This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at |http : //books . google . com/
NEIDL TRANSFER
KF
[/^537: HN ^PST K
'ȴ.,*;;5,'r>-.-.
^ **
This book belonged tCD
A. KINGSLEY PORT"*Pl
1885-1933
djLLCjfiTfToy^
HARVARD COr-^
LIBRAK>^
^
VoU^c^ ^-^L
L
{fl^
HENRY BRADSHAW
SOCIETY
S'ounbeb in t^t ^Mt of ©ur &orb 1890
for t^e ebtttn^ of Qflate £iturgicaf ^«rtt.
Vol. XXIV.
ISSUED TO MEMBERS FOR THE YEAR 1902.
AND
^-^^ PRINTED FOR THE SOCIETY
HARRISON AND SONS. ST. MARTIN'S LANE,
PRINTERS IN ORDINARY TO HIS MAJESTY.
THE
BENEDICTIONAL
OF
ARCHBISHOP ROBERT.
EDITED BY
H. A. WILSON, M.A.
Felhw of St. Mary Magdalen Cotligt, Oxftri.
&on^on.
1903
/<P/<^§ 3/
/ \
HARVARD
UNIVERSITY
LIBRARY
CONTENTS.
Preface..
Capitula per anni circulum . .
Capitula de festivitatibus sanctorum
Absolutio penitentis . .
Ordo Missae episcopalis
Canon Missae ..
Sermo de dedicatione ecclesiae
Ordo qualiter domus dei consecranda est
Missa pro aedificante ecclesiam
Consecratio cymiterii ..
Ad signum ecclesiae benedicendum
Consecratio crucis
Benedictio scrinii vel arcae . .
Dedicatio fontis
Reconciliatio loci sacri
Oratio ad capillaturam
Oratio ad clericum faciendum
Ordo de sacris ordinibus benedicendis
Benedictio abbatis
Ordinatio monachorum
Benedictio vestium virginis ..
Benedictio virginis
Benedictio vestis viduae
Benedictio viduae
Consecratio regis
Consecratio reginae . .
Missa ad sponsam benedicendam . .
Benedictio pro defunctis
Orationes in tempore synodi
Benedictio in fine synodi
Ordo provincialis concilii
Officium ad ducem constituendum . .
Benedictiones in praecipuis festis . .
Benedictio in festo S. Michaelis
Benedictio de S. Cruce
De ordinatione episcopi
Nomina vocandorum
List of abbreviations . .
Notes ..
Index of Liturgical Forms ..
Index of Subjects
PAGE
ix
I
. 31
57
61
66
. 69
73
100
lOI
. 103
. 106
. 108
no
no
. "3
. n4
■ 115
. 130
. 131
. 13s
. 135
. 138
. 139
140
148
. 149
. IS2
. 152
. 153
. IS3
. 157
. 160
. 161
. 161
. 162
. 166
. 168
. 169
. 201
. 208
PLATES.
I. Miniature on fol. 29V. (The Descent of the Holy Spirit).
II. Border and writing on opposite page (fol. 30).
III. Specimen of the Episcopal Benedictions (fol. 67V.).
IV. Beginning of the Order for Consecration of Churches (fol. 95).
V. The Greek Alphabet (fol. 187V.).
VI. List of persons to be summoned (fol 191 v.).
*^,* All these plates, with the exception of the last, are reduced from the
size of the original. As to the actual size of the pages of the MS., see
Preface, p. x.
•^* For the two lithographic plates (I., II.) the Society is indebted to the
kindness of Mrs. Lewis. The four collotype plates (1 1 1. -VI.) have been
made from photographs taken for the Society at Rouen.
LIST OF WORKS CITED OR REFERRED TO.
Archaeologia, or Miscellaneous Tracts relating to Antiquity, published by
the Society of Antiquaries of London. (Vols, xxiv., xxv.) 4to. London,
1833, 1834.
Bainbridge (Christopher), Pontifical of. See Pontifical.
Benedictional of St. -<Ethelwold : in vol. xxiv. of Archaeologia {see above).
Bona (Joannes) : Rerum Liturgicarum Libri duo cum notis et observa-
tionibus Roberti Sala, et appendicibus. 3 vols. fol. Turin, 1747-53.
Customary of St. Augustine's Abbey, Canterbury: edited (for H. B. S.) by
Sir E. Maunde Thompson, K.C.B. 8vo. London, 1902.
Dibdin (T. F.) : Bibliographical, Antiquarian, and Picturesque Tour in
France and Germany. 3 vols. 8vo. London, 182 1.
Duchesne (Louis): Les Origines du Culte Chretien. 8vo. Paris, 1898.
Eadmer : Historia Novorum : in Migne's Pairologia Latina^ vol. 159.
Egbert, Pontifical of. See Pontifical.
Evesham : Oflicium Ecclesiasticum Abbatum secundum usum Evesham-
ensis Monasterii: edited (for H. B. S.) by H. A. Wilson. 8vo. London,
1893.
Fr^re(Edouard): Manuel du Bibliographe Normand. 2 vols. 8vo. Rouen,
i860.
Frere (W. H.) : Pontifical Services. Illustrated from miniatures of the
xvth and xvith centuries, with descriptive notes and a liturgical intro-
duction. (Alcuin Club Collections, vols, iii.-iv.) 2 vols. fol. London,
1901.
Gelasian Sacramentary : edited by H. A. Wilson. 8vo. Oxford, 1894.
[Also in vol. i. of Muratori's Liturgia Romana Vetus {see below).]
Gourdin, Abbd : Notices de Deux Manuscrits de la Biblioth^que de Rouen.
In Report of the Academic des Sciences de Rouen, 1812.
Gregorian Sacramentary. In vol. ii. of Muratori's Liturgia Romana Vetus
{see below). See also Mdnard (H.).
Hittorp (Melchior) : De Divinis Catholicae Ecclesiae Officiis ac Ministeriis.
fol. Cologne, 1568.
Legg (J. Wickham) : Three Coronation Orders (edited for H. B. S.). 8vo.
London, 1900.
Missale Westmonasteriense (edited for H. B. S.). 3 vols. 8vo.
London, 1891-97.
• [and W. H. St. J. Hope] : Inventories of Christchurch, Canterbury.
8vo. Westminster, 1902.
Legg (L. G. Wickham) : English Coronation Records. 8vo. Westminster,
1901.
Leofric Missal : edited by F. E. Warren. 4to. Oxford, 1883.
Leonine Sacramentary: edited by C. L. Feltoe. 8vo. Cambridge, 1896.
[Also in vol. i. of Muratori's Liturgia Romana Vetus {see below).]
Vlll WORKS CITED OR REFERRED TO,
Mabillon (Joannes) : Museum Italicum, seu CoUectio Veterum Scriptorum
ex Bibliothecis Italicis. 2 vols. 4to. Paris, 1724.
Vetera Analecta cum adnotationibus et aliquot disquisitionibus.
4 vols. 8vo. Paris, 1675-85.
Magistretti (M.) : Pontificale in usum Ecclesiae Mediolanensis. 8vo. Milan,
1897.
Malmesbury (William oQ : De Gestis Pontificum Anglorum. 8vo (Rolls
Series). London, 1870.
Mart^ne (Edmundus) : De Antiquis Ecclesiae Ritibus. 4 vols. fol.
Antwerp and Venice, 1763-64.
Maskell (William) : Monumenta Ritualia Ecclesiae Anglicanae. 3 vols. 8vo.
Oxford, 1882.
Menard (Hugues) : Gregorian Sacramentary edited by. In Migne's Patro-
logia Latina^ vol. 78.
Missal of Robert of Jumi^ges : edited (for H. B. S.) by H. A. Wilson. 8vo.
London, 1896.
Missale Westmonasteriense : edited (for H. B. S.) by J. Wickham Legg.
3 vols. 8vo. London, 1891-97.
Missale Francorum. In vol. ii. of Muratori's Liturgia Romana Vetus {see
below).
Morinus (Joannes) : De Disciplina in Administratione Sacramenti Poeni-
tentiae. fol. Paris, 165 1.
De Sacris Ecclesiae Ordinationibus. fol. Paris, 1655.
Muratori (L. A.) : Liturgia Romana Vetus. 2 vols. fol. Venice, 1748.
Pamelius (Jacobus) : Missale SS. Patrum Latinorum sive Liturgicon
Latinum. 2 vols. 4to. Cologne, 1609.
Pontifical of Christopher Bainbridge: edited by W. G. Henderson. 8vo.
(Surtees Society), Durham, 1873.
of Egbert : edited by W. Green well. 8vo. (Surtees Society),
Durham, 1853.
Revue Benedictine, vol. xiii. 8vo. Paris, 1896.
Robertson (E. W.) : Historical Essays in Connexion witji the Land, the
Church, etc. 8vo. Edinburgh, 1872.
Round (J. H.) : Calendar of Documents preserved in France, illustrative
of the history of Great Britain and Ireland, a.d. 918-1206. 8vo.
(Record Office Publications), London, 1899. ,
Saas, Abbe : Notice des Manuscrits de la Biblioth^que de TEglise Metro-
politainede Rouen. ,i2mo. Rouen, 1746.
Refutation de PEcrit du R. P. Tassin sur la Notice des Manuscrits,
etc. i2mo. Rouen, 1747.
Silvestre (J. B.) : Paieographie Universelle. 4 vols. , fol. Paris, 1839-41.
Tassin, Dom: La Notice des Manuscrits de I'Eglise Metropolitaine de
Rouen . . . revue et corrigee. i2mo. Rouen, 1747.
Warren (F. E.) : The Leofric Missal. 4to. Oxford, 1883.
Westwood (J. O.) : Facsimiles of Miniatures and Ornaments in Anglo-Saxon
and Irish Manuscripts, fol. London, 1868.
PREFACE.
The manuscript known ^s Benedictianarius Roberti Archiepiscopi,
formerly in the Cathedral Library of Rouen, and now in the
Public Library of the same city, has been frequently described
with more or less fulness of detail, and some parts of its contents
have been more than once printed. The learned French Oratorian
Jean Morin made considerable extracts from it in his great
works, De Disciplina in Administratione Sacramenti Poenitentiae^
and De Sacris Ecclesiae Ordinationibus? He was inclined to
attach to its evidence an importance greater than that which
it may properly claim, since, in common with some other
scholars of his own day, he assigned to the book a date much
earlier than that at which the earliest portion of its contents
seems to have really been written.^ Mart^ne, whose estimate
of the date of the book practically agrees with that of Morin,
made much use of the text for his work, De Antiquis Ecclesiae
Ritibus.^ Mabillon also published in his Vetera Analecta some
of the later parts of the contents of the volume : ^ he, too, seems
to have been somewhat at fault in deciding the date of the
portions which he printed.
In 1746 the Abbd Saas, in his account of the manuscripts of
the Library of Rouen Cathedral, devoted some pages to the
book, and in 1747 certain questions as to its history were
rather warmly debated between him and his critic, Dom Tassin.®
The volume was also the subject of notices by the Abb^ Gour-
din in 1812,'' and by the English bibliophile T. F. Dibdin in
" Fol. Paris, 1651. * Fol. Paris, 1655.
' He supposed it to be of the eighth century.
* First published at Rouen, 4*°, 1 700-1 702. The MS. is referred to by Mart^ne as
" annorum 900, aut circiter."
* The extracts are in the second volume of the collection, published in 1676.
* See Saas, Notice des Manuscrits de la BibliotJUpu de PEglise Metropolitaine de
Rouen, I2™'>, Rouen, 1746 ; Tassin, La Notice des Manuscrits . . . revue et
corrigie . . . 12™?, Rouen, 1747 ; Saas, Refutation de PEcrit du R. P, Tassin
, . . sur la Notice des Manuscrits . . . 12™°, Rouen, 1747.
' Notices de deux Manuscrits de la Bibliothiqtu de Rouen^ in the report of the
Acadhnie des Sciences de Rouen,
ROBERT. b
X PREFACE,
1821.^ In 1832 Mr. John Gage^ appended a careful account of
the book and its contents to his edition of the Benedictional
of S. iEthelwold.^ More recently it has been described by
M. Silvestre in his PaUographie Universelle, by M. Pottier in
Fr^re*s Manuel du Bibliograplie Normand, and by the late
Professor Westwood in his Facsimiles of Miniatures and Orna^
ments in Anglo-Saxon and Irish Manuscripts, Brief notices of
it may be found in the list of English Pontificals prefixed by
the Dean of Carlisle to his edition of the Pontifical of Cardinal
Bainbridge,^ in the more detailed list included by Mr. W. H.
Frere in the third volume of the Alcuin Club Collections^ and in
M. Henri Omont's Catalogue of the MSS. of the Rouen
Library.
The volume, which now ^ bears the press-mark Y 7, is in a
modern binding of yellow leather, and contains 191 numbered
leaves, measuring approximately I2f by 9| inches.^ So far as its
original contents are concerned, the manuscript is a fine speci-
men of English writing and illumination : the miniatures which
remain are only three in number; but in each case the page
facing the miniature is decorated with a border in gold and
colour ; and similar borders appear in two other places where
there is now no miniature. In one of these places (between
fol. 8 and fol. 9) there is an apparent break in the text ; and
here at any rate it seems likely that a leaf has been removed :
in the other case (between fol. 27 and fol. 28) it does not
appear that any part of the text has been lost.
The book is commonly called a "Benedictional," but it
contains not only a Benedictional in the narrower sense of the
word — a collection of Episcopal benedictions for use in the
service of the Mass, such as we find as a separate volume in
the Benedictional of S. iEthelwold, or as a part of most of the
English Pontificals — but also a collection of Pontifical offices.
It might, in fact, be described with equal or greater accuracy
' Bibliographical y Antiquarian ^ and Picturesque Tour in France and Cermanyy
vol. i.
2 Afterwards John Gage Rokewood.
' Archaeologiay vol. xxiv.
* Surtees Society Publications, vol. 61.
* Its former press-mark was Y 37 ; Mr. Gage gives it the number 27. In the
numeration of M. Omont's Catalogue it is No. 369.
« M. Omont gives the size in millimetres as 322X232; Mr. W. H. Frere, as
325x226. Both these measurements dififer slightly from that supplied to me by
Mr. L. G. Wickham Legg (324x233). He remarks that the book is so tightly
bound as to make it a difficult matter accurately to distinguish the gatherings at the
beginning and end of the volume. To this condition may perhaps be ascribed the
slight variation in the different measurements, and the fact that Mr. Wickham Legg*s
details as to the gatherings do not exactly agree with Mr. Frere's. Mr. Frere's
statement seems to take no account of the loss of a leaf between fol. 8 and fol. 9.
PREFACE. Xi
as a Pontifical} There is a distinction between the two parts,
so far as the decoration is concerned : the ornamental borders
and full-page miniatures are confined to the . Benedictional
proper : and at the end of this part, and at the beginning of the
Pontifical portion, some leaves seem to have been left blank, as
though it might have been intended to bind the two portions
separately. The like division by blank leaves, however, seems
to have been made between the two sections of the Bene-
dictional portion : and it is to be noted that a particular form,
which occurs in the second portion of the book, and is there
written at full length, is indicated only by its first words when
its use is contemplated in the first portion. If the Benedic-
tional proper had been intended to be made a separate volume,
it is most likely that it would have contained this form in fulL^
There seems to be no reason to doubt the correctness of
Professor Westwood's judgement that the MS. was written
during the latter part of the tenth century in the New Minster
of Winchester. Its handwriting and illumination seem to
approach more nearly to those of the Benedictional of S.
-^thelwold than to the rather later work of the Missal of Robert
of Jumi^ges ; and the place of writing may be determined with
sufficient certainty from the character of the writing and orna-
mentation, and also from the appearance in the text of the
Benedictional proper of forms for the festivals of S. Judoc and
S. Grimbald, who were specially venerated at the New Minster,
and the presence of the names of the same saints in the litanies
contained in the Pontifical portion of the volume.^ The theory,
' There is some inconvenience in employing, to describe the whole book, a term
which has to be often employed, in a somewhat different sense, to denote a part of
its contents ; and the use of the word ** Benedictional" seems to suggest a book of
like character with the Benedictional of S. -^thelwold. Thus Maskell, distinguishing
between the Benedictionale and Pontificale, mentions as examples of the former the
Benedictionals of S. ^Ethelwold and Abp. Robert, adding that the Benedictionale is
sometimes included in the Pontificale (^Mon, Pit. EccL AngLy 1882, vol. i. p. cxlvi.).
But the wider use of the term " Benedictionale " is ancient. It was applied to denote
books containing offices for the blessing of persons and things, even though such
books did not contain a Benedictionale in the more special sense of the term. Thus a
Canterbury inventory of 131I includes a "benedictionale pro pueris confirmandis et
vestimentis benedicendis " and a " benedictionale pro consecratione altaris et cimiterii "
{^Inventories of Christchurch^ Canterbury, ed. by J. Wickham Legg and W. H.
St. J. Hope, 8vo, Westminster, 1902, p. 75). In the particular case of the " Bene-
dictionale " of Archbishop Robert, the employment of the term is established by long
use, and it seems best to retain it.
* The form is one for the Benediction of Ashes, which appears (by its cue) in the
benedictional for use on Ash Wednesday, and (in full) in the Pontifical for use at the
Dedication of a Church. Its use for this purpose might possibly be more frequent
than the annual use on Ash Wednesday.
' Both names appear in the longer of the two litanies at the Dedication of a
Church ; that of S. Judoc appears also in the shorter.
b 2
Xll PREFACE.
advanced by Mr. Gage and approved by Professor Westwood,
that the volume was intended for the use of iEthelgar, some
time Abbot of the New Minster, who became Bishop of Selsey
in 980, and succeeded S. Dunstan in the throne of Canterbury
in 988, seems not unlikely to be correct ; but there is no direct
evidence of its truth. The provision of benedictions for the
festivals of S. Grimbald and S. Judoc, which were probably not
generally observed outside the New Minster, might perhaps
suggest that the volume was intended for use in the New
Minster itself, and not for the use of a Bishop of Selsey or an
Archbishop of Canterbury.^
In the shorter of the two litanies mentioned above it is to
be observed that certain names are written in gold : they are
those of the Blessed Virgin Mary, S. Michael, S. Peter, S.
Bartholomew, and S. Denis. With regard to the first three of
these names, the fact of their being thus distinguished is hardly
remarkable ; but the selection of the names of S. Bartholomew
and S. Denis, in a litany where the number of saints mentioned
by name in each group is so small as in this particular case,
is itself rather singular, and seems, when it is emphasized by
the distinction given to the names by the use of gold, to demand
some attention.^ It can hardly, however, suggest any decided
inference as to the place for which the book was originally
intended to serve, or modify the opinion which is formed on
other grounds as to the place where it was written. With
regard to the name of S. Denis, it seems most likely that the
importance given to it is the result of a temporary increase in
the cultus of the saint in England at the time to which the
book belongs. Such increased veneration of S. Denis may not
unreasonably be connected with what we learn as to the special
devotion with which the saint was regarded by S. Edith of
Wilton, and with the account of the vision of S. Dunstan, after
the death of S. Edith, in which S. Denis appeared as her
companion, sent to announce the honour given to her in heaven
and due to her on earth.^ If the MS. was written, as has been
supposed, between 980 and 990, it would not be unlikely that
' The absence of any benediction for the festival of S. Swithun may perhaps point
in the same direction. Mr. Gage mentions that on that day the monks of the New
Minster attended the services in the Old Minster, while those of the Old Minster
came to the New Minster on the festivals of S. Grimbald and S. Judoc.
* In the Benedictional proper, it may be noted, the first few lines of the form for
S. Bartholomew's Day, and the Amen after each of its clauses, are written in gold.
But this unusual treatment is perhaps due to the £ELCt that the benediction begins on
the same page which contains the latter part of the form for the festival of the
Assumption, which is written in gold throughout. So far as concerns the Amen, the
use of ^old extends to some other benedictions which follow (see p. 40).
* William of Malmesbury, Gesla Pontificum, ii. 87. (p. 1S9, Rolls ed.)
PREFACE. xill
some special distinction should be given by the scribe to the
name of S. Denis.
The name of S. Bartholomew seems to have been written
later than those with which it is associated in the litany ; and
this may suggest that the introduction of the name of the
Apostle, or the prominence given to it, may be due to some
special circumstances connected with a place where the book
was in use at a date somewhat later than that of the original
scribe. It is indeed probable that before the alleged translation
of the saint's remains from Benevento to Rome reports of
miracles wrought by his intercession had become more notable
or more widely spread : even if the translation did not actually
take place before the end of the tenth century,^ the same causes
which induced one or more of the Emperors to seek to bring
it about may have had some effect even in England upon the
cultus of the Apostle. The benediction for his festival in the
book under consideration, and also in the Pontifical of S.
Dunstan, makes express mention of the number of his miracles,
whereas in the Benedictional of S, iEthelwold and in Pontificale
Lanaletense the form provided is less specially significant The
appearance of S. Bartholomew's name among those of the
patron saints of Croyland seems to date from the time of
the restoration of the abbey, and is probably to be connected
with the relic of the Apostle said to have been bequeathed to
Croyland by Turketul, the first abbot of the restored monastery,
having been acquired by him as a gift from Henry " the Fowler,"
to whom it had been given by a Duke of Benevento. If we
accept the statements on the subject contained in the Chronicle
of Ingulf, it would appear that before the middle of the tenth
century a notable relic of the saint had found its way to
England.^ The dedication-title of the parish church at Hyde
seems at first sight to suggest the possibility of an early
veneration of the Apostle in a place specially connected with
the New Minster ; but the date of the dedication is uncertain :
and the close relation of the New Minster with the place to
which it was afterwards removed is probably of a date later
^ The question of the date, and even of the fact, of the translation is somewhat
doubtful. According to the tale which attributes the translation to the Emperor
Otto II., it would apparently have taken place in 983. If the better-supported
statement, which attributes it to Otto III., be true, the event must have occurred
between 983 and 1002.
* The authority of " Ingulf* is not generally a secure foundation ; but in such
a matter as this, in which the writer would be likely to follow the tradition handed
down at Croyland, it may be worth something. TurketuPs former position in the
kingdom is perhaps not exactly described by ** Ingulf ; " but from Ordericus Vitalis
it would appear that he was a person not at all unlikely to have been brought into
personal intercourse with Henry during the negotiations for the marriage of Otto.
XIV PREFACE.
than that at which the name was inserted in the short Litany.
But, if it were only a question of the invocation of the saint in
preference to others of the Apostolic company, the increase
of his fame in connection with the relic at Croyland might
furnish one sufficient reason for the choice, while another might
be found in the fact that the relics, and presumably also the
intercession, of the Apostle were held to be of special efficacy
as a protection against lightning,^ — a belief which might very
naturally have led to his being specially invoked at the dedica-
tion of a new building. It is less easy to account for the later
insertion of his name, apart from local considerations of some
special kind.
Such local reasons, it would seem, were to be found at
Canterbury, at a time somewhat later than that to which the
main body of the MS. has been assigned. It was in the time of
the Archbishop iEthelnoth {ix. after 1019), and apparently before
the death of Canute (nth November, 1035), that the Queen
Emma gave to Christ Church, Canterbury, the arm of S. Bar-
tholomew, which she purchased from a Bishop of Benevento.^
If the addition of the saint's name was made at Canterbury,
after the acquisition of this relic, the insertion and the decora-
tion of the name seem to be sufficiently explained. On this
hypothesis, the MS. must have remained in England at least
until the year 1020, — a point which, though it is far from being
certain, ought perhaps to be taken into account in considering
the question of its ownership.
This question has been the subject of a good deal of dis-
cussion. That the book was at some time the property of an
Archbishop named Robert seems to be generally admitted ;
but there is a doubt whether the possessor was Robert of
Jumi^ges, the Norman Archbishop of Canterbury, who was
driven from his see in 1052 and died at Jumi^ges in 1070, or
Robert of Normandy, Archbishop of Rouen from 990 to 1037.
On the recto of fol. i a hand, probably not earlier than the
seventeenth century, has written the title, " Benedictionarius
Roberti Archiepiscopi." After these words, something appears
to have been erased.' The Abbd Saas, in the eighteenth
century, supplied the word " Cantuariensis." Dom Tassin, in
* Thus Turketul was, we are told, accustomed to have recourse to his relic for
protection in thunderstorms ; and relics of S. Bartholomew, enclosed in the leaden
weathercock of the tower, were held to have long protected the monastery of Sauve
Majeure {^Acta SS.f tom. v. Aug., col. 105).
* The story of the gift, together with the negotiations which preceded it, and
the account of the means taken to warrant the genuine character of the relic are
given at some length by Eadmer {Hisi. JVovorum, lib. ii.), who had heard the
details at Canterbury, and also from the successor of the Bishop who sold the relic.
PREFACE. XV
his criticism of Abb6 Saas, maintained that the word erased
had been " Rotomagensis." He suggested that the erasure
had been made by Saas himself, and that a corresponding
alteration had been made in the inscription on the cover of the
book. Saas, in his reply, alleged that the erasure or erasures
had been made long before his own day, and that in supplying
the word " Cantuariensis " he had followed the indication of
a still older inscription, which he had found on the inside of
the cover — " Robertus Cantuaritarum Archiepiscopus anno
Christi 1050."^ Both disputants, apparently, agreed in iden-
tifying the book (then in the Cathedral Library at Rouen)
with a volume described as " Benedictionarius Roberti Archi-
episcopi " in a list of the Cathedral books drawn up in the
time of Archbishop Godofredus (1111-1128) : and Tassin argues
with much force that in such a list the designation ** Robertus
Archiepiscopus" is much more likely to indicate Robert the
Archbishop of Rouen than to refer to an Archbishop of Canter-
bury, who, though Norman by birth, had no special connection
with Rouen or with the Cathedral Church, where the list was
written. The evidence of the note on which Abb6 Saas based
his conjecture seems hardly to outweigh the probability in
favour of this interpretation of the list. The form " Cantuari-
tarum" does not suggest a very early date for the note in
which it occurs.
At first sight, no doubt, Robert of Jumi^ges seems to be the
more likely of the two Archbishops to have been the means of
transferring an English Service-book to Normandy. We know
that he did so transfer the Sacramentary known as the " Missal
of Robert of Jumifeges," which, like the ** Benedictional," has
now found a home in the Public Library of Rouen.^ But he
was not, perhaps, very likely to have given the book to a church
with which he had no such close personal connection as he had
with the monastery of Jumi^ges, to which he gave the " Missal."
On the other hand, Robert of Normandy is the more likely to
have given such a book to his own cathedral church ; and he is
not unlikely to have become possessed of such a book, either by
gift or by purchase. He was the brother of Queen Emma, the
wife of Ethelred H. and of Canute, and mother of Edward the
Confessor. On the assumption that the book was at first
the property of ^Ethelgar, it is to be noticed that the date of
* This inscription is not now to be found, having probably perished when the
volume was rebound.
2 The Benedictional and the ** Missal '* are not unnaturally regarded, by those who
see them in the same library, as companion volumes. But they came to the Library
as parts of different collections. The ** Missal '* came from Jumi^ges, the " Bene-
dictional '* from the Cathedral Library, where it had apparently been since before
112S.
XVI PREFACE.
Robert's consecration coincides with that of the death of
iEthelgar ; and the hypothesis that iEthelgar's Pontifical may-
have been obtained by Emma on his decease, as a possession
for her brother, is rather a tempting one. On the other hand,
it may perhaps weigh against the identification of '* Archbishop
Robert " with Robert of Rouen, that none of those additions to
the original contents of the book which were evidently made
after its transference to Normandy appears to be of a date
earlier than 1050, and that there is, as we have seen, some
ground for supposing that the book was still at Canterbury at
a time at least thirty years after the death of iEthelgar, when
the long pontificate of Robert of Rouen was more than half
completed.
On the whole, it may be said that while the evidence of the
Rouen list, and the fact that the book was for centuries the
property of the Cathedral Church of Rouen, seem to be in
favour of Dom Tassin's view, the question of ownership can
hardly be decided with certainty. If the evidence does not
warrant a decision in favour of Robert of Normandy, it certainly
does not warrant a decision in favour of Robert of Jumi^ges ;
and it would seem that some of those who have followed the
lead of Abbe Saas have been influenced by the tendency to
associate the " Benedictional " with the Sacramentary given to
Jumi^ges by the English Archbishop, and by the belief that it,
as well as the Sacramentary, formed part of the Jumifeges
collection of MSS.^
So much as this, however, is clear — that the " Benedictional,"
written at first for use in England, passed into Normandy,
probably before the middle of the eleventh century, and has
since remained there. The additions made from time to time
to the original contents of the volume are concerned, for the
most part, with matters for which it at first contained no
provision. In some cases their Norman character is clearly
marked : thus the order for a Provincial Council is clearly for
the province of Rouen : the additional section relating to the
Ordination of Bishops provides for the profession of obedience
to the see of Rouen: the order "ad ducem constituendum,"
though it contains no mention of the particular duchy, was
^ Thus Mr. W. H. Frere, in his account of the MS. {Alcuin Club Collections^ vol.
iii.), speaks of it as having been written at Winchester for Archbishop Robert (1050-
1052), and subsequently at Jumi^ges. This confusion may perhaps be due in part
to the fact that Martene frequently cites an English Pontifical which he found at
Jumi^ges. But this was not the Pontifical of Archbishop Robert (wliich Martene also
cites as a Rouen MS. ) but the kindred Pontifical (now also in the Public Library at
Rouen) known as Pontificale Lanaletense,
PREFACE, XVll
apparently written at a later date than these sections, and there-
fore must also belong to Normandy. To Normandy also may
be assigned the writing of the matter on the preliminary leaves,^
consisting of extracts from various patristic authors, and of the
declaration of belief concerning the Eucharist which, in the
order for the Provincial Council, is attributed to the Council
of the Province of Rouen held in 1063, under the presidency of
S. Maurilius.
The order for "constituting" the Duke has apparently been
constructed from the material furnished by the "Consecratio
Regis," which forms part of the original contents of the
Pontifical. Some portions of this order have been omitted,
others have been altered, to suit the conditions of the case for
which the new order was intended to serve. The additional
section relating to the consecration of Bishops provides for the
detailed examination of the Bishop-elect, and for some modifica-
tions of the order contained in the older part of the book. But
the changes are not of any very great importance. It may be
supposed that, with the exception of the ** Consecratio Regis,"
for the use of which there would be no occasion in the dukedom
of Normandy, the Pontifical offices of the original MS. continued
to be used in Normandy just as they stood, or with alterations
of the slightest character.
It is not at all surprising that this should be the case. If
the account generally given of the ** Pontifical of Egbert," which
represents it as a tenth-century copy of an earlier English
Pontifical, be correct, the same thing had probably occurred at
an earlier date ; and the case of another manuscript already
mentioned, the Pontificale Lanaletense, furnishes another parallel.
It has been doubted whether this book was actually written in
England or in France ; it certainly seems to have been in use
in Brittany ; and, if written there, its contents were probably
copied for the most part from an English book nearly con-
temporary with the " Benedictional " of Archbishop Robert,
with which, in most of the offices, as well as in its collection of
Episcopal benedictions, it is generally in close agreement The
most notable departure from this agreement is in the order for
the Coronation of a King. In the " Benedictional," as in the
majority of the English Pontificals anterior to the Norman
Conquest, the order is that which is commonly associated with
the name of Ethelred, and which was probably introduced in the
time of S. Dunstan.^ The "Pontifical of Egbert" and Pontificale
^ The contents of these leaves, not strictly forming part of the Pontifical, have not
been included in this volume.
- Mr. E. W. Robertson {Historical Essays^ 1872) seems inclined to adopt Waitz's
suggestion, and to connect the adoption of this new order with the coronation of
XVlll PREFACE,
Lanaletense both retain what seems to have been the older order,
which probably stood in the books from which they were copied.
They seem, when regarded as the representatives of those older
books, to take their place within, and at the beginning of, the
series of English Pontificals which illustrate the variations of
usage, and the development of this class of Service-books, not
only in England, but also in the neighbouring parts of the
Continent, in the period before the Norman Conquest.
In the notes on the Pontifical offices contained in the present
volume an attempt has been made to indicate the extent and
character of the variations which the books of this group display
with regard to the arrangement of each of the offices. The
differences are for the most part unimportant: nor do they
serve to furnish sufficient grounds for any very exact conclu-
sions as to the mutual relation of the books. Where two or
more of the MSS. are found, as sometimes happens, to be in
very close agreement in regard to some portions of their con-
tents, it will generally appear that, in regard to some other
portion, they diverge, and one or other of them agrees with
some other member of the larger group.
The " Pontifical of Egbert," while the date of the book from
which it is copied (assuming that it is directly derived, at least
in the main, from a single earlier MS.) cannot be accurately
determined, seems to represent an earlier stage than any other
book of the group which has come down to us in a form practi-
cally complete. Two fragmentary Pontificals seem, however,
to stand near it : one of these, the earliest^ of the fragments now
combined in the British Museum MS. Claudius A. iii., shows a
close affinity to it in certain respects ; and the Sidney Sussex
College MS. A. 5. 15, which contains (of matter common to
other books of the group) only forms relating to Ordination, is
in almost exact agreement, so far as these forms extend, with
the early portion of MS. Claudius A. iii.^
The original portions of Pontificate Lanaletense^ the " Pontifical
Edgar at Bath in 973, rather than with the crowning of either of Edgar's sons.
S. Dunstan was the officiant at all three coronations, and it is perhaps more likely
that he followed in the later cases the same order which was employed in the
coronation of Edgar than that he adopted a new order either for Edward or for
Ethelred. The crowning of Edgar was an occasion when a new order may well
have been adopted, and the fact that it was long delayed allowed more time for the
preparation of a carefully constructed order than would in ordinary cases have been
available.
* I exclude for this purpose the collection of Episcopal Benedictions which forms
part of the same volume, a portion of which may perhaps be earlier than any of the
fragments containing Pontifical offices which are bound up with it.
' The fragment in Claud. A. iii. is apparently of the tenth, the Sidney Sussex MS.
of the latter part of the eleventh century.
* See above, p. xv.
PREFACE. XIX
of S. Dunstan,"^ and the book of Archbishop Robert, show
a large amount of agreement : this is perhaps most marked in
the case of the last two. But the agreement between them
does not extend to the whole of their contents: they have
apparently drawn their material in some cases from different
sources. The second (in point of date) of the fragments con-
tained in MS. Claudius A. iii. seems to stand near to these : in
one case where S. Dunstan's book differs from that of Arch-
bishop Robert, it agrees with the latter. The handwriting of
this fragment appears to be rather later than that of Archbishop
Robert's book. A litany which forms part of its contents
includes the names of several saints specially venerated at
Canterbury. Of these the name of S. Alphege is written in
capitals, while that of S. Dunstan is marked for repetition.
The original portion of the contents of the Pontifical known
as that of Bishop Sampson of Worcester (Corpus Christi College,
Cambridge, MS. 146) proceeds apparently from Winchester,
and probably from the Old Minster. As might be expected,
it shows a good deal of agreement with Archbishop Robert's
book, but in some cases it agrees with that of S. Dunstan. It
is of a later date than the MSS. of the last-mentioned group,
and shows some additions and a slight development of cere-
monial. In the section relating to Ordinations, it stands rather
apart from the older books. The eleventh century Canterbury
Pontifical in the same Library (MS. 44) shows a somewhat
wider divergence from the earlier MSS. than the Winchester
Pontifical ; most of its offices appear to have undergone a certain
amount of revision and expansion either by way of additional
details or by the lengthening of the prayers.^
Nearer in some respects to the earlier MSS. than either of
these two, and therefore probably representative, like Egbert's
Pontifical, of a MS. a good deal earlier than the date at which
it was itself written, is the Pontifical associated with the name
of S. Thomas of Canterbury, now in the Public Library of
Douai. The MS. itself is assigned to the twelfth century ; ® but
^ MS. Lat. 943 of the Bibliotheque Nationale, Paris. It is assigned to the latter
part of the tenth century.
^ Some of the details in the Consecratio Regis contained in this MS. seem to point
to the accession of Edward the Confessor as the time when this part of its contents
was revised. The British Museum MS. Add. 28,188, which Mr. Frere believes to
have been written for Herbert de Losinga, Abbot of Ramsey, and Bishop (1091-
1 1 19) of Thetford and Norwich, agrees with the Canterbury book in the details of its
order for the Consecration of a Church ; but its date falls, apparently, after the
Conquest.
^ Some parts of the contents of the MS., as well as the tradition concerning its
ownership, may point to Canterbury as the place for which the book was written ; but
the names of saints which appear in the longer litany of its order for the Consecration
of a Church seem to suggest that the scribe followed, at least in part of his work, a
MS. written at Winchester or intended for use by a Bishop of that see.
XX PREFACE,
in spite of its late date it presents so much resemblance to the
earlier books as to make it worth while to take some account
of it in connection with them.
All the Pontifical offices contained in the " Benedictional " of
Archbishop Robert are to be found also in other books of the
series. On the other hand, it differs from the majority of the
other books of the group by way of omission. Its contents
include no forms relating to the trial by Ordeal. In this
respect, however, it agrees with the "Pontifical of Egbert."
The absence of such forms does not, of course, indicate that they
were not employed by the possessors of the books which omit
them : they were most probably provided in another volume.
It is perhaps unnecessary to say that the limitation of the
comparisons attempted in the notes to a small number of
English Pontificals does not imply that these books ought to
be regarded as standing by themselves, apart from books of
the same class which had their origin and their use elsewhere
than in England. It is hardly to be supposed that either the
formation or the development of the English Pontificals was
independent of external influence : the importance of the group
in which the Pontifical of Archbishop Robert has its place is
not greater than that which would belong to any compact group
of similar books of equally early date proceeding from any
other region equally well defined. Some limitation in the
range of comparison, however, was necessary ; and it appeared
to be on the whole best to confine the comparison, as a rule, to
those books which, in point of time and place, stood nearest
to the text, and thus to show how far the text itself might be
regarded as representative of the region and the period to which
it belongs.
With regard to the collection of Episcopal benedictions
which forms the first part of the contents of the volume, it may
be said that it presents few points of special interest. Except
for the benedictions for the festivals of the saints specially
venerated in the New Minster, S. Grimbald and S. Judoc, and
for a series of ferial benedictions which have for their theme the
account of the Days of the Creation in the first chapter of
Genesis, there is little in either division of the series which is
at all unusual. The greater part of the benedictions which
make up the whole series, and almost the whole of those which
make up the division containing benedictions per anni circulum^
are to be found not only in the MSS. with which, so far as its
Pontifical offices are concerned, Archbishop Robert's book
is most closely in agreement, but also in the "Pontifical
of Egbert" and the Benedictional of St iEthelwold. The
PREFACE, XXI
collection which forms the basis of this series had an influence
on the benedictions of the English Pontificals which may be
traced in later books as well as in those of the earliest group.
But it was by no means limited to England : the comparison
of even a small number of authorities will suffice to show that
its use was widely extended.
In the editing of the text use was made, in the first place, of
a transcript given to the Society by the late Mr. S. S. Lewis,
for whom it had been made at Rouen under the direction of
the late Abb6 Sauvage. From this transcript, after revision,
the text was printed, and the sheets were carefully collated
with the MS. at Rouen by Mr. L. G. Wickham Legg. The
spelling of the MS. has been followed througjiout ; and the
punctuation of the MS. has also been followed, with certain
exceptions. The stop most frequently used by the original
scribe is the simple point (.) ; but it is used with a difference in
value corresponding to its position in relation to the line. It
seemed impracticable to reproduce these distinctions accurately
in printing; and they have therefore been disregarded, the
point being placed in all cases at the usual leveL In the lists
of capitula the scribe's usage with regard to the omission or
insertion of a point at the end of each heading, and before and
after numerals, is irregular. In the text, he frequently omits
the point at the end of a sentence. In the printed text numerals
are in all cases followed, but not preceded, by a point ; and the
point has been added at the end of headings and sentences
where the scribe had omitted it. The later additions to the
original contents of the MS. are distinguished by being printed
in smaller type.
Where musical notation occurs in the MS. the fact is indi-
cated by the use of asterisks placed at the beginning and end
of the words noted.
The two lithographic plates representing the miniatures and
decorative work of the MS. are from drawings made for the late
Mr. S. S. Lewis : for these the Society is indebted to the kind-
ness of Mrs, Lewis. The collotype plates illustrating the hand-
writing of particular pages were made from photographs taken
for the Society at Rouen,
In conclusion, I must express my thanks not only to the
Chairman of the Council and to the Treasurer of the Society
for such help as they never fail to give to those who are
engaged in its work, but to others who have in various ways
rendered me useful assistance. In particular, I would desire to
acknowledge the aid which I have received from the transcripts
XXll PREFACE.
and notes placed by the Dean of Carlisle at the disposal of the
Society ; while to Mr. L. G. Wickham Legg my gratitude is
especially due, not only for the work of comparing the printed
sheets with the MS., of which I have already made mention,
but also for the use of his transcript of the Pontificale Lanale-
tensej and for information as to the contents of the series of
Episcopal Benedictions in the Pontifical of S. Dunstan, which
had not been included by the Dean of Carlisle in his transcript
of that MS.
H. A. WILSON.
Magdalen College, Oxford,
iTth November, 1902.
BENEDICTIONAL
OF
ARCHBISHOP ROBERT.
Plate I.
«ENEDICTIONAL OK ARCHfilSIIOl' ROBERT
Fol. 29 V.
Plate II.
- ^k i* i* ' --^ ^ V
BENEDICTIONAL OF ARCHBISHOP ROHKRT
Fol. 30.
Plate III.
imema.quifblirfpLendicIifTfmum lubur
lucenrernquelundcpallarern . nccnon
fulgerraaftdUrum cumcuU quofto
fdtpar dtetneffabiU difcurrcrc^uiftuie
pernubiU. ^ m cm
2 Ucquippepdtorum ueftrorum fema
fdptcnnae infl4mm<s^.tej: prudcnne
Uimtnc tnradtdc'.ftdUnrqruiftiinbuf
dememEr mUiftrtequicftronOT luaf-
Auj: beaoorum omnium fbUndorpcr
henrtiC /i gd e is
X nbudajtuobifdcpofiiDcamirfdrand.
auium conrubcmiif frui cadcftium.
aiq: aim fafomnibufcaclcfh dU)nadd
fafa.f^ccnon fttiafTfmApcrbcnndebca
Tiiudtnf fomdn corond. a a> e n
Q^uod ipfcpreftartdiontfAircuiurrtgn
/vereRNfie BON I TAi I s
C ^ oncp. qui qumto die dquof
' uoUxiliddxquedqudnlid
fcruifxuirinufum producr
BENEDICTIONAL OF ARCHBISHOP ROBERT
Fol. 67 V.
Plate IV.
^uesricneTsTi^^CKiS- c^ua>qumusx)iui
NUOD a>iJvjiSTeRiua>^oTor>pLefuroeBeNT-
eTueNiTLNT/wvTeosnuoD ecLeST^equ/uroe
V J I- If f .' /M ./ liiiff c .// r I /f . if. (Tf
/^ iT. . .'/.J? r - I // M ,y/ i/fMrii/./i/f; J..
(idcen<IiT.«|uf<«piTiUu^fua«Ienrtn<foma ' (iii.b<Mliehuic<l<miuiliIuf4J]4a|aa<i(ft<iUX
qu;ap]NiTp5vroT<;aruR^po;vTlj^iceI>^jecoi^T'io
(honefrlr^xfc\fdned^afptmrldo pmieni.d^adui
udtido pTx>fh|ucrc:iirinTCruenicntrbftimtf^
^nofd fempcrquriorginedi cmiinccma
n4.cunftanmopcmnp ATdtrfcmper inapt
dr.d^perirccpia ftnixcur^pdnm rte^iA
fcjui nof p<iripnfin populo uocdn uoiuiih .
prcfbtqTurbocquod bumano orediamur
tmuifoculireff^ udUdm ufp drfm .
€rT]srXua>iNevruAX)uoi>edia> ptTvoeLe^rpo
^ua!eT>eDic>ivroA ^sfi*- CTTi^RcrRCucn^yaJ'Tp *
^oo ec^i&cn C;auMcisrool>€i;a]Vi>SLCY> qqa.eboc!
«f>oi>oT[vcbQ3i]srO/aL©sj' .
D
BENEDICTIONAL OF ARCHBISHOP ROBERT
Fol. 95.
Plate V.
A: K r iL
6 S Z H
-e^ 1 k A
O T M P
C T Y d)
X- T CO A
BENEDICTIONAL OF ARCHBISHOP ROBERT
Fol. 187 V.
Plate VI.
' 'W W!
u
OQ
O
OS
i .1
5 ^
fa C^
o >
:^ ?
i ^°
H
M
[Benedictionarius Roberti Archiepiscopl]
INCIPIUNT CAPITULA PER ANNI CIRCULUM. [fol. 4v.
I. Benedictio in uigilia natalis christi.
IL Benedictio in nocte ad missam.
III. Benedictio in primo mane.
nil. Benedictio in die natalis christi.
V. Benedictio in octauis domini.
VI. Benedictio in dominica i. post natale christi.
VII. Benedictio in theophania domini.
VIII. Benedictio in dominica i. post epiphaniam.
IX. Benedictio in dominica secunda.
X. Benedictio in dominica tertia.
XI. Benedictio in dominica quarta.
XII. Benedictio in dominica quinta.
XIII. Benedictio in dominica sexta.
XI I II. Benedictio in septuagesima.
XV. Benedictio in sexagesima.
XVI. Benedictio in quinquagesima.
XVI I. Benedictio cinerum in capite ieiunii.
XVIII. Benedictio in die ad missam.
XVIIII. Benedictio initio xl.
XX. Benedictio in dominica ii.
XXI. Benedictio in dominica iii.
/XXII. Benedictio dominica quarta in xl. [fol. 5.
XXIII. Benedictio dominica quinta in xl.
XXII 1 1. Benedictio ad ramos palmarum benedicendum.^
XXV. Item alia. Item alia.
XXVI. Benedictio ipso die ad missam.
XXVII. Item alia de passione christi.
XXVIII. Consecratio crismatis et olei in caena domini.
XXVII 1 1. Benedictio ad mandatum ipso die.
XXX. Benedictio in sabbato sancto.
1 bd. MS.
ROBERT. B
BENEDICTJONES EPISCOPALES.
XXXI. Benedictio in die sanctae paschae.
XXXII. Item alia eadem die,
XXXIII. Benedictio in secunda feria.
XXXI II I. Benedictio in tertia feria.
XXXV. Benedictio in quarta feria.
XXXVI. Benedictio in quinta feria.
XXXVII. Benedictio in sexta feria.
XXXVIII. Benedictio in septima feria.
XXXVI III. Benedictio in octauis paschae.
XL. Benedictio in i. dominica post octabas pasch^.
XLI. Benedictio dominica ii. post octabas pasch^.
XLII. Benedictio dominica iii. post octabas pasch?.
/XLI 1 1. Benedictio in laetania maiore. [fol. 5 v.
XLIIII. Item alia in tertia feria.
XLV. Item alia in quarta feria.
XLVJ. Benedictio in die ascensionis christi.
XLVII. Benedictio post ascensionem christi.
XLVIII. Benedictio in uigilia pentecosten.
XLVII 1 1. Benedictio in die sancto pentecosten.
L. Benedictio per totam septimanam.
LI. Benedictio octauis pentecosten.
LII. Item alia.
LIII. Benedictio dominica i. post octabas pentecosten.
LIIIL Benedictio dominica ii. post octabas pentecosten.
LV Benedictio dominica iii. post octabas pente-
costen.
LVI. Benedictio dominica iiii. post octabas pente-
costen.
LVII. Benedictio dominica v. post octabas pente-
costen.
LVI 1 1. Benedictio dominica vi. post octabas pente-
costen.
LVIIII. Benedictio dominica vii. post octabas pente-
costen.
LX. Benedictio dominica viii. post octabas pente-
costen.
LXI. Benedictio dominica ix. post octabas pente-
costen.
LXII. Benedictio dominica x. post octabas pente-
costen.
LXIII. Benedictio dominica xi. post octabas pente-
costen.
/LXI I II. Benedictio dominica xii. post octabas pente-
costen. [fol. 6.
LXV. Benedictio dominica xiii. post octabas pente-
costen.
BENEDICTIONES EPISCOPALES, 3
LXVI. Benedictio dominica xiiii. post octabas pente-
costen.
LXVII. Benedictio dominica xv. post octabas pente-
costen.
LXVI 1 1. Benedictio dominica xvi. post octabas pente-
costen.
LXVIIII. Benedictio dominica xvii. post octabas pente-
costen.
LXX. Benedictio dominica xviii. post octabas pente-
costen.
LXXI. Benedictio dominica xix. post octabas pente-
costen.
LXXI I. Benedictio dominica xx. post octabas pente-
costen.
LXXI II. Benedictio dominica xxi. post octabas pente-
costen.
LXXIIII. Benedictio dominica xxii. post octabas pente-
costen.
LXXV. Benedictio dominica xxiii. post octabas pente-
costen.
LXX VI. Benedictio dominica xxiiii. post octabas pente-
costen.
LXXVII. Benedictio de aduentu ihesu christi.
LXXVIII. Benedictio dominica ii. aduentus domini.
LXXVIIII. Benedictio dominica iii. aduentus christi.
LXXX. Benedictio dominica quae ante natale est.
LXXXI. Benedictio in leiuniis quattuor temporum.
LXXXII. Item alia feria iiii. de ieiunio.
LXXXIII. Item alia sabbato de ieiunio.^
* Fol. 6v. is blank, Fol. 7 and yv. were also originally left blank. The bene-
dictions which follow on fol. 7 were probably written in the end of the twelfth or
beginning of the thirteenth century.
B 2
BENEDICTIONES EPISCOPALES.
/[0]mnipotens * deus qui iinigenitum filium suum misit in [fol. 7.
terns in similitudinem carnis peccati . ipse uos absoluat ab omni con-
tagione delicti. Amen.
Et qui eum patriarchanim presagiis . prophetarum oraculis . angelica
allocutione . fecit " predicere ^ . uos eius natiuitatem congruo preuenire
honore et uenientem digna faciat ^ celebrare deuotione. Amen.
Sicque eum ab omni sorde inmunes suscipiatis . ut uenientem
iudicem securi uideatis. Amen.
Quod ipse.
[D]eus ^ qui hunc diem* incarnati uerbi luce fecit splendescere . uos
fugatis tenebris uirtutum luce faciat radiare. Amen.
Oriatur in uobis uerus sol iusticiae . ut ad gaudia perueniatis clari-
tatis gterne. Amen.
Dominic^ natiuitatis soUempnia sic annua deuotione celebretis . ut
ad ea qu^ non sunt annua sed continua feliciter peruenire possitis.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur.'
* The initials of these words have been left for the rubricator to insert, and have
not been inserted.
■ Added in margin. * Perhaps for predici, or for predicari.
* Added above line. * Tiie verso of fol. 7 is left blank.
BENED2CTI0NES EPISCOPALES.
/Benedictio ad Missam in Uigilia Natalis Ihesu [fol. 8.
Christi.
/^Mnipotens deus qui incarnatione unigeniti sui mundi te-
^^ nebras effugauit . et eius gloriosa natiuitate hanc sacra-
tissimam noctem inradiauit . efTugiat ^ a uobis tenebras
uitiorum . et inradiet corda uestra luce uirtutum. Amen.
Quique eius sacratissim^ natiuitatis gaudium magnum pas-
toribus ab angelo uoluit nuntiari . ipse super uos benedictionis
suae gratissimum imbrem infundat . atque ipso pastore uos
ad aeternorum gaudiorum pascua aetema perducat. Amen.
Et qui per eius incarnationem terrena caelestibus sociauit .
internae pacis et bonae uoluntatis uos nectare repleat . et
caelestis militiae consortes efficiat Amen.
Quod ipse prestare.
Benedictio dei.
/Benedictio ad Missam in Nocte. [fol. 8v.
IDOpulum tuum quesumus domine pio fauore prosequere .
^ pro quo dignatus es in hac sacratissima nocte tuam
mundo presentiam exhibere. Amen.
A cunctis eum aduersitatibus paterna pietate custodi . pro
quo in mundo hoc in tempore dignatus es ex uirgine nasci.
Amen.
Utinam ^ te redemptorem suum semper intellegat . et tuam
ueraciter gratiam comprehendat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur. Amen.
D'
Item in Primo Mane.
jEus qui non solum genus humanum [cond]ere ^ . sed etiam
te nascente uo[luisti]* hominem de terris ad astra
transire . preces supplicum respice . ut qui te post longas tene-
bras hodie natum lumen agnoscunt . aeternae uisionis luce
perfrui mereantur. Amen.
Complectere hunc populum in ecle^
^ leg. effuget. * Perhaps for ut.
' The first syllable is omitted in the MS.
* The last three syllables are omitted in the MS.
* The end of the benediction is lost.
BENEDICTIONES EPISCOFALES.
/[Benedictio in Die.] [fol. 9.
TDEnedicat^ uos omnipotens dominus . uestramque ad superna
^ excitet intentionem . qui hunc sacratissimum diem natiui-
tate filii sui fecit esse solempnem ;
/Et qui eum qui panis est angelorum in presepi [fol. gv.
ecclesi? cibum fecit esse fidelium animalium . Ipse uos et in
presenti degustare faciat ^ternorum dulcedinem gaudiofum .
et in futuro perducat ad satietatem ^ternorum premiorum.
Amen,
Quique eius infantiam uilibus indui uoluit pannis . ipse uos
cglestium indumentorum induat ornamentis. Amen,
Quod ipse prestare.
Benedictio in Octabis Domini.
/^Mnipotens deus cuius unigenitus hodierna die ne legem
^^ solueret quam adinplere uenerat corporalem suscepit
circumcisionem . spiritali circumcisione mentes uestras ab omni-
bus uitiorum incentiuis expurget . et suam in uos benedicti-
onem infundat. Amen.
Et qui per moysen legem dedit . ut per mediatorem nostrum
benedictionem daret . exuat uos mortificatione uitiorum . et
faciat perseuerare in nouitate uirtutum. Amen.
Quo sic in septenarii^ numeri perfectione /in hoc [fol. 10.
saeculo uiuatis . et in septenario inter beatorum spirituum
agmina requiescatis . quatinus in octaua resurrectione reno-
uati . iubilei remissione ditati • ad gaudia sine fine mansura
perueniatis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica i. post Natale Domini.
T^Eus qui unigenitum suum misit in mundum ut eum sal-
^ uaret . eiusdem salutis uos participes efficiat . et in ea
perseuerabiles reddat. Amen,
Iram quae super infideles manet a uobis amoueat . et ab
ea uos in perpetuum liberos efficiat. Amen.
Spiritum sanctum uobis attribuat . eiusque donis uos aff'a-
tim exuberari concedat. Amen,
Quod ipse prestare dignetur cuius regnum et imperium.
* The whole of the text on the recto of fol. 9 is written in gold, within an orna-
mented border.
' Perhaps for senarii.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES,
/Benedictio in Theophania CHRISTI. [fol. lOV.
"PvEus lumen uerum qui unigenitum suum hodierna die
^ Stella duce gentibus uoluit reuelare . sua uos dignetur
benedictione ditare. Amen.
Quo exemplo magorum mystica domino ihesu christo
munera deferentes . spreto antiquo hoste . spretisque contagiis
uitiorum . ad aeternam patriam redire ualeatis per uiam uir-
tutum. Amen,
Detque uobis ueram mentium innocentiam . qui super unige-
nitum suum spiritum sanctum demonstrari uoluit per co-
lumbam . eaque uirtute mentes uestrae exerceantur ad intelle-
genda diuinae legis archana . qua in chana galileae limpha est
in uinum conuersa. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica i. post Epiphaniam.
T^Eus qui filii sui temporalem pueritiam fecit esse mirabi-
^ lem . spiritu prudentiae corda uestra illustra/re [fol. ii.
ac docere dignetur. Amen,
Quique ilium parentibus temporaliter subdi uoluit . ipse uos
humilitatis et pietatis muneribus mirabiliter informet. Amen,
Et qui eum sapientia . etatae ^ . et gratia proficere tribuit .
spiritalium uobis profectuum incrementa propitius largiatur.
Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica Secunda.
T^Eus qui sua mirabili potestate aquam uertit in uinum . uos
^^ a uetustate subtractos . in beatae uitae transferat noui-
tatem. Amen,
Et qui nuptiis interesse uoluit . ut earum sua presentia
comprobaret bonum . ipse uobis castitatis et sobrietatis perpe-
tuae conferat donum. Amen,
Ipse etiam uobis sanctarum scripturarum intellegentiam
tribuat spiritalem . qui aquas in uina uertendo hoc ipsum uoluit
designare. Amen,
Quod ipse.
^ leg. etate.
8 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
/Dominica Tertia. [fol. iiv.
/^^Mnipotens deus uos ab omnium peccatorum maculis
^^ emundet . qui [le]prosum ^ supplicem tactu proprio digna-
tus est emundare. Amen,
Quique centurionis seruum non aspernatus est uisitare . ipse
cordium uestrorum hospitium dignetur misericorditer introire.
Amen.
Sicque uos fidei suae plenitudine informet . ut cum Sanctis
suis in caelorum regno accumbere concedat. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica Quarta.
T^Emptationum omnium a nobis dominus pericula remoueat .
^ et perturbationum procellas miseratus excludat. Amen.
Temptatoris fraudes atque molimina dissoluat . et uos
adversus eum cautos atque inuincibiles faciat. Amen.
Continua pacis nobis munera tribuat . et uos in portu tran-
quillitatis ac securita/tis propitiatus constituat. Amen. [fol. 12.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica Quinta.
T^Eus qui bonorum semen in sua eclesia serere consueuit .
-■-^ in nobis illud conseruare atque multiplicare numquam
desistat. Amen.
Zizaniorum superseminatorem a nobis procul repellat . et sui
uerbi pabulo uos indesinenter reficiat. Amen,
Ut cum dies iudicii aduenerit a reprobis separati . ad
dexteram iudicis sistamini . et beatissimo ipsius regno collo-
cemini. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica Sexta.
Tr\Eus qui mare suis pedibus fecit esse calcabile . nobis quic-
^^ quid est noxium ipse substernat. Amen.
Contrarios inmundorum spirituum motus conpescat . et uos
in sua pace confirmet. Amen.
Crucis suae naui^ inter mundi fluctibus^ gubernat*. et inlitus
beatae perhennita/tis perducat. Amefu [fol. 12 v.
Quod ipse prestare dignetur.
* The first syllable of this word is left out in the MS.
* leg. nauim. » leg. fluctus. ^ leg. gubernet.
BENEDICTIONES EPISCOPALES.
Benedictio in Septuagesima.
/^Mnipotens deus ita stadium uestri cursus dirigere dignetur.
^^ ut brauium uos aetemae uitae comprehendere faciat.
Amen.
£t ita uos abstinentiae armis circumdet . ut nullis huius uitae
operibus retardemini. Amen.
Quique uos uineam suatn uocauit . uobisque sanctos operarios
mittere dignatus est . ipse uos sua gratia dignetur excolere .
ut denario uitae perhennis remunerate non abnuat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
' Dominica Sexacesimae.
T^Et uobis dominus omnipotens magna mysteria regni sui .
^^ ^ qui iam dare dignatus est auditum uerbi sui. Amen.
Sicque mentes uestras seminis sui copia repleat . ut in uobis
illud sibi placite fructifi/care concedat. Amen. [fol. 13.
Et ita uos ab omni temptatione muniat . quatinus triceni .
sexageni . atque centeni fructus . pro suae gratiae distributione
munificentiam tribuat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in Quinquagesima.
/^Mnipotens deus sua uos benedictione confirmet . et inminenti
^^ quadragesimal! abstinentiae aptos efficiat. Amen.
Quique ceco supplicanti per diuinitatis potentiam lumen
restituit . cecitatem uestri cordis clementissimus inluminator
abstergat . et lucis suae radiis mentes uestras benignus inlu-
stret. Amen,
Quatinus uitiorum sordibus emundati . et caritatis ardore
solidati . caelestem hereditatem percipere ualeatis inlesi.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio Cinerum . in Capite Ieiunii.
/^Mnipotens sempiterne deus . parce metuentibus.^
* The benediction here cut short appears in full on p. 79.
lo BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
/Item Alia.^ [fol. 13V.
T^Eus qui non mortem sed penitentiam desideras peccato-
^^ ^ rum . fragilitatem condicionis humanae benignissime
respice . et hos cineres quos causa preferende humilitatis atque
promerendae ueniae . capitibus nostris inponi decernimus . bene-
dicere pro tua pietatae^ digneris . ut qui nos cineres esse
uoluistit . et ob prauitatis nostrae mentis ^ in puluerem reuer-
suros cognoscimus . peccatorum nostrorum ueniam et premia
penitentibus repromissa misericorditer consequi mereatur * . per.
Benedictio ad Missam.
TD Espice pastor bone super hunc gregem . et tribue ut qui
-^^ terrenis abstinent cibis . spiritualibus pascantur alimoniis .
et quem diuinis reficere ^ tribuis sacramentis . ab omnibus pro-
pitius absolue peccatis. Amen,
Dd eis sic in diebus ieiuniorum suam . /componere [fol. 14.
uitam . ut non inueniantur uoluntates eorum a tua uoluntate
dissimiles . sed sint semper in omnibus tuis preceptis obtem-
perantes. Amen,
Et ita banc omnem familiam tua benedictione sanctifica • ut
eorum ieiunia oculis tuae pietatis sint semper accepta . et ad
desideratum sanctae resurrectionis tuae diem eos mundo corde
et corpore pro tua pietate iubeas presentari. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.*
Benedictio Initio Quadragesimae.
TI> Enedicat uos omnipotens deus . qui quadragenarium nume-
-D rum in moysi et heliae necnon mediatoris nostri ieiunio
consecrauit . concedatque uobis ita pr^sentis uit^ dispensati-
onem transigere . ut accepta "^ a patrefamilias remunerationis
denario . perueniatis ad peccatorum omnium /remis- [fol. 14V.
sionem . et ad gloriosam cum omnibus Sanctis resurrectionem.
Amm.
Detque uobis spiritualium uirtutum uictricia arma . quibus
exemplo domini deuincere ualeatis antiqui hostis sagacissima
temptamenta. A men.
Quo non in solo pane sed in omni uerbo quod de ore eius
procedit • spiritalem sumentes alimoniam . per ieiuniorum
^ At the top of the page a later hand has added In dedicatione beuilicae,
• leg, pietate. • leg, merita.
* leg, mereamur. * leg, refici.
' leg, digneris. ' leg, accepto.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. ii
obseruationem . et ceterum ^ bonorum operum exhibitionem .
percipere mereamini inmarcescibilem gloriae coronam. Amen*
Quod ipse prcstare.
Dominica . Secunda in xl.
/^Mnipotens deus leiunii ceterarumque uirtutum dedicator
^•^ atque amator . sua uos benedictione sanctificet Amen,
Accendat in uobis pi? deuotionis affectum . et prebeat suum
supplicantibus benign um auditum.
Quatinus mentes uestrae sinceris purificatae ieiuniis . bono-
rum omnium ex/uberent incrementis. Amen, [fol. 15.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica iiC in Quadragesima.
/^Mnipotens deus ieiuniorum uestrorum uictimas clementer
^^ accipiat . et sua uos benedictione dignos efficiat. A men,
Mentes uestras ita parsimoniae bono contra uitia muniat .
preceptorum suorum doctrinis erudiat . caritatis dono repleat .
ut in omnibus uos sibi placere concedat. Amen,
Quatinus presentis his quadragesim? diebus quas deuo-
tissim? celebratis . ad paschalia festa purificatis cordibus
accedere ualeatis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica iiii. in Quadragesima.
T^Eus qui uos ad presentium quadragesimalium dierum
-■-^ medietatem dignatus est perducere . ipse uos sua misera-
tione /dignetur benedicere. Amen. [fol. 15 v.
Abstinentiam uestram preteritam acceptet . futuram ita sibi
placitam reddat . ut sicut abstinetis a Ileitis cibis . ita uos
etiam a uitiis omnibus abstinere concedat. Amen.
Quo de preteritis et de futuris spiritualium carismatum
frugibus ei grates persoluentes . ad sanctum pascha peruenire
possitis indempnes. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica v. infra xl.
A Ccendat in uobis dominus deus uim sui amoris . et per
^^ ieiuniorum obseruantiam infundat in uobis donum su?
benedictionis gratuitae. Amen,
* leg, ceterorum.
12 BENEDICTIONES EPISCOPALES.
Sic ei parsimoniae uictimas ofTeratis . ut contriti ei cordis
et humiliati sacrificio placeatis. Ame[n.]
Quatinus oratio uestra ieiunii et elemosin^ alis subuecta .
ita ad aures uestri condito/ris ascendat . ut uos [fol 1 6.
eternae beatitudinis heredes . et supernorum ciuium consortes
efficiat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio ad Ramos Palmarum.
/^Mnipotens sempiterne deus . auge fidem in te sperantium .
^-^ et supplicum preces clementer exaudi . ueniat quesumus
domine super nos misericordia tua . et benedic hos palmites
oliuarum . et sicut in figura ecclesiae tuae multiplicasti noe
egredientem de area . et moysen exeuntem de aegypto cum
filiis israhel . ita nos portantes palmos ^ aut ramos arborum .
cum bonis actibus occurramus obuiam christo . et per ipsum
introeamus in gaudium aeternum . per dominum.
Alia.
"T^Eus qui dispersa congregas . et congregata conseruas . qui
-■^ populis obuiam ihesu ramos portantibus benedixisti .
benedic etiam hos ramos palmae uel arborum quos tui famuli
ad gloriam nominis /tui fideliter suscipiunt . ut [fol. i6v.
in quocumque loco fuerint introducti . tua benedictio subse-
quatur . omni aduersa ualitudine fugata . dextera tua protegat
quos redemit . per dominum.
Item Alia.
"P\Eus qui per oHuae ramum pacem terris redditam nunti-
^^ are iussisti . presta quesumus ut hos ramos palmarum
caelesti benedictione sanctifices . ut cunctis populis proficiant
ad salutem • per dominum.
Alia.
■p\Eus cuius filius pro salute generis humani de caelo de-
^^ scendit ad terras . et adpropinquante^ hora passionis suae
hierosolymam in asino uenire et a turbis rex appellari ac
laudari se uoluit . benedicere dignare hos palmarum cetera-
rumue frondium ramos. ut omnes qui eos laturi sunt. ita bene-
^ /f^. palmas.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES, 13
dictionis tuae dono repleantur . quatinus et in hoc saccule
hostis antiqui temptamenta superare . et in future cum palma
uictoriae . et fructu bonorum operum tibi ualeant apparere .
per dominum nostrum.
/Benedictio ipso die ad Miss am. [fol. 17.
DEnedicat uos omnipotens deus . cui ieiuniorum maceratione
^ et presentium dierum obseruatione placere studetis.
Amen.
Concedatque nobis ut sicut ei cum ramis palmarum cete-
rarumue frondium presentari studuistis . ita cum palma uic-
toriae et fructu bonorum operum ei post obitum apparere
ualeatis. Amen.
Quique unigeniti filii eius passionem puro corde creditis .
mente deuota uenerari studetis . ad resurrectionis eius festa et
uestrae remunerationis praemia illius fulti munimine ueniatis.
Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Item Alia de Passione Domini.
/^Mnipotens deus qui unigeniti sui passione tribuit nobis
^^ humilitatis exemplum . ipse concedat nobis per eandem
humilitatem percipere su? benediqtionis ineffabile donum.
Amen,
/Ipsius resurrectionis percipiatis consortia . cuius [fol. i/v.
patientiae ueneramini documenta. Amen.
Quo ab eo sempiternae uitae munus percipiatis . per cuius
temporalem mortem aeternam uos euadere ualeatis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
InCIPIT CONSECRATIO CRISMATIS ET OLEI [i]n CAENA
DOMINI AD MISSAM. Antequam dicatur. Per quem haec omnia
domine . diaconus sumat ampullam cum oleo infirmorum . por-
tetque ad pontificem . at ille paululum diuertens se ab altar e .
stans in suq gradu signet oleum in manu diaconi . hanc secrete
orationem dicens,
Emitte domine spiritum sanctum tuum paraclytum de caelis .
in hanc pinguedinem olei quam de uiridi Hgno producere
dignatus es ad refectionem corporis . ut tua sancta benedic-
tione sit omni ungenti tutamentum mentis et corporis . ad
eua/cuandos omnes dolores omnesque infirmitates . [fol. i&
14 BENEDICTIONES EPISCOPALES.
et omnem egritudinem corporis . unde unxisti sacerdotes .
reges . prophetas . et martyres . crisma tuum perfectum a te
domine benedictum . permaneat in uisceribus nostris . in nomine
domini nostri ihesu christi.
Hac oratione finita . ponatur oleum infirmorum supra colum-
nam quandam seu altare . et pontifex dicat per quem haec
omnia domine . semper bona.^ Per omnia secula seculorum.
R, Amen. Et pontifex, Oremus. Preceptis salutaribus.
Et dominicam orationem atque Libe[ra]. Per omnia secula
seculorum. R, Amen. Et pontifex tacite signet calicem cum
oblata sanctificata . nullo respondente. Diaconi uero cooperiant
sacramenta in altare. Ascendente autem pontifice ad sedem suam .
archidiaconus accedat cum crismate . ampullam auream cum pallio
albo habens in manu sua, Et illud pallium mittens jex parte
supra dexter am. Stansque ante ponttficem . et omnes [fol. 1 8 v.
presbiteri . et diaconi in circuitu eius, Et pontifex tribus uicibus
sufflans anitelando in ampullam in modum cruets . tangens earn
manu sua . dicat sonora uoce, Dominus uobiscum. Et cum.
Sursum corda. Habemus. Grati\as\ Dignum.
7J7\ eterne deus . qui in principio inter cetera bonitatis et
^^^ pietatis tu? munera . terram producere fructifera Hgna
iussisti . inter qu^ huius pinguissimi liquoris ministrae oliu^
nascerentur . quarum fructus sacro chrismatef deseruiret. Nam
et dauid prophetico spiritu gratiae tuae sacramenta pre-
noscens . uultus nostros in oleo exhilarandos esse cantauit . et
cum mundi crimina diluuio quondam expiarentur effuso . simi-
litudinem futuri muneris columba demonstrans . per oliuae
ramum pacem /terris redditam nuntiauit. Quod in [fol. 19.
nouissimis temporibus manifestis est eflfectibus declaratum.
cum baptismatis aquis omnium criminum commissa delenti-
bus . haec olei unctio uultus nostros iocundos efficit ac serenos .
Inde etiam moysi famulo tuo mandatum dedisti . ut daron
fratrem suum prius aqua lotum per infusionem huius unguenti
constitueret sacerdotem. Accessit ad hoc amplior honor . cum
filius tuus ihesus christus dominus noster lauari a iohanne
undis iordanicis exegisset . et spiritu sancto in columbae
, similitudine desuper misso . unigenitum tuum in quo tibi
optime placuisset testimonio subsequentis uocis ostenderes .
et hoc illud esse manifestissime comprobares . quod eum oleo
letitiae pre consortibus suis^ ungendum dauid propheta
cecinisset.
