionis  adduntur  ad  psalmum 

Cantate  taui  iu  Matutino,  quam  ad  Tcrtiam,  Scxtam 

ct   Xonam,   scqucntcs   vcrsiculi: 

Regna  terrae  cantate  Deo,  psallite  Domino :  psallite  Deo, 
tjui  ascendit  super  coelum  coeli  ad  orientem. 

Eccc  dabit  voci  suae  vocem  virtutis,  date  gloriam  Deo 
Buper  Israel:  magnificentia  ejus  et  virtus  ejus  in  nubibus. 

IMirabilis  Dcus  in  sanctis  suis,  Deus  Israel  ipsc  dabit 
di'tutcm  ct  fortitudincm  plebi  suae:  bencdictus  Dcus. 

Gloria  Patri  ctc 

Antiphona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
n  mundo  ctc.  Gloria  Patri  etc 

Rubrica. 

id  Vcspcras  ctiam  Asccnsionis  quolidic  usquc  ad  Advcnlum 
ad  psalmum  Onmes  gcntcs  adjunguntur  hi  vcrsus: 

Et  ascendit  ad  coelos:  et  scdet  ad  dexteram  sanctissimi 
\atris  in  coclis. 


1.413  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Exaltare  super  coelos  Deus:  et  super  omnem  terram 
gloria  tua. 

Et  scimus,  quoniam  venit:  quoniam  veniet  justitiam  judi- 
care.     Gloria  Patri  etc. 

Antiphona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
in  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Riibrica* 

Ordo  diccndi  officium  in  omnibus  fcstivitatibus  principali- 

bus  ct  Dominicis  dicbus  ab  octava  Pcntccostes  usquc 

ad  Advcntum  ct  ab  octava  Epipbaniac  usquc  ad 

Complctorium  fcriac  quintac  in  Cocna  Domini. 

Ad  Completoriuiii. 

Antipbona.     Sancta  Maria  virgo. 

PsalmUS.  Deus  in  adjutorium  meum  intende  etc,  „ut 
supra  in  Completorio  tempore  Paschali." 

Ad  Matutinum. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalmus.  Cantate  Domino  canticum  no\Tim  etc. ,  „ut 
supra  in  Matutino  Resurrectionis." 

Ad  Primam. 

AntiptlOna.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalmus.  Miserere  mei  Deus,  miserere  mei  etc. ,  „ut 
supra  ad  Primam  in  officio  de  tempore." 

Ad  Tertiam. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 
Psalmus* 

Jubilate  Deo  omnis  terra,  psalmum  dicite  nomini  eju^ 
date  gloriam  laudi  cjus. 


Llff 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  143 

Dicite  Deo,  quam  terribilia  sunt  opera  tua,  Domine:  in 
multitudine  virtutis  tuae  mentientur  tibi  inimici  tui. 

Omnis  terra  adoret  te  et  psallat  tibi:  psalmum  dicat 
nomini  tuo. 

Venite  et  audite,  et  narrabo,  omnes,  qui  timetis  Deum: 
quanta  fecit  animae  meae. 

Ad  ipsum  ore  meo  clamavi:  et  exaltavi  sub  lingiia  mea. 

Et  exaudivit  de  templo  sancto  suo  vocem.  meam:  et 
clamor  meus  in  conspectu  ejus. 

Bencdicite  gentes  Dominum  nostrum:  et  auditam  facite 
vocem  laudi  cjus. 

Et  bcncdicentur  in  ipso  omnes  tribus  terrae:  omnes  gen- 
tes  magnificabunt  eum. 

Et  benedictum  nomen  majestatis  ejus  in  aetemum:  et 
replebitur  majestate  ejus  omnis  terra;  fiat,  fiat. 

Ad  ISextaiti. 

AutipllOIia.     Sancta  Maria  ^drgo. 

P<«aliiiiis. 

Exaudiat  te  Dominus  in  die  tribulationis :  protegat  te  no- 
men  Dei  Jacob. 

IVIittcit  tibi  auxilium  de  sancto:  et  de   Sion  tueatur  te. 

Tribuat  tibi  secundum  cor  tuum :  ct  omne  consilium  tuum 
confirmet. 

Lactentur  in  salutari  tuo:  et  in  nomine  Domini  Dei  nos- 
tri  magnificabuntur. 

Iniplcat  Dominus  omncs  petitiones  tuas:  nunc  cognovi, 
.]Uoniam  misit  Dominus  Jesum  Christum  filium  suum  et  judica- 
oit  populos  in  justitia. 

Et  factus  est  Dominus  refugium  pauperis,  adjutor  in  op- 
wrtunitatibus,  in  tribulationc :  et  sperent  iu  to,  qui  noverunt 
lomcn  tuum. 


1'1'i:  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Benedictiis  Dominus  Deus  meus :  quia  factus  est  suscep-j 
tor  meus  et  refugium  meum  in  die  tribulationis  meae. 

Adjutor  meus  tibi  psallam:  quia  Deus  meus  misericordia 
mea.     Gloria  Patri  etc. 

Alltiphona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
in  mundo   etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  llonaiii. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 
Psalmiis. 

In  te^Domine  speravi,  non  conftmdar  in  aeternum:  in 
justitia  tua  libera  me  et  eripe  me. 

Inclina  ad  me  aurem  tuam:  et  salva  me. 

Esto  milii  in  Deum  protectorem  et  in  locum  munitum: 
ut  salvum  me  facias. 

Quoniam  tu  es  patientia  mea,  Domine:  Domine,  spes 
mea  a  juventute  mea. 

In  te  confirmatus  sum  ex  utero,  de  ventre  matris  meae 
tu  es  protector  meus:  in  te  cantatio  mea  semper. 

Repleatur  os  meum  laude,  ut  cantem  gloriam  tuam :  tota 
die  magnitudinem  tuam. 

Exaudi  me,  Domine,  quoniam  benigna  est  misericordia 
tua :  secundum  multitudinem  miserationum  tuarumr  espice  in  me. 

Et  ne  avertas  faciem  tuam  a  puero  tuo:  quoniam  tri^l 
bulor,  velociter  exaudi  me. 

Benedictus  Dominus  Deus  meus,  quia  factus  est  susceptoi' 
meus:  et  refugium  meum  in  die  tribulationis  meae. 

Adjutor  meus  tibi  psallam,  quia  Deus  susceptor  mem 
es:  Deus  meus  misericordia  mea. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  Vesperas. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  145 

Psalinus.  Oinnes  gentes  plaudite  manibus  etc.,  „ut  supra 
ad  Vesperas  \u  of(icio  feriali." 

Riibrica* 

Ordo  rccitandi  officium  a  prima  dominica  Advcntus 
usquc  ad  vigiliam  Xativitatis  Domini. 

Ad  Completoriuiti. 

Antiphona.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalmiis* 

Usqueqiio,  Domine,  oblivisceris  mei  in  finem:  usquequo 
avertis  faciem  tuam  a  me? 

Quamdiu  ponam  consilia  in  anima  mea :  dolorem  in  corde 
meo  per  dicmV 

Usqucquo  exaltabitur  inimicus  meus  super  me?  respice 
t  exaudi  me,  Domine,  Deus  meus. 

IUumina  oculos  meos,  ne  unquam  obdormiam  in  morte: 
le  quando  dicat  inimicus  meus:  Praevalui  adversus  eum. 

Qui  tribulant  me,  exultabunt,  si  motus  fuero :  ego  autem 
n  misericordia  tua  speravi. 

Exultabit  cor  meum  in  salutari  tuo:  cantabo  Domino, 
jui  bona  tribuit  milii:  et  psallam  nomini  Domini  altissimi. 

Gloria  Patri  etc. 

Antipliona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
n  mmido  etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  Hlatiitiiiiiin. 

Antipliona.     Sancta  Maria  virgo. 

Psalitius. 

Confitebor  tibi,  Domine  sanctissime  Pater,  rex  coeli  ct 
errae:  quoniam  cousolatus  es  me. 


146  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Tu  es  Deiis  Salvator  meiis:  fiducialiter  agam  et  no 
timebo. 

Fortitudo  mea  et  laus  mea  Dominus :  et  factus  est  mil 
in  salutem. 

Dextera  tua,  Domine,  magnificata  est  in  fortitudine,  de^s 
tera  tua,  Domine ,  percussit  inimicum :  et  in  multitudine  glc 
riae  deposuisti  adversarios  meos.  I 

Videant  pauperes  et  laetentur:  quaerite  Deum,  et  vivi 
anima  vestra. 

Laudent  illum  coeli  et  terra :   mare   et  omnia  reptilia 
eis. 

Ouoniam  Deus  salvam  faciet  Sion:  et  aedificabmitur  c 
vitates  Judae. 

Et  inliabitabunt  ibi :  et  haereditate  acquirent  eam. 

Et  semen  servorum  ejus  possidebit  eam:  et  qui  diligu 
nomen  ejus,  habitabunt  in  ea. 

Gloria  Patri  etc. 

Antipliona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  simifis  na| 
in  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 

Ad  Priitiaiti. 

Antipliona.     Sancta  Maria  virgo. 
PsalniUS.     Miserere   mei  Deus,   miserere   mei   etc,    „ 
supra  in  officio  feriah.'' 

Ad  Tertiam. 

Antiphona.     Sancta  :Maria  virgo. 
PsalinuS.     Jubilate  Deo    omnis  terra  etc. ,    5,ut  supra 
officio  festivo  et  dominicah." 

Ad  ISextaiti. 

AntipllOna.     Sancta  Maria  virgo. 

PsalniUS.     Exaudiat  te  Dominus  etc,  ,,ut  supra  ibiden) 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  l-fjf 

itd  moiiaiti. 

Alliipliona.     Sancta  Maiia  virgo. 

PSflllilUS.     In  tc  Domine  spcravi  etc,  „ut  supra  ibidem." 

Ad  \^eisperai§. 

Autipliona.     Sancta  Maria  virgo. 

FsallUUS.  Omnes  gentcs  plaudite  manibus  etc,  „ut  su- 
pra  ad  Vcsperas  in  fcriali  officio,  omisso  solum  ultimo  versu" : 
Commoveatur  a  facie  etc. 

lliibrica* 

Similitcr  celebratur  orriciuui  a  dic  Nativitatis  Doiuini  usquc 

ad  octavaiu  KiMpliaiiiac,  exccpto,  quod  ad  ouincs  lioras 

incipicudo  a  Vcspcris  dici  dicatur  liic  psaliuus. 

Exultate  Deo  adjutori  nostro:  jubilate  Domino  Deo  vivo 
ct  vero  in  vocc  exultationis. 

Quoniam  Dominus  excelsus,  tcrribilis:  rex  magnus  su- 
per  onmcm  terram. 

Qnia  sanctissimus  Pater  dc  coclo  rex  noster  ante  saccula, 
imisit  Filium  suum  dc  alto:  et  natus  fuit  de  beata  virgine 
Maria. 

Tpse  invocabit  me:  Patcr  meus  cs  tu:  et  cgo  primo- 
gcnituni  ponani  illuni  excclsum  prae  regibus  terrae. 

Tn  illa  die  mandavit  Dpminus  Deus  misericordiam  suam : 
et  nocte  canticum  ejus. 

Ilaec  est  dics,  quam  fccit  Dominus :  exultemus  et  lactc- 
iipmur  in  ea. 

Quia  sanctissimus  pucr  dilectus  datus  cst  nobis  et  natus 
fuit  pro  nobis  in  via  et  positus  in  praescpio:  quia  non  ha- 
bebat  locum  in  divcrsorio. 

lUoria  in  altissimis  Domino  Deo:  et  in  terra  pax  lio- 
iniinibus  bonac  voluntatis. 


1.41:8  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III, 

Laetentur  coeli,  et  exultet  terra,  commoveatur  mare  et 
plenitudo  ejus:  gaudebunt  campi  et  omnia,  quae  in  eis  sunt. 

Cantate  ei  canticum  novum:  cantate  Domino  omnis  terra. 

Quoniam  magnus  Dominus  et  laudabilis  nimis:  terribilis 
est  super  omnes  deos. 

Afferte  Domino  patriae  gentium,  afferte  Domino  gloriam 
et  honorem:  afferte  gloriam  nomini  ejus. 

Tollite  corpora  vestra  et  bajulate  sanctam  crucem  ejus: 
et  sequimini  usque  in  finem  praecepta  ejus. 

Gloria  Patri  etc. 

Antiphona.  Sancta  Maria  virgo,  non  est  tibi  similis  nata 
in  mundo  etc. 

Gloria  Patri  etc. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  149 

C  A  11  T  I  C  A 

B.  FRANCISCI. 

Sequuntur  tria  in  suo  genere,  ut  oinnes  lonsen- 
tiunt,  singularia  Italica  earmina,  quorum  tamen  unum 
primum  Francisci  esse  constat;  secundum  et  tertium 
a  Jacopone  da  Todi,  b.  patris  discipulo,  edita  esse 
iP.  Ireneo  Allb  tractatu  de'  cantici  volgari  di  S.  Fran- 
cesco  (Guastalla  1777.)  necessariis  argumentis  demon- 
^travit.  Depromsimus  autem  ea  ex  accurata  Schlosseri 
iorum  carminum  editione:  „Die  Lieder  des  heiligen 
Franciscus  von  Assisi,  Frankfurt  a.  M.  Verlag  der 
Indreaeischen  Buchh.  1842." 

Alia  etiam  cantica,  quae  temporis  injuria  vel  verius 
ratrum  incuiia  perierunt,  Franciscum  fudisse,  ex  Ma- 
'iano  Florentino  et  aliis  scriptoribus  facile  ostendi  po- 
est.  Sed  quo  caqtica  illa  clariora  liant,  explicationes 
itiam  verborum  obsoletoiiim  obscurorumque  ex  isto 
ibello  adjecimus,  et,  ut  magis  pateant,  illa  subjunxi- 
mus  carmina  in  linguain  latiiiam  conversa,  quae  in 
iditione  Francisci  opusculorum  Waddingus  tradidit. 
Germanico  autein  lectori  gratissimum  fecisse  arbitra- 
mur,  quod  eadem  carmina  ex  utraque  liiigua  accurate 
i  Schlossero  atque  o|)tiine  in  Gerniaiiicum  (raiislata, 
:oncedente  hujus  libelli  redeiiiptore  Aiidreae,  excepimus. 


150  S.  Francisci  Assisiatis  operiim  pars  III. 

CANTICO  DE  LE  CREATURE 

COMUNEMENTE  DETTO 

DE    LO    FRATE    SOLE. 

1  Altissimo  omnipotente  bon  signore: 

Tue     son    le    laude,    la    gloria     et    l'honore    et    ogni 
benedictione : 

A  te  solo  se  confano: 

Et  nuUo  homo  e  degno  de  nominar  te, 

2  Laudato  sia  Dio  mio  signore  cum  tutte  le  tue  creature, 
specialmente  messer  lo  frate  sole : 

Lo  quale  giorna  et  illumina  nui  per  lui: 

Et  ello  e  bello  et  radiante  cum  grande  splendore: 

De  te  signore  porta  significatione. 

8       Laudato  sia  mio  signore  per  sor  luna  et  per  le  stelle : 
In  celo  le  hai  formate  clare  et  belle. 

4  Laudato  sia  mio  signore  per  frate  vento  et  per  l'aire  et 
nuuolo  et  sereno  et  omne  tempo: 

Per  le  quale  dai  a  le  tue  creature  sustentamento. 

5  Laudato  sia  mio  signore  per  sor  aqua: 

La  quale  e  multo  utile  et  humilc  et  pretiosa  et  casta. 


Gesaiig  von  den  Geschopfen,  gevvohnlich 

1  Hochster  allmachtiger  giitiger  herr: 

Dein  ist   der   preis,   die   herrlichkeit   und   die   ehre   und   jegh'che 
benedeiung : 

Dir  allein  gebiihren  sie: 

Und  kein  mensch  ist  wiirdig  dich  zu  nennen. 

2  Gepriesen  seyst  du  Gott  mein  herr  mit  allen   deinen  geschopfen, 
vornehndich  mit  dem  edlen  bruder  sonne: 

Welcher  den  tag  wirkt  und  uns  leuchtet  durch  sein  licht: 
Und  schon  ist  er  und  stralend  in  grossem  glanze: 
Yon  dir  o  herr  ist  er  das  sinnbild. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  151 

CANTICUM    PRIMUM 

CANTICIM  FMTRIS  SOLIS. 

1      Allissimc,  omnipotens,  bone  domine! 

Tuae  siint  laiides,  gloria,  honor  et  omnis  benedictio: 

Tibi  soli  refercndac  simt, 

Et  nullus  homo  dignus  est  te  nominare. 

l  Lauderis,  domine,  Deus  mcus  propter  omnes  creaturas 
tuas  et  spccialiter  propter  honorabilem  fratrem  nostrum 
solcm, 

Oui  dicscere  facit  et  nos  illuminat  pcr  lucem; 

Pulchcr  cst  et  radians  et  magni  splendoris 

Et  lui,  dom.ine,  symbolum  praefert. 

Laudctur  dominus  mcus  propter  sororem  lunam  et  stellas, 
Quas  in  coelo  creavit  claras  et  bellas. 

Laudetur  dominus  meus  propter  fratrem  ventum,  aerem, 
iiubes,  serenitatem  et  propter  oumia  tempora, 

Per  quae  omnibus  crcaturis  ministrat  alimentum. 

Laudctur  dominus  mcus  propter  sororcm  aquam, 
Ouae  est  multum  utihs,  humilis,  pretiosa  et  casta. 


Ubcrscliriebeii  voii  dem  Briider  Soniie. 

3  Gepricscn  scy  inciii  hcrr  uni  der  schwester  willen  des  mondes 
und  uni  der  sternc  willcn  : 

Ani  luninicl  hast  dii  sic  gcCormet  klar  nnd  schon. 

4  Gcpricscn  scy  niein  hcrr  um  dcs  brndcrs  willen  des  windes  und 
uni  dcr  hilt  willcn  und  dcr  wolkcn  und  dcr  hcilcren  und  jeglicher 
wiltcrung : 

Durch  wclchc  du  dcincn  geschopfcn  erhaltnng  schcnkcst. 

)       (icpricscn  scy  nuMii  Iicrr  uni  dcr  sdnvcstcr  wiUcn  dcs  wassers: 
Wclchc  schr  nulzlich  ist  und  dcnuilhig  und  kostlich    und  keusch. 


153  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

6  Laiulato  sia  mio  signore   per  frate    Ibco,    per   lo   qiu 
tu  allumini  la  nocte: 

Et  ello  e  bello  et  jucunclo  et  robustissimo  et  forte. 

I   t 

7  Laudato  sia  mio  signore  per  nostra  matre  terra :         '   ' 

La    quale    ne    sostenta    et    guberna   et  produce   diucrsi 
fructi  et  coloriti  fiori  et  lierbe.  I 


8  ')Laudato  sia  mio  signore   per   queli   que   perdonano  pei 
lo  tuo  amore  et  sosteneno  inlirmitate  et  tribulatione: 

Beati  queli  que  sostenerano  in  pace :  che  da  ti  alti^simo 
serano  incoronati. 

9  ^)Laudato    sia   mio    signore    per    sor   nostra    morte    cor- 
porale:  / 

Da  la  quale  nullo  homo  viuente  pb  scampare. 
Guai  a  queli  que  morc  in  peccato  mortale : 
Beati    queli    que    se    trouano    ne    le    toe    sanctissimt 
vohmtate : 

Che  la  morte  secunda  non  h  pora  far  male. 

10  Laudate  et  benedicite  mio  signore  et  regratiate: 
Et  seruite  a  lui  cum  grande  humihtate. 


6  Gepriesen  sey  mein  herr  um  des  bruders  willen  des  feuers  durci 
welchen  du  die  nacht  erhellest: 

Und  er  ist  schon  und  freudig  und  sehr  stark  und  gewaltig. 

7  Gepriesen  sey  mein  herr  um  unsrer  mutter  willen  der  erde : 
Die   uns    ernahret  und   traget  und   mannichfaltige  friichte  gebier 

und  farbige  blumen  und  krauter. 

8  Gepriesen  sey  mein  herr  um  deren  willen  welche    verzeihen   au 
liebe  zu  dir  und  schwachheit  dulden  und  tridisal: 


1)  Hunc  versiculum  addidit  Franciscus  praecedcntibus ,  quando  coram  episcop 
Assisii  et  potrs(a(e  jusserat  praefa(as  laudes  decantari,  ut  ad  concordiam  veni 
rent,  quod  et  mirabiliter  factum  est. 

2}  Quae  sequuntur,  composuit ,  quando  per  revclationem  de  mortis  tcmpore  sil 
canstitit. 


S.  Fraiicisci  Asslsialis  opcfuni  pars  IH.  15S 

Laucletur  doininus  meus  propter  fratrein  igneni,  per 
quem  noctem  illuminat; 

llle  roseus  est,  rutilus,  invictus  et  acer. 

Laudetur  dominus  meus  propter  nostram  matrem  terram, 
Quae  nos   sustentat   et  alit  et  producit  varios  fructus 
et  varicolores  flores  et  herbas. 

Lauderis,  mi  domine,  propter  illos  qui  pro  tuo  amore 
offensas  dimittunt  et  patienter  sustinent  tribulationem  et 
infirmitatem: 

Beati  illi,  qui  in  pace  sustinuerunt,  quia  a  te,  Altissime, 
coronabuntur. 

9  Lauderis,  mi  domine,  propler  sororem  nostram  mortem, 
Quam  nullus  vivens  potest  evadere. 
Vae  illis,  qui  moriuntur  in  peccato  mortali! 
Beati  illi,  qui  in   hora   mortis  suae   inveniunt  se  con- 

formes  tuae  sanctissimae  voluntati; 

Mors  enim  secunda  non  poterit  eis  nocere. 

10  Laudate  et  benedicite  dominum  meum,  gratificamini 
Et  servite  illi  omnes  creaturae  cum  magna  humilitate. 


Selig  diejenigen  welche  dulden  in  frieden:  denn  von  dir  o  hochs- 
-er  werden  sie  gekronet  werden. 

|)      Gepriescn  sey  mcin  herr  uni  unsrer  schwester   willcn   des   leibli- 

)hen  todcs: 

Wclchciu  kcin  lcbendcr  incnsch  cnlrinnen  inag. 

Wchc  dcin  wclchcr  in  eincr  todsiinde  verstirbt : 

Sclig  dicjcnigen  welche  ruhen  in  deinem  allcrhciligstcn  willcn: 

I        Dcnn  ihncn  niag  dcr  zwcilc  tod  kcin  iibcl  thun. 

10    Prcisset  und  benedeiet  nicincn  hcrrn  und  sagct  ihin  danli: 
Un  dicnct  ihni  in  grosser  dcinulh. 


154 


S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 


CANTICO  SECONDO. 

In  foco  amor  mi  mise: 
In  foco  amor  mi  mise. 

1  In  foco  amor  mi  mise, 
Lo  mio  sposo  nouello, 
Quando  1'anel  mi  mise 
L'agnello  amorosello : 
Poi  in  prigion  mi  mise 
Ferito  d'un  coltello: 
Tutto  '1  cor  mi  diuise : 
In  foco  amor  mi  mise. 


Zweiter  Gesang..] 

In  glut  mich  liebe  senkte: 
In  glut  mich  liebe  senkte. 


In  glut  mich  liebe  senkte, 
Mein  braut'gam  jung  erbliihend, 
AIs  er  dcn  ring  mir  schenkte: 
Das  lamm  in  liebe  gliihend 
Den  stahl  ins  herz  mir  senkte, 
Mit  banden  mich  umziehend: 
Der  brand  das  herz  mir  sprengte 
In  glut  mich  liebe  senkte. 


0  Hoc  carmen  juxta  illum  textum  converswm  est,  qui  a  Waddinpo  in  sua  opuscu- 
lorum  Francisci  editione  (Anfverp.  1623.  p.  402.  eqq.)  traditus  est  et  ab  eo, 
quem  nos  exposuimus ,  nonnuUis  locis  discrepat.  Sic  enim  apud  Wadd.  v.  IV. 
1,  2  leg-itur: 

Poi  si  fer  le  lancie  spesse,  |         Che  tutto  m'ag-onzaro. 

cl  V.  V: 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  155 


CANTICUM  SECUNDUM. 

Kcnrico    Ohifcllio    Antverpicnse    interprete. 

Ussit  ardenli  mea  corda  flamma, 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 

1  Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Gratior  sponsi  species  novelli, 
Annulum  quando  dedit  agnus  insons: 
Ast  ubi  me  carcere  clausit  arcto, 
Ilicet  ferro  feriens  acuto, 
Rupit  impresso  mea  corda  telo: 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 


Zweiter  Gesaiig. 

Nach  dem  lateinischen   des  Heinrich  Chifellius. 

Sengend  traf  mit  flammender  glut  das  herz  mir, 
Sengend  traf  mit  flammender  glut  das  herz  mir 
^  Feuer  der  liebe. 

1     Sengend  traf  mit  flamnjcnder  glut  das  herz  mir 
Wonnigneii  des  brautigams  ersllingsanblick, 
AIs  den  ring  niir  reiclile  das  lamni  unschuldig: 
Aber  als  im  kerker  es  eng  micli  einschloss, 
Und  mir  wunden  schlug  mit  dem  scharfen  eisen, 
Brach  niein  hor/  mir,  wclches  der  pfcil  durchbohrle: 
Scngond  traf  mit  flammender  glul  das  herz  mir 

Feucr  der  liebe. 


Distcse  le  si  forte 

Ch  'io  diffidai  ^<conturlc. 

Ondc  campai  da  mortc: 


Ti  movi  contra  rafione, 
Gridando  molto  forte, 
Un  trabucco  ruioe, 


Chc  mi  diedc  nuovc  sorte. 


1.&&  S.  Francisci  Assisiatis  openini  pars  IIL 

2  Diuisemi  lo  core, 

E'l  corpo  cadde  in  terra: 

Quel  quadrel  de  Faiiiore, 

Che  balestro  disscrra, 
Percosse  con  ardore: 

Di  pace  fece  guerra. 

Moromi  di  dolciore: 

In  foco  amor  mi  mise. 

8  Moromi  innaddolciato 
Ne  ven'  marauigliate : 
Tal  colpo  m'  lia  donato 
Di  lancie  innamorate: 
Che  '1  ferro  e  lungo  et  lato 
Cento  braccia  sappiate, 
Che  m'  ha  tutto  passato : 
In  foco  amor  mi  mise. 


Mein  herz  brach  qualentbronnen, 
Der  leib  sank  hin  zur  erde: 
Der  pfeil  der  liebeswonnen 
Mit  ghit  niich  ganz  versehrle, 
Dem  bogen  schnell  entronnen : 
In  krieg  er  friede  kehrte. 
Ich  sterb'  in  siissen  wonnen : 
In  glut  mich  liebe  senkte. 

Ich  sterb'  in  siissen  freuden, 
Nicht  wundert  euch  der  liunde : 
Vom  speer  der  hebesleiden 
Ist  niir  mein  herz  geschwunden : 
Der  stalil,  so  lang  und  breite 
Wohl  hundert  fus,  mit  wunden 
Durchbohrt  niich  aller  seiten: 
In  glut  mich  liebe  senkte. 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  1.&5 

2  Rupit  impresso  mea  corda  telo, 
Corpus  ingenti  cecidit  sub  ictu: 
Lectus  e  pulchra  calamus  pharetra 
Viribus  missus  validis,  quiete 
Pacis  excussa,  tulit  arma  belli: 
Torreor  dulci  exanimalus  aestu: 
Ussit  ardenti  mea  corda  ilamma 

Ignis  amoris. 

3  Torreor  dulci  exanimatus  aestu: 
Mitte  mirari,  fuit  hic  amantis 
Impetus  leli,  quod  acuta  ferro 
Cuspis  oblongo  tegit  atque  lato: 
Percutit  pectus,  pedibusque  centum 
Extat  infixo  grauis  hasta  ligno: 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 

Ignis  amoris. 


2     Brach  mein  herz  mir,  welches  der  pleil  durchbohrte, 
Und  der  leib  sank  nieder  vom  harlen  schlage: 
Ein  gcschoss,  erloscn  aus  holdem  kocher, 
Abgeschncilt  mil  macliligcr  krall,  vcrscheuchte 
Fried'  uud  ruh',  entzundete  krieg  und  schhichten  : 
Ganzi  entseelt  verbrenn'  ich  in  siissen  gkiten : 
Sengend  traf  mit  Hammcnder  ghit  (h»s  herz  mir 

Fcuer  der  liebe. 

'.^     (lanz  entseelt  verhrenn'  ich  in  siissen  ghilen: 
Ach,  kein  wundcr  ist  es,  des  heissgclicbten 
War  des  spcers  gewalt,  der,  gespilzt  von  eisen, 
Liinglich  tief  den  stachel  und  breil  umhiillet, 
Meine  brust  durcid)ohrle,  und  huiulcrl  tus  lang 
Mit  der  wucht  dcs  schaflcs  in  mich  gesenkt  ist: 
Sengend  traf  niil  flammender  glul  das  hcrz  mir 

Feuer  der  liebe. 


158  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

4  Poi  fur  le  lancie  spese 
E  i  maiigani  gittaro: 
Al  hor  presi  un  pauese 
E  i  colpi  plu  spessaro : 
Che  niente  me  difese, 
Tutto  me  fracassaro: 
Con  tal  forza  U  stese: 
In  foco  amor  mi  mise. 

5  Distese  H  si  forte 

Che  '1  dificio  sconcioe: 
Et  io  campai  da  morte 
.  Como  vi  contaroe: 
Gridando  molto  forte 
Un  trabucco  rizzoe, 
Che  mi  die'  noue  sorte: 
In  foco  amor  mi  mise. 


Der  sturm  der  lanzen  briillte, 
Er  macht  mich  todesgleiche: 
Da  griff  ich  bang  zum  schilde, 
Doch  melirten  sich  die  streiche: 
Nichts  meine  aengsten  stillte: 
Ich  sank,  entfleischt  und  bleiche, 
Der  kraft  so  stark  und  wilde : 
In  glut  mich  liebe  senkte. 

So  wilder  schlage  spriihen 
Mich  zu  gewaltig  traffen: 
Heil  sucht'  ich  da  im  fliehen: 
„UngIeich  sind  unsre  waffen," 
Mit  heller  stimm'  ich  schriee: 
Und  neue  streiche  traffen, 
Und  neue  kampf  ergliihen: 
In  glut  mich  liebe  senkte. 


S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III.  159 

4  Inde  tclorum  subiere  nimbi, 

Et  procellosae  furit  ira  pugnae: 
Munior  velox  rulilante  parma; 
At  magis  crebro  feriente  ferro 
Lucido  incassum  tego  pectus  aere, 
Me  nimis  forti  lacerante  dextra : 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 

5  Tam  potenti  ardore  vibrabat  ictus, 
Duxerim  ut  vanum  excipere  ingruentes, 
Fugerim  et  certae  occubuisse  morti: 
Bella  non  aequa  ratione  tentas, 
Clamo;  at  is  fortes  iterando  pugnas 
Movit  invicta  nova  bella  dextra: 

Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 


4  Drauf  ein  rcgen  folgte  von  dichten  lanzcn, 

Und  der  zorn  der  sturniischen  schhicht  entlodert : 
Eilig  wappn'  ich  niich  niil  deiu  blaukcu  schilde: 
Doch  wie  nun  luich  hiiufiger  traf  das  eisen, 
Deckt  vergeblich  schiiuuicrndes  erz  die  brust  niir, 
Denu  zu  slark  ist,  die  nuch  zerfleischt,  die  rechle; 
Sengend  traf  unt  flanunender  ghit  das  hcrz  uiir 

Fcuer  dcr  licbe. 

5  So  gcwaltig  schwang  sic  die  ghihnden  schlage, 
Dass,  zu  schwach  dic  drohcudcn  auf/uraugen, 
Flucht  ich  saun,  uui  sichcrcu  lod  zii  uuMdcu  : 
INicht  mit  glcichcu  kriiftcu  (h'u  kricg  vcrsuchst  du- 
Ruf  ich:  doch  dcn  furchlbarcu  kaujpf  crueuend, 
Neucn  kriejj  niit  sie<icudcr  haud  bcjjaun  er : 
Sengeud  Iraf  uul  flaiunieiulcr  ghit  das  herz  niir 

Feuer  dcr  iiebe. 


160  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

6  Le  sorti  clie  mi  daiia 
Eran  pietre  piombate, 
Che  ciascima  grauaua 
Mille  libre  pesate: 

Si  spesse  le  gittaua, 
Non  le  harei  numerate: 
NuUa  mai  me  fallaua: 
In  foco  amor  mi  mise. 

7  Non  m'  harebbe  fallato, 
Si  ben  tirar  sapeua: 

In  terra  ero  sternato, 
Aitar  non  mi  poteua: 
Tutto  ero  fracassato, 
Niente  plu  mi  senteua, 
Com'  hom  ch'era  passato: 
In  foco  amor  mi  mise. 


Heiss  war  der  schlacht  gewiihle, 
Felsblocke  schlugen  wunden  : 
Jedweder  schmelternd  fiele 
Wohl  wiegend  tausend  pfunde: 
Er  warf  sie  dicht'  und  viele, 
Der  zahl  hab'  ich  nicht  kunde: 
Ein  jeder  traf  zuni  ziele: 
In  glut  mich  liebe  senkte. 

Kein  wurf  mich  da  verfehiet, 
Zum  ziel  ein  jeder  drange : 
Ich  sank  wie  halbentseelet, 
Um  rettnng  ward  mir  bange: 
Zerschlagen,  matt,  gequalet, 
Von  todesgrau'n  umfangen, 
Wie  einer  der  entseelet: 
In  glut  mich  liebe  senkte. 


S.  Francisci  Assisiatis  operimi  pars  III.  •  161 

6  Saxa  pliimbato  iacit  acta  missii, 
Saxa  qiiae  pondo  graviora  mille: 
Sicut  aestivae  rabies  procellae 

Densa  non  ullo  numeranda  sensu  » 

Undique  expostum  petiere  pectus, 
Irrito  nunquam  recidente  nisu: 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 

7  Irrito  nunquam  cecidere  nisu 
Missa  tam  docta  iaculantis  arte. 
lamque  prostratos  vigor  omnis  artus 
Liquit,  et  corpus  lacerum  refracti 
Fugerant  sensus,  iacui  supinus, 
Pallida,  exsanguis  velut  umbra  mortis: 
Ussit  ardenti  mea  corda  llamma 

Ignis  amoris. 


Fclsenblock'  in  niachligem  schwung  cnlsandl'  er, 
Felsenmassen  schwerer  als  lausend  pfunde: 
Wic  die  wulh  dcs  rasenden  sonnuersturniwinds, 
Dichl  gcdriuigt,  an  inaas  und  an  zahl  uncndhch, 
Rings  zur  brust,  dcr  iihclgeschirmlen,  sliirzend, 
Trafen  all,  nic  fchlcnd  im  sichcrn  schwunge: 
Sengend  traf  luit  nanunendcr  glut  das  hcrz  luir 

Feuer  dcr  liebe. 

Trafen  all,  nic  fehlcnd  im  sichern  schwunge, 
Von  dcs  schl(Mi(lrcrs  kiiuslIicJKMU  ariu  cnlscndct : 
Schon  cnlscln\au(i  dcu  uicdcrgcsuukcucu  glicdcrn 
Jede  kraft,  deu  leib,  dcn  zerflcischlcu,  flohcn 
Krank  dic  sinne,  riicklings  gestiirzet  lag  ich, 
Blcich,  dcs  bluls  bcraubt,  wic  dcs  todcs  schatle: 
Sengciul  Iraf  luit  flaiuiucndcr  glul  das  hcrz  luir 

Feucr  dcr  liebe. 


163  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

8  Passato,  non  per  niorte, 
Ma  di  diletto  ornato  : 
Poi  riuissi  si  forte 
Dentro  dal  cor  fermato, 
Clie  seguii  qiielle  scorte 
Che  m'liaueano  guidato 
Ne  la  superna  corte: 
In  foco  amor  mi  mise. 

9  Poiche  tornato  fui, 

A  Christo  feci  guerra : 
Tosto  armato  mi  fui, 
Caualcai  en  sua  terra : 
Scontrando  mi  con  lui 
Tostamente  l'afferra', 
JVIi  vendicai  di  lui: 
In  foco  amor  mi  mise. 


Entseelt,  nicht  todumfangen, 
Von  wonne  siiss  durchbebet, 
Mit  kraft  ich  auf  mich  schwange, 
Die  glieder  neu  belebet: 
Der  spur  nach  ich  mich  range 
Die  hoch  zum  himmel  hebet 
Im  wonneniiberschwange: 
In  glut  mich  liebe  senkte. 

Gekraftigt,  neuerstanden, 
Mit  Christo  schnell  zum  kriege 
Nahm  waffen  ich  zu  handen: 
In  sein  gefild  ich  fliege, 
Und  neue  kampf  entbrannten: 
Die  arm'  um  ihn  ich  schmiege, 
Mich  rachend  so  zuhanden: 
In  glut  mich  hebe  senkte. 


S.  Francisci  Assisiatis  openin)  pars  III.  103 

8  Pallui,  exsangiiis  velut  umbra  mortis, 
Non  tamen  dulci  fugiente  vita, 
Gaudio  at  cunctos  inhibenle  sensus: 
Fortis  hinc  vircs  revoco  priores, 

Et  cilus  vestigia  sector  ahiia, 
Quae  viam  celsi  reserant  olympi: 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 

9  Pristinae  postquam  rediere  vires, 
Armor  et  Christo  pia  bella  porto, 
Fertiles  eius  peragrando  campos: 
Obvium  amplcctens  avidis  lacertis 
Implico  nunquam  pereunte  nexu, 
Impetus  tanti  generosus  ultor: 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 

Ignis  amoris. 


K     Bleich,  des  bluls  beraubt,  wie  des  todcs  schalte, 
Doch  entfloh  inir  uicht  das  gelieble  leben, 
Sondern  frcude  drang  mir  durch  alle  sinne: 
Stark  crinann'  ich  niich  zu  dcn  allen  kraften, 
Foig'  in  schnellein  laufe  den  hchren  spuren, 
Die  hinan  znin  hinimel  den  pfad  erschliessen: 
Scngcnd  Iraf  mit  flammcnder  glut  das  herz  mir 

Feuer  der  liebe. 

9     AIs  die  alte  kralt  mir  zuruckgekehrl  war, 

VVappn'  ioh  mich,  mil  Chrislus  z.um  fronunen  kriege, 
Sein  gclild,  das  fruchtbare,  rings  dnrchschweifcnd: 
Meinen  feind,  mil  schucndcm  arm  umschlingcnd, 
Ilalt'  ich  lcst  mil  ninuncr  gcKistcn  banden, 
So  dcn  angrilf  rachcnd  niit  cdlcr  rache  : 
Sengcnd  Iraf  mit  flanuncndcr  glut  das  hcrz  mir 

Feuer  der  licbc. 


I(i4  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

10  Poiche  fui  vendicato, 
Si  feci  con  lui  pace: 
Perche  prima  era  stato 
L'amor  moko  verace: 
Di  Christo  innamorato 
Hor  son  fatto  capace: 
Sempre  l'ho  'n  cor  portato: 
In  foco  amor  mi  mise. 

In  foco,  amor  mi  mise: 
In  foco  amor  mi  mise. 


10  Nim  rache  mich  erquicket, 
Uns  friede  siiss  umwande : 
Das  herz  mir,  neu  entziicket, 
In  alter  glut  entbrannte : 
In  Christi  huld  begliicket, 
In  selgem  liebesbrande 
Ewig  in  ihn  verziicket : 
In  fflut  mich  liebe  senkte. 

In  glut  mich  liebe  senkte : 
In  glut  mich  hebe  senkte. 


■^^^^^yQ^^^^^^^^^^^ 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  1B£» 

10  Vindice  at  postqiiam  pia  bella  dextra 
Rite  confeci,  propero  citatus 
Pacis  immotae  stabilire  leges; 
Namque  sinceri  meus  igne  amoris 
Arserat  Christus,  placida  en  quiete 
lam  fruor,  solamine  iam  perenni 
Roborat  mitis  mea  corda  Christus: 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma, 
Ussit  ardenti  mea  corda  flamma 
Ignis  amoris. 


AIs  ich  nun  mil  rachender  hand  des  kanipfes 
Ziel  gewonnen,  cil'  ich,  der  ladung  folgend, 
Steten  friedens  evvigen  bund  zu  griinden : 
Denn  vom  brand  aufrichtijjer  lieb'  entziindet 
Gliiht  mein  Christus:  siehe,  des  holdon  friedens 
Freu'  ich  jetzt  inich,  ewigcn  trost  gewahrend 
Stiirkt  mein  herz  mil  heiligen   kraftcn  Christus: 
Sengend  traf  nnl  flannnender  glut  das  herz  mir, 
Sengend  traf  mit  flamnicnder  glut  das  herz  mir 

Feuer  der  liebe. 


166  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

CANTICO  TEHZO. 

Amor,  de  caritate 
Perche  m'  hai  si  feritoV 
Lo  cor  tutt'  ho  partito 
Et  arcle  per  amore. 

1    Arde  et  iiicende,  iiullo  troua  loco, 
Non  pb  fugire  perche  l'e  hgato: 
Si  se  consuma  come  cera  al  foco, 
Viuendo  mor,  languisce  stemperato : 
Addomanda  poter  fugire  un  poco, 
Et  in  fornace  troua  se  locato: 
Oime  do'  sun  menato 
A  si  forte  languire! 
Viuendo  si  h  morire ! 
Tanto  monta  l'ardore! 


Dritter  Gesang» 

0  lieb',  aus  liebe  kiinde, 
Warum  mich  so  verwunden? 
In  liebesglut  geschvvunden 
Mein  herz  und  all  mein  leben! 

Es  gliiht  und  lodert,  nirgend  rast  es  fmdet, 
Nicht  fliehen  kanns,  weil  bande  es  beschweren: 
Es  schmilzt  dahin,  wie  wachs  am  feuer  schwindet, 
Lebend  erstirbts,  es  schmachtet  im  verzehren: 
Entrinnen  mogts  dem  brand  der  es  entziindet, 
Dieweil  ini  ofen  gluten  es  versehren : 
Weh  mir!  wohin  mich  kehren! 
Und  schmachtcnd  so  verderben, 
Und  lebend  so  ersterben, 
Vom  glutenmeer  umgeben ! 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  16  3 

CAMICUM  TERTIUM. 

lucobo  Lampu^nano  noe.  lesn  Italo  interprete. 

1   Ouid  vulneratiim  perdis  o,  amans  amor? 
Mihi  cor  revulsum  facibus  aeternis  flagrat, 
Facibus  amoris :  nuspiam  tutum  male 
Reperit  quietem,  vincla  praecidunt  fugam. 
Uritur  et  ardet,  qualiter  cerae  solet 
Populante  flanmia  mollis  absumi  globus. 
Et  vita  mors  est:  moritur  et  vivens  perit, 
Languetque  moricns:  dumque  meditatur  fugam, 
Fornace  media  conditum  sese  videt. 
Ouo  rapior,  eheu!  qui  dolores  me  manent! 
Tanti  est  amoris  ignis!  o  amor,  o  amor! 


Dritter  Gesaiig, 

Nach  dem  lateinischen  des  Jakob  Lampugnani. 


il  Waruni  den  verwunfleten  tcidlen,  o  liebende  liebe  du? 
Mir  lodert  in  ewigen  flaminen  das  niir  entrissene  herz, 
In  flammen  der  licbe:  nirgend  in  sicherheit,  o  wch, 
Kann  ruh'  es  finden,  die  banden  wehren  die  flucht  ihm  ab. 
Es  verzehrt  sich,  cs  oliiht,  wie  die  kno^cl  weichcn  wachses  pflcijt 
Dahin  zu  schwindcn  vor  dcr  scngiMuicn  flanuuc  gbil. 
Und  leben  ist   tod:  cs  stirbl  nnd  lebend  schwindets  hin, 
Und  schmachtet  sterbend:    und  wiihrend  es  zu  cntfliehen  sinnt, 
Erblickl  es  sich  scll)cr  begrabcn  iiuuittcn  der  flanuncn  glut. 
Wo  reisst  michs  hin!  wcli !  wclchc  cpialen  harrcn  mein ! 
So  gewaltig  das  fcucr  dcr  licbc !  o  licbe,  licbe  du! 


169  S.  Fraiicisci  Assisialis  operum  pars  III. 

2  Inanzi  ch'  io  '1  proiiasse,  domandaiia 
Amor  a  Christo,  pensando  dolzm^a: 
E  'n  pace  di  dolceza  star  pensana 
For  d'ogni  pena  possedendo  altura: 
Prouo  tormento  qual  non  cogitaua, 
Che  '1  core  me  se  fende  per  cahn*a : 
Non  posso  dar  figura, 

De  que  soffro  semblanza, 
Ch'  eo  moro  in  dolcetanza, 
Et  viuo  sanza  core. 

3  Haggio  perduto  core  et  senno  tutto, 
Vogha  et  placere  et  tutto  sentimento: 
Ogni  belleza  mi  par  fango  brutto, 
Dehcie  con  richeze  perdimento: 

Un'  arbore  d'amore  cun  gran  frutto 
Li  cor  plantato  me  da  pascimento: 
Che  fe'  tal  mutamento 


2  Eh'  ichs  erprobt,  an  Christus  mein  verlangen 
Nur  liebe  wars,  ich  dacht'  an  siissen  frieden: 
Nur  selge  ruhe  wahnt'  ich  zu  erlangen, 
Fern  aller  pein,  von  allem  weh  geschieden: 
Qual  halt  mich,  nie  geahnte,  nun  umfangen, 
Mein  her/  zerspringt  in  dieser  flammen  wiithen: 
Nicht  kann  ein  bild  ich  bieten, 

Kein  gleichniss  meiner  leiden  : 
Ich  sterb'  in  siissen  freuden, 
Und  ohne  herz  mein  leben. 

3  Es  schwand  mein  herz  und  alle  seine  triebe, 
Will'  und  geniessen  und  enipfinden  schwande  : 
Schimheit  erscheint  als  koth  mir,  ekel,  triibe, 
Reichthum  und  lust  als  biirde  mir  und  bande : 
Im  herzen  mir  gepflanzt  ein  baum  der  liebe 
Nahrt  mich  mit  friichten,  reichen,  mancherhande; 
Der  plotzlich  um  mich  wandte 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  f  09 

2  Nescius  amorein,  nempe  inexpertum  mihi, 
Olim  expetebam,  melleum  credens  bonum, 
Dulcedinisque  pace  poscebam  frui. 
At  poena,  quae  me  torquet  insontem,  inscium! 
Tantos  dolores  egone  speravi  miser? 
Dirae  perusta  corda  discindunt  faces: 
Aperire  nequeo  voce,  quod  patior  malum. 
Amore  morior,  cordis  et  viduus  gemo. 

3  Mihi  corda  vulsa  nuper 
Abiere,  pnssa  vulnus 
Manibus  superni  amoris. 
Et  vivo  mentis  expers 
Expersque  sentiendi. 
lam  forma  sordet  omnis. 
Et  pulchritudo  sordet. 


l  Unkundig  der  liebe,  bevor  ich  ihre  glut  erprobt, 
Wiinscht'  ich  sie  niir,  sie  wiihnend  ein  honigsiisses  ghick. 
Und  gcniessen  wolll'  ich  des  iricdens  ihrer  siissigkeit. 
Weh,  wclche  strafe  <[uiilt  niich  armen,  unkundigen! 
HofFt'  ich  unseliger  solcher  gewaltigen  schmerzen  pein? 
Grausamc  flammcn  (hn'chwiihhMi  das  durchffUihte  herz: 
Nichl   vcrmag   dcr    uuind    zu    vcrkiindcn    dcn    schmerz,    der    mich 

zerreissl. 
Aus  liehe  sterb'  ich,  beraubt  des  herzens  seufz'  ich  stets. 

3  Mein  herz,  mir  jiingst  geraubet. 
Entwich  von  mir,  verwiuidct 
Von  der  hand  dcr  hehren  liebe : 
Nun  leb'  ich  denkens  ledig 
Und  \ed\s;  dcr  cmpfin(huig. 
Mich  ckcll   jcdc  form  an. 
.\iu'h  schonhcit  uicht   mir  ckcl. 


1*30  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Iii  mc  senza  demora, 
lettando  tiitto  fora 
Voglia  et  senno  et  vigore. 

4  Per  comperar  amor  tutt'  haggio  dato, 
Lo  mmido  et  mene  tutto  per  baratto: 
Se  tutto  fosse  mio  quel  cli'e  creato, 
Darialo  per  amor  sanza  ogni  patto: 
Et  trouo  me  d'amor  tutto  'ngannato, 

Che  tutto  ho  dato,  et  non  so  do'  i'  sun  tratto: 
Per  amor  sun  desfatto  : 
Pazzo  si  sun  creduto  : 
Ma  perclie  io  sun  venduto, 
De  mi  non  ho  valore. 

5  Credeua  me  la  gente  reuocare, 
Amici  che  sun,  for  de  questa  via: 
Ma  clii  e  dato  plu  non  se  pb  dare, 
Ne  seruo  far  che  fugga  signoria: 


In  kurzcni  fluchtgem  eilen, 
So  dass  mir  ohn  verweilen 
Will,  sinn  und  kraft  entschweben. 

Liebe  zu  kaufen  that  ich  alles  geben, 

Die  welt  und  mich,  all  meine  lebenstriebe: 

VVar  ganz  die  schupfung  mein,  ohn  widerstreben 

Gab'  ich  sie  hin,  auf  gnade  hin,  um  liebe  : 

Liebe  betrog  mich,  alles  gal)  ich  eben, 

Und  weiss  nicht  wo  ich  bin,  nicht  wo  ich  bliebe: 

Verzehret  hat  mich  hebe: 

Ein  thor  muss  ich  mich  zeigen: 

Nicht  bin  ich  mehr  mein  eigen, 

Ganz  ohne  werth  mein  leben. 

Es  dachte  mich  dic  schaar  zuriick  zu  lenken, 

Die  iVeundesschaar,  von  dieser  meiner  strassen: 

Doch  wer  verschenkl  ist,  kann  sich  nicht  mehr  schenken, 

Der  sklave  nicht  von  seinem  herren  lassen : 


I 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  1 7 1 

Dites  valete  campi, 
Lautac  valete  mensae 
Liixusque  delicati. 
Posthac  valete  gemmae 
Aurique  fulgurantis 
Et  rulininantis  orbes. 
Me  sola  ainoris  arbor 
Plantata  corde  summo 
Fructu  beat  beato. 
ilic  ine  repente  totum 
In  alterum  novavit, 
Reiecit  et  priorem 
Mentem,  vigorem,  amorem. 

4  Mercarer  ut  tenellum 
Nihil  mihi  reliqui. 


Lebt  wohl  dann,  roichc  fclder, 
Lobt  wohl,  priinkvollc  tische 
Uiid  zartliche  gcnussc: 
Lcb  wohl  fortaii,  gestcine, 
Und  schininiervollen  goldes 
Ilell  blit/.endes  geschnieide. 
IMich  niajj  dcr  liebc  bauin  luir. 
Gepnanzt   iin  griind  dcs  hcrzens, 
Mit  selger  rriioht  beselgen. 
Sie  hat   mich  pUitzIioh  ganzlich 
Erneut  zum  andern  nuMischen, 
Und  woggodrangt   dio  allon 
Godank(M),  Urafto,  liobe. 


4  Dass  ioh  die  zarte  kaufe 
Bchicll'  ich  niir  nichts  iibrig: 


193  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Nanzi  la  petra  porria  se  mollare, 
Che  amore  que  me  ten'  in  soa  balia 
Tutta  la  voglia  mia 
D'amor  si  e  'nfocata, 
Unita,  transformata : 
Che  11  torra  1'amore? 


6    Foco  ne  feiTO  non  la  pb  partire^ 
Non  si  diuide  cosa  tanto  unita: 
Pena  ne  morte  iam  non  pb  salire 
A  quella  alteza  doue  stil  rapita: 
Sotto  se  vede  tuttc  cose  gire, 
Et  ella  sopra  tutte  sta  grandita: 
Alma,  com'  ei  salita 
A  posseder  tal  bene? 
Christo,  da  cui  te  vene, 
Abrazal  cun  dolzore. 


Nie  lasst  mich  lieb',  eh  sich  ins  nichts  versenken. 
Eh  schmelzen  wiirden  slarre  ielsenmassen : 
Von  trieb  und  kraft  verlassen, 
Von  liebesglut  bezwungen, 
Von  liebe  fest  umschlungen 
Ist  wille  mir  und  slreben. 

Nicht  glut,  nicht  eiscn,  mag  von  ihr  mich  scheiden, 

Nicht  trennen  liisst  sich  was  so  fest  verschlungcn: 

Kein  tod  schwingt  sich  so  hoch,  kein  schmerz  noch  leiden 

Zur  hoh'  empor,  wo  liebe  hingedrungen: 

Tief  unter  sich  sieht  sie  das  all  sich  breiten, 

Hoch  iiber  alles  hat  sie  sich  erschwungen  : 

Die  seele,  die  errungen 

Solch  heil,  dem  nichts  zu  gleichen, 

Thut,  ders  ilir  gab  zu  eigen, 

Mein  Christus  siiss  umweben. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  133 

Ouin  et  creala  cuncta, 
Gazas,  opes  et  aurum, 
Si  gazam,  opes  et  aurum, 
Et  quidquid  est  bonorum, 
Rex  ipse  possiderem, 
Darem  volens  libensque, 
Mercarer  ut  tenellum. 
Sed  me  fefellit  ille 
Amore  sauciatum. 
Quid,  slulte,  quid  querelas, 
Ouid  vana  verba  fundis? 
Emancipatum  amori 
Divendilumque  iam  me 
Pretium  reliquit  omne. 


5  Dulcis  amicitiae  iuncti  mihi  foedere  quondam 
Insanis  dudum  vocibus  usque  sonant: 


Ja,  allcs  was  geschaffen, 

Schatzc  iind  gold  und  reichthum, 

Wenn  schiitze,  gold  und  reichthum 

Und  allc  giiter  sammtHch 

Als  k()nig  ich  bestisse, 

Giib'  ich  hin  gern  und  willig, 

Dass  ich  die  zarte  kaufe: 

Doch  hat  sic  mich  betrogen, 

Mich  (lcn  von  licbc  wundcn. 

VVie,  thor,  was  hisst  du  khigen, 

Was  eitle  worte  tonen? 

iMich,  dor  dcr  liebe  cigcn 

Uud  kiiuflich  sich  dahingab, 

llal  jcder  werlh  vcrlassen. 

Jenc,  dic  frciuidschaft  zuvor  in  siisscm  bund  mir  verhniipftc, 
Schrci'n  ohn  ende  mir  liingst  nuch  dcn  unsinnigen  ruf: 


1.7  41  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

7  lo  non  posso  vedere  creatura, 
Al  creatore  grida  tiitta  mente: 
Celo  ne  terra  non  me  da  dolziira, 
Per  Christo  amore  tutto  m'e  fetente: 
Luce  de  sole  si  me  pare  obscura 
Vegendo  quella  faza  resplendente : 
Cherubini  son  niente 

Belli  per  ensegnare, 
Seraphin  per  amare, 
Chi  vede  lo  signore. 

8  Nullo  donca  horamai  plu  me  reprenda 
Se  tal  amore  mi  fa  pazzo  gire : 

lam  non  e  core  que  plu  se  defenda, 
D'amor  si  preso  che  possa  fugire: 
Pensi  ciascun  como  cor  non  si  fenda, 
Cotal  fornace  com  possa  soffrire: 
S'eo  potesse  inuenire 


Geschaffnes  ist  vor  meinem  blick  zerronnen, 

Zuni  schopfer  schreit  all  nieines  herzens  dichten: 

Ihnimel  und  erde  giebt  mir  keine  wonnen, 

Sie  schwinden  hin  vor  seiner  schiinheit  lichte: 

Zum  nachtgen  graun  wird  mir  der  glanz  der  sonnen., 

Schau'  ich  sein  huldumstrahltes  angesichte: 

Der  cherub  wird  zu  nichte 

In  seljjem  schaun  verklaret: 

Der  seraph  Uebverzehret 

Schwindet  vor  dir,  mein  leben. 

Wohl  lieinem  ziemt  es  mich  daruni  zu  schmahen, 

VVenn  solcher  Uel)e  brand  mir  raubt  die  sinne: 

Kein  herz  ist  machtig  ihm  zu  widerstehen, 

Fliehn  kann  nicht,  wen  so  fest  umschlang  die  minne : 

Bedenke  jeder,  wie  die  ghit  bestehen 

Das  herz  mag,  mitten  in  den  flammen  drinne: 

Ach,  wiird  nur  einer  inne 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  19  5 

Ah  gressum  revoca,  infelix,  quo  pergis  amice? 

Nescia  turba  Dei  est,  turbaque  amoris  inops. 
Parcite  clamosi  me  divexare  sodales; 

Nam  quid  ego  domini  servus  amoris  agam? 
Moniani  ante  rigor  poterit  mollesccre  saxi, 

Quam  rex  e  nostro  corde  recedat  amor. 
Urit  amor,  me  torquct  amor,  sum  factus.amori 

Alter  amor:  nostri  est  victor  amoris  amor. 

6  Hunc  mihi  non  undae,  non  flamma  nec  auferet  ensis, 
Non  dolor  hunc  nexum  dissolvisse  queat. 

Qm  rapior?  via  nulla  patet  mortique  dolorique, 
Et  subtus  celso  e  vertice  cuncta  iacent. 

0  anime,  ad  culmen  qui  te  vexere  bonorum? 
Christus  amor:  Christi  pectora  dulce  tene. 


llemm',  unseliger,  hemme  den  schritt,  wo  eilst  du,  o  freund,  hin? 

Gott  nicht  kennet  der  schwarm,  arm  ist  an  hebc  die  schaar. 
Schont,  ach,  schonet  doch  niein,  nicht  quiilt  mich,  ihr  laute  gesellen: 

Denn  was  veruiag  ich,  ein  kneciit,  sklave  der  licbc,  des  herrn? 
Lcichter  wurde  der  fels  des  gebirgs  die  hiirte  erweichen, 

Als  die  Hebe,  der  herr,  weichen  aus  meinem  gemiilh. 
Liebe,  sie  sengt,  micii  martert  die  liebe,  z.ur  andcrcn  liebe 

Ward  ich  der  heb' :  es  bezwang  liebe  die  liebe  in  mir. 

6  IVimmer  wird  diese  die  flut ,  nicht  flamme,  noch  schwerdt  mir  ent- 

reissen, 
Auch  kein  schmerz  kaun  je  trennen  den  ewigen  bnnd. 
VVohin    verziickl    michs?     kein   weg   ist    offen    dem    tod   und    dem 

schmerze, 
Fernab  Hegt  mir  verseukt  unter  dem  scheitel  das  all. 
Wer,  o  seele,  wer  trug  dich  eujpor  zum  gipfel  des  gliickes? 
Christus,  die  hebe:  o  schmieg'  siiss  dich  ans  hebende  herz. 


IJO  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 

Alma  clie  me  intendesse, 
De  mi  pietate  hauesse, 
Che  me  se  striigge  'l  core. 

9    Che  celo  et  terra  grida  et  sempre  elama 
Et  tutte  cose,  ch'  eo  si  dibbia  amare: 
Ciascuna  dice:  cun  tutto  core  ama 
L'amor  ch'  ha  facto  briga  d'abrazare: 
Che  quel  amore,  per  cio  che  te  abrama, 
Tutte  ne  ha  facte  per  ti  a  se  tirare : 
Vego  tanto  abundare 
Bontate  et  cortesia 

Da  quella  luce  pia  , 

Che  se  spande  de  fore. 

10    Amore,  vogho  plu,  se  phi  potesse, 

Ma  como  plu,  'l  mio  core  iam  non  troua : 
Plu  che  me  dare,  con  cio  che  volesse, 
Non  posso,  questo  e  certo  sanza  proua: 


Der  qualen  mir  im  herzen: 
Mitfiihlt'  er  meine  schmerzen, 
Die  mir  das  herz  durchbeben. 

9     Himmel  und  erde  liisst  den  ruf  erschalien, 

Die  weite  schopfung  hur'  ich  schrei'n:  o  hebe  I 
Und  alles  ruft:  mit  herz  und  kraflen  allen 
Umarme  heb'  in  vollem  Uebestricbe ! 
Liebe,  die  dich  ersehnt  mit  wohlgefallen, 
Erschuf  uns  all,  dass  ihr  dein  herz  verbliebe: 
Sieh  an  die  heilge  liebe, 
Voll  huld,  die  gnaderfiillte, 
Die  stralen  sieh,  die  milde 
Dem  hehren  licht  entschweben. 

10     Mehr  giib'  ich  gern,  hatt'  ich  mehr  zu  verwenden. 
Doch,  wie  es  thun,  mag  nicht  mein  herz  ergriinden : 
Mich  selbst  allein,  sonst,  liebe,  dir  zu  spenden 
Verblieb  mir  nichts,  wie  klarUch  zu  erfmden: 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  tlL  I  5  3f 

7  Omnia  sordcnt,  quidquid  et  aether 
Magno  circuinligat  aniplexu, 
Et  quidquid  humus  foecunda  parit 
Divite  vena.     Dulcis  lesu 
Propter  amorem  nil  dulce  mihi  est. 
Aurea  Phoebi  hnnpas,  amoenae 
Regia  lucis,  iubare  exuta 
Paene  videtur:  facit  hoc  Christi 
Nitidus  nmlto  lumine  vultus. 


8  Arguat  ergo  nullus  amantem, 
Si  videt  inopem  mentis  amantem: 
lam  nulla  valent  vulnus  amoris, 
Nulla  catenas  pellere  corda. 
Quin  age,  quisquis  miserum  incusas, 
Reputa  tecum,  quid  cor  possit 
Divina  pati  tela  vel  ignes. 


7  Mir  zum  ekel  ist  alles  was  rings  uniher 
Mit  weiten  armen  der  aether  umschliesst, 
Und  was  irgend  dic  fruchtharc  erdc  gehiert 
In  reichcm  schoos.     0  dii  siisse  hch', 
Um  der  liehc  willcn  isl  nichts  mir  siiss. 
Phoehus  goklenc  lcuchte  ,  des  Hchts, 
Des  erquickendcn,  l)urg,  des  strales  entbUist 
Erscheint  sie  mir  fast:  dies  macht  des  herrn 
Antlitz  von  rcichlichcm  licht  umstrall. 


8  Drum  schcltc  dcn  Hchendcn  doch  niemand, 

Wcnn  dcs  denkens  cnlhUist  er  den  Hebendcn  sieht. 

Kcin  hcrz,  ja  vcrmag  dcr  wundc  dcr  lieb', 

Ach,  dcn  handen  der  Hcb'  kein  herz  zu  entgehn. 

Wohl  dann,  der  du  mich,  (Umi  armen,  verkhigsl. 

Erwiigc  hci  (Hr,  wic  (Uis  hcrz  vcrmag 

I)cn  gollHchen  pfeil  und  dcn  hrand  zu   bestchn. 

.      ^  8^ 


i  "Sf  S  S.  Fraiicisci  Assisiatis  openini  pars  Ilf. 

Tiitto  riio  dato  pcrch'  eo  possedesse 

Quel  amator  clie  taiito  me  reuoiia: 

Belleza  aiitiqiia  et  noiia, 

Da  poi  che  t'ho  trouata, 

0  luce  smesurata 

De  si  dolce  spleiidore. 

11    Vegendo  tal  belleza  si  sun  tratto 

For  de  mi,  non  so  doue  sum  portato  : 
Lo  cor  se  strugge  come  cera  sfatto, 
De  Christo  se  retroua  figurato: 
lam  non  se  troub  mai  tale  baratto, 
Per  yestir  Christo,  tutto  m'  lio  spohato 
Lo  cor  si  transformato 
Amor  grida,  che  sente, 
Anegata  e  la  mente  : 
Tanto  sente  dolzore. 


Hin  gab  ich  alles,  liebe,  dir  zii  handen, 

Dir,  die  mich  neu  erschafFt,  niich  zu  verbinden : 

Seit  ich  dich  ihate  finden, 

0  alt'  und  neue  wonne, 

0  hehre  schonheitssonne, 

Von  siisseni  ghmz  unigeben. 

11     Schau'  ich  dich,  schonheitsquell,  iiur  selbst  entronnen 
Bin  ich,  nicht  weiss  ich  wo,  nach  welchem  iande: 
Es  schmilzt  mein  herz,  wie  fliissges  wachs  zerronnen, 
In  Christum  umgeformt  im  hebesbrande: 
Niemals  ward  je  ein  solcher  tausch  ersonnen, 
Dich  anzuziehn,  gab  ich  ah  mein  gewande : 
VerwandeU  ich  mich  fande  : 
3Iein  herz  schreit  hebe,  liebe! 
Ertodtet  alle  triebe 
Im  siissen  hebesleben. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  Ifl.  l^O 

0  si  qiiisquam  conscius  esset 
Vulneris  liuius!  sique  doleret 
Miserans  noslros  pcctoris  aestus! 

9  Clamat  aeternum  polus  atque  tellus, 
Omnia  et  clamant:  amor,  o  amorem, 
Ouisquis  es,  pleno  bibe  cordis  haustu. 

10  Plura  donarem,  modo  plura  possem, 
Omnium  nudus,  tibi  blandienti, 

0  vetus  semper  nova  pulchritudo, 

Pulcher  lesu. 

11  Tu  rapis  mcntem  mihi:  cor  liquescit, 
Instar  et  cerae  fluit  innocenter. 
Mercium  quale  est  genus  hoc?  lesu, 
Induant  ut  se  mea  corda,  semet 
Exuunt?  nosco  genus:  est  amoris 

Aurea  merces. 


Ach  wenn  doch  einer  sich  ware  bewusst 

Diescr  wunde,  und  theille  den  schmerz 

Der  verzehrcnden  ghil  die  niein  innres  durchwiihlt! 

9  Inunerdar  ruft  hinniiel  zugleich  und  erde, 
Uud  die  schOpCung  rufet:  o  liel)e,  —  liebe 
Trink  mit  voUem  zuge  des  hcrzens  jeder. 

10  Geben  wiird'  ich  mehr,  wenn  ich  mehr  vermogte, 
Nackt  uud  blos  an  allem,  dir,  siiss  gelicbter, 
Ewig  alt',  0  ewiglich  neue  schonheit, 

Iloldesler  Jcsu. 

11  l)u  cntzeuchst  die  seele  mir:  sieh,  uuMn  herz  schmilzt, 
Und  wie  wachs  zerinnet  es  rein  in  unschuld. 
Welche  art  von  Avaareu  ist  dies?  0  Jesu, 

Dass  sich  mir  meiu  hcrze  bekleide,  ziehet 
Es  sich  aus?  Wohl  weiss  ichs:  es  ist  der  liebc 

Goldne  waare. 


].^€i  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

12  Anegata  e  la  meiite  ciim  dolceza 
Et  tutta  se  destende  ad  abrazare: 

Et  quanto  plu  rcBguarda  a  la  belleza, 
Tanto  fori  de  se  plu  fa  gittare: 
In  Christo  tutta  posa  cum  riccheza, 
De  si  memoria  nuUa  pb  semare: 
Hormai  ad  si  plu  dare 
Altra  cosa  non  cura, 
Ne  pb  perder  valura 
De  si  omne  sentore. 

13  Iii  Christo  transformata  quasi  e  Christo, 
Cum  Dio  unita  tutta  sta  diuina: 

Sopra  ogni  altura  e  cosi  grande  acquisto, 
De  Christo  et  tutto  lo  suo  sta  regina: 
Hor  donca  co'  potesse  star  plu  tristo 
De  colpa  domandando  medicina? 
Nulla  c'e  plu  sentina 


12  Von  siisser  wonne  ist  dcr  geist  umrnngen, 
Hin  zur  uniarmung  ihn  sein  sehnen  traget: 

Sein  schaun,  iti  dieses  schonheitsmeer  gedrungen, 
Nach  nichts  von  aussen  mehr  verlangen  heget : 
Von  Christi  gnadenfiille  fest  umschlungen 
Hat  er  sich  selber  ganzlich  abgeleget: 
Kein  wunsch  in  ihni  sich  reget, 
Nichts  will  er  mehr  erlangen, 
Verlust  macht  ihn  nicht  bangen^ 
Von  selger  fiiU'  nmgeben. 

13  Geformt  in  Christum,  Christus  selbst  beinahc, 
Mit  Gott  vereinet  ist  cr  Gott  gegleichet : 
Hoch  iiber  alle  gipfel,  fern  und  nahe, 

Was  Christi  ist,  sich  ihm  als  herrscher  neiget: 
Nichts  blieb  zuriick    in  ihm  das  schuld  umfahe, 
Entsiindet  ist,  wer  diese  hoh'  erreithet : 
Kein  sumpf  sich  fiirder  zeiget, 


S.  Francisci  Assisiatis  opcruni  pars  III.  1  S 1 

12  Dulcedo  mentem  colligat, 
Et  mens  in  amplexus  ruit. 
Quantoque  pulcliriludinem 
Magis  intuetur,  uritur, 
Christoque  semet  induit, 
Oblita  semet:  omnia 
Exuta,  sed  non  indiga. 


13  Induta  Cliristum,  numini 
Coniuncta,  paene  numen  est, 
Omnemque  supra  verticem 
Ditata  Christi  gratiis 
Regina  sceptra  possidet, 
Nunc  ergo  moeror  difTuge: 
Sentina  namque  est  criminum 
Exhausta,  priscus  occidit 


12  Die  siissigkeit  iiinschlingt  den  geist, 
Der  geist  flieot  der  iiinarnjunff  zu  : 
Je  inehr  er  in  die  schoniieit  sich 
Anschauend  senket,  schniilzt  in  glut 
Er  liin  und  zielit  Chrisluin  an, 
Sein  selhst  veroessen :  alles  hat 
Er  ahgelegt,  docli  lehlt  ihm  nichts. 


13  iMit  Chrislus  angckhMdet,  Gotf 
Vereinigt,  ist  er  (ioU  heinah, 
Und  iiber  aWe  giprel  hoch, 
Beschenkl  durch  Chrisli  gnadenhuld, 
Sleht  ihni  dcr  kcinigscepler   zii. 
So  iUnich  dann  liin,  o  traurigkeit: 
Denn  ausgeschopfct  ist  dcr  sunipf 
Der  siinde,  und  der  alte   niensch 


18S  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Doue  troui  peccato; 

Lo  vecchio  n'  e  mozzato, 

Purgato  ogni  fetore. 

14  In  Christo  e  nata  noua  creatura, 

Spoliato  hom  vecchio,  et  hom  facto  noucllo; 
Ma  tanto  l'amor  monta  cum  ardura, 
Lo  cor  par  che  se  fenda  cum  coltello : 
Mente  cum  senno  tolle  tal  calura; 
Christo  ad  se  me  trae  tutto  tanto  bello: 
Abrazo  me  cum  ello, 
Et  per  amor  si  clarao: 
Amor,  che  tanto  bramo, 
Fa  me  morir  d'amore. 

15  Per  te  amor  me  consumo  languendo 
Et  vo  stridendo  per  te  abrazare: 
Quando  te  parti  si  moro  viuendo, 
Sospiro  et  plango  per  te  retrouare : 


Dem  siindenwust  entqualmet : 
Das  alte  ganz  zermahnet, 
Gereint,  erneut  das  leben. 

14  In  Christ  ist  er  ein  neu  geschopf  geboren, 
Ein  neuer  mensch,  des  aUen  ganz  entldeidet: 
Der  selgen  hebe  glut,  die  ihn  erkoren, 

Gleich  einem  messer  ihm  das  herz  zerschneidet : 
Geist,  sinn  zerrann,  in  solchem  brand  verloren, 
Christus,  an  dir  allein  das  herz  sich  weidet : 
Die  arm'  um  ihn  gebreilet 
Schrei'  ich  mit  sehnsuchtsbangen  : 
Liebe,  du  mein  verlangen, 
Nimm,  liebe,  hin  mein  leben. 

15  Dich  zu  umarmen  ist  all  mein  verlangen, 

Nach  dir  nur  schmacht'  icli  mit  sehnsiichtgem  wahnen: 
Weichst  du  von  mir,  so  leb'  ich  todumfangen, 
Bis  ich  dich  fmde,  muss  ich  seufzend  stohnen: 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  188 

Homo,  recessit  pestilens 
Foetor,  medela  constitit. 


14  Christo  innovatus  exui 
Antiqua  vitae  nomina; 
Sed  nempe  tanli  flammeus 
Amoris  ignis  est  mihi: 
Cor  paene  cultro  finditur, 
Dum  mens  calore  absumitur. 
Me  Christe  pulcher  attraliis: 
Amplector  illum  et  clamito: 
Amore  da  da  ut  occidam! 

15  Amore  viclus  langueo 
Et  semivivus  ardeo* 
Tu  si  recedis,  o  amor, 


Ist  lodt,  der  gifterfiillte  qualni 
Entschvvand,  der  heiltrank  hlieb  zuriick. 

14  Erneut  in  Chrislus  legt'  ich  ganz 
Des  lehens  alte  nanu-n  ah: 
Doch  siehe,  so  gevvaltig  gliiht 
In  mir  der  liehe,  flammenhrand : 
Wie  ein  nu^sser  spaltet  mirs  das  herz, 
Dievveil  in  glut  der  geist  zerrinnt. 
Mich,  Christus,  hohler,  ziehst  du  hin: 
Ich  schliug  uuch  uiu  ihu,  schreie  laul: 
Gieh,  gieb  in  liebe  siissen  tod ! 

ir>  Besiegt  von  liebe  schmachl'  ich  hin. 
Uud  gliahe  halb  lcluMulig  uur. 
Wenn  du  von  mir,  o  licbe,  vveichst, 


l^-l  S.  Francisci  Assislatis  operum  pars  III. 

Et  retoriiando  el  cor  se  va  steiideiKlo, 
Che  m  te  si  possa  tutto  traiisformare: 
Donca  plu  non  tardarc, 
Amor,  hor  me  soiieni, 
Ligato  si  me  tieni, 
Consumame  lo  core. 

16    Resguarda  dolce  amor  la  pena  mia, 
Tanto  calore  non  posso  soffrire: 
L'amor  m'  ha  preso,  non  so  o'  eo  me  sia, 
Que  faza  o  dica  non  posso  sentire: 
Como  smarito  si  vo  per  la  via, 
Spesso  strangoscio  per  forte  languire: 
Non  so  com'  sostenire 
Possa  tale  tormento, 
Lo  qual  cum  passamento 
Da  me  fura  lo  core. 


Und  kehrst  du  heim,  sieh  an  des  herzens  bangen, 
In  dich  geformt  zu  seyn  ist  all  sein  sehnen  : 
Sieh,  hebe,  meine  thriinen, 
Nicht  saume  mich  zu  retten, 
Ich  schmacht'  in  siissen  ketten, 
Entfliehn  will  herz  und  leben. 

16     Sieh  meine  qualen  an,  o  siisse  liebe, 

So  heisser  flammen  brnnst  ich  nicht  ertrage  : 
Liebe  bezwang  mich,  weiss  nicht  wo  ich  bliebc, 
Nicht  wo  ich  bin,  noch  was  ich  thu'  und  sage: 
Auf  wegen  irr'  ich,  krank  und  geistestriibe, 
Schmachtend  in  sehnsucht.  ganz  verwirrt  und  zage: 
So  herber  poin  und  plage 
Mein  miider  geist  erlieget. 
Die  ganzlich  mich  besieget 
Und  herz  mir  raubt  und  leben. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  185 

Non  lacrimis,  non  fletibus, 
Suspiriis,  singultibus 
Cor  inquieturn  temperat, 
Donec  redibis,  o  amor. 


16  Quid  ergo,  quid  moraberis? 

Ah,  Yulneratum  respice! 

Tantos  dolores  perpeti 

Mens  sauciata  pernegat. 

Qui  sim  vel  ubi,  vel  quid  loquar 

Mediterque  agamque,  nescio: 

Ut  mentis  expers  compita 
Pererro,  saepe  spirilum 

Languore  fractus  vix  traho. 


Nicht  zahrenflul,  nichl  jammerschrei, 
Nicht  tiefes  seufzen,  slohnen  nicht, 
Spart  mein  von  angst  beklommnes  hera^ 
Bis  du  zuriick,  o  liebe,  kehrst. 


16  Warum  clenn,  warum  siiumest  du  ? 
Ach,  sieh  auf  mich  verwundeten! 
So  ffrossen  schmerz  zu  traijen  hat 
Mein  wunder  geist  uicht  kraft  jienug'. 
Wer  ich  sey,  und  wo,  und  was  ich  sag' 
Und  denk'  imd  thue,  weiss  ich  nicht : 
Wie  im  geist  zerriiltet  irr'  ich  auf 
Kreuzwegon  hiii,  der  athem  stockt 
Mir,  ach  von  sehnsucht  krankem,  ofl. 


18©  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

17  Cor  me  furato,  non  posso  vedere 

Que  dibba  fare  et  que  spesso  mi  faccia: 

Et  chi  me  vede  dice  vol  sapere, 

Amor  sanza  acto  se  ad  te  Cliristo  placcia: 

Se  non  te  place,  que  posso  valere  ? 

De  tal  mensura  la  mente  m'alaccia 

L'amor  che  si  m'abraccia: 

ToUeme  lo  parlare, 

Volere  et  operare: 

Perdo  tutto  sentore. 

18  Sappi  parlare,  hora  sum  facto  muto : 
Vedeua,  et  mo  sun  ceco  deuentato: 
Si  grande  abisso  non  fu  mai  veduto: 
Tacendo  parlo:  fuggo  et  sun  ligato: 
Scendendo  salgo:  tengo  et  sun  tenuto: 
De  for  sun  dentro:  caccio  et  sun  cacciato 
Amore  smesurato, 


17  Beraubt  des  herzens,  kann  ich  nicht  gewahren, 
Was  mir  zu  thun  geziemt,  was  zu  beginnen: 
Und  wer  mich  ansieht,  fragt  und  mogt'  erfahren, 
Ob,  Christe,  du  ein  freund  thatloser  minnen  : 
Liebst  du  sie  nicht,  wie  soll  ich  mich  gebaren, 
Da  so  erkrankt  mir  siechen  kraft  und  sinnen? 
In  diesen  gluten  drinnen 

Ist  wirken  mir  geschwunden, 
Und  wiir  und  wort  gebunden, 
Empfindung  starb  und  streben. 

18  Beredt  zuvor,  nun  jeder  laut  geschwunden: 
Ich  sah,  und  jetzt  halt  blindheit  mich  befangen: 
So  jaher  abgrund  ward  noch  nie  erfunden : 
Stumm  red'  ich:  flieh'  und  bande  mich  umfangen: 
Mich  stiirzend  steig'  ich:  bind'  und  bin  gebunden: 
Steh'  aussen  drinnen:  fang'  und  bin  gefangen: 
Maasloser  liebe  bangen, 


I 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III.  1  8  'ff 

17  Imparque  iam  doloribus 
Mihi  cor  meum  furanlibus 
Quae  sint  agenda,  nescio. 
Quin  et  rogatus  audio, 
Num  Christe  amorem  comprobes 
Non  actuosum?  si  iinprobas, 
Esse  actuosus  non  queo. 


18  lam  facundus  eram,  nunc  taciturnitas 
Vocem  surripuit:  quin  vigiles  modo 
Connivent  oculi:  dum  taceo,  loquor: 
Evinctus  fugio;  desilio  simul 
Atque  una  salio:  deprimor,  opprimo. 


17  Nicht  gewachsPTi  bin  ich  diescm  schmerz, 
Der  mir  mein  hcrz  enlwentlel  hat, 
Weiss  nicht  was  ich  beginnen  soU. 
Ja  die  frag;e  tont  mir  in  mein  ohr, 
01),  Chrislus,  du  dic  licbc  lobst, 
Uie  thatlos  ist?     Ach,  schillsl  du  sie, 
Thiilig  zu  seyn  vcrmag  ich  nicht. 


Vormals  war  ich  bcrcdt,  abcr  vcrstummen  hat 

Nun  den  hmt  mir  geraubt:  wachend  so  eben  noch, 

Schlicsst  mein  aug  sich  im  schhil':  schweigend,  doch  sprichl  mein 

nuind : 
Bin  gchaltcn  und  llicli :  stiirz  mich  hiuab,  uud  (U)ch 
Heb'  ich  hoch  mich  cmpor:  (Iriicke,  gedriickt  zugleich. 


18  8  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Perche  me  fai  'mpazzire, 
E  in  fornace  morire 
De  si  forte  calore? 

CHRISTO. 

19  Ordena  qiiesto  amore  tu  que  m'ami, 
Non  e  virtu  sanza  ordene  trouata: 
Poi  che  trouare  tanto  tu  nie  abrami, 
Sia  la  mente  cum  virtu  renouata: 
Ad  me  amare  voglio  che  tu   clami 
La  caritate  quale  sia  ordenata: 
L'arbore  si  e  prouata 

Per  1'ordene  del  frutto, 
Lo   qual  demonstra  tutto 
D'ogni  cosa  '1  valore. 

20  Tutte  le  cose  que  haio  create 

Si  sun  facte  cun  numero  et  mensura: 


Was  raubst  du  niir  die  sinnen? 
In  solchen  flammen  drinnen 
Erstirbt  mir  herz  und  leben. 

CimiSTUS. 

19  Bandge  der  minne  glut,  die  dich  verzehret, 
Nicht  ohne  maas  kann  tugend  mich  erfreuen: 
Da  du  dein  sehnen  so  auf  mich  gekehret, 
Lass  sich  in  tugend  dir  den  geist  erneuen : 
Der  minne,  wie  mein  wille  sie  begehret, 
Muss  gottesminn'  ihr  rechtes  maas  verleihen: 
Wo  friichte  recht  gedeihen, 

Des  baumes  kraft  man  preiset, 
In  friichten  sich  erweiset 
Der  dinge  werth  und  streben. 

20  Sieh  an  das  all,  wohin  dein  auge  dringet, 
Nach  zahl  ist  alles  und  nach  maas  gestaltet : 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  IIT.  IftO 

Proh  rerum  facies  monstraqiie  maxima 
Nullis  visa  locis!  Quid  patior  miser? 
Divinis  pereunt  corda  caloribus. 

CHRISTUS. 

19  Pone  modum  tu  quisquis  amas  male  sanus  amoris! 
Ordine  gaudet  amor,  nam  gaudet  et  ordine  virtus. 
Quaesitum  invenias  qua  me  ratione,  docebo. 
Carpe  viam  virtutis  amans:  comes  addita  virtus 
Dux  erit  una  viae:  veterem  obliviscere  cultum 
Virtutisque  sacram  generosior  indue  vestem. 

Me  mulcet  moderatus  amor:  compesce  furenteni. 
Sic  decus  arboribus  praebent  sua  pendula  poma, 
Et  pretium  sobolis  frondosae  est  gloria  matris. 

20  Aspice  cuncta  manu  et  verbo  fabricata  potenti, 
Ponderibus  dimensa  suis,  numeroque  modoque, 


0  seltsames  geschick,  wunder  noch  unerhort, 
Nirgendwo  noch  geschn!     Nenti'  ich,  o  hMden,  dich? 
Ach,  von  gottiicher  glut  wird  mir  das  herz  verzehrt. 

CHRISTUS. 

19  Bimdige,  wer  du  auch  liebst,  o  rasender,  bandge  die  liebe! 
Ordnung  erfreut  die  iicbe,  dcnn  ordnuug  erfroul   aiuh  die  tugend. 
Mich,  den  du  suclu*sl,  zu  fuuleu,  des  wegs  will  ich  dich  bcichren. 
Wandle  deu  pfad  der  tugend,  o  hebender:  sie  wird  begleitrin. 
Fiihrerin  wird  sie  dir  seyn :  vergiss  des  friiheren  schmuclics, 
Und  veredclter  h^ge  der  tugeud  hcilgcs  gewaud  an. 

Mich  riihrt  miissigc  licb'.  o  bc/,;ihuic  dic  wilder  enlbrannte. 

Zierde  verleihn  also  dcu  biuuucu  dic  hiingeuden  friichte, 

Und  der  sprossliuge  werlh  ist  dcr  slolz  dcr  uudaubeten  unitter. 

20  Siehe  das  all  geforuil   von  dcr  haud  uud   diMU   worlc  dcr  alhuachl, 
Alles  geordnet  nach  sciiuMu  ucwicht  .  uach  /ahl  uiul  uach  luaase. 


190  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 

Et  al  lor  fine  son  tiitte  ordenate: 
Conserim  se  per  orden  tal  valura: 
Et  multo  plu  ancora  caritate 
E  ordenata  ne  la  sua  natiu-a: 
Donca  com  per  calura, 
Alma,  tu  se'  empazzita? 
For  d'orden  tu  se'  uscita, 
Non  te'  'n  freno  el  feruore. 

AOTMA. 

21    Christo,  lo  core  si  tu  m'  hai  furato, 
Et  dici  che  ad  amare  ordin  la  mente: 
Como,  da  poi  che  in  te  sono  mutato, 
De  mi  esser  pb  remaso  conuenente? 
Si  come  ferro  che  tutto  h  'nfocato, 
Et  aere  dal  sol  facto  relucente, 
De  lor  forma  perdente 


Alles  geschafFne  durch  sein  ziel  bedinget, 

Gesetz  allwegen  allerhaUend  schahet: 

Mit  festrem  band  die  gottesminn'  umschhnget 

Die  norm,  drin  frei  ihr  wesen  sie  entfahet : 

Warum,  von  glut  durchwahet, 

0  seele,  solches  rasen? 

Lenk'  ein  zur  rechten  strassen, 

Ziigle  dein  brunstges  streben. 

DIE  SEELE. 
21     Christus,  mein  herze  hast  du  mir  entrungen, 

Und  sprichst.  dass  ich  nach  maas  mein  heben  richte : 
Wie  kann,  scitdem  ich  ganz  in  dich  verschhmgen, 
Uebrig  seyn  von  mir  selbst  noch  ichtesichte?   ') 
Gleichwie  das  eisen,  das  von  gkit  durchdrungen, 
Wie  hift,  so  ward  im  sonnenhcht  zum  hchte, 
Die  eigne  form  zu  nichte, 


t)  ichtesichte ,  ichtes  icht.  i.  e.  aliquid,  irgend  etwas.     So  bei  Joh.  Tauler  Nachf. 
Chr.  I,  156. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  lOl 

Et  finem  sortita  simin:  sic  vertitiir  ordo 
Legibus  his,  atque  hunc  servat  natura  tenorem. 
Hunc  mage  servat  amor.     Nimiis  cur  ignibus  ergo 
Desipis?  aut  quae  te  dementia  cepit  amantem? 
Comprime  vesanos  male  sani  pectoris  aestus. 

ANIMA. 

23   Cor  mihi  furatus  cogis  habere  modum? 
In  te  mutato  quid  superesse  polest? 
Sic  igne  in  medio  ferrea  massa  calet, 
Aera  sic  vestit  sole  micante  iubar, 
Sic  perit  ipse  aer,  sic  perit  ipse  chalybs. 
Ilaud  aliter  mentem  Christe  resolvis  amor. 
Ouid  mens,  quid  faciat  non  potis  ipsa  sui? 


Auch  sein  zlel  jedwcdem  verhiingt:  so  waltet  die  ordnung, 
Nach  solhanoin  gcselz,  und  dies  ist  das  maas,  das  nalur  hiilt. 
Mehr  noch  hall  es  die  hebe.     Warum  in  unmiissigen  ghiten 
Wiilhcst  du?  wclche  bclhorung,  o  licbcndcr,  hat  dich  erfasset? 
Ziigle,  o  ziigle  die  rasende  glut  des  entflammeten  herzens. 


DIE  SEELE. 

1-23   Maas  zu  halten  gcbcutst  du,  der  das  herz  niir  geraubt  ? 
Was  bUcb  iibrig  von  mir,  seit  ich  vcrwandclt  in  dich? 
So,  von  dcr  llaiinii'  uiuwogt,  liist  sich  das  ciscn  in  gUit, 
Uud  vou  i\vv  soiiii  durchslralt,  klcidct  iu  licht  sich  die  lun 
AIso  vcrzchrt  wird  die  lult,  also  verzchrt  auch  dcr  slahl : 
IJnd  so  zcrriunl  dcr  vcrstand,  Christus,  o  licbc  in  dir. 
Was  der  versland,  was  mag,  scincr  uunuuhtig,  er  thun? 


193  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Sun  per  altra  figiira, 
Cosi  la  raente  pura 
De  ti  e  vestita  amore. 

22  Ma  da  clie  percle  la  sua  qualitate 
Non  pb  la  cosa  da  si  operare: 
Como  e  formata  si  ha  potestate 
Et  opera  cum  fructo  sl  pb  fare: 
Donca  se  e  transformata  in  veritate 

In  te  sol  Christo,  que  se'  dolce  amare, 

A  ti  si  pb  'mputare, 

Non  a  mi  quel  qu'eo  fazo: 

Perb,  s'eo  non  te  plazo, 

Tu  a  te  non  placi  amore. 

23  So  ben  questo,  che  s'eo  sum  empazzito, 
Tu  summa  sapientia  me  l'hai  fatto: 

Et  questo  fb  da  ch'eo  fui  ferito, 


In  neues  bild  sich  kehret, 
So  sich  in  dir  verzehret, 
In  dich  gehiilh,  mein  leben. 

22  Doch  wenn  ein  wesen  aus  ihni  selbst  entronnen, 
So  ist  ihm  fiirder  jedes  werk  entbheben:    •) 
Wie  es.  geformt,  so  hat  es  macht  gewonnen 

Zu  wirken  so,  dass  werke  friichte  trieben  : 
Wenn  dann  der  geist  in  wahrheit  ist  zerronneu 
In  dich  allein,  o  Christus,  siisses  Heben, 
Dein  ist  die  schuld  verblieben 
Von  meinem  wirken  alie  : 
Wenn  ich  dir,  heb,  missfalle, 
Misfallst  du  dir,  mein  lebcn. 

23  Wohl,  weiss  ich,  rast  mein  geist  aus  sich  entriickel. 
Du,  hochste  weisheit,  raubtest  mir  die  sinne: 

Ich  thu's,  seit  du  den  pfeil  in  mich  gedriicket. 


1)  entbleiben  i.  e.  atisbleiben.    So  bei  Tauler  etc. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  193 

Si  te,  Christe,  refert  mens  mea,  facta  tua, 
Culpa  tua  est,  quidquid  victus  amore  gero. 
Desipio?  per  te  sum  rationis  egens: 
Mentis  inops?  amor  est,  qui  facit  esse  inopem. 


24  In  igne  cur  locabas, 
Si  temperantem  amabas? 
Tenelle  me  coquebas, 
Ouid  grandior  patrabis? 
Hanc  semitam  parasti 
Amor  mihi:  quod  errem 
Tua  omnis  ergo  culpa. 


Ist  er  geformel  in  dich,  Christus,  ach,  dein  ist  die  that, 
Dcin  ist  dic  schuld,  was  ich,  sklave  der  liebe,  mag  thun. 
Red'  ich  irre?  durch  dich  bin  ich  beraubt  der  vernunfl: 
Krank  mein  verstand  ?  lieb'  ist's,  welche  die  krankheit  mir  gab. 


24  Was  legtest  mich  in  flammen, 
Wenn  mass'ge  glut  du  liebtest? 
Hast,  knabloin ,  mich  entziindet, 
Was  wirst  du  thun  erwachsen? 
Hast  diescn  pfad  bereitel, 
0  liebe,  mir :  mein  irren 
Isl  deine  schuld  alleine. 


1.941  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  IIL 

Et  qiiando  cum  1'amor  feci  baratto: 
Che  mi  spoliando  fui  de  te  vestito^ 
A  noua  vita  non  so  como  tratto: 
De  mi  tutto  desfatto 
Hor  sun  per  amor  forte: 
Rotte  sono  le  porte, 
Et  iazo  teco  amore. 

24   A  tal  fornace  perche  me  menaui, 
Se  tu  volei  ch'  hauesse  temperanza? 
Quando  si  smesurato  me  te  daui, 
Tolleui  da  me  tutta  mesuranza: 
Poiche  picciolello  tu  me  bastaui, 
Tener  ti  grande  non  haggio  possanza; 
Unde,  se  c'e  fallanza, 
Amor,  Fe  tuk,  non  mia, 
Perb  che  questa  via 
Tu  la  facesti  amore. 


Seit  ich  den  tausch  mit  dir  schloss,  siisse  minne : 
Denn,  mir  entwandt,  in  dich,  o  lieb',  verziicket, 
Ich  neues  leben,  weiss  nicht  wie,  beginne  : 
Ganz  ich  aus  mir  entrinne, 
Durch  lieb'  aus  mir  gedranget: 
Die  pforten  sind  gesprenget, 
In  dir  ruht  all  mein  leben. 

24     Was  hast  du  mich  mit  solcher  glut  umrungen, 
Begehrtest  du,  dass  ich  im  maas  geblieben  ? 
Als  du  so  maaslos  mich  in  dich  verschlungen, 
Da  hast  du  jedes  maas  aus  mir  getrieben: 
Hast  du  als  knablein  schon  mich  ganz  bezwungen, 
Wie  konnt'  ich  macht  ob  dem  erwachsnen  iiben  ? 
Drum  ist,  fehlt'  ich  im  lieben, 
Deiu,  mein  nicht,  das  versehen: 
Du,  deinen  weg  zu  gehcn, 
Zwangst,  liebe,  mich.  mein  leben. 


I 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  19S 

25  Tu  vulneratus  ipse 
Amoris  es  sagittis: 
Te  devocavit  aethra 
Terrisque  collocavit 
Nudumque  pauperemque: 
Non  tecta,  non  agelli 
Novere  possidentem, 
Ut  divites  egestas 
Tua  Christe  nos  bearet. 
Ardes  amore  vivens 
Et  occidens  amore. 


25  Bist  ja  verwundet  selber 
Von  pfeilen  heisser  liebe: 
Sie  rief  dich  hcr  voni  himmel, 
Hicss  dich  auf  erden  wohnen, 
Nackt,  giinzlich  arm  an  allem  : 
Nicht  hiiuser,  keine  aecker 
Besassest  du  als  eigner, 
In  armuth  uns,  die  reichen. 
0  Chrislus,  zu  beselgen. 
Du  ghihst  in  liebe  Icbend 
Und  hingewiirgt  aus  Uebe. 


19A  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  HI. 

25    Tu  da  ramore  non  te  defendesti, 
De  celo  in  terra  ello  te  fe'  venire: 
Araore,  a  tal  basseza  descendesti, 
Com  hom  despecto  per  lo  mundo  gire : 
Ne  casa  ne  terre  iam  non  volesti, 
Tal  pouertate  per  nui  arricchire: 
In  vita  et  in  morire 
Monstrasti  per  certanza, 
Amor,  desmesuranza, 
Che  ardeua  'n  lo  tuo  core. 