Te igitur deprecamur domine sancte pater omnipotens
aeterne deus . per eundem /ihesum christum filium [fol. 19V.
tuum dominum nostrum . ut huius creaturae pinguedinem
^ A later hand has inserted usqw, * Originally written tuis.
BENEDICTIONES EPISCOPALES, 1$
sanctificare tua benedictione digneris . et sancti spiritus ei admis-
cere uirtutem . cooperante potentia christi tui . a cuius sancto
nomine chrisma nomen accepit. Unde unxisti sacerdotes
reges . et prophetas et martyres . ut sit his qui renati fuerint
ex aqua et spiritu sancto chrisma salutis . eosque eternae
uitae participes . et caelestis gloriae facias esse consortes . per
eundem dominum nostrum ihesum christum qui t[ecum] u[iuit]
et r[egnat] d[eus] i[n] u[nitate] s[piritus] s[ancti] p[er] o[mnia]
s[ecula] seculorum. a[men.]
Et pontifex signet chrisma principale in inodutn crucis tribus
uicibtis cum pollice . et insufflet iterum tribus uicibus cum halitu
in modum crucis . et subdiaconus suscipiens de manu archidia^
coni . portet cunctis in presbiterio stantibus ad osculandum.
Alter uero diaconus sequitur cum ampulla argentea Jiabens
oleum exorcizatum uestitus pallio fusco exjpanso supra [fol. 2a
kumerum sinistrum . accedens ad pontificem . at ille submissa
uoce benedicat oleum sanctum dicens,
T^Eus qui uirtute sancti spiritus tui inbecillarum mentium
^ rudimenta confirmas . te oramus domine ut uenturis ad
beatae regenerationis lauacrum tribuas per unctionem istius
creaturae purgationem mentis et corporis . ut si quae illis
aduersantium spirituum inhesere reliquiae . ad tactum sancti-
iicati olei huius abscedant . Nullis spiritalibus nequitiis locus .
nulla refugis uirtutibus sit facultas . nulla insidiantibus malis
latendi licentia relinquatur. Sed uenientibus ad fidem seruis
tuis . et sancti spiritus tui operatione mundandis sit unctionis
huius preparatio utilis ad salutem . Quam etiam caelestis
regenerationis natiuitate in sacramento sunt baptismatis
adepturi . per eundem dominum nostrum filium tuum . qui
uenturus est iudicare uiuos et mortuos et seculum per ignem.
amen.
jFinita oratione nullo respondente ab accolitis de- [fol. 20v.
feratur ad salutandum . et in secretario ponatur. Hoc peracto ,
reuertatur pontifex ad altare . et communicante eo atque clero
omnique populo , dicat orationem quae ad complendum continetur.
EODEM DIE BENEDICTIO AD MaNDATUM.
BEnedicat uos deus . qui per unigeniti filii sui passionem
uetus pascha nouum uoluit conuerti . concedatque uobis
ut expurgato ueteris fermenti contagio . noua in uobis per-
seueret conspersio. Amen.
Et qui ad celebrandam redemptoris nostri caenam mente
i6 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
deuota conuenistis . eternarum dapium uobiscum epulas re-
portetis. Amen.
Ipsius quoque opitulante dementia mundemini a sordibus
peccatorum . qui ad insinuandum humilitatis exemplum pedes
uoluit lauare discipulorum. Amen.
Quod ipse.
/BENEDICTIO in SaBBATO SaNCTO. [fol. 21.
T^Eus qui mortem nostram ingressus inferni tartara in hac
^ nocte deuicisti uirtute diuina . suscipe propitius famili^
tu^ preces humillimas uoto sincere mentis oblatas. Amen.
Et quos ueteribus maculis baptismatis emundauit unda
sacrata . per lauacrum tu^ protectionis auxilio purgati . tales
ante te presententur in indicium . quales nunc processerunt ex
baptismo. Amen.
Et qui te miserante reuocati sunt in paradyso pereunte
peccato. non patiaris exules fieri renascente commisso. Amen.
Et qui te semel agnouit ^ principem uniuersitatis et domi-
num . numquam inuasis sensibus in se tyrannizantem sentiant
inimicum. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio dei patris et filii.^
[BENEDICTIO IN DIE SaNCTAE PASCHAE.]
/ II) Enedicat uos omnipotens deus hodierna /inter- [fol. 22.
-D ueniente pascali sollempnitate . et ab omni [fol. 22v.
miseratus dignetur defendere prauitate. Amen.
Et qui ad aeternam uitam in unigeniti sui resurrectione
uos reparat . in ipsius aduentu inmortalitatis uos gaudiis uestiat.
Amen.
Et qui expletis ieiuniorum sine passionis dominicae diebus
pascalis festi gaudia celebratis . ad ea festa quae non sunt
annua sed continua . ipso opitulante exultantibus animis
ueniatis. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Item Alia.
DEus qui calcatis inferni legibus captiuitatem nostram
resoluta hodie catenarum compage dignatus es ad liber-
tatis premia reuocare . Inclina aures . /tuas ad uota [fol. 23.
* /<^. agnouerunt.
• The verso of fol. 21 is occupied by an iUumination. The text on the recto of
fol. 22 is written in gold, and surrounded by an ornamental border.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. 17
populi propitius . ut hinc ad te recuperatorem suum sensus
semper attollat intuitum. Amen.
Te cognoscat . se corrigat . te predicet . se commendet . te
colat . se muniat . te diligat . se preparet Amen.
Tu sis circumstantium sine intermissione defensio . ipsi sint
sine hostis inuasione tua possessio. Amen.
Ut ad beatae uitae gaudia festinantes . qui salutari fonte
renati sunt . peccati maculam non repetant original! excessu.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Feria secunda.
T^Eus qui pro uobis suscepit iniuriam crucis . letitia uos in-
^ nouet suae resurrectionis. Amen.
Et qui pendenti secum in cruce latroni /amisit^ [fol. 23V.
delictum . uos soluat a cunctis nexibus peccatorum. Amen.
Quo redemptionis uestrae mysterium et digne conuertatis
in opera . et locupletius aeterna perfruamini remuneratione.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Tertia Sanctae Pasche Feria.
DEus qui uos lauit aquis sui lateris . et redemit effusione
cruoris . ipse in uobis confirmet gratiam adepte re-
demptionis. Amen.
Per quem renati estis aqua et spiritu sancto . ipse uos
caelesti consociet regno. Amen.
Quique dedit uobis initia sanctae fidei . ipse conferat et
perfectionem operis.et plenitudinem karitatis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Quarta Feria.
DOminus deus noster uos perducat ad arborem uitae . qui
eruit de /lacu miseriae. Amen. [fol. 24.
Ipse uobis aperiat ianuam paradysi . qui confregit portas
inferni. Amen,
Ipse uos eruat a flagello . et in regnum suum perducat confi-
dentes . qui pati dignatus est pro impiis innocens. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
^ leg, remisit.
ROBERT. C
i8 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
QUINTA FERIA.
OMnipotentis dei et domini nostri benedictionibus replea-
mini . cuius estis sanguine pretioso redempti. Amen,
Ipse uos indeficiente repleat gratia . cuius ineffabili-s plas-
mauit potentia. Amen.
Et qui uobis in hoc mundo prestitit conditionem nascendi.
ipse in regno aeterno tribuat mansionem sine fine uiuendi.
Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum et imperium.
Amen,
Benedictio dei . patris . et filii . et spiritus sancti.
Sexta Feria Pascae.
/TDEnedicat uos deus de caelis omnipotens . qui per [fol. 24V.
^ crucem et sanguinem passionis su^ uos dignatus est
redimere in terris. Amen,
Ipse uos renouet a uetustate peccati . qui pro uobis dignatus
est crucifigi . uosque ad caelestia suscitet . qui pro uobis inferna
penetrauit. Amen,
Vitam suam dominus uobis tribuat . qui mortem uestram
suscepit et perdidit. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in Sabbato.
DEus qui inter orbis primordia subducto fluctu pelagi .
terras uario germine fecundasti . concede pastor optime .
gregem tuum tuam resurrectionem celebrantem . perhennibus
pascuis introduci. Amen,
Ut te custode sic oues gubernentur et agni . ut nullus ex
eis lupum patiatur . /in predam raptorem. Amen, [fol. 25.
Sed erepti de fauce lupi . paradysi mereantur floribus
^pulari. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius.
Benedictio in Octauis Paschae.
DEus cuius unigenitus hodierna die discipulis suis ianuis
clausis dignatus est apparere . suae uos benedictionis dono
locupletare et caelestis uobis regni ianuas dignetur aperire.
Amen,
Et qui ab eorum pectoribus ad tactum sui corporis uulnus
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. 19
amputauit dubietatis . concedat ut per fidem qua eum resur-
rexisse creditis omnium delictorum maculis careatis. Amen.
Et qui eum cum thoma deum et dominum creditis . et
cernuis uocibus inuocatis . ab eo et in hoc saeculo a malis
omnibus tueri . et in futuro sanctorum coetibus /ad- [fol. 2Sv.
stare ualeatis. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica i. post Octabas Paschae.
t) Enedicat uos omnipotens deus . qui uos gratuita miseratione
^ creauit . et in resurrectione unigeniti sui spem uobis
resurgendi concessit. Amen,
Resuscitet uos de uitlorum sepulchris qui eum resuscitauit
a mortuis. Amen,
Vt cum eo sine fine feliciter uiuatis . quem resurrexisse a
mortuis ueraciter creditis. Amen,
Quod ipse prestare.
Dominica ii. post Octabas Pasch^.
T^Eus qui per resurrectionem unigeniti sui uobis contulit
-^ et bonum redemptionis et decus adopt ionis suae . uobis
conferat premia^ benedictionis. Amen.
Et quo redimente percepistis donum perpetuae libertatis . eo
largiente / consortes efficiamini aeternae hereditatis. [fol. 26.
Amen,
Et cui consurrexistis in baptismate credendo . adiungi mere-
amini in caelesti regione bene uiuendo. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica hi. post Octabas Pasche.
Concede misericors deus . huic plebi salutiferi ^ pasch? sol-
lempnia celebranti . omnes ouium uellere in tua uoluntate
plantari . et sperare quod tibi placuerit . et impetrare sibimet
quod oportet. Amen,
Te oculis intendat . uoce concinat . et uotis requirat . euitet
quod ueteris ^ . eligat quod iusseris . amplectatur quod dicis .
impleat quo placaris. Amen,
^ The MS. hs&premimiay but the first mi'\s expunged.
* leg, salutifera.
* ^ Ug, uetueris.
C 2
BENEDICT/ONES EPISCOPALES,
Ut in eo mysticae pietatis tuae sacramento perfecto prompte
suum diligat dominum . qui sanguine fuso prophetico noua
mente intellegit se redemp/tum. Amen. [fol. 26v.
Quod ipse prestare.
Benedictio in letania maiore.
/^Mnipotens dominus deuotionem uestram dignanter inten-
^^ dat . et suae uobis benedictionis dona concedat. Amen,
Indulgeat uobis mala omnia qu? gessistis . et tribuat ueniam
quam ab eo deposcitis. Amen.
Sicque ieiunii uestri . et precum uota suscipiat . ut a uobis
aduersa omnia quae peccatorum retributione meremini auer-
tat . et donum in uos spiritus paraclyti infundat Amen.
Quod ipse prestare.
Item alia in Tertia Feria.
BEnedic quesumus domine uniuersam familiam tuam ad
gaudia perpetuae resurrectionis feliciter euocatam. Amen,
Rectissimum catholicae fi/dei tramiiem teneat . et [fol. 27.
in una trinitatis professione consistat. Amen.
Nulla eos a rectitudine ecclesiastici dogmatis praue asser-
tionis impietas deuiet . et nee sub pretextu nominis christiani
ueritatis presidio nudet . sed in eadem unitatis fide manentes
effici mereantur regni caelestis haeredes. Amen.
Quod ipse prestare.
Benedictio in Quarta Feria.
"D Espice domine quesumus super banc familiam tuam sub-
■^ iectam benedictionum tuarum dona poscentem . rege
eam de superioribus tuis . et ubertatem frugum ei largire.
Amen.
Libera eam a diebus malis et a perturbatione bellorum . et
da ei tempora tranquilla atque pacifica . ut te custode perui-
gili ac pastore ae/terno . et in presenti tempore [fol. 27V.
consistat secura . et ad aetema gaudia perueniat libera. Amen.
Et qui quondam misericors misertus es turbae tecum triduo
permanent! . simili nunc dignatione huic miserere plebi . tibi
leiuniis et ymnis innixius supplicanti. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
benedict/ones episcopales, 21
[Benedictio in die Ascensionis Christi.]
/ T) Enedicat ^ uos omnipotens deus /cuius [fol. 28 ; fol. 28v.
^ hodierna die unigenitus caelorum alta penetrauit . et
uobis ubi ille est ascendendi aditum patefecit. Amen.
Concedat propitius . ut sicut post resurrectionem suam
discipulis uisus est manifestus . ita uobis in iudicium ueniens
uideatur placatus. Amen,
^ Et qui eum consedere patri in sua maiestate creditis . uo-
biscum manere usque in finem saeculi secundum suam pro-
missionem sentiatis. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica post Ascensionem.
p> Enedictionum suarum super uos dominus imbrem infundat .
^ et claritatis suae thesauros caelestes uobis aperiat.
Amen.
Faciatque uos dominus uitae aetemae participes . et regni
caelestis coheredes. Amen,
/Dignam in uobis habitationem spiritus sanctus [fol. 29.
inueniat • et eius gloriosa maiestas placide in uestris cordibus
requiescat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in uigilia Pentecosten.
TDEnedicat uos omnipotens deus . ob cuius paraclyti spiritus
^ aduentum mentes uestras ieiunii obseruantia preparatis .
et presentem diem sollempnis^ laudibus honoratis. Amen,
Instar modo renatorum infantium talem innocentiam habe-
atis . ut templum sancti spiritus ipso tribuente esse possitis .
Amen.
Atque idem spiritus sanctus ita uos hodie sua habitatione
dignos efficiat . ut eras se uestris mentibus uobiscum perpetim
habitaturus infundat. et peracto presentis uitae curriculo uos
ad caelestia regna perducat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius.^
* The first words of this benediction are written in gold, within an ornamental
border.
* leg, soUempnibus.
' 1 he verso of fol. 29 is occupied by an illumination. The text on the recto of
fol. 30 is written in gold, within an ornamented border in the form of an arch.
22 benedict/ones episcopales.
[Benedictio in die Sancto Pentecosten.]
/T^Eus qui hodiema die /discipulorum [fol. 30; fol. 30V.
^ mentes spiritus paraclyti infusione dignatus est
inlustrare . faciat uos sua benedictione repleri . et eiusdem
spiritus donis exuberare. Amen.
Ille ignis qui super discipulos apparuit . pectorum ^ uestrorum
sordes expurget . et sui luminis infusione corda uestra per-
lustret Amen.
Quique dignatus est diuersitatem ling^arum in unius fidei
confessione adunare . in eadem uos faciat fide perseuerare . et
per banc ab spe ad speciem peruenire. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio per totam septimanam.
TDEnedicat nobis dominus qui cuncta ex nihilo creauit . et
■^ uobis in baptismate per spiritum sanctum remissionem
omnium peccatorum tribuit Amen.
Quique eundem spiritum sanctum in igneis Unguis disci-
pulis suis dedit . ipsius /inlustratione corda uestra [fol. 31.
perlustret . atque in suum amorem iugiter accendat. Amen.
Quatinus eius dono a cunctis uitiis emundati . ipsius opitu-
latione ab omnibus aduersitatibus defensi . templum ipsius
effici mereamini. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica Octauarum Pentecosten.
^^Mnipotens trinitas unus et uerus deus . pater et filius . et
^^ spiritus sanctus . det uobis eum desiderare feliciter .
agnoscere ueraciter . diligere sinceriter. Amen.
^qualitatem atque incommutabilitatem suae essentiae ita
uestris mentibus infigat . ut ab eo uos numquam quibuscumque
fantasiis aberrare permittat. Amen.
Sicque uos in sua fide et caritate perseuerare concedat . ut per
ea postmodum ad sui manifestationem uisio/nem- [fol. 31 v.
que interminabilem introducat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
* /f/. peccatorum.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. 23
Item alia Benedictio.
TDEnedicat uos trinitas diuina maiestas.et una deltas, pater
^ et filius et spiritus sanctus . talesque inueniat die exami-
nationis quales emisit fons regenerationis. Amen.
Benedicat uos dominus qui auctor est omnium et conditor
sempiternus . corpus uestrum seruet inmaculatum . et animas
uestras misericorditer tueatur. Amen,
Scque uos ab omni crimine peccatorum reddat innoxios .
ut in uobis maneat spiritus sanctus . et securi prestolemini
eius aduentum. Amen,
Quod ipse prestare.
Benedictio Dominica i. post Octauas Pentecosten.
"DEnedicat uobis dominus et custodiat uos. Amen,
^ Illuminet faciem suam super /uos . et misere- [fol. 32.
atur uestri. Amen,
Conuertat uultum suum ad uos . et det uobis pacem.
Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica post Octauas Pentecosten ii.
pRopitietur dominus cunctis iniquitatibus uestris . et sanet
-■- omnes languores uestros. Amen.
Redimat de interitu uitam uestram . et satiet in bonis
desiderium uestrum. Amen.
Auferat d uobis c6r lapideum . et det c6r carneum uobis.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur. Amen.
Dominica hi. post Octauas Pentecosten.
ID Enedicat uobis dominus nostri oris alloquio . et cor uestrum
^ sinceri amoris copulet nexu perpetuo. Amen.
]Floreatis rerum presentium copiis iustitia adquisitis . gaude-
atis perhenniter fructibus sincerissimae karitatis. Amen.
Tribuat nobis dominus dona perhennia.ut /post [fol. 32V.
tempora feliciter dilatata . percipiatis gaudia sempiterna. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius. ^
BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
Dominica iiii. post Octabas Pentecosten.
T^ Mundet dominus consctentias uestras ab omni malitia . et
^-^ repleat sanctificatione perpetua. Amen.
Uota uestra clementer intendat . et peccata omnia pro-
pitiatus indulgeat. Amen.
Quae pie optatis miseratus attribuat . et quae pauescitis
pius propugnator procul repellat Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica v. post Pentecosten.^
/^Mnipotens dominus sua uos dementia benedicat . et sensum
^^ in uobis sapientiae salutaris infundat Amen.
Catholicae fidei nos documentis enutriat . et in Sanctis
operibus perseuerabiles reddat. Amen.
/Gressus uestros ab errore conuertat.et uiam uobis [fol. 33.
et pacis et caritatis ostendat. Ameti,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Dominica vl post Pentecosten.
AMoueat a uobis dominus totius maculas simultatis . et
imbuet uos muneribus purae dilectionis. Amen.
Subiuget in uobis reluctationem camis et sanguinis . et opem
conferat perpetuae castitatis. Amen,
Idque uos in presenti seculo diligere faciat . quod a caelestis
paradysi hereditate non diuidat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica vii. post Pentecosten.
INclinet dominus aurem suam ad preces nostrae humilitatis .
et det uobis gratiam suae benedictionis et premium
sempiternae salutis. Amen.
Semper et ubique dominum propitium habeatis . et eius
laudibus exultetis. \Amen^
/Omnium peccatorum nostrorumf uincula soluat . [fol. 33V.
et ad gloriam sempiternam peruenire nosf faciat. Amen..
Quod ipse prestare.
^ In this and the following headings of the Pentecost benedictions the mention of
the octave is omitted. It appears in the corresponding titles in the list at the begin-
ning of the book.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. 2$
Dominica viii. post Pentecosten.
C Anctificet uos domini gratia . et ab omni malo custodiat.
^ Amen.
Arceat a uobis omne quod malum est . et spiritus uestros
corporaque purificet. Amen.
AUiget uos sibi uinculo caritatis . et pax eius habundet in
cordibus uestris. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica viiii. post Pentecosten.
jV/r Ultiplicet in uobis dominus copiam suae benedictionis . et
^^ confirmet uos in spe regni c^lestis. Amen.
Actus uestros corrigat . uitam emendet . mores conponat . et
uos ad caelestis paradysi hereditatem perducat. Amen.
Talique intentione repleri ualeatis . /quo ei in per- [fol. 34.
petuum placeatis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica x. post Pentecosten.
T^Eus qui est uita mortalium . salusque peccatorum . auferat
^ a uobis omnes maculas delictorum. Amen,
Induat uos decore uirtutum . sanctificet mentes . purificet
uoluntates . et det uobis sanctorum consortium angelorum.
Am£fi*
Ut probabiles fide . et opere inmaculati . perueniatis ad
aeternam gaudiorum caelestium hereditatem. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica xi. post Pentecosten.
T^Euotionem uestram dominus dignanter intendat . et su^
-■^ uobis benedictionis dona concedat. Amen.
Talique uos in presenti seculo subsidio muniat . ut paradysi
uos in futuro habitatores efficiat. Amen,
/Sicque corda uestra . sanctificando benedicat . et [fol. 34V.
benedicendo sanctificet . ut uobiscum immo in uobis eum
iugiter habitare delectet. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
26 benedict/ones episcopales.
Dominica xii. post Pentecosten.
r^ Ratia domini uos locupletet . et caelesti benedictione mul-
^^ tiplicet. Amen.
Ab omni uos aduersitate defendat . et pia semper misera-
tione custodiat. Amen.
Petitiones uestras placatus intendat . et culparum omnium
uobis ueniam clementer attribuat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica xiii. post Pentecosten.
T^Et uobis dominus munus su? benedictionis . et repleat
-■^ uos spiritu ueritatis et pacis. Amen.
Quatinus sic per uiam salutis deuota mente curratis . ut sub-
ripientium de/lictorum laqueos salubriter euadetis.^ [fol. 35.
Amen.
Sicque efficiamini in eius suppHcatione deuoti . et in mutua
dilectione sinceri . ut ad caeleste regnum peruenire possitis
securi. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica xiiii. post Pentecosten.
p) Enedictio uos domini comitetur ubique . sibique uos faciat
^ semper adherere. Amen.
Ipse uos sua benedictione saluiuicet ^ . qui dignatus est
plasmare potenter. Amen.
Atque ita uos prestet feliciter uiuere . ut caelestis^ beatitu-
dinis efficiat coheredes. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica xv. post Pentecosten.
COncedat uobis omnipotens deus . munus suae benedictionis
qui uestrae est conscius infirmitatis. Amen.
/Et qui uobis tribuit supplicandi affectum . tribuat [fol. 35V.
consolationis auxilium. Amen.
Ut ab eo et praesentis et futurae subsidium uitae capiatis .
cuius uos bonitate creatos esse creditis. Amen.
Quod ipse prestare.
^ leg. euadatis. * leg. saluificet.
benedict/ones episcopales. 27
Dominica xvi. post Pentecosten.
/^Mnipotens dominus peccatorum uestrorum maculas purget .
^-^ et sua uos benedictione inlustret. Amen.
Repleat uos spiritalium donis uirtutum . et perseuerare faciat
in uobis propositum uestrum. Amen.
Sicque humilitatetn uestratn benignus acceptet • ut suae uos
pietatis remuneratione locupletet. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica xvii. post Pentecosten.
/^Mnipotens deus c^lestii uos protectione circumdet . et suae
^^ uos benedlctionis dono locupletet. Amen.
/Concedatque uobis . ut qui in sola spe gratiae [fol. 36.
caelestis innitimini . caelesti etiam protectione muniamini.
Amen.
Quatinus et in present! saeculo mortalis uitae solacia capi-
atis . et sempiterna gaudia comprehendere ualeatis. Amen.
Quod ipse prestare.
Dominica xviii. post Pentecosten.
/^Mnipotens deus dexterae su? perpetuo uos circumdet
^^ auxilio . et benedictionum suarum repleat dono. Amen.
Ab omni uos prauitate defendat . et donis caelestibus
exuberare concedat. Amen.
Quo corpore mundati ac mente . talem ei exhibeatis serui-
tutem . per quam consequi ualeatis propitiationem. Amen.
Quod ipse prestare.
Dominica xix. post Pentecosten.
"pUrificet omnipotens deus uestrorum cordium archana . qui
^ benedictionis suae uobis tribuit in/crementa. [fol. 36V.
Amen.
Ab omnibus uitae periculis exuamini . et uirtutum spiritu-
alium ornamentis induamini. Amen.
Quo illius adiutorio fulti . sic ei seruiatis in terris . ut ei
coniungi ualeatis in caelis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
28 benedict/ones episcopales,
Dominica xx. post Pentecosten.
/^Mnipotens deus uniuersa a uobis aduersa excludat . et
^^ su^ super uos benedictionis dona propitiatus infundat.
Amen,
Corda uestra efficiat sacris intenta doctrinis . quae ^ possint
repleri beneficiis sempiternis. Amen,
Quatinus et exequenda intellegentes et intellecta exequentes .
et inter aduersa mundi inueniamini indempnes . et beatorum
spirituum efficiamini coheredes. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius.
/Dominica xxi. post Pentecosten. [fol. 37.
/^Mnipotens deus dies uestros in sua pace disponat . et suae
^^ uobis benedictionis dona concedat. Amen,
Ab omnibus uos perturbationibus liberet . et mentes uestras
in suae pacis tranquillitate consolidet. Amen.
Quatinus spei . fidei . et caritatis gemmis ornati . et pre-
sentem uitam transigatis inlesi . et ad aetemam perueniatis
securi. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Dominica xxii. post Pentecosten.
"D Enedictionis domini gratia uos semper protegat . et ab
^ omni malo defendat. Amen,
Mundet uos ab omni crimine peccatorum . et sibimet placere
faciat in aeternum. Amen,
Ubique uobis dominus placatus occurrat . et suae benedic-
tionis opem dignan/ter attribuat. Amen, [fol. 37V.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica xxiii. post Pentecosten.
/^Mnipotens deus adaperiat cor nostrum in lege sua . et
^^ humiliet animas nostras t ad capienda mandata c^lestia.
Amen.
Quicquid uobis pro salute animarum uestrarum os mortali-
tatis nostrae enarrat acceptum uobis pietas diuina efficiat.
Amen.
Ut diuinis sermonibus animati . cum eis qui pro uobis inui-
gilant . ad eternam beatitudinem peruenire mereamini inlesi.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur . qui cum patre.
* leg. quo.
benedictiones episcopales. 29
Dominica xxiiii. post Pentecosten.
/^Oncedat uobis dominus premium sincerissimae caritatis.ut
^^ cum omnibus Sanctis semper in pace uiuatis. Amen.
Inimicorum omnium insidias superetis . et presentem uitam
sincerissime /peragatis. Amen. [fol. 38.
Sitis etiam a reatu conscientiae liberati . ut nihil metuatis
in die iudicii post futuri. Amen,
Quod ipse prestare.
Dominica Aduentus Christi Ihesu.
Tr\Eus cuius unigeniti aduentum et preteritum creditis et
^^ futurum expectatis . eiusdem aduentus uos inlustratione
sua sanctificet . et sua benedictione locupletet. Amen,
In presentis uitae stadio uos ab omni aduersitate defendat .
et se uobis in iudicium^ placabilem ostendat. Amen,
Quo a cunctis peccatorum contagiis liberati . illius tremendi
examinis diem expectetis interriti. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius.
Dominica ii. Aduentus Christi.
/^Mnipotens deus cuius aduentus incarnatione ^ preteritus
^^ creditur . et iudicii uenturus /expectatur . uos [fol. 38V.
antequam ueniat expiet ab omni contagione delicti. Amen,
Prius in uobis diluat omne quod in ilia futura examinatione
puniturus est . ut cum iustus aduenerit iudex . non in uobis
inueniat quod condempnet. Amen,
Quo ueniente non incurratis supplicium aeternum . sed
remuneremini donis sempitemis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Dominica ii. ante natale Domini.
/^Mnipotens deus uos placido uultu respiciat . et in uos su?
^^ benedictionis donum infundat. Amen,
Et qui hos dies incarnatione unigeniti sui fecit esse sol-
lempnes . a cunctis presentis et futurae uitae aduersitatibus
uos reddat indempnes. Amen,
Et qui de aduentu redemptoris nostri secundum carnem
deuota mente letamini in secundo cum in maiestate sua
uenerit . /premiis aeternae uitae ditemini. Amen, [fol. 39.
Quod ipse prestare dignetur.
* leg, iudicio. * Perhaps for incarnationis.
y> BENEDICTIONES EPISCOPALES,
Dominica i. ante natale Domini.
T^Eus qui uos et prions aduentus gratia reparauit . et in
^ secundo daturum se uobis regnum cum Sanctis angelis
repromisit . aduentus sui uos inlustratione sanctificet. Amen,
Vincula uestra dissoluat antequam ueniat . ut liberati a
uinculis peccatorum . interriti tremendum eius expectetis
aduentum. Amen,
Et quern uenisse in terris pro uestra salute creditis . uentu-
rumque in iudicium sustinetis . eius aduentus gloriam impauidi
mereamini contueri. Amen,
Quod ipse prestare.
Benedictio in ieiuniis quattuor temporum.
BEnedic domine populum tuum et deuotum misericors respice .
humilitatem uide . gemitus suscipe . /ieiunan- [fol. 39V.
tiumque preces exaudire dignare . dolentes paterna pietate iube
consolari. Amen.
Prostratum alleua . dispersum congrega . adunatum conserua ,
esurientem ciba sitientem pota . omnesque simul caelestibus
donis irriga . dele in eis omnem peccati maculam . ut te
gubernante ad gloriam perueniant sempiternam. Amen,
Humiliata tibi omnium capita dextera tuae benedictionis
sanctifica . ac benedicendo peccata relaxa . sanctique spiritus
infunde karismata . ut sine ulla offensione maiestatis tuae
precepta adimpleant . et ad uitam aeternam te auxiliante
perueniant. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Item Benedictio de ieiunio.
DEus fons indulgentiae suscipiat propitius lamentationem
abstinentiae uestrae. Amen,
Impleat corda uestra suarum /delectationibus hosti- [fol. 40.
arum . et det uobis posse suis parere preceptis. Amen,
Ut quod non potestis carnali ex infirmitate percipere .
ipsius gratiae ubertate mereamini adimplere. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio Sabbato.
ADesto omnipotens deus huic populo tuo ieiuniis hodie sacris
informato . ut fiat illis inluminatio mentis . et reparatio
cordis. Amen,
BENEDICT/ONES EPISCOPALES, 31
Sis illis protector et dominus in sternum . sicut fuisti isra-
heliticis premonente moyse in subsidio . et aegyptiis in exter-
minio.ut non premerentur oneroso seruitio. Amen.
Et ne ulterius grauentur mole pcccaminum . dignare circa
eos diuinum inpertiri presidium . ut tibi famulari ualeant in
aeternum. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.^
/INCIPIUNT CAPITULA DE FESTIUITATIBUS [fol. 42V.
Sanctorum.
I. Benedictio in natale sancti stephani.
II. Benedictio in natale sancti iohannis.
III. Benedictio in natale sanctorum innocentum.
I III. Benedictio in natale sancti sebastiani.
V. Benedictio in natale sancte agnetis.
VI. Benedictio in conuersione sancti pauli apostoH.
VII. Benedictio in purificatione sanct^ marie.
VIII. Benedictio ad missam eadem die.
IX. Benedictio in natale sanctae agathae.
X. Benedictio in cathedra sancti petri apostoli.
XI. Benedictio in natale sancti gregorii.
XII. Benedictio in adnuntiatione sanctae mariae.
XIII. Benedictio de inuentione sanctae crucis.
XIIII. Benedictio in uigilia sancti iohannis precursoris.
XV. Benedictio in natiuitate sancti iohannis.
XVI. Benedictio in uigilia apostolorum petri et pauli.
XVII. Benedictio in natale eorundem apostolorum.
XVIII. Benedictio in natale sancti grimbaldi.
XIX. Benedictio in natale sancti benedicti abbatis.
XX. Benedictio in uigilia sancti laurentii leuit?.
XXI. Benedictio in natale sancti laurentii.
/XXII. Benedictio in assumptione sanctae mari^. [fol. 43,
XXIII. Benedictio in natale sancti bartholomei.
XXI III. Benedictio in decollatione sancti iohannis.
XXV. Benedictio in natiuitate sanctae mari?.
i XXVI. Benedictio in exaltatione sanct? crucis.
XXVII. Benedictio in festiuitate sancti michaelis.
XXVIII. Item alia de eodem sancto archangelo.
XXVIIII. Benedictio in festiuitate omnium sanctorum.
XXX. Item alia de eadem celebritate.
1 The four pages following this series of benedictions (fols. 40V.-42V.) were left,
blank by the original scribe. Two of them (fols. 40V. and 41 v.) are now occupied by
the Deacon's address at the Reconciliation of Penitents {Adest venerabilis pontifex^
etc.) written by a slightly later hand.
32
BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
XXXI. Benedictio in natale sancti martini episcopi.
XXXII. Benedictio in natale sanctae ceciliae.
XXXIII. Benedictio in natale sancti dementis.
XXXIIII. Benedictio in uigilia sancti andre? apostoli.
XXXV. Benedictio in natale sancti andre?.
XXXVI. Benedictio in depositione sancti iudoci.
XXXVII. Benedictio in uigilia apostolorum.
XXXVIII. Benedictio in natale apostolorum.
XXXIX. Benedictio in natale unius martyris.
XL. Benedictio in natale plurimorum martyrum.
XLI. Benedictio in natale unius confessoris.
XLII. Benedictio in natale plurimorum confessorum.
XLIII. Benedictio in natale unius uirginis non martyris.
/XLI 1 1 1. Benedictio in natale uirginis martyris. [fol. 43V.
XLV. Benedictio in natale plurimarum uirginum.
XLVI. Benedictio dominicis diebus per annum.
XLVII. Item alia dominicis diebus.
XLVIII. Benedictio in secunda feria.
XLIX. Benedictio in tertia feria.
L. Benedictio in quarta feria.
LI. Benedictio in quinta feria.
LI I. Benedictio in sexta feria de cruce.
LI 1 1. Benedictio in sabbato.
LI 1 1 1. Benedictio in monasterio monachorum.
LV. Benedictio cotidie ad matutinum.
LVI. Benedictio cotidiana ad uesperam.
LVII. Benedictio cotidiana ad completorium.
LVI 1 1. Benedictio super regem in tempore sinodi.
LIX. Benedictio super regem cotidiana.
LXXf. Benedictio in ordinatione episcopi.
LXXIf. Benedictio in ordinatione presbiteri.
LXXIlf. Benedictio in ordinatione diaconi.
LXXIIlf. Benedictio in dissolutione sinodi.
LXXIIIlf. Benedictio post confirmationem.
LXXVf. Benedictio pro iter agentibus.^
/LXXVIt. Benedictio in tempore pestilenti?. [fol. 44.
LXXVIIf. Benedictio in tempore belli.
LXXVIIIt. Benedictio in uisitatione infirmi.
LXXVIIIlf. Benedictio pro defunctis fratribus.
LXXXf. Absolutio penitentis a presule danda.^
^ A later hand has added the title Benedictio sponsi et sponsae. The benediction
appears in the text at the corresponding point.
» A much later hand, probably of the eighteenth century, has added here a note
of the next portion of the contents of the book, as follows : — Ordo processionis
quando Episcopus festivis diebns missam celebrare uoluerit, ita ut ab antiquis
patribus occidentalium constitutus est. Canon Missae, a te igitur veXpax Domini.
BENEDICTIONES EPISCOPALES. 33
/Benedictio in natale Sancti Stephani. [fol. 45.
Tr\Eus qui beatum stephanum protomartyrem confessione
^^ fidei et agone martyrii coronauit . mentes uestras cir-
cumdet in presenti seculo corona iustitiae . et in futuro uos
ad coronam gloriae perducat. Amen.
Illius obtentu tribuat uobis dei et proximi caritate semper
exuberare . qui banc studuit etiam inter lapidantium impetus
optinere. Amen.
Quo eius et exemplo roborati . et intercessione muniti . ab
eo quem ille a dextris dei uidit stantem mereamini benedici.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
In natale almi Euangelistae Iohannis.
/In die adsumptionis ipsius apostoli. [fol. 4Sv.
/^Mnipotens deus dignetur uobis per intercessionem beati
^^ iohannis apostoli et euangelistae benedicere . qui per
eum archana uerbi sui uoluit ecclesiae reuelare. Amen.
Concedat uobis . ut quod ille spiritus sancti munere afflatus
uestris auribus excellenter infudit . eiusdem spiritus dono
capere mente ualeatis. Amen,
Quo eius documento de diuinitate nostri redemptoris edocti .
et amando quod tradidit . et predicando quod docuit . et
exequendo quod iussit . ad dona peruenire mereamini . quae
idem ihesus christus dominus noster repromisit. Amen.
/Quod ipse prestare dignetur. [fol. 46.
Benedictio in natale Innocentum.
/^Mnipotens deus pro cuius unigeniti ueneranda infantia .
^^ infantium innocentium cateruas herodes funestus peremit
seuitia . suae uobis benedictionis tribuat dona gratissima.
Amen.
Et qui eis concessit . ut unicum filium eius . dominum
nostrum non loquendo sed moriendo confiterentur . concedat
uobis uc fidem ueram quam lingua uestra fatetur . etiam mores
probi et uita inculpabilis fateatur. Amen.
Quique eos primitiuum fructum sanctae suae suscepit
ecclesiae . cum fructu bonorum operum uos faciat peruenire
ad gaudia aeternae patriae. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio dei patris . et filii . et spiritus sancti . et pax.
ROBERT. D
34 benedictiones episcopales,
In natale Sancti Sebastiani martyris . almi.
/Benedictio in natale Sancti Sebastiani. [fol. 46V.
T^Eus qui triumphantibus pro te martyribus regiam caelestis
^^ aulae potentiae dextera pandis . quique pro te dimicantes
SIC decoquis in corporeis erumnis . ut uelut aurum rutilians ^
excipias in supernis . exaudi uota praesentis populi tui . qui
sancto martyri tuo sebastiano in certamine uictoriam prestitisti.
Amen.
Sit plena huic letitia eclesiae pro eius triumpho . obtineat
ipsius passionis pro delicto ^ . et effunde super eos dona spiritu-
alium uirtutum . ut nihil eos inimicus aut uiolenter subripiat .
aut fraude decipiat Amen.
Ut obtinente apud te beato martyre tuo sebastiano . cuius
hodie festa celebramus . per bone conuersationis perseuerantiam
ad tuam mereamur pertingere gratiam. Amen.
/Quod ipse prestare dignetur. [fol. 47.
In natale Sanctae Agnetis uirginis.
r>Enedicat nobis dominus qui beatae agnae uirgini concessit.
^ et decorem uirginitatis . et gloriam passionis. Amen,
Et cuius opitulatione ilia meruit et sexus fragilitatem et
persequentium rabiem deuincere . uos possitis et uestrorum
corporum inlecebras . et antiqui hostis machinamenta superare.
Amen.
Quo sicut ilia sexu fragili uirile nisa est certamen adire . et
post certamen de hostibus triumphare . ita uos in hdc mortalitate
uiuentes . ualeatis et antiquum hostem deuincere . et ad regna
caelestia peruenire. Am^n.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
In conuersione doctoris gentium sancti.
DEus qui gratia sua beatum paulum ex persecu- [fol. 47V.
tore fecit apostolum . ipse nobis conpunctionis piaeque
conuersionis dignetur impertiri spiritum. Amen.
Quique ei secretorum caelestium mysteria ^ reuelare . ipse
nobis scripturarum suarum abdita dignetur aperire. Amen.
* leg, rutilans,
* A word is wanting to complete the sense. S. -^thelwold's Benedictional has
ijfsius passionis ueniam pro delicto.
' S. iEthel wold's Benedictional reads mysteria dignatus est reuelare.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. 35
Et qui ei perseuerantiam fidei constantiamque in persecu-
tionibus inflexibilem dare dignatus est . eiusdem interuentionibus
uestram infirmitatem donis spiritualibus roborare atque munire
dignetur. Amen.
Quod Ipse prestare dignetur.
ORATIO ad CANDELAS BENEDICENDAS . IN PURIFICATIONE
Sanctae Mariae.
T^Omine ihesu christe creator caeli et terrae . rex regum et
^^ dominus dominantium . exaudi nos indignos famulos
tuos clamantes et orantes ad te . precamur te domine omni-
potens aeteme deus qui omnia ex nihilo creasti . et iussu
tuo o/pere apum banc ceram uel hunc liquorem uenire [fol. 48.
fecisti . et qui hodierna die petitionem iusti simeonis implesti .
te humiliter deprecamur . ut has candelas ad usum hominum et
animarum . siue in terra . siue in aquis • per inuocationem
sanctissimi tui noipinis . et per intercessionem sanctae mariae
genitricis tu? cuius hodie festa colimus . perque preces omnium
sanctorum . benedicere et sanctificare digneris . ut omnis haec
plebs tua illas honorifice in manibus portan ^ cantando teque
laudando . tu exaudias uoces illius de caelo sancto tuo . et de
sede maiestatis tuae . propitiusque sis omnibus clamai>tibus ad
te . quos redemisti pretio sanguinis tui . qui cum patre et spiritu
sancto . uiuis et regnas . per omnia secula saeculorum. amen.
/BENEDICTIO in PURIFICATIONE SaNCTE MARIAEf. [fol. 48V.
/^Mnipotens deus qui unigenitum suum hodierna die in
^^ assumpta carne in templo uoluit praesentari . benedictionis
suae uos munere fultos .bonis operibus faciat exornari. Amen.
Quique eum ut legem adimpleret . ministrum uoluit effici
legis . mentes uestras instruat legis suae spiritalibus docu-
mentis. Amen.
Quo et^ pro turturibus munera castitatis offerre ualeatis . et
pro pullis columbarum spiritus sancti donis exuberetis. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum et imperium .
sine fine permanet.
Benedictio dei patris . et filii.
* A syllable has been erased here ; ^xohMy portantes was the original reading, for
which the corrector meant to substitute /0r/a»^(7.
* Et has been erased.
D 2
36 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
In natale Sanctae Agathae uirginis.
/CAnctifica domine eclesiam tuam qui beatam aga- [fol. 49.
*^ then uirginem et martyrem adquisisti fide . honorasti
pudore . glorificasti certamine. Amen.
Repleatur hie populus illo spiritu . qui martyri tuae affuit
agathae . cum earn ignis torreret . cum ungula raderet . cum
aculeus infigeret . cum mamilla torqueret. Amen.
Ut dum se sibi pro tuo amore abnegat.tua coUocetur in
dextera . cuius est electione uocata in gloriam. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in cathedra Sancti Petri apostoli.
T^Eus qui beatum petrum apostolum tuum ita reddidisti
^^ precipuum . ut sortiretur inter ipsos fidei principes princi-
patum . et accepta potestate principis in seculo . caeli fieret
ianitor . ut quos uult /intromittat ciues in regno .-^ [fol. 49V.
respice plebem tuam pietate solita . qui sacrosancto apostolo
gressum firmasti per lubrica . et culpas abluisti per lamenta.
Amen.
Obtineat apud te ueniam pro corrigendis delictis . qui claudo
fuit medela pro dirigendis uestigiis. Amen.
Ut ipso intercedente et te remunerante illuc sibi greges
commissos introducat per ueniam . quo pastor idemque ianitor .
tecum remuneratus exultat in gloriam. Amen.
Quod ipse prestare.
In natale Sancti Gregorii pape.
DEus qui beatum gregorium praesulem tuum tanta fami-
liaritate tibi iunxisti . ut etiam cum adhuc corpore
habitaret in terris . iam tunc corde totus esset in caelis .
respice preces presentis familiae . quae se gaudet tanti patroni
sollempnia celebrare. Amen,
Ualeat eius intercessione tibi illas peti/tiones effun- [fol. 50.
dere.quas eligis libenter implere. Amen.
Et festiuitatem hanc uenisse in terris sentiant . quam uidere
uotis in caelis exoptant. Amen.
Quod ipse prestare.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES. 37
In adnuntiatione perpetu? Uirginis Mari?-
T^Eus qui cum te non capiant caeli dignatus 6s in templo
^^ uteri uirginalis includi.ut mater integra haberet et fruc-
tum de spiritu . et incorruptionem de partu . dd ecclesi? tuae
angelum custodem . qui filium mariae fide concipiente predixit.
Amen,
Sanctificetque gregem tuum ilia benedictio . qu? sine
semine humano . redemptorem nostrum uirginis formauit in
utero. Amen,
Ut te protegente exultet ecclesia de congregate populo .
sicut beatissima maria meruit gloriari de fructu pretioso.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur. Amen.
/Benedictio de inuentione Sanctae Crucis. [fol. sov.
"D Enedicat uos omnipotens deus . qui per unigeniti sui ihesu
^ christi domini nostri passionem . et crucis patibulum
genus redemit humanum. Amen,
Concedatque uobis . ut cum omnibus Sanctis quae sit eiusdem
crucis longitudo . latitude . sublimitas et profundum . mente
deuota capere ualeatis. Amen,
Quatinus uosmetipsos abnegando . crucemque gestando .
ita in presentis uitae stadio redemptorem nostrum possitis
sequi . ut ei inter choros angelorum post obitum mereamini
adscisci. Amen,
Benedictio in Uigilia Sancti Iohannis.
r^Eus qui beatum iohannem baptistam magnum nuntiasti
'^ per angelum . maximum declarasti per uerbum qui
clausus in utero reddidit obsequi/um domino . matrem [fol. 51.
repleuit gaudio . patris linguam soluit a uinculo . cerne placato
uultu confrequentantem hodie populum . ad tanti preconis
occursum. Amen,
Ascendat uox illius ad aures altissimi . qui maternis uisceribus
ante mundi dominum nouit confiteri quam nasci. Amen,
Et eo intercedente purgetur haec plebs a crimine . cuius
auctorem lauacri sacra dextera tinxit in fonte. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
38 BENEDICT/ONES EPISCOPALES,
In natiuitate sancti precursoris.
OEnedicat uos omnipotens deus beati iohannis baptist?
^ intercessione . cuius hodie natalicia celebratis . conce-
datque ut cuius soUempnia colitis . patrocinia sentiatis. Amen,
/lUius obtentu ab omnibus aduersis tueamini.et [fol. Siv.
bonis omnibus perfruamini . qui aduentum redemptoris mundi
necdum natus cognouit . matris sterilitatem nascendo abstu-
lit . patris linguam natus absoluit Amen.
Quatinus ipsius agni quern digito ostendit • cuius immola-
tione estis redempti . ita uirtutum lanis uestiti ^ . et innocentiam
ualeatis imitari . ut ei in eternae patriae felicitate possitis
adiungi. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
In uigilia Apostolorum Petri et Pauli.
T^Eus qui in membris ecclesiae uelut geminatum lumen
^^ quo caueantur tenebrae . fecisti petri lacrimas . pauli
litteras coruscate . concede huic familiae tuae felicia dona
suis indefessis petitionibus optinere. Amen.
Atque earn de supernis sedibus placatus inspice . qui caelos
fecisti aperire . petro /in claue . paulo in dogmate. [fol. 52.
Amen.
Et preuiantibus ducibus illuc grex possit accedere . quo
peruenerunt ipsi pariter tam ille pastor per suspendium . quam
iste doctor gentium per gladium. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
In festiuitate apostolorum sanctorum.
t) Enedicat uos deus . qui nos beati petri saluberrima confes-
^ sione in eclesiasticae fidei fundauit soliditate. Amen.
Et quos beati pauli sanctissima instruxit predicatione . sua
tueatur gratissima defensione. Amen.
Quatinus petrus claue . paulus sermo/ne . utrique [fol. 52V.
intercessione . ad illam uos certent perducere patriam . ad
quam illi alter cruce . alter gladio . hodierna die peruenere.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius.
* Corrected to uestiri.
benedict/ones epjscopales. 39
Benedictio in natale Sancti Grimbaldi confessoris.
TDEnedic domine omnem banc plebem beatissimi grimbaldi
^ confessoris sollempnitate congregatam . atque fulgidis
ilHus exempHs roboratam . caelestis beatitudinis albo fac dig-
nanter esse ascriptam. Amen,
Quique ilium hodierna die ad caelestem cum tripudio
euexisti cateruam . plebem banc respice placatus tibi subiec-
tam . tantique interuentu patronis ^ a peccatorum omnium
squaloribus clementer concede fore absolutam. Amen.
Sicque eos labentis ^ui transigere tribue prosperitatem . ut
cum in mundi defectu iudex adueneris cunctorum . non eos
coUegio dampnes reorum . sed omnium con/ciues esse [fol. 53.
concede sanctorum. Amen.
Quod ipse prestare dignetur • cuius regnum et imperium
sine fine permanet.
Benedictio in translatione Sancti Benedicti.
/^Mnipotens dominus uos suae benedictionis dono sancti-
^-^ fleet . qui beatum BENEDICTUM abbatem primeu^^ decoris
etatae ^ sibi asciuit . atque spiritus sancti ardore ad regendum
monachicam preelegit cateruam. Amen.
Sicque cor uestrum inradiet . ut ea qu? in domo dei ex
huius uita patroni recitantur . uiscerabiliter intelligatis . et in-
telligendo quantotius imitari possitis. Amen.
Quatinus eius exemplis eruditi . necnon et suffragiis muniti .
momentum labentis aeui transeatis inlesi . atque in aeterna
requiae* ilH cum palma /gloriae ualeatis adiungi. [fol. 53V.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum et imperium sine
fine permanet in secula seculorum.
Benedictio dei patris . et filii . et spiritus sancti.
/In natale Sancti Laurentii leuite.^ [fol. 54.
SAnctae trinitatis super uos benedictio descendat gratis-
sima . qui beati laurentii leuit^ martyrisque gloriosi
festum mente celebratis deuotissima. Amen.
Illius mereamini suffragiis fulciri . exemploque roborari . qui
nee seuitia torquentium frangi . nee inmanissima tormentorum
crudelitate a gloriosissima christi confessione potuit labi.
Amen.
* leg. patroni. ' leg. primeui. ' leg. etate. * leg. requie.
* Space is left on fol. S3v. for the benediction for the Vigil of S. Laurence (see list
on p. 31).
40 BENEDICTIONES EPISCOPALES.
Et qui eum superato diuerso tormentorum genere caelestem
gloriam feliciter dedit scandere cum triumpho . ipse, uobis con-
cedat uigore fidei uitiorum pellere contagia . et cum electis
omnibus superindui inmarcescibilis gloriae corona. Amen,
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio dei patris.
BENEDICTIO . IN DIE ADSUMPTIONIS PERPETUAE UlRGINIS
Mariae.^
/T^Eus qui per beatae mariae uirginis partum . [fol. 55.
-'--' /genus humanum dignatus es^ redimere [fol. 55V.
sua uos dignetur benedictione locupletare. Ameit,
Eiusque semper et ubique patrocinia sentiatis . ex cuius
intemerato utero auctorem uit? suscepisse uos fideliter creditis.
Amen.
Et qui ad eius celebrandam festiuitatem bodierna die de-
uotis mentibus conuenistis . spiritalium gaudiorum et ?ter-
norum premiorum uobiscum munera reportetis. Amen.
Quod ipse prestare.
Benedictio dei patris.
Benedictio in natale Sancti Bartholomei apostoli.
OEnedicat uos decus apostolorum . omniumque corona sanc-
^ torum . /qui banc sacratissimam sollempnitatem [fol. 56.
beatissimi bartholomei apostoli ^ sui honore sacrauit . atque
martyrii certamine fideique constantia inlustrauit. Amen.
Tribuat uobis misericors inuiolabilem cordis corporisque
castimoniam . qui hodierna die sacratissimum apostolum suum
in martyrii agone gloriose beatificauit . ac inter ipsos fidei
principes perhenni felicitate coronauit. Amen.
Faciatque pro uobis in die tremendi examinis aduocatum
atque clementem suffragatorem . quem tot miraculorum pro-
digiis fecit uictoriosum . eiusque intercessionibus adiuti . fulgere
mereamini sicut sol in regno caelorum. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio dei patris . et filii . et spiritus sancti . et.
* The verso of fol. 54 is occupied by an illumination. The text of fol. 55 is
enclosed in an ornamental border (in the form of an arch), and written in gold. The
whole of the writing on fol. 55V, (except the title of the Benediction of S. Bar-
tholomew's Day) is also in gold.
* leg, est.
' The i^old writing is continued from the preceding page to this point, and the
A mens of this benediction, and of the two which follow it, are also written in gold.
BENEDJCTIONES EPISCOPALES. 4«
Benedictio in passione Sancti Iohannis PRECURSORIS.
/"P^Eus qui uos sancti iohannis baptistae concedit [fol. 56v.
^^ sollemnia frequentare . tribuat uobis et eadem deuotis
mentibus celebrare . et suae benedictionis dona percipere.
Amen.
Et qui pro legis eius preconio carceralibus est reclusus in
tenebris . intercessione sua a tenebrosorum operum uos liberet
incentiuis. A men,
Et qui pro ueritate quae christus est . caput non est cunc-
tatus amittere . suo enim ^ aduentu ad caput omnium quod
christus est uos faciat peruenire. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in natiuitate Sanct? Marie.
/^Mnipotens deus sua uos dignetur protectione benedicere .
^^ qui hunc diem per natiuitatem /beatae mariae [fol. 57.
fecit clarescere. Amen,
Et qui per eam filium suum uoluit nasci . eius intercessione
ab omni uos faciat aduersitate defendi. Amen.
Quo in presenti euo eius meritis et precibus adiuti sempi-
terna ualeatis gratanter feh'citate perfrui. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in exaltations Sancte Crucis.
T^Eus qui redemisti genus humanum per beatae crucis
^^ patibulum . ut quod prius erat sceleste ad poenam . sit
conuersis redemptio ad uitam . concede plebi tuae eius saluari
presidio . cuius est armata uexillo. Amen.
Sit ei crux fidei fundamentum . spei suflfragium . in aduersis
defensio . in prosperis iuuamentum. Amen.
Perseueretque in hoste uictoria . in ciuitate concordia . in
campo custo/dia in domo fultura . ut gregem in [fol. 57V.
futuro conseruet incolomem . quae nobis agno uincente uersa
est in salutem. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
' Enim seems superfluous. S. ^thelwold's Benedictional reads suo interaduefitu.
42 BENEDICTIONES EPISCOPALES.
Benedictio in festiuitate Sancti Michaelis.
ly/r Ultiplici uos dominus benedictione locupletet . qui sol-
^^^ lempnitate principis archangelorum mundo gaudia
infert. Amen,
Et qui deuicto hodierna die hoste antique triumphat . suo
interuentu molimina eiusdetn draconis superare uos faciat.
Amen.
Quatinus de animabus uestris caelestia lucra reportet . et
ymnidicis angelorum choris perpetua uos exultatione con-
societ. Amen.
Quod ipse prestare dignetur , cuius regnum.
/Item alia. [fol, 58.
T> Enedicat uos deus principium lucis angelorum . quos sibi
^ conciues et consortes fecit in sedibus supernorum.
Amen.
Eorum amministratione muniatur in terris uita uestra . et
liberati ab hostibus uisibilibus et inuisibiiibus . mereamini
peruenire ad premia aeterna. Amen,
Inter quorum uenerationem archangeli michaelis suffulti
auxiliis . eius memoriam celebretis hodie deuotissime in aruis .
ut illius societate fruamini in astris. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum et imperium
sine fine permanet in secula seculorum. Amen.
Benedictio dei . patris . et filii . et spiritus sancti.
Benedictio in festiuitate omnium sanctorum.
/ D Enedicat uos omnipotens dominus per omnium [fol. S8v.
^ sanctorum gloriosissimam intercessionem . et uestram
placidissime dignetur suscipere humillimam obsecrationem.
Amen.
Et quorum in terris corde sincero felicissimum celebratis
triumphum . ipsis opitulantibus ad eorum in caelis perduci
mereamini desiderabile consortium. Amen.
Quatinus terreni contagii maculis emundati . dc uirtutum
omnium radiantibus lampadibus exornati . et caelestibus con-
iungi decenter agminibus . et uenienti sponso ualeatis occur-
rere.cum bonorum operum fulgentibus luminaribus. Amen.
/Quod ipse prestare dignetur. [fol. 59.
BENEDICTIONES EPISCOPALES. 43
Item alia benedictio.
"D Enedicat uobis qui formam uestrae humilitatis dignatus est
^ suscipere . atque interuentu et precatu sanctae mariae
uirginis . uestrorum uincula peccatorum misericorditer ab-
soluat. Amen.
Qui gratiae suae beneficia uobis potiora concedat . beati
michaelis archangeli meritis . cunctorumque ordinum una cae-
lestium quorum hodierna die nutu deuotissime mentis sol-
lempnia recolitis. Amen.
Custodiatque uos dominus ab emulorum uestrorum machi-
namentis per apostolica presidia . qui eorum uos disposuit
muniri et ornari disciplinis. Amen,
Commendet siquidem uos idem redemptor uester milium
martyrum suorum iuuaminibus . et liberet uos d /cunc- [fol. Sgv.
tis inimicorum uestrorum controuersiis. Amen-
SufTragantibus etenim meritis sanctorum confessorum suo-
rum dominus uos faciat benedici . qui et eorum corda con-
punxit flatu spiritus sancti. Amen.
Tripudiis scilicet sanctarum uirginum . exultantibus humani
generis redemptor uos dignetur benedicere . qui non solum
uiris . uerum etiam feminis quarum sexus fragiiis est concessit
inuiolabiliter triumphare. Amen.
Et sicut illae sacrae uirgines atque omnes sancti quorum
hodie totus orbis festa celebrat . diuino munere uegetati .
caelestem sortiti sunt paradysum . ita et uos meritis exigen-
tibus . et eorum interuentione regnum mereamini feliciter pos-
sidere.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio dei patris . et filii . et spiritus sancti.
/Benedictio in natale Sancti Martini, [fol. 60.
T^Eus qui beatum martinum presulem tuum ita predisti-
^ nastif . ut eum tuae gratiae perenniter iuberes astringi .
erige uota populi . qui prestitisti gloriosa merita confessori.
Am^n.
Proficiat his ad fructum boni operis . quicquid in sacerdote
amplectitur pro laude tui nominis. Amen,
Et eius intercessione hie populus consequatur ueniam.qui
t^ remunerante felici seruitio uenit ad palmam. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
44 benedict/ones episcopales.
Benedictio in natale Sancte Cecilie.
/^Mnipotens deus uestrorum cordium archana purificet
^^ benedictionis su? uobis tribuat incrementa . /qui [fol. t
et
6ov.
hodierna die sanct? cecili^ festiuitatem deuote uobis con-
cedit celebrare. Atnen,
Ab omnibus eius intercessionibus uitae presentis periculis
exuamini . et uirtutum spiritalium ornamentis induamini.
Amen.
Quo illius adiutorio fulti sic domino seruiatis in terris . ut
ei coniungi ualeatis in caelis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in natale Sancti Clementis.
/^Mnipotens deus deuotionem uestram placatus semper acci-
^•^ piat . et interueniente beato clemente martyre suo . que-
cumque ab eo postulaueritis clementer concedat . et premia
aeterna non deneget. Amen.
Auferat a uobis omnia mala quae gessistis . eiusque inter-
cessione tribuat omnia bona quae ab eo deposcitis. Amen.
Sitis semper in hoc seculo benedicti . et ab omni malo
maneatis inlesi . ut ab ipso /in iudicio mereamini [fol. 6i.
benedici. Amen.
Quod ipse prestare dignetur. Amen.
In uigilia Sancti Andree apostoli.
/^Mnipotens deus sua uos benedictione locupletet . qui
^-^ beatum andream apostolicae dignitatis preconio subli-
mauit Amen.
Concedatque uobis ipsum habere intercessorem in caelis .
cuius deuote preuenitis in terris diem sollempnitatis. Amen.
Ipsius quoque interuentu queatis scandere alta caelorum .
quo processit idem per crucis passionem . sequendo dominum
magistrum. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
In natale eiusdem apostoli.
T^Eus qui beatum andream apostolum per passionem crucis
^ ad sedes euexit aethereas . /ipse uobis tribuat [fol. 6 1 v.
bonorum operum eundem sequi uestigiis. Amen.
BENEDICTIONES EPISCOPALES, 45
Et quem peculiarem optinere meruistis patronum . ad cae-
leste ipso intercedente ualeatis feliciter pertingere regnum.
Amen.
Tandemque mereamini uidere in caelis regnantem . cuius
gratulanter celebratis sollempnissimum diem. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.^
/Benedictio in transitu ALMI IUDOCI CONFESSORIS. [foL62.
r\Omine deus omnium gratiarum benedicere dignare omnem
*^ hunc populum tuum . qui in honore tuo diuinis famu-
latur officiis.et quicquid sancto confessori tuo iudoco hodierna
die profuit ad beatitudinem • prosit huic familiae ad exem-
plum. Amen,
Et ipso beato confessore intercedente . sit in eis fides recta .
imitabilis forma . castissima sobrietas . hospitalis caritas . spiri-
tualis prudentia . alta sapientia . mens humilis uita sublimis.
Amen.
Ut cum ante tremendum iudicii diem in conspectu tuo
adstiterint . per sacri confessoris uenerabilem interuentionem .
non dampnandum ^ . sed mitem /ex ore tuo audiant [fol. (>2v.
absolutionis sententiam. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
In vigilia apostolorum.
U Enedicat uos omnipotens deus . per beati apostoli sui . N .
-"-^ intercessionem . et uestrorum uota ieiuniorum sibi accep-
tabilia reddat. Amen.
Precibus uestris effectum boni accomodet . cunctorum re-
missionem peccatorum attribuat . et uos feliciter ad sempi-
terna gaudia peruenire concedat. Amen.
Et quem hodie ieiuniis . et elemosynis . precibusque inter-
cessorem conuenientes aduocatis . hunc pium auxiliatorem cum
omni apostolico agmine in perpetuum habeatis. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum et imperium
sine fine.
Benedictio del patris . et filii . et spiritus sancti.
* The lower part of fol. 6 1 verso is blank.
• Probably for dampnantem.
46 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
Benedictio in NATALE APOSTOLORUM.
/T^Eus qui uos in apostolicis tribuit consistere [fol. 63.
-'--' fundamentis . benedicere uos dignetur beati apostoli
sui . ill . intercedentibus mentis. Amen.
Defendatque uos a cunctis aduersis apostolicis presidiis . qui
uos illius uoluit ornari et munerari exemplis et documentis.
Amen.
Quo per eius intercessionem perueniatis ad aeternae patriae
hereditatem . per cuius doctrinam tenetis fidei integritatem.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
In natale unius martyris.
BEati martyris sui . N . intercessione . uos dominus benedicat
et ab omni malo defendat. Amen.
Extendat in uos dexteram suae propitiationis . qui eum .
suscepit per supplicia passionis. Amen.
/Quo eius in caelo mereamini habere consortium . [fol. 63V.
cuius deuotis mentibus in terra celebratis triumphum. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
In natale plurimorum martyrum.
BEnedicat uos omnipotens dominus beatorum martyrum
suorum . N . suflfragiis et Hberet ab aduersitatibus cunctis.
Amen.
Commendet uos eorum intercessio gloriosa . quorum in
conspectu eius est mors pretiosa. Amen.
Et sicut illi per diuersa tormentorum genera caelestis regni
sunt sortiti hereditatem . ita uos eorum mereamini consor-
tium . per bonorum operum exhibitionem. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
In natale unius confessoris.
/^Mnipotens dominus det uobis copiosam benedictionem . qui
^<J beatum . N . adsciuit sibi /uirtute confessionis. [fol. 64.
Amen.
Et qui ilium fecit coruscare miraculis . uos exornet bonorum
operum incrementis. Amen.
BENEDICTIONES EPISCOPALES. 47
Quo eius exemplis eruditi . et intercessione muniti . cuius
depositionis diem celebratis . illi possitis in caelesti regione
adiungi. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in natale plurimorum confessorum.
SAnctorum confessorum suorum meritis uos dominus faciat
benedici . et contra aduersa omnia eorum intercessione
muniri. Amen.
Eorum uos efficiat suffragio felices . quorum festiuitatis
diem celebratis ouantes. Amen,
Et qui eorum imitamini exempla . horum interuentu ad
caelestia peruenire possitis promissa. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio in natale unius uirginis non martyris.
/ "D Espice domine banc familiam tuam serenis [fol. 64V.
-*^ optutibus . et interueniente beata . ill . uirgine . largis
eam infunde benedictionibus . ut in uiam recti itineris gressus
suos dirigat . et fidei suae stabilem firmitatem teneat. Amen.
Sanctis beatae uirginis suffragantibus meritis . cuius annuam
festiuitatem deuotis mentibus exercet • perseuerantiam boni
operis usque in finem habere mereatur. Amen,
Et premia destinata Sanctis in aeterna beatitudine possi-
deat sine fine . et cum eis sicuti est deum facie ad faciem
uisu indefectiuo mereatur uidere. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in natale uirginis martyris.
r) Enedicat nobis dominus . qui beatae uirgini . ill . concessit
^ et decorem uirginitatis . et gloriam passionis. Amen.
/Et cuius opitulatione ilia meruit et sexus fragili- [fol. 65.
tatem et persequentium rabiem deuincere . uos possitis et ues-
trorum corporum inlecebras . et antiqui hostis machinamenta
superare. Amen.
Quo sicut ilia sexu fragili uirile nisa est certamen adire .
et post certamen de hostibus triumphare . ita uos in hac
mortalitate uiuentes . ualeatis et antiquum hostem deuincere .
et ad regna caelestia peruenire.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
4« BENEDICT/ONES EPISCOPALES,
Benedictio in NATALE PLURIMARUM UIRGINUM.
/^Mnipotens dominus intercedentibus Sanctis uirginibus suis
^^ uos dignetur benedicere . qui de antique hoste non
solum per uiros uerum etiam per fenainas uoluit triumphare.
Amen.
Et qui illis uoluit centesimi fructus donum decoremque
uirginitatis et agonem martyrii conferre . uos dignetur et
uitiorum squaloribus expurgare . et uirtutum /lam- [fol. 65V.
padibus exomare. Amen.
Quatinus uirtutum oleo ita peccatorumf uestrorum lampades
possint repleri.ut cum eis caelestis sponsi thalamum ualeatis
ingredi. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio Dominicis diebus per anni circulum.
p) Enedicat uos trinitas . diuina maiestas . pater . et filius . et
^ spiritus sanctus . et dimittat nobis omnia quae nequiter
gessistis. Amen,
Dies examinationis tales uos inueniat . quales fons regene-
rationis purgat. Amen.
Quales tef deus se humiliant . et nostram benedictionem
desiderant . tuam misericordiam semper et ubique inueniant.
Amen,
lUe uos benedicat et custodiat . protegat atque defendat .
ipseque tueatur uos de caelis . qui est redemptor uester in
terris. Amen.
lUe corpora et animas uestras uiuificet . et ad caelestia
regna perducat. Amen.
/Quod ipse prestare dignetur. [fol. t6.
Item alia benedictio Dominicis diebus.
T^Eus lumen uerum qui prima die nascentis mundi caelum
^^ terramque fieri uoluisti • da populis tuis te omnium
diligere rerum auctorem . quatinus caelesti sede digni habiti .
te iugiter in se habitare agnoscant. Amen,
Ut dispectot terrenarum appetitu sordium tales se iugiter
tuae maiestati representent . ut in eis digneris tuae bonitatis
pietatem declarare . atque cum Sanctis omnibus uitae donare
coheredes perpetu?. Amen.
BENEDICTIONES EPISCOPALES. 49
Erue eos deprecamur domine deus a fraude malignantium .
quos tibi in hac die resurgendo mortemque triumphaliter
superando adquisisti . atque misericorditer largire ingredi
lanuas caeli . quos redemisti portas confringendo inferni.
Amen.
Quod ipse prestare digneris qui imperas regnas ac sine
fine permanes in secula seculorum.
/Benedictio in secunda feria. [fol. 6Sv.
T^Eus principium omnium creaturarum . qui secunda die
^ firmamenti stabilitatem diuisionesque aquarum mirabili
materiaet formauit . uos lubricis uitiorum contagiis exuat . ac
inuicta suae bonitatis stabilitate corda uestra clementer cir-
cumdet. Amen,
Sicque stadium uos huius labentis uit? percurrere concedat .
ut non infectio prauitatis uestris iuncta sit operibus . sed
procul aufugiant machinamenta temptatoris a uobis . sicut
aquae sunt diuisae ab aquis. Amen,
Ab omnibus quoque originalis delicti maculis uos innocuos
reddat.et cum tremendi examinis terror ingruerit . non reorum
miseriis . sed omnium iustorum gaudiis uos felicissimos con-
ciues ascribat. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius.
/Benedictio in tertia feria. [fol. 67.
/^Mnipotens deus rerum omnium formator . qui tertia die
^^ telluris ac maris uastitatem uerbi sui potentia statuit ac
locauit . det uobis huius mundi periculosa deuincere naufragia .
atque hostilia uos superare faciat temptamenta . qui tumida
premens maris fluctiuaga . calcabile suis sacris uestigiis iter
firmauit ineffabiliter per aequora. Amen,
Arceat int uobis rerum carnalium oblectamenta inlicita .
inmittatque in cordibus uestris bonarum florentia uirtutum
germina.ac inriget castitatis rore sanctissimaf. Amen,
lUe quoque uos fructificare concedat uirtutum omnium
incrementis . qui terras uirentia gramina . ac diuersa fecuii-
datim germina producere iussit. Amen,
Quod ipse prestare.
Benedictio in quarta feria dicenda.
TDEnedicat et inluminet omnipotens deus mentium uestrarum
-D /interna. qui solis splendidissimum iubar lucen- [fol. 67V.
temque lunae pallorem . necnon fulgentia stellarum curricula .
ROBERT. E
50 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
quarto sanxit die ineffabili discurrere uirtute per nubila.
Amen,
Ille quippe pectorutn uestrorutn secreta sapientiaef inflam-
met . atque prudenti^ lumine inradiet . stellatisque uirtutibus
clementer inlustret . qui est origo lucis . atque beatorum
omnium splendor perhennis. Amen.
Tribuatque uobis depositof carnis sarcina . ciuium contu-
berniis frui caelestium . atque cum Sanctis omnibus caelesti
gloria adscisci . necnon felicissima perhennaef beatitudinis
ornari corona. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio in feria quinta.
T^Eus aeternae bonitatis origo . qui quinto die aquas uolatilia
^ atque aquatilia seruis tuis in usum produce/re [fol. 68.
precepisti . respicere dignare famulos tu^ maiestati subiectos .
ueniam delictorum suorum deuote precantes. Amen,
Aperi domine thesauros clementiae tuae . et produc in eis
saluberrima conpunctionis fluenta . sicut aquas multiformia
producere fecisti animantia. Amen,
DA domine per nostrae humilitatis benedictionem famulis
tuis pium in cunctis aduersitatibus solacium . da misericors
omnium ueniam delictorum . da quesumus in resolutione carnis
ac spiritus . angelum sanctum defensorem. Amen,
Quod ipse prestare digneris . qui uiuis et regnas per.
Benedictio feria sexta . de cruce.
BEnedicat uos dei patris dementia . qui sexta die proto-
plastum paradysi amoenitatef prefecerat dulcissimaf .
pererditumquef ruentis inuidia . per incarnationem passionem-
que uerbi sui dignatus est redimere per beatae crucis dirissima
supplicia. Amen.
Respicere quoque uos dignetur pretiosissimo /filii [fol. 68v.
tui ^ cruore redemptos . sacroque baptismatis fonte renouatos .
atque sanctae crucis triumphum deuotis mentibus celebrantes .
clementer peruenire concedat ad superos. Amen.
Gestantesque in frontibus uestris sanctae crucis inuictricia
arma paterna pietate dignetur protegere ab hostibus . deleac
etiam qu^ iniuste gessistis delicta misericors . sibique efficiat
dignos . quos culpa primi parentis fecerat reos. Amen.
Quod ipse prestare.
* This error is the result of a mistaken correction by the scribe.
BENEDICTIONES EPISCOPALES. 51
Sabbato BENEDICTIO.
T^Eus qui sex diebus opera et in septimo requiem insinuas .
^ huic familiae benedicere digneris . et post cursum huius
uitae . aeternam requiem tua miseratione largiaris. Amen,
Quique post tua ualde bona opera sabbatum fieri uoluisti .
banc familiam tuam bene operari . et ad requiem post labores
seculi facias peruenire. Amen.
Nee quos bene operari precipis . hie a bonis /operi- [fol. 69.
bus sabbatizare uel hiemare sustineas • sed tales exire iubeas .
quales in aeternum benedicas. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
BENEDICTIO IN MONASTERIO.
/^Mnipotens dominus sanctarum mentium habitator uos
^^ benedicat . et in cordibus uestris perpetuam sibi man-
sionem constituat. Amen.
Ab omnibus uos perturbationibus interius exteriusque mu-
nitos efficiat . consolatoremque spiritum sanctum attribuat .
et in proposito sanctae religionis in quo uos deo deuouistis
perseuerabiles reddat. Amen.
Quatinus in hac peregrinatione sub eius piissima protec-
tione inculpabilem uitam ducentes ad eorum consortium
quorum exempla imitamini . intercedente beato benedicto .
peruenire feliciter ualeatis. [Amen.^
Hie uos benedicat de caelis . qui per crucem et sanguinem
passionis suae nos redemit in terris. Amen.
/Quod ipse prestare dignetur. [fol. 69V.
BENEDICTIO C9TIDIE AD MATUTINUM.
NUmquam deseras domine quam plantare dignatus ^s ui-
neam tuam . sed facias eam semper excultam. Amen.
Nullis sentibus suffocetur . nee inportuna auium uastatione
uexetur . sed adesto ei proximus semper . et cotidianam fac
de botris ubertatem. Amen.
Non in ea lolium seminet inimicus . sed dignos tibi semper
afferat fructus. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
E 2
52 benedict/ones episcopales.
Benedictio cotidiana ad uesperas.
AD custodiendum gregem hunc animarum pastor bone qui
dormire nescis inuigila. Amen.
Et ne nocturnis terroribus ^ fatigentur . celestia super eos
uelamenta pretende. Amen.
Humiliata tibi omnium capita . dextera tuae benedictionis
sanctifica. Amen.
/lUe u6s benedicat de caelis . qui per crucem pas- [fol. 70.
sionis suae uos redemit in terris . cuius honor et imperium
permanet in saecula saeculorum. Amen.
Benedictio cotidiana ad completorium.
INmittat in uos dominus quietem sancti soporis . et cus-
todial uos ab inlusione diabolicae fraudis. Amen.
Quatinus sic quiescentes came dormiatis . ut cordibus deo
digne uigilare queatis. Amen.
Et cum uobis affuerit hora de somno surgere . diuina uos
possitis uirtute precingere. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio super regem in tempore sinodi.
BEnedicat tibi dominus semperque te omnibus custodiat .
et sicut t6 uoluit super populum suum constituere
regem . ita et in presenti secu/lo felicem . et aeter- [fol. 70V.
nae felicitatis tribuat esse consortem. Amen.
Clerum Ac populum quem sua uoluit opitulatione tua sanc-
tione congregari . sua dispensatione et tua administratione per
diuturna tempora faciat feliciter gubernari. Amen.
Quatinus diuinis monitis parentes . aduersitatibus omnibus
carentes . bonis omnibus exuberantes . tuo ministerio fideli
amore obsequentes . et in presenti saeculo pacis tranquillitate
fruantur . et tecum aeternorum ciuium consortio potiri mere-
antur. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio cotidiana super regem.
OEnedic domine hunc clementissimum regem cum uniuerso
^ populo suo . sicut benedixisti abraham in familia . isddc
in uictima . iacob in pascua. Amen.
DA ei de rore caeli benedictionem . de pin/guedine [fol. 71.
' The / of this word is interlined.
BENEDICT/ONES EPISCOPALES, 53
terrae ubertatem . de inimicis triumphum . de lumbis suis
sobolem regnaturum. Amen,
Sit indeficiens amor in populo . et pax peregrinis in regno.
Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in ordinatione episcopi.
T^Eus benedictionum omnium largus infusor . conuentui
^ famulorum tuorum benignus adesto . et hunc famulum
tuum cui sacramenta pontificatus indidimus benignus respice .
et respiciendo eum quod nominatur meritis esse perfice.
Amen.
Et quem per manus nostrae inpositionem in episcopalis
dignitatem ordinis consecramus et ordinamus . hunc fluenta
diuini fontis fideliter haurire . et aliis cum multiplici fenore
facias ministrare. Amen.
Sic ei regendi curam gregis t^ preuenien/te et [fol. 71 v.
subsequente ministrare et dispensare concedas . quatinus gre-
gem diuini uerbi tutamine ab antiqui hostis defendat formi-
dine . et lupi rabiem diuino deterreat predicamine. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in ordinatione presbiterl
T) Enedictionum omnium largitor et diuini uerbi seminator .
^ huius fratris precordia quem hodie in presbiteratum
elegimus.et benedicere et diuini semine uerbi digneris replere.
Amen.
Et quem tuis sacrariis ministrumt una cum clero mini-
strumf constituimus . hunc pro tuo intercessorem populo
soUicitum reddas . et ad caelestis atria regni preuium plebi
tuae perficias. Amen.
In sui receptaculo cordis demptis uitiorum spinulis super-
nas uirtutes inseras . quarum copia et corda populorum enu-
triat . et enutriens in bonis operibus /numquam de- [fol. 72.
ficiat Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in ordinatione diaconl
/^Mnipotens deus qui in ueteri lege filios leui in diuini
^^ cultus ministerium ordinare et consecrare precepisti .
hunc leuitam in tuorum ministerium sacramentorum . et con-
secrari precipias et benedici. Amen.
54 BENEDICT/ONES EPISCOPALES.
Et qui quondam leuitas aram et tabernaculum uasaque
sacrarii gestare mandasti . hunc famulum tuum altitudinem
fidei in ecclesiaet tuaef gestare facias . et sanctarum anim-
arum dignum ad superna latorem perficias. Amen.
Quique in moderna lege huiuscaef ordinationis apostolos
tuos decreuisti ordinatores extitisse . horum precamine huic
tuae ministrum ecclesiae et benedicas . et idoneis tibi iugiter
moribus in ecclesia perseuerare concedas. [Amen.]
/Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum. [fol. 72V.
Benedictio in dissolutione sinodi.
/^Hristus dei filius . qui est initium.et finis . complementum
^ nobis tribuat karitatis. Amen.
Et qui nos ad expletionem huius fecit peruenire concilii .
absolutos uos efficiat ab omni contagione delicti. Amen.
Ab omni reatu liberiores effecti . absoluti etiam per donum
spiritus sancti . felici reditu uestrarum sedium cubilia repetatis
inlaesi. Amen.
Semper proficiat cura uestra . ut quando index uenerit .
euigilet fides uestra . uigilantiae premium de domino re-
ceptura. Amen.
Detque uobis potestatem predicandi in populo . et quod
aliis ore predicatis . corde semper teneatis. Amen.
Exaudiat u6s dominus in tempore orationis uestrae . et
det uobis consilium rectitudinis . ut euadere mereamini
suppli/cium acherontis. Amen. [fol. 73.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio post confirmationem.
OEnedicat uobis omnipotens dominus qui cuncta ex nihilo
^ creauit . et uobis in baptismate remissionem omnium
peccatorum tribuit. Amen.
Quique eundem spiritum sanctum in igneis Unguis disci-
pulis suis dedit . ipsius inlustratione corda uestra perlustret .
atque in suum amorem iugiter accendat. Amen.
Quatinus eius dono a cunctis uitiis emundati . ipsiusque
opitulatione ab omnibus aduersitatibus defensi . templum illius
effici mereamini. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
benedict/ones episcopales. 55
Benedictio pro iter agentibus.
/^Mnipotens deus cuius misericordia ubique cognoscitur . et
^-^ pie famulantibus miseretur . iter uestrum clementer
/dirigat . atque ad locum optabilem u6s incolumes [fol. 73V.
deducat. Amen,
Angelorum iugiter collegium habere mereamini comitem .
necnon in omnibus et contra omnia preuium . quorum solacio
muniti eundo et redeundo semitarum uestigia transeatis inl^si.
Amen.
Quatinus instantis aeui tramitem sic communiter compen-
setis . ut et inlecebras aegypti deuitetis . atque per uiam
iustitiae ad inmarcescibile felicitatis premium perueniatis.
Amen.
Adsit uobis raphael magnus tobi? custos . et preuius . ut
humanam et diabolicam deuitetis calliditatem . et christum
uiae ueritatis et uitae mereamini habere comitem. Amen,
Quod ipse.
Benedictio sponsi et sponsae.
/^Mnipotens deus qui primos parentes nostros adam et
^^ euam sua uirtute creauit /suaque benedictione [fol. 74.
sanctificauit • et in sua societate copulauit . ipse corda et
corpora uestra sanctificet et benedicat . atque in societatem
uer^ dilectionis coniungat. Amen.
Quique ad preparandas tobiae et sarrae ^uptias raphaelem
angelum misit . ipse a supernis sedibus angelum suum sanctum
mittat . qui uos in suo sancto seruitio confortet . uiamque
iustiti^ ostendat . et perpetuo ab omni malo defendat Amen,
Et qui unigenitum filium suum dominum nostrum ihesum
christum redemptorem mundi uoluit de uirgine nasci . qui
sua presentia suoque miraculo nuptias consecrauit . quando
aquam in uinum conuertit . ipse nuptiis uestris interesse .
uosque sanctificare et benedicere dignetur. Amen,
Concedatque uobis quieta tempora . sanitatem mentis et
corporis . gaudium ex procreatione sanctorum filiorum . et
post finitos huius uitae labores faciat /uos perue- [fol. 74V.
nire feliciter ad consortium sanctorum angelorum. [Amen.]
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio in tempore pestilentiae.
T^Ignare domine deus noster caelestem super populum in-
-^ pertiri benedictionem . pestilentias morbidasque egritu-
dines auferre . non tantum corporis sed et animae. Amen,
$6 BENEDICTIONES EPISCOPALES.
Et qui iuste pro peccatis afRiguntur meritisque condignis
conteruntur . hos non contritio deprimat . sed sperare superna
perficiat. Amen,
Patemitas tua christe sic filios corrigat et flagellet . quati-
nus in his non ira seuiens agnoscatur . sed diuinae amor pie-
tatis pretendatur. Amen,
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio in tempore belli.
/^Mnipotens deus . triumphantium gloria . quern numerosa
^^ non uin/cunt uexilla . populo tuo largire trium- [fol. 75.
phum . quibus sacrum donaueras iauacrum . et quem fide
ditasti catholica . hunc non premat iniquitas ethnica. Amen,
Et qui per angelorum presidia israheiis protexisti agmina.
angelicam plebi tu^^ opem tribuas . hostiumque illi terga pre-
beas . nee fidum tibi frangat exercitum . ferocitas inpudica
gentilium. Amen.
Et sicut dudum dauid in golia persoluisti triumphanti
spolia . et bellicosum mucrone proprio transfigi a tuo fecisti
famulo r^ ita nunc ferocitas gentilium . per turbam conteratur
humilium. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio in uisitatione infirml
DEus qui socrum simonis magnis laborantem febribus in
tui ministerium imperando sanasti . quique uariis infir-
mantes languoribus manus inponens curasti . hunc famuium
tuum /caelesti benedictione uisites . eumque benedi- [fol. 75V.
cendo tibi in ministerium restituas. Amen.
Et qui seruum centurionis moriturum tantum uerbo fide
domini sui sanasti . huic languenti fidelium tuorum precatu
benedictionem et subsidium conferas sempiternum. Amen.
Quique principis synagogae precatu unicam illius filiam a
morte resuscitasse ueniens . muHerem a cruentaneo dolore
tactu tantum fimbriae uirtute dominica sanasti . huic egro-
tanti tua caelesti benedictione non tantum corporis sed et
animae tutelam conferre digneris. Amen.
Quod ipse prestare dignetur . cuius regnum.
Benedictio pro defunctis.
T^Eus quem trinum in personis et coeterna diuinitate unum
^ consubstantialem dominum catholica confitetur eclesia.
qui me/delam uiuis . uitam prestare soles post [fol. 76.
' This word seems to be a later insertion.
ABSOLUTIO PENITENTIS. 57
mortem . placatus ad cunctorum preces respice fidelium . quas
tibi pro defuncti fratris absolutione cumulatis muneribus per-
petuae redemptionis singuli detulerunt. Amen,
Et quem unici filii tui cruore redimere . ac redemptum co-
eterni spiritus munimine fouere uoluisti in aruis . terrenis exu-
tum contagiis . tartareis erutum cruciatibus sanctorum coetibus
coniungi lubeas coronandum in astris. Amen,
Supplicum uota propitius considera . et reatus singulorum
ad purum relaxa . ut uitiorum omnium neuo remoti . sanc-
tique spiritus carismate inradiati . pro defuncto libentius ua-
leant exaudiri. Amen,
Quod ipse prestare digneris , qui unus in trinitate perfecta
uiuis et gloriaris deus per infinita secula seculorum. Amen,
Benedictio dei patris.
\Incipit absolutio dicenda ab episcopo. super conuer- [fol. ^6v,
sum et poenitentem , Qui conuersus prosternatur , coram altare et
decaniet psalmum quinquagesimum . si autem est idiota . ex intimo
corde crebro dicat . deus miserere mihi peccatori , seruo tuo, Et
faciat episcopus tetanias super eum . et hae sequantur orationes.
A Bsoluimus te uice beati petri apostolorum principis . cui
-^ dominus potestatem ligandi atque soluendi dedit . et
quantum ad te pertinet accusatio . et ad nos remissio . sit
deus omnipotens tibi uita et salus . et omnibus peccatis tuis
indultor , per eum qui uiuit et regnat per omnia secula secu-
lorum. Amen,
Item alia oratio,
T^Omine sanctaef pater omnipotens aeterne deus . qui uul-
^-^ nera nostra cu/rare dignatus es . td supplices [fol. jy,
rogamus et petimus . nos humiles tui sacerdotes . ut precibus
nostris aurem tuae pietatis inclinare digneris . atque ad poeni-
tentis confessionem mouearis . remittasque omnia crimina et
peccata uniuersa condones . desque huic famulo tuo domine .
N . pro suppliciis ueniam . pro merore letitiam . pro morte
uitam . ut qui ad tantam spem caelestis apicis deuolutus est .
de tua misericordia confidens ad bona paciferi premii tui
atque ad caelestia dona peruenire mereatur . per dominum.
Item.
pj^ Xaudi nos domine . et sicut publicani precibus et confes-
^-^ sione placatus es . ita et huic famulo tuo . N . placare .
et precibus eius benignus aspira . ut in confessione fiebili
permanens . et petitione perpetua clementiam tuam celeriter
exoret . sanctisque altaribus et sacramentis restitutus rursus
/caelesti gloriae mancipetur . per. [fol. TJs,
S8 ABSOLUTIO PENITENTIS,
Alia.
T^Eus misericors . deus clemens . qui secundum multitudi-
^^ nem miserationum tuarum peccata penitentium deles . et
preteritorum criminum culpas uenia remissionis euacuas .
respice super hunc famulum tuum et remissionem sibi om-
nium peccatorum suorum tota cordis confessione poscentem
deprecatus exaudi . Renoua in eo piissime pater , quicquid
terrena fragilitate corruptum . uel quicquid diaboHca fraude
uiolatum est.et eum unitati corporis ecclesiae tuae et membro-
rum perfecta remissione; restitue . Miserere domine gemituum .
miserere lacrimarum . et non habentem fiduciam nisi in
tuamf misericordiamf . ad sacramentum reconciliationis ad-
mitte . per dominum nostrum.
Item.
IV/T Aiestatem tuam domine supplices deprecamur . ut huic
^^ famulo tuo . N . longo squalore poenitenti? macerato
/miserationis tuae ueniam largiri digneris . ut nuptiali [fol. 78.
ueste recepta ad regalem mensam unde eiectus fuerat mere-
atur introire . per dominum.
Alia,
pReueniat hunc famulum tuum quesumus domine miseri-
^ cordia tua . et omnes iniquitates eius celeri indulgentia
deleantur . per dominum.
Item alia.
A Desto domine supplicationibus nostris . nee sit ab hoc
-^ famulo tuo clementiae longinqua miseratio . sana uulnera
eius . remitteque peccata . ut nullis a te iniquitatibus separatus .
tibi semper domino ualeat adherere . per dominum nostrum.
Item.
T^Omine deus noster qui offensione nostra non uinceris sed
^ satisfactione placaris . respice quesumus hunc famulum
tuum qui se tibi peccasse conStetur . Tuum est absolutionem
criminum dare . et ueniam prestare peccantibus . qui dixisti
penitentiam te malle peccatorum quam mortem . Concede ergo
domine hoc ut tibi /penitentiam ex culpis celebret . [fol. y'^v.
et correctis actibus suis conferri sibi a te sempiterna gaudia
letetur . per dominum.
ABSOLUTIO PENITENTIS, 59
Alia.
pRecor domine clementiam tuae maiestatis . ut huic famulo
^ tuo peccata et facinora sua confitenti relaxare digneris .
Qui humeris tuis ouem perditam reduxisti ad caulas . qui
publicani precibus uel confessione placatus es . tu etiam
domine huic famulo tuo placare . Tu eius precibus benignus
adsiste . ut in confessione flebili permanens clementiam tuam
celeriter exoret . et Sanctis ac sacris altaribus restitutus . spei
rursus et caelesti gloriae reformetur . per dominum.
Item,
T^Eus humani generis benignissime conditor . et misericor-
-^-^ dissime formator . qui in conciliationem lapsorum etiam
me qui misericordiamt tuamf primus indigeo . seruire effec-
tibus gratiae tuae per sacerdotale ministerium uoluisti . ut
cessante merito supplicis mirabilior /fieret indulgen- [fol. 79.
tia remittentis . Deus qui iustitiae tuae leges misericord iae
semper multiplicatione moderaris . dum delinquentibus peni-
tentiam adhibes . dum etiam malis prouidentiae tuae dona
non subtrahis . et uindictam miserendo suspendis . Deus qui
hominem inuidia diaboli ab eternitate deiectum unici tui
sanguine redemisti . uiuifica quos mori non uis . et quos non
relinquis deuios . assume correctos . Moueat pietatem tuam
fletus ipse miserorum . tuorum . medere languoribus . Tu be-
nignam iacentibus manum porrige . ne eclesia tua sui corporis
portione priuata . temeretur . ne grex tuus detrimentum susti-
neat . ne de familiae tu^ dampno inimicus exultet . ne renatas
lauacris salutaribus animas mors secunda possideat . Tibi igitur
humiliamur omnes . tibi supplices fundimus preces fletum
cordis offerimus . /Tu parce confessis . et inminentes [fol. 79V.
poenas futurique iudicii sententiam te miserante non incidant .
Nesciant quod terret in tenebris . quod stridet in flammis . et
ab errorum uia ad iter iustitiae iam reuersi nequaquam ultra
nouis uulneribus saucientur . Propitiare ergo trementibus sub
sententi? tuae expectatione . supplicibus . et ad humilitatem
iacentium subleuandam dexteram salutis extende . nobisque
seruis tuis quos apostolicae clauis sacerdotalis officii ministros
non electione meriti sed dono grati? tuae constituisti . da
fiduciam tanti muneris exequendi . et ipse in nostro minis-
terio quod tuae est potestatis operare . Agnosce piissime pater
cues tuae redemptionis . et constrictos uinculis peccatorum .
ecclesi? tuae precibus exoratus absolue . redeant ad unitatem
famili? tuae . et post illam diram inopis /exilii famem [fol. 80.
reddito splendid? uestis ornatu gaudeant se paterno receptos
6o ABSOLUTIO PENITENTIS.
esse conuiuio . Nihil de honore adoptionis . nihil de hereditatis
sorte perdant . sed integrum sit eis atque perpetuum quod
gratia tua contuiit . et quod misericordia reformauit . per
doiDinum nostrum ihesum.
Hie erigatur de solo adpreltensus manu episcopi per dexteram .
et inclinetur coram episcopo.
DEus innocentiae restitutor et amator . qui quondam nobis
dixisti per prophetam . uiuo ego nolo mortem peccatoris
sed ut magis conuertatur et uiuat . et in alio loco . in qua-
cumque die conuersus fuerit homo peccator . uita uiuet et
non morietur . et qui secundum psalmistam cor contritum
pro peccatis et humiliatum non spemis . sed pro his contri-
bulatos exaudis . te subnixis et humillimis exorantes preci-
bus de nostris^ diffidentes meritis et de tuis confidentes
/promissionibus . deprecamur . ut huic famulo tuo [fol. 8ov.
quem a terreni sorde pulueris erigimus . manum misericordi^
tuae porrigas . eumque ab omnium sordibus peccatorum
mundum et extersum conserues . Nam nostra hoc in eclesia
resonant preconia • quod beato petro apostolo et principi
apostolatus nostri pontiiicium ligandi atque soluendi tradidisti
nosque tu dignissimus licet indignissimos per suos sequaces
tueque uerissim? ueritatis precones in tui gregis custodiam
eiusdem ligaminis contra tuos aduersarios astrictores . et erga
conuersos enectores posuisti . Proinde te rogamus domine deus
noster . qui lapsis et prostratis totius mundi conpaginibus
ueniendo succurrere dignatus es adesto officiis oris nosiri . et
quia sine tu^ auxilio pietatis frustrantur humanae ofGcia
seruitutis . uincula peccatorum famuli tui absolue et prete-
/ritorum clustella criminum confringe . quatinus ex [fol. 8i.
hoc ab omni grauidine peccatorum exoneratur f . in ecclesie
tu^ seruitio mancipatus . antiqui insidiatoris laqueis euulsus .
angelorum custodiis deputatus . perseuerantia conuersionis
decoratus . tandemque ad caelestia regna ^ te protegente gra-
tanter incedat . per dominum nostrum.^
1 The MS. has iir s.
' An erasure here in MS.
• The first section of the book apparently ended at this point. The present
contents of ff. 81V.-85V. are in a hand of the latter half of the 12th century. The
Ordo which begins on fol. 81 v. is identical with the sixth of Mabillon*s Ordines
Romani {Museum Italicum^ vol. ii. pp. 70-76).
DE MISSA EPISCOPALI, 6i
[De Missa Episcopali.]
/Ordo processionis . si quando Episcopus festiuis diebus [fol. 8iv.
missam celebrare uoluerit . ita ut ab antiquis patribus occidentalium
institutione est constitutus . hie adesse cernitur scriptus.
Postquam prima hora celebrata fuerit in conuentu fratrum . quod ^
apud quosdam capitulum nuncupatur . a decano uel cantore singuli
ad missam ministeria acturi destinandi sunt Et cum tintinnabulum
ad terciam sonuerit . omnes simul fratres in choruiu ordinatim con-
uenire debent . humeralibus et albis . apud quosdam autem casuUs
induti.
Sed processionem coram episcopo acturis . a custode ^cclesi^ in
sacrario ornamenta prebenda sunt . Presbiteris duobus qui episcopum
ducturi sunt capp^ . diaconibus stol^ et dalmatic^ . subdiaconibus
uero sibi congru? uestes . que apud quosdam subdiaconiles nominantur .
et mappul? in sinistra manu ferende . acolitis candelabra . et turibula
portaturus * casul^.
His cum induti fuerint . acolitis candelabra portantibus subdiaconus
archidiacono euangelium fert in medio stante^ extra sacrarium siue
intra ubi se pontifex parat , retro acolitis ordinatim standum est . Duo
autem presbiteri ita ut ad missam excepto quod cappis induti sunt
uestiti una cum vii. diaconibus coram episcopo stantes. ministrent ei .
cantantes cum illo vii. psalmos cum l^tania. Tertia uero a fratribus
impleta . procedunt diaconi de sacrario diuidentes se in duas partes .
quatuor ad dexteram . tres ad sinistram . Et tunc procedat episcopus
stetque ex choro sic prope adeo ut cantori manu innuere ualeat .
Cui etiam silendum est usquequo episcopus cantare iusserit . Dehinc
innuente episcopo cantetur introitus . et pontifex a custode ?cclesi?
qui alba indutus esse debet . incensum accipiens ponat in turibulum et
archisubdiacono apportante euangelium complicatum osculetur . Quo
tamen a plerisque reuoluto illud euangelium quod illo die legendum
est osculatur.
His expletis cum psalmus cantatur innuente episcopo precedant
acoliti cum candelabris . primum unus . tunc duo et duo . et sub-
diaconi similiter . protinus diaconi secuturi . Et sic procedat sacerdos
in chorum ducentibus eum duobus presbiteris . quos cappis iam ante
prediximus esse indutos . siue ut alii uolunt diaconibus ; Apud quos-
dam autem in hac processione aliis subdiaconibus precedentibus • ille
qui lectionem lecturus est cum euangelio retro diaconos episcopum
precedit . Coram quo . duo accoliti cum candelabris . unusque cum
turibulo antecedant . Quibus utique in hoc consentiendum esse uolu-
mus . Igitur ut omnis processio in chorum uenerit . accoliti cum
candelabris se diuidant . iiii. scilicet in dexteram . et iii. in sinistram ,
* Mabillon reads qui, • leg. pprtaturis. • leg, stanti.
62 DE MISSA EPISCOPAL/,
Similique modo diaconi faciant . Subdiaconi autem protinus ut in
Chorum uenerint . quasi qugdatn linea porrecti usque ad altare pro-
gredientes . simul se inclinent coram eo . atque euangelio superposito .
iiii. in dextro eius cornu . et iii. in sinistro consistant.
Pontifex uero postquam in medietatem chori perducitur . presbi-
teris qui eum ducebant siue diaconibus manus eius osculantibus
propriaque repetentibus loca . inclinans se deum pro peccatis suis
deprecetur . Tunc erectus . primum presbiteris duobus deinde diaconi-
bus per ordinem omnibus pacis oscula dabit , In quibusdam enim
locis usus est et consuetude . ut his finitis . minister cum turibulo
subdiaconum euangelium portantem antecedat ad altare . coram iUo
incensum ponens . et subdiaconus desuper euangelium deponens
reuertatur . In aliis uero non incensum ad altare portatur . antequam
oblationes altari superponuntur . Igitur his peractis . cum gloria
innuente episcopo cantabitur . a s^pe dictis presbiteris in superiorem
ducendus est gradum . non omnino ad altare , In quo etiam loco
gressus figendus est usquequo presbiteri primum . et tunc duo et duo
diaconi altaris comua osculentur et nouissime archidiaconus solus .
Sed continuo ut episcopus in altiora scandere inceperit . subdiaconus ^
qui prius iuxta altare stabat ^ choro gloria patri canente . ad propria
loca reuertendum est et iiii. in dextro choro . tribus in sinistro standum
erit . Quibus ita finitis . item uersus a choro cantandus est et pontifex
usque in medietatem altaris ducendus est , Ubi se altari inclinans
euangelium osculetur . et sic demum dextro cornu altaris . ubi etiam
sedes ^ sibi parata est osculum ferat . Tunc alius presbiter proprium
repetat locum . alius autem librum episcopo porriget ^ atque reuoluat .
et diaconi iiii. in dextro iii. in sinistro altaris cornu consistant . Peracto
itaque introitu innuente episcopo cantandum est kyrrie eleison . sine
cuius insinuatione cantorem nihil canere licebit . Et tunc accoliti
candelabra in inferior! gradu quasi quodam filo per rectam lineam
ponant . uel ut quidam uolunt in modum crucis.
Igitur cum gloria in excelsis percantabitur et pontifex se ad popu-
lum pax uobiscum dicturus conuertit . diaconi /simul cum [foL 82.
eo se conuersuri sunt . Cumque collectam finierit . lectio legatur . Et
sedente episcopo accedat archidiaconus . et genuflexo ante eum . regat
uestimenta illius . et prebens se ad pedem reuertatur . Finita uero
lectione . illis qui gradalem et alleluia cantaturi sunt . iuxta pulpitum
in inferiori gradu standum est . Cum autem omnia usque ad euangelium
impleta fuerint . accedat princeps ^cclesig ad episcopum . pixidem
in qua thus habetur in manu ferens . sequente acolito qui turibulum
portat . et imposito in illud incenso ab episcopo . et subdiacono in
dextera parte altaris diaconum prestolante . accedat diaconus ad
altare . dominum his uerbis adoraturus . Domine labia mea aperies .
et OS meum annuntiabit laudem tuam . Et adorato altari . genua
flectens ante episcopum . accipiat ab eo benedictionem . et prebens
* Perhaps for subdiaconis .... stabant; but Mabillon also has subdiaconus ....
stcU>at,
* The letter p has been written and expunged before sibi.
* The MS. \i2& porrigaei, the a being expunged.
DE MISSA EPISCOPAL!, 63
se ad pedem eius adhibente manum episcopo . osculetur earn . £t
protinus ad altare progrediens . sumat euangelium continuo lecturus .
candelabra autem ferentes . infra pulpitum contra diaconum stare
debent . Sed ille qui turibulum tenet . iuxta eum stet in sinistra parte .
usquequo euangelium perlegatur. Ut autem diaconus legere ince-
perit . duo accoliti inuoluti in sacrario a custode ^cclesi^ sacra uasa
accepturi sunt . et ea in chorum portaturi . et alter cum calice cor-
porali cooperto . et uino cum aqua mixta infuso in dextera parte .
alterque cum patena in sinistra parte erit . Itaque perlecto euangelio .
accipiat subdiaconus puluinar . et euangelium a diacono . eumque
precedat . Coram quo . etiam unus cum turibulo et vii. acoliti cum
candelabris usque ad^ altare antecedant . Quo cum peruenerint
episcopus accept© odore incensi . et euangelio deosculato ad pre-
dicationem per manus presbiteri et archidiaconi perducendus est .
Et interim dum sermonem facit ad populum . subdiaconus cir-
cumeundo fratribus euangelium apportet . ab omnibus ordinatim
deosculandum . Sin autem episcopus predicare noluerit . alta uoce
incipiat canere . Credo in unum deum . et ita omnis chorus incipiens .
Patrem omnipotentem . ad finem usque perducat . Diaconus uero>
statim ut a pulpito gradum ad altare ascenderit . accipiens cor-
porale ab acolito . alio se adiuuante diacono super altare distendat .
Quod utique linteum ex puro lino contextum esse debet . quia sin-
done munda corpus domini legitur inuolutum in sepulchro . et tant^
quantatis^ esse debet ut totam altaris superficiem capiat . Archi-
subdiaconus quippe ut euangelium ab omnibus clericis deosculatum
super altare deposuerit . accipiens calicem ab acolito ^ . archidiacona
apportet uinum . per colam quam in sinistra manu romanus ordo
archisubdiaconum auriculari digito ferre iubet purgandum . Quod
utique uas in id opus ex aliquo metallo formatum . in medio sui
plurima quasi acus foramina ad excolandum uinum ostendit . et
illud archisubdiaconus per totum missg officium in sinistra manu
illo quo prediximus digito anulo suspensum portaturus est . Quibus
ita peractis . et simbolo finito dicat pontifex . ad populum und cum
illo diaconis ut prefati sumus conuersis . Dominus uobiscum . et ore-
mus . Et tunc illo innuente offertorium cantetur a choro . et ille a
presbitero et archidiacono ad locum ubi oblationes* a fidelibus laicis
siue uiris siue feminis oiferuntur easdem accepturus ducatur . prece-
dentibus coram eo subdiacono cum calice • et acolito cum patina . Quo-
cum peruenerit . diaconus a subdiacono calicem accipiens . omnibus
qui oblationes optulerunt eisdem ab eo acceptis . et in patinam
impositis . manum suam cum calice ad osculandum prebeat . et
ilium iterum subdiacono det ad portandum . Ille autem cum presbi-
tero episcopum ad altare reducat . similiter ut ante precedentibus
ipsis cum calice et patina , Ubi cum uentum fuerit et episcopus
sedem petierit . antecedant duo accoliti cum manutergio . et genu-
flexo ante eum . totum illi sinum de eodem cooperiant . ne lauans.
* ad is interlined. * leg. quantitatis.
• ardiac written here, but expunged. * MS. originally oratioftes.
04 DE MISSA EPISCOPAL!.
manus . aqua casulam spargat . Tertius autem acolitus aquam illi
ministraturus . in medio duorum genuflectat cum ^ eo . Quod ideo
ab antiquis patribus decretum fertur . ut pontifex qui c^lestem panem
accepturus est . a terreno pane quem iam a laicis accepit manus
lauando expurget . Lotis autem manibus surgat episcopus . ut accipiat
oblationes a duobus presbiteris et diaconibus . et ab omnibus clericis .
Quas non tarn patrum instituta iubent . quam proprium arbitrium
immolare suadet . Quas cum acceperit . atque allaturi ^ superposa-
erit . apportante sibi archidiacono oblatas in patina a nuUo
/immolatas . accipiat ex illis quantum sibi sufficere uideatur . [foL 82V.
et alias archidiacono restituat . quas ille custodi ^cclesi^ ad obser-
uandum committat . Igitur oblatione altari superposita . accipiens
diaconus calicem ab. archidiacono super altare continuo ponat . Tunc
episcopus benedicens hostias et dicens . Ueni sanctificator omnipotens
f teme deus . benedic hoc sacrificium tibi preparatum . qui uiuis et
regnas in secula seculorum . conuertat se et sumat incensum a custode
ecclesie . ponensque in turibulum offerat illud altari . detque archi-
diacono . lile uero postquam hoc commendauerit acolito . eat in
locum suum . scilicet in medio diaconorum . qui omnes coram altari
retro episcopum per rectam lineam stare debent . Tunc episcopus
dicat ad populum conuersus . Orate pro me . Hoc cum dixerit sub-
diaconi eant retro altare . et ibi stantes cantaturi sunt xv. gradus . et
diaconi coram altari similiter . Apud quosdam autem usus obtinuit
subdiaconos in choro stare . usque dum sanctus canatur . et hoc finito
eos coram altari retro diaconos aliquot gradibus infra consistere . et
tunc retro subdiaconos acolitum patinam et fistulam habentem
inferius stare . Ergo cum dictum fuerit sanctus . ueniant tres acoliti
aquam diaconibus ministraturi . Qui cum loti fuerint . et archidiaco-
nus cum episcopo calicem leuauerit . et ille dixerit per omnia secula
seculorum . in sdiquibus locis subdiaconibus in priorem locum eunt-
ibus . diaconi ibi persistunt . usque dum Pater noster cantabitur . et
sic demum omnes reuertuntur , Cumque episcopus Pater noster finierit .
accipiens subdiaconus patinam ab acolito . offerat eam archidiacono .
Ille autem ut episcopus dicat ^ . Da propitius pacem . patinam illi
accommodans . humerum eius osculetur.
Statimque episcopo dicente per omnia secula seculorum . accipiat
benedictionalem librum et conuersus ad populum dicat . Humiliate
uos ad benedictionem . £t clero respondente deo gratias • porrigat
episcopo librum . Expleta autem benedictione . ueniens presbiter acci-
piat pacem ab episcopo . eandem ceteris oblaturus . Diaconus uero
sumens calicem et patinam porrigat . quam ille acolito ad tenendum
preheat . Ipse autem diaconus tenens calicem et fistulam . stet . ante
«piscopum . usque dum et ^ sanguine et corpore christi quantum
uoluerit sumat . et sic calicem et^ fistulam subdiacono com-
mendet . Quo protinus in sinistrum comu altaris pergente . acolitus
ibi cum patina coram episcopo consistat . Presbiteri uero et diaconi
osculando episcopum . corpus christi ® ab eo manibus accipiant . in
' Perhaps for coram, * leg, altari. ' Mabillon reads dicit,
* Corrected by a late hand to ex, * sa written here, but expunged.
' MS. originally christo.
DE MISSA EPISCOPAL!. 65
sinistra parte altaris communicaturi . Subdiaconi autem osculando
manum episcopi ore accipiant corpus christi ab eo . Postquam uero
diaconi in sinistro cornu altaris de sanguine christi communicent .
uenientes subdiaconi ordinatim . accipiant sanguinem christi ab archi-
diacono manum eius osculantes . £t item archidiacono nimis caute^
procurandum est ne quid in calice aut patina sanguinis uel corporis
christi remaneat . His itaque peractis ^ . duo diaconi complicantes cor-
porale ponant super calicem . fistula adhuc in eo remanente . Interim
autem cantetur Agnus del . et qu^ tunc canenda sunt . dehinc omnes
iam ^ communicauerint . Acolitus qui patinam portat in sinistram altaris
partem pergens . cum subdiacono consistat • Sedente uero episcopo
secundum predictum ordinem iii. acoliti genuflexo ante eum . aquam
manibus ministrant . Lotis autem manibus . surgente episcopo . con-
uertente se ad populum et dicente . dominus uobiscum . subdiaconus
cum calice . et acolitus cum patina . und cum diaconibus se conuer-
suri sunt . Cumque episcopus coUectam finierit . et diaconus Ite
missa est . et clerus deo gratias dixerit , duo diaconi accipientes
manus episcopi et subdiaconus cum calice . et acolitus cum patina
eum antecedentes . ut prediximus intrantem . ita ut * exeuntem cum
omni processione ad sacrarium reducant.'^
> MS. originally catiste^ but the s is expunged.
' Corrected ixoxELpercLCtas.
' Mabillon has omnes cum iam,
* Perhaps for ita et: Mabillon has simply ita,
* The recto of fol. 83 has been left blank, perhaps with the intention that the
first portion of the Canon should be written by the same person who should have
supplied the initials and other letters omitted in the portion written on the verso
of fol. 83 and the following pages.
ROBERT.
66 CANON MISSAE,
/[IJnprimis^ qug tibi offerimus pro gcclesia tua sancta [fol. 83V.
catholica . quam pacificare . custodire . adunare . et regere digneris
toto orbe terrarum . una cum famulo tuo papa nostro . necnon et
antistite nostro . et rege nostro . et omnibus ortodoxis^ atque
catholic^ et apostolicg fidei cultoribus.
[M]emento domine famulorum famularumque tuarum . N . et om-
nium circumasstantium atque omnium fidelium christianorum quo-
rum tibi fides cognita est et nota deuotio.pro quibus tibi offerimus.
uel qui tibi ofiferunt hoc sacrificium laudis . pro se . suisque omnibus .
pro redemptione animarum suarum . pro spe salutis et incolumitatis
su^ . tibique reddunt uota sua ^terno deo uiuo et uero:^
[Cjommunicantes et memoriam uenerantes . in primis glorios^
semper uirginis [Marig] genitricis dei et domini nostri ihesu christi.
sed et beatorum apostolorum ac martyrum tuorum . [Pletri . [P]auli .
[A]ndre^. [IJacobi . [IJohannis . [Tjhome . [Ilacobi . [PJhilippi . [B]ar-
tholomei . [Mjathei . [Slymonis et [Tjaddei . [L]ini . /[C]leti . [fol. 84.
[C]lementis . [Sjixti . [CJomelii . [CJypriani . [Llaurentii . [C]hrisogoni .
I]ppoliti . [Ijohannis et [P]auli . [C]osme et [Djamiani.
[E]t omnium sanctorum tuorum . quorum mentis precibusque con-
cedas . ut in omnibus protectionis tu^ muniamur auxilio . per eundem
christum dominum nostrum.
[H]anc igitur oblationem seruitutis nostrg sed et cunct^ famili^
tu^ quesumus domine ut placatus accipias . diesque nostros in tua
pace disponas . atque ab ^tema dampnatione nos eripi . et in elec-
torum tuorum iubeas grege numerari . per christum dominum
nostrum.
[Q]uam oblationem tu deus in omnibus quesumus^ Benedictam
asscriptam . Ratam . rationabilem acceptabilemque facere digneris . ut
nobis CORPVS et sangvis fiat dilectissimi filii tui domini nostri ihesu
christL
[Q]ui pridie quam pateretur accepit panem in sanctas ac uene-
rabiles manus suas . eleuatis oculis in cgliim ad te deum patrem
suum omnipotentem tibi gratias agens Benedixit . fregit . dedit dis-
cipulis suis dicens . Accipite /et manducate ex hoc omnes . [fol. 84V.
Hoc est enim corpvs meum . [S]imili modo postea quam cenatum
est accipiens et hunc preclarum calicem in sanctas ac uenerabiles
manus suas item tibi gratias agens benedixit . dedit discipulis suis
dicens . Accipite et bibite ex eo omnes . Hie est enim calix sanguinis
* The writing of the Canon is apparently by the same hand as the preceding
Ordoy but in larger characters. Initials, etc., have been left for insertion by the
rubricator, but not supplied by him. These are here enclosed in brackets.
* A ^ has been added above the t of this word.
' A blank here.
CANON MISSAE. 67
mei noui et ^terni testament! . mysterium fidei . qui pro uobis et
pro multis effundetur in remissionem peccatorum . Hgc quotiescum-
que feceritis . in mei memoriam facietis.
[U]nde et memores domine nos tui send sed et plebs tua sancta
eiusdem christi filii tui domini dei nostri tam beat^ passionis
necnon et ab inferis resurrectionis sed et in c^los glorios^ ascen-
sionis . offerimus preclare maiestati tu^ de tuis donis ac datis . Hos-
tiam puram . Hostiam sanctam . Hostiam immaculatam . Panem sanctum
uit§ ^tera^ . et calicem salutis perpetu^ . [S]upra qu§ propitio ac
sereno uultu respicere digneris . et accepta liabere sicuti accepta
habere dignatus es munera pueri tui iusti abel . et sacrificium patri-
archy nostri abrah^ . et quod tibi obtulit /summus sacerdos [fol. 85.
tuus melchisedech sanctum sacrificium immaculatam hostiam.
[S]upplices te rogamus omnipotens deus iube h^c perferri per
manus sancti angeli tui in sublime altare tuum in conspectu diuin^
maiestatis tu^ . ut quotquot ex hac altaris participatione sacro-
sanctum filii tui corpvs et sangvinem sumpserimus . omni benedictione
cglesti et gratia repleamur . per eundem christum dominum nostrum.
[M]emento etiam domine famulorum famularumque tuarum qui
nos precesserunt cum signo fidei et dormiunt in somno pacis . N .
Ipsis domine et omnibus in christo quiescentibus locum refiigerii
lucis et pacis ut indulgeas deprecamur . per . [N]obis quoque pecca-
toribus famulis tuis de multitudine miserationum tuarum sperantibus
partem aliquam et societatem donare digneris . cum tuis Sanctis
apostolis et martyribus . cum [I]ohanne . [S]tephano . [M]athia . [B]ar-
naba . [I]gnatio . [A]lexandro . [MJarcellino . [P]etro . [F]elicitate .
[P]erpeiua . [Ajgatha . [L]ucia . [A]gnete . [C]ecilia . [A]nastasia . [E]t
cum omnibus Sanctis tuis . [I]ntra quorum /nos consortium [fol. 85V.
non estimator meriti . sed ueni^ quesumus largitor admitte . per
christum . [P]er quem h^c omnia domine semper bona creas . Sancti-
ficas . Viuiricas . Benedicis . et prestas nobis . [P]er ipsum . et cum ipso
et in ipso est tibi deo patri omnipotenti in unitate Spiritus sancti
omnis honor et gloria.
[Per] omnia secula seculorum.
P]receptis salutaribus moniti . et diuina institutione formati . aude-
mus dicere.
[P]ater noster qui es in cglis sanctificetur nomen tuum . adueniat
"regnum tuum . fiat uoluntas tua sicut in c^lo et in terra . [P]anem
nostrum cotidianum da nobis hodie . et dimitte nobis debita nostra
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris . et ne nos inducas in
temptationem . Sed libera nos a malo.
[L]ibera nos quesumus domine ab omnibus malis preteritis pre-
sentibus et futuris . intercedente beata et gloriosa semperque uirgine
dei genitrice [Maria] et beatis apostolis tuis . [P]etro . et [P]aulo .
atque [A]ndrea . cum omnibus Sanctis . [D]a propitius pacem in
diebus nostris . ut ope misericordi^ tu^ adiuti.^
> The recto of fol. 86 is blank.
F 2
68 TABULA,
[Tabula PONTIFICALIS ROBERTI ARCHIEPISCOPI.]
De ecclesi? et rerum^ consecratione ecclesiasti- [fol. 86v.
carum.
Missa in die dedicationis eclesi^ cum benedictione.
Missa pro edificante eclesiam cum benedictione.
Consecratio cymeterii cum missa competenti.
Benedictio ad signum eclesie . hoc est tintinnum.
Consecratio crucis domini quae aqua benedicta lauetur.
Consecratio serin ii uel arcae.
Dedicatio fontis in quo baptizandi sunt iideles.
Reconciliatio sacri loci ubi sanguis fuerit efTusus . aut homici-
dium peractum . cum missa congrua . et benedictione.
Oratio ad capillaturam et ad clericum faciendum.
Oratio ad barbam tondendam.
Ordo de vii . ecclesiasticis gradibus id est hostiarius . lector .
exorcista . acolitus . subdiaconus . diaconus . presbiter.
Consecratio super presulem animarum id est Episcopum.
Ordo ad abbatem benedicendum.
/Ordinatio monachorum. [fol. 87.
Benedictio uestium uirginis atque consecratio uestium uiduae.
Consecratio regis cum benedictione.
Consecratio reginae.^
* This word has been erased.
' To this list, which includes the whole of the original contents of the second
section of the book, a modem hand has made some additions so as to cover the
matter added on fol. 171 v. and the following pages. The list was probably
followed (as in the case of the list ending fol. 6) by some blank pages, most of
which (fol. 87V.-93) are now occupied by a sermon for use at the Dedication of
a church, written in the same hand as the main body of the MS. The sermon is
printed by Mart^ne (De Ant, Eccl, Ritibus^ lib. ii. cap. xiii.), who attributes it to
S. Caesarius of Aries.
SERMO DE DEDICATIONE ECCLESIAE, 69
/[SeRMO ad POPULUM DE DEDICATIONE ECCLESIAE.] [foL 87V.
NAtalem templi huius diem fratres dilectissimi christo propitio
cum exultatione et gaudio hodie celebramus . et matrem sol-
lempnitatem matris eclesiae christiani populi colunt . per quam se
spiritaliter renatos esse cognoscunt . Nam qui per primam natiuita-
tem uasa ire dei fuimus . per secundam uasa misericordiae fieri
meruimus . Prima enim natiuitas nos produxit ad mortem . secunda
reuocauit ad uitam . Omnes enim nos fratres karissimi ante baptis-
mum fana diaboli fuimus . post baptismum templa christi esse
meruimus . et si de salute anim^ nostrae adtentius cognouimus .
templum dei uerum et uiuum nos esse cognouimus . Non solum in
manufactis habitat deus . nee in domo de lignis et lapidibus facta .
sed precipue in anima ad imaginem dei manu ipsius artificis condita.
Sic enim /beatus paulus apostolus dixit . Templum enim dei [fol. 88.
sanctum est . quod estis uos . Templa enim ista ideo de lignis et
lapidibus fabricantur . ac sic ^ ad templum dei conueniant . Unus
christianus . unum templum dei est . et multi christiani multa templa
sunt dei . Etiam fratres uidete quam pulchrum est templum quod
edificatur de templis . Et quomodo multa membra faciunt unum
corpus . sic multa templa ^ faciunt unum templum . Sed ista templa
christi hoc est sanctae anim^ christianae . disperse sunt per uniuer-
sum mundum . Cum uenerit dies iudicii congregabuntur omnia . et
in uita etema facient templum unum . Quomodo multa membra
christi faciunt corpus unum . et habent unum caput christum . sic
et ilia templa habebunt ipsum habitatorem christum • quia membra
ipsius sumus qui caput nostrum est . sic enim dicit apostolus . In
interiore homine per /fidem habitare in cordibus uestris [fol. 88v.
christum . Gaudeamus quia templum dei esse meruimus . sed time-
amus ne templum dei malis operibus uiolemus . Timeamus quod
dicit apostolus . Si quis templum dei uiolauerit . disperdet ilium deus .
Deus enim qui caelum et terram uerbo potenti^ su^ sine ullo labore
potuit fabricare . in te dignatur habitare . et ideo sic debes agere ut
talem habitatorem non possis oflfendere . Nihil ergo in te hoc est
in templo suo deus inueniat sordidum . nihil tenebrosum . nihil
superbum . quia si ibi aliquam iniuriam pertulerit . cito discedit . Et
si redemptor discesserit . statim deceptor accedit . Et qualis erit ilia
anima infelix quae a summo deo deseritur . et diabolo occupatur?
uacuatur lumine et tenebris adimpletur? exhauritur dulcedine .
^ Martene xt2A& /abncantur ; ut ibi templa dei viveniia congregentur ] ae si.
^ Martene reads membra.
70 SERMO DE DEDICATIONE ECCLESIAE.
inebriatiir amaritudine . perdit uitam . inuenit mortem . Adquirit suppli-
cium et perdit paradysum . £t ideo fratres quia deus sibi uoluit de
nobis /templum facere et in nobis dignatur iugiter habitare . [foL 89.
quantum possumus cum ipsius adiutorio studeamus superflua proi-
cere . utilia congregare . repudiare luxuriam . castitatem tenere . con-
tempnere auaritiam . misericordiam querere . odium despicere . carita-
tem diligere . H^c si auxiliante deo facimus fratres . in templum
cordis et corporis nostri deum iugiter inuitamus • Unde nos karissimi
si natalem templi cum gaudio celebrare uolumus . templa dei uiuentia
malis operibus in nobis destruere non debemus . Et hoc dicam .
quod omnes intelligere possunt . Quotiens ad ecclesiam uenimus .
qualem illam inuenire uolumus . tales et animas nostras preparare
debemus . Uis basilicam nitidam inuenire . noli tuam animam pecca-
torum sordibus inquinare . Si tu uis ut basilica luminosa sit . et deus
hoc uult ut anima tua tenebrosa non sit :^ sed fiat quod dominus
dicit . ut luceat lux in nobis bonorum operum . et ille qui in celis
/est glorificetur . Quomodo tu intras m ecclesiam istam . [foL 89V.
sic deus uult in animam tuam intrare sicut ipse promisit . et habitabo
in illis . Ergo quotiens natalem templi cupitis celebrare . sobrii
pacifid debetis ad ecclesiam conuenire . et ante plures dies castita-
tem etiam cum propriis uxoribus custodite . et secundum uires
uestras pauperibus elymosinam exhibete . et tunc spiritualiter ad
natalem basilic^ et ad sanctorum sollempnitatem ueniamus . et quic-
quid iuste uoluerimus a deo petere . totum merebimur obtinere . Hoc
ante omnia oportet . ut quomodo ad ecclesiam nitidis uestibus
uenitis . ita etiam mundis cordibus ueniatis . Nihil enim prodest ut
nitidus appareas in oculis hominum . si sordidus fueris in oculis
angelorum . Certe fratres quando in ecclesiam intrare et communi-
care uolumus • prius manus nostras abluemus t • sed opus est ut
quomodo per aquam lauamus manus nostras . sic per caritatem
/et elemosinam abluamus animas nostras . Nam nihil [fol. 90.
prodest nitor in corpore . si puritas non seruatur in corde . Si malum
est et turpe cum sordidis manibus ad altare accedere . quantum peius
est in animam sordidam corpus et sanguinem christi suscipere . Si
in arcam plenam luto uestimenta tua non uis mittere . quare in
animam plenam peccatis ausus es christi sacramenta presumere .
Certe et omnes mulieres quando ad altare ueniunt . linteola nitida
exhibent in quibus christi sacramenta percipiant . et bene et iuste
faciunt . Sed adtendant et considerent . ut quomodo nitida linteola
exhibent • sic etiam nitidas animas suas exhibeant . ne forte si aliter
factum fuerit . christi sacramenta in eis patiantur iniuriam . Et ideo
ut corpus domini nostri et sanguinem non ad indicium sed ad
remedium mereamur accipere . et quantum possumus cum ipsius adiu-
torio laboremus . ne in nobis per mala opera nostra /patia- [fol. 90V.
mur t iniuriam . Omnis enim qui male agit . christo iniuriam facit .
sicut enim tu non uis pati iniuriam in domo tua . ita et deus non
uult iniuriam pati in domo sua ^ id est in anima tua . Si ergo tibi
non parces propter te ipsum . parce tibi uel propter deum . qui le
dignatus est facere templum suum . Omnes enim ebriosi . adulteri .
..«i^
SERMO DE DEDICATIONE ECCLESIAE. 71
inuidi uel superbi . christo iniuriam faciunt . Omnes fures . et falsi
testes . omnes ad arbores . uel ad fontes uota reddentes . omnes qui
caragios et diuinos uel precantatores aut propter se aut propter
suos inquirunt . omnes qui tales sunt christum de corde suo pro-
iciunt . et diabolum introducunt . Et qualis est infelix ilia anima
quae contempnit uitam et eligit mortem . lucem despicit et tenebras
querit ? Omnes enim christiani sicut dixi qui tales sunt . quamuis
ad ecclesiam ueniant et ad altare communicent . quamuis se signare
frequenter uideantur / si per penitentiam non emendauerint . non
chnsto sed diabolo serui/re probantur . lUi uero christiani [fol. 91.
qui cast! sunt . humiles . sobrii . benigni . qui ad eclesiam frequentius
ueniunt . qui elemosynas faciunt . qui pacem et karitatem custodi-
unt . qui nee falsum testimonium dicunt . in istis talibus templum
dei integrum custoditur et christus in illis habitare cognoscitur . £t
ideo fratres et crimina capitalia cum dei adiutorio fugiamus et minuta
peccata . sine quibus esse non possumus . cotidianis elemosinis insis-
tentes . assiduis etiam orationibus redimamus . Ne sicut dixi christo
iniuriam facimus t qui in nobis habitare desiderat . Duo sunt enim qui
in nobis habitare desiderant . christus dominus noster . et diabolus
aduersarius noster . ambo enim pulsant ad hostium cordis nostri .
Noli christum repellere . Si uis aduersarium non timere . tene regem
legitimum . et crudelem tyrannum non timebis . Tene lucem . et tene-
bre ad te accedere non audebunt . Ama uitam . ut possis euadere
mortem . et ideo castitatis aromatibus repleamus animam nostram .
elemo/sinis dealbemus.et diuersis etiam uirtutum floribus [fol. 91 v.
adomemus . ut christum dominum nostrum fide inuitemus :^ spe pas-
camurf . caritate potemus . et quotienscumque festiuitates fuerint .
non solum casto corpore . sed etiam mundo corde ad ecclesiam ueni-
amus . Ante omnia nullum hominum odium in corde seruemus • Qui
enim uel unum hominem odio habet . audiat scripturam dicen-
tem . qui fratrem suum odit homicida est . Et si homicida est qui
fratrem suum odit . qua fronte ad altare domini communicare pre-
sumit? Et ideo qui fecit iniuriam cito ueniam petat . qui factam
pertulit cito indulgeat . ut securus in oratione dominica possit dicere
deo . dimitte nobis debita nostra . Baptismi sacramentum fratres nulli
hominum negari potest . precipue si hoc corporis infirmitas exigere
uideatur . Bonum tamen et legitimum est . ut qui sani sunt in pas
chalem soUempnitatem seruentur . et secundum eclesiasticam regulam
in diebus quadragesim^ ieiunent . et uigilent . et ad oleum uel ad
manus posi/sitionemt accedant. Qui uero in aliqua festiuitate [fol. 92.
filium suum baptizare desiderat . iustum est ut uel ante septem
dies cum ipso ad eclesiam ueniat . et ibi ieiunet dc uigilet . et filium
suum sicut supradictum est ad oleum uel ad manus impositionem
faciat accedere . et sic legitimo ordine baptismi sacramenta suscipi-
ant . Qui hgc ita fecerint . et filios suos faciunt accipere baptismi
sacramentum . et sibi dum uigilant et ieiunant . adquirunt indulgen-
tiam peccatorum . Qui uero h^c ita ut diximus agere noluerit • et sub
hora filium suum ad baptismi sacramenta non ingesserit . sciat se
non leue peccatum incurrere . quia dissimulauit eum prius ad oleum
72 SERMO DE DEDICATIONE ECCLESIAE,
uel ad manus inposidonem offerre . ipsos tamen infantes fratres
karissimi . quos in baptismo excipitis . scitote uos apud deum fide-
iussores esse illorum . et ideo semper eos admonere et castigare
contendite . ut castg et iuste et sobrig uiuant . Ante omnia sym-
bolum eis et orationem dominicam ostendite . nee eos uerbis
/solum sed etiam exemplis ad bona opera prouocat^ . [foL 92V.
Qui enim cast^ et iust^ et sobri^ uiuunt . dum aliis exemplum bon^
uit^ prebent . et pro se et pro illius ^ mercedem accipient . sicut
e contrario qui male agent f.et castitatem nee iustitiam seruantt.et
quotienscumque causas audierint munera semper^ innocentes acci-
pient . quantiscumque exemplum male uiuendi prebuerint . pro tantis
^tema supplicia sustinebunt . Sed credamus de dei misericordia .
quod ita nobis inspirauit agere . ut non pro malis operibus poenam
possimus incurrere . sed magis pro bonis ad eterna premia peruenire .
Uideamus fratres karissimi tripliciter eclesiam inter christianos posse
construi . Construitur autem hystoric^ . tropologicae . anagogic^ . Nam
nobis eclesiam hystoric^ fabricamus . quod nomen interpretatur con-
gregatio . quando de multis lignis leuigatis uel sectis lapidibus
oratorium in quo deum adoremus construimus . quam domum manu-
factam propter fidelium /congregationem ecclesiam nomi- [foL 93.
namus . Hac atqui figura locutionis in sancta scriptura sepius utuntur
oratores . ut metonomic^ hoc quod continetur aut quod continetur ^
per hoc quod continet designent . Tropologies autem construitur
ecelesia . quando unitate fidei nos omnes uel multi . ad unius laudem
et gloriam nominis dei . dicentes . credo in unum deum patrem omni-
potentem . diuino instinctu amore consonantes et glorificantes congre-
gamur . Est uero eclesia anagogic^ . quam necesse est ut fidelis
quisque in corde suo ex predictis in hac lectione uirtutibus quasi
multis lapidibus construat . quas etiam uirtutes ut lapides limo kari-
tate dei et proximi . ne antiqui hostis machina uel ariet^ disper-
gantur conglutinet . ut in etemum in domino fabrica perseueret .
Ipso prestante qui uiuit ac regnat in secula seculorum Amen.*
^ Ug, illis.
* leg, super.
' The words aut quod continetur seem to be superfluous.
* Fols. 93 verso, 94, 94 verso, are blank.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 73
/INCIPIT ORDO QUALITER DOMUS DEI CONSE- [fol. 95.
CRANDA EST.^
pRimittiS enim contienit ut presul et ceteri ministri eclesie in-
-* duant se uestimentis sacris . cum quibus diuinum minis'-
terium adimplere debent . et ueniant ante ostium eclesiae . quae
dedicanda est . cantando antiptumam.
♦'ZAche^ festinans descende quia hodie in domo tua oportet
^ me manere . at ille festinans descendit . et suscepit ilium
gaudens in domo sua hodie huic domui salus a domino facta
est alleluia.*
Qua finita . dicatur a pontifice haec oratio,
A Ctiones nostras quesumus domine et aspirando preueni .
-^ et adiuuando prosequere . ut interueniente beata et
gloriosa semperque uirgine dei genitrice maria . cuncta nostra
operatio et a te semper incipiat . et per te cepta finiatur . per
dominum.
Item alia.
r^Eus qui nos past ores in populo uocari uoluisti . presta
^ quesumus ut hoc quod humano ore dicimur in tuis
oculis esse ualeamus . per dominum.
Et inluminentur duodecim candele et ponantur deforis per
circuitum eclesiae quae dedicanda est . et ter circumeat ipsam
eclesiam canendo letaniam quae hoc modo inchoanda est.
/Christe audi nos . iii. [fol. 9Sv.
Sancta MARIA iii . ora.
Sancte michael . ora.
Sancte gabriel.
Sancte raphael.
Omnes sancti angeli orate.
' From this point onwards certain portions of the text are noted with neums.
These are distinguished by asterisks at the beginning and end of the words noted.
74 CONSECRATIO ECCLESIAE.
Sancte iohannes.
Sancte petre . iL
Sancte paule.
Sancte andreef-
Sancte iohannes.
Sancte iacobe.
Sancte philippe.
Sancte bartholomeae f.
Omnes sancti apostoli.
Sancte stephane.
Sancte dionisi.
Sancte laurentL
Sancte clemens.
Sancte uincenti.
Sancte mauricL
Sancte ospalde.
Omnes sancti martyres.
Sancte benedicte . ii.
Sancte martine . ora.
Sancte ambrosi . ora.
Sancte hieronime . ora.
Sancte augustine.
Sancte iudoce.
Sancte gregori.
Sancte cuthberhte.
Sancte suuithune.
Sancte grimbalde.
Omnes sancti confessores.
Sancta agnes.
Sancta agathesf.
Sancta cecilia.
Sancta scolastica.
Sancta aetheldryth.
Omnes sanct^ uirgines.
Omnes sancti orate pro nobis.
Propitius esto libera.
Ab omni malo libera.
A uentura ira libera.
A peccatis nostris libera.
Ab insidiis diaboli.
Per crucem tuam libera.
Peccatores te rogamus.
/Ut pacem nobis dones . te rogamus audi nos. [fol. 96.
Ut domnum apostolicum et omnes gradus eclesi? custo-
dire et conseruare.
Ut eclesiam tuam inmaculatam custodire et conseruare.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 75
Ut cuncto populo christiano pacem et unanimitatem custo-
dire et conseruare^ digneris te rogamus.
Ut congregationem istatn in sancta religione conseruare
digneris . te rogamus.
Fili dei . te rogamus. Agnus dei . miserere.
Agnus dei . dona nobis. Agnus dei . parce.
Christe audi nos. Kyrrie eleison. Christe audi nos.
Finita uero hoc tetania dkatur ab episcopo haec oratio . Do-
minus uobiscum . Et cum spiritu,
T)Reueniat nos quesumus domine misericordia tua et inter-
-*• cedentibus omnibus Sanctis tuis . uoces nostras dementia
tu^ propitiationis anticipet . per dominum.
Atia,
A Scendant ad te domine preces nostrae . et ab eclesia tua ^
^^ cunctam repelle nequitiam . per.
Et ingrediatur unus ex diaconibus infra eclesiam . et claudens
hostium stet ante ipsum . ceteri omnes pro foribus remaneant .
tunc pontifex . accedens ad hostium eclesi^ incipiat antiphonam
*Tollite portas principes uestras et eleuamini port? eternales.*
Et iterum circumeat eclesiam . ue^'sificando psalmum . Domini
est terra . usquequo jueniat ad /tostium , percutiensque [fol. 96V.
in primis ter cum uirga [sua ipsum hostium dicat directe .
Tollite portas principes uestras et eleuamini porte eternales et
introibit rex glorie^ . Respondeat minister infra stans . Quis est
iste rex glorie . Episcopus secundo circumeat eclesiam psallendo
uersus eiusdem psalmi qui supersunt cum antiphona supradicta .
quoadusque ueniat ad hostium quod prius . percutiensque iterum
ipsud hostium dicat directe . Tollite portas ut supra . et minister
respondeat . Quis est iste ut supra . Iterum tertio circumeat ecle-
siam psallendo quod superest eiusdem psalmi cum antiphona
supradicta . quo psalmo expleto cum antiphona stans ante hostium
tertio percutiat ipsud hostium dicatque directe . Tollite portas ut
supra et diaconus respondeat . quis est iste rex glori^ . tunc
omnis clerus cum episcopo respondeat dicens . dominus uirtutum
ipse est rex glori^ . et statim diaconus aperiat hostium . hanc
orationem ante hostium episcopo dicente . Dominus uobiscum . ft Et
cum spiritu tuo . Oremus,
T^Omum tuam quesumus domine clementer ingredere . et
^^ /in tuorum tibi cordibus fidelium perpetuam [fol. gy.
* The word largire is inserted above the line by a later hand, probably as a
correction for custodire et conseruare.
* ista is written above this word.
76 CONSECRATIO ECCLESIAE.
constitue mansionem . ut cuius edificatione subsistit . huius
fiat habitatio preclara . per dominum.
Hoc oratione finita ingrediantur omnes eclesiam . episcopo
crucem in manu gestante incipiatque antiphanam. *Pax huic
domui et omnibus habitantibus in ea pax ingredientibus et
regfredientibus . alleluia.* Crux pellit hostem crux christi
triumphat Dehinc antiphonam. *Benedic domine domum
istam quam edificaui nomini tuo . uenientum in loco isto
exaudi preces in excelso solio glori? tu^.* Ps, Fundamenta
eius. Et sic canendo usque ad medium eclesie solum deueniant .
Q7ta finita dicat episcopus sonora uoce , Oremus . et diaconus •
flectamus genua . et post paululum dicat . Leuate . Et pontifex,
T^Eus qui inuisibiliter omnia contines . sed tamen pro salute
^^ generis humani signa tu? potenti? uisibiliter ostendis .
templum hoc potentiae tu^ habitatione inlustra . ut omnes
qui hue deprecaturi conueniunt ex quacumque tribulatione ad
te clamauerint . consolationis tu? beneficia consequantur . per
dominum.
Item dicat pontifex . Oremus et diaconus ut supra. Flectamus
genua. Et post paululum dicat Leuate . Deinde episcopus,
'T'Abernaculum hoc ingredere quesumus omnipotens sempi-
^ terne deus . et famulos tuos congregatos ad honorem et
/laudem nominis tui atque beat^ mari? sacre uirginis [fol. 97V.
benedicito . sicut benedicere dignatus es domos patriarch-
arum . abraham . isaac . et iacob . pusillos cum magnis . ita
benedicere et sanctificare eos dignare . per dominum.
Deinde incipiat clerus letaniam subtus prenotatam . et cum
uenerint ante altare pontifex et sacerdos siue Leuite prosternant
se secretim inter se orationem facientes . usquedum dicatur
agnus dei.
*Kyrrie eleison* ten *Christe eleison.*
*Domine miserere.* *christe miserere.*
*Miserere nostri pie rex domine ihesu christe.*
Christe audi nos.
*iSANCTA MARIA ^ ORA PRO NOBIS.*
^ Sancte michael.^
Sancte gabriel.
Sancte raphael.
*Omnis chorus angel orum.*
Sancte iohannes.
Omnis chorus patriarcharum.
* — * These words are in gold.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 77
*Omnis chorus prophetarum.*
Sancte ^ petre ^ . ii.
Sancte paule.
Sancte andrea.
^ Sancte bartholomeae ^ f-
*Omnis chorus apostolorum.*
Sancte stephane.
Sancte ^ dionisi.^
Sancte laurenti.
*Omnis chorus martyrum.*
Sancte benedicte . ii.
Sancte martine.
Sancte gregori.
Sancte iudoce.
*Omnis chorus confessorum.*
Sancta agnes.
Sancta agathesf.
/Sancta cecilia. [fol. 98.
Sancta scolastica ora.
•Omnis chorus uirginum.*
*Omnes sancti orate pro nobis.*
*Christe audi nos.*
*Ab inimicis nostris defende nos christe.*
*Afflictionem nostram benignus uide.*
•Doiorem cordis nostri respice clemens.*
*Peccata popuii tui pius indulge.*
*Orationeni nostram exaudi christe.*
*Hic et in perpetuum nos custodire digneris christe.*
*Fiii dei uiui miserere nobis.*
♦Exaudi nos christe exaudi exaudi nos christe.*
*Kyrrie eleison. Christe eleison.*
Domine miserere. Miserere nobis. Christe audi nos . iii.
Agnus dei parce. Agnus dei miserere.
Agnus dei dona nobis.
Ut autem surrexerint ab oratione non dicat pontifex . dominus
uobiscum . sed tantum inchoet et dicat oremus Et diaconus ut
supra . Flectamus genua . et iterum Leuate,
ly/r Agnificare domine deus noster in Sanctis tuis et hoc in
^^ templo edificationis appare . ut qui omnia in fiiiis
adoptionis operaris . ipse semper in tua hereditate lauderis .
per dominum.
* — * These words are in gold. The name of S. Bartholomew seems to have beea
added.
78 CONSECRATIO ECCLESIAE.
Deinde incipiat pontifex de sinistro angulo ab oriente .
scribens per pauimentum cum cambutta sua abcdarium usque
in dextrum angulum joccidentalis et cantet hanc [fol. 98V.
antiphonam,
*Fundamentuin aliud nemo potest ponere preter illud de-
nique quod positum est a christo domino.* Ps. Funda-
menta eius . Et a dextro angulo orientalis scribat similiter
abcdarium usque in sinistrum angulum occidentalem basilice
canendo antiphonam. *H?c aula accipiet a deo gratiam
benedictionis et misericordiam a christo iesu.* Ps, Magnus
dominus. Deinde ueniens ante altare dicat . ter . deus in adiu-
torium meum intende cum gloria Jlectentes genua absque alle-
luia . deinde benedicens salem et aquam cum cinere dicat hanc
orationem.
T^Eus qui ad salutem humani generis maxima queque
^ sacramenta in aquarum substantia condidisti . adesto
propitius inuocationibus nostris . et element© huic multimodis
purificationibus preparato uirtutem tu^ benedictionis infunde .
ut creatura mysterii tui tibi seruiens ad abiciendos demones
morbosque pellendos diuin? gratiae sumat effectum . ut
quicquid in domibus uel in locis fidelium h^c unda reperserit
careat omni inmunditia . liberetur a noxa . non illic resideat
spiritus pestilens . non aura corrumpens . discedant omnes
insidie latentis inimici . et si quid est quod aut incolomi-
tati habitantium inuidet aut quieti . aspersione huius aqu^
/effugiat . ut salubritas per inuocationem tui nominis [fol. 99.
expetita . ab omnibus sit inpugnationibus defensa . per
dominum.