•26    Com'  ebrio  per  lo  mundo  a  spasso  ajidaui, 
Amor  te  menaua  com'  hom  venduto: 
In  tutte  cose,  amor,  sempre  monstraui 
De  ti  quasi  niente  perceputo : 
Che  stando  tu  in  lo  templo  si  gridaui: 
A  beuer  vegna  chi  ha  sostenuto 
Sete  d'amor  hauuto: 


25  Du  gabst  dich  selbst  an  liebe  ganz  gefangen, 
Vom  himmel  zog  sie  dich  herab  zur  erden: 
Die  bande  dich  herabzusteigen  zwangen 

Zur  niedern  welt,  verschmaht  und  voU  beschwerden : 
Um  haus,  um  aecker,  trugst  du  kein  verlangen. 
Reich  sollten  wir  durch  deine  armuth  werden : 
So,  lieb',  uns  klar  bewiihrlen 
Leben  und  tod  aus  liebe 
Die  glut  maasloser  triebe. 
Die  dich,  o  lieb',  durchbeben. 

26  Wie  trunken  sah  man  dich  die  welt  durchwallen, 
Als  sklaven  fiihrte  liel)e  dich  gebunden : 

Stets  zeigtesl  du  in  deinen  thaten  allen, 
Dass  du.  0  liebe,  fast  aus  dir  geschwundeii : 
\n\  tempel  standst  du,  liesst  den  ruf  erschailen  : 
Zu  trinken  konim',  um  ewig  zu  gesunden. 
Wer  liebesdurst  empfunden : 


S.  Francisci  Assisiatis  operuin  pars  III.  103 

26  Ibas  amore  victus 
Ceu  ebrius  per  orbem, 
Praedaque  te   triumphans 
Amor  superbiebat. 
Amore  nil  vacabat, 
Tuque  ipse  te  vacabas. 
Et  templa  cum  subisses, 
Sic  voce  personabas: 
0  qui  sitis,  adesto, 
Ades  huc,  sitim  levabo. 
Mercede  qua  bibendi? 
Amore,  amore,  amore. 


26  Besiegt  von  liebe  zogst  du 
Wie  trunken  hin  auf  erden, 
Und  stolz  auf  dich,  als  beute, 
Begieng  triumph  die  liebc. 
Nichts  war  von  liebe  ledig, 
Du  selbst  warst  deiner  ledig. 
Und  als  du  standst  im  tempel, 
Liesst  du  das  wort  erschallen: 
Komm,  diirstcnder,  o  komme, 
Komm  hcr,  ich  lijsch  den  durst  dir. 
Was  ist  der  preis  des  trinkens? 
Nur  liebe,  iiebe,  liebe. 


lO^  S.  Francisci  Assisiatis  operam  pars  III. 

Che  gli  sera  donato 

Amore  smesurato 

Che  pasce  cun  dolzore. 

27  Con  sapientia  non  te  contenesti, 

Ch'  el  tuo  amore  spesso  non  versasse: 
D'amore,  non  de  carne,  tu  nascesti, 
Humanato  amore,  che  ne  saluasse: 
Per  abrazarne  en  croce  si  corresti: 
lo  credo  che  perb  tu  non  parlasse, 
Ne  te  amor  iscusasse 
Dauanti  da  Pilato, 
Per  compir  tal  mercato 
In  croce  de  1'amore. 

28  La  sapientia  veo  che  se  celaua, 
Et  solo  amore  si  potea  vedere: 

Et  la  potentia  iam  non  se  monstraua, 
Che  l'era  la  virtute  'n  displacere: 


Heiltrank  soll  er  empfangen, 
Maasloser  liebe  baiigen, 
Die  ihm  erneut  das  leben. 

27  Nicht  hast  du,  weisheit,  in  dir  selbst  verschlossen 
Die  liebe,  die  du  reichlich  thatst  vergeuden  : 

Aus  liebe,  nicht  aus  fleisch,  bist  du  entsprossen, 

Vermenschte  liebe,  heil  uns  zu  bereiten: 

Zum  kreuze  flogst  du,  hieltst  uns  fest  nmschlossen 

Mit  liebe :  so  muss  ich  dein  schweigen  deuten, 

AIs  vor  Pilatus  meiden 

Du  thatest  red'  und  worte, 

Dass  du  am  kreuz  die  pforte 

Erschliessest  uns  zum  leben. 

28  Die  weisheit  keinen  stral  nach  aussen  sendet, 
Nichts  gab  sich  kund,  als,  iiebe,  du  alleine: 
Die  allmacht  hielt  sich  ganz  in  sich   gewendet, 
Entkleidet  von  der  krafte  lichtem  s^heine: 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III.  1 99 

28  Non  sempiternae  vis  sapientiac 
Celavit  ignes  pectoris  aureos, 
Oiiin  saepe  versares  amoris 

Largus  opes  gravidumque  cornu. 
Te  lapsum  olympo  virginis  in  sinum 
Amor  puellum  non  caro  vestiit: 
Amore  captus  tu  subisti 

Ouadrifidae  mala  signa  quercus. 
Haesere  voces  verbaque  faucibus 
Amoris  ergo,  cum  taciturnior 
Causam  tueri  denegasti 
Judicio  expositam  profano. 


-28     Nicht  hat  dic  kraft  der  cwigen  weisheit  selbst 
Die  goldne  glut  verhelt  in  verborgner  brust, 
Nein,  oftnials  gossest  du  der  liebe 

Schatze  mit  huld,  und  ihr  reiches  horn  aus. 
Der  du  vom  himmel  sankst  in  der  jungfrau  schoos, 
Nur  lieb',  o  knablein,  fleisch  nicht  umhiilite  dich : 
Besiegt  von  hcisser  lieb'  ertrngst  du 

Male  des  vierfach  gespaltnen  eichbaums. 
Es  stockten  laut'  und  wort'  in  dem  munde  dir 
Durch  kraft  dcr  licbe,  wiihrend  verstunnnend  (bi 
Dich  zu  vertheidgen  unlerliessest 
Vor  dem  unhciligcn  richterstuhle. 


SOO  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Grande  era  qiiel  amor  que  se  versaiia, 
Altro  che  amore  non  potendo  hauere 
Nel  viso  et  nel  volere 
Amor,  sempre  legando 
Et  in  croce  abrazando 
L'homo  cum  tanto  amore. 


29   Donca,  lesu,  s'  eo  sun  si  innamorato. 
Inebriato  per  si  gran  dolceza, 
Che  me  reprende  s'  eo  ne  vo  'mpazzato, 
Et  in  me  perdo  senno  e  ogni  forteza? 
Poiche  l'amore  te  ha  cosi  legato, 
Quasi  priuato  d'ogni  tua  grandeza, 
Como  saria  arditeza 
In  me  di  contradire, 
Ch'  eo  non  voglia  'mpazzire 
Per  abrazar  te  amore? 


Gross  war  der  liebe  fiille,  reich  gespendet, 

Liebe  nur  fand  sich,  sie,  die  einzig  eine, 

Nur  liebe,  sonsten  kelne, 

Die  wiir  und  schaun  uns  bindet, 

Und  uns  am  kreuz  umwindet, 

Zu  lieb'  uns  zu  erheben. 

29     Wohl,  Jesu,  schwelg'  ich  so  in  liebeswonnen, 
Bin  ich  von  siissem  rausche  so  umfangen, 
Was  schiltst  du  mich,  dass  mein  verstand  verbronnen, 
Dass  sinn  und  krafte  ganz  in  mir  zergangen? 
Da  du,  o  liebe,  selbst  dir  selbst  entronnen, 
Des  glanzes  baar,  in  selgem  liebesbangen, 
Wie  sollt'  ich  muth  erlangen, 
Kampf  mit  dir  zu  beginnen, 
Dem  rasen  wie  entrinnen, 
Liebe,  dich  iliehn,  mein  leben? 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  fll.  201 

Tii  nempe  amoris  victima  nobilis 
Esse  expetebas:  insuperabilis 
Sic  robur  immortale  de.xtrae 
Vinxit  amor  latebrisque  clausit. 


29—30  Ergo  si  facit  ebrium, 

Si  mentis  facit  impotem, 
Si  vires  amor  eripit, 
Amor  te  quoque  perdidit: 
Injecit  tibi  vincula 
Ademitque  potentiam. 
Contra  queis  ego  viribus 
Nitar?  quid  mihi  roboris, 
Has  ut  sustineam  faces? 


Dcr  lieb'  crhabncs  opfer  zu  seyn  war  all 

Dein  sehnen :  also  sclilug  des  unnahbaren 

Arnis  ewgc  krallc  sclbst  in   fesscln 

Lieb',  in  verschlossene  gruft  sic  bergcnd. 


29  —  30     Wolil.  wcnn  Irunkcn  die  liel)e  niich, 

Wenn  sic  krank  ani  verstand  niich  macht, 
Wenn  sie  jegliche  kraft  mir  nimnit, 
Licb'  auch  war  es  dic  dich  verdarb : 
Bandc  hat  sie  dir  angclegt, 
llal  dich  jcolichcr  niachl  bcraubt. 
Wclche  kriifte  zur  gegenwehr 
IVehm'  ich?  stiirke  wcr  lciht  sic  mir 
.\uszuhaltcn  der  flammcn  fflut? 


9» 


20S  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  IIL 

30  Et  quel  amore  qiie  mi  fa  'mpazzire 
Pare  che  a  te  tollesse  sapientia: 

Et  quel  amor  que  si  me  fa  languire 
A  te  per  me  si  tolse  la  potentia: 
Non  voglio  hormai  ne  posso  sofferirey 
D'amor  son  preso,  non  fo  renitentia: 
Data  m'  e  la  sententia 
Che  d'amore  eo  sia  morto: 
lam  non  voglio  conforto, 
Se  non  morir  d'amore. 

31  Amor,  amore,  che  si  m'  hai  ferito, 
Altro  ch'  amore  non  posso  gridare: 
Amor,  amore  teco  sono  unito, 

Altro  ch'  amore  non  posso  abrazare: 
Amor,  amor,  si  forte  m'  hai  rapito, 
Lo  cor  sempre  se  spande  per  amare : 
Per  te  vogUo  spasmare. 


30  Die  liebesgluten,  die  micli  rasend  machten, 
Durch  sie  ist  dir  verstand  und  maas  entkommen : 
Die  flamnien,  drin  mein  herz  muss  ewig  schmachten, 
Sie  haben  dir  um  mich  die  kraft  genommen: 

Nicht  will  noch  trag'  ich  fiirder  diese  schlachten, 
Nimm,  liebe,  mich,  kampf  mag  mir  nicht  mehr  frommen: 
Schon  ist  der  spruch  vernommen, 
Aus  liebe  muss  ich  sterben: 
Lass  mich  den  trost  erwerben, 
In  Heb'  erlischt  mein  leben. 

31  Lieb,  liebe,  die  mir  schlug  so  tiefe  wunden, 
Nur  liebe  muss  mein  herze  ewig  stohnen : 
Lieb,  liebe,  die  mich  fest  an  sich  gebunden, 

Nur  lieb'  umschling'  ich  mit  sehnsiichtgem  wahnen  : 
Lieb,  liebe,  ganz  bin  ich  aus  niir  entschwunden, 
Mein  herz  zerschmilzt  in  stetem  liebessehnen : 
Sieh,  liebe,  meine  thranen: 


S.  Francisci  Assisiatis  operuin  pars  III.  3CI3 

Qui  me  desipere  impulit, 

Hic  mentem  eripuit  tibi : 

Oui  me  languidulum  facit, 

Te  imbellem  quoque   reddidil. 

Nolo  nec  queo  perpeti 

Amoris  fera  proelia: 

Vicisti,  pater  optime,  • 

Do  manus  amor,  accipe. 

Jam  sententia  constitit, 

Amore  ut  peream  brevi: 

Jam  solamina  respuo, 

Amore  at  cupio  mori. 


Die  mich  thiiricht  zu  werden  zwang, 
Nahm  auch  dir  den  verstand  dahin: 
Die  mich  schmachten  in  sehnsucht  hiess, 
Dich  auch  hiess  sie  ein  schwachling  seyn. 
Tragen  will  noch  vermag  ich  nicht 
Wilder  liebe  ergliihndc  schlacht : 
Siisser  vater,  du  hast  gesiegt, 
Schlag  nun,  liebe,  in  fesseln  mich. 
Schon  gefcillt  ist  der  richterspruch, 
Bahl  soll  liebe  mir  tod  verleihn  : 
Jede  trOstung  verstoss'  ich  nun, 
Tod  aus  liebe  veriang'  ich  nur. 


1S04  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

Amor,  cli'  eo  teco  sia: 
Amor,  per  cortesia 
Fa  me  morir  (l'amore. 

32    Amor,  amor,  lesu,  son  giuncto  a  porto: 
Amor,  amor,  lesu,  tu  m'  hai  menato: 
Amor,  amor,  lesu,  da  me  conforto : 
Amor,  amor,  lesu,  si  m'  hai  'nfiammato : 
-  Amor,  amor,  lesu,  d'amor  sun  morto  : 
Fa  me  star  teco,  amor,  sempre  abraceiato, 
Cum  teco  transformato, 
Amore,  in  caritate 
E  'n  summa  veritate 
Di  transformato  amore. 

83    Amor,  amore,  grida  tutto  1'  mundo, 
Amor,  amor,  sempre  ogni  cosa  clama : 
Amor,  amore,  tanto  sei  profundo, 
Clii  plu  t'abraccia  tanto  plu  t'abrama : 
Amor,  amor,  tu  sei  cerchio  rotundo, 

In  dich,  o  lieb',  zerronnen, 

In  sussen  hebeswonnen 

Lass  schwinden  hin  mein  leben. 

32  Lieb,  hebe,  sieh  zum  hafen  mich  entronnen  : 
Lieb,  liebe,  den  orkan  hast  du  bezwungen: 
Lieb,  liebe,  gieb,  o  Jesu,  trosteswonnen  : 
Lieb,  hebe,  deine  ghit  hat  mich  durchdrungen : 
Lieb,  hcb',  in  dir  mein  leben  ganz  zerronnen, 
Von  dir,  o  hebe,  Jesu,  fest  umrungen, 

Mit  dir  in  eins  verschlungen, 
In  ewger  liebe  klarheit, 
Im  lichtmeer  selger  wahrheit, 
In  licbe  schmilzt  mein  leben. 

33  Lieb,  liebe,  ruft  jed  wesen  liebentziindet, 
Lieb,  liebe,  schreit  das  all  im  liebesdrange: 
Lieb,  liebe,  deine  tief  ist  unergriindet, 

VVer  dich  umschlingt,  nie  stillt  sich  sein  verlangen : 
Lieb,  lieb',  in  dich  versenkt,  du  kreis  geriindet, 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  20& 

31-34   Amoris  unum  nomen  os  et  cor  sonat. 
Amore  cor  liquescit:  o  amor,  mori 
Amore  me  permitte,  Jesu,  amor,  o  amor! 
lam  teneo  portus,  aequoris  vici  minas. 
0  amor  Jesus,  o  amor,  quantas  faces! 
0  amor  Jesus,  o  amor,  vita  aufugit! 

tDa,  (Ja  beatos  dulcis  amplexus  amor : 
Muter  in  amorem,  deseram  memet,  mihi 
Mortuus,  amori  vivus,  atque  amor  novus. 


I 


H\-'M    Dcr  liebe  nain'  aileine  lonel  mund  und  herz. 

In  liebo  schmilzt  mein  herz :  o  liebe,  zu  sterben  mir 

Aus  liebc  gcstalle,  o  .Icsu,  liebe,  liebe  du ! 

Schon  iasst  mich  der  hnfcn,  iiberwundcn  des  meercs  draun. 

0  licbe  Jcsus,  o  licbe,  welchcr  flammcn  brand! 

0  licbe  Jcsus,  o  Hebe.  all  mcin  lebcn  flieht! 

(licb,  sijssc  hebc,  gicb  sclige  umarmungen: 

I^ass  selbst  mich  in  licbe  mich  wanddn,  mich  verlassen,  mir 

(Jcstorbcn.  dcr  liebe  lebendig,  erneute  liebe  gliihn. 


306  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Con  tiitto  el  cor  clii  ti  entra  sempre  t'ama: 

Che  tu  sei  strame  et  trama, 

Chi  t'ama  per  vestire, 

Et  si  dolce  sentire, 

Che  sempre  grida  amore. 

34  Amor,  amor,  quanto  penar  mi  fai, 
.   Amor,  amore,  nol  posso  patire: 

Amor,  amore,  tanto  mi  te  dai, 
Amor,  amore,  ben  credo  morire: 
Amor,  amore,  tanto  preso  m'  hai, 
Amor,  amore,  fa  me'n  te  transire: 
Amor,  dulce  languire, 
Amor  mio  desioso, 
Amor  mio  delectoso, 
Anega  me  in  amore. 

35  Amor,  amor,  lo  cor  si  mi  se  speza, 
Amor,  amore,  tal  sente  ferita: 
Amor,  amor,  tramme  a  la  tua  belleza, 

Gliiht  stets  das  herz  in  selgem  liebesbangen : 
Gewand,  es  zu  umfangen, 
In  lieb'  es  zu  bekleiden, 
Du  wonnequell  der  freuden, 
Drin  sich  erneut  das  leben. 

34  Lieb,  liebe,  welche  glut  halt  mich  umrungen, 
Lieb,  liebe,  dieser  qual  kann  ich  nicht  gniigen : 
Lieb,  liebe,  machtig  hast  du  mich  durchdrungen, 
Lieb,  liebe,  sieh,  mein  leben  will  entfliegen: 
Lieb,  liebe,  vollig  hast  du  mich  bezwungen, 
Lieb,  lieb',  in  dich  lass  ganzlich  mich  versiegen: 
0  liebe,  siiss  erHegen, 

Liebe,  du  mein  verlangen, 
Im  wonneniiberschwange 
Nimm,  liebe,  hin  mein  leben. 

35  Lieb,  liebe,  sieh,  das  herz  will  mir  zerspringen, 
Liebe,  dein  pfeil  ist  tief  in  mich  gedriicket: 
Lieb,  liebe,  lass  dich,  schonheit  mich  umringen, 


*        S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  303 

Amor,  0  amor,  amor,  omnia  exclamant,  amor, 
Magis  expetitus,  quo  magis  amantem  reples. 

0  circulus 

Tu  cordis  es, 

Tu  vestis  es, 

Et  dulcis  es, 

0  amor,  amor, 

0  amor,  amor! 


35   Moriar  anioro,  moriar:  o  languor  meus! 
Beata  mors  aequorque  dulcitudinis ! 
Immerge  memet,  ingrue,  profundo  obrue. 
Cor  dissipatur,  o  amor,  amor,  o  amorl 


Liebe,  o  Iiel)e,  licbe,  riift  alles,  liebe  du, 

Heisser  ersehnte,  je  niehr  den  licbenden  du  erfiillst. 

0  umfang  bist 

Des  herzens  du, 

Du  sein  gewand, 

Du  siissigkeit, 

0  liebe,  Ueb', 

0  licbe,  liebe! 


35  Gieb  sterben  in  liebe,  gicb  sterben:  o  hcisser  sehnsuchl  pein! 
Gluckscligcr  tod  und  mccr  unnennbarer  siissigkeit! 
Versenke  mich,  stiirz  niedcr,  wirf  in  die  ticfe  mich, 
Mein  herz  zerfliesst,  o  liebe,  liebe,  o  liebesglut ! 


20S  S.  Francisci  Asslsialis  operum  pars  III. 

Amor,  amor,  per  te  smi  eo  rapita: 

Amor,  amor,  viuer  for  de  ti  spreza, 

Ainor,  amore,  Talma  teco  unita : 

Amor,  tu  sei  sua  vita, 

lam  non  se  pb  partire: 

Perche  la  fai  languire 

Tanto  struggendo,  amore? 

36    Amor,  anior,  lesu  desideroso, 

Amor,  amor,  morir  vo'  t'  abrazando: 

Amor,  amor,  lesu  dulce  meo  sposo, 

Amor,  amor,  la  morte  te  domando: 

Amor,  amor,  lesu  si  pietoso, 

Tu  me  te  arrendi  'n  te  me  transformando 

Pensa  ch'  eo  vo  spasmando: 
Non  so  dou'  eo  mi  sia: 

lesu,  speranza  mia, 

Abissa  me  en  amore. 


Liebe,  mein  herz  hast  du  aus  mir  entriicket : 
Lieb,  liebe,  leben  achtet  es  geringe, 
Liebe,  vbn  dir  ist  ganz  mein  herz  umslricket: 
0  lieb',  in  dich  verziicket, 
Nie  kann  es  von  dir  scheiden: 
Warum  dies  herbe  leiden? 
In  qual  zerrinnt  mein  leben. 
36     Lieb,  lieb',  o  Jesu,  ganz  in  lieb'  entbronnen, 
Lieb,  liebe,  sterben  will  ich  liebumfangen : 
Lieb,  lieb',  o  Jesu,  brautgam,  meer  der  wonnen, 
Lieb,  liebe,  tod  in  lieb'  ist  mein  verlangen : 
Lieb,  lieb',  o  Jesu,  ganz  in  lieb  zerronnen, 
Nimm,  liebe,  mich,  in  dich,  o  lieb,  zergangen: 
Sieh  meiner  seele  bangen: 
Bin  ganz  aus  mir  entschwunden : 
Jesu,  lass  mich  gesunden, 
In  liebe  schmilz  mein  leben. 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III.  309 

36   Tu  vita  cordis  huius,  o  amor!  animae 
Sponsus  es  Jesu  dulcis :  amplexu  in  tuo 
Moriar  amor  mi.     Si  pius,  si  dulcis  es, 
Fac  muter  in  te.     Moriar :  o  felix  dolor! 
Ubi  sum?  quid  hoc  est?  spes  mea,  o  Jesus  amor: 

Quiesce  amor, 

Et  dormi  amor. 


36  Du  lcben  dieses  herzens,  o  liebe  !  brautiffam 
Dcr  seele,  o  siisser  Jesu  :  in  dcincn  umarmungen 
Gicb  tod  mir,  meine  licbc.     Wcnn  fromm,  wenn  siiss  du  bist, 
Vcrwandlc  mich  in  dich.     Erstcrb'  ich?  o  sclger  schmcrz! 
Wo  bin  ich?  was  ist  da?  mein  hoffen,  o  Jesu  liebe  du : 

Ruh,  licbc,  ruh' 

Und  schlar,  o  hcbc ! 


310 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 


Dichiarazione 

dcllc  voci  antichc,  oscurc  cc. 

sparsc  pcr  i  trc  cantici 

prcccdcnti. 


Obsoletorum 

obscuroruniquc ,    quac  in  hii 

tribus  carininibus  sunt,  vcr- 

borum  explicationcs. 


abramare.       abbramare ;   bramar 

ardentemente. 
abundare.     abbondare.  —    voce 

latina. 
ad.  a.  —  ad  me  amare.  III,  19,  5. 

per  ad  amar  me,  per  amar  me. 
afferra'.     II,  9,  6.  afferrai. 
aire.     aere. 
calura.     caldezza. 
clamare.     voce  latina:   chiamare, 

-  gridare.  —  III,  19,  5.  che  tu 

clami.  —  che  tu  chiami,  richia- 

mi  alla  mente. 
claro.     vocelatina:  clarus;  chiaro. 
cogitare.     voce  latina;  pensare. 
como,  com',  co'.     come. 
con   cio   che.   III,  10,  3.  comeche. 
confano.     confanno;  da  confare. 
convenente.    particolarita,  modo, 

qualita.     III,  21,  4. 
cuni,  (voce  latina,)  cun.     con, 
de.     di. 

delectoso.     dilettoso. 
desfatto.     disfatto. 
despecto.      voce   latina :     despe- 

ctus;  dispetto,  disprezzato.     III, 

25,  4. 
destendere.     distendere. 


dibba,  dibbia.     III,  9,  2;  17,2 
debba. 

'dificio.     II,  5,  2.     edificio. 

do'.     dove. 

dolcetanza,     dolciore,     dol 
zore,  dolzura.     dolcezza. 

donca.     dunque. 

dulce.     voce  latina  :  dolce. 

ei.  per  sei,  dal  latino  es. 

en.     in. 

ensegnare.  III,  7,  8.  insegnarc 
„Ne'  cherubini  prima,  et  dapoi 
„et  principalmente  riluce  conti 
„nuamente  il  raggio  del  divinv 
„Iume,  perche  piii  propinqui  a 
„congiungono  alla  divina  verita 
„Questi  muovono  Thuomo  all 
„divina  cognitione ,  lucono  pii 
„che  gli  altri,  et  trasfondom 
„a  gl'  inferiori  la  pleiiitudin' 
„del  lume,  il  qual  ricevono.' 
Cristoforo  Landino,  nel  comenti 
sopra  la  commedia  di  Dante 
Paradiso,  Canto  XXVIII. 

eo.     io ;  dal  latino  ego. 

et.     latinamente  per  e,  ed. 

facto.     fatto. 

faza.     (la)  -  la  faccia. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

I,  2. 


311 


fazo.     faccio,  fo.  —  faza,  faccia. 

fo.     III,  23,  3.     fii. 

for,    fora,    fori.      fuor ,    fuora, 

fuori. 
fructo.     frutto. 
giorna.     I,  2.  da  giornare.    „dies- 

cere  facit."  Vers.  lat. 
giuncto.     giunto. 
grandita.     III,    6,    6.     elevata, 

esaltata. 
gubernare.     voce  latina;  gover- 

nare. 
haggio,  haio.     ho. 
harei,harebbe.     avrei,  avrebbe. 
herba.     erba. 

homo.     voce  latina;  huomo,  uomo. 
humanato.      umanato ;    da  uma- 

nare,   farsi  uomo. 
humile.     umile. 
iam.     voce  latina;  gia. 
iazo.     III,   23,    10.    giaccio;    lat. 

iaceo. 
iettare.     gettare,  gittare. 
inflammato.     infiammato. 
innadolciato.     II,  3,  1.     addol- 

ciato,  addolcito. 
iucundo.     voce  latina:    iucundus; 

giocondo. 
laudare.     voce  latina;  lodare,  dar 

lode. 
m  e.     mi. 
mensura.     misura.  —  III,  17,  6. 

de  tal  luensura.     di  tal  inodo. 
jmesuranza.     misuranza,  misura. 
mi.     me. 
m  0  n  s  t  r  a  r  e.         latinamente      pcr 

mostrare. 
nanzi.     voce  antica,  pcr  innanzi. 
n  e  1  a ,  n  e  1  o ,  e  c.    nella,  nello,  ec. 
nocto.     latinamente  per  notte. 


nui.     per  noi. 

o'.     ove. 

ogni.  —    III,    4,   4.     sanza    ogni 

patto ;   cioe ,  senza  niuno ,    nes- 

suno  patto,  —  a  discrezione. 
omne.     voce  latina;  ogni. 
passamento.     III,  16,  9.     trafig- 

gimento. 
passato.     trafitto.    II,  3,  7;  7,7; 

8,  1. 
perceputo.     accorto.     III,  26,  4. 
perdente.  —    de   lor  forma  per- 

dente  sun  per  altra  figura.     III, 

21,  7,  8;  cioe ,  per  altra  figura 

perdono  (perdenti  sono)  la  pro- 

pria  forma. 
placere.      voce     latina;     piacere. 

plazo,  placi,  place;  piaccio, 

piaci,  piace. 
plangere.     vocelatina;  piangere. 
plantare.     voce  latina;  piantare. 
plu.     dal  latino  plus;  piii. 
p6.     puo. 

pora,  porria.     potra,  potrebbe. 
que.     che. 

regratiare.     ringraziare. 
sappi.     dal  latino  sapui,  seppi. 
se.     si. 

semblanza.     sembianza. 
s  e  n  t  e  V  a.     II,  7,  6.     per  sentiva. 
sentore.     sentimento,  senso. 
sera,  serano.     III,  26,  8.     I,  8. 

sara,  saranno. 
si.     se. 

soa.     sua.  ; 

sor.     suor,  suora. 
sosteneno.     sostengono.     l,  8. 
spoliare.     voce  latina;  spogliare. 
sum,  (voce  latiha,)  —  sun.     sono. 
s  u  s  t  e  n  t  a  m  e  n  1 0.     soslentamento. 


2ia 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 


t  e.     li. 

te'.  —  III,  20,  10.     tieni. 

ti.     te. 

toe.     tue. 

tollere.      voce    latina  ;    togliere, 

torre. 
trabucco.      trabocco  ;    strumento 

bellico,  —  da  traboccare.  II,  5, 6. 


valura.       voce     antica  ;     valorisl 

(valeur.) 
veo.     veggio,  vedo. 
virtute.  —  III,  28,  4.     possanz^ 

forza,  vigore. 
unde.     voce  latina;  onde. 
volei.  —  III,  24,  2.  per  volevi 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  313 

Oracula  B.  P.  Francisci. 

iloinino  oraculorum  rercri  Waddingus  niulta,  quac  collc^it, 
»cati  patris  dicta  ac  scntcntias,  crant  cnim  ipsius  cloquia, 
it  ait  Uonavcntura  (vita  c.  3.  n.  1.)^  non  inania  ncc  risu 
ligna,  scd  virtutc  Spiritus  sancti  plcna,  mcdullas  cordis 
)cnctrantia,  ut  in  vclicmcntcm  stuporcm  audicntcs  convcr- 
ercnt.  Nos  autcm,  quum  candcm,  qua  Waddingus  dicta 
Ua  scntcntiasquc  tradidit,   dispositioncm  tcnucrimus,  cjus 

tiam,  quo  rcs  clariorcs  fiant,  hac  in  rc  cxplicationcm 
Mrcrimus:  „Ouacdam,  inquit,  sunt  brcviora  lcpidioraquc, 
piac  sub  apophtlics^matum  titulo,  alia  largiorcs  confabula- 
ioncs,  quac  sul)  colloquiorum  nominc  disposuimus,  alia 
iuiit  prophctiac,  alia  cxcmpla,  alia  parabolac,  alia  brcvio- 
'cs  ct  maviorcs  scntcntiac ,  quac  suis  appositis  numcris 
'acilius  invcnicntur  ct  commodius  possunt  citari."  Ad  fincm 
iniuscujusquc,  cujus  Honavcntura  in  vita  Francisci  mcntioncm 

facit,  qiium  hanc  vitam  adjcccrimus,  locum,  ubi  invcnitur, 
subjuuximus,  ut,  si  placct,  citcriora  lcgcre  possis. 

APOPHTHEGMATA  B.  PATRIS  FRANCISCI. 

Apopliih.  I.     Se  Dei  esse  praeconem. 

Paulo  posl  conversionem  per  silvam  iter  faciens  vir 
3ei  lalronihus  ex  abditis  in  se  irruentibus  et ,  quis  esset ; 
interrogantibus,  intrepida  et  prophetica  voce  respondit  : 
,,Praeco  sum  magni  regis."     Bon.  c.  II.  n.  5. 

ApoplUli.  II.     Laborum  praemium  majus  el  certius 

esse  apud  Deum  ,  quam  apud  homines. 

Fratri  uterino  e  regione  nuditatem  et  pauperiem  oius 
rridenti  et  niagni  algoris  tempore  per  socium  suum  ali- 
|uantuUun  sudoris  sibi  vendi  petenti ,  se  nolle  respondit : 
«Sudorem  meum,  inquit,  carius  Domino  vendam." 


81.#  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Apophth.  III.     Passionem  Christi   deflendam. 

Juxta  ecclesiam  sanctae  Mariae  de  angelis ,  non  mul- 
tum  a  conversione  sua,  magno  ejulatu  et  gemitu  flebat ,  e 
interrogatus  a  viro  quodam  spirituali,  cur  tam  tenerc 
aff^ectu  et  tam  aperte  ploraret,  ait:  „Passionem  Christ 
„defleo,  pro  qua  non  deberem  verecundari,  sed  alta  voc( 
„per  totum  orbem  lachrymari." 

Apophth.  IV.     Internum  Dei  calorem  externum 
depellere  algorem. 

Interrogatus ,  quomodo  vestitu  tam  tenui  posset  se  al 
hiemaHs  algoris  asperitate  tueri,  respondit:  „Si  supernai 
„patriae  flamma  contegeremur  interius,  frigus  istud  exteriu! 
„facile  portaremus.'^     Bon.  c.  V.  n.  2. 

Apophth.  V.     Deo  mih*taturis  nihil  mundanorum 
reservandum. 

Propter  querimonias  paternas,  suadente  Assisii  anti 
stite,  ut  pecunias  clam  ablatas,  quas  vilipendens  per  fe- 
nestram  ecclesiae  sancti  Damiani  projecit  vel  ad  ejusden 
tempH ,  ruinae  proximi ,  structuram  abscondit ,  patri  red- 
deret,  animo  intrepido  et  a  terrenis  absoluto  respondit 
„Domine,  non  tantum  pecuniam,  quae  de  rebus  suis  esti 
„ei  volo  reddere  hbenti  animo,  verum  et,  quae  mea  sun| 
„vestimenta." 

Apophth.  VI.     Parentes  et  terrena  omnia  propter 
Deum  despicienda. 

Coram  eodem  episcopo,  patre  praesente,  omnibus  S' 
vestibus  spohavit  et  juri  paternae  cessit  haereditatis ,  di 
cens  ad    patrem:     „Hactenus    te   vocavi   patrem  in   terris 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  31 S 

„deinceps  seciire  ct  liberius  dicam:  Pater  noster,  qui  es  in 
„coelis,  apud  quem  omnem  thesaurum  reposui  et  omnem 
„spei  fiduciam  collocavi."     Bon.  c.  II.  n.  4. 

Apophth.  VII.     Dei  pauperes  non  assuefaciendos 
instructis  conviviis. 

Eremita    sancti  Damiani ,    cum  vir  Dei  in  ecclesia  re- 

oaranda  toto  conatu  et  magno  cum   labore  inhiaret ,    men- 

gam  et  mensae  superimponenda  soHcite  praeparabat.     Qiiod 

it  b.  pater  et  novus  Dei  athleta    post    aHquot  dies    secum 

3onsideravit ,  se  ita  reprehendit :     ,,Invenies  tu  ,  peregrine 

,in  mundo,  quocunque  ieris,  sacerdotem  hunc,  qui  tantam 

tibi  praestet  humanitatem?  Non  est  haec  vita  pauperis,  quam 

elegisti.     Modo  ergo,  sicut  pauperem  decet,  vade  et  porta 

paropsidem  in  manu  et  osliatiam,  quae  tibi  cibaria  pro  Dei 

,amore  (ideles  dederint,  in  ea  coaduna.   Ita  voluntarie  vivere 

,oportet  pro  amore  illius,  qui  pauper  natus,  pauperrimus  in 

,saecuIo  vixit,  nudus  et  pauper  mansit  in  patibulo  sepultus- 

,que  est  in  alieno  sepulchro." 

Apophlh.  Yin.     In  Dei  obsequio  maledictiones 
saeculi  non  esse  curandas. 

Patre,  adhuc  post  conversionem ,  sancto  viro,  ubi- 
^unque  ei  occurrebat,  maledicente,  hominem  quendam  pau- 
)erculum  et  despectum  in  patrem  sibi  adoptavit  et  in  co- 
nitem  assumpsit  rogavitque,  ut,  quotics  a  patre  suo  ma- 
ediceretur ,  ille  e  rcgione  sibi  benedicorel  signoque  crucis 
nuuiret.  Dum  ergo  a  patre  malediceretur,  a  paupere  vero 
)enediceretur,  ad  patrem  inquit:  ,,Credo,  pator,  quod 
,Deus  mihi  potest  dare  et  dedit  patrem,  benedictiones  pro 
,tuis  malediclionibus  elarfiiientem." 


310  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Apophth.  IX.     Bona  quaecunque  dominis  restituenda. 

Bernardus  de  Ouintavalle,  inter  Assisiates  proceres 
non  ultimus  et  inter  socios  beati  viri  primus,  admiranda 
ejus  sanctitate  commotus,  ut  mundum  relinqueret  et  Dei 
virum  sequeretur ,  interrogavit :  Si  quis ,  pater,  a  domino 
suo  pauca  vel  multa  in  plures  annos  reciperet  nolletque 
eis  amplius  uti ,  quid  de  huiusmodi  bonis  tibi  melius  fa- 
ciendum  videtur?  „Domino  suo,  inquit ,  a  quo  eadem 
^recepit,  reddenda."  Quibus  innuit,  mundum  relicturum, 
quae  a  Deo  accepit  bona,  pauperibus  debuisse  largiri. 

Apophth.  X.     Sanctorum  simplicitatem  magni 

faciendam. 

Sanctitatem  et  simplicitatem  b.  Juniperi ,  qui  unus  ex 
sancti  patris  discipulis  fuit,  quantopere  admirans  et  ad  dis- 
cipuli  nomen  alludens  ,  adstantibus  dicebat:  „Utinam  ,  fra- 
„tres,  de  hujusmodi  juniperis  magnam  silvam  haberemus! 
„et  dico  vobis,  quod  ille  est  bonus  frater  minor,  qui  per- 
„venit  ad  simplicitatem  fratris  Juniperi." 

Apophth.  XI.     Abstinentiae  rigore  sensuales  motus 
esse  reprimendos. 

Interrogatus ,    cur  tanta  disciplinae  rigiditate  sensuales '' 
appetitus    arceret,   ut  vix    necessaria  sumeret  sustentationi 
naturae:     „DifficiIe  est ,    inquit ,    necessitati  corporis  satis- 
„facere  et  pronitati  sensuum  non  parere."     Bon.  c.  V.  n.  1. 

Apophth.  XII.     Viro  spirituali  carnis  tentationem 
statim  abigendam. 

Circa    conversionis     suae    primordia    tempore    hiemali  J 
in  foveam  plenam  glacie  seipsum  plerumque  mergebat ,    ut  ' 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  SlQf 

et  domesticum  sibi  hostem  perfecte  subjiceret  et  candidum 
vestimentum  pudoris  a  voluptatis  incendio  praeservaret. 
Cujus  veluti  rationem  reddens  sociis  dixit:  „ToIerabiIius 
„viro  spirituali  est,  incomparabiliter  magnum  sustinere  fri- 
„gus  in  carne,  quam  ardorem  carnalis  libidinis  vel  modicum 
^sentire  in  mente."     Bon.  c.  V.  n.  3. 

Apoplith.   XHI.     Carnis  rebellionem   matura  in  illani 
animadversione  subjugandam. 

Ex  daemonis  fallaci  colloquio  et  callida  suggestione 
gravem  carnis  tentationem  praesentiens  deposita  veste  chor- 
daquc  se  fortissime  verberans  corpori  dicebat :  „Eia ,  fra- 
„ter  asine,  sic  te  decet  manere,  sic  subire  flagellum,  tunica 
„reIigioni  deservit,  sanctitatis  signaculum  praefert,  furari 
„eam  libidinoso  non  licet,  si  quo  vis  sic  nudus  pergere, 
^perge."     Bon.  1.  c. 

Apophth.  XIV.     Religiosis  paupertatem  pro  dignitate 
et  haeredilate  reputandam. 

Ad  comedendum  invitantibus  aicbat:  ,,NoIo  dimittere 
i^regalem  meam  dignitatem  et  haereditatem  ac  possessionem 
i„meam  et  fratrum  meorum,  ire  scilicet  pro  eleemosyna 
jjOstiatim." 

Apophth.  XV.     Muscis  similes  esse  religiosos 
olio  vacantes. 

Fratrem  quemdam  otiosum  huc  illucque  vagantem  alio- 
rumque  labores  manducantem  a  consortio  fratrum  expulil 
dicens:,,  Vade  viam  tuam,  frater  musca,  quoniam  vis  come- 
„derc  laborem  fralrum   tuorum   et   otiari  in   operibus  Dei 

10 


218  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

„sicut  fucus,  apis  otiosa  et  sterilis,  quae  non  operatur  nec 
„laborat,  sed  comedit  laborem  et  lucrum  bonarum  apum." 
Bon.  c.  V.  n.  5. 

Apophth.  XVI.     Taciturnitatem   religiosis   colendam. 

Comperiens  quemdam  verbis  assuetum  inanibus  acriter 
redarguit  dicens :  „Taciturnitas  modesta  et  puri  cordis 
5,est  firma  custodia  et  inter  virtutes  magnas  non  modica; 
„mors  enim  et  vita  sunt  in  manu  linguae,  non  tam  ratione 
^gustus,  quam  ratione  loquelae."     Bon.  1.  c. 

Apophth.  XVII.     Religionibus  perniciosum  et  cunctis 
abominahile  detractionis  vitium. 

Audiens  quemdam  fratris  famam  denigrantem  vicario 
suo  dixit:  „Surge,  surge,  discute  diligenter,  et  si  accusa-i 
„tum  fratrem  innocentem  repereris ,  accusantem  dura  cor-i 
„rectione  cunctis  redde  notabilem.  Instant  religioni  discri 
„mina,  nisi  detractoribus  obvietur;  cito  multorum  suavissi-| 
„mus  odor  foetebit,  nisi  foetidorum  ora  claudantur.  Sum- 
„ma,  volo,  cures  providentia,  ne  pestifer  iste  morbus  latiuj 
.,se  diffundat.  Frater,  qui  alium  fratrem  famae  gloria  spo 
„haverit,  habitu  est  spoliandus,  nec  oculos  ad  Deum  elevan 
„poterit ,  nisi  prius ,  quod  abstulerat ,  reddiderit.  Bon.  c 
VIII.  n.  3. 

Apophth.  XVIII.     Dei  servum,  licet  interius  de  pec- 

catis  doleat,  exterius  tamen  spiritualem  debere 

prae  se  ferre  laetitiam. 

Ex  sociis  quemdam  vultu  demisso  et  facie  tristi  ince-; 
dentem    corripuit  dicens:     „De  peccatis  Hcet  te  poeniteat  i 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  IIT.  '       310 

„frater,  cur  ostendis  exteriiis  de  tuis  offensis  dolorem? 
^lnter  te  et  Deum  habeas  hanc  tristitiam  et  ora  ipsum,  ut 
„per  suam  misericordiam  tibi  parcat  et  reddat  animae  tuae 
„laetitiam  salutaris  sui,  qua  per  peccatum  est  privata.  Co- 
„ram  me  vero  et  aliis  ostendas  te  semper  haberelaetitiam; 
„servo  enim  Dei  non  convenit  exterius  tristitiam  ostendere 
„aut  faciem  habere  turbulentam." 

Apophth.  XIX.     Dei  gratiae  tribuendum  hominem 
quemcunque  peccata  cavisse. 

Mandato  ipsius   beati   viri    et  invitus    ejus    individuus 

comes  beatus  Leo  multis  eum  convitiis  affecit  furcm  ,  blas- 

phemum,  adulterum,  homicidam  aliaque  id  genus  appellans. 

(}uibus    audilis    patientissime  tulit  beatus  pater  ac  semetip- 

5um  ob  haec  omnia  deploravit.     Socio  vero  deinde  perqui- 

•enli,  cur  illum  tot  tantaque  mendacia  dicere  in  virum  in- 

loccntem,  cui  nihil  horum  conveniret,  compulerit,  respon- 

lit:  „NihiI  mentitus  es,  quoniam  sum  peccatorum  maximus, 

,ct  hacc  omnia  eram  et  inullo  peior  futurus,  nisi  me  divina 

,misericordia  ab  iis  malis  per  suam  gratiam  servasset   im- 

,muncm.      Qui    si   maximo  latroni    illam   gratiam   fecisset, 

,quam  mihi,   is  multo  melius  ea  usus  fuisset,  sanctiorque, 

,quam  ego,  evasisset." 


0- 


Apophlh.  XX.     In  spirituali  paupertate,   non  in 
mundana  opulentia,  laetandum. 


Iter  faciens  in  provinciam  Franciae  cum  b.  fratre  Mas- 

aeo,  in  quadam  solitudine  invenicns  fontcm  liinpidissimum, 

d  cujus  oram  erat  lapis  magnus  et  lalus  ad  modum  men- 

cejae,    cui   suporimponons  frustula  panis,    quae   in   quodam 

ago    ostiatim  pro   eloemosynis  accepere,    spiritu   porquam 


330  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

hilari  iii  tanta  paupertate  laetabundus  inquit  b.  pater  ad 
socium:     jjNon  sumus  digni  tanto  thesauro." 

Quae  verba  multoties  repetenti  ait  socius:  Ouomodo 
potest  dici  magnus  thesaurus ,  ubi  tanta  urget  paupertas  ? 
ubi  famuli?  ubi  ancillae  ?  ubi  cyathi?  ubi  phialae?  ubi 
vina  pretiosa?  ubi  lautae  dapes?  ubi  mensae  huic  lapideae 
superimponenda? 

j,Hoc,"  inquit  pater,  „magnum  reputo  thesaurum,  hanc 
j,pretiosam  judico  mensam,  ubi  nihil  est  humana  industria 
„elaboratum,  nihil  mundano  effictum  ingenio,  sed  quidquid 
5,adest,  totum  est  divina  providentia,ministratum." 

Apophth.  XXI.     Molestum  et  tiirbulentiim  mundanas 
habere  possessiones. 

Episcopo  Assisiati  durum  et  asperum  sibi  videri  affir- 
manti  rehgionem  minorum  nullas  habere  nec  admittere  pos- 
sessiones  respondit:  „Imo  molestum  et  asperum  mihi  vi- 
„detur  eas  admittere,  pro  quibus  defendendis  et  conservan- 
„dis  multa  sohcitudine  opus  est,  imo  et  ad  sedandas  quaes- 
„tiones  et  lites,  quae  ex  eis  oriuntur,  arma  oportet  in 
^promptu  habere." 

Apophth.  XXII.     Deo  militaturos  omnibus    se  mun- 
danis  debere  expropriare. 

Cuidam  ordinis  habitum  petenti  praecepit,  ut  sua  pau- 
peribus  erogaret.  Qme  cum  cognatis  et  consanguineis  dis- 
tribuisset  rediissetque  ad  beatum  patrem  et,  quae  fecisset, 
narrasset,  eum  repulit  dicens:  „Vade,  frater  musca ,  non- 
„dum  exiisti  de  cognatione  tua  et  de  domo  patris  tui.  Non 
„est  dignus  jungi  pauperibus  Christi,  qui  pauperes  defrau- 
„davit.  Incepisti  a  carne,  ruinosum  fundamentum  spirituali 
^fabricae  posuisti:  vade  viam  tuam."     Bon.  c.  VII.  n.  3. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  331 

Apophth.  XXIII.     Praelatum  laboriim  et  Yirluliim 
subditis  debere  exempla  praebere. 

Cum  in  Galliam  praedicandi  gratia  pergeret ,  interro- 
gatus  a  cardinali  Ostiensi  Ugolino,  qui  postea  in  summum 
pontificem  evectus  est,  cur  non  apud  se,  quod  maximopere 
optabat,  in  Romana  Curia  remaneret,  „domine,  maximam, 
„inquit,  mihi  compararem  confusionem  et  verecundiam,  si, 
„postquam  fratres  et  filios  meos  miserim  ad  ultimas  terrae 
^provincias,  in  hisce  tecum  remanerem ;  me  oportet  illarum 
„tribuIalionum  participem  ficri,  quas  ipsi  propter  Deum  sunt 
„passuri." 

Apophth.  XXIV.     Carnales  non  percipere  spiritualia. 

Brevia  et  sancta  quaedam  verba,  scilicet :  Dominus  det 
tibi  pacem ,  ad  salutandos  populos  fratres  suos  docuit,  de 
quibus  cum  aliqui  turbarentur,  et  fratres  timerent,  „Dimit- 
„tite,  inquit,  eos  dicere  de  his  verbis  sanctis,  quae  vohie- 
„rint,  quia  non  percipiunt,  quae  Dei  sunt ,  sed  et  vos  no- 
„Iite  de  his  verecundari,  quia  adhuc  modicum,  multi  heroes 
„et  principes  de  hac  salutatione  magnam  vobis  reverentiam 
^exhibcbunt." 

Apoplith.  XXV.     Christi  pauperibus  millatemis  Deum 
victum  aut  vestilum  neffaturum. 


-to" 


Honorio  III.  Pontifici  Maximo ,  beato  patri,  ut  posses- 
siones  et  liaereditates  acciperet,  suadenti  multasque  ipsum 
acrumnas  passurum,  si  solum  de  eleemosynis  vivcret,  prae- 
diccnti  ait :  ^Confido  in  Domino  Jesu,  quod,  qui  nobis  in 
„coeIo  promisit  et  dabit  vitam  et  gloriam  sempitcrnam,  non 


222  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

„subtrahet  nobis  in  terra  illa  modica,   qiiac  corporis  victui 
„et  vestitui  sunt  oninino  necessaria.'^ 


Apophth.  XXVI.     Solum  Deum  esse  timendum,    et 
ad  ejus  arbitrium  omriia  perferenda. 

In  oratione  vir  Dei  multoties  horribiles  daemonum 
pugnas  sustinuit ,  sed  armis  munitus  coelestibus ,  quantO' 
vehementius  impetebatur  ab  hostibus ,  tanto  fortior  in  vir- 
tute  et  ferventior  in  oratione  reddebatur  confidenter  dicens 
ad  Christum :  „Sub  umbra  alarum  tuarum  protege  me  a 
,,facie  impiorum,  qui  me  afflixerunt,"  ad  daemones  autem:' 
„Facite  in  me,  quidquid  valetis,  mahgni  spiritus  etfallaces; 
„non  enim  potestis,  nisi  quantum  vos  manus  superna  rela- 
„xat.  Et  ego  ad  perferendum  omnia,  quae  ille  decreverit 
„infligenda,  cum  omni  jucunditate  paratus  assisto."  Bon. 
c.  X.  n.  2. 

Apophth.  XXVII.     Corpus  maximum  esse  hominis 

adversarium. 

In  ecclesia  sancti  Petri  de  Bonario  prope  Trevium  cum 
peractis  orationibus  vellet  tantisper  requiescere,  non  potuit. 
imo  spiritus  ejus  timere  et  caro  immundas  sentire  coepit 
suggestiones.  Quo  periculoso  bello  tantisper  turbatus  de, 
ecclesia  exivit  et  magna  clamans  voce  ait:  ,,Ex  part^ 
„omnipotentis  Dei  dico  vobis,  daemones,  ut  exerceatis  circaj 
„corpus  meum,  quod  vobis  datum  et  permissum  fuerit  a 
„Domino  Jesu  Christo;  ita  enim  me  vindicabitis  de  crudeli 
„inimico  et  adversario  pessimo,  quo  nullum  sentio  majorem." 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  3S3 

Apophlh.  XXVIII.     Non  propalanduni  Dei  secretum. 

Divinae  sapicntiae  secreta,  qiiae  sibi  misericorditer 
pandebantur,  nullatenus  exterius  vulganda  judicabat,  nisi 
quantum  Christi  charilas  urgebat,  aut  proximorum  utilitas 
exigebat.  Dicebat  enim:  „Levi  mercede  vanae  gloriae  aut 
^honoris  rem  impretiabilem  conlingit  amitti ,  et  illum ,  qui 
„dedit,  ad  non  dandum  iterum  facile  provocari."  Bon.  c. 
X.  n.  3. 

Apophth.  XXIX.     Horas  canonicas  cum  magna 
devoiione  dicendas. 

Fecerat  quondam  ligneum  vasculum ,  ut  minutias  tem- 
poris ,  ne  omnino  exciderent,  occuparet.  Quod  cum  horas 
canonicas  recilanli  venisset  in  mentem  ipsiusque  animuin 
pauliilum  distraxissot ,  motus  fervore  spiritus  vasculum  igni 
tradidit  dicens:  „Sacrificabo  illud  Domino,  cujus  sacrificium 
„impedivit."     Bon.  c.  X.  n.  8. 

Apophih.  XXX.     Religiosos  nec  cellulas  debere 
habere  proprias. 

Fratrem  quendam  e  cellula,  in  qua  beatus  pater  habi- 
tarc  solebat,  vcniontcm  interrogavit,  unde  veniret.  Cui 
respondenli:  E  cella  tua,  palcr,  extemplo  ait:  .,Meam  di- 
„xisti,  quam  non  meam  judicavi,  alienam  deinceps  habitarc 
„debeo,  qui  nihil  meum  habere  promisi." 

Apoplith.  XXXI.     Meniale  lunien  corporeo 
praeponendum. 

Medico  suadenti,  ut  abslineret  a  lacrymis,  si  corporei 
visus  caecilatcm  vellet  evadere,  rcspondit:    „Non  est,  frater 


28'*  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 

„medice ,  ob  amorem  luminis ,  qiiod  commime  habemus 
„cum  muscis ,  visio  lucis  aeternae  vel  modicum  amovenda, 
„quia  non  spiritus  propter  carnem,  sed  caro  propter  spiri- 
^^tum  beneficium  lucis  accepit."     Bon.  c.  V.  n.  7. 

Apophth.  XXXII.     Contemplationem  curioso  studio| 

praeferendam. 

Interrogatus  a  quodam  fratre,  quem  librum  ad  majorem 
sui  profectum  et  utilitatem  sibi  legendum  judicaret :  „In 
„libro,  inquit,  crucis  lege ,  mundanae  et  curiosae  scientiae, 
„ne  vacaveris;  beatus  erit,  qui  ab  hac  se  abstinuerit  prop^ 
„ter  Deum." 

Apophth.  XXXIII.     Mulierum  aspectum  omnino 

cavendum. 

Percontanti  socio,  cur  non  respexerit  virginem  quan- 
dam  nobilem,  aegrotum  charitative  visitantem  et  humiUtei 
in  infirmitate  ministrantem ,  respondit:  „Ouis  non  debel 
„timere  sponsam  Christi?  cui  si  ocuHs  pudicis  praedicatur, 
„magis  in  sua  castitate  confirmatur.  Me  in  facie  illa  vide- 
„rit,  non  ego  illam." 

Apophth.  XXXIV.      Religiosos    contra    sui  status 
perfectionem  non  debere  privilegia  desiderare. 

Admonentibus  et  orantibus  quibusdam  fratribus,  ut  ac 
majorem  rehgionis  immunitatem  et  auctoritatem  a  summc 
Pontifice  privilegia  impetraret,  dixit:  „Hoc  meum  et  fran 
„trum  meorum  est  privilegium  nullum  habere  privilegiurr 
„super  terram,  sed  omnibus  obedire  et  inferiores  nos  om- 

^nibus  reputare." 

I 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  33«» 

Apophlh.  XXXV.     Abstinenliam  in  religiosis  non 

nisi  necessitate  compellente  relaxandam,  et 

hypocrisis  vitium  fugiendum. 

Infirmitate  gravatus  abstinentiae  rigoreni  pauluhim  car- 
nem  comedendo  relaxavit,  quod  postea  in  se  reprehendens 
ait:  „Non  decet,  ut  popuhis  abstinentem  me  credat  in 
^pubhco,  et  ego  carnahter  reficiar  in  occulto."  Resumptis 
ergo  viribus  et  fervore  magis  admirabih,  quam  imitabih 
nudus  et  fune  ad  collum  alligato  ad  forum  processit,  ubi 
populo  catervatim  accedenti  dixit:  „Carnem  in  occulto  co- 
„medi;  non  me  ergo  deinceps ,  fratres,  spiritualem  dicite, 
„sed  tanquam  carnalem  et  glutonem  contemnite."  Bon. 
c.  VI.  n.  2. 

Apophth.  XXXVI.     In  hac  vita  neminem  esse 
laudandum. 

Quibusdam  eum  beatificantibus  et  sanctum  proclaman- 
tibus  dixit:  „Fihos  et  fihas  adhuc  habere  possum,  nohte 
^laudare,  quem  non  judicatis  securum.  Nemo  laudandus, 
^cujus  incerlus  est  exitus.  Quacunque  hora  Deus  thesau- 
„ros  suae  gratiac  mihi  auferret,  quos  nunc  mihi  accommo- 
„davit,  quid  aliud  apud  me  remaneret,  nisi  corpus  et  ani- 
„ma,  fidehbus  et  infidehbus  communia?"     Bon.  c.  VI.  n.  3. 

Apophth.  XXXVII.     Praelalum  suhdilis  virtutum 
exempla  dare  debere. 

Licet  innocens  ejus  caro,  quae  post  maguam  el  longam 
pocnitentiam  jam  se  spontc  subdebat  spiritui ,  nullo  egerel 
flageHo  propler  oiTensas,  lamen  quotidie  rcnovabat  ilh  poenas 

10^^ 


326  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

et  onera.  Qmd  repreliendentibiis  quibusdam  ait:  j,Propter 
^alios  custodio  vias  duras,  multis  namque  datus  sum  in 
^exemplum.  Si  linguis  enim  hominum  loquar  et  angelo- 
„rum ,  charitatem  autem  in  me  ipso  non  habeam  et  proxi- 
„mis  virtutum  exempla  non  monstrem,  parum  prosuin  aliis, 
..mihi  nihil."     Bon.  c.  IX.  n.  3. 


Apophth.  XXXVIII.     Pecuniam  Dei   servis  non 
appeiendam. 

Transeunte  viro  Dei  per  Apuliam  juxta  Barium,  socius 
crumenam  seu,  illius  provinciae  usitato  vocabulo ,  fundam 
quasi  denariis  refertam  veluti  tumescentem  offendit,  quam 
non  flocci  pendendam  et  ibi  relinquendam  beatus  pater  con- 
suluit.  Sed  socio  contra  illius  consilium  e  terra  illam  ele- 
vante,  protinus  ex  ea  serpens  non  modicus  exiliens  simul 
cum  ipsa  evanuit.  Qimm  diabolicam  deceptionem,  quae  bea- 
tum  patrem  antea  non  latuit,  ut  socius  reipsa  comprobavit, 
ait  vir  Dei:  ,,Pecunia  servis  Dei,  o  frater,  nihil  aliud  est, 
„quam  diabohis  et  cohiber  venenosus.'^     Bon.  c.  VII.  n.  5. 


Apophth.  XXXIX.     De  veslitu    et  supellectili  super- 
flua  rehgiosis  verecundandum. 

Paupercuhim  quemdam  obvium  habuit  in  via,  cujus 
cum  nuditatem  aspiceret,  compunctus  corde  lamentabiH  voce 
dixit  ad  socium:  ,,Magnam  verecundiam  intuUt  nobis  pau- 
„peris  inopia,  quia  nos  pro  magnis  divitiis  paupertatem 
„elegimus,  et  ecce  magis  rehicet  in  isto."  Bon.  c.  VII. 
n.  6. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  2  2? 

Apoplitli.  XL.     Christi  pauperes    se  pauperioribiis 
subvenire  debere. 

E  Senis  redeimli  cum  pauper  quidam  seminudus  occur- 
reret,  ad  socium  conversus  dixit:  „Oportet,  frater,  ut 
„manlellum  hoc,  quod  super  habitum  porto,  reddamus  pau- 
jjperculo  isti,  nam  ipsius  est.  Mutuo  enim  ilhid  accepimus, 
„donec  pauperiorem  invenire  contingeret."  Socio  autem 
I  propter  sancti  patris  necessitatem  resistenti  iterum  ait:  .,Pro 
,  „furto  mihi  reputo  a  magno  cleemosynario  reputandum,  si 
„hoc,  quod  fero,  non  dedero  magis  egenti."  Bon.  cap. 
VIII.  n.  4. 

Apophtli.  XLI.     Religiosis   mendicantibus  superfliuim 
quaestum  fugiendum. 

Fratres  quantoties  hortabatur,  ut  inanes  discursus  et 
nimias  soHcitudines  in  acquirendis    vel  colHgendis    eleemo- 

1  synis  vitarent  et  omnino  quaestus  superfluos  abhorrerent , 
dicens:  „Fratres,  petite  tantum  victui  et  vestitui  necessaria. 
„Ego  de  me  fateor  et  gratias  ago  Deo,  quod  nunquam  fui 

i  „fur  aut  latro  clcemosynarum,  semper  enim  minus  accepi, 
„quam  me  contingerct,  ne  alii  pauperes  sua  sorte  frauda- 
„rcntur,   quia   contrarium   facere  semper  furtum  reputavi.'' 

Apophth.  XLIL     Eleemosynam  aliquando  oralione 
magis  meriloriam. 

Fratrem  Petrum  Calhaneiun,  tunc  fratrum  primicerium, 
rogavit,  ut  anui  cuidam,  duorum  fratrum  minorum  matri, 
eleemosynam  petenti  aUquid  erogaret.  Quo  respoudente 
nihil   domi  fuisse,    quod  elargiri  potuissct,  solumque  se  in 


S28  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

ecclesia  habuisse  testamentum  novum,  in  quo  fratres  lec- 
tiones  nocturnas  recitarent:  ^Da,"  inquit,  „huic  nostrae 
matri"  Cita  enim  fratrum  genitrices  appellabat)  „librum 
5,illum,  ut  illum  vendat  pro  sua  necessitate  relevanda;  credo 
„enim  firmiter,  plus  Deo  et  bcatae  Virgini  placiturum, 
„librum  hunc  huic  pauperi  erogare,  quam ,  ut  in  eo  lega- j 
„mus,  illum  nobis  reservare." 

Apophth.  XLIII.     Propter  Deum  potius,  quam  prop-i 
ter  mundum,  bona  opera  facienda. 

In  suae  conversionis  initio,  non  deposito  adhuc  habitu 
saeculari,  seipsum  accusans,  quod  erga  homines  propter 
mundi  gloriam  liberalissimus  fuerit,  et  firmiter  proponens, 
si  quae  sibi  remanerent^  in  pauperum  usus  deinceps  se  dis- 
pensurum,  ait:  „Oui  hucusque  non  pepercit  suniptui  et 
j,curialis  fuit  erga  amicos  propter  mundi  inanem  gloriam 
„et  favorem  transitorium,  aequum  est,  ut  modo  propter 
„Deum ,  qui  liberalissimus  est  retributor ,  eadem  erga  pau- 
„peres  utatur  liberahtate." 

Apoplith.  XLIV.     Sanctonim  festivitates    non  convi- 
viis,  sed  eorum  imitatione  celebrandas. 

Ad  adventum  cujusdam  provincialis  ministri  fratres  in 
conventu  Reatino  solito  melius  mensas  parantes  et  cibos 
aliquanto  abundantiores  in  die  Nativitatis  Christi  apponentes 
acriter  reprehendit  dicens :  „In  die  pauperis  Christi  a 
„paupertate  deviatis?  mementote,  quod  hodie  beata  Virgo 
„vix  habuit  panem  ad  manducandum,  et  mundi  dominus 
„pro  incunabulis  animalium  habuit  praesepe.  Pauperem 
j^matrem  imitamini,  vagientis  infantuli  recordamini." 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  Ifl.  d^O 

j 

Apophth.  XLV.     Magnum  esse  sanctonim  imperium. 
et  religiosis  populi  tumullum  esse  solicite  vitandum. 

Mortuo  beato  Petro  Cathaneo  cum  propter  ejus  sanc- 
titatem  et  crebra  miracula  catervatim  in  ecclesia  sanctae 
Mariae  de  Angelis  ad  ejus  sepulchrum,  non  sine  fratrum 
incommodo  et  quietis  silenliique  monastici  detrimento ,  un- 
dique  popuH  confluerent,  ad  ejus  tumulum  accedens  beatus 
pater  et  super  illum  stans  ait:  „Frater  Petre ,  qui  mihi  in 
^vita  promptissimam  praestitisti  obedientiam,  in  morte  humile 
„non  denegabis  obsequium.  Propter  te  fratrum  tuorum 
^religiosa  quies  perturbatur,  dum  a  tot  tantisque  populis 
„debitus  honor  tuo  corpori  exhibetur.  Per  sanctam  tibi 
^injungo  obedientiam ,  ne  plura  deinceps  perpetres  mira- 
„cula ,  ne ,  quod  in  Dei  et  sanctorum  ordinatur  honorem , 
„in  hujus  religiosae  aediculae  manifestius  vergat  detrimen- 
l„tum."  Mirabile  dictu!  Nullum  postea  defunctus  fecit  mi- 
raculum,  nec  populi  tumultus  amplius  venit  ad  sepulchrum. 

Apophth.  XLYI.     De  intolerahilitate  et  foeditate 

daemonis. 


Beato  fratri  Aegidio,  tertio  b.  patris  socio,  interroganti, 
n  aliquid  in  mundo  adeo  terribile  esset,  quod  ejus  aspec- 
um  fcrre  non  posset  aliquis  tanto  temporis  intervallo, 
[uanlo  Dominicam  orationem  posset  recitare ,  respondit : 
Adeo  intolerabilis  est  daemonis  aspectus,  quo  nihil  terri- 
bilius  aut  infestius  in  mundo  excogitari  potest,  quod  nec 
tantillum  temporis  eum  sustinere  quispiam  valcbit,  nisi  di- 
vino  fuerit  illustratus  praesidio."^ 


330  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Apophth.  XLVII.     Magis  in  Dei  benignitate,  quam 
pecuniae  thesauris  confidendum. 

Proceres  et  solemnes  nuntios  Assisinates  b.  patrem, 
gravi  et  ultima  infirmitate  laborantem,  e  Noceria,  ne  aUbi,* 
quam  apud  ipsos  moreretur,  reducentes  Assisium  et  apud 
Dei  virum  conquerentes,  quod  in  villa  Sarthiani,  in  qua  ad 
prandii  tempus  moram  protraxerunt ,  nihil  venale  reperis 
sent,  reprehendit  dicens:  „Nihil  comedendum  invenitis, 
„quia  plus  in  muscis  vestris"  (hoc  nomine  vocabat  dena- 
rios3,  „quam  in  Domino  confiditis.  Sed  revertimini  pei 
„domos,  quas  circuistis,  et  amorem  Dei  offerentes  pro  pretio 
„humiliter  eleemosynam  postulate."  Quod  cum  ad  sancti 
patris  mandatum  humiliter  facerent,  evenit,  ut  inopiam. 
quam  illorum  pecunia  relevare  non  poterat,  Francisci  pau- 
peries  opulenta  suppleret.     Bon.  c.  VII.  n.  9. 

Apophth.  XLVIII.      Sanctos   mortem  non   timere   e1 
aequaliter  in  morte  ac  vita  laetari. 

Paucis  diebus  ante  eius  obitum  medicum  percontatus 
est,  quid  sibi  de  infirmitate,  qua  laborabat,  videretur.  Cui 
timide  respondenti:  Bene  tibi  erit  per  Dei  misericordiam ., 
hilari  ac  intrepido  animo  inquit  beatus  pater:  „Dic  mihi,"! 
inquam,  „clare,  quid  tibi  videtur?  noli  timere,  quoniam  per 
„Dei  gratiam  corculus  non  sum,  ut  mortem  timeam;  coope 
^rante  enim  Spiritus  sani^ti  gratia  ita  Domino  meo  unitu 
„adhaereo,  ut  nec  de  morte  moestus  tristabor  nec  de  lon- 
„giori  vita  magis  gaudebo;  aequalis  mihi  erit  in  morte  ac 
„in  vita  laetitia."  « 


S.  Franciscl  Assisiatis  opcrum  pars  III.  331 

Apoplith.  XLIX.     Sanctos  in  tribulationibus  Dei 
voluntati  conformari. 

Cum  in  eadem  infirmitate  ad  finem  vitae  gravius  solito 
dolorum  mullorum  urgeretur  aculeis,  compatiens  ei  quidam 
simplex  ac  dcA^olus  frater  ait:  Ora  Deum,  frater,  ut  mitius 
tecum  agat,  manum  enim  suam  plus  debito  super  te  gravare 
videtur.  Qiio  audito  vir  sanctus  cum  ejulatu  exclamans  ait : 
„Nisi  jam  dudum  simplicem  in  te  cognovissem  puritatem , 
utuum  ex  nunc  utique  abhorrerem  consorlium,  qui  divina 
ucirca  me  ausus  fueris  irrepreliensibilia  judicare  judicia. 
,Majora  mereor  tormenta,  plura  ad  Dei  nulum  libenlissime 
,patiar  flagella."     Bon.  c.  XIV.  n.  2. 

Apophth.  L.     Magna  perfectis  viris  consolatio  ex 
meditatione  Dominicae  passionis. 

Cum  diuturnis  gravaretur  languoribus,  interrogatus  a 
uodam,  quare,  ut  suos  relevaret  dolores,  non  juberet  ali- 
uando  quidquam  sibi  legi,  quod  languentem  recrearet  ani- 
mm,  rcspondit:  „Nihil  mihi  tam  delectabile,  quam  vitae  et 
passionis  Dominicae  memoria,  quae  mihi  frequens  est  et 
quotidana,  nec  ad  fmem  usque  mundi,  si  vixissem,  alia 
indifferem  lectione." 


.pophth.  LL     PIus  esse  lucri  in  \Mtnperiis  perpessis, 
quam  in  oblatis  honoribus. 

Dum  in  quodam  castro  multi  sancto  viro  exhiberenlur 
mores,  dixit  socio:  „Abeamus  hinc,  nihil  enim  hic  lucra- 
Mur,  dum  honoramur;  ibi  est  nostrum  lucrum,  ubi  vitu- 
leramur  et  vilipendimur." 


833  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Apophth.  LII.     Tentationibus  Dei   servos  reddi 

fortiores. 

Dixit  ei  quidam  ex  fratribus,  daemoniacam  puellair 
revelasse,  licet  invitam,  multa  daemonum  agmina  contn 
eum  conspirasse,  ut  suo  gradu  et  virtute  eum  dejicerent, 
quem  infensum  sibi  dicerent  hostem.  Respondit  intrepidus 
„Modo  fortior  sum." 

Apophth.  LIII.     Non  facile  disputari  posse  de  fide 

cum  ethnicis. 

Cum  in  Aegypto  praedicaret,  dixit  ei  Soldanus,  ut  dis- 
putaret  de  fide  cum  sacerdotibus  suis.  Respondit  secun- 
dum  rationem  naturalem  de  fide  disputari  non  posse 
quia  supra  rationem  esset ,  nec  per  Scripturam ,  quia  illari 
non  reciperent  sacerdotes.  „Fiat  autem,''  inquit,  „rogus 
„et  ego  in  fidei  nostrae  testimonium  me  ardentibus  tradan' 
„flammis,  ut,  dum  non  laedar,  fidei  veritas  appareat." 

Apophth.  LIV.     Fugienda  hypocrisis. 

Infirmum  stomachum  dolenti  suasit  guardianus,  ut  su! 
lacera  tunica  permitteret  consui  pellem  vulpinam,  respondil 
se  ea  conditione  id  permissurum,  dummodo  exterius  in  om 
nium  conspectu  supersueretur  alia  ejusdem  mensurae  pellis 
quae  latentem  indicaret,  ut  omnibus  innotesceret  aliquantul. 
illa,  quam  admisisset ,  mollities ,  et  sub  hispida  veste  blan 
dam  scirent  latuisse  pelliculam. 

Apophth.    LV.     Aliquando  neganda  etiam  justa,  ut 
injustorum  supprimatur  desiderium. 

Cuidam  imperito  tironi  petenti  facultatem  retinendi  apu 
se  psalterium ,    saeprus  negando  repulit  a  se  subdens  hae 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  338 

verba  in  postrema  repulsa:  „Fili,  psaltcrii  utendi  facultate 
„obtenta  concupisces  etiam  breviarium  et  alios  libros  ad 
^discendum  et,  ubi  didiceris  aliquid,  voles  in  cathedra  sedere 
^tanquam  magnus  theologus  aut  praelatus  et  jubebis  fratrem 
„luum  ad  te  deferre  breviarium."  Quibus  dictis  magno 
cum  spiritus  fervore  caput  sibi  aspersit  saepius  cinere  di- 
cens:     «Ego  breviarium?     Ego  breviarium?'' 

Apophth.  LVI.     Perferenda  patienter  peccatorum 
supplicia  in  hoc  saeculo. 

Vapulavit  aliquando  a  daemonibus  variasque  pertulit 
molestias,  quibus  nihil  fractus  spiritu  vehementi  dixit  fer- 
vore:  „0  Domine ,  tibi  gratias  habeo  ob  immensum  tuum 
^erga  me  amorem  et  charitatem,  quam  et  nunc  clarius  ma- 
„nifestas ;   punis  namque   peccata  in  hac  vita,  ut  condones 

,in  futura.  Ego ,  quod  ad  me  attinet ,  prompto  animo 
^adsum,  ut  alacriter  sustineam  quamcunque  tribulationem  et 

,poenam,  quam  divinae  tuae  majestati  mihi  placuerit  infligere 
„propter  mea  peccata." 

Apophth.  LVII.     Ex  spe  gloriae  sua\is  tolerantia 

passionum. 

Interrogatus,  quomodo  tam  magnos  oculorum  et  totius 
corporis  cruciatus  adeo  hilari  et  constanti  animo  perferret, 
respondit :  „Tanta  est  gloria,  quam  expeclo.  ut  onmis  me 
„poena  delectet,  onmis  morbus,  humiliatio  omnis,  pcrsecutio 
„omnis,  mortiiicatio  onmis.'' 


33-1  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Familiaria  quaedam  colloquia 
beati  Francisci. 

„Distmxi,"  aitUaddingus,  „sul)  lioc  titulo  sequentcs  scntcntias 

„a  superioril)us ,  quia  succinctum  apoplithc^niatum  moduni 

„cxccdunt,  ct  fcrc  omncs  in  familiaribus  collocutionibus 

„intcr  amicos  protulcrat," 

COLLOQUIUM  I. 

Maiisuetudiiie  et  patientia  magnorum    emolliendam 

duritiam. 

Perveniens  quondam  b.  pater  ad  civitatem  Imolenseir 
urbis  episcopum  addiit  humiliterque  poposcit,  ut  cum  illiuj 
beneplacito  posset  populum  ad  audiendum  Dei  verbum  con- 
vocare.  Cui  episcopus  dure  respondens  ait:  Sufficit,  fra- 
ter,  quod  ego  praedicem  populo  meo.  Inclinavit  caput  vere 
liumilis  et  foras  egressiis  post  modicum  tempus  denuo  re- 
gressus  episcopum  convenit.  A  quo  cum  episcopus  quas 
turbatus  requireret,  quid  iterato  petere  vellet,  liumili  tan 
corde,  quam  voce  respondit:  „Domine,  si  pater  fdium  unc 
„pepulerit  ostio,  alio  sibi  reintrandum  est."  Qua  liumilitatc 
victus  episcopus  alacri  vultu  eum  amplexus  est  dicens: 
Tu  et  omnes  fratres.  tui  de  caetero  in  episcopatu  meo  ge- 
nerali  mea  licentia  praedicate,  ciuia  illud  humilitas  tua  sancti! 
promeruit.     Bon.  c.  VL  n.  9. 

COLLOQUIUM  IL 

Minores  niliil  ex  bonis  novitiorum  debere  sibi 

reservare. 

Cum  in  loco  S.  3Iariae  de  Portiuncula  tanta  essel 
inopia,  ut  non  posset  hospitibus  supervenientibus  secunduin 


S.  Francisci  Assisicitis  opernm  pars  III.  235 

necessitatis  cxigentiam  provideri,   adiit   virum   Dei  vicarius 

suus   allegans    penuriam    fratrum  et  petens ,    ut  intrantium 

novitiorum  res  aliquas  reservare  liceret,  ad  quas  e.xpenden- 

das  recurrere  possent  fratres  tempore  opportuno.     Ad  quem 

yir  sanctus  superni  consilii  non  ignarus :     „Absit,"    inquit, 

La  nobis ,  frater  charissime,   ut   pro   quovis   homine   impie 

^agamus  in  regulam.     Malo  te  altare  Virginis  gloriosae  nu- 

„dare,  cum  necessilas  id  postulaverit,  quam  contra  pauper- 

tatis  votum  et  regulae  observantiam  vel  evangelii  profes- 

„sionem  aliquid  vel  modicum  attentare.     Gratius   enim   ha- 

bebit    beata   Virgo,    sancti    evangelii    obscrvato    perfecte 

consilio  suum  altare  detegi ,   quam   altari   suo  ornato  fdio 

suo  promissum  consilium  praetermitti."     Bon.  c.  VII.  n.  4. 

COLLOQUIUM  m. 
Superflua  aedificia  non  decere    fratres  minores. 

Idem  sancti  patris  vicarius  frater  Petrus  Cataneus  do- 

nunculam*  quandum  conslrui    fccit   ad   commodiorem   divini 

)fficii  psahnodiam  et  fratrum  hospitum,   in    magna  multitu- 

ine  quolidie  adventantium,  majorem  tranquillitatem  et  quie- 

em.     Cui  beatus  pater  veluti    aliquanlulum  succensens  ait: 

Frater,  locus  iste  forma  est  et  exemplum  totius  religionis. 

Mallom  ergo,  quod  incolae  hujus  aediculae  pro  Dei  amore 

tribulationes  tolerent  et  incommoda,  ut  alii,  qui  huc  veniunt, 

reportent  bonum  exemplum  pauperlatis,   quam  quod  plura 

conslruerent  aedificia,    ne  hospites  ad  monasleria  sua  rc- 

,deuntes   magnas   aedihcent   domos    dicentes :     In   loco    b. 

iMariae   de  Portiuncula,   qui  primus   totius   ordinis   est   et 

,caput,  plura  sunt  aedificia,  quare  ad  illius  exemplum  nulla 

erit  praevaricalio  pauperlatis,  si   talia   etiam  et  in  noslris 

construanms." 


SSe  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 

COLLOQUIUM  IV. 
Bonorura  omnium  laudem  in  Deum  referendam. 

In  civitate  Interamnensi  concionem  episcopo  praesentc 
habuit  ad  populum,  quae  tanti  eloquii,  tantae  doctrinae  e 
mysteriorum  antistiti  visa  est,  ut,  postquam  e  suggestc 
descenderit  liumilis  praedicator,  ad  populum  surgeret  epis- 
copus  dicens:  Laudate  non  modicum  Dominum ,  qui  tants 
bona  per  os  despecti  pauperis  vos  docuerit,  sua  mysterij 
revelaverit ,  praemium  virtutum  proposuerit  et  poenas  pec- 
catis  dignas  statuerit.  Cavete  vobis  et  a  peccatis ;  faciendi 
et  fugienda  per  hunc  pauperem  ipse  Dominus  hodie  osten- 
dit.  Ad  cujus  pedes  procidens  beatus  pater  ait :  „In  ve- 
„ritate  dico  vobis,  domine  episcope,  nulhim  tantum  mih 
„concessisse  honorem,  sicut  tu  hodie;  alii  sanctum,  ah: 
^beatum  me  in  Dei  operibus  proclamant,  mihi,  non  Deo 
,,honorem  et  gloriam  tribuentes,  sed  tu  hodie  pro  tua  sa- 
„pientia  vere  me  honorasti,  Deo,  quae  sua  sunt,  laudem  e 
„gloriam  tribuens,  pretiosum  a  vili  seperasti,  Deo  sapien- 
„tiam  et  virtutem,  mihi  inscitiam  et  vihtatem  appropriasti.'^ 

COLLOQUIUM  V. 

Dei  fatuos  potiores  mundi  sapientibus. 

J 
Propter     suggestionem     quorundam    fratrum    laxiori!" 

vitae    habenas    desiderantium   Ugolinus   cardinahs  Ostiensi^ 

beatum  patrem  rogavit,   ut   doctorum   et  prudentium   quo- 

rundam  sui  ordinis  patrum    consiUis   in   regulae   praecepti.' 

mitigandis    acquiesceret   vel   unam    ex  antiquis  Augustini , 

Benedicti  vel  Basilii  institutis  pro  se  et  fratribus  suis    ser-i 

vandam  eligeret.     Ad  quem  nuUa  verba  habuit    evangelid 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  339 

latus  zelator,  sed  fralribus  ad  capitulum  convocatis  coram 

pso  cardinale  magno  spiritus   fervore   ait:     „Fratres    mei, 

,fratres  mei,  Dominus  vocavit  me  per  viam  simplicitatis  et 

,humililalis  et  hanc  mihi  pro  me  et  pro  illis,  qui  mihi  vo- 

,lunt  adhaerere  et  imitari,  in  virtute  ostendit.     Nolo  igitur, 

,quod  mihi  nominetis  servandam  regulam  beati   Benedicti, 

,Basilii  aut  alius  cujusvis  praeter  illam,   quam   mihi  divina 

\misericordia  donavit  et  ostendit.     Ipse  Dominus  dixit  mihi 

^se  velle  me   suum   fatuellum   esse   in   hoc   mundo   et   me 

imeosque     nolle     per    aliam    viam    ducere    ad    coelestem 

patriam,   quam  per  istam,  quae,   licet  hominibus  stultitia 

videatur,  apud  Deum  tamen  pro  magna  reputatur  sapien- 

tia.     Timeo,  ne  vestra  sapientia  et  scientia  posthac    vobis 

convertalur  in  ignorantium  et  confusionem."     Qme  verba 

am  magnum  cardinali  et  fratribus  timorem  incusserunt ,  ut 

d  cjus  pedcs  projecti   de    petitione    sua  veniam  humiliter 

fnploraverint. 

COLLOQUIUM  VL 

illeemosyiias  pauperibus  Chrisli    praefereiidas   domi- 
norum  conviviis. 

Invitatus  ab  eodem  Ugolino  ad  prandium  acquievit; 
ed  dum  mcnsa  sterneretur,  clam  exiens  aliqua  frustilla 
anis  petiit  ostialim.  Qmc^  ut  rediit  et  ad  mensam  cum 
ardinali  scdit,  in  convivio  apposuit  et  inter  assidentes  et 
ssistentes,  tanquam  si  lautum  aliquod  ferculum  oiTerret, 
ivisit,  ex  quibus  ipse  libentius,  quam  de  opiparis  dapibus, 
omedit.  Ad  hacc  omnia  nobilis  hospes  modcsto  rubore 
erfusus  propter  discumbentes  et  invitatos  conticuit.  Sed 
t  mensa  ahlata  cst ,  scorsim  vocans ,  quem  palam  repre- 
endere  erubuit,  clam   ita   familiaritcr   alloqui   non   timuit: 


338  S.  Francisci  Assisiatis  opernm  pars  III. 

Quare,  amabo,  hujusmodi  rem  perpetrasti?  Magnam  mihi| 
injuriam  irrogasti,  mensam,  ad  quam  te  invitavi,  micis  pa-[ 
nis  hinc  inde  asportatis  inhonorasti;  me  ita  te  fecisse  certe 
pudet.  Cui  beatus  pater:  „Imo,  domine,  magno  te  honore 
5,affeci,  dum  majorem  Dominum  honoravi.  Me  fratrum 
„meorum  formam  et  exemplum  esse  decet,  et  eo  magis, 
„quo  certius  scio,  quod  in  hac  religione  sunt  et  erunt 
„muUi  fratres  minores  nomine  et  opere,  qui  propter  amorem 
„Domini  Dei  et  ex  Spiritus  sancti  unctione,  quae  docebit 
„eos,  in  omnibus  humiliabuntur  ad  plenam  humihtatem^ 
„subjectionem  et  servitium  fratrum  suorum.  E  contrario 
„alii  sunt  et  erunt,  qui  aut  propter  verecundiam  aut  malam 
^consuetudinem  dedignantur  et  nolunt  se  humilare  aut  de- 
„clinare  ad  eleemosynas  petendum  et  hujusmodi  opera  facere 
„servilia.  Propter  quod  oportet  me  docere  eos,  qui  sunl 
„et  erunt  in  religione,  ut  in  hoc  saeculo  et  in  futuro  in- 
^excusabiles  sint  coram  Deo.  Invitatus  itaque  apud  vos 
„aut  alios  quoscunque  dominos  nolo  verecundari  ire  pro 
„eleemosynis,  imo  magnam  hoc  reputo  nobilitatem  et  rega-' 
^lem  judico  esse  dignitatem  et  in  honorem  vergere  illius, 
„qui,  cum  omnium  Dominus  esset,  pro  nobis  fieri  voluit 
„omnium  servus  ,  et,  cum  ingloriosa  majestate  sua  omni- 
„bus  abundaret,  in  ncrstra  humanitate  despectus  et  pauper 
„cunctis  indigebat.  Volo  ergo,  quod  fratres  omnes  prae- 
„sentes  et  futuri  aperte  sciant,  quod  pro  magna  corporis 
„et  animae  consolatione  habeo,  quando  ad  pauperum  men- 
„sam  sedeo,  et  majori  circumdor  gaudio,  quando  ante  me 
5,video  positas  in  mensa  pauperculas  eleemosynas,  quae 
„acquiruntur  pro  amoreDei  ostiatim,  quam  cum  advestrani 
„vel  aliorum  mensam  lautis  dapibus  et  opiparis  ferculis 
„praeparatam  invitatus  et  quasi  invitus  discumbo.  Panis 
„enim  eleemosyna  panis  est  sanctus  et  benedictus,  quem 
„sanctificat  laus  et  amor  Omnipotentis.     Cum   enim  frater 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  339 

„elcemosynam  petit,  prius  dicit:  Laudatus  et  benedictus 
„sit  Dominus  Deus,  postea  addit:  Facite  nobis  eleemosy- 
„nam  pro  amore  Domini  Dei.  Laus  panem  sanctificat  et 
„amor  Domini  bencdicit."  Quibus  verbis  in  lacrymas  ex 
[levotione  ortas  prorumpens  cardinalis:  Fili,  inquit,  fdi  mi, 
fac,  quod  bonum  est  in  oculis  tuis,  Dominus  enim  tecum 
est,  et  tu  cum  ipso. 

COLLOQUIUM  m 

Miiiores  in  sua  vocatione  liumili  debere  manere. 

Eidem  requirenti,  num  beato  patri  placeret,  quod  fra- 
res  minores  promoverentur  ad  ecclesiasticas  dignitates, 
nagnam  universae  ecclesiae  promittenti  utilitatem,  si  homi- 
les  tanta  sanctitate  decoros  et  virtutum  decore  conspicuos 
id  praecipua  sua  gubernacula  eveheret:  „Domine,"  ait  vir 
)ei,  „minores  ideo  vocati  sunt  fratres  mei,  ut  majores 
,fieri  non  pracsumant.  Si  vultis,  ut  faciant  fructum  in 
.ecclesia  Dei,  tenetc  illos  et  conservate  in  statu  suae  vo- 
,cationis  et  ad  praelationes  ecclesiasticas  nullatenus  ascen- 
dere  facialis."     Bon.  c.  VL  n.  6. 

COLLOQUIUM  YIII. 

Praelatos  dedecere  yentri  indulgere   aul  Laulis  uti 

cibis. 

Unus  ex  sociis  eum  interrogavit,  cur  non  mitius  secum 
geret  et  corpus  tcncllum  et  poenitcntiae  rigore  paene 
lorluum  lanla  rigiditate  et  abslinentia  afnigeret,  rogavitque, 
t  deinceps  permitleret  mcliora  cibaria  sibi  pracparari.  Ad 
uem  vere  poenitens  et  praelatorum  exemplum  ait :  „Bene 
faleor,    frater,   quod   corpori   meo  plura  nccessaria  sunt. 


340  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

jjHec  omnia,  quibus  indiget,  semper  illi  ministro.  Meminij 
„namque  me  positum  a  Domino  in  multorum  formam  eti 
,,exemplum.  Nolo  ergo  lautioribus  nec  abundantioribus 
„cibis  uti,  sed  paucis  et  pauperculis  vesci,  et  in  omnibus, 
quae  ad  vitam  opus  sunt ,  iis  solummodo  gaudeo  et  delec- 
tor,  quae  sanctam  redolent  paupertatem;  alia  vero  quae- 
cunque  sumptuosa  et  delicata  penitus  abhorreo. 

COLLOQUIUM  rx. 

Regulam   minorum  non  a  b.  Francisco   compositam. 
sed  a  Deo  desuper  esse  concessam. 

Honorio  tertio  summo  pontifici ,  qui  regulam  minorum 
octavo  sui  pontificatus  anno  sub  bulla  confirmavit,  aliqua 
ejusdem  instituti  praecepta  dura  nimis  et  humanae  infirmi- 
tati  graviora  visa  sunt.  Beatum  ergo  patrem  hortatus  est, 
ut  quaedam  mitigaret ,  quaedam  mutaret,  alia  vero  omnino 
tolleret.  Cui  beatus  legislator:  «Ego,  beatissime  pater, 
„praecepta  aut  verba  illa  in  regula  non  posui,  sed  Christus, 
„qui  omnia  utilia  et  necessaria  saluti  animarum  ac  fratrum 
„et  bono  statui  et  conservationi  religionis  melius  omnibus 
„novit,  cuique  omnia,  quae  ventura  sunt  in  ecclesia  et 
„religione  nostra,  praesentia  sunt  et  patent.  Non  ergo 
„debeo  nec  possum  Christi  verba  mutare  aut  omnino  abo- 
„lere." 

COLLOQUIUM  X. 

Ad  magnum  ecclesiae  profectum  varias  in  ea 
florere  religiones. 

Obviam  se  habuere  in  urbe  vir  Dei    et  beatus  pater 
noster   Dominicus    praedicatorum    patriarcha     et    fundator 


S.  Francisci  Assisialis  operuni  pars  III.  2411 

inclytus.     Quibus  seria   quaedam   ad   animarum  salutem   et 

plurima  ad  ecclcsiae  catholicae  emolumentum   et  pacem  se- 

cum    proponentihus    et    disponentibus,     ait    praedicatorum 

magnus  illc  decor  ad  socium  et  amicum  suum  Franciscum: 

Frater  charissime,  propter  magnam  meam  tecum  necessitu- 

dinem,    praecordialem    erga  fdios    tuos    amorem    et    pacis 

fralernitatisque    inter   tuos    et   meos    stabilitatem    utrosque 

gauderem  sub   una    religione    militare,   ut,     quos    patrum 

firmus     amor     ita     conjunxit ,     religionis     aut    vitae    dis- 

paritas  non   dissolvat.     Cui   summa   humilitate   Franciscus : 

LDivinae  est    voluntatis,  amantissime   frater,    quod   factum 

est ,  ab  eaque  ordinatum  est  diversas  a  nobis  fnndari  re- 

ligiones ,  ut  in  utriusque  varietate ,  praeceptorum  diversi- 

tate,  illorum  rigore  et  horum  Icnitate  varietati  subveniatur 

humanae  infirmitatis  et  quibus  haec  non  placent,   illa  non 

displiceant,    quibus  una  dura  vidctur,   altera  lenior  appa- 

reat,   et  sic  non   unius   religionis    angustiis  Deus  animas 

,perdat,  sed  alterius  capacitate  lucretur." 

COLLOQUIUM  XL  * 

Dei  servos  qiio  sanctiores,  eo  hiimiliores. 

Beatus  frater  Pacificus,  cum  in  comitatu  viri  Dei  esset 
it  una  cum  ipso  in  ecclesia  s.  Petri  de  Bonario  prope  Tre- 
m\n  ferventi  oraret  affectu,  in  ecstasi  factus  vidit  inter 
inultas  in  coelo  sedes  unam  caeteris  digniorem,  prctiosis 
)rnatam  lapidibus  et  omni  gloria  refulgentem.^  Miratus 
ntra  se  praecelsi  throni  rcfulgentiam  anxia  coepit  cogi- 
atione  perquircre,  quis  ad  illum  dcberct  assumi?  Ita 
tupefactus  audivit  voccm  dicentem  sibi :  Sedes  ista  unius 
le  ruentibus  fuit  ct  nunc  humili  servatur  Francisco.  Re- 
^ersus  denuun  fraler  ad  se  ab  orationis  c.xcessu  virum  bea- 
um  ex  ecclesia  exeuntem  solito  fuit  more  secutus.  Cum- 
[ue  incedentes  per  viam  de    Deo   invicem    colloquerentur , 

11 


2  4125  S.  Fmncisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

frater  ille ,  visionis  siiae  non  immemor,  solerter  ab  eo 
quaesivit,  quid  de  seipso  sentiret?  Ad  quem  humiliter  Christi 
servus  :  „Videor,"  ait ,  „mihi  maximus  peccatorum."  Cui 
cum  frater  dixisset  ex  adverso:  Hoc  non  potes,  pater,  sana 
conscientia  dicere  nec  sentire,  subjunxit:  „Si  quantum- 
„cunque  sceleratum  hominem  tanta  fuisset  Christus  miseri- 
„cordia  prosecutus,  arbitror  sane,  quod  multo ,  quam  ego, 
„Deo  gratior  esset."     Bon.  c.  VI.  n.  7. 

COLLOQUIUM  XIL 
Omnia  bona  sanctorimi  a  Deo    proA^enire  in  eumquei 

esse  referenda. 

Beatus  frater  Massaeus ,  unus  ex  beati  patris  disci- 
pulis,  secum  haesitans  et  fluctuans,  an  ex  honore,  quo 
virum  Dei  cuncti  populi  et  principes  prosequebantur,  ali- 
quantisper  superbiret,  et  humilitatis  paternae  experientiam 
faciens  exeuntem  e  silva  quadam,  in  qua  per  aliquot  dies 
oravit ,  magna  hominum  multitudine  comitatum  magna  voce 
veluti  admirabundus  interrogavit:  Unde  hoc  tibi?  unde  hoc 
tibi?  unde  hoc  tibi?  Respondit  pater:  „Ouid?"  Cui  ille: 
Quod  totus  mundus  te  venerari,  te  sectari,  imitari  et  sequi 
videatur,  omnes  te  audire  desiderant,  te  videre  cupiunt, 
tibi  obedire  festinant.  Unde  hoc?  Tu  non  es  pulcher  aut 
decorus,  satis  modica  lucet  in  te  sapientia  aut  scientia, 
tenui  viges  nobilitate.  Unde  ergo,  quod  totus  mundus  ad 
te  veniat  et  post  te  vadat?  Qme  ut  audivit  humillimus  Dei 
servus,  erectis  per  modicum  tempus  oculis  in  coelum  et 
raente  elevata  in  Deum  et  veluti  ex  raptu  quodam  in  se 
reversus  utroque  poplite  in  terram  defixo  et  oculis  iterum 
ad  coelum  elevatis  liberalissimo  bonorum  omnium  largitori 
gratias  agens  impetuoso  spiritus  fervore  ait  ad  discipulum : 
„Vis  scire ,  unde  hoc  mihi?  vis  scire,  unde  hoc  mihi?  et 
,,certo  scire,   unde  hoc  mihi?     Hoc  mihi    ex  oculis  illis 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  343 

„sanctissimis  Dei  omnipotenlis,  qui  aeque  pellucide  bonos 
„contemplantur  et  malos,  provenire  cognoscas.  Sanctissimi 
„namque  illi  Dei  oculi  nullum  viderunt  me  majorem  pecca- 
„torem  in  terris,  inter  homines  insipientiorem  aut  in  crea- 
„turis  viliorem,  et  ideo  me  tanquam  instrumentum  assump- 
„sit  el  prae  caeteris  elegit  ad  aggrediendum  et  consum- 
„mandum  mirabile  opus  in  terris.  Stulta  namque  mundi 
„semper  elegit  Deus,  ut  confundat  sapientes,  et  ignobilia 
„et  contemptibilia  et  infirma  mundi,  ut  firma  destrueret, 
t„nobiles  et  magnates  confundal,  ut  sublimitas  virtutis  sit 
„ex  Deo,  non  ex  creatura,  sed  qui  gloriatur,  in  Domino 
„glorietur,  ut  soli  Deo  sit  gloria  sempiterna.''  Quibus 
auditis  ad  magistri  pedes  discipulus  procidit  et  ex  verbo- 
rum  humilitate  animi  submissionem  certo  comperiit. 