Sequitur exorcismus aqm,
pj^Xorcizo te creatura aqu? in nomine dei patris omnipo-
■'--' tentis et in nomine ihesu christi filii eius et spiritus
sancti ut omnis uirtus aduersarii . omnis incursio diaboli .
omne fantasma . omnis inimici potestas eradicetur et effugetur
ab hac creatura aqu^ . unde exorcizo te creatura aque per
deum uerum . per deum uiuum . per deum sanctum . et per
dominum nostrum ihesum christum ut efficiaris aqua sancta .
aqua benedicta . et ubicumque fueris effusa uel aspersa . sine in
domo . sine in agro . efTuges omnem fantasiam omnemque
inimici potestatem . quatinus ^ consecratio huius sanct^ aqu?
proficiat ad dedicdtionem huius eclesi^ uel altarium . ut per
eam^ et per benedictionem diuinam auxiliante domino sine
per OS et per manus atque officium nostrum . haec domus
^ tua interlined. * earn underlined and tuam aspersionem written above.
CONSECRATIO ECCLESIAE, 79
dei nostri diuinitus per gratiam spiritus sancti consecretur .
et perpetualiter ad inuocandum nomen domini consecrata
permaneat . et spiritus sanctus habitet in domo hac . per
dominum.
Benedictio salts.
TNmensam clementiam tuam omnipotens eterne deus humi-
•*■ liter imploramus . ut banc creaturam /salis quam [fol. 99V.
in usum generi bumano tribuisti benedicere et sanctificare
tua pietate digneris . et sit omnibus sumentibus salus mentis
et corporis . et quicquid eo tactum uel respersum fuerit
careat omni inmunditia omnique inpugnatione spiritaiis
nequiti^ . per dominum qui uenturus.
Exorcismus salis,
pXorcizo te creatura salis per deum uiuum per deum
■'--' uerum . per deum sanctum . per deum qui te per heliseum
prophetam in aquam mitti iussit ut sanaretur sterilitas aqu^ .
ut efBciaris sal exorcizatum in salutem credentium . et sis
omnibus te sumentibus sanitas anime et corporis . et efTugiat
atque discedat ab eo loco quo aspersus fueris omnis fantasia
et nequitia uel uersutia diabolice fraudis . omnisque spiritus
inmundus adiuratus per eum qui uenturus.
Benedictio cinerum.
/^Mnipotens sempiterne deus . parce metuentibus . propittare
^^ supplicibus . et mittere digneris sanctum angelum tuum
de c^lis . qui benedicat et sanctificet cineres istos . ut sint
remedium salubre omnibus nomen tuum humiliter imploran-
tibus . ac semetipsos pro conscientia delictorum suorum accu-
santibus . atque in con/spectu diuine clementie tue [fol. 100.
facinora sua deplorantibus . uel serenissimam pietatem tuam
suppliciter obnixeque flagitantibus . presta quesumus per
inuocationem sanctissimi nominis tui ut quicumque eos super
se asperserint pro redemptione peccatorum . corporis sanitatem
et anim? tutelam percipiant . per.
Post hoc misceatur sal et cinis faciens crucem ter super
ipsam aquam et dicat hanc orationem,
T^Eus inuicte uirtutis auctor . et inseparabilis imperii rex
^^ ac semper magnificus triumphator . qui aduers? domi-
nationis uires reprimis . qui inimici rugientis seuitiam superas .
qui hostiles nequitias potens expugnas . te domine trementes
et supplices deprecamur • ac petimus . ut hanc creaturam salis
et aque dignanter accipias . benignus inlustres . pietatis tue
8o CONSECRATIO ECCLESIAE.
more sanctifices . et ubicumque fuerit aspersa . per inuoca-
tionem sancti tui nominis omnis infestatio inmundi spiritus
abiciatur . terrorque uenenosi serpentis procul pellatur . et pre-
sentia sancti spiritus nobis misericordiam tuam poscentibus
ubique adesse dignetur . per.
jDeinde misceatur uinum cum aqua et dicat [foL loov.
hanc oraiionetn.
T^Eus creator et conseruator humani generis . dator gratis
-*-^ spiritalis . largitor eteme salutis . tu domine emitte
spiritum sanctum tuum super uinum hoc aqua mixtum . ut
armata uirtute celestis defensionis . ad consecrationera huius
eclesi^ uel altaris proficiat f • per dominum.
Et mittat in ea crisma . deinde faciat crucem cum digito
suo ex ipsa aqua in dexteram partem per iiii . cornua altaris
cantando antiphonam . asperges me , inde ueniens ante altare
cum ysopo aspergat illud altare in circuitu vii . uicibus canenda
antiphonam.
*Asperges me ysopo et mundabor lauabis me et super
niuem dealbabor.* Ps, Miserere mei deus.
Quam sequatur oratio,
Pateant ad hoc altare aures misericordie tu^ quesumus
domine precibus supplicantium . et ut petentibus desiderata
concedas . fac tibi eos placita postulare . per.
Et deinde drcumeat intus eclesiam semel spargendo per
parietes incipiens in dextera parte . cum antiphona,
^Sanctificauit dominus tabernaculum suum h^c est domus
dei in qua inuocetur nomen eius de qua scriptum est erit
nomen meum ibi dicit dominus.* jPs. Deus noster . [fol. loi»
quo peracto sequatur oratio,
HIc benedictionem tuam domine populus fidelis ad honorem
et iaudem nominis tui ueniens accipiat . qua corpore
saluatus ac mente . hie gratam tibi semper exhibeat seruitutem .
et propitiationis tuae beneficia iugiter inueniat . per.
Spargat . ii"^^. desuper in circuitu eclesi^ deintus cum
antiphona.
*In dedicatione huius templi laudate deum omnis militia
celorum et omnis terra laudentf nomen domini quia exalta-
tum est nomen eius solius.* \Ps^ Laudate deum ^ omnes.
* Corrected by a later hand to dominum.
CONSECRATIO ECCLESIAE, 8i
Quam sequatur oratio.
COlus et ineffabiHs supernorum rex domine deus . auxiliare
^ quesumus eclesiae tuae . ut quicumque hic ad laudem et
exaltationem nominis tui conueniunt . sacrae deuotionis pro-
ficiant incrementis . et tuo munere semper gubernentur . et ad
redemptionis eternae pertineant te ducente consortium . per.
Tertio pontifex Spargat siiperius in circuitu per parietes
eclesiae canens antiphonani Jianc.
*Qui habitat in adiutorio altissimi in protectione dei^ celi
commorabitur* . \_Ps^ Dicet domino.
Quam sequatur oratio.
A Diutor altissime deus et protector caelestis . preces nostras
^^ quesumus clementer exaudi . nobisque misericordiam
tuam poscentibus concedas ut quicumque intra parietes huius
eclesi^ ad te cla/mauerint • omnium ueniam pec- [fol. loiv.
catorum et gaudia percipere mereantur eterna . per.
Deinde pergat episcoptis extra ecclesiam cum omni scola spar-
gendo ter per parietes in circuitu . et desuper cantando anti-
phonam.
*Asperges me domine ysopo et mundabor.* Ps, Miserere.
Ant, *Exurgat deus ad nostri famulatus obsequium et in
loco sancto eius fiat benedictionis augmentum.* Ps. Exurgat
deus.
Item ant. *Fundamenta templi huius sapientia sua fun-
dauit deus in quo dominum celi conlaudant angeli irruant
uenti et fluant^ flumina non possunt eam mouere umquam
fundata enim erat supra petram.* Ps. Fundamenta.^
Sequatur oratio antequam ingrediantur in eclesiam.
T^Eus qui iacob famulo tua preelecto ascendentes et descend-
^^ entes in prefiguratione sanctorum predicatorum angelos
ostendisti . concede quesumus omnes ad hanc dedicationem
uenientes apostolorum tuorum tueri presidio . quatinus qui sur-
sum sanctum caput eclesi? uidelicet dominum contemplantur .
pro his intercedere non desistant qui inimici * uersantur . per
dominum.
^ This word is interlined. ^ This word is repeated and expunged.
* hec interlined. * leg. in imis.
ROBERT. G
82 COXSECRATIO ECCLESIAE.
Finita oratione ingrediatur pontifex in eclesiam cum omni
scola et incipiat . antip/wnam.
*Benedic domtne domum istam quam edificaui notnini tuo
ut sint oculi tui aperti super earn die ac nocte.* Ps. Magnus
dominus et l[audabilis].
Et uadat de ipso altari spargendo per medium eclesie in
longum et in latum faciendo cru';cem super omne paui- [fol. 102.
mentum cum antiphona.
*Benedictus es in templo sancto glorie tue quod edificatum
est ad laudem et gloriam nominis tui domine,* Ps. Bene-
dicite.
Et ueniens in medium eclesie dicat . Oremus . et diaconus .
Flectamus genua . postea dicat . Leuate . et presuL
T^Eus qui loca nomini tuo dicata sanctificas . effunde super
^ banc orationis domum gratiam tuam . ut ah omnibus
hie inuocantibus nomen tuum auxilium tu^ misericordi^ sen-
tiatur . per dominum.
Iter tun dicat . Oremus . et diaconus . Flectamus genua ut supra .
sequitur oratio,
T^Eus sanctificationum omnipotens dominator . cuius pietas
^ sine fine sentitur . deus qui celestia simul et terrestria
moderaris . seruans misericordiam tuam populo tuo ambulanti
ante conspectum glorie tu? . exaudi preces seruorum tuorum .
et presta ut sint oculi tui aperti super domum istam die ac
nocte . hancque basilicam in honore sancti . ill . sacris mysteriis
institutam clementissimus dedica • miseratus inlustra . perpetuo
splendore clarifica et benedicito . omnemque hominem uenien-
tem adorare te in loco hoc placatus admitte . propitius dignare
respicere . et propter nomen tuum magnum et /manum [fol. I02v.
fortem et brachium excelsum . in habitaculo hoc supplicantes
libens protege . dignanter exaudi . et eterna protectione con-
serua.ut semper felices semperque in tua religione . letantes .
constanter in sanct? trinitatis fide catholica perseuerent . per
dominum nostrum ihesum christum.
CONSECRATIO ECCLESIAE, 83
Prefaiio in medio eclesi^ , Dominus uobiscum . I^. Et cum .
Sursum corda . Habemus ad dominum . Gratias agamus
domino deo nostro . Dignuni et iustum est.
7J7V Et iustum est usque eternae \ deus . Adesto precibus nos-
^XJ tris • adesto sacramentis . adesto etiam piis famulorum
tuorum laboribus . nobisque misericordiam tuam poscentibus .
Descendat quoque in banc eclesiam tuam quam sub inuocatione
sancti nominis tui in honore sancti . ill . indigni cqnsecramus .
sanctus spiritus tuus septiformis grati? ubertate perfusus . ut
quotiescumque in hac domo tua sanctum tuum nomen fuerit
inuocatum . eorum qui te inuocauerint a te pio domine preces
exaudiantur . O beata sancta trinitas qu^ omnia purificas .
omnia mundas . omnia exornas . O beata maiestas dei . qu^
cuncta imples . cuncta contines . cunctaque disponis . O beata
et sancta manus domini.qu? omnia sancti/ficas omnia [fol. 103.
benedicis . omnia sacrificas . O sancte sanctorum deus • tuam
clementiam humillima deuotione deposcimus . ut banc eclesiam
per nostr? humilitatis famulatum in honore sancti tui ill .
purificare . benedicere consecrareque digneris.perpetua sancti-
ficationis tu? ubertate . Hie quoque sacerdotes sacrificium tibi
laudis offerant . hie fideles populi uota persoluant . hie pecca-
torum onera soluantur . fideliumque lapsa reparentur . In hac
ergo quesumus domine domo tua spiritus sancti gratia egroti
sanentur . infirmi restituantur . claudi curentur . leprosi mun-
dentur . ceci illuminentur . demonia eiciantur. Cunctorum ergo
debilium egrotationes te domine annuente pellantur. Omnium
etiam uincula peccatorum absoluantur . ut omnes qui hoc
templum beneficia iusta deprecaturi ingrediuntur • cuncta se
impetrasse letentur r^ ut concessa misericordia quam precamur .
perpetuo miserationis tue munere gloriemur. per dominum.
Jpsa expleta ingrediendum est ad altare . canendo antiphonain.
*Introibo ad altare dei mei ad deum qui letificat iuuen-
tutem meam.* Ps. *Iudica me.*
Ueniens uero ante altare . effundat quod remansit de ipsa
aqua ad bassim altaris let extergatur altare linteo cum [fol. 103V.
antiphona.
*Ecce tabernaculum dei cum hominibus et spiritus dei
habitat in illis . templum enim dei sanctum est quod estis uos
pro cuius amore celebratis hodie gaudia templi tempore festi.*
Ps, Laudate dominum omnes.
G 2
84 COXSECRATIO ECCLESIAE.
Deinde henediaU tabulam aliaris . que tamen tabula prius iota
esse debet ex aqua sacrata.
T^Omine sancte . pater omnipotens eteme deos . misericor-
^ diam tuam aocibus exultantibus deprecamiir . at qui per
omnem mundum fidem sparsisti . ecclesiam congregasti . qui-
que lapidem abscisum de monte sine manibas angulari
compage solidasti . banc quoque tabulam seienns inlustra .
eamque etemo lamine inriga . ita diuersis per membra locu-
pletes . at per^ illam admirandam filii tui hostiam ipse
benedicas inpositam ipse suscipias consecratam . per.
Alia.
DOmine sancte pater omnipotens etem^ f deus . creator
c^li et terr^ maris et omnium elementorum . supplices
msuestatem tuam exoramus et petimus . at benedicere et
sanctificare digneris tabulam istam . ex lapide creature tu^
manu hominis adquadratam [et omatam] ^ . sicut benedicere
dignatus es altare illud quod noe post transactum cata-
clisma per uerbum sanctum tuum /in nomine dei [foL 104.
patris omnipotentis edificauit . super quod defuncta animan*
tia terr^ oblata sunt munda et inmunda . sed inmunda in
figura gentilium qu^ a spiritu sancto mundata et in odorem
suauitatis accepta . scriptura commemorante cognouimus .
Suscipiatur apud te hie superpositum sacrificium . quodcumque
per manus sacerdotum offeratur . qui uiuis et regnas.
Postea mittat oleum super altare in medio crucem facietis et
super iiii'^, angulos cum antiphona,
•Erexit lacob lapidem in titulum fundens oleum desuper.*
Ps. QUAM DILECTA.
DEum uniuersitatis artificem . et inmens^ molis admirabilem
conditorem fratres karissimi uotis exultantibus deprece-
mur . ut qui per totum mundum fidem aspersit et eclesiam
congregauit . quam lapis excisus sine manibus angulari com-
page solidauit . ut adtoUeret caput in caelum qui de caelo
accepit fundamentum . lapidem hunc^ ad conficiendum in eo
uit^ sacramenta conpositum . ita crismate diuin^ sanctifi-
cationis perfundat • ut super illud odorandam t filii sui hostiam
ipse benedicat inpositam . ipse suscipiat consecratam . Sit hie
uictima /unitati substantia et personarum trinitati [fol. 104V.
grata et acceptabilis . ut hunc lapidem quem * per inuocationem
' leg, super. * Added above line.
• uel altare hoc inserted above line. * hoc altare qiiod inserted above line.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 85
nominis sui pio dedicamus officio presentia su^ uisitationis
inlustret . et sanctificatione benedicat . et perpetua inhabitatione
possideat . per.
Finita oratione mittat ite)'um oleum similiter sicut prius
cattendo antiphonam hanc.
*Mane surgens lacob erigebat lapidem in titulum fundens
oleum desuper uotum uouit domino . uere locus iste sanctus
est et ego nesciebam.* Ps. Deus noster refugium.
Qtiam sequatur oratio,
T^Eus qui ad sacrificandum primogenitum tibi populum
^^ tabernaculi exemplar in monte syna moysi famulo tuo
mysticis significationibus demonstrasti . secundum c^lestium
formam terris sanctum disponens . ut ad te ipsum qu^ nostra
uidentur adtraheres . et supernis terrena sociares . quatinus
eminentia spiritalis illuc tenderet te uocante fastigium • unde
te ordinante sumpsit exordium hunc quoque lapidem^ salu-
taribus celebrandi^ redemptionis mysteriis preparatum rore
celestis unguenti asperge . et aromatibus diuin? sanctificationis
perfunde . ac munus gratis consecrantis super ilium ^ sacrificia
impone . digneque * sit supra quod /electas ad sacri- [fol. 105.
ficium creaturas in corpus et sanguinem redemptoris uirtus
secreta conuertat . et in sacras agni hostias inuisibili muta-
tione transscribat . ut sicut uerbum caro factum est . ita in
uerbi substantia ^ benedicta oblationis natura proficiat . et
quod prius uictui fuerat alimonia . uita hie efficiatur eterna .
per dominum.
Deinde mittat crisma similiter canendo , antiphonam hanc,
*Vidit iacob scalam summitas eius c^los tangebat . et de-
scendentes angelos et dixit uere locus iste sanctus est.*
Ps. Fundamenta.
Quas sequatur oratio.
CIngulare illud repropitiatorium quo® se in ara crucis nobis
^ redimendis optulit immolandum . cuius prefiguratione
patriarcha iacob lapidem erexit in titulum quo fieret sacrifi-
cium et porta c?li desuper aperiretur oraculum . suppliciter tibi
domine preces fundimus . ut metalli huius expolitam materiem
* hoc altare added above line. ^ Probably for ceiebrande,
' illud added above line. * leg. dignumque.
* Probably for substantiatn, * The more usual reading is qtiod.
86 CONSECRATIO ECCLESIAE,
supernis sacrificiis inbuendam ipse dono et ^ tu^ sanctificationis
ubertate percipias ^ . qui quondam lapideis legem scripsisti in
tabulis . per dominum.
Alia.
T^Eus omnipotens uniuersarum rerum . rationabiHs artifex .
^^ qui inter ceteras creaturas formam lapidei metalH ad
obsequium tui sacrificii condidisti . ut legis libatorium tuo
prepara/retur altari . annue dignanter huius institutor [fol. lOSv.
mysterii . ut quicquid hie oblatum sacratumue fuerit . nomini
tuo assurgat . religioni proficiat . spei innitatur . fidei sit
precipu? dignum honore . per dominum nostrum ihesum.
Deinde circumeat intus eclesiam per parietes a dextro in
sinistrum faciens crucem cum pollice de ipso crismate dicens.
C Anctificetur hoc templum per istam unctionem et nostram
^ benedictionem . in nomine patris et filii et spiritus sancti.
Cum antipkona. *0 quam metuendus est locus iste uere non
est hie aliud nisi domus dei et porta c?li.* Ps. Magnus
dominus.
Quam sequatur oratio,
/^Mnipotens sempiternal deus effunde super hunc locum
^^ gratiam tuam . et omnibus in te sperantibus auxilium
tui muneris ostende . ut hie et sacramentorum tuorum uirtus
et uotorum obtineatur effectus . per.
Tunc demum presul egrediens . hoc ipsum extra cum crismate
in circuitic ecclesie faciat . canendo antiphonam,
•Lapides pretiosi omnes muri tui et turres hierusalem
gemmis edificabuntur.* Ps. Lauda hierusalem.
Sequitur oratio.
/p\Eus qui de uiuis et electis lapidibus sternum [fol. io6.
^^ maiestati tu? condis habitaculum . auxiliare populo sup-
plicanti . ut quod ecclesi? tu? corporalibus proficit spatiis .
spiritalibus amplificetur augmentis . per.
* Perhaps for donari . . . precipias.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 87
Finita oratione ingrediantur omnes eclesiam , et pontifex
accedens ad altare faciat crucem cum incenso super ipsum
altare ftimicante turribulo cum antiphona,
*Domine ad te dirigatur oratio mea sicut incensum in con-
spectu maiestatis tue.* Ps. Domine clamaui.
Alia antipkona. *Ecce odor filii mei sicut odor agri quern
benedixit dominus.* Ps. Lauda hierusalem.
Dehinc dicatur hec oratio,
T^Omine sancte pater clemens . cuius nee initium nee finis
^^ aduertitur . qui tantus es quantus esse uoluisti . scilicet
sanctus atque mirabilis . Deus cuius maiestatem elementa non
capiunt . te benedicimus . te supplices deprecamur . ut sint
tibi altaria h^c^ sicut illud quod abel salutariis mysteriis^ in
passione precursor iugulatus a fratre nouo sanguine imbuit et
sacrauit . Sit tibi domine altare hoc sicut illud quod abraham
pater noster quia uidere te meruit fabricauit . in quo sacerdos
melchisedech sacrificii formam /triumphalis expres- [fol. io6v.
sit . Sit tibi domine altare hoc sicut illud in quod abraham
seminarium fidei nostra isaac filium suum dum tibi toto corde
credidit inposuit . in quo salutaris mysterii sacramentum
dominice passionis ostensum est . dum offertur filius . et agnus
occiditur , Sit tibi domine altare hoc sicut illud quod isaac
puteum profunda puritatis inueniens . habundanti? ei nomen
inponens . tue maiestati dicauit . Sit tibi domine altare hoc
sicut ille lapis quem iacob subponens capiti suo . ascendentes
et descendentes angelos per scale mysterium somno reuelante
cognouit . Sit tibi domine altare hoc sicut illud quod moyses
susceptis mandatis tuis in prefiguratione apostolica xii. lapi-
dum constructione firmauit . Sit tibi domine altare hoc sicut
illud quod moyses vii. dierum purificatione mundauit . et
c^lesti tuo alloquio sanctum uocauit . sicut locutus es ad moysen
dicens . si quis tetigerit altare hoc • sanctificatus habeatur . In
hoc ergo altare t iuguletur luxuria . omnisque libido feriatur .
offeratur pro turturibus /sacrificium castitatis . pro [fol. 107.
puUis columbarum innocently sacrificium . per dominum
nostrum.
Iterum dicat pontifex . oremus , et diaconus flectamus genua
ut supra . Sequitur oratio,
DEi patris omnipotentis misericordiam dilectissimi fratres
deprecemur . ut hoc altare sacrifices spiritalibus conse-
* sit . . . altare hoc added above line. • Probably for salutaris mysterii.
COXSECRATIO ECCLESIAE.
crandum uocis nostra exoratus officio . presenti benedictione
sanctificet . at in eo semper oblationes famulorum suorum
studio sanct^ deootionts inpositas benedicere et sanctificare
dignetur . et spiritali placatus incenso precanti famili^ sue
promptus exanditor assistat . per dominum nostrum.
lierum dicat pontifex or emus . et diaccnus .flectamus genua
ut supra . Sequitur orotic.
T^Eus omnipotens in cuius honore hoc altaie sub inuoca-
^^ tione nominis tui indig^ consecramus clemens et pro-
pitius preces nostra humilitatis exaudi . et presta ut in hac
mensa sint tibi libamina accepta . sint grata . sint pinguia et
spiritus sancti tui semper rore perfusa . ut omni tempore in hoc
loco supplicantis tibi famili^ anxietates releues . ^^tudines
cures . preces exaudias . uota suscipias . desiderata confirmes .
postulata /concedas . per dominum nostrum ihesum [foL lO/v.
Christum.
Prefatio super altare . Dominus uobisaint . Et cum spiritu
tuo . Sursum corda . I^ Habemus ad dominum . Gratias
agamus domino deo nostro . I^. Dignum et iustum est.
/X\ Eteme deus . Ut propensiori cura et attention famu-
VI/ latu . tibi seruitutis officia deferamus . hoc presertim
in tempore quo religiosarum mentium habiturum reuerentiam
altare dedicamus . Dig^nare igitur dominator domine hoc
quesumus altare celesti sanctificatione perfundere et bene-
dicere . ut sancti spiritus inlustratione prefulgeat . Sit illius
quoque apud te gratis cuius fuit illud quod abraham pater
fidei nostra filium immolaturus extruxit . quod isaac in con-
spectu tu^ maiestatis instituit . quod iacob dominum magna
uidens uisione erexit . Ut hie orantes exaudias . hie oblata
sanctifices . hicque superposita benedicas . Hinc quippe bene-
dicta distribuas . Sit ergo eclesi^ tu? titulus sempitemus . sit
mens?^ celesti spiritalique conuiuio parata . tu enim domine
proprio ore tuo hostias super eam /inpositas bene- [fol. io8.
dicito . et benedicta suscipito . atque nobis omnibus tribue ut
participatione eius uitam adquiramus sempitemam . per
dominum.
* leg, mensa.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 89
Deinde teneant ministri ante episcopum Linteamina quibus
nltare uel eclesia omanda est . et benedicat ea pontifex ita dicendo .
Dominies uobiscum . Oremus.
T^Omine deus omnipotens qui ab initio hominibus utilia et
^^ necessaria creasti . et quemadmodum uestimenta ponti-
ficalia sacerdotibus et leuitis ornamenta queque et linthea-
mina fieri famulo tuo moysi per quadraginta dies docuisti .
siue etiam ea qu? maria texuit et fecit in usum tabernaculi
foederis . sanctificare benedicere consecrareque digneris h?c
linteamina in usum altaris tui uel eclesie . ad tegendum in-
uoluendumque corpus et sanguinem filii tui domini nostri
ihesu christi • qui tecum uiuit et regnat deus in uniuersa
secula.
Item alia.
T^Ignare domine deus omnipotens rex regum et dominus
^^ dominantium sacerdos omnium et pontifex uniuersorum
per quern una cum patre sanctoque spiritu facta sunt uni-
uersa in nomine tuo benedicere consecrare et sanctificare
/h^c omnia ornamenta huius altaris uel ecclesi? . [fol. io8v.
quemadmodum sanctificasti officia tabernaculi testimonii . ita
nunc manens in eternum summe sacerdos sacerdotum . ut
diximus ornamenta et omnia instrumenta huius altaris uel
ecclesi? qu? inter nostras palmas habentur corde puro precamur
ut benedicas . purifices . consecres et consummes . per.
Post haec uesiiatur altare cunt antiphona,
*Ornauerunt faciem templi coronis aureis et dedicauerunt
altare domino . alleluia,* Ps, Magnus dominus.
Oratio post uelatum altare.
IV/T Aiestatem tuam domine imploramus humiliter . ut altare
^*- hoc ad suscipienda populi tui munera iniuncta potenter
benedicere et sanctificare digneris . et quod nunc a nobis in-
dignis sub tui sancti nominis inuocatione . in honore et nomine
sancti tui . ill . sacrosancti crismatis unctione est delibutum .
placeat tibi hoc altare . maneat ^ in perpetuum . ut ^ quicquid
deinceps super eum ^ oblatum sacratumue fuerit . dignum tibi
fiat holocaustum • atque omnium hie offerentium sacrificia a
^ qm written above. * betudictum written above.
' Perhaps for eo : illtid written above.
90 CONSECRATIO ECCLESIAE,
te pio deo benigne suscipiantur . et per ea peccatorum nostro-
rum /et eorum uincula absoluantur . macul? deleantur . [fol, 109.
ueni? impetrentur . grati? adquirantur . quatinus una cum
Sanctis et electis tuis uitam percipere eternam mereamur .
per.
Alia.
T^Escendat quesumus domine deus noster spiritus sanctus
^^ tuus super hoc altare . qui et populi tui dona sanctificet
et sumentium corda dignanter emundet . per dominum.
Finita oratione . dicatur antiphona.
Confirma hoc deus quod operatus es in nobis a templo
sancto tuo quod est in hierusalem . alleluia . alleluia.
Deinde presiil commendet oratorium sancto in cuius honore
dedicatum est ita dicendo,
'X'lbi sanct? t . ill . commendamus banc curam templi huius
^ quod consecrauimus domino deo nostro . ut hie inter-
cessor existas . preces et uota offerentium hic domino deo
conferas . custosque peruigil et ianitor insegregabilis huius
domus domini perseueres . inimici humani generis temptamen-
tis scutum interpellationis tu? opponas . ne precum sanctarum
et uotorum hic fidelium malitiosus infector efficiatur . sed
omnibus Sanctis interuenientibus teque precipue cui banc
curam commendamus interueniente clypeo diuini tutaminis
omnes hic orantes exaudiantur . Odo/ramenta oratio- [fol. logv.
num plebis christian^ in libatorio uasis aurei . angelico comi-
tatus iuuamine ad patris thronum conferas . precerisque quati-
nus iugi dominus deus noster intuitu hic ingredientes et
orantes tueri et gubernare dignetur . per dominum nostrum.
Incipit benedictio ad tiestimenta sacerdotalia seu leuitica.
/^Mnipotens sempiterne deus . qui per moysen famulum
^^ tuum pontificalia seu sacerdotalia atque leuitica uesti-
menta . ad explendum in conspectu tuo mysterium diuinum
et ad decorem . seu laudem nominis tui fieri decreuisti .
adesto propitius inuocationibus nostris . et h?c indumenta sacer-
dotalia desuper gratia tua inrigante tua ingenti benedictione
per nostra humilitatis seruitium . purificare . benedicere . con-
secrareque digneris . ut diuinis cultibus et sacris mysteriis
apta . et benedicta existant . His quoque sacris uestibus sacer-
dotes siue leuite tui induti . muniti et defensi . ab omnibus
CONSECRATIO ECCLESIAE. 9»
inpulsionibus seu temptationibus malignorum spirituum tuti
esse mereantur . tuisque mysteriis apte et condigne seruire
/et inherere . atque in his placideet deuote perseuerare [fol. no.
tribue saluator mundi . qui cum patre et spiritu sancto uiuis
et regnas . per omnia.
T^Omine deus pater omnipotens rex magnificus triumph-
^^ ator . qui Sanctis patribus nostris ac sacerdotibus tibi
seruientibus qui tibi in sacerdotali ordine placuerunt . diuersi
generis ornamenta et uestimenta sacerdotalia fieri et ornari
uoluisti • exaudi propitius orationem nostram . et hanc plane-
tam ac casulam atque superhumerale . seu poderem . albam ac
stolam . cingulum . orariumque et cetera queque dextera tua
sancta benedicere . sanctificare . consecrareque et purificare
digneris . quatinus h^c uestimenta . ministris . et leuitis ac
sacerdotibus tuis . ad diuinum cultum ornandum . atque ex-
plendum proficiant . sanctisque altaribus tuis mundi et ornati
his sacris uestibus ministri tui inreprehensibiles in actu . et
dictu . interius exteriusque appareant . tibi soli deo puro corde .
et mundo corpore omnibus diebus uit^ eorum inreprehensi-
biliter sanctorum patrum exempla sequentes . seruire ualeant .
hisque sacris ministeriis secundum tuam uoluntatem
/quando tibi placuerit expletis . celestis regni [fol. I lov.
gloriam cum omnibus Sanctis sibique commissis percipere
mereantur . per dominum.
Alia.
T^Eus omnipotens bonarum uirtutum dator . et omnium
^^ benedictionum largus infusor . supplices te rogamus ut
manibus nostris opem tu^ benedictionis infundas . et haec
uestimenta sacerdotalia seu leuitica diuinis cultibus ministris
tuis preparata . uirtute sancti spiritus . benedicere et sanctificare
digneris . et omnibus eis utentibus gratiam sanctificationis
sacri mysterii tui benignus concede . ut in conspectu tuo
sancti et inmaculati atque inreprehensibiles appareant . et
tu^ auxilium misericordi^ adquirant . sed et aliis bene
ministrandi et uiuendi exempium prebeant . atque etern?
beatitudinis premia consequi mereantur . per dominum nos-
trum.
Oratio ad corporate benedicendum.
/'^Lementissime domine . cuius inenarrabilis uirtus . cuiusque
^ mysterium archanum mirabiliter per totum mundum
celebratur . tribue quesumus ut h?c corporalia tu? propitia-
tionis benedictione sanctificentur . ad consecrandum super ilia
92 CONSECRATIO ECCLESIAE.
corpus del et domini nostri ihesu christi filii tui . qui
/tecum uiuit et regnat deus in unitate spiritus sancti. [fol. iii.
per omnia.
Alia.
T^Eus qui pro generis human! saluatione . uerbum caro
^ factus es . et habitare totus in nobis non dedignatus es .
quique traditori tuo perfido osculum pium dedisti . dum pro
omnium uita pius uoluisti agnus mactari . atque in sindone
lino texta ioseph totum te inuolui permisisti . respice propi-
tius ad uoces nostras . quia tua fideliter karismata amplecti
cupimus . quesumus domine sanctificare . benedicere , conse-
crareque digneris h?c corporalia in usum altaris tui ad
consecrandum super ea • siue ad tegendum inuoluendumque
corpus et sanguinem filii tui domini nostri ihesu christi . dig-
nisque pareantur famulatibus . ut qu^ tibi sacro ritu super h^c
immolabuntur sicut melchisedech oblatum holocaustum tibique
acceptabile optulit . sic sacrificia nostra acceptabiiia fiant . Te
quoque humiliter rogamus ac petimus . ut h^c corporalia tu?
sanctificationis ubertate per spiritus sancti gratiam purifices
et sanctifices , qui te pro nobis omnibus sacrificium offerre
uoluisti et presta ut super his sint /tibi libamina [fol. iiiv.
accepta • sint grata . sint pinguia . et spiritus sancti tui semper
rore perfusa . per dominum.
Alia.
"P\Eus qui digne tibi seruientium nos imitari desideras
^ famulatum . respice propitius ad humilitatis nostra serui-
tutem . et h^c corporalia nomini tuo dicata . seruitutis nostra
usibus . preparata . celestis uirtutis benedictione sanctifica .
purifica . et consecra . quatinus super ea spiritus sanctus tuus
descendat . qui et populi tui oblationes benedicat . et corda
siue corpora sumentium benignus perficiat . per dominum.
Oratio ad patenam consecrandam.
COnsecramus et sanctificamus banc patenam ad conficien-
dum in ea corpus domini nostri ihesu christi patientis
crucem pro omnium salute . qui cum patre et spiritu sancto
uiuit et regnat.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 93
Deinde facial signum de oleo sancto super patenani . et benedicat
earn his uerbis.
COnsecrare et sanctificare digneris domine deus omnipotens
patenam hanc . per istam unctionem et nostram bene-
dictionem in christo ihesu domino nostro . qui tecum et cum
spiritu sancto uiuit.
Alia,
/T^Eus qui post typicum pascha et esis agni earn- [fol. 112.
^ ibus . panem ex catino sumere in proprii comparatione
corporis . et discipuHs distribuere dignatus es . te supplici
deuotione deposcimus . ut quicumque ex hac patena ore
panem sacratum perciperint t . te uiuum et uerum panem
corde concupiscant et capiant . et benedictionem mereantur
percipere sempiternam . per te domine] ihesu christe . qui uiuis.
Ad calicem benedicendum.
O Ramus te domine deus noster . ut calicem istum in usum
ministerii tui consecrandum c^lestis gratis inspiratione
sanctifices . et ad humanam benedictionem plenitudinem diuini
fauoris accommodes . per dominum nostrum.
Hie inungat calicem sacra crismate,
T^Ignare domine deus noster calicem istum in usum mini-
^ sterii tui pia deuotione formatum . ea sanctificatione
perfundere . qua melchisedech famuli tui sacratum calicem
perfudisti . et quod arte uel metallo effici non potest altar-
ibus tuis dignum . fiat tua benedictione pretiosum atque
sanctificatum . per dominum.
Item alia,
/T\Eus qui accepto et distributo pane uetus [fol. ii2v.
-^ determinans pascha et nouum insinuans . calicem acci-
piens benedixisti . et discipulis tuis ad bibendum porrexisti .
quique in cruce pro mundi salute positus . aquam ex latere
proprio una cum sanguine profluxisse superna sanctione
uoluisti . respice propitius ad humilitatis nostra famulatum .
et per te inpositam benedictionem . et presta ut quicumque
ex hoc calice mysticam sanguinis tui memoriam mundato
corde pregustent . peccatorum omnium a te misericordissimo
ueniam et gaudia impetrari mereantur eterna . per dominum.
94 CONSECRATIO ECCLESIAE.
Benedictio eucharistialis uasculu
T^Eus qui sacra scriptura testante tribus diebus et tribus
^ noctibus . seruata integritate diuinitatis sponteque per-
acta humani corporis fractione insinuans casurum quod
corruptibile est et resurrecturum quod spiritale in sepulchro
iacuisti . hoc eucharistiale quesumus quod nos indigni ad
mystici corporis tui custodiam consecramus et benedicimus .
tu in nomine sanct? trinitatis angelum tuum custodem de-
putans consecrare et benedicere /digneris . quatinus [fol. 113.
quicumque ex eo in acceptione corporis tui uiarum presump-
serint uiaticum paternarum . celesti hic et in futuro te
miserante non destituantur auxilio . per dominum.
Alia.
/^Mnipotens deus . trinitas inseparabilis . manibus nostris
^^ opem tu? benedictionis infunde . ut per nostram bene-
dictionem hoc uasculum sanctificetur . et corporis christi nouum
sepulchrum spiritus sancti gratia perficiatur . per eundem.
Benedictio thuribulu
DEus ad cuius sepulchrum cum aromatibus in specie
sanctarum animarum uirtutes sanctorum operum gestan-
tium diluculo mulieres uenisse memorantur . et in cuius con-
spectu angelus aureum habens turibulum stetisse et datis
incensis in orationibus sanctorum omnium ante thronum
domini adoleuisse celesti uisione diuulgatur . adesto propitius
et hoc turibulum celesti benedictione perfunde . ut quicumque
ex eo timiamatis uel thuris fragrantiam sentiant . tua donante
inmensa dementia odores orationum sanctarum ante con-
spectum maiestatis tu? per manus sanctorum emittant angel-
orum ac persoluant . per dominum nostrum.
I Exoi'cismus incensi sine timiamatis. [fol. 113V.
EXorcizo te omnis inmundissime spiritus omne phantasma
inimici in nomine dei patris omnipotentis et in^ ihesu
christi filii eius et spiritus sancti . ut exeatis et recedatis ab
hac specie timiamatis . siue incensi . cum omni fallacia ac
nequitia uestra . ut sit h?c species sanctificata in nomine
domini nostri ihesu christi ut omnes gestantes tangentes
odorantes ea t . uirtutem et auxilium percipiant spiritus sancti .
^ Supply nomine^ or omit in.
CONSECRATIO ECCLESIAE, 95
ita ut non ibidem ubi h^c incensa uel timiata fuerint adpro-
pinquare audeatis . nee aduersa inferre presumatis . Adiuro te
per nomen et per uirtutem dei patris omnipotentis et ihesu
christi filii eius . qui uenturus est in spiritu sancto ludicare
uiuos et mortuos . et uos preuaricatores . et seculum per ignem.
amen.
Benedictio incensi sine timiamatis,
A Eternam ac iustissimam pietatem tuam deprecamur do-
^^ mine sanctissime pater omnipotens ^terne deus . ut bene-
dicere digneris h?c timiamata uel incensi speciem . ut sit
incensum maiestati tu? in odorem suauitatis acceptum • sit a
te h?c species benedicta . sit per inuocationem sancti nominis
tui sanctificata . ita ut ubicumque fumus /eius per- [fol. 114.
uenerit . exstricetur et effugetur omne genus demoniorum sicut
incensu iecoris piscis quem raphael archangelus tobiam famu-
lum tuum docuit cum ascendit ad sare liberationem . descen-
dat benedictio super hanc speciem incensi et timiamatis . sicut
in illo de quo dauid propheta tuus cecinit dicens . dirigatur
oratio mea sicut incensum in conspectu tuo . sit nobis odor
consolationis . suauitatis et grati? . ut fumo isto effugetur omne
fantasma mentis et corporis, ut simus pauli apostoli uoce bonus
odor deo . Effugiant a facie incensi huius et timiamatis omnes
demonum incursus . sicut puluis a facie uenti . et sicut fumus a
facie ignis . presta hoc piissime pater boni odoris incensum ad
opus eclesi? tu? ob causam religionis iugiter permanere . ut
mystica nobis significatione spiritualium uirtutum flagranst
ostenderetf odor suauitatem . Tua ergo quesumus omnipotens
deus inmense maiestatis dextera hanc creaturam benedicere
ex diuersarum rerum commixtione infectam dignare . ut in
uirtute sancti nominis tui omnes inmundorum spirituum
phantas/maticos incursus effugare . omnesque morbos [fol. 1 14V.
reddita sanitate expellere . ubicumque fumus aromatum eius
afflauerit . mirabiliter possit atque in odore flagrantissimo t
tibi domine perpetua suauitate redolere . per dominum,
Benedictio generalis ad cultum eclesie,
DEus qui diuersa ornamenta ad tabernaculum foederis in
sacerdotalis officium ministerii ore proprio fieri precepisti .
te humili prece deposcimus . ut hoc uestimentum . hoc uas .
ad ornatum et ministerium eclesiae tuae preparatum ilia bene-
dictione perfundas . qua olim per manus sanctorum sacerdotum
utensilia tabernaculi oleo unctiojiis perfudisti . ut quicumque
iam in tua apostolica eclesia hoc utatur . te miserante ueniam
peccatorum et gaudia promereatur percipere sempiterna . per
dominum.
96 CONSECRATIO ECCLESIAE.
Post haec extra eclesiam pontifex recedat cum ovini clero.et
exuant se uestimentis quibus induti erant uestientes se uestibus
optimis . quibus honorifice compti. ntissam festiuo more peragant .
Postquam jautem induti fuerint , presule sanctum [fol. 115.
etiangelium manu gestante ceterisque sacri ordinis ministris
sacras reliquias cum cruce episcopali turibuloque ,necnon lumi-
naribus cereorum honorifice portantibus . accedant omnes ad
eclesiam sonora uoce omnibus hanc antiphonam presule inchoante
concinentibus,
*Sanctum est uerum lumen et admirabile ministrans lucem
his qui permanserunt in agone certaminis recipiunt ab ipso
splendorem sempiternum in quo assidue felices letantur.*
Postquam autetn ad hostium eclesie uenerit . dicat hanc ora-
tionem iniuncto nomine sanctorum uel sancti cui eclesia est ipsa
dedicata.
T^Eus qui in omni loco tu? dominationis dedicator assistis .
^ exaudi nos quesumus ut inuiolabilis huius eclesi^ sancti .
ill . permaneat consecratio . et beneficia tui muneris qu?
supplicat mereatur . per.
Intrantibus autem illis canatur hec antiphona.
*Ingredere benedicte domine preparata est habitatio sedis
tu?.*
Quam sequatur oratio.
T^Omum tuam quesumus domine clementer ingredere . et in
^ tuorum tibi cordibus fidelium perpetuam constitue
mansionem . ut cuius edificatione subsistit • huius fiat
/habitatio preclara . per dominum. [fol. 115V.
Ipsa expleta suscipiat pontifex ipsas reliquias a ministris • et
portet eas ad altare nouum . cum his antiphonis,
*Exultabunt sancti in gloria letabuntur in cubilibus suis.*
Ps. Cantate Domino. Alia antiphona. *In celesti regno
sanctorum habitatio et in eternum requies eorum.* Ps. Beati
inmaculati.
Et recondat eas super ipsum altare ita dicendo . In nomine
patris et filii et spiritus sancti . Pax tibi . I^. Et cum spiritu
tuo . His peractis dicatur haec oratio,
T^Eus qui ex omni coaptione sanctorum eternum tibi condis
^^ habitaculum . da edificationi tu? incrementa celestia . ut
quorum hie reliquias pio amore complectimur . eorum semper
mentis adiuuemur . per dominum.
CONSECRATIO ECCLESIAE, 97
Tunc demum preside introducente a quibus iussum fuerit
inferantur xiL cerei.et ponantur terni et terni in iiif'". angulis
eclesi^ . omnibus hanc antiphonam sonora uoce modulantibus,
*Ab oriente porte tres . ab occidente port? tres ab aquilone
porte tres ab austro porte tres,*
Quant sequatur oratio,
T^Eus qui apostolorum tuorum predicationibus eclesi? tu?
-■-^ regni c^lestis ingressum /prestitisti . quosque t [fol. 116.
mundi luminaria uocari uoluisti . concede quesumus ut
quorum ducatu ingredimur . et splendore inluminamur . horum
precibus adiuti maiestatis tue optutibus . per h^c nostra officia
presentari mereamur • per dominum.
Post haec omnibus ut predictum est condigne uestitis . a
presule missa ordine congruo celebretur . cantore sic sollemnem
inchoante melodiam.
Terribilis est locus iste hie domus dei est et porta caeli et
uocabitur aula dei. Ps, Dominus regnauit decorem Gloria
patri.
Et post kyrie dicatur gloria in excelsis . oratio ad missam,
T^Eus qui inuisibiliter omnia contines . et tamen pro salute
^ generis humani signa tuae potentiae uisibiliter ostendis .
templum hoc potentia tuae inhabitationis inlustra . ut omnes
qui hue deprecaturi conueniunt . ex quacumque tribulatione
ad te clamauerint . consolationis tu? beneficia consequantur .
per dominum.
Alia.
DEus qui sacrandorum tibi auctor es munerum • effunde
super hanc orationis domum benedictionem tuam . ut ab
omnibus inuocanti/bus nomen tuum . defensionis tu? [fol. ii6v,
auxilium sentiatur . per dominum.
Lectio libri apocalipsis iohannis apostoli.
IN diebus illis • Vidi ciuitatem sanctam hierusalem nouam
descendentem de caelo . a deo paratam sicut sponsam
ornatam uiro suo . Et audiui uocem magnam . de throno dicen-
tem . Ecce tabernaculum dei cum hominibus . et habitabit cum
ROBERT, H
98 CONSECRATIO ECCLESIAE,
eis . Et ipsi populus eius enint . et ipse dominus cum eis
erit eonim deus . et absterget deus omnem lacrimam ab oculis
eorum . et mors ultra non erit.neque luctus . neque clamor,
neque dolor erit ultra . quae prima abierunt . Et dixit qui
sedebat in throno . Ecce noua . facio omnia.
Graduale. Locus iste a deo factus est inestimabile sacra-
mentum inreprehensibilis est. Versus. Deus cui adstat ange-
lorum chorus . exaudi preces seruonim tuorum. Alleluia.
Adorabo ad templum sanctum tuum et confitebor nomini tuo.
Sequentia . sancti euangelii . secundum iucam.
T N iUo tempore . Egressus ihesus perambulabat in hiericho . Et
-■• ecce uir nomine zacheus . et hie erat princeps publican-
orum . et ipse diues . Et querebat uidere ihesum quis esset .
et non poterat pre turba . quia statura pusillus erat . Et pre-
currens ascendit in ar/borem sichomorum ut uideret [fol. 117.
ilium . quia inde erat transiturus . Et cum uenisset ad locum
suspiciens ihesus uidit ilium . et dixit ad eum . Zache^ . festi-
nans descende . quia hodie in domo tua oportet me manere . Et
festinans descendit . et excepit eum gaudens . Et cum uiderent
omnes murmurabant dicentes . quod ad hominem peccatorem
diuertisset • Stans autem zacheus . dixit ad ihesum . Ecce
dimidium bonorum meorum domine do pauperibus . Et si quid
aliquem defraudaui . reddo quadruplum . Ait ihesus ad eum .
Quia hodie salus domui huic facta est . eo quod et ipse filius
esset abrah^ . Uenit enim filius hominis querere et saluum
facere quod perierat.
Offertorium. *Domine deus in simplicitate cordis mei letus
optuli uniuersa et populum tuum qui repertus est uidi cum
ingenti gaudio deus israhel custodi banc uoluntatem. Versus.
Maiestas domini edificauit templum. Aliud} Fecit Salomon,*
Super oblata.
/^Mnipotens sempitemae t deus . altare nomini tuo dicatum
^^ caelestis uirtutis benedictione sanctifica • et omnibus in
te sperantibus auxilii tui munus ostende.ut hie sacrament-
orum uirtus . et uotorum optineatur /effectus . per [fol. 11 /v.
dominum.
* Corrected to Alius.
CONSECRATIO ECCLESIAE. 99
Prefatio,
l^\ ?ternaet deus . per christum dominum nostrum . Per
^^^ quern te suppHces deprecamur . ut altare hoc Sanctis usibus
preparatum caelesti dedicatione sanctifices . et sicut melchise-
dech sacerdotis precipui oblationem dignatione mirabiH sus-
cepisti . ita inposita nouo huic altari munera semper acceptare
digneris . Ut populus qui in huius eclesie domum sanctam
conuenit . per haec libamina c^lesti sanctificatione saluatus .
animarum quoque suarum salutem perpetuam consequatur . Et
ideo cum angelis.
Benedictio,
TD Enedicat et custodiat uos omnipotens deus . domumque
^ banc sui muneris presentia inlustrare . atque suae pietatis
oculos super earn die ac nocte dignetur aperire. Amen.
Concedatque propitius . ut omnes qui ad dedicationem
huius basilice deuote conuenistis . intercedente beato ill . et
ceteris Sanctis suis quorum reliqui? hie pio amore uenerantur .
uobiscum hinc ueniam peccatorum uestrorum reportare
ualeatis. Amen.
/Quatinus eorum interuentu ipsi templum sancti [fol. 118.
spiritus in quo sancta deus trinitas iugiter habitare dignetur
efficiamini . et post istius uitae labentis excursum . ad gaudia
eterna feliciter peruenire mereamini. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Item alia.
INclina domine aurem tuam ad me et exaudi me . respice
de caelo christe super gregem et super agnos tuos.
Amen.
Porrige manum tuam super ipsos . et benedic corpora et
animas eorum . ut in consortio sanctorum accipiant bene-
dictionem caelestem . lumen angelicum . spiritum sanctum
paraclytum. Amen.
Et qui ex aqua et spiritu sancto sunt renati . et qui pre-
tioso sanguine tuo in terra sunt comparati . quique signum
tuum christe in frontibus eorum acceperunt . tuos esse con-
cedas in die iudicii • et quos pretioso sanguine redemisti . in
tuo regno iubeas adunari. Amen,
Et sicut benedixisti patriarchas et prophetas . apostolos .
martyres . et confessores . uirgines et sacerdotes . sic benedic
domine gregem /istum.qui in tuo sancto nomine [fol. ii8v
in ista sunt^ hodie eclesia congregati.^ Amen.
' Corrected to est. * Corrected to congregaius.
H 2
loo CONSECRATIO ECCLESIAE.
Et sicut liberasti tres pueros de camino ignis ardentis per
angelum tuum . sic libera domine gregem istum de inferno et
de diaboli potestate . et terrena cupiditate . et de uariis Ian-
guoribus. Amen.
Culpis parcas . peccata remittas . ut mundos ipsos et in-
maculatos recipias in die iudicii . sicut recepisti eliam et enoch
iustos in regnum caelorum. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Communio. *Domus mea domus orationis uocabitur dicit
dominus in ea omnis qui petit accipit et qui querit inuenit
et pulsanti aperietur* . alleluia alleluia.
Ad complendum.
QUesumus omnipotens deus hoc in loco quern nomini tuo
indigni ^ dicauimus . cunctis petentibus aures tuae pietatis
accommodes . per dominum.
MiSSA PRO EDIFICANTE ECLESIAM.
"r\Eus qui sacrandorum tibi auctor es munerum . ad sanctifi-
^ cationem loci ^ propitius adesse dignare . ut qui h?c in
honorem tui nominis condiderunt . protectorem te habere in
omnibus mereantur atque custodem . per.
Secreia.
"XZOtorum nostrorum munus /quesumus domine [fol. 119.
^ propitiatus assume . ut talibus sacrificiis exoratus . et
nostris ueniam delictis inpertiaris et huius tabemaculi ex te
sanctificati cumulatorem exaudias . per.
Ad complendum,
C Anctificati domine salutari mysterio . quesumus ut eorum
^ pro nobis non desit oratio . quorum nos donasti patro-
cinio gubernari . per dominum nostrum.
His ita per ordinefn expleiis . per vit, dies in eadem eclesia
missa celebrettir . et ab ilia die usque ad viii. sine intermissione
inibi luminaria ardeant . et si sollemnis domus est precipiente
episcopo per totidem nodes nocturna diurnaque laus ibi celebretur.
* de interlined. * istius interlined.
CONSECRATIO COEMETERIL
INCIPIT CONSECRATIO CYMITERIL
Primitus namque presul cum suis ordinibus circumeat totum
cymiterium aspergens illud aqua benedicta . Hanc canendo anti-
phonam . Asperges me domine. Ps, Miserere mei deus, Deinde
stans ad orientakm plagam ipsius cymiterii . dicat hanc orationetn,
/T^Eus qui es totius orbis conditor et humani [fol. 119V.
^^ generis redemptor . cunctarumque creaturarum uisibi-
lium et inuisibilium perfectus dispositor . te supplici uoce ac
puro corde exposcimus ut hoc cymiterium siue poliandrum in
quo famulorum famularumque tuarum corpora requiescere
debent . post curricula huius uitae labentia . sanctiiicare purgare
atque benedicere digneris • Quique peccatorum remissionem per
tuam magnam misericordiam in te fidentibus prestitisti . cor-
poribus uero eorum in hoc cymiterio quiescentibus . et tubam
primi archangeli hie expectantibus consolationem perpetuam
largitor inpertire . per.
Oratio ad occidentalem plagam.
T^Omine pater omnipotens . trina maiestas et una deitas .
^-^ pater et filius . necne spiritus sanctus . iustiti? auctor .
ueni? largitor . bonorum dator . sanctitatis origo . charismatum
distributor . omniumque ad te uenientium pius receptor .
presta propitius ut hoc cymiterium in honore nominis tui con-
positum ben^dici et sanctiiicari concedas . Qui abra/h? [fol. 120.
beato patriarchy famulo terram a filiis hebron conparatam
causa sepulturae benedixisti . et qui populo israhelitico pro-
missionis tellurem in ?uo durantem concessisti . famulorum
famularumque tuarum corporibus in hoc cymiterium in-
trantibus quietis sedem ab omni incursione malorum spiri-
tuum tutelam benignus largitor tribuas . ut post animarum
corporumque resurrectionem coadunatam te donante atque
concedente beatitudinem sempiternam percipere mereantur .
per dominum,
Oratio ad australem plagam,
T^Omine deus pastor eternae gloriae lux et honor sapientiae .
^ custos et uigor prudenti? . salus egrotantium . ualitudo
potentium . mestorum solamen . uita iustorum . gloria humi-
lium . te flagitamus ut hoc sanctorum tuorum cymiterium ab
omni spurcitiae inquinamento spirituum inmundorum . custodire .
i<w COXSECRATJO COEMETERJL
mundare . benedicere . digneris . atque oorporibus hmnanis huic
loco aduenientibus sincentatem perpetnain tribuere noo desi-
nas . Et qui cmnque b^tismi saciamentaai perce- [foL I20v.
perint et in fide catholica usque ad uitae tenninum peiseue-
rantes fuerint . atque decurso huius eui tennino corpora sua in
hoc cymiterio requiei commendauerint . angelids tubis concie-
pantibus materiam corporis et animae premia cadestium
gandiorum sempitema percipiant . per dominum.
Oratio ad aquilotudetn plagam.
/^Mnipotens deus . qui es custos animarum et tutela salutis .
^^ fides credentium . respice propitius ad nostra seruitutis
officium . ut ad introitum nostrum benedicatur . consecretur .
et sanctificetur hoc cymiterium . quatinus humana coipora
hie post uitae cursus pausantia in magno iudidi die simul
cum felice anima mereantur adipisd uitae perennis gaudia .
per dominum.
Oratio in viedio cymiterii.
A Desto quesumus domine deus officio nostro.hunc locum
'^^ uisitanti . et nostrae fragilitatis ministerio . et sicut
benedixisti per manus patrum maiorum . scilicet abrah^ .
isaac . et iacob terram sepulturae . et postmodum nostrae
salutis remedio traditus . flagellatus . tandemque cruci adfixus .
per te ipsum ioseph /diuinitus preparante terrenum [foL 121.
sanctificasti sepulchnim . ita hoc cymiterium benedicere . con-
secrare . et ab inuisibilium machinamentis hostium roborare
digneris . quo omnes quorum post laborem uitae hie corpora
pausauerint . perpetuae felicitatis premia consequantur . per
dominum.
Incipit missa.
T^Eus cuius miseratione animae fidelium requiescunt . huic
^ cymiterio angelum tuum deputes custodem . et da pro-
pitius ut omnium quorum hie corpora sepeliantur . animae
absolutae ab omni dolore sine fine letentur . per dominum.
Secretum.
\/f Unera domine oblata sanctifica . et qui te ipsum in
^ ' -■' sepulchro poni uoluisti . per haec nos ad finem uitae
properantes . a peccatorum nostrorum maculis emunda . per
dominum.
ffi
BEyEDICTIO SIGNI ECCLESIAE, 103
Prefatio.
Per christum dominum nostrum . Qui est dies ^ternus ,
lux indeficiens . claritas sempiterna . Qui sic sequaces
suos in luce precepit ambulare . ut noctis ^ternae ualeant
caliginem euadere . et ad lucis patriam feliciter peruenire .
Qui per humilitatem assumptae humanitatis lazarum fleuit .
/per diuinitatis potentiam uitae reddidit . genusque [foU I2iv.
humanum quadrifida peccatorum mole obrutum ad uitam
reducit . Per quem petimus . ut quicumque in hoc sepeliantur
poliandro . in nouissimo cum tubae perstreperint ^ angelorum
et in momento mundum iudicaueris a peccatorum nexibus
absoluti . aetern? uitae felicitati redditi . et sanctorum coetibus
connumerati . ut ^ qui es uita aeterna benignum et miseri-
cordem a morte resurgentes inueniant . et ad superna gaudia
perducantur . ubi exultant omnes sancti et conlaudant aucto-
rem uitae dicentes . Sanctus . sanctus sanctus.
Ad complendum,
TV/rUneribus sacris satiati quesumus domine deus noster.ut
^^^ plebs tua quae in futuro a morte corporis resurrectura
creditur . te miserante in huius uit^ cursus a mort^ f animae
resurgere mereantur . per.
Super plebetn.
T Nclina quesumus omnipotens deus . aures tuae pietatis ad
-■■ preces nostrae humilitatis . et presta ut qiios in primo
aduentu a mort? t anime surgere precipis , eos in secundo in
maie/state cum ueneris . a morte corporis resurrecturos [fol. 122.
ad sempiterna gaudia deducas . per dominum.
Ad signum eclesiae benedicendum.
Primitus enim ab episcopo sanctificetur aqua cum sale . uti in
dedicatione eclesi^ pretitulatur . hac adiuncta oratione,
"DEnedic domine hanc aquam benedictione caelesti . et
^ assistat super eam uirtus spiritus sancti . ut cum hoc
uasculum ad inuitandos filios eclesi? preparatum in ea fuerit
tinctum . ubicumque sonuerit eius tinnibulum . longe recedat
uirtus inimicorum . umbra fantasmatum , incursio turbinum .
* leg, perstrepuerint. * leg, te.
104 BESEDJCTIO SIGXJ ECCLESJAE.
percussio fulminum . lesio tonitmcMiim . ralamitas tempestatum .
omnis spiritos procellamm . et com clangorem illius audierint
filii chiistiaxionim . crescat in eis deuotionis augmentum . ut
festinantes ad pi^ matris gremium . cantent tibi canticum
noaum in eclesia sanctorom . deferent e s in sono tubae
preconium . modulationem per psalterium . exultationem
/per organum . snaoitatem per tympanum . iocundi- [foL I22v.
tatem per cymbalum . quatenus inuitare ualeant in templo
sancto too in his obseqiiiis et precibos exerdtoum ^ angelorum .
saluator mundi . qui cum patre et spiritu sancto.
Finita benedictiane . lauetur signum cum aqua benedicta .
cantantibtis interim vi, psalmos . quorum primus sic incipit .
lauda anima mea dominum . usque in finem psalterii . cum hac
antiphona initiatis^ atque finitis^.
In duitate domini clare sonant iugiter organa sanctorum .
ibi cinnamomum et balsamum odor suauissimus . qui ad deum
pertinet . ibi angeli et archangeli )rmnum nouum decantant
ante sedem dei alleluia.
His peractis dicatur oratio.
T^Eus qui per moysen legiferum famulum tuum tubas
^ argenteas precepisti fieri . quas dum leuitae* sacrifidi
clangerent . sonitu dulcedinis populus monitus ut' te ado-
randum fieret paratus . quarum clangore ortatus ad bellum .
magnalia tela prostemeret aduersantium . presta ut hoc tintin-
nabulum tuae eclesi^ pre/paratum sanctificetur ab [foL 123.
spiritu sancto . ut per illius tactum uel sonitum fideles
inuitentur ad premium . et cum melodia eius auribus insonuerit
populorum . crescat in eis deuotio fidei . procul pellantur
omnes insidi^ inimici . fragor grandinum . procella turbinum .
impetus tempestatum . temperentur infesta tonitrua . uen-
torum flabra fiant salubriter ac moderatae f suspensa . pro-
stemant se aeri^ potestates dexterae tuae uirtutaef . ut hoc
audientes tintinnabulum tremescant et effug^ant ante sanct^
crucis uexillum . presta saluator cui flectitur omne reg^um
caelestium . terrestrium . et infemorum . et omnis lingua
confitetur quia dominus noster ihesus christus absorbta morte
per patibulum crucis regnat in gloria dei patris cum spiritu
sancto . per omnia secula seculorum.
' leg, ezerdtum. « tempore^ omitted in MS. » leg, ad.
BENEDICTIO SIGN! ECCLESIAE. 105
Finita oratione extergattir signum cum linteo . et unguatur
de crismate deforis septies . et deintus quatet' . et canatur interim
haec antiphona.
Uox domini super aquas deus maiestatis intonuit dominus
super aquas multas.
jPsalmo finetenus sequente . quam sequatur oratio, [fol. 123V.
^^Mnipotens sempiterne deus . qui ante arcam foederis per
^-^ clangorem tubarum muros lapideos quibus aduersantium
cingebatur exercitus . cadere fecisti . tu hoc tintinnabulum
caelesti benedictione perfunde . ut ante sonitum eius longius
effugentur ignita iacula inimici . percussio fulminum . impetus
lapidum . lesio tempestatum . ut ad interrogationem pro-
pheticam quid est mare quod fugisti . suis motibus cum
iordane retracta iluenta respondeant . a facie domini commota
est terra . a facie dei iacob . qui conuertit solidam petram in
stagnum aquae . et rupem in fontes aquarum . non nobis
domine non nobis . sed nomini tuo da gloriam . super miseri-
cordia tua • ut cum presens uasculum sicut reliqua altaris
uasa sacro crismate tangitur . oleo sancto ungitur . quicumque
ad sonitum eius conuenerint . ab omnibus inimici temtationibus
liberi . semper fidei docu/menta catholicae sectentur . [foL 124.
per dominum.
Tunc inmittatur incensum super ignem turibulo inposittim ,
et erecto [signo ^] subponatur ipstid tiiribtdum . et canatur antiphona.
Deus in sancto uia tua quis deus magnus sicut deus noster .
tu es deus qui facis mirabilia solus. Ps. Uiderunt te aqu? .
usque in finem psalmi . His finitis . dicatur oratio,
/^Mnipotens sempitemaef deus dominator christe . cui
^-^ secundum assumptionem carnis dormienti in mare dum
aborta ^ tempestas mare perturbasset . te protinus excitato
imperante dissoluit . tu necessitatibus populi tui benignus
succurre . tu hoc tintinnabulum sancti spiritus rore perfunde .
ut ante sonitum illius semper fugiat inimicus . inuitetur ad
(idem populus christianus . hostilis terreatur exercitus . con-
fiteatur in domino per hoc populus euocatus . atque sic per
dauiticam cytharam delectatus descendat spiritus sanctus .
atque ut samuhel crinigerum agnum mactans in holocausto
tuo rex eternaef imperio fragor aurarum turbam reppulit aduer-
santem . ita dum huius uasculi sonitus transit /per [fol. 124V.
nubila . eclesi? conuentum manus seruet angelica . credentium
mentes et corpora saluet protectio sempiterna . per.
* Added in margin by contemporary hand. ^ leg. oborta.
io6 COXSECRATIO CRUCIS.
INCIPIT CONSECRATIO CRUCIS.
In primis namqtie a presule crux aqua betiedicta lauetur . cum
antiphona. Asperges me ysopo. Ps. Miserere mei deus. Quam
sequatur oratio.
T^Eus gloriae excelsae sabaoth . fortissime emmanuel . deus
^^ pater ueritatis . pater sapientiae . pater beatitudinis boni
et pulchri . pater uigilationis atque inluminationis nostrae . qui
mundum regis . qui cuncta regna disponis . qui es bonorum
conlator munerum . et bonorum omnium attributor . cui gentes
et populi seruiunt . cui omnis angelorum religio famulatur .
qui largiris famulis tuis unde ad laudem nominis tui debita
tibi uota persoluant . cui prius fides offerentium complacet
deinde sanctificatur oblatio . quesumus exorabilem miseri-
cordiae tuae pietatem . ut sanctifices atque consecres tibi
hoc signum crucis . quod tota mentis deuotione famuli tui
religiosa fides construxit . tropheum /scilicet uictoriae [fol. 125.
tuae et redemptionis nostrae , quod in amore christi tui
triumphalis in aeuum gloria consecrauit . accipe hoc signum
crucis insuperabile quo et diaboli examinata ^ est potestas .
mortalium restituta libertas . licet fuerit aliquando in poena .
sed nunc uersa est in honorem per gratiam . et quae
quondam reos puniebat supplicio . nunc obnoxios absoluit
a debito criminum cunctorum . per quod tibi placuit nos
redimere . Nullum tibi dilectum amplius munus est . quam
quod corporis tui dedicauit adfixio . Nee tibi est magis
familiaris oblatio . quam quae manuum tuarum extensione
sacrata est . lUis ergo manibus hanc accipe . quibus illam
amplexus ' es . et sanctitate illius hanc sanctifica . ac sicuti
per illam mundus expiatus est a reatu . ita offerentium
famulorum tuorum animae deuotissimae huius crucis signo
et obsecrationibus sanctorum tuorum omnium omni careant
per/petrato peccato . et ucr? crucis uirtute obtecti [fol. 125V.
enitescant successibus assiduis triumphorum . per dominum.
Alia.
TDEnedic domine hanc crucem tuam per quam eripuisti
^ mundum a potestate demonum . et superasti passione
tua suggessorem peccati . qui gaudebat in preuaricatione primi
hominis per uetitum lignum . tristis tamen dimisit per lignum
crucis tuae quos antea male seductos habuit . Sanctifica
* leg, exinanita.
CONSECRATIO CRUCIS, 107
domine istud signaculum passionis tu^ . ut sit inimicis tuis
obstaculum . et credentibus in te perpetuum perfice uexillum .
qui uiuis et regnas deus.
Alia,
"D Ogamus te domine sancte pater omnipotens etern^ t
-■•^ deus . ut digneris benedicere hoc signum crucis tuae . ut
sit remedium salutare generi humano , sit soliditas fidei .
profectus bonorum operum . redemptio animarum . protectio
ac tutela contra seua iacula inimicorum . per dominum.
/^Mnipotens eternaef deus . pater domini nostri ihesu christi .
^^ tu conditor caeli . conditor angelorum . /et side- [fol. 126.
rum . tu fundasti terram super stabilitatem suam . tu creasti
mare . tu solus omnipotens deus . sine principio et sine fine .
benedic banc crucem fabricatam ad instar et ad imaginem
crucis in qua passus est filius tuus unigenitus ihesus christus
pro salute mundi . quae erat diffusa rore proprio . decorati
sanguinis ihesu christi filii tui . Benedicimus et consecramus
istam crucem in honorem nominis tui . et memoriam ihesu
christi filii tui . ut sit benedicta et consecrata haec crux
inter mysteria eclesiastica . in nomine trinitatis . patris et
filii . et spiritus sancti . qui uiuit et regnat deu3 . per omnia
secula seculorum. Amen.
Hie extergattir crux linteo et inponatur cristna . ita dicendo,
/^Onsecrare et sanctificare digneris domine deus omnipotens
^^ banc crucem . per istam unctionem et nostram bene-
dictionem in christo ihesu domino nostro . qui tecum uiuit
Oratio.
/^Mnipotens sempiternae t deus . qui per lignum perdito mundo
^^ redemptionis tuae lignum crucis predestinasti . quesumus
ut benedicere di/gneris hoc uexillum similitudine [fol. I26v.
crucis tuae signatum . et crismate in christi nomine perunctum .
et prepara in ea tuis fidelibus uirtutem inimicis autem
obstaculum . ad augendum nomini tuo credentium chorum
uirtute caelesti . per.
Alia.
T^Eus cui cunctae obediunt creaturae . et omnia in uerbo tuo
-^ fecisti in sapientia . quique etiam per lignum sanctae
crucis filii tui pio nos cruore redimere dignatus es . supplices
io8 BENEDICTIO SCRINII.
quesumus ineffabilem clementiam tuam . ut tu qui es lignum
uitae . paradysique reparator . a nobis omnibus in te cre-
dentibus . et signum praecelsae admirationis colentibus . dira
serpentis uenena extinguas . et per gratiam spiritus sancti
poculum nobis salutis semper infundas . per dominum.
Haec oratio dicatur si crux adornetur . alioquin pretermittattir .
D Adiet hic unigeniti filii tui splendor diuinitatis in auro .
-'■^ emicet gloria passionis eius in ligno . in cruore rutilet
nostrae mortis redemptio . in splendore cristalli nostrae uitae
purificatio . Sit tuorum protectio /spe certa fiducia . [fol. 127.
nos simul cum gente et plebe fide confirmet . spe solidet .
pace consociet . augeat triumphos . amplificet secula . proficiat
nobis ad perpetuitatem temporis et ad uitam aeternitatis . ut
nos et temporali florentes gloria muniat . et perpetua redimitos
corona ad regna caelestium uirtutum perducat . Presta huius
crucis benedictionem per propitiationem sanguinis tui . quo
cffuso mundi deluisti ^ crimina . qui exaltatus in ligno crucis
tuac principatus et potestates humiliasti . per eum qui tecum
sidereo considet in trono indissolubili conexione spiritus
sancti . per infinita secula seculorum. amen.
Incipit Benedictio Scrinii uel arcae.
Primitus dicantur letaniae . quas sequatur oratio fiaec,
A Ctiones nostras quesumus domine et aspirando preueni.^
Post hanc lauetur area interius et exterius arca^ exorcizata ab
episcopo . et tergatur a ministris . et haec sequatur oratio,
"p\Omine deus omnipotens qui moysi famulo tuo in
-■-^ /montem ascendere precepisti . et eum inter [fol. 127V.
inmensa c^lestium oracula mysteriorum . etiam arcam testa-
menti scriptura testante proprio ore preparare iussisti . cuius
longitudinem et latitudinem necnon et altitudinem secundum
prefinitam pietatis tuae mensuram diuino famine decreuisti .
exaudi nos quesumus indignos . qui super uniuersa dignissi-
mus a seculo solitus es etiam indignissimis auditum prebere .
* leg, diluisti. « See p. 73. » leg, aqua.
BENEDICTIO SCRINIL 109
et misereri . et concede nobis obsecrantibus et banc arculam
in tui nominis inpressione lauantibus . et benedicentibus . ut
sit in tuo sancto nomine sanctificata atque benedicta .
quatinus cunctorum hie precamina fundentium preces exau-
diantur . et a te piissimo remuneratore cunctorum squaloribus
peccatorum purgari . et in perpetuum tueri mereantur . per
dominum.
Hie unguatur sacro intrinsecus crismate in iiii^, parietibus .
Simili modo ut agitur in consecratione eclesie . et haec agantur
ab episcopo.jet sequatur haec oratio, [fol. 128.
DOmine deus uniuersorum in quo solo caelestium machina
ingeniorum atque terrestrium constat cunctorum . quique
non solum angelicis creaturis diuinarum rerum presagmina .
sed etiam humanis ingenia diuinitus afflata . in huius uitae
corruptela quod mirabilius est . et misericordius nascentibus
et manentibus largiri dignatus es.qui etiam inter ceteros quos
in hoc mundo a primordio usque in banc horam uariis et
subtilissimis ditasti ingeniis . beselehel . et oliab . discipulos
famuli tui moysi sapientia et intellectu in fabrefactis rebus
ad culturam dei pertinentibus . et miro pre ceteris • israheli-
ticae plebis ingenio decorare dignatus es . in tantum ut etiam
in prefigurationem eclesiae tuae de inputrescibili materia arcam
testamenti lignorum miro ingenio prout prius famulo tuo
moysi propagasti componere mererentur . exaudi nos depre-
/cantes misericordiam tuam . et inmitte super banc [fol. 128 v.
arcam crismatis unctione in christi nomine perunctam seren-
issimam pietatis tuae benedictionem . et ut nos qui in area
testamenti diuini triplex legimus et credimus munus inponi
et recondi . uidelicet tabulas testamenti . urnam auream
manna repletam . et uirgam disciplinae . te trinum in eclesia
legislatorem . deum incarnatum hominem . correctorem anim-
arum credamus et confiteamur . quatinus te confitentes et
glorificantes panem uiuum et uerum manducare et in per-
petuum tecum uiuere mereamur in caelis . per dominum.
Hie turis fraglantia f odoretur intrinsecus et extrinsecus . qu^m
fraglantiam t subsequens oratio prosequatur ab episcopo.
DOminator domine deus uniuersarum caelestium et terres-
trium creaturarum . qui supernorum fraglantia f odora-
mentorum solus sacerdos sacerdotum inter angelicas placaris
naturas . presta bene/dictionem tuam super banc [fol. 129.
arcam ad sanctimonia tua recondenda preparatam et thuris
incensu per manus seruorum tuorum redolatam . et concede
no RECONCIUATIO LOCI SACRI.
nobis misericordiam tuatn poscentibus . ut quicumque ad
banc nomen sanctum tuum et tremendum adoramus . super-
norum uasa aurea angelorum . uirtutum ornamentis . et sanc-
tarum precum copiis repleri ^ mereamur . et ab aeterno remu-
neratore domino nostro ihesu christo coram conspectibus
caelestium et terrestrium uniuersum mundum iudicante
gaudia te miserante consequamur aeterna . per dominum.
Incipit dedicatio fontis.
/^Mnipotens sempiternaef deus . hoc baptisterium caelesti
^^ uisitatione dedicatum spiritus tui inlustratione sancti-
fica . ut quoscumque fons iste lauaturus est trina ablutione
purgati indulgentiam omnium delictorum tuo munere conse-
quantur . per dominum.
Alia,
A/rUltipIica domine benedictionem tuam . et spiritus tui
^^ munere fidem nostram corrobora . ut qui in haec fiuenta
des/cenderint . in libro uitae adscribi mereantur . per [fol. 129V.
dominum.
Item alia oratio,
/^Mnipotens sempiternae f deus . fons omnium uirtutum et
^^ plenitudo gratiarum . dignare hunc fontem sacro baptis-
mate^ preparatum maiestatis tuae presentia consecrare . ut
qui ubique totus es etiam hie adesse te in nostris precibus
sentiamus . ut quicumque hie trinae confessionis et sacrae
regenerationis effectum percipiant . gaudia aeterna se adeptu-
ros sine fine letentur . per dominum.
RECONCILIATIO loci SACRI UBI SANGUIS FUERIT EFFUSUS .
AUT HOMICIDIUM PERPETRATUM.
Primitus ab episcopo ter aspergatur aqua benedicta . in
circtdtu et intus . et dicanttir hae orationes,
T^Eum indultorem criminum . deum sordium mundatorem .
^ deum qui cunctum peccatis originalibus mundum ad-
uentus sui nitore purificauit supplices deprecamur . ut contra
^ Probably for rej>lere. « leg, baptismati.
RECONCILIATIO LOCI SACRI. ill
diaboli furentis insidias fortis nobis pugnator assistat . et
quicquid eius calliditate cotidianis infesta/tionibus [fol. 130.
maculatum . hie corruptumque fuerit . efficiatur caelesti sancti-
ficatione ac mundatione siue miseratione purgatum . et num-
quam post haec diaboli fraude poUutum . quia sicut illius est
soHdum perfectumque quassare . ita auctoris nostri est lapsa
restituere . et corrupta purgare . cuius maiestatem precamur . ut
hie locus fiat ab omni pollutione purgatus et sanctificatus .
atque in priorem statum restitutus et reconciliatus ac sacra-
tus . per dominum nostrum.
Alia.
DEus cuius bonitas nee principium nee finem habet . cuius
est poUuta purgare . neglecta restaurare . uitiata reedifi-
care exaudi orationes nostras . et huius loci receptaculum
placatus accipias . quod infestantis diaboli fraude fuit pollu-
tum . per infusionem gratiae caelestis sanctifices . purgatumque
possideas . Nihil hie quesumus domine post hoc noceat culpa
preteriti contagii . nihil sit quod maneat inimici fraude pollu-
tum . resurgat uero huic loco pura simplicitas . et candor
innocentiae /actenus inmaculatus dum recipit gra- [fol. 130V.
tiam reuertatur ad gloriam . quatinus hie populorum turba
conueniens . dum petitionis ingerit uota . uotorum se sentiat
obtinuisse suffragia . per dominum.
Alia,
DEus qui in Sanctis habitans supernae moderaminae t pietatis
terram mundus mundam formasti . quam etiam primi
preuaricatoris de supernis eiecti sedibus suggestione maculatam
priscis misertus paradysi quos creasti accolis . pii efifusione
sanguinis ac proprii . ab omni antique preuaricationis con-
tagio mundare et abstergere dignatus es . quesumus inmensam
pietatem tuam . ut hanc eclesiam uel hoc cymiterium quod
prius tua sanctificatione sanctificari uoluisti . quamuis iam
eiusdem neuo preuaricatoris maculatam tua caelesti benedic-
tione benedicas . ut qui sub timore et tui amore nominis ad
hoc oratorium pro impetranda suorum uenia peccatorum con-
ueniant . uel in hoc cymiterio sepeliantur . se in perpetuum
omnium ueniam /peccatorum impetrare gaudeant . [fol. 131.
et gaudia percipere sempiterna laetentur . per.
112 RECONCILIATIO LOCI SACRI.
Missa in reconciliatione eclesiae.
Dum sanctificatus fuero in uobis congregabo uos de uni-
uersis terns et effundam super uos aquam mundam et mun-
dabimini ab omnibus inquinamentis uestris et dabo uobis
spiritum nouum. Ps. Benedicam dominum.
T^Eus qui dixisti domus mea domus orationis uocabitur .
^-^ domum istam gentium uel bachantium spurcitiis con-
taminatam mundare et sanctificare digneris . ut omnium
preces et uota hoc in loco ad te clamantium clementer
exaudias . et benigne perficias . per dominum.
I
Lectio libri . apocalipsis iohannis apostolL
N diebus ilHs . Vidi ciuitatem sanctam hierusalem.
I^. Tollite hostias et introite in atria eius adorate domi-
num in atria eius . eiusf. f. Reuelauit dominus condensa et
in templo eius omnes dicent gloriam. Alleluia, Confitemini
domino et inuocate nomen eius . annuntiate inter gentes
opera eius.
Sequentia sancti euangelii secundum lucam.
IN illo tempore . dixit ihesus discipuHs suis . Non est enim
arbor bona quae facit fructus malos . neque arbor mala
faciens fructum bonum . Unaquaeque arbor . ex fructu suo
cognoscitur . Neque enim de spinis colligunt ficus . neque de
rubo uindemiant /uuam . Bonus homo de bono [fol. 13 iv.
thesauro cordis sui profert bonum . et malus homo de malo
thesauro profert malum . Ex habundantia enim cordis . os
loquitur . Quid enim uocatis me domine domine . et non
facitis quae dico? Omnis qui uenit ad me et audit sermones
meos . et facit eos . ostendam uobis cui similis sit . Similis est
homini edificanti domum . qui fodit in altum . et posuit funda-
menta super petram . Inundatione autem facta . inlisum est
flumen domui illi . et non potuit eam mouere . Fundata enim
erat super petram.
Offertorium, Oraui deum meum ego danihel dicens . exaudi
domine preces serui tui inlumina faciem tuam super sanctu-
arium tuum et propitius intende populum istum super quern
inuocatum est nomen tuum deus.
RECONCILIATIO LOCI SACRI. 1 13
Secreta.
"LJ Aec hostia quesumus domine et locum istum ab inmunditiis
•*■ -■■ nationum uel iniquorum expurget . et supplicationes hie
et ubique tibi reddat acceptas . per.
Prefatio,
'W'Ere dignum per christum dominum nostrum . Cuius in-
^ mensae miserationis est corrupta purgare . lapsa resti-
tuere . sordes abstergere . polluta reconciliando sanctificare . Per
/quem te petimus summi patris unicum . in throno [fol. 132.
sublimatum caelesti . ut ea qu^ antiqui machinamentis aduersarii
maculabantur uenenosissimis . caelesti sanctifices benedictione .
et perpetuo proprioque tuearis munimine . Quem laudant.
Benedictio.
/^Mnipotens deus . uniuersa a uobis et ab hoc templo uel
^^ cymiterio aduersa excludat . ac su? super uos bene-
dictionis dona propitius infundat Amen.
Corda conuenientium ad hanc reconciliationem efficiat sacris
intenta doctrinis . quo possint repleri beneficiis sempitemis.
Amen,
Quatinus exequenda intellegentes . et intellecta exequentes .
inter aduersa mundi ab omni sorde peccatorum abstersi .
inueniamini incolumes . et beatorum spirituum efficiamini
coheredes. Amen,
Quod ipse.
Communio, Acceptabis sacrificium iustitiae oblationes et
holocausta super altare tuum domine.
Ad complendum.
pErcipientes domine munera salutis aeternae . te supplices
■*■ exoramus . ut templum hoc uel cymiterium a barbarorum
uel ini/quorum inquinamentis mundatum tua bene- [fol. 132V.
dictione maneat sanctificatum . et pectora nostra ab omni
sorde uitiorum alienata tibique deuota semper assistant . per
dominum.
Oratio ad capillaturam.^
/^Mnipotens sempiterne deus respice propitius super hunc
^^ famulum tuum . N . quem ad nouam tondendi gratiam
uocare dignatus es . tribuens ei remissionem omnium pecca-
torum . atque ad caelestium donorum peruenire consortium .
per dominum.
^ Plural forms are written above the line throughout this collect, for use in the case
of more persons than one.
ROBERT. I
114 AD CLERICUM FACIENDUM.
ORATIO ad CLERICUM FACIENDUM.^
O Remus dilectissimi fratres dominum nostrum ihesum chris-
tum . pro hoc famulo suo . N . qui ad deponendam
comam capitis sui pro eius amore festinat • ut donet ei spiritum
sanctum . qui habitum religionis in eo perpetuum conseruet .
et a mundi inpedimento uel seculari desiderio cor eius
defendat . ut sicut inmutatur in uultu . ita manus dexterae
eius ei uirtutis tribuat incrementa . et ab omni cecitate humana
oculos eius aperiat . et lumen ei aeternae gratiae concedat .
qui uiuit cum dea
Alia.
A
Desto domine supplicationibus nostris . /et hunc [fol. 133.
-^ -^ famulum . N . benedicere dignare . cui in tuo sancto
nomine habitum sacrae religionis inponimus . ut te largiente et
deuotus in eclesia persistere . et uitam percipere mereatur
aeternam . per dominum.
Dum tondis f eum . dicas antiphonam hanc.
Hie accipiet benedictionem a domino et misericordiam a
deo salutari suo . quia haec est generatio querentium dominum.
Ps. . Domini est terra.
Sequatur oratio.
/^Mnipotens sempiternae f deus . propitiare peccatis nostris .
^^ et da ut ab omni seruitute secularis habitus liber hie
famulus tuus . N . dum ignominiam deponit tua semper per-
fniatur gratia . et sicut similitudinem coronae tuae eum gestare
fecimus in capite . sic tuam uirtutem et hereditatem subsequi
mereatur in corde . per dominum.
Alia.
PResta quesumus omnipotens deus . huic famulo tuo . N .
cuius hodie capitis comam pro diuino amore deposuimus .
ut in tua dilectione perpetua maneat . et eum sine macula in
sempiternum custodias . per dominum.
* The plural terminations, to be used in the case of more clerks than one, are added
between the lines of this form.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS. 115
Ad bar bam tondendam.
D'
|Eus cuius spiritu creatura omnis incrementis adulta
congaudet . exaudi preces nostras /super hunc [fol. 133V.
famulum tuutn iuuenilis etatis decore laetantem , et primis
auspiciis adtondendum . ut in omnibus protectionis tuae
munitus auxilio caelestem benedictionem accipiat . et presentis
uitae presidiis gaudeat et eternae . per.
Oratio post rasam barbam.
T\Ems qui eclesiam tuam nouo semper fetu multiplicas .
^ concede famulo tuo . N . qui diuini timoris et amoris
instinctu exteriora pubertatis abscidit . ut tuorum omnium
interuenientibus sanctorum meritis carnis petulantiam non
solum uerbotenus . sed intima cordis conscientia in sancta
perseuerans conuersatione te eum ubique precedente et sub-
sequente calcare et contempnere uitam percipiens mereatur
aeternam . per dominum nostrum.
INCIPIT ORDO DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS.
pSalmista id est cantor . potest absque scientia episcopi . sola
^ iussione presbiteri qfficium susdpere cantandi . dicente sibi
presbitero.
/Vide ut quod ore cantas corde credas . et quod [fol. 134.
corde credis . operibus probes.
ORDINATIO HOSTIARII . INCIPIT PRIMUS GRADUS.
LSOstiarius cum ordinatur . postquam ab archidiacono in-
^ -* structus fuerit qualiter in domo dei debeat conuersari .
cui suggestionem archidiaconi et\ tradat ei episcopus claues
eclesiq de altari dicens.
CIc age quasi redditurus deo rationem.pro his rebus quae
^ istis clauibus , recluduntur.
I 2
Ii6 DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS.
Et tradat ei diaconus hostium eclesi^ . Benedictio liostiariu
T^Eum patrem omnipotentem suppHciter deprecemur . ut
^^ hunc famulum suum ill . benedicere dignetur . quern in
ofBcium hostiarii eligere dignatus est . ut sit ei fidelissima cura
in domo dei diebus ac noctibus . ad distinctionem horarum
certarum . ad inuocandum nomen domini . adiuuante domino
deo nostro ihesu christo . qui cum eo uiuit et regnat deus in
unitate.
Alia.
/T^Omine sanctaef pater omnipotens aeternaef deus [fol. 134V.
^^ benedicere digneris hunc famulum tuum ill . hostiarium .
ut inter ianitores ecclesiae pareat obsequio . et inter electos
tuos partem suae mereatur habere mercedis . per dominum.
\V\ Gradus Ordinatio lectoris.
T Ector cum ordinatur faciat de illo uerbum episcopus ad
-^-^ plebem . indicans eius fidem ac uitam . atque ingenium .
Post haec spectante plebe . tradat ei codicem de quo lecturus est .
dicens ad eum.
A Ccipe et esto uerbi dei relator . habiturus si fideliter et
-^^ utiliter impleueris officium tuum . partem cum his qui
uerbum dei ministrauerunt . eligunt te fratres tui . ut sis
lector in domo dei tui . et officium tuum agnoscas . et impleas
illud . potens est enim deus ut augeat tibi gratiam . quod
ipse prestare dignetur . qui cum patre.
Benedictio lectoris.
/T^Omine sanctaef pater omnipotens aeternaef deus . [fol. 135.
^ benedicere digneris hunc famulum tuum il . in officium
lectoris . ut assiduitate lectionum distinctus atque ornatus . et
agenda dicat . et dicta opere compleat . et in utroque sanctae
ecclesiae consulat . per.
Tertius gradus . Ordinatio exorciste.
^Xorcista cum ordinatur . accipiat de manu episcopi libellum
" in quo scripti sunt exorcismi . dicente sibi episcopo.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS, 117
A Ccipe et commenda memoriae . et habeto potestatem ii>po-
-^^ nendi manum super inerguminum . siue baptizatum . siue
caticuminum.
Benedictio exorciste.
"P^Eum patrem omnipotentem supplices deprecemur • ut hunc
^^ famulum suum benedicere dignetur in officium exorcist^ .
ut sit spiritalis imperator ad abiciendos demones de corpor-
ibus obsessis . cum omni nequitia eorum mulitformi . adiuuante
domino nostro ihesu christo . qui cum eo uiuit et regnat.
Item alia.
/T^Omine sanctaef pater omnipotens aeternaef [fol. 135V.
^^ deus . benedicere digneris hunc famulum tuum ill . in
officium exorcistae . ut per inpositionem manuum . et officium
oris eum eligere digneris . ut imperium habeat spirituum inmun-
dorum cohercendo . et probabilis sit medicus eclesiae tuae
gratia curarum uirtute confirmatus . per.
QUARTUS GRADUS . OrDINATIO ACCOLITI.
A Ccolitus cum ordinattir . primum ab episcopo doceatur . quali-
-^^ ter in officio suo agere debeat . et ab archidiacono accipiat
ceroferaritim cum cereo , ut sciat se ad accendenda eclesie lumi-
naria mancipari . Accipiat et urceolum uactmm ad fundendum
uinum in euckaristiam corporis christi.
Benedictio accoliti.
/^Mnipotens sempiterne deus . fons lucis et origo boni-
^^ tatis . qui per ihesum christum filium tuum qui est
lumen uerum mundum inluminasti . eiusque passionis mys-
te/rio redemisti . benedicere dignare hunc famulum [fol. 136.
tuum ill . quem in accoliti officium consecramus . poscentes
clementiam tuam . ut mentem et cor eius lumine scientiae
inlustres . et pietatis tuae rore irriges . ut ita perceptum minis-
terium te auxiliante peragat . qualiter ad aeternam remunera-
tionem peruenire mereatur . per dominum.
Ii8 DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS.
Item alia.
T^Omine sanctaef pater omnipotens aeternaef deus.qui per
^ ihesum christum filium tuum in hunc mundum lumen
claritatis misisti . et in cruce passionis tuae triumphans . san-
guinem et aquam ex latere tuo pro genere humano dignatus
es effundere . et per apostolos tuos in hoc seculo lumen
gratiae spiritalis misisti . ita benedicere digneris hunc famu-
lum tuum ill . in officium accoliti . ut ad accendendum clarita-
tis eclesiae tuae lumen . et ad suggerendum uinum et aquam
ad conficiendum sanguinis tui mysteri/um in offer- [fol. 136V-
endo eucharistiam . Sanctis altaribus tuis fideliter submini-
stret . accende domine eius mentem et cor ad amoris tui
desiderium . et gratiam tuae miserationis in eo tua uirtute
confirma . per.
ORDO QUALITER PRESBITERI . DIACONI . SUBDIACONI .
ORDINANDI SUNT.
Jly^Ensis . primi . quarti . septimi . et decimi . sabbatorum die in
-^'^ xii. lectionibus , ubi misse celebrantur . finita benedictione
anteqtcam euangelitnn legatur . annuntiat pontifex in poptdnm
dicens.
A Uxiliante domino deo et saluatore nostro ihesu christo .
-^^ eligimus in ordinem diaconi siue presbiteri ill . subdia-
conum siue diaconum . de titulo illo ill . presbiterum ad titulum
ill . Si quis autem habet aliquid contra hos uiros pro deo
et propter deum . cum fiducia exeat et dicat . uerumtamen
memor sit communionis suae.
jDeinde accedant qui ordinandi sunt . et prostemant [fol. 137.
se ante altare . et dicatur tetania . qua expleta erigant se . et
inclinati stent ante episcopum . et benedicantur ab eo uti in
sequentibus scriptum habetur.
ORDINATIO SUBDIACONI.
O Ubdiaconus cum ordinatur . quia manus inpositionetn non
^ accipit . patenam de manu episcopi accipiat uacuam . et
calicem uacuum . de manu u^ero archidiaconi accipiat urceolum
cum aqua . manile . ac manutergium . et dicat episcopus sub-
diacono.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS. 119
'W'Ide cuius ministerium tibi traditur . et ideo si usque
^ nunc fuisti tardus ad eclesiam . amodo debes esse assi-
duus . si usque nunc somnolentus . amodo uigil . si usque
nunc ebriosus . amodo sobrius . Si usque nunc inhonestus .
amodo castus . Oblationes quae ueniunt in altari . panes
pro/positionis appellantur.de ipsis^ oblationibus [fol. 137V.
tantum debet in altari poni . quantum populo possit sufficere .
ne aliquid putridum in sacrario remaneat . pallae uero quae
in substratorio fiunt in alio uase debent lauari . in alio cor-
porales pallae . ubi pallae corporales lauatae fuerint nullum
aliud lintheamen ibidem lauari debet . Ipsa aqua in baptis-
terium debet uergi . ideo te ammoneo ut talem te exhibeas .
ut placere possis deo.
Benedictio subdiaconi.
/^Remus deum ac dominum nostrum . ut super senium
^^ suum quem ad subdiaconatus officium uocare dignatus
est . infundat benedictionem et gratiam suam ut in con-
spectu suo fideliter seruiens . predestinata Sanctis premia con-
sequatur . auxiliante domino nostro ihesu christo . qui cum
eo uiuit et regnat deus in unitate spiritus sancti.
Alia.
T^Omine sanctaef pater omnipotens aeternaef deus /be-[fol.l38.
^^ nedicere digneris hunc famulum tuum ill . quem ad sub-
diaconatus officium uocare dignatus es uti eum sacrario tuo
sancto strenuum sollicitumque caelesti militiae instituas . et
Sanctis altaribus fideliter subministret . et requiescat super
eum spiritus sapient iae et intellectus . spiritus consilii et forti-
tudinis . spiritus scientiae et pietatis . repleas eum spiritu
timoris tui . et eum ministerio diuino confirmes ut obediens
facto . atque dicto parens . tuam gratiam consequatur . per
dominum.
V*"% GrADUS . ORDINATIO DIACONI.
J^Iacomis ctim ordinatur . solus episcopus qui eum benedicit .
-^-^ manum super caput illius ponat . reliqui uero sacerdotes
iuxta manum episcopi caput illius tangant . quia non ad sacer-
dotium sed ad ministeritim consecratur,
* The first s of this word has disappeared.
I20 DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS.
Oratio ad ordinandum diaconenx.
/^Remus dilectissimi deum patrem /omnipotentem . [fol. 138V.
^^ ut super hunc famulutn suum ill . quem in sacrum
ordinem diaconatus officii dig^atur assumere . benedictionis
suae gratiam clementer infundat . eique donum consecrationis
propitius indulgeat . per quod eum ad premia aeterna perducat .
auxiliante domino nostro ihesu christo qui cum eo uiuit et
regnat per omnia.
Alia.
"P7Xaudi domine preces nostras et super hunc famulum tuum
■^ ill . spiritum tuae benedictionis emitte . ut caelesti munere
ditatus . et tuae gratiam maiestatis possit adquirere . et bene
uiuendi aliis exemplum prebere . per dominum.
Alia.
T^Omine deus omnipotens . preces nostras clementer exaudi .
^^ ut quae nostro sunt gerenda seruitio . tuo benignus pro-
sequaris auxilio . et quos sacris mysteriis exequendis pro
nostra intellegentia crtdimus offerendos . tua potius electione
lustifices . per.
Item alia,
I A Desto quesumus omnipotens deus . honorum dator . [fol. 139.
-^^ ordinum distributor . officiorumque dispositor . qui in te
manens innouas omnia . et cuncta disponens per uerbum et
uirtutem . sapientiamque tuam . ihesum christum filium tuum
dominum nostrum . sempiterna prouidentia preparas . et singulis
quibusque temporibus aptanda dispensas . cuius corpus eclesiam
tuam caelestium gratiarum uarietate distinctam . suorumque
conexam discretione membrorum per legem mirabilem totius
compaginis unitam in augmentum templi tui crescere dilatari-
que largiris . sacri muneris seruitutem . trinis gradibus minis-
trorum . nomini tuo militare constituens . electis ab initio leui
filiis . qui mysticis operationibus domus tuae . fidelibus excubiis
permanentes . hereditatem benedictioni[s ^Jternae . sorte perpetua
possiderent . Super hunc quoque /famulum tuum ill . [fol. 139V.
quesumus domine placatus intende . quem tuis sacrariis in ill .
loco seruiturum . in officium diaconatus suppliciter dedicamus .
Et nos quidem tamquam homines . diuini sensus et summae
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS. 121
rationis ignari . huius uitam quantum possumus aestimamus .
te autem domine ea quae sunt nobis ignota non transeunt .
te occulta non fallunt tu cognitor es secretorum . tu scrutator
es cordium . tu eius uitam caelesti poteris examinare ludicio .
quo semper preuales et admissa purgare . et ea qu? sunt
agenda concedere . emitte in eum domine quesumus spiritum
sanctum . quo in opus ministerii fideliter exequendi . septiformis
gratiae munere roboretur . Abundet in eo totius forma uirtutis .
auctoritas modesta . pudor constans . innocenti? puritas . et
spiritalis obseruatio disciplinae . in moribus eius precepta tua
fuigeant . ut suae castitatis exemplo /imitationem [fol. 140.
sancta plebs adquirat . et bonum conscientiae testimonium
proferens . in christo firmus et stabilis perseueret . dignisque
successibus de inferiori gradu per gratiam tuam capere potiora
mereatur . per dominum.
Or alio ad stolas uel planetas benedicendas,
T^Eus inuictae uirtutis triumphator . et omnium rerum creator
-■^ ac sanctificator . intende propitius preces nostras . et has
stolas siue planetas leuiticae ac sacerdotalis gloriae ministris
tuis fruendas . tuo proprio ore benedicere ac sanctificare con-
secrareque digneris . omnesque eis utentes . tuisque ministeriis
a nobis indignis consecratis . uel consecrandis . aptos et tibi in
eis denote et amabiliter seruientes . gratos efficere concedas .
et nunc et per infinita secula seculorum. Amen.
Postea inponatur stola super humerum Imitae . et dicatur haec
oratio.
/TN nomine sanctae trinitatis et unicae diuinitatis . [fol. 14OV.
-*- accipe stolam quam tibi dominus per humilitatis nostrae
famulatum et per manus nostras accipiendam preparauit . per
quam scias sarcinam domini dei tui ceruicibus tuis inpositam
et humilitatem . atque in ^ amministrationem te esse conexum .
et per quam te cognoscant fratres tui , ministrum dei esse
ordinatum . ut qui in diaconatus ministerio es constitutus .
leuiticae benedictionis ordine clarescas . et spiritali conuersa-
tione prefulgens . gratia sanctificationis eluceas . sed et in
christo ihesu stabilis perseueres . ac firmus . quatenus hoc
quod per banc stolam significatur . in die districti iudicii
ante tribunal domini sine macula representari ualeas . ipso
auxiliante . cui est honor et gloria . in secula seculorum.
^ in added above line.
122 DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS.
Postea tradat ei episcopus sancUim etiangelium dicens.
olumen euang
opere adimpX
A Ccipe istud uolumen euangelii . lege et intellege . et aliis
-^^ trade . et tu opere adimple.
I Consecratio manuuvi diaconi de oleo atque crismate. [fol. 141.
/'^Onsecrentur manus iste quesumus domine per istam unc-
^ tionem tuamque benedictionem . ut quaecumque bene-
dixerint benedicta sint . et quaecumque sanctificauerint .
sanctificata sint . per.
Oratio ad consuminandum diaconatus officium.
/'^Ommune uotum permaneat . communis oratio prosequatur .
^^ ut hie totius ecclesiae praece qui in diaconatus minis-
terium preparatur . et leuiticae benedictionis ordine clarescat .
spirituaii conuersatione prefulgens . per gratiam sanctificationis
eiuceat . per.
Item alia,
T^Omine sanctae t . spei . fidei . gratiae et profectuum munera-
^^ tor . qui in caelestibus et terrenis ministeriis angelorum
ubique dispositis . per omnia elementa uoluntatis tuae diffundis
efifectum . hunc quoque famulum tuum ill . speciali afifectu
intueri digneris . ut tuis obsequi/is expeditus . Sanctis [fol. 141V.
altaribus purus minister clarescat . et indulgentia purior .
gradu eorum quos apostoli tui in septenario numero beato
stephano duce . atque spiritu sancto auctore elegerunt dignus
existat . et uirtutibus uniuersis . quibus tibi seruire oportet
instructus polleat . per dominum.
vr"% Gradus . Ordinatio presbiteri.
JDResbiter cum ordinatur . episcopo eum benedicente . et inanum
-^ super caput eius ponente . etiam omnes presbiteri qui pre-
sentes sunt . manus suas iuxta manum episcopi super tllius
ponant caput,
Oratio ad ordinandum presbiterum}
/^Remus dilectissimi deum patrem omnipotentem . ut super
^^ hunc famulum suum . quem ad presbiterii munus elegit .
caelestia dona multiplicet . et qui eius dignationem suscipit .
eius exsequatur auxilium . per.
* Plural forms are interlined throughout this service.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS, 123
Alia.
T^Xaudi nos quesumus domine deus noster et super hunc
•*-' /famulum tuum ill . benedictionem spiritus [fol. 142.
sancti gratiae sacerdotalis effunde uirtutem . ut quern tuae
pietatis aspectibus offerimus consecrandum . perpetua muneris
tui largitate prosequaris . per dominum.
Hie mutatur stola . sequitur oratio.
T^Omine sanctae f pater omnipotens aeternae t deus . honorum
-*-^ auctor , et distributor omnium dignitatum quae tibi mili-
tant . per te proficiunt uniuersa . per te cuncta firmantur . am-
plificatis semper in melius naturae rationalis incrementis . per
ordinem congrua ratione dispositum , unde et sacerdotales ^
atque officia leuitarum sacramentis mysticis instituta creuerunt .
ut cum pontifices summos regendis populis prefecisses . ad
eorum societatis et operis adiumentum . sequentis ordinis uiros .
et secundae dignitatis eligeres . Sic in heremo per septuaginta
uirorum /prudentium mentem moysi spiritum pro- [fol. 142V.
pagasti . quibus ille adiutoribus usus in populo . innumeras
multitudines facile gubernauit . Sic in eleazaro et ithamar filiis
aaron paternae plenitudinis habundantiam transfudisti . ut ad
hostias salutares et frequentioris officii sacrum f ministerium
sufficeret sacerdotum . Hac prouidentia domine apostolis filii
tui doctores fidei comites addidisti . quibus illi orbem totum
secundis predicationibus impleuerunt . Quapropter infirmitati
nostrae quoque domine quesumus haec adiumenta largire .
qui quanto magis fragiliores sumus . tanto his pluribus indi-
gemus . Da quesumus omnipotens pater in hunc famulum
tuum ill . presbiterii dignitatem . innoua in uisceribus eius
spiritum sanctitatis . ut acceptum a te deus secundi meriti
munus obtineat . censurdmque morum exem/plo suae [fol. 143.
conuersationis insinuet . Sit probus cooperator ordinis nostri .
eluceat in eo totius forma iustitiae . ut bonam rationem
dispensationis sibi credit? redditurus . aeternae beatitudinis
proemia consequatur . per dominum.
Benedictio uel consecratio manuum sacerdotis . ante unctionem
crismatis.
"D Enedic domine et sanctifica has manus sacerdotis tui ill .
^ ad consecrandas hostias quae pro delictis atque negle-
gentiis populi ofTeruntur . et ad cetera benedicenda quae ad
^ or do interlined, and sacerdotales altered to sacerdotalis.
124 D^ SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS,
usus populi necessaria sunt . et presta quesumus • ut quae-
cumque benedixerint benedicantur . et quaecumque sacrauerint
sacrentur . saluator mundi . qui uiuis et regnas.
Consecratio ntanuum sacerdotis de oleo et crismate,
/^Onsecrentur manus ist^ quesumus domine de oleo sancto .
^ et sanctificentur per istam /unctionem sanc- [fol. 143V.
tamque benedictionem . ut quaecumque benedixerint benedicta
sint . et quaecumque sanctificauerint sanctificata permane-
ant . per.
Consecratio capitis^ cum oleo,
T T Nguatur et consecretur caput^ tuum^ caelesti benedictione in
^ ordine sacerdotali . in nomine patris . et filii . et spiritus
sancti. amen.
Pax tibi .Ti:/, . Et cum spiritu tuo.
Tunc tiestiatur casula . sequitur oratio.
TD Enedictio dei patris . et filii , et spiritus sancti descendat
^ super te . et hac sacerdotali ueste indutus . protectus . et
munitus esse ualeas ab omnibus inpugnationibus malignorum
spirituum et sis benedictus . et offeras hostias placabiles pro
peccatis . atque offensionibus populi . omnipotenti deo cui est
honor et gloria.
Ad consummandum presbiteratus officiuin,
CIt nobis communis oratio fratres.ut hie qui in adiutorium
^ et utilitatem uestrae /salutis eligitur . presbite- [fol. 144.
ratus benedictionem diuini muneris indulgentia consecratur^.
et sancti spiritus sacerdotalia dona priuilegio uirtutum . ne
impar loco deprehendatur obtineat.
Item alia,
T^Eus sanctificationum omnium auctor . cuius uera conse-
^ cratio . plena benedictio est . super hunc famulum tuum
ill . quem ad presbiterii honorem ad ill . eclesiam dedicamus .
gratiam tuae benedictionis infunde . ut grauitate Actuum probet
se esse omnium seniorem . his institutus disciplinis . quas tito
et timotheo paulus instituit . ut in lege tua omnipotens deus
* These words have been rubbed out, but are still visible. * /<f. consecretur.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS. 125
die ac nocte meditans . quod legerit credat . quod crediderit
doceat . et quod docuerit imitetur . lustitiam . constantiam .
misericordiam . fortitudinem in se ostendat . exemplo probet .
ammonitione confirmet . ut purutn /atque inmacula- [fol. 144V.
turn ministerii donum custodial . et per obsequium plebis tuae
corpore et sanguine filii tui inmaculata benedictione trans-
formetur ad inuiolabilem caritatem . et in uirum perfectum . in
mensuram aetatis plenitudinis christi . in die iusti et aeterni
iudicii conscientia pura . fide plena . spiritu sancto plenus appa-
reat te largiente . qui uiuis et regnas.
INCIPIT ORDINATIO EPISCOPI . SEPTIMUS GRADUS INCIPIT.
T^Piscopum qui ordinandus est . duo episcopi per manus de
-^-^ secretario antequam euangelium legatur deducant ante
altare . et eo inibi prosternato . ab archiepiscopo inchoetur letania .
qua finita et eo erecto ponatur euangelium super scapulas eius
et has dicant episcopi super ipsum orationes.
/^Remus dilectissimi nobis ut huic uiro ill . ad utilitatem
^-^ ecclesiae prouehen/do benignitas omnipotentis [fol. 145.
del gratiae suae tribuat largitatem . per.
Alia.
A Desto supplicationibus nostris omnipotens deus . ut quod
-^^ humilitatis nostrae gerendum est ministerio . tuae uirtutis
impleatur effectu . per.
Alia.
TDRopitiare domine supplicationibus nostris et inclinato super
-■- hunc famulum tuum ill.cornu gratiae sacerdotalis bene-
dictionis tuae in eum effunde uirtutem . per dominum.
Solus uero archiepiscopus hanc dicat consecrationem ceteris
adstantibus . et duobus episcopis euangelium super ipsum qui
ordinandus est tenentibus.
DEus honorum omnium . deus omnium dignitatum . quae
gloriae tuae sacris famulantur ordinibus . Deus qui moysen
famulum tuum secreti familiaris affectu ^ . inter cetera caelestis
documenta culturae . de habitu quoque indumenti sacerdotalis
instituens /electum aaron mystico amictu uestiri [fol. 145V.
* Altered to affatu.
126 DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS,
inter sacra lussisti . ut intellegentiae sensum de exemplo^
priorum caperet secutura posteritas . nee eruditio doctrinae
tuae ulli deesset aetati . cum apud ueteres reuerentiam ipsa
significationum species optineret . et aput nos certiora essent
experimenta rerum . quam enigmata figurarum . Illius namque
sacerdotii anterioris abitus nostrae mentis ornatus est . et
pontificalem gloriam non iam nobis honor commendat uestium
sed splendor animarum . quia et ilia quae tunc carnalibus
blandiebantur obtutibus ea potius quae in ipsis erant intelle-
genda poscebant . Proinde huic famulo tuo quem ad summi
sacerdotii ministerium elegisti . banc quesumus domine gratiam
largiaris . ut quicquid ilia uelamina in fulgore auri . in nitore
gemmarum . in multimodi ope/ris uarietat^ t signa- [fol. 146.
bant .hoc in^ eius moribus actibusque clarescat . Comple domine
in sacerdote tuo mysterii tui summam . et ornamentis totius
glorification is instructum eum caelestis unguenti flore sanctifica.
Hie effundattir oleiim super caput eius?
TLJ Oc domine copiose in eius caput influat . hoc in oris
^-^ subiecta decurrat . Hoc in totius corporis extrema de-
scendat . ut tui spiritus uirtus . et interiora eius repleat . et
exteriora eius circumtegat . Abundet in eo constantia fidei .
puritas dilectionis . sinceritas pacis . Sint speciosi munere tuo
pedes eius ad euangelizandam pacem . ad euangelizandum bona
tua . Da ei domine mysterium * reconciliationis in uerbis et
factis . et uirtutibus . et signis et prodigiis . Sit sermo eius .
et^ predicatio non in persuasibilibus humanae sapientiae
uerbis . sed in ostensione spiritus et uirtute . Da ei domine
/claues regni caelorum . utatur nee glorietur potestate [fol. 146V.
quam tribuis in edificationem . et non in destructionem . Quod-
cumque ligauerit super terram sit ligatum et in caelis . et
quodcumque soluerit super terram . sit solutum et in caelis .
Quorum detinuerit peccata detenta sint . et quorum dimiserit
tu dimittas . Qui benedixerit ei sit benedictus . et qui male-
dixerit ei maledictionibus repleatur . Sit fidelis seruus et prudens
quem constituas dominum ^ super familiam tuam . ut det illis
cibum in tempore necessario * . et exhibeat omnem hominem
perfectum . Sit sollicitudine impiger . sit spiritu feruens . Oderit
superbiam . diligat ueritatem . nee earn umquam deserat aut
lassitudine ^ aut timore superatus . Non ponat lucem tenebras .
* Altered to exemplis, • Interlined.
* A rather later hand (the same as that of ff. 83V.-85V.) has added in the mai^in,
" Hie mvtet vocem . dicens . unguatur et consecretur caput . vsque amen . Pax tibi .
et cum spiritu tuo." In the rubric Hie effundatur has been altered to et effundat,
* leg, ministerium, * A later hand has interlined dm,
* A later hand has interlined uel oportuno,
^ This word has been underlined, and laudibus substituted by a later hand.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS. 127
nec tenebras lucem . non dicat bonum malum . nee malum
bonum . [Sit sapientibus et insipientibus debitor . ut fructum
de fructu omnium consequatur . *] Tribuas ei domine cathedram
/pontificalem ad regendum eclesiam tuam . et plebem [fol. 147.
uniuersam . Sis ei auctoritas . sis ei firmitas . sis ^ potestas .
Multiplices super eum benedictionem et gratiam tuam . ut ad
exorandam misericordiam tuam . tuo semper munere ^ idoneus .
tua gratia possit esse deuotus . per dominum.
Item alia super episcopum,
T) Ater sanctae t omnipotens deus . qui per dominum nos-
^ trum ihesum christum ab initio cuncta creasti . et post-
modum in fine temporum secundum pollicitationem quam
abraham patriarcha noster acceperat . eclesiam quoque sanc-
torum congregatione fundasti . ordinatis rebus per quas legi-
bus a te datis discipline religio regeneretur . presta ut hie
famulus tuus sit ministeriis cunctisque fideliter gestis ofEciis
dignus . ut antiquitus instituta sacramentorum mysteria possit
celebrare . Per te in summum ad quod assumitur saeer-
/dotium conseeretur . Sit super eundem benedictio [fol. 147V.
tua . licet manu nostra sit . Precipe domine huie pascere oues
tuas . ae tribue ut commissi gregis custodia sollieitus pastor
inuigilet . Spiritus huie sanctus tuus caelestium carismatum
diuisor assistat . ut sicut ille electus gentium doctor instituit .
sit iustitia non indigens . benignitate pollens . hospitalitate
difTusus . Seruet in exortationibus alacritatem . in persecution-
ibus fidem . in caritate patientiam . in ueritate constantiam .
in heresibus ae uitiis omnibus odium sciat . in emulationibus
nesciat . in iudiciis gratiosum esse sinas . et gratum esse con-
cedas . Postremo omnia a te largitore * discat . quae salubriter
tuos doceat . Sacerdotium ipsum opus esse existimet non dig-
nitatem • Proficiant ei honoris augmenta etiam ad incrementa
meritorum . ut per h^c /sicut apud nos nunc ad- [fol. 148.
sciscitur in sacerdotium . ita apud te postea adsciscatur in
regnum . per dominum.
Benedictio de septiformi spiritu,
SPiritus sanctus septiformis ueniat super te . et uirtus altis-
simi sine peccato custodiat te . et omnis benedictio quae
in scripturis Sanctis scripta est super te ueniat . Confirmet te
* The words in brackets are added in the margin.
' ei interlined by a later hand. * sit interlined by a later hand.
* The e of this word is added by a later hand.
128 DE SACRIS ORDINIBUS BENED2CENDIS.
deus . pater . et filius . et spiritus sanctus . ut habeas uitam
aeternam . et uiuas in s^cula saeculorum. Amen.
Consecratio manuum episcopi . ab archiepiscopo oleo sancto et
crismate.
A 7Ng:antur manus istae et sanctificentur . et in te deo deo-
^ rum ordinentur . Ungo has manus oleo sanctificato . et
crismate unctionis purificato . sicut unxit moyses uerbo oris
sui manus sancti idron germani sui . et sicut unxit spiritus
sanctus per suos flatus manus suorum apostolorum . Ita un-
gantur manus istae et sanctificentur . et consecrentur . ut in
omnibus sint perfectae in nomi/ne tuo pater . filii- [fol. 148V.
que tui . atque aeterni spiritus sancti . qui €s unus ac sum-
mus . deus omnium uiuorum et mortuorum . manens in secula
seculorum.
Hie Dtittaiur oleum super caput eius.
"X rNgatur et consecretur caput tuum . caelesti benedictione
^ in ordinem pontificalem in nomine patris . et filii . et
spiritus sancti . Pax tibi . Resp . Et cum spiritu tuo.
Benedictio baculi ut alii uolunt.
'X'U baculus nostrae et rector per secula uitae
^ [i]stum ^ sanctifica pietatis iure bacillum .
[q]uo^ mala sternantur quo semper recta regantur.
Hie detur baculus . sequatur oratio.
A Ccipe baculum pastoralis officii . et sfs in corrigendis uitiis
-^ seuiens in ira . indicium sine ira tenens . cum iratus
fueris misericordiae reminiscens.
Item alia.
A Ccipe baculum sacri regiminis signum . ut inbeclUos conso-
-^ lides . titubantes confirmes . prauos corrigas . rectos diri-
gas in uiam salutis aeternae . habeasque potestatem erigendi
dignos et corrigen/di indignos . cooperante domino [fol. 149.
nostro ihesu christo . qui cum patre et spiritu sancto uiuit et.
^ The letters in brackets have been left blank for the rubricator : they are supplied
by a late hand.
DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS, 129
Cum datur anulus . haec oratio dicatur,
A Ccipe ergo anulum discretionis et honoris ficlei signum .
-^ ut quae signanda sunt signes . et quae aperienda sunt
prodas • quae liganda sunt liges . quae soluenda sunt solues f •
atque credentibus per fidem baptismatis . lapsis autem et
poenitentibus per ministerium reconciliationis ianuas regni
caelestis aperias . cunctis uero de thesauro dominico noua et
uetera proferas . ad aeternam salutem omnium consolator
gratia domini nostri ihesu christi . qui cum patre et spiritu
sancto . uiuit
Additio in comecrationem.
T^Eus honorum omnium . deus omnium dignitatum . quae glo-
^ riae tuae sacris famulantur ordinibus . huic famulo tuo
N . quem apostolicae sedis praesulem et primatem sacerdo-
tum ac ecclesiae tuae doctorem dedisti . et ad summi
sa/cerdotii ministerium elegisti . banc quesumus do- [fol. 149V.
mine gratiam laigiaris . ut cathedram pontificalem ad regen-
dam eclesiam tuam et plebem uniuersam ascendat . per
dominum.
Hie mittatur in cathedram episcopalem et haec oratio dicatur.
/^Mnipotens pater sanctae f . deus aeternae t . tu omnem ordi-
^^ nem dignatus es in caelestibus sedibus ordinare . in caelo
domine in sternum permanet uerbum tuum . ubi angelos et
archangelos suo tibi ordine manciparis . et in ueteris testa-
menti priuilegio moysen et ddron et samuhel . inter eos in
sacerdotibus tuis qui inuocant nomen tuum patriarchas et
prophetas per unginem t ordinasti . in nouo per filium tuum
ihesum christum apostolos sanctos . et precipue apostolum
petrum in cathedram honoris uniuersae eclesiae preposuisti .
et mathiam eiusdem consortem in apostolatum atque cathe-
dram honoris enumerasti . /et in numerum sancto- [fol. 150.
rum omnium apostolorum euocasti • quesumus pro tua in-
mensa misericordia . in nostris temporibus da tuam gratiam
fratri nostro ill . ad instar sanctorum apostolorum tuorum se-
dentium in cathedra honoris et dignitatis . ut in conspectu
maiestatis tuae dignus honore appareat . per dominum.
ROBERT. K
130 BENEDICTIO ABBATIS.
Alia.
T^Omine ihesu christe tu preelegisti apostolos tuos ut doc-
^ trina sua nobis preessent . ita etiam uice apostolorum
hunc episcopum doctrinam docere et benedicere . et erudire
digneris . ut inmaculatam uitam et illesam conseraet . per
omnia secula seculorum.
Benedictio eiusdem sacerdotisi
pOpuIus te honoret . adiuuet te dominus . quicquid petieris
-*- prestet tibi deus . cum honore . cum castitate . cum
scientia . cum largitate . cum caritate . cum nobilitate . Dignus
sis . iustus sis . humilis sis . sincerus sis . apostolus christi sis .
Accipe benedictionem et apostolatum . qui per/ma- [fol. 150V.
neat in die ista et in die futura . Angeli sint ad dexteram
tuam . apostoli coronati ad sinistram . eclesia sit mater tua
et altare • Sit deus pater tuus . sint angeli amici tui . sint
apostoli fratres tui . et apostolatum ^ tui gradum custodiant .
Confirmet te deus in iustitia . in sanctitate . in eclesia sancta .
Angeli recipiant te . et pax tecum indiscrepabilis • per re-
demptorem dominum nostrum ihesum christum . qui cum
patre et spiritu sancto . uiuit et regnat . in saecula saeculorum.
Amen.
INCIPIT BENEDICTIO ABBATIS.
Concede quesumus omnipotens ^ . ut famulum tuum . N .
quem ad regimen animarum eligimus . gratiae tuae dona
prosequantur . et ut te largiente cum ipsa tibi nostra electione
placeat . per dominum.
Alia.
T^Eus qui sub tuae maiestatis arbitrio omnium regnorum
^ contines potestates . tibi supplices fundimus preces humi-
liter exorantes.ut hunc famulum /tuum . N . a nobis [fol. 151.
indignis in gradum abbatis electum tuae supernae summaeque
sanctificationis gratia benedicere digneris . ut in diebus eius
deuotio renascatur disciplinae . et ut te adiuuante suis subditis
tibi placita prebere possit exempla . tibique cum timore sub-
ditus ac militans mansuetus . tuae maiestatis mereatur ubique
^ leg, apostolatus. ' Probably deus should be supplied here.
ORDINATIO MONACHORUM. 131
clypeo pacifice protegi . Dextera tuae diuinitatis eum digneris
locupletare . ut opem frugalem fratribus inferre . et omnibus
undique aduenientibus pie possit profutura exhibere . Tu illi
esto honor . tu gaudium in domo . in itinere socius . in
merore solacium . in ambiguitate consilium , in egritudine
medicina . in laboribus adiutor . in aduersis defensor . in tribu-
latione patientia . ponat in t6 prouidentiam mentis . per te
discat consilio commissi sibi gregis gubemacula sapienter
moderari.ut sem/per felix semperque exultans de [fol. 151V.
tuae bonitatis ditatus beneficiis mereatur gaudere . et prolixi-
tatem praesentis uitae per tempora bona benigne suscipere
ac supernis ciuibus . angelorumque choris per aeterna com-
mercia copulari . per dominum nostrum.
Item alia.
CUper hunc famulum tuum domine quesumus dignanter
^ intende . et da ei scientiam ueram . spem firmam • con-
silium rectum . doctrinam sanctam . ut aptus inueniatur ad
accipiendam gratiam tuae benedictionis . quatinus et ipse sine
offensione sanctorum uestigia patrum sequatur . suosque
sequaces Sanctis ammonitionibus sequi faciat . sciatque quia
[qui] ^ suscipit animas regendas . in die iudicii pro his omnibus
rationem redditurus est domino nostro ihesu christo . qui uiuit
et regnat . per omnia.
INCIPIT ORDINATIO MONACHORUM.
CUm autem nouitius in cella nouitiorum regule examinatione
probatus jfuerit . exutus seculi rebus coram altar e [fol. 152.
presentetur . hisque uerbis uotum \sti\ '^um coram altare deo offer at
in cartula . ita twee clara dicendo.
Ego frater . N . deo datus . promitto stabilitatem meam et
conuersionem morum meorum et oboedientiam secundum
regulam sancti benedicti coram deo et Sanctis eius . in pre-
sentia domini . N . episcopi . Inposita uero propria manu pro-
missione super altare . hunc sequentem uersum tertio repetat
dicens . Suscipe me secundum eloquium tuum et uiuam . et
non confundas me ab expectatione mea . quem tier sum omnis
congregatio respondet . Tunc eo prosternato . ab episcopo siue
abbate inchoetur tetania . quam sequantur hae orationes,
1 Omitted in MS.
K 2
132 ORDINATIO MONACHORUM.
PResta quesumus domine huic famulo tuo renuntianti secu-
laribus pompis gratiae tuae ianuas aperiri . qui dispecto
diabolo confugit sub titulum christi . iube uenientem ad te
/sereno uultu suscipi . ne eo ualeat inimicus trium- [fol. 152V.
phare . tribue ei infatigabile brachium auxilii tui . mentem
eius lorica fidei circumda . ut felici muro uallatus . mundum
se gaudeat euasisse . per dominum.
Alia.
T^U famulum tuum quesumus domine bonis moribus placatus
^ institue • tu in eo quod tibi placitum est dignanter in-
funde . et presta semper ad te toto corde concurrere . tibi sub-
dita mente seruire . tuam misericordiam humiliter exorare .
ut dignus sit et tua beneficia ualeat promereri . per.
Iteni.
T^Eus qui famulum tuum a saeculi uanitate conuersum ad
-■-^ supemae uocationis accendis amorem . pectori illius puri-
ficando inlabere . et gratiam qua in te perseueret infunde .
ut protectionis tuae munitus auxilio . quod te donante pro-
misit impleat . et suae promissionis executor effectus . ad ea
quae perseuerantibus in te dignatus es promittere pertingat .
per.
Alia.
/T^A quesumus domine famulo tuo . N^ . indulgen- [fol. 153.
^^ tiam suorum delictorum . quatinus de omnibus quae
carnali delectatione uel animi cogitatione . atque nana huius
saeculi ambitione contra rectitudinem tuorum preceptorum
perfecit . in presenti uita perseuerans in monasterio ueniam
accipere mereatur . per dominum.
Tunc erigatur de pauimento . stetque inclinatus . quausque
cuculla his orationibus fuerit sacrata,
jr\Eus bonarum uirtutum dator • et omnium benedictionum
^ largus infusor . exaudi preces nostras . et hoc uestimen-^
tum quod famulus tuus pro conseruandae regul^ signo se ad
induendum exposcit . benedicere et sanctificare digneris . per.
* The first words of this prayer are written twice, on fol. 152V, and on fol. 153.
0RDINAT20 MONACHORUM. 133
Itetn alia.
Tr\Eus qui uestimentum salutare . et indumentum aeternae
^^ locunditatis tuis fidelibus promisisti . clementiam tuam
suppliciter exoramus . ut hoc indumentum . mortificationem
camis . humilitatem cordis . et contemptum mundi significans .
quo fa/mulus tuus sancto uisibiliter est informan- [foL iS3v.
dus^ proposito propitius benedicas . et monasticae religionis
habitum quem te inspirante susceperit . te protegente custo-
diat . per dominum,
A Desto domine suppHcationibus nostris et hunc famulum
^^^ ^ tuum . N . benedicere dignare . cui in tuo sancto nomine
habitum sacrae religionis inponimus . ut te largiente et deuo-
tus in monasterio persistere • et uitam percipere mereatur
aeternam . per.
TT^lEus^ qui renuntiantibus s^culo mansionem paras in
•--'^•J caelo . dilata huius famuli tui habitaculum mentis . et
reple caelesti desiderio . ut fraterna teneatur compagine kari-
tatis . precepta regulae custodiat . sobrius simplex et quietus .
gratis sibi gratiam datam noscat . concordet eius uita cum
nomine . professio sentiatur in opere . per dominum.
Tunc exjiatur^ uestimentis quibiis titebatur . et aspersa aqua
super cucullam atqtie \super ipsum . Induaturque ita [fol. 154.
dicendo.
A Ccipe uestem . indue sanctitatis decorem . omare habitu
-^^ beati benedicti abbatis . cum timore et reuerentia . quem
interueniente beata dei genitrice semperque uirgine maria . cum
bonorum obseruantia operum ignito castitatis lampade sufful-
tus . inmaculatum ante tribunal christi perferas . Cum autem
induitur canatur antiphona Beati eritis . finetenus . quo induto
super caput fratris . capitiunt cticullq superinducatur sequanturque
liae orationes.
CLementissime dominator domine . tuam inuocamus pietatem
super hunc famulum tuum . N . quem a seculo conuersum
in numero sanctorum tuorum accersire dignatus es . quesumus
ut conuersionis suae fidem digne custodiat . et quicquid pro
* The initial has been omitted by the rubricator.
^ MS. originally exuebatur, but the superfluous letters have been expunged.
134 ORDINATIO MONACHORUM.
salute animae suae fuerit deprecatus obtineat . sit uita pro-
babilis . sit sapiens et humilis • sit scientia uerus . oboedientia
clarus • conueniens in doctrina . in increpa/tionibus [fol. IS4V.
immobilis • in grauitate decorus . in passione piissimus . in
operatione cautus • in dispositione sollicitus . in temptationibus
fortis • in iniiiriis patiens . in pace fixus • in elemosinis promp-
tus • in orationibus frequens . in misericordia efficax . in sub-
ditis pius . nee sit inmemor quod a te de suis erit factis tuo
iudicio iudicandus . Huius quoque domine deprecamur . ut
munera placatus accipias . et quicquid a te petierit clementer
inpertiri digneris . per.
/^Mnipotens et misericors deus totius sanctae religionis origo .
^^ omnisque professionis in te aeterna saluatio . suscipe
propitius uota professionesque famuli tui qui de huius saeculi
uanitate et turbine ad te confugit . sit quesumus te adiuuante
ab omni negotiorum secularium strepitu exutus . a delecta-
tionibus spectaculorum presentium euulsus , a cunctis mundi
occupationibus extraneus . ab antiqui /hostis insidiis [fol. 155.
ereptus . mundo huic mortuus . mundi blandientis inlecebris
crucifixus , remotus a cunctis malorum implicamentis * remotus
a secularibus pompis . remotus a prauis delectationibus ^ re-
motus a praesentis uitae contagiis . remotus ab omnibus pra-
uorum retinaculis . remotus a cunctis antiqui hostis insidiis .
doce eum domine omnia huius uitae contemnere prospera . non
timere aduersa . iniurias non inferre . sed inlatas aequanimiter
tolerare . ininiicos diligere . pro persequentibus et calumni-
antibus suppliciter deprecare f . nil concupiscere carnaliter uel
ambire . non superborum iniuriis fatigatus deficiat . non eum
superbia inflet . non ardor auaritiae inflammet . non uana gloria
turpiter iactet . non gula aut ebrietas prepediat . non ambitio
uentosa precipitet . non ardor animosae contentionis examinet .
non desiderium humanae /opinionis eleuet . non dia- [fol. iS5v.
bolus auctor perditionis ledat aut perdat^ . Sed tu^ pietatis
dextera clementissime deus . a cunctis eruat malis . eumque in
presenti et futuro seculo protegat atque gubernet . ut te timeat .
imitetur et diligat . Aperi eisf sensum.ut in diuinarum studiis
litterarum te legat corde . ore et opere meditetur . et intellecta
die noctuque seruet • caelestia et aeterna sapiat . terrena re-
spuet t et caduca . oboediens sit et alios instruat . Amicos et
inimicos pro tui nominis amore amet et diligat . Humilitatem
et uilitatem teneat equae f et exerceat . Castimoniam et pu-
dicitiam corde et corpore amplectetur t et teneat . Patientiam
et longanimitatem arripiat . ^tque custodiat . leiunium et absti-
nentiam studeat simul et amet . Gemitum et orationem desideret
BENEDICTIO VIRGINIS. 135
atque inm'gilet . Peccata sua incessanter cum lacrimis et sus-
piriis accuset.et te deum /omnipotentem corde et [fol. 156.
opere circumferat atque deseruiat . Suscipe domine quesumus
pater omnipotens hunc famulum tuum N . quern de huius
saecuH naufragiis et periculis erui . et ad monasticam uocare
dignatus es gratiam . Concede propitius ut artam et angustam
quam professus est uitam iugiter teneat . diligat atque sectetur .
quatinus ad aeternam quam in te perseuerantibus promittere
dignatus es gloriam peruenire mereatur . per.
INCIPIT BENEDICTIO UESTIUM UIRGINIS.
T^Eus qui uestimentum salutare . et indumentum aeternae
-■^ iocunditatis tuis fidelibus promisisti . clementiam tuam
suppliciter exoramus . ut haec indumenta humilitatem cordis
et contemptum mundi significantia . quibus famula tua sancto
uisibiliter est informanda proposito . propitius benedicas . ut
beatae castitatis habitum quem te inspirante susceperit . te
protegente custodiat . per.
Alia.
/T^Eus bonorum t f uirtutum dator.et omnium be- [fol. 156V.
^^ nedictionum largus infusor . exaudi preces nostras . et
banc uestem quam famula tua . n . pro conseruandae castitatis
signo se adoperiendam exposcit . benedicere et sanctificare
digneris . per.
BENEDICTIO UIRGINIS.
TDEnedicat te conditor caeli et terrae.deus pater omnipotens
^ qui te eligere dignatus est . ad instar sanctae mariae
matris domini nostri ihesu christi . ad conseruandum integram
et inmaculatam uirginitatem quam professa es coram deo et
angelis Sanctis . Idcirco serua propositum . serua castitatem .
per patientiam . ut coronam uirginitatis tuae accipere digna
sis . per.
Item alia.
TD Enedicat te deus pater . et filius . et spiritus sanctus . omni
^ benedictione spiritali . ut maneas incorrupta . inuiolata . et
inmaculata . sub uestimento sanctae mariae matris domini nostri
ihesu christi . requiescat super te spiritus septiformis dei .
136 BENEDICTIO VIRGINIS,
spiritus sapientiae et intellec/tus . spiritus consilii et [fol. 157.
fortitudinis . spiritus scientiae et pietatis . repleat te spiritus
timoris domini • fragilem solidet . inualidam roboret . uali-
damque confirmet • pietate alleuet . miseratione conseruet .
mentem regat . uias dirigat • cogitationes sanctas instituat .
actus probet. opera perficiat • caritate ^dificet . sapientia inlu-
minet • castitate muniat • scientia instruat . fide firmet . In
uirtute multiplicet . in sanctitate sublimet . ad patientiam pre-
paret . ad oboedientiam subdat • In humilitate prosternat . ad
continentiam det fortitudinem . reddat sobriam . protegat pu-
dicam . In infirmitate uisitet • in dolore releuet . In temptatione
erigat . in conuersatione custodiat . in prosperitate temperet .
in iracundia mitiget • iniquitatem emendet . infundat gratiam .
remittat offensa . tribuat disciplinam • ut his et his similibus
uirtutibus fulta • et Sanctis operibus inlustrata . ilia semper stu-
deas agere quae dig^a fiant /in remuneratione . Ilium [fol. 157V.
habeas testem quern habitura is iudicem . et aptare ut pre-
fulgentem gestes in manu lampadem . intratura sponsi thala-
mum occurras . uenienti cum gaudio . et nihil in te repperiat
loetidum • nihil sordidum . nihil incultum . nihil corruptum .
nihil inhonestum . sed niueam et candidam animam corpusque
lucidum atque splendidum . ut cum dies ille tremendus re-
munerationis iustorum . retributionisque malorum aduenerit non
inueniat in te ultrix flamma quod uretf • sed diuina pietas
quod coronet . quam iam in hoc saeculo conuersatio religiosa
mundauit . ut tribunal aetemi regis ascensura celsaque paJatia
cum eisdem merearis portionem qui sequuntur agnum . et cantant
canticum nouum sine cessatione illuc perceptura premium post
laborem . semperque maneas in uiuentum regione . atque ipse
benedicat te de caelis /qui per crucis passionem [fol. 158.
humanum genus est dignatus redimere in terris ihesus christus
dominus noster . qui cum aeterno patre et spiritu sancto in
trinitate perfecta uiuit et regnat in secula.
Alia.
/^Mnipotens sempiternaef deus . adiuua quam uirginitatis ho-
^^ nore dignatus ^s decorate . perferat inchoati operis con-
summatum effectum . et uotorum suorum expediat institutum .
uirginalique habitu perferat ^ tibi ofTerat plenitudinem . et
initia sua perducere mereatur ad finem • ut matura sancti-
moniae cumulet merita . et centenarium munus de perfecto
agonae t uirginitatis accipiat . per dominum.
'^ V^x\iX^^iox perfectam.
BENEDICTIO VIRGINIS. lyj
Item.
T^Eus castorum corporum benignus inhabitator . et incor-
^^ ruptarum amator animarum • deus qui humanam sub-
stantiam in primis hominibus diabolica fraude uitiatam ita in
uerbo tuo per quod omnia facta sunt reparas • ut earn non
solum ad primae originis innocentiam repa/res.sed [fol. 158V.
etiam ad experientiam horum bonorum quae in nouo sunt
saeculo habenda perducas . et obstrictum adhuc condicione
mortalium iam ad similitudineni prouehas angelorum . respice
domine super hanc^ famulam tuam in manu tua continentiae
suae propositum coUocantem . quae tibi deuotionem suam
offert a quo ipsa uota sumpsit . Quando enim animus mortali
came circumdatus legem naturae . libertatem licentiae . uim
consuetudinis . et stimulos aetatis euinceret . nisi tu banc ilam-
mam uirginitatis clementer accenderes . et hoc desiderium
earum corde benignus aleres . sed et fortitudinem ministrares .
EflFusa namque in omnes gentes gratia tua ex omni natione
quae est sub caelo in stellarum innumerabilem numerum . noui
testamenti heredibus adoptatis . inter ceteras uirtutes quae
filiis tuis . non ex sanguinibus neque ex uoluntate camis
/sed de tuo spiritu genitis indidisti . etiam hoc [fol. 159.
donum in quorumdam mentes de largitatis tuae fonte defluxit .
ut cum honored nuptiarum nulla interdicta minuisset^ . Ac
super coniugalem copulam tua benedictio permaneret . exis-
teret * tamen sublimioris ^ animae . quae non hoc concupisceret ^
quod habet mortale conubium . sed hoc eligeret ' quod pro-
misit diuinum christi ecclesiae sacramentum . Agnouit aucto-
rem suum beata uirginitas . et aemula integritatis angelicae .
illius thalamo . illius cubiculo . se deuouit . qui sic perpetuae
uirginitatis est sponsus . quemadmodum perpetuae uirginitatis
filius . Inplorantibus ergo auxilium tuum domine et confirmari
se benedictionis tuae consecratione cupientibus . dd protec-
tionis tuae munimen et regimen ne hostis antiquus qui excel-
lentiora studia subtilioribus infestat insidiis . ad obscurandam
perfectae continenti^ /palmam per aliquam ser- [fol. ispv.
pat mentis incuriam . et rapiat de proposito uirginum quod
etiam moribus decet inesse nuptiarum ^ . Sit in ea domine per
donum spiritus tui prudens modestia . et quod sit professa
custodiat . scrutatori pectorum . non corpore placitura sed
mente . Transeat in numerum sapientium puellarum . ut cae-
lestem sponsum accensis lampadibus cum oleo praeparationis
expectet . Nee perturbata inprouisi regis aduentu . sed secura
* Originally written huncy but apparently corrected.
^ leg, honorem. * Ug, minuissent. * leg, existerent. * leg, sublimiores.
• leg. concupiscerent. » leg, eligerent. • leg, nuptarum.
13» BENEDICTIO VJDUAE,
cum lumine precedentium choro uirginum occurrat . Nee ex-
cludatur cum stultis . sed regalem lanuam cum sapientibus
uirginibus Hcenter introeat . et in agni tui perpetuo comitatu
probabilis mansura castitate permaneat • per.
Post haep inponas puelle pallium et dicas.
A Ccipe puella pallium . quod perferas sine macula ante tri-
-^^ bunal domini nostri ihesu christi . cui flectitur omne genu
caelestium terrestrium et infernorum . qui cum patre.
JBenedictio eiusdem uirginis ad missam. [fol. i6o.
T7 Ffunde domine benedictionem caelestem super hanc famu-
^^ lam tuam sororem nostram . quae se humiHauit sub
dextera tua. A men.
Protege eam protectione diuina . fugiat uniuersa delicta .
sciat sibi bona desideria preparata . ut regni caelestis sancta
conquirat lucra. Amen.
Pareat semper diuinis praeceptis . ut te adiuuante uincat
incendia carnis . omnemque libidinem prauae uoluptatis supe-
ret amore castitatis . habeat in se oleum sanctitatis . et letetur
cum lampadibiis sempiternis. Amen.
Gestet in manibus suis faces sanctas . et apud sapientes et
castissimas animas duce christo introire mereatur ianuam
regni c^lestis. Amen.
Quod ipse prestare . Benedictio dei patris.
INCIPIT BENEDICTIO UESTIS UIDUE.
T^Eus aeternorum bonorum fidelissime promissor . certissime
^ persolutor . qui uestimentum salutare et indumentum
iocunditatis tuis fidelibus promisisti . clementiam tuam suppli-
citer exoramus . ut haec /indumenta humilitatem [fol. i6ov.
cordis et contemptum mundi significantia . quibus famula tua
sancto uisibiliter est informanda proposito . propitius bene-
dicas . ut beatae uiduitatis habitum quem te aspirante suscep-
tura est te protegente custodiat . et quam uestibus uenerandae
promissionis indues ^ temporaliter . beata facias inmortalitate
uestiri . per.
* leg. induis.
BENEDICTIO VIDUAE, 139
Item alia.
Ulsibilium et inuisibilium rerum creator deus . adesto pro-
pitius et haec indumenta sanctitatis effigiem ostendentia
desuper gratia tua irrigante benedicere et sanctificare digneris .
per te saluator mundi.
Alia.
INlumina ^ quesumus domine oculos maiestatis tuae ad bene-
dicendas hds uiduitatis uestes . ut quae se his castitatis
professione adoperiendam exposcit . benedictionem cordis et
corporis percipere . et beatae uiduitatis perseuerantiam t^ lar-
giente seruare mereatur . per dominum nostrum.
BENEDICTIO UIDU?..
COnsolare domine banc famulam tuam uidu/itatis [fol. i6i.
laboribus constrictam . sicut consolare dignatus es sarep-
tenam uiduam per heliam prophetam . concede ei pudiciti?
fructum . ut antiquarum non meminerit uoluptatum . Nesciat
etiam incentiua desideria . ut soli tibi subdat propria coUa .
quo possit pro laboribus tantis sexagesimum fructum perci-
pere . munus delectabile sanctitatis . per.
Alia.
T^A quesumus omnipotens deus . ut haec . famula tua . N .
^^ qu? pro spe retributionis promissi muneris- s6 domino
desiderat consecrari . plena fide animoque permaneat . tribue
ei pro opibus gloriam . pro pudore reuerentiam . pro pudicitia
sanctitatem . ut ad meritum possit gloriae peruenire , per
dominum nostrum.
Post haec . ponas pallium super caput eitis dicasque.
A Ccipe uidua pallium . ut supra.
T^Eus castorum corporum benignus inhabitator et incor-
^^ ruptarum amator. animarum . respice super banc famu-
lam tuam . N . qu? tibi deuotionem suam offert . a quo et
ip/sa eundemt uotum assumpsit . Sit in ea domine [fol. i6iv.
per donum spiritus tui . prudens modestia . sapiens benignitas .
* Perhaps for Inclina ; but Inlumina is common to several MSS.
I40 CONSECRATIO REGIS.
grauis lenitas . casta libertas . ferueat in 'caritate . et nihil extra
te diligat . laudabiliterque uiuat • et laudari non appetat . Te
timeat . tibi amore seruiat . tu ei honor . tu gaudium • tu in
merore solacium . tu in ambiguitate consilium . tu in iniuria
defensio . In tribulatione patientia . in paupertate habundan-
tia . in ieiunio cibus . in infirmitate sfs medicina . Per te quem
diligere super omnia appetit . quod est professa custodiat . ut
et hostem antiquum deuincat . et uitiorum squalores expurget .
quatinus sexagesimi fructus dono decorari . uirtutumque 1am-
padibus exornari . et electarum tuarum uiduarum consortium
te donante mereatur adipisci . per.