COLLOQUIUM  XIII. 

Querilur,  quod  quidam  ex  sua  religione  praelati 

aliena  vestigia  imitentur.  « 

Postquam  b.  pater  generalatus  officio  renuntiavit,  fra- 

ter    quidam   devotus    et  simplex,    moerens   et  senliens   se 

aliosque   patres   a   tanti  patris  cura   absolvi   et   protectione 

destitui,   lugubri  voce   illum    affatus  est  dicens:     Oiianlum 

^mihi  et   confralribus  meis   insit   moeroris   et    tristiliae,   tu 

ibone  pater,  si  palrem  fas  sit  vocare ,  qui  filios  a  sua  cura 

repulerit,  ipse  judicare  poteris.     Unde  hoc,  oro  te,  ut,  quos 

Deo  solicito  amore  pcpereris ,  modo  lanquam  alienos  alteri 

jnutriendos  conmiisoris?     Tuorum  itcrum  suscipe  curam  na- 

torum  et  perfice  in  eis  sanctae  religionis  studium ,    ne  sub 

aliorum  remissione  tepescat,  quod  sub  tua  solicitudine  tan- 

topcre  fervebat.     Cui   b.    pater  rcspondit:     „Fili   mi,   cgo 

^fratres  meos,  quantum  possum,  diligo,  quos  ut  meos  pro- 

^prios  natos  in  dies  magis  diligerem,  si  illi  patris,  non  aliena 


I 


H- 


3414  S.  Francisci  Assisialis  operuni  pars  III. 

„sibi  proponerent  imitanda  vestigia,  nec  alienos  potero  jii- 
,,dicare,  dum  illis  placuerit  me  pro  patre  suo  reputare. 
„Sed  sunt  quidam  de  numero  praelatorum,  qui,  dum  anti-: 
..quorum  eis  exempla  proponunt,  alia  consulunt  et  alio  du- 
,,cunt  et  trahunt,  mea  praecepta  flocci  pendunt  et  salutaria 
„monila  contemnunt.  Qme  vero  modo  faciunt,  si  bene,  si 
„perperam  consulant,  ipsarum  rerum  exitus  et  temporis 
„decursus  comprobabunt.  Vae  tamen  illis  praelatis,  qui 
„mihi  sunt  contrarii,  quos  Dei  vokmtati  repugnare  liquido 
„mihi  constat,  licet  invitus  quibusdam  condescendam.  Do 
,,lor  mihi  est  et  afflictio  magna,  frater,  quod  ea,  quae  per 
..magnum  orationis  et  meditationis  laborem  a  Domino  peij 
,,suam  misericordiam  obtinui,  et  quae  in  magnam  totiu 
„religionis  et  fratrum  praesentium  et  fulurorum  utilitatem 
„redundant,  quidam  ex  superioribus  auctoritate  sua  et  mun- 
„danae  scientiae  providentia  evertere  conantur  dicentes:  Ist^ 
„sunt  tenenda,  quae  ego  contemnenda  puto,  et  quae  ser 
„vare  jubeo,  tanquam  inania  et  negligenda  despiciunt.'' 


COLLOQUIUM  Xiy. 

Religiosos  humilitate  magis,  quam  patientia  praelato- 

rum  sibi  animos  conciliare    et  exemplo  sanctimoniai 

magis  ,  quani  immunitatis  privilegiis  in  ecclesia 

proficere. 

Ex  fratrihiTS ,  quos  binos  in  omnem  terrae  regionei 
ex  comitiis  generaUbus  Assisii,  ubi  supra  quinque  milha 
omnibus  provinciis  convenere,  ad  disseminandum  Dei  ver 
bum  transmisit,  quidam  cum  moerore  redeuntes  apud  eurj 
conquesti  sunt,  quod  ab  aliquibus  episcopis  repulsi  in  eoi 
rum  dioecesibus  praedicare  non  potuerint,  dicentes:  Pater 
ad  terras,  quas  assignasti,  transivimus ,  mandatis  tuis  obe 
divimus,  votis  tamen  non  satisfecimus  nec  pro  voto  populi 


S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III.  S45 

profecimus;  plurcs  enim  pontificcs  e  dioccesibus  suis  nos 
pepulerunt  et  quidem,  ut  pauperibus  saepe  contingit,  tan- 
quam  ignotos  et  suspectos  non  modicis  injuriis  affecerunt. 
Impetra  ergo ,  pater ,  a  summo  omnium  pontifice  licentiam 
et  privilegium,  ut  ubique  terrarum,  licet  episcopi  contradi- 
cant,  praedicare  valeamus.  Quos  beatus  pater  pie  incre- 
pans  ait:  „0  fratres  mei,  Dei  voluntatem  ignoratis  et  mihi 
„insipienter  auferrc  vultis  mundi  victoriam.  Vult  enim  Do- 
^minus  Jesus  Christus,  ut  mundum  in  profunda  subjectione 
„et  humilitate  vincam  et  magno  opere  omnes  animas  ad 
„ipsum  traham  per  humilitatis  exemplum.  Fratres  mei, 
„omnes  verbo  convertctis,  si  omnibus  factis  vos  humiliatis. 
y^Qni  vos  impie  persequuntur,  vestra  probata  patientia  con- 
„vertentur  ad  Chrislum  et  vestrorum  salagent  pedum  ves- 
„tigia  osculari.  Nec  tantum  debeo  velle  desiderare  sub 
„spe  salutis  aliorum  libertatem  habere,  quod  ego  velim 
^profundam  humilitatem,  quae  statui  meo  competit,  e  medio 
„toIlere,  quia  in  hoc  et  ego  in  virtute  proficio,  et  populus 
„in  virtute  firmatur.  Decet  ergo  prius  per  sanctam  humi- 
„Htatem  et  reverentiam  populorum  convertere  praelatos,  ut 
„conversi  videant  et  ament  vitam  vestram  laudabilem  et 
„reverentiam  ipsis  exhibitam.  Ipsi  tunc  rogabunt  vos,  ut 
^populo  praedicelis,  et  omnes  vestris  interessc  jubebunt 
„concionibus.  Plura  pracstabit  humilitas,  quam  possit  elar- 
„giri  privilcgium.  Si  vos  vero  humiles  viderint  et  omnino 
„ab  avaritia  alicnos  judicaverint  ecclcsiarum  praelati,  popu- 
„hunque  induxeritis,  ut  ecclcsiis  jura  sua  neddant,  ipsi  vos 
„rogabunt,  ut  saluli  populi  provideatis  et  omnium  confes- 
„sioncs  audialis,  licet  de  hoc  parum  vos  curare  desiderem; 
„nam  qui  ad  Dominum  convertcnlur  et  sua  piacula  deplo- 
„rant,  multos  invcnicnt,  quibus  sua  peccata  revelcnt.  IIoc 
„modo  episcopos  ct  praehitos  facile  vincetis.'^ 


S-16  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

COLLOQUIUM  XV. 
Quales  deceat  esse,  qui  lilleris  el  studio  incumbunt. 

Audientes  quidam  ex  sociis  Lutetiae  Parisiorum  docto- 
res  quamplures  aliosque  multos  in  Germaniae ,  Italiae  et 
Galliarum  plagis  minorum  habitum  sumpsisse  interrogave- 
runt  beatum  patrem ,  an  sibi  placeret ,  quod  fratres  sacrae 
Scripturae  studio  intenderent.  Quibus  ait :  „Mihi  quidem 
„placet,  dum  tamen  Christi  exemplo,  qui  magis  orasse  le- 
„gitur,  quam  legisse,  orationis  studium  non  omittant.  Nec 
„tantum  studeant,  ut  sciant,  qualiter  debeant  loqui ,  sed  ut 
„audita  faciant  et,  cum  fecerint,  aliis  facienda  proponant, 
„VoIo  enim  fratres  meos  discipulos  evangelicos  esse  sicque 
„in  notitia  veritatis  proficere,  quod  in  simplicitatis  puritate 
'„concrescant,  ut  simplicitatem  columbinam  a  prudentia  ser- 
,,pentina  non  separent,  quas  magister  eximius  ore  benedictc 
„conjunxit."     Bon.  c,  XL  n.  1. 

COLLOQUIUM  XVI. 

Docet,  qualiter  in  primitiva  religione  coenobia 

minorum  aedificentur. 

In  civitate  Senarum  moram  faciente  beato  patre  prop-| 
ter  infirmitatem  oculorum,  heros  quidam  Senensis  Bonaven- 
tura  nomine  fundum  dedit  fratribus,  ut  in  eo  monasteriun 
sibi  aedificarent.  Consuluit  tamen  beatum  virum ,  qualite 
constituendum  esset,  dicens:  Pater,  quid  tibi  de  loco  ist( 
videtur?  vel  quomodo  semneum  aut  monasterium  hic  aedi- 
ficari  tibi  placet,  in  quo  fratres  lui  commorenlur,  quorunj 
oralionibus  et  meritoriis  operibus,  si  quae  mihi  communi-| 
care  voluerint,  non  me  parum  in  animae  bonis  profecturun| 
confido.  Cui  beatus  pater:  „Pro  agello,  quem  ad  aedicula^ 
.jSitum  satis  commodum  judico,  gratias  tibi  habemus,  hono- 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  3-13 

„ralissime  frater,  innumeras,  modumque  fabricandi  paucis 
„ostendam.  Ex  hoc  fundo  debent  fratres  considerare,  quot 
Jugera  sibi  sufficiunt,  in  hac  ipsa  consideratione  ad  sanc- 
„tam  attendentes  paupertatem,  quam  Domino  ipsis  placuit 
„vovere,  in  nullo  violantes  bonum  exemplum ,  quod  proxi- 
„mis  decet  exhibere.  Qua  re  bene  perpensa  loci  dioecesa- 
„num  adeant  episcopum  dicentes:  Domine,  heros  quidam 
„nobis  dedit  pro  Dei  amore  et  salute  animae  suae  locuni 
„aptum  ad  monasterium  construendum,  ad  vos  primo  re- 
„currimus,  qui  pater  et  dominus  estis  animarum  omnium 
^gregis  vobis  commissi  et  patronus  paterque  piissimus  om- 
„nium  fratrum  nostrorum,  qui  in  hoc  loco  modo  commo- 
y^rantur  aut  postea  habitaverint,  ut  cum  benedictione  Dei 
„et  vestra  tuguriolum  aut  monasterium  pauperculum  nobis 
^aedificare  possimus.  Dominus  enim  vocavit  nos  in  adju- 
„torium  fidei  suae  et  praelatorum  et  clericorum  sanctae 
„ecclesiae.  Tenemur  ergo  ipsos,  quantum  possumus,  dili- 
„gere,  honorare  et  venerari.  Vocantur  enim  ideo  fratres 
„minores,  quia  sicut  nomine,  ita  et  exemplo  et  opere  prae 
„ceteris  hominibus  hujus  saeculi  humiles  esse  debent.  Et 
„quia  ab  initio  meae  conversionis  posuit  Dominus  in  ore 
„episcopi  Assisii  verbum  suum,  ut  mihi  bene  consuleret  et 
„sapienter  confortaret  in  servitio  Jesu  Chrisli,  propter  hoc 
J„et  alia  multa  excellentiora ,  quae  in  praelalis  considero , 
»„non  tantum  episcopos,  sed  et  pauperculos  sacerdotes  dili- 
t„gere  volo  et  venerari  et  pro  dominis  meis  revereri.  Ac- 
l„cepta  deinde  benedictione  et  licenlia  episcopi  vadant  et 
l„faciant  milli  magnam  carbonariam  in  circuilu  terrae,  quam 
„pro  aediculae  situ  acceperunt,  et  pro  muro  bona  sepe  cir- 
l^cumdent  et  circumvallent  in  signum  sanclae  paupertalis  et 
i^humilitatis.  Domos  etiam  construi  faciant  pauperculas  ex 
Lluto  et  lignis  et  aliquas  cellulas,  in  quibus  fratres  possint 
ij,aliquando  orare  et  laborare  ad  majorem  honestalem  et  ad 


84^8  S.  Francisci  Assisiatis  operiun  pars  III. 

.,vilandam  otiositatem.  Ecclesias  etiam  strictiores  aedificare 
.,debent,  nec  enim  sermonum  ergo  aut  alia  quacunque  oc- 
„casione  ecclesias  aut  templa  speciosa  aut  magnae  capaci- 
.,tatis  vel  molis  aedificare  debent;  majorem  etenim  liumili^ 
„tatem  et  melius  exemplum  populo  praebebunt,  cum  in  aliis 
.,vel  alienis  ecclesiis  praedicaverint.  Et  si  aliquando  prae- 
„lati  vel  clerici  religiosi  aut  saeculares  ad  loca  ipsorum 
„venerint ,  domus  pauperculae  et  cellae  angustae  eis  prae 
„dicabunt  et  animas  adventantium  magis,  quam  verba  com- 
„posita  aedificabunt." 

COLLOQUIUM  XVIL 
Plura  pro  temporum  ratione  toleranda. 

Frater  Leo  socius  et  a  confessionibus  b.  patris  videnj 
plura  majora  et  sumptuosiora  in  sublime  tolli  aedificia,  stric- 
tae  minorum  paupertati  parum  decentia,  patris  voluntaten 
experiri  volens  et,  quid  de  hac  re  sentiret,  maximopere 
scire  desiderans  coram  aliis  fratribus  ad  beatum  patrem  d^ 
his  sermonem  habuit.  Ad  quem  et  circumstantesait:  „Fra-| 
„tres  mei,  audite,  ex  nostris  quidam  modo  multa  et  magnt 
„aedificant  coenobia,  et  post  nos  venient  alii  fratres  nostri 
.,qui  magnas  facient  domos,  in  quibus  notabiles  saecularei 
.jhonorifice  habitare  poterunt,  et  tunicas  facient  sibi  vald( 
.jbonas.  Sed  sufficit  mihi  in  temporeillo,  quod  fratres  mei 
.jCustodiant  se  a  peccatis  mortalibus."  1 

COLLOQUIUM  XVm. 

Spiritui  sancto  eum  mentiri,  qui  ad  religionem 

sinistra  intentione  accedit. 

E  civitate  Lucana  juvenis  quidam,  parentum  illustr 
prosapia  clarus,  sed  nimia  levitate  et  inconstantia  obscurus 
ad  lacrymas,  quam  ad  devotionem,  promptior  humanis  qui 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  2  #9 

busdam  caiisis  condcscendens,  non  Dei  spiritu  agitaUis,  ad 
ifratres  accessit  seque  illoruin  catalogo  adscribi  maxiinopere 
velle  significavit.  Quem  ut  ad  b.  Patrem  adduxerunt,  mul- 
tis  profusis  lacrimis  et  ficto  cum  fervore  ad  suum  admitti 
consortium  humiliter  denuo  rogavit.  Qui  externae  fictionis 
conscius  et  internae  tepiditatis  non  ignarus  commoto  vultu 
et  verbis  increpatoriis  ait:  „Miser  atque  carnalis,  curSpi- 
„ritui  sancto  mentiris  et  me  fallere  cupis?  Carnaliter  plan- 
„gis,  et  spiritus  tuus  cum  Deo  non  est.  Vade,  ad  carnales 
^revertere,  spiritualibus  non  es  dignus,  quoniam  nihil  spi- 
„ritualiter  sapis." 

COLLOQUIUM  XIX. 
Adjuvandos  et  favore  prosequendos  sui  instituli 

zelalores. 

Cum  cuidam  sacerdoti,  in  theologia  magistro,  praedi- 
xisset  beatus  pater  fratres  a  stricta  regulae  observantia  pau- 
latim  declinaturos,  petiit  ille  a  viro  Dei  licentiam  tutiora  et 
religiosiora  loca  religionis  petendi,  si  hujusmodi  relaxatio 
3ua  aelate  oriretur.  Cui  benignus  pater:  ^Qwod  amepos- 
^tulas,  a  Christo  scias  tibi  esse  concessum,'^  manumque 
supcr  caput  ejus  imponens  ait:  „Tu  es  sacerdos  in  aeter- 
i;,num  secundum  ordinem  Melchisedech." 

COLLQQUIUM  XX. 

Affliclos  et  tentatos   maximopere   consolandos, 

magnumque  sanclorum  esse  profectum 

lenlationibus  concuti. 

Ad  majorcm  mcritorum  cumulum  permisit  Deus  bealum 
Tatrein  Rigerium,  cx  discipulis  beati  patris  unum,  inter  va- 
;'ias  et  validas  tentationcs  multolies  fluctuare,  ila  ut  aliquo- 
ies  desperationis  periculum  subiret.   Cum  vero  semel  diutius 


2&0  S.  Francisci  Assisiatis  openim  pars  IIL 

et  plus   solito   firmissiine   quateretur,    secum    ita    cogitavit 
dicens:  Surgam  et  ibo  ad  patrem  meum,  qui  si  familiariter 
et  humane  me  receperit,  Deum  mihi  forepropitium  sperabo; 
sin  aliter,  me  totaliter  dereliquisse  judicabo.     Quibus  dictis 
a  Marchia  Anconitana  Assisium  versus,  ubi  beatus  pater  in 
curia  episcopali  magno  et  ultimo  morbo  oppressus  decuba- 
bat ,  iter  aggreditur.     Cujus  fluctuantem  animum ,  verba  et 
itineris  causam  dum  pius  pater  coelitus    agnovit,    duos    ex 
sociis,  Massaeum  et  Leonem,    in  occursum  ejus  misit,  qui 
eum  benigne  reciperent.     „Ite,"  inquit,  „obviam  fratri  Ri- 
„gerio,   qui   huc  me  visum  venit,   et   ex  mea   parte  illum 
„amplexantes,   dulciter   salutantes   et  osculantes    dicite  illi, 
„quod  ipsum  prae  omnibus  fratribus,  qui  degunt  in  universo 
„mundo,  totis  visceribus  diligo."     Qmd  ut  vere  obedientes 
compleverunt,    titubantis   animus   omnino    firmatur  in  fide, 
et  totus  homo  subito  est  liquefactus  ex  gaudio.     Deo  ergo 
gratias  agit,   quod   prosperum  fecerit  iter  suum  ad  locum, 
ubi  infirmus  et  languidus  pater  jacebat.     Qni  accessit  magis 
fervore  charitatis  incensus,  quam  corporis  aut  virium  robore 
firmatus ,  in  occursum  ejus  exiliit  et  ad  collum  ejus  proci- 
dens  paterno    aifectu    ait :     „Charissime    fili  Rigeri!    inter 
„omnes  fratres ,  qui  sunt  in  toto  mundo,  te  ex  toto  corde 
„intime  diligo."     Et    fronti  ejus   crucis   imprimens   signum 
et  oscula  eodem  loco  infigens   ait:     „Charissime   fili,  haec 
„tentatio  data  est  tibi  ad  maximum  tuum   profectum.     Sed 
„si  non  vis  amplius  hujusmodi  lucrum,    nulla  tibi  imposte- 
„rum  superveniet   tentatio    aut  afflictio."     Mirabile    dictu! 
praesens  statim  evanuit  tentatio,  nec  ulla   postea  successit 
afflictio.     Bon.  c.  XI.  n.  9. 

COLLOQUIUM  XXL 
Magnam  decere  minores  in  adversis  patientiam. 

Quodam  ex  sociis  quaerente,  quae  et  qualia  minoribus 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  2£»1 

sinl  pacienda  aut  toleranda ,  et  beatum  patrem  in  patientia 
probatissiinum  dicente  ,  ait :  „Non  me  judicarem  fratrem , 
„nisi  in  slatu,  quem  tibi  depinxero.  Ecce  pro  mei  officii 
^ratione  et,  ut  praelatorum  mos  est ,  vado  ad  capitulum, 
,,convenio  fratres  ibidem  congregatos,  propono  eis  Dei  ver- 
„bum,  commoneo  de  defectibus  quibuscunque.  Quibus  ex- 
„pletis  insurgunt  contra  me  fratres  et  dicunt:  Non  conve- 
„nis  nobis,  nec  satis  es  idoneus  generalis  aut  superioris 
„officio ;  quid  enim  nobis  recte  praecipere,  quomodo  bene 
„gubcrnare  poterit  liomo  illitteratus,  elinguis,  idiota  et  sim- 
„plex?  Unde  de  caetero  non  praesumas  te  nostrum  no- 
„minare  praelatum.  Tandem  ejicior  cum  opprobrio,  irrisus 
„et  vilipensus  ab  omnibus.  Dico  tibi,  nisi  eodem  vultu, 
„eadcm  mentis  laetitia  et  eodem  sanctitatis  proposito  haec 
„verba  audiero  ac  alia  quaecunque  placentia  vel,  quae  in 
„honorem  meum  proferuntur,  me  fratrem  minorem  nequa- 
„quam  judicabo.  Nam  si  gaudeo  et  exulto,  cum  me  hono- 
„rant  propter  profectum,  virtutem  et  devotionem  ipsorum, 
„ubi  tamen  animae  meae  periculum  esse  potest,  multo  ma- 
„gis  debeo  jucundari  et  delectari  de  profectu  et  salute 
„animae  meae,  cum  vituperant  me;  nam  in  hoc  certum  est 
„mihi  lucrum.  Nam  in  praelatione  casus,  in  laude  praeci- 
^pitium,  in  humilitate  subditi  animae  lucrum  est."  Bon. 
c.  VI.  n.  5. 

COLLOQUIUM  XXn. 
Religiosiim  nullatenus  sacruni  obedienliae  juguni 
exculcre  debere. 

Ut  generalatus  ofiicio  rcnuntiavit,  fratrem  Pelrum  Ca- 
thaneum,  in  ejus  locum  subrogatum,  adiit  humiliter  orans 
et  dicens:  „Pater  et  frater  charissime,  te  meum  patrem  et 
^dominum  confiteor,  tuae  curae  animac  meae  tutelam  com- 
„niitto,  tibi  tanquam  vero  meo  ministro  omncm  reverentiani 


253  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

„et  obedientiam  humiliter  promitto.  Rogo  etiam  et  oro  te 
5,per  Deimi  \'ivum  et  verum,  ut  vicem  tuam  mihi  imperandi 
„et  de  me  curandi  uni  ex  sociis  meis  committas,  cui  in 
,,omnibus  tuo  loco  firmiter  obediam;  nam  propter  magnum 
„lucrum  et  meritum  obedientiae  te  semper  praelatum  meum 
„mecum  et  coram  me  semper  habere  desidero."  Quod  ut 
obtinuit,  firmiter  usque  ad  mortem,  quae  promisit,  comple- 
vit;  nam  domi  vel  in  itinere,  in  ecclesiis  vel  per  plateas , 
nihil  sine  socii  licentia  et  obedientiae  jugo  perpetrabat.  Bon. 
c.  VI.  n.  4, 

COLLOQUIUM  XXIIL 
Dei  beneficiorum  gralam  habendam  memoriam. 

In  sacro  conventu  montis  Alvernae  in  sacello  cardi- 
nalis,  a  cineribus  illustriss.  Galeotti  de  Ubertinis  Aretini, 
Petraemalae  Comitis  ac  S.  R.  E.  cardinalis ,  ibi  reconditis 
sic  dicto,  in  ejus  penetralioribus  quadratus  lapis  ferrea 
crate  contextus  existit,  ex  quo  beatus  pater  refectionem 
saepius  sumpsit  et  supra  quem  saepissime  instantius  oravit. 
Qua  de  causa  maximo  in  honore  habetur ,  magna  religione 
colitur  et ,  ne  in  nihilum  redigatur  a  devotis  saecularibus 
et  ecclesiasticis  adventantibus ,  aliquas  ex  eo  reliquias  as- 
portantibus ,  nec  religiosis  prohibere  valentibus ,  praedicta 
ferrea  crate  communitur.  Hunc  ut  semel  beatus  Leo  pro 
mensa  mappula  de  more  solito  hora  prandii  contegere  vel- 
let,  prohibuit  beatus  pater  suhjiciens:  „NoIi ,  charissime 
„frater,  ita  facere,  sed  mensam  primo  aqua,  deinde  vino , 
„rursus  oleo  ac  tandem  balsamo  lavare  satagito,  quando- 
„quidem  Christus  in  ea  sedere  mihique,  quae  audies,  reve- 
„Iare  dignatus  est.  Quater  mensam  hanc  lava  et  benedic, 
„quia  in  ea  quatuor  haec  Dominus  mihi  pro  ordine  repro- 
„misit :  primum,  ordinem  hunc  ad  finem  usque  mundi  per- 
„severaturum;  secundum,  ordinem  et  fratres  ejus  ex  corde 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  ;S53 

^diligcntes ,  quantumciinqiic  peccatores ,  spiritnm  compun- 
5,ctionis  et  misericordiam  in  vita  vel  in  morte  consccuturos; 
^tertium,  hostes  et  pcrsecutores  hujus  reh'gionis ,  nisi  poe- 
^nitcntiam  egerint,  hac  luce  diu  minime  fruituros;  quartum, 
nullum  ejus  alumnum  male  in  ea  vivcntem  aut  suae  pro- 
jjfessionis  oblitum  diu  et  obstinate  in  mortali  peccato  lan- 
,  „gucntem  in  ea  rem^nsurum;  nam  vel  is  proprium  crimen 
,  ^confessus  cmendabitur  vel  eo  detecto  sibi  valedicetur. 
^Adjecit  Dominus  et  alia,  quae  in  horam  mortis  tibi  re- 
jjServo."  Quod  ut  dixit,  accersens  et  effundens  oleum  de- 
supcr  dixil:  „Hic  est  ara  Dei."  Cujus  rei  praeter  irre- 
fragabile  sanctorum  priscorum  patrum  testimonium  et  mul- 
torum  monumenta  librorum  ipsa  petra  lirmam  in  se  me- 
moriam  habet  reverentiae  sibi  debitae  et  pristinae  religionis 
ac  sc  Dei  fuisse  aram  ostcndit.  Nam  statim  post  beali  viri 
mortem  e  lalere  montis,  in  quo  sita  erat  et  ubi  mirabilia 
sua  Dominus  ostendit ,  illius  Aivernii  conventus  incolae  ad 
sacrarium  juxta  altare  cum  magna  reverentia  Dei  vivi  et 
gloriosi  mysticum  hoc  altare  debito  honore  transtulere,  et 
beati  praedicti  Leonis  cura  in  eo  haec  verba  indelebilia 
incisa  sunt:  „Mensa  beati  Francisci,  super  quam  habuit 
5,mirabiles  apparitiones,  sanctificansque  ipsam  eifudit  oleum 
„dcsuper  diccns :  Hic  est  ara  Dei."  0  verum  Jacob,  tot 
bcneficiis  dignum,  nullius  immemorem!  onmia  promeruit 
humilitas,  dum  nullius  defuit  gratiludo.  In  Firm.  et  com- 
■pendio  ordinis  his  contincntur  carminibus  hexametris  satis 
[lumilibus  et  impolitis ,  quae  Christus  super  pracdictam 
iTiensam  promisit: 

„Francisco  fundcntc  prcces,  ut  temporc  multo 
„]\Ios  inolcvit  ei,  coclcstis  FiUus  ipsum 
^Exnltarc  jubet.     Annuntio  quatuor,  inquit, 
„Dona  supcrna  tibi.     Stabit  tuus  ordo  pcr  aevum, 
^NuUus  ibi  fratcr,  cui  sit  perversa  voluntas, 


2541  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

„Stare  diu  poterit.     Vix  ordinis  hostibus  amios 
^Vivere  dimidios  praestabitur.     Ejus  amici 
„Vivent  et  vitam  concludent  fine  beato." 

COLLOQUIUM  XXr^. 
Religiosos  magnatum  non  debere  cm^ias  frequentare^ 

Rogatus  a  domino  Leone,  Cardinali  sanctae  crucis ,  ut« 
secum  aliquanlulum  moraretur  in  urbe,  acquievit  humiliter 
ob  petentis  reverentiam  et  amorem.  Prima  vero  nocte,  cum 
post  orationem  quiescere  vellet,  supervenerunt  daemonesin 
Christi  militem  atrociter  insurgentes,  quem,  cum  diu  et  dure 
verberassent,  quasi  seminecem  reliquerunt.  Discedentibus 
illis  socius  advocatus  accessit.  Cui  cum  vir  Dei  rei  nar- 
rasset  eventum,  subjungens  ait:  „Credo,  frater,  quod  dae- 
„mones,  qui  nihil  possunt,  nisi  quantum  providentia  superna 
„disponit,  ideo  in  me  nunc  tam  ferociter  irruerunt,  quia 
^non  bonam  spem  praefert  mansio  mea  in  curia  magnatum, 
^Fratres  mei,  qui  in  locis  pauperculis  commorantur,  audien- 
^tes  me  cum  cardinalibus  esse  suspicabuntur  forsitan  me 
^mundanis  implicare,  efferri  honoribus  et  deliciis  abundare. 
^ldeo  melius  judico  eum,  qui  in  aliorum  ponitur  in  exem- 
„plum,  curias  fugere  et  humiliter  inter  humiles  in  locis 
„conversari  humilibus,  ut  sustinentes  penuriam  fortes  effi- 
„ciat  similia  sustinendo."  Summo  ergo  mane  surgunt  et  | 
excusatione  proposita  cardinali  valedicunt.     Bon.  c.  VI.  n.  10. 

COLLOQUIUM  XXV. 

In  pauperibus  Christi  et  matris  eius  pauperiem 

considerandam. 

Contigit  semel,  ut  pauperi  cuidam  eleemosynam  impor- 
tune  petenti  unus  e  fratribus  durius  responderet.  Quod 
audiens  pauperum  pius  amator  fratri  praecepit,  ut  ad  illius 


S  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  355 

pauperis  pedes  se  nudatum  prosterneret,  proclamaret  cul- 
pabilem,  orationis  sudragium  postularet  et  vcniam.  Quod 
cum  ille  fecit  humiliter,  dulciter  pater  adjecit :  „Dum  pau- 
„perem  vides,  o  frater,  speculum  tibi  proponitur  Domini  et 
„pauperis  matris  ejus.  In  infirmis  similiter  infirinitates,  quas 
„assumpsit,  considera." 

COLLOQUIUM  XXVL 

In  religione  non  proprio,  sed  praelati  judicio 

acquiescendum. 

Duos  juvenes  ad  ordinem  recipi  obnixe  orantes  de 
obedientia  et  facilitate  ad  propriam  abnegandam  voluntatem 
experiri  volens  secum  duxit  in  hortum  dicens :  „Venite 
„mecum  et  pro  rcligiosorum  victu  caules  plantate  eo  modo, 

quo  me  facere  videritis."  Et  plantulis  acceptis  radices 
sursum  agcbat,  folia  vero  terrae  mandabat.  O^em  plantandi 
modum  unus  ex  juvenibus,  vere  obediens,  per  omnia  obser- 
vabat;  alter  vero ,  pro  humano  captu  aliquantisper  sciolus, 
anquam  hortorum  cultoribus  insuetum  redarguebat,  et  vice 
versa  caules  plantandos  asserebat.  Cui  beatus  pater:  ^Fili," 
nquit,  „me  imilare  ct ,  quod  ego  facio,  fac  tu  similiter.'' 
Quo  nolente,  quia  fatuum  sibi  videbatur,  quod  fiebat,  ait 
nr  Dei:  „Frater,  video  quod  magnus  es  magister ,  vade 
^,viam  tuam ;    simplicem   et   humilem   ordinem   non  decent 

similes  magistri,  sed  simplices  et  fatui,  sicut  iste  socius 
,tuus.  Hic  nobiscum  remancbit,  te  recipcre  non  expedit; 
,vade  viam  tuam." 

COLLOQUIUM  XXVII. 
Daemones  noslra  laetitia  tristari. 

Sciscilanti  cuidam,  quomodo  hilarem  ac  laetum  semper 
»rae  se  vultum  vir  sanclus  ferret,  etsi  aliquando  Iristaretur 


850  S,  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

vel  prae  tentatione  aut  metu  peccatorum  vel  tormentorum 
gehennalium,  respondit:  „Aliquando  magnam  mihi  generant 
„peccata  moestitiam,  aliquando  etiam  tepidam  et  somnolen- 
„tam  mihi  ingerere  desiderat  Satan  tristitiam  et  ad  meam 
.,torquetur  laetitiam  invidetque  mihi  de  beneficiis ,  quae  a 
„Domino  accepi.  Scio  etiam  et  video,  quod,  cum  nocere  non 
„possunt  mihi  daemones,  student  mihi  nocere  per  socios  meos 
„sanctam  in  illis  extinguendo  laetitiam.  Si  vero  per  me 
„vel  per  socios  meos  mihi  nocere  non  possunt,  cum  magna 
„confusione  recedunt.  Quando  vero  me  malae  tristitiae  aut 
^acediae  invadit  tentatio,  considero  laetitiam  socii  mei  et 
„ad  illius  gaudium  et  hilaritatem  spiritualem  meam  executio 
^tentationem  et  acediosam  tristitiam  et  ad  interiorem  laeti- 
„tiam  et  exteriorem  jucunditatem  accendor." 

COLLOQUIUM  XXVm. 
Tentationes  ad  majorem  permitti  profectum. 

Ouemdam  ex  fratribus  prae  nimia  et  molesta  tentatione 
novit  quasi  desperatum  iri  et  timuisse,  ne,  si  pater  fluc-' 
tuantem  illius  animum  detegeret,  minus  sic  tentatum  dili- 
geret,  quem  daemon  quasi  vacillare  coegerat.  Afflictum 
charus  pater  natum  accersivit  et  paterna  consolatus  est 
voce:  „Ne  timeas  nec  contristeris ,  fili  mi.  Crede  mihi, 
„quod  nunc  plus  solito  te  Dei  servum  judico ,  et  quo  ma-" 
„gis  tentatum  te  senseris,  magis  mihi  te  noveris  esse  di- 
„lectum.  NuIIus,  fili,  se  Dei  servum  reputare  debet,  quous- 
^que  per  tentationem  et  tribulationem  non  transierit.  An- 
„nullus  est  quodammodo  victa  tentatio,  quo  Dominus  servi 
„sui  animam  sibi  desponsat.  Plures  sibi  de  annosis  meritis 
blandiuntur  et  nulla  sustinuisse  tormenta  aut  tentationes 
^laetantur.  Sed  quoniam  ante  congressum  solus  eos  terror 
„elideret,  sciant  spiritus  sui  debilitatem  a  Domino  conside- 


» 


I 


S.  Fraiuisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  SSS 

„ratam  et  ideo  iion  probari  tentatione;  vix  enin-i  objiciiintur 

^certamina  fortia,    nisi    iibi  fuerit  virtus  perfecta.     Signum 

5,est  amplioris  gratiae,  niliil  in  servo  suo  impune  relinquere 
„in  hoc  mundo.'' 

COLLOQUIUM  XXIX. 
Oralioiiem  Dominicam  omnium  maxime  salutarem. 

Roganlibus  fratribus,  ut  eos  doceret  orare,  dixit:  „Cum 
jjOrabitis,  dicite:  Pater  noster  etc.  et:  Adoramus  te,  Christe, 
„ad  omnes  ecclesias  tuas,  quae  sunt  in  toto  mundo,  etbc- 
,,nedicimus  tibi,  quia  per  crucem  tuam  sanctam  redemisti 
^mundum."     Bon.  c.  IV.  n.  3. 

COLLOQUIUM  XXX. 
I  .  Daemones  faciliter  effugari. 

Fratrem  quemdam ,  Angelum  nomine ,  malos  angelos 
valde  timuisse  propter  liorribilem ,  quam  cum  illis  habuit , 
pugnam  audivil.  Qui  a  sancto  patre  vocatus  ita  se  reni 
habere  confessus  est,  imo  et  socium  nocturnnm  a  patre  pc- 
tivit,  qui  sccum  in  cellula  dormiret;  timores  enim  noctur- 
nos  majores  et  molestiores  aflirmabat  esse  diurnis.  Cui 
beatus  pater:  „Eja  timide,  quid  imbecilies  et  infirmos  hos- 
„tes  vereris,  quorum  vires  et  potestatem  Deum  penes  esse 
„optime  nosti?  Quod  ut  experiaris,  te  jubeo,  ut  montis 
„hujus  vicini  altiora  cacumina  ascendas  sohis  hac  nocte  et 
^alta  voce  dicas :  Superbi  daemones,  omnes  venitc  ad  me 
„modo  et,  quidquid  poterilis,  mihi  facitc  et  in  me  vcstrum 
„exercete  furorem.'*  Quod  ut  ille  humiliter  fccit,  nec  ullus 
dacmon  acccssit,  ct  omncm  deinccps  dcpulit  mctum. 


3SS  S.  Francisci  Assisiatis  operiim  pars  III. 

COLLOQUIUM  XXXI. 

De  eodem,  et  diabolum  hominum  corde  indurare. 

Gravissima  quadam  tentatione  perculsus  fuit  beatust 
Ruffmus  circa  divinam  praedestinationem,  qua  nullum  majo- 
rem  expertus;  suaserat  enim  ei  diabolus  omnes  labores  va- 
nos  et  irritos  esse,  dum  apparuit  ei  semel  in  forma  Christil 
crucifixi  sub  pietatis  specie :  Quare  torqueris,  inquiens,  pau-| 
per  homuncule,  et  nihil  proficis?  Quorsum  tot  orationes 
et  jejunia?  Totus  mundus  non  potest  mutare,  quod  semel 
statuit  Deus.  Tu  non  es  de  numero  praedestinatorum,  sed 
damnatorum.  Pietate  motus  te  commoneo,  te  hortor,  ne 
tam  dure  patiaris,  memineris  te  esse  damnatum  una  cum 
fdio  Petri  Bernardoni  et  cum  caeteris  omnibus,  quotquoti 
eum  sequimini.  Ad  haec  territus  b.  Ruffinus  magno  moe-) 
rore,  quem  solet  princeps  tenebrarum  immittere,  affectus 
est.  Unde  quasi  fidem  erga  Deum  et  b.  patrem  Franciscum 
amisit.  Hujus  rei  b.  pater  certior  factus  vidensque  magnum 
discrimen  discipulo  suo  imminere  misit  ad  illum  b.  fratrem 
Massaeum  ad  montem  Subasium,  in  quo  totus  haesitabundus 
et  dubius  versabatur.  Quem  posteaquam  b.  Massaeus  visi- 
tavit  nomine  b.  Patris,  respondit  ille  quidem  nimis  despe- 
rabunde  nuUum  sibi  esse  cum  Francisco  negotium,  nihilque 
illis  esse  commune.  Ad  haec  Massaeus:  Hem  ,  quid  dicis, 
frater  Ruffme?  Quis  te  fascinavit,  ne  obedires  veritati?, 
Quorsum  haec?  An  ignoras  beatum  patrem  esse  quasij 
angelum  de  coelo?  Quol  animae  suo  hortatu  salvantur  et 
salvabuntur?  Volo ,  ut  mecum  protinus  venias  ad  b.  pa-| 
trem,  qui  te  cupit,  te  vocat.  Acquievit  importune  flagitatus 
Ruffuius.  Ouem  ut  vidit  b.  pater  accedentem,  ait :  „Heu, 
„frater  Ruffine,  quomodo  diabolus  te  miselkim  decepit? 
„Nonne  nosti,  quomodo  toties  se  transfert  in  angelum  lu- 
„cis?  Diabolus  hominum  corda  indurat,  Deus  autem  emollit, 
..juxta  illud:    Auferam  a  vobis  cor  lapideum  et  dabo  vobis 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III.  3«»{l 

^cor  carneiim.  Dei  vislones  laetitiarn  gencrant,  diaboli  moes- 
^titiam  ingerunt.  Hujus  visionis  experientiam  fac,  quaeso, 
^hujusmodi:  convitiis  aut  vituperio  iterum  tibi  apparentem 
^affice,  quae  pro  sua  superbia  sustinere  non  poterit,  quin 
^statim  evanescat  et  se  suamque  prodat  astutiam;  interim 
^inDomino  laetare  et  in  ejus  salutari  confide."  Coepit  ad 
haec  ignita  verba  Ruffmus  collacrymari  et  ita  abiit  tristis 
lad  montem  et  in  cella  clausus  non  cessabat  a  lacrymis , 
donec  diabolus  in  solita  specie  crucifixi  sibi  apparuit  et  ait: 
Non  prohibui,  quo  minus  colloqui  posses  cum  Francisco? 
Cui  ille:  Vade  satana,  abi  in  malam  rem  ac  expecta,  aperi 
mendax  guttur  tuum  ,  ut  illud  stercore  impleam.  Quo  au- 
dilo  diabolus  diruptis  lapidibus  de  monte,  qui  in  fragmina 
collisi  magno  fragorc  praecipitanter  ruebant,  magno  impetu 
et  grunnitu  discessit. 

COLLOQUIUM  XXXn. 
Olium  fugiendiim  et  labori  indulgendum. 

Ouosdam  otiantes,  alios  vero  tepide  laborantes  coram 
fratribus  reprehendit  dicens:  „Tepidi,  nec  se  familiariter 
„et  humiliter  labori  applicantes  de  ore  Dei  cito  evomentur. 
„Fratres  ergo  omnes  laborare  volo  et  excitari  humiliter  in 
„bonis  operibus,  ut  simus  populo  minus  onerosi  et  cordis 
et  linguae  malis  obviemus ,  ne  per  malos  cogitatus  aut 
„aIiorum  famam  evagentur.  Qiii  vero  laborare  nesciunt, 
„addiscant;  lucrum  autem  vel  mercedem  laboris  non  labo- 
^ranlis  arbitrio,  sed  guardiani  vel  praelati  disponendum." 
Bon.  c.  V.  n.  5. 

COLLOQUIUM  XXXIII. 
Pauca  hic  loleranda,  ut  honis  perfruamur  aeternis. 

Fratres  ad  regulae  et   professionis   suae    observantiam 
exhortans  omnibus  diccre  solebat:     „0    dilectissimi  fratres 


S60  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

5,et  in  aeterniim  benedicli  filii ,  audite  me,  audite  vocei^ 
„patris  vestri.  Magna  promisimus,  majora  promissa  sur^ 
„nobis.  Servemus  haec,  suspiremus  ad  illa.  Voluptas  bre- 
„vis,  poena  perpetua.  Modica  passio,  gloria  infmita.  Mul-, 
„torum  vocatio,  paucorum  electio,  omnium  erit  retributio.j 

COLLOQUIUM  XXXIV,  \ 

Lenitate  duritiam  et  murmur  aliorum  vincendum. 

De  ultramarinis  plagis,  quas  ad  disseminandum  De 
verbum  et  Aegypti  Soldanum  convertendum  petiit,  Assisiur 
rediens  socium  habuit  fratrem  Leonardum  de  Assisio,  nobi 
libus  ortum  parentibus.  Contigit  autem  fatigatum  et  lassuri 
parumper  asellum  conscendere.  Subsequens  autem  pede 
socius  non  modicum  defessus,  humanum  aliquid  passus  coe: 
pit  dicere  intra  se:  Non  de  pari  ludebant  parentes  eju 
et  meij  en  ipse  equitat,  et  ego  pedester  asinum  ejus  se, 
quor.  Hoc  illo  cogitante  protinus  descendit  vir  sanctus  e. 
ait:  „Non  convenit,  frater ,  ut  ego  equitem,  et  tu  venia 
..pedes,  quia  tu  nobilior  et  potenlior  me  in  saeculo  fuisti.^ 
Ostupuit  illico  frater  et  rubore  sufPusus  deprehensum  s; 
cognosccns  procidit  ad  pedes  ipsius  et  lachrymis  irrigatu 
humanum  exposuit  cogitatum  veniamque  poposcit.  Bon.  ( 
XL  n.  8. 

COLLOQUIUM  XXXV. 
Subditi  inobedientiam  a  diabolo  provenire. 

Qnodam  tempore  vicarius  ejus  capitulum  celebrabat,  ipsj 
vero  in  cella  sequester  et  medius  inter  Deum  et  fratre, 
orabat.  Cum  igitur  unus  ex  illis,  excusationis  quodam  coi^ 
tectus  palliolo,  se  disciplinae  subdere  nollet,  vidit  hoc  v^ 
sanctus  in  spiritu  et  de  fratribus  quemdam  vocans  ait:  „Vid 
„frater,    diabolum    super  illius  fratris  inobedientis  dorsum 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  3G1 

collum  ejiis  tenentem  adstricliim,  qui  tali  sessore  subactus 
obedientiae  freno  spreto  instinctus  ejus  sequebatur  habe- 
nas.  Et  cum  rogarem  Deum  pro  fratre,  subito  daemon 
confusus  abscessit.  Vade  igitur  et  dic  fratri,  ut  obedien- 
tiae  sanctae  jugo  collum  sine  more  submittat."  Monitus 
er  internuntium  frater  statimque  conversus  ad  Deum  ad 
edes  vicarii  humiliter  se  projecit.     Bon.  c.  XI.  n.  12. 

COLLOQUIUM  XXXVI. 
N^iillaleniis  mentiendiim  aut  fratrem  scandalizanduin. 

Ex  duobus  fratribus  de  terra  Laboris  ad  sanctum  pa- 
rem  visendum  venientibus  antiquior  nonnulla  scandala  in- 
ulit  juniori.  Quem  beatus  pater  interrogavit,  qualiter  so- 
ius  erga  ipsum  se  habuisset  in  via?  Quo  respondente; 
Itique  satis  bene,  subjunxit:  «Cave,  frater,  ne  sub  humi- 
titatis  specie  mentiaris.  Scio  enim,  scio,  quid  actum  sit , 
*;ed  expecta  modicum  et  videbis."  Admiratus  est  junior, 
[uomodo  fratris  peccatum  viro  Dei  innotuisset.  Induratus 
croantiquior  facti  impoenitens  non  post  multos  dies  reli- 
fioni  valedixit.     Bon.  c.  XI.  n.  14. 

COLLOQUIUM  XXXVII. 

)eo  gratiun  esse  minorum  fovere  religionem ,  et  in 

evangelio  eam  esse  praediclam. 

Nonnunquam  beatus  pater  fratres  ad  petendum  elce- 
nosynam  exhortans  verbis  utebalur  hujusmodi :  „Ite,"  in- 
(uit,  ..quoniam  hac  novissima  hora  fratres  minores  com- 
i,modati  sunl  iiuindo,  ut  electi  in  cis  impleant,  unde  a  Judice 
.conunendentur  illud  audientes  suavissimum  verbum:  Quam- 
din  fecistis  uni  ex  fratribus  meis  minimis,  mihi  fecistis. 
I,lnipii  vcro  et  crudeles  reprehendantur  et  ejiciantur  au- 
lientes  durissinmm  illud  eloquium  :     Quamdiu    non    fecistis 


3G3  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

„uni  de  minoribus  his,  nec  mihi  fecistis."  Jucundum  ergo 
est  sub  fratrum  minorum  titulo  mendicare,  quem  in  retri- 
butione  justorum  evangelicae  veritatis  magister  ore  suo  tam 
signanter  expressit.     Bon.  c.  VII.  n.  8. 

COLLOQUIUM  XXXVin. 
Panem  pro  Dei  amore  .mendicatum  panem  esse 

angelorum. 

In  festis  praecipuis,  ubi  opportunitas  aderat,  mendicare 
solebat  dicens  in  sanctis  pauperibus  propheticum  illud  im- 
pleri :  Panem  angelorum  munducavit  homo.  ^llle,"  inquit, 
,,est  panis  angelorum,  qui  pro  Dei  amore  petitur,  et  beatis 
^suggerentibus  angelis  pro  ipsius  charitate  largitum  sancta 
^paupertas  colligit  ostiatim.     Bon.  c.  VII.  n.  8. 

COLLOQUIUM  XXXTX. 
Religiosos  et  doctores  sanctae  vitae  exemplo  populo 
praedicare  debere. 

Interrogatus  a  quodam  sacrae  theologiae  doctore  sacri 
ordinis  praedicatorii,  quomodo  locus  ille  Ezechielis  essel 
intelligendus :  Si  non  annuntiaveris  impio,  ut  avertatur  a 
via  sua  impia  et  vivat,  ipse  impius  in  iniquitate  suamorie- 
tur,  sanguinem  autem  ejus  te  manu  tua  requiram,  ait:  „SJ 
„verba  haec  debent  generaliter  intelligi,  eo  illa  ita  censeO' 
^declaranda,  quod  servus  Dei  sic  debet  vita  et  exemplo  in 
^seipso  ardere  et  fulgere,  ut  luce  exempli  et  lingua  sanc^ 
^tae  conversationis  omnes  impios  reprehendat;  sic  eniir 
^splendor  vitae  ejus  et  odor  famae  ipsius  annuntiabit  om- 
„nibus  iniquitates  suas.  Cujus  oppositum  si  fecerit  populoj 
„aut  proximos  seandalizando  divinae  ultionis  non  evadel 
^judicium." 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III.  2G3 

COLLOQUIUM  XL. 
Verum  obedientem  mortuo  assimilari. 

Inobedientem  quendam  fratrem  omnibus  jussit  vestibus 
spoliari,  in  altam  conjicii  foveam  et  humari.  Cui  cum  fra- 
tres  ad  Dei  viri  monitum  terram  superinjicerent,  cum  jam 
solum  caput  inhumatum  remaneret,  accessit  pius  pater  et 
ait:  „Esne  mortuus,  frater?  esne  mortuus?"  cui  ille  inobe- 
dientiae  poenitens:  Ita,  pater,  inquit,  jam  mortuus  sum. 
^Surge,'^  inquit  ille,  „si  vere  mortuus  es,  et  praelato  tuo, 
^sicut  debes,  ad  nulum  illius  obedito  nec  praecepto  in  aiiquo 
^repugnes,  sicut  nec  homo  mortuus  in  aliquo  contradicit. 
Mortuos,  non  vivos,  ego  meos  volo  sectatores." 

COLLOQUIUM  XLL 
Quam  pretiosus  paupertatis  thesaurus. 

In  quodam  templo  orare  institit  comite  fratre  Massaeo, 
it  sibi  et  suis  sanctis  paupertalis  amorem  inspiraret,  idque 
anto  fervore,  ut  ex  facie  ignis  emicare  videretur.  Itaque 
loc  divino  ardore  incitatus  movit  se  versus  fratrem  Mas- 
;aeum  brachiis  apertis  eumque  magna  voce  ad  se  advocans. 
Jui  cum  admirans  ac  stupens  in  sancti  patris  brachia  se 
immisisset,  tantus  fuit  Francisci  aestus  interior,  ut  anhelitu 
lolo  per  oris  hiatum  erumpente  multis  illum  cubitis  in  su- 
)lime  ejaculatus  sit.  In  quo  ascensu  is  postea  saepius  nar- 
'avit  tanta  se  dulcedine  delibutum,  quantum  antea  nunquam 
n  vita  sua  gustasset.  Tum  Franciscus:  ,.Eamus,"  inquit, 
,Romam  ad  sanctos  apostolos  Petrum  ct  Paulum  cxorandos, 
,ut  nos  doceant  tam  praeclarum  pauperlatis  Ihesaurum  recte 
ac  fructuose  possidcre;  is  enim  ita  praestans  itaque  divi- 
,mis  est,  nos  autem  ita  viles  ct  abjecti,  ut  indigni  simus, 
qui  eum  talibus  vflsis  teneamus.  Haec  enim  est  virlus  de 
.coelo  in  nos  influens,    quae   nos   ita  instiluit  et  informat, 


964  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

5,ut  terrena  cuncta  ultro  conculcemus,  quaeque  obices  om- 
„nes  e  medio  tollit ,  quo  humana  mens  cum  Domino  Dec 
„suo  liberrime  atque  expeditissime  conjungatur." 


^^< 


Prophetiae  aliquot  b.  patris  Francisci. 

„Adco,"  inquit  Bonavcntura  e.  \l  n.  3,  „in  ipso  claruii 
„spiritus  prophctiac,  ut  ct  pracvidcrct  futwra  ct  cordiun 
„contucrctur  occulta,  abscntia  quoque  velut  pracscntif 
„ccrncrct."  Ex  pcrinultis  vcro  cjus  vaticinationibus ,  qua( 
inagis  ad  rcm  nostram  ct  ad  morcs  componcndos 
acccdcrcnt,  lias  Waddingus  sclcgit. 

Proph.  I.     Se  religionem  minorum  fundatm*um  el| 
sibi  eam  desponsaturum.  I 

Dum  adhuc  Yiveret  in  saeculo,  vocatus  a  sociis  suis  a- 
coenam  laute  paratam  se  in  intimam  partem  domus  abdidii 
et  raptus  aliquantulum  fixe  cogitabat.  Interrogatus  autem  i 
sociis,  quid  tam  alta  mente  cogitaret  ?  Forsan ,  aimit ,  uxo 
rem  ducere  decrevisti?  ^lta/'  inquit,  „et  pulchriorem,  quai 
„videritis  unquam,"  intelhgens  de  rehgione,  quam  Deo  inspi 
rante  fundare  dccreverat. 

Proph.  II.     Magnum  se  multorum  principem  fore. 

Mundanis  adlmc  pompis  et  vanitatibus  deditus  divii 
amoris  igniculo  ad  majora  disponebatur  paulatim,  sed  miserl 
cordia  erga  pauperes  praecipue  prae  caeteris  virtutibus  gr^ 
datim  afficiebatur.  Quibus  cum  phulma  pro  Dei  amore  inl 
penderet ,  pauperem  quemdam  mihtem  obviam  habuit , 
continuo  nova,    quae    portabat,   vestimenta   donavit.      Noc 


S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III.  S6& 

ero  sequenti  alto  sopori  immersus  speciosum  ac  ampluni 
idit  palatium,  militaribus  armis  crucis  signo  insiguitis  cir- 
umseptum  promissumque  accepit  suum  ac  militum  suorum, 
uidquid  viderit,  futurum.  Expergefactus  insolita  et  magna 
erfundebatur  laetitia  causamque  sciscitantibus :  „Scio ,"  in- 
uit,  „magnum  me  principem  futurum." 

*roph.  III.     Paiiperum  amatorem  et  patriarcham  fore. 

Dum  scmel  domina  Pica,  sancti  viri  genitrix,  sterneret 
li  mensam,  jam  a  primordio  suae  conversionis  ad  Christum 
'ranciscus  panes  plures  apposuit.  A  matre  percontatus ,  cui 
)t  panes  apponeret  in  mensa ,  cum  pauci  essent  commensa- 
is?  respondit:  „Pauperibus."  Ubi  sunt?  ait  mater.  „In 
pectore,"  inquit,  „meo  latent." 

Proph.  IV.     Se  per  tolum  mundum  respiciendum. 

A  Perusinis ,  quibus  cum  Assisinatibus  civile  erat  bel- 
im,  captus  cum  aliis  concivibus  suis,  in  ipsa  custodia  divina 
?plctus  consolatione,  ex  interiori  allocutione,  exteriori  gaudio 
)tus  perfusus  magna  exhibebat  suae  laetitiae  indicia.  Cui 
oncaptivi  amici:  Quid,  quaeso,  nobis  collacr^mantibus  et 
rae  mocrore  deficientibus  tu  sohis  tam  abunde  laetaris?  Si 
rae  juvenili  levitate  tuam  non  sentis  captivitatem ,  saltem 
ro  Iiomiiunn  urbanitate  nostrae  condolcas  miseriae.  Quibus 
jiquit :  „Nihil  me  corporis  affligit  captivitas ,  cui  animac 
luagna  est    concessa    libertas.      Etsi   vestrae  condoleam  mi- 

fj^eriac,    magis   tamen    de    propria   exultandum    est  felicitate. 

lidumile  quid  de  me  cogitatis?  Quem  modo  in  carcere  vin- 
culis  videtis  adstrictum ,  per  totum  numdum  posthac  agnos- 
cite  respicicndum." 

12 


S6G  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Proph.  V.     Sacellmn  sancti  Damiani  Clarissarum 
futurum  coenobium. 

Cum  ad  vocem  et  mandatura  Cmcifixi  Franciscum  eccle 
siam  reparare  jubentis  coUabentem  ecclesiunculam  sancti  Da 
miani  prope  Assisium  instauraret,  mundo  adhuc  non  penitu 
valedicto,  obvios  quoscunque  et  transeuntes  rogabat,  ut  sua 
elargirentur  eleemosynas  ad  ecclesiae  structuram,  dicens  ( 
gallice  cantans:  „Venite  et  adjuvate  me  in  opere  hujus  ec 
„clesiae,  quae  futura  est  monasterium  dominarum,  quarm 
„famam  et  vitam  per  totum  mundum  glorificabit  Pater  nostc 
„coelestis." 

Proph.  VI.      Minorum  familiam  multiplicandam. 

Cum  tenellus  minorura  grex  octonariura  jara  excreviss( 
in  numerum,  piis  et  propheticis  eos  hortabatur  mitis  past( 
admonitionibus :  „Nolite,"  inquit,  „timere  pusillus  grex,  qui 
„complacuit  Patri  vestro  vestrum  multiplicare  numerum.  Eg, 
„ego  ipse  \idi  plenas  ad  nos  venientiura  vias.  Veniunt  Frar- 
„cigenae ,  festinant  Hispani ,  Teutonici  currunt ,  praeproperaii 
„Angh,  et  aharum  diversarura  linguarura  et  nationmn  acceh 
„rat  multitudo.     Non  erit  vestro  nuraerus  copiosior." 

Proph.  VII.     Deum  pro  totius  mundi  profectu  ' 
fratres  minores  misisse. 

Sciscitanti  cardinali  Ugolino,  cur  fratres  et  filios  ad  n 
motas  terrae  partes,  in  quibus  et  in  itinere  tot  incommo( 
famis,  sitis  et  laboris  pati  necesse  esset,  misisset  ?  respondi 
,,Domine,  vos  putatis,  quod  solummodo  propter  istas  provii 
„cias  Dominus  miserit  minores,  sed  dico  vobis  in  veritat 
„quod  Dominus  eos  eligerit  et  miserit  propter  profectum 
„salutem   animarum    totius   mraidi.     Et  non  solum  in   ten 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  S69 

,fidelium,  sed  et  infidelium  et  paganorum  benigne  recipientur 
,et  multas  animas  Deo  lucrabuntur." 

i^roph.  VIII.     Pauperum  hospitalitatem  Deo   gratam. 

Celanum  ad  praedicandum  patre  pergente   miles  quidam 

n  oppidulo,  per  quod  transibat,  eum  humiliter  et  devote  in- 

ritavit  ad  prandium.     Votis  annuit  hospitis,  cujus  familia  ad 

»aupcrum   hospitum   exultavit    adventum.      Dum   cibus    vero 

•ararctur,  sohto  more  vir  mente  devotus  offerens  Deo  preces 

t  laudcs  scorsim  in  secreto  loco   stabat    oculis    et   mente  in 

oelum  elevatis.     Orationc   completa  benignum   hospitem   fa- 

liliariter  advocavit  et  ait:     „Ecce,  frater  hospes,  tuis  victus 

)recibus,  ut  manducarem,  domum  tuam  intravi.     Meis  nunc 

cito  monitis  acquicsce,   quoniam  non  hic,   sed  aUbi  mandu- 

cabis.     Confitere  nunc  peccata  tua  verae  poenitentiae  dolore 

contritus,  ncc  in  tc  remaneat  quidquam,  quod  veridica  con- 

essione  non   pandas.      Reddet   tibi   Dominus    hodie   vicem, 

quoniam  tanta  dcvotione  suos  pauperes  suscepisti."     Acquie- 

t  vir  ille  continuo  scrmonibus  sancti  socioque  ipsius  peccata 

Dnfitcns  domum  suam  disposuit  et  ad  mortcm  suscipiendam . 

uantum  valuit,  sc  praeparavit.  Ad  mensam  sederunt,  et  caete- 

s  manducare  incipientibus  hospes  juxta  verbum  hominis  Dei 

Diritum  exhalavit.     Sicque  factum  est  hospitahtis  gratia  pro- 

lerente,  ut  juxta  verbum  veritatis  prophctam  recipiens  mer- 

3dem  proplietac  rccipcrct,  dum  per  sancti  viri  praenuntiatio- 

Bm  prophcticam  subitae   mortis    damnum,    aetcmam  scilicet 

)ndcmnationcm,  evaderct  ct  in  aetcrna  tabcrnacula  introiret. 

on.  c.  XT.  n.  4. 

Proph.  IX.     Poenam  in  peccata  relabentis  esse 

graviorem. 

In  civitate  Reatina  jacebat   vir  Dei  quondam   infimuis  , 
i  quem  pracbendarius  quidam ,  nomine  Gedeon ,  lubricus  ct 


369  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

mLuidanus,  infirmitate  gravi  corrcptus,  adductus  est,  qui  het 
tum  patrem  lacluymose  rogabat  cum  simul  astantibus,  ut  a 
ipso  crucis  signaculo  signaretur.  Ad  quem  ille:  „Fortis  nc 
„mine,  Gedeon,  sed  animo  imbecillis,  cum  vixeris  olim  seciu 
„dum  desideria  carnis  non  veritus  judicia  Dei,  quomodo  i 
„cmce  signabo?  Verum  propter  devotas  intercedentium  prc 
„ces  signo  te  crucis  ^ignabo  in  nomine  Domini.  Tu  tame 
„scito  te  graviora  passurum,  si  ad  vomitum  redieris  ab  infii 
„mitate  liberatus.  Propter  peccatum  enim  ingratitudinis  seii 
„per  pejora  prioribus  infcruntur."  Signo  itaque  crucis  supi 
eum  facto  statim,  qui  contractus  jacuerat,  surrexit  sanus  i 
in  laudem  Dei  prorumpens :  Ego,  inquit,  sum  liberatus.  Pai 
cis  autem  interlapsis  diebus  Dei  oblitus  corpus  impudicitif 
reddidit.  Cumque  sero  coenasset  in  domo  cujusdam  canoni 
nocteque  illa  dormiret  ibidem,  subito  super,  omnes  corri' 
tectum.  Caeteris  mortem  evadentibus  solus  ille  miserinteri 
Justo  igitur  Dei  judicio  juxta  viri  Dei  propbetiam  facta  „su 
,,novissima  hominis  illius  pejora  prioribus"  propter  ingratiti] 
dinis  vitium  Deique  contemptum,  cum  de  accepta  venia  gri 
tum  esse  oporteat  et  duplo  displiceat  flagitium  iteratum.  Bd 
c.  XI.  n.  5. 

Propli.  X.     Virum  quemdam  suae  mulieri  reconci* 
liandum ,  et  nunc  esse  tempus  clementiae,  postej 

aequitatis. 

Muliei*  quaedam  nobifis  viro  Dei  devota  tota  lachrymabun 
illum  convenit  de  mariti  crudehtate  et  inclementia  et  in  I 
operibus  sibi  eum  contrarium  esse  conquerens  oravitque  p 
trem  et  famiharem  amicum ,  ut  Deum  interpellaret ,  ut 
animum  et  cor  ejus  sua  dignaretur  emollire  clementia.  IV 
seratione  et  devotione  nobihs  foeminae  commotus  ait :  „Va 
„cum  pace  indubitanter  expectans  de  viro  tuo  consolation» 
,,tibi  de  proximo  affuturam."     Et  adjecit:   „Dices  ei  ex  pa 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  360 

Dei  ct  mea ,  qnod  nimc  cst  tempus  clemcntiae ,  postmodnm 
,aeqnitatis."  Benedictione  accepta  revcrtitur  mnlier,  invcnit 
virnm,  denuntiat  vcrbum.  Cccidit  supcr  cum  Spiritus  sanctus 
t  novum  dc  vcteri  factum  sic  facit  cum  omni  mansuetudine 
esponderc:  Domina,  serviamus  Domino  ct  salvcmus  animas 
ostras.  Suadente  igitur  uxore  caclibcm  vitam  agentes  eodem 
ie  ambo  felicitcr  ad  Dominum  migraverunt.     Bon.  1.  c.  n.  6. 

[roph.  XI.     Singularitatem  et  hypocrisim  in  religioso 
malam  esse  et  perniciosam. 

Fratcr  quidam  erat,  quantum  exterius  videbatur,  sancti- 
itc  praeclarus,  convcrsationc  insignis,  tamen  admodum  sin- 
ularis.  Omni  tempore  orationi  vacans  tanta  districtionc  si- 
mtium  observabat,  quod  consucverat  non  verbis,  scd  nutibus 
onfitcri.  Accidit  autem  sanctum  patrcm  ad  locum  venirc . 
idcrc  fratrem  et  dc  ipso  cum  aliis  habere  scrmonem.  Com- 
lendantibus  autem  omnibus  et  magnificantibus  illum  rcspon- 
it  vir  Dei:  „Sinite  ct  tacete,  fratrcs,  nc  milii  in  co  diabo- 
ica  figmcnta  laudctis.  In  veritatc  sciatis,  quod  diabolica 
Lentatio  cst  ct  dcccptio  fraudulcnta."  Dure  hoc  acceperunt 
atres,  tanquam  impossibilc  judicantcs,  quod  tot  pcrfcctionis 
idiciis  fraudis  sc  commenta  fuscarent.  Vcrum  non  post  miil- 
)S  dics  co  c  religione  egresso  evidenter  apparuit,  quanta 
iculcntia  interioris  intuitus  vir  Dei  cordis  cjus  secrcta  per- 
)excrit.     Bon.  I.  c.  n.  11. 

Proph.  XII.     Cardinalem  Ostiensem  in  Papam 

assumendum. 

Dominum  Ugolinum ,  cardinalem  Ostienscm ,  cum  quo 
:at  sununa  nccessitudine  conjunctus,  pracdixit  multoties  in 
apatuni  sublimandum  in  omnibus  littcruHs,  quas  ad  euni 
irigebat ,  praescribens :  „Futuro  patri  gcntium  ct  venerabili 
\  Christo  antistiti  totius  mundi  etc,"  quod  et  rei  conrjrmavit 


97 O  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

eventus,  nam  Honorio  III.  in  pontificatu  successit  et  Grego-| 
rius  IX.  est  appellatus. 

Proph.  XIII.     Ordinum  apostatas  male  interire. 

Cum  per  Apuliam  peragraret,  obvium  liabuit  qucmdani 
sui  ordinis  apostatam,  qui  ad  sancti  viri  pedes  se  projecit  ei 
apostasiae  veniam  petiit  humiliter.  Cui  beatus  pater  furca.' 
e  regione  in  loco  quodam  eminentiori  positas  ostendens  ait 
„Modo  ofFensam  hanc  tibi  condono,  ad  rcHgionem  regrcdere: 
„sed  cave  tibi;  si  enim  iterum  habitum  rejeceris  aut  ordinen 
„exieris,  in  furcis  ilhs  suspenderis."  Ad  ordinem  redht  apo- 
stata,  sed  in  illo  brevi  remansit.  Cui  paucis  diebus  postquair 
valedixit,  dehctum  aliquod  commisit,  propter  quod  juxta  sanct 
viri  prophetiam  in  furcis  misere  et  turpiter  diem  clausit  ex- 
tremum. 

Proph.  XIV.     Magnum  in  ecclesia  schisma  et 

tribulationem  futuram. 

Paulo  ante  mortem  convocatos  fratres  de  tribulationibui 
futuris  admonuit  dicens:  „Virihter  agite,  fratres,  confortemin 
„et  sustinete  Dominum.  Magnae  tribulationis  et  afflictioni; 
„adesse  festinant  tempora,  in  quibus  temporaliter  et  spiritua- 
„hter  perplexitates  et  discrimina  inundabunt,  charitas  multo- 
„rum  refrigescet,  et  superabundabit  malorum  iniquitas.  Dae- 
„monum  potestas  plus  sohto  solvetur,  nostrae  religionis  e 
„aharum  puritas  immaculata  deformabitur  in  tantum,  quo( 
„vero  Summo  Pontifici  et  ecclesiae  Romanae  paucissimi  e^ 
„Cliristianis  vero  corde  et  charitate  perfecta  obedient.  Ah- 
„quis  non  canonice  electus,  in  articulo  tribulationis  ilhus  a( 
„Papatum  assumptus,  multis  mortem  sui  erroris  sagacitat( 
„propinare  mohetur.  Tunc  multiphcabuntur  scandala,  nostn 
„dividetur  religio,  plures  ex  aliis  omnino  frangentur,  eo  quo( 
„non  contradicent,  sed  consentient  errori.    Erunt  opiniones  e 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  371 

schismata  tot  ct  tanta  in  populo  et  in  religiosis  ct  in  clero, 
quod,  nisi  abbreviarentur  dics  illi  juxta  verbum  cvangelicum, 
si  fieri  posset,  in  errorem  inducerentur  etiam  elccti,  nisi  in 
tanto  turbinc  ex  immensa  miscricordia  Dei  regercntur.  Re- 
gula  ct  vita  nostra  tunc  a  quibusdam  acerrime  impugnabi- 
tur.  Supervenient  tentationes  immensae.  Qui  tunc  fuerint 
probati,  accipient  coronam  vitae.  Vae  autem  illis,  qui  de 
jsola  spe  religionis  confisi  tcpesccnt,  non  rcsistent  constanter 
'tentationibus  ad  probationem  electomm  permissis.  Qui  vero 
(spiritu  ferventes  ex  charitate  ct  zclo  veritatis  adhaercbunt 
[pietati,  tanquam  inobedientes  et  schismatici  pcrsecutionem 
et  injurias  sustinebunt ;  nam  pcrsequentcs  eos  a  ma- 
lignis  spiritibus  agitati  magnum  esse  obsequium  Dei  di- 
cent  tam  pestilcntes  homines  intcrficere  et  delerc  de  terra. 
Erit  autem  tunc  refugium  afflictis  Dominus  et  salvabit  eos, 
quia  speraverunt  in  eo.  Et  ut  suo  capiti  conformentur , 
fiducialiter  agent  et  per  mortem  vitam  mercantcs  aeter- 
Qam  obcdirc  Dco  magis,  quam  hominibus  eligentet  mor- 
tem,  nolcntcs  conscntire  falsitati  et  perfidiae,  nullatenus  for- 
midabunt.  Veritas  tunc  a  quibusdam  praedicatoribus  ope- 
rietur  silentio,  ab  ahis  concultata  ncgabitiu-.  Vitae  sanctitas 
a  suis  professoribus  habebitur  in  derisum,  quare  dignumnon 
pastorem,  sed  cxterminatorem  mittet  illis  Dominus  Jesus 
Christus."  ') 


l)  „Plurcs,"  addit  Waddingus,  „dc  hac  prophetia  tractanl,  interquos 
„non  constat,  an  jam  completa  sit ,  an  vero  adhuc  complonda. 
„Marcus  Uiyssiponcnsis  ct  alii  iiis  verbis  pracdixisse  virum  Dei 
„volunt  magimm  illud  schisma,  quod  evenit  post  electionem  Ur- 
„bani  YI.  adannum  1378."  Potcst  ctiam  hoc  vaticinium  de  nostra 
aetale  inlcUigi ,  sicul  multa  de  hoc  tempore  tristia  pracdicla  sunt: 
nonnulla  certe  ejus  gcncris  adhuc  jam  facta  sunt  et  fuint.      Ed. 


3^3  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Proph.  XV.     Superbiam  et  fastum  religionibus  per- 

niciosum,  et  fratrem  Eliam  extra  ordinem 

moriturum. 

Frater  Elias  Cortonensis  sen,  ut  aliis  placet,  Bivillius 
ut  aliis  vero ,  Pedemontanus ,  qui  a  b.  patre  post  mortem  b 
Petri  Cathanei  vicarius  generalis  substitutus  est  et  eoclem  ( 
vivis  sublato  in  quartum  ordinis  generalem  est  electus,  hom( 
tanta  sapientia  praeditus  humana,  ut  ad  magna  negotia  per- 
agenda  videretur  ad  ipsa  natura  esse  progenitus  neque  ii 
Itaha  habere  in  hoc  aequales,  unde  principibus  omnibus  cha- 
rus  fuit  et  a  cunctis  in  pretio  habitus,  dum  ^idit  beatum  pa- 
trem  fratres  quosdam  humiles  et  simpUces  hospites  adventan- 
tes  juxta  se  in  mensa  assidere  jubentem  sibique  et  aliis  gra- 
vitate  et  doctrma  conspicuis  praetuHsse ,  aegre  hoc  tuUt  a^ 
intra  se  stomachabundus  dicebat:  Heu,  Francisce  simplex  ai 
ilHterate,  ad  quid  haec  tua  indiscretio  ac  simphcitas?  Prae- 
claros  ordinis  viros  rehgionis  cohmmas  confundis  et  hoc  tu( 
idiotismo  rehgionem  tuam  pessumdabis.  Cui  statim  beatu 
pater  secretum  audiens  cordis  murmur  inquit:  „Imo,"  frate 
Elia,  „tu  te  et  illam  fastuosa  tua  pompositate  et  carnis  pru 
„dentia  destrues.  Tu  tuique  similes  ordinem  ad  nihilum  du 
,,cent.  Sed  heus,  miselle ,  nec  in  illo  mori  tibi  concedetur.' 
Quod  ita  factum  est;  nam  fastu  humano  tumens,  postquan 
in  mmistrum  generalem  electus  est,  laxiores  ordini  dimisi 
habenas  plura  contra  regulae  puritatem  moHtus,  propter  quo< 
Innocentius  lY.  eum  a  generalatus  officio  abdicavit,  excom 
municavit  et  habitu  privavit,  qui  furens  Friderico  imperatoi 
adhaesit.  Tandem  Cortonae  aegrotans  misit  fratrem  suuii 
germaiunn  ad  Innocentium  summis  precibus  exorans,  ut  al 
excommunicationis  sententia  absolveret,  quod  Pontifex  eju 
precibus  et  lachrymis  permotus  effecit. 


A 


S.  Francisci  Assisiatis  operiim  palrs  III.  dSSC 

Propli.  XVI.     Sanctorum  merilis  mullolies  Deum  a 
puniendis  peccatoribus  se  coercere. 

Famem  per  totam  Italiam  grassaturam  pracdixit  semel 
b.  fratri  Leoni  diccns:  .,Heu,  frater  mi,  propter  peccata  po- 
„pulorum  mittet  Dcus  magnam  famem  in  mundura,  sed  prop- 
„ter  merita  cujusdam  pauperis,  nescio  cujus,  qui  raodo  vivit 
„in  mundo,  hoc  flagellum  distulit  Dominus,  sed  co  mortuo 
„ita  fames  haec  invalescct,  quod  imiumcrabiles  horaines  mi- 
„serabiH  cgcstato  peribunt.''  Hoc  morte  instantc  b.  Leoni 
dixit,  sed  in  monte  Alveniae  a  Christo  acccprt,  quod,  ut  supra 
dictum  cst  colloquio  23. ,  se  dixit  cum  ahis  sibi  revelatis  in 
horam  mortis  taciturum.  Statira  ab  ejus  morte  prophctia 
haec  complcta  est.  Nam  tanta  fames  universam  pcrvasit  Ita- 
liam,  ut  miscri  homines  non  sohira  herbis,  sed  et  arborum 
corticibus  pro  cibo  usi  fucrint.  Unde  et  tanta  clades  sccutii 
est,  ut  nihil  ahud  quam  niortis  iraago  ubiquc  apparcret.  Qua 
dcbacchantc  ap])aruit  beatus  pater  fratri  Leoni  ct  sc  paupe- 
rem  illum  fuissc,  propter  quem  Deus  hanc  plagam  distulit. 
ostendit. 


THE  INST"- 


[2^ 


SSJr  S.  Francisci  Assisialis  operum  pars  III. 

Parabolae  et  exempla  quaedam 
beati  patris  Francisci, 

Parabolis  cliani  ad  excnipluni  Christi  Doniini  et  cxeniplis  ii 
qnibusdam  rcl)us  cxplicandis  ac  facilius  inculcandis  vel 
majoris  notac  liominil)Us  aut  tardioris  ingcnii  viris  usuj 
cst,  in  quibus  cfiingcndis  ct  accommodandis  suum  acumcB 
non  parum  commcndavit.  Pauca  ex  multis  hacc 
offerimus  lcctori, 

Parab.  I.     Circa  pauperes  spiritu  infallibilem  esse 

Dei  providentiam. 

Innocentio  III.,  cui  dura  nimis  et  intolerabilis  videbatui 
regula  niinorum  et  impossibile  victum  et  vestitum  suppetitu- 
rum  tantam  paupertatem  profitentibus ,  hanc  proposuit  para- 
bolam :  jjVirgo  quaedam  pauper,  sed  speciosa  nimis ,  in  so- 
.,litario  et  deserto  loco  degebat,  quam  ut  illius  regionis  res 
,,vidit,  ejus  egregiam  pulchritudinem  admiratus  m  suam  duxil 
„uxorem.  Cmn  qua  per  annos  ahquot  in  deserto  commora- 
„tus  quosdam  ex  ea  habuit  fihos  et  matris  prae  se  ferentes 
„venustam  speciem  et  naturaha  quaedam  dehneamenta  regis 
„habentes.  Ad  curiam  suam  et  regni  sohum  reverso  monar- 
„cha  fihos  pia  mater  enutrit ,  enutritos  vero  ad  regem  trans- 
„misit  dicens:  Filn  magno  rege  sati  estis,  in  sua  degit  cu- 
„ria,  ego  sohtudinem  hanc  nohii  nec  potui  deserere,  vos  pa- 
„trem  convenite  et,  cujus  stirjMs  sitis,  declarate.  Hle  vobis 
„necessaria  et  vestrae  nobihtati  decentia  largietur.  Quod  ut 
„fecermit ,  rex  statim  sua  in  fihis  agnovit  indicia  et  matris 
„pulchritudinem  et  venustatem.  Quibus  placide  ait :  Ego  vere 
„meos  vos  cognosco  natos  et  ut  prolem  regiam  vos  educabo ; 
„si  enim  ahenos  et  servos  ex  mea  mensa  et  stipendiis  alendos 
„curavi,  quanto  mihi  sohcitior  cura  erit  pro  filiis  meis  ettara 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  2  3"  5 

„spcciosa  prolc  matris  vcstrae,    qiiam  cgo  vchcmentcr  diligo. 

„Cujiis  filios  omncs,  quos  cx  mc  susccperit,  ad  mcnsam  mcam 

„scdere  faciam  et  in  curia  mea  alendos  providcbo.     Rcx  iste, 

„sanctissimc  pater,  est  Christus  Dominus,  coeU  et  terrae  Do- 

„minus,  speciosa  virgo  paupertas,  quae  in  deserto  hujus  mundi 

„ab  hominibus  rcpulsa  ct  contcmpta  in  soHtariis   locis   dege- 

„bat.     IIujus  pulcliritudincm  rex  regum  Christus  e  coelo  des- 

„cendcns  adamavit  ct  mundum  ingredicns  eam  sibi  statun  in 

„pracscpio  desponsavit.     Phu-es   cx   ea    in   hoc   dcserto  filios 

„procreavit,  apostolos,  anachoretas,  monachos,  ac  aUos  quam- 

„phn'cs,  vohuitariam  proHtcntes  paupertatem,  quos  signa  ipsius 

„rcgiac  CJiristi  paupcrtatis,  humiUtatis  ct  obedientiae  gestantes 

,,iUa  transmisit  ad  coclcstcm  rcgcm,  qui  bcnigne  eos  suscepit 

„et  promisit  se  iUos  aUturum  diccns :  Ego ,   qui  solcm  meura 

„lacio  oriri  supcr  justos  ct  injustos,  qui  Mauris  infideUbus  et 

„paganis  a  fide  mea  aUcnis  de  mensa  et  thesauris  meis  victum 

,et  vestitum  praebco,  snstento  et  cnutrio,  quanto  magis  haec 

jvobis  Ubcntiori  animo  concedam  et,  quae  fuerint  nccessaria, 

,impcndam  vobis  ct  omnibus,  qui  cx  sponsa  mca  charissima 

,paupcrtatc  procrcati  fucrint.   Ad  hunc  coelcstem  regem,  beatis- 

jSimc  patcr,  domina  ct  regia  sponsa  paupcrtas  lios  suos  mittit 

jfiUos,  prioribus  et  senioribus  ncquaquam  viUores  ncc  a  patris 

,aut  matris  pulchritudine    degeneres,    summam   et    pcrfectam 

,paui)ertatcm  profitcntes.     Non  cst  ergo   formidandum,    quod 

,famc  percant  aeterni  rcgis  fiUi  et  hacredes,    qui   ad    imagi"' 

,ncm  regis  Christi   pcr   spiritus   sancti    Airtutcm   de    paupere 

,matre  nati ;  nam  et  ipsi  per  spiritum  paupertatis  sunt  in  re- 

jUgionc  paui)crcula  abunde  nutricndi.     Si  cnim  rex  coelornm 

jimitatoribus  suis  promittit   rognum    actennm^,    quanto  magis 

iUa  subministfabit,  quae  communiter  largitur  bonis  ct  maUs." 

3anc  parabotam  Christi  vicarius  cum  diligcnter  audissct,  mi- 

atus  est  vahle  et  indubitantcr  Cln-istum    in   hominc   locutum 

•eeognoscens  regulam  approbavit.     Bon.  c.  III.  n.  8. 


"3  76  S.  Francisci  Assisiatis  operuin  pars  III. 

Parab.  II.     De  ciistodia  et  mortificatione  oculoriini. 

Multoties  beatus  pater  fratres  suos  hortabatur,  ut  sensu 
omni,  qua  possent,  solicitudine  custodirent  et  refraenarent.  Sci 
praecipue  oculos  docebat  habere  pudicos  et  honestos  han 
illis  proponens  saepius  parabolam:  „Rex  quidam  pius  e 
,,castus  duos  misit  successive  nuntios  ad  reginam,  qui  i 
„quaedam  de  regis  mente  significarent.  Revertitur  primus  e 
„pro  verbis,  quae  ad  reginam  detulit ,  tantum  verba  regi  re 
„portat,  sed  de  regma  niliil  loquitur,  quia  oculos  sapiente 
„tenebat  in  capite,  nec  ullatenus  prosilierant  in  reginam.  Re 
„dit  et  secundus,  sed  post  pauca  verba,  quae  pro  nuntii  res 
„ponsione  refert,  longam  de  reginae  pulchritudine  texuit  Iiis 
„toriam:  Vere,  inquit,  domine,  pulcherrima  et  speciosissim; 
„foemina  est  regina,  fehx  et  beatus  reputari  potest,  qui  frui 
„tur  illa.  Cui  turbatus  rex:  Tu  serve  nequam,  in  sponsan 
„meam  oculos  tuos  impudicos  conjecisti?  Credo,  quod  tib 
„emere  voluisti  rem,  quam  ita  curiose  prospexisti.  Iratusju- 
„bet  ad  se  alterum  revocari  et  ait  iUi:  Quid  tibi  de  regin^ 
„videtur?  Optime,  inquit,  domine,  libenter  et  modeste  audivi 
„verba  regis  et  prudenter  respondit.  Cui  ulterius  rex:  Qui( 
„dc  pulchritudine  illius  judicas  ?  Nonne  speciosa  et  pulchn 
„tibi  visa  est?  Caeteris  estne  praestantior  muheribus  ?  Res- 
„pondit  servus:  Domine,  de  pulchritudine  ilhus  nihil  scio 
„Venustane,  an  speciosa  sit,  tuum  solummodo  lioc  est  discer- 
„nere  et  judicare,  meum  autem  tua  ilh  verba  proferre.  Ben( 
„et  cordate,  inquit  rex,  respondisti,  tu,  qui  oculos  habes  cas- 
„tos  et  vcrecundos,  meus  esto  cubicularius ;  ex  oculorum  pu- 
„dicitia  corporis  conjicio  castitatem  ct  te  dignum,  cui  cubicul 
„et  regiae  camerae  custodiam  committam.  Tu  vero  e  regio- 
„ne,  qui  infrcnes  et  impudicos  habes  oculos,  palatium  egre- 
„dere,  in  domo  mea  nullatenus  remanebis ;  qui  enim  serio  e 
„subtihter  reginae  contemplatus  es  venustatem,  timeo,  ne  illiui 
„etiam  violare  vehs  honestatem.     Haec  rex.  Parabolam ,  fra- 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  33  9 

„tres  ,  audistis,  sensiim  intcllexistis.  Ociilos  in  aliquam  con- 
,jccistis  ?  mulicrem  vidistis?  pocniteat;  oculis  in  postcrum 
„cavctc,  mors  latct  in  visu,  oculorum  intrat  pcr  fcncstras. 
„Kcx  coclcstis  suas  vidcri  prohibct  sponsas.  Mulicr  quae- 
„cunquc  Christiana  iUius  cst  sponsa.  Quis  non  tiraebit  videro 
„sponsam  Christi?     llcgis  timcte  zelot}i3iam." 

Exemplum  I.     De  perfecto    et  A-ero  obedienle. 

Cum  ali(juando  quaercretur  ab  eo,  quis  essct  judicandus 
vcrus  obedicns,  corporis  mortui  similitudinem  pro  cxemplo 
proposuit.  „ToIIe,"  inquit,  „corpus  exanime  ct,  ubi  placuerit, 
„pone.  Vidcbis  non  rcpugnare  motmn,  non  mnrmurare  si- 
„tum,  non  rcclamarc  dimissum ,  quod,  si  statuatur  in  cathe- 
„dra ,  non  alta ,  scd  ima  rcspiciet,  si  collocctur  in  pur])ura, 
„du})lo  pallcscct.  Hic,  ait,  verus  obediens  est,  qui ,  cur  mo- 
„^  catur,  non  dijudicat,  ubi  locetur,  non  curat,  ut  transnuitetur, 
„non  instat,  cvectus  ad  officium  solitam  tenet  humihtatem , 
„plus  honoratus  plus  se  reputat  indignum.''     Hon.  c.  VI.  n.  5. 

Exemplum  II.     De  eodem. 

„Vidi,"  inquit,  „muItoties  caecum  quemdam,  qui  non 
„habcbat,  nisi  caniculam  pro  ducc  itineris  sui.  Caniculam  , 
„quocunque  duccbat,  scqucbatur,  ad  illius  ductum  ambulabat, 
„viac  vel  itineris  hujus  vol  illius  rationem  non  (lagitabat  a 
„ducc ;  si  praoibat  pcr  pctrosa,  scquebatur  ,  si  per  platcas  et 
,,plana,  comitabatur,  si  ad  tcmplum  ducebat,  orabat,  si  domos 
„hitroibat,  clccmosjnas  pctebat,  ita  ut  onmia  pro  caniculae 
,,duccntis  voluntatc  facicbat  ncc  aliquo  shic  illius  ductu  per- 
„gcbat.  Talis  cssc  dcbct  vcrus  et  perlectus  obcdicns.  Ad 
„obcdicndum  caecum  cssc  cxpcdit,  oculos  in  obscquium  prae- 
„iati  claudcre  ct  de  praeccptis  non  vcht  ncc  valcat  discer- 
„nere,  nisi ,  quod  praccipitur ,  humilitcr  ct  promptc  complcrc, 
„quocunquc  })raclati  praeceptum  vel  voluntas  praccedit,  sequi, 


8  "S  8  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

„mvia  et  petrosa  pro  obeclientiae  merito  hilariter  contemnere 
„ac,  si  per  plana  ambularet,  pergere.  Non  praecepti  difficul- 
„tatem,  sed  praecipientis  aiictoritatem  et  obedientiae  meritmn 
„decet  et  debet  verus  obediens  in  omnibus  considerare." 

Exemplum  III.     De  curis  et  solicitudinibus 
uxoratorum. 

Carnis  tentatione  perculsus  et  suggerente  vafro  castitatis 
inimico,  ut  uxorem  duceret,  post  crebra  flagella  nudus  noctu 
in  hortum  nivibus  consitum  perrexit  et  vivum  hoc  satisque 
appositum  nimiae  et  anxiae  maritorum  circa  filios  et  uxores 
sohcitudinis  exemplum,  multo  inferioris  quiete  monastica,  sibi 
proposuit.  In  nivem  se  demergens  septem  ex  ea  coepit  mas- 
sas  compingere,  quas  sibi  proponens  suo  sic  exteriori  homini 
loquebatur:  „Ecce,"  inquit,  „hacc  major  uxor  tua  est,  qua- 
„tuor  istae  duo  filii  et  duae  fihae,  rehquae  duae  servus  et 
„ancilla,  quos  ad  serviendum  habere  oportet.  Festina  igitur 
„omnes  induere,  quoniam  prae  frigore  moriuntur.  Si  vero  eo- 
„rum  te  multiplex  sohcitudo  molestat,  uni  soli  Dommo  sohcite 
„cura  servire."  Quo  egregio  exemplo  illico  tentator  victus 
abscessit,  et  vir  sanctus  in  periculoso  certamine  victor  evasit. 
Bon.  c.  V.  n.  3. 

Exemplum  IV.     De  religione  minorum  et  ejus 

amplitudine. 

Cum  quatuor  tantum  haberet  adhuc  fratres,  dilatandae 
famihae  beato  Aegidio  suo  socio  hoc  proposuit  exemplum: 
„Religio  nostra  persimihs  est  piscatori,  qui  mittit  retia  sua  in 
„aquam  magnam  capiens  piscium  multitudinera,  majores  eligit 
„et  secum  adducit,  pisciculos  vero  minores  dimittit.  In  mundi 
„aquas  rete  hoc  mittetur,  magnae  sanctitatis  et  virtutis  religio 
„haec  viros  ad  se  recipiet ,  parvos  fervore  spiritus  et  in  Dei 
„amore   tepidos    dimittet  vel   receptos    evomet.      Tanta    erit 


S.  Fraucisci  Assisiatis  operiiin  pars  III.  3  39 

„piscium   multitudo,    quod   timeam,    nc   prae   uimictatc    retia 
„rurapi   contigerit." 

Exempliim  V.     Quod  servus  Dei  omnem  laudem  et 
honorem  in  Deum  refert. 

Cum  quotidic  a  populo  plurimum  houoraretur,  ct  manus, 

habitum,   pcdcs   et  pedum   vestigia   oimies  populi,   pcr  quos 

transibat,  prac  dcvotionc  ct  sanctitatis  reverentia  oscularcntur, 

nec  ipsc  nihil  horum  prohibcret ,    quidam  cx  sociis  dc  sancti 

humilitatc  dubitans  ct  veluti  scandalum  passus  ,  quod  tantum 

sibi  permittcrct  honorcm  cxliiberi,  dixit  ci :     Non  vidcs ,  fi'a- 

ter,  aut  non  attcndis,  quid  hi  faciunt?     Et  tu  ficri  pcrmittis? 

Homuics  tantundem  tc  Iionorant  ct  pro  sancto    excessivc  ve- 

nerantur,    niliil    horum   tu  renuis  aut  rcjicis ,   imo   videris   in 

omnibus    complacere.      Quid   hoc  ?     Beatus   patcr   respondit: 

,Tantum  abcst,  fi-atcr,  ut  liacc  rejiciam ,  ut  pauca  hacc  mihi 

,vidcantur.     Plura  certe  omncs  populi  faccre  debcrcnt.''     Cui 

ocius  magis  turbatus :     Ego,  inquit,  haec  non  intelligo,  ut  tu 

rater  pro  sancto  rcputcris  ct  laudcm  et  honorcm    populorum 

iesidcres.     Ad  Iiaec  b.  pater:  „Frater,  vidc  ct  inteUigc.     Ni- 

,hil  hujus  revercntiac  mihi   approprio    aut    tribuo,    totam    in 

jDeum  rcmitto  et  me  ipsum  conservo  in  faece  mcac  humih- 

,tatis.     Meam  agnosco  vilitatcm ,   Dei   perpcndo    majcstatem. 

jHomincs  autcm  non  parvam  cx  hac  revcrentia  reportant  uti- 

jlitatcm,  duni  Dcum  recognoscunt  et  honorant  et  in  crcaturis 

,revcrcntur."     Dcum  in  sc  non  ignorat,  qui  cjus  bencficia  in 

jreatura  rccognoscit.     Crcaturac  vero  ipsius  non  suj^crbit  hu- 

niUtas,  dum  in  illa  divina  adoratur  majcstas.     Sicut  in  inia- 

^inibus  aut  statuis  Dei  vcl  Dciparac  utcrquc  adoratur  et  ta- 

mn  lignum  vcl  statua  ncc  supcrbia  tunicnt  ncc    lionorc    cx- 

dluntur ,    ita  nec  Dci  scrvus ,   qui  illius  viva  ct  vcra  imago 

st,  ct  hi  quo  Dcus  vcncratur  ct  colitur  proptcr  nmlta,  quac 

n  hac  imaginc  illius   rcluccnt   beneficia,   altiora    aut    majora 


380  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 

de  se  cogitat ,  imo  magis  in  sua  humilitate  solidatur ,  omnij 
Deo  tribuit,  niliil  sibi,  lignum  aut  statuam,  imo  purum  nihi 
se  reputat  respectu  Dei,  cui  omnem  tribuit  honorem  et  glo- 
riara,  sibi  vero  tribulationem,  miseriam  et  verecundiam. 


Benedictioiies  b.  patris  Fraiicisci. 

Qui  paupertatis  ct  pcrfcctionis  cvangclicac  apiccm  pctcnti- 

bus  ct  rcgulas  ctlcgcspracscripsit,  bcncdictioncs  ctiani,  quibu! 

ardua  procliviora  iicrcnt,  adjccit.    „Etcniin  bcncdictioncni/ 

ut  in  s.  scriptura  ps.  83. 8,  lcgiinus,  „dabit  lcgislator,  ibun 

„dc  virtutc  in  virtutcm,   vidcbitur   Dcus  dcorum   in  Sion.^ 

„Bcncdictio  autcni  illius,"  ut  cum  ccclcsiastico  c.  39.  v.  27 

28.  loquar,  „quasi  fluvius  inundavit,  quomodo  cataclysmuj 

„aridam  incbriavit,"  cxtinxit  flammas  tcntationum, 

rigavit  mcntis  siccitatcm,  ut  in  his  scptcm 

pcrspiccrc  licct. 

I.     Benedictio  fratris  Leonis. 

Fratri  Leoni  in  monte  Alvernae  fortiter  tentato  hanc 
benedictionem  misit  b.  pater,  signans  eam  charactere  et  nota 
illa  mysteriosa  Htterae  Thau,  ')  quam  scmper  magni  fecit,  sua 
manu  exarata,  qua  eum  ab  omni  absolvit  tentatione.  „T.  Be- 
„nedicat  tibi  Dominus  et  custodiat  te,  ostendat  faciem  suam 
„tibi  et  misereatur  tui.  Convertat  vultum  suum  ad  te  et  del 
„tibi  pacem.  Dominus  benedicat  fratrem  Leonem."  Bon.  c. 
11.  n.  10. 