Tj^Amulam tuam domine tuae custodia muniat pietatis . ut
^ uiduitatis sanctae propositum quod te inspirante susce-
perit . te /protegente inlesum custodiat . per. [fol. 162.
INCIPIT CONSECRATIO REGIS.
Rex autein mm ordinandus fuerit . de cottuentu seniorum
ducatur per nianus a duobus pontijicibtis ad basilicam choris
interim hanc antiphonam cantantibus . dtwbus tamen episcapis
initiantibus.
Firmetur manus tua et exaltetur dextera tua iustitia et
iudicium preparatio sedis tue . misericordia et ueritas prece-
dent* faciem tuam . Gloria patri et Alio et spiritui sancto.
Perueniens ad eclesiain prosternat se coram altare . et ymni-
zetur . Te deum laudamus . finetenus . quo ymnizato erigatur
de solo . et ab episcopis a ^ plebe electus . haec triplicia iura se
seruaturum promittat,
ILTAec tria populo christiano et mihi subdito in christi pro-
^-1 mitto nomine . in primis ut ecclesia dei et omnis popu-
lus christianus ueram pacem nostro arbitrio in omni tempore
seruet . Aliud . ut rapacitates et omnes iniquitates omnibus
gradibus interdicam . Tertium . ut in omnibus iudiciis equita-
tem /et misericordiam precipiam . ut mihi et nobis [fol. i62v.
indulgeat . suam misericordiam clemens et misericors deus . qui
uiuit et regnat.
^ Probably for et or for et a.
CONSECRATIO REGIS. 141
His peractis . omnes dkant . amen . hoe seqiiantnr orationes ab
episcopis.
nPE inuocamus domine sancte pater omnipotens aeternaef
^ deus . ut hunc famulum tuum . N . quern tuae diuinae
dispensationis in primordio plasmatum usque hunc presentem
diem iuuenili flore letantem crescere concessisti . eum tuae
pietatis dono ditatum • plenumque gratia ueritatis de die in
diem coram deo et hominibus ad meliora semper proficere
facias . ut summi regiminis solium gratiae supernae largitate
gaudens suscipiat . et misericordiae tuae muro ab hostium
aduersitate undique munitus . plebem sibi commissam cum
pace propitiationis et uirtutae f uictoriae feliciter regere mere-
atur . per.
Alia.
DEus qui populis tuis uirtute consulis et amore dominaris .
da huic famulo tuo spiritum sa/pientiae cum [fol. 163.
regimine disciplinae . ut tibi toto corde deuotus in reg^i
regimine ^ maneat semper idoneus . tuoque munere ipsius ^ se-
curitas eclesiae dirigatur . et in tranquillitate deuotio Christiana
permaneat . ut in bonis operibus perseuerans • ad aeternum
regnum t6 duce ualeat peruenire . per dominum.
Itent.
T N diebus eius oriatur omnibus aequitas et iustitia . amicis
-^ adiutorium . inimicis obstaculum . humilibus solacium .
elatis correctio . diuitibus doctrina . pauperibus pietas . pere-
grinis pacificatio . propriis in patria pax et securitas . unicui-
que secundum suam mensuram moderatae t gubemans se
ipsum sedulus discat . ut tua irrigatus conpunctione . toto
populo tibi placita prebere uitae possit exempla . et per uiam
ueritatis cum grege gradiens sibi subdito . opes frugales ha-
bundanter adquirat . simul ad salutem non solum corporum
sed etiam cordium a td concessam /cuncta accipiat. [fol. 163V.
sicque in te cogitatum animi consiliumque omne componens
plebis gubernacula cum pace simul et sapientia semper in-
uenire uideatur . Teque auxiliante presentis uitae prolixitatem
percipiat. et per temporal bona usque ad summam senectutem
perueniat . huiusque fragilitatis finem perfectum ab omnibus
uitiorum uincuHs tuae pietatis largitate liberatus . et infinitae
prosperitatis premia perpetua angelorumque aeterna commer-
cia consequatur . per.
^ MS. originally remmine» ^ tentporibus added above line by a late hand*
^ A late hand has added, above line, Ha,
142 CONSECRATIO REGIS,
Consecratio regis.
/^Mnipotens sempiterne deus . creator ac gubernator caeli et
^^ terrae . conditor et dispositor angelorum et hominum . rex
regum et dominus dominorum . qui abraham fidelem famulum
tuum de hostibus triumphare fecisti . moysi et iosu^ populo
tuo prelatis multiplicem uictoriam tribuisti . humilem quoque
dauid . puerum tuum regno ^ fastigio sublimasti . eumque
/de ore leonis et de manu bestiae atque goliae . sed [fol. 164.
et de gladio maligno saul . et omnium inimicorum eius liber-
asti . et salomonem sapientiae pacisque ineffabili munere di-
tasti . respice propitius ad preces nostrae humilitatis . et super
hunc famulum tuum . N . quem supplici deuotione in regnum
anglorum sine saxonum pariter elegimus benedictionuni tua-
rum dona multiplica . eumque dextera tuae potentiae semper
ubique circumda . quatinus predicti abrahae fidelitate firma-
tus . moysi mansuetudine fretus . losue fortitudine munitus .
dauid humilitate exaltatus . salomonis sapientia decoratus .
tibi in omnibus conplaceat . et per tramitem iustitiae inoffenso
gressu semper incedat . et totius regni . N . eclesiam deinceps
cum plebibus sibi annexis ita enutriat . dc doceat • muniat .
et instruat . contraque omnes uisibiles et inuisibiles hostes
idem potenter regaliterque tuae uirtutis amministret . ut
re/gale solium uidelicet anglorum uel saxonum [fol. 164V.
sceptro t non deserat . sed ad pristinae fidei pacisque concor-
diam eorum animos td opitulante confirmet . ut populorum
debita subiectione fultus . condigno amore glorificatus . per
longum uitae spatium patemae apicem gloriae tua misera-
tione unatim stabilire et gubernare mereatur . Tuae quoque
protectionis galea munitus . et scuto insuperabili iugiter
protectus . armisque caelestibus circumdatus . optabilis uicto-
riae triumphum . de hostibus feliciter capiat . terroremque suae
potentiae infidelibus inferat . et pacem tibi militantibus lae-
tanter reportet . Uirtutibus necnon quibus praefatos fideles
tuos decorasti . multiplici honoris benedictione condecora . et
in regimine regni sublimiter colloca . et oleo gratiae spiritus
5ancti perunge.
Hie ungatur oleo . et haec cantetur antiphona.
Vnxerunt salomonem sadoc sacerdos et nathan propheta
regem in gyon /et accedentes dixerunt . uiuat rex in [fol. 165.
sternum.
^ Corrected by a late hand to regtii.
CONSECRATIO REGIS, 143
Oratio,
CHriste perunge hunc regem in regimen . unde unxisti .
sacerdotes . reges . et prophetas . ac martyres . qui per
fidem uicerunt regna . et operati sunt iustitiam . atque adepti
sunt promissiones . Tua sacratissima unctio super caput eius
defluat . atque ad interiora descendat . et cordis illius intima
penetret . et promissionibus quas adepti sunt uictoriosissimi
reges gratia tua dignus efficiatur . quatinus et in presenti seculo
feliciter regnet . et ad eorum consortium in caelesti regno
perueniat . per.
Alia.
DEus electorum fortitudo . et humilium celsitudo . qui in
primordio per effusionem diluuii crimina mundi castigare
uoluisti . et per columbam ramum oliu? portantem pacem terris
redditam demonstrasti . iterumque aaron famulum tuum per
unctionem olei sacerdotem sanxisti . et postea per huius
ungentif infusionem ad regendam populum israheliticum
/sacerdotes ac reges et prophetas perfecisti . uultum- [fol. 165V.
que ecclesiae in oleo exhilarandum per propheticam famuli tui
uocem dauid esse predixisti . ita quesumus omnipotens pater .
ut per huius creaturae pinguedinem hunc seruum tuum sancti-
ficare tua benedictione digneris . eumque in similitudinem
columbae pacem simpHcitatis populo sibi subdito prestare . et
exempla ddron in dei seruitio diligenter imitari * regnique
fastigia in consiliis scientiae et ^quitatae f iudicii semper asse-
qui . uultumque hilaritatis per hanc olei unctionem . tuamque
benedictionem . te adiuuante cuncto t plebi paratum habere
facias . per.
Alia.
DEus dei filius ihesus christus dominus noster qui a patre
oleo exultationis unctus est pre participibus suis . ipse
per presentem sacri unguinis infusionem spiritus paraclyti
super caput tuum infundat benedictionem . eandemque usque
ad interiora cordis tui penetrare faciat . quatinus hoc uisi-
/bili et tractabili dono inuisibilia percipere et tempo- [fol. 166.
ralia regna . iustis moderaminibus exsecutus . aeternaliter cum
eo regnare merearis . per.
144 CONSECRATIO REGIS.
Hie detur anulus,
A Ccipe anulum signaculum uidelicet sanctae fidei . solidi-
-^*- tatem regni . augmentum potentiae • per quae scias
triumpbali potentia hostes repellere . hereses destniere . sub-
ditos c6adunare . et catholicae fidei perseuerabilitati conecti .
per dominum.
Sequatur oratio.
T^Eus cuius est omnis potestas et dignitas • da famulo tuo
^^ propriae suae dignitatis effectum • in qua t^ remunerante
permaneat . semperque timeat . tibique iugiter placere con-
tendat . per dominum.
Hie eingatur gladio db episeopis . et haec eanatur antiphona.
Confortare et esto uir et obserua custodias domini dei tut
ut ambules in uiis eius et custodias cerimonias eius et precepta
eius et testimonia et indicia . et quocuraque t6 uerteris
confirmet te dominus.
Dicaturque a preside,,
I A Ccipe hunc gladium cum dei benedictione tibi [foL i66v.
-^^ conlatum . in quo per uirtutem spiritus sancti resistere
et eicere omnes inimicos tuos ualeas . et cunctos sanctae dei
eclesi^ aduersarios . regnumque tibi commissum tutari atque
protegere castra dei . per auxilium inuictissimi triumphatoris
domini nostri ihesu christi . qui cum patre in unitate spiritus
sancti uiuit et regnat
Oratio post gladium,
T^Eus qui prouidentia tua caelestia simul et terrena mode-
^ raris . propitiare christianissimo regi nostro . ut omnis
hostium suorum fortitudo . uirtute gladii spiritualis frangatur .
ac t6 pro illo pugnante penitus conteratur . per.
Hie coronetur.
/^Oronet te deus corona gloriae atque iustitiae . honore et
^ opere fortitudinis . ut per officium nostrae benedictionis .
cum fide recta . et multiplici bonorum operum fructu ad
coronam peruenias re/gni perpetui . ipso largiente [fol. 167.
cuius regnum permanet in saecula saeculorura.
CONSECRATIO REGIS. 145
Oratio post coronam.
T^Eus perpetuitatis . dux uirtutum cunctorum hostium uictor .
^ benedic hunc famulum tuum , tibi caput suum inclinan-
tern . et prolixa sanitate et prospera felicitate eum conserua .
et ubicumque pro quibus auxilium tuum inuocauerit . cito adsis
et protegas ac defendas . Tribue ei quesumus domine diuitias
gratiae tuae . comple in bonis desiderium eius . corona eum in
misericordia . tibique domino pia deuotione iugiter famuletur .
per dominum.
Hie detur sceptrum.
A Ccipe sceptrum regiae potestatis insigne . uirgam scilicet
-^ rectam regni . uirgam uirtutis . qua te ipsum bene regas .
sanctam eclesiam populumque uidelicet christianum tibi a deo
commissum regia uirtute ab improbis defendas . Prauos cor-
rigas . rectos pacifices . et ut uiam rectam tenere possint tuo
/iuuamine dirigas . quatinus de temporali regno ad [fol. 167V.
aeternum regnum peruenias . ipso adiuuante cuius regnum et
imperium . sine fine permanet in saecula saeculorum.
Oratio post sceptrum.
OMnium domine fons bonorum . cunctorumque deus institutor
profectuum . tribue quesumus famulo tuo . N . adeptam
bene regere dignitatem . et a t6 sibi prestitutumf honorem
dignare corroborare . Honorifica eum pre cunctis regibus terrae .
uberi eum benedictione locupleta . et in solio regni firma
stabilitate consolida . Uisita eum in sobole . presta ei prolixita-
tem uitae . in diebus eius semper oriatur iustitia . ut cum
iocunditate et letitia aeternae uitae glorietur in regno . per
dominum.
Tunc detur ei uirga.
A Ccipe uirgam uirtutis atque aequitatis . qud intellegas mulc6re
-^ pios . et terrere reprobos . errantes uiam doce . lapsisque
manum porrige . disperdesque t superbos./et releues [fol. 168.
humiles . et aperiat tibi hostium ihesus christus dominus noster .
qui de se ipso ait . ego sum hostium . per me si quis introierit .
saluabitur . Et ipse qui est clauis dauid . et sceptrum domus
israhel . qui aperit et nemo claudit . claudit et nemo aperit . sit
tibi adiutor . qui educit uinctum de domo carceris sedentem in
tenebris et umbra mortis . ut in omnibus sequi merearis eum
ROBERT. L
146 CONSECRATIO REGIS.
de quo propheta dauid cecinit . sedes tua deus in saeculum
saeculi . uirga recta est • uirga regni tui . £t imitare ipsum qui
dicit • diligas iustitiam et odio habeas iniquitatem . propterea
unxit t^ deus deus tuus . oleo letitiae . ad exemplum illius
quern ante secula unxerat pre participibus suis . ihesum christum
dominum nostrum.
Tunc dicatur benedictio.
TI7 Xtendat omnipotens dominus dexteram suae benedictionis .
-■^ et effundat super t6 donum suae protectionis . et cir-
cumdet te muro felicitatis . ac custodia suae propitiatio-
/nis . sanctae mariae . ac beati petri apostolorum [fol. 168 v.
principis . sanctique gregorii anglorum apostolici atque omnium
sanctorum intercedentibus mentis. Amen,
Indulgeat tibi dominus omnia mala quae gessisti . et tribuat
tibi gratiam et misericordiam . quam humiliter ab eo deposcis .
et liberet te ab aduersitatibus cunctis . et ab omnibus uisibilium
et inuisibilium inimicorum insidiis. Amen.
Angelos suos bonos semper et ubique qui t6 precedant .
comitentur et subsequantur . ad custodiam tui ponat . et a
peccato seu gladio et ab omnium periculorum discrimine sua
potentia liberet. Amen.
Inimicos tuos ad pacis karitatisque benignitatem conuertat .
et bonis omnibus te gratiosum et amabilem faciat . pertinaces
quoque in tui insectatione et odio confusione salutari induat .
super t^ autem sanctificatio sempitema floreat. Amen.
Uictoriosum te atque triumphatorem de /inuisibili- [fol. 169.
bus atque uisibilibus hostibus semper efficiat . et sancti nominis
sui timorem pariter et amorem continuum cordi tuo infundat .
et in fide recta . ac bonis operibus perseuerabilem reddat . et
pace in diebus tuis concessa . cum palma uictoriae te ad per-
petuum regnum perducat. Amen.
Et qui t6 uoluit super populum suum constituere regem . et
in praesenti s^culo felicem . et aeternae felicitatis tribuat esse
consortem . Quod ipse . Benedictio.
Item alia.
TDEnedic domine hunc presulem principem qui regna omnium
^ regum a saeculo moderaris. Amen.
Et tali eum benedictione glorifica . ut dauitica teneat sub-
limitate sceptrum salutis . et sanctificae propitiationis munere
reperiatur locupletatus. Amen.
Dd ei a tuo spiramine regere populum . sicut salomonem
CONSECRATIO REGIS. 147
fecisti regnum opti/nere pacificum . Quod ipse . [fol. 169V.
Benedictio.
Tunc moduletur antiphona. Viuat rex uiuat rex uiuat rex
in eternum,
Designaiio status regis.
CTa et retine amodo statum . quern hucusque paterna sug-
^ gestione tenuisti hereditario tibi iure delegatum per
auctoritatem dei omnipotentis . et per presentem traditionem
nostram omnium scilicet episcoporum . ceterorumque dei ser-
uorum • et quanto clerum sacris altaribus propinquiorem pro-
spicis • tanto ei potiorem in locis congruis honorem impendere
memineris . quatinus mediator dei et hominum . te mediatorem
cleri et plebis in hoc regni solio confirmet . et in regno aeterno
secum regnare faciat . ihesus christus dominus noster . rex regum
et dominus dominantium • qui cum patre et spiritu sancto uiuit
et regnat.
Sequitur oratio.
/^Mnipotens deus det tibi de rore caeli et de pinguedine
^^ terrae habundantiam . fru/menti . et uini . et [fol. 170.
seruiant tibi populi . et adorent te tribus . esto dominus
fratrum tuorum et incuruentur ante te filii matris tuae . et qui
benedixerit tibi benedictionibus repleatur • et deus erit adiutor
tuus . Omnipotens benedicat tibi benedictionibus caeli desuper
in montibus et in collibus . benedictionibus abysi iacentis
deorsum . benedictionibus uberum et uuarum pomorumque ^.
benedictiones patrum antiquorum dbraham . et isadc et iacob
confortatae sint super te . per dominum.
Alia.
TDEnedic domine fortitudinem principis . et opera manuum
^ illius suscipe . et benedictione tua terra eius de pomis re-
pleatur . de fructu caeli et rore atque abyssi subiacentis de
fructu solis et lunae de uertice antiquorum montium . de pomis
aeternorum coUium . et de frugibus terrae et plenitudine eius .
Benedictio illius qui apparuit in rubo ueniat /super [fol. 170V.
caput . N . et plena sit benedictio domini in filiis eius . et
tingat in oleo pedem suum . Cornua renocerotis cornua illius .
in ipsis uentilabit gentes usque ad terminos terrae . quia ^
ascensor caeli auxiliator suus in sempiternum fiat • per.
Finit . consecratio regis.
^ A late hand has made a marginal correction, substituting uuJuae for uuarum^
and marked pomorumque for omission.
' A later hand has inserted the correction et above the line.
L 2
148 CONSECRATIO REGINAE.
INCIPIT CONSECRATIO REGINAE . AB EPISCOPO DICENDA.
IN nomine patris et filii et spiritus sancti . prosit tibi haec
unctio olei in honorem et confirmationem aeternam.
Sequatur oratio.
/^Mnipotens sempiternae f deus . affluentem spiritum tuae
^^ benedictionis super famulam tuam nobis orantibus pro-
pitiatus infunde . ut quae per manus nostrae inpositionem
hodie regina instituitur . sanctificatione tua [digna^j et electa
permaneat . ut numquam postmodum de tua gratiae f sepa-
retur indig^a.
Hie detur anulus,
A Ccipe anulum iidei sig^aculum sanctae trinitatts . quo possis
-^^ omnes hereti/cas prauitates deuitare . et barbaras [fol. 171.
gentes uirtute tibi premere et ad agnitionem ueritatis aduocare.
Sequatur oratio.
T^Eus cuius est omnis potestas et dignitas . da famul^ tu? .
^ N . signo tuae fidei prosperum suae dignitatis effec-
tum . in qua tibi semper firma maneat . tibique iugiter placere
contendat . per.
Hie eoronetur,
A Ccipe coronam gloriae . honorem locunditatis . ut splendida
-^^ fulgeas . et aeterna exultatione coroneris . per dominum.
Sequatur oratio.
OMnium domine fons bonorum et cunctorum dator profec-
tuum . tribue famul^ tuae . N . adeptam bene regere
dignitatem . et a t6 sibi prestitam in ea bonis operibus corro-
borare gloriam . per dominum.^
> This word is supplied above the line by a later hand.
' The original part of the contents of the MS. ends here. What follows has
been added at different times.
MISSA AD SPONSAM BENEDICENDAM, 149
/MiSSA AD SPONSAM BENEDICENDAM.^ [foL 17IV.
EXaudi nos omnipotens et misericors deus / ut quod nostro minis-
tratur officio . tua beaedictione pocius impleatur . per.
Lectio epistole bead \Pauli\ ad chorinthios.
T^Ratres Propter fomicationes unusquisque suam uxorem habeat
^ et iinaqueque suum uirum habeat • Uxori uir debitum reddat .
similiter autem et uxor uiro . Mulier sui corporis potestatem non
habet sed uir . Similiter autem et uir sui corporis potestatem non
habet . sed mulier . Nolite fraudare * inuicem nisi forte ex consensu
ad tempus ut uacetis orationi . His autem qui matrimonio iuncti
sunt precipio non ego sed dominus uxorem a uiro non discedere.
Secundum iohannem.
IN illo tempore ^ Nupti^ fact^ sunt in chana galile^ ^ / et erat
mater ihesu ibi . Uocatus est autem ihesus • et discipuli eius ad
nuptias ; Et deficiente uino :^ dicit mater ihesu ad eum . Uinum non
habent . et dicit ei ihesus . Quid michi et tibi est mulier ? Nondum
uenit hora mea; Dicit mater eius ministris; quodcumque dixerit
uobis facite; Erant autem ibi lapideg hydrig sex posit^ secundum
purificationem iudeorum / capientes singula metretas binas uel ter-
nas . Dicit eis ihesus . Implete hydrias aqua . Et inpleuerunt eas usque
ad summum . et dicit eis ihesus . Haurite nunc et ferte /ar- [foL 172.
chitriclino . Et tulerunt . Vt autem gustauit architriclinus aquam ui-
num factum t . et non sciebat unde esset :^ ministri autem sciebant qui
hauserant aquam uocat sponsum architriclinus et dicit ei; Omnis
homo primum bonum uinum ponit / et cum inebriati fuerint tunc id
quod deterius est ; Tu autem seruasti bonum uinum i usque adhuc ;
Hoc fecit inicium signorum ihesus in chana galileae ^ et manifestauit
gloriam suam ; Et crediderunt in eum discipuU eius ;
Secreta.
SUscipe quesumus domine pro sacra conubii lege munus oblatum ^
et qui huius largitor es operis sis custos et dispositor . per.
^ The mass beginning on fol. 171 v. and ending with the postcommunion on
fol. 1 72V. is in a hand nearly of the same date as the original MS. What follows,
down to the first few lines of fol. 174V., seems to be of a date about 1200.
' 'M.S.fraudere ; but the first e is expunged.
' MS. gaiilelee; but the superfluous letters are expunged.
ISO MISSA AD SPONSAM BENEDICENDAM.
PrefaHo.
®aequum et salutare . Qui foedera nupciarum blando concordi^
iugo . et insolubili pacis uinculo nexcuisti f . ut multiplicandis
adoptioDum filiis sanctorum conubiorum fecunditas pudica seruare-
tur ; Tua enim domine prouidentia . tua gratia inefl^bilibus modis
utrumque dispensat ut quod generatio ad mundi edit ornatum . rege-
neratio ad ^cclesif perducat augmentum . per.
T_JAnc igitur oblationem famulorum tuorum quam tibi oflferimus
^^ pro famula tua quam perducere dignatus es ad statum men-
sur^ et ad diem nupdarum pro qua maiestati tu^ supplices fundimus
pieces ut eam propicius cum /uiro suo copulare digneris [fol. 17 2 v.
quesumus domine ut placatus.
QUesumus omnipotens deus instituta prouidenti^ tu^ pio amore
cotnitare . ut quos legitima societate conectis longeua pace
custodias . per.
Benedictio.
DEus qui potestate uirtutis tuae de nichilo cuncta fecisti . qui dis-
positis uniuersitatis exordiis homini ad imaginem facta t • Ideo
inseparable mulieris adiutorium condidisti . ut femineo corpori de
uirili dares came principium . docens quia quod ex uno placuisset
institui numquam liceret disiungi . Deus qui tam excellenti mysterio
coniugalem copulam consecrasti . ut christi et ecclesi^ sacramentum
presignares in foedere nuptiarum . Deus per quem mulier iungitur
uiro . et societas principaliter ordinata . ea benedictione donatur qu^
aufert originalis peccati poenam . et omnis maledictionis sententiam .
Respice propitias super banc famulam tuam . ill . qu^ maritali iun-
genda consortio . tua se expetit protectione muniri . Sit in ea iugum
dilectionis et pacis . fidelis et casta nubat in /christo . imi- [fol. 173.
tatrixque sanctarum permaneat feminarum . Sit amabilis ut rachel
uiro . sapiens ut Rebecca . Longeua et fidelis ut sara . Nihil in ea ex
actibus suis ille auctor preuaricationis usurpet . nexa fidei mandatis-
que permaneat uni thoro iuncta . contactus inlicitos fugiat . muniat
infirmitatem suam robore discipline . Sit uerecundia grauis . pudore
uenerabilis . doctrinis caelestibus erudita . Sit foecunda in sobole . sit
probata et innocens . et ad beatorum requiem atque ad caelestia
regna perueniat . et uideat filios filiorum suorum usque in tertiam et
quartam progeniem . et ad optatam perueniat senectutem . per
dominum.
Item henedicHo,
/^Mnipotens deus qui primos parentes nostros adam et euam sua
V-/ uirtute creauit . suaque benedictione sanctificauit . et in sua
societate copulauit . ipse corda et corpora uestra sanctificet et
benedicat . atque in societate et amore uere dilectionis coniungat.
Amen,
MISS A AD SPONSAM BENEDICENDAM. 151
Qvique ad preparandas tobig et sar§ nuptias raphaelem arch-
angelum misit . ipse a su/pernis sedibus angelum suum [fol. 173V.
sanctum mittat . qui uos in suo sancto seruitio confortet . uiamque
iustiti^ ostendat . et perpetuo ab omni malo defendat. Amen,
Et qui unigenitum filium suum dominum nostrum ihesum chris-
turn redemptorem mundi de uirgine uoluit nasci . qui sua pr^sentia
suoque miraculo nuptias consecrauit . quando aquam in uinum con-
uertit . ipse nuptiis uestris interesse uosque sanctificare . et benedi-
cere dignetur . concedatque nobis quieta tempora . sanitatem mentis
et corporis . gaudium ex procreatione sanctorum fiiliorum . et post
finitos huius uit^ labores faciat uos peruenire feliciter ad consor-
tium sanctorum angelorum . Quod ipse prestare dignetur.
Et pax eius sit semper uobiscum.
Post communionem.
Quesumus omnipotens deus instituta prouidentiae tuae . vt supra .
TDRopitiare domine supplicationibus nostris . et qui propagationem
^ humani generis ordinasti benignus adsiste . ut quod te auctore
disponitur iugiter te auxiliante seruetur . per.
Incipiunt benedidiones super adhokscentes.
BEnedic domine anulum hunc quem nos in tuo no/mine [fol. 174.
benedicimus . ut qui f eum portauerit in tua pace consistat . et in
amore tuo uiuat et senescat . et multiplicetur in longitudine dierum .
per.
Manda deus uirtutem tuam usque argento . Gloria patri et filio.
Creator et conseruator humani generis . dator gratiae spiritalis . aeteme
deus tu mitte spiritum tuum paraclytum super hunc anulum . per.
Mitte anulum in manu sua . In nomine patris et filii et spiritus
sancti. Amen.
Psalmus. Beati omnes qui timent dominum . usque in finem,
Deus abraham . deus isaac . deus iacob . ipse coniungat uos im-
pleatque benedictionem suam in nobis . per.
Respice domine de caelo sancto tuo super banc conuentionem .
ut sicut misisti sanctum angelum tuum raphaelem tobie et sare fili^
raguelis . ita digneris domine mittere benedictionem tuam super istos
adolescentes . ut in tua uoluntate permaneant . et in tua uoluntate
consistant . et in amore tuo uiuant et crescant et senescant . et
multiplicentur in longitudine dierum . per.
Deus abraham . deus isaac . et deus iacob benedic adolescentes
istos . et semina semen uitg aetemae in mentibus eorum . ut quic-
quid pro utilitate sua didicerint /hoc facere cupiant . per [foL 174V.
ihesum christum recuperatorem hominum filium tuum unigenitum
qui tecum et cum spiritu sancto uiuit et regnat . ante omnia et nunc
et semper per aetema saecula saeculorum. Amen.
152 ORATIONES IN SYNODO.
[Benedictio in missa pro DEFUNCTIS.^]
[D]eus uita uiuentium /spes morientium . impleat in bonis desiderium
uestruin. Amen.
[H]umilitatis uestr^ preces exaudiat . et quod pie agitis . benigne
suscipiat. Amm.
[UJt qui hodie fidelium defunctorum memoriam misericorditer
frequentatis . cum ipsis ad ^teraam misericordiam securi peruenire
possitis. Amen.
[Q]uod ipse prestare.
[Orationes in tempore SYNODI.2]
/ A Dsumus sancte spiritus adsumus peccati quidem [fol. 175.
-^ immanitate detenti . sed in nomine tuo specialiter aggregad .
Veni ad nos adesto nobis . et dignare illabi cordibus nostris.
Doce nos quid agamus . quo gradiamur ostende . quid efficiamur
operare . Esto solus et suggestor et effector iudiciorum nostrorum .
qui solus cum deo patre et eius filio nomen possides gloriosum .
Non nos patiaris perturbatores esse iusticiae . qui summe diligis
equitatem.
Vt in sinistrum nos non ignorantia trahat . non fauor inflectat .
non acceptio muneris • uel persone corrumpat . Sed iunge nos tibi
efficaciter solius tu^ gratiae dono . ut simus in te unum . et in nullo
deuiemus a uero . qualiter in nomine tuo coUecti . sic in cunctis
teneamus cum moderamine pietatis iusticiam . ut et hie a te in nullo
dissentiat sententia nostra . et in futuro pro bene gestis conse-
quamur premia sempiterna. Amen.
/[N]ulla domine human^ conscienti^ uirtus . qu^ inofTense [foL 175V.
possit tu^ uoluntatis iudicia expedire . et ideo quod inperfectum
nostrum uiderunt oculi tui . perfectioni deputa quesumus quae per-
fecto equitatis fine concludere preoptauimus.
Te in nostris principiis occursorem poscimus • te quoque in his
iudiciorum nostrorum excessibus suppliciter exoramus scilicet ut
ignorantif parcas . errori indulgeas . ut perfectis uotis perfectam
operis efiicatiam largiaris . et quia conscientia remordente tabescimus :^
ne aut ignorantia nos traxerit in errorem . aut preceps forsitan
uoluntas impulerit iusticiam dedinare . ob hoc te poscimus atque
rogamus • ut si quid offensionis in hac concilii celebritate attraximus .
ut in eo quod soluturi sumus aggregatum consilium . primum absol-
uamur nostrorum nexibus delictorum . quatinus et transgressores uenia .
et confitentes tibi subsequatur remuneratio sempiterna . per.
* This benediction seems to be by the same hand as the main body of the book.
The initials enclosed in brackets are omitted in the MS.
« These prayers, and the benediction on fol. 1 76V. are by the same hand as foil.
172V.-174V. The initials in brackets are omitted in the MS.
ORDO CONCILII PROVINCIAE ROTOMAGENSIS, 153
/[NJostrorum tibi domine curuantes genua cordium . [foL 176.
quesumus ut bonum quod nobis a te requiritur exequamur . scilicet
ut prompta tecum sollicitudine gradientes . discretionis ardu^ sub-
tile iudicium faciamus banc ^ misericordiam diligentes . clareamus
studiis tibi placit^ actionis.
[Benedictio in fine synodi.]
[OJmnipotens dei filius qui est initium et finis . complementum
nobis tribuat su^ benedictionis. Amen.
Et qui uos ad expletionem huius fecit peruenire concilii . abso-
lutes uos efficiat ab omni contagione delicti. Amen.
Vt ab omni reatu liberiores effecti . absoluti etiam per donum
spiritus sancti felici reditu uestrarum sedium cubilia repetatis illesi.
Amen.
Quod ipse.
[Ordo prouincialis concilii CELEBRANDI.2]
l\P'\rima^ hora did induantur episcopi et abbates in sa- [fol. 176V.
crario . Archidiaconus dalmatica . Subdiaconus tunica . ceteri ministri
albis . Et duo qui ktaniam cantaucfint. cappis . et sic procedentes / ueniant
ante altare et ibi super tapeta prostemantur episcopi . Ipsi uero qui
cappis induti fuetint r^ confestim incipiant antiphonam.
Exaudi nos domine quoniam benigna * . Qua cum Psalmo Saluum
me fac et gloria patri expleta incipiant ktaniam . Moxque surgentes
episcopi . pergant in locum ubi sedilia in choro disposita fuerint . vbi
finita tetania . archidiaconus accepta benedicHofie a pontifice . evangelium
Ego sum pastor bonus iegat . Quo perlecto clamet diaconus^ alta uoce
Orate . Statimque omnes tarn episcopi quam derici solo tenus proster-
nentur . et orantibus eis :^ surgat soltis metropolitanus :^ dicens hanc
orationem.
Adsumus domine sancte spiritus adsumus . peccati quidem immani-
tate detenti . sed in nomine tuo specialiter aggregati . Veni ad nos . et
esto nobiscum . et dignare illabi sensibus nostris . Doce nos quid
agamus . quo gradiamur ostende . et quid efficiamur operare i ut te
auxiliante tibi in omnibus placere ualeamus . Esto solus et suggestor :^
et efifector iudiciorum nostrorum . qui solus cum deo patre et eius
filio nomen possides gloriosum . Non nos patiaris perturbatores esse
iustici^ qui summam diligis ^quitatem ^ vt in sinistrum nos non
ignorantia trahat . non fauor inflectat . non acceptio /mune- [fol. 177.
ris uel personae corrumpat . sed nos iunge tibi efficaciter solius tu§
* Altered by expunction to ac,
* This Ordo appears to have been written in the latter part of the 12th century.
» The initial P is omitted in the MS.
* Only the first letter of this word is written.
154 ORDO CONCILII PROVINCIAE ROTOMAGENSIS.
gratif dono . ut simus in te unum . et in nullo deuiemus a uero /
Quatinus in nomine tuo collecti . sic in cunctis teneamus cum modera-
mine pietatis iusticiam . ut hie a te in nullo dissentiat sententia
nostra . et in futuro pro bene gestis consequamur premia sempitema.
Ftnita oratione et response ab omnibus amen. Rursum diaconus dicat .
Erigite uos . Confestim omttes surgant , et cum omni timore dd tarn epis-
copi quam presbiteri sedeant . Sicque omnibus in suis locis in sikntio
consedentibus faciat pontifex * sermonem de euangelio et de his quae per-
tinent ad ea quae tractanda sunt . Tunc archidiaconus codicem cano-
num in medio proferens . iussu archiepiscopi capitula de agendis condliis
pronunciet?
De concilio calcedonensi . heram xviiii"*" . Statuit sancta sinodus
secundum patrum regulas bis in anno in unum conuenire per singu-
las prouincias episcopos . ubi singula corrigantur qu^ meruerint .
Qui uero conuenire noluerint . canonice corrigantur . Item de capitu-
lis orientalium patrum • Propter ecclesiasticas curas et altercationum
solutiones . bene placuit per singulas prouincias bis in anno concilium
fieri . conuocante metropolitano omnes prouinci^ episcopos . Qui
uero uenire contempserit nisi summa necessessitate f . reus erit fra-
temi concilii . Item de concilio toletano iiii. f bera xviii.* Sermo .
Oportet nos fratres karissimi in omnis concilii conuentu fidem reci-
tare . quam sancti patres niceni . constantinopolitani . ephesini primi .
calcedonensis concilii. sanxerunt . /corroborauerunt . ut eam [foL 177 v.
iirmiter et unani miter teneamus . nee in aliquo ab eis disentiamus . sed
in nobis uera sit unitas fidei . et firma et perseuerans actio iusticiae
et pietatis . vnde si placet uestr^ sanctitati iustum nobis uidetur . ut
in audientia omnium recitetur :^ ut omnium mens in ea perseuerabiliter
corroboretur . Tunc iubente archiepiscopo dicat archidiaconus .^CTe<3im\is
in unum deum patrem omnipotentem . omnium uisibilium necnon et
inuisibilium conditorem . et in unum dominum ihesum christum
61ium dei natum ex patre unigenitum . hoc est ex substantia patris .
deum ex deo . lumen ex lumine . deum uerum ex deo uero . natum
non creatum . homousyon . hoc est eiusdem cum patre substantia .
Per quem omnia facta sunt . c^lestia et terrena :^ qui propter nos
homines et propter nostram salutem descendit de cglis et incarna-
tus est et homo factus . passus est . et resurrexit tercia die . et
ascendit in c^lum inde uenturus iudicare uiuos et mortuos . Et in
spiritum sanctum . Eos autem qui dicunt . erat tempus quando non
erat . et antequam nasceretur non erat . et quod nuUis existentibus
factus est r^ aut ex alia substantia uel essentia . aut conuertibilem . aut
* Here occurs a mark «O-, which is referred to in a marginal note on fol. 178V. In
the margin is written Subscripium sermonem^ indicating the sermo b^inning on fol.
177 with the words Oportet nos. The effect of these alterations is to place here the
profession of faith and the rules of order in the Council, contained in flf. 177V.-178V.
^ In the lower margin is added a passage from the 5th Canon of Nicaea, which
was probably intended to be read first of the series of extracts : — Ex Niceno concilio
cap. V. Seruetur ista sententia ut hi qui ab aliis excommunicantur . . . quamdiu aut
in communione recipiantur aut episcopo placeat humaniorem pro his ferre sententiam.
^ The passage intended is probably the 1 8th canon of the third Council of Toledo.
* In margin, Fides niceni concilii.
ORDO CONCILII PROVING I AE ROTOMAGENSIS. 155
mutabilem filium dei . anathematizat catholica et apostolica ecclesia .
Et quia de spiritu sancto non ad plenum ibi disputatum est insur-
gente falsa eunomii et macedonii contra spiritum sanctum blasphe-
mia . qui dicebant spiritum sanctum minorem patre et filio . annexum
est a prefatis Sanctis patribus constantinopolita/nf synodi [fol. 178.
subsequens capitulum ^ . Credimus et in spiritum sanctum dominum
et uiuificantem ex patre et filio procedentem . cum patre et filio
adorandum et conglorificandum . qui locutus est per prophetas . vnam
catholicam atque apostolicam ecclesiam . Confitemur unum baptisma
in remissionem peccatorum . expectamus resurrectionem mortuorum .
et uitam futuri seculi. Amen.^
Hanc fratres fidem qu^ nobis exposita est oportet ut firmiter
teneatis . et tenere uero "corde profiteamini . D leant omnes . Hanc
tenemus . hanc laudamus . hanc tenere profitemur . Oportet etiam
fratres karissimi . ut fides uestra de corpore et sanguine domini quam
presidente huic sanctg sedi uenerabilis memori^ mavrilio communi
assensu contra spurcissimas^ Berengarii eiusque sequacium uoces^ diffi-
nistis . iterum recitetur ^ . Corde credimus et ore profitemur . panem
in mensa dominica propositum . panem tantummodo esse • ante conse-
crationem . sed in ipsa consecratione ineffabili potentia diuinitatis con-
uerti naturam et substantiam panis . in naturam et substantiam camis •
carnis uero non uUius alterius • sed illius qu^ concepta est de spiritu
sancto . nata ex maria uirgine . Qu^ etiam propter nos et propter
nostram salutem flagellis c^sa . iacuit in sepulcro^ tercia die resurrexit
a mortuis . et sedet ad dexteram dei patris . Similiter uinum quod
aqu^ t mixtum rin calice sanctificandura proponitur . uere et essenti-
aliter conuerti in eum sanguinem qui per lanceam militis de uulnere
dominici lateris in redemptionem mundi feliciter /emana- [fol. 178V.
uit . Anathematizamus contra hanc sanctam et apostolicam fidem
superbe atque heretice sentientes . et impia temeritate garrientes .
Nunc fide nostra exposita . oportet ut de commisso nobis ordine
aliqua loquamur . Finito sermone archiepiscopus precipiat archidiacono .
ut primutn capitulum xi*"K toletani concilii legal.
In loco benedictionis considentes domini sacerdotes . nullis debent
aut indiscretis uocibus perstrepere . aut quibuslibet tumultibus pertur-
bari . Nullis etiam uanis fabulis uel risibus agi . quod est deterius ob-
stinatis concertationibus tumultuosas uoces efTundere . Si quis enim
ut apostolus ait . putat se religiosum esse non refrenans linguam
suam . sed seducens cor suum . huius nana est religio . Cultum enim
suum iusticia perdit . quando silentium iudicii obstrepentium turba
confundit . dicente propheta • Erit cultus iustici^ silentium . Debet
ergo quicquid aut considentium coUationibus agitur • aut accusan-
tium parte proponitur . sic mitissima uerborum relatione proferri . ut
nee contentiosis uocibus audientiam turbent . nee iudicandi uigorem
* Here is noted in the margin Adiectio constantinopolitanae Jidei.
* Here is added in the margin Tunc dicat metropolitanus.
* Altered by a contemporary (perhaps the same) hand to spurcissimos . . . latratus.
* In the margin is noted Professio corporis et sanguinis domini a maunlio uefierabili
archiepiscopo exposita cum suis suffraganeis,
* h added above line after c, '
156 ORDO CONCILII PROVINCIAE ROTOMAGENSIS,
de tumultu eneruent . Quicumque ergo in conuentu concilii h^c qu^
premissa sunt uiolanda crediderit . et contra h^c interdicta aut
tumultu aut contiuneliis uel risibus concilium perturbauerit . iuxta
diuin^ legis edictum . quo precipitur . eice derisorem et exibit cum
eo iurgium . ciun omni confusionis dedecore abstractus a communi
cetu secedat . et trium dierum excommunicationis sententiam .
pcrferat.^
Tunc dicat pontifox hanc exhortaiionem . Ecce sanctissimi premissis
deo precibus fratemitatem uestram cum pia exhortatione conuenio r^
et /per diuinum nomen obtestor . ut ea qu^ de nobis . de [fol. 179.
deo.de sacris ordinibus . uel nostris moribus uobis fuerint dicta .
cum omni pietate suscipiatis r^ et cum summa reuerentia intentis
auribus auscultaetis ^ . Quod si forsitan aliquis uestrum aliter quam
dicta fuerint senserit . sine aliquo scrupulo contentionis in nostrum
omnium copulationem ea ipsa de quibus dubitauerit conferenda re-
ducat . qualiter deo mediante aut doceri ualeat aut doceat . Denique
simili uos obtestatione coniuro . ut nullus uestrum in iudicando aut
personam accipiat . aut quolibet fauore uel munere pulsatus a ueri-
tate discedat . Sed cum tanta pietate quicquid cetui nostro iudican-
dum illatum fuerit retractate . ut nee discordans contentio ad
subuersionem iustici^ inter n<5s locum inueniat . nee idem in per-
quirenda aequitatei uigor uestri ordinis uel sollicitudo tepescat . Nunc
si uobis placet congruum mihi uidetur • ut sententiae quas ad utili-
tatem christian^ reUgionis e diuersis sanctorum canonum institutis
statuimus.in hoc sacro concilio reciteniur . Vt si quid ab aliquo neg-
lectum est canonice corrigatur . quod uestrg sanctitati committimus
Si enim postposita impunita remanserint . timendum est ne ea que
statuenda sunt . eadem temeritate contempnantur . Tunc redtatis sen-
tentiis . indpiat caticilium cdebrari, .
/Item de contemptoribus canonum . in toletano [fol. 179V.
concilio vii.
Si quis contra ea qu§ in sancto concilio diffiniuntur temerarius
uiolator extiterit r^ communione et honore multetur.
Genecleus episcopus dixit . Omnia ergo qu? a cetu gloriosissimo
statuta sunt :^ placet ab omnibus custodiri r^ ab uniuersis episcopis
dictum est . Placet ut custodiantur ab omnibus Genegleus episco-
pus dixit • Si quod non opinamiu* ab aliquo fuerint uiolata . quid sta-
tuitis quid debeat fieri ? ab uniuersis episcopis dictum est . Qui contra
suam professionem uel subscriptionem uenerit . ipse se ab hoc cetu
separabit.
Diuine trinitatis inseparabile numen . sicut inspiratione mirabili
nostrum tractatum primordio illuminauit . ita consummatione sullimi
eundem iam perficiendo concludit . Vt in ilia ^ sit nostrum explicu-
isse • i, quo nobis fuit inchoasse . damns ergo gloriam et honorem
eidem sanct? atque indiuisibili trinitati . Qug nobis et ex se dicere .
et in se dicta compleuit . Qu§ reformauit in extremitate seculomm
* Here is a marginal note — Redi retro ad sigfium huius figure ^ . The reference
is to fol. 177.
• The superfluous a is expunged. ' Corrected to illo.
AD DUCEM CONSTITUENDUM. 157
remedia pietatum . et resoluit ligamina uinculorum . Sit gratiarum actio
salus et benedictio • exercituum domino . Gratiarum actio et reueren-
ti^ plenitudo d nobis omnibus in commune ipsi clementissimo prin-
cipi . bonorum gratifico largitori . Cuius uotorum instantia . benigna
deus attulit complementa . Cuius dispositio piissima . pressunirum
remouit exitia . Cuius temporibus conferat uigere iusticiam . et exu-
berare misericordiam opulentam . Cui post presentis eui tempora
diutuma • cum Sanctis omnibus tribuat in remuneratione coronam .
Nos autem omnes banc decretorum nostrorum seriem ex recte
fidei uel pietatis ac iustici^ fonte manantem coram deo et Sanctis
angelis eius ortodoxis omnibus et nunc et in futurum impensis-
/sime commendamus . obsecrantes ut banc et reuerenter adim- [fol. 180.
pleant.et ab emulis benigne defendant. Contemnentibus autem eam .
diuin^ ueritatis ultio pauenda proueniat . Obseruantibus autem miseri-
cordia profluens . pax perpetua . et gloria sempitema contingat . Huius
quoque sententie fortitudine uel uigore . decreti nostri seriem quam
in serenissimi domini nostri ^ edidimus nomine . pro rebus a diuine
memorig patre suo quolibet titulo conquisitis . decemimus omninu
custodiri . Legem denique quam pro coercenda principum cupiditate
idem clementissimus edidit princeps . simili robore firmamus . atque
ut futuris temporibus modis omnibus obseruetur pari sententia defi-
nimus . Qu^ etiam ne ^ taciturna temporum uel obliuiosa iuetustate
deserantur . huic nostr^ constitutioni utique decreuimus innectenda .
ita cunctorum memori^ commendanda . iit d cunctis regulis superius
ordinatis nusquam maneant segregata . Cetera quoque decretorum
nostrorum indicia qu^ ab hac sancta sinodo noscuntur esse con-
fecta . si quis conuellere fortasse decreuerit . aut implere neglexerit .
uel infringere quandoque uoluerit ^ per indicium omnipotentis dei
anathema sit . Soli autem deo nostro gloria in secula seculorum
amen.*
/InCIPIT OFFICIUM ad DUCEM CONSTITUENDUM.* [fol. 181.
Ymnus. Te deum laudamus . Ant Te inuocamus te adoramus
te laudamus o beata trinitas . Vers. Benedicamus patrem et filium
cum sancto spiritu . Laudemus.
Oratio,
OMnipotens sempiterne deus qui dedisti nobis famulis tuis in con-
fessione uere fidei . eteme trinitatis gloriam agnoscere . et in
potentia maiestatis adorare unitatem ^ quesumus ut eiusdem fidei fir-
mitate . ab omnibus semper muniamur aduersis . Qui uiuis.
^ The last two words are written over part of an erasure : apparently the scribe had
omitted a line of the MS. from which he copied, as patre suo quolibet formed part of
the words erased.
^ This word is added above the line.
' The verso of fol. 180 is blank.
^ This order for investing the Duke of Normandy is written in a hand of about
1275-1300.
IS8 AD DUCEM CONSTITUENDUM,
Ftfdta aratione hec tria dux se seruaturum iuret et dicat
H£c tria populo christiano et mihi subdito . in christi iuro no-
mine . In primis ut ecclesia del . et omnis populus christi-
anus . ueram pacem nostro arbitrio in omni tempore seruet . Aliud
ut rapacitates et omnes iniquitates omnibus gradibus interdicam .
Tercium . ut in omnibus iudiciis equitatem et misericordiam preci-
piam . ut mihi et nobis indulgeat suam misericordiam clemens et
misericors deus qui uiuit et regnat.
AUa oratio.
T£ inuocamus domine sancte pater omnipotens eteme /deus:^[fol.i8iv.
ut hunc famulum tuum . N . quern tue diuine dispensationis
in primordio plasmatum usque in hunc presentem diem iuuenili flore
letantem crescere concessisti . eum tue pietatis dono ditatum . pie-
numque gratia ueritatis ^ de die in diem . coram deo et hominibus
ad meliora semper proficere facias . ut summi ducatus solium . gratie
supeme largitate gaudens suscipiat . et misericordi^ tue muro r^ ab hos-
tium aduersitate undique munitus . plebem sibi comissam cum pace
propitiationis . et uirtute uictorie feliciter regere mereatur . Per.
Alia oratio,
DEus qui populis tuis uirtute consulis et amore dominaris . da
huic famulo tuo spiritum sapientie cum ducatu discipline . ut
tibi toto corde deuotus ut ^ ducatus regimine maneat idoneus .
tuoque munere ipsius securitas ecclesie dirigatur . et in tranquillitate
deuotio Christiana permaneat . ut in bonis operibus perseuerans :^ ad
etemum te duce ualeat ducatum peruenire . per dominum.
Hie ddur anulus,
/A Ccipe anulum signaculum uidelicet sancte fidei . solidi- [fol. 182.
J^ tatem ducatus , augmentum potentie . per quern scias trium-
phali potentia hostes repeUere . hereses destruere . subditos coadunare .
et catholice fidei perseuerabilitati conecti . per dominum.
Sequitur oratio post datum annulum,
DEus cuius est omnis potestas et dignitas • da famulo tuo proprie
dignitatis effectum . in qua te remunerante permaneat sem-
perque timeat . tibique iugiter placere contendat . per
* leg, in.
AD DUCEM CONSTITUENDUM, 159
Hie accingatur gladio ab archkpiscopo et cantettir antifhona.
Confortare et esto uir obserua custodias domini dei tui ut ambules
in uiis eius et custodias ceremonias eius et precepta eius et testi-
monia et iudicia . et quocumque te uerteris r^ confortet te dominus.
Dkatur hec oratio ab archiepiscopo.
A Ccipe hunc gladium cum dei benedictione tibi coUatum . in quo
-^ per uirtutem spiritus sancti resistere et eicere omnes inimicos
tuos ualeas . et cunctos sancte dei ecclesie aduersarios ducatumque
tibi commissum tutari . atque protegere castra dei r^ per auxilium
inuictissimi triumphatoris domini /nostri ihesu christi qui [foL 182V.
cum patre in unitate spiritus sancti uiuit et regnat . Per.
Alia of'atio.
DEus qui prouidentia tua celestia simul et terrena moderaris .
propiciare christianissimo duci nostro ^ ut omnis hostium suorumi
fortitudo . uirtute gladii spiritualis frangatur . ac te pro illo pugnante
penitus conteratur . per dominum.
Alia oratio.
INimicos tuos ad pacis caritatisque benignitatem t' conuertat dominus
deus noster . et bonis omnibus te gratiosum et amabilem faciat .
pertinaces quoque ini tui insectatione et odio r^ confusione salutari
induat . super te autem sanctificatio sempiterna floreat. Amen.
Uictoriosumque ^ atque triumphatorem de inuisibilibus atque uisi-
bilibus hostibus semper efficiat . et sancti nominis sui t' timorem
pariter et amorem continuum cordi suo ^ infundat . et in fide recta
ac bonis operibus perseuerabilem reddat . et pace in diebus tuis
concessa . cum palma uictorie te ad perpetuum regnum perducat r^
Amen.
Et qui te uoluit super populum suum constituere ducem . et in
/presenti seculo felicem . et eteme felicitatis faciat esse [foL 183.
consortem. Amen.
Quod ipse prestare dignetur.
Benedictio dei patris ^ omnipotentis . patris . et filii et spiritus.
sancti descendat et maneat super te semper. Amen.
* Probably te should be inserted here. • leg, tuo.
' This word should probably be omitted here.
i6o BENEDICTIONES EPISCOPALES,
[Benedictiones Episcopales.]
\^Befudictiones in praecipuis fesiis dicendae,']
^/Benedicat uos omnipotens dominus . qui in principio [£01.185.
cuncta ex nichilo condidit . et fidei . spei . et karitatis gratia repleat.
Benedicat uos ihesus christus dominus noster . qui pretioso san-
guine suo genus redemit humanum . et celestis patri^ habitatores
efficiat.
Benedicat uos spiritus sanctus . qui in trinitate perfecta cum patre
regnat et filio . et coronet uos sempitemae letitiae dono.
Intercessionibus perpetu^ uirginis mari^ . diuina uos dementia . a
cunctis aduersitatibus liberet . et sanctorum nobis consortia praestet.
/Perpetu^ nobis benignus ihesus christus suae misera- [foL 185 v.
tionis tribuat subsidia . quibus et angelica praestitit non deesse
sufiragia.
Omnipotens deus . qui beatum petrum apostolum 'ne fluctibus mer-
geretur erexit • su^ nobis miserationis porrigat dexteram . et uitam
concedat perpetuam.
Omnipotens deus . qui beatum paulum apostolum ab infidelitatis
tenebris liberauit . et fide sancta corroborauit . uiam nobis pacis et
karitatis demonstrando . in spe regni celestis confirmet.
Omnipotens deus . qui duodenum sibi consecrauit numerum apos-
tolorum . eorum uos doctrina enutriat . et intercessionibus protegat.
/Sanctorum martyrum intercessio gloriosa . nobis impetret [fol.',i86.
criminum ueniam et sanctarum uirtutum inmarcescibilem palmam.
Perpetua confessorum christi tuitio • mentes uestras perpetuo cir-
cumdet auxilio . eommque digni efficiamini in cglesti habitaculo.
Omnipotentis dei et domini nostri ihesu christi dementia piissimis
sacrosanctarum uirginum interuenientibus meritis . uos gubemat per
cuncta seculorum secula.
Sit nobis crux fidei fundamentum . sit spei suf&agium . sit in
aduersis auxilium . sit in prosperis adiumentum . Sit in hoste uictoria .
sit in campo custodia . sit in uia fiiltura.
Et pastor in futuro gregem seruet /incolumem . per [fol. 186 v.
sanctg crucis uirtutem . que nobis conuersa est agno uincente in
salutem.
Quod ipse.
[BJenedictio dei patris.
^ The verso of fol. 183 and both sides of fol. 184 are blank. What follows on
ff. 185 sgq, seems to be nearly of the same date with the first portion of the
contents of the volume, though less skilfully written.
BENEDICTIONES EPISCOPALES. i6i
\In festo S, Michaelis Archangeli^
Benedicat uos omnipotens deus. angelicis interuenientibus suffragiis .
et liberet a periculis uniuersis.
Quique archangeli michahelis supplici uoto in terns festum cele-
bratis gloriosum . ipso opitulante perduci mereamini ad supem^
glori^ immarcescibile regnum.
£t quibus adhuc mortali corpore grauatis iam de angelica sollemp-
nitate clarescit inestimabile tripudium . contingat postmodum in
cglestiamt perspicua gloria adipisci cum eis pio largiente domino
interminabile donum.
Quod ipse.
Benedictio dei patris omnipotentis.
\pe sancta cruce."]
/Benedicat nobis omnipotens deus :^ qui per unigeniti sui [fol. 187.
ihesu christi domini nostri passionem et crucis patibulum genus
redemit humanum.
Concedatque nobis . ut cum omnibus Sanctis . qu^ sit eiusdem
crucis longitudo . latitudo . sublimitas . et profundum . mente deuota
comprehendere ualeatis.
Quatinus uosmet ipsos abnegando crucemque gestando r^ ita in
presentis uit§ stadio redemptorem nostrum possitis sequi . ut ei
inter choros angelorum post obitum mereamini asscisci.
Quod ipse pr^stare.*
* The verso of fol. 187 contains the Greek alphabet.
ROBERT. M
i62 ORDINATIO EPISCOPI PROVINCIAE ROTOMAGENSIS,
[De Ordinatione Episcopi.]^
/In die ordinationis ^^iscovi . Manissime puisetur etcan- [fol. i88.
tetur prima . post guam :^ eatur ad capUulum . ibique a decano . arcMdia-
cono . cantare et cancellario . orditientur qui debent procedere ministri. sicut
in maioribus mos est festiuitatibus . hoc est ii", acoliti cum turibulis , ii\ sub-
diaconi cum crucibus . vii, acoliti cum candelabris et cereis , vii. subdiaconi
cum euangeliorum libris . vii. diaconi cum Sanctis reliquiis . xO^**^. presbiteri
induti planetis . Acolitus indutus podere cum uctsculo aureo chrismatis .
Tercia pulsetur temporanee . et interim preparet se domnus archiepiscopus
sandaUis et ceteris omnibus usque ad dcUmaticam . Tunc induitur cappa .
et tenens baculum pc^torakm in manu t' procedit e sacrario , Similiter
omnes episcopi exeant induti . Ipse autem electus necdum induatur san-
daUis , sed tantum alba et stola . et cappa . nee ferat baculum . sed ponatur
super altare cum anulo . usquedum consecratus accipiat de manu archi-
episcopi . Venientes autem in ecclesia ponantur sedes ita , Domnus
metropolitanus sedebit uerso dorso ad altare . Sedilia uero ceterorum
episcoporum . ponantur ante oculos metropolitani . sedes autem ipsius
ekcti ponatur in medio , non tamen ad maius altare . Comprouinciales
autem episcopi . offerant electum domno metropolitano his uerbis ;
Reuerende pater . postulat sancta mater aecclesia . N • ut hunc
presentem presbiterum ad onus episcopatus subleuetis . Et respondeat
metropolitanus . Scitis ilium dignum esse ? Et episcopi . Scimus . et
credimus ilium esse dignum . quantum humana fragilitas sinit nosse .
Et respondeant omnes . Deo gratias . Tunc metropolitanus ad episcopos .
Audiatnus si placet quid de tanta consecratione sancti patres statu-
erint . Tunc cancellarius legal distincte ^ aperte ad intellegendum haec
decreta . dicens .lube domine benedicere . Et domnus . Quicquid in
nobis christo displicet . hoc sanctus spiritus emundet . Ex decretis
anacleti pape . Anacletus episcopus uniuersis episcopis in italia con-
stitutis . Tunc metropolitanus ad electum . Audisti karissime quod
antiqua sanctorum patrum institutio docet . et precipit . ut [fol. i88v.
his 3 qui ad ordinem episcopatus eligitur . maxime ut legimus in
canone kartaginensi . antea diligentissime examinetur cum omni kari-
tate . de fide sanct^ trinitatis . et interrogetur de diuersis causis . uel
moribus qui huic regimini congruunt . et qu^ necessaria sunt retinere
secundum apostoli dictum . Manus nemini ^ imposueris . et ut etiam
is qui est ordinandus antea erudiatur . qualiter sub hoc regimine
* This section of the MS. is an addition, probably of the lith century. It is
apparently intended to supplement the Ordo of foil. 144V.-150V. by additions and
substitutions adapting it to the use of the Province of Rouen.
* et interlined. ' The h has been erased. * cito interlined.
QRDINATIO EPISCOPI PRO VINCI AE ROTOMAGENSIS. 163
constitutum oporteat conuersari in ^cclesia del ut inreprehensibiles
sint qui ei manus ordinationis imponunt . Eadem diuina auctoritate
et precepto interrogamus te dilectissime frater . karitate sincera . si
omnem prudentiam tuam quantum tua capax est natura . diuin^
scripture sensibus accommodare uolueiis?
Interrogatio. Vis ea qu^ ex diuinis scripturis intellexeris plebem
cui ordinandus es et uerbis docere et exemplis? I^. Volo.
Interrogation Vis per del gratiam et tuam diligentiam talis esse
qualem episcopum esse debere docet apostolus . uidelicet sobrium .
prudentem . pudicum , omatum . hospitalem . doctorem . non uinolen-
tum . non percussorem . sed modestum . non litigiosum . non cupidum?
I^. Volo.
Interrogation Vis castitatem mentis et corporis deo donante custo-
dire . et in ea filios tuos enutrire ? I^. Volo.
Interrogation Vis beato petro et sanct^ romang ecclesi^ esse
subditus secundum statuta patrum? I^. Volo.
Interrogation Vis sanct? rotomagensi aecclesig . michique et
successoribus meis oboediens esse et subditus? I^. Volo.
Interrogation Vis mihi et aecclesi^ meae professionem facere .
sicut mos antiquitus constitutus obtinuit ? I^. Volo . et paratus sum
in omnibus oboedire.
Interrogation Pauperibus et peregrinis omnibusque indigentibus uis
esse propter nomen domini affabilis et misericors? I^. Volo.
Deinde dicatur ei haec oratio. Haec omnia et cetera bona . tribuat
tibi dominus . et custodiat te atque corroboret in omni bonitate . Et
respondeant omnes . Amen.
Interrogatio creduiitatis. Credis secundum intelligentiam et capaci-
tatem sensus tui . sanctam trinitatem id est patrem . et filium . et
spiritum sanctum . unum esse naturaliter atque essentialiter deum .
omnipotentem . ^ternum . et incommutabilem . neque tamen ipsum
patrem esse qui filius est . nee iilium ipsum esse qui pater est .
/nee spiritum sanctum ipsum esse qui pater aut filius est . [fol. 189.
sed patrem semper patrem . filium semper filium . spiritum sanctum
semper spiritum sanctum? I^. Credo.
Interrogation Credis quod pater plenus deus est in se . et filius
plenus deus est in se . et spiritus sanctus plenus deus est in se . et
tamen istas tres personas non tres deos . sed unum esse deum . uiuum
et uerum ex quo omnia . per quern omnia . in quo omnia . qu^
sunt in caelo et in terra . uisibilia et inuisibilia ? I^. Assentior et
ita credo.
Interrogatio. Credis dominum nostrum ihesum christum . deum
uerum . plenum et perfectum . omnipotentem . et coequalem per omnia
patri in diuinitate . temporaliter natum de spiritu sancto . et maria
semper uirgine cum anima rationali . duas habentem natiuitates .
unam ex patre gtemam . alteram ex matre temporalem . deum uerum .
unicum et unum deum dei filium in duabus naturis in unius persone
singularitate . impassibilem et immortalem diuinitate . sed in huma-
nitate pro nobis et pro salute nostra passum uera camis passione .
die quadragesimo post resurrectionem cum came qua resurrexit et
anima ascendisse in caelum . et sedere ad dexteram patris inde
M 2
i64 ORDINATIO EPISCOPI PROVINCIAE ROTOAfAGENSIS.
uenturum iudicare uiuos et mortuos . et redditurum unicuique
secundum opera sua? I^. Credo.
Interrogaiio. Credis panem qui in mensa dominica proponitur
panem tantummodo esse ante consecrationem . sed in ipsa consecra-
tione ine&bili potentia diuinitatis conuerti naturam et substantiam
panis in naturam et substantiam ^ camis . Camis uero non ullius
alterius sed illius qu^ concepta est de spiritu sancto • et nata ex
maria uirgine? I^. Creda
Interrogaiio. Similiter uinum quod aqu^f mixtum in calice
sanctificandum propdnitur . uere et essentialiter conuerti in eum
sanguinem qui per lanceam militis de uulnere dominici lateris ema-
nauit? I\7. Credo.
Interrogation Credis unam sanctam catholicam et apostolicam
aecclesiam in qua hec singularis gratia conficitur . in qua unum datur
baptisma et uera omnium remissio peccatorum? I^. Credo.
InterrogaHo. Anathematizas omnem heresim extollentem se ad-
uersus hanc sanctam aecclesiam catholicam? ]^. Anathematizo.
Interrogatio. Credis ueram resurrectionem eiusdem camis quam
nunc gestas . et uitam aetemam ? I^. Credo.
Oratio. Haec tibi fides augeatur a domino /ad ueram [foL 189V.
et ^temam salutem dilectissime frater.
Oratio ad missam.
ADesto deus supplicationibus nostris . et quod nostr^ humilitatis
gerendum est ministerio . tu^ uirtutis impleatur effectu . per.
Alia.
PRopiciare deus . supplicationibus nostris . et inclinato super hunc
famulum tuum comu gratiae sacerdotalis . benedictionis tu^
in eo eflfunde uirtutem . per.
Secreta.
HAec hostia quesumus domine emundet nostra delicta . et ad
sacrificium celebrandum . subditorum tibi corpora mentesque
sanctificet . per.
In fractio\ne\,
HAnc igitur oblationem seruitutis nostrg sed et cunct? familie
tuae quam tibi offerimus etiam pro famulo tuo . N . quem ad
episcopatus ordinem promouere dignatus es quesumus domine ut
placatus accipias . et propitius in eo tua dona custodias . ut quod
diuino munere consecutus est . diuinis effectibus consequatur . diesque
nostros.
Fostcommunio.
Aec nos communio domine purget a crimine . et caelestis remedii
faciat esse consortes . per.
* An erasure here.
H
BENEDICTIO CATHEDRAE EPISCOPALIS. 165
AdpoUicem consecrandum,
DEus et pater domini nostri ihesu christi qui te ad pontificalem
sublimari uoluit dignitatem ipse te chrismate et mistic^ deli-
butionis liquore perfundat . et spiritualis benedictionis ubertate foe-
cundet . ut quicquid sanctificaueris sanctificetur . et consecrate manus
istius uel poUicis impositio . cunctis proficiat ad salutem . per.
Benedictio baculu
OMnipotens et misericors deus . qui ineffabili bonitate uotis sup-
plicantium assistis . quique ex tu^ pietatis habundantia affec-
tum petendi attribuis . baculo huic quem ad pastoralis officii signum
in tuo nomine dedicamus . tuae benedictionis uim copiose infunde .
ut eo pastor insignitus . sic populum tuum soUicite custodiat . quatinus
ab unitate aecclesig nuUatenus deuiare permittat . sed infractum
redintegret . quassatum consolidet . seque una cum grege suo inte-
grum tibi atque immaculatum conseruet . per.
I Benedictio anuii, [fol. 190,
DEus totius creaturg principium et finis . in quo clausa sunt
omnia\ hunc anulum benedicere et sanctificare digneris . ut qui
per eum famulo tuo honoris insignia concedis uirtutem et premia
largiaris . quo et discretionis habitum semper retineat . et uer^ fidei
fulgore prefulgeat . sanctae trinitatis quoque armatus munimine . miles
inexpugnabilis acies diaboli constanter euincat . per.
\Benedictio Cathedrael\^
/r/^IMnipotens sempiteme deus qui distinctis ordinibus [fol. ipiv.
LV-yJ omnem militiam caelestem dignatus es in supernis sedibus
ordinare . quique beatum petrum apostolum in cathedram honoris
totius gcclesiae sublimasti . et mathiam eiusdem consortem in throno
apostolico residere uoluisti . quesumus pro tua immensa misericordia ,
effunde gratiam tuam in loco isto . ut sit h^c sedes cathedra honoris
et dignitatis . in conspectu maiestatis tu§ . ad laudem et gloriam
nominis tui . ad honorem aecclesi^ tu^ . ut quicumque in ea te
eligente resederit . requiescat super eum gratia septiformis spiritus
tui . per redemptorem dominum nostrum ihesum christum . qui tecum
uiuit et regnat . in unitate eiusdem spiritus sancti deus . per.
* Foil. 190V. and iQir. are blank ; and the prayer which follows (without any
title in the MS.) is thus separated from those preceding it. But it seems to have
been written about the same time with these.
I66 SCHEDULA NOMINUM.
\Nomma vocandcrum et excommumccmdi/rum^
Hi sunt uocandi ^ . GuiDeliiiiis de ards . Filius huberd . Rogerns
anindel • Gnillelmus de uerati • hi sunt exccmuniimcandi • Robertas
filing hdgonis . GniUelmus de poileio . Gunfridiis de lalesia . Guahenis
diaconus de sancto leodecario . herbertos de totsimiliter . Goiffiidus
de coma nit . Filia heltonis . IHia ansgnoldi • Ricardns de fonte . Filia
benzelini . RadaUas de argento . De filiabus ansguoldi . q' quarum
unam habet Ricaidus • alteram Gislebertns . Monadu pecuniam
habentes.
* This list of persons to be sommoned and excommunicated is written on the lower
part of foL ipiT. in a hand (or hands) of the latter part of the nth century.
' A blur follows this letter.
NOTES.
ABBREVIATIONS, ETC., USED IN THE NOTES.
yEth. = Benedictional of S. iEthelwoId, printed in Archaeologia, vol. xxiv.
Claud. = Brit. Mus. MS. Claudius A. iii.* [This includes fragments of three
Pontificals, besides Episcopal Benedictions. The parts which belong to
an 11th-century Pontifical are distinguished as Claud.* The latest of
the three Pontificals is not cited in ttus yolume.]
D. = Pontifical of S. Dnnstan (Paris, Bibl. Nat., MS. Lat. 943).*
Egb. = Pontifical of Egbert (Surtees Society Publications, vol. 27).
El. = Codex S. Eligiif published by Menard ; reprinted in Migne*s Patrologia
Latina^ vol. 78.
Koll. =s Benedictions from Kollar's AncUecta Vindobonmsia^ reprinted in Migne's
Patrologia Lattna, vol. 78.
Lan. = PonHficale LanaUteme (Rouen, MS. A 27).*
Leofr. = The Leofric Missal, edited by F. E. Warren, 4to, Oxford, 1883.
M. = Magdalen Collie, Oxford, MS. 226.
O. = Benedictions from the Vatican MS. Ottob. 313, as shown in Muratori's
LUurgia Romana VetuSy vol. ii.
Pam. = Benedictions in Pamelius' Uturgicon Laiinumy vol. ii.
Ramsey = Brit. Mus., MS. Add. 28,188.
Rob. = The Benedictional of Abp. Robert (Rouen, MS. Y7).
T. = Pontifical of S. Thomas of Canterbury (Douai, MS. 67).*
Th. = Benedictions from the Benedictional of S. Thierry, near Rheims, reprinted
in Migne's Patrologia Latina^ vol. 78.
Vat. = Benedictions of the Vatican MS. Reginae 337, as shown in Muratori's
Liturgia Romana Vetus, vol. ii.
W. = The Westminster Missal (H.B.S., vol. v.).
44> = Corpus Christi College, Cambridge, MS. 44.*
146 = Ditto ditto ditto 146.*
326 = Bodleian MS. (Canonici) Liturg. 326.
329 = Ditto ditto ditto 329.
For the MSS. marked * much use has been made of the transcripts or extracts
placed at the disposal of the Society by the Very Rev. W. G. Henderson, D.C.L.,
Dean of Carlisle. For the variations of the Ramsey Pontifical in the Order for the
Dedication of a Church, Mr. W. H. Frere's scheme and notes in the third volume of
the Alcuin Club Collections have been used : and for Pontificate Lanaletense the partial
edition by Mr. John Gage, in Archaeologia^ vol. xxv., has been followed so far as it
extends. For this MS. a recent transcript by Mr. L. G, Wickham Le^ has also
been used.
References to Martene, De Antiquis Ecclesiae Ritibus are made to the folio edition
of 1763-4.
NOTES.
The Benedictional which forms the first portion of the MS. is divided into
two sections, one containing the benedictions of the Temporale, the other
those of the Sanctorale with the addition of ferial benedictions, and of a
small number of benedictions for special occasions. Each section includes,
besides the "Episcopal benedictions" for use at Mass, certain forms of
benediction employed on particular days. The forms for blessing the Ashes
on Ash Wednesday, the Palms on Palm Sunday, and the Oils and Chrism
on Maundy Thursday are in the first section ; the second includes a form
for blessing the Candles on the feast of the Purification, and is closed by a
form for the Reconciliation of Penitents.
The " Episcopal benedictions " per anni circulum are almost all to be
found, with no great amount of variation as regards their position or their
text, in the Benedictional of S. ^Ethelwold. A large proportion of them are
also in the Pontifical of Egbert. This agreement is less marked in the
benedictions of the Sanctorale. The corresponding portion of the Pontifical
of S. Dunstan, though not always agreeing with our MS., is for the most
part in accord with it, where the two provide benedictions for the same day
or the same purpose ; but S. Dunstan's Pontifical provides in some cases
additional forms. The same is the case with Pontificale Lanaletense.
The collections of benedictions referred to by symbols in the following
notes are as follows, the Benedictional of Archbishop Robert being indicated
by the symbol Rob. : —
1. The Pontifical of Egbert (Surtees Society, vol. 27), cited as Egb.
2. The Benedictional of S. ^thelwold {Archceologia^ vol. xxiv.), cited
as -<Eth.
3. Pontificale Lanaletense (Rouen MS. A 27), cited as Lan.
4. The Pontifical of S. Dunstan (Paris, Bibl. Nat., MS. Lat. 943), cited
asD.
5. The Magdalen College Pontifical (MS. Magd. 226), of the 12th century,
cited as M.
6. The Westminster Missal (H.B.S., vol. v.), of the 14th century, cited
asW.
These six books show a considerable amount of agreement, and for the
purposes of this comparison may be treated, in spite of the differences
which exist among them, as a single group. They are cited collectively as
** group A."
7. The Benedictions of the Gregorian Sacramentary {Codex S, Eligit)
published by Menard, reprinted in Migne's Patrologia Latina, vol. 78,
cited as El.
8. The series from the Benedictional of S. Thierry near Rheims, reprinted
in the same volume, cited as Th.
170 NOTES.
9. The Bodleian MS. (Canonici) Liturg. 326, an i ith-century Benedictional,
apparently from the neighbourhood of Verona, cited as 326.
These three (cited collectively as " group B ") are in frequent agreement
with the former group. The Benedictional of S. Thierry shows a special
resemblance to JEX\u^ since it contains a large number of forms which occur
in iEth. but are not found in the other collections of groups A and B.
10. The Benedictions contained in vol. ii. of Vdjatlms^ Liturgicon Latinum^
cited as Pam.
1 1. The Benedictions of the Leofric Missal, cited as Leofr.
12. The Benedictions of the Vatican MS., Ottob. 313, as shown in
Muratori Liturgia Romana Vetusy vol. ii., cited as O.
13. The Benedictions of the Vatican MS. Reginae 337, as shown in the
same volume, cited as Vat.
14. The series of Benedictions from KoUar's Analecta Vindobonensia^
reprinted in Migne's Patrologia Latina^ vol. 78, cited as KolL
The last four are cited collectively as ** group C."
15. The Bodleian MS. (Canonici) Liturg. 329, a 15th-century Benedictional,
apparently from Treviso, cited as 329.
This Benedictional frec[uently agrees with Vat. in omitting forms common
to the other collections cited ; but it does not so often agree in regard to the
form adopted as a substitute.
p. 4. The two benedictions on this page are a later addition. I have not
found them elsewhere,
p. 5. In vigilia Natalia Domini. This is in all but Vat. ; Pam. assigns it
to the Mass in gallicantu ; in El., 326, 329, it is in node.
Ad missani in Nocte. This is not in Egb., but appears in the
others of group A. It is also in Th. for the razss primo mane.
In primo mane. The loss of part of this benediction is probably
due to the removal of a leaf having on its verso a miniature facing the
next benediction. The form is not in Egb., and the others of group A,
which have it, do not agree in the text. M. and W. omit the clause
beginning Complecterej while .^th. has a text which seems to be
corrupt. The last two clauses (before Quod ipse) appear in Th. and
Lan. as follows : —
Complectere hunc populum in ecclesiae sinu qui nobis processisti
Mariae de thalamo. Amen,
Sit haec plebs tuis praeceptis obedienter amabilis, sicut est partus
Virginis in origine singularis ; ut cum dies tui fulgoris effulserit, invenias
in illis quod recondas in horreo, pro quibus dignatus es in carne venire
de caelo. Amen.
M. and W. divide the last clause, and vary the wording slightly,
p. 6. [Benedictio in die.] This is in all but Vat. and 329; Egb. has
animarum for animalium in the second clause.
In octavis domini. In all but Vat. and 329. Senarii is the ordinary
reading instead of septenarii in the third clause.
Dom. i. post Natale Domini. This benediction is absent from Egb.,
which gives instead the benediction assigned in Rob. to the first Sunday
after Epiphany. It is absent also from group C. In 329 it is assigned
to the first Sunday after Epiphany. The more usual reading in the
first clause is misit ut mundum salvaret.
p. 7. In Theophania Christi. This is in all but Vat. and 329.
Dom. i. post Epiph. This is common to group A, group B, Pam.,
and 329. Egb. employs it for the first Sunday after Christmas, 329 for
the third Sunday after Epiphany. Th., which reckons the Sundays after
NOTES. 171
Epiphany as the second, third, etc., after Christmas, gives it to the
second of the series. M. and W. show some variation in the first
clause.
Doxn. ii. post Epiph. Common to the same series as the last.
Egb. has it for the first, 329 for the fourth, Sunday,
p. 8. Dom. iii post Epiph. Common to the same series as the last. Egb.
has it for the second, 329 for the fifth, Sunday.
Bom. iv. post Epiph. In Egb., ^th., Lan., D., group C, and Pam.
Egb. has it for the third Sunday.
Bom. V. post Epiph. In group A, EL, Th. Egb. has it for the
fourth Sunday, and agrees with Rob. in reading honor um semen for
bonum semen in the first clause.
Bom. vi. post Epiph. In Egb. Lan., D., ^Eth., EL, Th. (Egb.
assigning it to Septuagesima, probably by an error),
p. 9. In Septuagesima. Common to groups A and 6. Egb. has it as the
first of two forms for Sexagesima.
Bom. Sexagesimae. Common to groups A and 6. The general
reading in the first clause substitutes nosse for magna, Egb. and Lan.
agree with Robert.
In Qoinquagesima. Common to groups A and B ; but Egb. (having
no form for Quinquagesima) assigns this one to Ash Wednesday.
Benedictio cinerum. See Missal of Robert of Jumttges^ p. 61, or
Leofric Missal^ p. 204. The form is in Lan.
p. 10. Item alia. This is not in the Missal of Robert of Jumilges^ but
appears in the Leofric Missal, Also in Lan.
Bened. ad Missam. In iEth., Lan., D., M., W., Th. i£th. has it
as an alternative form for the second Sunday in Lent ; Th. for Ash
Wednesday and the following days infra hebdomadam.
Initio Quadragesimae. This is common to all but Th., Vat., and
329. Of group A, Egb. and Lan. have the same form as Rob. ; i£th.
divides the first clause (making four) ; and D. M. W. also divide the
first clause, but omit that which is the third in Egb. and Rob.
p. II. Bom. ii. in XIi. This is common to all. -^th., 326, 329, give it to
Dom. iii. ; O. to Dom. prima, but has only three between this and Palm
Sunday. Vat. does not distinguish the Sundays in Lent for this
purpose.
Bom. iii. in XIi. Common to all but JExh,
Bom. iv. in XL. Common to all but JExh. and Vat.
Bom. V. in XIi. Common to all but Mth, and 329, the latter having
none,
p. 12. Benedictio ad ramos palmarum. All the forms which appear here
for the blessing of the palms appear (with others) in the fuller order of
Pontificale Lanalatense, The first (beginning Augefidem) and second
are in Egbert's Pontifical, p. 135. The fourth is set before the mass of
the day in O. (see Muratori, Lit, Rom. Vet,, ii. 51) ; the third has the
same position in the Leofric Missal, p. 90.
p. 13. Benedictio ipso die ad Missam. This is common to all the series.
Alia de passione domini. Common to all but Th., 326, Leofr., 329.
Consecratio chrismatis et olei. This text is closely related to the
parallel portion of Egbert's Pontifical (p. 120), which seems to have been
derived from an early Ordo Romantis. But the text of Rob. omits the
mention of the Lateran which appears in Egb., and the mention of the
Cardinal deacon. It also modifies in some other respects the wording
of the rubrics. The order in Lan. agrees more closely with Egb.
p. 15. Benedictio ad Mandatum. Common to all but Th., 326, 339.
p. 16. Benedictio in Sabbato Sancto. This is one of two forms in iEth.,
but is not in any of the others.
172 NOTES.
In die Faachae. The first of these forms is common to all the series.
The second {Deus qui calcatis) appears in Egb. as a Benedictio in
Pascha ad Vesperum, with several additional clauses, and in ^th. It
has only the first clause in common with a form contained in several of
the other series for the Saturday of Easter week,
p. 17. In dealing with the benedictions from Easter Day to Rogation Sunday
some of the collections do not assign the benedictions to particular
days ; others make an assignment Offering more or less from that of
Rob. Of these differences it does not seem necessary to take minute
account. The order in Rob. is in general the same as that in Egb., the
only exception being on the Saturday of Easter week.
Feria seennda. This is common to groups A and B (except 326)
and Pam.
Feria tertia. This and the other benedictions to Feria sexta
inclusive are common to groups A and 6 and Pam.
p. 18. Benediotio in sabbato. This is found in i£th. Egb. and several
others have for the same day a form b^inning Deus qui calcatis; see
above, note on p. 16.
In Oct. Faschae. Common to groups A and 6, Pam., Leofr., and O.
p. 19. Bom. i. i>08t Oct. Conunon to all but Vat. and 329.
Dom. ii. i>ost Oct. Common to all but Th., Vat., and 329.
Bom. iii. i>ost Oct. In Egb., iEth., D.
p. 20. In Iietania Maiore. Not in Pam., Vat., or 329. The rest have it,
though not generally with this title. Egb. has de ieiunio uel Dom. iiii,
iEth. and Lan., employ the term Laetania Maior^ as does D. The last
seems to intend the benediction so headed for use on the Sunday, as the
Rogation benedictions which follow are for the Monday and Tuesday.
In tertia Feria. In D. and Th. ; the latter assigns it to the Sunday.
In quarta Feria. In ^th., D., and Th. ; also (in a longer form)
in Egb.
p. 21. In die Ascensionis. Common to all but Vat.
Bom. post Ascensionem. Common to groups A and B. JExh, has
it for the Vigil ; Egb. for the Sunday, but places it before that for the
festival.
In vigilia Pent. Common to all but Th., Vat., and 329.
p. 22. In die Pent. Common to all but Vat.
Per totam septimanam. Common to groups A and B and 329;
but sometimes specially assigned to the Saturday.
Bom. Oct. Fent. Common to groups A and B.
p. 23. Alia Bom. Oct. Fent. This is in D. and in Th. In the latter it is
assigned to the 20th Sunday after Pentecost.
Most of the benedictions which Rob. provides for the Sundays from
Pentecost to Advent are common to groups A and B, or to the majority
of the collections included in those groups. Th. has fewer of the set
than the rest, and some of those which it includes 'appear in it as
benedictiones quotidianae^ not as assigned to these Sundays, or to any
day in particular. These, and others of the set in Rob. appear also
as benedictiones quotidianae in Pam., O., and Koll., and a few of them
in Vat. Of these collections only Pam. provides special benedictions
for the Sundays after Pentecost, and its set is different from that of Rob.
throughout. To this set the editor has appended another set of eleven
benedictions, taken from an Utrecht MS., assigned to the first eleven
Sundays after Pentecost. These, together with the set of benedictiones
quotidianae found in Pam., C, and Koll., make up practically the
whole series of the Pentecost benedictions which Rob. shares with the
Pontifical of Egbert and the other collections of groups A and B. It
seems on the whole most likely that this series has been made up by
NOTES, 173
combining two sets, of which one is represented by Pamelius' Utrecht set
(cited in the following notes as Pam. 2), the other by the benedictiones
quotidianae of O., Koll, and Pam. It is probable that the set of Pam. 2
was meant to be repeated on the remaining Sundays before Advent,
and the other set, though described as quotidianae^ were possibly
employed as a series for the Sundays from Pentecost to Advent, either
by applying the same benediction for two consecutive Sundays, or by
beginning the series afresh when its end was reached. There is, of
course, the usual variation in the description of the Sundays as fost
Pentecosten ox post Octavos Pentecosten among the different texts which
follow on the whole the same order as Rob.; but it does not seem
necessary to take notice of this in detail.
Doxn. i. post Oct. In Egb., ^Eth., Lan., D., EL, 326 ; quotidiana in
Pam., O., Koll. ; a slightly different form appears in Vat. as the first of
the whole series of benedictions.
Dom. iL post Oct. Common to groups A and B, with the exception
of M. and W.
Dom. iii. post Oct. Common to groups A and B (except ^Eth.) and
Pam. 2. iEth. has only one form for the Sunday : it has this form
elsewhere, for the Nativity of S. Agnes, and for the Natale Virginis
non martyris in the commune,
p. 24. Dom. iv. post Oct. Common to groups A and B and Pam. 2.
Dom V. post Pent. Common to groups A and B, except W., Th.,
326 ; quotidiana in Pam., 0., Vat., Koll. In M. it appears for this
Sunday and also for a week-day in Advent.
Dom. vi. post Pent. Common to groups A and B and Pam 2.
Dom. vii. post Pent. Common to groups A and B (except W., Th.,
326) ; quotidiana in Pam., C, Koll.
p. 25. Dom. viii. post Pent. Common to groups A and B and Pam. 2.
Dom. ix. post Pent. Common to group A and El. ; quotidiana in
0., Vat., Koll.
Dom. X. post Pent. Common to groups A and B and Pam. 2.
Dom. xi. post Pent. Common to groups A and B (except W. and
Th.) ; quotidiana in Pam., C, Vat., KolL M. has it also for a week-day
in Advent,
p. 26. Dom. xiL post Pent. Common to groups A and B and Pam. 2.
There is a slight variation of reading in the first words, in which W.
and M. agree with Rob.
Dom. xiii. post Pent. Common to groups A and B (but in Th. only
as quotidiand); quotidiana in Pam., 0., Koll. (in the last, the first
words differ) ; M. has it also for a week-day in Advent.
Dom. xiv. post Pent. Common to groups A and B and Pam. 2.
Dom. XV. post; Pent. Common to groups A and B (except Th.);
quotidiana in Pam\, C, Koll.
p. 27. Dom. xvi. post Pent. Common to groups A and B and Pam 2.
Dom. xvii. post Pent. Common to groups A and B (in Th. only as
quotidiana) ; quotidiana in Pam., O., Koll.
Dom. xviii. post Pent. As the last.
Dom. xix. post Pent. As Dom, xvii,
p. 28. Dom. XX. post Pent. As Dom, xvii,
Dom. xxi. post Pent. As Dom, xvii,
Dom. xxii. post Pent. Common to groups A and B and Pam. 2.
Dom. xxiii. post Pent. Common to groups A and B (except 326)
and Pam. 2.
p. 29. Dom. xxiv. post Pent. Common to groups A and B (except iEth.,
which has none) and Pam. 2. In Pam. 2 it is for Dom, xi.j Egb., EL,
Th., 326, mark it as for Dom, v, ante Natale Domini,
174 NOTES.
Bom. Adventns. Common to alL Leofric assigns it to the 4th
Sunday.
Dom. iL Adv. Common to groups A and B and Pam.
Dom. ii. ante ITatale I>omini. Common to all but VaL In Leofric
it is general for Advent
p. 30. I>om. L ante ll'atale I>ominL Common to groups A and B and Pam.
In ieiuniis iv. temponun. In i£th. for Dom. iu in XL.
Item de ieiunio. In i£th. for Dam. tit, in XL.; in 326 for Stibb. in
iv. temp, mensis septimi.
Benedietio Sabbato. i£th. has this in passione Domini: Th. in
aurium apertione.
The last three benedictions appear in Lan. for the Ember days
mensis decimi,
pp. 33-48. In the benedictions of the Sanctorale the collections of group
A are very frequently in agreement with Rob. ; but, except in cases
where the form is common to most of the collections, this is less often
true of those of group B. Nor is the agreement of the whole of group
A so frequent as in the Temporale. Lan. has most of the series, including
several which are not in D. Of group B, Th. is more frequently in
agreement with Rob. than either EL or 326.
p. 33. In Nat. 8. Stephani. Common to aU.
In Nat. 8. loannis. Conmion to all.
In Nat. Innocentum. Common to all but Vat.
p. 34. In Nat. 8. Sebastiani. In iEth., Lan., and W.
In Nat. 8. Agnetis. In ^th. and Lan.
In Conv. 8. Fauli. In iEth., Lan., W., and group B.
p. 35. Or. ad candelas benedioendas. This form appears, as part of an
office for the same purpose, in Lan., D., Leofr., and in the Missal of
Robert of Jumtkges. In the last-named the first words stand as in Rob.
The other three read Domine deus creator ^ etc.
In Furif. 8. Mariae. Common to all but Vat.
p. 36. In Nat. 8. Agathae. In ^th., Lan., W., Th.
In Oath. 8. Petri. In iEth., Lan., W., Th., 329.
In Nat. 8. Gregorii. In ^th.
p. 37. In Annunt. B Ji.V. In groups A and B (except 326), Leofr., 0., 329.
De Inv. 8. Crucis. Common to all but Vat. and 329.
In Vig. 8. loannis. In ^th., Lan., M., W., Th.
p. 38. In Nativ. 8. loannis. Common to all but Th.
In Vig. 88. Petri et PauU. In iEth., D., M., W., Th. ^th. has it
as a second form for the festival, altering and combining the first two
clauses.
In Fest. 88. Petri et Panli. Common to all.
p. 39. In Nat. S. Grimbaldi. Not in any of the others.
In Trans. S. Benedicti. In ^th.
In Nat. 8. Xiaurentii. Common to group A.
p. 40. In die Assumptionis B.M.V. Common to all but 329. Koll. has
it for Nativ. B.M. V.
In Nat. S. Bartholomei. In D.
p. 41. In Passione S. loannis. Common to all but Vat. and 329. 326 has
it in Conceptione S. lo. Bapt. \
In Nat. 8. Mariae. Common to group A (except iEth., in which a
leaf is wanting at this point).
In Exalt. 8. Crucis. Common to group A (except Egb.) and Th.
p. 42. In Fest. S. Michaelis. Common to group A (except £gb.).
Alia. Common to group A (except M.).
In Fest. Omn. SS. Common to group A (except M.) and Th. M.
has a form with the same beginning.
NOTES, 175
p. 43. Alia. In D. and Lan.
In Nat. S. Martini. Common to group A and Th., with slight
variation in the first words,
p. 44. In Nat. 8. Ceoiliae. i£th., Lan., D., W. have this for S. Clement,
mutatis mutandis.
In Nat. 8. dementis. D. has this for S. Cecilia, Lan. for S.
Chrisogonus, mutatis mutandis.
In Vig. 8. Andreae. Common to group A. Added in Lan.
In Nat. 8. Andreae. Common to group A. Added in Lan.
p. 45. In transitu ludoci Conf. Not in any of the others.
In Vig. Apostolorum. In D., W., M.
p. 46. In Nat. Apostolorum. Common to all but £1., Th.
In Nat. XJnius Martyris. Common to all but Th.
In Nat. Flur. Martyrum. As the last.
In Nat. XJnius Conf. Common to all but Vat. and 329.
p. 47. In Nat. Plur. Conf. Common to all but Vat.
In Nat. XJnius Virg. non Mart Not found in the others.
In Nat. Virg. Mart. Common to all but Th. and Vat.
p. 48. In Nat. Plur. Virg. Common to groups A and B (except Th.), Pam.,
Koll. Egb. has it in ordinatione diaconissae,
pp. 48-50. This series of benedictions for Sundays and week-days is not in
any of the other collections as a whole. That for Saturday is in D., M.,
and W. The first of the two Sunday benedictions has some resemblance
to one on p. 23. It is in Lan. for Sundays,
p. 51. In monasterio. This is one of two in D. ; it appears in W. for the
Profession of a Monk.
Ad matutinum. In Egb. and D.
p. 52. Ad vesperas. In Egb. and D. ; also in 329 for Dom, vii, post Epiph,
Ad oompletorium. In D. and Th.
8uper regem: tempore synodL In Egb., Lan., D., EL, Th.,
Leofr., O.
Super regem : quotidiana. In Egb., Lan., and D.
p. 53. In ordinatione episeopi. In D., M., W.
In ordinatione presbjrteri. In D.
In ordinatione diaconi. In D.
p. 54. In dissolutione synodi. In Egb., Lan., and D.
Post conflrmationem. Common to group A ; but Egb. and i^th.
have it for Sabb,post Pent,; W. as Ben, noviter baptizati,
p. 55. Fro iter agentibus. In Egb. and D. ; but the fourth clause in Rob.
is in these part of another form.
Ben. sponsi et sponsae. In D. and M. Also in Lan. (later hand).
In tempore pestilentiae. In D. Also in Lan. (later hand).
p. 56. In tempore belli. In D., M., W.
In visitatione infirmi. In D.
Fro deftinetis. In Lan., but not found in the others,
pp. 57-60. The form for the reconciliation of a penitent agrees very closely
with the parallel form contained in D. Lan. has two forms ; of these the
first, printed from that MS. by Mart^ne, De Ant. Eccl, Ritibus^ lib. II.
cap. vi. art. 7 (Prdo 2) agrees in part, the second (which is incomplete)
agrees thoughout (so far as it goes) with Rob. A large proportion
of the prayers common to these MSS. are to be found in Egbert's
Pontifical, though not in the same order, some of them being assigned
to Ash Wednesday, and those which are allotted to Maundy Thursday
being differently arranged.
The first order in Lan. inserts before the form Absolvimus te two
prayers which do not appear in D. or Rob., but which in the Gelasian
Sacramentary and in Egbert's Pontifical precede a shorter form of the
176 NOTES.
prayer Deus humani generis benignissime conditor. It omits the rubric
which D. and Rob. set at the beginning of the whole form. From the
absolution Absolvimus te down to the end of Deus kumani generis the
three MSS. are in agreement; but at the latter point Lan. adds a
prayer (Domitu deus omnipotens rex regum\ which is not in D. or Rob.
and proceeds —
7««^ levas eum de pavimentOy et dicis antipkonam. Vivo ego dicit
dominus, nolo mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat.
Ps, Miserere mei deus secundum.
Then follows (with the heading Item alia absolutid) the prayer Deus
innoceniiae restitutor (p. 60), and after it an Absolutio episcopi^ which
is not in D. or Rob. ; D. substitutes for the Absolutio episcopi another
prayer, and adds directions for the admonition of the penitent.
pp. 61-65. The Ordo contained in these pages is, as has been said above
(p. 60, note), an addition to the original contents of the MS., made at a
date at which it would appear that the book was at Rouen, since other
additions of the same period belong to that locality. The Ordo is to be
found also in Hittorp's Ordo Romanus, and Mabillon states that he had
collated several MSS. for the text which he includes in his series of
Ordines Romani, Of these it is most likely that our MS. was one,
since Mabillon appears to have made use of it for other purposes.
pp. 66, 67. The fragment of the Canon, like the Ordo which precedes it, was
most probably written at Rouen. The most notable feature of its text
is the mention of S. Hippolytus among the saints commemorated in
the Communicantes, No other unusual name appears either in this or
in the later clauses which contain the names of saints, and the insertion
does not warrant any precise inference as to the source of the text copied
by the scribe. In the Rouen MS. A. 566, which probably came from
S. Denis, the name of S. Hippolytus is only one of a large number of
unusual names inserted in the Communicantes. (See Delisle, Mdm.
sur d^anc. Sacramentaires, p. 294.)
pp. 69-72. The use of the smsiller type employed for the later additions to
the original MS. in these pages is the result of the manner in which the
sermon had been copied by the transcriber. Though the sermon is
perhaps an addition to the original contents of the book, it appears to
be actually the work of the original scribe, and may therefore be
regarded as having been intended for use in England. It seems, how-
ever, most probable that Marline's suggestion as to the original author-
ship of the sermon is right, and that (apart from some interpolations)
it is really the work of S. Caesarius of Arles.^ Thus its references to
liturgical usages are primarily evidence for the customs observed in
south-eastern Gaul in the first half of the sixth century, not for those
observed in England in the last years of the tenth or the first years of
the eleventh. But it may be reasonable, perhaps, to suppose that the
customs mentioned in the sermon were not wholly unknown to those
for whose edification it was copied : had they been so, the force of the
illustrations drawn from them would have been slight, and injunctions
to observe them would hardly have been delivered. The usages in
question are not very numerous. Reference is made to the cleansing
of the hands of those who drew near the altar to communicate, and to
the practice that women coming to receive the Sacrament should cover
^ Dom Germain Morin, who speaks with special authority on such a question,
informs me that he is strongly of this opinion : he has kindly pointed out to me that
the sermon appears with some variation of readings, and with the omission of the
last 18 lines on p. 72, in the 8th century /fomi/iartum of Burchard, a collection for the
most part made up of discourses of S. Caesarius. See his article on the Homiliarium
in Revue BhUdictine, vol. xiii. p. 105 (March, 1896).
NOTES, 177
their hands with a linen napkin (p. 70).^ The use of flowers for decking
churches seems to be implied (p. 71). With rqgard to Baptism, Easter
is regarded as the normal time for its administration ; in the case of
those who were baptized at any other festival, a preparation of seven
days is enjoined, in which the candidates were admitted " ad oleum vel
ad manus impositionem " (p. 71) ; that is to say, they were admitted (as
those to be baptized at Easter were admitted during Lent) to the status
of catechumens, and to the preparation for Baptism, on some day before
that on which they were baptized. It is, perhaps, hardly likely that the
ancient order of the preparation for Baptism was so generally observed
in England at the date to which the MS. belongs, as this passage would
seem to imply; but it is not improbable that its observance was
regarded as a thing desirable, and one which might properly be recom-
mended, although it was no longer enforced. How long the primitive
custom of delivering the Eucharist into the hands of lay communicants
was retained in England is uncertain. In France it was prohibited by
a canon sometimes cited as an enactment of a Council of Tours, some-
times as that of a Council of Rouen, which Mart^ne {De Ant, EccL Rit,y
lib. I. cap. iv.) refers to Rouen and assigns to the ninth century, while
Sala, in his notes on Bona (De Reb, Liturg,^ lib. II. cap. xvii.), also
referring it to Rouen, assigns it to a date about 650, on the authority of
a recent edition (17 17) of the Councils of the Province of Rouen. In
England it certainly existed at the time of Caedmon's death, c. 680 (see
Bede, Hist Eccl^ iv. 24), and may have continued much later. The 5th
of Mabillon's Ordines Romani speaks of priests receiving in their hands,
as though the rule for others than priests was different ; the sixth
provides (as may be seen on pp. 64, 65 of this volume) that the priests
and deacons assisting at Mass should receive in their hands, but not
the subdeacons.
Other customs mentioned in the sermon, which are probably of a
heathen or semi-heathen kind, relating to the veneration of trees and
wells, and to the consultation of soothsayers and sorcerers (p. 71), were
probably by no means extinct in England in the tenth century, and are
not altogether unknown in the twentieth.
pp. 73, sqq. The order here provided for the consecration of a church is
somewhat more developed than that in Egbert's Pontifical. It agrees
very closely with the parallel part of the other English Pontificals of the
tenth and eleventh centuries, most closely with Pontificate Lanatetense^
the Pontifical of S. Dunstan, and MS. 146 of the Library of Corpus
Christi College, Cambridge, which, as regards the earlier portion of its
contents, seems to have proceeded from Winchester. The British
Museum MS. Claudius A. iii. is in some details nearer to Egbert than
this group ; the British Museum MS. Add. 28,188 (apparently from
Ramsey), and MS. 44 of Corpus Christi College, Cambridge (apparently
from Canterbury), often agree together, and both show a slightly more
advanced development than the group to which our text belongs. These
texts are cited by the symbols given in the list prefixed to the Notes
(p. 168, supra).
Immediately before its order for the dedication of a church, Egb.
places (i.) a form ad nuntiandum poputo, nearly identical with the
Gelasian Denuntiatio quum retiquiae ponendae sunt martyrumj (ii.)
a rubric directing that relics are to be provided by the bishop the day
before the consecration, and placed where they may remain '*cum
^ Both these points are mentioned in another sermon of S. Caesarius ; the latter
usage, which is here commended, is enjoined by a canon of the Council of Auxerre.
(See Duchesne, Origines du Culte Chritien^ p. 214, ed. 1898.)
ROBERT. N
178 NOTES,
hymnis et laudibus et luminaribus " throughout the night, till their
removal to their new resting-place. In the same position 146 has a list
of the things required for the dedication,
p. 73. Primitus enizn oonvenit, etc. £gb., Claud., Lan., and D. all begin
with this rubric, to which Egb. joins the direction for placing lighted
candles round the church ; 44 begins with the first portion of the rubric,
but makes a break at debeni, inserting directions for the use, after
vesting, of the psalm Deus misereatur^ certain preces and a collect
(J)eu5 quipaterna\ and then proceeding Deinde veniant, etc. Ramsey
begins with the forms to be used after vesting ; 146 with the direction
to say, after vesting, the collect Deus quipcUerna,
Zaohaee festinans desoende. Egb. places before this anthem, and
after the setting of the candles, the collect Actiones nostras; after the
anthem it proceeds at once with the litany. Claud, omits anthem,
collects, and litany.
Aotiones nostras. Lan. omits this collect here, adding it later.
Deus q\ii nos. Omitted by Egb. and D. ; 44 adds a third collect
{Omnipotens et misericors deus, qui sacerdotibus).
Et illuminentur, etc. This action in Egb. takes place earlier. In
D. it is accompanied by an anthem (Ab oriente portae tres, etc.), and
followed by a collect {Deus qui apostolorum).
Et ter ciroumeat, etc. In Egb. and Claud, no precise number of
circuits is prescribed ; D. orders that the procession is to start from
the S. door, by which the entrance into the church is afterwards
to take place ; 44 directs that the relics are to be carried in the
procession,
p. 75. Fraeveniat nos. This collect and that which follows it are omitted
in Egb. and Claud. ; D., 146, and Lan. add another {Deus caeli terraeque
dominator\ Lan. adding also Actiones nostras; Ramsey and 44 have
as a third collect Omnipotens sempiterne deus quiperfilium tuum,
Et ingrediatur, etc. Egb., Claud., and D. make no mention of any
procession round the church at this point. The dialogue proceeds
without interruption, and is followed by the psalm, sung, with its
antiphon, outside the opened door, and by the collect Domum tuum,
Lan. agrees almost verbally with Rob. ; 146, 44, and Ramsey follow the
same lines ; 44 indicates the S. door, thus agreeing with D.
p. 76. Hac oratione flnita, etc. There is no mention of the cross carried
by the bishop in Egb., Claud., D., which also omit the anthem Crux
pellit hostem : 44 directs the bishop to make, with the cross he carries,
the sign of the cross in longitudine et latitudine pavimenti, with the
words, Crux Christi expellat hinc hostem : crux Christi triumphet hie et
in aevumy and thereafter to plant his cross in m£dio ecclesiae : Ramsey
omits the former direction, but orders the fixing of the cross with the
same variation of the anthem. In the text, with which Lan. and 146
agree, the midst of the church is not reached till some point in the
course of the psalm Fundamenta eius, and there is no instruction as to
what the bishop is to do with the cross he carries in his hand. Egb.
omits Fundamenta eius, and places the anthem Benedic domino (in
a different form) after the collect Deu^ qui invisibiliter,
Tabemaculum hoe. This collect is placed earlier by 44, which has
here the psalm Benedixisti domine, with anthem Domine qui Moysi
locutus es^ followed by a long collect {Deus qui Moysi famulo tuo ex
mille millibus). Ramsey adds, after Tabemaculum hoc, a third collect
{Copiosa benefidcC), which appears also (in a later hand) in Lan.
Inter se orationem facientes. In 44 they are directed to say
secretly the seven penitential psalms et alias preces sive orationes: 146
also mentions the penitential psalms.
NOTES. 179
^Z, Deinde inoipiat, etc. Egb. and Claud, have no anthem or psahn at
this point : D. has only the first anthem and psalm : Lan. and 146
agree with the text : 44 adds after the psalm Magnus dominus a collect
Deus qui sanctum Moysen. Ramsey has a collect after each psalm, and
adds at the end of the section the anthem, psalm, and collect which 44
puts immediately before the Litany.
Benedioens salem et aquam cum cinere. The benedictions and
exorcisms which follow seem to be rather out of their natural sequence ;
but Claud, and 146 have them in the same order. Egb., Lan., and D.
place them in the order : (i) Exorcismus salts, (2) Benedictio sails ^
(3) Eyiorcismus aquae, (4) Benedictio aquae, (5) Benedictio cinerum,
Egb. has an alternative form for (i). Ramsey and 44 place (5) between
(2) and (3), and add words for use at the mingling oif the ashes and salt,
and at the admixture of the wine. Ramsey has alternative forms for
the exorcism and benediction of the salt and water. The text of the
whole series of forms in 44 and Ramsey seems to have been retouched.
. 80. Bens creator et conservator. Before this collect Ramsey inserts a
bidding of prayer {Deum omnipotentem fratres carissimi) : after it
Lan., D., 140. 44, and Ramsey add a second collect {Domine deus rex
universarum),
Et mittat in ea chrisma. D. and Claud, add dicens, In nomine, etc. :
Ramsey dicens, Sanctificetur aqua ista, etc. The addition of chrism is
not mentioned in Egb. In Claud., Lan., and D. the rubric proceeds
with the direction that mortar is to be prepared with the holy water, to
be used in enclosing the relics ; D. seems, like Rob. at a later point, to
contemplate the possibility of there being no enclosure of relics.
Cantando antiphonam Asperges me. Lan. and 146 also seem to
prescribe the use of the anthem without the psalm Miserere at the signing
of the altar, the anthem being repeated and followed by the psalm
during the circuits of the altar which follow. Egb., D., and 146 prescribe
the use of the anthem and psalm during both stages; 44 prescribes
the anthem and psalm at the signing, repeating the anthem only for the
circuits. Ramsey directs the use of consecratory words {Sanctificetur
hoc altare, etc.) at the signing, and of the anthem and psalm at the
circuits.
Fateant ad hoc altare. Claud, omits this collect : Egb. substitutes
for it the long benediction of the altar {Domine sancte pater clemens)
which appears later in Rob. : 44 has a form (also beginning Pateant ad
hoc altare) different from that in the majority of the Pontificals.
Circnmeat intus ecclesiam. All the MSS. agree in directing the
sprinkling of the interior and exterior of the church, and all provide
anthems to be sung during or after the circuits made for this purpose.
But there is a certain amount of divergence in detail, (i.) While most
of the books direct that the external sprinkling is to be performed by
the bishop, attended by all the clergy, Claud, directs, and D. permits,
that he is to send some of the clergy out of the church to discharge this
function, himself remaining within, (ii.) While most of the books
direct a threefold sprinkling of the exterior as well as of the interior,
Claud, and D. indicate that the outside is to be sprinkled only once. For
this D. assigns a reason, — that while the three internal circuits signify
the faith in the Holy Trinity, the one external circuit signifies the one
baptism quod gerit extrinsecus ecclesia, (iii.) While some of the books
seem to contemplate the use of the anthems and collects at the close of
each circuit, others seem to direct the singing of the anthems during the
circuits, a collect following at the completion of the circuit in each
case : Egb. and Claud, provide no collects : in Lan. the arrangement
of the collects and also of the anthems is rather confused, (iv.) There
N 2
l8o NOTES,
are several minor differences in the selection of psalms. In this matter
Ramsey agrees with Rob. so far as the anthems and collects for the
interior circuits are concerned : D. substitutes Exurgat for Laudate:
44 and 146 have at the same point Laudate dominum de caeliSy which is
probably the psalm indicated by the corrector of Rob. (see p. 80, note).
As to the external circuits, 146, 44, and Ramsey differ from Rob. and
from each other ; Egb. provides only one anthem {Asperges me); Claud,
has none : D., though enjoining only one circuit, for which it provides
the anthem Fundamental provides a second anthem {Vidit Jacob
scalam, Ps. Deus noster refugiuni) to be sung dum ascendant sacer-
dotes spargentes super culmina ecclesiae. This is followed by the
collect Deus qui Jacob famulo. In Rob., Lan., 146, 44, and Ramsey
the anthem Vidit Jacob is omitted, but the collect, which evidently
belongs to it, remains : in Lan. the collect is described (probably by a
clerical error) as an anthem. £gb. and Claud, omit both the anthem
and the collect.
p. 82. Benedio domine doxnum istam. £gb., Claud., and D. omit this
anthem.
St .vadat de ipso altari, etc. This direction is found in all the
texts with slight variation of expression ; but they show a good deal
of divergence in respect of the number and order of the anthems and
collects which follow. The prayer Deus sanctificaHonum was probably
the consecratory form of one of the early Ordines on which the various
texts are based (as it is in the Ordo of Magistretti's Milanese Pontifical),
having before it, as a preliminary collect, Deus qui loca. The Prefatio
in medio ecclesiaeYiZ-s superseded it in this capacity, but Deus sanctifica-
tionum has been retained in the majority of the texts : and to this the
divergence is probably due. D. discards Deus qui loca and has before
the Preface one anthem {Benedictus es) and one prayer (Detis sanctifi-
cationuni), Claud., Rob., Lan., 146 keep both Deus qui loca and Deus
sanctificaHonum : 50 also does Egb., but it preserves the tradition of
making Deus qui loca precede the consecratory form by placing it just
before the Preface. It has Fundamenta as the anthem before Deus
sanctificaHonum^ and places before Deus qui loca two anthems, Benedic
domine (not identical with the anthem beginning with the same words
in Rob.) and Domus mea domus orationis. In Ramsey and 44 the
system of anthems and prayers is further developed, and there are three
anthems {Benedic, Benedictus es, and Tu domine universorum), each
followed by a prayer. The additional prayer (Deus qui caelestium) is
linked with Benedic in 44, with Benedictus es in Ramsey, Deus qui loca
being linked with Benedic in Ramsey and with Benedictus ^^ in 44 : in
both, Deus sanctificaHonum is the last prayer before the Preface.
p. 83. Ingrediendum est ad altare. Claud, and Lan. add/^j/ extensum
velum, 44 places before this a benediction of the site of the altar,
which is not in any of the others.
Ecoe tabemaculum. Egb. omits this : 44 puts it after the prayer
which follows it in Rob.
p. 84. Domine sanete . . . misericordiam. Claud, places here instead of
this prayer and the next, Lan. adds after them, two prayers which
appear later in Rob. {Singulare illud and Deus omnipotens universa-
rum). Egb. has a variation of Domine sanete . . . misericordiam at a
later point, in the form of a bidding prayer, but omits Domine sanete . . .
creator. At this point, till the completion of the unction of the walls,
it has anthems only without prayers. The anthems are not exactly the
same as in Rob.
p. 85. Mane surgens. Egb. has Sanctificavit dominus,
Deus qui ad saerificandum. Lan. places this immediately after
NOTES. i8l
the "bidding prayer" Deum universitaiis. In 146 and 44 they are
separated, as in Rob., by the second anointing and the anthem Mane
surgens.
Vidit laeob. Egb. has Ecce odor flliimeu Ps. Fundamenta; D.
and Ramsey, Aedificavit Moyses, Ps. Magnus dominus,
SingulaTe illud. See above, note on p. 84. Rob.^ in placing this
and the following prayer at the last stage of the anointmg of the altar,
may be said to give them something of the special importance which
they have in Claud., though in a different way.
86. Sanctificetur. Egb., Claud., D. omit this.
Tune demum presul egrediens, etc. Egb., Claud., D., Lan. do not
make mention of any external anointing. D. has two anthems {0 quam
metuendus. Ps. Cantate domino , . . cantate, and Lapides, Ps. Can-
tate Domino , . . laudatio), Egb., Claud., and D. have no collects at
this point : Lan. has the two anthems, and places after the second of
them the two collects which appear in Rob. Ramsey has the same
anthems, but substitutes another collect for Omnipotens sempiterne deus
effunde. It also provides an alternative anthem and collect for use
outside the church, si ligneafuerit, Egb. has no anthem at this point,
placing O quam metuendus just after the anointing of the walls : 146
and 44 agree with Rob. A later hand in 146 provides for a wooden
church.
87. Domine ad te. Claud, and D. omit this anthem ; Egb. omits both,
having employed Ecce odor at an earlier point (see note on p. 84).
Ramsey inserts after the first anthem the collect Omnipotens sempiterne
deus effunde (see last note).
Bomine sancte pater elemens. Not at this point in Egb., Claud.,
D. Egb. has it earlier.
Dei patris omnipotentis misericordiam. The form of this prayer
shows it to have been originally the "bidding prayer" preceding a
collect. All the books, however, contemplate its being treated as a
collect, preceded by Or emus ^ Flectamus genua^ Levate, D. alters it
into the form of a collect.
. 88. Fraefatio super altare. Both in 44 and in Ramsey another prayer
is inserted before this : the two forms are not identical.
89. Deinde teneant, etc. Egb., Claud., D., Lan. place this rubric (with
slight variation) at the head of the whole series of benedictions of
church furniture, in which they include the two benedictions which
follow here in Rob.
Post haeo uestiatur altare, etc. Egb., Claud., D., and Lan. post-
pone the vesting of the altar till after the enclosing of the relics. Lan,
has Ornaverunt here, but without any mention of vesting the altar.
Egb. places immediately after the Praefatio super altare the anthem
Confirmaj then two forms for the Benedictio tabulae; then (as OrcUio
post unctionem altaris) the prayer Maiestatem tuam^ followed by the
rubric as to the benediction of church furniture, and the series of bene-
dictions for that purpose : at the end of this series it proceeds with the
order for the introduction of the relics. Claud., D., and Lan. proceed
as Rob., except that Claud, and D. omit Ornaveru?tt, and that all here
omit the collect Descendat. After Confirma they place the rubric as to
benediction of the furniture, and the series of benedictions, and then
proceed with the section which they entitle Or do quomodo in sancta
Komana ecclesia reliquiae condantur. This is in the fullest form in
Lan. ; in D. it is abridged ; that in Claud, is apparently a less developed
form. Some parts of the Order appear at a later point in Rob. But
Rob., 146, 44, and Ramsey regard the dedication of the church as being
completed, and insert the form of the commendation of the church.
i82 NOTES,
before the introduction of the relics. For this Ramsey and 44 provide
alternative forms, to be used according to the particular dedication-
title of the church. In 146 there is a single form with variable danses
at the beginning ; and the same method is followed in D. and Lao.,
which provide a form of commendation after the enclosing of the relics.
Egb. and Claud, have no conunendation.
p. 90. Incipit benedictio, etc. The whole series of benedictions which
follows here agrees closely with the pandlel section of D. The section
in Lan. has some forms which do not appear in the series in Rob.,
including in its collection some forms which in Rob. and D. are the
subjects of separate sections — the forms for blessing a bell, for conse-
crating a cross, a font, and a cemetery. Most of the forms contained
in Rob. are found also in £gb. and Claud., though not as a continuous
series, and with more variation of text than in Lan. and D. £gb.,
Claud., Lan., D. all include in their series the two benedictions which
appear in Rob. as a preliminary to the vesting of the altar (p. 89).
p. 93. Dens qui post typicum. This is preceded in Lan. by another
prayer which is absent from D. and Rob.
Oramns te domine. This has in £gb. the form of a bidding
prayer, and Lan. has it in that form before Dignare domine deus. But
Lan. has it also in the form Oratnus te domine before Deus qui acceptOy
placing this pair before Dignare and its companion bidding prayer.
The order in D. is the same as in Rob.
p. 94. Dens qui sacra scriptura testante. Not in £gb. It is in D. and
(with a bidding prayer prefixed) in Lan.
Omnipotens deus trinitas. Not in Lan. It is in £gb. (preceded
by a bidding prayer) and in D.
Beus ad cuius sepulchrum. Not in £gb., but in Lan. and D.
Exorcizo te onmis. Not in £gb. or D., but in Lan. with the title
Alia oratio quando erga altar e deportatur.
p. 95. Aetemam ac iustissimam. Not in Egb. or D., but in Lan.
Deus qui diuersa. Not in Egb. or Lan., but in D.
p. 96. Post haec extra ecclesiam, etc. In this section^ dealing with the
introduction of the relics not as a part of the dedication but as an act
subsequent to the preliminary dedication, and preceding the dedication
mass, Rob., 146, 44, and Ramsey are in general agreement. In 146
and 44 the form of the rubric shows that the dedication is regarded as
completed before this section begins {Finita dedicatione ecclesiae induat
se episcopusy etc., 146 ; Finita autem dedicatione ecclesiae egrediatur
pontifex, etc., 44). All four prescribe a change of vestments at this
point.
Sanctum est uerum. lumen. This is the last of a series of anthems
in Lan. and D. It is not in the similar series in Egb. or in Claud.
Beus qui in omni loco. Not in Egb., but in Claud., D., Lan.
Ingredere benedicts. This is said by the bishop in Egb. It is not
in Claud, or Lan. D. has it as an anthem, adding the psalm Miseri-
cordias.
Bomum tuam. Not in D.
Ipsa expleta, etc. Egb., Claud., and Lan. direct the spreading of a
veil between the bishop and the people during the enclosing of the
relics. This is not mentioned in D. In Rob. and the kindred books
the people are apparently outside the church during the ceremony. D.,
as before, seems to regard it as possible that there may be no relics
to enclose.
Exultabunt sancti. This is one of the anthems in Egb., Claud., D.,
Lan. It is the only anthem here in 146.
In celesti regno. This is not in 146 or in 44 (which has instead
NOTES. 183
Vidi civitatem), Ramsey has it, and adds a third anthem {Sub altare
dotnint)^ which is also in £gb., Claud., D., Lan.
Beoondat eas super ipsum altare. Ramsey also says super altare j
146 has in ecclesiam; 44, in loco apto. The 2iltar, according to these
bookS) has been already vested, and the method of enclosing the rehcs
in the altar therefore seems inapplicable.
I>eus qiii ex omni eoaptione. This in £gb., Claud., D., Lan.,
is the prayer which follows the enclosing of the relics. In Ramsey
it is followed, rather oddly, by the Denuntiatio antequam reliquiae
ponantur^ with various anthems and prayers for the enclosing. These
may have been intended for use in cases where the usage of enclosing
was followed. After the collect Deus qui ex omni, Egb., Claud., D.,
Lan. direct the vesting of the altar, with the anthem Ornaverunt and
the collect Descendat (pp. 89, 90, above). Lan. adds some further
prayers with the anthem Confirma (p. 90, above). Then follows in D.
and Lan. the commendation of the church.
p. 97. Ab oriente. This anthem appears in Lan. (without mention of the
lights) before the collect Deus qui ex omni.
Missa ordine oongruo oelebratur. The mass which follows agrees
for the most part with Egb., Claud., D., and Lan. The Gospel is that
of an alternative mass in D. Egb. and Lan. have Nan est enim arbor
. . . super petram. D. has not the first collect. The first benediction
is in D. as that of a missa specialis aedificantis ecclesiam j the second
is in Egb. and Lan. and also (as an alternative form) in D.
p. 100. Missa pro aedifieante eoclesiam. The collect, secret, and post-
communion are all included in the parallel mass in D. and Lan., which
have as a second collect Deus qui loca.
Per vii. dies in eadem, etc. Lan. has a similar rubric ; that in D.
is in almost exact agreement with Rob. D. adds a series of anthems,
psalms, and nine lessons for mattins, and anthems and psalms for lauds.
This is also the case in Lan.
pp. 101-103. The Order for the consecration of a cemetery is practically
identical with that in the Pontificals of Egbert and of S. Dunstan, in
MS. Claud. A. iii., and in Pontificate Lanaletense. There is no
niention of the use of the litany before the prayers, which these books
direct. The same prayers appear also in the Pontifical of S. Thomas
of Canterbury (Douai Library, MS. 67), and in the two Pontificals
already cited as 146 and 44. In these last three, however, there is a
certain amount of further development. In the Douai MS. this only
amounts to the direction of a preliminary exorcismus aquae, and a
procession before the prayer said in medio coemeterii. In 146 anthems
are added, and the use of incense is prescribed in the procession before
the last of the five prayers. In 44, after the litany and exorcismus
aquae, twelve candles are to be lighted at the four comers of the ground ;
and the circuit of the ground is to be made three times before the first
prayer. The anthems appear also in this form, and the procession with
mcense before the fifth prayer. There is also a final benediction said
by the bishop with uplifted hand.
In Pontificate Lanaletense there is no indication of the parts of the
ground at which the five prayers are to be said ; and in this point there
is a slight variation among the other books mentioned. Egb., Claud.,
and 146 direct the first prayer to be towards the east, the second
towards the south, the third towards the west, and the fourth towards
the north, thus making a circuit of the ground. The others, like Rob.,
make the second prayer towards the west, the third towards the south,
so that in the course of the prayers the sign of the cross is, as it were,
traced upon the ground. But this is not assigned as a reason for the
i84 NOTES.
order in which the cardinal points are taken. The prayers stand in
the same order in all the books, and the difference as to the points at
which they are said may be merely arbitrary.
The mass is the same in all the later books, except that 44 adds an
Episcopal benediction, and makes the Super populum a second collect.
In £gb. and Claud, the first collect is the same as in Rob., but the
other prayers differ. There is no proper preface or Super populum,
pp. 103-105. Ad signum eoolesiae benedioendum. This Order is practi-
cally the same in £gb., Claud., Lan., D. The last two are more nearly
in exact agreement with Rob. than Egb. and Claud. The rubrics are
not exactly the same in any two of the five, but agree as to their general
sense. The first prayer in Rob. is a benediction of the water ; and so
also in Claud. In Lan. and D. it is a form used in the washing of the
bell, and begins Benedic dotnine hoc signum . , . et assistat super illud.
This is a variation recognized by alternative readings in Egb. and 146.
Claud, has no anthems attached to the psalms, beginning the psalm
at the anointing at Vox domini super aquas^ that at the fumigation at
Viderunt te aquae, Egb. has the anthem Laudet anima mea in place
of In civitate donuniy which in D. is added in the margin. In ; 146
the office begins with an adaptation of the Exorcismus aquae for the
dedication of a church. In 44 the Exorcismus aquae is preceded
by a litany : the water is then sprinkled upon the bell with the anthem
Asperges, and the bell is blessed with the form Benedic domine hoc
tintinnabulum^ differing slightly from the Benedic domine hoc signum
of the earlier books ; the Order ends with a benediction pronounced
elevata manu. As in the text of the rubrics, so also in the prayers, the
various books are not in exact verbal agreement,
pp. 106-108. Conseeratio erucis. This Order is almost identical in D. and
Rob., which combine with some additions the different elements of Egb.
and Claud. In Egb. the office begins with Asperges^ and the anthem
is followed by three prayers : Deus gloriae (including the section
Radiet hie, which in Rob. is separated and placed at the end, for use if
the case requires it) ; Benedic domine hanc crucem; and Rogamus te.
These are the first three prayers also in D., where Radiet hie, though
not separated from the rest of the prayer, is marked as intended for
occasional use only. Claud, omits the anthem and Deus gloriae, but
adds after Rogamus te (with the title of Conseeratio erucis) the prayer
Omnipotens aeterne deus pater, which in D. and Rob. stands fourth.
Neither Egb. nor Claud, directs the anointing of the cross. D. and Rob.
order the use of chrism for this purpose ; Rob. directs the anointing to
be accompanied by the words Consecrare et sanctificare digneris, etc.
After the anointing follow in D. and Rob. the two prayers, Omnipotens
sempiterne deus qui per lignum and Deus cut cunctae : and with the last
of these the office ends in both ; for Radiet hie, though it stands last in
Rob., was probably meant to be annexed to the prayer Deus gloria in
those cases which required its use.
In Lan. the material is nearly the same, but the arrangement differs
considerably. Three prayers (Benedic domiru hanc crucem, Rogamus
te domine, and Omnipotens sempiterne deus qui per lignum) precede the
washing of the cross. The anthem Asperges is not mentioned. The
washing is followed by the prayer Omnipotens aeterne deus pater.
The cross is censed, and after the prayer Deus gloriae (to which
Radiet hie is annexed for use if required) it is anointed with holy oil ;
the words at the anointing are the same as in Rob. After the anointing
follows a prayer which does not appear in Egb., Claud., D., Rob.
{Sanctifica quaesumus), and the prayer Deus cui cunctae which is the
last of the series, as in D. and Rob.
NOTES. 185
In 146 and in the Pontifical of S. Thomas, as in Lan., the anointing
is with holy oil. In both some additional anthems are introduced, and
also one or two additional prayers. In the Pontifical of S. Thomas
Omnipotens aeterne deus pater 2opi^3xs as Consecratio cruets followed by
Deus gloriose excelse (the same prayer as Deus gloriae with some
variations) as Benedictio cruets. In 146 Deus gloriae is placed at the
end of the office, to be used if the cross is adorned with gold or gems.
In 44 the order is further developed, with still more additional material
than in 146. Here also the anointing is with holy oil.
pp. 108-110. Benedictio scrinii. In this section D., Lan., 146 are in dose
agreement with Rob. The Pontifical of S. Thomas and 44 have the
same prayers, but add anthems, in which they do not exactly agree
together. Egb. and Claud, have not this office.
p. 1 10. Dedieatio fontis. The three prayers under this head are originally
parts of the mass at the dedication, and appear with slight variation in
this connection in the Gelasian Sacramentary. The first of the three
is the first collect, the second the post-communion, and the third a
lengthened form of the second collect of the Gelasian mass (Muratori,
Lit. Rom. Vet., i. 618, 619 ; or pp. 142, 143 of the Oxford edition).
Egb. has the Gelasian mass, omitting the preface and Hanc igitur, and
by a clerical error giving to the secret the title of Post communionem.
Claud, has only the first two prayers of those in Rob. : 44 has the first
and third, followed by a mass which contains some of the remaining
Gelasian material. Lan. and D. agree with Rob.
pp. 110-113. Beconoiliatio loci saerL In this section Rob. agrees
throughout with D. Lan. has two forms : one consists of the prayers
which in Rob. and D. precede the mass : parts of the mass also appear
elsewhere. The other (Lan.^) consists of anthems and psalms, followed
by a mass nearly agreeing with that in Rob. and D. The differences
are noted below. Egb. and Claud, have two out of the three prayers
(omitting Deus qui in Sanctis) and a mass agreeing with Rob. and D.,
but less completely set out. In 146 the three prayers are to be preceded
by a litany : the mass is nearly the same as in Rob. and D. A
commendatio loci is added at the end of the section.
pp. 112, 113. Missa in reeonciliatione eoelesiae. The mass in Lan.^has
three collects, the second being Deus qui dixisti : the first is a form not
found in the other books, beginning Deus indultor criminum. Lan.^
has for the Epistle a passage from i Cor. \\\.{Unusquisque mercedem . . .
quasi per ignem) : 146 substitutes a lesson from Isa. i. {Levatnini . . .
comedeiis). Egb. and Claud, do not specify the Epistle or Gospel. In
the grail, 146 has as f. Adorabo ad templum. The preface is omitted
in Egb. and Claud. The text of the benediction in Egb. does not
exactly agree with Rob., but the benediction is on the whole the same.
For the communion Egb. has Aceeptabilis ; but this is probably only
a clerical error, or perhaps the consequence of a clerical error in an
early source. As tne post-communion, Lan.^ has Sanctorum tuorum
domine preeibus confidentes.
p. 113. Oratio ad capillatnram. This is common to all the books : in 44
it is the second of two prayers for this purpose.
p. 114. Ad elerieum faciendum. This section agrees closely with Lan.,
save that Lan. gives an alternative anthem. D. omits the prayer
Deus cuius SpiritUy but otherwise agrees with Rob. : Claud, omits both
Detis cuius Spiritu (which it has elsewhere) and Deus qui eeclesiam :
it omits also Omnipotens sempiterne deus propitiare, and adds other
anthems {Tu es Domine, etc.) at the giving of the tonsure. In 146 and
in the Pontifical of S. Thomas the order is rather more developed, with
an increase in the number both of anthems and prayers. The two
1 86 I^OTES.
books contain in this section very much the same material, but differ
a little in its arrangement. In 44 the office is still more different from
that in Rob.
pp. 1 15-130. Ordo de saoris Ordinibus benedioendis. The Ordination
forms contained in this Pontifical are in general agreement with those
found in the earlier books already referred to — Egb., Lan., D., and Claud.
The forms of the Sidney Sussex College MS. A. 5. 15 (c. 1090-1110)
appear, from the account given of them by Mr. Christopher Words-
worth in his appendix to the Pontifical of David de Bemham, to be so
nearly identical with those of Claud, that what is said of the one MS. in
the following notes will equally apply to the other, save for the fact that
while a small portion of the form for the Consecration of Bishops is
to be found in Claud., the form is not represented in the Sidney Sussex
MS.^ The forms in the Douai MS. 67 (the Pontifical of S. Thomas,
cited below as T.) agree closely with those of the early group. Those
of the two Corpus Christi College MSS. (146 and 44) show more
divergence, and can hardly be reckoned among the earliest group of
English forms, though they are, of course, in agreement with that group
as regards the greater part of their contents. The divergence in 44 is
more marked than that in 146.
In the earliest group of English Pontificals the back-bone of the
Ordination forms is evidently the same with the forms which are to be
found in the Gelasian Sacramentary.* The basis of their rubrics is the
series of extracts from the Statuta Ecclesiae Antigua : the basis of their
prayers consists almost entirely of the prayers combined in the Gelasian
Sacramentary. In some cases particular members of the group follow
a text not identical with that of the Gelasian Sacramentary : in a few
instances there are variations which seem to be due to intentional
alteration or attempts to emend the ordinary text ; but the variations of
reading are for the most part not of a kind such as to require special
mention in these notes. With regard to the matter which is added to
the Gelasian forms the members of the group are for the most part in
agreement as to its substance : they differ, though not very widely, as
to its arrangement.
One rather curious though not very important variation is that which
concerns the numeration of the various orders. In Rob. numbers are
given in the headings of the sections (e.g. Ordinatio hostiarii : incipit
primus gradus) : and the Episcopate is septimus ^adus^ this result
being reached by the non-assignment of any number to the Subdeacon.
In Claud., Lan., T., and the Sidney Sussex MS. the numbers (in most
cases) are given at the end of the sections (e.g. Hucusque primus
gradus); but the numeration is not regular. All four make the order
of Exorcist tertius gradus^ that of Deacon quintus gradus; but they
differ as to the intermediate steps. Claud, leaves the order of Acolyte
unnumbered, marking the Subdiaconate as quartus gradus : Lan. and
the Sidney Sussex MS. number neither : T. numbers the Subdiaconate
as quintus gradus (repeating the number for the Diaconate) ; but this
last seems to be a slip of the scribe, since at the end of the form for
Priests there appears Hucusque vii, gradus. The Episcopate therefore
is not reckoned in T. as it is in Rob., and apparently in Claud, and the
Sidney Sussex MS., separately, as one of seven degrees. This is in
accordance with the reckoning of a list which in T. precedes the
^ Claud, has only the three initial prayers, which are placed apart from the other
Ordination forms with the heading, Benedictio Episcoporum,
* Muratori, Lit. Rom. Vet., i. 512-517, 619-622, 624-626 ; or pp. 22-29, I44-I49>
1 51-153 of the Oxford edition of the Gelasian Sacramentary.
NOTES. 187
Ordination forms, beginning with the Ostiarius, ending with the Pres-
byter, and including both the Acolyte and the Subdeacon.
The omission of the Acolyte from the numeration in Claud, and the
Sidney Sussex MS. is possibly to be connected with a section,/?^ septem
gradibus ecclesiae quos adimplevit Christus^ which appears in Egb.,
Lan., and D. In this section the list begins with the Ostiarius and ends
with the Bishop : the Acolyte is not mentioned at all. Lan. has also a
section, not found in the other books, treating of the orders by way of
question and answer, where the answer to the question Die mihi^gradus
ecclesiasiici quot sunt f is Octo : and where the eight orders begin with
the Ostiarius and end with the Presbyter, the number being made up
by including (as the second order) the Psalmista.
115. Fsalmista . . . potest. Egb. and some others insert (before ^^/«/)
posteaquam ab archidiacono instructus fuerit. These additional words
are not in the Gelasian Sacramentary or in the ordinary text of the
Statuta Ecclesiae Antiqua, whence this section comes. T. adds some
words to the formula of admission.
116. £t trcidat ei diaconus hostium ecclesif. This is an addition to
the text of the Statuta^ not in the Gelasian Sacramentary. Egb. and
some others have archidiaconus. T. adds that the archdeacon is to
lead him to the door and bring him back to the bishop for the
benediction.
Accipe et esto. T. inserts before this, at the end of the rubric, Vide
ut quod ore cantos^ etc. (as above in Rob. for the Psalmista),
Benedictio lectoris. Egb. and Lan. have a form of bidding prayer
before this, which the other books omit. It is not in the Gelasian
Sacramentary or in Missale Francorum,
117. Acoolitus cum ordinatiir, etc. T. adds formulae for the delivery
of the instruments. The Gelasian Sacramentary, which has the extract
from the Statuta relating to the Acolyte, omits the forms of benediction
which follow in Rob. Nor are they in Missale Francorum^ which has
another form. The Sidney Sussex MS. and Claud, have only one
benediction, which seems to be made up from the two in Egb., Lan.,
D., and Rob. The second benediction, as it appears in these four, is
evidently corrupt. In T. some attempt seems to have been made to
amend it ; the 12th-century Pontificals alter it considerably.
118. Ordo qualiter . . . oFdinandi sunt. A section similar to this
occurs in the Gelasian Sacramentary before the forms for the Ordina-
tion of Priests and Deacons. A similar clause occurs in Egb., Claud.,
Lan., D., and the Sidney Sussex MS. T. has a corresponding heading,
but the two pages following it are left blank. In Egb. the section is
placed at the beginning of the series of Ordination forms, having the
heading, Incipit ordo qualiter in Romana ecclesia presbiteri diatom sub-
diaconi vel ceteri ordines clericorum benedicendi sunt, followed by matter
answering to the contents of the section in Rob., and by various rules
and statements as to Ordination, some of which are found also in Claud,
and D. In Lan. the corresponding section is placed between the forms
for Subdeacons and those for Deacons. In Claud, and D., as in Rob.,
the section comes before the forms for Subdeacons ; but in D. no
mention of Subdeacons is made in the heading. In T. the heading
(as in Egb. with the addition of de sacris ordinibus after ordo, and of
the words a domno pontifice sedis apostolicae after clericorum) precedes
the forms for Subdeacons. Rob. stands alone in making no mention
of the Romana ecclesia in the heading of the section.
in xil. lectionibus. All the other books of the group (T. excepted,
which has not the passage) add ad sa?tctum Petrum,
Antequam euangelium legatur. Egb., Lan., and Claud, have (like
i88 NOTES,
the Gelasian Sacramentary)/^^/!^///^^ antiphonam adintroitum dixerint,
data oratione, Lan. inserts before the proclamation Auxiliante^ etc.,
a presentation of the ordinands by the archdeacon, with an inquiry as
to their fitness, and his reply.
Deinde aooedant, etc. In Egb., Claud., Lan., and D. the corre-
sponding rubric follows that of the Gelasian Sacramentary, et post
modicum . . . betudictione percepta : and in all but Lan. (which proceeds
with Orditiatio Diacont) some added matter follows the rubric {e,g, the
Capitulum S, Gregorit),
pp. ii8, 119. Ordinatio Subdiaooni. This section is practically the same
in all the books, except in regard to the rubrics.
p. 118. TJroeoluni oum aqua . manile. The more common reading is
cum aguamanilt, but if tnanile in Rob. is the equivalent of aguamanile,
the direction of its rubric agrees with that of the Gelasian Sacra-
mentary, which mentions both water and basin. Lan. agrees with Rob.
ao manutergium. Egb. adds a direction for the provision of the
chalice and paten (already mentioned), and at the end of the address
Vide cuitis a direction for their delivery, and that of the maniple.
Claud, and the Sidney Sussex MS. have somewhat similar additions,
but omit the mention of the maniple.
p. 119. Benedictio subdiaooni. After the bidding prayer T. it\serts a
rubric allowing the use of the respond Sint lumbi at the discretion of
the bishop.
pp. 1 19-122. Ordinatio Diaooni.
To the forms contained in the earliest Sacramentaries all the books
of the group add directions or formulee for the putting on of the stole
and for the anointing of the hands; all but Claud, and the Sidney
Sussex MS. for the delivery of the Gospel-book. As to the place of
these additions there is some variation.
The first four prayers of Rob. (pp. 120, 121) are common to all but
Egb., which has a somewhat different form of the first, and omits the
third. This group of prayers may be said to represent the matter
common to the Leonine and Gelasian Sacramentaries, though the first
three are not exactly the same as the initial prayers in either of these
books, and the second is not contained in either. The two prayers
which stand last in Rob. (p. 122) represent the addition made to the
Leonine form in the Gelasian Sacramentary. In Rob. the added
ceremonies are placed between these two portions, which in the other
books of the group are consecutive. In Egb., Lan., and D. the putting
on of the stole (accompanied or followed by the form beginning In
nomine sanctae Trinitatis ^) and the delivery of the Gospels are placed
at the beginning, before the prayer Oremus dilectissimi. In Claud., T.,
and the Sidney Sussex MS. the added ceremonies are deferred till after
the prayers, where T. places the delivery of the Gospel before that of
the stole.2 In all except Rob. the Consecratio manuum comes last. T.
joins to it a prayer which is not in the earlier books {fletis qui Moysi^
etc.).
p. 119. Diaoonus cum ordinatur, etc. This rubric is taken from the
Statuta Ecclesiae Antigua; Claud., T., and the Sidney Sussex MS.
have it in the same form. Egb., Lan., and D. insert after the words
cum ordinatur directions as to the delivery of the stole and the Gospel-
books, and after this proceed Deinde solus episcopuSy etc.
* This form (and also the benediction of the stole, Deus invictcievirtutis) are placed in
Egb. before the beginning of the section, but are intended for use in connection with it.
* In T. there is a rubric after Commune votum permaneat enjoining the delivery
of the Gospel-book ; but the direction is repeated after the next prayer, with the
formula of delivery attached to it
NOTES. 189
Beliqui vero sacerdotes . . . tangant. This clause is omitted by
Egb., Lan., and D. ; it is found in the same extract from the Statuta
in the Gelasian Sacramentary, but not in Missale Francorum, Its
insertion is probably due to an early error in the text of the Statuta,
p. 120. Oremus dlleotissimi. This is a variation of one of the initial
prayers in the Leonine and Gelasian Sacramentaries.
Exaudi domine preces. This is not in the early Sacramentaries,
but appears in Egb. as Alia benedictio diaconi sive diaconissae,
Domine deus . . . preoes nostra.8. This is common to the Leonine
and Gregorian Sacramentaries.
p. 122. Consecrentur manus. This form occurs (with very slight variation)
in the Gelasian Sacramentary at the end of the forms for Subdeacons,
where (as Tommasi remarked) it is evidently misplaced. The anointing
of the hands of Deacons seems to have been used in England, and to
have been not unknown in France, where the Archbishop of Bourges,
about 860, addressed an inquiry as to its propriety to Pope Nicolas L,
and received the reply that at Rome neither Deacons nor Priests were
thus anointed (Mart^ne, De Ant, EccL Rit,y vol. ii. p. 22).
pp. 122-125. This section follows very nearly the same order which is found
in Egb., Claud, Lan., D., T., and the Sidney Sussex MS. The Leonine
Sacramentary has the first three prayers of Rob., and those only ; the
Gelasian adds the two which stand last in Rob. In Egb. these stand
in the same order as in the Gelasian Sacramentary, without break, the
direction as to the changing of the stole being placed, with its formula,
before the first of the prayers, the other additions after the last of them.
In the other books of the group, as in Rob., the later additions, except
that of the changing of the stole, are placed between the Leonine forms
and those which the Gelasian Sacramentary adds to them.
p. 122. Presbyter cum ordinatur, etc. All the books of the group have
this extract from the Statuta Ecclesiae Antigua, Egb., D., and Lan.
combine with it a direction as to the putting on of the stole, and as to
the mention of the priest's " title."
p. 123. Hie mutatiir stola. Egb. omits this. Lan. and D. have before
the corresponding rubric the form Stola iustitiae circumdet^ etc., which
Egb. places after the initial rubric. T. has at the same point Tollite
iugum,
Benedio domine. Lan. and D. omit this form with the rubric or
heading preceding it. In Egb. the vesting with the chasuble precedes
the anointing, both being placed later.
p. 124. Consecratio manuum sacerdotis de oleo et erismate. Lan. and
D. omit the last four words. Egb. (which entitles the preceding prayer
Consecratio manus) has here a rubric directing that the sign of 3ie cross
is to be made with chrism upon the hands.
Tunc vestiatur casnla. In Egb. the vesting with the chasuble is
accompanied by the words, Induet te dominus vestimento salutis et
coronam laetitiae ponat super caput tuum. There is an alternative form
of benediction, which does not appear in the other books. Lan. has a
form for use at the vesting {Per haec indumenta^ etc.) which is not in
any of the other books of the group. In the Sidney Sussex MS. the
direction for the vesting with the chasuble is omitted, but the vesting
is referred to, as in Rob., in the benediction which follows the
action.
p. 125. The reading et per obsequium plebis tuae corpore et sanguine filii
tui inmaculata benedictione transformetur ad iftviolabilem caritatem is
perhaps the result of an attempt to improve the text. Claud, has
corpus et sanguine . . . transfonnetur,
pp. 125-130. Ordinatio Episcopi. In this section there is rather more
I90 NOTES.
variation among the MSS. which contain it than in the sections pre-
ceding it. The initial rubric varies a good deal in form. In £gb. and
Lan. it is more nearly identical with the corresponding passage in the
Statuta Ecclesiae Antigua than is the case in D., Rob., and T. The
three prayers which follow are common to the whole group. Egb. adds
a fourth {Exaudi domine preces\ which in the Leonine Sacramentary
and in Missale Francorum appears to be the collect of the mass, and
in the Gelasian Sacramentary takes the place which in the five English
books is occupied by Adesto supplicationibus. In Egb. it is directed
that the initial prayers are to be said by all the bishops ; apparently
the character of Oremus dilectissimi as a form of " bidding " had been
obscured.
p. 125. DeuB honoram omnium. This, in the early Sacramentaries and
in Egb. and Lan., forms, together with Hoc domine copiose^ one con-
tinuous prayer not broken by any direction for anointing.
p. 126. BU.0 efilmdatiir oleum, etc. Though Egb. has no mentipn of
anointing here, its use may be indicated by crosses which are marked
in the text. In Lan. the anointing of the head follows at the end of
the whole prayer, with the use of the formula Unsruatur et sanctificeiur,
which the correction made by a later hand in Rob. would insert at this
point in the Consecratio, The Codex S. Eligii and Hittorp's Ordo
Romanus agree in inserting Unguatur et sanctificetur here, but direct
the use of chrism. D. and T. agree with the original arrangement
of Rob.