II.     Benedictio  sacri  conventus  Alanquerae. 

Quinque  ilH  martyres  a  Marrochiis  passi  viHam  Alanquerae. 
Lusitaniae  non  ignobiHs  oppidicis  Tagum  extructi,  oHm  Hierabriga 


1)  Cf.  Exech.  IX.  4. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  881 

dicti,  ad  fratrcs  suos,  qiii  jam  ibideni  coinmorabaiitur,  viscndos 
acccsscrunt,  in  qua  Sanctia  Sanctio  II.  rege  progenita,  sanc- 
tius  vixit  et  cos  benigne  reccpit  undeque  impensis  necessariis 
quibuscunquc  IJlyssiponcm ,  quae  a  praedicta  villa  pcr  octo 
lcucas  ad  occidentalem  plagam  distabat,  transmisit,  ut  illinc 
in  Tartariam  proficisci  liceret.  Quorum  in  optato  martyrio 
expletis  votis  apud  Marrochios,  ut  eorum  in  fide  constantiam, 
in  martyrio  fortitudincm ,  in  sanctitatc  perseverantiam  beatus 
pater  audivit,  in  spiritu  totus  exultabundus  convcntum  illum 
Alanqucranum ,  a  quo  ad  tantam  functionera  perrexere,  hac 
sacra\1t  benedictione:  „Domus  sancta,  aedicula  sacra,  spe- 
„ciosa  et  jucunda  floscella  purpurei  coloris  ac  suavissimi  odo- 
„ris  per  sanctum  martyrium  Deo  peperisti.  Ili  primitiae  sunt 
„et  gloriosi  flores  minorum,  feUces  jam  possessores  regni  coe- 
„lorum.  Nunquam  in  tc,  domus  Dei,  deficiant  perfecti  fratrcs, 
„qui  devotissime  sanctum  observcnt  evangcUum."  ') 

III.     Benediclio  insliluli  minorilici  zelatoruni. 

Cum  sanctorum  fratrum  pcr  orbem  dispersorum  odorifcra 
fama  multos  audiret  ad  viam  vcritatis  induci,  cxultabat  in 
spiritu  et  benedictionibus  omni  acceptatione  dignissimis  iflos 
accumulans  diccbat :  „13encdicti  vos  a  Dommo,  qui  errantes 
„peccatores  ad  Dominum  rcducitis,  viam  veritatis  flfis  osten- 
„ditis  et  vos  in  sancta  cvangehi  obscrvationc  puros  et  sui- 
„ccros  custoditis.  Qui  vobis  benedicit,  a  Domino  bcnedicatur, 
„qui  vos  fovet  aut  suscipit,  mercedem  recipiat  scmpitcrnam. 
„Nuflam  in  vobis  potcstatem  Satan  exerceat,  supra  id  ,  quod 
„potestis,  non  tentet.     Vobis  supcr  iflum  ct  suos  sit  imperandi 


1)  In  iioc  Alanquerac  coenobio  „uieiuoranda,"  addil  Waddingus,  „vc- 
,,lustatis  ct  sauclilalis  indicia  couspcxi  ct  iii  fralrihus,  (hiui  iutcr 
.,illos  pcr  aliquol  incuscs  ad  pcculiaris  sludii  scccssuni  couuuora- 
j.rer,  pluriuia  virlutuni  iucrcnicnta  dcprchcndi  "  Kd. 


888  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

„facultas,  portas  illius  possidete  et  spolia  diripite.  Patris  vos 
„adjuvet  potentia,  Filii  vos  dirigat  sapientia,  et  Spiritus  sancti 
„vos  foveat  clementia,  amen."  lis  vero,  qui  per  proprietatem, 
pecuniae  receptionem  vel  aliud  quodcunque  peccatum  regulae 
puritatem  deturpabant  aut  ordinem,  quem  praecipue  pauper- 
tatis  professio  decorat,  teiTcnarum  rerum  pulvere  maculabant 
aut  alios  suis  malis  exemplis  scandalizabant  et  ordinem  rela- 
xabant ,  maledictionem  Dei  et  suam  terribiliter  imprecans  di- 
cebat :  „A  te ,  sanctissime  pater ,  et  a  tota  coelesti  curia  et 
„a  me  pauperculo  sint  maledicti,  qui  suo  malo  exemplo  con- 
„fundunt  et  destruunt,  quod  per  sanctos  fratres  hujus  ordinis 
„aedificasti  et  aedificare  non  cessas."     Bon.  c.  Vin.  n.  2. 

IV.     Benedictio  civitatis  Assisii. 

Cum  de  palatio  episcopi  Assisiatis  ad  aediculam  sanctae 
Mariae  de  angelis  iam  ultimo  morbo  totus  confectus  defer- 
retur,  cum  ad  planitiem  sub  civitatis  declivio,  ex  qua  urbem 
commodius  videre  posset,  pervenit,  feretrum,  in  quo  portaba- 
tur,  fecit  ad  urbem  reflecti.  Quam  ut  vidit ,  flevit  et  postea 
hac  munivit  benedictione :  „Benedicta  tu  a  Domino,  civitas 
„Deo  fidehs,  quia  per  te  et  in  te  multae  animae  salvabmitur, 
„et  in  te  multi  servi  Altissimi  habitabunt,  et  de  te  non  pauci 
,justi  eligentur  ad  regnum  aeternum."  ') 

V.     Benedictio  omnium  fratrum  minorum. 

Gravi  et  molesto  stomachi  dolore  semel  laboravit,  ita  ut 
vitam  paenc  exhalaret,  et  fratres  jam  de  ejus  vita  despera- 
rent.     Quorum   unus,    timens,    ne   subito   e   vivis    raperetur 


1)  „Hanc  benedictionem,"  narrat  Waddingus,  „in  loco,  quo  eam  effu- 
„dit,  ad  ter  centuni  vel  plures  passus  a  civitate,  vidi  characteribus 
„adnotatam,  superapposita  ipsa  historia,  penicillo  graphice  depicta 
„in  sacrae  cujusdam  aediculae  fronte."  Ed. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  393 

propter  varia  et  crebra  cordis  dcliquia,  ait :  Benedic  iiobis , 
pater,  et  caeteris  fratribus,  quos  in  Christo  genuisti,  et  aliquid 
memoriale  relinque  nobis  tuae  voluntatis,  quod  fratres  in  tui 
memoriam  semper  habeant  secum  ad  majorem  sui  profectum. 
Tunc  b.  pater  paternos  oculos  in  filios  erigens:  „Vocate," 
inquit,  „mihi  fratrem  Benedictum  de  Piratro"  (qui  beato  patri 
semper  in  infirmitate  ministrabat  et  coram  eo  Sacra  faciebat), 
„ut  vobis  bencdicam."  Quo  accersito  ait:  „Scribe,  sacerdos 
^,Dei,  qualiter  benedico  omnibus  fratribus  meis,  qui  modo  sunt 
„in  religione  et  qui  venturi  sunt  usque  ad  finem  saeculi. 
„Quoniam  propter  infirmitatem  meam  loqui  non  valeo,  breviter 
„voIuntatem  meam  et  intentionem  in  signum  memoriae  meac 
„benedictionis  et  testamenti  cunctis  fratribus  praesentibus  et 
„futuris  patefacio.  Fratres  semper  se  diligant  ad  invicem, 
„sicut  ego  dilcxi  et  diligo  illos.  Semper  diligant  et  observent 
„dominam  meam  paupertatem.  Et  semper  praelatis  et  clericis 
„sanctae  matris  ecclesiae  fideles  et  subjecti  existant.  Bene- 
„dicat  et  custodiat  eos  Pater  et  Filius  ct  Spiritus  sanctus, 
„amcn." 

VI.     Benedictio  Bernardi  de  Quintavalle. 

In  obitu  beati  patris  collachrymantibus  omnibus  fratribus 
pro  subtractionc  tanti  patris  ct  tam  soliciti  pastoris  ait  ad 
jicircumstantes :  „Ubi  est  primogenitus  meus  frater  Bernardus?" 
Cui  accidenti :  „Veni,"  inquit,  „fili  mi,  ut  benedicat  tibi  aniraa 
^,mea,  antcquam  moriar."  Sed  Bernardus  pro  sua  humilitate, 
ne  sibi  videretur  assumerc,  quod  pro  ofiicii  dignitatc  ctprae- 
fecturae  cminentia  putabat  dcberi  fratri  Eliae,  tunc  generalis 
ordinis  vicario  et  putativo  beati  viri  successori,  suggessit 
eideni,  ut  ad  dextcram  morientis  acccdoret  et  oblatam  reci- 
perct  benedictionem.  Quo  ante  Dei  virum  prostrato  ille,  etsi 
prae  lachrymarum  assuetudine  caecuterit,  pleiuis  tamen  pro- 
phetico    spiritu    manus    super    caput   ejus   imposuit  et   dixit: 


88'*  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

„Hoc  non  ost  caput  mei  primogeniti  fratris  Bernardi,"  et  can- 
cellatis  in  modiim  crucis  manibus ,  velut  alter  patriarcha  Ja- 
cob  dexteram  ponens  super  caput  fratris  Bernardi,  qui  ad 
laevam  utroque  flexo  poplite  patri  assidebat,  eum  benedixil 
his  verbis:  „Benedicat  te  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christ: 
,,in  omni  benedictione  spirituali  in  caelestibus  in  Christo.  Si- 
„cut  primus  es  electus  in  ordine  isto  ad  dandum  bonun: 
,,exemplum  evangelicum  et  ad  imitandum  Christum  in  evan- 
„ge]ica  paupertate,  cui  non  solum  tua  liberaUter  obtulisti,  sec 
„et  temetipsum  in  odorem  suavitatis  contulisti,  ita  benedictuf 
„sis  a  Domino  Jesu  Christo  et  a  me  suo  pauperculo  servc 
„benedictionibus  sempiternis ,  ingrediens  et  egrediens,  vigilanj 
„et  dormiens,  vivens  et  moriens.  Qui  benedixerit  tibi,  bene- 
„dictionibus  repleatur,  et  qui  maledixerit  tibi,  non  erit  immu- 
„nis.  Esto  dominus  fratrum  tuorum,  et  tuo  imperio  cunct: 
„subjaceant.  Quoscmique  volueris  recipere  ad  ordinemistum 
„recepti  sint,  et  quoscunque  emittere  volueris,  emittantur 
„NuIIus  super  te  potestatem  habeat  et  quocunque  volueris. 
„hbere  possis  pergere  et  morari." 

VII.     Benedictio  fratrum  minorum. 

Sui  transitus  hora  appropinquante  fecit  omnes  fratres 
existentes  in  loco  illo  sanctae  Mariae  de  angelis  ad  se  vocari 
et  eos  consolatoriis  verbis  pro  sua  morte  demulcens  paterno 
affectu  eos  ad  divinum  est  hortatus  amorem,  ad  patientiam, 
ad  paupertatem  et  ad  sanctam  ecclesiae  romanae  fidem  ser- 
vandam  et  adjecit:  „VaIete,  filii  omnes  in  timore  Dominl 
„et  permanete  in  eo  semper.  Et  quoniam  futura  tribulatio  e< 
„tentatio  appropinquat,  felices,  qui  perseverabunt  in  his,  quac 
„coeperunt.  Ego  vero  ad  Deum  propero,  cujus  gratiae  vos 
„omnes  commendo.  Ego,  quod  meum  est,  feci,  quod  vestrmn 
„est,  cdoceat  Christus."     Bon.  c.  XIV.  n.  5. 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  2S& 

Oracula  et  sententiae  communes 
b.  patris  Francisci. 

Siib  inscriptionc  oracnlorum  ct  scntcntiarum  plura  ctiam 

Francisci  cximia  pracccpta  atquc  dicta  Waddingus  col- 

lcgit  ct,  sicut  scquuntur,  disposuit.    „Fucum/^  ait,  „non 

,)lial)cnti  cloqucntiac  saccularis ,  scd  salutarcm  mani- 

^fcstant  sut)  sancta  simplicitatc  vcritatcm.'' 

Orac.  I.     Carnem  contra  spirilum  pliira  moliri. 

Maximus  hominis  inimicus  est  caro.  Nihil  rccogitare 
iiovit  malorum,  ut  dolcat,  nihil,  uttimeat,  praevidere,  studiuni 
cjus  cst  abuti  praesentibus ;  quod  autem  pejus  est ,  bona 
cuncta  sibi  usurpat,  ipsa  in  suam  gloriam  transfert  et,  quod 
non  iUi,  sed  animae  datum  est,  sibi  impudenter  arrogat.  IUa 
de  virtutibus  laudem,  dc  vigiliis  et  orationibus  favorem  carpit 
extrinsecum,  iiihil  animae  rchnquens  quaerit  et  de  lacrymis 
obolum. 

Orac.  II.     Impreliabile  esse  eleemosynae  preiimn. 

Amorem  Dci  pro  eleemosynis  offerre  nobilis  est  prodi- 
galitas,  et  qui  minus  ipsum  ,  quam  denarios  reputant,  judica- 
rem  ego  esse  stultissimos ;  nam  solius  diviiii  amoris  im])ro- 
tiabile  pretium  ad  regnum  coelorum  comparandum  sufticit,  ct 
ejus,  qui  nos  multum  ama^it,  amor  est  multum  amandus. 
Bon.  c.  IX.  n.  1. 

Orac.  III.     Oralionem  viris  religiosis  necessariam. 

Oi^^tionis  gratia  viro  religioso  firmiter  desideranda,  sine 
qua  nihil  in  Dei  servitio  prosperabitur ,  nec  aliquid  ab  ipso 
consequetur.     Bon.  c.  X.  n.  1. 


S86  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

Orac.  IV.     Encomia  evangelicae  paupertatis. 

Thesaurus  beatificae  paupertatis  adeo  excellens  est  ei 
divinus,  quod  nos  indigni  sumus  in  vasis  nostris  vilissimij 
illum  possidere.  Haec  enim  est  illa  virtus,  per  quam  terrem 
et  transitoria  cuncta  calcantur,  per  quam  omnes  obices  toUuntu] 
e  medio,  dum  per  illam  aeterno  Domino  mens  humana  conglu- 
tinatur.  Haec  est,  quae  animam  in  terris  positam  facit  cun 
angehs  in  coelo  conversari.  Haec  est,  quae  Christum  in  cruc( 
sociat,  cum  Christo  in  tumulo  absconditur,  cum  Christo  d( 
sepulchro  resurgit  et  Christum  comitatur  in  coelum.  Hae( 
est,  quae  dotem  agiUtatis  super  coelos  volandi  animabus  ip- 
sam  amantibus  etiam  in  hac  vita  concedit,  cum  verae  hu- 
mihtatis  et  charitatis  arma  custodiat. 

Orac.  V.     Humilitas  sectanda,  vana  gloria  fugienda. 

FiHus  Dei  de  altitudine  sinus  paterni  ad  nostra  despica- 
bilia  descendit,  ut  tam  exemplo,  quam  verbo  Dominus  e1 
magister  humihtatem  doceret.  Stultum  ergo  est  humanis  ex- 
toUi  favoribus  aut  de  terrenis  superbire.  Quod  altum  namque 
est  apud  homines ,  abominatio  est  apud  Deum ,  et  quantuni 
homo  est  in  ocuHs  Dei,  tantum  est  in  se  et  non  plus.  Bon, 
c.  VI.  n.  1. 

Orac.  VI.     Praelati  subditos  et  praedicatores  populos 
exemplo  doceant,  non  verbo. 

Propter  praefecturae  officium  et  praedicandi  soHcitudinera 
fratres  non  debent  dimittere  sanctam  et  devotam  orationem, 
ire  pro  eleemosyna,  operari  ahquando  manibus  suis  et  alia 
humiUtatis  opera  exercere,  non  minus,  quam  aUi  fratres,  prop- 
ter  bonum  exemphim  et  tantarum  lucrum  animariun.  Ad 
ministrorum  namque  et  praedicatorum  exempla  subditi  et  po- 
puU  aedificantur,  vacant  Ubenter  orationi  et  humiUter  inclinant 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  89  3 

se  ad  humilitatis  opera  et  obsequia  utilitatis.  Si  enim  et 
haee  illi  facere  nolunt,  non  poterunt  absque  sui  confusione, 
praejudicio  et  condemnatione  de  illis  alios  admonere;  oportet 
namque  exemplo  Christi  prius  facere,  quam  docere,  ac  simul 
facere  et  docere. 

Orac.  VII.     Quod  opera  verba  comitentur. 

Tantum  habet  homo  scientiae,  quantum  operatur,  et  tan- 
tiim  est  religiosus  bonus  orator,  quantum  ipse  operatur ;  arbor 
namque  ex  fructu  cognoscitur. 

Orac.  VIII.     Festivitates  sanctorum  quomodo 
celebrandae. 

Festivitates  Domini  et  aliorum  sanctorum  magis  hono- 
rantur  inopia  et  paupertate,  per  quam  ipsi  coelum  ingressi 
sunt,  quam  curiositate  et  superfluitate,  per  quam  anima  elon- 
gatur  a  coelo. 

Orac.  IX.      Curialitate  homines  Deo  assimilari. 

Curialitas  est  una  de  proprietatibus  Domini,  qui  solem 
suum  et  pluviam  omniaque  sua  ad  vitam  necessaria  super 
justos  et  injustos  curialiter  administrat.  Est  enim  curialitas 
soror  charitatis,  extmctrix  odii  et  servatrix  amoris. 

Orac.  X.     De  alienis  non  esse  gratas  eleemosynas. 

Non  hcet  alienum  aufcrre  et  pauperibus  erogare.  Pec- 
cati  pocna,  non  meriti  gloria  est,  aliena  donare. 

Orac.  XI.     Cum  intenlione  et  mentis  quiete  orandum. 

Puderc  debet  quemquam  in  vagationes  nugatorias  dis- 
^trahi,  cimi  tempore  orationis  magnum  regem  alloquitur. 


28  8  S.  Francisci  Assisiatis  operura  pars  III. 

Orac.  XII.     Humili  cognitione  sui  hominem  perve- 

nire  in  Dei  cognitionem. 

Scientia  sui  ad  Dei  cognitionem  facile  perducit  eum,  qui 
sacrae  scripturae  intendens  Dei  mysteria  humiliter,  non  prae- 
sumptuose,  scrutatur. 

Orac.  XIII.     De  aliquo  spiritualiter  contristatus  ad 

orationem  recurrat. 

Seryus  Dei  pro  aliquo  conturbatus  illico  ad  orationem 
debet  confugere  et  tamdiu  coram  summo  patre  persistere, 
donec  reddat  ei  sui  salutaris  laetitiam.  Si  enim  in  moestitia 
moram  fecerit,  adolescet  Babylonicum  illud,  quod  tandem, 
nisi  per  lachrymas  expurgetur,  maximam  in  corde  generabit 
mbiginem. 

Orac.  XIV.     Virtutes  et  Dei  secreta  non  detegenda. 

Famae  pretium  est  conscientiae  secretum  minuere ,  lon- 
geque  damnosius  et  periculosius  est  abuti ,  quam  carere  vir- 
tutibus.  Nec  major  est  \ii'tus  bona  quaerere,  quam  parta 
tueri. 

Orac.  XV.     In  quo  differant  licentia  et  obedientia. 

Quaecunque  praelati  condescensiones  aut  facultates  posi 
petitionem  subditi  acquisitae  proprie  licentiae  sunt.  Quod  vero; 
praelatus  injungit,  et  subditus  non  postulat,  sacras  obedientias 
censeo  nominandas.  Obedientiam  igitur  tutiorem  et  meliorem 
judico  licentia,  quia  in  ista  aliquid  propriae  voluntatis  regnat, 
in  illa  solum  superioris  praeceptum  impletur.  Summa  obe- 
dientia  est,  in  qua  cortina  cortinam  trahit,  superioris  voluntas 
inferioris  voluntatem  gubernat,  et  nihil,  quod  suum  sit  aut 
appareat  habeat  caro  vel  sanguis.  Nec  obedientia  summa  et 
pura    desinit    esse    postulata    licentia    hifideles    adeundi    ob 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  SNfl 

proximorum  lucrura  vel  martyrii  desidcrium ,  modo  a  divina 
iispiratione  hoc  provenerit  dcsiderium ;  nam  tunc  cortina  cor- 
:inam  traliit,  divina  voluntas  humanam,  unde  et  hoc  petere 
Deo  erit  acceptum  et  a  purae  obedientiac  merito  non  erit 
ilienum, 

Orac.  XVI.     Officium  divinum   cum  intentione  reci- 

tandum. 

Si  quiete  corpus  cibum  suum,  futurum  cum  ipso  ver- 
niium  esca ,  accipit ,  cum  quanta  pace  et  tranquilhtate  anima 
accipere  debet  cibum  vitae,  qui  est  Deus,  qui  per  orationem 
ac  divini  officii  solutionem  debitam  familiariter  nobis  exhibeturV 
l3on.  c.  X.  n.  7. 

Orac.  XVIL     Otium  omnino  vitandum. 

Otium  omnium  malarura  cogitationum  sentina  est;  labo- 
randum  ergo  et  cuique  exercitandum  in  opere,  ne  otio  dedi- 
tus  per  illicita  corde  aut  lingua  vagetur.     Bon.  c.  V.  n.  5. 

Orac.  XVIII.    Dei  gratiae  et  favores  non  publicandi. 

Quando  servus  Dei  in  oratione  visitatur  divinitus,  dicere 
debet:  Istam  consolationcm  milii  pcccatori  et  indigno  de 
coclo  misisti,  Dominc ,  et  ego  illam  tuae  committo  custodiac, 
quia  thcsauri  tui  rae  scntio  esse  latronera.  Cum  autem  ab 
oratione  revertitur,  sic  debet  se  pauperculum  et  peccatorem 
ostendcrc,  ac  si  nullam  sit  novam  gratiam  consecutus.  Bon. 
C.  X.  n.  4. 

Orac.  XIX.     Praelatus  raro  per  obedienliam  prae- 
cipiat,  subditus  seinper  obediat. 

Raro  per  obedientiani  praecipicndura  cst  praelatis,  ncc 
primo  fuhninandum  est  jaculum,  quod  debet  esse  extremum ; 

13 


290  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

ad  ensem  non  statim  manus  est  mittenda.  Qui  vero  ensen 
non  timet,  aiit  subditus,  qui  obedientiae  praecepto  non  obedin 
festiuat,  nec  Deum  timet  nec  homines  reveretur,  si  omninc 
non  habet  causam  in  obediendo  retardandi.  Praelatus  ergc 
non  debet  esse  temerarius  in  praecipiendo ;  nam  quid  in  te- 
merario  praeceptore  auctoritas  imperandi,  nisi  gladius  in  mani 
furiosi?  Quid  vero  desperatius,  quam  obedientiae  neglectoi 
aut  contemptor? 

Orac.  XX.     Magnum  esse  obedientiae  emolumentum. 

Tam  uberem  judico  sanctae  obedientiae  fructum,  ut  eis 
qui  jugo  ejus  colla  subjiciunt,  nullum  abire  possit  tempuj 
iners  nec  sine  emolumento  hora  aliqua  inaniter  pertransire. 

Orac.  XXI.     In  quo  gloriari  possit  servus  Dei. 

De  omni  eo,  quod  peccator  potest,  nemo  sibi  debei 
iniquo  applausu  blandiri.  Peccator  jejunare  potest,  orare 
plangere  carnemque  suam  macerare;  hoc  solum  non  potest 
Domino  sciUcet  esse  fidelis.  In  hoc  itaque  gloriandum,  s: 
suam  Domino  gloriam  reddimus,  si  fideliter  servientes  ipsi 
quidquid  donat,  adscribimus.     Bon.  c.  VI.  n.  3. 

Orac.  XXII.     Magnam  deberi  reverentiam  sacer- 

dotibus. 

Onmi  reverentia  et  honore  prosequendi  sunt  Dei  sacer- 
dotes,  qui  omnibus  sunt  superiores  et  digniores.  Christiano- 
rum  sunt  patres  spirituales  et  hujus  mundi  spiritus  et  -vita. 
Ego,  si  viderem  venientem  per  viam  presbyterum  et  angelum, 
ad  sacerdotis  manus  deosculandas  citius  me  conferrem  etan- 
gelo  dicerem:  Expecta  me,  angele,  quia  manus  hujusmodi 
Verbum  vitae  contrectant  et  ultra  humanum  aliquid  possident. 


S,  F^rancisci  Assisiatis  operum  pars  III.  391 

Orac.  XXIII.     Qualiter  gaudere  quis  possit  de  alte- 
rius  bono  plus  ipso  possessore. 

PIus,  inqiiit,  gaiicleo  de  regno  Franciae,  qiiam  ipsc  Fran- 
ciae  rex,  quia  ego  gaudeo ,  quod  gaudeat  rex  de  regno  suo. 
Sed  hanc  habeo  ego  prae  rcge  praerogativam  in  gaudio  meo, 
quod  rex  habet  laborcs  et  expensas  regni,  et  ego  habeo  gau- 
dia  sinc  labore  ct  sine  expensis. 

Orac.  XXIV.     Quae  praecipue  curanda  regularium 

praelatis. 

Praelati  rcgularium  hoc  potissimum  curcnt,  mores  non 
[Tiutare,  nisi  in  melius,  favores  non  quaercre,  potestatem  non 
3xercere,  scd  implerc  officium. 

Orac.  XXV.     Quae  sit  vera  sapientia. 

Summa  sapicntia  est  bona  opera  facere  et  bene  se  cu- 
itodire  et  judicia  Dci  considerare. 

Orac.  XXVI.     Quanta  virtus  paupertas. 

Vera  paupertas  radix  est  obcdientiac,  mater  renuntiatio- 
m,  mors  propriac  complaccntiac ,  extirpatrix  vanitatis  et  cu- 
^iditatis. 

Orac.  XXVII.     Verae  obedientiae  commendatio. 

Obcdicntia  cst  fidei  opus,  probatio  vcrac  spci,  argumen- 
;um  charitatis ,  matcr  humiUtatis  et  genitrix  pacis  Dei,  quae 
ixupcrat  omncm  sensum. 

Orac.  XXVIII.     De  usu  librorum. 

In  libris  fratres  quaercrc  debent  testimonium  Domini , 
(lon  pretiura  aut  pulcliritudincm.    Paucos  ctiam  habere  dcbcnt 


39S  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

hosque  in  communi  et  ad  fratrum    indigentium    necessitatcm 
paratos. 

Orac.  XXIX.     In  quibus  acceptatur  voluntas  pro 

facto. 

Pauper  magis  potest  esse  largus,  quam  dives,  quia  dives, 
si  dat,  quidquid  habet,  deficiet  et  confusus  est,  si  vero  non 
dat,  cura  habeat,  licet  vellet  dare  ,  si  sibi  non  deficeret,  vo- 
luntas  bona  est,  sed  non  reputatur  pro  facto  sibi,  quia  adhuc 
habet  substantiam.  Sed  pauper ,  qui  nihil  habet,  qui  veliet 
dare  pauperi  et  nihil  habet,  quod  det,  et  vellet  aedificare 
hospitaha,  non  tamen  habet,  unde,  in  hoc  voluntas  pro  facto 
reputatur. 

Orac.  XXX.     Dei  dilectio  dulcis,  mundi  amara. 

Gustanti  Deum  omnis  delectatio  mundi  videtur  amari- 
tudo.  Grustate  ergo  et  videte,  quia  suavis  et  dulcis  est  Do- 
mmus,  et  nunquam  te  poenitebit  de  gustu  Dei.  Secus  est  in 
amando  mundum,  quia  latet  hamus  in  esca  ilhus  amoris,  quia 
ille  amor  mundanorum  semper  producit  multos  fructus  dolo- 
rum,  quia,  si  amas  uxorem,  filios,  possessiones,  domos  vel 
honores,  cum  moriuntur  et  deperduntur,  tanto  majores  dolores 
tibi  inferunt,  quanto  majorem  affectionem  et  amorem  habeas 
illis  bonis  etrebus. 


^-0-<==- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  303 

„ln  sccundo  Cod.  MS.  Assisiano  liabcntur,"  ut  rcfert  Wad- 

dingus,  „sul)  noniinc  Francisci  scqucntes 

SEHfTEHTIAE, 

,,quaruin  aliquac  ipsius  sancti  propriac  sunt,  aliae  vcl  e\- 

„prcssc  invcniuntur  apud  quosdam  cx  sanctis  doctoribus 

„vcl  cx  coruin  sunt  doctrina  conipactac.    lis  fainiliaritcr 

„utel)iitur  Franciscus  ad  suoruin  instructioncin." 

1.  Haec  suiit  arma,  quibus  dirumpitur  auima  casta, 
visus,  alloquium,  contactus,  oscula. 

2.  Qui  vaclit  lu  descrtum ,  tribus  praeliis  caret:  Visu, 
auditu  ct  dctractione.  Vide  Aug.  in  psal.  54.  ad  illa  vcrba: 
Quis  dabit  mihi  pennas  etc.  et  in  psal.  121. 

3.  Charissimi,  in  hac  vallc  miseriae  nihil  tam  pulchrum, 
tam  delcctabile  possidcatis,  quo  animus  vester  omnino  occu- 
pctur.     Vide  eundem  tract.  2.  in  c.  1.  Epist.  2.  Joan. 

4.  Fu^e  crcaturas,  si  vis  haberc  crcaturas. 

5.  Fuge  mundum,  si  vis  esse  mundus.  Si  tu  cs  mun- 
dus,  iam  non  dclectat  te  nmndus. 

6.  Fugc,  tacc  ct  quiesce. 

7.  Si  te  excusas,  Deus  te  accusat,  ct  si  tc  accusas. 
Dcus  tc  cxcusat. 

8.  Non  pcrfccte  bonus  est,  qui  cum  mahs  bonus  esse 
non  potest. 

9.  Tcntatio,  cui  non  conscntitur,  cst  matcria  exerccn- 
dac  virtutis. 

10.  Amor  omnia  gravia  facit  levia  ct  omnia  amara 
facit  dulcia. 

11.  Amor  Dci  nunquam  est  otiosus.  Est  Greg.IIomil. 
30.  in  evang. 

12.  Vcstis  pulchra,  locus,  potus,  cibus,  otia,  somnus, 
Enervant  mcntem  luxuriamquc  Ibvcnt. 

13.  Cum  dico:  Ave  Maria,  coeli  ridcnt,  angeli  gau- 
dcnt,  nmndus  exultat,  infernus  contremiscit,  dacmoncs  fugiunt. 


80'*  S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

14.  Siciit  cera  fluit  a  facie  ignis,  et  pulvis  aiite  faciein 
venti  dispergitur,  sic  ad  invocationem  nominis  Mariae  totus 
malignorum  spirituum  exercitus  separatur. 

15.  In  periculo ,  in  angustiis  ,  in  rebus  dubiis  Mariam 
inAOca,  Mariam  cogita,  non  recedat  a  corde,  non  recedat  ab 
ore,  et,  ut  impetres  ejus  suffragium,  non  deseras  conversatio- 
nis  exemplum.     Est  Bern.  Homil.  2.  in  Missus  est,  ad  fin. 

16.  Omnis  creatura  vilescat,  ut  Creator  in  corde  dul- 
cescat. 

NOTA.  Waddingus  haec  apophthegniata,  colloquia,  prophetias,  pa- 
rabolas,  exempla,  benedictiones,  oracula,  sententias  ex  iis  tantum  fontibus 
hausit,  qui  in  fronte  hujus  libri  enumerati  sunt,  ita  ut  multa  fortasse  cjus 
generis,  quae  animum  nostrum  tenerent  delectarentque,  in  aliis  auclo- 
ribus  exstent.  Neque  omnia  quidem,  quae  in  illis  scriptoribus  ad  rem 
pertinentia  reperit,  nobis  tradidit,  sed  nonnulla,  quia  vel,  ut  quaedam 
prophetiae,  „communem  hominum  superarent  captum,  de  quibus  non 
„liceret  omnibus  judicare"  (p.  474},  vel  in  vita  b.  patris  (quam  et 
nos  adjecimus}  copiose  referrentur  (p.  484),  vel  integritas  non  con- 
staret  (p.  487),  omisit.  Quae  omnia,  si  quis  novam  et  hac  meliorem 
beati    Francisci    operum   editionem    curare   voluerit,  respicienda  erunt. 

Ed. 


S.  Franclsci  Assisialis  opcruin  pars  III.  39S 

APPENDIX 

OPUSCULORUM  DUBIORUM. 

Rcfcrt  liic  Waddingus  scptciii  brcvcs  scrmoncs,  sex  prae- 
cipuas  rationcs,  quarc  Dcus  rcligioncin  minorum  sanctac 
conccsscrit  ccclcsiac,  dcccm  pcrfcctioncs,  tanquam,  dubia  I). 
Francisci  opuscula,  quac  nos,  quum  vcrc  subditicia  sint, 
omisisscmus,  nisi  univcrsa,  quac  Waddingus  tradidit,  rcd- 
dcrc  voluisscmus.  Is  autcin  arbitratus  cst,  non  cssc  ca 
rcjicicnda  aut  pcnitus  omittcnda,  dum  cssct,  qui  illa  Fran- 
cisco  adscribcrct.    llli  quidcm 

ab  uno  Ludovico  Hcbollcdo  ncotcrico  in  cjus  Cbronicis  tra- 
duntur,  non  tam  fccundo,  ut  ait  nostcr  Waddingus,  quam 
facundo  rcruin  ad  suuin  minorum  urdincm  pcrtincntium 
concinnatorc ,  juvariquc  ctiain  adjicit  suspicioncm  nimis 
culta  ct  coinpta  Ilispanica  phrasi,  cx  qua  ipsc  in  latinum 
transtulcrit.  Scd  cuin  multa  rcdolcant  b.  patris  doctrinam, 
sola  forma  dispositioquc  Ilcbollcdi  cssc  vidctur,  matcria 
tamcn  Francisci,  qucin  ccrto  crcdimus  pauca,  nullos  saltcm 
i^crmoncs,  littcris  mandassc,  scd,  ut  inquit  Waddin^us,  scrlo 
pracmisso  orationis  ct  sacrac  scripturac  studio  fcrvcntcr 
cructassc,  quidquid  Spiritus  sanclus  diclavcrat. 

Sermo  I.     De  huniililale  et  palieulia. 

Ouas  individuas  comites  humilitatem  et  patientiam  halfuit 
^hristus  in  cruce ,  et  quas  sororum  firmus  amor  conjunxit, 
laec  brevis  oratio  nuHatcnus  separabit.  Servus  Dei  multa 
lebet  pro  Christo  pati,  qui  cum  codem  bonis  perfrui  sperat 


396  S.  Francisci  Assisialis  opcrum  pars  III. 

sempilernis.  Apostolus  dixit  „non  esse  condignas  passiones 
.,hujus  temporis  ad  futuram  gloriam,  quao  revelabitur  in 
„nobis."  Non  sunt  nec  inveniri  possunt  duae  perfectae 
deliciae,  nec  binum  potest  esse  gaudium  omnino  completum. 
Suam  doctrinam  incepit  ab  humilitate  Chrislus  in  praesepi, 
quam  in  patientia  bonus  magister  conclusit  in  cruce.  Ipse 
etiam  dixit:  „Beati,  qui  persecutionem  patiuntur  propter 
„justitiam."  Optime  enim  novit  poenam  in  gloriam  trans- 
mutare,  persecutionem  et  metum  in  gaudium.  Faber  argen- 
tarius  ex  metallo,  quod  accipit,  scyphum  aut  vascula  con- 
ficit;  nec  enim  ex  plumbea  massa  calicem  conflabit  argen- 
teum,  solus  Deus  ex  laboribus  requiem  elicit  et  ex  tormentis 
gaudium  eruit  sempiternum.  Diligentes,  humiles  et  patientes 
decet  esse  servos,  qui  a  Domino  suo  incomparabilem  ex- 
pectant  mercedem. 

Sermo  II.     Contra  peccata  mortalia, 

MortaHa  peccata,  fratres ,  omnino  fugiamus.  Conside- 
rate  et  videte,  quam  foedum  et  abominabile  appareat  cor- 
pus  exanime,  spiritus  vitalitate  destitutum,  et  intelligite  mul- 
to  foetidiorem  et  immundiorem  esse  animam  sine  Deo,  qui 
animae  anima  est,  quando  in  mortali  labe  volntatur.  Si  adeo 
indiget  una  creatura  altera,  quanto  magis  crealura  sm  opus 
habet  Creatore.  Longius  dislat  a  peccato  gratia,  quam  a 
gratia  gloria;  inhnita  est  enim  inter  peccatum  et  gratiam  distan- 
tia,  inter  gratiam  vero  in  sanctis  viris  et  gloriam  sola  mors 
intercedit.  Qui  ergo  mortaliter  peccat,  a  Deo  elongatur  et 
inferno  deputatur,  inter  quem  ct  peccatorem  tantum  vita  nie- 
diat,  quae  multoties  per  inopinam  et  instantaneam  mortera  tol- 
litur  e  medio  et  extinguitur.  Ouotos  vidimus  noctu  lectum 
sanos  conscendere  et  in  proximo  mortuos  in  foveis  sepeliril 
Deum  suppliciter  oremus,  ut,  quos  sua  gratia  refovet,  in 
eadem  saqctos  conservet  et  miseros   peccatores  misericor- 


S.  Francisci  Assisiatis  operum  pars  III.  99 1 

diter  in  illa  rcgcncret.  0  Deum  fortem  et  piiim,  tampro- 
num  ad  ignosccndum  pocnitcntibus ,  quam  potentcm  et  sc- 
verum  ad  punicndum  obstinatos ! 

Sermo  III.     De  bono  eleemosynae. 

0  homo,  eleemosynam  pauperi  clargire,  per  quem 
illam  tribuis  Creatori.  Ille  in  paupere  debitorem  se  con- 
stituit  pcrfcctae  et  exagitatae  merccdis  ct  superplenae  re- 
tributionis.  Dco  solum  per  paupercm  nostra  possumus 
offerrc,  qui  solum  pcr  paupcrcm  nostris  poterit  indigere. 
Vidcte  ergo,  fratrcs,  quantae  sit  felicitatis  vir  elecmosyna- 
rius,  qui  ei  potcst  impcnderc,  qui  retribuit  et  dat  omnibus 
afiluentcr,  cui  non  solum  multuin,  qui  niullum  liabct,  tribuit 
dives,  sed  et  plurimum  largitur,  qui,  quae  habet,  pauperi 
impendit.  In  gazophylacio  vidua  illa  evangclica  censum 
omnem  abscondit,  quando  solum  ,  quae  habuit ,  minuta  duo 
libcntcr  impcrtiit.  Unde  et  offerentem  palam  Christus  lau- 
davit ,  dum  oblatum  non  tenue,  scd  pingue  publice  judica- 
vit.  Eia  paupcribus  proinde  et  egenis  et  terrenis  et  cadu- 
cis  distribuamus,  quibus  immcnsa  bona  cum  Dco  duratura 
nobis  in  coclis  acquiramus.  Hacrcditas  pauperum  est  elee- 
mosyna,  quam  magnus  ille  nostcr  fratcr  Jcsus  Chrislus 
omnibus  acquisivit.  Non  igitur,  quando  illis  distribuitur, 
lalienum  dono  datur,  sed,  quod  vere  suum  est ,  impcnditur. 
Ego  fratrcs  meos  minorcs  rogo  in  Domino  Jcsu  Chrislo, 
quia  ad  ejus  imilationcm  paupcres  ficri  et  in  nominc  ejus 
elecmosynas  pctere  volucrunt ,  ne  verecundcntur  eas  coUi- 
gere  ostiatim.  De  elecmosynis  ipse  Dominus  vixit.  Si  ergo 
vilis  faciat  crcatura,  quod  prius  vidcrit  Crcatorcm  fecisse 
omnipotentcm ,  non  dedccori  ,  scd  honori  ,  non  igno- 
miniae,  scd  dccori  vcrtendum  omnes  judicabunt,  prae- 
cipue  cum  pauper  mcndicus  divitem,  a  quo  eleemosy- 
nam  flagitat,  abundantioribus  afficiat  thesauris  et  occultam 
subministret  focnoris  et  lucri  occasionem.     Praeterea  diviles 

13* 


S08  S.  Francisci  Assisiatis  operuin  pars  III. 

ex  parte  Dei  docet,  ne  despiciant  neque  flocci  pendant  ege- 
nos,  quorum  verecundiam ,  si  quam  coram  locuplete  pass 
sunt,  in  inferente  Judex  ulciscetur  severus  et  in  patientibuj 
Pater  absterget  misericors.  Quidquid  post  se  homines  h 
terra  relinquunt,  emarcescit,  solum  ,  quam  in  vita  fecerunt 
eleemosyna  semper  virescit,  quam  in  mundo  tribuunt,  ir 
coelis  inveniunt;  impendunt  temporalia,  recipiunt  aeterna 
Qui  autem  eleemosynas  petit,  aequales  Deo  solvat  gratias . 
quando  ei  misericorditer  tribuitur  et  quando  crudeliter  de- 
negatur:  quando  tribuitur,  quia  a  Deo  mittitur,  ut  nudita- 
lem  corporis  contegat  et  esuriem  ventris  reficiat;  quando 
negatur,  quia  occasio  offertur  meriti  et  patientiae. 

Sermo  IV.     De  amore  inimicorum. 

Audite  legationem,  fratres,  quam  per  minimum  servun- 
culum  suum  e  coelis  miltit  Altissimus.  Diligite  omnes  et 
proximos  vestros  et  eos,  a  quibus  sinistrum  aliquid  pati- 
mini;  illi  enim  manifesti  sunt  amici,  isti  vero  nullatenus 
inimici.  Qui  vos  amant,  qui  vobis  serviunt,  qui  victum 
praebent  et  vestitum,  vestro  benefaciunt  corpori,  sed  qui 
vos  persequuntur ,  qui  vobis  irascuntur,  qui  vos  injuriis 
afficiunt,  plura  adferunt  commoda  spiritui.  Omnes  ergo 
amici  sunt,  et  nullus  vocandus  est  inimicus,  omnes  benefa- 
ciunt,  et  nullus  injuriis  lacessit.  Praeter  vos  metipsos  nul- 
lum  habetis  inimicum.  Si  ergo  odisse  vultis  inimicos,  a 
corpore  vestro  et  sensuali  incipite  appetitu.  Si  de  inimico 
vindicari  cupitis,  corpus  flagellate  et  tanquam  servum  sub- 
jicite  spiritui.  Qui  vos  creavit,  Deus,  et  qui  vos  redemit, 
Christus,  vobiscum  sit  et  ab  omnibus  tuealur  adversis. 

Sermo  V.     De  perfecta  obedientia. 

Creaturae  Dei  sumus  omnes,   fralres  mei,    quos   prae 
caeleris  multis  bonis  Altissimus  benignissime  ditavit.     Si  illi 


S.  Francisci  Assisiatls  operum  pars  III.  309 

non  obsequimur,  nec,  quod  jubet,  implemus,  sicut  in  bap- 

tismo  promisimus,  haereditate  gloriae  nos  spoliabit  et  prae- 

cipites  dabit  in  gehennam;  filiorum   perdemus  libertalem  et 

caplivorum   subibimus   servilutem.     Non    desideremus   aliis 

praeesse,   sed   omnibus   subesse   creaturis    propter  verbum 

Creatoris.     Qm  ila  fccerint   et   persevcraverint,    requiescet 

super  illos  spiritus  Dei  et  in   illis   suam   faciet   mansionem. 

Filii  erunt  Patris  coelestis,  fratres  Domini  nostri  Jcsu  Christi 

let  sponsac   Spiritus   sancti.      Sponsalia    haec    celebrantur, 

quando  spiritus  divinus  et  anima  nostra  ad  invicem  uniun- 

tur  per    charitatem.     Fratres   sumus   Christi,   quando   ejus 

parlicipamus  bona,  et  Dei  hlii  nominamur,  quando  ei  assi- 

inilamur  in  operalione.     0  quam  gloriosum  est,  patremha- 

3ere  in    coelis!    quam   pulchrum   et   suave,   tali  adhaerere 

sponso!    quam   opulenlum   et    cgregium,    fratrem   nostrum 

tiaeredem  habere  regni  coelorum!     Hunc   Paulus  primoge- 

fiilum,  Johannes  vocavit  unigenitum.     Primogenitum  appel- 

averat  ille  in  natura,  quam  ex  nostris  accepit;  unigenitum 

stc   in   Dcilate ,    quam   ex   Patre   aequalem   ex   aeternitate 

*eccpit.     Dixit  Dominus  in   evangelio:     „Nisi   quis  renun- 

tiaverit  omnibus,  quae  possidet,  non  potest  meus  esse  dis- 

jcipulus"    et:     ^Qui    voluerit  animam  suam  salvam  facere, 

,perdet  eam,"  quasi  dicat,    quod    ille  omnia  relinquit,   qui 

^)ropriac  rcnuntiat  voluntati,  et  ille  animam  suam  perdendo 

lalvat,  qui  illius  a  se  abdicat  dominium  et  totum,  quod  est, 

)raelati  subjicit  impcrio.     Quidam  sunt  subditi,  proprii  sen- 

;us  errore  decepti,  qui  quodcunque  superioris  pracceptum, 

[uod  indomitae  voluntati  repugnat,  statim  regulae  et  animae 

udicant  esse  contrarium.     Perfecta  obcdicntia  est  illa,  qua 

cligiosus  faccrc  omitlit,  quod  sibi  melius  et  consultius  vi- 

etur,  ut,  quod  minus  rcctum  aut  consonum  judicat,  com- 

leat  propler  solum  supcrioris  praeceptum.     In  quo  magnum 

cquirit  mcrilum,  dum  propriae  valedicit  opinioni,  non  suae, 


300  S.  Francisci  Assisiatis  operuni  pars  III. 

sed  alienae  obtemperans  voluntati.  Qui  vere  obseqiiitur 
praelato,  ipsi  Deo  se  subdit  et  proximo  egregium  praebet 
exemplum.  Summa  obedientia  est  illa,  in  qua  nihil  suum 
caro  cognoscit  aut  sanguis.  Non  debet  perfeclus  obediens 
expectare,  quod  secundo  aut  tertio  idem  imponatur  prae- 
ceptum;  nam  qui  ad  primum  praelati  non  obtemperavit  im- 
perium,  non  voluntate  illectus,  sed  necessitate  compulsus 
obedivit.  Qui  celeriter  non  obedit,  nec  Deum  timet  nec 
homines  reveretur,  dummodo  sufficientem  non  habeat  cau- 
sam  retardandi.  Fertilissimus  est  obedientiae  fructus:  nihil 
est  temporis  vero  obedienti  sine  lucro. 

Sermo  VI.     De  animae  aestimatione  vel  digniiate. 

Maxima  cura  providendum  est  animae;  nec  enim  plu- 
res  habet  homo,  sed  unam.     Si  duas  nobis  contulisset  Do-| 
minus,   sicut   et   binos  dedit  oculos  vel  pedes,   sublata  vel 
deperdita  una  aliam  custodire  vel  salvare  liceret.     Ast  unam 
tantum  infirmam  et  languidam  accepimus,  tribus  validissimis 
concussam  inimicis  et  fortissimis,   mundi,   carnis  et  diaboli 
telis  expositam ,    cui  nec  uno  die  secure  requiescere  licet, 
sed  omnibus  in   luctam   et   palaestram   oportet   descendere. 
Continuum    esse   hoc    certamen   nobis  Apostolus   expressit; 
non  enim  bellum,  sed  luctam  appellavit,  dum  dixit:     „Non 
„est  nobis   colluctatio   adversus  carnem  et  sanguinem,   sed 
„adversus  principes    et   potestates."     In   bello   aut  praelio 
quandoque  militibus  corpora  refocillandi,  arma  deponendi,  a 
laboribus  feriandi  et  virium  repetendarum  tempus   concedi- 
tur,  nec  sub  dio  aut  coeli  inclementia  pernoctare  in  hieme 
compelluntur,  imo  sub  tecto  hibernandi,  in  civitatibus  com- 
morandi  libera   praebetur   facultas.     Sed   inter   colluctantes 
tunc  solum  in  luctamine  respirare  licebit,  quando  uno  victo 
et  in  terram  colliso  alter  triumphator  abscedit.     Nostrorum 
inimicorum  lucta  nunquam  cessat,  luctae  tempus,  tempus  est 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III.  301 

vitae;  finis  vivendi  requiei  erit  initium,  et  solum  post  mor- 
tem  daemon  luclator  recedet,  qui  in  ipsa  morte  fortius  nos 
prosternerc  molilur.  Dominum  crgo  suppliciter  exoremus, 
ut  sua  gratia  nos  protcgat  ct  in  tantis  pcriculis  miscricor- 
diter  ab  Iioste  dcfendat.  Nihil  proh  dolor!  viliori  pretio , 
quam  prctiosam  commutamus  animam.  Illam  quacunque  vel 
levi  occasione  in  gchennam  detrudimus  et  parva  vel  mini- 
ma  mercede  inaestimabili  Dei  gratia  spoliamus. 

Sermo  VII.     De  sacerdotum  obligalione. 

Patres  revcrendi,   Dei   familiares   et  domestici  estis  et 

illius  pane  vescimini,  vestram  agnoscite  dignitatem.     Devo- 

ionem  praeferte,   contemplationi  insistite.     Spiritus  sanctus 

sit  vestri  lumen  intellcctus,  vestrae  flamma  voluntatis.     Per- 

sevcrate  in  obscrvantia  illorum,    quae  Domino   promisistis, 

nec  ad  ea,   quae  reliquistis,   retro   gradiamini   pedibus  vel 

aflcctu.      Ambitionem    fugite,    superioritatcm    inter   fratres 

cavete.     Rccordainini,  quod,  qui  in  infinitum  homines  prae- 

cedit  et  angclos,    in   hunc  mundum  dcscendens  non  solum 

angelis,  sed  ct  hominibus  infcrior  visus  cst  omnibusque  se 

minorem  diccns  ait:  „Non  veni  ministrari,  sed  ministrare." 

Juos  in  praclatos  assumi  contigcrit,  non  superbe  imperent 

ubditis  lanquam  domini,  sed  humiliter  corrigant,  sicut  veros 

ecet  minislros.    Necessilalibus  illorum  quibuscunque  provi- 

eant,  magna  sit  cura  circa  corporalcs,  major  autcm  circa  spi- 

itualcs.  Adverlant,  quod  sunt  pastores  animarum  sibi  subdito- 

um,  quarum  sccundumAposloIum  stricto  judici  rationcm  sunt 

eddituri.    Ovium  pastorcs,  si  qua  dcpcrditur  aut  frigore  pcrit, 

lominis  suis  callidc  salisfaciunt,  dum  morluac  pcllcm  ostcndunt. 

\nimarum  vero  paslorcs  non  pro  ove  pellem,   sed    pellem 

iro  pelle,    animam  pro  anima  in  Dci  judicio  reddcre   stri- 

tissime  cogentur.     Subditos  eo  modo  tractcnt,  quo  semet- 

psos  curant ,   et   eosdcm   sc   pracbeant  sibimet  et  subditis. 


303  S.  Francisci  Assislatis  opcrum  pars  III. 

Peccatoribus  de  peccatis  poenitere  praecipit  Deus  et  ea 
veridica  confessione  pandere  sacerdotibus,  quos  de  peccato 
redarguere  decet  et  peccatores  per  poenitentiam  ad  virtu- 
tern  reducere.  Hortari  etiam  debent  poenitentes  ad  fre- 
quentem  eorum  confessionem  et  sanctissimam  Christi  Cor- 
poris  communionem.  Si  enim  hic  cibus  est  animae,  sine 
quo  languet  et  marcescit ,  cur  non  quotidie  ad  mensam,  in 
quo  proponitur  cunctis,  cuncti  sedere  et  manducare  desi- 
derent.  Qui  itineris  fatigatur  molestia ,  plus  cibi  indigel 
refrigerio.  Si  ergo  omnes  viatores  sumus  et  ad  patriam 
pergimus ,  cur  pretioso  et  sapidissimo  cibo  confortari  nor 
appetamus?  Elias  hunc  in  figura  comedit  et  ambulavit  in 
fortitudine  illius.  Si  saepius  hunc  panem,  sicut  decet,  su- 
meremus,  magis  in  via  virtutis  proficeremus  et  ad  destina- 
tam  nobis  patriam  robustius  pergeremus. 


S.  Francisci  Assisiatis  operam  pars  III.  S03 


Sex  praecipuae  rationes,    quare  Deus  op- 

timus  maximus  religionem  minorum  suae 

concesserit  ecclesiae. 


,Opusculuin  hoc"  ait  Waddingus  „in  laccra  ct  ictusta  cliarta 

,pcrgamena  niilu  occurrit   co  modo,  quo  transcripsl ,   in 

,l)ibllotlicca  minorum  convcnt.  Assls.,  sed  in  Firmamcnto 

jtrium  ordinum  fol.  22.  in  manuall   minorum  ct  aliis  vc- 

,tustis  codlcibus  aliter  liabetur,  sacplusque  Ipslus  Franclsci 

,ct  b.  Clarae  Ht  incntio,  tanquam  qul   in  tcstlmonlum  vcl 

„ln  cxemplum  adducantur.    Qui  cxcusis  his  ctiam  satis 

„vctustis  adliaescrit  libris ,  non  liiimerito  anirmabit 

^altcrius  a  Francisco  hoc  essc  opusculum.'^ 

Fratres  minores  dati  et  vocati  sunt  a  Deo  praecipue, 
it  repraesentent  Chrislurn  Jcsum  Dominum  nostrum  et  tanta 
psius  beneficia,  tunc  a  mundo  quasi  oblita  et  contempta  vel 
eglecta,  in  memoriam  Cliristianorum  reducant.  Et  propter 
aec  ab  ipso  Filio  Domino  nostro  Jesu  Christo  postulati 
unt  a  Deo  patre  suo. 

Et  primo  dati  sunt,  ut  verbo  et  facto  sint  testes  et 
nitatorcs  praecipui  suae  altissimae  pauperlatis  per  omni- 
lodam  abdicationcm  proprielalis  et  indebitae  afTeclionis  ac 
auperem  ct  humilem  usuin  reruin  omnium  temporalium, 
uia  sanctae  paupertatis  virtus  et  affectus  quasi  ab  omnibus 
bi(jue  dcscrla  et  rcpudiala  ac  contempla  videbatur ,  adeo, 
jod  amplius  non  inveniebat,  ubi  perfecte  et  integre  re- 
iiesceret  pcs  ojus. 

Secundo,  ut  vcrbo  ct  facto  sint  testes  et  imitatores 
lae  exccllentissimae  et  perfcctissimae  obedicntiae,  qua  non 
lum  Dco  Patri  suo  obcdiens  factus  est  pro  nobis  usquc 
1    morlem    crucis    ol    etiam    parentibus   suis,   sibi    longc 


S04  S.  Fraiicisci  Assisiatis  operum  pars  III. 

mferioribus ,  videlicet  sacratissimae  Virgini  matri  suae  € 
beato  Joseph  patri  putativo  subditus  esse  voluit,  sed,  quo 
majus  est,  malis  etiam  principibus  et  sacerdotibus  obedir 
voluit  et  docuit  obedire,  cum  censum  caesari  reddidit  € 
reddendum  jussit  et  cum  de  scribis  et  pharisaeis  malis  po 
pulum  regentibus  dixit :  „0"aecunque  dixerint  vobis  ,  fa 
„cite,  opera  autem  eorum  nolite  facere;"  quia,  quanto  con 
temptibiiior  praesidet,  tanto  magis  obedientia  subditi  placel 
et  obediens  meretur,  maxime,  si  talis  obediens  non  si 
causa  promotionis  nec  continuationis  talis  maU  et  insuffi 
cientis  praelati.  Et  perfectissimus  ac  evangelicus  obedienc 
modus  et  gradus  est,  obedire  propter  Deum  talibus  et  ahi 
non  solum  in  his,  quae  quis  promisit  ex  regula  observare 
sed  etiam  in  omnibus,  quae  non  sunt  contraria  animae  e 
regulae  suae,  sine  alia  limitatione  vel  repressione  facultati 
aut  jurisdictionis  vel  obedientiae  regularium  praelatorur 
suorum. 

Tertio,  ut  sint  testes  et  imitatores  despectus  et  humi- 
litatis  Christi  per  contemptum  omnium  bonorum  et  promo- 
tionum  ac  vanitatum  mundi  et  per  veram  abjectionem,  mor- 
tificationem  et  contemptum  sui  ipsorum  propter  Deum. 

Quarto,  ut  sint  testes  et  sequaces  verbo  et  opere  sua( 
tantae  charitatis  et  aifectionis  ad  salutem  omnium  animarun 
per  mundum  discurrendo  ac  verbo  et  exemplo  praedicand( 
atque  animas ,  ipsius  Christi  pretioso  sanguine  redemptas 
ad  ipsum  verum  Creatorem  et  pastorem  ac  redemptoren 
animarum  ducendo. 

Quinto,  ut  sint  testes  et  imitatores  suae  sobrietatis, 
poenitentiae,  mititatis,  condescendentiae  et  misericordiae  atque 
puritatis  per  moderatam  abstinentiam  et  jejunia  ac  labores 
et  per  piam  ac  charitativam  condescensionem  et  sublevatio- 
nem  afflictorum  et  receptionem  ac  sanationem  infirmorum 
peccatorum  ac  corporis  et  animae  nitiditatem  ac  puritatem. 


S.  Francisci  Assisiatis  openim  pars  III.  305 

Sexto,  ut  sint  testes  et  speciales  contemplatores  et 
imitatores  ac  praedicatores  suae  tantae  passionis  ac  mortis 
et  Ijeneficiorum  tantorum  suae  benedictae  incarnationis  vitae 
et  morlis  ipsius  et  tantae  nostrac  redemptionis  non  solum 
per  jugcm  et  freqiiontem  meditationem  et  recordationem 
tantorum  dolorum  intcriorum  et  exteriorum  ipsius  et  piis- 
simae  matris  ejus,  sed  etiam  per  veram  et  spontaneam  tole- 
rantiam  omnium  contrarietalum  et  tribulationum  inleriorum 
let  exteriorum  atque  vilipensionum  et  dolorum  pro  nomine 
ejus  sanctissimo. 

Beati  igitur  fratres  illi,  qui,  quantum  in  se  est,  in 
omnibus  his  sequuntur  Dominum  nostrum  Jesum  Christum 
et  sanctissimam  ejus  matrem  in  hac  vita,  quia  in  morte  et 
in  judicio  cum  ipso  capitaneo  suo  in  acie  et  societate  ve- 
rorum  Christi  militum  et  specialium  imitaloruin  ejus  gloriosi 
apparebunt  et  Christo  et  apostolis  assidebunt  omncs  tribus 
terrae  judicantes ,  id  est,  sententiam  judicis  approbantes, 
juxta  illud:  „Amcn  dico  vobis,  quod  vos,  qui  reliquistis 
„omnia  et  secuti  estis  me ,  in  regeneratione ,  cum  sederit 
„Filius  hominis  in  sede  majestatis  suac,  sedebitis  et  vos 
„super  sedes  duodecim  judicantes  duodecim  tribus  Israel." 

Igilur,  fratres  in  Christo  dilectissimi  et  desideratissimi, 
propler  Dcum  intelligite  et  videte  vocationem  vestram  et , 
quare  minores  estis  vocati,  (|uia  non  ut  majores,  sed  ut 
humiliores  et  abjecliores  oumibus  atque  inferiores  propter 
Deum  esse  conleiulatis  in  praesenti,  ut  hic  in  gralia  et  in 
uturo  in  gloria  majores  esse  possilis.  Et  Domino  Deo 
nostro,  qui  tam  benigne  sine  vestris  meritis  ad  lanla  et 
tam  sublimia  vos  elegit  et  vocavit ,  grati  cstote  et  conlen- 
dite  ambulare  ea  vocationc,  qua  vocali  estis,  non  rctro  as- 
piciendo,  sed  de  virlute  in  virtutem  proficiendo,  indubilan- 
ier  lenendo,  ([uod,  si  haec  secuti  fuerilis  ct  Christi  passio- 
uim  socii  et  contcLnpIalores  fuerilis,  erilis  etconsolationum 


30G  S.  Francisci  Assisiatis  openim  pars  III. 

et  pro  momentaneo  labore  praesentis  vitae  praemium  cer 
tum  et  inaestimabile  tandem  cum  Christo  recipietis.  Quo 
Dominus  ipse  pius  meritis  suae  sanctissimae  passionis,  mor 
tis  et  glorificationis  ac  intercessionibus  suae  sanctissima 
matris  et  omnium  sanctorurn  et  sanctarum  misericordite 
concedat,  amen. 


-o-o-O-O-OH^-O-O-O-c-o- 


Opusculum  decem  perfectionum  veri  religios 
et  perfecti  christiani. 

„In  finc  codicis  MS.  Hiberni,"  ait  Waddingus,  „rccltal)antu 
„ut  infcrius,  hac  pcrfcctioncs  vcri  rcligiosi  sul)  nomine  ( 
„Francisci  tanquam  ab  illo  scriptae.  Eas  tamcn  non  scrip 
„sisse,  sed  liabuissc  sanctum  virum,  probant  Firmamcn.  fo 
„23.  manual.  minorum  ad  Initium  ct  Rodulphus  libro  ' 
„Histor.  Scraph.  fol.  169.,  licet  ipsi  tam  in  opusculo, 
„quam  in  titulo  inter  sc  discrcpcnt." 

Prima  perfectio  boni  religiosi  est,  quod  toto  conamin 
et  totis  viribus  nitatur  ad  dolendum  pro  peccatis  et  liben 
ter  illa  confiteatur  et  sine  mora  et  postea  caveat  pro  posse 
ne  in  eadem  vel  altera  incidat. 

Secunda,  quod  omnem  creaturam  supra  se  ponat  ets 
subtus.  Ratio  est,  quia  offenderet  illum  magnum  Dominuir 
qui  fecit  omnem  creaturam  et  qui  tantum  honoravit  nos 
quod  amore  nostri  assumpserat  carnem  humanam,  qua  as 
sumpta  participavit  omni  creaturae.  Ob  hoc  ergo  debe 
bonus  religiosus  aut  perfectus  Christianus  obedire  boni 
corde  et  bona  voluntate  omnibus,  non  tantum  majori  socii 
vel  pari  vel  minori,  sed  etiam  omni  creaturae,  secundun 
quod  licuerit  sibi. 

Tertia,    quod    cor  suum  ab  omni  mundana  et  humani 


S.  Francisci  Assisiatis  opcrnm  pars  III.  307 

^reatura  eradicet  nec  qiiaerat  aut  inveniat  fundamentum  aut 
•adicem,  nisi  in  illo,  qui  fecit  sibi  cor,  sed  consucscat  cor 
,;uum  projicere  in  ipsum  Deum  et  de  faecibus  terrenis  fre- 
liuenter  elevare ,  ita  ,  quod  sine  poena,  quandocunque  vo- 
luerit,  revertatur  ad  Christum  cogitando  et  afficiendo  se  ad 
i^ordis  creatorem,  et  intentus  sij  in  omni  loco  et  tempore 
iltissimo  benefaclori.  In  oratione  aut  dicat  culpam  de  ma- 
is  perpetratis  aut  desideret  et  petat  bona ,  quae  ei  defi- 
piunt,  aut  reddat  gratias  de  bonis  sibi  collatis  aut  de  malis 
!t  tribulationibus,  quae  sibi  eveniunt,  et  credat  Deum  be- 
iigmun  propter  deliclorum  aut  corporis  castigationem  per- 
Jiittere  illa  sibi  evenire. 

Quarta,    quod   tantam  habeat  palientiam,    quod  illum , 

ui  sibi  malum  aliquod  fecerit  vel  dixerit,  conctur  plus  di- 

gere    et   amare   ex   toto   corde   et    ex   bona   voluntate   ei 

bentius  serviro  sine  omni  amaritudine  cordis,   quia  ,  sicut 

>eus  ex   vera    libcralitate   omnia   bona   sibi    tribuebat,    ita 

mnia  mala  credat  eum  occulte  permittere  ad  hoc,  ut  pec- 

atori  sua  ostendat  peccata,  et  ipse  ea  cognoscat  et  adver- 

it,  sicque  leviter  in  praesenti  puniat,  ut  non  flagellet  du- 

ius  in  sempitcrnum.      Illum   igitur,   qui   malum   sibi   fecit 

iit  de  ipso  muluin  aliquod  dixit,  multum  diligat,  quia  me- 

ianle  illo  tanquam  nunlio  Deus  magnum  bonum  illi  confe- 

3t,    et   tanquam  membrum  et   relinaculum,    quo    medianle 

eus  benigne  eum  detinet,    ne  in  ipsum  profundum  abyssi 

iPOJiciatur,  aut  mundus  impingat,  aut  diabolus  decipiat,  et 

nquam  tersorium,  quo  niedianle  eum  Deus  tergit,  et  tanquam 

strumcntuni  et  dolabrum,  quo  eum  Deus  dolat  et  perficit. 

Ouinla ,    quod    diligat   onmes    bonos    et  omnibus  malis 

)mpatialur  ac  honoret  onmes  et  se  omnibus  viliorom  repu- 

t,  eliam  ipsis  pessimis  poslponendo.     Et  hoc,  quia  nescit, 

Tum  bonum,  ([uod  ipse  facit,  Deo  placet,  aut  ulrum  in  eo 

3rseverabit ,  nec  simililer  novit  finem ,    ad  quem  ille  alius 

)ssit  devenire.     Ob  hoc  nulhim  in  corde  suo  judicet    nec 


308  S.  Francisci  Assisiatis  opcrum  pars  III. 

de  ore  suo  malum  aliquod  de  altero  proferat.  Et  quanc 
malum  alicujus  audierit  ab  aliquo,  illum  excuset  vel  nc 
laetetur  de  murmuratione,  sed  tristem  se  ostendat  et  sagj 
citer  verba  dicentis  in  aliam  materiam  divertat. 

Sexta,  cjuod  amet  multum  reprehensionem  et  reprehei 
sorem  et,  si  malum  alic|uod  de  ipso  ille,  c{ui  reprehendi 
dixerit,  tolum  concedat,  si  vero  bonum,  c{uod  in  illo  fuer 
laudatur,  excuset  se  et  dicat,  quod  nihil  boni  facit,  in  men 
tenens,  quod  Deus  omne  bonum  facit  et  dat  etiam  volui 
tatem  faciendi. 

Septima,  quod  omnibus  libenter  serviat  et  vix  ab  al 
quo  sibi  serviri  acquiescat,  reputans  se  indignum  omni  se 
vitio,  recordeturque,  quod  non  venerat  Christus  ministrai 
sed  ministrare.  Si  ergo  aliquis  servierit  ei  in  aliciua  m 
cessitate,  in  corde  suo  gratias  agat  Deo,  qui  illi  deder 
voluntatem  serviendi  et  posse. 

Octava,  quod  studeat  recogitare  omnia  beneficia  si 
vel  aliis  quibuscunque  creaturis  facta  et  pro  omnibus  gr 
tias  referat  Deo  et  post  humiliet  se  dicendo:  Quis  sv 
ego,  qui  pro  aliis  gratias  refero,  cum  non  sufficiam  refer 
eas  pro  minima  parte  boni,  cjuod  mihi  Deus  fecit,  et  mas 
me  cum  sim  tam  parva  creatura?     Et  sic  annihilet  se. 

Nona,  quod  solicitam  habeat  linguae  custodiam,  qu 
complementum  est  omnium  bonorum ,  et  sine  qua  perdit 
omne  bonum  et  linguam  suam  custodiat  non  tantum  a  ve 
bis  malis  sive  nocivis,  falsis  et  inhonestis,  sed  etiam  a  s 
perfluis  et  vanis,  cjuae  dcvotionem  cordis  evacuant. 

Decima  et  ultima,  quod  super  omnia  caveat,  ut 
onmibus  verbis  ejus  reluceat  vcritas,  bonilas  et  humilita 
quia  verbum  hominis  debet  incipere  a  veritate,  proficere 
bonitate,  terminari  in  humilitate  et  mensurari  brevitat( 
cpia  verbum  abbreviatum  fecitDominus  supcr  terram.  Di 
gratias. 


I  ]V  D  E  X. 


P  a  f  s    I. 

Pag. 

ipistola    I.     Ad  universos  Christi  fideles 1 

II.     Ad  eosdem 2 


n 

„         III.     Ad  beatuin  Antonium  de  Padua        8 

„         IV.     Ad  b.  virg.  Ciaram  et  caet.  S.  Damiani  sorores      .  9 

„         V.     Ad  easdem         „ 

„         VI.     Ad  patreni  Eliam  totius  ordinis  vicarium  generalem  10 

„         VII.     Ad  eundem „ 

„         VIII,     Ad  generalem  ministrum  fr.  minorum      .     .     .     .  11 

„         IX.     Ad  provinciales  ordinis  minorum 12 

„         X.     Ad  capitulum  generale  II ,     .  13 

„         XI.     Ad  capilulum  generale         14 

„         XII.     Ad  sacerdotes  totius  ordinis        16 

„         XIII.     Ad  universos  clericos        19 

„         XIV.     Ad  universos  custodes  fratrum  minorum      ...  20 

„         XV.     Ad  populorum  rectores 21 

„         XVI.     Ad  fratrem  Leonom 22 

„         XVII.     Ad  doniiiiam  Jacobam  de  septem  soliis       ...  23 

i;ati  patris  ad  fratres  adinonitio 24 

ipientiae,  siniplicitalis,  paupertatis,  humilitalis,  charitatis,  obedien- 

tiae  laudes 33 

B  perfecta  laetitia 34 

rationis  domiuicae  expositio       36 

omini  Dei  altissimi  laudes 37 

eati  patris  in  convcrsionis  suae  primordio  oratio 38 

ralio  horis  canonicis  praemittenda „ 

catao  Mariae  virginis  salutalio         39 

d  virginiMu  oratio 40 

ia  ad  Mariam  oralio „ 

-•ati  palris  pro  pauperlate  obtinenda  oratio 41 

ratio,  quam  dicerc  solebat,  quando  sacerdos  sanctissimuni  Christi 

corpus  clevabat        43 

i  impctrandum  divinum  amorem  oratio        ^ 

ecatio,  qua  luorbo  alToclus  usus  ost        „ 

?nti  patris  pro  commondauda  sua  familia  oratio,  quum  generalatu 

so  abdioavorat 44 

aolidiana  beati  patris  oratio „ 

jati  palris  tcslamontum 45 


J? 


310 

!■  a  r  s     II, 

Prima  regula,  quam  seraphicus  pater  scripsit  fratribus  minoribus. 
Cap.   I.      Quod  fratres  debent   vivere   in   obedientia,   sine 

proprio  et  in  castitate. 
„     II.     De  receptione  et  vestitu  fralrum. 
.   ,.     III.     De  divino  officio  et  jejunio. 
„     IV.     De  ministris  et  aliis  fratribus,  qualiter  ordinentur. 
,.     V.     De  correctione  fratrum  in  offensione. 
^     YI.     De  recursu  fratrum  ad  ministrum,  et  quod  aliquis 

frater  non  vocetur  prior. 
5,     VII.     De  modo  vivendi  et  laborandi. 
„     VIII.     Quod  fratres  non  recipiant  pecuniam, 
„     IX.     De  petenda  eleemosyna. 
„     X.     De  infirmis  fratribus. 
„     XI.     Quod   fratres    non  blasphement   nec   detrahant , 

sed  diligant  invicem. 
„     XII.     De  malo  visu  et  frequentia  mulierum  vitanda. 
„     XIII.     De  praesumptione  fornicationis. 
„     XIV.     Quomodo  fratres  debeant  ire  per  mundum. 
„     XV.     Quod  fratres  non  teneant  bestiam  nec  equitent. 
„     XVI.     De  euntibus  inter  Sarracenos  et  alios  infideles. 

XVII.  De  praedicatoribus. 

XVIII.  Qualiter  ministri  conveniant  ad  invicem. 
„     XVIX.     Quod  omnes  fratres  vivant  catholice. 

„     XX.     De  confcssione  fratrum  et  perceptione  corporis 

et  sanguinis  Domini  nostri  Jesu  Christi. 
„     XXI.     De  laude  et  exhortatione,  quam  possunt  facere 

omnes  fratres. 
„     XXII.     De  admonitione  fratrum. 
„     XXIII.     Oratio  ad  Deum  sive  gratiarum    actio    atque 

ad  fratres  exhortatio. 
Exhortatio  ad  fratres. 
Secunda  regula  b.  patris  Francisci  pro  fratribus  minoribus  instituta. 
Cap.    I.     Regula  et  vita  fratrum  minorum. 
„     II.     De  his,  qui  volunt  vitam  istam  accipere,  et  qua- 

liter  recipi  debeant. 
„     III.     De  divino  officio  ct  jejunio,  et  quomodo  fratres 

ire  debeant  per  mundum. 
„     IV.     Quod  fratres  non  recipiant  pecuniam. 
„     V.     De  modo  laborandi. 
„     VI.     Ouod  nihil  sibi  approprient  fratres,  et  de  elee- 

mosyna  petenda  et  de  fratribus  infirmis. 
„     VII.     De  poenitentia  fratribus  peccantibus  imponenda. 
,j     VIII.     De  electione  generalis   ministri  hujus  fraterni- 

tatis  et  de  capilulo  Peutecostes. 
„     IX.     De  praedicatoribus. 
„     X.     De  admonitione  et  correctione  fratrum. 
„     XI.     Quod  fratres  non    ingrediantur   monasteria    mo- 

nacharum. 
„     XII.     De  euntibus  inter  Saracenos  et  alios  infideles. 
Laudes  secundae  regulae  fratrum  minorum. 


Pai 


311 

Paff. 
,  quam  S.  Clarae  sanctimonialibus  b.  Franciscus  conscripsil.     81 
Cap.  I.     Regula  et  vita  sororum  pauperum. 
„     II.     Qualiter  recipi  debeant. 
„     III.     De  divino  olficio  et  jojunio,  et  quoties  commu- 

nicent. 
„     IV.     De  electione  abbatissac. 
„     V.     De  silentio  et  modo   loquendi    ad   locutorium    el 

ad  cralem. 
„     VI.     Qualiter  sorores  non  recipiant  possessionem  ali- 

quam  vel  proprietatem  per  se  vel   per   interpo- 

sitam  personam. 
„     VII.     De  modo  laborandi. 
„     VIII.     Qualiter  sorores  nihil  sibi   approprient ,   et   de 

infirmis. 
„     IX.     De  poenitentia  sororibus  imponenda. 
,,     X.     De  visitatione  sororum  ab  abbatissa. 
„     XI.     De  ostiaria. 
„     XII.     De  visitatione. 
fratrum  sororumque  de  poenitentia,qui  iidem  tcrtiarii  dicuntur.    94 
Cap.   I.     I)e  modo  examinandi  volentes  intrare  ordinem. 
„     II.     De  forma  rccipiendi  volentcs  intrare  ordinem. 
„     III.     De  forma  habitus  ct  qualitate  indumenlorum. 
„     IV.     Quod  non  vadant  ad  inhonesta  convivia  et  spec- 

tacula,  et  quod  histrionibus  non  dent. 
„     V.     De  abstinentia  et  jejunio. 
„     VI.     Quoties  debent  confiteri   per  annum   et    sumere 

corpus  Christi. 
„     VII.     Quod  non  ferant  arma  impugnationis. 
„     VIII,     De  dicendis  horis  canonicis. 
„     IX.     Quod  omncs,  qui  de  jure  possunt,  faciant  testa- 

mentum. 
„     X.     I)e  pace  reformanda  inter  fralres  et  alios  extraneos. 
„     XI.     Quando  molestantur  contra  jus   aut    eorum  pri- 

vilegia. 
„     XII.     Quod  caveant,  in  quantum  possunt,  a  juramen- 

tis  soleimiibus. 
„     XIII.     De  audionda  Missa  ct  congregationc  facienda. 
„     XIV.     De  fralribus  infirmis  et  defunctis. 
„     XV.     De,  miiiislris. 

„     XVI.     De  visilalione  et  correctione  delinqucntium. 
„     XVII.     I)c  vitandis  litigiis  inter  se  et  cuiu  aliis. 
„     XVIII.     Qualiter  et    per    quos    in    abslinentiis    possit 

dispensari. 
„     XIX.     Quod  minislri  corum  manifestas  culpas  denun- 

cient  visilatori. 
„     XX.     Qualiter  in  pracdictis  nemo  obligetur  ad  culpam 

mortalem. 

P  n  r  «:     III. 
)  I.     l)e  pusillo  gregc  nndliplicando lOj 

II.  I)e  vocatioiu'  fratrnin  iniuoruni  et  depraedicando  verboDci  106 

III.  Dc  rcliffiosa  habilalionc  in  eremiloriis 107 


313 

Pai 

Collatio  IV.     De  vera  obedienlia 10 

„       V.     De  sancta  paupertate 10 

„       VI.     De  vitando  mulierum  aspectu  et  couversatione     .     .11 

„       VII.     De  petenda  eleemosyna  cum  fiducia „ 

„       VIII.     De  discretione  in  corpore  alendo 11 

„       IX.     De  indiscreta  aemulatione  in  abstinentia  sectanda     .  11 

„       X.     De  tolerandis  quantisper  necessitatibus „ 

„       XI.     De  laetando  spiritualiter  in  Domino 11 

„       XII.     De  humilitate  et  pace  erga  clericos  servanda     .     .11 

„       XIII.     De  cognoscendo  servo  Dei „ 

„  XIV.  Quid  Deo  magis  placeat,  orare  vel  praedicare?  .  11 
j,  XV.  De  iiteris  incumbentibus  et  doctoribus  ....  11 
„  XVI.  De  vanis  et  tumidis  praedicatoribus  ...,.„ 
„       XVII.     De  conditionibus  et  iaude  boni  praedicatoris     .     .11 

„       XVIII.     De  murmuratione  et  detractione 11 

„       XIX.     Quod  fratres  non  vocentur  magistri 12 

„  XX.  Quae  bona  provenian  tordini  ex  subjectione  ad  ecclesiam  12 
„  XXI.  De  tribulationibus  religionis  et  regulae  sectatorum  ,. 
„  XXII.  De  sancta  conversalione  inter  fideles  .  .  .  .12 
j,  XXIII.  Quomodo  procedendum  sit  ad  infideles  .  .  .12 
„  XXIV.  De  meditanda  assidue  Christi  passione  ....  12 
„       XXV.     Quare,  postquam  generaiis  officium  deposuit,  tole- 

ravit  fratrum  defectus 12 

„       XXVI.     De  conditionibus,   quibus  insigniri  debet  minister 

generahs ' 12 

„  XXVII.  De  conditionibus  ministrorum  provincialium  .  .  lc 
„       XXVIII.     Qualiter  conversandum  sit  in  monasterio  sanctae 

Mariae  de  angelis,  et  quod  nullatenus  a  fratribus  dimittatur  lc 

Officium  passionis  dominicae         .     .     .     : lc 

Cantica  beati  Francisci .     .     .     .  l^ 

Canticum  fratris  solis        1.^ 

Canticum  II IJ 

Canlicum  III 1( 

Obsoletorum  obscurorumque,   quae    in  his  tribus  carminibus  sunt, 

verborum   explicationes 2 

Apophthegmata  LXII 2 

Familiaria  quaedam  colloquia  XLI 2! 

Prophetiae  XVI 2( 

Parabolae  et  exempla  quaedam 2' 

Oracula  XXX  et  sententiae  communes  XVI 2i 

Apiieiidix  opusculorum  dubiorum* 

Scrmones. 

Sermo  I.     De  humilitate  et  patientia       .2! 

„       II.     Contra  peccata  mortalia 2! 

„       III.     De  bono  eleemosynae        2! 

„       IV.     De  amore  inimicorum        2! 

„       V.     De  perfecta  obedientia 

„       VI.     De  animae  aestimatione  vel  dignitate       ...  3' 

„       VII.     De  sacerdotum  obligalione        3i 

Scx  praecipuae  rationes,  quare  Deus  optimus  maximus  religionem 

Minorum  suae  concesserit  ecclesiae 3' 

Opusculum  decem  perfectionum  veri  religiosi  et  perfccti  christiani  3i 


SANCTI  PATRIS 

FRANCISCI 


A  l§.  BOXATKIVTVRA, 

S.  R.  E.  EP.  CARDIXALI  ALBANENSI, 
SEaAPHICO  ECCLESIAE  DOCTORE, 


COXSCRIPTA. 


.^<=- 


14 


S.  BONAVENTURAE 

m  VITAM 

S.     FKAIVCISCI 

PROLOGUS. 


Appamit  gratia  Dei  Salvatoris  nostri  diebus  istis  novi 
simis  in  servo  siio  Francisco  omnibus  vere  humilibus 
sanctae  paupertatis  amicis,  qui  supereffluentem  in  eo  Dei  nc 
sericordiam  venerantes  ipsius  erudiuntur  exemplo  impietate 
et  saecularia  desideria  funditus  abnegare,  Christo  conformit 
vivere  et  ad  beatam  spem  desiderio  indefesso  sitire.  In  ipsu 
namque  ut  verum  pauperculum  et  contritum  tanta  Deus  e: 
celsus  benignitatis  condescensione  respexit,  quod  non  solu 
de  mundiahs  conversationis  pulvere  suscitavit  egenum,  veru 
etiam  evangehcae  perfectionis  professorem,  ducem  atque  prai 
conem  effectum  in  lucem  dedit  credentium,  ut  testimoniu 
perhibendo  de  lumine  viam  lucis  et  pacis  ad  corda  fideUu 
Domino  praepararet.  Hic  etenim  quasi  stella  matutina 
medio  nebulae  claris  vitae  micans  et  doctrinae  fulgoribus  s< 
dentes  in  tenebris  et  umbra  mortis  irradiatione  praefulgi( 
direxit  in  lucem  et  tamquam  arcus  refulgens  inter  nebul; 
gloriae ,  signum  in  se  Dominici  foederis  repraesentans  pace 
et  salutem  evangelizavit  hominibus  existens  et  ipse  angelr 
verae  pacis.  Secundum  imitatoriam  quoque  similitudine! 
praecursoris  destinatus  a  Deo,  ut  viam  parans  in  deserto  a^ 
tissimae  paupertatis  tam  exemplo,  quam  verbo  poenitentia' 
praedicaret,  primum  supernae  gratiae  praeventus  donis,  dehii' 
virtutis  invictae  adauctus  meritis,  prophetah  quoque  repleti! 
spiritu  nec  non  et  angelico  deputatus  officio  incendioque  S' 
raphico  totus  ignitus  et  ut  vir  hierarchicus  cursu  igneo  su' 
sum  vectus,  sicut  ex  ipsiiis  \itae  decursu  luculenter  appar( 
rationabiliter  comprobatur  venisse  in  spiritu    et  virtute  Eliai 


315 

Ideoque    alterius   amici   sponsi    apostoli  et   evangelistae 

oannis  vaticinatione  veridica  sub    similitudine   angeli   ascen- 

entis  ab  ortu  solis  signumque  Dei   vivi   habentis    adstruitur 

on  immerito  designatus.    Sub  apcrtione  namque  sexti  sigilli : 

^idi,  ait  Joannes  in  Apocalyj^si '),  alterum  angelum  ascenden- 

3m  ab  ortu  solis,    liabentcm   signum   Dei    vivi.     Hunc  Dei 

untium  amabilem  Christo,    imitabilem   nobis   et  admirabilem 

lundo  servum  Dei  fuisse  Franciscum  indubitabili    fide   colli- 

imus,   si   cuhnen  in  eo  eximiae  sanctitatis  advertimus,    qua 

iter  liomines  vivens  imitator  fiiit  puritatis  angehcae ,  qua  et 

ositus  cst  perfectis    Christi    sectatoribus   in    exemplum.     Ad 

uod  quidem  hdehter  sentiendum  et   pie   non    sohim    inducit 

ifficium,  quod  habuit,  vocandi  ad  fletum  et  pLanctum,  calvi- 

um    et  cinguhnn  sacci  -)  signandique  thau  super  frontes  vi- 

)rnm  gemcntium  et  dolentium  ^)  signo  poenitentiahs  crucis  et 

abitus  cruci    conformis,    verum   etiam   irrefragabih    veritatis 

stificatione  confirmat   signacuhmi    simihtudinis  Dei  viventis, 

hristi  videhcet  crucifixi,  quod  in  corpore  ipsius  fuit  impres- 

un,  non  per  naturae  virtutem  vcl  ingeninm  artis,  sed  potius 

3r  admirandam  potcntiam  spiritus  Dei  vivi. 

Ad  luijus  tam  venerabihs  viri  vitam  omni  imitatione 
gnissimam  describcndam  indignum  et  hisufficientem  me  sen- 
im  id  nuUatenus  attentasscm,  nisi  mc  fratrum  fervens  inci- 
ssct  aff^cctus,  generahs  quoque  capituh  concors  induxisset 
stantia  et  ca,  quam  ad  s.  patrem  habere  teneor,  devotio 
impulisset,  utpote  qui  per  ipsius  invocationem  et  nierita  in 
KMili  aetate,  sicut  recenti  memoria  teneo,  a  mortis  faucibus 
utiis,  si  praeconia  laudis  ejus  tacuero ,  sceleris  timeo  argui 
ingratus.  Est  haec  penes  mc  causa  praecipua  hunc  assu- 
iMuh  hiborem,  ut  ego,  qui  vitam  corporis  ct  animae  a  Deo 
ihi  conservatam  recognosco  per  ipsum  et  virtutem  ejus  in 
e.  ipso  expcrtus  agnovi,  vitae  iUius  virtutes,  actus  et  verba 
asi  rragmonta  quaedam  partim  noglocta  partimquo  dispersa, 
an\(|uan)  plene  non  possom  ,  utcumquc  colligorom,  ne  mo- 
iitibus  iis,  qui  cum  famulo  Doi  convLxerant,  deperirent.  Ut 
tur  vitae  ipsius  veritas  ad  j^osteros  transmittenda  certius 
lii  constarct  ct  clarius,  adions  h)cum  originis,  convorsationis 
transitus  viri  sancti  cum  lainiiiaribus  ojus  athuic  supervivon- 
us  collationom  do  his  liabui   frequentem    ac    diligontom    ot 

)  Apoc.  VII.  2.  -  2)  Isai.  XXII,  12.  -  3)  Ezech.  IX.  4. 


316 

maxime  aim  quibiisclam ,  qui  sanctitatis  ejus  et  conscii  fu( 
runt  et  sectatores  praecipui,  quibus  propter  agnitam  veritatei 
probatamque  Airtutem  fides  est  indubitabilis  adhibenda. 

In  descriptione  autem  eorum,  quae  per  semmi  suui 
Deus  dignanter  effecit,  curiosum  styli  ornatum  negligendui 
esse  putavi,  cum  legentis  devotio  plus  simplici  sermone,  quai 
phalerato  proficiat.  Nec  semper  historiam  secundum  ordinei 
temporis  texui  propter  confusionem  vitandam  ,  sed  potius  oi 
dinem  servare  studui  magis  aptae  juncturae ,  secundum  quc 
eodem  peracta  tempore  diversis  materiis,  vel  diversis  patrai 
temporibus  eidem  materiae  congruere  videbantur.  Initiui 
autem  vitae  ipsius,  progressus  et  consummatio  quindecii 
distincta  capitulis  describuntur  inferius  adnotatis. 

Agitur  enim  I.  de  conversatione  ipsius  in  habitu  saeci 
lari,  n.  de  perfecta  conversione  ejus  ad  Deum  et  de  repars 
tione  trium  ecclesiarum,  III.  de  institutione  rehgionis  et  aj 
probatione  regulae ,  IV.  de  profectu  ordinis  sub  manu  ipsii 
et  confirmatione  regulae  prius  approbatae,  V.  de  austerital 
vitae  et  quomodo  creaturae  praebebant  ei  solatium,  VI.  d 
humihtate  et  obedientia  et  de  condescensionibus  divinis  sil 
factis  ad  nutuni,  VII.  de  amore  paupertatis  et  mu'a  suppU 
tione  defectuum,  VIII.  de  pietatis  aff^ectu  et  quomodo  ratioc 
carentia  affici  videbantur  ad  ipsum,  IX.  de  fervore  charitat: 
et  desiderio  martyiii,  X.  de  studio  et  virtute  orationis,  XI.  d 
inteUigentia  scripturarum  et  spiritu  prophetiae,  XII.  de  effi 
cacia  praedicandi  et  gratia  sanitatum,  XIII.  de  stigmatibr 
sacris,  XIV.  de  patientia  ipsius  et  transitu  mortis,  XV.  d 
canonizatione  et  translatione  ipsius,  postremo  de  miraculi 
post  transitum  ejus  feUcem  ostensis  ahqua  subnectuntur. 


CAPUT  I. 

De  conversatione  sancti  Francisci  in  hahitu  saeculari, 

1.  Vir  erat  in  civitate  Assisii,  FRANCISCUS  nomine 
cujus  memoria  in  benedictione  est  pro  eo,  quod  Deus  ipsui 
in  benedictionibus  dulcedinis  benigne  praeveniens  et  de  prae 
sentis  vitae  pericuHs  clementer  eripuit  et  coelestis  gratiae  do 
nis  affluenter  implevit.  Etenim  cum  inter  vanos  fuerit  homi 
num  fiUos,  juvenili  aetate  nutritus  in  vanis  et  post  ahqualei 


31? 

iterarum  notitiam  lucrativis  mercationum  dcputatus  negotiis, 
mpemo  tamcn  sibi  assistentc  pracsidio  ncc  inter  lascivos  ju- 
k^cncs,  quamvis  eflusus  ad  gaudia,  post  carnis  pctulantiam 
abiit  ncc  intcr  cupidos  mercatorcs,  quamquam  intcntus  ad 
ucra,  speravit  in  pecunia  et  thesauris.  Inerat  namque  juve- 
lis  Francisci  praecordiis  divinitus  indita  quaedam  ad  pauperes 
niseratio  liberalis,  quae  secum  ab  infantia  crcscens  tanta  cor 
psius  benignitate  repleverat,  ut  jam  evangelii  non  surdus 
luditor  onnii  proponeret  se  petcnti  tribuere ,  maximc  si  divi- 
^um  allegaret  amorem. 

2.  Cum  autcm  semel  ncgotiationis  intentus  tumultibus 
lauperem  quemdam  pro  amore  Dei  pctentem  eleemosynam 
raeter  morem  solitum  vacuum  rcpulisset,  statim  ad  cor  re- 
ersus  cucurrit  post  ipsum  et  elcemosyna  illi  cleinentcr  ijn- 
^ensa  promisit  Domino    Deo,  quod   nunquam    ex   tunc,    dum 

essct  possibilitas ,  petcntibus  pro  amorc  Domini  se  ncgaret, 
uod  usque  ad  mortem  indefessa  pietate  observans  copiosa  in 
)eum  dilcctionis  ct  gratiae  incrcnicnta  promcruit.  Ajebat 
tiim  post,  cum  jam  pcrfectc  Christum  inducrat,  quod  ctiam 
sistcns  in  habitu  sacculari  vocem  divini  expressivani  amoris 
iidire  vix  umquam  sine  cordis  immutatione  valcbat.  Porro 
lansuctudinis  Icnitas  cum  elcgantia  inorum,  patientia  et  trac- 

jilitas  su[)ra  Inmianuni  nioduni,   muniiiccntiae  largitas  ultra 

ipetentiam  facultatum,  quibus  bonac  indolis  adolescens  cer- 
ilorcre    conspicicbatur   indiciis,    quaedam   videbantur    esse 

aeludia,    quod  copiosior  suj)er  cum  forct  in  postorum  divi- 

le  bcnedictionis  abundantia  diirundcnda. 

3.  Quidam  sanc  vir  de  Assisio  valde  simplcx ,  ut  crc- 
tur,  cruditus  a  Deo,  cum  ahquando  per  civitatem  eunti 
)viarct  Francisco,  doponcbat  i^allium ,  storncbat  ipsius  pcdi- 
18  vestimcntum,  asscrens,  omni  fore  Franciscum  rcvcrcntia 
;^num,  utpotc  qui  esset  in  proximo  magna  facturus  et  ob 
•c  ab  universitate  tidcHum  magnifice  lionorandus.  Ignorabat 
tem  adiuic  ^''ranciscus  circa  se  consilium  Doi  pro  co,  quod 
m  jussionc  ])atris  ad  cxtcriora  distractus  ,  quam  corruptionc 
turalis  originis  ad  infcriora  dopressus  nondum  didicerat  con- 
nplari  coelestia  noc  assueverat  dcgustarc  divina.  Et  quia 
irituali  auditui  dat  intoilcctum  inflicta  vcxatio,  facta  est  su- 
r  eum  manus  Domini  ot  inunutatio  dcxtcrae  Excelsi,  diu- 
is  languoribus  ipsius  corpus  affligens,   ut  coaptarct  animam 


319 

ad  sancti  Spiritus  iinctionem.  Cumque  resumptis  corporis 
viribus  sibi  vestimenta  decentia  more  solito  praeparasset , 
obvium  habuit  militem  quemdam  generosum  quidem ,  sed 
pauperem  et  male  vestitum,  cujus  pauperiem  pio  misera- 
tus  aftectu  illum  protinus  se  exuto  vestivit,  ut  simul  in 
uno  geminum  impleret  pietatis  officium,  quo  et  nobilis  mi- 
litis  verecundiam  tegeret  et  pauperis  hominis  penuriam  relen 
varet.  | 

4.     Nocte  vero  sequenti,  cum  se  sopori  dedisset,  pala-i' 
tium    speciosum    ct    magnum    cum   mihtaribus    armis    crucis 
Christi  signaculo  insignitum  clementia   sibi    divina  monstravit 
ut  misericordiam  pro  summi    regis   amore    pauperi   exliibitan^ 
mihti  praeostenderet  incomparabih   compensandam   esse   merni 
cede.     Unde  et,  cum  quaereret,  cujus  essent  illa  omnia,  sua' 
fore    militumque  suorum   superna    fuit    assertione    responsum 
Evigilans  itaque  mane,  cum  nondum  haberet  exercitatum  ani-. 
mum  ad  divina  perscrutanda  mysteria  nesciretque  per  visibiJ 
Hum  species  transire    ad    contuendam   invisibihum    veritatem 
magnae  fore  prosperitatis  indicium  aestimabat  insolitam  visio- 
nem.     Disposuit  itaque  divinae  adhuc  dispositionis  ignarus  ii 
Apuham  ad  quemdam  liberalem  comitem  se  conferre,  in  ipsiu^ 
sperans  obsequio  decus  adipisci  militiae,  ut  ostensa  sibi  visi( 
praetendebat.     Cumque  paulo  post  iter  aggressus  ivisset  usqu( 
ad  proximam  civitatem,    audivit   in   nocte  Dominum  famihar 
sibi  allocutione  dicentem :  Francisce,  quis  potest  melius  facer( 
tibi,    Dominus    aut   servus?     Dives    aut    pauper?     Cui   cun 
Franciscus  respondisset,    quod  tam  Dominus,  quam  dives  fa- 
cerc   melius    potest,    intuht    statim:     Cur   ergo   relinquis    pr( 
servo  Dominum  et  pro  paupere  homine  divitem   Deum?     Ei 
Franciscus:     Quid  me  vis,  Domine,  facere?     Et  Dominus  a( 
eum:     Revertere  in  terram  tuam,    quia   visio,  quam   vidisti 
spiritualem  praefigurat  efi^ectum  non  humana,  sed  divina  in  tc 
dispositione  complendum.     Mane  itaque  facto  cum  festination( 
revertitur  Assisium  securus  et  gaudens  et  jam  exemplar  obe- 
dientiae  factus  exspectabat  Domini   voluntatem.      Ex   tunc   ci 
pubhcae  negotiationis  tumultu  se  subtrahens  supernam  devot( 
precabatur  clementiam,  ut,  quid  sibi  foret  agendum,  ostenderc 
dignaretur.     Cum   autem    ex   frequenti   orationis   usu   flamma 
desiderii  coelestis  in  eo  vehementer  succresceret,   et  jam  pro 
amore  supernae  patriae  terrena  omnia  despiceret  quasi  niliil; 


310 

thcsaurum  scnticbat  se  reperisse  absconditiim ,  ac  vclut  pru- 
dens  ncgotiator  margaritam  invcntam  excogitabat  venditis 
omnibus  comparare.  Adliuc  tamen,  qualitcr  id  agcrct,  igno- 
rabat ,  nisi  quia  ipsius  suggercbatur  spiritui ,  quod  spiritalis 
mercatio  a  mundi  contcmptu  sumat  initium,  Christique  militia 
sit  a  sui  ipsiiis  victoria  inchoanda.  Quadam  itaque  dic,  dum 
equitarct  pcr  planitiem,  quae  siibjacet  civitati  Assisii,  lepro- 
sum  qucmdam  habuit  obvium,  cujus  inopinatus  occursus  ci 
non  parvum  incussit  liorrorcm.  Rccurrens  autcm  ad  pcrfe- 
ctionis  mcntc  jam  conceptac  propositum  ct  recolens,  quod  se 
ipsum  oportcrct  primum  dcvinccre,  si  vellct  cffici  Christi  mi- 
les,  ad  dcosculandum  eum  cquo  lapsus  adcurrit.  Cui  cum 
manum  quasi  aliquid  acccpturus  lcprosus  protenderct,  pecu- 
niam  cum  oscido  rcportavit.  Statim  autcm  equum  asccndcns 
ct  se  circumquaquc  convcrtens,  cum  campus  paterct  imdique 
liber ,  leprosum  ilhrni  minime  vidit.  Admiratione  itaque  rc- 
pletus  et  gaudio  laudes  cocpit  Domino  dccantare  devote,  pro- 
poncns  ex  hoc  scmpcr  ad  majora  conscenderc. 

5.     Sohtaria  proinde  loca  quacrebat   amica   moeroribus, 

in  quibus  dum  gcmitibus  in  enarrabilibus  incessanter  intende- 

rct,    post  longam  precum  instantiam  a  Domino  mcruit  cxaii- 

diri.     Dum  cnim  una  dicrum  sic  scqucstratus  orarct  ct    prae 

nimietate  fcrvoris  totus  essct  absorptus  in  Dcum,  apparuit  ei 

Clnistus    Jesus    vcluti   cruci   confixus,   ad    cujus    conspectum 

hqucfacta  cst  anima  cjus,  et  mcmoria  passionis  Cliristi  visce- 

ribus  cordis  ipsius  adeo  imprcssa  mcdulhtus,  ut  ab  illa  hora, 

'cum  Cliristi  crucihxio  venirct  in  mentcm,  vix  posset  a  lacry- 

mis  ct  gcmitibus  cxterius  contineri,  sicut  ipsc  postniodum  fa- 

miliaritcr  rctuht,  cum  appropinquarct  ad  fmcm.     Intcllcxit  per 

iioc  ncmpc  vir  Dci  ihud  cvangclicum    sibi    dici:     Si  vis  ve- 

nire  post  me,    abncga  temctipsum   ct   tolle    cruccm   tuam  ct 

5equerc  me. ')     Induit  cx  tunc  spiritum  paupcrtatis,  Inunllitatis 

sensum  ct  aftectum  intimae  pietatis.     Nam  cum  prius    lepro- 

5orum  non  solum  consortium,    vcrum  ctiam  longinquum  con- 

uitum  vehcmcnter  horrcrct,  jam  propter  Cliristum  crucifixum, 

lui  juxta   vcrbum   propheticum  -)    contcmptibilis    ut    leprosus 

ip])aruit,   ut   scmctipsuni    plcne    contcmncrct,    humihtatis    et 

iiiinanitatis    obscquia    Icprosis     benefica    pietate    praestabat. 

isitabat     enim    Irequentcr    domos    ipsorum,     hberalitcr    eis 

I)  Matlh.  XVI,  24.  -  2)  Isai.  LIII,  4. 


330 

eleemosynas  erogabat  et  cum  miilto  compassionis  affectu  ma- 
nus  eorum  osculabatur  et  ora.  Pauperibus  etiam  mendican- 
tibus  non  solum  sua,  verum  etiam  seipsum  cupiebat  impen- 
dere ,  aliquando  vestimenta  exuens ,  aliquando  dissuens ,  ali-f 
quando  scindens  ad  largiendum  eis ,  cum  prae  manibus  alial 
non  haberet.  Sacerdotibus  etiam  pauperibus  reverenter  sub- 
veniebat  et  pie,  praecipue  in  ornamentis  altaris,  quo  et  cultus 
divini  particeps  fieret  et  cultorum  inopiae  supplementa  prae-l 
beret.  j 

6.  Cum  autem  religiosa  devotione  tunc  temporis  limina^ 
visitaret  apostoli  Petri,  conspecta  multitudine  pauperum  ante 
fores  ecclesiae,  partim  pietatis  ductus  dulcedine,  partim  pauper- 
tatis  allectus  amore,  uni  ex  eis  magis  egenti  proprias  largitus 
est  vestes  et  semicinctiis  contectus  illius  diem  illum  in  medio 
pauperum  cum  insolita  spiritus  jucunditate  transegit,  ut  eti 
saecularem  gloriam  sperneret  et  ad  perfectionem  evangelicanJ 
gradatim  conscendendo  perveniret.  Mortificationi  carnis  invi- 
gilabat  attentius,  ut  Christi  crucem,  quam  interius  ferebat  in 
corde,  exterius  etiam  circumferret  in  corpore.  Agebat  autem 
haec  omnia  vir  Dei  Franciscus  nondum  habitu  vel  convictu 
sequestratus  a  mundo. 

CAPUT  II.  j 

Dc  perfecta  conversione  ejus  ad  Deum  et  de  reparatione  \ 
trium  ecclesiarum. 

1.  Quoniam  autem  servus  Altissimi  doctorem  non  ha- 
bebat  ahquem  in  hujusmodi  nisi  Christum,  addidit  adhuc  ipsius 
clementia  eum  in  gratiae  visitare  dulcedine.  Dum  enim  diei 
quadam  egressus  ad  meditandum  in  agro  deambularet  juxta 
ecclesiam  sancti  Damiani,  quae  niinabatur  prae  nimia  vetu- 
state  ruinam,  et  in  eam  instigante  se  spiritu  causa  orationis 
intrasset,  prostratus  ante  imaginem  Crucifixi  non  modica  fuit 
in  orando  spiritus  consolatione  repletus.  Cumque  lacrymosis 
ocuHs  intenderet  in  Dominicam  crucem,  vocem  de  ipsa  cruce 
dilapsam  ad  eum  corporeis  audivit  auribus  ter  dicentem:  Fran- 
cisce,  vadc  et  repara  domum  meam,  quae,  ut  cernis,  tota 
destruitur.  Tremefactus  Franciscus,  cum  esset  in  ecclesia  so- 
lus,  stupet  ad  tam  mirandae  vocis  auditum  cordeque  perci- 
piens  divini  virtutem  eloquii  mentis  ahenatur  excessu.     In  se 


331 

tandem  roversus  ad  obediendum  se  parat  et  totum  se  rccol- 
ligit  ad  perficiendum  mandatum  de  materiali  ecclesia  repa- 
randa,  licet  principalior  intentio  verbi  ad  eam  ferretur,  ((uam 
Christus  suo  sanguine  acquisivit, ')  sicut  cum  Spiritus  sanctus 
edocuit,  et  ipse  postmodum  fratribus  revelavit.  Surrexit  pro- 
indc  signo  crucis  sc  muniens  et  assumtis  pannis  venalibus  ad 
civitatem,  quae  Fulgineum  dicitur,  festinus  accessit  ibique 
vcnditis,  quae  portaverat,  equum,  cui  tunc  insederat,  felix 
mercator  assumto  pretio  dcreliquit.  Ivcdiensque  Assisium  ec- 
clesiam,  de  cujus  rcj^aratione  mandatum  acceperat,  reverenter 
intravit  et  invento  illic  sacerdoti  pauperculo  reverentiam  de- 
eentem  exhibuit  et  ad  reparationem  ecclesiac  et  pauperum 
usum  pecuniam  obtulit  et,  ut  secum  se  morari  pateretur  ad 
tcmpus,  humilitcr  requisivit.  Acquievit  sacerdos  de  mora 
ipsius,  sed  timore  parentum  pecuniam  recusavit,  quam  verus 
pecuuiarum  contemtor  in  quamdam  fenestram  projiciens  abje- 
ctam  velut  pulverem  vilipendit. 

2.     Moram   autem    faciente   scito   Dei    cum    saccrdote 

praedicto,  cum  hoc  intellcxisset  pater  ipsius,  perturbatus  animo 

cucurrit  ad  locum.     At  ipse,  quia  novus  Christi  erat  athleta, 

cum  audiret  persequentium  minas    et   eorum  praesentiret  ad~ 

ventum,   dare  locum  irae  volens  in  quadam  occulta  fovea  se 

abscondit,  in  qua  dicbus  ahquibus  latitando  rogabat  Dominum 

incessanter,  lacrymarum  imbrc  perfusus,  ut  liberaret  de  mani- 

bus  perscqucntium  animam   suam    et    pia,    quae   inspiraverat 

vota,    benigno   favore   compleret.      Igitur   excessiva   quadam 

completus  laetitia  coepit  de  pusillanimitatis  ignavia  semetipsum 

arguerc  relictaque  fovea   et   abjecto   pavore   versus   civitatem 

A.ssisii  iter  aggressus  est.     Quem   cum   cives    cernercnt   facie 

jquahdum  et  mentc  mutatum  ac  per  hoc  alienatum    putarent 

i  sensu  ,  luto  platearum  et  lapidibus  impetebant  et  tamquara 

nsano  et  dementi  clamosis  vocibus  insultabant.     Famulus  au- 

;em  Domini  judla    fractus   aut   mutatus   injuria   ut    surdus    in 

i)mnibus    pertransibat.      Cumquc    clamorem    hujusmodi    pater 

ludissct,  statim  accurrcns  non  ad  liberandum  eum,  sed  potius 

id   perdendum    omni   miscrationc   subtracta    pertractum    domi 

)rimo  verbis,  deinde  verbcribus  ct  vinculis  angit.     Ipse  autem 

id  cxsequendum,  quod  coeperat,  promtior  ex  hoc  et  validior 

eddebatur ,    recolens    illud    evangelii    verbum :     Beati ,     qui 

1)  Act.  XX,  28. 

14^ 


333 

persecutionem   patiimtur   propter  justitiam,    quoniam   ipsorum 
est  regnum  coelorum. ') 

3.  Post  modicum  vero  tempus  patre  a  patria  disce- 
dente  mater  ejus  factum  mariti  non  approbans  et  inflexibilem 
filii  constantiam  emolliri  posse  non  sperans  a  vinculis  abso- 
lutum  abire  permisit.  At  ipse  gratias  omnipotenti  Deo  refe- 
rens  ad  locum,  in  quo  prius  fuerat,  est  reversus.  Rediens 
autem  pater  et  eum  non  inveniens  domi  convitiis  illatis  uxori 
fremens  cucurrit  ad  locum,  ut,  si  eum  revocare  non  posset, 
saltem  de  provincia  effugaret.  Franciscus  vero  confortatus 
a  Deo  ob^ium  ultro  se  obtulit  patri  furenti  libera  voce  cla- 
mans  se  pro  nihilo  ducere  vincula  et  verbera  ejus,  insuper  et 
contestans  se  pro  Christi  nomine  gaudenter  mala  omnia  subi- 
turum.  Yidens  itaque  pater,  quod  eum  revocare  non  posset, 
ad  extorquendam  pecuniam  se  convertit,  qua  tandem  inventa 
in  fenestrenula  quadam  aUquantuIum  ipsius  mitigatus  est  furor, 
avaritiae  siti  utcumque  per  haustum  pecuniae  temperata. 

4.  Tentabat  deinde  pater    carnis  filium  gratiae  pecmiia 
jam  nudatum    ducere  coram  episcopo    civitatis,    ut   in   ipsius 
manibus  facultatibus   renuntiaret  paternis   et   omnia   redderet. 
quae  habebat.     Ad  quod  faciendum  se  proptmn  exhibuit  ve- 
i*us    paupertatis    amator    perveniensque    coram    episcopo    nec 
moras   patitur   nec    cunctatur    de   ahquo   nec   verba    expectat 
nec   facit  sed  continuo    depositis   omnibus    vestimentis    resti-i 
tult    ea    patri.      Liventus    est    autem   tunc   \ir  Dei   cihcium 
habere  ad  carnem  sub  vestibus  dehcatis.     Insuper   ex  admi-^ 
rando  fervore   spiritu   ebrius   rejectis  etiam  femoralibus   totus; 
coram    omnibus    denudatur    dicens   ad  patrem:    Usque    nunc 
vocavi  te  patrem  in  terris,  amodo  autem  secure  dicere  possumri 
Pater  noster,  qui  es  in  caehs,  apud  quem  onmem  thesaurum 
reposui  et  omnem  spei  fiduciam  colIoca\i.     Hoc  cernens  epis- 
copus  et  admirans  tam  excedentem  in  viro  Dei  fervorem  pro-  \ 
tinus  exsurrexit  et  mter  brachia  sua  illum  cum   fletu   recolh- 
gens,    ut  erat  vir  pius  et  bonus,   palho,    quo    erat   amictus, 
opemit  praecipiens  suis,    ut   aliquid   sibi    darent   ad    membra 
corporis  contegenda.     Oblatus  est  autem  ei  mantellus  pauper 
et   vilis    cujusdam   agricolae   ser\ientis    episcopo ,    quem    ipse 
gratanter  suscipiens    cum    coemento,    quod    sibi    occurrit,    ad 
modum  crucis  manu  propria  consignavit,  operimentum  formans 

1)  Matth.  V,  10. 


3S3 

cx  co  crucifixi  hominis  et  pauperis  seminudi.  Sic  igitur  ser- 
vus  regis  altissimi  nudus  rclictus  est,  ut  nudum  scqucrctur 
crucifixum  Dominum  ,  qucm  amabat ,  sic  utique  cruce  muni- 
tus,  ut  animam  suam  ligno  salutis  committeret,  per  quod  de 
mundi  naufragio  salvus  cxiret. 

5.  Solutus  exinde  mundi  contemptor  a  vinculis  mun- 
danarum  cupidinum  civitate  rclicta  securus  et  liber  sccrctum 
solitudinis  petiit,  ut  solus  et  silens  supcrnae  audiret  allocu- 
tionis  arcanum.  Dumque  per  silvam  quamdam  itcr  faciens 
laudes  Domino  lingua  Francorum  vir  Dei  Franciscus  decan- 
tarct  cum  jubilo ,  latroncs  supcr  eum  ex  abditis  irrucrunt. 
Quibus  ferali  animo,  quis  esset,  interrogantibus  vir  Dei  con- 
fidcntia  plenus  prophctica  voce  respondit:  Praeco  sum  magni 
rcgis.  At  illi  percutientcs  eum  in  defossum  locimi  plenum 
nivibus  projecerunt  dicentes:  Jace,  rustice,  praeco  Dei.  Ipse 
vero  rccedentibus  ilHs  cxsilivit  de  fovea  magnoque  exhilaratus 
gaudio  altiori  cocpit  vocc  per  nemora  laudes  Creatori  omnium 
personarc.  Et  vcniens  ad  quoddam  vicinum  coenobium  elee- 
mosynam  petiit  ut  mendicus  ct  reccpit  ut  incognitus  ct  de- 
spcctus.  Inde  vero  progrediens  devenit  Eugubium,  ubi  a 
quodam  amico  pristino  agnitus  et  susceptus  paupcrc  tunicula 
ut  Christi  pauperculus  est  contectus.  Exinde  totius  humilitatis 
amator  se  transtulit  ad  leprosos  eratque  cum  eis  diligentissime 
serviens  omnibus  propter  Dcum,  lavabat  ipsorum  pedcs,  liga- 
but  ulcera,  educebat  plagarum  putredinem  et  sanieni  abster- 
gebat.  Osculabatur  ctiam  cx  miranda  devotione  ulcerosas 
plagas  ipsorum  evangelicus  medicus  mox  futurus.  Propter 
quod  tantam  est  a  Domino  consccutus  virtutcm,  ut  in  spiri- 
talibus  ct  corporalibus  morbis  mirabiliter  expurgandis  mirabi- 
«lcm  efficaciam  obtineret. 

G.  llefcram  unum  de  multis,  quod  accidit,  viri  Dei 
fama  postmodum  latius  clarcscente.  Cum  enim  cujusdam  dc 
comitatu  Spoletano  os  pariter  et  maxillam  morbus  quidam 
horribilis  dcpascondo  corroderet,  ncc  subveniri  posset  eidem 
aliquo  medicinae  remedio,  contigit ,  ut  propter  sanctorum  ex- 
poscenda  merita  apostolorum  visitatis  liminibus  de  pcregrina- 
tione  rediens  servo  Dci  occurrerct.  Cumque  prae  devotione 
vellet  ipsius  osculari  vcstigia,  vir  humilis  lioc  non  ferens 
osculari  volcnti  pedes  osculum  oris  dedit.  Dum  autcm  Ie]iro- 
sorum  servus  Franciscus  mirabili  pietate  illam  plagam  horribilem 


334 

V 

orc  sacro  contiiigeret,  omni  fugato  morbo  subito  aegcr  ille 
sanitatcm  recupcravit  optatam.  Nescio ,  quod  horum  magis 
sit  merito  admirandum ,  an  humilitatis  profunditas  in  osculo 
tam  benigno,  an  virtutis  praeclaritas  hi  miraculo  tam  stupendo. 

7.  Fundatus  jam  in  Christi  humihtate  Franciscus  ad 
mcmoriam  reducit  obedientiam  sibi  e  cruce  injunctam  dc  s. 
Damiani  ecclesia  reparanda  et  tamquam  verus  obediens  As- 
sisium  rediit,  ut  saltem  mendicando  voci  divinae  pareret.  De- 
positaque  omni  verecundia  propter  amorem  pauperis  Crucilixi 
mcndicabat  apud  eos,  inter  quos  abundare  solebat,  debile 
corpus  attritum  jejuniis  oneribus  lapidum  supponendo.  Prae- 
dicta  igitur  ecclesia  juvante  se  Domino  et  devotione  civium 
assistente  refecta,  ne  post  laborem  corpus  toqDerct  ignavia, 
transtulit  se  ad  reparandam  ecclesiam  quamdam  b.  Petri  lon- 
gius  a  civitate  distantem  ob  devotionem  specialem ,  quam  ad 
apostolorum  principem  sincerae  fidei  puritate  gcrcbat.  Hac 
tandem  ecclesia  consummata  pervenit  ad  locum,  qui  Portiun- 
cula  dicitur,  in  quo  ecclesia  b.  virginis  genitricis  Dei  antiqui- 
tus  fabricata  exstiterat,  sed  dcscrta  tunc  a  nemine  curabatur.  , 
Quam  cum  ^ir  Dei  sic  derehctam  conspiceret,  ob  devotionem 
ferventem,  quam  habebat  ad  dominam  mundi,  coepit  illuc  as- 
sidue  pro  ipsius  reparatione  morari.  Scntiens  autem  juxta 
nomen  ipsius  ecclesiae,  quo  ab  antiquo  s.  Maria  de  angelis 
vocabatur,  angehcarum  ibi  visitationum  frequentiam  pedem 
lixit  ibidem  propter  reverentiam  angelorum  amoremque  prae- 
cipuum  matris  Christi. 

8.  Hunc  locum  vir  sanctus  amavit  prae  ceteris  munch 
locis;  hic  etenim  humihtcr  cocpit,  hic  virtuose  profecit,  hic 
fehciter  consummavit ,  hunc  in  morte  fratribus  tamquam  Vir- 
gini  carissimum  commendavit.  De  hoc  frater  quidam  Deo 
devotus  ante  conversionem  suam  visionem  viderat  rclatione 
condignam.  Inn.umeros  cernebat  homines  caecitate  percussos  |{ 
facie  in  coelum  directa  et  genibus  flexis  in  hujus  ecclesiae 
stare  circuitu,  qui  omnes  protensis  manibus  in  altum  lacry- 
mabiliter  clamabant  ad  Deum  misericordiam  postulantes  et 
lumen,  Et  ecce  ingens  de  coelo  splendor  advenit  se  per 
onmes  diffundens,  qui  lumen  unicuique  tribuit  et  salutem  de- 
sideratam  concessit.  Hic  est  locus,  in  quo  fratrum  minorum 
ordo  a  s.  Francisco  per  divinae  revelationis  instinctum  in- 
choatus  est,     Divinae  namque  providentiae  nutu,  qua  Christi 


335 

semis  diri^ebatur  m  omnibus,  tres  matcrialcs  crcxit  ccclcsias, 
antcquam  ordincm  inclioans  cvangelium  pracdicaret,  ut  non 
solum  a  scnsibilibus  ad  intelligibilia,  a  minoribus  ad  majora 
ordinato  progrcssu  conscendcret,  verum  etiam  ut,  quid  esset 
facturus  in  posterum,  sensibili  foris  opcre  mystcrialitcr  prae- 
signarct.  Nam  instar  reparatae  triplicis  fabricac  ipsius  sancti 
viri  ducatu  secundum  datam  ab  eo  formam  regulam  ct  doc- 
trinam  Cliristi  triformitcr  renovanda  erat  eeclesia  trinaque 
triumphatura  militia  salvandorum,  sicut  et  nunc  cernimus  csse 
complctum. 

CAPUT  m. 

De  institutione  reUgionis  et  approhatione  regulae. 

1.  In  ccclcsia  igitur  virginis  Matris  Dei  moram  faciente 
servo  ipsius  Francisco  et  apud  eam,  quac  conccpit  vcrbum 
plenum  gratiae  ct  veritatis,  continuis  insistcnte  gemitibus,  ut 
fieri  dignaretur  advocata  ipsius,  mcritis  Matris  misericordiac 
concepit  ac  pcpcrit  spiritum  cvangelicae  vcritatis.  Dum  cnim 
die  quodam  Missam  de  apostoHs  devotus  audirct,  perlectum 
est  evangclium  illud,  in  quo  Christus  discipulis  ad  praedican- 
dum  mittcndis  formam  tribuit  evangelicam  in  vivendo  ') ,  ne 
videUcct  possideant  aurum  vcl  argentum  nec  hi  zonis  pe- 
cuniam  nec  peram  in  via  ncc  duas  tunicas  habcant  nec  cal- 
ceamenta  dclcrant  ncque  virgam.  Quod  audicns  et  intclhgcns 
ac  mcmoriae  commcndans  apostohcae  paupcrtatis  amicus,  in- 
dicibih  mox  pcrhisus  lactitia:  Hoc  cst,  hiquit,  quod  cnpio, 
hoc,  quod  totis  praecordiis  concupisco.  Solvit  proinde  calce- 
lamenta  de  pcdibus,  deponit  baculum,  pcram  rejicit  et  pecuni- 
lam  execratur  unaquc  contentus  tunicula,  rojccta  corrigia,  pro 
idngulo  funcm  sumit,  onmcm  solicitudincm  cordis  apponcns, 
liqualitcr  audita  perficiat  et  apostohcae  rectitudinis  regulae  pcr 
lomnia  sc  coaptct.  Cocpit  cx  hoc  vir  Dci  divino  instinctu 
levangclicac  pcrfcctionis  acmnlator  cxistcre  ct  ad  pocnitcntiam 
peteros  invitarc.  Erant  autcm  ipsius  eloquia  non  inania  ncc 
risu  digna,  scd  virtutc  Spiritus  sancti  plcna,  medullas  cordis 
|'3enetrantia ,  ut  in  vehcmcntcm  stuporem  audicntes  convcrtc- 
rent.     In  onmi  praedicatione  sua  paccm    annuntians   dicendo: 

1)  Matth.  10,  9. 


836 

Domiims  det  vobis  pacem,  popiilum  in  sernionis  exordio  saluta- 
bat.  Hanc  quippe  salutationem  Domino  revelante  didicerat, 
sicut  ipsc  postmodum  testabatur.  Undc  factum  est,  ut  juxta 
sermonem  propheticum  et  ipse  prophetarum  spiritu  afflatus 
annuntiaret  pacem,  praedicaret  salutem  ac  sahitaribus  monitis 
focderaret  pku'imos  verae  paci,  qui  discordes  a  Christo  prius 
exstiterant  a  sahite  loginqui. 

2.     Innotescente  itaque  apud   multos  viri  Dei  tam  doc- 

trinae  simpHcis  veritate,  quam  vitae,  coeperunt  ipsius  exemplo 

viri  quidam  ad   poenitentiam  animari  et  eidem  rejectis  omni- 

bus  habitu  vitaque  conjungi,  quorum  primus  exstitit  vir  vene- 

rabihs  Bcrnardus,  qui  vocationis  divinae  particeps  factus  pa- 

tris  beati  primogenitus  esse  promeruit  tam  prioritate  temporis, 

quam  privilegio  sanctitatis.     Hic  enim  servi  Christi  sanctitate 

comperta,  ipsius  exemplo  disponens  perfecte  contemnere  mun- 

dum,    ab  eodem,    quahter   id  perficeret,    consihum   requisivit. 

Quo  audito  Dci   famuhis    pro    priraae   prohs    conceptu    sancti 

Spiritus  consolatione  repletus:  A  Deo  est,  inquit,  hoc  consili- 

um  requircndum.      Intraverunt   proinde    ecclesiam   s.  Nicolai, 

mane  jam  facto  et  oratione  praemissa,  cuhor  Trinitatis  Fran- 

ciscus    ter   evangehorum    hbrum   aperuit,    trino    exposcens   a 

Deo   testimonio    sanctum  Bernardi  propositum  confirmari.     In 

prima  hbri  apertione  ihud  occurit:  Si  vis  perfectus  esse,  vade 

et  vende  omnia,  quae  habes,  et  da  pauperibus  ');  in  secunda: 

Nihil  tuleritis  in  via  ^),   in    tertia   vero :    Qui  vult   venire  post 

me,  abnegct   semetipsum    et   toUat   crucem   suam  et  sequatur 

me.  ^)     Haec    est,     ait    vir    sanctus,     vita   et   regula   nostra 

omniumque,    qui  nostrae  vohierint  societati    conjungi.      Yade 

igitur,  si  vis  perfectus  esse,  et  perfice,  quae  audisti. 

3.  Non  multo  post  vocatis  eodem  spiritu  quinque  viris 
fihorum  Francisci  senarius  numerus  completus  est,  inter  quos 
tertium  sortitus  est  locum  sanctus  pater  Aegidius,  vir  utique 
Deo  plenus  et  celebri  memoria  dignus.  Hic  etenim  postmo- 
dum  virtutum  subhmium  exercitatione  praeclarus,  sicut  famulus 
Domini  de  ipso  praedixit,  quamquam  esset  idiota  et  simplex, 
ad  excelsae  contemplationis  subhmatus  est  verticem.  Nam 
per  muka  curricula  temporum  sursum  actionibus  incessantcr 
intentus  adeo  crebris  in  Deum  rapiebatur  excessibus,  queraad- 

1)  Matth.  XIX,  21.  -  2)  Matth.  VI,  8.  -  3)  Matth.  XVI,  24. 


339 

niocluni  et  ego  ipse  ocnlata  fide  conspexi,  ut  magis  ccnsere- 
tur  inter  lioniincs  vitani  angclicain  agcre,  quam  humanam. 

4.  lllo  quoque  tempore  cuidam  sacerdoti  civitatis  Assi- 
sii,  nomine  Silvestro,  honestae  conversationis  viro,  quaedam  a 
Domino  fuit  ostensa  visio  non  tacenda.  Cum  enim  modum 
et  vitam  Francisci  fratrumque  suorum  humano  spiritu  abhorre- 
ret,  ne  periclitaretur  pro  temeritate  judicii,  respectu  fuit  super- 
nae  gratiae  visitatus.  Videbat  namque  in  somnis  totam  Assisii 
civitatem  a  dracone  magno  circumdari,  prae  cujus  magnitudi- 
ne  nimia  tota  regio  vidcbatur  cxtcrminio  subjacere.  Contiie- 
batur  posthac  crucem  quandam  auream  ex  ore  procedentcm 
Francisci,  cujus  summitas  coelos  tangebat,  cujusque  brachia 
protensa  in  latum  usquc  ad  mundi  fines  vidcbantur  extendi,  ad 
cujus  etiam  aspcctum  pracfulgidum  draco  illc  tctcr  et  liorri- 
dus  penitus  fugabatur.  Hoc  tum  sibi  tertio  monstrarctur,  di- 
vinum  aestimans  esse  oraculum,  viro  Dci  et  fratribus  suis  per 
ordinem  enarravit  ac  non  multo  post  tempore  mundum  rehn- 
qucns  vestigiis  Clu'isti  sic  pcrfecte  adliaesit,  quod  vita  ipsius 
in  ordhie  authenticam  reddidit  eam,  quam  in  saeculo  habiierat 
visionem.  Ex  liujus  visionis  auditu  \ir  Dei  non  in  gloria  est 
elatus  hnmana,  scd  bonitatcm  Dci  in  suis  beneficiis  recognos- 
cens  fortius  animatus  est  ad  hostis  antiqui  fugandam  versu- 
tiam  et  crucis  Clu*isti  gloriam  praedicandam. 

5.  Quadam  autcm  die,  dum  in  quodam  solitario  loco 
annos  suos  iii  amaritudine  recogitans  dcplorarct,  sancti  Spiri- 
tus  in  cum  supcrvcnicntc  lactitia  certificatus  est  dc  remissione 
plcnaria  omnium  dclictorum.  Raptus  deinde  supra  se  ac  in 
quoddam  mirandum  lumcn  totus  absorptus,  dilalato  mentis 
sinu,  quae  circa  sc  ct  filios  suos  futura  erant,  luculenter  as- 

,  pexit.  Post  haec  reversus  ad  fratres:  Confortamini,  ait,  caris- 
jjsinii,  ct  gaudctc  in  Domino  nec,  quia  pauci  estis,  efliciamuii 
tristes,  ncquc  vos  tcrreat  mea  vel  vestra  simplicitas,  quoniam, 
sicut  mihi  a  Domino  in  veritatc  ostcnsum  est,  in  magnam 
multitudhicm  facict  nos  Deus  cresccrc  suaeque  bencdictionis 
^ratia  nudlij^Iicitcr  dilatabit. 

6.  Eudem  quo(|uc  tcmporc  quodam  alio  bono  viro  rc- 
igionem  intrantc  ad  scptcnarium  nunierum  viri  Dci  soboles 
)encdicta  pervenit.     Tunc  pius  pater  onines  ad  se  filios  con- 

ocavit  ct  plura  eis  de  regno  Dei,  de  contemptu  mundi,  de 
ibncgatioHC  propriac  voluntatis  corporisquc  castigationc  pro- 
luntians  propositum  suum  de  mittendo  illos  in  quatuor  partcs 


33§ 

orbis  apemit.  Jam  enim  sterilis  et  pauperciila  simplicitas 
saiicti  patris  pepererat  septem  filios  et  disederabat  universi- 
tatem  fidelium  ad  poenitentiae  lamenta  vocatam  Christo  Do- 
mino  parturire.  Ite,  inquit  dulcis  pater  ad  filios,  annuntiantes 
iiominibus  pacem,  praedicate  poenitentiam  in  remissionem  pec- 
catorum.  Estote  in  tribulationibus  patientes,  in  orationibus 
vigiles,  in  laboribus  strenui,  in  sermonibus  modesti,  in 
moribus  graves  et  in  beneficiis  grati,  quia  pro  his  omnibus 
regnum  vobis  praeparatur  aeternum.  At  ilU  coram  servo 
Dei  humihter  se  prosternentes  in  terram  cum  gaudio  spiri- 
tus  suscipiebant  obedientiae  sanctae  mandatum.  Ipse  vero 
dicebat  unicuique  sigillatim:  Jacta  cogitatum  tuum  in  Domino, 
et  ipse  te  enutriet.  ')  Hoc  verbum  dicere  sohtus  erat,  quo- 
tiescumque  fi'atrem  ahquem  ad  obedientiam  dirigcbat.  Tunc 
et  ipse  sciens  se  datum  aliis  in  exemphim,  ut  prius  faceret, 
quam  doceret,  cum  nno  sociorum  versus  unam  orbis  partem 
perrexit  rehquis  sex  ad  modum  crucis  tribus  ahis  mundi  par- 
tibus  deputatis.  Modico  autem  elapso  post  tempore  benignus 
pater  carae  prohs  exoptans  praesentiam,  cum  in  unum  eos 
per  se  convocare  non  posset,  per  eum  orabat  hoc  fieri,  quii 
dispersiones  congregat  Israehs.  Sicque  factum  est,  ut  absque 
humana  vocatione  omnes  ex  insperato  post  modicum  tempo- 
ris  juxta  ejus  desiderium  di\ina  operante  clementia  non  sine 
ipsorum  admiratione  pariter  convenirent.  Hhs  quoque  diebus 
quatuor  sibi  adhaerentibus  viris  honestis  ad  duodeniarum  nume- 
rum  excreverunt. 

7.  Cernens  autem  famulus  Christi  paulatim  accrescere 
numerum  fratrum  scripsit  sibi  et  fratribus  suis  simphcibus 
verbis  formulam  vitae,  in  qua  sancti  evangehi  observantia 
pro  fundamento  indissohibih  cohocata  pauca  quaedam  aha 
inseruit,  quae  ad  uniformem  vivench  modum  necessaria  vide- 
bantur.  Desiderans  autem  per  Summum  Pontificem  approbari, 
quae  scripserat,  disposuit  cum  iho  simphcium  coetu  Apostoh- 
cae  Sedis  adire  praesentiam,  de  sola  confisus  directionc  di- 
^•ina.  Cujus  desiderium  Deus  ex  aho  respiciens  sociorum  k 
animos  simphcitatis  suae  consideratione  perterritos  ostensa  viro  ■' 
Dei  visione  hujusmodi  convortavit.  Videbatur  siquidem  ei, 
quod  per  quandam  \1am  incederet,  juxta  quam  stabat  arbor 
celsitudinis  magnae,  ad  quam  cum  appropinquasset  et  sub  ea  stans 

1)  Ps.  54,  23. 


339 

ipsiiis  altitudinem  mirarctur,  subito  tantum  divina  virtute  leva- 
batur  in  altuni,  ut  cacuincn  continjrcrct  arboris  ejusque  sum- 
ma  focillime  curvarct  ad  ima.  Hujus  visionis  pracsagium  vir 
Deo  plcnus  intcUigcns  rcferri  ad  condescensionem  Apostolicae 
dignitatis,  cxliilaratus  est  spiritu  fratribusquc  suis  In  Domino 
confortatis  itcr  cum  eis  aggrcssus  est.  Cum  autcm  ad  Ko- 
manam  curiam  pcrvenisset  ct  adducerctur  antc  conspcctum 
Summi  Pontilicis,  essetque  Cln-isti  vicarius  in  palatio  Latcra- 
nensi  in  loco,  qui  dicitur  Spccuhim,  dcambulans  altissimis  oc- 
cupatus  meditationibus  Christi  famukmi  tamquam  ignotum  re- 
pulit  indignantcr.  Ouo  humilitcr  foras  egresso  sequenti  nocte 
hujusmodi  revelatio  facta  est  a  Deo  ipsi  Summo  Pontifici. 
Vidcbat  namque  inter  pcdes  suos  palmam  paulatim  succres- 
cerc  et  in  arborem  pulchcrrimam  clevari.  Et  co  mirante, 
quid  hacc  visio  vellet  ostendcre,  divina  lux  impressit  mcnti 
ipsius  Christi  vicarii,  quod  haec  palma  illum  paupercm,  quem 
in  praeccdcnti  dic  rcpulcrat,  dcsignabat.  Et  manc  scqucnti 
mandavit  pcr  suos  famulos  pcr  Urbcni  dictum  paupcrem 
quacri.  Qucm  inventum  juxta  Latcranum  in  Hospitalii  s.  An- 
tonii  ante  conspcctum  suum  celeriter  jussit  adduci.  Cumque 
introductus  essct  ante  conspectum  Summi  Pontificis,  exposuit 
suum  propositum  petcns  lumiiUtcr  ct  instanter  supradictam 
?ibi  vivcndi  rcgulam  approbari.  Videns  autcni  Christi  vicarius, 
(lominus  Innoccntius  III.,  vir  utique  sapientia  clarus,  admiran- 
(lam  in  viro  Dci  simplicis  animi  puritatcm,  propositi  constan- 
tiam  ignitumque  sanctac  voluntatis  fervorcm,  Christi  paupcrem 
nicntis  amore  complectens  inchnatus  est  animo,  ut  pium  sup- 
plicanti  pracbcrct  assensum.  Distuht  tamen  perlicere,  quod 
Christi  postulabat  ])aupcrcuhis  pro  co,  quod  ahquibus  dc  cardi- 
naUbus  novum  aUquid  ct  supra  vircs  luunanas  arduum  vidcretur. 
8.  Adcrat  autem  intcr  cardinales  vir  venerandus,  domi- 
iius  Joannes  de  s.  Paulo,  cpiscopus  Sabinensis,  onmis  san- 
(titatis  amator  et  adjutor  paupcrum  Christi,  qui  divino  spiritu 
iiinanunatus  Sunmio  PontiUci  dixit  ct  fratribus  suis:  Si  pctitio- 
lUMH  pauperis  hujus  tamquam  nimis  arduam  novamquc  rcfcl- 
liiniis,  cum  pctat  conUrmari  sibi  formam  evangcUcac  vitac, 
(aveiuUun  cst  nobis ,  ne  in  Christi  cvangchum  onVndamus. 
Nain  si  quis  intra  cvangcUcac  pcrfcctionis  obscrvantiam  ct 
\otum  ipsiiis  dicat  contincri  aUquid  novum  aut  irrationabik^ 
vcl  impossibilc  ad  scrvandum,  contra  Cliristum,  cvangdii  auc- 
torcm,  blasphcmare   convincitur.     Quibus  propositis  succcssor 


330 

apostoli  Petri  conversus  ad  panperom  Christi  dLxit:  Ora,  fili, 
ad  Christuni,  ut  suam  nobis  pcr  te  vohmtatem  ostendat,  qua 
ccrtius  cognita  tuis  piis  desidcriis  securius  annuemus.  Omni- 
potentis  autem  Dei  fanmhis  totum  se  conferens  ad  orandum 
precibus  devotis  obtinuit  et,  quod  exterius  ipse  proferret  et, 
quid  interius  Papa  sentirct.  Nam  cum  parabolam  de  divite 
rege  cum  muhere  formosa  et  paupere  contrahente  gratanter 
et  de  prole  suscepta  praeferente  generantis  regis  imaginem  ac 
per  hoc  educanda  de  mensa  ipsius,  sicut  a  Deo  acceperat, 
retuhsset,  ex  iUius  interpretatione  subjunxit:  Non  est  formi- 
dandum,  quod  fame  pereant  aeterni  regis  fihi  et  heredes, 
quia  ad  imaginem  regis  Christi  per  Spiritus  sancti  virtutem 
de  paupere  matre  nati  et  ipsi  per  spiritum  paupertatis  sunt 
in  rehgione  paupercula  generandi.  8i  enim  rex  coelorum 
imitatoribus  suis  regum  promittit  aeternum,  quanto  magis  illa 
subministrabit,  quae  communiter  largitur  bonis  et  mahs !  Hanc 
ergo  parabolam  et  intellectum  ipsius  Christi  vicarius  cum  di- 
hgenter  audisset,  miratus  est  valde  et  indubianter  Christuni 
locutum  in  homine  recogno^it.  Sed  et  visionem,  quami 
tunc  temporis  e  coelo  perceperat,  in  hoc  viro  tore  complen- 
dam  Spiritu  divino  suggerente  firmavit.  Videbat  namque  in 
sonmis,  ut  retuht,  Lateranensem  Basihcam  fore  proximam  jam 
riiinae,  quam  quidam  homo  paupercuhis,  modicus  et  despectus 
proprio  dorso  submisso,  ne  caderet,  sustentabat.  Vere,  inquit, 
hic  est  ihe,  qui  opere  et  doctrina  Christi  sustentabit  ecclesiam. 
Inde  praecipua  devotione  repletus  petitione  ejus  per  omnia 
se  inchnavit  ac  Christi  famuhim  speciah  semper  amore  di- 
lexit.  Proinde  postulata  concessit  et  adhuc  concedere  plura 
promisit,  appropavit  regulam,  dedit  de  poenitentia  praedican- 
da  mandatum  et  laicis  fratribus  omnibus,  qui  servum  Dei 
fuerant  comitati,  fecit  coronas  parvulas  fieri,  ut  verbum  Dei' 
hbere  praedicarent. 

CAPUT  IV.  I 

De  profectu  ordiins  siib  manu  ipsius  et  co)ifirniationc 
regulae  prius  approbatae. 

1.  Fretus  exinde  Franciscus  superna  gratia  et  auctori- 
tate  papah  cum  fiducia  multa  versus  vahem  Spoletanam  iter 
arripuit,  ut  evangehum  Christi  faceret  et  doceret.     Dum  autem  i 


331 

in  via  conferret  cum  sociis,  qiialiter  regiilam,  qiiam  susccpe- 
raiit ,  sincere  servarcnt ,  qualiter  in  omni  sanctitate  et  justitia 
coram  Deo  incederent,  qualiter  in  se  ipsis  proficerent  et  es- 
sent  aliis  in  exemplum,  diutius  collatione  protracta  liora  per- 
transiit.  Et  cum  jam  iassati  essent  ex  diuturnite  laboris  dc- 
surientes  in  quodam  loco  solitudinis  substiterunt.  8anc  cum 
omnis  via  deesset,  qua  possent  sibi  dc  victu  necessario  provi- 
dere,  statim  afliiit  providentia  Dei.  Nam  subito  apparuit  ho- 
mo  afferens  panem  in  manu,  quem  pauperculis  Christi  dedit , 
subitoque  disparuit  incognitus,  undc  venerit  aut  quo  iret. 
Cognoscentes  autem  pcr  hoc  paupcres  hatres,  supernum  sibi 
in  comitatu  viri  Dei  adessc  praesidium,  magis  dono  libcrali- 
tatis  divinae,  quam  cibo  carnis  propriae  sunt  refecti.  Lisuper 
divina  consolationc  repleti  statuerunt  firmiter  et  irrevocabihter 
confirmaverunt  mdhus  inediac  aut  tribulationis  impulsu  a 
sanctae  paupcrtatis  resilire  promisso. 

2.  Exinde  in  vallem  Spoletanam  cum  sancto  proposito 
redeuntes  tractare  coeperunt,  utrum  inter  homines  conversari 
deberent,  an  ad  loca  solitaria  se  confcrre.  Scd  Christi  ser- 
vus  Franciscus  non  de  sua  vel  suoruni  confidcns  industria  per 
orationis  instantiam  divinae  supcr  hoc  voluntatis  bcneplacitum 
requisivit.  Sui^ernae  igitur  revelationis  illustratus  oraculo  in- 
tellexit  se  ad  hoc  missum  a  Domino,  ut  Christo  lucraretur 
animas ,  quas  diabolus  conabatur  auferre.  Ideoque  magis 
omnibus,  quam  sibi  soli  viverc  praceligit  illius  provocatus 
cxemplo,  qui  unus  pro  omnibus  mori  dignatus  est.  Recolle- 
git  itaque  se  vir  Dei  cum  ceteris  sociis  in  quodani  tugurio 
dcrelicto  juxta  civitatem  Assisii,  in  quo  secundum  sanctae 
paupcrtatis  formam  in  laborc  multo  et  inopia  victitabant,  ma- 
gis  lacrymarum,  quam  dcliciarum  panibus  refiei  satagentes. 
Vacabant  enim  ibidem  divinis  precipus  incessanter,  mentaliter 
potins,  (luam  vocaliter  studio  intendentes  orationis  devotac 
pro  eo,  quod  nondum  ecelesiasticos  libros  habebant,  in  quibus 
possent  horas  canonicas  dccantarc;  loco  tamen  illornm  librum 
crucis  Christi  continuatis  aspectibus  diebus  ac  noctibus  revol- 
vebant  exemplo  patris  ct  eloquio  eruditi,  qui  jugitcr  faciebat 
cis  de  cruce   Christi  sermonem. 

3.  Rogantibus  autem  fratribus,  ut  eos  doccrct  orare, 
dixit :  Cum  oratis ,  dicite  ]\ater  nostcr  etc.  ct :  Adoramus  tc , 
Christe,  ad  onmcs  ccclcsias  tuas ,    quac  sunt  in  toto  mundo  , 


333 

et  bcnedicimus  tibi,  quia  per  saiictara  crucem  tuara  rederaisti 
mundum.  Docuit  insuper  eos  Dominum  laudare  in  omnibus 
et  ex  omnibus  creaturis,  bonorare  praecipua  reverentia  sacerdo- 
tes ,  fidei  quoque  veritatem  ,  secundum  quod  sancta  Romana 
tenet  et  docet  ecclesia,  et  firmiter  credere  et  simpliciter  con- 
fiteri.  Servabant  illi  sancti  patris  documenta  per  onmia  et 
ad  onmes  ecclesias  et  cruces,  quas  e  longinquo  \idere  pote- 
rant,  juxta  datam  sibi  formam  orantes  se  humifiter  prosterne- 
bant. 

4.  Contrahentibus  autem  fratribus  moram  in  loco  prae- 
fato  vir  sanctus  die  quadam  sabbati  civitatem  Assisii  intravit 
praedicaturus  mane  diei  Dominicae,  ut  moris  erat,  in  ecclesia 
cathedrali,  cumque  in  quodam  tugurio  sito  in  liorto  canoni- 
corum  vir  Deo  devotus  m  oratione  Dei  more  soUto  pernoc- 
taret  corporaHter  absentatus  a  fihis ,  ecce  fere  media  noctis  | 
hora,  quibusdam  ex  fratribus  quiescentibus,  quibusdam  perse- 
verantibus  in  orando,  currus  igneus  mirandi  splendoris  per 
ostium  domus  intrans  huc  atque  illuc  per  domicihum  tertio 
se  convertit,  super  quem  globus  hicidus  residebat  ,  qui 
sohs  habens  aspectum  noctem  clarere  fecit.  Obstupefacti  simt 
vigilantes,  excitati  simul  et  exterriti  dormientes  et  non  minus 
senserunt  cordis  claritatem,  quam  corporis,  dum  ex  virtute 
mirandi  hmiinis  aherius  aUeri  concientia  nuda  fuit.  Intellexe- 
runt  namque  concorditer  omnes  videntibus  invicera  universis  - 
in  cordibus  singulorum  sanctum  patrem  absentem  corpore, 
])raesentem  spiritu,  tah  transfiguratum  effigie,  supernis  irradiatum 
fulgoribus  et  ardoribus  inflammatum,  supernaturah  virtute  in 
curru  splendente  simul  et  igneo  sibi  demonstrari  a  Domino, 
ut  tamquam  veri  Israehtae  post  iUum  incederent,  qui  virorura 
spirituahum,  ut  aher  Ehas,  factus  fuerat  a  Deo  currus  et 
auriga;  credendum  sane,  quod  ihe  horura  siraphcium  aperuit 
oculos  ad  preces  Francisci,  ut  viderent  magnaha  Dei,  qui  ocu- 
los  quondam  aperuerat  pueri  ad  videndum  montem  plenum 
equorura  ct  igneorum  curruum  iu  circuitu  Ehsaei. ')  Regres- 
sus  autera  vir  sanctus  ad  fratres  coepit  conscientiarura  ipsorum 
secreta  rimari ,  confortare  ipsos  de  visione  iha  mirabih  et  de 
])rofectu  ordinis  muha  futura  praedicere,  cumque  patefacerct 
phu'ima,  quae  sensum  transcendebant  humanum,  vere  cogno- 
vermit  fratres  super   servum    suura  Franciscura  Spiritura  Do- 

1)  IV.  Reg.  6,  17. 


333 

mini  in  tanta  plcnitudine  quievisse,  quod  post  ipsius  doctrinam 
et  vitam  erat  eis  proficisci  tutissimum. 

5.  Post  haec  pusilli  gregis  pastor  Franciscus  ad  s. 
Mariam  de  Portiuncula  duodenarium  illum  fratrum  numerum 
superna  gratia  praeveniente  deduxit,  ut,  ubi  meritis  matris  Dei 
minorum  sumpserat  ordo  initium,  ipsius  illic  susciperet  auxi- 
liis  incrementum.  Ibi  quoque  factus  evangelicus  praeco  civi- 
tates  circuibat  et  castra,  non  in  doctis  humanae  sapientiae 
verbis,  sed  in  virtute  spiritus  annuntians  regnum  Dei.  Vide- 
batur  intuentibus  homo  alterius  saeculi,  quippe  qui  mente  ac 
facie  in  caelum  semper  intentus  omnes  sursum  traliere  cona- 
retur.  Coepit  ex  lioc  Christi  vinea  germinare  germen  odoris 
Domini  et  productis  ex  se  floribus  suavitatis ,  honoris  et  ho- 
nestatis  uberes  fructus  afferre.  Nam  praedicationis  ipsius  fer- 
vore  succensi  qnamphuimi  utriusque  sexus  in  conjugali  pudi- 
citia  Domino  famulantes  secundum  formam  a  Dei  viro  accep- 
tam  novis  se  poenitentiae  legibus  vinciebant,  quorum  vivendi 
modum  idem  Christi  famuhis  ordinem  fratrum  de  poenitentia 
nominari  decrevit.  Nimirum  sicut  in  cachnn  tendentibus  poe- 
nitentiae  viam  omnibus  constat  esse  communem,  sic  et  liic 
status  clericos  et  laicos,  virgines  et  conjugatos  in  utroque  sexu 
admittens,  quanti  sit  apud  Deum  meriti,  ex  plmibus  per  ali- 
quos  ipsorum  patratis  miracuhs  innotescit. 

6.  Convertebantur  etiam  virgines  ad  perpetuum  coeU- 
batum,  inter  quas  virgo  Deo  charrissima  Clara,  ipsarum  plan- 

itula  prima,  tamquam  flos  vernans  et  candidus  odorem  dedit 
et  tamquam  steUa  praefulgida  radiavit.  Haec  nunc  glorifica- 
ta  in  caelis  ab  ecclesia  digne  veneratur  in  terris,  quac  filia 
ftiit  in  Christo  s.  patris  Francisci  paupercuh  et  mater  pau- 
perum  dominarum.  ]\Iuhi  etiam  non  solum  devotione  com- 
puncti,  sed  et  perfectionis  Christi  desiderio  inflammati  omni 
mundanorum  vanitate  contcmta  Francisci  vestigia  sequeban- 
tur,  qui  quotidianis  succrescentes  profectibus  usque  ad  fines 
orbis  terrae  celeriter  pervcnerunt.  Faciebat  namque  sancta 
paupertas ,  quam  solam  deferebant  pro  sumtibus ,  ipsos  ad 
omnem  obedientiam  promptos,  robustos  ad  labores  et  ad  iti- 
inera  expeditos,  et,  quia  nihil  terrenum  liabebant,  nihil  ama- 
ibant  nihilquc  timebant  amittere,  securi  erant  ubiquc  nullo 
ipavore  suspensi,   nulla  cura  distracti,  tamquam    qiU  absque 


334 

meiitis  turbatione  vivebant  ct  sine  solicitudine  dicm  crastinum 
et  serotinum  hospitium  cxspectabant. 

7.  Multa  quidem  cis  in  diversis  partibus  orbis  infcrc- 
bantur  convitia  tamquam  pcrsonis  dcspicabilibus  et  ignotis, 
verum  amor  cvangelii  Christi  adeo  ipsos  patientcs  effcccrat, 
ut  quacrerent  potius  ibi  cssc,  ubi  persecutioncm  paterentur 
in  corpore,  quam  ubi  cognita  sanctitate  ipsorum  mundano  pos- 
sent  gloriari  favore.  Ipsa  quoque  rerum  pcnuria  superabun- 
dans  eis  videbatur  ubertas ,  dum  juxta  consihum  Sapientis  ') 
pro  magno  ipsis  minimum  complacebat.  Sane  cum  ad  infi- 
dehum  partes  ahqui  ex  fratribus  pervcnissent ,  contigit,  ut 
quidam  Saracenus  pictate  commotus  pccuniam  cis  offerret  pro 
necessario  victu ,  ihis  autem  recusantibus  acciperc ,  admiratus 
est  homo  cernens,  quod  inopes  cssent.  InteUecto  tandcm, 
quod  pauperes  cffecti  amore  Dei  pecuniam  possidere  nolebant, 
tanta  est  cis  affectione  conjunctus,  ut  offerret  se  ad  ministran- 
dum  omnia  neccssaria,  quamdiu  facuhatum  sibi  ahquid  supcr- 
esset.  0  inaestimabihs  pretiositas  paupertatis,  cujus  miranda 
virtute  mens  feritatis  barbaricae  hi  tantam  miserationis  est 
hnmutata  dulcedinem!  Horrendum  est  proinde  ac  nefarium 
scchis,  ut  hanc  margaritam  nobilcm  vir  christianus  conculcet, 
quam  tanta  veneratione  extulit  Saracemis. 

8.  Eo  tempore  rehgiosus  quidam  de  ordine  Crucifero- 
rum,  Moricus  nomine,  in  hospitah  quodam  prope  Assisium 
languore  tam  gravi  tamque  prohxo  laborans,  ut  jam  morti 
foret  adjudicatus  a  medicis,  viro  Dei  supplex  factus  per  nun- 
tium  postulabat  histanter,  ut  pro  se  ad  Dominum  interccdere 
dignaretur.  Cui  bcatus  pater  benigne  assentiens  oratione  prae- 
missa  panis  micas  accepit  et  cum  oleo  accepto  de  lampade, 
quae  coram  Virginis  ardcbat  aUari,  commiscens,  quasi  quod- 
dam  electuarium  per  manus  fratrum  infirmanti  transmisit  di- 
cens :  Medicinam  hanc  fratri  nostro  deferte  Morico ,  qua 
ipsum  Christi  virtus  non  sohim  plene  sanitati  restituet,  verum 
etiam  robustum  bcUatorem  cfTectum  acici  nostrae  perseveran- 
ter  adjunget.  Statim  autem  ut  antidotum  illud  s.  Spiritus 
adinventionc  confectum  aeger  homo  gustavit,  sanus  exsurgens 
tantum  mentis  et  corporis  a  Deo  vigorem  obtinuit,  ut  paulo 
post  viri  sancti  rehgionem  ingressus    et  unica  tantum    opcri- 

1)  Eccl.  29,  30. 


335 

retur  timiciila,  siib  qua  longo  tcmporc  loricam  portabat  ad 
cameiii,  et  crudis  dumtaxat  cibariis,  herbis  videlicet ,  legumi- 
nibus  fructibusquc  contentus  per  plura  temporum  lustra  nec 
panem  gustaret  ncc  viimm,  fortis  tamen  et  incolumis  perse- 
verans. 

9.  Crescentibus  quoque  virtutiim  meritis  in  parvulis 
Christi  odor  opinionis  bonae  circumquaque  ditFusus  ad  prae- 
sentiam  sancti  patris  videndam  plurimos  e  diversis  mundi 
partibus  attraliebat.  Inter  quos  quidam  saecularium  cantio- 
num  curiosus  invcntor ,  qui  ab  imperatorc  propter  hoc  fuerat 
coronatus  et  exinde  rex  vcrsuum  dictus,  virum  Dei  contem- 
ptorem  mundiahum  adire  proposuit.  Cumque  apud  castrum 
s.  Severini  eum  praedicantem  reperisset  in  monasterio  quo- 
dam,  facta  manu  Domini  super  se  vidit  eundem  crucis  Christi 
praedicatorem  Franciscum  duobus  transversis  ensibus  valde 
fulgentibus  in  modum  crucis  signatum,  quorum  unus  a  capite 
ad  pedes,  alius  a  manu  in  manum  per  pectus  transversahter 
tendebalur.  Non  noverat  facie  servum  Christi,  sed  tanto 
monstratum  miraculo  mox  agnovit.  Subito  stupefactus  ad  vi- 
sum  incipit  mcHora  proponere  tandemque  verborum  ipsius  com- 

Ipunctus  virtute,  tamquam  si  esset  gladio  spiritus  ex  ejus  ore 
procedente  transfixus,  saecularibus  pompis  omnino  contemptis 
beato  patri  professione  cohaesit.  Propter  quod  videns  ipsum 
vir  sanctus  ab  inquietudine  saeculi  ad  Christi  pacem  perfectc 
convcrsumfratrem  Pacificum  appellavit.  Ilic  postmodum  in 
onini  sanctitatc  proficiens,  antequam  ficrit  minister  in  Francia, 
i(|uidem  primus  ibidcm  ministerii  gessit  officium,  mcruit  iterato 
magnuniThau  in  fronte  Francisci  videre,  quod  colorum  varie- 
tate  distinctum  faciem  ipsius  miro  venustabat  ornatu.  Hoc 
quippc  signum  vir  sanctus  magno  vencrabatur  aflectu,  frequenti 
connnendabat  eloquio  ct  in,  eis,  quas  dirigebat,  Hterulis  manu 
iropria  subscribebat,  tamquam  si  omne  ipsius  studium  foret 
signare  Tliau  juxta  dictum  propheticum  super  frontes  virorum 
^ementium  et  dolcntium  ad  Christum  Jesum  veraciter  conver- 
50rum. 

10.  Processu  quoquc  temporis  multiplicatis  jam  fratri- 
jus  coepit  eos  pastor  soUcitus  in  loco  s.  Mariac  de  Portiun- 
iula  ad  gencrale  capituUun  convocare,  ut  in  funiculo  distribu- 
ionis  divinac  in  tcrra  paupertatis  eorum  unicuique  tribuc- 
'et  obedientiae  portioncm.      Ubi  Ucct  onmium   necessarioruin 


336 

esset  penuria  fratrnmque  multitudo  nltra  quinque  millia  con- 
veniret  aliquando,  di\ina  tamen  opitulante  clementia  et  victus 
sufiicientia  suberat  et  salus  comitabatur  corporea  et  spiritua- 
lis  jucunditas  affluebat.  Capitulis  vero  provincialibus ,  quia 
corporalem  praesentiam  exhibere  non  poterat,  per  solicitam 
curam  regiminis,  instantiam  precis  et  efficaciam  benedictionis 
spiritu  praesens  erat,  quamvis  aliquando  mira  Dei  faciente 
virtute  visibiliter  appareret.  Dum  enim  egregius  praedicator, 
qui  et  nunc  praeclarus  Christi  confessor,  Antonius  de  titulo 
crucis,  Jesus  Nazarenus  Rex  Judaeorum  in  Arelatensi  capi- 
tulo  fratribus  praedicaret,  quidam  frater  probatae  virtutis,  Mo- 
naldus  nomine,  ad  ostium  capituli  divina  commonitione  res- 
piciens  vidit  corporeis  ocuHs  beatum  Franciscum  in  aere  sub- 
levatum,  extensis  velut  in  cruce  manibus  benedicentem  fratres. 
Tanto  vero  et  tam  insohta  fratres  omnes  consolatione  spiritus 
repletos  se  fuisse  senserunt,  ut  de  vera  sancti  patris  praesen- 
tia  certum  eis  intra  se  spiritus  testimonium  perhiberet,  licet 
postmodum  id  non  sohnn  per  evidentia  signa,  verum  etiam 
per  ejusdem  sancti  patris  verba  exteriori  fuerit  attestatione 
compertum.  Credendum  sane,  quod  omnipotentis  Dei  virtus,. 
quae  Ambrosium,  pium  et  sacrum  antistitem,  tumulationi  glo- 
riosi  concessit  interresse  Martini,  ut  pium  pontificem  pio  ve- 
neraretur  officio,  etiam  servum  suum  Franciscum  praedicationi 
praesentavit  veracis  sui  praeconis  Antonii,  ut  approbaret  ve- 
ritatis  eloquia,  praecipue  crucis  Christi,  cujus  crat  bajuhis  et 
minister. 

11.  Cum  autem  dilatato  jam  ordine  \ivendi  formam 
per  dominum  Innocentium  approbatam  disponeret  per  succes- 
sorem  ipsius  Honorium  in  perpetuum  facere  raborari,  hujus- 
modi  fuit  a  Deo  revelatione  commonitus.  Videbatur  quidem 
sibi  de  terra  micas  panum  subtilisftimas  collegisse  multisque 
famehcis  fratribus  ipsum  circumstantibus  debere  tribuere,  cum-  (i 
que  micas  tam  tenues  distribuere  formidaret,  ne  forte  inter 
manus  exciderent,  vox  ei  desuper  ait:  Francisce,  unam  de 
micis  omnibus  hostiam  facito  et  manducare  volentibus  tribue. 
Quo  id  agente,  quicumque  illud  non  devote  recipiebant  aut 
receptum  contemnebant  donum,  mox  lepra  infecti  notabiles 
^pparebant.  Recitat  mane  vir  sanctus  haec  omnia  sociis  di- 
cens  se  non  percipere  mysterium  visionis.  Sequenti  vero  die 
pum  vigil  in  oratione  persisteret,   Imjusmodi  vocem  de  coelo 


337 

delapsam  audivit:     Franciscc,   micae  praeteritae  noctis  verba 
evangelica  sunt,  hostia  regula,    lcpra  iniquitas.     Volens  igitur 
confirmandam    regulam    ex   verborura    evangelii    aggrcgatione 
profusius  traditam  ad   compendiosiorem   formam,   juxta   quod 
dictabat  visio  monstrata,  redigere    in  montem  quemdam  cum 
duobus  sociis  Spiritu  sancto  ducente  conscendit,  ubi  pane  tan- 
tum  contentus  et  aqua  jcjunans   conscribi    eam   fccit,    secun- 
dum  quod  oranti  sibi  divinus  Spiritus  suggerebat.     Quam  cum 
de  monte  descendens  servandam  suo  vicario   commisisset,    et 
ille   paucis    elapsis    diebus    assereret   per   incuriam   perditam, 
iterato  sanctus  vir  ad  locum  solitudinis    rediit   eamque   instar 
prioris,  ac  si  ex  ore  Dei  verba  susciperet ,  illico  reparavit  et 
per  supradictum  dominum  papam  Honorium  octavo  pontifica- 
j  tus  illius  anno,  sicut  optaverat,  obtinuit  confirmari.     Ad  cujus 
observantiam  fratres    ferventer   inducens    diccbat   se   niliil   ibi 
posuisse  sccundum  industriam  propriam,  sed  omnia  sic  scribi 
fecisse,  sicut  sibi  fuerant  divinitus  revelata.     Quod  ut  certius 
constaret    testimonio   Dei,    paucis    admodum   evolutis   diebus 
impressa  sunt  ei  stigmata  Domini  Jcsu  digito  Dei  vivi,  tam- 
uam  bulla  summi  pontificis  Christi  ad  confirmationem  omni- 
modam  regulac  et  commendationem  auctoris ,  sicut  post  sua- 
rum  enarrationcm  virtutum  suo  loco  inferius  describetur. 

CAPUT  V. 

Oc  amteritatc  citae  ejns  et  quomodo    creaturae  prnebebanl 

ei  solatiurn. 

1.  Cum  igitur  cerneret  virDei  Franciscus  suo  exemplo 
ad  crucem  Christi  bajulandam  fervcnti  spiritu  plurimos  ani- 
imari  animabatur  et  ipse  tamquam  bonus  dux  excrcitus  Christi 
ad  pahnam  victoriae  pcr  culmen  invictac  pcrvenire  virtutis. 
Attendens  enim  iUud  Apostoli  verbum :  Qui  autem  sunt 
Uhristi,  carnem  suam  crucifixerunt  cum  vitiis  ct  concupiscen- 
tiis,  ut  crucis  armaturam  suo  ferrct  in  corpore,  tiuita  disci- 
)linae  rigiditatc  sensuales  appetitus  arcebat,  ut  vix  necessaria 
sumeret  sustentationi  naturae.  Difficik'  namquc  fore  dicebat 
necessitati  corporis  satisfacerc  et  pronitatl  sensuum  non  pa- 
rere.  Proptcr  quod  cocta  cibaria  sanitatis  tempore  vix  nd- 
mittebat  et  raro  admissa  vero  aut  condiebat  cinere  aut  con- 
dmienti    saporem    admixtione     aquac   ut   plurimum   reddedat 

15 


33§ 

insipidum.  De  potu  quid  dicam,  cum  et  dc  aqua  frigida 
dum  sitis  aestuaret  ardore,  vix  ad  sufficientiam  biberet?  Mo 
dos  adinveniebat  abstinentiae  potioris  et  quotidie  exercitation( 
crescebat,  licetque  jam  perfectionis  culmen  attingeret,  tamquan 
incipiens  semper  aliquid  innovabat  afflictionibus  carnis  puniend( 
libidinem.  Egrediens  tamen  exterius  propter  verbum  evangeli 
conformabat  se  suscipientibus  ipsum  in  qualitate  ciborum,  cun 
tamen  ad  interiora  regressus  distilcte  servaret  rigidam  absti- 
nentiae  parcitatem.  Sicque  se  ipsum  austerum  sibi,  humanun 
proximo,  subjectum  evangelio  Christi  per  omnia  reddens  noi 
solum  abstinendo,  verum  etiam  manducando  pracbebat  aedifi 
cationis  exemplum.  Nuda  humus  ut  frequentius  lectus  era 
lassato  corpusculo,  et  saepius  sedens  ligno  vel  lapide  ad  ca 
put  posito  dormiebat,  unica  paupere  contectus  tunicula  ii 
nuditate  Domino  serviebat  et  frigore. 

2.  Interrogatus  ahquando,    quomodo    vestitu  tam  tem\ 
se  posset  ab  hiemalis  algoris  asperitate  tueri,  in  spiritus  fer 
vore    respondit:    Si    supernae    patriae  flamma  per  desideriuE| 
centegeremur  interius,   frigus  istud  exterius  facile  portaremu^ 
Yestis  horrebat  mollitiem,  asperitatem  amabat,  asserens  prop) 
ter  hoc    s.  Joannem   Baptistam   ore    divino   fuisse    laudatuui 
Si  quando  vero  in  data    sibi    tunica  lenitatem  sentiret,  chori 
duhs  eam  contexebat  interius,  quia  non  in  casuhs  pauperunf 
scd  in  palatiis  principum   juxta    veritatis  vcrbum  vestimentOi 
rum    dicebat   requirendam    esse   moflitiem.      Experientia  enii) 
certa  didicerat  daemones  asperitate  terreri,  dehciosis  autem  € 
molhbus    ad    tentandum   fortius    animari.      Unde    cum   noct, 
quadam  propter  infirmitatem  capitls  et  oculorum  praeter  soh 
tum  morem  cervical  de  pluma  positum  haberet  ad  caput,  dae 
mon  in  illud  ingressus    ipsum    usquo    ad   horam  matutinaler 
inquietatum  mukimode  a  sanctae  orationis  studio  perturbaviAj, 
donec  vocato  socio  pulvinar  cum  daemonio  fecit  extra  celh^ 
lam  longius  exportari.     Egressus   autem    cum  pulvinari  frate 
de  cella  membrorum    omnium   vires    amisit  et  usum,   quous 
que   ad   vocem  s.    patris    hoc    cognoscentis    in    spiritu    ^igc 
pristinus  eordis  et  corporis  sibi  fuit  plenarie  restitutus. 

3.  Rigidus  in  disciplina  super  custodiam  suam  stabat 
curam  permaximam  gerens  de  utriusque  hominis  puritat 
servanda.  Quapropter  circa  conversionis  suae  primordia  tem 
pore    hiemali    in   foveam   glacie   plenam   seipsum    plerumqu 


li 


339 

aiergobat,  ut  et  domesticum  sibi  hostem  perfcctc  subigeret  et 

candidum  vestimentum  pudoris  a  voluptatis  incendio  praeser- 

varct.     Tolcrabilius  viro  spirituali  forc  incomparabiliter  assere- 

bat  magnum  sustinere  frigus  in  carne,  quam  ardorcm    cama- 

lis  libidinis  vel  modicum  sentirc  in  mente.     Cum  autem  apud 

ercmum  dc  Sarthiano  nocte  quadam  orationi  vacaret  in  cellula, 

vocavit  cum  hostio  santiquus  tcrtio  dicens :  Francisce,  Francisce, 

Franciscc!    Cui  eum,  quid  quaererct,  rcspondisset,  fallaciter  ille 

3ubjunxit:  Nullus  est  in  mundo  peccator,  cui,  si  conversus  fuerit, 

aon  indulgeat  Dcus,  sed  quicumque  semetipsum  poenitentia  dura 

iiecavcrit,  miscricordiam  non  invcniet  in  aeternum.     Statim  vir 

Oei    per   revelationcm   cognovit   hostis   fallaciam,  quo    modo 

iiisus  fucrit  eum  ad  tepida  revocarc;  nam  hoc  sequens   indi- 

cavit  cventus.     Continuo  cnim  post  hoc   ad  insufflationem  il- 

ius,  cujus  halitus  prunas  arderc  facit,  gravis  ipsum  carnis  ten- 

atio  apprehcndit.     Quam  ut  praescnsit  castitatis  amator,  de- 

)Osita  veste  chorda  coepit  se  verberarc  fortissimc :  Eja,  inquiens, 

rater  asinc,  sic  te  decet  manere,  sic  subire  flagellum,  tunica 

eligioni    dcscrvit,    sanctitatis    signaculum  pracfert,  furari  eam 

ibidinoso    non  Ucct;    si  quo  vis   pergcrc,  pcrge.     Insuper  et 

airando  fervorc  spiritus  animatus  aperta  cella  foras  exivit  in 

lOrtum  et  in  magnam  dcmergens  nivem  corpusculum  jam  nu- 

,atum   septcm  ex  ea  plenis  manibus  coepit  compingere  mas- 

as,  quas  sibi  proponens  suo  sic  extoriori  homini  loquebatur: 

iCce,  inquit,  haec  major  uxor  tua  cst,  quatuor  istae  duo    filii 

t  duae  liliac,  roliquae  duac  servus,  ancilla;  quos  ad  servien- 

um  haberc  oportct.     Festina  igitur  omnes  inducre,  quoniam 

igore  moriuntur.     8i  vcro  eorum  multiplox  sollicitudo  moles- 

it,   uni  Domino    sollicite   ser\i.      lUico   tentator   victus    ab- 

2essit,  et  vir  sanctus  cum  ^ictoria  in  ccllam  rediit,  quia,  dum 

cne  poonalitcr  alsit  foris ,    ardorom  intorhis   sic  oxtinxit  libi- 

inis,  ut  doinceps  tale  aliquid  miniino  sontirot.     Quidam  autom 

ator,  qui  tunc  orationi  vacabat,  hacc  omnia  luna  clarius  in- 

nlonto  prospoxit.     Comporto  vir  Doi,  quod  hoc  ille  nocte  vi- 

issot,  rcsorans  oi  tontationis  proccssum  praocopit,  ut,  quam- 

u  ipso  vivorot,  nulli  vivonti  rein,  quam  vidorat,    propalaret. 

4.  Non  solum  auteni  mortiiicari  dobere  docebat  vitia 
irnis  et  ejus  incentiva  fraenari,  verum  ctiam  exteriores  sen- 
is,  ])or  quos  mors  intrat  ad  animam,  summa  vigilantia  cus- 
diri.  Muliorum  famiHaritates,  coloquia  et  aspoctus,  quao  nudti< 


34IO 

sunt  occasio  ruinae,  solicitus  evitari  jubebat  asserens  per 
hujusmodi  debilem  frangi  et  fortem  saepe  spiritum  infirmari. 
Harum  contagionem  evadere  conversantem  cum  eis,  nisi  pro- 
batissimum  virum,  tam  facile  dixit,  quam  juxta  scripturam  ') 
in  igne  ambularc  et  non  comburere  plantas.  Siquidem  ipse 
adeo  averterat  oculos  suos,  ne  Imjusmodi  vanitatem  viderent, 
quod,  sicut  aliquando  socio  dixit,  quasi  nullam  recognoscebat 
in  facie.  Non  enim  securum  esse  putabat  earum  formarura 
introrsus  haurire  imagines,  quae  possunt  aut  edomitae  carnis 
resuscitare  igniculum  aut  pudicae  mentis  maculare  nitorem. 
Asserebat  etiam  frivohmi  esse  muheris  coHoquium  excepta 
sola  confessione  vel  instructione  brevissima,  juxta  quod  et  sa- 
luti  expedit  et  congruit  honestati.  Quae  sunt,  inquit,  rehgioso 
cum  muhere  tractanda  negotia,  nisi  cum  sanctam  poenitentiami 
vel  mehoris  vitae  consihum  rehgiosa  petitione  deposcit?  Ex 
nimia  securitate  minus  cavetur  liostis,  et  diabolus,  si  de  suoi 
capiUum  potest  habere  in  homine,  cito  excrescere  facit  in 
trabem. 

5.  Otium  autem    omnium   malarum  cogitationum  senti- 
nam  doccbat  summopere  fugiendum,  excmplo  demonstrans  re- 
beUem  carnem  ct  pigram  disciphnis  continuis  et  fructuosis  lar 
boribus  esse  domandam.     Unde  corpus  suum  fratrem  asinuin' 
appeUabat,  tamquam  laboriosis  supponendum  oneribus,  crebri^ 
caedendum   flageiUs   et   vih   pabulo  sustentandum.     Si   quem^ 
vero  cernebat   otiosum    et    vagum    ahorum   vcUe    manducare^ 
labores,  fratrem  muscam  nominandum  censebat,  eo  quod  taUf 
nihil  boni  faciens,  scd  benefacta  inficiens  vilem  et  abominabi- 
iem  se  omnibus  reddat.     Propter  quod  dixit  ahquando:  Volc. 
fratres  meos  laborare  et  exercitari,   ne  otio  dediti  per  iUicitSj 
corde  et  lingua  vagentur.      Evangehcum   siquidem   volebat 
fratribus  observari  silentium,  ut  videhcet  ab  omni  otioso  verb 
omni  tempore    abstinerent  solicite,    tamquam   reddituri   in  di 
judicii  de  hujusmodi  rationem.     Sed  etsi  quem  invenisset  fra- 
trem  verbis  assuetum  inanibus,  acriter  arguebat,  taciturnitaten 
modestam  et  puri  cordis  affirmans  custodiam  et  non  modican 
esse  virtutem,    pro    eo    quod  mors  et   vita  fore    dicuntur  u 
manibus   hnguae  ^)    non    tam    ratione    gustus ,    quam   rationr 
loquelae. 

6.  Licet  autem  pro   viribus   ad   vitam  austeram  fratrc; 

1)  Prov.  VI,  27.  -  2)  Prov.  XVIU,  2. 


341 

indiiccrct,  non  tamcn  ci  placebat  districtionis  scvcritas,  (juac 
pietatis  non  induit  viscera  nec  cst  discrctionis  sale  condita. 
Cum  cnim  quadam  noctc  unus  ex  fratribus  prac  nimietate 
abstinentiac  admodum  famc  cruciatus  nullam  possct  liabere 
quictem,  intelligcrctque  pius  pastor  ovi  suae  immincre  pericu- 
lum,  vocavit  fratrem,  apposuit  panem  ct,  ut  ruborem  ei  tol- 
leret,  coepit  ipse  prior  comcdcrc  eumque  ad  manducandum 
dulciter  invitare.  Deposuit  fratcr  verecundiam,  sumpsit  cibum 
«^ravisus  quamplurimum,  quod  per  circumspcctam  condcscen- 
sioncm  pastoris  et  corporis  evasisset  dispendium  et  non  mo- 
dicum  accepisset  aedificationis  exemplum.  Mane  facto  fratri- 
bus  convocatis  in  unum  vir  Dei  referens,  quod  acciderat  nocte, 
provida  commonitione  subjunxit:  Sit  vobis,  fratrcs,  non  cibus, 
ised  charitas  in  exemphim.  Docuit  insuper  eos  discrctionem 
sequi  ut  aurigam  virtutum,  non  cam,  quam  caro  suadet ,  sed 
quam  edocuit  Christus,  cujus  sacratissimam  vitam  cxpressum 
constat  cssc  pcrfectionis  exemplar. 

7.  Et  quoniam  agnum  sine  macula  crucifixum  non  est 
)Ossibile  homini  carnis  infirmitate  circumdato  sic  perfecte  se- 
Ctari,  quin  aliquando  ahquas  contraha  tsordcs,  ideo  documento 
certo  lirmabat  eos,  qui  perfcctioni  vitac  vigilanter  intendunt, 
quotidianis  debere  se  lacrymarum  emundare  fluentis.  Licet 
enim  jam  csset  adcptus  cordis  et  corporis  puritatem  mirabi- 
em,  non  ccssabat  tamen  lacrymarum  imbribus  jugiter  oculos 
Bxpiare  mentales  corporeorum  luminum  non  ponderando  ja- 
3turam.     Cum  enim  cx  continuo  lletu  infirmitatem  oculorum  in- 

urrisset  gravissimam,  suadcnte  sibi  mcdico,  quod  abstineret 
\  lacrymis,  si  corporei  visus  caccitatem  vellct  elTugcre,  vir 
nanctus  respondit:  Non  est,  frater  medice,  ob  amorcm  lumi- 
lis,  quod  habemus  commune  cum  muscis,  visitatio  lucis 
ictcrnae  rcpellcnda  vcl  modicum,  quia  non  spiritus  propter 
jarnem ,  s(h1  caro  propter  spiritum  beneficium  lucis  accepit. 
^alebat  siquidcm  corporahs  visis  lumen  amittcre,  quam  la- 
;rymas,  ((uibus  oculus  nmndatur  interior,  ut  Deum  videre 
i^aleat,  repressa  devotione  spiritus  impcdirc. 

8.  Cum  autem  scmcl  daretur  consilium  a  medicis  et 
«stantcr  suaderetur  a  fratribus,  ut  paterctur  sibi  per  reme- 
lium  subvcniri  cocturac  ,  humiliter  vir  Dci  assen.^it,  (piia  sa- 
iiitiferum  hoc  simul  et  asperum  essc  cerncbat.     Vocatus  itaque 

enit    chirurous    instrumcntum    ferrcum     iscui    submittens    ad 


313 

faciendam  cocturam.     At   Christi    servns    corpus  jam  horrore 
concussum  confortans  sicut  amicum  cocpit    ignem  alloqui  di- 
cens:     Mi  frater  ignis,  prae  ceteris  rebus  aemulandi  decoris, 
virtuosum,  pulchrum  et  utilem  te  creavit  Altissimus,  esto  mihi 
hac  liora  propitius,  esto  curiaHs.     Precor  magnum  Dominumjj 
qui  te  creavit,  ut  tuum  mihi  calorem  temperet ,  quo  suaviter 
urentem  valeam  sustinere.     Oratione  finita    contra  igne    can- 
descens  ferrenm  instrumentum  signum  crucis  edidit   ac    deiu 
ceps  intrepidus  persistebat.     Profundatum  est  crepitans  ferrum 
in  tenera  carne,    et    ab    aure   usque    ad    supercihum  coctura 
protracta.     Quantum  irrogaverit  ignis   ille    dolorem,   vir   ipsc 
sanctus  expressit :     Laudate ,    inquit    ad   fratres ,  Altissimum 
quia  vere  dico    vobis,    nec    ignis    ardorem   sensi   nec    carnii 
ullum  dolorem.     Et  conversus  ad  medicum:    Si  non  est,  in 
quit,  caro  bene  decocta,  imprime  iterum.     Expertus  mcdicui 
in  invahda  carne  virtutem  spiritus    tam  potentem  miratus  est 
et  divinum  hoc  miracuhim  extuht  dicens :  Dico  vobis,  fratres. 
vidi  mirabiha  hodie.     Quia  enim  ad  tantam  pervenerat  puri- 
tatem,  ut  caro  spiritui  et  spiritus  Deo  Iiarmonia  mirabili  con- 
cordarent,    divina  ordinatione  fiebat,  ut  creatura  Creatori  suc 
deserviens  voluntati    et    imperio    ejus    mirabihter   subjaceret, 
Alio  enim    tempore    apud    eremum   sancti   Urbani   servo  Dei 
aegritudme  gravissima  laborante,    cum  ipse  naturae  defectum 
sentiens  vini  poculum  postulasset,  nihilque  de  vino,  quod  sibi 
dari   posset,   responderetur   adesse,   jussit    aquam    adferri    el 
allatam  signo  crucis  edito  benedixit,  mox  vinum  efficitur  opti- 
mum,  quod  fuerat  aqua  pura ,  ct  quod  deserti  loci  paupertas 
non  potuit,   viri    sancti  puritas    impetravit.     Ad  ejus  gustuni 
tanta  protinus  facilitate  convaluit,  ut  saporis  novitas  ct  inno 
vatio    sanitatis    gustabile    ac  gustantem  supernaturahter  inno- 
vantes    perlectam   in    ipso    exspohationem  veteris   hominis   ei 
induitionem  novi  duplici  attestatione  firmarent. 

9.  Non  solum  creatura  servo  Dei  serviebat  *ad  nutum. 
sed  et  Creatoris  ubique  providentia  condescendebat  ad  placi- 
tum. ,  Cum  enini  tempore  quodam  ex  multarum  infirmitatuiB 
concursu  aggravato  corpore  ad  jucunditatem  spiritus  excitan-l 
dam  alicujus  audicndi  soni  harmoniaci  desiderium  habuisset^ 
nec  id  honestatis  decentia  per  ministerium  fieri  pateretur  hu-j 
manum,  adfuit  angelorum  obsequium  ad  viri  sancti  placitura 
adimplendum.     Nocte  etenim  quadam  vigilante  ipso  et  raedi 


343 

tantc  de  Domino  repentc  insonuit  cythara  quaeclam  harmo- 
iiiae  mirabilis  et  suavissimae  melodiae.  Non  videbatur  ahquis, 
sed  transituin  et  reditum  cytharoedi  ipsa  hinc  indc  auditus 
vohibiHtas  iimuebat.  Spiritu  in  Dcum  dirccto  tanta  fuit  in 
illo  dulcisono  carmine  suavitate  perfiuitus,  ut  ahud  se  putarct 
saecuhun  commutassc.  lloc  et  fratres  sibi  famihares  non 
latuit,  qui  pcr  ccrta  frcquenter  conspiciebant  indicia  cum  tam 
excessivis  ct  crcbris  consolationibus  a  Domino  visitari,  ut  nec 
ipsas  onmino  occultare  lalcrct. 

10.  Aho  quoque  tempore  viro  Dei  pracdicationis  causa 
inter  Lombardiam  et  Marchiam  Tcrvisanam  itcr  agcnte  cum 
fratre  socio  juxta  Padum  tcncbrosa  noctis  supervenit  obscu- 
ritas.  Cumquc  via  cssct  cxposita  pcriculis  magnis  ct  multis 
propter  tenebras ,  fluvium  ct  pahidcs  ,  dixit  socius  ad  virum 
sanctum:  Ora ,  patcr,  ut  de  instantibus  pericuhs  hberemur. 
Cui  vir  Dei  cum  hducia  muha  respondit:  Potens  est  Deus, 
si  placet  suae  dulccdini,  tcnebrarum  effugata  cahgine  benefi- 
cium  nobis  impcndere  hicis.  Vix  sermonem  complcverat,  et 
eccc,  tanta  hix  ihico  coepit  circa  eos  superna  radiare  virtute, 
ut  noctc  ahis  existcnte  obscura  ipsi  hice  clara  Aidcrcnt  non 
sohim  viam,  verum  etiam  phirima  circumquaque.  Cujus  hicis 
(lucatu  corporahtcr  directi  et  spirituahtcr  confortati  usquc  ad 
locum  hospitii  pcr  non  modicum  viae  spatium  cum  divinis  et 
.audibus  incohmics  pervcnerunt.  Perpcnde,  quantac  fuerit  vir 
stc  munditiac  quantacque  virtutis,  ad  cujus  nutum  suum  ignis 
uxlorcm  contcnq^crat,  aqua  saporcm  commutat,  angehca  prae- 
jct  melodia  solatium  et  lux  divina  ducatum,  ut  sic  sanctifi- 
vatis  viri  sancti  sensibus  onmis  probetur  mundi  machina  dc- 
lervirc. 

CAPUT  VI. 

I)c  InmiUitate  cjus  ct  obedlmtia  et  de  condescensionibm 
divinis  sibi  factis  ad  nutum. 

1.  Onmium  virtutum  custos  ct  decor  humihtas  copiosa 
rirum  Dei  ubcrtatc  repleverat.  In  propria  quidcm  rcputationc 
liihil  crat  nisi  poccator,  cum  in  vcritate  spccuhun  cssct  et 
plendor  onmimodae  sanctitatis.  Supcr  lianc  studuit  acchficarc 
ieipsum  ut  sapiens  architectus  fundamentum  praejacicns,  quod 
Christo    didicerat.      Diccbat    proptcr    lioc   Fihum    Dci    de 


34« 

altitiidiiie  siniis  patenii  acl  nostra  dcspicabilia  dcsccndisse ,  iit 
tam  exemplo,  quam  verbo  Dominus  et  magister  humilitatcm 
doccrct.  Proptcr  quod  studcbat  tamquam  Christi  discipuhis  in 
oculis  suis  et  ahorum  vilescerc,  a  summo  dictum  csse  magistro 
commemorans:  ')  Ouod  ahum  est  apud  homines,  abominatio 
est  apud  Deum.  Sed  et  vcrbum  hoc  diccrc  sohtus  c-at: 
Quantum  homo  est  in  ocuhs  Dei,  tantum  est  ct  non  plus. 
Stultum  proinde  judicans  mundanis  extolh  favoribus  gaudcbat 
de  opprobriis  ct  de  laudibus  tristabatur.  Malebat  quidcm  de 
se  vituperium  audire,  quam  laudem,  scicns,  quod  hoc  ad 
emendandum  induceret,  iUa  impcUcrct  ad  cadendum.  Et  ideo 
saepe  cum  popuh  mcrita  in  eo  sanctitatis  cxtoUcrent,  praeci- 
piebat  ahcui  h-atri,  i\t  in  contrarium  verba  ipsum  vihficantia 
suis  auribus  inculcando  profcrrct,  cumque  frater  iUe  hcet  in- 
vitus  eum  msticum  et  mercenarium  et  inutilem  diccret,  exhi- 
laratus  tam  mente ,  quam  facie  respondebat :  Benedicat  tibi 
Dommus,  fih  carissime,  quia  tu  verissima  loqueris,  et  taha 
fihum  Petri  Bernardonis  decet  audire. 

2.  Ut  autem  se  ceteris  despicabilem  reddcrct,  nonpar- 
cebat  rubori,  quin  in  praedicatione  coram  omni  populo  pro- 
prios  manifestarct  defcctus.  Accidit  scmel,  ut  hifirmitate  gra- 
vatus  rigorem  abstinentiae  pro  recuperanda  sanitate  modicura 
relaxaret.  Yiribus  autem  corporis  utcumque  resumtis  verus 
sui  contomptor  ad  propriae  carnis  animatus  opprobrium:  Non 
est,  inquit,  conveniens,  ut  populus  abstinentcm  me  crcdat,  eti 
ego  e  contrario  carnahter  reficiar  hi  occuko.  Surrexit  prop- 
terea  sanctac  humihtatis  spiritu  inflammatus  et  in  platea  civi- 
tatis  Assisii  populo  convocato  solcmniter  cum  fratribus  muUis, 
quos  secum  adduxcrat,  majorcra  introivit  ccclesiara  funcque 
ad  coUum  hgato  nudum  cum  femorahbus  sohs  in  ocuhs  om-; 
nium  se  trahi  praecepit  usque  ad  lai)idcm,  in  quo  malcfacto- 
res  puniendi  consuevcrant  coUocari.  Super  quem  consccn-» 
dens,  hcet  quartanarius  esset  et  debihs ,  accrbi  frigoris  tem- 
pore  cum  muUo  vigore  animi  praedicavit  audicntibusque 
cunctis  asseruit  se  non  taraquam  spiritualem  lionorandum  fore^ 
quinimo  tamquain  carnalera  et  glutoncra  ab  oranibus  con- 
tcranendura.  Igitur  qui  convenerant,  tani  ingenti  viso  spec-< 
taculo  admirati  sunt  ct,  quia  ipsius  austeritatcm  jam  nove-? 
rant ,    devotione    compuncti     lunnihtatera     hujusmodi     raagis 

l)  Luc.  XVI,  15. 


345 

admirabilcm,  quam  imitabilem  proclamabant.  Licet  autem  id 
magis  videatur  portentum  fuissc  instar  prophetalis  vaticinii, 
quam  exemplum ,  tamen  vere  documentum  exstitit  humilitatis 
perfectae,  quo  Christi  sectator  instruitur  transitoriae  laudis 
praeconium  deberc  contemnere,  tumentis  quoque  jactantiae 
comprimere  fastum  et  fraudulentae  simulationis  mendacium 
confutare.  Multa  quidem  in  hunc  modum  saepius  faciebat, 
ut  exterius  tamquam  vas  perditum  fieret  ct  sanctificationis 
!  spiritum  interius  possideret. 

3.  Studebat  bona  Domini  sui  arcano   pectoris  condere, 
I  nolens  patere  gloriae,  quod  posset  occasio  esse  ruinae.     Nam 

saepe  cum  beatificaretur  a  pluribus ,    verbum  hujusmodi  pro- 
jferebat:    FiHos  et  fihas  adhuc  habere  possem,   nohte  laudare 

Inondum  securum;  nemo  laudandus,  cujus  incertus  est  exitus. 
Ista  quidem  laudantibus,  ad  se  autem  sic:  Latroni  si  tanta 
contuhsset  Altissimus,  gratior  te  foret,  Francisce.  Dicebat 
fratribus  saepe :  De  omni  eo,  quod  peccator  potest,  nemo  sibi 
dcbet  iniquo  applausu  blandiri.  Peccator,  ait,  jejunare  potest, 
orare,  plangere  carncmque  propriam  macerare ;  hoc  solum  non 
potest ,  Domino  scihcet  suo  esse  fidehs.  In  hoc  itaque  glo- 
riandum ,  si  suam  Domino  gloriam  reddimus  ,  si  fidclitcr  ser- 
vientes  ipsi,  quidquid  donat,  fidehter  adscribimus. 

4.  Ut  autem  phiribus  modis  negotiator  hic  evangelicus 
lucraretur  ac  totiun  praesens  tcmpus  conflaret  in  meritum, 
non  tam  praecsse  vohiit,  quam  subesse,  nec  tam  praecipere, 
quam  parere.  Idcirco  generah  ccdens  officio  guardianum  pe- 
tiit,  cujus  vohmtati  per  omnia  subjaceret.  Tam  enim  uberem 
asserebat  sanctac  obedientiac  fructum,  ut  eis,  qui  jugo  ipsius 
coUa  submittcrent,  nil  temporis  sine  hicro  transiret,  unde  ct 
fratri,  cum  quo  erat  sohtus  ire,  semper  obedientiam  promittere 
consuevcrat  et  servare.  Dixit  ahquando  sociis:  Inter  afia, 
quae  dignantcr  pietas  milii  divina  concessit,  hanc  gratiam 
contuht,  quod  ita  dihgcnter  novitio  unius  horae  obedirem,  sl 
mihi  guardianus  daretur,  sicut  antiquissimo  et  discretissimo 
ratri.  Subchtus,  inquit,  praelatum  suum  non  hominem  consi- 
derare  debet,  sed  illum,  pro  cujus  est  amore  subjectus;  quanto 
enim  contemptibihor  praesidct,  tanto  magis  humihtas  obedien- 
tis  placet. 

5.  Cum    vcro    vicc   quadam    quaereretur   ab    eo,    quis 
3sset  verus  obediens  judicandus,  corporis  mortui  simihtuduicm 

15^^ 


346 

pro  cxemplo  proposiiit.  Tolle,  inquit,  corpus  exanimc  et,  ubi 
placuerit,  pone ;  videbis  non  rcpugnare  motum ,  non  murmu- 
rare  situm,  non  reclamare  dimissum.  Quod  si  statuatur  in 
cathcdra,  non  alta,  sed  ima  respiciet,  si  coUocetur  in  purpura, 
duplo  pallescet.  Hic,  ait,  verus  obediens  est,  qui,  cur  movea- 
tur,  non  dijudicat,  ubi  locetur ,  non  curat,  ut  transmutetur , 
non  instat,  evectus  ad  officium  solitam  tenet  humilitatem,  plus 
honoratus  phis  reputat  se  indignum.  Dixit  ahquando  socio 
suo:  Non  mihi  videor  frater  minor,  nisi  fuero  in  statu,  quem 
tibi  descripsero.  Ecce,  praclatus  existens  fratrum  vado  ad 
capituhim,  praedico  et  commoneo  fratres,  et  in  fine  dicitur 
contra  me:  Non  convenis  nobis,  quia  iUiteratus  es,  ehnguis, 
idiota  et  simplex.  Tandem  ejicior  cum  opprobrio  vihpensus 
ab  omnibus.  Dico  tibi,  nisi  eodem  vuUu,  eadem  mentis  lae- 
titia  et  eodem  sanctitatis  proposito  haec  verba  audiero,  frater 
minor  nequaquam  sum.  Et  addebat:  In  praelatione  casus, 
in  laude  praecipitium ,  in  humiiitate  subditi  animae  hicrum 
est.  Cur  ego  periculis  plus,  quam  lucris  attendimus,  cum 
acceperimus  tempus  ad  hicrum? 