Hoc domine oopiose. In this portion of the prayer there is a
marked difference between the texts. The Leonine form differs from
the Gelasian in the omission of certain passages. Egb. and Lan. follow
the Leonine ; D., Rob., and T. the longer form contained in the Gelasian
Sacramentary and in Missale Francorum.
p. 127. Pater sanote omnipotens deus. This prayer is not found in the
earliest Sacramentaries, and is absent from Egb., but appears in Lan.,
D., and T. It maintains its place in the later English Pontificals, but
does not seem to have been usual elsewhere. Menard appears to have
found it only in books of English origin and in the Codex Ratoldi^ which
seems to have been influenced by English sources. But it appears also
in the non-English part of the Leofric Missal, where it precedes Deus
honorum omnium and has the title of Consecratio, Possibly its original
source may be the same which supplied the Gelasian additions to the
Leonine forms for the Ordination of Priests and Deacons.
Spiritus sanctUB septiformis. This is not in the earliest Sacra-
mentaries. Egb. has it as a final benediction. Lan., D., and T. place
it as in Rob.
p. 128. Consecratio manuum. This is not in the earliest Sacramentaries.
The use of chrism for this anointing is not mentioned in the rubric of
Egb. or Lan., but seems to be implied in the text of the accompanying
formula. Egb. adds a shorter alternative formula, in which there is no
mention of chrism.
Hie mittatur oleum, etc. This occurs earlier in Lan. (see above,
note on p. 126).
Benedictio baouli. This is not in Egb.
Accipe baoulum saori regiminis. This is absent in Egb. and Lan.,
which have the alternative formula.
p. 129. Accipe ergo anulum. This is not in Egb., which has instead a
shorter formula.
Additio in oonseerationem. The purpose of this form, as it kands
in Rob., is not very clearly marked. From the rubrics of Egb., Lan.,
and D., and from the text of the section as it appears elsewhere, it is
NOTES. 191
evident that the original purpose of it was to provide that in the case
of the consecration of a Pope two changes were to be made in the
Consecratio beginning Deus honorum omnium: {cC) the insertion of
certain words between huic famulo tuo quem and ad summi sacerdotii
ministerium (see p. 126, line 10) ; and {b) the substitution of the word
pontificalem for episcopalem in another clause, where in some texts ^as
in Rob.) the reading which in this section is prescribed as a special
variation has been adopted to the exclusion of the more ordinary
episcopalem (see p. 127, line 4). But the beginning of the prayer in
which the changes were to be made, the words preceding and following
the inserted and altered words, and the special words themselves have
been run together as though they formed a consecutive prayer. It is
to be noted that while in Egb., in Menard's Codex S. Eligiiy and in
Marline's Ordo taken from Lan. and D., the phrase for insertion runs,
Quem apostolicae sedis praesulem et primatem omnium qui in orbe
terrai'um sunt sacerdotum ac universalis ecclesiae tuae doctor em dedisti,
it appears in Rob. in a modified form. The last part of the section is
also linked on to what precedes by the omission of tribuas and the inser-
tion of ut in its place, and by the addition of ascendcLt after universam.
What the earlier use of the section in England may have been it would
be difficult to say ; but in the form which it assumes in Rob. it appears
also in later English Pontificals in the definite character of a prayer
for the bishop at his enthronement ; and it seems probable that this
character is meant to belong to it in Rob. also, where it is followed by
the forms which in the 12th-century Pontificals are combined with it
to make up the order of enthronement. In Egb. and the other books
of the group the same prayers follow the Additio in consecrationem.
In Egb. the benediction Spiritus sanctus septiformis follows that
beginning Populus te honorety and is followed by the Super oblata of
the mass. D. and T. add some matter relating to the consecration of
one English Archbishop by the other, and to the pallium (see Mart^ne,
De Ant, EccL Rit, vol. ii. p. 41).
pp. 130, 131. Benedictio Abbatis. This section agrees with the corre-
sponding Order in Egb., Lan., and D., save that the prayer Suffer hunc
famulum ends in Egb. at gratiam tuae benedictionis, Claud.^ T., 146,
and 44 have the same prayers, but add to them other matter, including
the delivery of ring and staff.
pp. 1 31-135. Ordinatio Monachorum. Egb. does not contain this Order.
D. and 146 have a different Order (printed in Mart^ne, De Ant, EccL
Rit,, vol. ii. p. 163, from D.) : this includes (in a longer form) the
prayers Deus bonarum virtutum (p. 132) and Deus qui vestimentum
(p. 133), and also some other prayers which appear in Rob. or in other
books of the group which are akin to it in this section. The Order in
Rob. (save for some abridgement of rubrics) is practically identical
with that in the Missal of Robert of Jumi^ges (H.B.S., vol. xi. pp. 280-
286), and nearly the same as that in Lan., Claud.^, and T. In 44 there
are some additions, and some of the prayers are expanded ; but the
general outline agrees with Rob. Mart^ne prints the Order from Lan.
and the Missal, noting the resemblance to Rob. {De Ant, EccL Rit,y vol. ii.
p. 162). In the Missal (and in Lan.) the only officiant mentioned is the
Abbot. The 12th-century Pontificals have an entirely different Order,
which appears in the book of the Abbot of Evesham (H.B.S., vol. vi.
col. 28-34) and (in outline) in the Customary of S. Augustine's Abbey,
Canterbury (H.B.S., vol. xxv.). It agrees with Lanfranc*s Statuta,
p. 131. Cum autem nouitius, etc. Lan., Claud.^, 44, and the Missal of
Robert of Jumi^ges have a much fuller introduction. That in T. is
different, resembling what is found in D.
192 NOTES,
Ab episcopo siue abbate inohoetur letania. The litany is given
at length in Claud.' and 44 ; Lan. and the Missal have only the Kyrie^
Pater noster, and preces. The four prayers which follow are in all the
books of this group.
p. 132. DeuB bonarum nirtutunoL In Claud.', Lan., T., and 44 Deus qui
vesiimentum precedes this : so also in D. and 146. Both prayers are in
a rather longer form in all the books except Rob. and the Missal : in 44
Deus bonarum uirtutum is expanded to a great length.
p. 133. Adesto domine. Claud.' allows, and 44 directs, a respond at this
point.
DeuB qui renimciantibus. This prayer is also in D. and 146, but
in a different position. T. and 44. insert after it another prayer {Suscipe
quaesumus domine\ which is also in D. and 146.
ClementiBBime dominator. Before this, Claud.', T., and 44 insert
a prayer {Famulum tuum domine quaesumus) which in D. follows the
anthem Beati eritis. Neither of the last two prayers in Rob. appears
in D. After them 44 adds some further prayers and benedictions.
pp. 135-140. The forms for the Benediction of Virgins and Widows and
of their habits, which are contained in these pages, are made up of
material which appears in Egbert's Pontifical, with slight variation, in
a less definite arrangement. In the forms for the Benediction of Virgins,
Claud.' and 44, while using much of the same material which is employed
in Rob., arrange the prayers in a different order. On the other hand,
Lan., D., 146, and T. agree on the whole with Rob., but they add one
prayer ( Te invocamus) which Rob. alone omits. In the sections relating
to Widows all the seven books are in agreement, save that part of the
form is now wanting in Claud.' The forms in Claud, differ in order
from those in the other books, but are also made up of material found
in £gb.
p. 135. Benediotio uestium uirginis. The two prayers which make up
this section stand first in all the seven books. Egb. assigns them
(having the first in a slightly different form) to the blessing of the habit
either of Virgins or of Widows. The two are found together, as the
Benedictio vestium virginis vel viduae, in the supplementary part of
the Gregorian Sacramentaries (see Muratori, Lit. Rom, Vet., li. 183,
184) : the first is found in the same form which it has in Egb. {Deus
aeternorum) in the Gelasian Sacramentary, as the Benedictio vestimen-
torum virginis. In this form, with the necessary variation, it appears
again in the section as to the Widow's habit in the seven later books.
Benedioat te eonditor. In Egb. this is the first prayer of the
Benedictio virginis monialiSy the second being Benedicat te deus, which
follows it in Rob. and the four books which agree with Rob. It is
found, together with the first clause of Benedicat te deus, in Missale
Francorum, Both in Missale Francorum and in Egb. it ends with a
clause, omitted in the later English books, which serves to link it with
the following benediction. In Claud.' and 44 two other prayers {Omni-
potens sempiterne deus adiuua and Te inuocamus) are placed before
Benedicat te eonditor, which is made to precede the giving of the veil,
while Benedicat te deus is placed after that action.
p. 136. Omnipotens sempiterne deus adiuua. This, as has been said,
is placed earlier in Claud.' and 44, where it follows Deus bonarum. In
Egb. it is separated from Deus bonarum by the formula for the giving
of the veil, and (like the forms which stand just before it) is made to
serve either for Virgins or for Widows. In Missale Francorum it is the
first prayer in the section relating to the Benedictio Virginum.
p. 137. Deus cfiustorum corporum. This is the principal benediction
in the corresponding sections of the Leonine and of the Gelasian
NOTES. 193
Sacramentaries, and of Missale Francorum; but there is a difference
between the three books. Missale Francorum omits a passage which is
common to the Leonine and Gelasian texts : the Leonine, on the other
hand, omits the last part of the form as it appears in the Gelasian and
in Missale Francorum, In the supplementary part of the Gregorian
Sacramentaries the Benedictio Virginum includes what may be called
a short recension of it, beginning in the same way, and containing the
part which is omitted in Missale Francorum^ combined with a different
ending from that in any of the other early texts. The English Ponti-
ficals nave both the shorter and the longer recension ; the longer in the
form in which it appears in Missale Francorum, In Egb. the two are
consecutive, the shorter form following the other. In the later books,
the longer form alone is retained in the Benedictio Virginum^ the other
being appropriated, with slight alteration {e,g, the substitution of sexa-
gesimi fructus for centesimifructus^ and of viduarum for virginum) to
the Benediction of Widows (see p. 139).
Before Deus castorum corporum, Egb. and the four books which are
in agreement with Rob. throughout this section insert the prayer Te
invocamus, which is found in the Gelasian Sacramentary, and which in
these books seems to serve as a sort of introduction to the principal
benediction. In Claud.^ and 44, Te invocamus is placed just before
Benedicat te condiior, which in these two MSS. immediately precedes
the giving of the veil, and so far occupies the same place which Rob.
and its group assign to Deus castorum corporum. In Claud.^ and 44
Deus castorum corporum and Benedicat te deus (p. 135) are placed after
the giving of the veil.
p. 138. Accipe puella pallium. This is in Missale Francorum^ but not in
the Leonine, Gelasian, or Gregorian Sacramentaries. The whole of
the group of English books have it, but differ, as we have seen, as to
its position in relation to the other prayers.
SfElinde domina This is in all the books of the group. In Egb.
it is joined with Benedicat te conditor and Benedicat te deuSy and its
character as a portion of the mass is not specifically stated, as in the
later books.
pp. 138, 139. Benedictio uestis uiduae. The first of the three prayers of
this section is mentioned above, in the notes on the Benedictio uestium
uirginis. The other two are the forms for the same purpose in Missale
Francorum.
p. 139. Consolare domine. This is the Benedictio viduae of the Gelasian
Sacramentary : it appears also in Missale Francorum. Egb. joins with
it the prayer Deus castitatis amator, which is also found in the Gelasian
Sacramentary. The prayer Da quaesumus is not apparently to be
found in any of the early Sacramentaries : it is not identical with that
which in Hittorp's Ordo Romanus is combined with Consolare.
Deus castorum corporum. See the note on the longer form (p. 137)
from which this form may be said to be derived.
p. 140. Famulam tuam. This appears in the supplementary part of the
Gregorian Sacramentaries, as a prayer cui ancillas dei velanaas. It has
the same title in Egb., where it is arranged for use either for Virgins
or for Widows.
pp. 140-147. Consecratio Begis. The Order for the Consecration of a
King contained in Rob. is that known as the Second English Order.
It is found also, with very slight variation, in D., T., 146, and in
M^nard*s Codex Ratoldi, and in an imperfect form (parts of the text
being now lost) in the fragments cited as Claud.^ A peculiar recension
of it, with considerable changes and additions, occurs in 44. This has
been edited for the Society by Dr. Wickham Legg (H.B.S., vol. xix.) ;
ROBERT. O
194 NOTES.
and his careful notes make it superflnons here to discuss minutely the
small amount of variation exhibited by the MSS. which contain the
Second Order in its usual form.^
p. 141. In diebuB eiiu. The diversity between the different MSS. in the
text of this prayer, some (beginning In dUbus has) making it an address
to the King, others (as Rob.) making it a precatory benediction, is
noticed by Dr. Wickham Legg. The prayer seems to be really -paat
of a long form, of which Te invocamus is the first portion ; the butter
part has been altered so as to avoid the abrupt and unusual b^inning
which is found in Rob. This, though its awkwardness would not have
been marked if the prayer were simply divided between two or more
of the assistant bishops, one of whom began his portion at In dUbus
eiusy must have been made more noticeable when Deus qui populis
was inserted between the divisions. The various stages are illustrated
by different MSS. In the i ith-century Ordo^ printed from a MS. at
Milan by Magistretti in the appendix to his Pontificals EccL MedioL
Saec. ix. (p. 113), the prayer is unbroken. In the Leofric Missal it is
divided into two parts, the second beginning at In diehus tius; but
Deus qui populis does not appear. In £gb. Deus qui populis is inserted
between the two portions ; and in some of the later group the beginning
of the second portion is altered, and the remainder of the prayer modified
to correspond with the new beginning. That the part beginning In
diebus etus really belongs to Te invocamus is evident from the remark-
able alliteration which is a feature of both parts.
p. 148. Ck>n8ecratio Beginae. This Order is generally attached to the
Second English Order of the King's Coronation in the MSS. which
contain it. In Pontificale Lanaletense (which in the King's Corona-
tion agrees with Egbert's Pontifical) the Queen's Coronation appears
apart from the Order for the King. Egbert's Pontifical provides no
form for the crowning of the Queen ; nor does the Leofric Missal. In
44 the Order for the Queen has shared in the process of revision applied
to that for the King. For the variations in the different books of the
group reference may, as before, be made to Dr. Wickham Legg's notes
in Three Coronation Orders (H.B.S., voL xix.).
The remaining contents of the volume consist of later additions, some
nearly contemporary, and perhaps written while the book was still in
England ; others of later date, the most important being forms for use
in the province of Rouen,
pp. 149-15 1. The forms relating to marriage belong to the two periods of
the history of the MS. The mass Ad sponsam benedicendam was
probably written in England. The benedictions for use in the mass,
the catch-words of the post-communion, the second post-communion
(or super populunC)^ and the portion relating to the spousals were
probably written in Normandy, but contain nothing distinctive. The
mass Ad sponsas benedicendas in the Missal of Robert of yumteges
(H.B.S., vol. xi.) has the same collect, secret, and preface as Rob. It
has two forms ad complendum, the second of which (placed after the
benediction Deus qui potestate^ and probably really a super populum) is
the same as the post-communion of Rob. The Epistle and Gospel are
not those most commonly found. As to the benedictions and other
^ It is perhaps well to note that the MS. which in the notes to this volume is cited
by the symbol T. is in Dr. Wickham Legg's notes cited as Dou. ; that known as the
Pontifical of S. Dunstan (here referred to as D.) he cites as Dun. The text of 146
has recently been published in Mr. L. G. Wickham Legg*s English Coronation
Records,
AZOTES. 195
added matter, it may be said that they contain nothing which calls for
special notice.
p. 152. Deus uita uiuentium. This form of episcopal benediction is found
in other English Pontificals ; e,^^. MS. Magd. 226.
Orationes in tempore synddi. The first portion of these prayers is
repeated in the following Order for a Council of the Province of Rouen.
The latter portion, beginning on fol. 175V. {Nulla domitu) is probably
meant for use at the close of the council, as appears from its contents.
Both parts are found in English books, and also in books of French
origin ; and the same may be said of the benediction which follows them.
pp. 153-157. The Order for a Provincial Council was printed by Mabillon
in his Vetera Analecta^ vol. ii. (Paris, 1676), from a copy furnished by
Pelehester, the Librarian of the Church of Rouen. Mabillon notes the
fact that the Order is a later addition to the original contents of the
MS. ; but he had probably not seen the book itself, and formed his idea
of the date of this part of its contents from the evidence which he
collected from its text. He supposed it to be of the time of Archbishop
Guillaume Bonne- Ame (1079-1110), on the following grounds : —
(i) That it is of a date later than the death of S. Maurilius (1067),
who is referred to as venerabilis memoriae (p. 155, line 16).
(2) That it seems to regard some of those present in the council as
having assisted at a former council of the province, held in the time of
Maurilius, when the definition against Berengarius was made. This
he supposes to have been in 1063.
(3) That it contains (p. 157, line 19) a reference to an enactment
made in the time of the father of the reigning prince, pro coercenda
principum cupiditate, which he connects with the decrees of a council
held at Lillebonne in 1080.
The last of these reasons seems to be unsound. The whole passage
in which the clause on which it is based occurs is taken from the Eighth
Council of Toledo, with little variation beyond the omission of the
name of the princeps; and the allusions to particular enactments,
whether in favour of the title of the father of XhQprinceps to dominions
acquired by him, or against the rapacity of temporal powers, cannot
safely be understood to have specific reference to any events in the
history of Normandy or of the province of Rouen. The first reason
seems sufficient to fix the date of the composition of the document after
1067 ; but the phrase referred to as implying that bishops present had
also been present at the council held by S. Maurilius may not imply
more than such corporate identity as a later provincial council may
have with an earlier one.
It is, of course, possible that the document, though apparently written
towards the end of the 12th century, is copied from an order drawn up
while some members of Maurilius' Council were still bishops of the
province ; but in that case the phrase, if Mabillon's interpretation of it
be adopted, must be regarded as a survival.
p. 154. De conoilio caloedonensi . heram xviiiL The word her a or aera
is used here, and also a few lines later, in the sense of capitulum,
p. 155. Corde credimus et ore profltemur . panem, etc. This definition
appears again in the examination of the bishop-elect (p. 164).
p. 156. Item de contemptoribus canonum in toletano conoilio vii.
Mabillon observes that what follows is not found in the decrees of the
Seventh Council of Toledo. The clause Si quis . . . multetur seems
like a condensation and combination of two passages, one in the decrees
of the sixth, the other in those of the eighth council : —
" Quod si in quidpiam horum quisquam nostrorum temerario ausu
praesumptor extiterit" (Cone. Tolet. vi. cap. 18) "et honoris sui et
O 2
196 NOTES,
communionis sanctae lugeat amissione mulctatus" (Cone. Tolet. viii.
cap. ii).
The next clause, Genecleus episcopus dixit . . • separabit, is from the
Second Council of Carthage. Possibly both have been extracted from
some catena of passages from conciliar decrees de conteinptoribus
canonum, in which the first passage was drawn from the Seventh Council
of Toledo, the rest being referred in error to the same source.
Diuinae trinitatiB inBeparabile numen. From this point to the
end of the section the source is the Eighth Council of Toledo, cap. 13.
The purpose of the extract is not evident ; but it may perhaps have
been chosen as a model for the conclusion of the acts of a synod.
pp. 157-159. This Order for the investiture of the Duke of Normandy is
reprinted (from Du Chesne, Hist. Narmannorum) by Mart^ne, De
Antiquis EccL Ritibus^ vol. ii. p. 305. It will be seen that it follows
the Order for the Coronation of a King, with necessary omissions and
some alterations of wording. The oath is the same : it is followed by
Te invocamus and Deus qui populis^ substituting ducatus for regnum
(even in the petition that the sovereign may be brought ad aeternum
regnum) : In diebus eius is omitted : the Consecratio regis and all that
relates to the anointing are also omitted : the formtdae for delivery of
the ring and the girding of the sword are adopted, with the same
substitution of ducatus for regnum : the forms relating to the crowning
are omitted, and also those for the delivery of the sceptre and rod :
the last benediction is taken from one of the forms of benediction
preceding the enthronement. The enthronement and the benedictions
following it are not included.
The only additions are the anthem and verse after Te deum laudamus
and the collect Omnipotens sempiterne deus qui dedistiy which naturally
accompanies them.
pp. 160, 161. Of the three benedictions contained in these pages the third
appears also on p. 37 ; the first is in Lan. with omissions.
pp. 102-165. In die Ordinationis Episcopi, efc. The whole of the
directions contained in the first twenty-seven lines of this section agree
with those in one of Mart^ne's Or dines {De Ant. Red. Rit,, vol. ii. p. 56)
taken from a Pontifical written for Besangon and afterwards adapted for
use at Tours. The date which Mart^ne assigns to this book would make
it nearly contemporary with the writing of the section in Rob. The
Besan^on Pontifical contains the full order of the Consecration: the
section in Rob. is evidently not intended to be complete in itself, but
to be taken in conjunction with the earlier Order which forms part of
the original contents of the book (pp. 125-130). The earlier Order
contains no form of examination of the bishop-elect such as that which
in Hittorp's Ordo Romanus is described as secundum Gallorum institu-
tioneSy or as the forms which appear in the English Pontificals from the
1 2th century onwards. This omission is here supplied. The form of
examination differs in some respects from that contained in the Besangon
Pontifical : the exact form of questions is a matter on which there is a
considerable amount of variation in different books. Before the questions
begin, the Besangon book directs the reading not only of the passage
from the spurious decretal of Anacletus, but also of a passage from the
letter of Celestine I. to the Bishops of Gaul {Nullus invitis detur
episcopus^ etc.), of the fourth Nicene canon, and of a passage ex dictis
Leonispapae^ the extract from "Anacletus" being the last of the series.
The same combination occurs in other of Mart^ne's texts ; but the
passage from " Anacletus " sometimes appears alone. Sometimes even
this is omitted, and the only preface to the examination is the address
by the metropolitan, which as a rule begins with the words Antigua
NOI'ES. 197
siatuta^ omitting Audisti karissifne quod. The answer to the question
with which this address ends (Ita ex toto corde volo in omnibus obedire
et consentire) is omitted in the text, probably by a clerical error.
. 163. Vis per dei gratiam, etc. This comprehensive question is not
usually included in the series. Where it appears, it seems to take the
place of some other questions which are as a rule included, but here
omitted. The same arrangement appears in a Lyons Pontifical, adapted
for use at Tarentaise, from which Mart^ne extracts one of his Ordines
(J)e Ant. EccL Rit^ vol. ii. p. 91).
Vis eastitatem . . . et in ea Alios tuos enutrire ? The first part
of this question appears in a shape but slightly different in a lar^e
number of books : the latter part is apparently at least unusual. It is
sometimes replaced simply by the words et docere : the Lyons Pontifical
already cited has et earn tibi subditos docere^ with a further inquiry as to
the enforcement of the teaching in the case of sacerdotes, diaconi^ and
ministru Filios may, of course, be taken as equivalent to subditos;
but it seems most likely that the word had at first its ordinary sense,
and that its retention here is a case of survival.
Vis beato Petro, etc. This question is not unfrequently omitted ;
but its place is supplied by a question as to willingness to receive and
observe the traditions of the orthodox Fathers and the decretal
constitutions of the apostolic see.
XTnicum et unum deum dei filium. Some words seem to have
been accidentally omitted before this phrase. The usual form runs,
" Deum verum et hominem verum, proprium in utraque natura atque
perfectum, non adoptivum, nee phantasticum, unicum et unum," etc.
164. Credis panem, etc. This and the next question are concerned
with the acceptance of the definition against Berengarius, mentioned on
p. 155. Mart^ne speaks of them as occurring in two Pontificals, one of
Rouen (perhaps this book), the other the Lyons Pontifical already cited.
They are found also in some English Pontificals (see Maskell, Monu-
menta Ritualia Ecclesiae Anglicanae^ vol. ii. p. 265, ed. 1882).
Adesto deuB. This and the following collect appear in the earlier
Ordo (p. 125) as prayers said over the bishop-elect when he is presented
before the Gospel : in the Rouen Order they seem to be intended to
serve as the collects of the mass which begins after the examination is
concluded. This is the case in the Besangon Pontifical, where they are
separated from the Consecratio^ which in the earlier Ordo seems to
follow them immediately, by the Epistle, grail, Gospel, offertory, and
secret. The secret, Hanc igitur^ and post-conununion of the mass
are the same as in the Besan^on Pontifical.
165. Ad pollicem eonsecrandum. This is intended to supplement (or
possibly, as apparently in Hittorp's Ordo Romanus, to replace) the
Consecratio manuum of the earlier Ordo (p. 128). Where it appears it
is generally added to the Consecratio manuum, as it is in the Besangon
Pontifical : and this is probably the intention with whicji it is inserted
here. The Lyons Pontifical (Mart^ne, De Ant. Reel, Rit,^ vol. ii. p. 93)
has a disquisition on the different modes of anointing the hands.
Benedictio ba^ouli. This is apparently a substitute for the metrical
form of the earlier Ordo (p. 128), the use of which was apparently not
general. The form given here appears in the BesanQon Pontifical.
Benedictio anuli. The earlier Ordo has no form for blessing
the ring. This (which is found also in the Besan^on Pontifical) is
apparently intended to supply what according to later usage would be
a defect.
Omnipotens sempiteme deus qui distinctis. This form borrows
some of its phrases from the form provided for use at the enthronement
19» NOTES,
in the earlier Or do (p. 129) ; but its purpose seems to be the benediction
of a throne, apart from the enthronement of a new bishop,
p. 166. The list of persons to be called and exconununicated is apparently
one of the Norman additions to the contents of the MS. None of the
persons mentioned can be certainly identified.
GuillelmuB de Arcis. Probably one of the family of the Counts of
Arques.
GiiillelmuB de VemiL This name frequently appears in charters
and deeds of the nth and 12th centuries, mentioned in Mr. Round's
Calendar of Documents preserved in France^ etc, (Record Office Publi-
cations, 1899.)
Herbertus de totsimiliter. Probably the name intended is Her-
bertus de Tot, the similiter indicating some point of resemblance,
whether of locality, status, or offence, with the person mentioned just
before him in the list.
INDICES.
I. INDEX OF LITURGICAL FORMS.
II. INDEX OF SUBJECTS.
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
The following abbreviations are frequently used : —
aet. = aeterne.
b. = beatos, beati, etc.
ds. = deus.
dns. = dominus, dni. = domini, etc.
fam. = famulum.
off. = officium.
omps. = omnipotens.
qs. = quaesumus.
Ab oriente portae tres, 97.
Absolvimus te vice b. Petri, 57.
Accendat in vobis dns. vim sui amoris, 11.
. Acceptabis sacrifidttm, 113.
Accipe annulum
ndei signaculum sanctae Trinitatis,
148.
signaculum videlicet . . . ducatus,
158.
signaculum videlicet . . . r^ni, 144.
Accipe baculum
pastoralis officii, 128.
sacri r^minis signum, 128.
Accipe
coronam eloriae, 148.
eigb annmum, 129.
et commenda memoriae, 117.
et esto verbi dei relator, 1 16.
hunc gladium . . . ducatumque, 159.
hunc gladium . . . regnumque, 144.
istud volumen evangehi, 122.
puella pallium, 138.
sceptrum regiae potestatis, 145.
vestem indue sanctitatis decorem, 133.
vidua pallium, 139.
virgam virtutis, 145.
Actiones nostras qs. dne., 73, 108.
Ad custodiendum gr^em, 52.
Adesto ds. supplicationibus nostris et quod,
164 (cf. 125).
Adesto dne. supplicationibus nostris
et hunc famulum ... in ecclesia, 1 14.
et hunc famulum ... in monasterio,
133.
nee sit ab hoc, 58.
Adesto
omps. ds. huic populo, 30.
precibus nostris adesto, 83.
qs. dne. ds. officio nostro, I02.
qs. omps. ds. honorum dator, 120.
supplicationibus nostris omps. ds. ul
quod, 125 (cf. 164).
Adiutor altissime ds., 81.
Adorabo ad templum, 98.
Adsumus [dne.] Sancte Spiritus, 152, 153.
Aetemam ac iustissimam, 95.
Amoveat a vobis dns. totius, 24.
Ascendant ad te dne. preces, 75.
Asperges me, 80, 81, loi, 106.
Audisti carissime quod antiqua, 162.
Auxiliante dno. deo et salvatore, 118.
Beat!
eritis, 133.
inmaculati, 96.
martyris sui N. intercessione, 46.
omnes qui timent, 151.
Benedic domine
annulum, 151.
domum istam . • . ut sint, 82.
domum istam . . . venientium, 76.
et sanctifica has manus, 123.
fortitudinem principis, 147.
banc aquam, 103.
hanc crucem, 106.
hunc clementissimum regem, 52.
hunc praesulem principem, 146.
omnem hanc plebem, 39.
populum tuum et devotum, 30.
Benedic qs. dne. universam familiam, 20.
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
Benedicam dominum, 112.
Henedicamus Patrem et Filium, 157.
Benedicat
et custodiat vos omps. ds., 99.
et inluminet omps. ds., 49.
te conditor caeli, 135.
te ds. Pater et Filius, 135.
tibi dDs. semperque te, 52.
Benedicat vobis
dns. et custodiat vos, 23.
dns. nostri oris alloquio, 23.
dns. qui b. Agnae, 34.
dns. qui b. virgini 111., 47.
dns. qui cuncta, 22.
omps. ds. qui per unigeniti, i6i (cf.
37).
omps. dns. qui cuncta, 54.
qui formam vestrae, 43.
Benedicat vos
decus apostolorum, 40.
dei Patris dementia, 50.
Benedicat vos deus
de caelis, 18.
principium lucis, 42.
qui nos b. Petri, 38.
qui per unigeniti, 15.
Benedicat vos omps. ds.
angelicis, 161.
b. Joannis Baptistae, 38.
cui ieiuniorum, 13.
cuius hodierna die unigenitus, 21.
hodiema interveniente, 16.
ob cuius paraclyti, 21.
per b. apostoli sui, 45.
qui per unigeniti, 37 (cf. 161).
qui quadragenarium, 10.
qui vos gratuita, 19.
Benedicat vos omps. dns.
beatorum martyrum, 46.
per omnium sanctorum, 42.
qui in principle, 160.
vestramque ad supema, 6.
Benedicat vos Trinitas
divina maiestas et una, 23.
divina maiestas Pater, 48.
Benedicite, 82.
Benedictio
dei Patris et Filii, 124.
vos dni. comitetur, 26.
Benedictionis dni. gratia, 28.
Benedictionum
omnium largitor, 53.
suarum super vos, 21.
Benedictus es in templo, 82.
Cantate domino, 96.
Christe perunge hunc regem, 143.
Christus dei filius qui est initium, 54.
Clementissime
dominator domine tuam, 133.
domine cuius inenarrabilis, 91.
Commune votum permaneat, 122.
Concedat vobis
dns. praemium, 29.
omps. ds. munus, 26.
Concede
misericors ds. huic plebi, 19.
qs. omps. [ds.] ut famulum, 130.
Confirma hoc ds. quod, 90.
Confitemini dno. et invocate, 112.
Confortare et esto vir, 144, 159.
Consecramus et sanctificamus banc pate-
nam, 92.
Consecrare et sancti6care digneris dne. ds.
omps.
banc cmcem, 107.
patenam banc, 93.
Consecrentur manus istae qs, dne.
de oleo sancto, 124.
per istam, 122.
Consolare dne. banc famulam, 139.
Coronet te ds. corona gloriae, 144.
Creator et conservator human! generis, 15 1 .
Credimus in unum deum, 154.
Crux pellit hostem, 76.
Cuius inmensae miserationis, 113.
Da quaesumus
dne. famulo tuo N. indulgentiam, 132.
omps. ds. ut haec famula, 139.
Dei Patris omnipotentis misericordiam, 87.
Descendat qs. dne. ds., 90.
Det vobis dominus
munus suae benedictionis, 26.
omps. magna mysteria, 9.
Deum indultorem criminum, no.
Deum Patrem omnipotentem
supplices deprecemur ut hunc, 117.
suppliciter deprecemur ut hunc, 116.
Deum universitatis artificem, 84.
Deus Abraham ds. Isaac [et] ds. Jacob
benedic adolescentes, 151.
ipse coniungat vos, 151.
Deus
ad cuius sepulcrum, 94.
aeternae bonitatis origo, 50.
aetemorum bonorum fidelissime, 138.
benedictionum omnium laigus, 53.
Deus ix>narum virtutum dator
et omnium . . . banc vestem, 135.
et omnium . . . hoc vestimentum, 132.
INDEX OF LITURGICAL FORMS,
203
Deus castonim corporum
benignus inhabitator et . . . ani-
marum deus, 137.
benignus inhabitator et . . . ani-
maram respice, 139.
Deus
creator et conservator, 80.
cui adstat angelorum chorus, 98.
cui cunctae obediunt, 107.
Deus cuius
bonitas nee principium, 11 1.
est omnis potestas ., • . da famulae,
148.
est omnis potestas ... da famulo,
144, 158.
filius pro salute, 12.
miseratione animae, 102.
spiritu creatura omnis, 115.
unigeniti adventum, 29.
unigenitus hodierna die discipulis, 18.
Deus
dei filius lesus Christus, 143.
electorum fortitudo, 143.
et Pater dni. nostri lesu Christi, 165.
fons indulgentiae suscipiat, 30.
gloriae excelsae sabaoth, 106.
Deus honorum omnium
deus omnium . . . ordinibus ds. qui,
125.
deus omnium . . . ordinibus huic
famulo, 129.
Deus
human! generis benignissime, 59.
in sancto via tua, 105.
innocentiae restitutor, 60.
Deus invictae virtutis
auctor, 79.
triumphator, 121.
Deus lumen verum qui
prima die, 48.
unigenitum, 7.
Deus
misericors deus clemens, 58.
noster refugium, 80, 85.
Deus omps.
bonamm virtutum dator, 91.
in cuius honore hoc altare, 88.
universarum rerum, 86.
Deus
perpetuitatis dux virtutum, 145.
principium omnium, 49.
quem trinum in personis, 56.
Deus qui
accepto et distributo, 93.
ad sacrificandum, 85.
ad salutem humani generis, 78.
apostolorum tuorum, 97.
b. Andream apostolum, 44.
Deus qui
b. Gr^orium praesulem, 36.
b. Joannem Baptistam, 37.
b. Martinum praesulem, 43.
b. Petruni apostolum, 36.
b. Stephanum protomartyrem, 33.
bonorum semen, 8.
calcatis inferni legibus, 16.
cum te non capiant, 37.
de vivis, 86.
digne tibi servientium, 92.
dispersa congregas, 12.
di versa ornamenta, 95.
dixisti domus mea, 112.
ecclesiam tuam novo, 115.
es totius orbis conditor, loi.
est vita mortalium, 25.
ex omni coaptione, 96.
famulum tuum a saeculi, 132.
filii sui temporalem, 7.
gratia sua b. Paulum, 34.
hodierna die discipulorum, 22.
hunc diem incarnati verbi, 4.
lacob famulo tuo, 81.
in membris ecclesiae, 38.
in omni loco, 96.
in Sanctis habitans, 1 1 1 .
inter orbis primordia, 18.
invisibiliter omnia con tines, 76, 97.
loca nomini tuo, 82.
mare suis pedibus, 8.
mortem nostram ingressus, 16.
non mortem sed poenitentiam, 10.
non solum genus humanum, 5.
nos pastores, 73.
per b. Mariae virgin's partum, 40.
per Moysen legiferum, 104.
per olivae ramum, 12.
per resurrectionem, 19.
populis tuis virtute consulis, 141, 158.
post typicum pascha, 93.
potestate virtutis tuae, 150.
pro generis humani salvatione, 92.
pro vobis suscepit iniuriam, 17.
providentia tua caelestia, 144, 159.
redemisti genus humanum, 41.
renuntiantibus saeculo, 133.
sacra scriptura testante, 94.
sacrandorum ... ad sanctificationem,
100.
sacrandorum . . . effunde, 97.
sex diebus opera, 51.
socrum Simonis, 56.
sua mirabili potestate, 7.
sub tuae maiestatis arbitrio, 130.
triumphantibus pro te, 34.
unigenitum suum misit, 6.
vestimentum salutare . . . ut haec,
135.
vestimentum salutare . . . ut hoc,
133.
204
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
virtnte sancti Spiritns, 15.
V08 ad praesentiam qqadiage n malinm,
II.
vos et prions adventas, 50.
vos in apostolids tribait, 46.
vos lavit aquis sui Uteris, 17.
vos sancti loannis Baptistae, 41.
Dens sanctificationum
omps. dominator, 82.
omnium auctor, 124.
Deos
totius creaturae principinm, 165.
▼ita Tiventinm, 152.
Devotionem vestram dns. dignanter in-
tendat, 25.
Dicet domino, 81.
Dignare dne. ds.
noster caelestem, 55.
nofiter calicem, 93.
omps. rex rcgum, 89.
Dominator dne. ds. universamm, 109.
Domine
ad te dirigatur, 87.
clamayi, 87.
Domine dens
in simplicitate, 98.
noster qui ofiensione, 58.
Domine deus omnipotens
preces nostras clementer exaudi, 120.
qui ab initio, 89.
qui Moysi famulo tuo, 108.
Domine deus
omnium gratiarum, 45.
pastor aeteme, loi.
pater omnipotens rex magnificus, 91.
universorum in quo solo, 109.
Domine lesu Christe
creator caeli et terrae, 35.
tu praeelegisti, 130.
Domine
pater omnipotens trina maiestas, 1 01.
sancte pater clemens, 87.
Domine sancte pater omps. aet. ds.
benedicere . . . fam. . . . quern ad
subdiaconatus off., 119.
benedicere . . . fam. tuum 111. hos-
tiarium, 116.
benedicere . . . fam. tuum 111. in off.
exorcistae, 117.
benedicere . . . fam. tuum 111. in off.
lectoris, 116.
creator caeli et terrae, 84.
honorum auctor, 123.
misericordiam tuam vocibus, 84.
qui per lesum Christum, 1 18.
qui vulnera nostra, 57.
Domine sancte spei fidei, 122.
Domini est terra, 75, 114.
Dominns
dens noster vos perducat, 17.
regnayit decorem, 97.
virtntnm ipse est, 75.
Domum tuam qs. dne. clementer, 75, 96.
Domns mea domns orationis, loa
Dum sanctificatus fhero, 112.
Ecce
odor filii mei, 87.
sanctissimi praemissis deo precibus,
156.
tabemacnlum dei, 83.
Efiimde domine benedictionem caelestem,
138.
Ego
frater N. deo datns, 131.
sum pastor bonus, 153.
Egressus lesns perambnlabat, 98.
Emitte dne. Spiritum sanctum, 13.
Emundet dns. consdentias vestras, 24.
Erexit lacob lapidem, 84.
Exaudi dne. preces nostras et super hunc,
120.
Exaudi nos
dne. et sicut publican!, 57*
dne. quoniam benigna, 153.
omps. et misericors ds., 149.
qs. dne. ds. noster et super hunc, 123.
Exorcizo te
creatura aquae, 78.
creatura sails, 79.
omnis inmundissime spiritus, 94.
Extendat omps. dns. dexteram, 146.
Exultabunt sancti in gloria, 96.
Exurgat deus
sui nostri famulatus obsequium, 81.
[et dissipentur], 81.
Famulam tuam dne. tuae custodia, 140.
Fecit Salomon, 98.
Firmetur manus tua, 140.
Fundamenta
eius, 76, 78, 8i(?), 85.
[haec?], 81.
templi huius, 81.
Fundamentum aliud, 78.
Gratia dni. vos locupletet, 26.
Haec aula accipiet, 78.
INDEX OF LITURGICAL FORMS,
205
Haec hostia qs. dne.
emundet nostra delicta, 164.
et locum istnm, 113.
Haec
nos communio dne. purget, 164.
tria populo christiano, 140, 158.
Plane igitiir oblationem
famulorum tuorum quam, 150.
servitutis nostrae sed, 164.
Hie
accipiet benedictionem, 114.
benedictionem tuam dne., 80.
Hoc dne. copiose in eius caput, 126.
lUumina qs. dne. oculos, 139.
In
caelesti regno sanctorum, 96.
civitate dni. clare sonant, 104.
dedicatione huius templi, 80.
diebus eius oriatur, 141.
In nomine
Patris . . . sancti. Amen, 151.
Patris . . . sancti prosit tibi, 148.
sanctae Trinitatis, 121.
Inclina
dne. aurem tuam, 99.
qs. dne. oculos, 139.
qs. omps. ds. aures, 103.
Inclinet dns. aurem suam, 24.
Ingredere benedicte dne., 96.
Inimicos tuos ad pacis, 159.
Inmensam clementiam tuam, 79.
Inmittat in vos dns. quietem, 52.
Introibo ad altare, 83.
ludica me, 83.
Lapides pretiosi omnes muri, 86.
Lauda
anima mea, 104.
Hierusalem, 86, 87.
Laudate
deum (?) omnes, 80.
dominum omnes, 80 (?), 83.
Locus iste a deo factus est, 98.
Magnificare dne. ds. noster, 77.
Magnus dominus, 78, 82, 86, 89.
Maiestas dni. aedificavit, 98.
Maiestatem tuam dne.
imploramus, 89.
supplices deprecamur, 58.
Manda deus virtu tem, 151.
Mane surgens lacob, 85.
Miserere mei deus, 80, 81, loi, 106.
Multiplica dne. benedictionem, no.
Multiplicet in vobis dns. copiam, 25.
Multiplici vos dns. benedictione, 42.
Munera dne. oblata sanctifica, 102.
Muneribus sacris satiati, 103.
Natalem templi huius, 69.
Non est enim arbor bona, 112.
Nostrorum tibi dne. curvantes, 153.
Nulla domine humanae, 152.
Nunquam deseras dne. quam, 51.
Nuptiae factae sunt, 149.
O quam metuendus, 86.
Omnipotens
aeteme ds. Pater dni. nostri, 107.
dei filius qui est initium, 153.
Omnipotens deus
adaperiat cor vestrum, 28.
caelesti vos protectione, 27.
Omnipotens deus cuius
adventus incarnatione, 29.
misericordia ubique, 55.
unigenitus hodierna, 6.
Omnipotens deus
det tibi de rore caeli, 147.
devotionem vestram placatus, 44.
dexterae suae perpetuo, 27.
dies vestros in sua pace, 28.
dignetur vobis per intercessionem, 33..
ieiunii caeterarumque, ii.
ieiuniorum vestrorum victimas, li.
ita stadium vestri cursus, 9.
pro cuius unigeniti veneranda, 33.
Omnipotens deus qui
es custos animarum, 102.
in veteri lege filios Levi, 53.
incarnatione unigeniti sui, 5.
primos parentes, 55, 150.
nnigeniti sui passione, 13.
unigenitum Filium suum misit, 4.
unigenitum suum hodierna die, 35.
Omnipotens deus rerum omnium formator,,
49.
Omnipotens ds. sua vos
benedictione confirmet, 9.
benedictione locupletet, 44.
dignetur protectione, 41.
Omnipotens deus
Trinitas inseparabilis, 94.
triumphantium gloria, 56.
Omnipotens deus universa a vobis
adversa, 28.
et ab hoc templo, 113.
206
IXDEX OF LITURGICAL FORMS.
Omnipotent deos
vestromm coniium arcana, 44.
vos ab oamium pcccatoram, 8.
▼OS placido viUta respidat, 29.
Ommpotens dominas
dct TODis copio!»afn, 46.
derotiooeiii vestnun, JO.
intercedentibiis Sanctis Tirginibos, 48.
peccatonun ▼estrorum maculas, 27.
sanctanuD mentium habitatory 51.
sua Tos demenua benedicat, 24.
▼OS suae bcDedictionis done, 39.
Ommpotens et misericors ds.
qai inefiabiliy 165.
totius fODCtae religionis, 134.
Omnipotens Pater sancti ds. aet., 129.
Ommpotens sempiteme ds.
adiuva qnam, 136.
afflaenteiTi ^pintum, 148.
altare nomini tuo, 9^.
aoge fidem in te sperantium, 12.
creator ac gubemator, 142.
dominator Christe, 105.
effande saper himc, 86.
fons lucis et origo, 1 17.
fons omnium yirtutam, I ID.
hoc baptisteriumy no.
parce metaeotibus, 9, 79.
propitiare peccatis, 1 14.
qui ante arcam, 105.
qni dedisti nobis, 157.
qui distinctis, 165.
qui per lignum, 107.
qui per Moysen, 90.
respice propitius super hunc, 113.
Omnipotens Trinitas unus et verus ds., 22.
Omnipotentis dei et dni., 18.
Omnium dne. fons bonomm
cunctorumque ds. institutor, 145.
et cunctomm dator, 148.
Oportet nos fratres carissimi, 154.
Oramus te dne. ds. noster ut calicem, 93.
Oravi denm meum, 112.
Oremus deum ac dominum nostrum, 119.
Oremus dilectissimi denm patrem omnipo-
tentem
ut . . . quern ad presbiterii, 122.
ut . . . quern in sacrum, 1 20.
Oremns dilectissimi
fratres dnm. nostrum lesum Christum,
114.
nobis ut huic, 125.
Ornaverunt faciem templi, 89.
Pateant ad hoc altare, 80.
Pater sancte omps. ds. qui per dnm., 127.
Pax huic domui et omnibus, 76.
Per quern te snppliccs^ 99.
Perdpientes dne. mnnen saliitis» 113.
Popalam tmiin ^ dne. pio fiivoic^ 5.
Popolns te hoooret adiuFCt te dns., 130.
Piacstaqs.
dne. hnic £unii]o too, 132.
omps. ds. hnic £unnlo^ 114.
Pkaeveniat
hmic famnlam tmmi, 58.
nos qs. dne. nuseiicordia, 75.
Precor <lne. dementiam tnaemaiestatis, 59.
Pkopitiare ds. soppUcadonibiis nostris, 164
(cf. 125).
Propitiare dne. sopplicationibns nostris
et indinato, 125 (cf. 164).
et qui propagarionem, 151.
Piopitietnr dns. cunctis iniqnitatibiis» 23.
Propter fomicadones nnnsquisqne, 149.
Pmificet omps. ds. vestrorom cordiun, 27.
Quaesumus omps. ds.
hoc in loco, 100.
institnta, 150, 151.
Quam dilecta, 84.
Qui
est dies aetemos, 103.
foedera nuptiarum, 150.
habitat in adiatorio, 81.
in principio, 14.
Quicquid in nobis Christo displicet, 162.
Qnis est iste, 75.
Radiet hie unigeniti Filii tui, 108.
Respice dne.
de caelo sancto, 151.
banc familiam tuam, 47.
qs. super banc familiam, 20.
Respice pastor bone super hunc, 10.
Revelavit dns. condensa, 1 12.
Reverende pater postulat, 162.
Rogamus te dne. sancte Pater, 107.
Salvum me fac, 153.
Sanctae Trinitatis super vos, 39.
SanctiHca dne. ecclesiam tuam, 36.
Sanctificati dne. salutari mysterio, 100.
Sanctificavit dns. tabemaculum, 80.
Sanctificet vos dni. gratia, 25.
Sanctificetur hoc templum, 86.
Sanctorum confessorum suorum, 47.
Sanctum est verum lumen, 96.
Sic age quasi redditurus, 115.
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
207
Singulare illud repropitiatorium, 85.
Sit nobis communis oratio, 124.
Solus et ineifabilis supemorum, 81.
Spiritus sanctus septiformis, 127.
Sta et retine amodo statum, 147.
Super hunc famulum tuum, 131.
Suscipe
me secundum eloquium, 131.
qs. dne. pro sacra, 149.
Tabernaculum hoc ingredere, 76.
Te deum laudamus, 140, 157.
Te invocamus
dne. sancte, 141, 158.
te adoramus, 157.
Temptationum omnium a vobis, 8.
Terribilis est locus iste, 97.
Tibi sancte III. commendamus, 90.
Tollite
hostias et introite, 112.
portas principes vestras, 75.
Tu
baculus nostrae et rector, 128.
famulum tuum qs. dne. bonis, 132.
Ungantur manus istae, 128.
Ungatur et consecretur
caput ... in ordine sacerdotali, 124.
caput ... in ordinem pontificalem,
128.
Unxerunt Salomonem, 142.
Ut
altare hoc Sanctis usibus, 99.
propensiori cura, 88.
Vere dignum . . .
Adesto precibus nostris, 83.
Cuius inmensae miserationis, 113.
Per quern te supplices, 99.
Qui est dies aetemus, 103.
Qui foedera nuptiarum, 150.
Qui in principio, 14.
Ut propensiori cura, 88.
Vide
cuius ministerium, 1 19.
ut quod ore cantas, 115.
Viderunt te aquae, 105.
Vidi civitatem sanctam, 97, 112.
Vidit lacob scalam, 85.
Visibilium et invisibilium, 139.
Vivat rex, 147.
Votorum nostrorum munus, 100.
Vox dni. super aquas, 105.
Zachaee festinans descende, 73.
INDEX OF SUBJECTS.
Where particular days or seasons are mentioned in this Index the matter referred to,
unless otherwise specified, consists of Episcopal Benedictions for use at Mass.
Abbot, Benediction of, 130.
Absolution of Penitents, 57.
Acolyte, Ordination of, 117.
Advent, 4, 29-30.
S. Agatha, Festival of, 36.
S. Agnes, Festival of, 34.
All Saints, Festival of, 42-43.
S. Andrew, Vigil and Festival of, 44.
Annunciation of B. V.M., 37.
Apostles, Benedictions for Vigils and
Festivals of, 45-46.
Ascension Day, 21.
Ash Wednesday, 10.
Ashes, Benediction of, 9, 10, 79.
Assumption of B. V.M., 40.
Baptistery, Dedication of, 1 10.
S. Bartholomew, Festival of, 40.
Bell, Benediction of, 103.
S. Benedict, Translation of, 39.
Benedictions, Episcopal, at Mass {sae also
under particular days and seasons) :
In a Monastery, 51.
Super regent^ in tempore synodic 52.
Super regent^ quotidiana^ 52.
At Ordinations, 53-54.
Pro iter agentibus^ 55.
At Marriage, 55, 150, 151.
In time of Plague, 55.
In time of War, 56.
Pro defunctisj 56, 152.
At Dedication of a Church, 99.
At Reconciliation of a Church, 113.
At Benediction of a Virgin, 138.
General forms, 160.
Benedictions, Episcopal (not at Mass) : —
At Mattins, 51.
At Vespers, 52.
Benedictions, Episcopal (not at Mass) : —
At Compline, 52.
At the Maundy, 15.
After Confirmation, 54.
At Visitation of the Sick, 56.
Benedictions of Persons {see also Ordi-
nation, Coronation) : —
Clerk, 114.
Abbot, 130.
Monk, 131.
Virgin, 135.
Widow, 139.
Bride and Brid^;room, 55, 150, 151.
Benedictions of Places : —
Church, 73.
Cemetery, loi.
Baptistery, 1 10.
Benedictions of Things : —
Ashes, 9, 10, 79.
Palms, 12.
Oils and Chrism, 13.
Candles, 35.
Water, 78, 103.
Salt, 79.
Vestments, 90-91, 121, 132-133, 135,
138.
Corporal, 91.
Paten, 92.
Chalice, 93.
Pyx, 94.
Censer, 94.
Incense, 94.
Church Ornaments, 95.
Bell, 103.
Cross, 106.
Shrine, 108.
Font, no.
Staff (Bishop's), 128, 165.
Ring (Marriage), 151 ; (Bishop's), 165.
Throne (Bishop's), 165.
Bishop, Ordination of, 125, 162.
Bride and Bridegroom, Benediction of, 55,
150» 151.
INDEX OF SUBJECTS.
i09
Candlemas Day, 35.
Candles, Benediction of, 35.
Canon of the Mass {part only), 66.
S. Cecilia, Festival of, 44.
Cemetery, Consecration of, loi.
Censer, Benediction of, 94.
Chair, S. Peter's, Festival of, 36.
Chalice, Consecration of, 93.
Chrism, Consecration of, 13.
Christmastide, 4, 5-6.
Church, Consecration of, 73.
Reconciliation of, 1 10.
Church Ornaments, Benediction of, 95.
S. Clement, Festival of, 44.
Clerk, Form of making, 114.
Coena Domini; Consecration of Oils and
Chrism, 13.
BenQdictioTL ad MandaUifftf 15.
Compline, Benediction at, 52.
Confessors, Benedictions for Festivals of,
46-47.
Confirmation, Benediction after, 54.
Consecration of Oils and Chrism, 13.
of Church, 73.
of Cemetery, loi.
of Cross, 106.
of Font, no.
of Bishop, 125, 162.
of King, 140.
of Queen, 148.
Conversion of S. Paul, Festival of, 34.
Coronation of King, 140.
of Queen, 148.
Corporal, Benediction of, 91.
Council, Order of a Provincial, 153.
Crosier, Benediction of, 128, 165.
Cross, Invention of the, 37.
Exaltation of the, 41.
Benedictions deS, Cruce^ 50, 161.
Consecration of, 106.
Deacon, Ordination of, 119.
Dedication of Church, 73.
Departed, Benedictions at Mass for, 56, 152.
Duke [of NormandyJ, Investiture of, 157.
Eastertide, 16-20.
Ember Days, 30-31.
Epiphany, 7.
Exaltation of the Cross, 41.
Excommunication, Persons named for, 166.
Exorcist, Ordination of, 16.
Ferial Benedictions, 47-51.
Font, Dedication of, no.
ROBERT.
S. Gr^ory, Festival of, 36.
S. Grimbald, Festival of, 39.
Incense, Benediction of, 94.
Innocents* Day, 33.
Invention of the Cross, 37.
Investiture of Duke, 157.
S. John Baptist, Nativity of. Vigil, 37.
Festival, 38.
Passion of, 41.
S. John Evangelist, Festival of, 33.
S. Judoc, Festival of, 45.
King, Benedictions at Mass for, 52, 53.
Coronation of, 140.
S. Laurence, Festival of, 39.
Lent, 10-16.
List of persons to be cited, etc., 166.
Litania Maior ( s Rogation Days), 20.
Litanies, 73, 76.
Low Sunday, 18.
Marriage, 149.
S. Martin, Festival of, 43.
Martyrs, Benedictions for Festivals of, 46.
Mass, Order of, 61.
Canon of the {part only), 66.
Masses for particular occasions : —
Dedication of a Church, 97.
For the builder of a Church, 100.
Consecration of a Cemetery, 102.
Reconciliation of a Church, etc., 112.
Marriage, 149.
Consecration of Bishop, 164.
Mattins, Benediction at, 51.
Maundy Thursday, Consecration of Oils
and Chrism, 13.
Benediction ad Mandatum^ 15.
S. Michael, Festival of, 42, 161.
Monastery, Benediction in, 51.
Monk, Profession of, 131.
Names, List of, for citations, 166.
Nativity, Vigil of the, 5.
Festival of the, 5-6.
Octave of the, 6.
Nativity of S. John Baptist, Vigil of, 37.
Festival of, 38.
Nativity of B.V.M., 41.
Nun, Benediction of, 135.
r
«so
INDEX OF SUBJECTS.
Octaves, Benedictions for :—
Christmas, 6.
Easter, i8.
Pentecost, 22, 23.
Ordination, Forms for, 1 15-130.
of Osliarius, 115.
of Reader, 116.
of Exorcist, 116.
of Acolyte, 117.
of Sub-deacon, 118.
of Deacon, 119.
of Ptiest, 122.
of Bishop, 125, 162.
Ostiarius, Ordination of, 1 15.
Palms, Benediction of, 12.
Palm Sunday, 13.
Passion, Benediction of the, 13.
Paten, Consecration of, 92.
S. Paul, Conversion of, 34.
Penitents, Reconciliation of, 57.
Pentecost, Vigil of, 21.
Festival, 22.
Octave, 22, 23.
Pentecost to Advent, 22-29.
S. Peter's Chair, Festival of, 36.
SS. Peter and Paul, Vigil and Festival of,
38.
Plague, Benediction at Mass in time of, 55.
Priest, Ordination of, 122.
Provincial Council, Order for, 153.
Psalmista, Admission of, 115.
Purification of B.V.M., 35.
Pyx, Benediction of, 94.
Queen, Coronation of, 148.
Reader, Ordination of, 1 16.
Reconciliation of Church, etc., no.
Reconciliation of Penitents, 57.
Ring, Benediction of: —
Bishop's, 165.
Marriage, 151.
Rogation Days, 20.
Rouen, Order for Council, 153.
Consecration of Bishops, 162.
Salt, Benediction of, 79.
S. Sebastian, Festival of, 34.
Sermon on Dedication of a Church, 69.
Shrine, Benediction of, 108.
Sick, Benediction at Visitation of, 56.
Singer, Admission of, 115.
Staff (Bishop's), Benediction of, 128, 165.
S. Stephen, Festival of, 33.
Sub-deacon, Ordination of, 118.
Sundays, Benedictions for : —
After Christmas, 6.
After Epiphany, 7-8.
Septuagesima to Lent, 9.
In Lent, 10-13.
Easter, 16.
After Easter, 18-20.
After Ascension Day, 21.
Whitsunday, 22.
Pentecost to Advent, 22-29.
Advent, 29-30.
General, 48-49.
Synod: —
Benediction super regent at, 52.
Benediction at close of, 54, 153.
Prayers at, 152-153.
Order for Provincial, 153.
Throne (Bishop's), Benediction of, 165.
Tonsure, Prayers at giving, 113.
Travellers, Benediction at Mass for, 55.
Vespers, Benediction at, 52.
Vestments, Benedictions of, 90-91, 121,
132-133, 135, 138.
Virgin, Benediction of, 135.
Virgins, Benedictions for Festivals of, 47-
48.
War, Benediction at Mass in time of, 56.
Water, Benediction of, 78, 103.
Week-days, Benedictions for, 47-51.
Widow, Benediction of, 139.
HARRISON AND SONS, PRINTERS IN ORDINARY TO MIS MAJESTV,
ST. martin's LANS, W.C
HENRY BRADSHAW SOCIETY,
FOR EDITING RARE LITURGICAL TEXTS.
PRESIDENT.
The Bishop of Salisbury.
VICE-PRESIDENTS-
The Bishop of Edinburgh.
The Bishop of Bristol.
The Dean of Carlisle.
The Dean of St. Patrick's.
Rev. F. Procter, M.A.
Monsieur Leopold Delisle.
The Lord Aldenham, F.S.A.
Sir Thomas Brooke, Bart., F.S.A.
Whitley Stokes, Esq., C.S.L, C.I.E., D.C.L., F.S.A.
Sir Edward M. Thompson, K.C.B., LL.D., D.C.L., V.P.S.A.
G. F. Warner, Esq., M.A., F.S.A.
MEMBERS OF COUNCIL.
Dr. J. Wickham Legg, F.R.C.P., F.S.A., Chairman.
Rev. E. S. Dewick, M.A., F.S.A., Hon. Treasurer,
Rev. H. A. Wilson, M.A., Hon. Secretary,
W. J. Birkbeck, Esq., M.A., F.S.A.
Rev. W. C. Bishop, M.A.
Rev. F. E. Brightman, M.A.
Rev. J. N. Dalton, M.A., F.S.A.
Rev. Walter Howard Frere, M.A.
W. H. St. John Hope, Esq., M.A.
F. Jenkinson, Esq., M.A.
F. Madan, Esq., M.A., F.S.A.
J. T. Micklethwaite, Esq., F.S.A.
A. W. Pollard, Esq., M.A.
Rev. F. E. Warren, B.D., F.S.A.
Rev. Christopher Wordsworth, M.A.
HONORARY AUDITORS.
Rev. Edgar Hoskins, M.A.
Inland L. Duncan, Esq., F.S.A,
List of Works already issued.
1 89 1. I. MISSALE AD USUM ECCLESIiE WESTMONASTERIENSIS.
fasc. i. Edited by Dr. J. Wickham Legg, F.S. A. 8vo.
[Dec. 1 89 1.]
III. THE MARTILOGE, 1 526. Edited by the Rev. F. PROCTER,
M.A., and the Rev. E. S. Dewick, M.A., F.S.A. Svo.
[May, 1893.]
1892. II. THE MANNER OF THE CORONATION OF KING CHARLES
THE FIRST, 1626. Edited by the Rev. Chr. Wordsworth,
M.A. 8vo. [Dec. 1892.]
IV. THE BANGOR ANTIPHONARIUM. Edited by the Rev.
F. E. Warren, B.D., F.S.A. Part I. containing complete
facsimile in collotype, with historical and palseographical
introduction. 4tO. [Aug. 1893.]
1893. V. MISSALE AD USUM . ECCLESIiE WESTMONASTERIENSIS,
fasc. ii. Edited by Dr. J. Wickham Legg, F.S.A. 8vo.
[Aug. 1893.]
VI, OFFICIUM ECCLESIASTICUM ABBATUM SECUNDUM USUM
EVESHAMENSIS MONASTERII. Edited by the Rev.
H. A. Wilson, M.A. 8vo. [Aug. 1893.]
1894. VII. TRACTS OF CLEMENT MAYDESTONE, viz.
Defensorium Directorii and Crede Michi. Edited by the
Rev. Chr. Wordsworth, M.A. 8vo. [Oct. 1894.]
VIII. THE WINCHESTER TROPER. Edited by the Rev. W.
Howard Frere, M.A. 8vo [Nov. 1894.]
1895. IX. THE MARTYROLOGY OF GORMAN. Edited by Whitlev
Stokes, D.C.L., Foreign Associate of the Institute of
France. 8vo. [Ju^'j ^^95-]
X. THE BANGOR ANTIPHONARIUM, Part II. containing an
amended text with liturgical introduction, and an appendix
containing an edition of Harleian MS. 7653. Edited by the
Rev. F. E. Warren, B.D., F.S.A. 4to. [Nov. 1895.]
I 896. XI. THE MISSAL OF ROBERT OF JUMIEGES, BISHOP OF LONDON,
A.D. 1 044- 1 05 1, AND ARCHBISHOP OF CANTERBURY IN A.D.
105 1. Edited from a MS. in the Public Library at Rouen,
by the Rev. H. A. Wilson, M.A. 8vo. [Jiily, 1896.]
XII. MISSALE AD USUM ECCLESIiE WESTMONASTERIENSIS,
fasc. iiL Containing an appendix giving certain Offices from
Westminster MSS. in the Bodleian Library and the British
Museum, together with full indices, notes, and a liturgical
introduction. Edited by Dr. J. Wickham Legg, F.S.A. Svo.
[Nov. 1897.]
1897. XIII. THE IRISH LIBER HYMNORUM. Edited from MSS. in the
Libraries of Trinity College, and the Franciscan Convent
at Dublin by the Rev. John H. Bernard, D.D., and
Robert Atkinson, LL.D. Vol. I., Text and Glossary.
XIV. Vol. II., Notes and Translations of the Irish Prefaces and
Hymns. 8vo. [Jiily* 1898.]
1898. XV. THE ROSSLYN MISSAL. An Irish manuscript in the Advo-
cates' Library, Edinburgh. Edited by the Rev. H. J.
Lawlor, D.D. 8vo. [April, 1899.]
XVI. THE CORONATION BOOK OF CHARLES V. OF FRANCE.
With reproductions in collotype of the 38 miniatures which
illustrate the ceremonies, and facsimiles of seven of them in
gold and colours. Edited by the Rev. E. S. Dewick, M.A.,
F.S.A. 4to. [Dec. 1899.]
1899. XVIL MISSALE ROMANUM, Milan,
edition of the Roman Missal.)
Lippe, LL.D. Vol. I. Text.
1474. (The first printed
Edited by the Rev. Robert
8vo. [Oct. 1899.]
XVIIL THE PROCESSIONAL OF THE . NUNS OF ST. MARY AT
CHESTER. With Enghsh rubrics. Edited by Dr. J. Wick-
[Oct. 1899.]
HAM Lego, F.S.A. 8vo.
1900. XIX. THREE CORONATION ORDERS : (i.) The Coronation
Order of William III. and Mary II. (2.) An Anglo-
French version of the English Coronation Order. (3.)
Consecration of the Anglo-Saxon King. Edited by Dr. J.
Wickham Lego, F.S.A. 8vo. [Feb. 1901.]
XX. CLEMENT MAYDESTONe's DIRECTORIUM SACERDOTUM.
Edited by (the late) Rev. Canon Cooke, M.A., and the Rev.
Christopher Wordsworth, M.A. Vol. I. 8vo.
[Feb. 1901.]
1 90 1 . XXI. FACSIMILES OF HORiB B. M. V. , reproduced in collotype from
English MSS. of the nth Century. Edited by the Rev.
E. S. Dewick, M.A., F.S.A. 4to. [Jan. 1902.]
XXII. CLEMENT MAYDESTONE's DIRECTORIUM SACERDOTUM.
Edited by (the late) Rev. Canon Cooke, M.A., and the
Rev. Christopher Wordsworth, M.A. Vol. II. 8vo.
[March, 1902.]
1902. XXIII. CUSTOMARY OF THE BENEDICTINE MONASTERIES OF
ST. AUGUSTINE, CANTERBURY, AND ST. PETER,
WESTMINSTER. Edited by Sir Edward Maunde
Thompson, K.C.B., LL.D., D.C.L., V.P.S.A. Vol. L
Containing text of Cottonian MS. Faustina C. xii. 8vo.
[October, 1902.]
XXIV. THE BENEDICTIONAL OF ROBERT OF JUMlfeGES.
Edited by the Rev. H. A. Wilson, M.A. [Jan. 1903.]
The following Works are in preparation :
CUSTOMARY OF THE BENEDICTINE MONASTERIES OF ST. AUGUS-
TINE, CANTERBURY, AND ST. PETER, WESTMINSTER. Edited
by Sir Edward Maunde Thompson, K.C.B., LL.D., D.C.L., V.P.S.A.
Vol. II. Containing text of Cottonian MS. Otho C. xi. and of part of
Gonville and Caius College MS. 211. 8vo. [In the Press.]
THE clerk's COMPANION TO THE FIRST PRAYER BOOK OF
EDWARD VI. From the unique copy in the British Museum. Edited
by Dr. J. Wickham Lego, F.S.A. [In the Press.]
THE HEREFORD BREVIARY. Edited by the Rev. W. Howard
Frere, M.A., and Langton E. G. Brown, sub-Librarian of the
Hereford Chapter Library. 8vo. [In the Press.]
A MISCELLANEOUS VOLUME OF TRACTS ON THE MASS. Edited by
Dr. J. Wickham Legg, F.S.A. Containing :—
Ordinarium Mtssce Sarum. From an early 14th Century Missa
formerly in the possession of the late Mr. William Morris,
F.S.A.
Langforde's Meditatyons for Goostly Exercyse in the tyme of the
Masse, (Bodleian MS., Wood 17.)
Alphabetum seu Instructio Sacerdotum, (Bodleian, Douce 14.)
Collated with four other editions.
Dominican Directions for High Mass. From a 13th Century MS.
(Brit. Mus. Add. 23,935.) With an Appendix on Low Mass
from a Dominican Missal printed at Lubeck in 1502.
Ordo Missa of John Burchard, Rome 1502, collated with a shorter
recension from a Roman Missal of 1501.
And other pieces. [In the Press.]
FACSIMILES OF EARLY MSS. OF THE CREEDS, including an early
copy of Quicunque vult^ from an Irish MS. in the Ambrosian Library at
Milan (O. 212, sup.). Edited by the Rev. A. E. Burn, M.A. 4tO.
THE LITURGY OF ST. JAMES. Edited by the Rev. F. E. Bright-
man, M.A.
MISSALE ROMANUM, Milan, 1474. Edited by the Rev. ROBERT LiPPE,
LL.D. Vol. II. Supplement and Indices.
THE PONTIFICAL IN THE LIBRARY OF MAGDALEN COLLEGE,
OXFORD (MS. 226), an English manuscript of the twelfth century.
Edited by the Rev. H. A. Wilson, M.A.
THE SECOND RECENSION OF QUIGNON's BREVIARY. Edited by
Dr. J. WiCKHAM Legg, F.S.A.
CRANMEr's EARLY PROJECTS FOR REFORM OF THE DIVINE
SERVICE. A complete Edition of British Museum MS. Royal 7 B. iv.
Edited by Dr. J. Wickham Legg, F.S.A.
THE MARTYROLOGY OF CENGUS . THE CULDEE, Edited with a
collation of the MSS., by Whitley Stokes, D.C.L., Foreign Associate
of the Institute of France.
THE LEOFRIC COLLECTAR, an English manuscript of the eleventh
century (Harl. MS. 2961.) Edited by the Rev. E. S. Dewick, M.A.,
F.S.A.
PONTIFICALE LANALETENSE. An English MS. of the loth Century,
now in the Public Library at Rouen. Edited by Leopold G. Wickham
Legg, B.A.
THE COLBERTINE BREVIARY. Edited by F. C. Eeles.
THE ORDINALE OF EXETER. Edited by the Rev, J. N. Dalton, M.A.,
F.S.A., Canon of Windsor.
THE MOZARABIC PSALTER. (Brit. Mus. Add. 30,851.)
MISSALE GOTHICUM. (Vatican MS. Reginae 317.)
MISSALE FRANCORUMy and other fragments of Galilean Liturgies.
THE BRIGITTINE BREVIARY OF THE NUNS OF SION, with English
rubrics. From a MS. at Magdalene College, Cambridge.
THE MONASTIC BREVIARY OF THE CHURCH OF DURHAM. (Harl.
MS. 4664.)
January^ 1903-
*^^* Persons wishing to join the Society ar^ requested to communicate with
the Hon. Secretary, the Rev. H. A. Wilson, Magdalen College,
Oxford; or with the Hon. Treasurer, the Rev. E. S. Dewick, 26,
Oxford Square, Hyde Park, London, W.
The books are issued to members in return for an annual subscription
of one guinea, payable at the beginning of each year.
Harrison & Sons, Printers in Ordinary to His Majesty, St. Martin's Lane W.C.
^L//<tr,t^^p
places a «call tor L item "^h „"°"'" "'"'
Please handle wi(b care
Thank you for helping to preserve
library coiJecnonsalHS
^^B^