6.     Hac    igitur    de    causa    humihtatis   forma   Franciscus 
fratres  suos  vohiit  vocari  minores  et  praelatos  sui  ordinis  dici 
ministros,  ut  et  verbis  uteretur  evangehi,  quod  observare  pro- 
miserat ,  et  ex  ipso  nomine  discerent  discipuh  ejus  ,  quod  ad 
discendam    humihtatem    ad   scholas   humihs  Christi  venissent. 
Magister  siquidem  humihtatis    Jesus    Chrislus,    ut    mformarct 
discipulos  ad  humihtatem  perfectam,  dixit:  ')    Quicumque  vo- 
luerit  inter  vos  major  fieri,  sit  vester  minister,  et  quicumque 
voluerit  inter  vos  prinuis  esse,  erit  vester  servus.     Cum  autem  ' 
requireret  ab  eo  dominus  Ostiensis,  ordinis  minorum  protcctor 
ct  promotor  praecipuus,  qui  postmodum,  juxta  quod  idem  vir 
sanctus  praedixerat,  ad  summi  pontificatus  sublimatus  honorem 
Gregorius  Nonus  est  dictus,  utrum  sibi  placeret,   quod  fratres 
sui  promoverentur  ad  ecclesiasticas  dignitates,  respondit:  Dd- 
mine,    minores  ideo  vocati  sunt  fratres  mei,   ut  majores  fieri 
iion  praesumant.     Si  vukis,  ait,  ut  faciant  fructum  in  ecclesia 
Dei,  tenete  illos   et   conservate   in  statu  vocationis  eorum  et 
ad  praelationes  ecclesiasticas  nuUatenus  ascendere  permittatis. 
7.     Et  quoniam  humilitatem  tam  in  se,  quam  in  subditis 
cunctis  praeferebat  honoribus ,  amator  humihum  Deus  altiori- 

1)  Matth.  XX,  26.  t 


349 

bus  ipsum  dignum  judicabat  fastigiis,  sccundum  quod  mii 
fratn,  viro  virtutis  et  dcvotionis  praecipuae,  visio  caelitus 
ostensa  monstravit.  Cum  enim  esset  in  comitatu  viri  Dei  et 
una  cum  ipso  in  quadam  ecclesia  deserta  fcrventi  oraret  af- 
fectu,  in  ecstasi  factus  vidit  inter  multas  in  caelo  sedes  unam 
caeteris  digniorem,  pretiosis  ornatam  lapidibus  et  omni  gloria 
refulgentem.  Miratus  intra  se  praecelsi  refulgcntiam  throni 
anxia  coepit  cogitatione  perquirere,  quis  ad  illum  deberet  as- 
sumi.  Audivit  inter  Iiaec  vocem  dicentem  sibi:  Sedes  ista 
unius  de  ruentibus  fuit  et  nunc  humili  servatur  Francisco. 
Rcversus  demum  frater  ad  se  ab  orationis  excessu  virum 
bcatum  cxtcrius  prodeuntem  solito  fuit  more  secutus.  Cumquc 
jinccdentes  per  viam  de  Deo  hivicem  loquerentur,  frater  ille 
visionis  suae  non  inunemor  solcrter  ab  eo  quaesivit,  quid  dc 
se  ipso  sentirct.  Ad  quem  lumiihs  Christi  servus:  Videor, 
ait,  mihi  maximus  peccatorum.  Cui  cum  frater  diceret  ex 
adverso,  quod  lioc  non  posset  sana  conscientia  dicere  ncc 
sentire,  subjunxit:  Si  .quantumcumque  sceleratum  hominem 
tanta  fuisset  Christus  misericordia  prosecutus ,  arbitror  sane , 
quod  muho,  quam  ego  Deo  gratior  esset.  Confirmatus  fuit 
fratcr  cx  tam  admirabilis  liumilitatis  auditu  de  veritate  visio- 
nis  ostensae  cvangcHo  sacro  testante  cognoscens,  quod  ad 
exccllentiam  gloriae,  de  qua  superbus  ejicitur,  vere  humilis 
cxaltetur. 

8.  x\Ho  quoque  tempore,  cum  in  descrta  quadam  oraret 
ecclesia  in  provhicia  Massae  apud  montcm  Casalem,  intcliexit 
|)er  spiritum  sacras  ibidem  remansisse  rehquias.  Quas  cum 
ongo  jam  tempore  delraudatas  honorilicentia  debita  non  sine 
uoerorc  conspiccret,  praeccpit  fratribus,  ut  cas  cum  reverentia 
leferrcnt  ad  locum.  Sed  cum  posccnte  causa  discessisset  ab 
jis ,  mandati  patris  immeniores  lihi  obedicntiae  meritum  nc- 
^lexerunt.  Dic  vcro  quadam,  cum  sacra  vcllcnt  celcbrare 
nysteria,  su})criori  altaris  opcrimcnto  submoto  ossa  pulcherri- 
ua  et  redolentia  nimis  non  sine  admiratione  reperiunt,  intuen- 
es  rehquias,  quas  non  hominis  mamis,  sed  Dei  ^lrtus  attu- 
erat.  Kcvcrsus  paulo  post  vir  Dco  devotus  dihgenter  coepit 
xquircre ,  si ,  quod  dc  rcliquiis  mandaverat ,  cssct  impletum , 
erum  ncglectae  obcdientiae  culpam  fratres  contitcntes  humi- 
iter  cum  pocna  vcniam  mcruerunt.  Et  ait  vir  sanctus:  Be- 
edictus  Domiuus  Deus  meus,  qui  per  seipsum  implevit,  quod 


349 

vos  facere  clebuistis.  Considcra  diligenter  divinae  providen- 
tiae  curam  circa  pulverem  nostrum  et  humilis  Francisci  ex- 
cellentem  in  oculis  Dei  perpende  virtutem.  Nam  cujusjussis 
non  paruit  homo,  votis  obedivit  Deus. 

9.  Quodam  tempore  deveniens  Imolam  civitatis  episco- 
pum  adiit  humihterque  poposcit,  ut  cum  ipsius  beneplacito 
posset  popuknn  ad  praedicationem  vocare.  Cui  episcopus 
dure  respondens :  Sufficit ,  inquit,  frater,  quod  ego  praedicem 
populo  meo.  Inchnavit  caput  vere  humilis  et  foras  egressus 
post  modicam  horam  regreditur  intro.  A  quo  cum  episcopus 
quasi  turbatus  requireret,  quid  iterato  petere  vellet,  humili 
tam  corde,  quam  voce  respondit :  Domine,  si  pater  fiUum  uno 
repulerit  ostio,  alio  sibi  reintrandum  est.  HumiUtate  victus 
episcopus  alacri  vultu  eum  amplexatus  est  dicens:  Tu  et 
omnes  fratres  tui  de  cetero  in  episcopatu  meo  generaU  mea 
hcentia  praedicetis,  quia  iUud  humihtas  sancta  promeruit. 

10.  Contigit  ipsum   ahquando    Aretium    devenire,    cum 
tota  civitas  intestino  bello  quassata  propinquum  sibi  minaba- 
tur  excidium.     Hospitatus  vero  in  suburbio  vidit  supra    civi- 
tatem  exsultantes  daemones  ac  perturbatos  cives   ad    caedem 
mutuam    succendentes.      Ut   autem    seditiosas    ihas   eflfugaret 
aereas  potestates,  fratrem  Silvestrum,  cohimbinae  simplicitatis 
virum,  quasi  praeconem  praemisit  dicens :    Vade  ante  portani 
civitatis  et  ex  parte  Dei  omnipotentis    daemonibus    in  virtute 
obedientiae  praecipe,   ut  exeant  festinanter.     Accelerat    verus 
obediens  patris   jussa   perficere    et   praeoccupans   in   laudibus 
faciem  Domini  ante  portam  civitatis  coepit  clamare  valenter : 
Ex  parte  omnipotentis  Dei  et  jussu  servi  ejus  Francisci  pro- 
cul  hinc  discedite  daemones  universi.     Redit  ad  pacem    con- 
tinuo  civitas,  et  civihtatis  in  se  jura  cives  omnes  cum  magna 
tranquilhtate  reformant.      Expulsa    quippe    daemonum    furiosa 
superbia,  quae  civitatem  iham  vehit  obsidione  vallaverat,  su*- 
perveniens    sapientia  pauperis,    videhcet   Francisci   humihtas,! 
pacem  reddidit  urbemque  salvavit.     Humihs  enim  obedientiae* 
ardua  promerente   virtute   super    spiritus   illos   rebelles    atque 
protervos  tam  potestativum  fuerat  assecutus  imperium,   ut  et 
ipsorum  feroces  protervias  premeret    et   importunas   violentias' 
propulsaret.     Fugiunt  quidem  superbi  daemones  excelsas  vir- 
tutes  humihum,   nisi    cum   interdum   ad  humilitatis  custodiam 
divina    eos   clementia  colaphizari   permittit,    sicut    et  Paulus 


349 

apostoliis  dc  seipso  scribit  ct  Franciscus  expcrimcnto  proba- 
vit.  Ko^atus  enirn  a  domino  Leone,  cardinale  s.  crucis,  ut 
secum  aliquantulum  morarctur  in  urbe,  acquievit  humiliter  ob 
ipsius  reverentiam  et  amorem.  Prima  igitur  nocte  cum  post 
orationem  vcllct  quiescere,  supervcncrunt  dacmones  in  Christi 
militcm  atrocitcr  insurgentcs.  Qucm  cum  diu  verberassent  ac 
dure,  ad  ultiinum  quasi  seminecem  rehqucrunt.  Discedentibus 
ilhs  socius  vocatus  advenit.  Cui  cum  Vir  Dei  rei  narrasset 
cventum,  subjunocns  ait:  Credo,  frater,  quod  daemoncs,  qui 
nihil  possunt,  nisi  quantum  providentia  superna  disponit,  ideo 
m  me  nunc  tam  fcrociter  irruerunt,  quia  non  bonam  spem 
praefcrt  mansio  mea  in  curia  magnatum.  Fratres  mei,  qui 
in  locis  paupcrcuHs  commorantur,  audicntcs  me  cum  cardina- 
libus  csse  suspicabuntiu'  forsitan  implicari  mundanis,  cfferri 
honoribus  ct  dcHciis  abundarc.  Ideo  mehus  judico,  eum,  qiii 
ponitur  in  exemplum,  fugcrc  curias  et  humihtcr  inter  viros 
hi  locis  convcrsari  humihbus,  ut  sustinentes  pcnuriam  fortes 
cfficiat  siniiha  sustinendo.  Veniunt  ergo  mane  et  Immih  ex- 
cusatione  proposita  valcfaciunt  cardinah. 

11.  Abhorrcbat  ncmpe  vir  sanctus  superbiam  omnium 
malorum  origincni  et  inobedicntiam  ipsius  pcssimam  prolem, 
scd  non  niinus  luuTiilitatem  pocnitentiae  acceptabat.  Accidit 
scmcl,  ut  eidcm  praescntaretur  quidam  frater,  qui  contra  legem 
obcdicntiae  ahquid  fecerat,  disciplina  justitiae  corrigcndus. 
Vidcns  autcm  vir  Dci  fratrem  illum  per  signa  evidentia  vera- 
citer  csse  compunctum,  ad  inchdgcndum  ei  amore  fuit  humi- 
Htatis  inductus.  Nc  tamen  facilitas  veniae  incentivum  esset 
aliis  dclinquendi,  jussit  ablatum  fratri  caputium  in  mcdio  flam- 
maruiii  projiei,  ut  onmcs  adverterent,  quanta  qualique  vindicta 
ofrcnsa  sit  hiobcdicntiae  pcrccllenda.  Cumque  pcr  moram 
caputium  fuissct  in  medio  ignis,  praecepit  ipsum  flammis  de- 
trahi  rcddique  fratri  humihtcr  pocnitenti.  Mirabile  dictul 
Extrahitur  caputium  dc  medio  flanunarum  nullum  habcns 
adustionis  vcstigium,  sicque  fiictum  est,  ut  hoc  uno  Dcus 
miraculo  et  sancti  viri  virtutcm  et  humihtatem  poenitentiae 
commcndaret.  Dignc  itaquc  scctanda  est  Francisci  humilitas, 
quae  tam  miram  in  tcrris  etiam  dignitatem  obtimiit,  ut  Deum 
inclinaret  ad  votum  et  hominis  inmuitaret  aflectum,  daemonum 
protervitatem  suo  jussu  propellcret  et  flanmiarum  voracitatcm 
solo  nutu  rcfraenaret.     Kevera  haec  est,  quae  possessores  suos 


exaltans,  dum  omiiibus  reverentiam  exhibet,  ab  omnibus  pro- 
meretur  honorem. 


CAPUT  VII. 

De  amore  paupertatis  et  mlra  suppletione  defectuum. 

1.  Inter  cetera  charismatum  dona,  quae  a  largo  datore 
Franciscus  obtinuit,  praerogativa  quadam  speciali  promeruit 
in  divitias  simplicitatis  excrescere  per  altissimae  paupertatis 
amorem.  Hanc  Filio  Dei  vir  sanctus  familiarem  attendens 
et  jam  quasi  toto  orbe  repulsam  charitate  sic  studuit  despon- 
sare  perpetua,  quod  non  sohmi  pro  ea  patrem  matremque 
rehquit,  verum  etiam,  quae  habere  potuit,  universa  dispersit. 
Nemo  tam  auri,  quam  ipse  cupidus  paupertatis,  nec  thesauri 
custodiendi  sohcitior  ullus,  quam  iste  hujus  evangehcae  mar- 
garitae.  In  hoc  praecipue  suus  offendebatm'  aspectus,  si 
quidquam  videret  in  fratribus,  quod  paupertati  non  per  om- 
nia  consonaret.  Re  vera  ipse  a  principio  rehgionis  usque 
ad  mortem,  tunica,  chordula  et  femorahbus  dives,  iis  conten- 
tus  fuit.  Christi  Jesu  paupertatem  et  matris  frequenter  cum 
lacr}Tiiis  revocabat  ad  mentem,  inde  hanc  virtutum  asserens 
esse  reginam,  quia  in  rege  regum  et  in  regma  matre  ipsius 
tam  praestanter  etfulsit.  Nam  et  fratribus  in  conclavi  quae- 
renlibus,  quae  virtus  magis  amicum  retkleret  Christo,  quasi 
secretum  sui  cordis  aperiens  respondebat:  I?aupertatem  no- 
veritis,  fratres,  specialem  esse  >iam  salutis,  tamquam  humih- 
tatis  fomentum  perfectionisque  radicem,  cujus  est  fructus  mul- 
tiplex,  sed  occultus.  Haec  enini  est  evangehci  agri  thesaurus 
absconditus,  pro  quo  emendo  vendenda  sunt  omnia,  et  quae 
vendi  non  possunt,  ilhus  comparatione  spernenda.  Ad  cujus, 
mquit,  cuhnen  qui  cupit  attmgere,  non  solum  nmndanae  pru- 
dentiae,  verum  etiam  hterarum  peritiae  renuntiare  quodam- 
modo  debet,  ut  tah  expropriatus  possessione  introeat  in  po- 
tentias  Domini  et  nudum  se  ofFerat  brachhs  Crucifixi;  nequa- 
quam  enim  saeculo  perfecte  renuntiat,  qui  proprU  sensus  lo- 
culos  mtra  cordis  arcana  reservat. 

2.  Saepe  vero  de  paupertate  senuonem  faciens  ingere- 
bat  fratribus  evangehcum  iUud:  Vulpes  foveas  habent  et  volu- 
cres  coeU  nidos,  Fihus  autem  homuiis  non  habet,   ubi  caput 


351 

snuni  rccliiiet ').  Propter  quod  doccbat  fratres ,  ut  paupenim 
more  pauperculas  casulas  erigercnt,  quas  non  inhabitarent  ut 
proprias,  sed  sicut  peregrini  et  advcnae  alicnas.  Lcges  nam- 
que  percgrinorum  essc  diccbat,  sub  alicno  colligi  tecto,  sitire 
ad  patriam,  pacifice  pcrtransire.  Mandabat  dirui  aliquando 
domos  erectas  aut  fratres  exinde  amoACri,  si  aliquid  in  eis 
percipcret,  quod  ratione  appropriationis  vel  sumtuositatis  con- 
trarium  essct  cvangclicae  paupertati.  Ilanc  sui  dicebat  ordi- 
nis  fundamcntum,  cui  substrato  primarie  sic  omnis  structura 
reb'gionis  innititur,  iit  ipsius  firmitate  firmetur  et  eversione 
funditus  evertatur. 

3.     Doccbat  proindc,    sicut   revelatione   didiccrat,   sacrae 

religionis  ingressum  ab  illo  fore  inchoandum  evangelico  verbo  "); 

^Si  vis  perfcctus  esse,  vade  et  vende  omnia,    quac  habcs,    et 

jda  i)auperibus.     Ideoquc   non  nisi  expropriatos  et  nihil  pcni- 

^tus  retincntcs   admittcbat    ad    ordinem    tum   proptcr   verbum 

sancti  evangehi,    tum    ctiam,  nc  forent    hi    scandalum    loculi 

rescrvati.      Undc   in  Marchia  Anconitana   cuidam   petenti   ad 

ordinem  rccipi  vcrus   paupcrum    patriarcha  respondit:    Si  vis 

Christi  paupcribus  jungi,  pauperibus  tua  distribuc.     Quo  audito 

perrexit  homo  ct  ductus  amore  carnah  sua  suis    reliquit   nil- 

que  i^aupcribus.     Verum    cum  haec  illo  refcrcnte  vir  sanctus 

audissct,    dura    eum   increpationc   feriens    dixit:     Vade   viam 

tuam,  frater  musca,  quoniam  nondum  existi  dc  domo  et  cog- 

lationc  tua;  consanguhicis  tuis  tua  dedisti  ct  dcfraudasti  pau- 

jcres;    dignus  non  es  pauperibus  sanctis  sociari.     Inccpisti  a 

arne,    ruinosum    fundamcntum   spirituaH    fabricae    collocasti. 

licdiit  animahs  homo  ad  suos   ct  rcpetnt  sua,   quac  pauperi- 

)us  rchnqucrc  nolens  virtutis  propositum  citius  dcrehquit. 

4.  Alio  quoque  tcmporc,  cum  in  loco  s.  Mariae  de 
^rtiuncula  tanta  cssct  inopia,  quod  non  posset  liospitibus 
ratribus  supcrvcnicntibus  secundum  noccssitatis  exigentiam 
irovidcri,  adnt  virum  Dei  vicarius  suus  allegans  penuriam 
ratrum  ct  petens,  ut  intrantium  novitiormn  rcs  ahquas  reser- 
arc  hccrct,  ad  quas  cxpcndendas  rccurrere  possent  fratrcs 
juipore  opi)ortuno.  Ad  qucm  vir  sanctus  supcrni  consilii 
on  ignarus:  Absit,  hiquit,  a  nobis,  frater  carissimc,  ut  pro 
uovis  homine  impie  agamus  in  rcgulam.  Malo  tc  altarc  Vir- 
inis  gloriosae  nudare,  cum  ncccssitas  id  rcquirit,  quam  contra 

1)  Mallh.  VIII,  20.  -  2)  Malth.  XIX,  21. 


B&9 

paiipertatis  votiim  et  observantiam  ovaiigelii  aliquid  vel  modi- 
cmTi  atteiitare.  Gratiiis  enim  liabebit  b.  Virgo  sancti  evangelii 
perfecti  servato  consilio  suum  altare  detegi,  quam  altari  suo 
ornato  Filio  suo  promissum  consilium  praetennitti. 

5.  Transiens  autem  quodam  tempore  vir  Dei  cum  suo 
socio  per  Apuliam  juxta  Barum  invenit  in  via  bursam  mag- 
nam,  quasi  plena  esset  denariis,  tumescentem,  quem  usitato 
vocabulo  fundam  appellant.  Monetur  a  socio  pauper  Christi 
et  instanter  inducitur,  ut  bursa  tollatur  e  terra  et  pecunia 
pauperibus  erogetur.  Renuit  homo  Dei  commentum  affirmans 
fore  diaboli  in  bursa  inventa  et  fratrem  non  suadere  rem  me- 
riti,  sed  peccati,  aliena  sciHcet  sumpere  ac  donare.  Recedunt 
de  loco,  festinant  iter  perficere  ceptum.  Sed  nondum  quiescit 
frater  vacua  pietate  delusus,  virum  Dei  molestans,  quasi  qui 
de  relevanda  pauperum  penuria  non  curaret.  Acquievit  tan- 
dem  vir  mitis  redire  ad  locum,  non  ut  fratris  voluntatem 
perficeret,  sed  ut  detegeret  diaboHcam  fraudem.  Reversus 
est  ergo  ad  fundam  cuni  fratre  et  juvene  quodam,  qui  erat 
in  via;  oratione  praemissa  jubet  socio  illam  levare.  Treme- 
factus  frater  obstupuit  diabolicum  jam  praesentiens  monstrum, 
propter  obedientiae  tamen  sanctae  mandatum  dubietatem  abi- 
gens  cordis  manum  extendit  ad  bursam.  Et  ecce,  serpens 
non  modicus  de  bursa  exsiliens  simulque  cum  ipsa  subito 
evanescens  diabolicam  deceptionem  fratri  monstravit.  Hostilis 
itaque  versutiae  deprehensa  fallacia  dixit  vir  sanctus  ad  socium: 
Pecunia  servis  Dei,  o  frater,  nihil  ahud  est,  quam  diabolus 
et  coluber  venenosus. 

6.  Accidit  post  haec  quoddam  mirabile  viro  sancto, 
dum  se  ad  ci\itatem  Senensem  causa  exigente  transferret. 
Tres  quidem  muheres  pauperculae  statura,  aetate  ac  facie 
per  omnia  similes,  in  quadam  ei  magna  planitie  inter  Cam- 
pilium  et  s.  Quiricum  occurrerunt,  novum  salutationis  munus- 
culum  ei  off*erentes:  Bene  veniat,  inquiunt,  Domina  pauper- 
tas.  Quo  audito  verus  paupertatis  amator  indicibih  repletus 
est  gaudio,  utpote  qui  nihil  in  se  salutandum  ab  hominibus 
tam  libenter  haberet,  quam  quod  illae  decreverant.  Subito 
disparentibus  iUis  considerantes  fratres  socii  tam  admirabilem 
in  eis  simihtudinem,  salutationis,  occursus  ac  disparentiae  novi- 
tatem  mysticum  aliquid  designari  circa  virum  sanctum  non 
irrationabihter  perpenderunt.     Sane  per  iUas  tres,  ut  videba- 


353 

tiir,  mulieres  pauperculas  sic  uniformi  facie  occureutes,  sic 
salutantes  insolite,  sic  subito  disparentes  evangelicae  perfec- 
tionis  formositas,  quantum  ad  castitatem  scilicet,  obedientiam 
et  paupertatem,  satis  convenienter  ostenditur  in  viro  Dei  pari 
forma  perfecte  fulsisse  ,  licet  gloriari  praeelegerit  in  privilegio 
paupertatis,  quam  modo  matrem,  modo  sponsam,  modo  domi- 
nam  nominare  solebat.  In  hac  ceteros  cupiebat  excederc, 
qui  ex  ipsa  didicerat  inferiorem  sc  omnibus  rcputare.  Si 
quando  pauperiorem  se  quempiam  secundum  exteriorem  habi- 
tum  cerneret,  semetipsum  protinus  arguens  excitabat  ad  similc, 
tamquam  si  aemula  paupertatc  concertans  vinci  se  timeret 
in  illo.  Accidit  cnim,  ut  pauperculum  quemdam  obvium 
haberet  in  via,  cujus  cum  nuditatem  aspiceret,  compunctus 
corde  lamentabili  vocc  dixit  ad  socium :  Magnam  verecundiam 
intulit  nobis  hujus  inopia,  quia  nos  pro  magnis  divitiis  pau- 
pertatem  elcgimus,  ct  ecce,  magis  relucet  in  isto. 

7.  Propter  s^anctae  paupertatis  amorem  omnipotcntis 
Dei   famulus    elccmosynis    ostiatim    quaesitis    utebatur    multo 

ibentius,  quam  oblatis.  Si  quando  enim  invitatus  a  magnis 
personis  mensis  esset  profusioribus  honorandus,  prius  per  pro- 
pinquas  vicinorum  domos  panum  fragmenta  petebat  ac  deinde 
sic  ditatus  inopia  discumbebat.  Et  cum  aliquando  id  fecisset 
invitatus  a  domino  Ostiensi,  qui  pauperem  Christi  praecipuo 
complcxabatur  alfectu,  conquerenti  episcopo,  quod  suo  dero- 
gasset  honori,  ut])ote  qui  in  ejus  comesturus  domo  pro  elee- 
mosynis  isset,  servus  Dei  respondit:  Magnum,  mi  domine, 
vobis  honorem  exhibui,  dum  majorem  Dominum  honoravi; 
sicjuidem  beneplacitum  est  Domino  in  paupertate  et  ea  maxime, 
quae  voluntaria  pro  Christo'  mendicitas  est.  Hanc  dignitatem 
regalem,  quam  pro  nobis  Dominus  Jesus  cgenus  factus  assumpsit, 
ut  sua  nos  ditaret  inopia  ac  vere  pauperes  spiritu  regni  cae- 
lorum  reges  institueret  et  heredes,  nolo  rehnquere  pro  feudo 
divitiarum  falsarum  nobis  ad  horam  concesso. 

8.  Nonnunupiam  fratres  ad  petendum  cleemosynam 
hortans  verbis  utebatur  hujusmodi:  Ite,  inquit,  quoniam  hac 
novissima  hora  fratres  minores  conmiodati  sunt  nnnido,  ut 
lelccti  in  eis  impleant,  unde  a  judice  conunendentur  illud 
laudientes  suavissimum  verbum:  Quamdiu  fecistis  uni  ex  his 
fratribus    meis    minimis,    mihi    fecistis.  ')     Jucundum    proinde 

0  Meuih.  XXV,   10. 


354 

diccbat  sub  fratriim  minorum  titulo  mendicare,  quem  in  re- 
tributione  justorum  evangclicac  veritatis  magister  ore  suo  tam 
dignanter  cxpressit.  In  fcstis  quoque  praecipuis  ,  iibi  oppor- 
tunitas  aderat,  mendicare  solitus  erat  dicens  in  sanctis  pau- 
pcribus  propheticum  iUud  implcri:  Panem  angelorum  mandu- 
cavit  homo.  ')  Illum  sane  panem  angclicum  esse  dicebat , 
quem  pro  Dei  petitum  amore  et  beatis  suggerentibus  angelis 
pro  ipsius  charitate  largitum  sancta  paupertas  colligit  ostia- 
tim.  Unde  cum  semcl  dic  sancto  Paschae  moram  facerct  in 
cremitorio  quodam  adeo  ab  hominum  habitatione  remoto, 
quod  commode  mendicare  non  posset,  memor  illius  ,  qui  dis- 
cipuhs  cuntibus  in  Emmaus  ipso  die  in  specie  peregrini  ap- 
paruit,  ab  ipsis  fratribus  elecmosynam  petiit  ut  peregrinus  et 
pauper.  Ouam  cum  accepissct  humihter,  sacris  eos  informa- 
vit  eloquiis ,  quod  transeuntes  per  mundi  desertum  tamquam 
peregrini  ct  advenae  verique  Hcbraei  Pascha  Domini,  hoc 
est,  transitum  ex  hoc  mundo  ad  patrem  in  paupertate  spiritus 
continue  celebrarent.  Et  quoniam  in  petendis  eleemosynis 
non  quaestus  agebatur  cupidine,  sed  spiritus  hbertate,  pater 
pauperum  Deus  specialcm  de  ipso  curam  gerere  videbatur. 
9.  Accidit  cnim  semcl,  ut  infirmitate  gravatus  Domini 
servus  in  loco  Noceriae  reduceretur  Assisium  per  solennes 
nuntios  ad  hoc  Assisinatis  popuh  devotione  transmissos.  Qui 
Christi  famuhmi  deducentes  ad  viUam  quamdam  devenerunt 
pauperculam,  nomine  Sarthianum,  ubi  cum  fames  et  hora 
cibum  expeterent,  cuntes  ct  nihil  invenientes  venale  vacui 
redierunt.  Ad  quos  vir  sanctus:  Ideo  nihil  invenistis,  quia 
plus  in  muscis  vestris,  quam  in  Domino  confiditis.  Muscas ' 
ncmpe  denarios  vocavit.  Sed  revertimini,  ait,  per  domos, 
quas  circuistis,  et  amorem  Dci  offcrentes  pro  pretio  humihter 
eleemosynam  postulate.  Ncc  falsa  id  aestimatione  verecun- 
dum  putetis  aut  vile,  quoniam  miiversa  in  eleemosyna  post 
peccatum  dignis  et  indignis  eleemosynarius  ihe  magnus  largi- 
flua  pictate  conccssit.  Deponunt  crubescentiam  mihtes  et  i 
elcemosynam  sponte  petentes  phna  pro  Dei  amore,  quam 
denariis  emunt;  siquidem  divino  nutu  cordc  compuncti  pau- 
peres  incolae  non  solum  sua ,  scd  et  scipsos  liberahter  obtu- 
lerunt.  Sicque  factum  est,  ut  inopiam,  quam  pccunia  relevare 
non  poterant,  Francisci  pauperies  opulenta  suppleret. 

1)  Ps.  LXXVII,  25. 


3a& 

10.  Tcrnporc,  quo  inlirmiis  jacebat  in  cromitorio  prope 
Keate,  medicus  quidam  opportuno  cum  Ircquentabat  otiicio. 
Cum  autem  Cin-isti  pauper  impotcns  esset  ad  rcpendendam 
mcrccdcm  labori  condignam,  libcralissimus  Deus,  ne  ipsum 
sinc  pracsenti  rcmuneratione  dimittcrct,  pium  ejus  obscquium 
hoc  novo  bcncficio  vice  paupcris  compensavit.  IIujus  enim 
medici  domus,  quam  tunc  tcmporis  ex  omni  lucro  suo  de 
novo  construxerat ,  parictum  patula  scissione  a  summo  usque 
deorsum  adco  de  proximo  minabatur  ruinam,  quod  non  vide- 
batur  per  lunnanac  artis  industriam  possibile  ipsius  casui  ob- 
viarc.  Ipse  vero  de  sancti  viri  meritis  plene  confidens  cum 
imagnac  fidci  devotione  pctiit  a  sociis  ejus  aliquid  sibi  con- 
cedi,  quod  idcm  vir  Dei  manibus  contrcctasset.  Cum  igitur 
modicum  de  capillis  ipsius  nmlta  precum  obtentum  instantia 
posuisset  de  sero  intra  muri  scissuram,  mane  consurgens  tanta 
invenit  aperturam  illam  soliditatc  conchisam,  ut  ncc  rehquias 
ibi  positas  posset  cxtrahcre  nec  scissurae  prioris  vestigium 
aHquod  invcnirc.  Factum  est,  ut,  qui  ruinoso  corpusculo 
servi  Dei  scdulo  ministrarat,  ruiturae  domus  propriae  pcriculo 
praecaveret.  • 

11.  Alio  quoque  tempore  virDei  ad  quamdam  cremum 
transferre  sc  volens,  ut  ibi  hberius  conlcmplationi  vacaret, 
quia  debihs  crat,  cujusdam  viri  pauperis  vcctabatur  ascllo. 
Cumquc  dicbus  aestivis  iamukmi  Christi  sequendo  vir  ille 
montana  conscenderct,  asperiori  et  longiori  ituiere  fatigatus 
nimioque  sitis  ardore  deficicns  instanter  coepit  clamarc  post 
sanctum:  En  morior,  inquit,  siti,  nisi  poculi  ahcujus  bencficio 
continuo  relbciller.  Absque  mora  vir  Dei  prosilivit  de  asino 
ct  fixis  in  terra  genibus  palmas  tetendit  in  coehnu  orarc  non 
ccssans,  donec  se  inteUexit  auditum.  Oratione  tandem  finita: 
Festina,  inquit  viro,  ad  pctram  et  ilhc  aquam  vivam  invenies, 
quam  tibi  liac  liora  miscricorditer  Christus  dc  lapide  bibcn- 
dam  produxit.  Stupcnda  Dci  dignatio  ,  quae  scrvis  suis  tam 
iacile  se  inchnat!  Bibit  sitiens  homo  aquam  de  petra  orantis 
V  irtute  productam  ct  poculum  hausit  de  saxo  durissimo.  Aquae 
lecursus  ibidcm  antc  non  fuit,  nec,  ut  est  dihgentcr  quacsi- 
;um,  deinccps  potuit  invcniri. 

12.  Quahtcr  autem  pcr  mcrita  sui  paupcris  Christus 
imUiplicaverit  cibos  in  mari,  cum  suo  sit  loco  infcrius  adno- 
^mdum,  hoc  tantum  commcmorarc  sufhciat,  quod  dc  elecmosyiia 


356 

modica  sibi  collata  iiautas  a  famis  et  mortis  periculo  per, 
dies  plurimos  liberavit,  ut  ex  hoc  liquido  possit  adverti,  quodl 
omnipoteutis  Dei  famulus,  sicut  in  eductione  aquae  de  petra' 
conformis  exstitit  Moysi,  sic  in  midtiplicatione  victualium  Eli- 
saeo.  Procul  igitur  a  pauperibus  Cluisti  diffidentia  omnis 
abscedat.  8i  enim  paupertas  Christi  adeo  copiosae  sufficien- 
tiae  fuit,  ut  subvenientium  sibi  defectus  tam  mira  virtute  sup- 
pleret,  quod  nec  cibus  nec  potus  nec  domus  deesset,  cum 
pecuniae  et  artis  et  naturae  facultas  defecerat,  multo  magis 
illa  merebitur,  quae  usitato  divinae  providentiae  ordine  com- 
muniter  conceduntur.  Si,  inquam,  petrae  siccitas  ad  pauperis 
vocem  abundans  pocidum  sitienti  propinavit  pauperculo ,  nil 
jam  inter  omnia  suum  denegabit  obsequium  liis,  qui  pro 
auctore  omnium  omnia  reliquerunt. 

CAPIJT  vm. 

De  pietatis  affectu  et  quomodo  ratione  carentia 
videhantur  ad  ipsum  affici. 

1.  Pietas  vera,  quae  secundum  Apostokim  ad  omnia 
valet,  adeo  cor  Francisci  repleverat  ac  penetraverat,  ut  totum 
videretur  servum  Dei  in  suum  dominium  vendicasse.  Haec 
est,  quae  ipsum  per  devotionem  sursum  agebat  in  Deum, 
per  compassionem  transformabat  in  Christum,  per  con- 
descensionem  inclinabat  ad  proximum  et  per  universalem 
conciliationem  ad  singula  refigurabat  ad  innocentiae  sta- 
tum.  Cumque  per  hanc  pie  moveretur  ad  omnia,  specia- 
liter  tamen  animas  Christi  Jesu  sanguine  pretioso  redemptas 
cum  cerneret  inqiiinari  aliqua  sorde  peccati,  tanta  miserationis 
teneritudine  deplorabat,  ut  eas  tamquam  mater  in  Christo 
(juotidie  parturiret.  Et  liaec  penes  ipsum  causa  praecipua 
venerandi  verbi  Dei  ministros,  quod  semen  fratri  suo  defuncto, 
Christo  videHcet  pro  pecatoribus  crucifixo,  per  ipsorum  con- 
versionem  et  pia  solicitudine  suscitent  et  sohcita  pietate  guber- 
uent.  Istiusmodi  miserationis  officium  patri  misericordiarum 
omni  sacrificio  affirmabat  acceptius,  maxime  si  studio  fuerit 
perfectae  charitatis  impensum,  ut  ad  id  laboretur  magis  exem- 
plo,  quam  verbo,  magis  lacrymosa  prece,  quam  loquaci  ser- 
mone.  Plangendum  proinde  dicebat  praedicatorem  tamquam 
vera  pietatc  privatum,  sive  qui  in  praedicatione  non  anima- , 
rum  quaerit  salutem,  sed  propriam  laudem,  sive  qui  pravitatd, 


357 

Idestruit  vitae,  quod  aedificat  veritatc  doctrinac.  Praeferen- 
!dum  huic  dicebat  fratrcm  simplicem  et  elinguem,  qui  bono 
cxemplo  alios  provocat  ad  bonum.  Illud  quoque  verbum: 
Donec  sterilis  pepcrit  plurimos,  ')  taliter  exponebat:  Sterilis, 
linquit,  est  frater  pauperculus,  qui  generandi  in  ecclesia  filios 
Inon  habet  officium;  hic  pariet  in  judicio  plurimos,  quia,  quos 
Inunc  privatis  orationibus  convertit  ad  Cliristum,  suae  gloriac 
tunc  judex  adscribet.  Quae  multos  habet  fihos,  infirmabitur, 
quia  praedicator  vanus  et  loquax,  qui  multis  nunc  quasi  sua 
virtute  genitis  gaudet,  cognoscet  tunc  se  nil  proprii  habere 
in  eis. 

2.  Cum  igitur  animarum  salutem  viscerosa  pietate  appe- 
teret  et  fervida  aemulatione  zelaret,  suavissimis  se  dicebat 
repleri  odoribus  et  quasi  unguento  praetioso  hniri,  cum  san- 
ctorum  fratrum  per  orbem  distantium  odorifera  fama  multos 
audiret  ad  viam  veritatis  induci.  Ex  tafium  auditu  exultabat 
in  spiritu,  benedictionibus  omni  acceptione  dignissimis  fratres 
illos  accumulans,  qui  vcrbo  vel  operc  ad  Christi  amorem 
inducerent  peccatores.  Sic  etiam,  qui  religionem  sacram  ini- 
quis  violarent  operibus,  maledictionis  ejus  gravissimam  incur- 
rebant  sententiam:  A  te,  Domine,  inquit,  sanctissime,  et  a 
ota  coelesti  curia  et  a  me  parvulo  tuo  sint  maledicti,  qui 
?uo  malo  cxcmplo  confundunt  ct  destruunt,  quod  per  sanctos 
ratrcs  ordinis  hujus  aedificasti  et  aedificarc  non  cessas. 
Tanta  frequentcr  afnciebatur  moestitia  super  scandalo  pusillo- 
runi,  ut  deficcro  sc  putarct,  nisi  divinae  fuisset  ck^mcntiao 
consolationc  sutruhus.  Cum  autcm  scmel  maUs  turbatus 
essct  excmpfis  et  anxio  spiritu  miscricordcm  patrem  precaretur 
pro  filiis,  responsum  hujusmodi  reportavit  a  Domino:  Cur  tu, 
pauj^er  lunnuncio,  conturbaris?  An  ego  te  super  rcligionem 
ineam  sic  pastorcm  histitui,  ut  mc  principalem  nescias  esse 
patronum?  Hominem  simplicem  ad  hoc  tc  constitui,  ut,  quae 
in  tc  fcccro,  non  luunanae  industriac,  scd  supeniae  gratiae 
idscribantur.  Ego  vocavi ,  servabo  et  pascam  et  ahis  exci- 
ientibus  ahos  subrogabo,  ita  ut  si  nati  non  fuerint,  fiiciam 
Ilos  nasci,  et  quantiscumquc  fuerit  impidsibus  paupercida  haec 
joncussa  rehgio,  salva  semper  meo  munere  j)crmanebit. 

8.  Detractionis  quoque  vitium  inimicum  fonti  i^ietatis 
;^t    gratiae,     tamquam    scrpentinum     abhorrebat    morsum    et 

I  1)  1  Hca.  11.  5. 


35§ 

atrocissimam  pestem  et  piissimo  Deo  abominabile  fore  affir- 
inabat  pro  eo,  quod  detractor  animarum  sanguine  pascitur,i 
quos  gladio  linguae  necat.  Audiens  semel  fratrem  quemdam 
denigrare  famam  alterius,  conversus  ad  vicariura  suum  dixit: 
Surge,  surge,  discute  diligenter,  et  si  accusatum  fratrem  inno- 
centem  repcris,  accusantem  dura  correptione  cunctis  reddc 
notabilem.  Nonnumquam  vero  eum,  qui  fratrem  suum  famae 
gloria  spoliaret,  judicabat  habitu  spoliandum ,  nec  ad  Domi- 
num  oculos  posse  levare,  nisi  prius,  quod  abstulerat,  reddere 
pro  posse  curaret.  Tanto  major  est,  ajebat,  detractorum  im- 
pictas,  quam  latronum,  quanto  lex  Clnlsti,  quae  in  observantia 
pietatis  impletur,  magis  animarum,  quam  corporum  nos  ad- 
stringit  optare  salutem. 

4.  Afflictis  quoque  qualicumque  corporali  molestia  miral 
compassionis  teneritudine  condescendens ,  si  quid  penuriae,  si' 
quid  defectus  in  aliquo  cerneret ,  pii  cordis  dulcedine  regere-' 
bat  in  Christum.  Sane  clementiam  habebat  ingenitam,  quam 
superinfusa  Christi  pietas  duphcabat.  Itaque  liquescebat  anj-i 
mus  ejus  ad  pauperes  et  infirmos ,  et  quibus  non  poterat 
manum,  exliibebat  affectum.  Contigit  semel,  ut  pauperi  cui- 
dani  eleemosynam  importune  petenti  unus  e  fratribus  durius 
responderet.  Quod  audiens  pauperum  pius  araator  fratri  prae- 
cepit,  ut  ad  ilhus  pauperis  pedes  se  midatura  prosterneret , 
proclamaret  culpabilem,  orationis  sufFragiura  postularet  et  ve- 
niani.  Quod  cum  ille  fecisset  Immiliter ,  dulciter  pater  adje- 
cit:  Dum  pauperem  vides ,  o  frater,  spcculum  tibi  proponitur  " 
Domini  et  paupcris  matris  ejus  5  in  infirmis  similiter  infirrai-  * 
tates,  quas  assumpsit,  considera.  Curaque  in  pauperibus  cun-l  * 
ctis  et  ipse  Christianissiraus  pauper  effigicra  Christi  prospice-l 
ret,  si  qua  etiara  necessaria  vitae  sibi  collata  fuissent ,  eis 
occurrentibus  non  solura  liberahter  conferebat,  verum  etiam, 
ac  si  illorura  propria  esseiit,  judicabat  esse  reddenda.  Acci- 
dit  semel,  ut  eidem  redeunti  de  Senis  pauper  quidam  occur- 
reret;  cum  occasione  infirraitatis  super  habitum  palliolo  quo 
dam  esset  araictus.  Cujus  miseria  oculo  clementi  conspecta: 
Oportet,  inquit  ad  sociura,  ut  reddaraus  mantehura  pauperculo* 
isti,  nam  ipsius  est;  rautuo  enira  ipsura  accepimus,  donec 
pauperiorem  invenire  conthigeret.  Socius  autera  pii  patriil 
necessitatem  considerans  pertinaciter  obsistebat,  ne  provideret' 
alii  se  neglecto.     At  ille :  Pro  furto.  ait,  mihi  reputo  a  magno' 


I 


il 


3&» 

eleemosyiiario  impntandiim ,  si  hoc,  quod  fero,  non  dedero 
magis  egenti.  Propterea  de  omnibiis,  quac  sibi  dabantur  ad 
necessitatem  corporis  relcvandam,  solitus  erat  a  dantibus 
liccntiam  petere,  ut  licite  posset ,  si  magis  egenus  occurreret, 
erogare.  Nulli  prorsus  rei  parcebat,  nec  mantellis  nec  tunicis 
nec  libris  ncc  etiam  paramentis  altaris,  quin  omnia  haec,  dum 
posset,  ut  pietatis  impleret  officium,  indigcntibus  largiretur. 
Phiries  cum  oneratis  obviaret  in  via  pauperibus,  imbecilles 
humeros  illorum  oneribus  supponebat. 

5.     Consideratione  quoque  primae  originis  omnium  abun- 

iantiori  pietate  rcpletus    creaturas  quantumhbet  parvas  fratris 

L^^el    sororis   appeUabat   nominibus  pro  eo,    quod    sciebat    cas 

mum  secum  habere  principium.     IHas  tamen  viscerosius  com- 

)lexabatur  ct  dulcius,  quae  Christi  mansuetudinem  piam  simi- 

itudine   naturali    praetendunt  et  scripturae  significatione  figu- 

ant.     liedemit  frequcnter  agnos ,  qui  ducebantur  ad  mortem, 

hus  memor  Agni    mitissimi,    qui    ad  occisionem  duci  voluit 

)ro  peccatoribus  redimendis.      Hospitato    quadam   vice    servo 

Jei  apud  monasterium    s.  Verecundi    de    episcopatu  Eugubii. 

)vicuhi    quaedam    agniculum   peperit  illa  nocte.      Aderat   sus 

erocissima,    quae  vitae   innocentis  non    parcens    fapaci    eam 

norsu  necavit.      Hoc    audito    pius   patcr    iiiira    compassionc 

ommotus    et  Agni   sine  macula   recordatus  himentabatur  pro 

iiorte  agnicuU  coram  onmibus  dicens:    Heu  me,  frater  agni- 

u\(\  aninial  innocens,  Christum  hominibus  repraesentans !  ma- 

iMhcta  sit  impia,  quae  te   interfecit  nuUusque  de  ea  comedat 

lomo    vel    bestia.      jMirabile    dictu!    statim    infirmari    coe])it 

orca  malclica  et  tribus    diebus  corpoream  pocnam  cxsolvens 

Itricem  tandem   pcrtuUt  necem.     Projecta   autem    in  vaUem 

lonasterii    ibique  longo    temporc  jacens    in    niodum    tabuhie 

esiccata   nuUi    fuit   esca   nimchco.      Advertat  igitur  humana 

npietas,    qmdi    pocna    sit  fericnda  finaiitor.  si  tam  liorrenda 

lorte   percussa  est    ferocitas   bestialis.      Perpendat    et    fidclis 

evotio ,  quam  in  servo  Dci  pietas  fuerit  admirandae  virtutis 

t   co])iosae    dulcedinis,    ut    ei    a])])lauderct   suo    modo  etiam 

atura  brutorum.     Iter  enim  iaciens  juxta  civitatem  Senensem 

ivenit  in  pascuis  magnum  ovium  gregem.     Quas  cum  benigne, 

t  orat  solitus,  salutasset,  relicto  pastu  cucurrorunt  onmes  ad 

Jm  levantosque  capita    sua    eroctis  in  eun)  luminibus  inten- 

ebant.     Tantum  quidem  ei  focerunt  applausum,  ul  et  pastores 


1 


360 

mirarentur  etfratres  cernentes  circa  ipsum  tam  ovium   agnos, 
quam  ipsos  arietes  sic  mirabiliter  exsultantes. 

6.  Alio  quoque  tempore  apucl  s.  Mariam  de  Portiun- 
cula  quaedam  viro  Dei  fuit  ovis  oblata ,  quam  propter  inno- 
centiac  et  simplicitatis  amorem,  quas  ovis  natura  praetendit, 
gratanter  suscepit.  Monebat  pius  vir  oviculam,  ut  et  laudi- 
bus  divinis  intenderet  et  ab  omni  fratrum  offensa  caveret. 
Ovis  autem,  quasi  viri  Dei  pietatem  adverteret,  informatio- 
nem  ipsius  solicite  observabat.  Nam  audiens  fratres  in  choro 
cantare  et  ipsa  ecclesiam  ingrediens  sine  alicujus  informatione  i 
flectebat  genua,  vocem  balatus  emittens  ante  altare  virginis 
matris  Agni,  ac  si  eam  salutare  gestiret.  Insuper  et  cum 
elevaretur  sacratissimum  Christi  corpus  inter  Missanmi  solem- 
nia,  flexis  curvabatur  poplitibus,  tamquam  si  reverens  pecus 
de  irrevcrentia  hidevotos  argueret  Christoque  devotos  ad  Sa- 
cramenti  reverentiam  invitaret.  Tempore  quodam  agniculum 
in  urbe  secum  habuerat  ob  reverentiam  ilhus  mitissimi  Agni, 
quem  nobih  matronae  dominae,  scihcet  Jacobae  de  Septem- 
sohis  in  suo  recessu  conservandum  commisit.  Agnus  vero 
quasi  in  spirituahbus  eruditus  a  sancto,  dominae  ad  ecclesiam 
eunti,  stanti  et  revertenti  societate  inseparabih  cohaerebat 
Si  matutinah  hora  domina  tardaret  exsurgere,  agnus  consur- 
gens  impeUebat  eam  cornicuhs  et  balatibus  excitabat,  gestibus 
exhortans  et  nudibus,  ut  ad  ecelesiam  properaret.  Propter 
quod  agnus,  Francisci  discipuhis,  devotionis  jam  magister 
effectus,  ut  mirabihs  et  amabihs  a  domina  servabatur. 

7.  Aho  quoque  tempore  apud  Grecium  vivus  viro  Dei 
oblatus  fuit  lebusculus,  qui  hber  in  terra  positus  cum  posset 
quo  vehet,  effugere,  vocante  se  patre  benigno  in  sinum  iUiusjf 
properf)  cursu  sahavit.  Qucm  ipse  pio  cordis  affectu  circum-t 
fovens  videbatur  eidcm  compati  quasi  mater,  dulcique  aUo-j 
cutione  conmionitum,  ne  se  iterum  capi  permitteret,  hberun^ 
abire  permisit,  cumque  phmes  in  terra  positus,  ut  abscederetj 
semper  in  sinum  patris  rediret,  tamquam  si  sensu  quodani 
occuUo  cordis  ipsius  perciperet  pietatem,  tandem  jussu  patri^ 
a  fratribus  delatus  est  ad  loca  sohtudinis  tutiora.  Modo  quo^j 
que  consimih  in  insula  lacus  Perusini  cuniculus  quidam  capi 
tus  et  viro  Dei  oblatus  cum  ceteros  fugeret,  manibus  ejus  ej 
sinui  se  domestica  securitate  commisit.  Per  lacum  Reatinun 
eidem  ad    eremum   de    Grecio   properanti   piscator   unam    63; 


I 


381 

devotione  fluvialem  obtulit  avem,  quam  cum  libenter  suscep- 
tam  apertis  invitaret  manibus  ad  recessum,  nec  illa  Tellet 
abire,  erectis  in  caelum  oculis  diu  in  oratione  permansit  et 
quasi  aliundc  post  longam  horam  ad  se  reversus  dulciter 
iterato  mandavit  aviculae ,  ut  Dominum  laudatura  recederet. 
Suscepta  itaquc  cum  benedictione  iicentia  gcstu  corporis  quod- 
dam  praetcndens  gaudium  avolavit.  In  eodem  lacu  similiter 
oblatus  fuit  ei  piscis  magnus  et  vivus,  quem  more  solito  fra- 
terno  nomine  vocans  in  aquam  reposuit  juxta  navem.  Piscis 
vero  coram  viro  Dei  ludebat  in  aqiia  et  quasi  amore  illius 
allectus  nullatenus  recessit  a  navi,  nisi  prius  ab  eodem  cum 
benedictione  licentia  sibi  data. 

8.  Alio  quoque  tempore  ambulans  cum  quodam  fratre 
ocr  paludes  Venetiarum  invenit  maximam  avium  multitudinem 
esidentium  et  cantantium  in  virgultis.  Quibus  visis  dixit  ad 
50cium:  Sorores  aves  laudant  Creatorem  suum,  nos  itaque  in 
nedium  ipsarum  euntes  laudcs  et  lioras  canonicas  Domino 
lecantemus.  Cumque  in  medium  ipsarum  intrassent,  non  sunt 
ivos  motae  de  loco,    et    quia   propter    garritum    ipsarum    in 

iccndis  lioris  se  mutuo  audirc  non  poterant,  conversus  vir 
anctus  dixit  ad  aves:  Sorores  aves ,  a  cantu  cessate,  donec 
audes  Deo  debitas  persolvamus.  At  illae  continuo  tacuerunt 
ani  diu  in  silcntio  pcrsistentes,  quamdiu  dictis  lioris  spatiosc 
t  laudibus  pcrsolutis  a  sancto  Dei  cantandi  licentiam  rece- 
)crunt.  Dante  autcm  eis  viro  Dei  liccntiam  statim  morc 
olito  cantum  suum  resumpserunt. 

9.  Apud  s.  Mariam  de  Portiuncula  juxta  cellam  viri 
)ei  super  ficum  cicada  residens  et  dacantans  cum  servum 
)oniini,  qui  ctiam  in  parvis  rebus  magnificcntiam  Creatoris 
idmirari  didiccrat,  ad  divinas  laudcs  cantu  suo  frequentius 
xcitarct,  ab  eodem  quadani  die  vocata  vebit  edocta  caclitut; 
uper  manum  volavit  ipsius.  Cui  cum  dLxissct:  Canta,  soror 
(lea  cicada,  et  Dominuni  Croatorcm  tuo  jubilo  lauda .  sinc 
iiora  canerc  cocpit  nec  destitit,  doncc  jussu  patris  ad  locuni 
iroprium  revolavit.     ^lansit  autcm  pcr  octo  dics  ibidem,  quo- 

|«bct  die  vcniendo,  cantando  et  reccdcndo  ejus  jussa  pcrficiens. 

|\indcm  vir  Dci   ait   ad   socios:    Denuis    jam    sorori   nostrac 

icadac   liccntiam;    satis    enim   nos   suo    cantu    laetificans    ad 

|audcs  Dci  octo  dierum   spatio    excitavit.      Et   statim   ab   cu 

16 


363 

licentiata  recessit  nec  ultra  ibidem  apparuit,  ac  si  mandatum 
ipsius  non  auderet  aliquatenus  praeterire. 

10.  Eidem  Senis  infirmo  phasianus  quidam  de  novo 
captus  a  nobili  quodam  transmissus  est  vivus  qui  conti- 
nuo  ut  virum  sanctum  audivit  et  vidit,  tanta  ei  amicabilitate 
cohaesit,  ut  nullo  modo  pateretm-  ab  ipso  sejungi.  Nam 
pluribus  vicibus  extra  locellum  fratrum  in  vinea  positus,  ut 
abiret,  si  vellet,  rapido  semper  cursu  redibat  ad  patrem,  tam- 
quam  si  ab  eodem  omni  fuisset  tempore  educatus.  Deinde 
cuidam  collatus  viro,  qui  ex  devotionc  virum  Dei  visitare 
solebat,  vehit  sibi  molestum  foret  a  pii  patrls  absentari  con- 
spectu,  escam  recusavit  omnino.  Reportatus  tandem  ad  famu- 
hmi  Dei,  statim  ut  conspexlt  eundem,  qulbusdam  hllarltatis 
praetensls  gestibus  a^ide  manducavlt. 

11.  Cum    ad    eremum    pervenisset    Alvernae    propterf' 
quadragesimam  celebrandam  in  honorem  archangeU  Michaelis, 
diversi  generls  aves   clrca  ipslus  cellulam  voHtantes  concentu 
sonoro  et  laetltiae  gestibus,  quasl  de  ejus  adventu  gaudentes 
patrem  pium  invltare  ac  alllcere  vldebantur  ad  moram.    Quo 
viso  dixlt  ad  soclum:    Cerno,   frater,  vohmtatls  esse  dlvinaej 
quod  hlc  ahquamdiu    commoremur,    tantum   sorores   aviculae 
de    nostra    vldentur  praesentia   consolari.      Cum    igitur   con- 
traheret    ibi    moram,    falco   ibldem   nidificans   magno   se   ill? 
amicitiae    foedere    copulavit;    nam    semper    horam    nocturno 
tempore,   in  qua  vlr  sanctus   ad   dlvina   officla    surgere   soh- 
tus    erat ,    cantu    suo   praevenlebat    et    sono ,    quod    famulc 
Dei    gratlsslmum    erat ,    eo     quod    tanta    sollcltudo ,    quan: 
circa  eum  gerebat ,    omnem  ab  ipso  torporem  desldlae  excu- 
teret.     Cum  vero  servus  Chrlstl  infirmltate  plus  sohto  grava- 
retur ,   parcebat   falco  nec  tam  tempestivas  indicebat  vigillas  |  i 
slquldem  velut  Instructus  a  Deo   clrca   diluculum   suae   voci^  kj 
campanam    levi  tactu  pulsabat.     Dhinum  certe  vldetur  fuiss^  iti 
praesaglum  tam  in  exultatione  multlmodl  generis  avium,  quan^!  i 
in  cantu  falconis,  cum  Del  laudator  et  cultor  pennis  contemn  ki 
platlonis  subvectus  tunc  foret  ilhc  apparltione  seraphica  sub^  u 
limandus. 

12.  Moram  eo  faciente  tempore  quodam  In  eremitoric 
Grecii  locl  illlus  Indigenae  malls  multlplicibus  vexabantur 
Nam  et  lupormu  rapacium  multltudo  non  solum  bruta,  se( 
et  homines   consumebat,    et  grando   annua   tempestate  bladt 


fei 


fcn 


363 

et  vineas  devastabat.      Dum  igitur  sic   afflictis    praeco  sacri 

evangelii   praedicarct ,    dixit   ad    eos:    Ad    honorcm    et    lau- 

dem  Dei  omnipotentis  fidere  jubeo  vobis,  quod  pestilentia  haec 

omnis  abscedet,    et    respitiens   vos  Dominus   multipHcabit   in 

temporalibus  bonis,    si   mihi   credentes  miseremini  vestri,    ut 

vera  confessione  praemissa  dignos  faciatis  poenitentiae  fructus. 

Itcrum  hoc  annuntio  vobis,  quod  si  bcneficiis  ingrati  ad  vomi- 

tum  conversi  fueritis,   innovabitur  plaga,    duphcabitur  poena, 

et  major  in  vos  ira  dcsaeviet.     Ab  illa  utique  hora   poeniten- 

tiam  ad  exhortationcm  ipsius  agentibus  illis  cessaverunt  clades, 

periere  pcricula,   nec   molestiac    quidquam    lupi  intulere    vel 

grandines.      Imo  quod  majus  est,    si  quando  vicinorum  arva 

^rando  pervaderet,  istorum  terminis  appropinquans  terminaba- 

:ur  ibidem,  aut  in  partem  aliam  divertebat.     Cessavit  grando, 

servaverunt   et  lupi  pactionem  servi  Dei   nec   contra    pietatis 

iegcm  in   homines   ad  pietatem   conversos   attentaverunt   am- 

plius  desaevire,  quamdiu  juxta  condictum  contra  piissimas  Dei 

leges  impie  non  egerunt.     Pic  igitur  sentiendum  est  de  pietate 

^tiii  beati,  quae  tam  mirae  dulcedinis  et  virtutis  fuit,  ut  doma- 

*et  fcrocia,  domesticaret  silvestria,  mansueta  doceret  et  bruto- 

'um  naturam   homini  jam  lapso  rebellem  ad  sui  obedientiam 

nclinaret.      Vcre  haec  est,  quae  cunctas  sibi  creaturas  con- 

bcderans  valet  ad  omnia,    promissionem  habens  vitae,    quae 

umc  est,  et  futurae. 

CAPUT  IX. 

De  fervore  charitatis  ejus  et  desiderio  martyrii. 

1.  Charitatem  ferventem,  qua  sponsi  amicus  Franciscus 
irdebat,  quis  cnarrare  sufficiatV  Totus  namque  quasi  qui- 
lam  carbo  ignitus  divini  amoris  flanmia  vidcbatur  absorptus. 
kibito  enim  ad  auditum  amoris  Domini  excitabatur,  afHcicba- 
ur,  inflammabatur,  quasi  plectro  vocis  extrinsecae  chorda  cordis 
nterior  tangcretur.  Talem  pro  cleemos^niis  censum  off^erre  nobi- 
em  prodigalitatcm  dicebat  et  eos,  qui  minus  ipsum,  quam 
lenarios  rcputarcnt,  cssc  stultissimos,  pro  eo  quod  solius  divini 
moris  imprctiabilc  pretium  ad  rcgnum  caelorum  sufficiat 
omparandum,  et  cjus,  qui  nos  multura  amavit,  multum  sit 
mor  amandus.  Ut  autcm  ex  onmibus  excitarctur  ad  amo- 
Mem  divinum,    exultabat  in  cunctis  opcribus  manuum  Domini 


304 

et  perjucunditatis  specula  in  vivificam  consurgebat  rationem 
et  causam.  Contuebatur  in  pulchris  pulcherrimum  et  per 
impressa  rebus  vestigia  prosequebatur  ubique  dilectum,  de 
omnibus  sibi  scalam  faciens,  per  quam  conscenderet  ad  appre- 
hendendum  eum,  qui  est  desiderabilis  totus.  Inauditac  nam- 
que  devotionis  affectu  fontalem  illam  bonitatem  in  creaturis 
singulis  tamquam  in  rivuHs  degustabat  et,  quasi  caelestem 
concentum  perciperet  in  consonantia  virtutum  et  actuum  eis 
datorum  a  Deo,  ipsas  ad  laudem  Domini  more  prophetae 
David  dulciter  hortabatur. 

2.     Christus  Jesus  crucifixus  intra  suae  mentis  ubera  ut   i 
myrrhae  fasciculus  jugiter   morabatur,    in  quem    optabat   per   i 
excessivi   amoris  incendium  totaUter  transformari.      Praeroga-   ; 
tiva   quoque   pecuharis    devotionis    ad    ipsum    ab   Epiphaniae   i 
festo  usque  ad  continuos  quadraginta  dies,  eo  scihcet  tempore,   I 
quo  Christus   latuit   in  deserto,    ad   sohtudinis  loca  dechnans  j 
ceilaque   rcchisus,    quanta    poterat    arctitudine    cibi   et   potus  i 
jejuniis    et    orationibus    et    laudibus    Dci   sine    intermissione  ) 
vacabat.      Tam   fervido    quidem   in    Christum   ferebatur   affe-   i 
ctu,    sed    et    dilectus   ilh    tam   familiarem    rcpendebat    amo-   i 
rem,    ut    videretur   ipsi   famulo   Dei  quasi  jugem  prae  ocuhs 
ipsius    Salvatoris    sentire   praesentiam,    sicut   ahquando   sociis  , 
familiariter  revelavit.      Flagrabat  erga  Sacramentum  Dominici  ' 
corporis  fervore  omnium  meduharum,    stupore    admirans  per- 
maximo  iUam  carissimam  dignationem  et  dignantissimam  cari- 
tatem.     Saepe  communicabat  et  tam  devote,  ut  ahos  devotos 
efficeret,    dum    ad   immaculati   Agni    degustationem    suavem 
quasi  spiritu  ebrius  in  mentis  ut  plurimum  rapiebatur   exces- 
sum.     Matrcm  Domini  nostri  Jesu  Christi  indicibih  complecte- 
batur   amore,    eo    quod    Dominum   majestatis    fratrem    nobis 
effecerit,  et  per  eam  sinms  misericordiam  consecuti.     In  ipsa 
post  Christum  praecipue  fidens  eam  sui  ac  suorum  advocatam 
constituit  et   ad   honorem  ipsius  a  festo  apostolorum  Petri  et 
Pauli    usque    ad    festum  Assumptionis    devotissime  jejunabat. 
Angehcis   spiritibus  ardentibus   igne   mirifico    ac   excedendum 
in  Deum  et  electorum    animas   inflamandas   inseparabihs   erat  i 
amoris  vinculo    copulatus   et  ob  devotionem   ipsorum  ab  As-    ' 
sumptione  Yirginis  gloriosae  quadraginta  diebus  jejunans  ora- 
tioni  jugiter  insistebat.     Beato  autem  Michaeh  archangelo,  eo 
quod  animarum   repraesentandarum   haberet  officium,   spcciah 
erat  amore    devotior  propter  fervidum,  quem   habebat,  zeluiii 


^ 


36.^ 

ad  salutcm  omniiim  salvaiidorum.  Ex  recordatione  sanctorum 
omnium  tamquam  lapidum  ignitorum  in  dcificum  recalescebat 
incendium,  apostolos  omnes  et  praecipue  Petrum  et  Paulum 
propter  fervidam  cliaritatem,  quam  habuerunt  ad  Christum, 
summa  devotione  complcxans,  ob  quorum  revcrentiam  et  amo- 
rem  quadragesimac  spccialis  jejunium  Domino  dedicabat. 

3.  Non  habebat  aliud  Christi  pauper,  nisi  duo  minuta, 
corpus  scilicet  et  animam,  quod  posset  liberali  charitate  lar- 
giri.  Sed  haec  pcr  amorem  Christi  sic  oflerebat  continue, 
ut  quasi  omni  tempore  pcr  rigorem  jcjunii  corpus  ct  per 
ardorem  desiderii  spiritum  immolaret,  cxtcrius  in  atrio  sacri- 
ficans  holocaustum  ct  in  templo  interius  concremans  thymiama. 
Sic  autcm  eum  charitatis  excessiva  devotio  sursum  in  divina 
ferebat,  ut  ejusdcm  afTectuosa  benignitas  ad  naturae  consortcs 
et  gratiae  dilatarct.  Quem  enim  creaturis  ceteris  germanum 
pietas  cordis  eff^ecerat,  mirum  non  est,  si  Creatoris  insignitis 
hnaginc  ct  sanguine  redemptis  auctoris  germaniorum  Christi 
charitas  faciebat.  Non  se  Christi  reputabat  amicum,  nisi 
animas  foveret,  quas  illc  redemit.  Saluti  animarum  niliil 
proferendum  esse  diccbat,  eo  maxime  probans,  quod  Unigeni- 
tus  Dei  pro  animabus  dignatus  fuerit  in  cruce  pendere.  Hinc 
sibi  in  oratione  luctamen,  hi  praedicatione  discursus  et  in 
exemplis  dandis  cxcessus.  Unde  quoties  austcritas  nimia 
reprehendcretur  in  ipso,  respondebat  se  datum  aliis  m  exem- 
plum.  Licct  enim  innocens  cjus  caro,  quae  jam  se  sponte 
subdebat  spiritui,  nullo  egeret  flagcllo  propter  ofi^ensas,  tamen 
exempli  caussa  renovabat  illi  poenas  ct  onera  custodiens 
propter  alios  vias  duras.  Dicebat  enim:  Si  linguis  hominum 
loquar  ct  angelorum,  charitatcm  autem  in  me  ipso  non  habeam 
et  proximis  virtutum  exempla  non  monstrem,  parum  prosmn 
aliis,  mihi  nihil.  ') 

4.  Fervcnti  quoquc  charitatis  inccndio  gloriosum  san- 
ctornm  martyrum  acnudabatur  triumphum,  in  quibus  nec 
amoris  fiannna  extingui  ncc  fortitudo  potuit  infirmari.  Desi- 
derabat  proptcrca  et  ipse  illa  perfccta  charitate  succcnsus, 
quac  foras  mittit  timorcm,  pcr  martyrii  fiammam  hostiam 
Domino  se  ofi'crrc  viventem,  ut  ct  viccni  Christo  pro  nobis 
moricnti  rependcrct  ct  ad  divimun  amorcm  cctcros  provoca- 
ret.     Sexto  namquc  convcrsionis  suac  anno  desiderio  martyrii 

1)  I.  Cor.   13.    1. 


3«G 

flagrans  ad  praedicanclam  lidem  Christianam  et  poenitentiam 
Saraccnis  ct  aliis  infidclibns  ad  partcs  Syriae  transfrctare 
disposuit.  Cnmque  navem  quamdam,  ut  illuc  tendcrct,  consccn- 
disset,  ventis  contrariis  flantibus  compulsus  cst  in  Sclavoniae 
partibus  applicare.  Cum  igitur  moram  aliquamdiu  contra- 
xissct  ibidem  ncc  invenire  posset  navcm  tunc  tcmporis  trans- 
Irctantem,  fraudatum  a  suo  dcsiderio  se  sentiens  nautas  quos- 
dam  Anconam  tendentcs,  ut  amore  Dci  eum  secum  duccrent, 
exoravit.  Vcrum  illis  proptcr  expensarum  defcctum  pcrtina- 
citcr  rccusantibus  vir  Dci  plurimum  de  Domini  bonitatc  con- 
fisus  navcm  cum  socio  latcntcr  consccndit.  Adfuit  quidam  a 
Deo,  ut  creditur,  pro  paupcre  suo  missus,  qui  secum  fercns 
necessaria  victus  quemdam  timcntem  Dcum  de  navi  ad  se 
vocatum  sic  allocutus  cst:  Haec  pro  paupcribus  fratribus  in 
navi  latitantibus  conscrva  fideliter  ac  necessisatis  tempore 
amicabiiitcr  subministra.  Sicque  factum  est,  ut  nautis  propter 
vim  vcntorum  pcr  dics  plurimos  nusquam  applicare  valenti- 
bus  omnia  consumcrentur  ipsorum  cibaria  et  sola  pauperi 
Francisco  collata  dcsuper  clcemosyna  superessct.  Quae  cum 
esset  modica,  tantum  divina  virtute  susccpit  augmcntum,  ut 
diebus  plurimis  in  mari  propter  tempestatem  continuam  con- 
trahentibus  moram  usque  ad  portum  Anconae  omnium  neces- 
sitatibus  plenarie  subvenirct.  Videntes  itaque  nautae  per 
servum  Dei  multa  se  mortis  evasisse  discrimina,  tamquam 
qui  maris  horrenda  pericula  scnscrant  et  miranda  opera  Do- 
mini  viderant  in  profundo,  gratias  cgcrunt  omnipotenti  Deo, 
qui  sempcr  in  suis  amicis  ct  scrvis  mirabilem  et  amabilem  se 
ostcndit.  Cum  autem  relicto  mari  tcrram  perambulare  coepisset, 
jactato  in  eam  salutis  semine  reportabat  manipulos  fructuosos. 
5.  Vcrum  quia  martyrii  fructus  adeo  cor  ejus  allexerat, 
ut  pretiosam  pro  Christo  mortcm  supcr  omnia  virtutum  me- 
rita  pcroptarct,  vcrsus  Marrochium  iter  arripuit,  ut  Miramo- 
lino  et  gcnti  ejus  Christi  evangehum  praedicaret,  si  quo 
modo  ad  concupitam  palmam  valcrct  attingcre.  Tanto  nam- 
quc  desiderio  ferebatur,  ut,  quamvis  esset  imbecillis  corpore, 
percgrinationis  suae  praecurrcrct  comitcm  ct  ad  cxequendum 
propositum  fcstimis  et  tamquam  spiritu  ebrius  advolaret.  Scd 
cum  jam  usque  in  Hispaniam  perexisset,  divhia  dispositione. 
quae  ipsum  reservabat  ad  alia,  gravissima  ci  supcrvcnit  infir- ' 
mitas,  qua  praepeditus,  quod  cupiebat,  adimplere  nequivit. 
Sentiens  igitur  vir  Dei,    quod   necessaria   erat  adhuc    proh, 


363 

quam  genuerat,  ipsius  vita  in  came,  quamvis  mortem  sibi 
lucrum  putaret  esse,  rediit  ad  pascendum  oves  suae  solicitu- 
dini  commendatas. 

6.  Verum  charitatis  ardorc  spiritum  ipsius  ad  marty- 
rium  perurgente  tertia  adhuc  vice  pro  fide  Trinitatis  effusione 
sui  sanguinis  dilatanda  versus  infideles  proficisci  tentavit. 
Tertiodecimo  namque  conversionis  suae  anno  ad  partes 
Syriae  pergens  multis  se  pericuHs  constanter  exposuit,  ut 
Soldani  Babyloniae  posset  adire  praesentiam.  Inter  Christia- 
nos  enim  ac  Saracenos  tunc  beUum  tam  implacabile  erat  exer- 
cituum  castris  limc  indc  in  campo  cominus  ex  adverso  locatis, 
ut  via  mutui  transitus  sine  mortis  discrimine  non  pateret. 
Exierat  siquidem  a  Saldano  edictum  crudele,  ut,  quicumque 
caput  alicujus  Christiani  afferet,  bizantium  aureum  pro  mer- 
cede  reciperet.  At  intrepidus  Christi  miles  Franciscus  sperans 
in  proximo  suum  adipisci  posse  propositum  definivit  iter  arri- 
pere,  mortis  pavore  non  territus,  sed  desiderio  provocatus. 
Orationc  namque  praemissa  confortatus  a  Domino  confidenter 
illud  propheticum  decantabat :  Nam  etsi  ambulavero  in  medio 
umbrae  mortis,  non  timebo  mala,  quoniam  tu  mecum  es.  ') 
Assumpto  igitur  socio  fratre,  IUuminato  nomine,  viro  utique 
luminis  et  virtutis,  cum  iter  coepisset,  obvias  habuit  oviculas 
duas,  quibus  visis  exhilaratus  vir  sanctus  dixit  ad  socium: 
Confide,  frater,  in  Domino;  nam  in  nobis  evangehum  ilUid 
implctur :  Ecce  ego  mitto  vos  sicut  oves  in  medio  luporum.  ^) 
Cum  autem  processissent  ulterius,  occurrerunt  ei  satelHtes 
Saraccni,  qui  tamquam  lupi  celerius  accurrentes  ad  oves  ser- 
vos  Dei  fcraliter  comprehensos  crudeliter  et  contemptibiliter 
pertractarunt ,  afficientes  conviciis,  affligcntes  verberibus  et 
vinculis  alligantcs.  Tandem  afflictos  multiphciter  et  attritos 
ad  Soldanum  divina  disponente  providentia  juxta  viri  Dei 
desiderium  pcrduxcrunt.  Cum  igitur  princcps  ille  perquireret, 
a  quibus  et  ad  quid  et  qualiter  missi  essent  et  quomodo 
advenissent,  intrcpido  cordc  respondit  Christi  servus  Francis- 
cus  non  ab  Iiomhie,  sed  a  Dco  altissimo  se  faisse  transmis- 
sum,  ut  ci  et  populo  suo  viam  salutis  ostendcret  et  annun- 
tiaret  evangelium  veritatis. 

7.  Tanta  vero  mentis  constantia,  tanta  virtute  animi 
tantoque  fervore  spiritus  pracdicto  Soldano  pracdicavit  Deum 

1)  Ps.  22,  4.  -  2)  3Iatlh.  10,  16. 


369 

trinuni  et  iiniim  et  Salvatorem  omnium  Jesiim  Cliristum,  ut 
evaugelicum  illud  in  ipso  claresceret  veraciter  esse  completum : 
Ego  dabo  vobis  os  et  sapientiam,  cui  non  poterunt  resistere 
et  contradicere  omnes  adversarii  vestri.  ')  Nam  et  Soldanus 
admirandum  in  viro  Dei  fervorciii  spiritus  conspiciens  ct  vir- 
tutem  libenter  ipsuni  audiebat  et  ad  moram  contrahendam 
cum  eo  instantius  invitabat.  Christi  vero  servus  superno 
illustratus  oraculo :  Si  vis,  inquit,  converti  tu  cum  populo 
tuo  ad  Christum,  ob  iUius  amorem  Hbenter  vobiscum  commo- 
rabor.  Quod  si  liaesitas  propter  fidem  Christi  legem  Mahu- 
meti  dimittere,  jube  ignem  accendi  permaximum,  et  ego  cum 
sacerdotibus  tiiis  ignem  higrediar,  ut  vel  sic  cognoscas,  quae 
fides  certior  et  sanctior  non  immerito  tenenda  sit.  Ad  quem 
Soldanus  :  Non  credo ,  quod  aHquis  de  sacerdotibus  meis  se 
vellet  igni  propter  fidem  suam  defensandam  exponere  vel 
genus  aliquod  subire  tormenti;  viderat  enim  statim  quemdam 
de  presbyteris  suis,  virum  authenticum  et  longaevum,  hoc 
audito  verbo  de  suis  conspectibus  aufugisse.  Ad  quem  vir 
sanctus:  Si  niihi  velis  promittere  pro  te  et  populo  tuo,  quod 
ad  Christi  cultum,  si  ignem  illaesus  exiero,  veniatis,  ignem 
solus  introibo,  et  si  combustus  fuero,  imputetur  peccatis  meis, 
si  autem  divina  me  protexerit  virtus,  Christum,  Dei  virtutem 
et  sapientiam,  verum  Deum  et  Salvatorem  omnium  agnosca- 
tis.  Soldanus  autem  optionem  hanc  accipere  se  non  audere 
respondit ,  quia  seditionem  populi  formidabat.  ObtuHt  tamen 
ei  multa  munera  pretiosa,  quae  vir  Dei,  non  mundanarum 
rerum,  sed  sakitis  animarum  avidus  sprevit  omnia  quasi  lutum. 
Soldanus  auteni  videns  virum  sanctum  tam  perfectum  rerum 
nuuidialium  contemptorem  admiratione  perniotus  majorem 
erga  ipsum  devotionem  concepit  et,  quamvis  ad  fidem  Chris- 
tianam  transire  nollet  vel  forsan  non  auderet,  rogavit  tamen 
devote  famuhmi  Christi ,  ut  praedicta  reciperet  pro  sahite 
ipsius  Christianis  pauperibus  vel  ecclesiis  eroganda.  Ipse 
vero,  quia  pondus  fugiebat  pecuniae  et  in  animo  Soldani 
verae  pietatis  non  videbat  radicem,  nuHatcnus  acquievit. 
Videns  etiam  se  non  proficere  in  conversione  gentis  ihius 
nec  suum  assequi  posse  propositum,  ad  partes  fidehum  divina 
revelatione  praemonitus  remeavit.  Sic  itaque  Dei  ordinante 
clementia  et    sancti   viri    promerente   virtute  misericorditer  et 

1)  Luc.  22,  15. 


mirabiliter  factum  est,  quod  Christi  amicus  mortem  pro  ipso 
viribus  totis  exquireret  et  tamen  nullatemis  invenirct,  ut  et 
inerito  non  carerct  optati  martyrii  et  insigniendus  servaretur 
in  posterum  privilegio  singulari.  Sic  utique  factum  est,  ut 
ignis  iile  divinus  adhuc  perfectius  ipsius  aestuaret  in  corde, 
ut  post  potentius  evaporaret  in  carne.  0  vere  beatum  virum, 
cujus  caro ,  etsi  tyrannico  ferro  non  caeditur,  occisi  tamen 
Agni  simihtudine  non  privatur!  0,  inquam,  vere  ac  plene 
beatum,  cujus  aniniam,  etsi  gladius  persecutoris  non  abstuht, 
palmam  tamen  martyrii  non  amisit! 

CAPUT  X. 

De  stiidio  et  virtute  orationis. 

i.  Sentiens  Clmsti  servus  Franciscus  corporc  se  pere- 
grinum  a  Domino,  cum  jam  ad  terrena  foris  desideria  per 
Christi  charitatcm  totus  csset  insensibihs  factus,  ne  foret  abs- 
quc  consolatione  dilecti,  sinc  intermissionc  orans  spiritum  Deo 
contendebat  exhibere  praesentem.  Erat  quidem  oratio  con- 
templanti  solatium,  dum  supernarum  circuitu  mansionum  an- 
gelorum  concivis  jam  factus  ferventi  desiderio  quaerebat  dilec- 
tuni,  a  quo  sohis  cum  carnis  paries  disjungebat.  Erat  et 
opcranti  praesidium,  duni  in  onmibus,  quae  agebat,  dc  sua 
dilhdens  industria  et  superna  pietate  confidens  per  ipsius 
instantiam  totum  in  Domino  cogitatum  jactabat.  Orationis 
gratiam  viro  rehgioso  dcsiderandam  super  omnia  iirmiter  asse- 
rebat  nulhnnque  credcns  sine  ipsa  in  Dei  prosperari  servitio, 
modis  quibus  poterat,  fratres  suos  ad  ejus  studium  cxcitabat. 
Nam  ambulans  et  sedens ,  intus  et  foris ,  laborans  et  vacans 
orationi  adeo  erat  intcntus,  ut  ihi  videretur  non  solum,  quid- 
quid  erat  in  eo  cordis  et  corporis,  verum  ctiam  operis  et 
temporis  dedicasse.  Sohtus  erat  nuham  visitationem  spiritus 
cuni  neghgentia  practerire,  siquidem,  cum  offcrebatur,  scque- 
batur  eam  et,  quanuhu  Dominus  conccdcbat,  dulcedine  per- 
frucbatur  oblata.  Cum  autcm  intentus  itineri  divini  spintus 
ahquos  sentiret  afflatus ,  sociis  praccedentibus  gradum  figebat 
novamque  inspirationcm  ad  fruitioncm  convertens  gratiam 
non  recipicbat  in  vacuum. 

2.  Suspendebatur  muUoties  tanto  contemplationis  cx- 
cessu,  ut  supra  scmctipsum  raptus  et  uhra  humanum  sensum 

16« 


S30 

aliquid   sentiens,   quid  ageretur    circa    se    exterius,   ignoraret. 
Transiens   namque   semel   per  Burgum  s.  Sepulchri,    castrum 
utique  populosum,  pro  debilitate  corporis  subvectus  ascllo  ob- 
vias    habuit   turbas   in  eum  pro    dcvotione   ruentes.     Tractus 
autem  et  detentus  ab  eis,  compressus  quoque  ac  multiphciter 
attrectatus,   insensibihs   videbatur   ad  omnia  et  vclut  inanime 
corpus  de  iis,  quae  fiebant  circa  ipsum,  nihil  penitus  adver- 
tebat.     Unde   cum  jam   diu    transito    castro  turbisque  rehctis 
pervenisset  ad  quoddam  domicihum  leprosorum,  quasi  ahunde 
rediens  caelestium  contemplator  solicite  requisivit,  quando  pro- 
pinquarent   ad  Burgum.     Mens    quidem    ipsius   in  caelestibus 
fixa  splendoribus  varietates  non  senserat  locorum  nec  tempo- 
rum   nec  occurentium   personarum.     Quod   ipsi   accidisse  fre- 
quentius    sociorum    ejus    experientia    multiplex    comprobavit. 
Et   quia   in    oratione   perceperat    sancti   Spiritus    desideratam 
praesentiam   tanto    familiarius    se    offerre  precantibus,    quanto 
plus  invenit  elongatos   a  strepitu  mundanorum,  ideo  loca  so- 
litaria  quaerens  ad  sohtudines    et  ecclesias  derelictas  oraturus 
nocte   pergebat.     Ubi   daemonum   pugnas   horribiles  frequen- 
ter  sustinuit,  qui  secum  sensibiliter  confiigentes  nitebantur  ip- 
sum  ab  orationis    studio  perturbare.     Ipse'  vero  armis  muni- 
tus  caelestibus,  quanto  vchementius  impetebatur  ab  hostibus  , 
tanto  fortior  in  virtute  et  ferventior  reddebatur  in  prece,  fiden- 
ter  dicens  ad  Christum:  Sub    umbra   alarum    tuarum  protege 
me    a  facie    impiorum,  qui    me    afflixerunt.  ')     Ad   daemones 
autem:  Facite,  quidquid  in  me  valetis,  maligni  spiritus  et  falla- 
ces;  non  enim  potestis,  nisi  quantum  vos  manus  superna  re- 
laxat,  et  ego  ad  perferendum  omnia,  quae  illa  infligenda  de- 
creverit,  cum  omni  jucunditate  paratus  assisto.     Quam  mentis 
constantiam  supcrbi  daemones  non  ferentes  abscedebant  confusi. 
3.     Vir   autem  Dei  solitarius  jemanens    et   pacatus   ne- 
mora   replebat  gemitibus,   loca    spargebat    lacrymis,    pectora 
manu  tundebat  et  quasi  occultius  secretarium  nactus  confabu- 
labatur  cum  Domino  suo.     Ibi  respondebat  judici,  ibi  supph- 
cabat  patri,    ibi  colloquebatur  amico,    ibi  quoque  a  fratribus 
ipsum  pie  observantibus  aliquoties  auditus  est  clamosis  gemi- 
tibus  apud  divinam  pro  peccatoribus  interpellare  clemcntiam, 
deplorare  etiam    alta  voce  quasi  coram    se    positam  Domini- 
cam  passionem,  ibi  visus  est  nocte  orans  manibus  ad  modura 

1)  Ps.  16,  8. 


I 


371 

crucis  protensis,  toto  corpore  sublevatus  a  terra  et  nubecula  qua- 
dara  fulgente  circumdatus,  utillustrationis  rairabilis  intra  raentera 
raira  circa  corpus  pcrlustratio  tcstis  esset,  ibi  etiara,  sicut  cer- 
tis  est  comprobatura  indiciis,  incerta  sibi  et  occulta  divinae 
sapicntiae  pandebantur,  quamvis  illa  non  vulgaret  exterius,  nisi 
quantura  Christi  urgebat  charitas  et  proxiraorura  utihtas  exi- 
gcbat.  Dicebat  enim  Icvi  mercede  rem  impretiabilera  con- 
tingit  araitti,  et  illura,  qui  dedit,  ad  non  dandum  iterum  facile 
provocari. 

4.  Quando  a  privatis  redibat  orationibus,  quibus  pene 
in  virura  alterum  mutabatur,  sumraopere  studebat  conformare 
se  ceteris,  ne  forte,  quod  foris  osteuderet,  aura  favoris  intus 
a  raercede  evacuaret.  Cum  in  pubhco  subito  afficeretur  visi- 
tatus  a  Doniino,  semper  aliquid  objicicbat  adstantibus,  ne 
sponsi  famihares  attractus  forinsecus  vulgarentur.  Exsecratio- 
nes,  geraitus,  duros  anhehtus,  extrinsecos  nutus  orans  inter 
fratres  devitabat  omnino  sive,  quia  dihgebat  secretum,  sive, 
quia  ad  interiora  rcintrans  totus  ferebatur  in  Deum.  Saepe 
taha  faraiharibus  dixit:  Quando  servus  Dei  orans  visitatur  divi- 
nitus,  dicere  debet:  Istam  consolationem  mihi  peccatori  er 
indigno  de  coelo  misistis,  Doraine,  et  ego  illam  tuae  coraraitto 
custodiae,  quia  thesauri  tui  nie  sentio  esse  latronem.  *Cum 
autera  ab  orationc  revertitur,  sic  debet  se  paupercuhnn  et 
peccatorem  ostendere,  ac  si  nuham  sit  novam  gratiam  consecutus. 

5.  Orante  auteni  viro  Dei  iu  loco  de  Portiuncula,  con- 
tigit  Assisinatem  episcopura  venire  ad  eum,  ut  crat  sohtus. 
visitandum.  Qui  raox  ut  locuni  fuit  ingressus,  ad  cchara,  in 
(^ua  Christi  scrvus  orabat,  phis  debito  lidentcr  accessit  pulsa- 
toque  ostiolo  intraturura  se  ingerens ,  duni  caput  immisit 
sanctumque  orantera  conspexit,  rcpentino  tiraore  concussus 
obrigescentibus  racnibris  etiam  loquelara  aniisit  subitoque 
voluntate  divina  per  vira  foras  propulsus  retrogrado  pede  pro- 
cul  abductus  est.  Stupefactus  episcopus  ad  fratres  festinavit, 
ut  potuit,  Deoque  sibi  restituente  hnguam  primo  verbo  con- 
fessus  est  culpam. 

6.  Contigit  tempore  quodani  abbatem  monasterii  s.  Jus- 
tini  de  episcopatu  Perusii  obviare  famulo  Christi.  Quo  viso 
abbas  dcvotus  ccleriter  de  equo  descendit,  ut  et  viro  Dei  reve- 
rentiam  facerct  ct  dc  salute  animac  ahqua  cuni  ipso  conferret. 
Tundem  habita  collatione  suavi  abbas  abscedens  oroii  pro  se 


372 

humiliter  petiit.  Cui  vir  Deo  carus  respondit:  Orabo  liben- 
ter.  Parum  itaque  discedente  abbate  dixit  fidelis  Franciscus 
ad  socium :  Exspecta,  frater,  modicum,  quia  debitum  volo  sol- 
vere.  quod  promisi.  Orante  autem  illo  subito  abbas  insolitum 
calorem  et  dulcedinem  hactenus  inexpertam  sensit  in  spiritu, 
ita  quod  in  excessu  mentis  effectus  totus  a  se  ipso  in  Deum 
defecit.  Parva  morula  substitit  et  in  se  reversus  virtutem 
orationis  sancti  Francisci  cognovit.  Majore  proinde  circa  ordi- 
nem  semper  amore  flagravit  multisque  factum  pro  miraculo  retulit. 

7.  SoHtus  crat  vir  sanctus  horas  canonicas  non  minus 
timorate  Deo  persolvere,  quam  devote.  Nam  Kcet  oculorum, 
stomachi,  splenis  et  hepatis  aegritudine  laboraret,  nolebat  tamen 
muro  vel  parieti  inhaerere ,  dum  psalleret ,  sed  horas  semper 
erectus  et  sine  caputio,  non  gyrovagis  ocuhs  nec  cum  aliqua 
syncopa  persolvebat.  Si  quando  esset  in  itinere  constitutus, 
figebat  tunc  temporis  gressum,  hujusmodi  consuetudinem  reve- 
rentem  et  sacram  propter  phiviarum  inundantiam  non  omittens. 
Dicebat  enim:  Si  quiete  comedit  corpus  cibum  suum,  futurum 
cum  ipso  vermium  esca,  cum  quanta  pace  et  tranquillitate 
accipere  debet  anima  cibum  vitae!  Graviter  etiam  se  putabat 
offendere,  si  quando  orationi  deditus  vanis  phantasmatibus 
interius  vagaretur.  Cum  ahquid  tale  accideret,  non  parcebat 
confessioni ,  quin  illud  protinus  expiaret.  Hoc  studium  sic 
in  usum  converterat,  ut  rarissime  muscas  hujusmodi  pateretur. 

8.     Fecerat   in    qnadragesima    quadam   vasculum  unum, 

ut  minutias  temporis,  ne  omnino  exciderent,  occuparet.    Quod 

cum   diccnti  Tertiam   in   memoriam   veniens   pauhdum    ipsius 

animum    distraxisset ,    motus    fervore    spiritus   vasculum    ignc  I 

consumpsit  dicens :  Sacrificabo  illud  Domino,  cujus  sacrificium  j 

impedivit.     Psalmos    cum   tanta    mentis  et  spiritus  attentione 

dicebat,  quasi  Deum  praesentem  haberet,  et  cum  nomen  Do- 

mini   in   eis    occurreret,    prae    suavitatis   dulcedine   labia   sua 

lingere  videbatur.      Ipsum  quoque  Domini  nomen  non  solum 

cogitatum,  verum  etiam  prolatum  et  scriptum  reverentia  volens 

honorare    praecipua   fratribus   persuasit    ahquando,    ut  omnes 

schedulas  scriptas    ubicumque    repertas    colligerent  mundoque 

loco  reponerent,  ne  forte  sacrum  illud  nomen  contingeret  con- 

culcari.     Nomen   autem   Jesu   cum    exprimeret    vel   audiret  , 

jubilo  quodam  repletus  interius  totus  videbatur  exterius  alte-  i 


I 


3?3 

rari,  ac  si  mellilliius  sapor  gustum  vcl  harmonicus  sonus  ipsius 
immutasset  auditum. 

9.  Contigit  autcm  anno  tcrtio  ante  obitum  suum,  ut 
memoriam  Nativitatis  pueri  Jesu  ad  devotioncm  excitandam 
apud  castrum  Grecii  disponeret  agerc,  cum  quanta  majori 
solcnnitatc  valcret.  Nc  vcro  hoc  lcvitati  possct  adscribi,  a 
Summo  l^ontificc  petita  et  obtenta  hccntia  fecit  pracparari 
pracscpium,  apportari  focnum,  bovcm  et  asinum  ad  locum 
adduci.  Advocantur  fratres,  adveniunt  popuH,  personat  silva 
voccs,  et  vcnerabihs  illa  nox  luminibus  copiosis  et  clarislau- 
dibusque  sonoris  ct  consonis  et  splcndcns  efhcitur  et  solennis. 
Stabat  vir  Dei  coram  praesepio  pictate  replctus,  rcspersus 
lacrymis  et  gaudio  superfusus.  Cclebrantur  Missarum  solennia 
supcr  ])raesepc,  levita  Christi  Francisco  sacrum  evangclium 
dccantantc.  Praedicat  dcinde  populo  circumstanti  dc  Nativi- 
tatc  regis  panperis,  qncm  cum  nominarc  vcllct,  pucrum  de 
Bcthlchem  prae  amoris  teneritudinc  nuncupabat.  JMilcs  autcm 
([nidam  virtuosus  et  vcrax,  qui  propter  Cln-isti  amorcm  sae- 
culari  rclicta  militia  viro  Dei  magna  fuit  familiaritate  con- 
junctus  ,  dominus  Joannes  de  Grecio,  se  vidisse  asseruit  pue- 
rulum  quemdam  valdc  formosum  in  illo  praesepio  dormicntem, 
(|ucm  b.  patcr  Franciscus  ambobus  complcxans  brachiis  exci- 
tarc  vidcbatur  a  somno.  llanc  siquidem  dcvoti  militis  visio- 
iicni  non  solum  vidcntis  sanctitas  credibilcm  facit,  sed  et 
dcsignata  vcritas  comprobat  et  miracula  subsecuta  contirmant. 
Xam  excniphnn  Francisci  considcratum  a  mnndo  cxcitativum 
?.st  cordiuni  in  lldc  Christi  torpcntium,  ct  focnum  praescpii 
•cscrvatum  a  ])opuIo  mirabilitcr  sanativum  fuit  brutorum  lan- 
^ucntium  ct  aliarum  rc])ulsivum  pcstium  divcrsarum,  glorifi- 
^antc  Dco  pcr  omnia  scrvum  suum  sanctacquc  orationis  cffi- 
;aciam  evidcntibus  miraculorum  prodigiis  dcmonstrante. 

CAPUT  XI. 

De  inteJUgentia  scriplurariun  et  spiritii  prophetiae. 

I.  Ad  tantam  autcm  mcntis  screnitatem  indcfcssum 
»rationis  stndium  cum  continua  cxcrcitatione  virtutum  virum 
)ci  pcrduxerat,  ut,  quamvis  non  liabuerit  sacrarum  litcrarum 
eritiam  pcr  doctrinam,  actcrnac  tamcn  lucis  irradiatus  fulgo- 
ibus     scripturarum     profunda     miro     intellectus     scrutaretur 


894 

acumine.  Penetrabat  enim  ab  omni  labe  purum  ingeniura 
mysteriorum  abscondita,  et,  ubi  magistralis  scientia  foris  stat, 
affectus  introibat  amantis.  Legebat  quandoque  in  libris  sacris 
et ,  quod  animo  semel  injecerat,  tcnaciter  imprimebat  memo- 
riae  ,  quia  non  frustra  mentalis  attentionis  percipiebat  auditu, 
quod  continuae  devotionis  ruminabat  affectu.  Quaerentibus 
aliquando  fratribus,  utrum  sibi  placeret,  quod  literati  jam  re- 
cepti  ad  ordinem  intenderent  studio  sacrae  scripturae,  respon- 
dit:  Mihi  quidem  placet,  dum  tamen  exemplo  Christi,  qui 
magls  orasse  legitur,  quam  legisse,  orationis  studium  non 
omittant  nec  tantum  studeant,  ut  sciant,  quahter  debeant  loqui, 
sed  ut  audita  faciant,  et  cum  fecerint,  ahis  facienda  propo- 
nant.  Volo ,  inquit ,  fratres  meos  discipulos  evangehcos  esse 
sicque  in  notitia  veritatis  proficere,  quod  in  simphcitatis  puri- 
tate  concrescant,  ut  simphcitatem  columbinam  a  prudential 
serpentina  non  separent,  quas  Magister  eximius  ore  suo  bene- 
dicto  conjunxit. 

2.  Interrogatus  Senis  a  quodam  rehgioso  viro,  theolo- 
giae  sacrae  doctore,  de  quibusdam  quaestionibus  difficihbus 
intellectu ,  tanta  claritate  doctrinae  divinae  sapientiae  patefa- 
ciebat  arcana,  ut  vehementer  stuperet  vir  iUe  peritus  et  cum 
admiralione  referret :  Vere  theologia  sancti  patris  istius  puri- 
tate  ac  contemplatione  tamquam  alis  in  altum  subvecta  est 
aquila  volans;  nostra  vero  scientia  ventre  graditur  super  ter- 
ram.  Licet  enim  esset  imperitus  sermone,  scientia  tamen  ple- 
nus  enodabat  dubia  quaestionum  et  abscondita  producebat  in 
lucem.  Nec  absonum,  si  vir  sanctus  scripturarum  a  Deo  intel- 
lectum  acceperat ,  cum  per  imitationem  Christi  perfectam  Ye-r[ 
ritatem  ipsarum  descriptam  gestaret  in  opere  et  per  sancti 
Spiritus  unctionem  plenariam  doctorem  earum  apud  se  habe- 
ret  in  corde. 

3.  Adeo  etiam  in  ipso  claruit  spiritus  prophetiae,  ut  et 
praevideret  futura  et  cordium  contueretur  occulta,  absentia 
quoque  velut  praesentia  cerneret  et  se  praesentem  absentibus 
mirabihter  exhiberet.  Tempore  namque,  quo  Damiatam  Chri-" 
stianorum  obsidebat  exercitus,  aderat  vir  Dei  non  armis  ,  sed 
fide  munitus.  Cum  igitur  die  belh  Christiani  pararentur  ad| 
pugnam,  hoc  audito  Christi  servus  vehementer  ingemuit  dixit- 
que  socio  suo:  Si  belh  fuerit  attentatus  ingressus,  ostendit 
mihi  Dominus  non  prospere  cedere  Christianis,  verum  si  hoc 


tt7& 

dixcro,  fatuus  r eputabor ;  si  tacuero,  conscientiam  non  evadam. 
Quid  igitur  tibi  videtur?  Respondit  socius  ejus  dicens:  Fra- 
ter,  pro  minino  tibi  sit,  ut  ab  hominibus  judiccris,  quia  non 
modo  incipis  iatuus  rcputari,  cxoncra  conscientiarn  tuam  et 
Dcum  magis  time,  quam  homines.  Quo  audito  cxsiliens 
Christi  praeco  salutaribus  monitis  Christianos  aggreditur,  pro- 
hibct  bcllum,  denuntiat  casum.  Fit  vcritas  in  fabulam,  indu- 
raverunt  cor  suuni  ct  nolucrunt  revcrti.  Itur,  committitur  et 
bellatur  totaque  in  fugam  convertitur  militia  Christiana,  finem 
ibelii  opprobrium  regerens,  non  triumplium.  Tanta  vero  strage 
Christianorum  imminutus  est  numcrus,  ut  circa  sex  millia 
fuerint  intcr  mortuos  et  captivos.  In  quo  cvidenter  innotuit. 
quod  spernenda  non  erat  sapientia  pauperis,  cum  anima  viri 
justi  enuntict  ahquando  magis  vera,  quani  septcm  circumspec- 
tores  sedentes  in  cxcelso  ad  speculandum.  ') 

4.     AHo  quoquc  temporc  ,    cum  post  reversionem  ipsius 

de  ultra  marc  Cclanuni  pracdicaturus  accederet,  miles  quidam 

supphci    eum    dcvotionc    cum    instantia    magna    invitavit   ad 

3randium.     Vcnit  itaque  ad  militis  domum  ,  omnisque  familia 

laupcrum  hospitum  cxsultavit  in  ingrcssu.     Ante  vero    quam 

cibum  sumercnt,  juxta  solitum  morcm  vir  mcnte  devotus  oflTe- 

rens  Dco  preces  ct  laudcs  ocuh's    stabat    elcvatis    in    caehmi. 

Oratione  complcta  bcnignum  hospitcm  familiariter    advocaturn 

n  partem  sic  allocutus  est:     Fccc,  frater  hospes  ,  tuis  victus 

Drccibus,   ut  manducarem,    domum    tuam  intravi,    meis  nunc 

ito  monitis  acquicsce ,  quoniam  non  hic,  scd  ahbi  manduca- 

)is.      Conlitcrc    nunc    pcccata    tua    verae   pocnitcntiae    dolore 

jontritus  ,  nec  in  tc  rcmaneat  quicquam  ,    quod  vcridica  con- 

cssione  non  pandas.     Reddct  tibi  Dominus  hodie  vicem,  quo- 

jiam    tanta    devotione    suos    paupcrcs   susccpisti.      Acquicvit 

:ontinuo  vir  illc    sermonibus    sancti    socioquc    ipsius    universa 

leccata  in  confessionc  detegens  disposuit  domum  suam  et  ad 

aortem  suscipicndam  se,  quantum  vahjit,  praeparavit.     Intra- 

crunt  tandcm  ad  mcnsam ,    ct    incipicntibus  aliis  manducare, 

ospcs  subito  spiritum    exlialavit   juxta    verbuni    hominis  Dei 

epentina   morte    subhitus.      Sicque    factum    est    hospitahtatis 

ratia  promercntc,  ut  juxta  vcrbum  veritatis   prophctam  reci- 

icns    mcrccdem    prophctae    accipcret,  ^)  dum    per    sancti   viri 

ronuntiationcm    proplicticam    milcs    ille    devotus    sibi    contra 

t)  Ecdi.  37,  18.    -  2)  Mallh.   10,  48 


396 

mortis  siibitationem  providit,  quatenus  armis  poenitentiae  prae- 
munitus  perpetuam  damnationem  evaderet  et  in  aeterna  taber- 
nacula  introiret. 

5.  Tempore,  quo  vir  sanctus  Reate  jacebat  infirmus, 
praebendarius  quidam,  nomine  Gedeon,  lubricus  et  mundanus, 
infirmitate  gravi  correptus,  lectulo  decubans,  cum  ad  eum 
fuisset  delatus  ,  lacrymose  rogabat  cum  simul  adstantibus ,  ut 
ab  ipso  crucis  signaculo  signaretur.  Ad  quem  ille:  Cum  vi- 
xeris  olim  secundum  desideria  carnis  non  veritus  judicia  Dei, 
quomodo  te  cruce  signabo?  Yerum  propter  devotas  interce- 
dentium  preces  signo  te  crucis  signabo  in  nomine  Domini: 
Tu  tamen  scito  te  graviora  passurum,  si  ad  vomitum  redieris 
liberatus;  propter  peccatum  enim  ingratitudinis  semper  pejora 
prioribus  inferuntur.  Signo  itaque  crucis  super  eum  facto 
statim,  qui  contractus  jacuerat,  surrexit  sanus  et  in  laudem 
Dei  prorumpens:  Ego,  inquit,  sum  liberatus.  Insonuerunt 
autem  ossa  renum  ejus  audientibus  cunctis,  veluti  cum  manu 
ligna  sicca  fraguntur.  Paucis  autem  interlapsis  temporibus 
Dei  oblitus  corpus  impudicitiae  reddidit,  cumque  sero  quodam 
coenasset  in  domo  cujusdam  canonici  nocteque  illa  dormiret 
ibidem,  subito  super  omnes  corruit  tectum  domus.  Ceteris 
autem  evadentibus  mortem  solus  ille  miser  interceptus  atque 
interemptus  est.  Justo  igitur  Dei  judicio  facta  sunt  novissi- 
ma  hominis  illius  pejora  prioribus  propter  ingratitudinis  vitium 
Deique  contemptum,  cum  de  accepta  venia  gratum  esse  opor- 
teat,  et  duplo  displiceat  vitium  iteratum. 

6.  Alio  quoque  tempore  mulier  quaedam  nobilis  Deo 
devota  venit  ad  sanctum ,  ut  suum  ei  explicaret  dolorem  ac 
remedium  postularet.  Habebat  quidem  virum  valde  crudelem, 
quem  adversarium  patiebatur  in  servitio  Christi,  et  ideo  petebat 
a  sancto,  quatenus  oraret  pro  illo,  ut  sua  Deus  cor  ipsius  digna- 
retur  emollire  clementia.  Ipse  vero  hoc  audiens  ait  ilh:  Vade 
cum  pace  indubitanter  exspectans  de  viro  tuo  consolationem  tibi 
de  proximo  adfuturam.  Et  adjecit:  Dices  ei  ex  parteDei  et 
mea,  quod  nunc  est  tempus  clementiae,  postmodum  aequita- 
tis.  Benedictione  accepta  revertitur  mulier,  invenit  virum, 
denuntiat  verbum.  Cecidit  super  eum  Spiritus  sanctus  et 
novum  factum  de  veteri  sic  facit  cum  mansuetudine  respon- 
dere:  Domina,  serviamus  Domino  et  salvemus  animas  nostras. 
Suadente  igitur  sancta  uxore    pluribus   annis   caelibem   vitam 


33  3 

a;:^ontos  codeni  dic  ambo  ad  Dominum  migraverunt.  Miranda 
certc  in  viro  Dci  spiritus  prophctici  virtus  ,  qua  ct  mcmbris 
jam  arcntibus  rcstitucbat  vigorem  ct  duris  imi^rimcbat  cordi- 
bus  pictatcm,  quamquam  non  minus  ejusdcm  spiritus  sit  stu- 
pcnda  limpiditas,  qua  sic  futurorum  praccognosccbat  cvcntum, 
ut  ctiam  conscicntiarum  scrutaretur  arcanum,  qiiasi  alter  Eli- 
sacus  dupliccm  Eliac  spiritum  assccutus. 

7.  Nam  cum  Scnis  viro  cuidam  sibi  famib'ari  quaedam 
supervcntura  linaUter  praedixissct,  et  vir  illc  pcritus,  de  quo 
supra  mcntio  facta  cst,  quod  dc  scripturis  cum  co  confcrcbat 
ali(]uando ,  bis  auditis  ab  codcm  sancto  patrc  dubitando  pcr- 
quircret,  an  liaec  ipsc  dixissct,  quac  illius  viri  relatione  cog- 
novcrat,  non  solum  se  illa  dixissc  asscruit,  vcrum  ctiam  quae- 
rcnti  alicnuin  cventum  proprium  cxitum  proplictando  praedixit. 
Quod  ut  ccrtius  cordi  cjus  imprimcret,  qucmdam  sccrctum 
conscicntiae  illius  scrupuhim,  quem  nulli  viventi  vir  pracfatus 
exprcsserat,  ct  salubritcr  consulcndo  reseravit.  Ad  quorum 
onmium  hrmitatcm  accidit,  quod  vir  ille  rchgiosus,  sicut  Christi 
fanudus  ci  pracdixit,  sic  fmahtcr  consummavit. 

8.  Eo  quoquc  temporc,  quo  rcvertcbatur  dc  ultra  marc 
socium  liabcns  fratrem  Lconardum  de  Assisio,  contigit  cum 
fatigatum  ct  lassum  parumpcr  ascHum  consccndcre.  Subse- 
qucns  autem  socius,  ct  ipsc  non  modicum  iessus,  cocpit  diccrc 
intra  se  Immanum  ahquid  passus:  Non  de  pari  hulcbant  pa- 
rcntes  cjus  ct  mei;  en!  ipsc  cquitat  et  ego  pedester  asinum 
cjus  duco.  llaec  iho  cogitantc  ])rotinus  desccndit  dc  asino 
vir  sanctus  ct  ait :  Non,  fratcr,  convcnit,  ut  cjo  cquitcm,  tu 
vcnias  pedes,  quia  nobihor  et  potcntior  in  sacculo  tu  me 
fuisti.  Obstupuit  ihico  fratcr  ct  ruborc  suftusus  doprchcnsum 
sc  rccognosccns  procidit  ad  pcdcs  ipsius  ct  hicrymis  irrigatus 
nu(hun   cxposuit  cogitatum  vcniamquc  poposcit. 

9.  Fratcr  quidam  Dco  devotus  et  fanndo  Christi  frc- 
quonti  cogitationc  vcrsabat  in  poctorc  supcrna  forc  gratia 
digmnn,  qucm  vir  sanctus  famihari  complcctorctur  airoctu , 
quom  vero  tamquaui  cxtrancum  roputarot,  cxtra  numcrum 
clootorum  rcputan(hun  a  Dco.  Cum  igitur  cogitationis  luijus 
crcbrius  vcxatus  impulsu  viri  Doi  famiharitatom  voliomcntcr 
optarot  ncc  tamcn  cordis  sui  sccrctum  rcvclarct  alicui,  advo- 
cans  oum  ad  sc  duh;itcr  pater  pius  sic  allocutus  est :  NuUa 
tc  turbct  cogitatio,  lih,  quoniam  tc  charissimum  habcns  inter 


37S 

praecipiic  mihi  caros  libenter  tibi  mimus  meae  familiaritatis 
et  dilectioiiis  impendo.  Miratus  exinde  frater  factiisquc  devo-j 
tior  ex  devoto  non  solum  in  amore  crevit  liominis  sanctij 
verum  etiam  per  Spiritus  sancti  gratiae  mmius  donis  est  mai 
joribus  cumulatus. 

10.  Cum  autem  in  monte  maneret  Alvemae  cella  re^ 
clusus,  unus  e  sociis  magno  desiderio  cupiebat  liabere  de 
verbis  Domini  aliquod  scriptum  manu  ipsius  breviter  annota- 
tum.  Gravem  enim ,  qua  vexabatur ,  tentationem  non  carnis 
sed  spiritus  ex  hoc  credebat  evadere  vel  certe  le\ius  ferrej 
Tali  desiderio  languens  anxiabatur  interius,  quia  verecundia 
victus  reverendo  patri  rem  pandere  non  audebat.  Sed  cul 
homo  non  dixit,  Spiritus  revelavit.  Portare  namque  sibi  jussi^ 
a  fratre  praedicto  atramentum  et  chartam  laudesque  Domini 
juxta  fratris  desiderium  propria  manu  scripsit  et  ultimo  bene- 
dictionem  ipsius  dicens:  Accipe  tibi  chartulam  istam  etusqut 
ad  diem  mortis  tuae  custodias  diligenter.  Accipit  frater  do- 
num  illud  optatum,  et  statim  omnis  illa  tentatio  eifLigaturj 
Servatur  Htera ,  et  cum  in  posterum  miranda  effecerit ,  virtu-| 
tum  Francisci  testimonium  fuit. 

11.  Frater  quidam  erat,  quantum  a  foris  videbatiu*. 
sanctitate  praeclarus,  conversatione  insignis,  tamen  admodum 
singularis.  Omni  tempore  orationi  vacans  tanta  districtione 
silentium  observabat,  quod  consueverat  non  verbis,  sed  nuti- 
bus  coniiteri.  Accidit  autem  sanctum  patrem  venu*e  ad  locum. 
videre  fratrem  et  de  ipso  cum  aliis  fratribus  habere  sermonem. 
Commendantibus  autem  omnibus  et  magnilicantibus  ilhim 
respondit  vir  Dei:  Sinite,  fratres,  ne  mihi  in  eo  diabohca 
figmenta  laudetis;  in  veritate  sciatis,  quod  diabohca  tentatio 
est  et  deceptio  fraudulenta.  Dure  acceperunt  hoc  fratres, 
tamquam  irapossibile  judicantes  ,  quod  tot  perfectionis  indiciisl 
fraudis  se  commenta  fucarent.  Verum  non  post  multos  dies 
eo  rehgionem  egresso  evidenter  apparuit,  quanta  hiculentia 
interioris  contuitus  vir  Dei  eordis  ejus  secreta  perspexit.  Mul-. 
torum  quoque  pcr  hunc  modum,  qui  stare  videbantur,  ruinam,, 
sed  et  plurium  perversorum  conversionem  ad  Christum  imo- 
biU  veritate  praenuntians  appropinquasse  vidcbatm*  ad  aeter-i 
nae  lucis  speculum  contemplandum ,  cujus  fulgore  mirabili 
absentia  corporahter,  tamquam  si  essent  praesentia,  mentis 
ejus  cernebat  obtutus. 


379 

12.  Quodam  ncmpe  tcmporc  vicariiis  suus  tcncbat  capi- 
tulum,  ipse  vcro  iu  ccUa  orans  scqucstcr  crat  ct  mcdius  inter 
fratrcs  ct  Dcum.  Cum  igitur  unus  cx  ipsis  dcfensionis  quo- 
dam  contcctus  palllolo  non  se  subdcret  disciplina,  videns  hoc 
vir  sanctus  iu  spiritu  vocavit  qucmdam  dc  fratribus  et  dixit 
ad  eum:  Vidi,  fratcr,  diabolum  supcr  ilb'us  fratris  inobcdicn- 
tis  dorsum  colUun  cjus  tcnentcm  adstrictum,  qui  tali  scssore 
subactus,  obcdicntiae  fraeno  spreto,  instinctus  ejus  sequcbatur 
habenas.  Et  cum  rogarem  Dcum  pro  fratre,  subito  dacmon 
confusus  abscessit.  Vade  igitur  ct  dic  fratri ,  ut  obcdicntiae 
sanctac  jiigo  colhmi  sine  mora  submittat.  Monitus  per  intcr- 
nuntium  fratcr  statimque  conversus  ad  Dcum  ad  pedcs  vicarii 
humiliter  se  projccit. 

13.  AHo  quoquc  tcmpore  contigit  duos  fratrcs  ad  cre- 
mitorium  Grccii  dc  rcmotis  venirc,  ut  virum  Dci  ccmerent 
et  bcnedictioncm  nudto  dcsideratam  jam  tcmpore  rcportarent. 
Vcnicntcs  autcm  ct  non  invcnicntcs,  quia  de  pubhco  jam  ad 
ccllam  rcdicrat ,  dcsolati  abibant.  Et  ccce,  rcccdcntibus  illis, 
cum  de  ipsorum  adventu  vcl  rccessu  nihil  secundum  huma- 
num  sensum  pcrcipcre  potuisset,  praeter  solitum  morcm  egres- 
sus  e  cclla  clamavit  post  cos  ct  ipsos,  juxta  quod  optaverant, 
signo  crucis  facto  in  Christi  nomine  bencdixit. 

14.  Duo  fratrcs  vcncrunt  aliquando  dc  Tcrra  laboris , 
quorum  antiquior  nonnulla  intuUt  scandala  juniori.  Cum 
autem  pcrvcnisscnt  ad  patrcm,  quaesivit  ille  a  juniore,  quali- 
tcr  crga  ipsum  sc  fratcr  socius  habuissct  in  via.  Quo  rcspon- 
dcntc,  utiquc  satis  bcnc,  subjunxit:  Cavc,  fratcr,  ne  sub  hu- 
militatis  specic  mcntiaris;  scio  enim,  scio;  sed  exspecta  mo- 
dicum  et  vidcbis.  Miratus  est  pcrplurimum  fratcr,  quomodo 
tam  abscntia  pcr  spiritum  cognovissct.  Igitur  non  post  mul- 
tos  dics  coutcmta  rcligionc  foras  cgrcditur,  qui  scandalun^ 
fcccrat  fratri  ct  a  patre  non  pcticrat  vcniam  ncc  corrcctionis 
dcbitam  rcccpcrat  disciplinam.  Simulquc  duo  in  una  iUius 
clarucrc  rulua,  acquitas  scilicct  divinac  justitiac  ct  pcrspica- 
citas  s})iritu8  i^rophctiac.  Qualitcr  autcm  abscntibus  sc  prac- 
scntcm  cxhibuit  divina  facicutc  virtutc,  cvidcntcr  cx  superio- 
ribus  innotcscit,  si  rcvocctur  ad  nicntcm,  qualitcr  abscns  in 
curru  igiico  fratribus  transiiguratus  apparuit  ct  quomodo  se 
Arclatcnsi  capitulo  in  crucis  efiigie  pracscntavit.  Quod  factum 
esse    divina    disposiUone   crcdcndum    cst,    ut   cx   praescntiae 


s§o 

corporalis  apparitionc  mirabili  patcntcr  claresccret,  quam  prae- 
sens  et  pcrviiis  spiritus  ejus  luci  sapientiac  forct  aeternae 
quae  omnibus  mobilibus  mobilior  est  et  ubiquc  attingens  proj 
pter  sui  munditiam  per  nationcs  in  animas  sanctas  se  trans^ 
fert  et  Dei  amicos  ct  proplictas  constituit. ')  Simplicibus  e 
parvulis  sua  solet  pandcrc  mysteria  doctor  excclsus,  sicu 
prius  apparuit  in  David  proplictarum  eximio  et  post  in  apo- 
stolorum  principc  Petro  et  tandem  in  pauperculo  Christi  Fran-t 
cisco.  Hi  cnim  cum  cssent  literarum  imperitia  simpliccs,  fact 
sunt  sancti  Spiritus  cruditione  illustres:  is  quidem  pastor,  u 
grcgem  pasccret  synagogae  de  Acg}^to  eductum;  iste  pisca- 
tor,  ut  sagcnam  replcret  ecclcsiac  multiformitate  crcdentiumj 
hic  autem  ncgotiator,  ut  margaritam  emerct  cvangehcae  vita^ 
venditis  et  dispcrsis  omnibus  propter  Christum. 

CAPUT  xn. 

De  cfficacia  praedicandi  et  gratia  sanitatum. 

1.  Fidchs  revcra  famuhis  et  minister  Christi  Francis^ 
cus,  ut  cuncta  fideUter  et  perfccte  perageret,  ilhs  potissimj 
virtutum  exercitiis  intendebat,  quae  sacro  dictantc  Spiritu  Dec 
suo  magis  placcre  cognoverat.  Qua  de  re  contigit  iUum  ii 
magnam  dubitationis  cujusdam  agoniam  incidere,  quam  multi 
diebus  ab  oratione  redicns  terminandam  fratribus  sibi  famiha- 
ribus  proponebat.  Ouid,  inquit,  fratres,  consuhtis?  Quid  lau- 
datis?  An  quod  orationi  vaccm,  an  quod  pracdicando  discur- 
ram,  siquidem  ego  parvulus  simplcx  et  impcritus  scrmon», 
majorem  orandi  acccpi  gratiam,  quam  loqucndi?  Videtu 
etiam  in  oratione  hicrum  et  cumulatio  gratiarum,  in  pracdi- 
catione  distributio  quaedam  donorum  cachtus  acccptorum,  ii, 
orationc  ctiam  purificatio  intcriorum  afFectuum  et  unitio  at 
unum  verum  et  summum  bonum  cum  vigoratione  \irtutis,  iil 
pracdicationc  spiritualium  pulvcrisatio  pcdum,  distractio  circf, 
multa  ct  rclaxatio  disciphnae ,  tandem  in  orationc  DeuU; 
alloquimur  ct  audimus  ct  quasi  angclicam  vitam  agentef 
inter  angelos  convcrsamur,  in  pracdicatione  multa  oporte 
condcscensione  uti  ad  homines  et  humane  inter  eos  vivcnd( 
humana  cogitare,  vidcre,  dicere  ct  audire.  Sed  unum  es 
in  contrarium ,    quod  videtur  praeponderare  his  onmibus  ant( 

1)  Sap.  7,  24.  27. 


3S1 


Dcum,  quod  videlicet  unigcnitus  Dci  Filius,  qui  est  Sapientia 
sumnia,  propter  animarum  salutem  dc  sinu  Patris  descendit, 
ut  suo  numdum  informans  exemplo  verbum  salutis  hominibus 
loqueretur,  quos  sacri  Sanguinis  et  prctio  rcdimcret  et  emun- 
darct  lavacro  et  poculo  sustentaret,  nihil  sibi  omnino  rescr- 
vans,  quod  non  in  sakitem  nostram  liberaliter  erogarct.  Et 
quia  dcbcmus  omnia  facere  secundum  excmplar  eorum,  quae 
vidcmus  in  ipso  tamquam  in  montc  sublimi,  vidctur  Dco 
magis  placitum,  quod  intcrmissa  quietc  foras  cgrcdiar  ad 
laborem.  Cumque  j^er  multos  dics  vcrba  hujusmodi  ruminarct 
cum  fratribus,  ccrtitudinaliter  ncquibat  pcrcipcre,  quid  liorum 
sibi  foret  ut  Cluisto  vere  acceptius  eligcndum.  (Jum  cnim 
miranda  nosset  pcr  spiritum  prophetiac,  hanc  per  seipsum 
quaestionem  dissolverc  non  valebat  ad  liquidum,  Dco  mclius 
providente,  ut  praedicationis  mcritum  per  supremum  manifes- 
taretur  oraculum  ct  scrvi  Christi  humilitas  scrvaretur.  Non 
erubescebat  a  minoribus  parva  quacrcre  verus  Minor,  qui 
magna  didicerat  a  Magistro  suprcmo.  Studio  namque  prae- 
cipuo  solitus  erat  exquirere,  quali  via  quahquc  modo  Deo 
posset  sccundum  ipsius  bcneplacitum  pcrfectius  dcscrvire. 
Haec  summa  cjus  pliilisophia ,  hoc  summum  ejus  dcsidcrium 
exstitit,  quoad  vixit,  ut  quacreret  a  sapientibus  ct  simplicibus, 
perfectis  et  impcrfcctis,  parvuHs  ct  grandaevis,  qualiter  ad 
pcrfcctionis  culmcn  virtuosius  pervenire  valeret. 

2.  Assumens  itaquc  duos  ex  fratribus  misit  ad  fratrcm 
JSilvcslrum,  qui  crucem  egredientcm  vidcrat  de  orc  ipsius  ct 
tunc  in  monte  supra  Assisium  jngiter  orationi  vacabat,  ut 
divinum  supcr  dubitatione  hujusmodi  rcsponsum  pcrquircret, 
quod  sibi  ex  parte  Domini  demandarct.  Hoc  ipsum  deman- 
davit  sacrao  virgini  CUvi'ac,  ut  ])or  alifjuam  i^uriorom  ct  sim- 
pliciorem  do  ^irginibus  sub  ipsius  disciprma  dogontibus  ot 
ipsa  oum  sororibus  aliis  orans  super  hoc  exquiroret  Domini 
voluntatom.  Concordavonmt  autom  mirabilitor  iu  idipsum 
suporno  ois  rovolantc  Si)iritu  vcnorabihs  sacordos  et  virgo 
Dco  dicata,  I)ono})laoiti  soilicet  csso  divini,  quod  Christi  praoco 
ad  i)raedioandum  cxirct.  Rcvertentibus  itaque  fratribus  et 
Doi.  juxta  quod  accoporant,  indioantibus  voluntatom  oxsurgons 
continuo  sucoinxit  so  ct  nuUa  ])rorsus  contracta  mora  itor 
aggrossus  ost.  Ibat  autom  cum  tanto  forvorc.  ut  divimun 
exsoqucretur    imperium .    tamque     coloritor    porcurrcbat .     ac 


3S3 

si   facta    manu    Dei    super    eum    novam    induisset   e    caelo 
virtutera. 

3.  Cum  igitur  appropinquaret  Bevanio,  ad  quemdam 
locum  devenit,  in  quo  diversi  generis  avium  maxima  multi- 
tudo  convenerat.  Quas  cum  sanctus  Dei  vidisset,  alacriter  i 
cucurrit  ad  locum  et  eas  velut  rationis  participes  salutavit.  Omni- 
bus  vero  exspectantibus  et  convertentibus  se  ad  eum,  ita  ut,  quae 
in  arbustis  erant,  inclinatis  capitibus ,  cum  appropinquaret  ad  |i 
eas,  insolito  modo  in  ipsum  intenderent,  usque  ad  eas  accesit 
et  omnes,  ut  verbum  Dei  audirent,  solicite  admonuit  dicens: 
Fratres  mei  volucres,  multum  debetis  laudare  Creatorem  ves-  ; 
trum,  qui  plumis  vos  induit  et  pennas  tribuit  ad  volandum, 
puritatem  concessit  aeris  et  sine  vestra  solicitudine  vos  gu- 
bernat.  Cum  autem  eis  haec  et  his  simiHa  loqueretur,  avi- 
culae  modo  mirabili  gestientes  coeperunt  extendere  colla,  i 
protendere  alias,  aperire  rostra  et  in  iUum  attente  respicere. 
Ipse  vero  cum  spiritus  fervore  mirando  per  medium  ipsorum 
transiens  tunica  contingebat  easdem,  nec  tamen  de  loco  aliqua 
mota  est,  donec  signo  crucis  facto  et  licentia  data  cum  bene- 
dictione  viri  Dei  omnes  simul  avolarunt.  Haec  omnia  con- 
tuebantur  socii  exspectantes  in  via.  Ad  quos  reversus  vir 
simplex  et  purus  pro  eo,  quod  liactenus  avibus  non  praedi- 
caverat,  coepit  se  de  negUentia  inculpare. 

4.  Exinde  praedicando  per  loca  vicina  procedens  venit 
ad  castrum  quoddam,  nomine  Alvianum,  ubi  congregato  po- 
pulo  et  indicto  silentio  propter  hirundines  nidificantes  in  eodem 
loco  magnisque  garritibus  perstrepentes  audiri  vix  poterat. 
Quas  vir  Dei  omnibus  audientibus  allocutus  est  dicens :  Soro- 
res  meae  hirundines,  jam  tempus  est,  ut  loquar  et  ego,  quia 
vos  usque  modo  satis  dixistis.  Audite  verbum  Dei  tenentes 
silentium,  donec  sermo  Dei  compleatur.  At  illae  tamquam 
intellectus  capaces  subito  tacuerunt  nec  fucrunt  motae  de 
Joco,  donec  fuit  omnis  praedicatio  consummata.  Omnes  igi- 
tur,  qui  viderunt,  stupore  repleti  giorificaverunt  Deum.  Illius 
miraculi  fama  circumquaque  diffusa  multos  ad  sancti  reve-  j 
rentiam  et  fidci  dcvotionem  accendit. 

5.  In  civitate  namque  Parisiensi  scholaris  quidam  in- 
dolis  bonae  cum  sociis  aliis  studio  diligentcr  intentus,  dum 
importuna  garrulitate  cujusdam  infestaretur  hirundinis ,  dicere 
coepit  ad  socios:   Ilaec  hirundo  una  de  iUis  est,  quae  virura 


393 

Dei  Franciscum  praedicantem  aliquando  ,  donec  silcntium  eis 
imponerct,  molestabant,  et  conversus  ad  liirundinem  fiduciali- 
ter  ait:  In  nomine  servi  Dei  Francisci  praecipio  tibi,  ut  ad 
mc  veniejis  continuo  conticescas.  At  illa  Francisci  audito 
nomine  ,  quasi  viri  Dei  disciplinis  edocta ,  et  statim  conticuit 
et  ipsius  manibus  tamquam  tutae  custodiae  se  commisit. 
Stupefactus  scholaris  statim  eam  libertati  restituit  et  ejus  gar- 
ritum  amplius  non  audivit. 

6.  Alio  quoque  tempore,  cum  famulus  Dei  Cajetac 
praedicaret  in  littore  maris,  turbis  prae  devotione  ruentibus, 
ut  eum  contingercnt,  horrcns  Christi  servus  tantum  populorum 
applausum  in  unam  haercntem  httori  naviculam  prosilivit 
sohis.  Illa  vero,  tamquam  si  rationis  particeps  motore  mo- 
veretur  intrinseco ,  sine  ahquo  remige  cernentibus  et  miranti- 
bus  cunctis  se  longius  a  terra  protraxit.  Cum  autcm  ah- 
quanto  spatio  in  maris  altitudinem  secessisset,  stetit  inter 
iuctus  immobihs,  quamdiu  vir  sanctus  turbis  exspectantibus 
in  httorc  praedicavit,  cumquc  audito  sermone  et  viso  miraculo 
ac  benedictione  accepta  muUitudo  recederet,  ne  ipsum  amphus 
molestaret,  navicula  proprio  ductu  ad  terram  reversa  est. 
Juis  igitur  tam  obstinatae  mentis  esset  et  impiac,  qui  prae- 
dicationem  Francisci  contcmneret,  cujus  miranda  fiebat  virtute, 
ut  non  solum  carentia  ratione  disciphnam  susciperent,  verum 
etiam  inanimata  corpora  tamquam  animata  praedicanti  servirent? 

7.  Aderat  equidem  servo  suo  Francisco  ,  ad  quaecum- 
que '})ergcrct,  is,  qui  eum  unxerat  et  miserat,  Spiritus  Domini 
let  ipsc  Dci  virtus  et  sapientia  Christus,  ut  sanac  doctrinae 
verbis  aflhicret  ct  magnac  potontiae  miracuhs  coruscaret.  Erat 
enim  verbum  ejus  vehit  ignis  ardens,  penetrans  intima  cordis, 
omniumquc  mentcs  admiratione  replebat,  cuin  non  lunnanae 
invcntionis  ornatum  praetendcret ,  sed  divinae  revelationis  af- 
iatum  redolcret.  Nam  cum  semel  praedicaturus  coram  papa 
Dt  cardinalibus  ad  suggestionem  domini  Ilostiensis  sermonem 
quemdam  studiose  compositnm  commendassot  momoriae  sto- 
Lissctque  in  modio,  ut  aodihcatienis  vorba  proponorct,  sic  obli- 
noni  tradidit  omnia,  ut  efhiri  ahquid  omnino  nesciret.  Verum 
:;um  haec  vcridica  humihtate  narrasset,  conferens  se  ad  Spi- 
ritus  sancti  gratiam  invocandam  tam  officacibus  subito  coopit 
vevhh  aflhiore  tamque  potonti  virtute  ihorum  montos  virorum 
iubhmium  ad  compunctionom   infiectere,    ut   aperte    clareret, 


3S4 

quod  non  ipse,  sed  Spiritus  Domini  loquebatur.  Et  quoniam 
prirao  sibi  suaserat  opere.  quod  aliis  suadebat  sermone,  re- 
prehensorem  non  timens  veritatem  fidentissime  praedicabat. 
Nesciebat  aliquorum  culpas  palpare,  sed  pungere,  nec  vitam 
fovere  peccantium,  sed  aspera  increpatione  ferire.  Eadem 
mentis  constantia  magnis  loquebatur  et  parvis  eademque  spi- 
ritus  jucunditate  paucis  loquebatur  et  multis.  Omnis  aetas 
omnisque  sexus  properabat  virum  novum  mundo  caelitus  da- 
tum  et  cernere  et  audire.  Ipse  vero  per  diversas  regiones: 
progrediens  evangelizabat  ardenter  Domino  cooperante  et  ser- 
monem  confirmante  sequentibus  signis.  ')  In  virtute  namque 
nominis  ejus  veritatis  praeco  Franciscus  ejiciebat  daemonia, 
sanabat  infirmos  et,  quod  majus  est,  sui  sermonis  efficaciai 
obstinatorum  mentes  ad  poenitentiam  molliebat  simulque  sa- 
nitatem  corporibus  reddebat  et  cordibus,  sicut  aliqua  compro- 
bant  operum  ejus  exempli  gratia  inferius  adnotanda. 

8.  In  civitate  Tuscanella  a  milite  quodam  hospitio 
devote  susceptus  fihum  ejus  unicum  a  nativitate  contractums 
ad  multam  ipsius  instantiam  manu  allevans  sic  subito  incoki- 
men  reddidit,  ut  videntibus  cunctis  protinus  consohdarentur; 
omnia  corporis  membra,  et  puer  sanus  et  fortis  effectus  con- 
festim  exsuro-eret  ambulans  et  exsihens  et  laudans  Deum. 

o 

9.  In  civitate  Narniensi  cum  paralyticum  quemdam 
membrorum  omnium  destitutum  officio  signo  crucis  a  capitei 
usque  ad  pedes  ad  instantiam  signasset  Episcopi,  perfectaei 
restituit  sanitati. 

10.  In  episcopatu  Reatino  puer  quidam  sic  turgidus  a, 
quatuor  annis,  ut  nuUo  modo  propria  crura  cernere  posset,  ar 
matre  cum  lacrymis  praesentatus  eidem  statim,  ut  \\r  sanctuS| 
tetigit  eum  manibus  sacris,  incohmiis  est  eff^ectus.  » 

11.  Apud  civitatem  Ortensem  puer  unus  ita  conglo-j 
meratus,  ut  caput  pedibus  portaret  apphcitum  et  haberet  ossaj 
nonnuUa  confracta,  signo  crucis  ad  parentum  lacrymabiles 
preces  ab  eodem  suscepto  subito  extensus  exstitit  et  ilhco 
hberatus. 

12.  Muhcr  quaedam  civitatis  Eugubu  ambas  contractas 
et  aridas  habens  manus,  adeo  ut  nihil  per  ihas  operari  vale- 
ret,  signo  crucis  ab  eodem  in  nomine  Domini  sibi  facto  tam 
perfectam   obtinuit   sospitatem,    quod   statim    rediens    domum 

1)  Marc.  16.  20. 


3§5 

cibos  in  ministeriiim   ejus    et    paupcrum   quasi    altera   socrus 
8imonis  propriis  manibus  praepararet. 

13.  Puellae  cuidam  in  castro  Bevanii  oculorum  priva- 
tae  luminibus,  cum  in  s.  Trinitatis  nomine  sputo  suo  ter 
ipsius  oculos  linivisset,  lumen  concupitum  rcstituit. 

14.  Mulier  quaedam  civitatis  Narnii  oculorum  caecitatc 
pcrcussa  signum  crucis  ab  eodem  suscipiens  lucem  recupera- 
vit  optatam. 

15.  Bononiae  puer  quidam  unum  oculorum  macula  adeo 
habcns  obtcctum,  ut  nihil  prorsus  videre  p6sset  nec  ahquo 
juvari  remcdio,  post  signum  crucis  a  capite  usque  ad  pedes 
pcr  servum  Domini  sibi  factum  visum  recuperavit  tam  Hm- 
pidum,  ut  postmodum  fratrum  minorum  ordinem  ingressus  se 
longe  cUirius  videre  assereret  de  oculo  prius  infirmo,  quam  de 
oculo  scmper  sano. 

16.  In  castro  s.  Gcminiani  servus  Dei  a  quodam  de- 
voto  viro  susceptus  liospitio,  cujus  uxor  a  daemonio  vexaba- 
tur,  post  orationem  factam  in  virtute  obedientiae  imperavil 
daemoni,  ut  exiret,  eumque  potcstate  divina  tam  subito  etiU- 
gavit,  ut  vere  claresceret,  quod  obedientiae  sanctae  virtuti 
pervicacia  daemonuin  non  obsistat. 

17.  In  civitate  de  Castello  quidam  furibundus  et  nequam 
spiritus  quamdam  obsidens  nmlierom  a  viro  sancto  obedien- 
tiae  accepto  mandato  indignabundus  discessit,  mente  simul  et 
corj)ore  hberam  obsessam  prius  feminam  dereUnquens. 

18.  Fratcr  quidam  infirmitate  tam  liorribili  gravabatur. 

ut  magis  esse  vexatio  dacmonis,    quam  naturalis  iniirmitas  a 

phiribus  putarctur.     Nam  totus  sacpe  allidebatur  et  volutaba- 

lur  spumans,  membris  coqDoris  mmc  contractis,  nunc  extensis, 

niinc  i)licatis,  nunc  tortis,  nunc  rigidis  encctis  et  duris,  quan- 

l(K{ue  totus  extensus  et  rigidus  pedibus  aequatis  capiti  leva- 

)atur  in  altum,  liorribiliter  iUico  relapsurus.     Hunc  sic  mise- 

abiliter    et   irrcmediabiUter    aegrotantem    plenus    misericordia 

Mnisti  sorvus  commisorans  buccellam  sibi  panis,  de  quo  ede- 

)at ,    transniisit.     Tantani  voro  gustatus  panis    contuUt    acgro 

>  irtutcm,  ut  dcinceps  hujus  iniirmitatis  molestiam  non  sentirot. 

19.  In  comitatu  Aretii  cum  diobus  pluribus  nnUior 
Hiaod.uH  laborassot  in  partu  essotquo  jam  proxima  morti , 
lulliim  onmino  dosporanti  de  vita  snporerat  romodiuni  nisi 
Doi.     Cum  autem  cquo  vectus    proptor    corporis    intirmitaiem 

17 


Christi  faimilus  per  partes  illas  transitum  habuisset,  contigit 
reduci  animal  per  villam,  in  qua  mulier  torquebatur.  Homi- 
nes  vcro  loci  viso  equo,  cui  vir  sanctus  insederat,  extraxerunt 
fraenum ,  ut  superponerent  mulieri.  Ad  cujus  contactum 
mirificum  omni  remoto  periculo  mulier  illico  peperit  cum  sakite. 

20.     Yir  quidam  de  Castro  plebis    religiosus   ac    timens 
Deum  chordam  apud  se,  qua  cinctus  fuerat  s.  pater,  habebat. 
Cumque  multitudo  virorum  ac  muherum  in  castro   illo    variig 
infirmitatibus  laboraret,  ibat  per  infirmantium  domos  et  intincta 
chorda  m    aqua   dabat   bibere   patientibus,    sicque   per   hunc 
modum  pknlmi  sanabantur.     Sed  et    de    panibus    a  viro  Dei 
contactis  gustantes  aegroti  divina  operante   virtute    conseque- 
bantur  celeriter  remedia  sanitatum.     Cum  his    et    ahis  muUiS: 
miraculorum   prodigiis    praeco    Christi    praedicans    coruscaret 
attendebatur  his,    quac  dicebantur  ab  eo,  ac  si  angekis  Do- 
mini  loqueretur.     ExceUens  namque  in  ipso  praerogativa  vir- 
tutum,  prophetiae  spiritus,  efficacia  miraculorum,  oraculum  d( 
praedicando    caehtus    datum,    obedientia    creaturarum   rationc 
carentium,   vehemens    immutatio  cordium  ad  verborum  ipsiui 
auditum,    eruditio    ejus    a   Spiritu    sancto    praeter   humanan 
doctrinam,  praedicandi  auctoritas  a  Summo  Pontificc  non  sin( 
revelatione  concessa,   insuper   et   regula,   in   qua  praedicand 
forma  exprimitur,  ab  eodem  Christi  vicario  confirmata,  summ 
quoque  regis  signacula   per   modum    sigilh   corpori    ejus   im- 
pressa  tamquam    testimonia    decem    toti   saeculo   indubitante 
affirmant  Christi  praeconem  Franciscum  et  venerandum  offici( 
et  doctrina  authenticum  et  admirabilem  sanctitate  ac  per  ho 
tamquam  vere  Dei  nuntium  Christi  evangehum  praedicasse. 

CAPUT  xin. 

De  stigmcttibus  sacris. 

1.  Mos  erat  angehco  viro  Francisco  numquam  otiari  ; 
bono,  quin  potius  instar  supernorum  spirituum  in  scalaJaco) 
aut  ascendebat  in  Deum  aut  descendebat  ad  proximum.  Nai] 
tempus  sibi  concessum  ad  meritum  dividere  sic  prudente 
didicerat,  ut  ahud  proximorum  lucris  laboriosis  impenderet 
ahud  contemplationis  tranquilhs  excessibus  dedicaret.  Und 
cum  secundum  exigentiam  locorum  et  temporum  ahenae  con 
descendisset  procurandae  sakiti,  inquietationibus  derehctis  tur, 


399 

barum  solitiidinis  secreta  petebat  locumqiie  quietis,  quo  libe- 
rius  Dco  vacans  extergcret,    si  quid  pulveris  sibi  ex  conver- 
satione  hominum  adhaesisset.     Biennio  itaque,  antequam  spi- 
ritum    redderet   caclo,   divina   providentia   duce   post   labores 
multimodos  pcrductus    est   in   locum   excelsum   seorsum,    qui 
dicitur  mons  Alvcrnae.     Cum  igitur  juxta  sohtum  morem  Qua- 
dragesimam  ibidem  ad  honorem  s.  archangch  Michaehs  jeju- 
nare  coepisset,  supernae  contemplationis  dulcedine  abundantius 
sohto  superfusus  ac  coelestium  dcsideriorum  ardentiori  flamma 
succcnsus    supernarum    coepit   immissionum    cumulatius    dona 
:sentire.     Ferebatur  quidem  in  altum,    non    ut  curiosus  maje- 
statis  perscrutator  opprimendus  a  gloria,  sed  tanquam  servus 
fidchs  et  prudens  investigans  beneplacitum  Dei ,    cui  sc  con- 
formare  omnimodc  summo  peroptabat  ardore.     Immissum  est 
igitur  menti  ejus  per    divinum    oraculum,    quod  in   apertione 
hbri  evangehci  revelaretur  ei  a  Christo ,  quid  Deo  in  ipso  et 
de  ipso  maxime  foret  acceptum.     Oratione  itaque  cum  multa 
devotione   j^racmissa    sacrum    cvangehorum    librum    de   altari 
sumptum  in  s.  trinitatis  nomine  aperiri  fecit  per  socium,  virum 
utique  Deo  dcvotum  et   sanctum.      Sane    cum    in   trina   hbri 
ai^ertione  semper  Domini  passio  occurrcret,  intellexit  vir  Deo 
])lcnus,  quod ,  sicut  Christum  fuerat  imitatus  in  actibus  vitae. 
sic    conformis   ci   esse   deberet    in   affectionibus    et    doloribus 
passionis,  antequam  ex  hoc  mundo  transiret.     Et  hcct  propter 
multam    austeritatcm    vitae   practeritac    crucisque    Dominicac 
bajulationcm  continuam  inibccilhs  jam  essct  corpore,    nequa- 
quam    est   territus,   sed   ad   niartyrii    sustinentiam    vigorosius 
animatus.     Excreverat  quidem  in  eo   insuperabile    amoris   in- 
ccndium  boni  Jesu  in  lampades   ignis    atquc    flammarum,    ut 
aquac    multac   charitatem    cjus   tam    Aahdam   cxtinguere   non 
valercnt. 

"2.  Cum  igitur  Seraphicis  desideriorum  ardoribus  sur- 
sum  agerctur  in  Deum  et  compassiva  dulccchne  in  cum  trans- 
formarctur,  qui  ex  cliaritate  nimia  voluit  cruciligi,  quodam 
mane  circa  festum  Exaltationis  s.  crucis,  dum  oraret  in  laterc 
montis,  vidit  Soraph  unum  sex  alas  habentcm  tam  ignitas, 
qnam  si)lendi(h\s  dc  caolorum  sublimitatc  dcsccndcrc,  cumque 
volatu  colcrrimo  pcrvcnisset  ad  acris  locum  viro  Dei 
propinquuni ,  apparuit  intcr  alas  efiigies  hominis  cruciHxi 
in  moduni  crucis  manus  et  po(U\^  oxtonsos  habcntis  ot  oruci 
afhxos,    duac    alac    super     caput    ipsius    eievabantur.     duae 


398 

ad  volandum  extendebantiir ,  duae  vero  totum  velabant  cor- 
pus.  Hoc  videns  vehementer  obstupuit,  mixtumque  moerore 
gaudium  cor  ejus  incurrit.  Laetabatur  quidem  in  gratioso 
aspectu,  quo  a  Christo  sub  specie  Seraph  cernebat  se  con- 
spici ,  sed  crucis  affixio  compassivi  doloris  gladio  ipsius  ani- 
mam  pertransibat.  Admirabatur  quamphulmum  in  tam  in- 
scrutabilis  visionis  aspectu  sciens,  quod  passionis  infirmitas 
cum  immortahtate  spiritus  Seraphici  nullatenus  conveniret.! 
Intellexit  tandem  ex  lioc  Domino  revelante,  quod  ideo  hujus- 
modi  visio  sic  divina  providentia  suis  fuerat  praesentata  con- 
spectibus,  ut  amicus  Christi  praenosceret  se  non  per  marty- 
rium  carnis  ,  sed  per  incendium  mentis  totum  in  Clmsti  cru- 
cifixi  simihtudinem  transformandum. 

3.  Disparcns  igitur  visio  mirabilem  in  corde  ipsius  re- 
Hquit  ardorem,  sed  et  in  carne  non  minus  mirabilem  signorum 
impressit  effigiem.  Statim  namque  in  manibus  ejus  et  pedi- 
bus  apparere  coeperunt  signa  clavorum,  quemadmodum  paulo 
ante  in  effigie  illa  viri  crucifixi  conspexerat.  Manus  enim 
et  pedes  in  ipso  medio  clavis  confixae  videbantur,  clavorum 
capitibus  in  interiori  parte  manuum  et  superiori  pedum  appa- 
rentibus  et  eoruni  acuminibus  existentibus  ex  adverso.  Erant- 
que  clavorum  capita  in  manibus  et  pedibus  rotunda  et  nigra 
ipsa  vero  acumina  oblonga,  rctorta  et  quasi  repercussa,  quat 
de  ipsa  carne  surgentia  carnem  rehquam  excedebant.  Dex- 
terum  quoque  latus  quasi  lancea  transfixum  rubra  cicatricc 
obductum  erat,  quod  saepe  sanguinem  sacrum  effundens  tuni- 
cam  et  femoraha  respergebat. 

4.  Cernens  autem  Christi   servus,    quod  stigmata  carn 
tam  luculenter  impressa  socios  famihares  latere  non   possent , 
timens  niliilominus  pubhcare  Domini   sacramentum   in    magn( 
positus  fuit  dubitationis  agone,  utrum  videhcet ,  quod  viderat 
diceret  vcl  taceret.     Vocavit  proinde   ahquos    ex   fratribus    e 
generahbus    verbis   loqucns    dubium    coram    eis   proposuit    e 
consihum  requisivit.     Quidam  vero  ex  fratribus,  gratia  Ilhimi 
natus  et  nomine,  intenigens,  quod  ahqua  miranda  vidlsset,  pr( 
eo ,    quod   videbatur    admodum    stupefactus ,   dixit   ad    viruir 
sanctum :  Frater,  non  propter  te,  sed  etiam  propter  ahos  scia; 
tibi  ostendi  ahquando  sacramenta  divina.     Timendum  propte 
rea  jure  vidctur ,  ne ,    si  quod  pluribus  profuturum  accepisti 
celaveris,  pro  talento  abscondito  reprehensibihs  judiceris.     A( 


3§0 

ciijus  verbiim  motiis  vir  sanctus,  licct  alias  dicerc  solitus 
csset:  Secretum  mcum  mihi,  tunc  tamen  cum  multo  timore 
scriem  retulit  visionis  praefatae  addens,  quod  is,  qui  sibi  ap- 
paruerat,  aliqua  dixerit,  quac  numquam,  dum  vivcret,  alicui 
hominum  aperirct.  Credendum  sane  tam  arcana  illa  fuisse 
sacri  illius  Scrapli  in  crucc  mirabiliter  apparcntis  cloquia,  quod 
1  forte  non  liceret  hominibus  ca  loqui. 

5.  Postquam  igitur  verus  Christi  amor  in  eamdem  ima- 
[  gincm  transformavit  amantem ,  quadraginta  dicrum  numero , 
i  juxta  quod  decrcverat,  in  sohtudine  consummato,  superveniente 

quoque  solennitate  archangeli  Michachs ,  dcsccndit  angehcus 
'vir  Franciscus  de  monte,  sccum  fcrcns  crucifixi  cffigiem,  non 
in  tabulis  lapidcis  vcl  hgneis  manu  figuratam  artificis,  scd  in 
carncis  membris  dcscriptam  digito  Dei  vivi.  Et  quoniam 
sacramcntum  regis  abscondcre  bonum  cst, ')  ideo  secreti  rega- 
lis  vir  conscius  signacula  illa  sacra  pro  viribus  occultabat. 
Verum,  quia  Dei  cst  ad  gloriam  suam  magna  rcvelare,  quae 
facit,  Domiinis  ipsc,  qui  signacula  illa  secrcte  impresscrat, 
miracula  quacdam  aperte  per  ipsa  monstravit,  ut  illorum  oc- 
culta  ct  mira  vis  stigmatum  manifesta  paterct  claritate  sig- 
norum. 

6.  In  Provincia  namque  Reatina  pestis  invaluerat  valde 
gravis,  quae  ovcs  et  bovcs  omncs  sic  consumebat  crudchter, 
quod  nullum  poterat  remcdium  adhiberi.  Vir  autem  quidam 
timcns  Deum  nocte  fuit  per  visioncm  commonitus,  ut  ad  crc- 
mitorium  Iratrum  fcstinanter  accedcrct  et  loturam  manuum  ac 
pcduni  fanudi  Dci  Francisci,  qui  tunc  temporis  morabatur 
ibidem,  acceptam  super  animalia  cuncta  respergerct.  Mane 
litaque  surgens  venit  ad  locum  loturaque  hujusmodi  pcr  socios 
sancti  viri  latcnter  obtcnta  oves  et  bovcs  lauguentes  cx  ea 
respersit.  Mirabile  dictu!  Statim  ut  aspcrsio  animaha  lan- 
guida  ct  in  tcrra  jacentia  quantuuicumque  paululum  attinge- 
bat,  pristino  recuperato  vigore  surgcbant  continuo  et,  tamquam 
nihil  mali  scnsisscnt,  ad  pascua  lestinabant.  Sicquc  factnm 
est,  ut  pcr  virtutcm  mirandam  aquac  illius,  quac  sacras  pla- 
gas  contigerat,  onmis  prorsus  plaga  ccssaret  pestilcnsque  mor- 
bus  a  grcgibus  fugaretur. 

7.  Circa    praefatum   montcm   Alvemae,    antequam    vir 
sanctus  ibi  contrahcrct  moram,  nubc  ex  ipso  monte  surgente 

I)  Tol).   12,  7. 


390 

grandiiiis  violenta  tempestas  friictus  terrae  consuetiidinarie 
devastabat,  sed  post  illam  apparitionem  felicem  non  sine  inco- 
larum  adrairatione  grando  cessavit,  ut  caelestis  iliius  visionis 
excellentiam  et  stigmatum  ibidem  impressorum  virtutem  sere- 
nati  praeter  morem  ipsa  coeli  facies  declararet. 

8.  Contigit  quoque  eum  tempore  hiemali  propter  debi-. 
litatem  corporis  et  asperitatem  viarum  hominis  unius  pauperis 
subvectum  asello  sub  rupis  cujusdam  prominentis  pernoctarej 
crepidine,  ut  nivis  et  noctis  supervenientium  quoquo  modo| 
decHnaret  incommoda ,  quibus  praepeditus  ad  hospitii  locum 
non  valuerat  pervenire.  Cum  autem  vir  sanctus  hominem 
illum  querulosis  submurmurantem  gemitibus  hinc  inde  se  ipsum 
jactare  sensisset,  tamquam  qui  tenui  operimento  contectus 
quiescere  prae  frigoris  acerbitate  nequibat,  divini  amoris  fer- 
vore  succensus  manu  illum  protensa  palpavit.  Mirabile  certe ! 
Repente  ad  illius  sacrae  manus  contactum,  quae  Seraphici 
calculi  gerebat  incendium,  omni  fugato  frigore  tantus  in  virum 
intus  et  extra  calor  advenit,  ac  si  quaedam  in  eum  vis  flammea 
ex  fornacis  spiraculo  processisset.  Nam  ilhco  et  mente  et 
corpore  confortatus  suavius  inter  saxa  et  nives  usque  mane 
dormivit,  quam  umquam  in  proprio  lecto  pausaverat,  sicuti 
ipse  postmodum  asserebat.  Certis  itaque  constat  indiciis  sacra 
illa  signacula  iUius  impressa  fuisse  virtute,  qui  operatione  Se- 
raphica  purgat,  illuminat  et  inflammat,  cum  ipsa  forinsecus 
expurgando  a  peste  salutem,  serenitatem  et  calorem  corpori- 
bus  efficacia  mira  conferrent,  sicut  et  post  mortem  eviden- 
tioribus  est  demonstratum  prodigiis  suo  loco  posterius  adno-, 
tandis. 

9.  Ipse  vero,  hcet  thesaurum  inventum  in  agro  multa 
dihgentia  studeret  abscondere,  latere  tamen  non  potuit,  quin 
ahqui  stigmata  manuum  viderent  et  pedum,  quamquam  manusj 
quasi  semper  portaret  contectas  et  pedibus  ex  tunc  incederetj 
calceatis.  Viderunt  enim,  dum  viveret,  fratres  plurimi,  qui 
licet  essent  propter  sanctitatem  praecipuam  viri  per  orania 
fide  digni,  tamen  ad  omne  dubium  amovcndum  sic  esse  ac 
se  vidisse  tactis  sacrosanctis  juramento  firmarunt.  Viderunt 
etiam  ex  familiaritate,  quam  cum  viro  sancto  habebant,  aliqui 
cardinales,  laudes  sacrorum  stigmatum  prosis  et  hymnis  et 
antiphonis,  quas  ad  ipsius  ediderunt  honorem,  veraciter  inse- 
rentes,  qui  tam  verbo,  quam  scripto  perhibuerunt  testimonium 


301 

veritati.  Summus  ctiam  Pontifex  dominiis  Alexander,  cum 
populo  pracdicaret  coram  multis  fratribus  et  me  ipso ,  affir- 
mavit  sc,  dum  sanctus  viveret,  stijimata  ilia  sacra  suis  oculis 
conspcxisse.  Viderunt  in  morte  plusquam  quinquaginta  fratrcs 
virgoque  Deo  dcvotissima  Clara  cum  ceteris  sororibus  suis  et 
sacculares  innumeri,  ex  quibus,  qucmadmodum  suo  loco 
dicctur,  quamplurimi  et  osculati  sunt  ex  devotionis  affcctu  et 
contrectavcrunt  maiiibus  ad  testimonii  firmitatem. 

10.  Vuhius  autem  lateris  tam  solicite  occultavit,  ut 
illud  nemo  possct  nisi  furtim  contueri,  dum  vivcret.  Unus 
etenim  frater,  qui  eo  sedulo  ministrare  solitus  erat,  cum  pia 
curn  cautela,  ut  ad  cxcuticndum  extrahcret  tunicam,  induxis- 
set,  attcnte  respicicns  vidit  plagam,  cui  etiam  tres  veloci  con- 
tactu  digitos  apphcans  tam-  visu,  quam  tactu  vulneris  quanti- 
tatem  agnovit.  Cum  simili  cautela  vidit  etiam  frater  ille,  qui 
tunc  temporis  erat  vicarius  ejus.  Frater  vero  socius  mirandae 
simphcitatis,  dum  infirmitatis  caussa  ianguentes  scapulas  con- 
trectarct,  manu  pcr  caputium  missa  et  casuahtcr  vulneri  sacro 
illapsa  magnum  ei  dolorem  inflixit.  Proinde  portabat  ex  tunc 
femoralia  ita  facta,  ut  usquc  ad  axihas  pertingerent  ad  vulnus 
lateris  contegendum.  Fratres  quoque,  qui  iHa  lavabant  vcl 
tunicam  cxcutiebant  pro  temporc,  quia  inveniebant  ca  san- 
guinc  rubricata,  indubitanter  per  cvidens  signum  in  cognitio- 
ncm  sacri  vulneris  pcrvcnerunt,  quod  postmodum  in  mortc 
revelata  facie  ipsi  cum  aliis  plurimis  contemplati  simul  ct 
vencrati  sunt. 

11.  Eja  nunc  strenuissime  miles  Christi,  ipsius  fer  arma 
invictissimi  ducis,  quibus  munitus  et  insignitus  onnies  adver- 
sarios  superabis,  fer  vexillum  rcgis  altissinn",  ad  cujus  intuitum 
onmcs  pugnatores  divini  excrcitus  animentur,  fer  iiihilominus 
sigillum  sununi  pontificis  Ghristi,  quo  verba  et  facta  tua  tam- 
quam  irreprehensibilia  et  authcntica  merito  ab  omnibus  accep- 
tentur.  Jam  enini  propter  stigmata  Domini  Jcsu,  quac  in 
corpore  tuo  portas,  nemo  debct  tibi  esse  molcstus  ,  quin  po- 
tius  quilibet  Christi  servus  omni  esse  tenctur  afi^ectionc  de- 
votus.  Jam  ])or  haec  signa  certissima,  non  duobus  aut  tribus 
tcstibus  ad  sufficienliam,  sed  quam  plurimis  ad  superabundan- 
tiam  comprobata  testimonia  Dci  in  tc  et  per  tc  crcdibilia 
facta  nimis,  omne  tollmit  infidclibus  velamen  excusationis , 
dum  crcdcntcs  in  fidc  stabiliunt,    spei    fiducia   sursum   agunt 


39S 

et  igiie  charitatis  acccndunt.  Jam  vere  impleta  est  prima 
visio,  quam  vidisti ,  videlicet  quod  dux  in  militia  Christi  fu- 
turus  armis  deberes  caelestibus  signoque  crucis  insignibus 
decorari.  Jam  in  principio  tuae  conversionis  Cmcifixi  visio 
compassivi  doloris  gladio  mentahter  te  transfigens,  sed  et 
auditus  vocis  de  cruce  tamquam  de  throno  Christi  subUmi  et 
secreto  propitiatorio  procedentis,  juxta  quod  tuo  sacro  firmasti 
eloquio,  vera  indubitanter  fuisse  creduntur.  Jam  in  tuae  con-i 
versionis  progressu  et  crucem,  quam  vidit  frater  Silvester  ex 
ore  tuo  mirabiUter  procedentem  et  gladios  in  crucis  modum 
tua  viscera  transfigentes,  quos  sacer  vidit  Pacificus,  teque 
secundum  crucis  figuram  in  aere  sublevatum,  cum  de  crucis 
titulo  sanctus  praedicabat  Antonius,  juxta  quod  prospexit  an- 
geUcus  vir  Monaldus,  non  pliantastica  visione,  sed  revelatione 
fuisse  caeUca  conspecta  vere  creditur  et  firmatur.  Jam  deni- 
que  circa  finem,  quod  simul  tibi  ostenditur,  et  subUmis  siini- 
Utudo  Seraph  et  humiUs  effigies  Crucifixi  interius  te  incen- 
dens  et  exterius  te  consignans  tamquam  alterum  angehim 
ascendentem  ab  ortu  soUs,  qui  signum  in  te  habeas  Dei  vivi, 
et  praedictis  dat  firmitatem  fidei  et  ab  eis  accipit  testimonium 
veritatis.  Ecce  jam  septem  apparitionibus  crucis  Christi  in  te 
et  circa  te  secundum  ordinem  temporum  mirabiUter  exhibitis 
et  monstratis,  quasi  sex  gradibus  ad  istam  septimam,  in  qua 
finaUter  requiescis,  pervenisti.  Christi  namque  crux  in  tuae 
conversionis  primordio  tam  proposita,  quam  assumta  et  dehinc 
in  conversationis  progressu  per  vitam  probatissimam  bajulata, 
m  te  ipso  continue  et  in  exempkim  aUis  demonstrata,  tanta 
certitudinis  claritate  ostendit  evangeUcae  perfectionis  apicem 
te  finaliter  conclusisse,  ut  demonstrationem  hanc  Christianae 
sapientiae  in  tuae  carnis  pulvere  exaratam  nulhis  vere  devotus 
abjiciat,  nuUus  vere  fideUs  impugnet,  nuUus  vere  humUis  par- 
vipendat,  cum  sit  vere  divinitus  expressa  et  omni  acceptione 
condigna. 

CAPUT   XIV. 

De  patientia  ipsius  et  transitu  mortis. 

1.  Christo  jam  igitur  cruci  confixus  Franciscus  tara' 
carne,  quam  spiritu,  non  solum  Seraphico  amore  ardebat  in ' 
Deum,  verum  etiam  sitiebat  cum  Christo  Crucifixo  multitudi- ' 


393 

nem  salvandorum.  Faciebat  proinde,  quoniam  propter  excres- 
centes  in  pedibus  clavos  ambulare  non  potcrat,  corpus  emor- 
tuum  per  civitatcs  et  castra  circumvehi,  ut  ad  crucem  Christi 
ferendam  ceteros  animaret.  Fratribus  quoque  dicebat:  Inci- 
piamus,  fratres,  servire  Domino  Deo  nostro,  quia  usque  nunc 
parum  profecimus.  Flagrabat  ctiam  desiderio  magno  ad  hu- 
mihtatis  redire  primordia,  ut  leprosis  sicut  a  principio  mini- 
strarct  corpusque  jam  prae  laborc  collapsum  revocaret  ad 
pristinam  servitutem.  Proponebat  Christo  duce  se  factumm 
ingentia  et  fatiscentibus  membris  spiritu  fortis  et  fervidus  novo 
spcrabat  certamine  de  hoste  triumphum.  Neque  enim  languor 
vel  dcsidia  locum  habet,  ubi  amoris  stimukis  semper  ad  ma- 
jora  perurget.  Tanta  autem  in  eo  carnis  ad  spiritum  erat 
concordia ,  tanta  obedicntiae  promptitudo ,  quod  cum  ille  ad 
omnem  niteretur  sanctitatem  pertingere,  ipsa  non  solum  non 
rcpugnaret,  sed  praocurrere  niteretur. 

2.  Ut  autem  viro  Dei  cumulus  meritorum  accresceret , 
quae  omnia  vere  in  patientia  consummantur,  coepit  infirmita- 
tibus  nudtimodis  laborare  tam  graviter,  ut  vix  in  eo  mem- 
brum  aliquod  remaneret  absque  ingenti  passionis  dolore.  Ad 
hoc  taudem  per  varias  et  diuturnas  ac  continuas  aegritudines 
deductus  est,  ut  consumtis  jam  carnibus  quasi  sola  cutis  os- 
sibus  coliaereret.  Cumque  duris  corporis  angeretur  doloribus, 
illas  suas  angustias  non  poenarum  censebat  nomine,  sed  soro- 
rum.  Cum  autcm  semel  gravius  solito  dolorum  urgeretur 
aculcis,  quidem  fratcr  simplex  dixit  ad  eum :  Fratcr,  ora  Do- 
minum,  ut  mitius  tecum  agat ;  manum  enim  suam  phis  debito 
suj)cr  te  gravare  vidctur.  Quo  audito  vir  sanctus  cum  cjulatu 
exclamans  ait :  Nisi  noscerem  in  te  simpliccm  puritatem,  tuum 
ex  nunc  abhorrercm  consortium,  qui  ausus  fueris  circa  me 
divina  judicia  reprehcnsibiHa  judicare.  Et  Hcet  totus  esset 
attritus  gravis  proHxitate  languoris ,  projiciens  se  in  terram 
ossa  debilia  duro  casu  coUisit,  et  dcosculans  humum:  Gra- 
tias,  inquit,  tibi  ago,  Dominc  Deus,  de  omnibus  his  doloribus 
meis  teque,  mi  Domine,  rogo,  ut  centuphim,  si  tibi  placucrit, 
addas,  quia  lioc  erit  mihi  accoptissinuun,  ut  aflligens  me  dolore 
non  parcas ,  cum  tuae  sanctae  vohmtatis  adinq)letio  sit  milii 
consolatio  superplena.  Vidcbatur  propterea  fratribus,  quod 
quasi  aUerum  Job  viderent,  cui  cuni  hmguor  crescerct  caniis, 
cresccbat  simul  et  vijror  mentis. 


*G' 


304 

3.  Ipse  autera  obitum  suum  longe  ante  praescivit  dic- 
que  transitus  immincnte  dixit  fratribus  sui  corporis  tabcrna- 
culum  deponendum  in  proximo,  quem  admodum  sibi  fuerat 
revelatum  a  Christo.  Cum  itaque  per  biennium  ab  impres- 
sione  sacrorum  stigmatum ,  anno  vidclicet  a  sua  conversione 
vigesimo,  multis  fuisset  angustantium  infirmitatum  probativis 
tunsionibus  conquadratus ,  tamquam  lapis  in  supernae  Hieru- 
salem  aedificio  coUocandus  et  tamquam  ductile  opus  sub  mul- 
tiplicis  tribulationis  malleo  ad  perfectionem  adductus,  ad  s. 
Mariam  de  Portiuncula  se  portari  poposcit,  quatenus,  ubi 
acceperat  spiritum  gratiae,  ibi  redderet  spiritum  vitae.  Quo 
cum  fuisset  perductus,  ut  veritatis  exemplo  monstraret,  quod 
nihil  erat  illi  commune  cum  mundo,  in  illa  infirmitate  tam 
gravi,  quae  omnem  languorem  conclusit,  super  nudam  humum 
se  totum  nudatum  in  spiritus  fervore  prostravit,  quatenus  liora 
illa  extrema,  in  qua  poterat  adhuc  hostis  irasci,  nudus  lucta- 
retur  cum  nudo.  Decubans  sic  in  terra  saccina  veste  depo- 
sita  faciem  sohto  more  levavit  in  caelum  et  intendens  illi 
gloriae  totus  manu  finistra  dextri  lateris  vulnus,  ne  videretur, 
obtexit  et  ait  ad  fratres:  Ego,  quod  meum  est,  feci;  quod 
vestrum  est,  Christus  edoceat. 

4.  IUacrymantibus  autem  sociis  sancti,  qui  miro  fuerant 
compassionis  telo  percussi ,  unus  ex  eis,  quem  vir  Dei  guar- 
dianum  suum  esse  dicebat,    votum   ipsius   divina  inspiratione 
cognoscens  festinus  surrexit  et  acceptam  cum  chorda  et  femo- 
rahbus  tunicam  pauperculo  Christi  obtuHt  dicens:     Haec   tibi 
tamquam  pauperi  commodo,    et   tu  illa  suscipias  obedientiae 
sanctae  mandato.     Gaudet  ex  hoc  vir  sanctus  et  jubilat  prae 
laetitia    cordis,   quoniam   fidem   tenuisse   dominae    paupertati 
usque  in  finem  se  vidit,   palmasque   levans  ad  caelum  Chri- 
stum  ftuum  magnificat  pro  eo,    quod    exoneratus   ab  omnibus 
liber  vadit  ad  ipsum.     Fecerat  enim  haec   omnia   paupertatis 
zelo,  ut  nec  habitum  quidem  vellet  habere  nisi  ab  aho  com- 
modatum.     Voluit  certe  per  omnia  Christo  crucifixo  esse  con- 
formis,    qui   pauper   et   dolens   et   nudus   in    cruce   pependit. 
Propter  quod  et  in  principio  conversionis  suae  nudus  remansit 
coram  antistite  et    in    consummatione    vitae   nudus    voluit   de 
mundo  exire,  fratribusque  sibi  assistentibus  in  obedientia  cha- 
ritatis  injunxit,   ut,  cum   viderent    eum  jam  esse  defunctum, 
per  tam  longum  spatium  nudura  super  humura  jacere  permit- 


305 

tereiit,  quo  unius  milliarii  tractum  suaviter  quis  perficere  pos- 
set.  0  vere  christianissimum  virum,  qui  et  vivens  Christo 
viventi  et  moriens  morienti  et  mortuus  mortuo  perfecta  esse 
studuit  imitatione  conformis  et  expressa  promeruit  similitudine 
dccorari ! 

5.  Ilora  denique  sui  transitus  propinquante  fecit  fratres 
omnes  existentes  in  loco  ad  se  vocari  ct  eos  consolatoriis 
verbis  pro  sua  morte  dcmulcens  paterno  affcctu  ad  divinum 
est  hortatus  amorem.  Dc  patientia  ct  paupertate  et  sanctac 
Romanae  ecclesiae  fide  servandis  sermonc  protraxit,  ceteris 
institutis  sanctum  evangelium  anteponens.  Circumsedentibus 
vero  omnibus  fratribus  cxtendit  super  cos  manus  in  modum 
crucis  brachiis  canccllatis  pro  eo,  quod  hoc  signum  scmper 
amabat,  et  omnibus  fratribus  tam  pracscntibus,  quam  absen- 
tibus  in  Crucifixi  virtute  ac  nomine  bcnedixit.  Insuper  et 
adjccit:  Valete,  filii  omnes,  in  tiniorc  Doniini  ct  permanete 
in  co  scmper,  et  quoniam  futura  tcntatio  et  tribulatio  appro- 
pinquat,  fclices,  qui  persevcrabunt  in  his,  quae  cocperunt. 
Ego  vero  ad  Deum  propero,  cujus  gratiae  vos  omnes  com- 
mendo.  Suavi  hujusmodi  admonitionc  completa  jussit  Dco 
vir  charissinuis  cvangeliorum  sibi  codicem  apportari  et  evan- 
gclium  sccundum  Joannem,  quod  incipit  ab  eo  loco:  Ante 
diem  festum  Paschae  etc.  sibi  legi  poposcit.  Ipse  vero , 
prout  potuit,  in  hujus  psalmi  voccm  crupit:  Voce  mca  ad 
Dominum  clamavi ,  vocc  mea  ad  Dominum  deprecatus  sum , 
et  ad  fincm  usquc  complevit.  Me,  inquit,  exspectant  justi, 
doncc  rctribuas  mihi.  Tandcm  cunctis  in  eum  completis  my- 
steriis,  anima  illa  sanctissima  carne  sohita  ct  in  abyssum 
divinac  claritatis  absorpta  bcatus  vir  obdormivit  iu  Domino. 

6.  Unus  autcm  ex  fratribus  et  discipulis  ejus  vidit  ani- 
mam  illam  beatam  sub  specie  stellae  praefulgidae  a  candida 
subvcctam  nubccula  super  aquas  multas  in  caelum  recto  tramitc 
sursum  fcrri,  tamquam  sublimis  sanctitatis  candore  pracnitidam 
et  caelcstis  sapientiae  simul  et  gratiae  ubertate  repletam,  qui- 
bus  vir  sanctus  promeruit  locum  introire  lucis  et  pacis,  ubi 
cum  Christo  sine  finc  quiovit.  Ministcr  quoque  fratrum  in 
Tcrra  laboris  tunc  erat  fratcr  Augustiiuis,  vir  utiiiue  sanctus 
ot  justus,  qui  in  hora  ultima  positus,  cum  jam  diu  perdidisset 
loquclam,  audicntibus,  qui  adstabant,  subito  clamavit  etdlxit: 
Exspecta    me ,     pater ,     cxspecta ,     ecce    jam    venio    teciaii. 


396 

Quaerentibus  fratribus  et  admirantibus  multum,  cui  sicloque- 
retur,  audacter  respondit:  Nonne  videtis  patrem  nostrura  Fran- 
ciscum,  qui  vadit  ad  caelum  ?  Et  statim  sancta  ipsius  anima 
migrans  a  carne  patrem  est  secuta  sanctissimum. 

7.  Episcopus  Assisinas  ad  oratorium  s.  Michaelis  in 
monte  Gargano  tunc  temporis  peregrinationis  caussa  perrexe- 
rat,  cui  b.  pater  Franciscus  apparens  nocte  transitus  sui  dixit: 
Ecce,  relinquo  mundum  et  vado  ad  caelum.  Mane  igitur 
surgens  episcopus  sociis  narravit,  quae  vidit,  et  Assisium  re- 
diens,  cum  solicite  perquisisset,  certitudinaliter  comperit,  quod 
ea  hora,  qua  sibi  per  visionem  innotuit,  beatus  pater  ex  hoc 
mundo  migravit.  Alaudae  aves  lucis  amicae  et  crepusculorum 
tenebras  horrescentes  hora  transitus  sancti  viri,  cumjamesset 
noctis  secuturae  crepusculum,  venerunt  in  multitudine  magna 
super  tectum  domus  et  diu  cum  insohta  quadam  jubilatione 
rotantes  gloriae  sancti,  qui  eas  ad  divinas  laudes  invitare 
sohtus  erat,  tam  jucundum,  quam  evidens  testimonium  per- 
hibebant. 

CAPUT  XV. 

De  canonizatione    et  translatione  corporis  sacri, 

1.  Franciscus  igitur  servus  et  amicus  Altissimi,  ordinis 
minorum  fratrum  institutor  et  dux,  paupertatis  professor,  poe- 
nitentiae  forma,  veritatis  praeco,  sanctitatis  speculum  et  totius 
evangehcae  perfectionis  exemplar,  superna  praeventus  gratia 
ordinato  progressu  ab  infimis  pervenit  ad  summa.  Hunc 
virum  mirabilem ,  utpote  paupertate  praedivitem ,  humihtate 
subhmem,  mortificatione  vividum,  simphcitate  prudentem  omni- 
que  morum  honestate  conspicuum,  quem  in  vita  Dominus 
mirabihter  effecerat  clarum,  in  morte  fecit  incomparabiliter 
clariorem.  Beato  namque  viro  migrante  a  saeculo  spiritus 
ille  sacer  domum  aeternitatis  ingrediens  fontisque  vitae  haustu 
plenario  gloriosus  effectus  expressa  quaedam  in  corpore  futurae 
gloriae  signa  reliquit,  ut  caro  illa  sanctissima,  quae  crucifixa 
cum  vitus  in  novam  jam  creaturam  transierat,  et  passionis 
Christi  effigiem  privilegu  singularitate  praeferret  et  novitate 
miraculi  resurrectionis  speciem  praemonstraret. 

2.     Cernebantur  quidem  in  membris  illis  fehcibus  clavi , 
6x  ejus  carne   virtute   divina  mirifice   fabrefacti   sicque    carni 


309 

eidem  innati,  quod ,  dum  a  partc  qualibet  prcmercntur ,  pro- 
tinus  quasi  nervi  continui  et  duri  ad  partem  oppositam  resul- 
tabant.  Inventa  quoquc  fuit  patentius  in  ipsius  corporc  non 
inllicta  humanitus  neque  facta  plaga  vulncris  lateralis,  instar 
vulnerati  lateris  Salvatoris  ,  quod  rcdemptionis  et  generationis 
humanae  in  ipso  Rcdemptore  nostro  protuht  sacramentum. 
Erat  autcm  simihtudo  clavorum  nigra  quasi  fcrrum,  vulnus 
autem  latcris  rubcum  ct  ad  orbicularitatem  quamdam  carnis 
contractionc  rcductum  rosa  quacdam  pulchcrrima  vidcbatur. 
Caro  vcro  ipsius  rchqua,  quae  prius  tam  ex  infirmitate,  quam 
ex  natura  ad  nigrcdinem  dechnabat,  candorc  nimio  rcnites- 
cens  iUius  secundac  stolae  pulcliritudincm  praetendebat.  Membra 
ipsius  adeo  mohia  et  tractabiha  se  praebcbant  palpantibus, 
ut  conversa  viderentur  in  tcneritudinem  puerilis  aetatis  et 
quibusdam  cernercntur  cvidentibus  signis  mnoccntiae  dccorata. 
Cum  igitur  in  candidissima  carnc  clavi  nigrcscerent,  plaga 
vero  latcralis  ut  vernans  roseus  flos  rubcrct,  mirandum  non 
est,  si  tam  formosa  et  miraculosa  varietas  jucunditatem  et 
admiratiQnem  contuentibus  ingerebat. 

3.  Lacrymabantur  fihi  pro  subtractione  tam  amabihs 
patris,  scd  et  non  modica  pcrfundcbantur  laetitia,  dum  deos- 
culabantur  in  co  signacula  summi  regis.  Miraculi  novitas 
planctum  vertcbat  in  jubilum  et  intellectus  rapiebat  indagi- 
ncm  in  stuporem.  Erat  quippe  tam  insolitum  tamque  insigne 
spectaculuni  contucntibus  onniibus  ct  firmamcntum  fidci  ct 
incitamentum  amoris,  audientibus  vero  admirationis  materia  et 
excitatio  dcsiderii  ad  videndum.  Audito  siquidem  transitu 
patris  ct  fama  diifusa  niiraculi  accelerans  populus  conllucbat 
ad  locuni,  ut  id  cerncrcnt  oculis,  quod  a  ratione  dubiiun 
omnc  rcpcllerct  ct  aff^cctioni  gaudium  cumularet. 

4.  Admissi  sunt  igitur  Assisinates  cives  quam  plurimi 
ad  stigmata  illa  sacra  contcniplanda  oculis  ct  labiis  osculanda. 
Unus  autcm  cx  eis  milcs  litcratus  quidam  ct  prudcns,  Hiero- 
nymus  nomine,  vir  utique  famosus  et  celebcr,  cum  de  hujus- 
modi  sacris  signis  dubitasset  essetquc  incredulus  quasi  Tho- 
mas,  fcrvcntius  ct  audacius  coram  fratribus  et  aliis  civibus 
movcbat  clavos  sancti(|uc  manus,  pcdcs  ct  latus  manibus  pro- 
priis  contrcctabat,  ut,  dum  vulncrum  Christi  vcracia  illa  signa 
palpando  contingcret,  dc  sui  et  omnium  cordibus  omne  du- 
bictatis  vulnus  amputaret.     Propter  quod    et   ipsc   intcr   alios 


399 

hujus  veritatis  tam  ccrtitudinaliter  agnitac  tcstis  constans  post- 
modum  effectus  cst  et  tactis  sacrosanctis  juramcnto  firmavit. 
Fratres  autem  et  filii,  qui  vocati  fuerant  ad  transitum  patris, 
cum  omni  multitudine  populorum  noctem  illam,  in  qua  almus 
Christi  confessor  dccessit,  sic  divinis  laudibus  dedicarunt,  ut 
non  defunctorum  exequiae,  sed  angelorum  excubiae  viderentur. 

5.  Mane  autem  facto  turbae,  quae  convenerant,  accep- 
tis  arborum  ramis  et  cereorum  multiplicatis  luminibus  cum 
hymnis  et  canticis  sacrum  corpus  ad  civitatem  Assisii  detu- 
lerunt.  Transeuntes  vero  per  ecclcsiam  s.  Damiani,  in  qua 
virgo  illa  nobilis  Clara  nunc  gloriosa  in  caelis,  tunc  inclusa 
cum  virginibus  morabatur,  ibique  ahquantuUmi  subsistentes 
sacrum  corpus  margaritis  caelestibus  insignitum  videndum  et 
osculandum  sacris  illis  virginibus  obtulerunt.  Pervenientes 
denique  ad  civitatem  cum  jubilo  pretiosum  thesaurum ,  quem 
portabant ,  in  ecclesia  s.  Georgii  cum  omni  reverentia  condi- 
derunt.  In  eo  siquidem  loco  puerulus  hteras  didicit  ibique 
postmodum  praedicavit,  postremo  ibidem  locum  primum  quie- 
tis  accepit.  Transiit  autem  venerabiUs  pater  ex  hujus  mundi 
naufragio  anno  Dominicae  Incarnationis  millesimo  ducentesimo 
vigesimo  sexto,  quarto  nonas  Octobris,  die  sabbati  in  sero, 
sepultus  in  die  Dominico. 

6.  Coepit  autem  vir  beatus  continuo  divinae  faciei  su- 
perirradiante  respectu  magnis  et  muhis  coruscare  miracuhs, 
ut  sublimitas  sanctitatis  ejus ,  quae  ipso  vivente  in  carne  ad 
morum  directionem  per  exempla  pcrfectae  justitiae  innotuerat 
mundo,  illo  jam  regnante  cum  Christo  ad  omnem  fidei  firmi- 
tatem  per  miracula  divinae  potentiae  comprobaretur  e  caelo, 
Cumque  in  diversis  orbis  partibus  gloriosa  ejus  miracula  lar- 
gaque  per  ipsum  impetrata  beneficia  plurimos  ad  Christi  de- 
votionem  accenderent ,  acclamantibus  tam  linguis  sermonum , 
quam  operum,  ad  aures  Summi  Pontificis  domini  Gregorii 
Noni,  quae  per  servum  suum  Franciscum  Deus  operabatur, 
magnaha  pervenerunt.  Sane  cum  idem  pastor  ecclesiae  non 
solum  ex  miracuhs  auditis  post  raortem,  verum  etiam  experi- 
mentis  in  vita  ipsius  ocuhs  visis  et  manibus  contrectatis  san- 
ctitatem  ejus  mirabilem  plena  fide  certificatus  agnosceret  ac 
per  hoc  in  caelis  glorificatum  a  Domino  nullatenus  dubitaret, 
ut  Christo,  cujus  erat  vicarius,  concorditer  ageret,  hunc  in 
terris  reddere  celebrera  tamquam   omni    vencratione    dignissi- 


399 

mum  pia  consideratione  disposuit.  Ad  omncm  qiioquc  ccrti- 
tudincm  facicndam  orbi  terrarum  de  glorificatione  viri  sanctis- 
simi  inventa  miracula  ct  conscripta  et  testibus  idoneis  appro- 
bata  examinari  fccit  per  illos,  qui  minus  inter  cardinales  fa- 
vorabiles  ncgotio  videbantur.  Quibus  diligenter  discussis  et 
ab  omnibus  approbatis  de  fratrum  suorum  ct  omnium  prae- 
latorum,  qui  tunc  erat  in  Curia,  concordi  consilio  et  assensu 
canonizandum  dccrevit  veniensque  personalitcr  ad  civitatem 
Assisii  anno  Dominicae  Incarnationis  millcsimo  ducentesimo 
vigesimo  octavo ,  decimo  septimo  Calendas  Augusti ,  die  Do- 
minico,  cum  maximis,  quae  longum  foret  cnaiTare,  solenmiis 
beatum  patrcm  catalogo  sanctorum  adscripsit. 

7.  Anno  vero  Domini  millesimo  ducentesimo  trigesimo 
convenicntibus  fratribus  ad  capitulum  gcnerale  Assisii  celebra- 
tum  ad  basilicam  in  Iionorem  ipsius  constructam  corpus  illud 
Domino  dedicatum  octavo  Calendas  Junii  translatum  est.  Dirni 
autcm  ille  saccr  transportaretur.thesaurus  bulla  regis  altissimi 
consignatus  miracula  plurima  ille,  cujus  cffigiem  praeferebat, 
operari  dignatus  est,  ut  pcr  odorem  ipsius  salvificum  aff^ectus 
trahcretur  fidelium  ad  currcndum  post  Christum.  Erat  revera 
condignum,  ut,  quem  Deus  in  vita  sibi  placentcm  et  dilectum 
cflectum  in  paradisum  pcr  contemplationis  gratiam  transtulerat 
ut  Enoch  ct  ad  caehnn  in  curru  igneo  per  charitatis  zelum 
rapuerat  ut  Eliam,  ejus  jam  vernantis  inter  flores  illos  caeli- 
cos  plantationis  acternae  ossa  illa  fehcia  dc  loco  suo  pullula- 
tione  mirifica  redolerent.  Porro  sicut  vir  iste  beatus  mirandus 
virtutum  signis  in  vita  clarucrat,  sic  a  die  transitus  sui  usque 
in  praescns  pcr  diversas  mundi  partes  praeclaris  miraculorum 
prodigiis  divina  sc  potentia  glorificante  coruscat.  Nam  caecis 
ct  surdis,  mutis  et  claudis  ,  hydropicis  et  paralyticis ,  daemo- 
niacis  ct  leprosis,  naufragis  et  captivis  ipsius  meritis  remedia 
conferuntur,  onniibusque  morbis,  necessitatibus  et  pericuhs 
subvcnitur.  Sed  et  multis  mortuis  mirilice  per  ipsum  susci- 
tatis  innotcscit  fidelibus  mirificans  sanctum  suum  magnificentia 
virtutis  Altissimi ,  cui  est  Iionor  et  gloria  per  inlinita  saecula 
saeculorum,  amcn. 


400 

Incipiunt  quacdam  dc  miraculis  ipsius  post  mortcm 

ostcnsis. 

7.     De  virtute  sacrorum  stigmatum. 

1.     Ad  omnipotentis  Dei  honorem   et   gloriam   b.  patris 

Francisci  post  glorificationem  ipsius  in  caelis  aliqua  ex  appro- 

batis  scripturis  miracula  ab  illo    praecipue    censui    sumendum 

fore   initium,   in    quo    crucis  Jesu    virtus    ostenditur  et  gloria 

innovatur.     Novus  igitur  homo  Franciscus   novo   et   stupendo 

miraculo  claruit,    cum   singulari   privilegio    retroactis   saecuHs 

non  concesso  insignitus  apparuit,    sacris    videlicet  stigmatibus 

decoratus    et    configuratus   in    corpore    mortis    hujus    corpori 

Crucifixi.      De  quo  quidquid    humana   hngua    dicatur,   minus 

erit  laude  condigna.     Totum   quidem   viri   Dei   studium    tam 

pubhcum,  quam  privatimi  circa  crucem  Domini  versabatur,  et 

ut  crucis  signaculo  cordi   ejus   a  principio   suae    conversionis 

impresso  corpus  consignaret  exterius ,  in  ipsa  se  cruce  reclu- 

dens  habitum  poenitentiae  sumpsit  crucis  imaginem  praeferen- 

tem,  quatenus  sicut  mens  ejus  intus  Dominum  crucifixum  in- 

duerat,   sic   et   corpus  ejus  induerat  arma  crucis,    et   in  quo 

signo  Deus  potestates  aeras  debellarat ,  in  eodem  suus  exer- 

citus   Domino    mifitaret.      Sed   et   a   principio   temporis,    quo 

Crucifixo  mihtare  coeperat ,  diversa  circa  eum  crucis  praeful- 

sere  mysteria,  sicut  vitae  ipsius  consideranti  decursum  clarius 

innotescit,  quahter  apparitione  crucis  Dominicae  septiformi  tam 

cogitatu,  quam  aff*ectu  totus  fuit  in  Crucifixi  effigiem  per  ipsius 

exstaticum  transformatus  amorem.      Digne  igitur  summi  regis 

clementia  suis  amatoribus  ultra  omnem    aestimationem   homi- 

num  condescendens  suae  crucis  vexiHum   ipsius  corpori  defe- 

rendum  impressit,  ut,  qui  mirando  fuerat  crucis  amore  prae- 

ventus,  mirando  etiam  fieret  crucis  honore  mirificus.    Ad  hujus 

stupendi  miracuh  irrefragabilem  firmitatem  non   solum   viden- 

tium  et  palpantium  testimonia  per  omnem  modum    credibiha, 

verum    etiam    apparitiones   mirabiles    et   virtutes    post   ipsius 

obitum  coruscantes  ad  omne  mentis  effugandum  nubilum  suf- 

fragantur. 

2.  Fehcis  namque  recordationis  dominus  Gregorius  Papa 
Nonus,  de  quo  vir  sanctus  prophetando  praedixerat,  quod  ad 
dignitatem  foret  apostohcam  subhmandus,  antequam  crucis 
signiferum  catalogo  sanctorum  adscriberet,    scrupulum   quem- 


401 

dam  diibitationis  in  corde  gerebat  de  vulncrc  latcrali.  Nocte 
vcro  quadam,  sicut  ipsc  fclix  antistes  reiercbat  cuni  iacrymis, 
beatus  ci  Franciscus  quadam  faciei  practensa  duritia  in  sonmis 
apparuit  ct  haesitationem  cordis  ipsius  redarguens  elevavit 
bracliium  dextrum,  dctexit  vulnus  pliiolamque  poposcit  ab  ipso, 
ut  scaturientcm  recipcret  sanguinem,  qui  ex  latere  defluebat. 
Obtulit  in  visione  Summus  Pontifcx  phialam  postulatam,  quae 
usquc  ad  summum  san<^uinc  proflucnte  de  latcre  videbatur 
impleri.  Ex  tunc  ad  illud  sacrum  miraculum  tanta  coepit 
dcvotione  affici  ct  acnudatione  fervere,  ut  nullo  modo  pati 
possct,  quod  aliquis  praefulgcntia  illa  sacra  signa  superba 
praesumerct  impugnatione  fuscare,  quin  eum  severa  increpa- 
tione  feriret. 

3.  Frater  quidani  ordine  minor,  officio  praedicator,  vir- 
tutis  et  famae  praerogativa  praepollens,  cui  hrmiter  erat  de 
sancti  stigmatibus  persuasum,  dum  humano  sensu  miraculi 
hujus  apud  se  rationem  pcrquirerct,  dubitationis  coepit  cujus- 
dam  scruj)uIo  titillari.  C-um  igitur  per  dies  plurimos  sensua- 
htate  sumente  vigorem  luctamen  hujusmodi  pateretur ,  nocte 
dormicnti  s.  Franciscus  pedibus  lutulentis  apparuit  humiliter 
durus  et  patientcr  iratus.  Et  quae  sunt,  ait,  ista  in  tc  con- 
(lictationum  ccrtamina  V  Quac  dubitationum  sordcs  ?  Vide 
manus  meas  ct  pcdcs  meos.  Cumque  ille  vidcret  manus 
confixas,  lutulcntorum  pedum  stigmata  non  videbat.  Kcmove, 
incjuit,  lutum  a  pedibus  meis  ct  cognosce  loca  clavorum.  Quos 
cum  ille  apprchcndisset  devote,  lutum  sibi  videbatur  abster- 
gere  locaque  clavorum  manibus  contrcctarc.  Continuo,  ut 
evigilat,  lacrymis  irrigatur  ct  priores  affectus  quodammodo 
Uitulentos  tam  lacrymarum  prolluvio,  quam  pubUca  confessione 
dctersit. 

4.  In  urbc  Koma  matrona  quacdam,  morum  claritate 
ac  parcntum  gloria  nobilis,  s.  Franciscum  hi  suum  clegerat 
advocatum,  ipsius  habens  dcpictam  imagincm  in  sccrcto  cubi- 
culo,  ubi  ])atrom  in  abscondito  exorabat.  l)ie  vero  (|uadam, 
dum  orationi  vacaret,  considcrans  imagincm  sancti  sacra  illa 
signa  stigmatum  non  habcntcm,  dolere  coepit  non  modicum 
ct  mirari.  sed  non  niiruni,  si  in  pictura  non  crat,  quod  pictor 
oniiscrat.  (.'unique  j^cr  plurcs  dies,  quid  caussae  foret  defcctus 
hujusmodi,  mcnte  solicita  pcrtractarct,  ecce  subito  dic  quadam 
apparuerunt  signa  illa  mirilica  in  pictura,  sicut  in  aliis  ipsius 


402 

sancti  imaginibus  pingi  solcnt.  Tremefacta  illa  filiam  suam 
Deo  devotam  advocavit  protinus  requirens,  si  absque  stigma- 
tibus  usque  tunc  imago  fuisset.  Affirmat  illa  et  iurat  olim 
sine  illis  sacris  stigmatibas  extitisse  et  nunc  vere  cum  stig- 
matibus  apparere.  Verum  quia  mens  humana  semetipsara 
frequenter  impellit ,  ut  cadat  et  in  dubium  revocet  veritatem, 
subintrat  internum  cor  mulieris  dubitatio  noxia,  ne  forte  sic 
fuisset  imago  a  principio  consignata.  At  Dei  virtus,  ne 
primum  contemneret  miraculum  ,  addidit  et  secundum. 
Continuo  namque  disparentibus  signis  illis  nudata  privilegiis 
imago  remansit ,  ut  persequens  signum  fieret  probatio  prae- 
cedentis. 

5.  In  Catalonia  quoque  apud  Illerdam  accidit  virum  quen- 
dam,  nomine  Joannem,  b.  Francisco  devotum  quodam  sero  per 
quandam  incedere  viam,  in  qua  pro  inferenda  mortc  latitabant 
insidiae ,  non  quidem  ipsi ,  qui  inimicitias  non  Iiabebat ,  sed 
alteri  cuidam,  qui  videbatur  similis  ejus  et  tunc  erat  in 
comitatu  ipsius.  Exsurgens  autem  quidam  de  insidiis,  cum 
hostem  suum  hunc  esse  putaret,  tam  laetaliter  eum  plagis 
|)Iurimis  gladiavit,  ut  nulla  prorsus  superesset  spes  recupe- 
randae  salutis,  siquidem  primo  inflicta  percussio  humerum  cum 
brachio  pene  totum  absciderat,  et  ictus  alius  sub  mammilla 
tantam  reliquerat  aperturam,  ut  flatus  inde  procedens  circa 
sex  candelas  simul  junctas  extingueret.  Cum  igitur  consilio 
medicorum  ipsius  impossibflis  esset  curatio  pro  eo,  quod  pu- 
trescentibus  plagis  ex  eis  foetor  tam  intolerabilis  exhalaret, 
ut  etiam  ipsa  ejus  uxor  vehementer  horreret,  nuUisque  jam 
humanis  juvari  posset  remediis,  convertit  se  ad  b.  patris 
Francisci  patrocinium,  quanta  poterat,  devotione  poscendum, 
quem  intcr  ipsos  ictus  una  cum  beata  Virgine  fidentissime 
invocarat.  Et  ecce,  misero  in  lectulo  calamitatis  solitario 
decubanti,  cum  Francisci  nomen  vigilans  et  ejulans  frequen- 
tius  replicaret,  astitit  quidam  in  habitu  fratris  minoris  per 
fenestram,  ut  ei  videbatur,  ingressus,  qui  vocans  eum  ex 
nomine  dixit:  Quia  fiduciam  habuisti  in  me,  ecce,  Dominus 
Hberabit  te.  A  quo  cum  aeger,  quis  esset,  requireret,  Fran- 
ciscum  ille  se  esse  repondit.  Et  statim  appropinquans  vulnerum 
illius  hgaturas  resolvit  et  eum  unguento  per  omnes  plagas, 
ut  videbatur,  perunxit.  Statim  autem,  ut  sensit  illarum  sa- 
cranim  manuum  stigmatum  Salvatoris  virtute  sanare  valentium 


403 

suavem  contactum,  cxpulsa  putredine,  rcstituta  came  et  vul- 
ncribus  solidatis,  rcstitutus  cst  integrc  pristinae  sospitati,  quo 
facto  bcatus  patcr  abscessit.  Et  ipse  scnticns  sc  sanatum  et 
iu  vocem  divinae  laudis  ct  b.  Francisci  lactanter  erumpcns 
vocavit  uxorcm.  At  illa  celcrius  currens  ct  stare  jam  videns, 
quem  scpelicndum  credcbat  in  crastino,  cum  cssct  stupore 
vehementi  pcrtcrrita,  viciniam  totam  clamore  complcvit.  Ac- 
currentes  autcm  sui,  cum  illum  niterentur  tanquam  phreneti- 
cum  in  lccto  reponerc,  ct  illc  e  contra  renitens  assercret  et 
ostendcrct  se  sanatum,  tanto  sunt  stupore  attoniti,  ut  quasi 
sinc  mcnte  omncs  cffccti  phantasticum  esse  crcdercnt,  quod 
vidcbant,  quia,  qucm  paulo  antc  conspexcrant  plaps  atrocis- 
simis  laniatum  et  totum  jam  marcidum,  plcna  ccrnebant  inco- 
lumitatc  jucundum.  Ad  quos  ille,  qui  factus  fucrat  sanus: 
Nolite  timcrc,  inquit,  nolite  credcrc  inanc,  quod  ccrnitis,  quia 
s.  Franciscus  modo  a  loco  reccssit  ct  illarum  sacrarum  ma- 
nuum  tactu  me  integrc  ab  omni  plaga  curavit.  Crcbrcsccnte 
tandcm  hujus  fama  miraculi  accelerat  populus  omnis,  ct  viden- 
tes  in  tam  apcrto  prodigio  stigmatum  bcati  Francisci  virtutcm 
admiratione  simul  et  gaudio  replebantur  Christique  signifcrum 
magnis  laudum  pracconiis  cxtollebant.  Digne  quidcm  beatus 
patcr  carnc  jam  mortuus  ct  vivcns  cum  Christo  pracsentiae 
suae  ostensionc  mirabili  ct  manuum  sacrarum  palpationc  suavi 
vulncrato  letalitcr  viro  sanitatem  concessit,  cum  illius  ctiam  in 
sc  stigmata  tulorit,  qui  miscricorditer  moriens  ct  mirabiliter 
surgens  vulneratum  gonus  humanum  ct  scmivivum  relictum 
plagarum  suarum  virtutc  sanavit» 

G.  Apud  Potcntiam  Apuliae  civitatcm  crat  quidam  clc- 
^  ricus,  Rogerus  nomine,  vir  honorabihs  et  ecclesiae  majoris 
canonicus.  llic  cum  infirmitate  quassatus  die  quadam  ecclc- 
siani  oraturus  intrassct,  in  qua  crat  imago  bcati  Francisci 
dcpicta  gloriosa  stigmata  rcpraesentans,  cocpit  de  illius  subli- 
mitate  miraculi  tanquam  dc  re  omnino  insolita  et  impossibili 
dubitare.  Subito  igitur,  dum  mentc  plagatus  intcrius  cogitarct 
inaTiia,  in  pahna  sinistrae  nianus  sub  chirothcca  gravitcr  se 
scnsit  esse  percussum,  sonitum  audiens  percussurae,  velut  cum 
spiculum  prosilit  dc  balista,  moxquc  tam  vulncre  sauciatus, 
quam  sonitu  stupc^factuj?,  chirothccam  dc  manu  traxit,  ut  visu 
dignoscerct,  quod  tactu  pcrcci)crat  ct  auditu.  Cuukiuc  nulla 
fuissct  prius  in  palma  pcrcussio,    conspcxit    in    mcdio    mauu* 


404 

plagam,  quasi  sagittae  percussione  inflictam,  ex  qua  tanta  vis 
procedebat  ardoris,  ut  viderctur  ex  illo  deficere.  Mirabile 
dictu !  Nullum  in  chirotheca  vestigium  apparebat ,  ut  latenti 
plagae  cordis  latenter  inflicti  poena  vulneris  responderet.  Cla- 
mat  exinde  per  duos  dies  et  rugit  dolore  gravissimo  stimula- 
tus  et  increduU  cordis  velamen  exphcat  universis.  Credere 
se  veraciter  sacra  stigmata  in  sancto  fuisse  Francisco  fatetur 
et  jurat,  contestans  omnis  dubitationis  abscessisse  phantas- 
mata.  Orat  supphciter  sanctum  Dei  per  sacra  sibi  stigmata 
subvenire  et  multas  cordis  preces  multo  impinguat  profluvio 
lacrymarum.  Mirum  certe !  Increduhtate  projecta  sanationem 
mentis  sanatio  sequitur  corporahs.  Omnis  quiescit  dolor,  fri- 
gescit  ardor,  nuUum  remanet  vestigium  percussurae,  sicque 
factum  est,  ut  latens  mentis  infirmitas  per  patens  carnis  cau- 
terium  superna  providente  clementia  curaretur,  menteque  sa- 
nata  et  ipsa  caro  pariter  sanaretur.  Fit  homo  humihs  Deo 
devotus  sancto  et  fratrum  ordini  perpetua  famiharitate  subie- 
ctus.  Hujus  rei  tam  sohemne  miracuhim  juramentis  firmatum 
fuit,  et  hteris  sigiUi  episcopi  munimine  roborads  ipsius  ad  nos 
notitia  delata  pervenit.  De  sacris  ergo  stigmatibus  nuUus  sit 
ambiguitati  locus,  nuUius  in  hoc,  quia  Deus  bonus  est,  nequam 
sit  oculus,  quasi  hujusmodi  doni  largitio  sempiternae  bonitati 
non  congruat.  Si  enim  iUo  amore  seraphico  multa  membra 
capiti  cohaererent  Christo,  ut  et  in  beUo  simih  armatura  in- 
venirentur  condigna,  et  in  regno  ad  simUera  forent  gloriam 
subvehenda,  nuUus  hoc  sanae  mentis,  nisi  ad  Clmsti  gloriam 
diceret  pertinere. 

II.     De  mortuis  suscitatis. 

1.  In  castro  montis  Marani  prope  Beneventum  muher 
quaedam  s.  Francisco  pecuhari  devotione  cohaerens  viam  uni- 
versae  carnis  intravit.  Convenientibus  autem  clericis  nocte  ad 
exsequias  et  vigUias  cum  psaUeriis  decantandas  subito  cunctis 
cernentibus  erexit  se  muher  super  lectum  et  unum  de  astanti- 
bus  sacerdotem,  patrinum  videhcet  suum,  advocavit  dicens: 
Volo  confiteri,  pater.  Ego  enim  mortua  duro  eram  carceri 
mancipanda,  quoniam  peccatum,  quod  tibi  pandam,  necdum 
confessa  fueram.  Sed  orante,  inquit,  pro  me  s.  Francisco, 
cui,  dum  viverem,  devota  mente  servivi,  redire  nunc  ad  cor- 
pus  indultum  est   mihi,    ut  illo  revelato  peccato  sempiternam 


405 

promcrcar  vitam.  Et  eccc  vobis  vidcntibus,  postquam  illud 
detexero,  ad  promissam  requiem  properabo.  'j>ementer  ergo 
saccrdoti  trementi  confessa  post  absolutionem  receptam  quietc 
se  in  lecto  collegit  et  in  Domino  reliciter  obdormivit. 

2.  In  castro  Pamarco  in  montanis  Apuliae  posito  patri 
et  matri  unica  erat  filia,  in  tencra  aetate  tenere  praedilecta. 
Qua  infirmitate  gravi  ad  mortem  perducta  parentes  ejus  suc- 
cessionem  aliam  non  sperantcs  se  in  illa  quasi  mortuos  repu- 
tabant.  Convenientibus  ergo  consanguineis  et  amicis  ad  fle- 
bile  nimis  funus,  jacebat  mater  infelix  inefFabilibus  complcta 
doloribus  et  absorpta  suprema  tristitia  de  liis,  quae  fiebant, 
nihil  penitus  advertebat.  Jnterim  s.  Franciscus,  uno  tantum 
socio  comitatus  apparens,  desolatam  visitare  dignatus  est 
feminam,  quam  sibi  senserat  esse  devotam  et  piis  eam  affatus 
alloquiis:  Noli  flere,  inquit,  nam  lucernae  tuae  lumen,  quod 
deploras  extinctum,  mea  tibi  est  intercessione  reddendum. 
Surrcxit  continuo  mulier  et ,  quae  sibi  dixerat  sanctus,  onmi- 
bus  manilestans  non  permisit  extinctum  corpus  efferri,  sed 
cum  magna  fide  s.  Francisci  nomen  invocans  et  mortuam 
filiam  apprelicndcns  vivam  et  incolumem  cunctis  vidcntibus 
ct  mirantibus  allevavit. 

3.  Cum  fratres  de  Noceria  pcterent  quoddam  plaustrum 
a  quodam  viro  ,  Petro  nomine ,  quo  aliquantulum  indigebant, 
stulte  respondit  eis  pro  petito  subsidio  irrogando  convitium  et 
pro  eleemosyna  ad  honorem  sancti  postulata  Francisci  in  no- 
men  ipsius  blasplicmiam  jaculando.  Poenituit  hominem  statim 
insipientiac  suae  divino  super  eum  irruente  pavore,  ne  fortc 
ultio  Domini  sequeretur,  sicut  et  fuit  protinus  subsccuta. 
Nam  infirmatus  continiio  primogenitus  ejus  parvo  elapso  spatio 
spiritum  exhalavit.  Volutabatur  per  humuni  patcr  infelix  et 
sanctum  Dei  Franciscum  invocare  non  cessans  cum  lacrymis 
exclamabat:  Ego  sum,  qui  peccavi ,  ego  ,  qui  inique  locutus 
sum,  me  in  persona  propria  flagcllare  debuisti.  I^cdde  sanctc 
jam  poenitenti ,  quod  abstulisti  inq)ie  blasphemanti.  Tibi  mc 
rcddo ,  tuis  me  obsequiis  semper  expono ;  nam  et  devotum 
sacrificium  laudis  pro  tui  honore  nominis  sempcr  oflcram 
Christo.  Mira  rcs!  Ad  haec  verba  surrexit  puer  et  plan- 
ctum  prohibens  se  morientem  eductum  de  corpore  per  b. 
Franciscum  deductum  asseruit  ct  rcductum. 

4.  Cujusdam  urbis  Komae  notarii  puerulus  vix  septennis 


4€>6 

niatrera  ad  ecclesiam  s.  Marci  euntem  puerili  more  sequi 
desiderans,  dum  rcmanere  domi  compelleretur  a  matre,  per 
fenestram  palatii  se  projecit  et  ultima  quassatione  collisus 
continuo  exspiravit.  Mater  vero,  quae  nondum  longe  disces- 
serat,  ad  sonitum  corruentis  praecipitium  pignoris  suspicata 
celeriter  rediit  filiuraque  reperiens  tam  miserabili  casu  repente 
subtractum  protinus  sibi  ipsi  manus  injecit  ultrices  ac  dolo- 
rosis  claraoribus  totani  excitavit  viciniam  ad  lamentum.  Fra- 
ter  vero  quidam  ,  nomine  Raho ,  de  ordine  minorura,  illuc  se 
ad  praedicandum  conferens  propinquavit  ad  puerum  et  fide 
plenus  ait  ad  patrem:  Credisne  sanctum  Dei  Franciscum  posse 
filium  tuum  a  mortuis  suscitare  propter  amorem,  quem  sem- 
per  ad  Christum  habuit  pro  reddenda  vita  hominibus  crucifi- 
xum?  Quo  respondente  se  firmiter  credere  et  fidefiter  confi- 
teri  servumque  sancti  in  perpetuum  se  esse  futurum,  si  tan- 
tum  a  Deo  munus  per  ipsius  raerita  recipere  mereretur,  pro- 
stravit  se  frater  ille  cum  fratre  socio  in  oratione  ceteros,  qui 
aderant,  excitans  ad  oranduni.  Quo  facto  coepit  puer  afi- 
quantuhira  oscitare  et  apertis  ocufis  brachiisque  elevatis  seip- 
sura  erexit  et  statira  corara  omnibus  ambulavit  incohmiis,  per 
mirandara  sancti  virtutera  vitae  siraul  redditus  et  saluti. 

5.  In  civitate  Capuae,  dura  puer  quidara  super  ripam 
Yulturni  flmmnis  cum  phuibus  jocaretur,  incautus  cecidit  in 
profundum,  quem  fluminis  irapetus  celeriter  vorans  sub  sabulo 
mortuum  sepefivit.  Proclamantibus  autem  pueris,  qui  cura 
eo  hiserant  circa  fluraen,  populosa  ifiuc  muhitudo  convenit. 
Cumque  universus  popuhis  suppficiter  et  devote  beati  Fran- 
cisci  raerita  invocaret,  ut  devotorura  sibi  parentura  fidem  aspi- 
ciens  prolem  a  mortis  periculo  dignaretur  eripere,  natator 
quidam  procul  astans  clamoribus  auditis  accessit  et  post  diu- 
tinam  inquisitionem  invocato  tandem  beati  Francisci  subsidio 
locum  invenit,  in  quo  fimus  in  modum  sepulchri  pueri  cada- 
ver  obtexerat,  quem  eff*odiens  et  extra  deportans  dolens 
defunctura  inspexit.  Licet  autera  populus,  qui  astabat,  videret 
juvenera  mortuum,  nihilominus  tamen  flens  et  ejulans  procla- 
mabat :  Sancte  Francisce ,  redde  puerum  patri  suo.  Sed  et 
Judaei,  qui  venerant,  naturafi  pietate  commoti  dicebant :  Sancte 
Francisce,  redde  puerura  patri  suo.  Subito  puer  laetantibus 
et  rairantibus  cunctis  exsurgens  incolurais  duci  se  ad  eccle- 
siara  b.  Francisci  suppficiter  postulavit,  ut  gratias  ilfi  devotus 
exsolveret,  ^ujus  se  noverat  virtute  mirabditer  suscitatum. 


40? 

6.  In  civitatc  Siiessa  in  vico,  qui  ad  Columnas  dicitur, 
repcntc  quacdam  corruens  domus  unum  aljsorbuit  juvenem  et 
subito  interemit.  Viri  autem  et  mulieres  ruinae  sonitu  exci- 
tati  undiquc  accurrentes  elevaverunt  hinc  indc  ligna  et 
lapides  et  miserac  matri  mortuum  filium  reddiderunt.  Illa 
vero  amarissiniis  repleta  singultibus,  sicut  poterat,  dolorosis 
vocibus  cxclamabat:  Sancte  Francisce,  sancte  Francisce,  redde 
milu  filium  mcuni.  Non  solum  autem  illa,  sed  et  omnes,  qui 
aderant,  b.  patris  praesidium  flagitabant.  Scd  cum  non  esset 
ncquc  vox  ncque  sensus ,  cadavcr  posuerunt  in  lectulo  et  ad 
sepelicndum  ipsum  diem  crastinum  expectabant.  Mater  vero 
fiduciam  liabens  in  Domino  per  mcrita  sancti  ejus  votum 
cmisit  nova  sc  sindone  b.  Franisci  operturam  altarc,  si  filiura 
suum  rovocaret  ad  vitam.  Et  ecce,  circa  horam  noctis  me- 
diam  coepit  juvenis  oscitare  ct  calesccntibus  mcmbris  vivus 
exsurgcns  et  sanus  in  laudis  verba  prorumpit.  Scd  et  cle- 
rum,  qui  convcnerat,  et  populum  universum  excitavit  ad  lau- 
dcs  ct  gratias  Deo  et  b.  Franciso  cum  mentis  laetitia  per- 
solvendas. 

7.  Juvenis  quidam,  Gerlandinus  nomine,  dc  Ragusa 
oriundus,  vindemiarum  tempore  ad  vineas  exiens,  cum  in  vase 
vinario,  ut  utres  implerct,  sub  torculari  se  mitteret,  repente 
praegrandes  lapidcs  motis  in  sc  lignorum  struibus  caput  ipsius 
letaii  percussione  quassarunt.  Festinavit  continuo  pater  ad 
filium  et  despcrans  obrutum  non  adjuvit,  sed  eum  sub  onere, 
sicut  corruit,  sic  reliquit.  Accurrerunt  expcditius  vinitores, 
magni  clamoris  voccni  lugubrcm  audientcs  multoque  cum  patre 
pucri  dolore  complcti  cxtraxerunt  juvencra  jam  mortuum  a 
ruina.  Pater  vcro  ipsius  Jcsu  pedibus  provohitus  humiUter 
procabatur,  ut  filium  suum  unicum  pcr  s.  ]'>ancisci  mcrita, 
cujiis  tunc  innuincbat  sollcnmitas,  sibi  reddcre  dignarctur. 
Ingeminabat  prcccs,  vovebat  offlcia  pietatis  et  sancti  viri  cor- 
pus  se  visitaturum  cnm  filio,  gi  suscitaretur  a  mortuis,  re- 
promisit.     ISIirum  certe !     Continuo  puer,  qui  toto  fuorat  cor- 

I  porc*  conquassatus,  rcstitutus  vitae  et  intograc  sospitati  gaudens 
I  coram  omnibus  exsurrexit  plangcntes  objurgans  et  s.  Francisci 
:  suflragiis  vitac  sc  redditum  asseverans. 

S.  Quendam  alium  mortuum  in  Alomania  suscitavit.  de 
I  quo  dominus  Fapa  CJrogorius  tomporo  translationis  ipsius 
i  sancti    fratres    omncs ,    qui     ad     translationcm    et    capitulum 


409 

convenerant,  per  apostolicas  literas  certos  reddidit  et  gaudentes. 
Miraculi  hujus  seriem,  quia  ignoravi,  non  scripsi,  credens  Pa- 
pale  testimonium  omnis  assertionis  excellere  instrumentum. 

///.     De  his,  qiios  a  mortis  periculo  liberavit. 

1.  In  confinibus  Urbis  vir  quidam  nobilis,  Rodulphus 
nomine,  cum  Deo  devota  uxore  fratres  minores  suo  recepit 
hospitio  tam  hospitalitatis  gratia,  quam  b.  Francisci  reveren- 
tia  et  amore.  Nocte  vero  illa  in  summitate  turris  dormiens 
custos  castri,  cum  jam  jaceret  super  struem  hgnorum  ipsa 
muri  positorum  crepidine,  ipsorum  soluta  compage  in  tectum 
palatii  corruit  et  exinde  super  terram.  Excitata  ad  sonitum 
casus  tota  famiha  et  custodis  intellecta  ruina  dominus  castri 
et  domina  cum  fratribus  accurrerunt.  Is  vcro,  qui  ab  alto 
corruerat,  absorptus  fuerat  tam  profundo  sopore,  ut  nec  ad 
casum  evigilaret  iteratae  ruinae  nec  ad  strepitum  accurrentis 
familiae  cum  clamore.  Trahentium  tandem  et  impellentium 
manibus  excitatus  conqueri  cocpit,  quod  dulci  fuisset  quiete 
privatus  inter  beati  Francisci  brachia  suaviter  asserens  se  dor- 
misse.  Cum  vero  de  casu  proprio  doceretur  ab  ahis  et  in 
imo  se  videret,  qui  in  alto  jacuerat,  stupens  esse  factum, 
quod  fieri  ron  perceperat,  poenitentiam  se  facturum  ob  reve- 
rentiam  Dei  et  beati  Francisci  coram  omnibus  repromisit. 

2.  In  castro  Pophis,  quod  in  Campania  positum  est,  sa- 
cerdos  quidam,  Thomas  nomine,  accessit  ad  reparandum  Ec- 
clesiae  molendinum.  Deambulans  autem  incaute  circa  extrema 
eanalis,  quo  gurges  profundus  copioso  defluebat  influxu,  su- 
bito  casu  cavilloso  hgno  intrusus  est,  cujus  impulsu  volvitur 
molendinum.  Cum  igitur  consertus  jaceret  hi  hgno,  et  super 
os  ipsius,  quia  supinus  erat,  aquarum  impetus  inundaret,  corde 
tamen,  qni  hngua  non  poterat,  s.  Franciscum  flebihter  invo- 
cabat.  Per  magnum  vcro  spatium  sic  illo  jacente  ac  de  vita 
ipsius  jam  penitus  sociis  desperatis  in  contrariam  partem  mo- 
lam  cum  violentia  revolverunt ,  et  sic  ejectus  sacerdos  palpi- 
tans  vohitabatur  in  aquae  meatu.  Et  ecce,  quidam  frater 
minor  indutus  tunica  candida  et  fune  succinctus  cum  magna 
suavitate  arreptum  per  brachium  extra  flumen  eduxit  dicens: 
Egum  sum  Franciscus,  quem  invocasti.  IUe  vero  sic  hbera- 
tus  nimis  abstupuit  volensque  pedum  ipsius  osculari  vestigia, 
huc  atque  illuc  anxius  discurrebat  quaerens  a  sociis:  Ubi  est 


40» 

ille?  Quo  abiit  sanctus?  Qua  via  discessit?  Viri  autein 
illi  tremcfacti  proni  ceciderunt  in  terrarn  sublimis  Dei  gloriosa 
extolientes  magnalia  et  virtuosa  merita  humilis  servi  ejus. 

3.  Juvenes  quidam  de  Burgo  Celani  pro  metcndis  her- 
bis  exicrant  ad  campestria  quaedam,  in  quibus  vetus  late- 
bat  puteus,  herbis  in  summo  ore  virentibus  obumbratus,  qui 
quasi  per  passus  quatuor  aquarum  altitudinem  continebat. 
Segrcgatim  igitur  per  campum  discurrcntibus  pueris  unus  ex 
improviso  decurrit  in  puteum.  Absorbente  autcm  profunda 
fovca  corpus  spiritus  mentis  sursum  recurrebat  ad  beati  Fran- 
cisci  sufiragium  clamans  in  ipso  lapsu  fideliter  et  fidenter: 
Sancte  Franciscc,  adjuva  me.  Ccteri  huc  atque  illuc  se  ver- 
tentes,  dum  puer  alius  non  compareret,  clamore,  circuitu  et 
lacrymis  requirebant  cundem.  Comperto  tandem,  quod  ir 
puteum  cccidisset,  festinanter  cum  gemitibus  redienmt  ad 
Burgum  indlcantes  eventum,  exposcentes  auxiHum.  liedeun- 
tibus  autem  illis  cum  multa  lioininum  turba  demissus  uniu 
per  funem  in  puteum  puerum  respexit  in  aquarum  superficie 
residentem,  niliil  passum  pcnitus  laesionis.  Extractus  vero  de 
puteo  puer  dixit  omnibus,  qui  astabant:  Quando  subito  cecidi. 
b.  Francisci  patrocinium  invocavi,  qui  corrucnti  milii  statim 
praesentialitcr  aff^uit  et  manum  porrigens  leviter  aprehendit 
nec  unquam  deseruit,  donec  una  vobiscum  putco  me  eduxit. 

4.  In  ecclesia  beati  Francisci  apud  Assisium,  dum  prae- 
sente  Ilomana  (-uria  pracdicarct  dominus  cpiscopus  Hosticn- 
sis,  qui  postmodum  Summus  Pontifex  exstitit  Alexander,  qui- 
dam  lapis  ponderosus  et  magnus,  incaute  super  pulpitum  cx- 
celsum  et  lapideum  derelictus,  prae  nimietate  pressurae  impulsuF 
super  caput  cujusdam  cecidit  mulicris.  Existimantcs  igitur 
circumstantcs  pcrfecte  ipsam  jam  mortuam  ct  capud  ejus 
totahter  conquassatum  coopcruerunt  eam  pallio,  quo  erat 
amicta,  ut  sermone  finito  educeretur  extra  ecclesiam  kigubre 
funus.  Ipsa  vero  se  beato  Francisco,  ante  cujus  jacebat 
altare,  fideliter  commcndavit.  Et  ecce  praedicatione  liiiita 
nudier  coram  omnibus  adeo  surrexit  incolumis,  ut  miUius  in 
ca  laesionis  vestigium  apparerct.  Sed  et,  quod  est  ampliu^ 
admirandum,  cum  per  longa  tempora  us({ue  ad  horain  illani 
dolorem  capitis  quasi  continuum  habuissct,  plcne  fuit  ex  tuue 
ab  omni  morbi  molestia  liberata.  sicut  ipsa  postmodum  te=- 
tabatur. 

18 


410 

5.  Apiid  Cornetum  cum  in  loco  fratmra  ad  fusionem 
campanae  viri  quidam  convenissent  devoti,  puerulus  quidam 
octennis,  Bartliolomaeus  nomine ,  xenium  quoddam  fratribus 
laborantibus  apportavit.  Et  ecce,  subito  ventus  vehemens 
concussa  domo  ostium  portae  grave  quidem  et  magnum  super 
ipsum  puerulum  ita  valido  projecit  impulsu,  ut,  quem  tam 
ii>gens  pondus  oppresserat,  lethali  crederetur  coUisione  quas- 
satus.  Sic  enim  totahter  jacebat  tumulatus  sub  pondere,  ut 
nihil  exterius  appareret.  Accurerunt  omnes,  qui  aderant,  beati 
Francisci  ^irtuosam  dexteram  invocantes.  Sed  et  pater  ipsius, 
qui  rigescentibus  membris  se  movere  non  poterat  prae  dolore, 
votis  et  voce  sancto  Francisco  filium  offerebat.  Lavatum  est 
denique  funestum  pondus  desuper  puerum.  Et  ecce,  quem 
credebant  mortuum,  quasi  suscitatus  a  somno  laetus  apparuit 
nuUum  in  se  prorsns  praeferens  laesionem.  Igitm'  cum  qua- 
tuordecim  esset  amiorum,  factus  cst  frater  mmor,  vir  postea 
litteratus  et  famosus  in  ordine  praedicator. 

6.  Homines  de  Lentino  lapidem  praegrandem  abscide- 
runt  de  monte,  qui  superponendus  erat  altari  cujusdam  ec- 
clesiae  b.  Francisci  in  proximo  consecrandae.  Cum  autem 
fere  quadraginta  homines  lapidem  illum  superponere  vehiculo 
niterentur  repetitis  saepius  viribus,  super  quendam  hominem 
lapis  ilie  cecidit  et  in  modum  sepulcri  obtexit.  Sed  cum 
mente  confusi,  quid  facerent,  ignorarent,  major  pars  hominum 
desperata  discessit.  Porro  viri  decem,  qui  remanserant,  lugu- 
bri  voce  sanctum  invocantes  Franciscum,  ne  in  suo  servitio 
sic  horrende  mori  hominem  pateretur,  resumpto  tandem  corde 
tanta  facilitate  lapidem  amoverunt,  ut  nullus  dubitaret  virtu- 
tem  adfuisse  Francisci.  Surrexit  homo  incolumis  in  omnibus 
membris,  insuper  et  hmien  recuperavit  hmpidum  oculorum, 
quod  habuerat  obscuratum,  ut  omnibus  daretur  intelhgi,  quam 
in  rebus  desperatis  b.  Francisci  merita  vahdae  sint  virtutis. 

7.  Simile  quiddam  accidit  apud  sanctum  Severinum  in 
Marchia  de  Ancona.  Dum  enim  lapis  praegrandis  de  Con- 
stantinopoh  adportatus  ad  basihcam  beati  Francisci  multorum 
viribus  tralieretur,  rapido  lapsu  est  super  quendam  trahentium 
devolutus.  Cumque  ille  non  solum  crederetur  defunctus,  sed 
etiam  totahter  comminutus,  assistente  sibi  beato  Francisco  et 
lapidem  sublevante  absque  omiii  laesione  sanus  et  incohunis 
lapidis  projecto  pondere  prosihvit. 


a 


411 

8.  Bartholomaous  Caietaiius  civis,  cum  ad  constructio- 
ncm  cujusdam  ccclcsiae  b.  Francisci  non  modicum  desudaret. 
ruente  trabc  quadam  infiriniter  posita  ejusque  oppriraente  cer- 
vicem  fuit  graviter  conquassatus.  Ipse  vero  mortem  sibi  sen- 
tiens  imniinentem,  uti  erat  vir  fidelis  et  pius,  a  quodam  fratre 
^  iaticum  postulavit.  Quod  frater  ille  tam  celeriter  afferrc  non 
valens,  quia  mori  subito  credebatur,  b.  Augustini  verbum  pro- 
tulit  dicens  ei:  Crcde  ct  manducasti.  Sequenti  vero  noctc 
beatus  Franciscus  cum  undecim  fratribus  illi  apparuit  et  inter 
ubera  portans  agniculum  ad  lcctum  ejus  accessit  vocavitque 
illuni  ex  nomine  dicens :  Bartholomaee,  noH  timere,  quia  non 
praevalebit  adversus  te  inimicus,  qui  te  in  meo  servitio  voluit 
impedire.  Hic  est  agnus,  quem  tibi  dari  petebas,  quem  et 
proj)ter  bonum  desidcriuni  susccpisti,  cujus  etiam  virtute  con- 
sequeris  utriusque  liominis  sospitatem.  Et  sic  per  vulnera 
manum  ducens  ad  opus,  quod  cocperat,  eum  redire  praecepit. 
Qni  valdc  mane  consurgens  et  iis,  qui  eum  scminecem  reh- 
qucrant ,  incolumis  et  laetus  apparcns  admirationem  intulit  et 
stui)orem,  sed  ct  ipsorum  mcntes  ad  b.  patris  reverentiam  et 
amorcm  tam  cxemplo  sui,  quam  sancti  miraculo  excitavit. 

9.  Quidam  de  Castro  Ceperani,  nomine  Nicolaus,  in  manus 
inimicorum  crudehum  incidit  dic  quadam,  qui  crudelitate  ferali 
vulneribus  cuni  super  vuhiera  concidentes  usque  adeo  super 
miserum  saevierunt,  donec  vel  extinctum  crederent  vel  proti- 
nus  extinguendum.  Clamaverat  autem  Nicolaus  praedictus, 
cum  primos  ictus  exciperet,  alta  voce :  Sancte  Francisce, 
succurrc  mihi,  sancte  Francisce,  adjuva  me.  Ilanc  voccm  a 
remotis  audicrunt  quam  phirimi,  licet  auxihum  ferro  non  pos- 
sent.  Doportatus  tandom  donium  totus  suo  sanguine  volutatus 
fiducialiter  asserobat  se  mortem  cx  illis  vulneribus  non  visu- 
rum  ncc  etiani  sc  tunc  sohtire  doloros,  quoniam  sanctus  Fran- 
ciscus  sibi  succurrcrat  ot ,  ut  poonitentiam  agerct ,  a  Domiuo 
ini])otravit ,  qnod  ot  soquons  conlirmavit  ovontus.  Nam  lotus 
a  sanguino  continuo  contra  humanam  spem  oxtitit  hboratus. 

10.  Filius  cujusdam  nobilis  hi  Castro  sancti  Geminiani 
valido  languore  dotontus  omniquo  ultorius  desperatus  salute 
ad  oxtronmm  usquo  ])erduotus  ost.  Uivus  etenim  sanguinis 
ab  oculis  ejus  omannbat,  siout  ox  vona  braohii  assolot  obnl^ 
jliro ,  ootoris(]ue  pro])in(iu;io  mortis  vcris  indiciis  in  roIi(|UO 
corj^ore    ai^parentibus  judioabatur   pro    mortuo.    sed   et    prae 


41S 

debilitate  spiritus  et  virtutis  sensiis  et  mentis  usu  privatus  visus 
est  penitus  emigrasse.  Congregatis  autem  ex  more  ad  plan- 
ctum  parentibus  et  amicis  ac  de  sola  agentibus  sepultura 
pater  ipsius  fiduciam  liabens  in  Domino  concito  gressu  ad 
ecclesiam  cucurrit  b.  Francisci.  quae  in  eodem  erat  castro 
constructa,  et  cingulo  suspenso  ad  guttur  cum  omni  humilitate 
se  prostravit  in  terram  sicque  vota  vovens  et  multiplicans 
preces  suspiriis  et  gemitibus  meruit  apud  Christum  sanctum 
Franciscum  habere  patronum.  Reversus  itaque  statim  pater 
ad  filium  et  sanitati  restitutum  inveniens  luctum  in  gaudiiun 
commutavit. 

11.  Simile  quiddam  meritis  sancti  operatus  estDominus 
circa  puellam  quandam  in  Cathalonia  de  villa  nomine  Tha- 
marit  et  circa  aham  de  Ancona,  quae  cum  essent  prae 
nimietate  aegritudinis  in  ultimo  spiritu  constitutae,  beatus 
Franciscus  fidehter  a  parentibus  invocatus  perfectae  continuo 
restituit  sanitati. 

12.  Clericus  quidam  de  vico  Albo,  nomine  Matthaeus, 
veneno  mortifero  bibito  in  tantum  fuit  gravatus,  quod  loqui 
aliquomodo  non  valens  sohmi  finalem  exituni  exspectabat.  Sa- 
cerdos  quidam,  ut  sibi  confiteretur,  admonuit  et  verbum  unum 
ab  eo  extorquere  non  vahiit.  Ipse  vero  in  corde  suo  Immi- 
liter  Christum  orabat ,  ut  per  beati  Francisci  merita  a  mortis 
eum  faucibus  eripere  dignaretur ,  moxque  ut  confortatus  a 
Domino  beati  Francisci  nomen  fideh  devotione  depromsit, 
testibus,  qui  aderant,  veneno  evomito  hberatori  suo  gratias 
egit. 

IV.     De  liberatis  a  naufragio. 

1.  In  magno  maris  periculo  positi  quidam  nautae,  cum 
miUiaria  decem  a  portu  BaruHtano  distarent,  ingravescente 
nimium  tempestate  jam  de  vita  dubii  anchoras  submiserunt. 
Verum  spiritu  procellarum  mari  ferventius  tumescente,  fractis 
funibus  et  rehctis  anchoris,  inserto  et  inaequaU  cursu  per 
aequora  vagabantur.  Tandem  nutu  divino  mari  placato  ad 
resumendas  anchoras  ,- quarum  funes  superius  cnatabant,  toto 
se  conamine  paraverunt,  curaque  id  perficere  propriis  viribus 
non  valerent,  phirimorum  sanctorum  invocato  subsidio  muUis- 
que  jam  sudoribus  liquescentes  nec  unam  per  totam  diera 
resumere  potuerunt.     Aderat  autem  nauta  quidam,    Perfectus 


418 

norhine,  sed  moribus  imperfectus,  qui  cum  irrisione  quadarn 
dixit  ad  socios:  Ecce,  sanctorum  omnium  invocastis  aiixilium, 
et,  ut  videtis,  nullus  est,  qui  succurrat.  Invoccmus  istum 
Franciscum,  qui  novellus  est  sanctus,  si  quo  modo  in  mare 
se  mergat  et  anchoras  perditas  reddat.  Consenserunt  ceteri 
non  irrisorie ,  sed  veraciter  suasioni  Perfecti  et  ipsius  objur- 
gantes  irrisorium  verbum  firmaverunt  cum  sancto  spontancum 
votum  statimque  in  momento  sine  aliquo  adminiculo  natave- 
runt  ancliorae  suj^er  aquas  ,  quasi  ferri  natura  versa  foret  m 
ligneam  levitatcm. 

2.  Peregrinus  quidam  invalidus  corpore  propter  fcbris 
peracutae  symptomata,  quam  fuerat  ante  perpessus,  navi  qua- 
dam  subvectus  dc  ultramarinis  partibus  veniebat.  Ferebatur 
autem  et  ipse  ad  bcatum  Franciscum  praecipuo  devotionis 
aftectu  et  eum  sibi  apud  caelestem  regem  elcgerat  advocatum. 
Cum  igitur  necdum  pcrfecte  liber  a  morbo  sitis  angustiaretur 
ardoribus  ,  dcficiente  jam  aqua  coepit  alta  voce  clamare:  Ite 
lidenter,  haurite  pocukmi  mihi,  quia  b.  Francisus  vasculum 
meum  aqua  rcplcvit.  Mirum  certe.  Invenerunt  vas  aqua 
repletum,  quod  fuerat  ante  vacuum  derehctum.  Alio  vero 
die,  cum  tempestate  suborta  opcrirctur  navis  fluctibus  et  pro- 
ccUis  quatcretur  pervalidis,  ita  ut  jam  naufragium  timerent, 
coepit  idcm  infirmus  subito  clamore  vociferari  per  navem : 
Surgite  omncs,  inquit,  et  b.  Francisco  venienti  occurrite,  ecce, 
ad  salvandnm  nos  adest.  Sicque  cum  voce  magna  et  lacry- 
mis  in  faciem  procidens  adoravit.  Statim  ad  sancti  visionem 
onmem  sospitatcm  resumpsit  infirmus,  et  maris  fuit  tranquil- 
litas  subsecuta. 

8.  Fratcr  Jacobus  Kcatinus,  cum  in  navicula  parva 
fluvium  quendam  cum  aliis  fratribus  pertransiret,  sociis  primo 
supcr  ripam  positis  postremo  se  ad  exitum  praeparabat.  Sed 
modico  illo  figno  pcr  infortunium  rcvoluto,  rcctore  natante 
frater  mcrsus  cst  in  profundum.  Invocabant  fratrcs  extrapositi 
aflcctuosis  precibus  bcatum  Franciscum  et,  ut  fifio  succurreret. 
lacrymosis  gcmitibus  suppficabant.  Submersus  autem  frater 
de  ventro  gurgitis  nimis  innnonsi,  cum  orc  non  possct,  corde 
clamabat,  ut  potcrat,  implorans  pii  patrte  subsidinm.  Et  ecce. 
auxiliante  sibi  beati  patris  praesentia  per  profundum  sicut  per 
aridam  ambulabat  ct  demcrsam  naviculam  capiens  cum  ea 
pcrvenit  ad  litus.  Mirabilc  dictu.  Vcstimcnta  ejus  madidata 
noji  sunt,  nec  aquae  gutta  proximavit  ad  tunicam. 


414 

4.  Frater,  Bonaventiira  nomine,  cum  duobus  viris  per 
lacum  quendam  navigans  confracta  ex  parte  navicula  propter 
aquae  influentis  impetum  demersus  est  cum  navi  et  sociis  in 
profundum.  Cum  autem  de  lacu  miseriae  misericordem  pa- 
trem  Franciscum  invocarent  cum  multa  fiducia,  supcrnatavit 
subito  aqua  plena  navicula  et  cum  eis  sancto  praebente  du- 
catum  salubriter  pervenit  ad  portum.  Sic  et  quidam  frater 
de  Esculo  submersus  in  flumine  s.  Francisci  meritis  extitit 
liberatus.  Sed  et  in  lacu  Reatino,  cum  quidam  viri  et  mu- 
lieres  in  consimfli  essent  periculo  constituti,  ad  invocationem 
nominis  s.  Francisci  de  aquarum  multarum  periculoso  naufra- 
gio  salubriter  evaserunt. 

5.  Quidam  nautae  Anconitani  periculosa  tempestate 
jactati  submersionis  periculum  jam  videbant.  Cumque  sic 
desperati  de  vita  s.  Franciscum  suppliciter  invocarent,  lumen 
in  mari  magnum  apparuit  et  cum  ipso  lumine  tranquillitas 
concessa  divinitus,  ac  si  beatus  vir  sua  miranda  virtute  et 
ventis  imperare  posset  et  mari.  Quantis  autem  miraculorum 
prodigiis  beatus  hic  pater  in  mari  claruerit  et  clarescat,  quo- 
ties  ibidem  opem  tulerit  desperatis,  nullatenus  credo  possibile 
per  singula  enarrare.  Nec  mirum,  si  jam  regnanti  in  caelis 
collatum  est  imperium  super  aquas,  cui  et  in  hac  mortahtate 
degenti  omnis  corporea  creatura  ad  suam  refigurata  originem 
mirabihter  serviebat. 

V.     De  liberatis  a  vinculis  et  carceribus. 

1.  In  Romania  Graecum  quendam  cujusdam  domini 
servientem  contigit  de  furto  fallaciter  accusari,  quem  dominus 
teiTae  in  arto  carcere  mandavit  inchidi  et  graviter  vinculari. 
Domina  vero  domus  miserta  servi,  quem  indubitantcr  crede- 
bat  a  culpa  sibi  imposita  innocentem,  pro  liberatione  ipsius 
apud  virum  precibus  insistebat  devotis.  Verum  non  acquies- 
cente  viri  sui  duritia  obstinata  recurrit  domina  supplex  ad  s. 
Franciscum  et  cjus  pietati  voto  commendavit  insontem.  Pro- 
tinus  adfuit  miserorum  adjutor  et  virum  in  carcere  positum 
misericorditer  visitavit^  solvit  vincula,  carcerem  fregit,  innocen- 
tem  manibus  apprehensum  foras  eduxit  et  ait:  Ego  sum  ille, 
cui  domina  tua  te  devote  commisit.  Cumque  ille  timore 
magno  corriperetur  et  pro  descensu  altissimae  rupis  vora- 
ginem   circuiret,  subito  liberatoris   sui  virtute   inveniens  se  in 


i\ 


plano  recliit  ad  dominam  suam  relataque  per  ordinem  mira- 
culi  vcritate  dcvotam  dominam  ad  Christi  amorem  et  revc- 
rcntiam  scrvi  ejus  Francisci  fcrventius  inflammavit. 

2.  In  Massa  s.  Petri  cuidam  militi  debebat  pecuniac 
quantitatem  paupcrculus  quidam.  Qumque  prac  inopia  facul- 
tas  non  suppetcrct  pcrsolvendi,  captus  debitor  a  milite  repe- 
tentc  misercri  sibi  orabat  supplicitcr ,  dilationcm  quaerens 
amore  beati  Francisci.  Sprevit  superbus  miles  preces  oblatas 
et  sancti  amorcm  vclut  inane  quid  inaniter  vilipendit.  Nam 
ccrvicose  respondcns:  Tali  te,  ait,  loco  recludam  et  tali 
retrudam  carccre,  quod  nec  Franciscus  nec  aliquis  tc  potcrit 
adjuvarc.  Tentavit,  quod  dixit,  carccrem  adinvenit  obscurum, 
in  quo  hominem  vinculatum  conjccit.  Paulo  post  adfuit  b. 
Franciscus  ct  fracto  carccre  ruptisque  compcdibus  illaesum 
homincm  rcduxit  ad  propria.  Sic  fortidudo  Francisci  miUtem 
est  praedata  superbum,  captivum,  qui  se  sibi  subjecerat,  libe- 
ravit  a  malo  militisque  protcrviam  admirando  miraculo  in 
mansuctudincm  commutavit. 

3.  Albertus  de  Aretio,  cum  in  vincuhs  atrocissimis 
teneretur  pro  debitis  injuste  ab  eo  petitis,  suam  innocentiam 
sancto  Francisco  humihter  commcndavit.  Ordinem  quidem 
fratrum  minorum  plurimum  dihgebat  et  s.  Franciscum  inter 
sanctos  speciaH  venerabatur  afFcctu.  Dixit  autem  crcditor 
suus  voce  blasphoma,  quod  ncc  Franciscus  nec  Dcus  posset 
eum  de  suis  manibus  hbcrarc.  Fagtum  est  itaque  in  vigiha 
s.  Francisci,  cum  vinctus  ille  nihil  comcdisset,  sed  ob  sancti 
amorem  victum  suum  cuidam  tribuissct  egeno,  nocte  vcniente 
apparuit  ei  vigilanti  s.  Franciscus,  ad  cujus  ingressum  vincula 
dc  pcdibus  et  catenac  dc  manibus  ceciderunt,  spontc  aperta 
sunt  ostia,  prosiherunt  tabulac  dc  salario,  et  hber  abseessit 
homo  ad  propria  rediens,  implevit  ex  tunc  votum,  jcjunans 
vigiliam  b.  Francisci  ct  caereo ,  quem  annuatim  consuevit 
ofterrc,  in  accrcsccntis  dcvotionis  indicium  annuatim  unam  un- 
ciam  superacklcns. 

4.  Residentc  in  Sede  b.  Pctri  domino  Gregorio  Nono 
quidam,  Pctrus  nomine,  de  civitate  Ahsia,  de  hacresi  accu- 
satus  Komac  cn])tus  cst  ct  de  mandato  cjusdem  Pontiticis  ad 
custodiendum  traiUtus  cj^iscopo  Tiburtino,  qucm  sub  poena 
cpiscopatus  accipicns  compedibus  aUigaAit  obscuroquc  ipsum 
carcere,    ne  posset  etViigcrc,  includi  fecit,  pani  ci  praebens  in 


416 

pondere  et  poculum  in  mensura.  Coepit  autem  homo  ille  bea- 
tumFranclscum  ad  sui  miserendum  multis  precibus  et  fletibus 
invocare,  eo  quod  audierat  sollemnitatis  ejufe  jam  adesse  vigi- 
liara.  Et  quoniam  tidei  puritate  omnem  abdicaverat  haere- 
ticae  pravitatis  errorem  totaque  cordis  devotione  adhaeserat 
fidehssimo  Christi  servo  Francisco,  interccdentibus  ipsius  me- 
ritis  a  Domino  meruit  exaudiri.  Instante  enim  jam  nocte  suae 
festivitatis  circa  crepusculum  beatus  Franciscus  in  carcerem 
miseratus  descendit  et  illum  suo  nomine  vocans,  ut  cito  sur- 
geret,  imperavit.  Qui  timore  perterritus,  quisnam  esset  inter- 
rogans,  beatum  Franciscum  adesse  audivit.  Cumque  virtute 
praesentiae  viri  sancti  vincula  pedum  suomm  confracta  con- 
spiceret  cecidisse  et  tabulas  carceris  clavis  ultro  prosihentibus 
aperiri  et  apertum  iter  sibi  ad  exeundum  praeberi,  solutus 
tamen  et  obstupefactus  fugere  nesciebat ,  sed  ad  januam  cla- 
mans  custodes  omnes  perterruit.  Qui  cum  eum  hberatum 
a  vincuhs  episcopo  nunciassent,  post  intellectum  ordinem  rei 
ad  carcerem  pontifex  devotus  accessit  et  manifeste  Dei  virtu- 
tem  cognoscens  Dominum  adoravit  ibidem.  Vincuk  quoquc 
coram  domino  Papa  et  cardinahbus  delata  fuerunt,  qui  viden- 
tes,  quod  factum  fuerat,  admirati  plurimum  benedixerunt 
Deum. 

5.  Guidolotus  de  sancto  Geminiano  falso  accusatus  fuit, 
quod  veneno  interemerat  quendam  virum  et  quod  eodem  ge- 
nere  mortis  fihum  ejusdem  viri  et  universam  ejus  famiham 
proposuerat  enecare.  Captus  proinde  a  potestate  terrae  gra- 
vissimis  vincuhs  aggravatus  in  turri  quadam  rechisus  est. 
[pse  vero  fidueiam  habens  in  Domino  pro  sua  innocentia, 
quam  sciebat,  causam  commisit  b.  Francisci  patrocinio  defen- 
dendam.  Excogitante  igitur  potestate,  quahter  criminis  objecti 
confessionem  ehceret  per  tormenta  quahbusque  poenis  confes- 
sum  faceret  interire,  nocte  iha,  cum  mane  ad  cruciatus  debe- 
ret  adduci,  s.  Francisci  praesentia  extitit  visitatus  et  immenso 
luminis  fulgore  usque  mane  drcumdatus  repletusque  gaudio 
et  fiducia  muUa  securitatem  evasionis  accepit.  Advenerunt 
mane  tortores  et  eductum  de  carcere  eculeo  suspenderunt, 
aggravantes  super  eum  muha  pondera  ferri.  Depositus  est 
pluries  et  iterum  elevatus,  ut  poena  poenae  succedente  citius 
ad  confessionem  criminis  arceretur,  sed  spiritu  innocentiae  lae- 
tabatur   in   vultUj   nuUam    moestitiam   praetendens  in   poenis* 


413 

Deiiide  accensus  est  igiiis  sub  ipso  non  modicus,  noc  propterea 
capillus  est  laesus,  cum  tamen  capite  dependeret  ad  terram. 
Tandem  bullicnte  olco  supcrfusus  virtute  patroni,  cui  se  com- 
miserat  defensandum,  haec  omnia  supcravit  et  sic  dimissu« 
liber  salviLs  absccssit. 

VJ.     De  liberafis  a  periculo  parfus. 

1.  Quacdam  comitissa  in  Sclavonia  sicut  nobilitatc  illus- 
tris,  sic  et  aemula  probitatis  erga  s.  Franciscum  devotione 
flagrabat,  erga  fratres  vero  sedula  pietate.  Tcmpore  vcro 
partus  duros  pcrpessa  dolores  tanta  fuit  angustia  molestata, 
ut  prolis  futurus  ortus  praesens  videretur  matris  occasus. 
Non  videbatur  infantem  eniti  posse  ad  vitam,  nisi  exspiraret 
e  vita,  nec  tali  nisu  parerc,  sed  perire.  Subvenit  cordi  ejus 
s.  Francisci  fama,  virtus  ct  gloria,  cxcitatur  fidcs,  inflammatur 
devotio.  Convertit  se  ad  auxilium  efficax,  ad  fidum  amicum, 
ad  dcvotorum  solatium,  refugium  afflictorum.  S.  Francisce, 
inquit,  pictati  tua  supplicant  omnia  ossa  mca,  et  mente  vo- 
vco,  quod  explicare  non  possum.  Mira  celeritas  pictatis.  Fi- 
nis  dicendi  finis  fuit  dolendi ,  parturiendi  meta ,  pariendi 
principium;  statim  enim  omni  ccssante  pressura  partima 
edidit  cum  salute.  Non  fuit  immcmor  voti,  non  propo- 
siti  refuga,  ecclcsiam  quandam  pulchram  construi  fecit  ct  coih 
structam  ad  sancti  honorem  fratribus  assignavit. 

2.  In  partibus  Romanis  muher  quaedam,  Bcatrix  nomine, 
vicina  partui ,  cum  pcr  dies  quatuor  foctum  in  ventre  porta- 
ret  extinctum,  multis  infelix  agitabatur  angustiis  et  exitialibus 
doloribus  urgebatur.  Mortuus  foetus  matrem  cogebat  ad  raor- 
tcm,  et  nondum  in  lucem  productum  abortivum  publicum 
matris  periculum  pariebat.  Tcntabat  mcdicorum  auxilium, 
sed  omne  humanum  remcdium  laborabat  in  vanum.  Sic  de 
primis  maledictionibus  Evac  copiosiue  aliquid  declinarat  in 
miseram,  \\t  sepulchrum  fLicta  conccptus  sepuK:]u'um  pro  certo 
proxinnun  exspectarct.  Fratribus  tandem  minoribus  per  inter- 
nuncios  tota  se  devotione  committens  suppliciter  aliquid  de  s. 
Francisci  reliquiis  fide  plena  poposcit.  Contigit  nutu  divin(» 
aliquautulum  inveniri  de  chordn,  qua  fucrat  sanctus  quandoque 
praecinctus.  Mox  ut  super  dolentem  posita  cliorda  fuit,  omnis 
facillime  solutus  cst  dolor,  mortis  causa  mortuus  foetus  cmis- 
sus,  pristipa  sanitas  restituta. 

?).     Cujusdam  de  Narnio  nobilis  viri  uxor,    JuUana   no~ 

18^^ 


4ie 

mine,  pro  filiorum  morte  annos  trahebat  lugubres  et  continue 
infelices  deplorabat  eventus  pro  eo ,  quod  omnes ,  quos  cum 
pressura  portaverat  filios,  modico  interjecto  tempore  cum 
vehementiori  dolore  sepulturae  tradiderat.  Cum  igitur  quatuor 
mensium  conceptum  haberet  in  utero  magisque  propter  even- 
tus  praeteritos  de  conceptae  prohs  solicitaretur  obitu,  quam 
de  ortu,  bcatum  patrem  Franciscum  pro  vita  nondum  nati 
foetus  fideHter  precabatur.  Ecce  autem  nocte  quadam  dor- 
mienti  sibi  mulier  quaedam  apparebat  in  somnis  formosum 
pueruhmi  gestans  in  manibus  iiiumque  laetissimae  offe- 
rebat  eidem.  Cum  vero  illa  recipere  recusaret,  quem  sta- 
tim  formidabat  amittere,  muher  iUa  subjunxit:  Secure  sus- 
cipias,  quia,  qucm  tuo  moerori  compatiens  sacer  mittit  Fran- 
ciscus,  vita  vivet  et  sospitate  gaudcbit.  Statim  evigilans  muher 
intellexit  per  ostensam  sibi  caehtus  visionem  b.  Francisci  sibi 
adesse  sufTragium.  Ex  tunc  abundantiori  completa  laetitia  pro 
suscipenda  prole  juxta  promissum  multiphcavit  preces  et  vota 
promisit.  Impletum  et  denique  tempus  pariendi,  et  peperit 
femina  mascukmi,  qui  juvenihs  robore  florens  aetatis,  tanquam 
per  b.  Francisci  merita  fomentum  susciperet  vitae,  incitamen- 
tum  parentibus  pracbuit  ad  Christum  et  sanctum  ejus  devo- 
tioris  afFectus.  Simile  quiddam  huic  in  Tiburis  civitate  san- 
ctus  pater  effecit.  Cum  enim  muher  quaedam  fihas  plurimas 
peperisset,  desiderio  prolis  fatigata  virihs  apud  s.  Franciscum 
preces  ingeminavit  et  vota.  Concepit  igitur  ejus  meritis  mu- 
her  iha  et  geminos  ei  parere  dedit,  qui  pro  uno  fuerat  exoratus. 

4.  Apud  Viterbium  partui  propinqua  muher  morti  pro- 
pinquior  censebatur,  viscerahbus  tormentata  doloribus  et  tota 
calamitosa  infortuniis  muh'erum.  Cumque  naturae  succumbente 
virtute  omnis  deficeret  artis  industria,  invocato  beati  Fran- 
cisci  nomine  liberata  confestim  muher  partum  salubriter  ter- 
mhiairt.  Sed  assecuta,  quod  voluit,  et  oblita  beneficii,  quod 
accepit,  honorem  sancto  non  deferens  die  natahs  ipsius  ad 
opera  serviha  manus  extendit;  et  ecce,  subito  dexterum  bra- 
chium  ad  laborem  extensum  inflexibile  remansit  et  aridum. 
Quod  cum  studeret  ad  se  revocare  cum  aUero,  ultione  con- 
simih  et  iUud  exaruit.  Timore  igitur  divino  correpta  mulicr 
redintegravit  votum  usumque  memborum,  quem  propter  in- 
gratitudinem  amiserat  et  contemtum,  per  misericordis  et  hu- 
mihs  sancti  merita,  cui  se  iterato  devovit,  recuperare  promeruit. 


4191 

5.  Mulicr  quaedam  de  partibus  Aretinis,  cuni  per  septein 
dies  partus  discriinina  sustineret  et  jam  in  nigredinem  versa  des- 
perata  esset  ab  oninibus,  votiuTi  fccit  b.  Francisco  &  ejus 
coepit  moricns  auxilium  invocare.  Emisso  autcm  voto  ccle- 
riter  obdormivit  viditquc  in  sonmis  b.  Franciscum  sc  dulci- 
ter  alloquentem  ac  requirentem,  utrum  laciem  ipsius  agnos- 
ccrct  ct  an  antiplionani  illam  Virginis  gloriosae:  Salvc  regina 
miscricordiae  sciret  ad  lionorcm  ejusdcm  Virginis  recitarc. 
Qua  respondentc  sc  habere  notitiam  de  utrisque:  Iiicipe,  ait 
sanctus ,  antiphonam  sacram,  ct  antequam  compleas,  paries 
cuni  salute.  Ad  lianc  voccm  evigilavit  mulicr  ct  cum  timore 
cocpit  dicerc:  ^Salve  regina  misericordiae.  Cumquc  illos  mi- 
sericordes  oculos  prccarctur  fructumque  commemoraret  uteri 
virginalis,  continuo  cunctis  liberata  pressuris  infantem  speci- 
osum  peperit,  gratias  agcns  reginac  miscricordiac .  quac  pcr 
b.  Francisci  merita  ipsius  fuerat  dignata  misereri, 

VJJ.     De  caccls  iUummatis. 

1.  In  convcntu  fratrum  minorum  Ncapoli  cum  qui(L'im 
fratcr,  Robertus  nomine,  caccus  annis  plurimis  cxtitissct,  crevit 
in  ocub*s  djus  caro  superflua  motum  ct  usum  impcdiens  pal- 
pcbrarum.  Cuni  igitur  fratres  forenses  ad  diversas  mundi  par- 
tes  tendentes  ibidcm  plurimi  convenissent  beatus  pater  Francis- 
cus,  spccuhim  obcdicntiac  sanctae,  ut  eos  miraculi  novitate 
hortaretur  ad  itcr,  pracdictum  fratrein  ipsis  praesentibus  tali 
niodo  curavit.  Jaccbat  nocte  quadam  frater  Robertus  prae- 
dictus  aegcr  ad  mortcm,  jamquc  sibi  fucrat  aniina  commen- 
data,  ct  cccc,  astitit  ei  bcatus  patcr  cum  tribus  fratribus  omni 
sanctitatc  perfcctis,  videlicet  s.  Antonio,  fratre  Augustino  ct 
fratre  Jacobo  dc  Assisio,  qui  sicut  eum  perfecte  fuerant  secuti, 
dum  vivercnt,  ita  ct  ipsum  alacritor  comitabantur  post  mor- 
tem.  Accipicns  cultclium  sanctus  FranciscLis  carncm  supcrflu- 
am  rcsccavit,  lumcn  rcstituit  pristinum  et  a  mortis  eum  fauce 
rcduxit  dixitquc  illi:  Fili  Robertc,  gratia,  quam  tecum  feci, 
signum  est  fratribus  ad  reniotas  nationes  euntibus,  quod  cgo 
jiraeccdam  cos  ct  ipsorum  dirigam  grcssus.  Vadant,  inquit, 
gaudcntcr  ct  injunctam  obcdicntiam  alacri  animo  exsequantur. 

2.  Apud  Tliebas  in  Romania  mulicr  cacca  vigiliam  s. 
Francisci  in  j^anc  tantum  ct  aqua  jcjunans  ad  ecclcsiam  fra- 
truin  nnnoruni  summo  mane    fcstivatis    a    viro    suo    pcrducta 


430 

est,  qiiae,  dum  Missa  celebraretur,  in  elevatione  corporis  Christi 
oculos  aperuit,  clare  vidit,  devotissimc  adoravit.  In  ipsa  vero 
adoratione  voce  magna  proclamans:  Gratias.  inquit,  Deo  et 
sancto  ejus,  quia  video  corpus  Cliristi.  Omnibus,  qui  aderant, 
in  voce  exsultationis  conversis,  post  sacrorum  cxpletionem 
reversa  est  mulier  in  domum  suam  cum  gaudio  spiritus  et 
lumine  oculorum.  Exsultabat  quidem  mulier  non  solum, 
quia  lucis  corporeae  recuperarat  aspcctum ,  verum  etiam , 
quia  sacramentum  illud  miriticum,  quod  est  lumen  animarum 
verum  et  vivum,  respectu  primario  per  b.  Francisci  raerita 
fidei  suffragante  ^irtute  meruerat  intueri. 

3.  In  Campania  puer  quidam  quatuordecim  annorum  <ie 
Castro  Pophis  subita  vexatus  angustia  sinistrum  oculum  ami- 
sit  ex  toto.  Passionis  acerbitas  sic  de  loco  suo  propulit  ocu- 
lum,  quod  per  octo  dies  extra  nervo  relaxato  longitudine  digiti 
unius  ad  maxillas  dependens  pene  aridus  est  effectus.  Sed 
cum  sola  superesset  abscissio  et  a  medentibus  foret  penitus 
desperatus,  pater  ejus  ad  auxihum  b.  Francisci  tota  se  mente 
convcrtit.  Non  defuit  ille  indefessus  miserorum  adiutor  pre- 
cibus  suppHcantis.  Nam  oculum  aridum  mirabiU  virtute  in 
locum  suum  pristinumque  vigorem  restituit  et  lucis  optatae 
radiis  illustravit. 

4.  In  eadem  provincia  apud  Castrum  magni  pondcris 
lignum  ex  alto  prorupit  et  cujusdam  sacerdotis  caput  gravis- 
sune  quassans  sinistrum  ocukim  excaecavit.  Qui  humi  dejec- 
tus  coepit  alta  voce  sanctum  Franciscum  luctuose  clamare 
dicens:  Succurre,  pater  sanctissime,  ut  ad  festum  tuum  ire 
valeam ,  sicut  fratribus  tuis  ire  promisi ;  erat  enim  vigilia 
sancti.  Qui  statim  exsurgens  peroptime  liberatus  in  vocem 
prorupit  laudis  et  gaudii  et  circumstantcs  omnes,  qui  ejus 
miseriae  condolebant,  in  stuporem  convertit  et  jubilum.  Ivit 
ad  festum,  narrans  omnibus,  quam  in  se  expertus  fuerat  cle- 
mentiam  et  virtutem. 

5.  Vir  quidam  de  monte  Gargano,  dnm  in  vinea  sua 
laborans  lignum  quoddam  ferro  succideret,  proprium  percussit 
oculum  et  sic  divisit  per  medium,  ut  quasi  media  pars  ipsius 
exterius  dependeret.  Cumque  in  tam  desperato  periculo  des- 
peraret  sibi  posse  per  hominem  subveniri,  jejunaturum  se  in 
festo  s.  Francisci,  si  ei  succurreret,  repromisit.  Statim  in  loco  de- 
bito  viri  oculum  sanctusDei  restituit  sicque  divisum  rejunxit  et  lu- 
miue  pristino  decora\it,  ut  nullius  laesionis  vestigia  remanerent. 


421 

6.  Filius  cujusdara  nobilis  viri  a  nativitate  caecus  mc- 
ritis  b.  Francisci  lumen  accepit  optaturn,  qui  nomen  ab  cvcntu 
8ortitu8  Illuminatus  vocatus  est.  Assumpsit  postea,  cum  in 
aetate  esset,  ordinem  beati  Francisci,  accepti  beneiicii  non 
ingratus ,  tantumque  profecit  in  lumine  gratiae  et  virtutis , 
ut  verc  lucis  lilius  videretur.  Tandem  b.  patris  promerenti- 
bus  mertis  sanctum  initium  fine  sanctiore  conclusit. 

7.  In  Zachanto,  quod  est  castrum  juxta  Anagniam  . 
milcs  quidam,  Gerardns  nomine,  oculorum  lumen  ex  toto  per- 
diderat.  Accidit  autem ,  ut  duo  fratres  minores  ab  exteris 
partibus  venientes  ad  domum  ipsius  hospitaturi  diverterent. 
Suscepti  itaque  devote  propter  reverentiam  sancti  Francisci 
a  familia  tota  et  cum  omiii  benignitate  tractati  gratias  agen- 
tes  Deo  et  Jiospiti  ad  locum  fratrum  devenere  vicinum. 
Nocte  igitur  quadam  beatus  F^ranciscus  uni  fratrum  illorum 
in  somnis  apparult  dicens:  Surge,  festina  cum  socio  ad  do- 
mum  hospitis  nostri,  qui  Christum  et  me  suscepit  in  vobis; 
volo  enim  beneficia  rcpendere  pietatis.  Caecus  quidem  effec- 
tus  est  suis  promerentibus  culpis,  quas  poenitentiali  non  stu- 
duit  confessione  purgare.  Disparente  quoque  patre  frater  fes- 
tinus  surrexit,  ut  mandatum  cum  socio  ccleriter  adimpleret. 
Venientesque  ad  hospitis  domum  cuncta ,  quae  viderat  alter . 
per  ordinem  narraverunt  eidem.  Stupuit  vir  ille  non  modi- 
cum  et  universa,  quac  dicebantur,  vcra  essc  confirmans,  com- 
punctus  ad  hicrymas  confcssus  cst  hbens.  Tandem  corrcc- 
tione  promissa  interiorique  homine  tahter  renovato  exteriorem 
continuo  recuperavit  aspectum.  liujus  miracuh  fama  circum- 
quaquc  diffusa  non  sohun  ad  reverentiam  sancti,  vcrum  etiam 
ad  confessioncm  humilem  peccatorum  et  hospitahtatis  gratiam 
plurimos  incitavit. 

VJJL     De  llberatis    a  variis  infirmilatibus. 

1.  Apud  Castrum  Plcbis  juvenis  quidam  mendicus  sur- 
dus  crat  et  mntus  a  nativitate  sua,  qui  linguam  aik^o  cur- 
[tam  habcbat  acc  tenuem,  quod  nuikoties  exquisita  a  j)hiribus 
praccisa  pcnitus  vidcrctur.  Vir  quidam  ,  Marcus  nomine,  ip- 
suni  proptcr  Dcum  suscepit  hospitio,  qui  cnm  sibi  bcncfaccrc 
scnticns  cocpit  cum  ipso  assiduus  dcmorari.  Scro  quodam, 
;um  praedictus  vir  coenaret  cum  conjugc ,  astante  puero  co- 
am  eis  dixit  uxori:  Hoc  ego  maximum  miracuhun  rcputarem. 


433 

si  b.  Franciscus  hiiic  auditum  redderet  et  loquelam.  Et  ad- 
jecit:  Voveo  Dco,  quod,  si  hoc  sanctus  Franciscus  dignabitur 
operari,  propter  amorem  suum  huic  puero  expensas  conferam, 
donec  vivet.  Mirum  certe.  Subito  lingua  crevit,  et  locutus 
est  dicens:  Gloria  Deo  et  s.  Francisco,  qui  mihi  loqueUim 
praebuit  et  auditum. 

2.  Frater  Jacobus  de  Iseo,  pueruhis  esset  iu  domo 
paterna,  rupturam  incurrit  corporis  valde  gravem.  Superno 
vero  afflatus  spiritu,  Hcet  esset  juvenis  et  infirmus,  ordinem 
s.  Francisci  devotus  intravit,  nulh  tamen,  qua  urgebatur,  in- 
firmitatem  detexit.  Factum  est  autem,  cum  corpus  s.  Francisci 
transferreturad  locum,  ubi  pretiosus  sacrorum  ossium  ejus  nunc 
thesaurus  est  conditus,  adfuit  et  tunc  dictus  frater  translationis 
gaudiis,  ut  giorificati  jam  patris  corpori  honorem  debitum  exhibe- 
ret.  Et  appropinquans  tumbae,  in  qua  ossa  sacra  fuerant  coUocata, 
prae  devotione  spiritus  sacrum  tumuhmi  complexatus  subito 
miro  modo  ad  loca  debita  partibus  revocatis  sanum  se  sen- 
sit,  succuictorium  deposuit  et  ex  tunc  ab  omni  doh^re  praete- 
rito  hber  fuit.  Ab  infirmitate  quoque  consimih  frater  Bartho- 
lus  de  Eugubio,  frater  Angelus  de  Tuderto,  Nicolaus  sacerdos 
de  Stichano,  Joannes  de  Fora,  vir  quidam  de  Pisis  et  ahus  de 
Castro  Cisternae,  Petrus  quoque  de  Siciha  et  homo  quidam  de 
Castro  SeUi  juxta  Assisium  et  quamplures  ahi  per  Dei  miseri- 
cordiara  et  beati  Francisci  merita  extiterunt  mirabihter  hberati. 

3.  In  maritima  muher  quaedam  mentis  ahenationem  per 
quinquennium  passa  visu  et  auditu  privata  est.  Indumenta 
dilaniabat  dentibus  ,  ignis  et  aquae  periculum  non  timebat  et 
caduci  morbi  ad  summum  incurrerat  horribilera  passionem. 
Nocte  vero  quadara,  cum  disponeret  sibi  divina  misericordia 
misercri,  salutaris  fulgore  lucis  superillustrata  divinitus  vidit 
b.  Franciscum  super  sohum  sedere  subhme,  ante  quera  pro- 
strata  sanitatem  supphciter  exposcebat.  Illo  vero  nondura  fa- 
vente  precibus  firmavit  muher  votum  promittens  pro  Dei 
amore  ac  sancti  petentibus,  donec  haberet,  eleemosynam  non 
negare.  lUico  sanctus  pactum  re  cognovit,  quod  ohm  cumDomino 
fecerat  simile,  et  signans  eam  crucis  signaculo  integram  sibi 
restituit  sanitatem.  A  consimih  passione  pueUam  quandam 
de  Nursia  et  fihum  cujusdara  nobilis  viri  et  ahos  quosdani 
relatione  veridica  compertura  est  s.  Dei  Franciscura  miseri- 
corditer  hberasse. 


433 

4.  Petrus  de  Fiilgineo  ad  visitandum  liniina  beati  Mi- 
chaelis  quodam  tcmporc  pcr^ens,  diim  minus  rcverentcr  pere- 
grinationem  peregit,  fontis  cujusdam  aquam  degustans  a  dae- 
monibus  cst  invasus  ct  exindc  pcr  trcs  annos  obsessus  dis- 
cerpcbatur  in  corpore,  pcssima  loqucns  et  liorrenda  practcn- 
dens,  habens  tamen  aiiquando  hicida  intcrvalhi,  beati  virtutem, 
quam  eflicaccm  audicrat ,  ad  cffugandas  aiireas  potestates , 
Immihter  rcquisivit  ct  ad '  sepulcruin  pii  patris  accedcns , 
mox  ut  illud  contigit  manu,  a  dacmonibus  eum  crude- 
liter  disccrpentibus  mirifice  hberatus  fuit.  Simih  ctiam  modo 
muhcri  cuidam  de  Narnio  habenti  demonium  misericordia 
Francisci  subvenit  ct  aliis  pluribus,  quarum  vcxationum  an- 
gustias  et  curationum  modos  h)ngum  cssct  pcr  singuLa  cnarrarc. 

5.  Vir  quidani,  nominc  Bonus  ,  homo  de  civitate  Fani, 
paralyticus  et  leprosus,  ad  ecclcsiam  b.  Francisci  a  parenti- 
bus  dcportatus  utrinsque  morbi  plcnam  consccutus  est  sani- 
tatem.  8cd  ct  ahus  juvcnis  quidam,  Acto  nomine,  dc  sancto 
Severino,  totus  leprosus,  voto  emisso  et  ad  sepulcrum  sancti 
dclatus  mcritis  ipsius  a  lcpra  mundatus  est.  Habuit  quidem 
sanctus  supcr  hujusmodi  morbo  curando  praccellcntcm  virtu- 
tem  pro  co,  quod  hunnlitatis  ct  pietatis  amore  leprosorum  ob- 
scquiis  se  humihter   dcputarat. 

6.  Nobilis  quacdam  mulicr,  Jvogata  nomine,  hi  episco- 
patu  Sorano  pcr  viginti  trcs  annos  fluxu  sanguinis  fatigata, 
scd  a  quamphnibus  medicis  quamphjrima  mahi  cxpcrta,  prac 
nimietatc  quidcm  hinguoris  saepius  vidcbatur  cxspirare,  sed 
et  si  quando  fluxus  hujusmodi  stringebatur,  tumesccbat  cor- 
pore  toto.  Audiens  autcm  qucndam  pucrum  Uomano  scrmo- 
nc  cancntem  miracuha,  quac  Dcus  per  bcatum  Franciscum 
iucrat  opcratus,  nimio  dolore  commota  tota  prorupit  in  lacry- 
mas  sicque  intra  se  (idc  acccnsa  dicere  coepit:  0  beate  pa- 
tcr  Francisce,  qui  tantis  coruscas  miraculis,  si  mc  digneris 
ab  hac  acgritudinc  libcrarc,  magna  tibi  accrcscct  ghiria,  quo- 
niam  adluic  tantum  miracuhmi  non  fccisti.  Quid  phu'a?  His 
dictis  scnsit  sc  beati  Francisci  meritis  hbcratam.  Fihum  quo- 
quc  ipsius,  Marium  nomino,  qui  bracliium  liabcbat  contraotum. 
s.  Franciscus  voto  ad  ipsum  cmisso  sanavit.  Fcminam  ctiam 
quandam  de  Sicilia  pcr  scptcnnium  (iuxu  sanguinis  latigatam 
bcatus  Clu'isti  signifcr  salvam  fccit. 

7.  In  urbe  Uoma  Praxedis  quaedam  nomine  religiositate 


4S4 

famosa,  quae  a  tenella  aetate  propter  aeterni  sponsi  amo- 
rem  arto  se  carcere  per  quadraginta  jam  fere  annos  abdide- 
rat,  apud  beatum  Franciscum  gratiam  promeruit  specialem. 
Nam  cum  die  quadam  pro  rebus  opportunis  solariura  suae 
cellulae  conscendisset  et  impulsione  phantastica  corruens  cum 
fractum  haberet  pedem  cum  crure  et  humcrum  a  positione 
dcbita  sequestratum ,  apparuit  ei  benignissimus  pater  vesti- 
mentis  gloriae  candidatus  et  dulcibus  affatibus  alloqui  coe- 
pit  eandem:  Surge,  inquit,  fiha  benedicta,  surge,  ne  timeas, 
et  apprehensa  manu  ipsius  allevans  eam  disparuit.  Ipsa  vero 
per  cellulam  suam  huc  atque  illuc  se  convertens  putabat  se 
visum  videre,  usquequo  ad  clamorem  ipsius  aportato  jam 
lumine  perfecte  se  sentiens  per  servum  Dei  Franciscum  esse 
sanatam  cuncta,   quae  acciderant,    per  ordinem  enarravit. 

IX.     De  non  observantihus   festum  et  non  honoran- 
tibus  sanctum, 

1.  In  Pictaviae  partibus  in  villa,  quae  Simo  dicitur, 
sacerdos  quidam,  Reginaldus  nomine,  b.  Francisco  devotus, 
festum  ipsius  parochianis  suis  indixerat  sollemniter  celebrandum. 
Unus  autem  de  populo  ignorans  sancti  virtutem  sui  parvipen- 
dit  sacerdotis  mandatum.  Egressus  autem  foras  in  agrum, 
ut  ligna  succideret,  cum  se  praeparasset  ad  opus,  vocem  audi- 
vit  hujusmodi  ter  dicentem:  Festum  est,  operari  non  Hcet, 
Verum  cum  nec  imperio  sacerdotis  nec  supernae  vocis  ora- 
culo  servihs  temeritas  frenaretur ,  addidit  divina  virtus  ad 
gloriam  sancti  sui  sine  mora  miracuhun  et  flagellum.  Mox 
cnim  ,  ut  furcam  una  manu  jam  tenens  alteram  cum  ferreo 
instrumento  levavit  ad  opus,  sic  divina  virtute  utraque  manus 
utrique  instrumento  cohaesit,  ut  ad  neutrius  dimissionem  digi- 
tos  ahquatenus  relaxare  valeret.  Ex  quo  stupefactus  nimis 
et,  quid  ageret,  nesciens  ad  ecclesiam  multis  undique  ad  vi- 
dendum  prodigium  concurrentibus  properavit.  Ubi  mente  com- 
punctus  ante  akare,  quodam  ex  assistentibus  sacerdote  mo- 
nente ,  plures  quippe  ad  festum  vocati  converant  sacerdotes, 
b.  Francisco  humilitcr  se  devovit,  tria,  sicut  tcr  vocem  audie- 
rat,  vota  vovens,  quod  scihcet  festum  ipsius  coleret,  quod  ad 
illam,  in  qua  tunc  erat,  ecclesiam  in  festo  veniret  et  quod 
sancti  corpus  personaliter  visitaret.     Mirum  ccrte  relatu.     Uno 


435 

emisso  voto  unus  digitus  factus  est  iiber,  ad  secundi  emis- 
sionem  solutus  est  alius,  sed  tertio  facto  voto  laxatus  est 
tertius,  et  postmodum  tota  manus  necnon  et  altera  subscquenter, 
populo,  qui  jam  multus  ad  venerat,  sancti  clementiam  de- 
votissime  implorante.  Sic  bomo  pristinae  redditus  libertati 
per  seipsum  instrumenta  deposuit  cunctis  laudantibus  Deum 
virtutemque  sancti  mirificam,  qui  tam  mirabiliter  percutere 
poterat  et  sanare.  Ipsa  vero  instrumenta  usque  hodie  coram 
altari  ad  honorem  b.  Francisci  fabricato  ibidem  in  memoriam 
facti  depcndent.  Plura  quoque  illic  et  in  locis  vicinis  patrata 
miracula  et  sanctum  in  coelis  ostendunt  eximium  et  festum 
ipsius  in  terris  venerabiliter  excolendum. 

2.  In  civitatc  quoque  Cenomanensi,  duni  in  solemnitate 
8.  Francisci  mulier  quaedam  manus  ad  colum  extenderet  ct 
digitis  apprchenderct  fusum,  obrigcscentibus  manibus  coepe- 
runt  digiti  magnis  ardoribus  cruciari.  Igitur  poena  docente 
sancti  recognoscens  virtutem  corde  compuncta  cucurrit  ad 
fratrcs,  cumque  pro  salute  ipsius  devoti  fiUi  s.  patris  clemen- 
tiam  precarentur,  incoiumis  effecta  est  statim,  nec  aliquid  lacsio- 
nis  remansit  in  manibus  ,  nisi  ad  facti  memoriam  solum  ves- 
tigium  combusturae.  Simili  etiam  modo  in  Campania  majori 
mulier  quaedam  et  in  villa  Oletti  mulier  altera  et  in  Castro 
Pyllei  tertia,  dum  bcati  patris  festum  celebrare  contcmnerent, 
praevaricantcs  primum  mirabiliter  sunt  punitae,  sed  postmo- 
dum  poenitentes  per  sancti  Francisci  merita  mirabilius  liheratae. 

3.  Miles  quidam    de  Burgo    in  Provincia  Massae  bcati 

Francisci  opcribus  et  miraculorum  signis    impudentissime  de- 

trahebat,  inferebat  multa  opprobria  peregrinis    ad    ipsius  me- 

moriam  venientibus  et  contra  fratres   publica   garriebat   insa- 

nia.    Cum  autem  scmel  sancti  Dei  gloriam  impugnarct,  addidit 

super  peccata    sua    blaphcmiam  detcstandam.     Si  verum  est, 

inquit,  quod  Franciscus  iste  sit-  sanctus,  gladio    cadat   hodie 

corpus    meum;    si   vero    sanctus    non  est,  evadam    incolumis. 

t^on  distulit  ira   Dei   condignum  iiifcrre   supplieium,    cum  jam 

acta  fuissct  oratio    in  i)cccatum.     Mora   cnim    modica    intcr- 

ecta,  dum  blasphemus  nepoti  suo  inferret  injuriam,  acccpit  ille 

^ladium  et  patrui  visccribus  cruentavit.     Eodem   die  mortuus 

ist  sccleratus,  infcrni  mancipium  et  filius  tenebrarum,  ut  ceteri 

iisccrcnt  miranda  1'^rancisci  opera  non   blasphematoriis   verbis 

mpetere,  sed  dcvotis  laudibus  honorare. 


43G 

4.  Judex  qiiidam ,  nomine  Alexander ,  dum  a  beati 
Francisci  devotione,  quos  poterat,  venenata  lingua  rctralieret, 
divino  judicio  lingua  privatus  per  sex  annos  obmutuit.  Qui 
cum  in  eo,  quo  peccaverat,  torqueretur,  alta  poenitudine  re- 
vocatus  dolebat  se  contra  sancti  miracula  oblatrasse.  Itaque 
non  perstitit  misericordis  indignatio  sancti,  sed  poenitentem 
ac  se  humiliter  invocant^m  restituta  loquela  recepit  ad  gra- 
tiam.  Ex  tunc  linguam  blasphemam  consecravit  laudibus  sancti 
devotionera  simul  et  disciphnam  recipiens  per  flagellum. 

X.     De  quibusdam  aliis  miraculis  diversorum  generiim. 

1.  In  Castro  Galiani  Vakiensis  dioecesis  muUer  quaedam 
erat,  nomine  Maria,  quae  Christo  Jesu  et  b.  Francisco  famulatu 
devoto  subjecta  una  dierum  aestivo  tempore  exiit',  ut  manibus 
conquireret  propriis  necessarium  victum.  Cum  igitur  fervente 
nimium  aestu  sitis  deficere  coepisset  ardoribus,  omni  privata 
beneficio  poculi  pro  eo,  quod  in  monte  arido  sola  esset,  quasi 
exanimis  humi  prostrata  patronum  suum  s.  Franciscum  in- 
vocabat  pio  mentis  affectu.  Dum  autem  perseveraret  muher 
in  affectuosa  et  humih  prece,  labore,  siti  et  aestu  fatigata 
quamplurimum  pauculum  obbdormivit.  Et  ecce,  s.  Franciscus 
adveniens  et  eam  vocens  ex  nomine:  Surge,  inquit,  et  bibe 
aquam,  quae  divino  munere  tibi  ac  pluribus  exhibetur.  Ad 
hujus  vocis  auditum  surrexit  nndier  a  somno,  non  modicum 
confortata,  et  accipiens  sihcem,  quae  juxta  se  erat,  radicitus 
evulsit  a  terra  eff^odiensque  ligno  parvulo  circumquaque  vi- 
ventem  reperit  aquam,  quae  cum  primo  videretur  parvula 
stilla,  subito  divina  virtute  crevit  in  fontem.  Bibit  itaque  mu- 
lier  et  satiata  oculos  lavit,  quos  cum  longa  prius  haberet 
aegritudine  obumbratos,  nova  ex  tunc  sensit  luce  perfusos.  Fes- 
tinavit  ad  domum  muher,  tam  stupcndum  miraculum  ad  glo- 
riam  s.  Francisci  denuncians  universis.  Concurrerunt  undi- 
que  multi  ad  miraculi  famam,  experientia  magistra  discentes 
mirabilem  illius  aquae  virtutem,  dum  ad  ipsius  contactum  con- 
fessione  praemissa  a  variis  morborum  cladibus  plurimi  hbe- 
rabantur.  Perseverat  usque  hodie  fons  ibi  perspicuus  et  in 
honore  b.  Francisci  ibidem  oratorium  est  constructum. 

2.  In  Hispania  apud  s.  Facundum  viri  cujusdam  ce- 
rasum  arefactam    ad    virorem    frondium,    florum    et   fructuum 


43  3 

contra  spem  mirabilitcr  revocavit.  Incolas  quoque  ten-ae 
iipud  Vilesios  a  vcrmiiun  peste  corrodcntium  vineas  circum- 
quaque  miraculoso  suflragio  liberavit.  Sacerdotis  cujusdam 
juxta  Palentiam  lioiTCum  quoddam,  quod  vermibus  frumentariis 
repleri  quolibet  anno  solitum  erat,  sibi  fideliter  commendatum 
penitus  expurgavit.  Terram  quoque  domini  cujusdam  de 
Petramala  in  regno  Apuliae  sibi  suppliciter  commendatam  ab 
odiosa  peste  brutorum  penitus  scrvavit  indemnem,  cum  tamen 
in  circuitu  omnia  cssent  praedicta  pestilentia  devorata. 

3.  Vir  quidam,  Martinus  nomine,  cum  longe  a  castro 
suo  bovos  misisset  ad  pascua,  crus  unius  bovis  caso  quodam 
sic  fuit  despcrate  confractum,  ut  nihil  esset  sibi  de  remedio 
aliquo  cogitandura.  Dum  autem  pro  decoriatione  foret  soli- 
citus  et  instrumentum,  cum  quo  id  faceret,  non  liaberet,  do- 
mum  reversus  b.  Francico  bovis  curam  reliquit  ipsumque 
(ideli  sancti  custodiae  fiducialiter  conunendavit,  ne  ante  suum 
reditum  devoraretur  a  lupis.  Summo  itaque  mane  ad  bovem 
in  silva  relictum  cum  cxcoriatore  reversus  i^asccntem  ipsum 
ita  reinvenit  incolumcm,  quod  nequaquam  crus  fractum  ab 
altero  discernebat.  Gratias  egit  bono  pastori,  qui  diligentem 
de  bove  suo  curam  habuit  et  medelam  donavit.  Succurrerc 
novit  humilis  sanctus  omnibus  invocantibus  ipsum  ncc  quan- 
tumcunque  parvas  necessitates  homimun  dedignatur.  Nam  viro 
cuidam  de  Amiterno  jumentum  restituit  furto  sublatum.  Mu- 
licri  cuidam  de  Interduco  catinum  novum  in  nudtas  partes 
casu  divisum  integre  reparavit.  Viro  etiam  cuidam  de  montc 
IJImi  in  Marchia  consohdavit  vomerem  in  frusta  confractum. 

4.  In  Sabinensi  dioecesi  vetula  quaedam  octogenaria  erat, 
cujus  filia  moriens  lactentem  infantulum  derchquit.  Cum  igitur 
anus  paupcrcula  })Iena  csset  inopia  et  vacua  lacte.  nullaque  esset 
nuilier,  quae  sitienti  parvulo  lactis  stillicidium,  juxta  quod  exige- 
bat  necessitas,  erogaret,  quo  se  verteret,  vetula  penitus  ignorabat. 
Debilitato  vero  infantulo  nocte  quadam  onuii  humano  destituta 
subsidio  ad  beatipatrisFrancisci  auxilium  im])loranduni  lacryma- 
rum  imbre  perfusa  tota  se  nicnte  convcrtit.  Adluit  statim  inno- 
ccntis  amator  aetatis :  Kgo,  inquiens,  sum  Franciscus,  o  mulicr, 
quem  cum  tantis  lacrymis  invocasti.  l*one,  ait.  mannnas  tuas 
in  orc  puerili,  quoniam  abundanter  tibi  lac  Dominus  dabit.  Im- 
plevit  amis  sancti  mandatum,  et  statini  octogenariac  manunae 
lactis  copiam  elfuderunt.  Innotuit  onmibus  mirabile  sancti  donum, 


4139 

multis  tam  viris,  quam  mulieribus  accelerantibus  ad  viden- 
dum.  Et  quia,  quod  testabantur  oculi,  lingua  impugnare  non 
poterat,  excitabantur  omnes  ad  laudandum  Deum  in  sancti 
sui  virtute  mirabili  et  amabili  pietate. 

5.  Apud  Spoletum  vir  et  uxor  unicum  habentes  filium 
quotidie  illum  velut  hereditarium  opprobrium  deplorabant. 
Brachiis  siquidem  coUo  connexis  junctisque  genibus  pectori  et 
pedibus  naribus  alHgatis  non  hominis  proles,  sed  monstrum 
quoddam  potius  videbatur.  Vehementiori  muHer  ex  hoc  affli- 
cta  dolore  crebris  gemitibus  clamabat  ad  Christum  s.  Fran- 
cisci  auxihum  invocando,  ut  infehci  sibi  et  in  tah  opprobrio 
constitutae  succurrere  dignaretur.  Nocte  igitur  quadam,  cum 
propter  hujusmodi  tristitiam  tristis  eam  somnus  arriperet, 
apparuit  ei  s.  Franciscus,  piis  eam  affatibus  mulcens,  insuper 
et  suadens,  quod  ad  locum  propinquum  suo  nomini  dedicatum 
deferret  puerum,  ut  ex  aqua  putei  loci  iUius  in  nomine  Do- 
mini  superfusus  plenam  reciperet  sospitatem.  Neghgente  autem 
iUa  sancti  adimplere  mandatum  secundo  rephcavit  id  ipsum. 
Tertio  quoque  apparens  muherem  cum  puero  usque  ad  januam 
dicti  loci  praeambulo  ducatu  perduxit.  Supervenientes  autem 
nobiles  quaedam  matronae  devotinis  causa  ad  praedictum  lo- 
cum,  eis  a  muhere  praefata  dihgenter  exposita  visione,  una 
cum  ipsa  puerum  fratribus  praesentarunt  et  haurientes  aquam 
de  puteo  earum  nobihor  propriis  manibus  lavit  infantem.  Sta- 
tim  puer  omnibus  membris  ad  sua  loca  productis  sanus  ap- 
paruit,  et  magnitudo  miracuh  omnibus  admirationem  induxit. 

6.  In  Castro  Chore  Ostiensis  dioecesis  vir  quidam  sic 
crus  ex  toto  perdiderat,  ut  nuUo  modo  progredi  vel  movere 
se  posset.  Positus  itaque  in  angustia  vehementi  et  auxilio 
desperatus  humano  coepit  nocte  quadam,  ac  si  praesentem 
cerneret  b.  Franciscum,  talem  coram  eo  assumere  materiam 
querulandi:  Adjuva  me,  s.  Francisce,  recolens  meum  servitium 
et  devotionem  tibi  impensam.  Nam  in  asino  meo  te  portavi, 
sanctos  pedes  tuos  et  sanctas  manus  tuas  osculatus  fui,  sem- 
per  tibi  devotus,  semper  benevolus  extiti,  et  ecce,  morior  do- 
loris  hujus  durissimo  cruciatu.  His  pulsatus  querehs  statim 
adfuit  beneficiorum  memor  et  devotioni  gratus  et  vigilanti 
viro  cum  uno  fratre  apparuit.  Ad  vocationem  ejus  se  venisse 
dixit  et  tullisse  remedia  sanitatis.  Tetigit  locum  doloris  cum 
baculo  parvulo,  qui   figuram  Thau   iu    se  habebat,    et   fracto 


429 

mox  apostemate  perfectam  tribuit  sanitatem,  et  quod  mirabi- 
lius  cst,  sacrum  signum  Thau  impressum  super  locum  sanati 
ulceris  ad  miraculi  memoriam  dereliquit.  Iloc  signo  s.  Fran- 
ciscus  suas  consignabat  litteras,  quoties  caritatis  causa  scrip- 
tum  aliquod  dirigebat. 

Sed  ecce,  dum  per  diversa  miracula  gloriosi  patris  Fran- 
I  cisci  mens  narrationis  varietate  distracta  decurrit ,  promerente 
I  ipso  crucis  glorioso  signifero,  in  signimi  salutis  Thau  non  sine 
I  divina  directione  pervenit,  ut  ex  lioc  possimus  advertere,  quod 
sicut  crux  niiHtanti  post  Christum  fuit  subHmitas  meriti  ad  salutem. 
sic  et  triumphanti  cum  Christo  facta  est  firmitas  testimonii  ad 
honorem.  lloc  quippe  crucis  mysterium  magnum  et  mirum,  in 
quo  charismata  gratiarum  et  merita  virtutum  et  thesauri  sa- 
pientiae  et,scientiae  tam  alta  profunditate  velantur,  ut  a  mundi 
sapientibus  et  prudentibus  sit  occultum  ,  tam  plene  fuit  huic 
Christi  parvulo  revelatum,  ut  omnis  vita  ipsius  non  nisi  cru- 
cis  vestigia  sequeretur,  non  ilisi  crucis  dulcedinem  sa- 
peret,  non  nisi  crucis  gloriam  praedicaret.  Yere  namque 
in  suae  conversionis  principio  dicere  cum  Apostolo  potuit: 
iMihi  autem  absit  gloriari,  nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jesu 
(yhristi.  Non  minus  etiam  vere  in  conversationis  progressu 
addere  valuit:  Quicunque  lianc  regulam  secuti  fuerint,  pax  su- 
per  illos  et  misericordia.  Verissime  autem  in  consummatione 
potuit  subinferre :  Stigmata  Domini  Jesu  in  corpore  meo  por- 
to.  Sed  et  ilhid  nos  quotidie  desideramus  ab  ipso  audire : 
Gratia  Domini  nostri  Jesu  Christi  cum  spiritu  vestro,  fra- 
tres,  amen. 

Gloriare  igitur  jam  sccurc  in  crucis  gloria,  Christi  signifer 
gloriose,  quoniam  a  cruce  incipiens  secundum  crucis  regulam 
processisti  et  tandeni  in  cruce  perficiens  per  crucis  testimo- 
nium,  quantac  gloriae  sis  in  caelo,  cunctis  lidelibus  innotescis. 
Secure  jam  tc  sequantur,  qui  exeunt  cx  Aegypto,  quia  per 
Ibacuhnn  crucis  (^hristi  mari  diviso  deserta  transibunt  in  re- 
promissani  viventium  terram,  Jordane  mortalitatis  transmisso 
per  ii)sius  crucis  mirandam  potentiam  ingressuri.  Quo  nos 
ii.troducat  verus  populi  ductor  et  salvator  Jesus  Christus  cru- 
cilixus  per  merita  servi  sui  Francisci.  Ad  laudem  ct  gloriam 
luiius  Dei  et  trini,  qui  vivit  et  regnat  in  secula  saeculorum,  anien. 

FINIS. 


H  ON  W 


^^^9:5